.$Qi!= $!R FJJ'1X3οߔK VrMsʚaX'v#aV8@Ro0`ր%cN84>Dxˈ:e|c<%8 r!GOOMBAGOOMBAGMBAHٟHYHdAD dT,0Q 4 4:9Q 4 4:N8Q 4 4: S 4:8  0S`H`hH`/.$Qi!= $!R FJJ'1X3οߔK VrMsʚaX'v#aV8@Ro0`ր%cN84>Dxˈ:e|c<%8 r!GOOMBAGOOMBAGMBA 0Uih7 RUD@ 0X@ q`PUUQ HAptbd5Q1QUUQl)`D` P@ @I Hps'6FTQE%In@p`P+5@;7g;#Oh(qF&PRQ oOwww.a$PcWЏ`^&'_ ?dP@*Q?piIp`5SQUEU`ߖ_p`_c~P?@G@FTtU4b_`dHpw6fP0;UhGsPpIwrF@TPAUE@?c@`@wGfaUP ?Ph`tp@ff1UU$b!o{׀(2?ulB_a{%aQbrf>)< ^ 5~C?B{A H7p6 `^Q5UU@IFtrdUQE@??faUR0U?@)A)(wJfZS00%1[1F!wpfU!U UU4AwwGf~_ @DwfaS#P`@A0PU@k_ ! T?2ifa$UEDQ$!?^%^?#I@hwttFbBEqA  wBd@Q@biq_TR0BC?ww??QbTUBU4$??dQC!?ۙA_swwbE3_Ai~$_~`1P0S$I`QiÆqw 6UT'@i `h`GGGf&A%`iݑhHq#FF]E$E~a Iqi!GOETHH#`P1a C@q@81b@r6F0`ffPFR??01?HB*i8btwa79*Q@ _ TPp#```0w%FS ?`0660SS R8 DqF6 Qy@`p?TPU4q? ~@  7 _0\/zz @0H??*kp3$$$$RSSC4FF%RteC4VG%RddC455%BBBBX=RJZ9gs{X=LJZ1gs{gCClC)C] 𵆰KN$kIHRR!B!GOys@-h$U`!!4, W@  7B  ?' xG 7(9"HBa8dI# h@C8!> - @'% x 7 / ' L '` h #@ Hx( GhCXC C2C J'PhR{3:3z;@* 9+ѐpGhC񵂰 )Hh.8PCpR(0 9 B %($EHh( "B"1# .1o0:0z!@4B Hh ))IBIIIBIIAG1hCHIh h`B@@#@Oi#B i1a)ۉ HaaI ` !@CpGhCCC!"R( KR(HQ1B !HpG0  #GK *KK#A#CETS0 \ ,!!1BCR0(۰pG0*A A"I2 "HpG@I" pG@NhH1iCA@@ 0a xA(h (ya` h 7B  ?'! 1@#BHМC` GC "JI# h@#[B EHpEI hO#'<pK $x#Cp"Cp8< $Qx9K!CQph !#B!`4I`4I3IMH`$] h`!!4,*L C8a!Lhi@Hhh (ڠ!I!IXH` 8@H8@$( 2`!4 ,L C I  IMGC2lCC `8` $M/`U/ HC(a/ / ` Ӯh/ѰI/IX` @/(/ H @O8CGC h`` G G Oh 0*2Rh"B"]GCK"hB"%0NGCB828!RGOFFONwith RONOFFSLOWMO5min10min30minOFFIIIIIIIIIIIIIIINormalTurboCrapProtGBAGBPNDS1P2PLink2PLink3PLink4PBlackGreyBlueNoneYellowGreyMulti1Multi2ZeldaMetroidAdvIslandAdvIsland2BaloonKidBatmanBatmanROTJBionicComCV AdvDr.MarioKirbyDK LandDMGMGBSGBCGBAGBAuto Goomba Pogoomba ' I" ;`AHx('@I XhF? @HAIx XiFhFiF" F;O @ 2 2 > GPowered by XGFLASH2.com 2005uChav2.2 on wC`C`B autofire: A autofire: 2`Controller: Display->Other Settings->Link TransferSleepRestartSave State->Load State->Manage SRAM->Exit Q" 6h:H;Ix X:hFiF 8H8Ox8:XhFiF 6L7Ix X6hFiF x4I X4hFiF 4H4h :XhFiF y0:XhFiF /H/x:XhFiF /H/hhFiF G Other Settings(`VSync: _`FPS-Meter: C`Autosleep: `EWRAM speed: 2Swap A-B: Autoload state: (Goomba detection: PaGame Boy:  " HIh XhFIiF 7HIx XhFfOKBa  @&60`.CH p ;pAH[#  >Np00Xp!000pp@;p#C3H&1H1A1HA(1%H&V f>Й(`]0 Z&v  # 06N<,$$ 4D=- Hh. 47?/ JGgCTCC brac#\T3:рpG H!I LhB 8hB <`x`Gg1W!"Cxx;Cx?;Cx?;CY02*ۀpG e") |"* wZ'?рG Write error! Memory full. Delete some games.1K1Oh#[<f'BC#fB7B+) #[B 5 (92>.'C.`h`=- 9*d'C'``` I02 `!Ip02B @I9 GCg^)2:p01ypG "S!H9 !7< 9< !7< }9 79 G00:00:00 - 00/00kKCIh h&1+AL! + + h)89B)) !`  Y'# ` B )"B" 0 1_Bѡh7  &.ѽB  i"2 D/"3 =( ("B" 0." )7 (" H` `GCgPush SELECT to deleteSave state:Load state:Erase SRAM:CKL(#[30 g``Hh`Hh2`HOx(8I Hh1.1"8NGg0CPCuCgCTC LjF ` (ќG  "! h-!h8BH ` 8@jF (H8@C #L!:#k LjF `  @"! h("! h 8@jF H8@GgCd#C% I NBh3B1` *I `GgCIh" J)0% )>hI`GgCH#h@pGlC( Hh/jF!(HhGPCTC(јG ") O#!";HhjF!v( "!6( g Saving.gPC(4! N(-h()!D("#[M0"#K!I H631!"H`!8Gg0!HKJ?"!GgA(< Hx8Hhw! ! -hB "RIH<// "Ah J00""RIH"GdCPCHx"Hh-jF! (hBE"R I HjF!8(zGdCPC  .MiF(`(G @&h%(B(!{%mH5hB#[B I") `%5<- M"!(h)h8BH(` 8@iF ( H8@CpC ROM not found.I(IjF! ("L#[0" IHhqHhHqHIx xCI x CI xICqHxHhO`/"! #[0"Gg0g8\_C(C_dCPC(!jF! (Jy`Ay J`y Jp!@ Jp!@ J#pI@@ pG8\_C(C_&O(C !I%=p70BjF! Z(L#[0"IHJhqHhHqHxqxyCq/`"! #[0"Gg0g8\_CC8O8J9j `%3L.S][D/7>W S BՉ-63CCBiсщ) щIaZ %KB$H!!с!C P CKBH!KBH!KBPh(Е`h(Аh8`HH8bH#CpG!`Q`сQ`gC @0&@  HKhB Hx( H! I CII#CpGC0vC CB0ӄFR) xp@Iу:Ӱɸ:Ұ 2 p Cp p p xpI@R`FpG CCXPpGR\TpG/Y@P@ KRB#BBRB[AB Z@P@Y@pGGGGG G(G0G8G CфF0 LC+@# @pB0`FpG xpI[*pG2x+ x1p2+pG/KRB#BBRB[ABpGFCˀ  xx[IR gFpGFRp@: C C  :ӁTR`FpGxG0`B @ @   !QR B0`BaB/F C ӰL;C+@рҰ xpI@+ R`FpG p@R`FpGxG--N< \/ Divide by zero///4 ,P$PP //38//1e "" \  /\ \$/< }Ϡ0\ }Ϡ@\  @0}ϠP\ // XTS4xVͫ0 FhnzZ~h2 0;.Yk  RT;h;h;h;;;T; T; = = =<<<<<===<<<<<<" =l=H=T; O-<04 +**)HAIB*@/@GPO|xt,`- .{H x@@44P,T(X$\ㄔGO 2 ZB^?O/pD-逡$ b(`4@ 0 PPQ0S$pD/XCP ` w9`9@9,C BB4Cx0@P`x404x40x4L-`ጠ匰Z @O PPQP$T0IE?@  L/xxxx h>P`@: ;;,'t,C2\+phà`àbàcàdàeàhàiàlàmàpàrà`sàtàu` àxàyà|à}ààà`bcdehilmprs`tu` xy|}wxFFFG8GhGGG H(??(@@(AA(B?(M3"o{3"o{3"o{3"o{UUUUUUUUUUUUUUUUUUZJZcUUUތk)ZcZJggU F%)YZJZcޢBk{URZJ!1sJ!!scR)祥{))Bu)ksJ!!scR)祥{))BތZsJ!!kkcB{))BȐPDBRRRRZZk{!BRZ{9RZ{9RZ{9Zk{!Bε!)99JZ9ﭥkZZB猥BRkRRRBZޜkf!BRUURBΌZR>sB3 wx#5 ZM`) UUUѩQH%GGM[jcBs{!%   @h*>` ; 8L 50@  ,$ /P-"P-p???????-???/@-L =@P 1 @@@0S@/0S@/                  @-BJRZbjrz "&.B1.07, T\ 0P@0/P00/$0/  R 0/޼ DP`l  0܀P:O-@PB A  ᠀堐cp@DA`PPP` \ EX P: O 0@-S"I 0  \0 Π0 S( 000 Q@@Ao 0!CexV4-$2X$QP$? @P,,0 R :Q0A 2 --N< \  Divide by zero!"!!"!"!!""!!"!""""!"!!""!!"!""""!!!!!!""""!"!!"!!!!!!!"!!""!!"!!!!!!!"""""!!"!!!!!!!!!!!!!0CFGNINTENDOxG[?xGbxGDxG\?xGZxGxG\xG xGxGxGexGxGqxGxGXTW@XTW@XTWXXTW$ %Ƞ B.瀀XTWX XTW2T12@XTW21TE112@XTWX\ကXTW0@2#D#@XTWČ~ B. B.XTW'1p2#!2XTW%Ƞ +LကXTWXE XTWe\2T12eT@XTWe\21TE112eT@XTWTXကXTW0L2#@#L@XTW$ PI@XTWhXTW$ &Ƞ B.瀀XTWh XTW2d12@XTW21dF112@XTWhlကXTW0E@2#@XTWXTW'1p2#!2XTW&Ƞ +LကXTWhF XTWfl2d12fd@XTWfl21dF112fd@XTWdhကXTW(0d@2E@XTW@HXTWxXTW$ 'Ƞ B.x XTWx XTW2t12@XTW21tG112@XTWx|ကXTWD QDR T"@ 22#1@XTW@T 2231@XTW@HXTW'1p2#!2XTW'Ƞ +xLကXTWxG XTWg|2t12gt@XTWg|21tG112gt@XTWtxကXTWD$ 2@XTW@HXTW|XTW$ 'Ƞ B.xG XTW||倀XTW'Ƞ + 212  B.XTW'Ƞ + 21@112  B.XTW'Ƞ B.XTW12@XTW@HXTW|'1p2#!2XTW'Ƞ +xGLကXTW|@|倀XTW2D12@XTW21DD112@XTWLကXTW22#@XTWXT@XTWXP@XTWXT@XTWXP@XTWXT@XTW'Ƞ +X\ကXTWXP@XTWT%T@XTWT&T\@XTWTP@XTWT'T\@XTWTP@XTW'Ƞ +TXကXTWT$T@XTWh`@XTWhd@XTWhd@XTWh`@XTWhd@XTW'Ƞ +hlကXTWh`@XTWd%dl@XTWd`@XTWd&d@XTWd'dl@XTWd`@XTW'Ƞ +dhကXTWd$d@XTWxp@XTWxt@XTWxp@XTWxt@XTWxt@XTW'Ƞ +x|ကXTWxp@XTWt%t|@XTWtp@XTWt&t|@XTWtp@XTWt't@XTW'Ƞ +txကXTWt$t@XTW% 'Ƞ B.瀀XTW%'Ƞ B.瀀XTW& 'Ƞ B.瀀XTW&'Ƞ B.瀀XTW' 'Ƞ B.瀀XTW'Ƞ  B.瀀XTW PI@XTW@H$ 'Ƞ B.瀀XTWD@XTWD@XTWD@XTWD@XTWD@XTWD@XTW'Ƞ +LကXTW$@02!2D@XTW$D02!2@XTW$@02!2D@XTW$D02!2@XTW$@02!2D@XTW$D02!2@XTW'Ƞ +$L02!2XTW$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW'Ƞ + (!$@02!2XTW(!$@02!2@XTW$@T02 2#!2@XTW$DT02 2#!2@XTW$@T02 2#!2@XTW$DT02 2#!2@XTW$@T02 2#!2@XTW$DT02 2#!2@XTW'Ƞ +$LT02 2#!2XTW$@T02 2#!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW'Ƞ + 2##?$@2# 2#D1!2XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2@1@XTW2D1@XTW2@1@XTW2D1@XTW2@1@XTW2D1@XTW'Ƞ +2L1XTW2@1@XTW0@41@XTW0D41@XTW0@41@XTW0D41@XTW0@41@XTW0D41@XTW'Ƞ +0L41XTW@1@XTW0@1@XTW0D1@XTW0@1@XTW0D1@XTW0@1@XTW0D1@XTW'Ƞ +0L1XTW0@1@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW'Ƞ +$ T02 2#!2XTW$T02 2#!2@XTWg XTW|Ě -,XȌ,Ȍ|ĊTXXTW XTW -XTWa XTW%|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q XTW$L02!2XTWI|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q  -XTWXTW@H|Ě -,Ȍ,Ȍ|Ċ -XTWXTWXTW I|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Qf  -XTW (!$@02!2XTWI XTW|Ě -,hȌ,Ȍ|ĊdhXTWJ XTW XTW&|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q XTW$LT02 2#!2XTWIOhXTWXTW}XTW 2##?$@2# 2#D1!2XTWI& $ XTW|Ě -,xȌ,Ȍ|ĊtxXTW%( $ v뀀XTW'|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q XTW2L1XTWI |(!|02 "2XTW' -@XTWČ$  B.XTW0L41XTWI( LXTW|Ě -,Ȍ,HȌ|ĊL0P ;XTW%( oLကXTW@XTW  $|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q8 XTW0L1@XTWI0s|(!x02 "2XTW|t倀XTWČ +LXTW|Ě -,Ȍ,Ȍ|Ċ -H@H$ T02 2#!2XTWI80O- ģij,F.  !#RO/#>5:5`   h/<<3   4# R $# ,/  /"P" R" B4 4@ FxGQEĊQEĊ x ĊG @ĊQEOĊ$ P P@ $ @: $  vR $ $@ H  P  X ` @ I|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q  -XTWPFPFh>P01// \J" 3--:--. .:::::::.TA`AlAxAA:AAAAAAAAA:B B,B8BDBPB\B:::::::::BBBBBBBBBBBBBBBB@56d6677:477778::::::::::-::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: \(UWQL \UWQLRead from OAM. Wrote to OAM. \J2--:----:::::::-<@H@T@`@l@:x@@@@@@@@@:A AA$A0A  ˌ  ˌLT!L t >  ˌ  +xxxxSNtuuh>Ix^Z!`@@&9_9_9_9_`?DDDD@ D H L P T X T X  PO4OdO::::(;|;;;-<;:: v  (;=L<$<!Q@-U@ nO4rOP$ P$ P$ P$ P$ (;<<: 9: =0=:+ P CSv(;\=;;?(;=<:(;=::C9@-0<<<<8$@DA$HLI -$@DHL$T?99 0Px h8Tx0`|  P 8Lt@`4PhH 4 ` |       8 P l        4 P |        @ X t       $ @ X t       <X p0\(<Pdx @l4p$`(\$THH0Lh ,Hh(Dd0d<l (ldlBDTl$ X h P$     !(!d!!!!!0"X"""""#<#T#### $ $$$$:::::::(::::8 ;;D+bkGG@@>BEoE>B>RG>Uff s nٙgcnܙ3>CLAS CARMEN 003OWCopyright (C)2000-2001 Pat Crowe. This Book Reader was distributed solely for the reading of classic books which are out of copyright. Program extends to address 3fffh. No responsibilty can be accepted for any breach of copyright nor for any other matter involved with material above this address. This material will have been added by a user of this program and not the author of this program. Please address any enquiries concerning breach of copyright or any other concerns, to that third party. >P Q1b͛ >a>&> > ͜:\ BS ( O>ͧ ͮ Ϳ ͮ G ͮ Q|r>>xE>@A>>@ v(́ Vw cog_ 9W -O G  < >O < >Oͳ S  (((# ("(*( */͘^# = >O| < >O|!>w# !6# 6#6# ! 6#6# 6# B͜ w  O> O͜Oͮ < 8>   G3 8  3 8 #@w    (=> O> >O͜Oͮ 0< O  ͟ w  ͮ y  {   G3  3  O w  ͮ y  > > >>!>A!@}|!* a* OG> > >>>!>A!@}|- = 3  -(>(>ʘ 3  u,#> >(og #F+Nx<(,x ͷ ͮ Q>$(>ͯ ͮ Q> (!В@(=3 y !В@y( 3 y >G ͮ Q O> |y (((( ($((!p(! !!!!~"  ! (q! (j!H (c!p (\! (U! (N! (G! (@! (9!: (2!b (+! &! !! ! !a* Przewi Wers Str. Roz. Wsz Liiku: Rivi Sivu Kapp LopBlttern: Zeil Seit Kapt AlleDfiler: Ligne Page Chap ToutScrolla: Rad Sida Kap Hela Lista: Linea Pagina Cap. Tutto Blader: Lijn Blad Hfdst Alles Bla: Linje Side Kap Alle Despl.: Lnea Pgina Cap. Todo Mudar: Linha Pagina Cap. Tudo Despl.: Lnia Plana Cap. Tot G<8-(>> 7 > O O ( u> 7 => G!x(~# * !6# x y!(#!@(!(!(!@y(=]T! P* P* P* P* > >A! y( >"" " N"O">A> >A! y( *GN 6*GO . * >!A 3  > >A!   # A! @6# x !~#(  o&MD)))  0( 8 V#F#' y z_k&)}o ! {(8=xw#wyw#wˇ@@>@>GHI!`>" " !` y(=> W>'('('(y !`Q'('('((,>O!`>" x >" x `>" x >Ow#<  6# !>"< ! "< !@6# ! 6# !>("< !  "< ́> /7G>/Gx>0(>>$ x >$@(D ɇƀhiA * >hiA * >h@iA * ɇƀjkA * >jk@A * ==|================<=MBFONTMonospaced @@@@@@@``@ @ @@@`@@ @@@@@ @ @@@@@ @`@ @@@ࠠ@@@@@ @ `   ࠠ @@ࠠࠠࠠ @@ @ @@ @ @ @@@ࠠࠠࠠ@@@@@ ࠠࠠ@@ࠠࠠ ࠠ @@@@@@@@@@@@ @@@`@@@@@`@@@ ` `@@  ࠠ ࠠ`@@@@@ࠠ @@@@@@ @@@@@@@ ࠠࠠࠠࠠ  @`@@@ @@  @ @@@@ @@@@@@@@@ @@`@`@ࠠ@`@@@@@@@@@@@@@@@@@ @@  @@ @ ࠠ@ @ @ @ࠠ @@`@@@@ @ @ @ ࠠ@ @ @ @@@@@@@@@@ࠠࠠ0@@@@@@   @@  @ @@@@ @@@`@@@@@@ @ @@@@ @@@ @` @ @@ @@`@@@ @ @ @@@ @@@@@@@@ࠠ @ࠠ@ࠠ@ࠠ@ࠠPࠠࠠ@ࠠࠠ@ @@ @@@@  @ @ P  @  @@ @ @ @@@@@@@@@@@@@@@@@  @ࠠ@ @ࠠ@Pࠠ@@@ @@ @  MBFONTVariable pitch PPPPP x(  @ࠠ@@@@@@@@@@@@@ @@@@@@@@@@ @ `   ࠠ @@ࠠࠠࠠ @@ @@ @ @ @@@ࠠࠠࠠ@@@@@ بȨࠠࠠࠠ ࠠ @@@@@@@P@@@@ @@@@@@ @@@@@@@ ࠠ ࠠ`@@@@@ࠠ @@@@@@ࠠ@@ࠠࠠ` ࠀ @P@  @ @@@@ @@ @@P```ࠠ@`@@@@@@@@@@@@@@@@@ @P@  @@ @ ࠠ@ @ @ @ࠠ@@HHP\T@ @ @ @ ࠠ@ @ @ @@@pPpࠠࠠ xx $HH$ xx@ @@@@ @@@`@@@@PPPPP@ H$H(8 8 ( @ @@ࠠ @ࠠ@Pࠠ@ࠠ@@ @  @@@ @@@@@@@@@pHHHHpȨ@ࠠ@ࠠ@ࠠPࠠPpp@Ȉ@ @@ @@@@@  @ @ P  @  @@ @ @ @@@@@@@@@@@@@@@@@p` @ࠠ@ࠠ @ࠠ@ࠠPࠠࠠ@@@@ @@ @ ࠠ Pccca,c;` " CARMEN " Prosper Mrime Carmen 1 Zawsze podejrzewaem geografw, e saminie wiedz, co plot, mieszczc pole bitwy pod Munda w okolicy Bastuli Poeni, w pobliu nowoczesnej Monda, o jakie dwie mile na pnoc od Marbella. Wedle moich wasnych wnioskw z tekstu anonimowego autora Bellum Hi-spaniense , oraz kilku wskazwek, zebranych w doskonaej bibliotece ksicia d'Ossuna, s-dziem, e toraczej w okolicy Montilla trzeba szuka pamitnego miejsca, gdzie po raz ostat-ni Cezar zagra w cetno i licho przeciw obrocom republiki. Znalazszy si w Andaluzji z pocztkiem jesieni 1830 r. , podjem do dalek wycieczk, aby rozjani ostatnie wtpliwoci. Memoria, ktry ogosz niebawem, nie zostawi ju, mam nadziej, adnej niepewnoci w umylerzetelnych archeologw. W oczekiwaniu, a moja praca rozwie wreszcie problem geograficzny, trzymajcy w zawieszeniu ca naukow Europ, opowiem wam ma powiastk; nie przesdza ona zreszt w niczym zajmujcej kwestii pooenia Mondy.Najem w Kordowie przewodnika i dwa konie i puciem si w drog z ,,Komentarzami Cezara i paroma koszulami za cay pakunek. Pewnego dnia, bdzc w dolinie Kaszena, wyczerpany zmczeniem, umierajc z pragnienia, spalony socem z oowiu, saem z caego serca do diaska Cezara i synw Pompejusza, kiedy spostrzegem, do daleko od mojej cieki, zielon polank zaros sitowiem i trzcinami. Zwiastowao to blisko rda. W istocie, skorom si zbliy, spostrzegem, e mniemany trawnik to byo bajoro, do ktrego wpada strumyk, wypywajcy, jak si zdawao, z ciasnej gardzieli midzy dwoma skaami. Wywnioskowaem std, i idc pod prd strumienia, znajd wod chodniejsz, mniej ab i pijawek i moe nieco cienia. Przy wejciu do skalnej gardzieli ko mj zara, na co inny ko, niewidoczny, odpowiedzia natychmiast. Ledwie uszedemjakie sto krokw, przesmyk, rozszerzajcsi nagle, odsoni mi rodzaj naturalnego amfiteatru, doskonale zacienionego wysokimi cianami. Niepodobna o miejsce, ktre by przyrzekao podrnemu rozkoszniejszy postj! U stp koczystych ska tryskao spienione rdo i spadao do maej sadzawki wycielonej piaskiem biaym jak nieg. Kilka piknych dbw, zasonionych od wiatru i odwilanych rdem, wznosio si nad brzegiem i okrywao je swym gstym cieniem: wreszcie dokoa sadzawki delikatna i lnica trawa przyrzekaa lepsze oe, niby je mona znale w jakiejkolwiek gospodzie na dziesi mil wkoo. Nie mnie przypad zaszczyt odkrycia tak piknego miejsca. W chwili gdy w nie zaszedem, jaki czowiek spoczywa tam ju: prawdopodobnie spa. Obudzony reniem, wsta i podszed do swego konia, ktry skorzysta ze snu pana, aby sobie uczyni dobry popas w okolicznej trawie. By to mody chwat, redniego wzrostu, ale silnie zbudowany, o spojrzeniu dumnym ipospnym. Cera jego, niegdy moe pikna, staa si pod wpywem soca ciemniejszani jego wosy. Jedn rk trzyma za uzd konia, w drugiej mia mosin rusznic. Wyznaj, i zrazu rusznica i sroga mina jej waciciela zaskoczyy mnienieco, ale nie wierzyem ju w bandytw, tyle si o nich nasuchawszy, a nie spotkawszy ich nigdy. Zreszt, widziaem tylu uczciwych rolnikw zbrojcych si od stp a do gowy, aby i na targ, i widokpalnej broni nie uprawnia mnie do wtpienia o czci godnoci nieznajomego. A wreszcie, mwiem sobie: c by pocz z mymi koszulami i moimi ,,Komentarzami w elzewirze?? Pozdrowiem tedy waciciela rusznicy poufnym skinieniem gowy, pytajc z umiechem, czym nie zakci jego snu. Nieodpowiedzia nic i zmierzy mnie bystro wzrokiem; po czym, jak gdyby rad z egzaminu, przyjrza si rwnie bacznie memu przewodnikowi, ktry wanie si zblia. Ujrzaem, i ten zblad i zatrzymasi z oznakami widocznej grozy. ,,Gupie spotkanie! , rzekem sobie. Ale roztropno radzia mi nie okazywa niepokoju. Zsiadem z konia, rzekem przewodnikowi, aby go rozkulbaczy, i klkszy nad rdem, zanurzyem w nie gow i rce, nastpnie pocignem dobry yk, lec na brzuchu, jak owi li onierzeGedeona. Rwnoczenie przygldaem si memu przewodnikowi i nieznajomemu. Przewodnik zblia si bardzo niechtnie; obcy zdawa si nie ywi zych zamiarw; puci wolnokonia, a rusznica, ktr trzyma zrazu poziomo, zwrcona bya obecnie ku ziemi. Nie uwaajc za waciwe formalizowa si widocznym zlekcewaeniem mej osoby, wycignem si na trawie i swobodnie spytaem waciciela rusznicy, czy nie ma przy sobie krzesiwa. Rwnoczenie wydobyem puzderko z cygarami. Nieznajomy, wci bez sowa, sign do kieszeni, wyj krzesiwo i skwapliwie skrzesa mi ogie. Wyranie obaskawia si; usiad na wprost mnie, ale nie wypuszcza broni z rki. Zapaliwszy cygaro, wybraem najlepsze z pozostaych i spytaem, czy pali. Owszem, prosz pana odpowiedzia. Byy to pierwsze sowa, ktre wyrzek, przy czym zauwayem, e akcent jego nie ma andaluzyjskiego brzmienia. Wycignemstd wniosek, e jest podrnym jak ja, tyle tylko, e nie archeologiem. Moe to panu bdzie smakowao rzekem podajc mu prawdziwe hawaskie regalia. Skin lekko gow, zapali cygaro od mego, podzikowa nowym skinieniem, po czym zacign si z widoczn przyjemnoci. Ach! zawoa wypuszczajc z wolna kb dymu ustami i nosem jak dawno ju nie paliem! W Hiszpanii ofiarowane i przyjte cygaro stwarza stosunek gocinnoci, jak na Wschodzie podzielenie si chlebem i sol. Nieznajomy okaza si rozmowniejszy, ni si spodziewaem. Zreszt, mimo i powiada si mieszkacemokolic Montilla, najwyraniej zna kraj dolicho. Nie wiedzia miana uroczej doliny, w ktrej spoczywalimy; nie umia nazwa adnej wioski w pobliu; wreszcie, zapytany, czy nie widzia gdzie w okolicy uszkodzonych murw, rzebionych kamieni, wyzna, e nigdy nie zwraca uwagi na podobne rzeczy. W zamian okaza si biegym znawc koni. Skrytykowa mojego, co nie byo trudne; nastpnie wywid mi rodowd swego, ktry pochodzi ze sawnej kordowaskiej stadniny. Byo to wistocie szlachetne zwierz i, wedle tego, comwi jego pan, tak wytrzymae, e raz zdarzyo mu si zrobi trzydzieci mil w jednym dniu, galopem i kusem. W toku swego wywodu nieznajomy zatrzyma si nagle, jakby zmieszany i nierad, e za duopowiedzia. Bardzo mi byo wtedy spiesznodo Kordowy, doda z pewnym zakopotaniem. Musiaem odwiedzi sdziww pewnym procesie... Mwic spoglda na mego przewodnika Antonia, ktry spucioczy. Cie i rdo zachwyciy mnie do tego stopnia, e przypomniaem sobie o paru zrazach wybornej szynki, ktr przyjacielemoi z Montilla woyli do sakwy przewodnika. Kazaem j przynie i zaprosiem obcego do udziau w improwizowanej przeksce. Jeeli od dawnanie pali, mogem wnosi, i nie jad co najmniej od czterdziestu omiu godzin. Poera jak zgodniay wilk. Pomylaem, e spotkanie byo opatrznociowe dla nieboraka. Przewodnik natomiast jad mao;pi jeszcze mniej i nie mwi wcale, mimo e od pocztku naszej podry okaza si nieporwnanym gadu. Obecno naszego gocia zdawaa si go krpowa; jaka nieufno, z ktrej przyczyn nie zdawaemsobie jasno sprawy, oddalaa ich od siebie. Zniky ju ostatnie kruszyny chleba i szynki; wypalilimy po drugim cygarze; kazaem przewodnikowi okulbaczy konie i miaem si egna z nowym przyjacielem, kiedy w spyta, gdzie zamierzam spdzi noc. Nim zdoaem spostrzec znak mego przewodnika, odpowiedziaem, e jad do gospody Del Cuervo. Lichy to nocleg dla osoby takiej jak pan... I ja tam jad; jeli pan pozwoli sobie towarzyszy, odbdziemy drog razem. Bardzo chtnie rzekem dosiadajc konia. Przewodnik, ktry mi trzyma strzemi, da znowu znak oczami. Odpowiedziaem wzruszeniem ramion, jakby dla upewnienia go, e jestem zupenie spokojny, i pucilimy si w drog. Tajemnicze znaki Antonia, jego niepokj, kilka sw, ktre wymkny si nieznajomemu, zwaszcza w trzydziestomilowy kurs i mao prawdopodobne jego objanienie, ustaliy ju moje pojcie o towarzyszu podry. Niewtpiem, e mam do czynienia z przemytnikiem, moe zodziejem; c mi toszkodzio? Znaem na tyle Hiszpanw, aby by najpewniejszy, e nic mi nie grozi ze strony czowieka, ktry ze mn jad i pali. Obecno jego bya nawet dobr rkojmi przeciw wszelkiemu niepodanemu spotkaniu. Zreszt bardzo rad byem dowiedzie si, kto to jest rozbjnik. Nie widuje si ich co dzie i jestpewien urok w tym, aby si znale w pobliu istoty niebezpiecznej, zwaszcza kiedy si czuje, e jest agodna i oswojona.Spodziewaem si doprowadzi stopniowo nieznajomego do zwierze; mimo mruga przewodnika cignem rozmow na tematopryszkw. Rozumie si samo przez si, e mwiem o nich z szacunkiem. By wwczasw Andaluzji synny bandyta zwany Jos Maria, ktrego czyny byy na ustach wszystkich. Gdybym si tak znajdowa strzemi w strzemi z Josm Mari? , mwiem sobie... Opowiadaem znane mi ze syszenia historie o tym bohaterze, wszystkie zreszt ku jego chwale, i wyraaem gono podziw dla jego mstwa i szlachetnoci. Jos Maria jest zwykym ladaco rzek zimno nieznajomy. Czy oddaje sobie sprawiedliwo, czy te to nadmiar skromnoci z jego strony? , pytaem siebie w myli; w miar bowiem jak przygldaem si memu towarzyszowi, odnajdywaem w nim rysopis Josgo Marii, ktry czytaem obwieszczony na bramie niejednego miasta w Andaluzji. Tak, tak, to on... Blond wosy, oczy niebieskie, due usta, adne zby, mae rce, koszula z cienkiego ptna, aksamitny kaftan ze srebrnymi guzami, biae skrzane kamasze,ko gniady... Nie ma wtpliwoci! Ale szanujmy jego incognito. Przybylimy do gospody. Bya taka, jak mi j odmalowa, to znaczy jedna z najndzniejszych, jakie dotd spotkaem. Dua izba suya za kuchni, jadalni i sypialni. Ogie zapalao si na paskim kamieniu na rodku izby, a dym wychodzi przez dziur w dachu, lub raczej nie wychodzi, tworzc chmur o kilka stp nad ziemi. Pod cian leao na ziemi kilka starych derek mulich: byy to ka dla podrnych. O dwadziecia krokw od domu,lub raczej od tej jedynej izby, wznosia siszopa, suca za stajni. W uroczym tym przybytku nie byo istoty ludzkiej przynajmniej na t chwil prcz starej kobiety i maej dziesicio- lub dwunastoletniej dziewczynki; obie byy koloru sadzy, odziane w okropne achmany.Oto wszystko co zostao, pomylaem, z ludnoci staroytnej Munda Boetica! O Cezarze! O Sekscie Pompejuszu! Jake bylibycie zdumieni, gdybycie wrcili na wiat . Na widok mego towarzysza starej wyrwa si okrzyk zdumienia. Och!! don Jos! wykrzykna. Don Jos zmarszczy brwi i uczyni rozkazujcy gest, ktry natychmiast opamita staruszk. Obrciem si w stron przewodnika i nieznacznym ruchem daem mu do zrozumienia, e zdaj sobie doskonale spraw, kim jest czowiek, z ktrym mam spdzi noc. Wieczerza bya lepsza, ni si spodziewaem. Podano nam, na maym stoliczku wysokim na nog, starego koguta ugotowanego z ryem i z obfitoci tureckiego pieprzu, nastpnie turecki pieprz z oliw, wreszcie gaspacho, rodzaj saaty z pieprzu tureckiego. Trzy dania tak korzenne kazay nam czsto zaglda do bukaczka z winem, ktre okazao si wyborowe. Skoromy podjedli, wwczas widzc na cianie mandolin w Hiszpanii s wszdzie mandoliny spytaemdziewczynk, ktra nam usugiwaa, czy umie gra. Nie odpara ale don Joe gra tak piknie! Bd pan tak uprzejmy rzekem zapiewaj mi co; przepadam za wasz narodow muzyk. Nie mog niczego odmwi grzecznemu panu, ktry mi daje tak wyborne cygara wykrzykn don Joe, jak gdyby silc si na wesoo. Kaza poda mandolin i zacz piewa pobrzkujc. Gos jego by surowy, ale miy, nuta melancholijna i oryginalna; co sityczy treci, nie zrozumiaem ani sowa. Jeli si nie myl rzekem to nie jestmelodia hiszpaska. To przypomina zorzicosz ziemi Baskw i sowa musz by te w tym jzyku. Tak odpar don Jos z pospn twarz. Pooy mandolin i zapltszy rce patrzy w gasncy ogie z wyrazem szczeglnego smutku. Owiecona lampk stojc na stoliku, twarz jego, szlachetna zarazem i dzika, przopominaa mi Miltonowego szatana. Moe, jak w szatan, towarzysz mj myla o siedzibie, ktr opuci, o wygnaniu, ktre na siebie cign przez jeden bd. Prbowaem nawiza przerwan rozmow, ale nie odpowiada, wci zatopiony w smutnych mylach. Stara uoya si tymczasem w kcie, odgrodzona dziuraw derk wiszc na sznurku; dziewczynka wsuna si za ni w to ustronie przeznaczone dla pci piknej. Wwczas przewodnik mj wsta i poprosi mnie, abym si uda za nim do stajni; ale na to don Jos , jak gdyby budzc si nagle, spyta go szorstko, dokdidzie. Do stajni odpowiedzia przewodnik. Po co?? Konie maj co je. Po si tutaj, pan ci pozwoli. Boj si, e ko mego pana zachorowa; chciabym, eby go pan zobaczy; moe bdzie wiedzia, czego mu trzeba. Widoczne byo, e Antonio chce mwi ze mn na osobnoci; ale ja nie miaem adnejochoty ciga podejrze don Jos go; zdawao mi si, e w danej sytuacji najwaciwsz drog jest okaza mu nieograniczone zaufanie. Odpowiedziaem tedy, e nie rozumiem si na koniach i e mam ochot spa. Don Jos poszed za Antoniem do stajni, skd niebawem wrci sam. Oznajmi mi, e koniowi nic nie jest, ale e mj przewodnik uwaa go za tak cenne zwierz, i wyciera go kamizelk, aby mu si da wypoci, i zamierza spdzica noc na tym miym zajciu. Wrd tegoja wycignem si na derkach, starannie owinity w paszcz, aby ich nie dotyka. Przeprosiwszy mnie za t miao, e kadzie si przy mnie, don Jos wycignsi pod drzwiami, nie zaniechawszy podsypa skaki u swojej flinty, ktr ostronie umieci pod sakw suc mu za poduszk. W pi minut pniej, powiedziawszy sobie wzajem dobranoc, usnlimy obaj gboko. Sdziem, e jestem do zmczony, aby mc usn na podobnym legowisku; ale po jakiej godzinie przykre swdzenie wyrwaomnie z pierwszego snu. Z chwil gdy zrozumiaem przyczyn, wstaem, przewiadczony, e lepiej spdzi reszt nocy pod goym niebem ni pod tym niegocinnym dachem. Stpajc na palcach, dotarem do drzwi, okraczyem don Jos go, ktry spa snem sprawiedliwych, i zdoaem si wydosta z izby nie zbudziwszy go. Koo drzwi znajdowaa si szeroka drewniana awa; wycignem si na niej, ukadajc si, jak mogem, aby tam spdzi reszt nocy. Miaem zamkn oczy po raz drugi, kiedy mi si zdao, e przesuwa si koo mnie cie czowieka i cie konia, oba kroczce bez szelestu. Podniosem si na wp i poznaem jak gdyby Antonia. Zdumiony, i widz go na dworze o tej godzinie, wstaem i podszedem ku niemu. Spostrzegszy mnie, przystan. Gdzie on jest?? spyta Antonio szeptem. W izbie, pi; nie boi si pluskiew. Po c ty wyprowadzasz tego konia? Zauwayem wwczas, i aby nie robi haasu, Antonio owin kopyta zwierzcia strzpami starej derki. Mw pan ciszej rzek Antonio na iminieba! Pan nie wie, kto jest ten czowiek. To Jos Navarro, najgroniejszy bandyta w caej Andaluzji. Cay dzie dawaem panu znaki, ktrych pan nie chcia zrozumie. Bandyta, nie bandyta, co mnie to obchodzi? odparem. Nas nie okrad i zaoybym si, e nie ma tego zamiaru. Niech i tak bdzie; ale naznaczono dwiecie dukatw nagrody dla tego, kto go wyda. Wiem o posterunku lansjerw o ptorej mili std i, nim si zrobi dzie, sprowadz tu paru tgich zuchw. Bybym wzi jego konia, ale jest tak zy, e nikt prcz Navarra nie moe si do zbliy. Nieche ci kaduk porwie! rzekem. C ci zego uczyni ten nieborak, aby go wydawa? Zreszt, czy pewien, e to jestten bandyta? Zupenie pewien; przed chwil uda si j A 48jxjӺA48j4jA4 x j  iC x`XjPczc  c /;c F=ze mn do stajni i rzek: Masz min, jakby mnie zna; ot, jeli powiesz temu dobremu panu, kto jestem, strzel ci w eb. Zosta pan, zosta pan przy nim; nie masi pan czego obawia. Pki bdzie wiedzia, e pan jest tutaj, niczego nie bdzie podejrzewa. Tak rozmawiajc, oddalilimy si od gospody na tyle, aby nie mona byo ju dosysze podkw. Antonio w mgnieniu oka odwiza achy, ktrymi owin nogi koniowi, i gotowa si wskoczy na siodo. Prbowaem proby i groby, aby go zatrzyma. Ja jestem biedak, panie odpowiedzia dwiecie dukatw, takiej gratki si nie przepuszcza, zwaszcza gdy chodzi o oczyszczenie kraju z podobnego cierwa. Ale niech pan uwaa; jeli Navarro si zbudzi, chwyci za rusznic, i wwczas baczno! Ja ju zaszedem za daleko, aby si cofn; niech pan sobie daje rad, jak pan umie. Ladaco by ju na siodle; spi konia, niebawem straciem go z oczu w ciemnoci.Byem oburzony na mego przewodnika i do niespokojny. Po chwili namysu powziem postanowienie i wrciem do izby. Don Jos spa jeszcze, wynagradzajc sobie niewtpliwie trudy i bezsenno wielu burzliwych dni. Musiaem silnie nim potrzsn, aby go zbudzi. Nigdy nie zapomn jego strasznego spojrzenia oraz gestu, jakim sign po rusznic, ktr przez ostrono umieciem w pewnym oddaleniu. Panie rzekem przepraszam, e panabudz, ale chc panu zada jedno niedorzeczne pytanie: czy pan byby rad spotka tutaj jakie p tuzina lansjerw? Skoczy na rwne nogi i rzek grzmicym gosem: Kto panu to powiedzia?? Mniejsza skd pochodzi przestroga, byle bya dobra. Paski przewodnik mnie zdradzi, ale mi to zapaci. Gdzie on jest? Nie wiem... Sdz, e w stajni... ale kto mi powiedzia... Kto panu powiedzia?? ... Przecie nie ta stara... Kto, kogo nie znam... nie tracc sw, czy ma pan powody, aby nie czeka tu na tych onierzy? Jeeli tak, niech pan nie traci czasu; w przeciwnym razie dobranoc,iprzepraszam, e zakciem paski sen. Och! ten przewodnik! ten przewodnik! Od razu mi si nie podoba... ale dostanie mi si w rce! ... egnam pana. Niech panu Bgodpaci przysug, ktr mi pan odda. Ja nie jestem tak bardzo zy, jak pan sdzi... tak, jest we mnie jeszcze co, co zasuguje na wspczucie zacnego czowieka... egnam pana... Jednego mi tylkoal, e nie mog si panu wypaci. Jako cen usugi, ktr panu oddaem, przyrzeknij mi, don Jos, nie podejrzewa nikogo, nie myle o zemcie. Ot masz pan par cygar na drog; szczliwej podry! I podaem mu rk. cisn j bez sowa, wzi rusznic i sakw i rzuciwszy kilka sw starej w narzeczu, ktrego nie zrozumiaem, pobieg do szopy. W chwil pniej usyszaem jego galop w szczerym polu. Co do mnie, uoyem si z powrotem na awce, ale nie zasnem. Pytaem sam siebie, czy miaem prawo ocali od szubienicy zodzieja, moe morderc, jedynie dlatego, e jadem z nim szynk i ry ? la valentienne . Czy nie zdradziem mego przewodnika, ktry broni spoeczestwa; czy nie naraziem go na zemst zbrodniarza? Ale obowizki gocinnoci!... ,,Przesd dzikich, mwiem sobie; stan siodpowiedzialny za wszystkie zbrodnie, ktrych ten bandyta si dopuci... Mimo to, czy przesdem jest w gos sumienia, opierajcy si wszelkiemu rozumowaniu? By moe w draliwym pooeniu, w ktrymsi znalazem, nie mogem si ze wyplta bez wyrzutw. Tonem jeszcze wnajwikszej niepewnoci co do moralnej strony mego postpku, kiedy ujrzaem jakie p tuzina jedcw wraz z Antoniem, trzymajcym si przezornie z tyu. Wyszedem naprzeciw i uprzedziem, e bandyta umkn ju od dwch godzin. Stara, wzita na spytki przez kaprala, odpara, e zna Navarra, ale e yjc na tym odludziu, nie omieliaby si nigdy naraa swego ycia, wydajc go. Dodaa, i obyczajem jego, ilekro zajecha do niej,byo zawsze wyjeda o pnocy. Co do mnie, trzeba mi byo uda si o kilka mil, aby pokaza paszport i podpisa owiadczenie w obliczu alkada, po czym pozwolono mi prowadzi dalej moje archeologiczne poszukiwania. Antonio dsa si na mnie, podejrzewajc, e to ja mu przeszkodziem w zarobieniu dwustu dukatw. Mimo to rozstalimy si w Kordowie w dobrej zgodzie. Na poegnanie daem mu napiwek tak hojny, jak tylko pozwala na tostan mojej sakiewki. 2 Spdziem kilka dni w Kordowie. Powiedziano mi o jednym rkopisie w bibliotece dominikanw, w ktrym bd mg znale zajmujce wskazwki co do staroytnej Munda. Gocinnie przyjty przez znanych ojcw, trawiem dni w ich klasztorze, a wieczr przechadzaem si po miecie. W Kordowie o zachodzie soca mnstwo prniakw wystaje na wybrzeu cigncym si wzdu prawego brzegu Gwadalkiwiru. Wdycha si tam wyziewy garbarni, ktra podtrzymuje staroytn saw tego miasta gonego wypraw skr,ale w zamian zaywa si widowiska, ktre warte jest uwagi. Na kilka minut przed Anio Paski mnogo kobiet zbiera si nad rzek, poniej wybrzea, ktre jest do wyniose. aden mczyzna nie omieliby si wmiesza w t gromadk. Skoro tylko oddzwoni Anio Paski , znaczy to, e jestnoc. Z ostatnim uderzeniem dzwonu kobiety rozbieraj si i wchodz do wody. Dopiero krzyki, miechy, piekielny zgiek! Z wysokiego brzegu mczyni przygldaj si kpicym, wypatrujc oczy, i niewiele mog dojrze. Bd co bd, te biae i mgliste ksztaty, rysujce si na ciemnym lazurze rzeki, nastrajaj poetycznie; przy odrobinie wyobrani nietrudno odtworzy sobie Dian i jej nimfy, nie naraajc si nasmutny los Akteona. Opowiadano mi, e paruurwisw zoyo si jednego dnia, aby przekupi dzwonnika i skoni go, aby oddzwoni Anio Paski na dwadziecia minut przed legaln godzin. Mimo e by jeszcze jasny dzie, nimfy Gwadalkiwiru nie zawahay si i, bardziej wierzc w Anio Paski ni w soce, ukazay si z czystym sumieniem w toalecie kpielowej, ktra jest zawsze nad wyraz prosta. Nie byo mnie przy tym. Za mego pobytu dzwonnik by niesprzedajny, zmierzch dociemny, i chyba kot mgby odrni najstarsz przekupk pomaracz od najadniejszej gryzetki kordowiaskiej. Jednego wieczora, o godzinie, kiedy nie wida ju nic, paliem oparty o parapet, gdy jaka kobieta, wstpujc po schodach wiodcych od rzeki, przysiada koo mnie. Miaa we wosach duy bukiet jaminu, ktrego patki wydaj wieczorem upajajcyzapach. Bya skromnie, moe nawet ubogo odziana, cakiem czarno, jak wikszo gryzetek wieczorem. Kobiety przyzwoite nosz kolor czarny jedynie rano; wieczorem ubieraj si ? francesa . Zbliajc si do mnie, amatorka kpieli spucia na ramiona mantylk okrywajc jej gow: przy mrocznej jasnoci, ktra spywa z gwiazd , ujrzaem e jest maa, zgrabna i e ma bardzo due oczy. Natychmiast rzuciem cygaro. Zrozumiaa ten akt na wskro francuskiej grzecznoci i pospieszya mnie zapewni, e bardzo lubizapach tytoniu, a nawet sama pali, o ile ma pod rk lekkie papelitos . Szczciem miaem wanie takie; poczstowaem j skwapliwie. Raczya przyj jeden i zapalia go od poncego sznurka, ktry chopak poda nam za cen jednego solda. Zanurzeni w kbie dymu, gawdzilimy z pikn nieznajom tak dugo, a zostalimy prawie sami na wybrzeu. Sdziem, e nie bd zbyt miay, zapraszajc j na lody do neveria [1]. Po skromnym wahaniu przyja; ale nim si zdecydowaa, spytaao godzin. Nacisnem spryn zegarka, ktry zadzwoni; mechanizm ten uderzy jwielce. Co u was s za wynalazki, panowie cudzoziemcy! Z jakiego pan kraju? Z pewnoci Anglik? [2] Francuz, do usug. A panienka czy pani zapewne z Kordowy?? Nie. W kadym razie z Andaluzji. Poznaj po mikkiej wymowie. Skoro pan jest tak biegy w rozrnianiu akcentu, powinien pan odgadn, kto jestem. Sdz, e pani jest z kraju Jezusa, o dwa kroki od raju. (Przenoni tej, ktra oznacza Andaluzj, nauczyem si od mego przyjaciela Francisco Sevilla, gonego pikadora). Ba!! raj... tutejsi ludzie powiadaj, e nie jest stworzony dla nas. Byaby wic pani Mauretank albo... (zatrzymaem si, nie miejc powiedzie: ydwk). No! no! Widzi pan przecie, e jestem Cygank; chce pan, abym mu powrya? Sysza pan kiedy imi Carmencita? To ja. Byem wwczas (jakie pitnacie lat temu)takim niedowiarkiem, e nie cofnem si ze zgroz, dowiadujc si, e stoj obok czarownicy. Dobry, pomylaem sobie, zeszego tygodnia wieczerzaem z bandyt,chodmy dzi na lody ze suebnic szatana. W podry trzeba wszystkiego skosztowa . Miaem jeszcze inny powd,aby nawiza t znajomo. Po wyjciu z gimnazjum, wyznaj to ze wstydem, straciem jaki czas na studiowaniu nauk tajemnych, kilka razy nawet prbowaem zaklina ducha ciemnoci. Uleczony od dawna z namitnoci do podobnych docieka, zachowaem, mimo to, dbo ciekawoci dla wszystkich przesdw i ucieszyem si ze sposobnoci poznania, jak daleko siga sztuka magiczna u Cyganw. Wci rozmawiajc weszlimy do neveria i siedlimy przy stoliku owietlonym wiec w szklanym kloszu. Mogem wwczas przyjrze si swobodnie mojej gitanie , podczas gdy przyzwoici ludzie spoywajcy swoje lody wytrzeszczali oczy ze zdumieniem, widzc mnie w tak zacnym towarzystwie. Wtpi, aby panna Carmen bya czystej rasy; przynajmniej bya nieskoczenie adniejsza od wszystkich jej krajanek, ktre kiedykolwiek spotkaem. Aby kobieta bya adna, powiadaj Hiszpanie, trzeba, aby jednoczya trzydzieci si lub, jeli kto woli, aby mona j byo okreli za pomocdziesiciu przymiotnikw, z ktrych kady odnosi si do trzech szczegw jej osoby. Na przykad ma mie trzy rzeczy czarne: oczy, powieki, brwi; trzy cienkie: palce, usta, wosy etc. Reszt znajdziecie w Brantomie. Moja Cyganka nie moga sobie roci praw do tylu doskonaoci. Skra jej, bardzo zreszt gadka, zbliaa si barw do tonu miedzi. Oczy byy skone, ale przelicznie wykrojone; wargi nieco grube, ale dobrze zarysowane, odsaniay zby bielsze ni migda obrany ze skry. Wosy, moe za mao jedwabiste, byy czarne z odcieniem niebieskim, jak skrzydo kruka; przy tym dugie i lnice. Aby nie nuy rozwlekym opisem, powiem oglnie, e z kad wad czy si przymiot, uwydatniony jeszcze silniej przezkontrast. Bya to pikno oryginalna i dzika, twarz, ktra zdumiewaa w pierwszej chwili, ale ktrej nie mona byozapomnie. Oczy jej zwaszcza miay wyraz zmysowy i okrutny, ktrego nie spotkaem pniej u adnej ludzkiej istoty. ,,Cygaskie oko, wilcze oko jest takie przysowie hiszpaskie, wiadczce o spostrzegawczoci. Jeli nie macie czasu i do ogrodu botanicznego, aby studiowa spojrzenie wilka, przyjrzyjcie si swemu kotu, kiedy czai si na wrble. Kady rozumie, e mieszne byoby da sobie wry w kawiarni, tote poprosiempikn czarownic, aby mi pozwolia towarzyszy sobie do domu. Zgodzia si bez trudu, ale znowu chciaa wiedzie godzin i poprosia mnie, abym jeszcze razzadzwoni w zegarek. Czy to naprawd zote? rzeka, przygldajc si z nadzwyczajn uwag. Kiedymy si pucili w drog, bya ciemna noc; sklepy byy przewanie zamknite, ulice niemal puste. Przebylimy most na Gwadalkiwirze i, ju na kracu miasta, zatrzymalimy si pod domem, ktry bynajmniej nie mia pozorw paacu. Otworzyo nam dziecko; Cyganka rzeka kilka sw w jzyku mi nie znanym; dowiedziaem si pniej, e to by rommani albo chipe kali , narzecze gitanos .Natychmiast dziecko zniko, zostawiajc nas w do obszernym pokoju, ktrego umeblowanie stanowi stolik, dwa krzeseka i kufer. A, prawda: zapomniaemo garnku z wod, stercie pomaracz i wizce cebuli. Skoromy zostali sami, Cyganka dobya z kufra karty, widocznie mocno wysuone, magnes, zasuszonego kameleona i par innych przedmiotw waciwych jej sztuce.Nastpnie kazaa mi uczyni w lewej doni znak krzya monet, i zaczy si ceremonie magiczne. Zbyteczne byoby przytacza jej przepowiednie, co za do sposobu, w jaki braa si do rzeczy, wida byo, e z niej czarownica ca gb. Na nieszczcie przeszkodzono nam niebawem. Drzwi otworzyy si gwatownieimczyzna, zawinity a po oczy w brunatny paszcz, wszed, zwracajc si do Cyganki w sposb niezbyt uprzejmy. Nie rozumiaem, co mwi, ale ton wiadczy, e jest w bardzo zym humorze. Na jego widok gitana nie okazaa zdumienia ani gniewu, ale podbiega i z nadzwyczajn pynnoci wymowy rzeka do kilka zda w tajemnym narzeczu, ktrym posugiwaasi ju wobec mnie. Sowo payllo , czsto powtarzane, byo jedyne, ktre zrozumiaem. Wiedziaem, e Cyganie nazywaj tak kadego czowieka nie ich rasy. Przypuszczajc, e chodzi o mnie, spodziewaem si draliwych wyjanie; ju ujmowaem krzeseko i siliem si wyczu moment, w ktrym wypadnie rzucije na gow natrtowi. Ten odepchn szorstko Cygank i postpi ku mnie; po czym, cofajc si o krok, wykrzykn: Ach!! To pan! Spojrzaem ja z kolei i poznaem mego przyjaciela don Jos go. W tej chwili aowaem nieco, em go nie pozwoli powiesi. A, to ty, mj zuchu wykrzyknem, miejc si najmniej kwano, jak mogem przerwae panience w chwili, gdy przepowiadaa mi nader ciekawe rzeczy. Zawsze ta sama! Ale to si skoczy rzuci przez zby, zwracajc na ni pospne spojrzenie. Tymczasem Cyganka mwia do dalej w swoim jzyku. Stopniowo rozgrzewaa si. Oko jej nabiego krwi i stawao si straszne, rysy cigny si, tupaa nog. Zdawao mi si, e nagli go ywo, aby zrobi co, co si spotkao u niego z wahaniem. Co to byo, zdawao mi si, e rozumiem a nadto, widzc j, jak przeciga szybko swoj drobn rczk pod brod. Byem skonny mniema, e chodzi o podernicie garda, i miaem niejakie podejrzenie, e to szo o moje gardo. Na ten potok wymowy don Jos odpowiedzia jedynie paroma sowy, wyrzeczonymi zwizym tonem. Wwczas Cyganka obrzucia go spojrzeniem penym gbokiej wzgardy; nastpnie, siadszy po turecku w kcie, wybraa pomaracz, obraa j i zacza je. Don Jos wzi mnie za rami, otworzy drzwi i wyprowadzi na ulic. Przeszlimy jakie dwiecie krokw w najgbszym milczeniu. Nastpnie, wycigajc rk, rzek: Wci prosto, a dojdzie pan do mostu. Odwrci si i oddali szybko. Wrciem do gospody nieco markotny i w do lichym humorze. Najgorsze byo, i, rozbierajc si, spostrzegem brak zegarka. Rozmaite wzgldy nie pozwoliy mi dochodzi tego nazajutrz lub te uprasza pana koregidora, aby go kaza poszuka. Ukoczyem prac nad rkopisem oo. dominikanw i wyjechaem do Sewilli. Po wielu miesicach wdrwek po Andaluzji miaem wraca do Madrytu i trzeba mi byo przejeda przez Kordow. Nie miaem zamiaru zabawi tam dugo; nabraem odrazy do tego piknego miasta i do kpicych si w Gwadalkiwirze. Mimo to odwiedziny przyjaci, par sprawunkw do zaatwienia, wszystko to miao mnie zatrzyma co najmniej trzy lub cztery dni w dawnej stolicy wadcw muzumaskich. Skorom si pojawi w klasztorze, jeden z ojcw, ktry okazywa zawsze zainteresowanie mymi pracami dotyczcymi pooenia Mundy, przyj mnie z otwartymiramionami woajc: Pochwalone niech bdzie imi Pana! Witaje nam, drogi przyjacielu. Mielimy ciwszyscy za nieboszczyka, i ja, jak mnie tu widzisz, odmwiem niejedno pater i ave ktrych nie auj! za zbawienie twojej duszy. Zatem nie zamordowano ci? Bo e ci okradziono, to wiemy. Jak to?? spytaem nieco zaskoczony. No, tak, wie pan przecie, ten pikny zegarek, w ktry dzwonie w bibliotece, kiedymy panu mwili, e czas na chr. Ot znalaz si, oddadz go panu. To jest... przerwaem nieco zakopotany waciwie zgubiem... Hultaj jest pod kluczem, e za wiadomo byo, e on zdolny jest wygarn z fuzji doczowieka, aby mu zabra jednego srebrnika, umieralimy z obawy, e pana umierci. Pjd z panem do koregidora i j A 48jxjӺA48j4jA4 x j  @jj{AA P5 W cc&*c8c+odbierze pan swj pikny zegarek. I niech pan potem opowiada w kraju, e policja niedobrze funkcjonuje w Hiszpanii! Wyznaj rzekem e wolabym raczej straci zegarek, ni musie wiadczy przed sdem po to, aby wyprawi na szubienic biednego nieboraka,zwaszcza e... zwaszcza... Och, niech pan si tym nie kopocze; ma ju swoj porcj, a nie mog go powiesi dwa razy. To jest myl si, kiedy mwi: powiesi. Ten paski zodziej to hidalgo; udusz go tedy pojutrze bez ochyby. Widzi pan, e jedna kradzie mniej albo wicej nie zmieni nic w jego sprawie. Daby Bg, aby on tylko krad! Ale on popeni wiele morderstw, jedno okropniejsze od drugiego. Jak si nazywa?? Znaj go w okolicy pod mianem Jos Navarro ale ma jeszcze inne nazwisko, baskijskie, ktrego ani pan, ani ja nie wymwimy nigdy. To czowiek, ktrego warto widzie; pan, ktry lubisz poznawa miejscowe osobliwoci, nie powiniene zaniedba sposobnoci przyjrzenia si, w jaki sposb w Hiszpanii hultaje schodz ze wiata. Jest w kaplicy, ojciec Martinez zaprowadzi pana. Zacny dominikanin tak nalega, abym obejrza przygotowania do cacanego uduszenia , e nie mogem si oprze. Poszedem odwiedzi winia, zaopatrzony w paczk cygar, ktre, miaem nadziej, powinny byy okupi moje natrctwo. Spytaem go, czy za cen pewnej kwoty lubza pomoc stosunkw moich przyjaci mgbym uzyska jak ulg w jego losie. Zrazu wzruszy ramionami, umiechajc sismutno; pniej namyli si i poprosi, abym kaza odprawi msz za zbawienie jego duszy. Czy zechciaby pan doda niemiao zakupi i drug, za osob, ktra pana obrazia? Oczywicie, mj drogi rzekem ale nikt, o ile wiem, nie obrazi mnie w tym kraju. Wzi mnie za rk i ucisn mi j powanie. Po chwili podj: Czy mog pana jeszcze poprosi o jedn usug? ... Kiedy pan bdzie wraca do swoich, moe bdzie pan przejeda przezNavarr, a w kadym razie przez Vittori, ktra ley niedaleko. Tak rzekem z pewnoci bd jecha przez Vittori, ale bardzo by moe,e zbocz, aby uda si do Pampeluny, i sdz, i dla pana nadoybym chtnie drogi. Wybornie! Skoro pan jedzie do Pampeluny,ujrzy pan tam niejedn rzecz, ktra pana zaciekawi... To adne miasto... Dam panu tenmedalik (pokaza mi medalik srebrny, ktrymia na szyi), zawinie go pan w papier... (zatrzyma si chwil, aby opanowa wzruszenie)... i oddasz go lub kaesz odda dobrej kobiecie, ktrej adres dam panu. Powie jej pan, e umarem, ale nie powie jej pan jak. Przyrzekem speni zlecenie. Odwiedziem go znw nazajutrz i spdziem z nim kilka godzin. Z jego ust dowiedziaem si smutnejhistorii, ktr przeczytacie. ---------------------- [1] Kawiarnia opatrzona lodowni lub raczejzbiornikiem niegu. Nie ma w Hiszpanii wioski, ktra by nie miaa swojej neveria. [2] W Hiszpanii, kady podrny, ktry nie nosi ze sob prbek perkalu lub jedwabiu, uchodzi za Anglika, Inglesito. To samo na Wschodzie. W Chalcis dostpiem tego zaszczytu, i oznajmiano mnie jako milordos frantsevos. 3 ,,Urodziem si, mwi, w Elizondo, w dolinie Baztan. Nazywam si don Jos Lizzarrabengoa; zna pan na tyle Hiszpani, aby z mego nazwiska natychmiast pozna, e jestem Baskiem. Jeeli pisz si don , to e mam do tego prawo; gdybym by w Elizondo, pokazabym panu mj rodowd na pergaminie. Rodzice chcieli, abym zosta ksidzem, i dali mnie ksztaci, ale nie szomi to do gowy. Nadto lubiem gra w pik, i to mnie zgubio. My, ludzie z Nawarry, kiedy gramy w pik, zapominamy o wszystkim. Jednego dnia, kiedy . graem parti, chopak jeden z Alava szuka ze mn burdy; chwycilimy nasze maquilas (okute kije Baskw) i znowu ja byem gr; ale przez to musiaem opuci kraj. Spotkaem dragonw i zacignem si do puku. My, grale, atwo uczymy si onierskiego rzemiosa. Niebawem zostaem kapralem, obiecywano mnie zrobi sierantem, kiedy, na moje nieszczcie, postawiono mnie na warcie przy fabryce tytoniu w Sewilli. Jelipan by w Sewilli, musia pan widzie ten wielki budynek poza waami, blisko Gwadalkiwiru. Zdaje mi si, e widz jeszcze bram i stranice tu obok. Hiszpanie, kiedy maj sub, graj w karty albo pi; ja, jako szczery Nawarczyk, zawsze staraem si czym zaj. Robiem acuszek z mosinego drutu, aby nosi na nim przetyczk do fuzji. Naraz koledzy mwi: Oho, dzwon sycha, dziewczta bd wracay do roboty . Wiadomo panu zapewne, e w fabryce pracuje kilkaset dziewczt. To one zwijaj cygara w wielkiej sali, do ktrej mczyni nie wchodz bez specjalnego pozwolenia, poniewa one si tam rozbieraj, zwaszcza mode, kiedy jest gorco. W porze gdy robotnice wracajz obiadu, wielu modych ludzi czeka na nie w przejciu i umizgaj si, ile wlezie! Maoktra z tych panienek odmwi jedwabnej mantylki; tote, przy tym poowie amatorzypotrzebuj tylko si schyli, aby pochwyci rybk. Gdy inni si gapili, ja siedziaem na swojej awce koo drzwi. Byem wwczas mody i mylaem wci o swoich stronach;nie przypuszczaem, aby moga by adna dziewczyna bez niebieskiej spdnicy i warkocza spadajcego na plecy [3]. Zreszt, baem si Andaluzyjek; nie nawykem jeszcze do ich obejcia; wci drwiny, nigdy rozsdnego sowa. Siedziaem tedy nad swoim acuszkiem, kiedy usyszaem, jak cywile mwi: O, o, gitanilla! Podniosem oczy i ujrzaem j. Byo to w pitek, nie zapomn tego dnia nigdy. Ujrzaem Carmen, t, ktr pan zna,u ktrej pana spotkaem przed kilkoma miesicami. Miaa bardzo krtk, czerwon spdnic, poniej ktrej wida byo biae jedwabne poczochy, mocno dziurawe, oraz malekietrzewiczki z czerwonego safianu, przymocowane wstkami koloru pomienia.Rozchylia mantylk, tak aby pokaza ramiona i duy bukiet kasji sterczcy zza koszuli. Miaa te kwiat kasji w kcie ust i sza koyszc si w biodrach niby klacz z kordowiaskiej stadniny. W naszych stronach, na widok kobiety w tym stroju, kady by si przeegna. W Sewilli kady rzuca jej dwuznaczny komplement: odpowiadaa przewracajc oczyma, z rk na biodrach, bezczelna jak szczera Cyganka. W pierwszej chwili nie podobaa mi si, wrciem te do swojej roboty; ale ona, obyczajem kobiet i kotw, ktre nie przychodz kiedy je woa, a przychodz, kiedy nie woa, przystana i zwrcia sido mnie: Kumoterku rzeka mod andaluzyjsk czy zechcesz mi da ten acuszek?? Nosiabym na nim klucze od mojej kasy. To na przetyczk do strzelby odparem. Do strzelby!! wykrzykna miejc si. Mylaam, e pan dobrodziej bdzie robikoronk tym szydekiem. Wszyscy zaczli si mia, ja czuem, e si czerwieni, nie umiaem nic odpowiedzie. Doskonale, moje serduszko podja zrb mi siedem okci czarnej koronki na mantylk, ty moja sodka koronczarko! I wyjmujc kwiat kasji, ktry miaa w ustach, rzucia mi go zrcznym ruchem wprost midzy oczy. Panie, to mnie tak ugodzio jak kula... Nie wiedziaem, gdzie si podzia, staem jak sup. Kiedy wesza do fabryki, spostrzegem kwiat kasji, ktry upad mi pod nogi; nie wiem, co mi si stao, ale podniosem go tak, eby koledzy nie widzieli, i schowaem troskliwiedo kieszeni. Pierwsze gupstwo. W par godzin pniej mylaem o tym jeszcze, kiedy wpada na stranic odwierny, bez tchu, zmieniony na twarzy. Powiada, e w wielkiej sali fabrycznej zamordowano kobiet i e trzeba tam posa stra. Sierant kaza mi wzi dwch ludzi i i zobaczy. Bior dwch ludzi i id. Niech pan sobie wyobrazi, i wszedszy do sali, widz najpierw trzysta kobiet w koszuli lub prawie wszystkie krzycz, wyj, wymachuj rkami, robi haas taki, e grzmotu by nie usysza. Z jednej strony ley jedna, na wznak, okryta krwi, z twarz naznaczon w ksztat litery X dwoma ciciami noa. Na wprost rannej, ktr opatryway najpoczciwsze dziewczta z tej zgrai, widz Carmen; kilkarobotnic przytrzymuje j. Zraniona kobieta woa: Ksidza! ksidza! umieram! Carmen nie mwia nic; zaciskaa zby, toczya oczami jak kameleon. Co si stao? spytaem. Z trudem dowiedziaem si, co zaszo, bo wszystkie mwiy na raz. Zdaje si, e zraniona kobieta chwalia si, e ma w kieszeni dosy pienidzy, aby kupi osa na jarmarku w Triana. Ej, rzeka Carmen, ktra miaa ostry jzyczek, nie wystarczy ci ju miota? Tamta, dotknita przymwk (moe i miaa nieczyste sumienie w tej mierze), odpara, e nic jejpo miotle, ile e nie ma zaszczytu by chrzeniaczk szatana, ale e panna Carmen pozna si niebawem z jej osem, kiedy pan koregidor zaprowadzi j na przechadzk, z dwoma lokajami idcymi za ni, aby j ogania od much. A ja, powiada Carmen, zrobi ci na twarzy koryto do picia dla much i narysuj ci szachownic . Na to, ciach! ciach! noem,ktrym ucina koce cygar, kreli jej krzy w. Andrzeja na policzku. Sprawa bya jasna; ujem Carmen za rami: Moja panno rzekem grzecznie trzeba i za mn. Rzucia mi spojrzenie takie, jakby mnie poznaa, ale rzeka z rezygnacj: Chodmy. Gdzie mj paszczyk? Woya go na gow w ten sposb, i byowida tylko jedno wielkie oko, i posza za mymi dwoma ludmi, potulna jak baranek. Skoromy przybyli na stranic, sierant orzek, e rzecz jest powana i e trzeba odprowadzi dziewczyn do wizienia. Znowu ja miaem j eskortowa. Umieciem j midzy dwoma dragonami i szedem z tyu, jak jest powinnoci kaprala w takich razach. Zrazu Cyganka milczaa: ale na ulicy Wej zna j pan, zasuguje na sw nazw, tak jest krta ot na ulicy Wej zaczyna od tego, e spuszcza paszczyk na ramiona, aby mi pokaza swego szelmowskiego buziaka, i obracajc si ku mnie, rzecze: Panie oficerze, dokd mnie pan prowadzi? Do wizienia, moje biedne dziecko odparem najagodniej, jak umiaem, tak jak dobry onierz powinien mwi do winia, a zwaszcza do kobiety. Och! i c si tam ze mn stanie? Panie oficerze, niech si pan zlituje nade mn. Pan jest taki mody, taki adny! ... Potem,nieco ciszej: Niech mnie pan puci rzeka a dam panu kawaek bar lachi , ktry sprawi, e wszystkie kobiety bd pana kochay. Bar lachi, prosz pana, to kamie magnetyczny, o ktrym Cyganie twierdz, e mona nim dziaa mnogo czarw, o ile kto umie go uywa. Dajcie si napi podanej kobiecie troch tego kamienia utartego w biaym winie, a nie oprze si wam. Odpowiedziaem najpowaniej: Nie jestemy tu po to, aby si bawi gupstwami; trzeba i do wizienia, taki rozkaz, nie ma na to rady. My, ludzie z kraju Baskw, mamy akcent, ktry pozwala z atwoci odrni nas od Hiszpanw; w zamian nie znajdzie si tu anijednego, ktry by si nauczy mwi bodaj:bai jaona (tak, panie). Carmen odgada tedybez trudu, skd pochodz. Wiadomo panu, e Cyganie, jako nie nalecy do adnego kraju, wdrujcy cigle, mwi wszystkimi jzykami; wikszo jest jak w domu w Portugalii, we Francji, u Baskw, w Katalonii, wszdzie; dogadaj si nawet z Maurami i z Anglikami. Carmen umiaa do dobrze po baskijsku. Laguna ene bihotsarena , miy ziomku rzeka nagle do mnie czy ty z naszych stron?? Nasz jzyk, panie, jest tak pikny,e kiedy go usyszymy w cudzoziemskim kraju, serce nam omdlewa... Chciabym mie spowiednika stamtd, od nas doda ciszej bandyta. Po chwili milczenia podj: Jestem z Elizondo odpowiedziaem po baskijsku, wzruszony mocno, e sysz rodzinn mow. Ja jestem z Etchalar (to wioska o cztery godziny od nas). Cyganie porwali mnie do Sewilli. Pracowaam w fabryce tytoniu, abyzarobi na powrt do Nawarry, do mojej biednej matki, ktra ma za ca podpor tylko mnie i may barratcea (ogrdek)z dwudziestoma jabonkami! Och, znale si znw tam, u nas, wrd biaych gr! Zniewaono mnie, bo nie jestem z tego kraju hultajw, przekupniw zgniych pomaracz; i te szelmy stany wszystkie przeciw mnie, bo im powiedziaam, e ich dudki z Sewilli, ze swymi noami, nie nastraszyyby chwata z naszych stron, w niebieskim berecie i z maquil (okuty kij)w garci. Bracie mj, przyjacielu, czy nie pomoesz swojej krajance? Kamaa, panie, ona zawsze kamaa. Nie wiem, czy ta dziewczyna w yciu swoim powiedziaa sowo prawdy; ale kiedy mwia, wierzyem jej; nie umiaem si oprze. Kaleczya nasz jzyk, a ja braem j za Nawark: same oczy jej i usta, i pewiadczyy, e jest Cygank. Oszalaem, nie zwaaem ju na nic. Mylaem, e gdyby Hiszpanie omielili si le mwi o moim kraju, pokrajabym im twarz, tak samo jak ona zrobia swojej koleance. Krtko mwic, byem jak pijany; zaczynaem mwi gupstwa, gotw byem je robi. Gdybym ci popchna i gdyby upad, mj bracie podja po baskijsku to pewna, e te dwa kastylijskie rekruty nie zdoayby mnie zatrzyma... Daj sowo, zapomniaem o rozkazie i o wszystkim, i rzekem: A wic, siostro, krajanko moja, prbuj, iniech Najwitsza Panna z Gr bdzie ci pomoc. W tej chwili przechodzilimy koo jednej z tych wskich uliczek, jakich tyle jest w Sewilli. Naraz Carmen odwraca si i uderza mnie wpier. Padam umylnie na wznak. Jednym susem skacze przeze mnie i zmyka, pokazujc nam par nek, i co za nek! ...Mwi si nogi baskijskie , te z pewnoci nie ustpoway im... a szybkie, azgrabne! Ja zrywam si natychmiast, ale chwytam lanc w poprzek, zamykajc ni ulic, tak i w pierwszej chwili wstrzymaem pocig towarzyszw. Potem zaczem sam pdzi, oni za mn; ale dogoni j! Nie byo obawy, z naszymi ostrogami, szablami, lancami! W krtszym czasie ni trzeba, aby to opowiedzie, znika nam z oczu. Zreszt wszystkie kumoszki pomagay jej w ucieczce, drwic sobie z nas i pokazujc nam myln drog. Po wielu marszach i kontrmarszach trzeba nam byo wrci na stranic bez powiadczenia od zarzdu wizie. Moi ludzie, aby unikn kary, zeznali, e Carmen mwia ze mn po baskijsku. Aby rzec prawd, nie wydao si rzecz naturaln, aby jedno uderzenie pici drobnej dziewczyny obalio dryblasa takiegojak ja. Wszystko to wydao si mtne, lub raczej zbyt jasne. Zdegradowano mnie i posano na miesic do wizienia. Bya to pierwsza kara od czasu mej suby. Bywajcie zdrowe galony sieranta, ktre zdaway si ju tak pewne! Pierwsze dni wizienia spyny bardzo smutno. Przystajc do wojska, wyobraaem sobie, e zostan co najmniejoficerem. Longa, Mina, moi krajanie, s wszake kapitanami; Chapalangarra, ktry jest z czarnych, jak Mina, i jak on uciek do waszego kraju, Chapalangarra by pukownikiem; grywaem czsto w pik z jego bratem, biedaczyn jak ja. Teraz mwiem sobie: Cay czas, ktry suye bez kary, stracony. Masz z not; aby odzyska zaufanie przeoonych, trzeba ci bdzie stara si dziesi razy wicej, ni kiedy bye rekrutem! I dlaczego naraziesi na kar? Dla szelmy Cyganki, ktra zadrwia sobie ze mnie i ktra w tej chwili kradnie, gdzie moe w miecie. Mimo to nie mogem si wstrzyma, aby o niej nie myle. Czy uwierzyby pan? Te dziurawe jedwabne poczochy, ktre mi pokazaa uciekajc, ja miaem je cigle przed oczami. Patrzyem przez kraty wizienne na ulic i wrd wszystkich kobiet, ktre przechodziy, nie widziaem ani jednej, ktra by warta bya tej diabelskiej dziewczyny. A przy tym, a przy tym, mimo woli, wchaem ten kwiat kasji, ktry mi rzucia i ktry, mimo i uschnity, zachowa swj zapach... Jeli s czarownice, ta dziewczyna bya czarownic! Jednego dnia wchodzi odwierny i podaje mibuk alkalskiego chleba [4]. Masz powiada to od paskiej krewniaczki. Wziem chleb, bardzo zdziwiony, bo nie miaem krewniaczki w Sewilli. To moe pomyka, mwiem sobie, patrzc na chleb;ale by tak apetyczny, pachnia tak adnie, e nie troszczc si, od kogo pochodzi i dlakogo jest przeznaczony, postanowiem go zje. Kiedym go kraja, n natrafi na co twardego. Patrz i znajduj pik ra i j A 48jxjӺA48j4jA4 x j  @jj{AAPcczc5,c:pangielsk, ktr wsunito w ciasto przed wypieczeniem chleba. Bya te w chlebie dwupiastrowa sztuka zota. Nie byo wtpliwoci: to podarunek od Carmen. Dla ludzi jej rasy wolno jest wszystkim; podpaliaby miasto, aby oszczdzi sobie wizienia. Zreszt dziewuszka bya sprytna:majc taki chlebu, mona byo sobie drwiz dozorcw. W godzin przepiowabym t pik najgrubsz krat, a za cen dwch piastrw zamienibym u pierwszego z brzegu handlarza starzyzny mundur na cywilne ubranie. Domyla si pan, e dla czowieka, ktry nieraz wybiera ory z gniazd w naszych skaach, drobnostk byopuci si na ulic z okna nie majcego wicej nad trzydzieci stp od ziemi; ale janie chciaem ucieka. Miaem jeszcze honoronierski i dezercj uwaaem za zbrodni. Wzruszy mnie wszelako ten dowd pamici. Kiedy czowiek jest w wizieniu, mio mu czu za murami przyjazn dusz, ktra o nim myli. Sztuka zota mierzia mnie nieco, bybym rad j zwrci; ale gdzie szuka mego wierzyciela? Nie zdawao mi si to atwe. Po obrzdzie degradacji sdziem, e nic mnie ju gorszego nie czeka; ale zostawaomi jeszcze jedno upokorzenie: a to po wyjciu z wizienia, kiedy mnie przydzielono do suby i postawiono na warcie jak prostego onierza. Nie wyobraa pan sobie, co czowiek z ambicjodczuwa w podobnej chwili. Sdz, e bybym wola, aby mnie rozstrzelano. Przynajmniej wtedy id sam, przed swoim plutonem; czuj si kim, ludzie patrz na mnie. Postawiono mnie na warcie pod bram pukownika. By to mody czowiek, bogaty, wesoy, lubicy si bawi. Wszyscymodzi oficerowie byli u niego, i wielu cywilnych, i kobiety, aktorki, jak mwiono. Co do mnie, miaem uczucie, e cae miastonaznaczyo sobie schadzk u jego bramy, aby si na mnie gapi. Naraz nadjeda powz pukownika, lokaj na kole. Kog widz, jak wysiada? ... gitanill. Wystrojona bya tym razem jak monstrancja, wymuskana, same zoto i wstki. Suknia naszywana blaszkami, niebieskie trzewiki rwnie naszywane, kwiaty, galony... W rku miaa baskijski bbenek. Byy z ni jeszcze dwie Cyganki: jedna moda i jedna stara. Zawsze maj przy. sobie tak star; by i staruch z gitar, te Cygan, aby im gra do taca. Wiadomo panu, e czsto, dla uciechy, sprowadzaj do towarzystwa Cyganki, aby im kaza taczy romalis to ich taniec a czsto i po co innego. Carmen poznaa mnie, wymienilimy spojrzenia. Nie wiem, ale w tej chwili bybym pragn zale si na sto stp pod ziemi. Agur, laguna (dzie dobry, kamracie) rzeka. Mj oficerze, stoisz na warcie jak rekrut. I nim miaem czas co odpowiedzie, ju znika. Cae towarzystwo byo w patio i mimo toku widziaem przez krat niemal wszystko, co si dziao wewntrz [5] . Syszaem kastaniety, bbenek, miechy i brawa; od czasu do czasu widziaem gowCarmen, kiedy taczya z bbenkiem. Syszaem te oficerw, mwicych jej rzeczy, od ktrych krew nabiegaa mi do twarzy. Co im odpowiadaa, nie wiedziaem.Od tego dnia, zdaje mi si, zaczem j kocha na dobre; par razy bowiem przychodzio mi do gowy wpa do patio i wpakowa szabl w brzuch owym chystkom, ktrzy si do niej umizgali. Mczarnie moje trway dobr godzin, po czym Cyganie wyszli, powz zajecha po nich. Mijajc mnie, Carmen spojrzaa znowu tymi oczami, ktre pan zna, i szepna: Mj ziomku, kto lubi dobre smaone rybki, niech przyjdzie do Triana, do Lillas Pastia. Lekka jak kozica skoczya do pojazdu, wonica zaci muy i caa wesoa banda pomkna, nie wiem gdzie. Domyla si pan, i zeszedszy z warty, pognaem do Triana; ale wprzd wstpiem si ogoli i wyczyciem si jak na parad. Znalazem Carmen u Lillas Pastia, starego handlarza ryb, Cygana czarnego jak Maur. Wiele osb zachodzio tam na smaone rybki, zwaszcza, jak sdz, odkd Carmenzaoya tam swj obz. Lillas rzeka, skoro mnie ujrzaa niema mnie dla nikogo. Jutro take bdzie dzie! Chod, mj ziomku, przejdziemy si troch. Nacigna paszczyk na twarz i oto znalazem si z ni na ulicy, nie wiedzc, dokd id. Panienko rzekem sdz, e pani winienem dzikowa za podarek, ktry mi przysaa, kiedy byem w wizieniu. Zjadem chleb, pika zda mi si do ostrzenia lancy i zachowaem j jako pamitk po pani; ale pienidze prosz. Nie!! zachowaj pienidze krzykna wybuchajc miechem. Zreszt, tym lepiej, bo nie jestem obecnie przy kapitaach, ale c? Wdrowny pies z godunie umiera [6]. Chod, przejedzmy wszystko. Ty prosisz. Ruszylimy z powrotem do Sewilli. U wejciaulicy Wej Carmen kupia tuzin pomaracz, ktre kazaa mi zawin do chustki. Nieco dalej kupia chleb, kiebas, butelk mazanilla ; wreszcie wesza do cukierni. Tam rzucia na lad sztuk zota, ktr jej oddaem, drug jeszcze, ktr miaa w kieszeni, wraz z paroma srebrnikami; kazaa mi da wszystko, co miaem przy sobie. Miaem tylko jedn sztuk srebra i par miedziakw, ktre oddaem jej, moc- no zawstydzony, e nie posiadam wicej. Zdawao si, e chce wynie cay sklep. Braa wszystko, co byo najpikniejszego i najdroszego, yemas (tka w cukrze), turon (rodzaj nugata), owoce kandyzowane, pki tylko starczyo pienidzy. W dodatku musiaem towszystko nie w torbach papierowych. Znapan moe ulic Candilejo, gdzie znajduje sipopiersie krla Piotra Sdziego [7] . Powinien by przywie mnie do zastanowienia. Zatrzymalimy si w tej ulicy pod jakim starym domem. Carmen wesza do sieni i zakukaa na parterze. Cyganicha, istna suebnica szatana, otworzya nam. Carmen rzeka jej par sw po romasku. Stara mruczaa zrazu; aby j uagodzi, Carmen daa jej dwie pomaracze, gar cukierkw i pozwolia pokosztowa wina. Nastpnie zarzucia jej mantylk na plecy i przeprowadzia j do drzwi, ktre zaryglowaa drewnian zapor. Skoromy zostali sami, zacza taczy i mia si jak szalona, piewajc: Ty jeste mj rom (m), a ja twoja romi (ona). Staem na rodku pokoju, obarczony sprawunkami, nie wiedzc, gdzie je zoy.Rzucia wszystko na ziemi i skoczya mi na szyj, mwic: Pac swoje dugi, pac swoje dugi. Ach, panie, ten dzie! ten dzie! ... Kiedy o nim myl, zapominam o jutrzejszym. Bandyta zamilk na chwil, po czym zapaliwszy zgase cygaro, podj: Spdzilimy razem cay dzie, jedzc, pijcitd. Kiedy Carmen opchaa si cukierkami jak szecioletnie dziecko, wetkna cae ich garcie do dzbanka z wod: Bdzie stara miaa sorbet , mwia... Nie byo szalestwa, psoty, ktrej by nie zrobia. Rzekem, i chciabym widzie, jak taczy;ale skd wzi kastaniety? Natychmiast bierze jedyny talerz starej, tucze go na kawaki, i oto taczy romalis , przygrywajc kawakami fajansu rwnie dobrze, jak gdyby miaa kastaniety z hebanu lub z koci soniowej. Nie byo sposobu znudzi si przy tej dziewczynie, rcz panu. Zapad zmrok, usyszaem bbny grajce capstrzyk wieczorny. Trzeba mi wraca do koszar, na apel powiedziaem. Do koszar? rzeka ze wzgard. Wic ty jeste Murzyn, eby si tak da poganiaprtem? Jeste prawdziwy kanarek [8] , z ubrania i z charakteru. Et, tyle masz serca co kura. Zostaem, skazany z gry na areszt. Rano ona pierwsza wspomniaa o rozstaniu. Suchaj, Joseito rzeka wypaciam ci si. Wedle naszego prawa nie byam ci winna nic, poniewa jeste payllo (obcy), ale jeste adny chopak, spodobae mi si. Bywaj zdrw. Spytaem, kiedy j zobacz. Kiedy bdziesz mniejszym dudkiem odpara miejc si. Nastpnie powaniej: Czy ty wiesz, mj, synu, zdaje mi si, eja ci kocham troszeczk? Ale to nie moe trwa. Pies i wilk nie dugo wyyj w zgodzie. Moe, gdyby przyj prawo Egiptu, rada bym by twoj romi . Ale to sgupstwa, to niemoliwe. Ba! mj chopcze,wierzaj mi, wykpie si tanim kosztem. Spotkae diaba, tak, diaba; nie zawsze jest czarny i nie ukrci ci szyi. Mam na sobie wen, ale nie jestem owieczk. Id, zapal wiec przed swoj majari (madonn); zarobia na ni. No, bywaj zdrw jeszcze raz. Zapomnij ju, co to Carmencita, lub zalubiby przy niej wdow o drewnianych nogach (szubienic). Tak mwic, odsuwaa zapor zamykajc drzwi; znalazszy si na ulicy, zawina siw mantylk i pomkna. Mwia prawd. Byoby rozsdniej nie myle o niej; ale od owego dnia przy ulicy Candilejo, nie mogem ju myle o czym innym. Wasaem si cay dzie, w nadziei, e j spotkam. Pytaem o ni starCygank i handlarza ryb. Oboje odpowiadali, e pojechaa do Laloro (ziemia czerwona): tak nazywaj Portugali. Prawdopodobnie mwili tak na rozkaz Carmen, ale niebawemdowiedziaem si, e kami. W kilka tygodni po owym dniu przy ulicy Candilejo staem na warcie u jednej z brammiejskich. Niedaleko tej bramy zrobi si wyom w murze okalajcym miasto; naprawiano go w dzie, a w nocy stawiano tam onierza, aby powcign przemytnikw. Przez cay dzie widziaem,jak Lillas Pastia kry koo stranicy i zagaduje moich kolegw; wszyscy go znali, a jego rybki i pczki jeszcze lepiej. Zbliy si do mnie i spyta, czy mam wiadomoci od Carmen. Nie rzekem. To bdziesz mia, kochasiu. Nie myli si. W nocy postawiono mnie na warcie przy wyomie. Skoro tylko kapral si oddali, ujrzaem zbliajc si kobiet.Serce mi powiadao, e to Carmen. Mimo tokrzyk-nem; Stj!! Nie wolno! Nie bde taki srogi rzeka odsaniajc twarz. Jak to??! To ty, Carmen? Tak, ziomku. Mwmy mao, ale mdrze. Chcesz zarobi caego duro ? Przyjd tu ludzie z pakunkami; przepu ich. Nie odparem. Musz ich zatrzyma: taki rozkaz. Rozkaz!! Rozkaz! Nie mylae o rozkazie przy ulicy Candilejo. Och! odparem wzruszony do ywego tym wspomnieniem, dla tego warto byo zapomnie o rozkazie ale nie chc pienidzy przemytnikw. Suchaj, jeli nie chcesz pienidzy, czy chcesz, ebymy jeszcze poszli na obiad dostarej Doroty? Nie odparem, dawic si od wysiku,jaki mnie to kosztowao. Nie mog. Doskonale. Jeeli ty jeste taki nieprzystpny, wiem, do kogo si zwrci. Zaproponuj twemu oficerowi obiadek u Doroty. Wyglda na dobrego chopca, postawi na warcie zucha, ktry bdzie widzia tylko to, co trzeba. Bd zdrw, kanarku. Umiej si w dniu, w ktrym bdziesz mia rozkaz powiesi si. Miaem t sabo, em j odwoa i przyrzekem przepuci wszystkich Cyganw wiata, jeli trzeba, byle otrzyma jedyn nagrod, ktrej pragnem. Przysiga mi dotrzyma sowazrazu jutro i pobiega uprzedzi swoich kompanw, ktrzy czekali tu. Byo ich piciu, w ich liczbie Pastia, wszyscy objuczeni angielskim towarem. Carmen staa na czatach. Miaa ich ostrzec kastanietami z chwil, gdy ujrzy ront, ale nie byo potrzeby. Przemytnicy zaatwili siw jednej chwili. Nazajutrz poszedem na ulic Candilejo. Carmen daa na siebie czeka i przysza w kwanym humorze. Nie lubi ludzi, ktrzy si ka prosi rzeka. Oddae mi wiksz przysug pierwszym razem, nie wiedzc, czy co na . tym zyskasz. Wczoraj targowae si ze mn. Nie wiem, po com przysza, bo ci ju nie kocham. Et, id sobie, masz tu jednego duro za fatyg. Mao brako, a bybym jej rzuci pienidz w twarz; musiaem sobie zada gwat, abyjej nie wybi. Po godzinnej sprzeczce wyszedem wcieky. Bdziem jaki czas po miecie, gonic jak szalony; wreszcie wszedem do kocioa i, wcisnwszy si w najciemniejszy kt, pakaem gorcymi zami. Naraz sysz gos: Krokodyle zy!! Daj mi je na eliksir. Podnosz oczy, widz Carmen tu przed sob. I c, ziomku, jeszcze masz al do mnie? rzeka. Musz ci chyba kocha, na przekr samej sobie, bo od czasu, jak odszede, nie wiem co mi si dzieje. Suchaj, teraz ja ci prosz, aby przyszed na ulic Candilejo. Pojednalimy si tedy; ale charakter Carmen by taki jak pogoda u nas. Nigdy u nas w grach burza nie jest bliej, ni kiedy soce najjaniej wieci. Naznaczyami znowu schadzk u Doroty i nie przysza; Dorota powiedziaa mi znw w ywe oczy, e pojechaa do Laloro w sprawach Egiptu . Wiedzc ju z dowiadczenia, co o tym mniema, szukaem Carmen wszdzie; dwadziecia razy dziennie przechodziem ulic Candilejo. Jednego wieczora byem u Doroty, ktr niemale obaskawiem, stawiajc jej od czasu do czasu jaki kieliszeczek, kiedy wesza Carmen w towarzystwie modego czowieka, porucznika z naszego puku. Zmykaj std rzucia mi po baskijsku. Staem osupiay z wciekoci w sercu. Co ty tu robisz?? zawoa porucznik. Dalej, zmykaj! Nie mogem uczyni kroku, byem jak poraony. Oficer, wcieky, widzc, e nie odchodz i e nie zdjem nawet czapki, wzi mnie za konierz i potrzsn mn. Nie wiem, com mu powiedzia. Doby szabli,ja rwnie. Stara chwycia mnie za rk, aporucznik zada mi cicie w czoo, od ktrego jeszcze nosz lad. Cofnem si i uderzeniem okcia przewrciem Dorot na wznak; kiedy porucznik szed na mnie, nastawiem mu sztych; nabi si. Wwczas Carmen zgasia lamp i rzeka w swoim narzeczu do Doroty, aby uciekaa. Ja sam wypadem na ulic i zaczem biec nie wiedzc dokd. Zdawao mi si, e kto biegnie za mn. Kiedym odzyska przytomno, spostrzegem, e Carmen nieopucia mnie na krok. Oj, ty gupi kanarku! rzeka. Umiesz robi same gupstwa. Mwiam, e ci przynios nieszczcie. No, ale jest rada na wszystko, kiedy si ma za przyjacik poczciw Cyganeczk. Na pocztek we t chustk na gow, a rzu mi swj pas. Czekaj na mnie w tej sieni. Wracam za dwieminuty. Znika i przyniosa mi niebawem prkowany paszcz, po ktry chodzia nie wiem gdzie. Kazaa mi zdj mundur i woy paszcz na koszul. Tak przystrojony, z chustk, ktr przewizaa mi ran na czole, do byem podobny do wieniaka, jakich sporo przychodzi do Sewilli sprzedawa orszad. Nastpnie zaprowadzia mnie do domku do podobnego do domku Doroty, w maej uliczce. Ona i druga Cyganka umyy mnie, opatrzyy lepiej, niby to mg zrobi chirurg pukowy, day mi si napi, nie wiem czego, w kocu uoyy mnie na materacu, i zasnem. Prawdopodobnie musiay wmiesza do napoju jaki lek usypiajcy, ktry Cyganie umiej sporzdza, obudziem si bowiem nazajutrz bardzo pno. Czuem silny bl gowy i nieco gorczki. Trzeba byo dobrej chwili, abym odzyska pami straszliwej sceny, w ktrej braem udzia w wili. Opatrzywszy moj ran, Carmen i jej przyjacika, siedzc w kucki przy moim tapczanie, wymieniy w swoim jzyku par sw, ktre wyglday na konsylium lekarskie. Nastpnie upewniy mnie, e bd zdrw niebawem, ale e trzeba co rychlej opuci Sewill; gdyby mnie zapano, rozstrzelano by mnie bez pardonu. Mj chopcze rzeka Carmen musisz si wzi do czego; obecnie, kiedy krl niedaje ci ju ryu ani sztokfisza, trzeba ci myle o zarobieniu na ycie. Jeste za gupi, aby kra pastetas (zrcznie, sztuk); ale jeste mocny i zwinny: jeli masz serce po temu, id na wybrzee i zosta przemytnikiem. Czy nie przyrzekamci, e bdziesz wisia przeze mnie? To przecie lepiej, ni by rozstrzelanym. Zreszt, jeli bdziesz umia bra si do rzeczy, bdziesz y jak ksie, pki celnicy i andarmi nie chwyc ci za konierz. W ten zachcajcy sposb diabelska dziewczyna wskazaa mi nowy zawd, do ktrego mnie przeznaczaa, jedyny, prawdrzekszy, jaki mi zostawa, odkd cignem na siebie kar mierci. Mam rzec prawd? Skonia mnie bez wielkiego trudu. Miaem uczucie, e to ycie przygody i buntu zespala mnie z ni cilej. Sdziem, i odtd zapewni sobie jej mio. Czsto syszaem o gonych przemytnikach, jak przebiegaj Andaluzj na dobrym koniu, z rusznic w garci, z kochank za siodem. Widziaem si ju cwaujcego przez gry i doliny ze liczn Cyganeczk za sob. Kiedy jej o tym mwiem, braa si za boki ze miechu i powiadaa, e nie ma nic adniejszego ni noc spdzona na biwaku, kiedy kady rom j A 48jxjӺA48j4jA4 x j  @jj{AAPccc+c :U$chroni si ze swoj romi w namiocie sporzdzonym z trzech obrczy, pokrytych derk. Skoro ci raz bd mia w grach mwiem bd pewny ciebie! Tam nie ma porucznika, ktry by szed ze mn do podziau. A, jeste zazdrosny odpara. Tym gorzej dla ciebie. Jak moesz by tak gupi? Czy nie widzisz, e ci kocham, skoro nigdy nie daam od ciebie pienidzy? Kiedy tak mwia, miaem ochot j udusi.Aby si streszcza, powiem, e Carmen dostarczya mi cywilnego ubrania, w ktrym wymknem si z Sewilli nie poznany. Udaem si do Jerez z listem Pastii do pewnego szynkarza, u ktrego schodz si przemytnicy. Zapoznaem si z tymi ludmi, a herszt, zwany Dancaire, przyj mnie do swej bandy. Pucilimy si do Gaucin, tam odnalazem Carmen, z ktrnaznaczylimy sobie spotkanie w tej miejscowoci. W wyprawach naszych ona penia funkcje szpiega, i to najlepszego, jak sobie mona wyobrazi. Wracaa z Gibraltaru i ju uoya z kapitanem pewnego okrtu wyadowanie towarw angielskich, ktre mielimy odebra na wybrzeu. Udalimy si, by czeka ich w pobliu Estepony, po czym ukrylimy cz w grach; z reszt adunku wdrowalimy do Ronda. Carmen poprzedzia nas tam. Ona rwnie wskazaa nam chwil, w ktrej mamy wej do miasta. Ta pierwsza wyprawa oraz kilka nastpnych odbyy si szczliwie. ycie przemytnika lepiej mi si podobao ni ycie onierza; obsypywaemCarmen podarkami. Miaem pienidze i kochank. Nie miaem wyrzutw, bo jak mwi Cyganie: wrd przyjemnoci wierzb nie swdzi. Wszdzie znajdowalimy dobre przyjcie, koledzy traktowali mnie yczliwie, nawet z szacunkiem. Ale najbardziej przywizywao mnie do nowego ycia to, e widywaem czsto Carmen. Bya dla mnie serdeczniejsza ni kiedykolwiek; mimo to wobec towarzyszy nie przyznawaa si, e jest moj kochank; a nawet kazaa mi przysic na wszystkie witoci, e nikomutego nie zdradz. Byem tak saby wobec tej istoty, e ulegaem wszystkim jej kaprysom. Zreszt to byo pierwszy raz, e mogem w niej dostrzec skrupuy uczciwej kobiety, i byem do naiwny, abywierzy, e w istocie poprawia si ze swych dawnych obyczajw. Nasza banda, ktra skadaa si z dziesitka ludzi, zbieraa si jedynie w stanowczej chwili, zwykle za ylimy rozproszeni po dwch lub trzech w miastach i miasteczkach. Kady z nas rzekomo mia jakie rzemioso; ten by kotlarzem, w koniarzem, ja byem przekupniem wstek, ale nie pokazywaemsi w uczszczanych miejscach, z przyczyny mojej brzydkiej sprawy w Sewilli. Jednego dnia, lub raczej jednej nocy, mielimy si spotka u stp Veger. Dancaire znalaz si tam przed innymi. Wydawa si bardzo wes. Bdziemy mieli jednego kamrata wicej rzek. Carmen dokazaa niesychanej wrcz sztuki. Uwolnia swego roma , ktry by w kajdanach w Tarifa. Zaczynaem ju rozumie jzyk cygaski, ktrym mwili prawie wszyscy moi towarzysze, i oto sowo rom wstrzsno mn. Jak to, swego ma? Ona jest zamna? spytaem herszta. Tak odpar z Garcj Jednookim, Cyganem rwnie szczwanym jak ona. Biednychopak by na galerach. Carmen tak omotaa wiziennego chirurga, e uzyskaaprzeze wolno swego roma . Och! Ta dziewczyna to szczere zoto. Ju dwa lata,jak pracuje nad jego wolnoci. Wszystko byo na nic a do chwili, w ktrej wpado si na ten pomys, aby zmieni lekarza. Zdaje si, e z tym znalaza szybko drog do porozumienia. Wyobraa pan sobie, jak mi bya mi ta nowina. Ujrzaem niebawem Garcj; zaiste najszkaradniejsz poczwar, jak wydaa rasa Cyganw. Czarny na ciele, a czarniejszy jeszcze w duszy, by to najwikszy ajdak, jakiego widziaem w yciu. Carmen przybya wraz z nim; kiedy go nazywaa przy mnie rom , trzeba byo widzie oczy, jakie robia do mnie, oraz miny jej, kiedy Garcja odwrci gow. Byem oburzony, nie odzywaem si do niejca noc. Rano spakowalimy toboy i bylimy ju w drodze, kiedymy spostrzegli, e jaki tuzin jedcw depce nam po pitach. Fanfaronom andaluzyjskim, ktrzy mieli w gbie jedynie mier i poog, zrzeda mocno mina. Wszystko zaczo zmyka. Jedynie Dancaire, Garcja, adny chopak z Ecija nazwiskiem Remendado i Carmen nie stracili gowy. Reszta zostawia muy i rzucia si w wyrwy, gdzie konie nie mogy ich ciga. Nie mogc zachowa naszych bydlt, zdjlimy z nich najlepsz cz upu i naadowawszy j na ramiona, prbowalimyzmyka skaami przez najstromsze urwiska. Rzucalimy toboy przed siebie i gonilimy je, jakemy mogli, lizgajc si na pitach. Tymczasem nieprzyjaciel wci nas ostrzeliwa; pierwszy raz usyszaem koouszu wist kul, i nie wzruszyo mnie to zbytnio. Kiedy na czowieka patrzy kobieta, maa to zasuga drwi sobie ze mierci. Wymknlimy si, z wyjtkiem biednego Remendado, ktry dosta postrza w krzye. Rzuciem swj toboek i prbowaem rannego unie. Gupcze! krzykn na mnie Garcja. Na co nam si zda padlina? Dokocz go i nietra czasu. Rzu go!! woaa Carmen. Zmczenie kazao mi zoy go na chwil za wystajc ska. Garcja podszed i wypali mu z garacza w eb. Sprytny bdzie, kto go teraz pozna rzek patrzc na twarz, ktr dwanacie kul poszarpao w kawaki. Oto, panie, pikne ycie, jakie wiodem. Wieczorem znalelimy si w gszczu, wyczerpani, znueni, nie majc nic do jedzenia, zrujnowani strat muw. C robi ten piekielnik Garcja? Dobywa z kieszeni tali kart i zaczyna gra z Dancairem przy blasku ognia, ktry rozpalili. Przez ten czas leaem patrzc nagwiazdy, mylaem o Remendado i powiadaem sobie, e chtnie bym si z nimzamieni. Carmen siedziaa na ziemi przy mnie i od czasu do czasu podzwaniaa kastanietami nucc. Potem, zbliywszy si, jak gdyby chcc mi co rzec do ucha, ucaowaa mnie prawie przemoc par razy. Ty jeste diabe mwiem. Tak odpowiadaa. Po kilku godzinach spoczynku udaa si do Gaucin; nazajutrz rano may koziarek przynis nam chleba. Przesiedzielimy tam cay dzie, a w nocy zbliylimy si do Gaucin. Czekalimy nowin od Carmen. Nic nienadchodzio. Z nastaniem dnia widzimy mulnika, ktry prowadzi kobiet wytwornie ubran, pod parasolk oraz ma dziewczynk, wygldajc na jej pokojwk. Na to Garcja: Oto dwa muy i dwie kobiety, ktre zsyanam wity Mikoaj; wolabym cztery muy; ale mniejsza, podejmuj si z nimi zaatwi! Wzi rusznic i zacz i ku drodze, kryjc si w zarolach. Dancaire i ja szlimy tu za nim. Kiedymy podeszli do blisko, pokazalimy si i krzyknlimy na mulnika, aby si zatrzyma. Widzc nas, kobieta, zamiast si przestraszy a nasz strj wystarczyby na to parskna gonym miechem. Och!! och! ci lilipendi (gupcy)bior mnie za erani (przyzwoit kobiet)! Bya to Carmen, lecz tak doskonale przebrana, e ja sam nie bybym jej pozna, gdyby mwia innym jzykiem. Zeskoczya z mua, poszeptaa chwil z Dancairem i Garcj, po czym rzeka do mnie: Kanarku, zobaczymy si, nim bdziesz wisia. Jad do Gibraltaru, w sprawach Egiptu. Usyszycie niebawem o mnie. Przed rozstaniem wskazaa nam miejsce, gdzie bymy mogli znale schronienie na kilka dni. Ta dziewczyna bya Opatrznoci naszej bandy. Otrzymalimy niebawem troch pienidzy, ktre nam przesaa, i wiadomo, ktra bya warta wicej: e tego a tego dnia rusza w drog dwch lordw angielskich, jadc z Gibraltaru do Grenady t a t drog. Mdrej gowie do na sowie. Maj z sob pikne i wane gwinee. Garcja chcia ich zabi, ale Dancaire i ja sprzeciwilimy si temu. Wzilimy im tylko pienidze i zegarki; no i koszule, ktre nam byy bardzo potrzebne. Panie, czowiek staje si ajdakiem ani wiedzc o tym. adna dziewczyna opta ci,pobijesz si dla niej, zdarzy si nieszczcie, trzeba y w grach i z przemytnika stajesz si zodziejem, nim siobejrzysz. Uznalimy, e niezdrowo jest nam zosta w okolicach Grenady po sprawiemilordw, i zapucilimy si w Sierra de Ronda. Wspomnia mi pan o Jos-Marii, tam wanie zawarem z nim znajomo. Bra zsob kochank swoj na wyprawy. Bya to adna dziewczyna, obyczajna, skromna, przyzwoita w obejciu, nigdy brzydkiego sowa, i jak oddana! ... Za to on obchodzi si z ni strasznie. Goni za lada spdnic, znca si nad ni, a od czasu do czasu wyprawia sceny zazdroci. Pewnego dnia pchn j noem. I c, ona kochaa go tym mocniej! Kobiety s ju takie, zwaszcza Andaluzyjki. Ta bya dumna z blizny, ktr miaa na ramieniu; pokazywaa j niby najpikniejsz rzecz nawiecie. Przy tym Jos-Maria, na dobitk, by bardzo zym koleg! ... W wyprawie, ktr odbylimy razem, urzdzi si tak, e cay zysk przypad jemu, a nam gu-zy i kopoty. Ale wracam domojej historii. Zgin wszelki such o Carmen. Dancaire rzek: Trzeba, aby jeden z nas poszed do Gibraltaru dowiedzie si o niej czego; musiaa przygotowa jak psot. Poszedbym ja, ale zanadto znaj mnie w Gibraltarze. Jednooki rzek: I mnie znaj, wypataem tyle figlw Rakom (nazwa Anglikw, od czerwonych mundurw)! e za mam tylko jedno oko, trudno mi si przebra. Mam wic ja i? rzekem, upojony na sam myl o zobaczeniu Carmen. Mwcie,co trzeba zrobi. Tamci rzekli: Zrb tak: jed wod albo id przez Saint- Roc, jak wolisz, a kiedy bdziesz w Gibraltarze, spytaj w porcie, gdzie mieszkahandlarka czekolady imieniem Rollona. Znajdziesz j i dowiesz si, co si dzieje. Stano na tym, e wszyscy trzej pjdziemy do sierry Gaucin, e tam zostawi moich dwch towarzyszy i udam si do Gibraltaru jako handlarz owocw. W Ronda nasz czowiek postara mi si o paszport; w Gaucin dano mi osa: naadowaem go pomaraczami i melonami ipuciem si w drog. Skorom przyby do Gibraltaru, okazao si, e znaj tam Rollon, ale e umara, lub te posza do finibus terrae (na galery, lub te do wszystkich diabw); to jej zniknicie tumaczyo, moim zdaniem, dlaczego stracilimy kontakt z Carmen. Umieciem osa w stajni i wziwszy pomaracze, szedem przez miasto, rzekomo, aby je sprzeda, w istocie, aby zobaczy, czy nie spotkam znajomej twarzy. Jest tam moc kanalii ze wszystkich ktw wiata, istna wiea Babel, nie mona zrobi dziesiciu krokw, aby nie usysze tylu jzykw. Widziaem Egipcjan (Cyganw), ale nie miaem im zaufa; ja ich macaem i oni mnie macali. Zgadywalimy wzajem, e jestemy ajdaki; grunt zgadn, czy z tej samej bandy. Po dwch dniach daremnej wczgi nie dowiedziaem si niczego o Rollonie ani o Carmen i miaem wraca do towarzyszw poczyniwszy par sprawunkw, kiedy przechodzc si po ulicyo zachodzie soca, sysz kobiecy gos, ktry woa na mnie: Hej tam, pomaracze! ... Podnosz gow i widz na balkonie Carmen wspart o porcz obok oficera w czerwonym mundurze, zotych epoletach, z ufryzowan gow i min wielkiego milorda. Ona sama ubrana bya wspaniale: szal na ramionach, zoty grzebie, caa w jedwabiach, i dopiero szelma zawsze ta sama! mieje si, a trzyma si za boki. Anglik, kaleczc hiszpaski, woa, abym wszed, e pani chce pomaracz; a Carmen powiada po baskijsku: Wchod i nie dziw si niczemu. Nic, w istocie, nie powinno mnie byo dziwi z jej strony. Nie wiem, czy uczuemwicej radoci czy blu odnajdujc j. Sta tam w drzwiach sucy Anglik, rosy, upudrowany, ktry mnie wprowadzi do wspaniaego salonu. Carmen rzeka natychmiast po baskijsku: Nie umiesz ani sowa po hiszpasku, nie znasz mnie. Po czym, zwracajc si do Anglika: Mwiam ci, zaraz poznaam, e to Bask,usyszysz, co to za pocieszny jzyk. Jak on ma gupi min, prawda? Rzekby, kot przyapany w spiarni. A ty rzekem do niej w moim jzyku masz min bezczelnej hultajki i mam ochotprzeora ci facjat w obecnoci twego gacha. Mj gach? rzeka. Doprawdy same to odgad? Zazdrosny jeste o tego dudka? Jeste jeszcze wikszy guptas, ni zanime zacz bywa przy ulicy Candilejo. Nie widzisz, gupcze, e ja pracuj dla spraw Egiptu, i to w najwspanialszy sposb.Ten dom jest mj, gwinee Raka bd moje; wodz go za nos, zawiod go tam, skd nie wrci nigdy. A ja rzekem powiadam ci, e jeli jeszcze bdziesz pracowa dla spraw Egiptu w ten sposb, wnet zrobi koniec z tym wszystkim. Ho, ho! Patrzcie! Czy ty jeste mj rom , eby mn rzdzi? Jednooki nic nie mwi, aco ty masz do gadania? Czy nie powinien by szczliwy, e ty jeden moesz si uwaa za mego minchorro (kochanek, kaprys)? Co on mwi?? spyta Anglik. e ma pragnienie i e napiby si czego odpara Carmen. I przewrcia si na kanap, miejc si do rozpuku ze swego tumaczenia. Panie, kiedy ta dziewczyna si miaa, nie byo sposobu mwi rozsdnie. Kto y, mia si wraz z ni. Ten dryblas Anglik zacz si mia rwnie ot, gupiec! ikaza, aby mi przyniesiono pi. Gdy piem, ona rzeka: Widzisz ten piercionek, ktry ma na palcu? Jeli chcesz, dam ci go. Odparem: Dabym palec, aby spotka twego milordaw grach, kady z maquil (okuty kij)w garci. Maquila , co to znaczy? spyta Anglik. Maquila rzeka Carmen miejc si to pomaracza. Czy to nie jest ucieszne sowo na pomaracz? Mwi, e chciaby poczstowa si maquil . W czasie tej rozmowy wszed sucy i oznajmi, e obiad gotw. Wwczas Anglik wsta, da mi piastra i poda rami Carmen, jak gdyby nie moga chodzi sama.Carmen, miejc si cigle, rzeka do mnie: Mj chopcze, nie mog ci zaprosi na obiad; ale jutro, skoro tylko usyszysz capstrzyk na parad, przychod tu z pomaraczami. Znajdziesz pokj lepiej umeblowany ni przy ulicy Candilejo i przekonasz si, czy jestem zawsze twoja Carmencita. A potem pomwimy o sprawach Egiptu. Nie odpowiedziaem nic; byem ju na ulicy, kiedy Anglik krzycza za mn: Przynie jutro maquile ! i syszaem wybuchy miechu Carmen. Wyszedem nie wiedzc, co zrobi, nie spaem, rano byem tak wcieky na t zdrajczyni, e postanowiem opuci Gibraltar nie widzc si z ni; ale z pierwszym uderzeniem bbna caa energia mnie opucia: wziem narcz pomaracz ipobiegem do Carmen. aluzja bya uchylona: ujrzaem jej czarne oko wypatrujce mnie. Upudrowany lokaj wprowadzi mnie natychmiast; Carmen daamu jakie zlecenie i skoromy zostali sami, parskna swoim krokodylim miechem, rzucajc mi si na szyj. Nigdy nie wydaa mi si tak pikna. Ustrojona jak madonna, uperfumowana, meble jedwabne, haftowanefiranki... ach! ... i ja ubrany jak zodziej... ktrym te byem. Minchorro ! mwia Carmen. Mam ochot wszystko tu potuc, podpali dom i uciec w sierr. I dopiero pieszczoty! ... i miech! ... i taczya, i dara falbanki; adna mapka nie nawyprawiaa tyle skokw, minek, figlw. Pniej znowu spowaniaa. Suchaj rzeka chodzi o Egipt. Chc, aby mnie zawiz do Ronda, gdzie mam siostr zakonnic... (Tu nowe wybuchy miechu). Przejedamy przez miejsce, ktre ci wska. Wpadacie na: oskuba do nitki! Najlepiej byoby go zatamsi, ale dodaa z szataskim umiechem, ktry miewaa w pewnych momentach i wwczas nikt nie mia ochoty mia si czy wiesz,co by trzeba zrobi? eby Jednooki szed pierwszy. Ty trzymaj si nieco z tyu; Rak jest dzielny i zrczny, ma dobre pistolety... Rozumiesz? ... Przerwaa sobie nowym wybuchem miechu, ktry przyprawi mnie o dreszcz. Nie odparem nienawidz Garcji, ale to mj kamrat. Pewnego dnia moe uwolni si od niego, ale zaatwimy si z sob obyczajem mego kraju. Jestem Cyganem jedynie z przypadku; w pewnych rzeczach zostan zawsze szczerym Nawarczykiem. Odpara: Jeste gupiec, ciemiga, prawdziwy payllo . Jeste jak karze, ktry myli, e jest wielki, kiedy umie daleko plun. (Przysowie cygaskie. )Nie kochasz mnie ju, id precz. Kiedy ona mi mwia Id precz , nie mogem odej. Przyrzekem jecha, wrci do kamratw i czatowa na Anglika; nawzajem ona przyrzeka mi udawa chordy rom j A 48jxjӺA48j4jA4 x j  @jj{AAPcA cJc- c: a do chwili podry. Zostaem jeszcze dwadni w Gibraltarze. Miaa to zuchwalstwo, aby przyj do mnie przebrana do gospody. Puciem si w drog; i ja miaem swj plan. Wrciem w miejsce umwione z towarzyszami, znajc czas i okolic, w ktrej Anglik i Carmen mieli si zjawi. Zastaem Dancaira i Garcj, ktrzy mnie oczekiwali. Spdzilimy noc w lesie przy ogniu z szyszek, ktry doskonale si pali. Zaproponowaem Garcji, aby zagra ze mnw karty; zgodzi si. Przy drugiej partii powiedziaem mu, e oszukuje; zacz si mia. Rzuciem karty w twarz. Chcia chwyci rusznic; przystpiem j nog i rzekem: Powiadaj, e jeste wielki gracz na noe; czy chcesz sprbowa si ze mn? Dancaire stara si nas rozczy. Uderzyem par razy Garcj pici. Wcieko uczynia go odwanym; doby swego noa, ja rwnie. Rzeklimy Dancairowi, aby nam zostawi wolne pole i nie miesza si. Widzc, e nie ma sposobu nas powstrzyma, usun si. Garcja zebra si ju w sobie, niby kot gotowy rzuci si na mysz. Trzyma kapelusz w lewej rce, aby chwyta ciosy, praw z noem wysun ku przodowi. To ich moda andaluzyjska. Ja stanem po nawarsku, nawprost niego, z podniesion lew rk, z lew nog naprzd, z noem przy prawym udzie. Czuem si silniejszy od olbrzyma. Rzuci si na mnie jak strzaa, okrciem si na lewej nodze tak, i uderzy w prni; ale ja ugodziem go w gardo; nwszed tak gboko, e rka moja znalazasi pod brod. Obrciem ostrze tak mocno,e si zamao. Mia do. Ostrze dugoci ramienia wyszo z rany wypchnite strumieniem krwi. Pad na twarz, walc sijak koda. Co ty zrobi?? rzek Dancaire. Suchaj rzekem za duo byo jednego z nas na wiecie. Kocham Carmen i chc mie j sam. Zreszt Garcja by ajdak; pamitam, co zrobi z biednym Remendado. Jest nas ju tylko dwch, ale jestemy szczere chopy. Powiedz, chcesz by moim druhem na mier i ycie? Dancaire poda mi rk. By to mczyzna pidziesicioletni. Do czarta z miostkami!! krzykn. Gdyby poprosi go o Carmen, byby ci j sprzeda za piastra. Jest nas tylko dwch; jake sobie damy rad jutro? Zostaw to mnie odparem. Teraz drwi sobie z caego wiata. Pogrzebalimy Garcj i przenielimy obz odwiecie krokw dal ej. Nazajutrz nadjechaa Carmen ze swoim Anglikiem, dwoma mulnikami i sucym. Rzekem do Dancaira: Bior na siebie Anglika. Nastrasz tamtych, s bez broni. Anglik nie by tchrzem. Gdyby go Carmen nie trcia w rami, byby mnie zabi. Krtko mwic, odzyskaem Carmen tego dnia; pierwszym moim sowem byo powiedzie jej, e jest wdow. Wysuchawszy, jak si to stao, rzeka: Ty zawsze bdziesz dudek! Garcja powinien ci by zabi. Twoja nawarska sztuka to gupstwo; pochowa on ju tszych od ciebie. Ale wida jego czas przyszed. I twj przyjdzie. I twj odparem jeli nie bdziesz dla mnie szczer romi . Doskonale rzeka widziaam niejedenraz w fusach od kawy, e mamy skoczy razem. Ba! przyjd inni po nas! I zadzwonia w kastaniety, jak czynia zawsze, ilekro chciaa spdzi jak niewczesn myl. Czowiek traci miar, kiedy mwi o sobie. Wszystkie te szczegy nudz pana moe, ale niebawem skocz. ycie, ktremy wiedli, trwao do dugo. Dancaire i ja pozyskalimy kilku nowych towarzyszy, pewniejszych ni dawni, i trudnilimy si przemytnictwem, a niekiedy, trzeba przyzna, i rozbojem na gocicu, ale to tylko w ostatecznoci, kiedy nie byo sposobu inaczej. Zreszt, nie czynilimy krzywdy podrnym; poprzestawalimy na tym, emy im odbierali pienidze. Przez kilka miesicy byem zadowolony z Carmen;bya nam pomocna we wszystkich przedsiwziciach, wskazujc gratki, ktresi nastrczay. Przebywaa to w Maladze,to w Kordowie, to w Grenadzie, ale na jedno moje sowo rzucaa wszystko, aby si ze mn spotka w ustronnej gospodzie lub nawet w biwaku. Raz tylko byo to w Maladze daa mi przyczyn do niepokoju. Dowiedziaem si, e wzia na oko bogatego kupca, z ktrym prawdopodobnie zamierzaa powtrzy figiel z Gibraltaru. Mimo perswazji Dancaira, ktry chcia mniezatrzyma, pognaem, wpadem do Malagi w biay dzie, odszukaem Carmen i zabraem j z sob. Przyszo do gwatownych wyjanie. Czy wiesz rzeka e od czasu, jak jeste na dobre moim rom , mniej ci kocham, ni kiedy bye moim minchorro . Ja nie lubi, aby mnie kto drczy, a zwaszcza, aby nade mn przewodzi. Chcby wolna, robi, co mi si podoba. Uwaaj,aby nie przecign struny. Skoro mnie znudzisz, znajd tgiego chopca, ktry zrobi z tob to, co ty z Jednookim. Dancaire pojedna nas; ale powiedzielimy sobie rzeczy, ktre zostaj na sercu, i nie bylimy ju z sob tak jak wprzdy. Wkrtce zdarzyo si nam nieszczcie. Osaczyo nas wojsko. Dancaire pad, a z nim dwaj towarzysze; dwch innych pochwycono. Ja otrzymaem cik ran; gdyby nie mj dobry ko, bybym wpad w rce onierzy. Wyczerpany znueniem, majc kul w ciele, ukryem si w lesie z jednym kamratem, ktry mi zosta. Zsiadajc z konia zemdlaem; mylaem, ezdechn ju w krzakach jak zajc postrzelony rutem. Towarzysz zanis mnie do znanej nam groty, poszed po Carmen. Bya w Grenadzie; przybya natychmiast. Dwa tygodnie nie opucia mnieani na chwil. Nie zmruya oka, pielgnowaa mnie z umiejtnoci i wzgldami, jakich chyba adna kobieta nie miaa dla najukochaszego mczyzny. Skoro tylko mogem utrzyma si na nogach, zaprowadzia mnie w najwikszej tajemnicy do Grenady. Cyganki umiej wszdzie znale bezpieczne schronienie; spdziem tam sze tygodni w pewnym domu, o dwie bramy od koregidora, ktry mnie szuka. Widziaem go niejeden raz, przez przymknite okiennice. Wreszcie przyszedem do siebie; ale na moim ou boleci przemylaem wiele rzeczy i postanowiem odmieni ycie. WspomniaemCarmen o tym, aby opuci Hiszpani i stara si y uczciwie w Nowym wiecie. Wymiaa mnie. Nie jestemy stworzeni na to, by sadzi kapust; nasza dola t o y kosztem payllos. Suchaj, ubiam interes z Natanem ben- Jzefem z Gibraltaru. Chodzi o baweniane materie, ktre czekaj tylko na ciebie, aby przej rogatk. Wie, e yjesz. Liczy na ciebie. Co by powiedzieli nasi wsplnicy z Gibraltaru, gdyby im chybi sowa? Daem si wcign i znw podjem swojeszpetne rzemioso. Podczas gdy ja si kryem w Grenadzie, byy tam walki bykw, na ktre Carmen posza. Za powrotem wiele mwia o bardzo zrcznym pikadorze imieniem ukasz. Znaaimi jego konia, wiedziaa, ile kosztuje jegohaftowany kubrak. Nie zwrciem na to uwagi. Juanito, w towarzysz, ktry mi pozosta, powiedzia mi w kilka dni pniej,e widzia Carmen z ukaszem w jakim sklepie. Zaczo mnie to niepokoi. Spytaem Carmen, jak i w jakim celu zaznajomia si z pikadorem. To chopak rzeka z ktrym warto gada. W rzece, ktra szumi, jest woda albo kamienie. (Przysowie cygaskie. )Zarobi tysic dwiecie realw na walkach.Jedno albo drugie: albo trzeba wycign ze te pienidze, albo te, poniewa jest dobry jedziec i tgi chwat, mona go przyj do naszej bandy. Ten i w zgin, trzeba ich zastpi. We go z sob. Nie chc odparem ani jego pienidzy, ani jego samego, i zabraniam ci odzywa si do. Uwaaj odpara kiedy mi kto czego zabrania, tylko patrze, jak to si stanie. Szczciem pikador wyjecha do Malagi, ja za poczytywaem sobie za obowizek przemyci ydowsk bawen. Miaem duodo roboty w tej wyprawie, Carmen take; zapomniaem o ukaszu. Moe i ona zapomniaa o nim, przynajmniej na t chwil. W owym to czasie spotkaem pana; najpierw w okolicy Mantilli, pniej w Kordowie. Nie bd panu nic mwi o naszym ostatnim widzeniu. Moe pan wie o nim wicej ode mnie. Carmen ukrada panu zegarek; chciaa te paskich pienidzy, a zwaszcza tego piercionka, ktry widz napaskim palcu. Powiadaa, e to piercionekmagiczny i e jej na nim, bardzo zaley. Mielimy gwatown sprzeczk, uderzyem j. Zblada, rozpakaa si. Pierwszy raz widziaem j paczc, zrobio to na mnie straszne wraenie. Przeprosiem j, ale dsaa si na mnie cay tydzie; kiedy jechaem do Mantilli, nie chciaa mnie uciska. Ciko mi byo na sercu, ale w trzy dni pniej zjawia si z jasn twarz, wesoa jak szczygie. Wszystko poszo w niepami, bylimy niby para najczulszych kochankw. W chwili gdymy si mieli rozsta, rzeka: Jest zabawa w Kordowie, chc j zobaczy, przy tym wypatrz ludzi, ktrzy wracaj z pienidzmi, i powiem ci. Pozwoliem jej odjecha. Zostawszy sam, dumaem o tej zabawie i o odmianie humoruCarmen. Musiaa ju si zemci, rzekem sobie, skoro wrcia pierwsza. Wieniak jaki powiedzia mi, e w Kordowie s byki.Krew zakipiaa we mnie; pdz jak szaleniec, przybywam do cyrku. Pokazano mi ukasza; na aweczce przy barierze poznaem Carmen. Wystarczyo mi widzie j przez minut, aby zyska pewno. ukasz, przy pierwszym byku, zoy jej hod, jak przewidywaem. Zerwa kokard [9] z byka i zanis j Carmen, ktra ustroia si w ni natychmiast. Byk pomcimnie: ukasz pad z koniem, ktry przygnit mu pier, byk zwali si na nich obu. Spojrzaem w stron Carmen, nie byojej ju. Niepodobna mi byo wydosta si ze swego miejsca; musiaem czeka koca zapasw. Wwczas udaem si do domu, ktry pan zna, i siedziaem tam spokojnie do pnej nocy. Okoo drugiej rano Carmen wrcia i zdziwia si nieco moim widokiem. Chod ze mn rzekem. Dobrze, jedmy! odpara. Poszedem po konia, posadziem j za sob, jechalimy ca noc nie mwic sowa. O brzasku zatrzymalimy si w ustronnej gospodzie, do blisko maej pustelni. Tam rzekem do Carmen: Suchaj, zapomn o wszystkim. Nie powiem ci o tym nigdy ani sowa; ale przysignij mi jedno, e pojedziesz ze mn do Ameryki i e bdziesz tam ya uczciwie. Nie odpara z dsem nie chc jechado Ameryki. Dobrze mi tutaj. Dlatego, e jeste blisko ukasza; ale pomyl, jeli si wylie, i tak nie czeka go dugie ycie. Ba, zreszt, co mi do niego! Za duo roboty zabija wszystkich twoich kochankw; ciebie zabij. Wpia we mnie swoje dzikie spojrzenie i rzeka: Zawsze mylaam, e mnie zabijesz. Za pierwszym razem, kiedy ci ujrzaam, spotkaam ksidza pod bram. A tej nocy wyjedajc z Kordowy, czy nic nie zauwaye? Zajc przebieg nam drog tu pod kopytami konia. Tak jest napisane. Carmencita spytaem czy ty mnie junie kochasz?? Nie odpowiedziaa nic. Siedziaa ze skrzyowanymi nogami na plecionce i krelia po ziemi palcem. Odmiemy ycie, Carmen mwiem bagalnie. Chodmy y gdzie, gdzie si nigdy nie bdziemy rozczali. Ty wiesz, e mamy niedaleko std, pod dbem, zakopanych sto dwadziecia uncyj... A takemamy pienidze u yda ben- Jzefa. Umiechna si i rzeka: Ja najpierw, ty potem. Wiem, e tak ma by. Zastanw si podjem cierpliwo moja, sia wyczerpay si; decyduj si, albo ja si zdecyduj. Opuciem j i poszedem w stron pustelni. Zastaem pustelnika na modlitwie. Czekaem, a skoczy; bardzo bybym chcia si modli, ale nie mogem. Kiedy wsta, podszedem ku niemu. Mj ojcze rzekem czy zechcesz pomodli si za kogo, kto jest w wielkim niebezpieczestwie? Modl si za wszystkich strapionych odpar. Czy mgby odprawi msz za dusz, ktra stanie moe przed swoim Stwrc? Tak odpar, wpatrujc si we mnie pilnie. I jak gdyby dojrza w mojej twarzy co szczeglnego, chcia mnie wycign nasowa: Zdaje mi si, e ja ci gdzie widziaem rzek. Pooyem piastra na awce. Kiedy odprawisz msz, ojcze? spytaem. Za p godziny. Syn oberysty przyjdzie mi posuy. Powiedz mi, chopcze, czy niemasz na sumieniu czego, co ci drczy? Czy chcesz posucha rady chrzecijanina? Czuem si bliski paczu. Odpowiedziaem, e wrc, i uciekem. Poszedem pooy si na trawie, do chwili gdy usysz dzwonek. Wwczas zbliyem si, ale nie wszedem do kaplicy. Skoro msza si skoczya, wrciem do gospody. Miaem nadziej, e Carmen ucieka; moga wzi mego konia i umkn... ale zastaem j. Nie chciaa, aby mona byo rzec, e si mnie zlka. W czasie mojej nieobecnoci rozprua rbek sukni, aby wyj ow. Obecnie siedziaa przy stole, patrzya w misk pen wody, w ktr wieo laa ow, kazawszy go stopi. Bya tak zajta,e nie spostrzega zrazu mego powrotu. Tobraa kawaek oowiu to obracaa go na wszystkie strony z wyrazem smutku, to piewaa jak czarnoksisk piosenk z zaklciami do Marii Padilla, kochanki don Pedra, ktra bya, jak mwi, Bari Cralissa, czyli wielk krlow Cyganw. Carmen rzekem chcesz i ze mn? Wstaa, rzucia drewnian miseczk i woya mantylk na gow, jakby gotowa do drogi. Przyprowadzono mi konia, siada za mn i ruszylimy. Zatem rzekem, skoromy ujechali kawaek Carmen moja, chcesz i ze mn, prawda? I za tob w mier, tak; ale nie bd ju ya z tob. Znalelimy si w ustronnym wwozie; zatrzymaem konia. To tu?? rzeka. Jednym skokiem bya na ziemi. Zdja mantylk, rzucia j sobie pod nogi i staa nieruchomo z rk na biodrze, patrzc na mnie bystro. Chcesz mnie zabi, widz to dobrze rzeka tak jest pisane; ale nie sprawisz, abym ustpia. Prosz ci mwiem bd rozsdna. Suchaj mnie! Wszystko, co byo, zapomniane. Pomyl, wiesz o tym, to ty mnie zgubia; dla ciebie zostaem zodziejem i morderc. Carmen! moja Carmen! pozwl mi ocali ci i ocali siebie wraz z tob! Jos odpara dasz niepodobiestwa. Nie kocham ci ju; ty mnie jeszcze kochasz i dlatego chcesz mniezabi. Mogabym ci jeszcze okamywa, ale nie chce mi si tego trudu. Wszystko skoczone midzy nami. Jako mj rom , masz prawo zabi swoj romi; ale Carmen zawsze bdzie wolna. Urodzia si kalli , jako kalli umrze. Kochasz tedy ukasza?? spytaem. Tak, kochaam go jak ciebie, przez chwil, mniej moe ni ciebie. Obecnie nie kocham ju nic i brzydz si sob, e ci kochaam. Rzuciem si do jej ng, ujem jej rce, wilc je zami. Przypominaem jej wszystkie szczsne chwile, ktre spdzilimy razem. Ofiarowaem si zosta rozbjnikiem, byle zachowa jej mio. Wszystko, panie; ofiarowaem jej wszystko, byle mnie chciaa kocha jeszcze! Rzeka: Kocha ci jeszcze, to niemoliwe. y z tob duej nie chc. Wcieko mnie ogarna. Wyjem n. Bybym chcia, aby si zlka i prosia mnie o lito, ale ta kobieta to by wcielonyczart. Po raz ostatni krzyknem chcesz zosta ze mn?? Nie! nie! nie! rzeka tupic nog. Zdjaz palca piercionek, ktry jej niegdy daem, i rzucia go w krzaki. Ugodziem dwa razy. By to n Garcji, ktry wziem, zamawszy na nim swj. Zadrugim ciosem pada bez krzyku. Zdaje mi si, e widz jeszcze jej wielkie czarne oko patrzce na mnie uparcie; potem zamglio si i przymkno. Staem dobr godzin bezwadny nad trupem. Potem przypomniaem sobie, e Carmen mawiaa czsto, e chciaaby by pochowana w lesie. Wykopaem jej grb noem i zoyem j w nim. Dugo szukaem jej piercionka; znalazem go wreszcie. Woyem go do dou obok niej wraz z maym krzyykiem. Moe le uczyniem. Nastpnie dosiadem konia, pocwaowaem do Kordowy i przy pierwszej stranicy rzekem, kim jestem. Powiedziaem, e zabiem Carmen; ale nie chciaem zdradzi,gdzie ley jej ciao. Pustelnik by wity czowiek. Modli si za ni! Odprawi msz za jej dusz... Biedne dziecko! To oni s winni, e j tak wychowali... . ------------------ [3] Strj wieniaczek w Nawarze i w prowincjach baskijskich. [4] Alcala de los Panaderos , miasteczko o dwie mile od Sewilli, gdzie wypiekaj znakomite bueczki. Utrzymuj, e to woda w Alcala nadaje im ten smak, i przynosz codziennie wielk ich mnogo do Sewilli. [5] Wikszo domw w Sewilli posiada j A 48jxjӺA48j4jA4 x j  @jj{AA P @! c"c#':c$7%: dziedziniec otoczony portykami. Siaduje si tam w lecie. Dziedziniec ten przykryty jest ptnem, ktre polewa si wod w dzie, aciga wieczorem. Brama od ulicy jest prawie zawsze otwarta, sie za prowadzca w dziedziniec, zaguan , zamknita jest elazn krat wykwintnej roboty. [6] Chuquel sos pirela cocal terela Wdrowny pies znajdzie ko ". Przysowie cygaskie. [7] Krl don Pedro, ktrego nazywano Okrutnym, a ktrego krlowa Izabela Katolicka nazywaa zawsze sprawiedliwym, lubi przechadza si wieczorami po ulicachSewilli, szukajc przygd, jak niegdy kalif Harun alRaszyd. Pewnej nocy posprzeczali si na ustronnej ulicy z jakim kawalerem, ktry wyprawia serenad. Dobyli ora i krl zabi czuego kochanka. Syszc szczki broni, staruszka wyjrzaa oknem i owiecia te scen ma lampk, candilejo ,ktr trzymaa w doni. Trzeba wiedzie, e krl Pedro, zreszt krzepki i zwinny, mia osobliw przyrodzon wad: kiedy szed, w kolanach chrupao mu straszliwie.Stara poznaa go atwo po tym chrupaniu. Nazajutrz urzdnik bdcy na subie przyszed z raportem do krla. Panie, tej nocy odby si na ulicy miertelny pojedynek. Jeden z walczcych zgin. Czy odkrylicie zabjc?? Tak, panie. Czemu nie jest jeszcze ukarany? Panie,,czekam twoich rozkazw. Wypenijcie prawo ". Ow, krl wyda bywieo dekret, i kady pojedynkujcy si ma by city, a gowa jego wystawiona w miejscu spotkania. Urzdnik wykpi si zrcznie ze sprawy. Kaza odpiowa gow posgu krla i wystawi j we framudze na ulicy, na ktrej speniono zbrodni. Spodobao si to krlowi i mieszkacom; nazwano ulic od lampki owejstaruszki, ktra to lampka bya jedynym wiadkiem zdarzenia. Oto tradycja ludowa; Zuniga opowiada rzecz nieco odmiennie. (Patrz Roczniki Sewilli , t. II). Jak bd si rzeczy miay, istnieje jeszczew Sewilli ulica Candilejo, a na tej ulicy popiersie kamienne, bdce rzekomo portretem don Pedra. , Na nieszczcie popiersie to jest nowoczesne. Dawne byo bardzo zniszczone ju w XVII wieku, a wczesny zarzd miasta kaza je zastpi tym, ktre widzi si dzi. [8] Dragoni hiszpascy ubrani s na o. [9] La divisa , pk wstek kolorem swoim oznaczajcych pastwisko, z ktrego byk pochodzi. Pk ten przymocowany jest do skry byka za pomoc haczyka, a szczytemgalanterii jest wyrwa go ywemu zwierzciu i ofiarowa kobiecie. 4 Hiszpania jest krajem, w ktrym mona dzi spotka w wikszej liczbie owe koczujce plemiona rozsypane po caej Europie, a znane pod nazw Boh miens, Gitanos, Gypsies , Cyganw. Wikszo ich mieszka lub raczej koczuje w prowincjach poudniowych i wschodnich, w Andaluzji, w Estramadurze, w krlestwie Murcji; sporo ich jest w Katalonii. Ci przechodz czsto do Francji: spotyka si ich u nas po wszystkich jarmarkach na poudniu. Zazwyczaj ludzie ci praktykuj rzemioso koniarzy, konowaw i postrzygaczy muw; z rzemiosem tym cz umiejtno naprawiania rynek i naczy miedzi anych, nie mwic o przemytnictwie i innych niedozwolonych praktykach. Kobietywr, ebrz i sprzedaj wszelkie rodzajelekw, niewinnych lub mniej niewinnych. Typ fizyczny Cyganw atwiej jest rozpozna ni opisa; gdy si widziao jednego, poznaoby si wrd tysica ludzi osobnika tego szczepu. Fizjognomia, wyraz,oto zwaszcza co ich rni od miejscowej ludnoci. Pe ich jest bardzo smaga, zawsze ciemniejsza od cery ludnoci, wrd ktrej yj. Std miano Kale , czarni, ktrym okrelaj si czsto [10]. Oczy ich wybitnie skone, adnie wykrojone, bardzo czarne, ocienione s dugimi i gstymi rzsami; wzrok ich monaporwna jedynie do wzroku dzikiego zwierzcia. Zuchwalstwo i lkliwo maluj si w nim rwnoczenie; pod tym wzgldemoczy ich wyraaj do wiernie charakter narodu, chytry, miay, ale z natury lkajcy si jak Panurg guzw [11] . Mczyni s przewanie dobrze zbudowani, zrczni, zwinni; nie pamitam, abym kiedy widzia otyego Cygana. W Niemczech, Cyganki s bardzo adne; wrd Gitan hiszpaskich pikno jest nader rzadka. Bardzo mode mog uchodzi za sympatyczne brzydule, ale po dziecku staj si ohydne. Niechlujstwo obu pci jestczym niewiarygodnym; kto nie widzia wosw matrony cygaskiej, z trudem wytworzy sobie o nich pojcie, nawet wyobraajc sobie szcze najbardziej tward, tust, nabit kurzem. W wikszych miastach Andaluzji mode dziewczyny, powabniejsze od innych, bardziej dbaj o siebie. Te chodz taczy za pienidze tace ich bardzo s podobnedo tych, ktrych zabroniono u nas na balachpublicznych w karnawale. Pastor Borrow, misjonarz angielski, autor dwch interesujcych dzie o hiszpaskich Cyganach, ktrych zamierza nawrci na koszt Towarzystwa Biblijnego, upewnia, i bez przykadu jest, aby Gitana dopucia dosiebie mczyzn obcej rasy. Zdaje mi si, e jest wiele przesady w pochwaach, jakieoddaje ich czystoci. Zreszt wikszo jest w pooeniu owej brzyduli z Owidiusza:Casta quam nemo rogavit . Co si tyczy adnych, s, jak wszystkie Hiszpanki, trudne w wyborze kochanka. Trzeba im si podoba, trzeba je sobie zasuy. Pastor Borrow przytacza jako dowd ich cnoty rys, ktry przynosi zaszczyt jego wasnej cnocie, a zwaszcza naiwnoci. Kto z jego znajomych, czowiek niemoralny, ofiarowa, rzekomo bez skutku, kilka uncji zota adnej Gitanie. Andaluzyjczyk, ktremu powtrzyem t anegdotk, orzek, i w niemoralny czowiek atwiej dopiby celu, pokazujc dwa albo trzy piastry; ofiarowa kilka uncyj zota Cygance byo rwnie lichym argumentem, co przyrzeka jeden lub dwa miliony pomywaczce w gospodzie. Jak bd si rzeczy maj, to pewne, e Gitany okazuj swoim mom nadzwyczajne oddanie. Nie ma niebezpieczestwa ani utrapienia, na ktre by si nie naraay, aby im pomc w zej doli. Jedno z mian, jakie sobie daj Cyganie, rome , czyli maonkowie, wiadczy o czci tego plemienia dla instytucjimaestwa. W ogle mona powiedzie, eich gwn cnot jest patriotyzm, jeli tak mona nazwa wiar, ktrej strzeg w stosunku do wspplemiecw, ich gorliwo w pomaganiu sobie wzajem, niezomna tajemnica, jak zachowuj w kompromitujcych sprawach. Zreszt, we wszystkich tajnych stowarzyszeniach, bdcych poza prawem, widzi si co podobnego. Odwiedziem przed kilku miesicami band Cyganw koczujcych w Wogezach. W namiocie starej Cyganki, najstarszej z gromady, znajdowa si Cygan, nie z jej rodziny, nawiedzony mierteln chorob. Czowiek ten opuci szpital, gdzie mia troskliw opiek, aby umrze wrd swoichziomkw. Od trzynastu tygodni lea u swoich gospodarzy, zaywajc o wiele wikszych wygd ni synowie i ziciowie yjcy pod tym samym dachem. Mia dobre posanie ze somy i mchu, z do czystym przecieradem, gdy reszta rodziny jedenacie osb leaa na deskach na trzy stopy dugich. Oto przykad ich gocinnoci. Ta sama kobieta, tak ludzka dlaswego gocia, mwia do mnie w obecnoci chorego: Singo, singo, homte hi mulo. (Niedugo, niedugo trzeba mu umrze.) ycie tych ludzi jest tak ndzne, e wiadomo mierci nie ma dla nich nic przeraajcego. Znamienny rys charakteru Cyganw to ich obojtno w sprawach religii. Nie iby byliwolnomylni lub sceptycy; nigdy nie zdradzaj pogldw trccych niedowiarstwem. Wrcz przeciwnie, religi kraju, w ktrym mieszkaj, przyjmuj za swoj; ale zmieniajc ojczyzn zmieniaj i wiar. Przesdy, ktre u ludw pierwotnychzastpuj uczucia religijne, s im rwnie obce. Trudno w istocie, aby przesdy istniay u ludzi yjcych najczciej z atwowiernoci drugich. Mimo to zauwayem u hiszpaskich Cyganw wstrt do dotknicia trupa. Mao ktry zgodzi si za pienidze zanie czowieka na cmentarz. Wspomniaem, i wikszo Cyganw trudnisi wrbiarstwem. Wywizuj si z tego bardzo dobrze. Ale co jest dla nich rdemwielkich zyskw, to sprzeda talizmanw i lubczykw. Nie tylko maj w zapasie ropusze apy dla ustalenia pochych serc lub sproszkowany kamie magnetyczny dla skonienia serc nieczuych, ale robi w potrzebie potne zaklcia, zniewalajce diaby, aby im uyczyy pomocy. Zeszego roku pewna Hiszpanka opowiadaa mi nastpujc histori: przechodzia raz ulicAlkala, smutna i zadumana; Cyganka siedzca w kucki na chodniku krzykna do niej: ,,Paniusiu, liczna paniusiu, kochanek ci zdradza. (Bya to prawda. )Czy chcesz, paniusiu, abym ci go cigna z powrotem? Mona zgadn, z jak radoci przyjto t propozycj i jak ufno musiaa budzi osoba zgadujca, ot tak, od pierwszego rzutu oka, najskrytsze tajemnice serca. Niepodobna byo podj czarnoksiskich zabiegw na jednej z najludniejszych ulic Madrytu; umwiono tedy schadzk na dzie nastpny. Nic atwiejszego, ni sprowadzi niewiernego do twoich stp rzeka Gitana. Czy ma pani moe chustk,szarf, mantylk, ktre on ci da? Pani daa jej chustk jedwabn. Teraz zaszyj czerwonym jedwabiem piastra w rg chustki. W drugi rg zaszyj p piastra; tu srebrnika; tam dwa reale. A teraz trzeba zaszy w samym rodku sztuk zota. Najlepiej dubeltowego dukata . Zaszyto dukata i reszt. ,,A teraz daj mi, paniusiu, chustk, zanios j o samej pnocy do Campo Santo. Chod ze mn, jeli chcesz zobaczy adn diabelsk sztuczk. Przyrzekam ci, e nie dalej ni jutro ujrzysz przedmiot swego kochania . Cyganka pucia si sama do Campo Santo, dama bowiem zanadto si baa diaba, by jej towarzyszy. Moecie si domyle, czy biedna, opuszczona istota ujrzaa kiedy chustk i kochanka. Mimo swej ndzy i mimo wstrtu, jaki budz, Cyganie zaywaj wszelako pewnegoszacunku u ludzi ciemnych, i wielce s z tego dumni. Czuj si ras wysz, inteligentniejsz, i gardz serdecznie ludem, ktry im uycza gocinnoci. Tutejsi ludzie s tak gupi, mwia mi Cyganka z Wogezw, e nie ma adnej sztuki ich oszuka. Ktrego dnia wieniaczka woa mnie z ulicy; wchodz do chaty. Piec dymi; prosia mnie o zaczarowanie go, aby dobrze cign. Kazaam sobie da spory kawa soniny, poczym zaczam mamrota po naszemu jakie wyrazy. Gupia jeste, mwiam, urodzia si gupia, umrzesz gupia... Kiedy si znalazam blisko drzwi, rzekam w czystej niemczynie: Dam ci niezawodnysposb, aby ci piec nie dymi: nie pal w nim. I nogi za pas! Historia Cyganw jest jeszcze zagadk. Wiadomo tyle, e pierwsze ich gromady, bardzo nieliczne, pojawiy si we wschodniej Europie w pocztku XV wieku; ale nikt nie umie powiedzie, ani skd si wzili, ani po co przybyli do Europy. Co osobliwsze, nie wiadomo zupenie, w jaki sposb rozmnoyli si w krtkim czasie takzdumiewajco w wielu okolicach bardzo od siebie oddalonych. Sami Cyganie nie zachowali adnej tradycji swego pochodzenia; jeeli wikszo z nich mwi oEgipcie jako o swej pierwotnej ojczynie, powtarzaj bajk od bardzo dawna krcw tej mierze. Wikszo orientalistw, ktrzy badali jzyk cygaski, sdzi, i wiod si oni z Indii. W istocie, zdaje si, e liczne rdosowy i wiele form gramatycznych jzyka rommani mona odnale w narzeczach pochodzcych od sanskrytu. Zrozumiae jest, e w swoich dugich wdrwkach, Cyganie przyswoili sobie wielewyrazw cudzoziemskich. We wszystkich dialektach rommani znajduje si obfito sw greckich. Na przykad cocal , ko, od kokkali ; petalli , podkowa, od petalon ; kafi , gwd, od karfi ; etc. Dzi Cyganie maj prawie tyle odmiennych narzeczy, ile istnieje oddzielnych band cygaskich. Wszdzie mwi jzykiem kraju, ktry zamieszkuj, bieglej ni wasnym narzeczem, ktrym posuguj si jedynie po to, aby si porozumiewa swobodnie wobec cudzoziemcw. Jeli si porwna dialekt Cyganw niemieckich z gwar Cyganw hiszpaskich, nie stykajcych si z tamtymi od wiekw, znajdzie si wielk ilo wsplnych sw; ale wszdzie, mimo i w rnym stopniu, pierwotny jzyk skazi si przez zetknicie z jzykami bardziej wyksztaconymi, ktrymi ten koczujcy lud musia si posugiwa. Z jednej strony niemiecki, z drugiej hiszpaski tak bardzo przeobraziy pierwotne rommani , e Cyganowi ze Szwarcwaldu niepodobna byoby rozmwi si z ktrym z braci andaluzyjskich, mimo e starczyoby wymiany kilku zda, aby pozna, e obaj mwi dialektem tego samego narzecza. Pewne sowa bardzo pospolitego uytku wsplne s, jak sdz, wszystkim gwarom; tak we wszystkich sownikach, ktre miaem sposobno zbada, pani oznacza wod, manro chleb,mas miso, lon sl. Nazwy liczb s prawie wszystkie te same. Dialekt niemiecki zdaje mi si o wiele czystszy ni hiszpaski; zachowa wiele pierwotnych form gramatycznych, gdy Gitanos przyjli je z kastylijskiego. Mimo tokilka sw stanowi wyjtek, wiadczc o dawnej wsplnoci mowy. Czas przeszy dialektu niemieckiego tworzysi dodajc ium do imperatywu, ktry jest zawsze rdosowem czasownika. W rommani hiszpaskim czasowniki odmienia si wszystkie na wzr czasownikw kastylijskich pierwszej koniugacji. Od bezokolicznika jamad , je, powinno by siprawidowo tworzy jame , jadem; od lillar , bra, powinno by lille , braem. Jednake niektrzy starzy Cyganie mwi wyjtkowo: jayon, lillon . Nie znam innych sw, ktre by zachoway t starodawn form. Skoro si ju tak popisuj moimi skromnymiwiadomociami z zakresu jzyka rommani , musz zanotowa par sw z francuskiej gwary, ktre zodzieje nasi zapoyczyli od Cyganw. ,,Tajemnice Parya uwiadomiywytworn publiczno, e czurin znaczy n. Jest to czyste rommani ; ,,czuri jestjednym z owych sw wsplnych wszystkimdialektom. P. Vidocq [12] nazywa konia gres , jest to rwnie cygaskie sowo, gras, gre, graste, gris . Dodajcie jeszcze sowo romaniszel , ktre w gwarze paryskiej oznacza Cyganw. Jest to zepsute rommaneczawe , chopcy cygascy. Ale z czego jestem dumny, to z wywiedzenia etymologii sowa frimousse , twarz, mina, ktrego tosowa wszystkie uczniaki uywaj lub uyway za mego czasu. Zwacie, i Oudin w swoim interesujcym sowniku pisa w 1640 r. firlimousse. Ot firla, fila w jzyku rommani znaczy twarz, mui ma to samo znaczenie, jest to cile aciskie os . Cygan- purysta zrozumia natychmiast kombinacj firlamui , i sdz, e jest zgodna z duchem jzyka. To chyba dosy, aby da czytelnikom Carmen korzystne wyobraenie o moich studiach nad jzykiem rommani . Zakocz tym przysowiem, ktre nasuwa mi si w por: En retudi panda nasti abela macha . (Do zamknitej gby nie wleci mucha. ) ------------------- [10] Zdaje mi si, e Cyganie niemieccy, mimo, e doskonale rozumiej sowo Kale , nie lubi aby ich tak nazywano. Nazywaj si midzy sob Romane czawe. [11] Rabelais, Pantagruel. [12] Synny naczelnik policji francuskiej, autor pamitnikw. Czycowe dusze Cycero gdzie powiada (zdaje mi si, w traktacie ,,O naturze bogw ), ze istniaowielu Jowiszw: Jowisz na Krecie, inny w Olimpii, inny jeszcze indziej; tak i nie ma w Grecji nieco znaczniejszego miasta, ktreby nie miao swojego Jowisza. Ze wszystkich tych Jowiszw uczyniono jednego, ktrego obdarzono cznie wszystkimi przygodami jego imiennikw. To tumaczy ow niesychan ilo zdobyczy miosnych, przypisywanych temu bogu. To samo zamieszanie panuje w sprawie don Juana, osobistoci, ktra, co do rozgosu, niewiele ustpuje Jowiszowi. Sama Sewilla posiada kilku don Juanw; wiele innych miast chlubi si swoim. Kady mia niegdy swoj odrbn legend. Z czasem wszystkiestopiy si w jedno. Mimo to, skoro si przyjrze z bliska, atwo wyrni czstk kadego z nich lub bodaj rozrni dwch spord tych bohaterw, a mianowicie: don Juana Tenorio, ktrego, jak wiadomo, porwa kamienny posg, i don Juana de Marana, ktrego koniec by zgoa odmienny. Opowiadaj na jedn mod ycie ich obu; rne s jedynie rozwizania. S zakoczenia na wszystkie gusty, jak w sztukach Ducisa, ktre kocz si dobrze domw w Sewilli posiada j A 48jxjӺA48j4jA4 x j  @jj{AA&PDc'c(<c)@-Rc*;lub le, wedle wraliwoci czytelnikw. Co do prawdziwoci tej historii lub tych dwch historii, jest ona niewtpliwa i wielce by obrazi miejscowy patriotyzm sewillian, kto by podawa w wtpliwo istnienie tych dwch hultajw, ktrzy zamcili genealogi najszlachetniejszych tamecznych rodw. Pokazuj tam cudzoziemcom paac don Juana Tenorio, a aden mionik sztuki nie opuci z pewnoci Sewilli, nie zwiedziwszy kocioaMiosierdzia. Ujrza tam grb kawalera de Marana, z tym napisem, podyktowanym przez pokor lub, jeli kto chce, przez pych: Aqui yace el peor hombre que fua enel mundo [13]. Jak mona wobec tego wtpi? Prawda, i oprowadziwszy was po tych dwch zabytkach, cicerone opowie wam jeszcze, jak don Juan (nie wiadomo ktry)uczyni szczeglne propozycje Giroldzie, owej brzowej figurze, ktra wznosi si na mauretaskiej wiey katedralnej, i jak je Girolda przyja; jak don Juan, przechadzajc si, podochocony winem, po lewym brzegu Gwadalkiwiru, poprosi o ogie czowieka, ktry szed prawym brzegiem palc cygaro, i jak ramipalcego (by to nie kto inny, tylko diabe we wasnej osobie)wyduyo si tak, e przebyo rzek i podao cygaro don Juanowi, ktry zapali ode swoje, ani mrugnwszy okiem i nie korzystajc z przestrogi, tak by zatwardziay. Pragnem wydzieli kademu don Juanowi czstk, jaka mu przypada ze wsplnego skarbca niegodziwoci i zbrodni. W braku lepszej metody staraem si opowiedzie o don Juanie de Marana, moim bohaterze, jedynie te przygody, ktre nie przynale, prawem ,,zasiedzenia , don Juanowi Tenorio, tak znanemu u nas dziki arcydzieom Mozarta i Moliera. Hrabia don Carlos de Marana by to jeden znajbogatszych i najszacowniejszych magnatw w Sewilli. Pochodzi ze znakomitego rodu, w wojnie za przeciw zbuntowanym Maurom dowid, e nie odrodzi si od mnych przodkw. Po ujarzmieniu Alpuzarw wrci do Sewilli ze szram na czole oraz z wielk liczb dzieci wzitych do niewoli, ktre to dzieci, dawszy je wprzd ochrzci, sprzeda z zyskiem do chrzecijaskich domw. Rany jego, nie oszpeciwszy go zgoa, nie przeszkodziy mu si spodoba panience z dobrego domu, ktra daa mu pierwszestwo wrd wielkiej liczby zalotnikw. Z tego maestwa urodzio sizrazu kilka crek, z ktrych jedne wyszy za m, inne wstpiy do klasztoru. Don Carlos de Marana rozpacza, i nie ma dziedzica nazwiska, kiedy urodzenie syna przepenio go radoci i pozwolio mie nadziej, e jego staroytny majorat nie przejdzie na boczn lini. Don Juan, w syn tak upragniony i bohater tej wiarygodnej historii, psuty by przez ojca i matk, jak przystao na jedynego spadkobierc wielkiego nazwiska i wielkiej fortuny. Od dziecka by niemal samowadnym panem swoich czynw; nikt w paacu ojcowskim nie omieli mu si sprzeciwi. Tyle tylko, i matka pragna, aby by pobony jak ona, ojciec za chcia,aby syn jego by dzielny jak on. Matka akociami i pieszczotami skaniaa dziecko do uczenia si litanii, racw, wszystkichobowizkowych i nadobowizkowych modw. Usypiaa go czytajc mu ywoty witych. Zdrugiej strony ojciec uczy syna pieni o Cydzie i o Bernardzie del Carpio, opowiada mu o buncie Maurw i zachca, aby si cay dzie wiczy w rzucaniu oszczepem, strzelaniu z rcznej kuszy lub zgoa z muszkietu do lalki ubranej za Maura, ktr kaza ustawi w ogrodzie. W otarzyku hrabiny de Marana znajdowa si obraz, malowany w suchym i twardym stylu Moralesa, a przedstawiajcy mki czycowe. Wszystkie rodzaje mczarni, jakie malarz mg wyroi, oddane byy z tak dokadnoci, e sam wielki Inkwizytor nie mgby nic przygani. Duszeczycowe znajdoway si w wielkiej piwnicy, ktra miaa w grze okienko. Siedzc przy tym otworze, anio podawa rk duszy opuszczajcej ka, gdy tu obok sdziwy mczyzna, trzymajcy w zoonych rkach raniec, modli si wielce arliwie. Czowiek ten by to fundator obrazu, ktry kaza sporzdzi dla kocioa w Huesca. W czasie powstania Maurowie podpalili miasto; koci pad ofiar zniszczenia, ale obraz cudem ocala.Hrabia Marana wzi go do domu i ozdobi nim otarzyk ony. Zazwyczaj may Juanek, ilekro wszed do pokoju matki, sta dugo zapatrzony w ten obraz, ktry przeraa go i przykuwa zarazem. Nie mg zwaszcza oderwa oczu od czowieka, ktremu w wyjada wntrznoci, gdy on sam wisia za ebra na hakach nad gorejcym ogniskiem. Obracajc z trwog oczy ku okienku, pacjent zdawa si baga ofiarodawc o modlitw, ktra by mu oszczdzia tylu cierpie. Hrabina nie zaniedbaa za kadym razem objani syna, i ten nieszcznik cierpi mki za to, e nie uczy si porzdnie katechizmu, artowa sobie z ksidza lub by roztargniony w kociele. Dusza, ktra ulatywaa do raju, bya to dusza krewniaka rodziny Marana, ktry mia z pewnoci jakie grzeszki na sumieniu; ale hrabia Marana modli si za,da sporo grosza ksiom, aby go wykupi z mczarni ogniowych i osign t satysfakcj, i wyprawi dusz krewniaka do nieba, nie pozwalajc jej dugo markociw czycu. Pomyl tylko, Juanku dodawaa hrabina e ja moe bd kiedy tak cierpiaa i spdz miliony lat w czycu, jeli ty nie bdziesz pamita o mszach, aby mnie wybawi! Jak by to byo okrutnie zostawi tam matk, ktra ci wykarmia! Wwczas chopczyna paka; o ile mia par realw w kieszeni, dawa je pierwszemu kwestarzowi, ktry si nawin ze skarbonk ,,za dusze czycowe . Kiedy wszed do pokoju ojca, widzia pancerze pogite od ku, kask, ktry hrabiaMarana mia przy zdobyciu Almerii i ktry zachowa lad siekiery muzumaskiej; lance, szable mauretaskie, sztandary zdobyte na niewiernych zdobiy t komnat. Ten buat mwi hrabia wydarem Kadiemu Wajerskiemu, ktry uderzy mnie nim trzykrotnie, nim pozbawiem go ycia. Ten sztandar nieli powstacy z Gry Elwirskiej. Wanie spustoszyli chrzecijask wiosk; nadbiegem z dwudziestoma rycerzami. Cztery razy prbowaem si wedrze w ich batalion, aby zdoby ten sztandar; cztery razy mnie odparto. Za pitym uczyniem znak krzya, krzyknem: ,,Pomagaj, wity Jakubie! i runem w szeregi pogan. A widzisz ten kielich zoty w moim herbie? Herszt Maurw ukrad go w kociele, gdzie dopuci si tysicznych bezecestw. Konie jego jady owies na otarzu, a onierze rozwczyli koci witych. otr kaza sobie poda w tym kielichu sorbet mroony.Dopadem go w chwili, gdy przykada do ust powicone naczynie. Zanim krzykn Aa! , gdy napj by jeszcze w jego gardzieli, ciem tego psa tgim mieczem wwygolon gow, tak e klinga opara si a o zby. Na pamitk tej witej pomsty krl pozwoli mi nosi zoty kielich w herbie. Mwi ci to, Juanku, aby opowiedzia swoim dzieciom i aby wiedziay, czemu twj herb rni si nieco od herbu twego dziadka, don Diega, ktry widzisz nad jego portretem. Tak pdzc ycie midzy dewocj a wojn, dzieciak trawi czas na struganiu krzyykw lub, uzbrojony w drewnian szabelk, wiczy si w sadzie na melonach, ktre wyobraay dla gowy Maurw. Majc lat osiemnacie, don Juan do licho czyta po acinie, doskonale suy do mszy i wada rapierem jedn rk lub oburcz lepiej od samego Cyda. Ojciec jego, uwaajc i spadkobierca rodu Maranw winien posi jeszcze i inne talenty, postanowi wysa go do Salamanki. Przygotowania do tej podry nie zajy wiele czasu. Matka daa mu mnstwo racw, szkaplerzy i powicanych medalikw. Nauczya go te wielu modlitw, bardzo pomocnych w rnych okolicznociach. Don Carlos da mu szpad, ktrej rkoje, wykadan srebrem, zdobiy herby rodzinne; przy czym rzek: Dotd ye jedynie z dziemi; obecnie przyjdzie ci y z ludmi. Pamitaj, e najcenniejszy skarb szlachcica to jego honor; a twj honor, to honor Maranw. Niech raczej zginie ostatni potomek naszego domu, niby honor jego mia cierpie jak plam! We t szabl: ona ciobroni, jeli ci kto zaczepi. Nigdy nie dobywaj jej pierwszy; ale pamitaj, i przodkowie twoi wkadali j do pochwy nie wprzdy, a osignli zwycistwo i pomst.Tak opatrzony broni duchow i doczesn, potomek Maranw wsiad na konia i opucisiedzib ojcw. Uniwersytet w Salamance by wwczas w peni chway. Nigdy uczniowie jego nie byli liczniejsi ani mistrzowie bardziej uczeni; ale nigdy te obywatele tyle nie cierpieli od zuchwalstwa nieposkromionej modziey, ktra przebywaa lub raczej panowaa w ich miecie. Serenady, kocie muzyki, nocne burdy to byzwyczajny tryb ycia, ktrego jednostajno urozmaicay od czasu do czasu porwania on lub crek, kradziee lub pobicia. Przybywszy do Salamanki, don Juan strawi kilka dni na oddawaniu listw polecajcych do przyjaci ojcowskich, na skadaniu wizyt profesorom, zwiedzaniu kociow i ogldaniu relikwii. W myl zalecenia ojca wrczy jednemu z profesorw do okrg sumk do rozdziau midzy niezamonych uczniw. Hojno ta spotkaa si z ywym poklaskiem i zyskaa mu od razu wielu przyjaci. Don Juan paa wielk dz nauki. Zamierza sucha jak ewangelii wszystkiego, co wychodzi z ust profesorw; aby nie straci nic, chcia si umieci jak najbliej katedry. Wszedszy do sali, gdzie mia si odby wykad, spostrzeg puste miejsce bardzo blisko profesora, jak wanie pragn. Usiad. Jaki szkolarz, brudny, nie uczesany, odziany w achmany, jak tylu ich jest po uniwersytetach, podnis na chwil oczy znad ksiki, aby je zwrci na don Juana zwyrazem tpego zdumienia. Siadacie tutaj rzek niemal z przeraeniem czy nie wiecie, e tu siada zazwyczaj don Garcja Navarro? Don Juan odpar, e zawsze sysza, i miejsce naley do pierwszego, ktry je zajmie, i e wobec tego, e byo puste, sdzi, i moe usi, zwaszcza o ile donGarcja nie poleci ssiadowi, aby mu je zatrzyma. Jestecie obcy, jak widz rzek szkolarz i bawicie tu od niedawna, skoro nie znacie don Garcji. Wiedzcie tedy, e to jest czowiek naj... Tu szoklarz zniy gos, jak gdyby si lka, aby go nie usyszeli studenci. Don Garcja to straszny czowiek! Biada temu, kto go obrazi! Cierpliwo jego jest krtka, a rapier dugi; bdcie pewni, e jeli kto sidzie na miejscu, gdzie don Garcja usiad dwa razy, to wystarczy, aby wynika zwada: jest bardzo draliwy i obraliwy. Kiedy ma z kim na pieku, wyzywa go i kadzie trupem. Ostrzegem was; zrobicie, co si wam spodoba. Don Juanowi wydao si dzikie, aby don Garcja mia pretensj zajmowa najlepsze miejsca, nie zadajc sobie trudu zdobycia ich swoj pilnoci. Zarazem widzia, i wielu studentw przyglda mu si bacznie; czu, jak bardzo byoby upokarzajce opuci t awk, skoro raz na niej usiad.Z drugiej strony, wcale nie mia ochoty, ledwo przybywszy, wchodzi w zwad, zwaszcza z czowiekiem tak niebezpiecznym, na jakiego wyglda don Garcja. Waha si, nie wiedzia, na co si zdecydowa, i siedzia wci machinalnie natym samym miejscu, kiedy wszed jaki student i skierowa si prosto ku niemu. Oto don Garcja rzek ssiad. w Garcja by to mody czowiek, szeroki w barach, silnie zbudowany, z ogorza cer, dumnym spojrzeniem i wzgardliw twarz. Kaftan, niegdy czarny, by bardzowytarty, paszcz dziurawy; na tym wszystkim wisia dugi zoty acuch. Wiadomo, e od niepamitnych czasw studenci Salamanki i innych hiszpaskich uniwersytetw miecili punkt honoru w tym,aby chodzi obdarci, chcc tym prawdopodobnie okaza, e prawdziwa zasuga umie si oby bez czczego blasku. Don Garcja zbliy si do awki, gdzie don Juan siedzia jeszcze, i kaniajc mu si bardzo dwornie, rzek: Moci studencie, jeste tu nowo przybyym, mimo to imi twoje jest mi dobrze znane. Ojcowie nasi byli wielkimi przyjacimi; jeli raczysz pozwoli, i synowie bd nimi rwnie. Tak mwic, poda rk don Juanowi z najserdeczniejsz min w wiecie. Don Juan, ktry spodziewa si zgoa innego pocztku, przyj skwapliwie uprzejmo don Garcji i odpowiedzia, e przyja takiego jak on kawalera bdzie dla zaszczytem. Nie znasz jeszcze Salamanki cign don Garcja jeli zechcesz wzi mnie za przewodnika, z rozkosz poka ci wszystko, od cedru do hyzopu. Nastpnie, zwrci si do szkolarza siedzcego obok don Juana: Nue, Perico rzek zabieraj si std. Czy mylisz, e taki cham jak ty to odpowiednie towarzystwo dla szlachetnego don Juana Marany? To mwic, pchn go szorstko i sam zajmiejsce, ktre szkolarz skwapliwie opuci.Skoro wykad si skoczy, don Garcja daswj adres nowemu przyjacielowi i zaprosi go do siebie. Nastpnie, pozdrowiwszy go poufale doni, wyszed, drapujc si z wdzikiem w paszcz dziurawy jak sito. Don Juan, trzymajc ksiki pod pach, zatrzyma si w kruganku, przygldajc si starym napisom zdobicym mury kolegium, kiedy spostrzeg, i szkolarz, ktry przemwi do pierwszy, zblia si, jak gdyby rwnie chcc obejrze napisy. Skinwszy mu gow, aby okaza, e go poznaje, don Juan chcia, odej, ale szkolarz przytrzyma go za paszcz. Szlachetny don Juanie rzek jeli ci nic nie nagli, czy byby askaw udzieli michwili rozmowy? Chtnie odpar don Juan i opar si o filar sucham. Perico obejrza si na wszystkie strony niespokojnie, jak gdyby si obawia, e go kto ledzi, po czym zbliy si do don Juana, szepcc mu do ucha. Don Juanowi wydaa si ta ostrono zbdna, gdy w duym kruganku gotyckim nie byo w tej chwili nikogo. Czy mgby mi powiedzie, szlachetny don Juanie spyta po chwili milczenia szkolarz cichym i niemal drcym gosem czy mgby mi powiedzie, czy ojciec twjzna w istocie ojca don Garcji Navarro? Don Juan uczyni gest zdumienia. Wszak syszae, e don Garcja powiedzia to przed chwil. Tak odpar szkolarz jeszcze bardziej zniajc gos ale czy syszae kiedy od ojca, i zna pana Navarro? Owszem, niewtpliwie; byli razem na wojnie przeciw Maurom. Doskonale; ale czy syszae, aby ten szlachcic mia... syna? Co prawda, nigdy nie zwracaem zbytniejuwagi na to, co ojciec mj mwi w tej mierze... Ale na co te pytania? Czy don Garcja nie jest synem szlachetnego pana Navarro? ... Byeby bkartem? Kln si niebem, nie rzekem nic podobnego wykrzykn przeraony szkolarz, zagldajc za filar, o ktry wspiera si don Juan. Chciaem was tylko spyta, czy nie znacie dziwnej historii, ktr wielu ludzi opowiada o tym don Garcji. Ani sowa. Powiadaj... zwacie, powtarzam jedynie to, co syszaem... powiadaj, e don DiegoNavarro mia syna, ktry liczc sze czy siedem lat, zapad na chorob cik, a takdziwn, e lekarze nie wiedzieli, jakiego lekarstwa si ima. Ojciec, ktry mia tylkoto jedno dziecko, ofiarowa wota w wielu kaplicach, da choremu dotyka relikwii, wszystko na prno. Zrozpaczony, rzek jednego dnia... (tak mnie zapewniano)rzek jednego dnia, patrzc na obraz w. Michaa: Skoro ty nie moesz ocali mego syna, sprbuj, czy ten, ktrego depczesz nogami, nie bdzie mia wicej mocy. Ale to straszne blunierstwo! wykrzykn don Juan, zgorszony w najwyszym stopniu. Wkrtce potem dziecko wyzdrowiao... a to dziecko... to don Garcja! Tak e od tego czasu don Garcja ma diaba w sobie rzek parskajc miechemdon Garcja, ktry si ukaza w tej chwili i ktry, zdaje si, sucha rozmowy ukryty za filarem. W istocie, Perico rzek zimno i wzgardliwie do zdumionego szkolarza gdyby nie by tchrzem, kazabym ci poaowa zuchwalstwa, z jakim mwisz o mnie. Moci don Juanie cign zwracajc si do Marany kiedy si lepiej poznamy, nie bdziesz traci czasu na suchanie tego gaduy. A teraz, aby si przekona, e ze mnie nie taki czarny diabe, jak go maluj, uczy mi ten zaszczyt i chod ze mn do kocioa w. Piotra; skoro zmwimy kilka pacierzy, pozwol sobie zaprosi ci do siebie na ewilli posiada j A 48jxjӺA48j4jA4 x j  @jj{AA+Pc,6 c-@c.3-c/;y0S?+lichy obiadek wraz z kilkoma kolegami. Tak mwic, wzi pod rami don Juana, ktry, zawstydzony tym, i zaskoczono go, jak sucha szczeglnych plotek szkolarza, skwapliwie przyj zaproszenie nowego przyjaciela, aby mu dowie, jak mao dba o oszczerstwa syszane przed chwil. Wszedszy do kocioa, don Juan i Garcja uklkli przed otarzem, koo ktrego toczya si ciba wiernych. Don Juan zmwi po cichu pacierz; mimo e to pobone wiczenie zajo mu dobr chwil, ujrza, podnisszy gow, e towarzysz jego trwa jeszcze w nabonej ekstazie: porusza lekko wargami, mona by rzec, enie doszed ani do poowy swoich medytacji. Zawstydzony nieco, e tak prdko skoczy, don Juan zacz odmawia po cichu wszystkie litanie, ktre mu przyszy na pami. Gdy skoczy, don Garcja rwnie ani nie drgn. Don Juan odklepa z roztargnieniem jeszcze par paciorkw; po czym, widzc e towarzysz jego wci si nie rusza, sdzi, i moe nieco rozejrze si dokoa, aby zabi czas i doczeka koca tej wiekuistej modlitwy. Trzy kobiety, klczce na tureckim dywanie, cigny jego uwag. Jedna, sdzc z wieku, okularw i obszernego czepka, moga by jedynie duenn. Dwie inne byy mode i adne; mimoi oczy miay spuszczone na raniec, mona byo dojrze, e te oczy s due, ywe i adnie oprawione. Don Juan znajdowa wiele rozkoszy w widoku jednej z nich; wicej rozkoszy, niby si godzio w tak witym miejscu. Zapominajc o modach towarzysza, pocign go za rkaw i spyta cicho, kto jest owa panienkatrzymajca w doniach raniec z bursztynu. To odpar Garcja, nie okazujc zgorszenia tym, e mu przerwano jest dona Teresa de Ojeda, a tamta to dona Fausta, jej starsza siostra; obie s crkami audytora w Radzie Kastylii. Ja durz si w starszej, staraj si rozkocha modsz. O doda wanie wstaj i wychodz z kocioa; pieszmy si, aby zdy, jak bd wsiaday do powozu; moe wiatr uniesie spdniczki i zobaczymy jak adn nk albo i dwie. Don Juan by tak oczarowany piknoci dony Teresy, e nie zwracajc uwagi na nieprzystojno tej mowy, pody za don Garcj a do bram wityni i ujrza, jak szlachetne panienki wsiady do karocy i opuciy plac przed kocioem, pieszc najedn z bardziej uczszczanych ulic. Skoro odjechay, don Garcja, wsadzajc kapelusz na bakier, zakrzykn wesoo: Oto mi liczne dziewczta! Niech mnie czart porwie, jeli starsza nie bdzie moj,nim minie dziesi dni! A ty czy daleko zaszede z modsz? Jak to, czy daleko zaszedem? odpar don Juan naiwnie ale ja j widz pierwszy raz w yciu! Dobra racja! wykrzykn don Garcja. Czy sdzisz, e ja o wiele dawniej znam Faust? Mimo to dzi oddaem jej bilecik, ktry przyja bardzo askawie. Bilecik?? Nie widziaem, aby pisa. Mam zawsze przy sobie gotowe: byle nie ka imienia, nadadz si dla wszystkich. Uwaaj tylko, aby si nie zdradzi wyszczeglnieniem koloru wosw albo oczu. Co do westchnie, mk i zapaw, kada, brunetka czy blondynka, panna czy matka, wemie je jednako za dobr monet. Tak gwarzc, don Garcja i don Juan znalelisi przed domem, gdzie czeka na nich obiad. By to prawdziwy st studencki, bardziej obfity ni wykwintny i urozmaicony, wiele korzennych przystawek, solonego misiwa, same rzeczy pobudzajce pragnienie. Tako wina byo pod dostatkiem. Kilku studentw, przyjaci don Garcji, czekao jego przybycia. Wszyscy siedli natychmiast do stou; jaki czas nie byo sycha innego haasu ni omot, szczk i trcanie kielichw. Niebawem wino wprawio w dobry humor biesiadnikw i rozmowa staa si nader oywiona. Mwiono jedynie o pojedynkach, miostkach i figlach studenckich. Jeden opowiada, jak oszuka swoj gospodyni, wyprowadzajc si w wili komornego. Drugi posa do winiarza po kilka dzbanw trunku podpisujc si imieniem jednego z najpowaniejszych profesorw teologii, po czym zgrabnie skierowa te dzbany do swego mieszkania, zostawiajc profesorowi, o ile zechce, zapacenie rachunku. Ten pobi ront, w za pomoc drabinki sznurowej wszed do pokoju kochanki, mimo czujnoci zazdronika. Zrazu don Juan sucha z pewnym zgorszeniem tych wybrykw. Stopniowo wino oraz wesoo towarzyszw rozbroiy jego skrupuy. mia si z przygd, ktre opowiadano, a nawet zaczzazdroci reputacji, ktr ten i w zdobyswymi figlami i hultajstwem. Zaczyna przepomina roztropnych zasad, ktre przynis z sob na uniwersytet, przyjmujc regu kodeksu studenckiego, regu prost i atw, polegajc na tym, i wszystko jest dozwolone wobec pillos , tzn. rodzaju ludzkiego nie zapisanego w regestry uniwersyteckie. Student pord pillos jest niejako w kraju nieprzyjacielskimi ma prawo poczyna sobie z nimi jak Hebrajczycy z Kaneczykami. Wobec tego jednak, e pan koregidor mao ma, niestety, szacunku dla witych praw uniwersyteckich i sili si, gdzie moe, szkodzi ich kapanom, powinni zespoli sijak bracia, pomaga sobie wzajem, a zwaszcza wicie dochowywa sekretu. Ta budujca rozmowa trwaa pty, pki trway butelki. Skoro si oprniy, wszystkie mzgownice byy ju w stanie osobliwie mtnym, a kady odczuwa gwatown potrzeb snu. Poniewa soce przypiekao jeszcze z ca si, rozeszli si na sjest; don Juan wycign si u don Garcji. Zaledwie si rozoy na skrzanym materacu, kiedy znuenie i opary wina pogryy go w gbokim nie. Dugi czas marzenia jego byy tak dziwne i mtne, i jedynym uczuciem, jakiego doznawa, by stan nieokrelonej mdoci, bez wiadomoci obrazu lub myli, ktre bymogy by jego przyczyn. Stopniowo zacz czyta w swoim nie, jeli mona si tak wyrazi, i zacz ni zpewnym zwizkiem. Zdawao mu si, e jest w dce, na wielkiej rzece, szerszej i mtniejszej, ni kiedykolwiek bywa Gwadalkiwir w porze zimowej. Nie byo agla, wiosa ani steru, a brzeg by pusty. Prd podrzuca dk tak silnie, i sdzc z mdoci, jakich doznawa, mniema, e znajduje si w ujciu Gwadalkiwiru, w chwili gdy mieszczuchy sewilskie, jadce doKadyksu, zaczynaj odczuwa dolegliwoci morskiej choroby. Niebawem znalaz si w wszej o wiele okolicy rzeki, tak i mg atwo rozejrze si po obu brzegach, a nawet dosign ich gosem. Wwczas pojawiy si rwnoczenie po obubrzegach dwie promienne postacie, ktre zbliay si, kada ze swej strony, jak gdyby pieszc mu na pomoc. Zwrci zrazugow na prawo i ujrza starca o powanym i surowym obliczu, z bosymi nogami, majcego za ca odzie jedynie wosiennic. Zdawao si don Juanowi, e wyciga do rk. Spojrzawszy pniej na lewo, ujrza kobiet wysokiego wzrostu, szlachetnych i powabnych rysw, podajc mu wieniec z kwiatw, ktry trzymaa w rce. Rwnoczenie spostrzeg, e barka egluje tam, gdzie on chce, bez wiose, jedynie si jego woli. Mia przybi do ldu od strony kobiety, kiedy krzyk z drugiego brzegu kaza mu odwrci gow i zbliy si ku tej stronie.Starzec mia oblicze jeszcze surowsze ni wprzdy. Ciao jego, o ile je odsania, byo okryte ranami, sine, splamione skrzep krwi. W jednej rce trzyma cierniow koron, w drugiej dyscyplin opatrzon kolcami. Na ten widok groza zdja don Juana; zwrci si szybko ku lewemu brzegowi. Zjawisko, ktre go tak oczarowao, znajdowao si tam jeszcze; wosy kobietybujay z wiatrem, oczy pony nadprzyrodzonym ogniem, a zamiast wiecatrzymaa w rce miecz. Don Juan zatrzyma si chwil, nim przybi do brzegu; wwczas, przygldajc si baczniej, ujrza, i brzeszczot jest czerwony od krwi, a rka nimfy rwnie jest krwawa. Przeraony, obudzi si nagle.Otwarszy oczy, nie mg wstrzyma krzyku na widok nagiej szpady, ktra lniao par stp od ka. Ale nie pikna nimfa trzymaa t szpad. Don Garcja przyszed obudzi przyjaciela i widzc koo ka bro osobliwej roboty, oglda j z min znawcy. Na klindze by napis: Dochowaj wiary ; rkoje, jak ju wspomnielimy, miaa herb, nazwisko i zawoanie Maranw. adn, widz, masz szpad, kolego rzek don Garcja. Musiae sobie odpocz. Zblia si noc, przejdziemy si nieco, a kiedy przyzwoici obywatele pjd spa, popieszymy, jeli twoja wola, wyprawi serenad dla naszych bogini. Don Juan i don Garcja przechadzali si jakiczas nad brzegiem Tornesu, patrzc na kobiety, ktre przybyy odetchn chodemlub oczkowa z galantami. Stopniowo liczba przechodniw bya coraz mniejsza, wreszcie znikli zupenie. Oto chwila rzek don Garcja gdy caemiasto naley do studentw. Pillos nie odwayliby si zamci naszych niewinnych zabaw. Co si tyczy stray nocnej, to gdybymy przypadkiem mieli z ni wej w zatarg, nie potrzebuj ci mwi, e tej kanalii nie ma co oszczdza. A gdyby hultaje byli w zbytniej przewadze i gdyby trzeba nam byo wzi nogi za pas, bd bez obawy: znam tu kady zauek. Bacz tylko, aby si trzyma tu za mn, i bd pewny, e wszystko pjdzie dobrze. Mwic zarzuci paszcz na lewe rami w ten sposb, aby osoni prawie ca twarz,a zarazem zostawi woln praw rk. Don Juan zrobi to samo, po czym obaj skierowali si w stron ulicy, gdzie mieszkaa dona Fausta i jej siostra. Kiedy przechodzili koo kruchty jakiego kocioa, don Garcja gwizdn. Ukaza si jego pa, z gitar w rku. Don Garcja wzigitar i odprawi go. Widz rzek don Juan, wchodzc w ulic Valladolid widz, e chcesz, bym osania twoj serenad; bd pewien, e wywi si z tego ku twemu zadowoleniu. Sewilla, moje rodzone miasto, miaaby prawo wyprze si mnie, gdybym nie umia obroni ulicy od natrtw! Nie mam zamiaru zostawia ci na stray odpar don Garcja. Ja mam tu swoj lubk, ale i ty take. Kady niech poluje na swoj zwierzyn. Pst! oto dom. Ty do tej aluzji, ja do tej, ywo! Don Garcja, nastroiwszy gitar, zaintonowa do miym gosem piosenk, w ktrej, jak zwykle, bya mowa o zach, westchnieniach itd. Nie wiem, czy on sam by jej autorem. Przy trzeciej lub czwartej zwrotce aluzje w obu oknach podniosy si bez szelestu i da si sysze lekki kaszel. To znaczyo, e dama sucha. Muzycy pono nigdy nie graj wtedy, kiedy si ich prosi albo sucha. Don Garcja zoy gitar na supkukamiennym i rozpocz pgosem rozmowz jedn ze suchaczek. Don Juan, podnisszy oczy, ujrza w okniekobiet, ktra przygldaa mu si z widoczn uwag. Nie wtpi, e to siostra dony Fausty, ta, ktr zarwno wasna jego skonno, jak i wybr przyjaciela przeznaczyy na pani jego myli. Ale by jeszcze niemiay, niedowiadczony, nie wiedzia, jak zacz. Naraz chusteczka spada z okna i sodki gosik wykrzykn: Och!! Jezu! Chusteczka mi spada! Don Juan podnis natychmiast i poda na kocu szpady. Bya to sposobno do nawizania rozmowy. Gosik zacz od podzikowania, po czym spyta, czy w takdworny kawaler nie by przypadkiem tego rana w kociele w. Piotra. Don Juan odpar, e by i e postrada tam spokj duszy. A to jak?? Ujrzawszy pani. Lody pky. Don Juan by z Sewilli, umia na pami wszystkie mauretaskie historie,ktrych jzyk miosny jest tak bogaty. Nie mogo mu zabrakn wymowy. Rozmowa trwaa blisko godzin. Wreszcie Teresa krzykna, e syszy ojca i e trzeba koczy. Dwaj galanci nie wprzd opucili ulic, a ujrzeli dwie biae rczki wychylajce si zza aluzji, aby rzuci kademu z nich po gazce jaminu. Don Juan poszed spa z gow pen miosnych obrazw. Don Garcja wstpi do szynku i zabawi tamniemal do rana. Nazajutrz znowu westchnienia i serenady. To samo nastpnych nocy. Po przyzwoitym oporze damy zgodziy si wymieni z kochankami pukle wosw; operacja odbyasi za pomoc sznurka, ktry zbieg na dwiozc tam i z powrotem upragnione przedmioty. Don Garcja, ktry nie by skonny zadowala si lada czym, wspomnia o drabince sznurowej lub o dorobieniu klucza, ale nazwano go zuchwalcem. Propozycja zostaa jeeli nie odrzucona, to przynajmniej odroczona na czas nie oznaczony. Od miesica blisko don Juan i don Garcja gruchali do jaowo pod oknami bogdanek. Pewnej bardzo ciemnej nocy stali na zwykym posterunku i rozmowa trwaa od jakiego czasu ku zadowoleniu wszystkich czworga, kiedy na rogu ukazao si kilku ludzi zawinitych w paszcze; paru z nich miao instrumenty muzyczne. Sprawiedliwe nieba! wykrzykna Teresa. To don Christowal wyprawia nam serenad. Oddalcie si, na mio bosk, albo zdarzy si jakie nieszczcie. Nie ustpimy nikomu tak piknego miejsca! wykrzykn don Garcja i podnoszc gos zawoa do pierwszego, ktry si zbliy: Kawalerze, miejsce jestzajte i damy wcale sobie nie ycz waszejmuzyki. Zatem, jeli aska, szukajcie szczcia gdzie indziej. To ktry z tych obwiesiw szkolarzy omiela si nam zagradza drog! wykrzykn don Christowal. Naucz go, czym to pachnie zaleca si do mojej damy!To mwic, doby szpady. Rwnoczenie bysny szpady dwch jego towarzyszw. Don Garcja, owijajc z cudown zrcznoci paszcz koo ramienia, mign rapierem i krzykn: Do mnie, studenci! Ale nie byo ani jednego w pobliu. Grajkowie, lkajc si zapewne o cao instrumentw, uciekli woajc stray, gdy obie damy w oknie wzyway na pomoc wszystkich witych z nieba. Don Juan, ktry znajdowa si pod oknem bliszym don Christowala, pierwszy przyjjego impet. Przeciwnik by zrczny i, co wicej, mia w lewej rce elazn tarcz, ktr si posugiwa dla obrony, gdy don Juan mia tylko szpad i paszcz. ywo przypierany przez don Christowala, przypomnia sobie bardzo w por pchnicie im Ubertiego, nauczyciela szermierki. Upad na lew rk, praw za, pomykajc pod tarcz don Christowala, wbi mu j midzy ebra z tak si, e brzeszczot zama si, wszedszy w ciao na pid gboko. Don Christowal wyda krzyk i upad zlany krwi. Podczas tej operacji, ktra trwaa krcej ni jej opowie, don Garcja broni si skutecznie dwm wrogom,ktrzy ujrzawszy swego wodza na ziemi, uciekli co tchu. A teraz nogi za pas rzek don Garcja nie pora na zabaw. Bywajcie, liczne damy.I pocign za sob don Juana, przeraonego tym, co uczyni. O dwadziecia krokw od domu don Garcja zatrzyma si, aby spyta towarzysza, co zrobi ze szpad. Moja szpada! wykrzykn don Juan, spostrzegajc dopiero wwczas , e jej niema... Nie wiem... musiaem j upuci. Przeklestwo!! zawoa don Garcja. Twoje nazwisko wyryte jest na rkojeci. Rwnoczenie ukazali si ludzie z pochodniami, ktrzy wyszli z ssiednich domw i skupili si koo umierajcego. Z drugiego koca ulicy zblia si szybko zbrojny oddzia. By to najwidoczniej patrol, cignity woaniem grajkw i zgiekiem walki. Don Garcja, nacignwszy kapelusz na oczy i okrywajc paszczem twarz, aby go nie poznano, rzuci si, mimo niebezpieczestwa, w rodek tego zbiegowiska, w nadziei, i odnajdzie szpad, ktra zdradziaby niechybnie winnego. Don Juan ujrza, jak wali na prawo i lewo, gaszc wiata i wywracajcwszystko, co mu stano na drodze. Zjawisi niebawem, biegnc ze wszystkich si i trzymajc w kadej rce po szpadzie; caypatrol bieg za nim. Ach, don Garcjo wykrzykn don Juan, biorc szpad, ktr mu podawa ile, dzikw jestem ci winien! Zmykajmy! Zmykajmy! woa Garcja. Le za mn, a gdyby ktry hultaj naciska ci zbyt blisko, nadziej go tak jak tamtego. Po czym jli pdzi z ca szybkoci, jakiej moga im uyczy przyrodzona krzepko, pomnoona lkiem przed panem koregidorem, urzdnikiem, ktry by jeszcze straszliwszy dla studentw ni dla zodziei. Don Garcja, ktry zna Salamank jak pacierz, by mistrzem w wykrcaniu si poulicach i gubieniu si w wskich zaukach, gdy towarzysz jego, mniej dowiadczony, ztrudem sili si mu nady. Zaczynao im brakn tchu, kiedy na rogu jakiego zauka spotkali gromad studentw, ktrzy przechadzali si piewajc i brzkajc na 48jxjӺA48j4jA4 x j  @jj{AA1Pc2Xc3r c4~,c5w;gitarach. Skoro tylko spostrzegli, e dwch kamratw uchodzi przed pocigiem, chwycilikamienie, drgi i wszelk moliw bro. Gwardzici, zdyszani, uznali za waciwszenie wszczyna zwady. Cofnli si przezornie, a dwaj winowajcy schronili si do pobliskiego kocioa, aby wytchn chwil. W bramie don Juan chcia woy szpad do pochwy, nie uwaajc za przyzwoite ani chrzecijaskie wchodzi do domu Boego zorem w doni. Ale pochwa stawiaa opr,klinga wchodzia z trudnoci: krtko mwic, spostrzeg, e szpada, ktr trzyma w rce, to nie jego szpada. W popiechu don Garcja chwyci pierwsz z brzegu bro, ktr znalaz na ziemi; bya to szpada zabitego lub kogo z jego orszaku. Rzecz bya powana; don Juan powiadomi o tym przyjaciela, ktrego nawyk uwaa za dobrego doradc. Don Garcja zmarszczy brew, zagryz wargi, zmi rondo kapelusza i zacz si przechadza, gdy don Juan, oszoomiony fatalnym odkryciem, by pastw zarwno niepokoju, jak wyrzutw. Po kwadransie duma, w czasie ktrych don Garcja mia ten takt, i ani razu nie powiedzia: ,,Po c gubi szpad? , uj go pod rami i rzek: Chod ze mn, ju mam. W tej samej chwili wyszed z zakrystii ksidz i skierowa si w ulic; don Garcja zatrzyma go. Wszak to z uczonym licencjatem Gomezemmam zaszczyt... ? rzek skoniwszy si gboko. Nie jestem jeszcze licencjatem odpar ksidz, widocznie pogaskany tym, i wzito go za licencjata. Nazywam si Manuel Tordoya, do usug. Mj ojcze rzek don Garcja jeste wanie tym, kogo szukaem; chodzi o kwesti sumienia; o ile za fama mnie nie omylia, ty, ojcze, jeste autorem owego synnego traktatu De casibus conscientiae , ktry tyle narobi haasu w Madrycie? Ksidz, idc na lep grzechu prnoci, odpar, zakopotany, e nie jest autorem tego dziea (ktre, po prawdzie, nigdy nie istniao), ale e wiele zajmowa si podobnymi materiaami. Don Garcja, nie suchajc jego tumacze, cign w ten sposb: Oto, ojcze, w kilku sowach sprawa, w ktrej chciabym twojej rady. Jednego z moich przyjaci, dzi, przed godzin, dopad na ulicy jaki czowiek i rzek: Kawalerze, mam si bi o par krokw std; przeciwnik ma szpad dusz od mojej; chciej mi poyczy szpady, iby bro bya rwna . Mj przyjaciel zamienia z nim szpad. Czeka chwil na rogu, a walka si skoczy. Nie syszc ju szczku ora, zblia si; c widzi? Martwe ciao, przeszyte t szpad, ktr wanie poyczy. Od tej chwili rozpacza, wyrzuca sobie sw uczynno, lka si, i dopuci si miertelnego grzechu. Co do mnie, staram si go uspokoi; sdz, i to jest grzech jedynie powszedni, zwaywszy,e gdyby nie uyczy szpady, byby przyczyn, i ci ludzie biliby si nierwn broni. Co mylisz o tym, ojcze? Czy nie jeste mego zdania? Ksidz, mody jeszcze kazuista, nastawi uszy i wodzi rk po czole jak czowiek, ktry szuka cytatu. Don Juan nie wiedzia, dokd don Garcja zmierza; ale nie mwi nic, bojc si strzeli byka. Mj ojcze cign Garcja rzecz jest snad bardzo draliwa, skoro tak wielki uczony jak ty waha si j rozstrzygn. Jutro, jeli pozwolisz, wrcimy, aby si dowiedzie o twoim wyroku. Tymczasem, prosz, zechciej sam zmwi lub kaza zmwi kilka mszy za dusz zmarego. To mwic, wsun par dukatw w rk ksidza, co go do reszty nastroio korzystnie dla modych ludzi tak nabonych,tak skrupulatnych, a zwaszcza tak szczodrych. Przyrzek, i nazajutrz w tym samym miejscu da im swoj opini na pimie. Don Garcja obsypa go podzikowaniami; po czym doda niedbaym tonem, jak co, co nie ma wielkiego znaczenia: Byle tylko sdy nie chciay nas pocign do odpowiedzialnoci za t mier! Na ciebie liczymy, ojcze, i pojednasz nas z Bogiem. Co si tyczy sdw rzek ksidz nie macie czego si lka. Przez to, e poyczy swojej szpady, przyjaciel twj nie jest wobec prawa wsplnikiem. Tak, ojcze, ale morderca uciek... Zbadaj ran, znajd moe zakrwawion szpad... czy ja wiem co? Ci sdziowie to podobno straszni ludzie. Wszake rzek ksidz pan by wiadkiem, e szpada bya poyczona? Oczywicie odpar don Garcja. Mog to stwierdzi przed wszystkimi trybunaamiw caym krlestwie. Zreszt doda podstpnie ty sam, ojcze, bdziesz mg da wiadectwo prawdzie. Nim jeszcze ta sprawa bya komukolwiek znana, zgosilimy si wszak do ciebie, aby zasign twojej fachowej rady. Mgby nawet, ojcze, zawiadczy wymian... A otodowd. Wzi szpad z rk don Juana. Spjrz, ojcze, na t szpad rzek czy ona nadaje si do tej pochwy?? Ksidz skin gow, jak czowiek przekonany o wiarygodnoci historii, ktr mu opowiadano. Way w milczeniu dukaty w doni i wci znajdowa w nich nieprzeparty argument na korzy modziecw. Zreszt, ojcze rzek don Garcja tonemwysoce nabonym co nam znaczy wieckasprawiedliwo? Nam chodzi o pojednanie si z niebem. Do jutra, moje dzieci rzek ksidz na rozstanie. Do jutra odpar don Garcja caujemyci rce i liczymy na ciebie. Skoro ksidz odszed, don Garcja podskoczy z radoci. Niech yje symonia! krzykn. Poprawia si nasza sytuacja, jak sdz. Jeli sdy si nami zajm, ten dobry ojciec,w zamian za dukaty, ktre ju dosta, i te,ktre si spodziewa z nas wyudzi, gotw bdzie zawiadczy, e jestemy w tej sprawie niewinniejsi ni nowo narodzone dzieci. Id teraz do siebie, miej si na bacznoci i nie otwieraj, pki si dobrze nieupewnisz, komu; ja przejd si po miecie, dowiem si, co sycha. Znalazszy si w swoim pokoju, don Juan rzuci si w ubraniu na ko. Ca noc niezmruy oka, myla wci o morderstwie,ktre popeni, a zwaszcza o nastpstwach. Za kadym razem, kiedy usysza odgos ludzkich krokw, wyobraa sobie, e to stra przychodzi gouwizi. Mimo to tak byt zmczony i gow mia jeszcze tak cik po studenckim obiedzie, e usn wreszcie o wicie. Spa ju od kilku godzin, kiedy obudzi go sucy, oznajmiajc, i zakwefiona dama chce z nim mwi. Rwnoczenie niemal dama wesza do pokoju. Bya zawinita od stp do gw w czarny paszcz, spod ktrego wida byo tylko jedno oko. Zwrcia to oko kolejno to na sucego, tona don Juana, jak gdyby proszc go o rozmow bez wiadkw. Sucy wyszed. Dama usiada, mierzc don Juana wzrokiemz wielk uwag. Po chwili milczenia zaczaw te sowa: Szlachetny kawalerze, postpek mj moepana zdziwi i musisz mie o mnie z pewnoci liche mniemanie; ale gdyby kto zna pobudki, ktre mnie sprowadzaj, nie potpiby mnie z pewnoci. Pojedynkowae si wczoraj z jednym z tutejszych kawalerw... Ja, pani! wykrzykn don Juan blednc nie wychodziem z tego pokoju. Zbyteczna udawa wobec mnie; chc ci da przykad szczeroci. To mwic, rozchylia paszcz; don Juan pozna don Teres. Szlachetny don Juanie cigna oblewajc si rumiecem musz ci wyzna, e dzielno twoja zjednaa ci najwysz m sympati. Spostrzegam, mimo mego wzruszenia, e szpada twoja zamaa si i e j porzucie w pobliu bramy. W chwili gdy wszyscy toczyli si koo rannego, zeszam i ujam rkoje twej broni. Ogldajc j, wyczytaam twojenazwisko; zrozumiaam, w jakim byby niebezpieczestwie, gdyby si dostaa w rce twoich wrogw. Oto ona, szczliwa jestem, e ci j mogam odda. Rzecz prosta, e don Juan pad jej do ng, rzek, i zawdzicza jej ycie, ale e jest to dar bezuyteczny wobec tego, i przyjdzie mu umrze z mioci. Donie Teresie byo spieszno, chciaa bezzwocznie odej; suchaa wszelako don Juana z tak rozkosz, i nie moga sizdoby na rozstanie. Godzina blisko spyna w ten sposb, wypeniona przysigami wiecznej mioci, caowaniem rk, probami z jednej strony, sab odmow z drugiej. Nage wejcie don Garcji przerwao to sam na sam. Nie by to czowiek, ktry by si zgorszy czym podobnym. Pierwszym jego staraniem byo uspokoi don Teres. Pochwali wielce jej odwag, jej przytomno umysu, w kocu poprosi, aby zechciaa si wstawi za nimdo siostry i wyjednaa mu askawsze przyjcie. Dona Teresa przyrzeka wszystko, czego da, owina si szczelnie w paszcz i odesza, przyrzekszy znale si z siostr jeszcze tego wieczora na przechadzce w umwionym miejscu. Wszystko jak najlepiej rzek don Garcja, skoro zostali sami. Nikt ci nie podejrzewa. Koregidor, ktry ma mnie na wtrobie, uczyni mi ten zaszczyt, i zrazupomyla o mnie. Przekonany by, powiada, e to ja zabiem don Christowala. Wiesz, cogo odwiodo od tej myli? To, e mu powiedziano, i spdziem cay wieczr z tob. Masz, mj chopcze, reputacj takiej witoci, e moesz ni obdziela drugich. Sowem, to fakt, e nikt nie myli o nas. Spryt tej dzielnej Tereni oszczdzi nam obaw na przyszo. Zatem nie troszczmy si ju o to i mylmy wycznie o zabawie. Ach, Garcjo wykrzykn z alem don Juan to bardzo smutna rzecz zabi swegobliniego! Jest inna, jeszcze smutniejsza odpar don Garcja kiedy blini nas zabije, a trzecia, przewyszajca smutkiem tamte obie, to spdzi dzie bez obiadu. Dlatego zapraszam ci wraz z kilkoma chwatami, ktrzy bd uszczliwieni z twego towarzystwa. To mwic wyszed. Mio przyguszya ju znacznie wyrzuty naszego bohatera. Prno zdawia je do reszty. Studenci, ktrych spotka na obiedzie u don Garcji, dowiedzieli si ode, kto by istotnym zabjc don Christowala. w Christowal by to kawaler synny z odwagi i zrcznoci, postrach studentw; tote mier jego moga ich tylko ucieszy,a szczliwego przeciwnika obsypano powinszowaniami. Wedle ich gosu don Juan by chlub, kwiatem, ramieniem uniwersytetu. Wypili z zapaem jego zdrowie, a student pewien z Murcji zaimprowizowa sonet, w ktrym porwnago do Cyda i Bernarda del Carpio. Wstajc od stou, don Juan czu jeszcze niejaki ciar na sercu; ale gdyby mia moc wskrzeszenia don Christowala wtpliwe jest, czy byby to uczyni, z obawy postradania czci i chluby, jak ta mier zjednaa mu w caym uniwersytecie. Z nadejciem wieczoru obie strony zjawiy si punktualnie na schadzce, ktrej miejscem byo wybrzee rzeki Tornes. DonaTeresa uja za rk don Juana (nie podawano jeszcze wwczas rki kobietom),a dona Fausta don Garcj. Po krtkiej przechadzce obie pary rozstay si bardzo rade, z obietnic, e nie poniechaj adnej sposobnoci, by ujrze si znowu. Poegnawszy si z damami, modzi ludzie natknli si na kilka Cyganek, taczcych wtakt bbenkw w gromadce szkolarzy. Przyczyli si do nich. Tancerki spodobay si don Garcji, ktry postanowi wzi je na wieczerz. Zaproszenie spotkao si z wdzicznym przyjciem. Don Juan, jako fidus Achates , musia bra udzia w hulance. Jedna z Cyganek powiedziaa mu, e wyglda na klasztornego braciszka; podraniony, sili si dowie czynem, e przydomek le jest zastosowany: taczy, gra i pi co najmniej za dwch. Z trudem doprowadzono go do domu po pnocy; by mocno podpity i tak wcieky,e chcia podpali Salamank i wypi cay Tornes, aby nie dopuci do ugaszenia poaru. Tak oto don Juan traci, jeden po drugim, szczliwe przymioty, jakie daa mu naturai wychowanie. Po trzech miesicach pobytu w Salamance pod kierunkiem don Garcji uwid biedn Teres; towarzysz jego dokona swego dziea o jaki tydzie wczeniej. Zrazu don Juan kocha sw lub caym uczuciem, jakie chopiec w jego wieku ma dla pierwszej kobiety, ktra mu si oddaa; ale don Garcja dowid mu bez trudu, e stao jest to urojona cnota; wytumaczy mu, co wicej, e jeli zechce na orgiach uniwersyteckich odrnia si od towarzyszy, wyda tym samym na szwank dobr saw Teresy. Albowiem (mwi)jedynie mio namitna i uwieczona tryumfem poprzestaje na jednej kobiecie. Zreszt, liche towarzystwo, w jakim don Juan uton, niezostawiao mu chwili spokoju. Rzadko pojawia si na wykadach, lub te, wycieczony bezsennoci i rozpust, drzema na uczonych lekcjach najznakomitszych profesorw. W zamian zato by zawsze pierwszy i ostatni na promenadzie; co si za tyczy nocy, spdza j regularnie w szynkowni lub jeszcze gorzej, o ile nie moga mu jej powici dona Teresa. Jednego razu otrzyma licik od swojej damy, oznajmiajcy mu z alem, i schadzka wyznaczona na t noc jest niemoliwa. Sdziwej krewnej, przybyej doSalamanki, oddano pokj Teresy, ktra miaa spa z matk. Zawd ten bardzo umiarkowanie obszed don Juana, ktry nie bywa w kopocie o spdzenie wieczoru. W chwili gdy wychodzi zaprztnity projektami, zakwefiona kobieta oddaa mu bilecik, znowu od dony Teresy. Udao si jej uzyska inny pokj i wszystko wraz z siostr przygotowaa do schadzki. Don Juanpokaza bilecik don Garcji. Wahali si jaki czas; nastpnie, machinalnie i jakby z nawyku, wdrapali si na balkon swych bogdanek i zostali u nich na noc. Dona Teresa miaa na piersi do pokane znami. Byo to olbrzymi ask, kiedy don Juan dostpi pierwszy raz ogldania go. Jaki czas wydawao mu si ono czym najbardziej uroczym. To porwnywa je do fioka, to do anemonu, to do kwiatu alfalfy.Ale niebawem to znami, ktre byo w istocie bardzo adne, przestao z nastaniem sytoci mu si podoba. Ot, wielka czarna plama, to i wszystko mwi wzdychajc. Szkoda, e jest tak zeszpecona. Pfuj, to przypomina wieprzowskr na soninie. Niech kaduk porwie to znami! Jednego dnia spyta Teres, czy nie radziasi lekarza o sposb usunicia go. Na co biedna panienka odpowiedziaa, czerwienicsi po biaka, e nie ma w wiecie mczyzny wyjwszy jego ktry by widzia t plam; zreszt niaka mwia jej, e takie znami przynosi szczcie. Pewnego wieczora don Juan, przybywszy naschadzk do kwany, ujrza znowu to znami, ktre mu si wydao wiksze ni kiedykolwiek. ywy obraz duego szczura mwi sam do siebie przygldajc si plamie. W istocie, to potworne! To pitno przeklestwa, podobne temu, ktrym naznaczono Kaina. Trzeba oszale, aby utrzymywa stosunki z podobn kobiet. By przykry do ostatnich granic. Dokucza bez powodu biednej Teresie, ktra si rozpakaa, i opuci j o wicie bez jednego pocaunku. Don Garcja, ktry wyszed wraz z nim, kroczy jaki czas w milczeniu; po czym zatrzyma si nagle i rzek: Przyznaj, don Juanie, emy si porzdnie wynudzili tej nocy. Co do mnie, ju mi to koci w gardle staje, mam wielk ochot wyprawi moj pannic do stu diabw! Gupstwo by zrobi rzek don Juan Fausta jest uroczym stworzeniem, biaa jak abd i zawsze w dobrym humorze. A przy tym tak ci kocha! Doprawdy, jeste bardzo szczliwy. Biaa jest, to prawda; przyznaj, e jestbiaa; ale nie ma kolorw: przy siostrze wydaje mi si niby sowa przy gobicy. To ty jeste szczliwy. Tak sobie odpar don Juan. Ta maa jest milutka, ale to dziecko. Nie mona si z ni rozsdnie dogada. Gow ma nadzianrycerskimi romansami, wytworzya sobie omioci najdziksze pojcia. Nie masz wprost pojcia o jej wymaganiach! Bo ty jeste za mody, Juanie, nie umieszsobie uoy kochanki. Kobieta, widzisz, to jak ko; jeli jej pozwolisz nabra zych naroww, jeli jej nie wpoisz przekonania, e nie darujesz najlejszego kaprysu, nigdyz niej nic nie zrobisz. Powiedz mi, Garcjo: czy ty naprawd traktujesz swoje kochanki tak jak swoje konie? Czy czsto uywasz prta, aby przepdzi ich kaprysy? Rzadko; ale ja jestem za dobry. Posuchaj: chcesz mi ustpi Teresy? Przyrzekam, e do dwch tygodni bdzie jak rkawiczka. Ofiaruj ci w zamian Faust. Czy mam jeszcze wyda reszty? Handel byby niezy rzek don Juan z umiechem gdyby i nasze damy zgodziy si na to. Ale dona Fausta nie ustpi ci nigdy. Za wiele straciaby na zamianie. Jeste zbyt skromny; ale uspokj si. Takj pognbiem wczoraj, e pierwszy z brzegu bdzie jej po mnie jak anio z nieba 48jxjӺA48j4jA4 x j  @jj{AA6Pc7$c8>c99,c:H;dla potpieca. Czy wiesz, Juanie cigndon Garcja e ja mwi bardzo serio? A don Juan mia si do rozpuku z powagi, z jak przyjaciel wygasza te szalestwa.T budujc rozmow przerwao nadejcie paru studentw; myli pobiegy innym torem. Gdy nadszed wieczr i dwaj przyjaciele usiedli przy butelce, don Garcja znw si zacz skary na kochank. Otrzyma wanie list od dony Fausty, peen serdecznych sw i tkliwych wymwek, poprzez ktre przebija jej miy dowcip i jej nawyk ujmowania kadej rzeczy z komicznej strony. Ot rzek don Garcja podajc list don Juanowi i ziewajc szeroko przeczytaj ten pikny kawaek. Znw schadzka na dzi wieczr! Ale niech mnie czarci porw, jeli pjd! Don Juan przeczyta list, ktry mu si wyda czarujcy. W istocie rzek gdybym mia kochank tak jak twoja, jedynym mym staraniem byoby uczyni j szczliw. Bierz j tedy, mj chopcze! wykrzykn don Garcja. Bierz j, nasy si ni do woli. Przelewam na ciebie swoje prawa. Zrbmy lepiej doda wstajc, jakby olniony nagle zagrajmy o nasze kochanki. Oto karty. Zrbmy parti lombra. Stawiam don Faust, ty dawaj na st Teres. Don Juan, miejc si do ez z konceptu, wzi karty i stasowa. Mimo e prawie zupenie nie uwaa na gr, wygra. Don Garcja, bynajmniej nie stroskany przegran, zada pira i inkaustu i sporzdzi co w rodzaju obligu na imi dony Fausty, ktrej zaleca odda si do rozporzdzenia okaziciela, zupenie tak jakby kaza swemu intendentowi wyliczy sto dukatw ktremu z wierzycieli. Don Juan, miejc si cigle, ofiarowa donGarcji rewan. Ale ten odmwi. Jeli masz nieco odwagi rzek we mj paszcz i udaj si do wiadomej furtki. Zastaniesz tam tylko Faust, wobec tego, e Teresa nie spodziewa si ciebie. Id za ni bez sowa; skoro raz znajdziesz si w jej pokoju, moe bdzie chwil zdziwiona, moe nawet uroni par ez, ale niech ci tonie kopocze. Bd pewien, e nie omieli si krzycze. Poka jej mj list; powiedz, e jestem ohydnym zbrodniarzem, potworem, czym ci si ywnie podoba; dodaj, e ma atwy i szybki sposb zemszczenia si, i bd pewien, e ta zemsta wyda si jej bardzo sodka. Z kadym sowem don Garcji diabe zatapia gbiej pazury w serce don Juana i szepta mu, e to, co uwaa dotd za czczy art, mogoby si dla skoczy w nader przyjemny sposb. Przesta si mia, rumieniec dzy ubarwi mu czoo. Gdybym by pewien rzek e Fausta si zgodzi... Czy si zgodzi! wykrzykn bezecnik. Co z ciebie za todzib, mj kamracie, aby myle, e kobieta moe si waha midzy dawnym kochankiem a nowym! Wierzaj, podzikujecie mi oboje jutro, nie wtpi, a jedyna nagroda, o ktr ci prosz, to aby mi pozwoli w zamian , umizgn si do Teresy. Nastpnie, widzc, e don Juan jest ju niemal przekonany, rzek: Namyl si. Co do mnie, nie pjd do Fausty dzi wieczr; jeli ty jej nie zechcesz, dam ten licik grubemu Fadrykowi i on skorzysta z gratki. Na honor, niech si dzieje, co chce! wykrzykn don Juan chwytajc list i, aby sobie doda odwagi, wychyli duszkiem szklank wina. Pora schadzki zbliaa si. Don Juan, ktrego wstrzymywaa jeszcze reszta sumienia, pi na umr, aby je zaguszy. Wreszcie zegar wybi godzin. Don Garcja zarzuci swj paszcz na barki don Juana iodprowadzi go a do furtki; po czym, dawszy umwiony znak, yczy mu dobrej nocy i oddali si bez najmniejszego wyrzutu. Natychmiast drzwiczki otworzyy si. Dona Fausta ju czekaa. To ty, don Garcjo? spytaa cicho. Tak odpar don Juan jeszcze ciszej, z twarz ukryt w fadach paszcza. Skoro drzwi si zamkny, zacz wstpowa po ciemnych schodach za swoim przewodnikiem. We kraj mojej mantylki rzeka i idza mn najciszej, jak zdoasz. W kilka chwil znalaz si w izdebce Fausty. Jedna lampka owiecaa j sabym blaskiem. Zrazu don Juan, nie zdejmujc paszcza anikapelusza, sta w miejscu, tu przy drzwiach, nie miejc odsoni twarzy. Dona Fausta patrzya na jaki czas bez sowa, po czym podesza wycigajc rce. Wwczas don Juan, odrzucajc paszcz, odpowiedzia tym samym gestem. Jak to!! To pan, don Juanie?! wykrzykna. Czy don Garcja chory?? Chory?? Nie odpar don Juan. Ale niemoe przyj. Przysa mnie na swoje miejsce. Och!! Co za przykro! Ale powiedzcie mi, wszak to nie inna kobieta broni mu przyj? Zna pani jego sabostki?? ... Och, jake siostra ucieszy si z paskiego przybycia! Biedna maa! Mylaa,e pan nie przyjdzie... Pozwl, don Juanie, pjd j uwiadomi. Nie potrzeba. Pan ma jak dziwn min, don Juanie... Ty masz dla mnie jak z wiadomo... Mw! Czy don Garcji zdarzyo si nieszczcie? Aby sobie oszczdzi kopotliwej odpowiedzi, don Juan poda biednej dziewczynie ohydny bilecik don Garcji. Przeczytaa spiesznie, ale nie zrozumiaa zrazu. Odczytaa jeszcze raz, nie mogc uwierzy oczom. Don Juan przyglda si jej z uwag; widzia, jak na przemian wodzi rk po czole, przeciera oczy; wargijej drgaj, miertelna blado okrya twarz. Musiaa oburcz trzyma papier, eby nie upad na ziemi. Wreszcie, zrywajc si z rozpaczliwym wysikiem, zawoaa: To wszystko kamstwo! To okropny fasz! Don Garcja nigdy by tego nie napisa!Don Juan odpar: Znasz jego pismo. Nie umia oceni skarbu, ktry posiada... a ja przyjem, bo ci ubstwiam. Obrzucia go spojrzeniem najgbszej wzgardy i zacza odczytywa list z bacznoci adwokata, ktry podejrzewa faszerstwo. Oczy jej, nadmiernie rozszerzone, wpiy, si w papier. Od czasu do czasu spod nieruchomej powieki wymykaa si dua za i spadaa spynwszy po licu. Naraz umiechna si umiechem obkanej i krzykna: To art, nieprawda, to art? ! Don Garcja jest tu, zaraz przyjdzie! ... To nie art, Fausto. Nic prawdziwszego nad mio moj do ciebie. Bybym bardzo nieszczliwy, gdyby mi nie uwierzya. Ndzniku! wykrzykna dona Fausta. Ale, jeli ty mwisz prawd, jeste wikszym jeszcze zbrodniarzem ni don Garcja. Mio usprawiedliwia wszystko, pikna Faustynko. Don Garcja rzuca ci, we mnie na pocieszenie. Widz na twym ptnie Bachusa i Ariadn; pozwl mi by twoim Bachusem. Nie odpowiadajc sowa, chwycia ze stoun i trzymajc go nad gow postpia ku don Juanowi. Ale on spostrzeg ruch, chwyci j za rk, rozbroi bez trudu, po czym uwaajc si w prawie ukarania jej za ten nieprzyjacielski krok, ucaowa j kilkakrotnie i chcia pocign na kanap. Dona Fausta bya wta i delikatna, ale gniew doda jej si; opieraa si don Juanowi, to czepiajc si mebli, to bronic si rkami, nogami i zbami. Zrazu don Juanznis kilka ciosw z umiechem, ale niebawem gniew zawrza w nim rwnie silnie jak mio. Przydusi Faust, nie lkajc si uszkodzi jej delikatnej skry. By niby podraniony zapanik, ktry chce za wszelk cen pokona przeciwnika, gotw udusi go, jelitrzeba, byle zwyciy. Wwczas Fausta ucieka si do ostatniej broni, jaka jej zostaa. Dotd uczucie wstydu bronio jej woa pomocy; ale widzc, i lada chwil moe by pokonana, napenia dom swoim krzykiem. Don Juan zrozumia, e nie chodzi ju o posiadanie ofiary i e przede wszystkim winien myle o swoim bezpieczestwie. Chcia odepchn Faust i dosta si do drzwi, ale ona czepiaa si jego sukien, niemg si uwolni. Rwnoczenie da si sysze haas otwieranych drzwi; kroki i gosy zbliay si, nie byo chwili do stracenia. Zebra siy, aby odtrci don Faust, ale trzymaa go za kaftan z tak si, e okrci si jedynie, nie zyskujc nic prcz zmiany pozycji. Fausta znalaza si od strony drzwi, ktre otwieray si dowewntrz. Krzyczaa cigle. W tej chwili otwary si drzwi; czowiek z muszkietem zjawi si w progu. Wydaje krzyk zdumienia, po ktrym nastpuje wystrza. Lampa zgasa, don Juan uczu, e rce dony Fausty zwolniy ucisk i e co ciepego i mokrego spywa po jego doniach. Pada lub raczej osuna si na podog; kula strzaskaa jej krzye; ojcieczabi j zamiast gwaciciela. Don Juan, czujc si wolny, rzuci si ku drzwiom poprzez dym muszkietu. W drodze otrzyma uderzenie kolb od ojca i pchnicie szpad od lokaja, ale aden z tychciosw nie wyrzdzi mu wielkiej szkody. Dobywszy szpady sili si przebi sobie drog i zgasi wiato, ktre nis lokaj. Przeraony jego natarciem, suga cofn si. Alonzo de Ojeda, czowiek krewki i nieustraszony, rzuci si bez wahania na don Juana; ten odbi kilka ciosw, majc zrazu zamiar jedynie si broni, ale biego w szermierce sprawia, i riposta po zastawie staje si ruchem machinalnym iniemal bezwolnym... Po krtkiej walce ojciecdony Fausty wyda gbokie westchnienie i pad miertelnie ranny. Don Juan, majc wolne przejcie, pomkn jak strzaa na schody, stamtd ku furtce, ktr wydostasi w mgnieniu oka na ulic, nie cigany przez sub, ktra skupia si koo umierajcego pana. Dona Teresa, ktra nadbiega na huk muszkietu, widziaa t straszn scen i pada zemdlona obok ojca.Znaa jedynie poow swego nieszczcia. Don Garcja koczy wanie ostatni butelk, kiedy don Juan, blady, okryty krwi, z bdnymi oczami, podartym paszczem i przekrconym rabatem, wpaddo pokoju i rzuci si zdyszany na fotel, nie mogc wymwi sowa. Tamten zrozumia natychmiast, e zaszo co powanego. Pozwoli don Juanowi odetchn, poczym spyta o szczegy; w mgnieniu oka poj wszystko. Don Garcja, ktry nieatwo wychodzi ze zwykej flegmy, wysucha bez mrugnicia okiem bezadnej opowieci przyjaciela; nastpnie napeni szklank i podajc mu j rzek: Pij, potrzebujesz tego. Gupia sprawa doda napiwszy si sam. Zabi ojca to nielada co... Hm, byway tego przykady, zaczwszy od Cyda. Najgorsze to, e nie masz piciuset ludzi, ubranych biao, samych twoich krewniakw, ktrzy by ci ochronili od stray miejskiej i krewnych nieboszczyka... Zajmijmy si tym, co najpilniejsze... Przeszed par razy po pokoju, jakby dla zebrania myli. Zosta w Salamance podj po takiej awanturze to by byo szalestwo. Don Alonzo de Ojeda nie byle szlachetka; przy czyni suba musiaa ci pozna. Przypumy na chwil, e ci nie poznano; zyskae sobie obecnie na uniwersytecie tak pikn reputacj, e nie zawahaj si przypisa ci tej bezimiennej zbrodni. Wierzaj mi, trzeba zmyka, im prdzej, tym lepiej. Nabye tu trzy razy wicej nauki, ni przystao szlachcicowi z dobregodomu. Zostaw Minerw i poprbuj troch Marsa; to ci lepiej posuy, masz wszystkie warunki po temu. Bij si we Flandrii. Idmy tuc heretykw; to najlepszy sposb, aby okupi nasze grzeszki na tym wiecie. Amen! Kocz jak na kazaniu. Sowo ,,Flandria podziaao na don Juana magicznie. Mia uczucie, e opuci Hiszpani to znaczy uciec przed samym sob. Wrd trudw i niebezpieczestw wojennych nie bdzie mia czasu na wyrzuty. Do Flandrii!! do Flandrii! wykrzykn . Chodmy tuc si we Flandrii!! Z Salamanki do Brukseli to kawa drogi odpar powanie don Garcja a w twoim pooeniu nie mona zwleka ani godziny. Pamitaj, e jeeli pan koregidor ci zapie, trudno ci bdzie odby kampani inaczej ni na galerach J. K. Moci. Naradziwszy si chwil z przyjacielem don Juan zrzuci z siebie szybko suknie studenta. Przywdzia skrzany kaftan, taki jak wwczas nosili onierze, kapelusz z duymrondem, i nie omieszka wypcha pasa tyloma dukatami, ile ich tylko don Garcja mg dostarczy. Wszystkie te przygotowania zajy ledwie kilka minut. Puci si w drog pieszo, wyszed z miasta nie poznany przez nikogo,idc ca noc i cay ranek, pki skwar soneczny nie zmusi go do spoczynku. W pierwszym miecie, ktre napotka, kupi konia i, przyczywszy si do gromadki podrnych, dobi bez przeszkd do Saragossy. Tam zosta kilka dni pod mianemdon Juana Carrasco. Don Garcja, ktry opuci Salamank w dzie po nim, puci si inn drog i spotka si z nim w Saragossie. Nie zabawili tam dugo. Pomodliwszy si bardzo spiesznie przed otarzem cudownej Matki Boskiej (nie bez pozierania przy tym na aragoskie piknoci), obaj, kady majc przy boku tgiego pachoka, udali si do Barcelony, gdzie wsiedli na statek do Civita Vecchia. Zmczenie, morska choroba, nowo krajobrazu i wrodzona pocho don Juana,wszystko zoyo si na to, aby zatrze w jego pamici straszliwe sceny, ktre zostawi za sob. Kilka miesicy uciechy, jakie dwaj przyjaciele poznali we Woszech, kazay im zaniedba istotnego celu podry; ale skoro w kalecie zaczo si przerzedza, przyczyli si do gromadki rodakw, jak oni dzielnych i nie bogatych w zoto, i pucili si do Niemiec. Skoro przybyli do Brukseli, kady zacignsi do kompanii tego kapitana, ktry mu przypad do serca. Dwaj przyjaciele postanowili rozpocz sub pod rozkazami don Manuela Gomare: najpierw by rodem z Andaluzji, po wtre mia opini, e wymaga od onierzy jedynie odwagi i dobrze wyostrzonej broni, poza tym patrzy przez palce na kwesti dyscypliny. Zachwycony ich dzielnym wygldem, kapitanobchodzi si z nimi dobrze i wedle ich pragnie, to znaczy uywa ich we wszystkich niebezpiecznych okazjach. Los sprzyja im: gdzie wiele kamratw znalazomier, tam oni nie otrzymali nawet rany i zwrcili na siebie uwag generaw. Uzyskali stopie chorych jednego i tego samego dnia. Z t chwil, pewni szacunku i yczliwoci przeoonych, wyznali swoje prawdziwe nazwiska i podjli zwyczajny tryb ycia, to znaczy trawili dzie na grze lub pijastwie, a noc na serenadach, wyprawianych dla najpikniejszych kobiet wmiasteczku, gdzie mieli lee zimowe. Otrzymali przebaczenie rodzicw, co ich wzruszyo do rednio, oraz przekazy na bankierw w Antwerpii. Zrobili z nich dobry uytek. Byli modzi, bogaci, dzielni i sprytni, tote podboje ich byy liczne i szybkie. Nie bd si rozwodzi nad szczegami; niech wystarczy czytelnikowi,i skoro ujrzeli adn kobiet, wszystkie sposoby byy im dobre, aby j zdoby. Obietnice, przysigi byy jedynie igraszk dla tych niecnych rozpustnikw; a jeli braciom lub mom nie podobao si ich postpowanie, mieli jako odpowied szpady z dobrej stali i serca bez litoci. Wojna rozpocza si na nowo z wiosn. W potyczce, ktra obrcia si nieszczliwie dla Hiszpanii, kapitan Gomareotrzyma mierteln ran. Don Juan, ktry widzia, jak pada, podbieg ku niemu i zawoa kilku onierzy, aby go unieli; aledzielny kapitan, zbierajc resztk si, rzek: Pozwlcie mi umrze tutaj; czuj, e to koniec. Tu czy p mi li dalej, wszystko jedno. Oszczd swoich onierzy; bd mieli dozajcia; widz Holendrw, ktrzy zbliaj si w znacznej sile. Dzieci rzek do onierzy, ktrzy si krztali koo niego pieszcie do sztandarw i nie troszczcie si o mnie. W tej chwili nadbieg don Garcja i spyta go, czy nie ma jakiej ostatniej woli, ktr by naleao wykona po jego mierci. Czeg, u licha, chcesz, abym pragn w takiej chwili? ... Namyla si chwil. Nigdy duo nie mylaem o mierci podj i nie sdziem, aby bya tak bliska... Dosy rad bybym mie tutaj jakiego ksidza... Ale wszystkie nasze mnichy s przy taborach... Ciko jest czowiekowi umiera bez spowiedzi! Oto mj brewiarz rzek don Garcja podajc mu manierk z winem. Zaczerpnijw nim otuchy. Oczy starego onierza zasnuway si ju mg. Nie zwrci uwagi na koncept don Garcji, . ale wiarusy, ktre go otaczay, byy mocno zgorszone. Don Juanie rzek umierajcy zbli si, moje dziecko. Pjd, robi ci moim spadkobierc. We t sakiewk, zawiera wszystko, co posiadam; lepiej, eby si dostaa tobie ni tym heretykom. Jedyna rzecz, o ktr ci prosz, to aby kaza odprawi kilka mszy za spokj mej duszy. Don Juan przyrzek, ciskajc mu rk, podczas gdy don Garcja zwraca mu po e jak anio z nieba 48jxjӺA48j4jA4 x j  @jj{AA;Pc<c=c>,Oc?;cichu uwag na rnic, jaka zachodzi midzy pogldami czowieka, ktry oddaje ostatnie tchnienie, a tymi, ktre wygasza siedzc przy stole i przy penej butelce. Par kul wisno mu koo uszu, zwiastujc Holendrw. onierze wrcili do szeregw. Kady poegna. spiesznie kapitana Gomare i myla ju tylko o tym, aby wykona odwrt w porzdku. Byo to do trudne. Nieprzyjaciel by w przewaajcej liczbie, drogi rozmoke od deszczu, a onierze znueni dugim marszem. Mimo to Holendrzy nie mogli ich uksi i poniechali pocigu z nadejciem nocy, nie zdobywszy ani jednego sztandaru i nie chwyciwszy ani jednego jeca, oprczrannych. Wieczorem dwaj przyjaciele, siedzc w namiocie z kilkoma oficerami, rozprawiali opotyczce. Ganiono zarzdzenia dowdcy i widziano po fakcie jasno, co trzeba byo uczyni. Nastpnie zaczli mwi o zabitych i rannych. Kogo jak kogo rzek don Juan ale kapitana Gomare dugo bd aowa. By to dzielny oficer, dobry kompan, prawdziwyojciec dla onierzy. Tak rzek don Garcja ale przyznam si, e zdumia mnie niemao swoim strapieniem o to, e nie ma klechy pod bokiem. To dowodzi tylko, e atwiej by dzielnym w sowach ni w czynach. Niejeden drwi sobie z niebezpieczestwa naodlego, a blednie, kiedy si do zbliy. Ale, ale, don Juanie, skoro jeste jego spadkobierc, powiedz nam, co jest w sakiewce, ktr ci zostawi. Don Juan otworzy j pierwszy raz i ujrzaokoo szedziesiciu sztuk zota. Skoro jestemy przy pienidzach rzekdon Garcja, nawyky uwaa sakiewk przyjaciela za wasn czemu bymy nie mieli zrobi partyjki faraona, zamiast popakiwa nad zabitymi kamratami? Propozycja przypada wszystkim do smaku;przyniesiono par bbnw, ktre, przykrytepaszczem, posuyy za st do gry. Don Juan rozpocz parti, wspierany radami don Garcji, ale nim zacz stawia, wyj zsakiewki dziesi sztuk zota, ktre zawin w chustk i schowa do kieszeni. C ty, u diaska, chcesz z tym zrobi? ! wykrzykn don Garcja. onierz, ktry skada pienidze! I to w wili bitwy! Wiesz, don Garcjo, e nie wszystkie pienidze s moje. Don Manuel uczyni mi zapis sub poena nomina , jak mawialimy w Salamance. Niech czart porwie tego dudka! wykrzykn don Garcja. To on, do stu tysicy kadukw, ma zamiar odda tych dziesi dukatw pierwszemu klesze, na ktrego si natkniemy! Czemu nie?? Przyrzekem. Milcz!! Na brod Mahometa, wstyd mi przynosisz, nie poznaj ci. Gra sza swoim trybem; szczcie byo zrazu zmienne, ale niebawem obrcio si wyranie przeciwko don Juanowi. Daremnie sili si przemc kart; po godzinie wszystkie pienidze, jakie posiada, wraz zpidziesicioma dukatami kapitana Gomare,przeszy do rk bankiera. Don Juan chcia i spa, ale don Garcja zaciek si, krzycza, e musi si odegra. Dalej, moci Roztropnicki rzek dobd no te ostatnie dukaty, ktre schowae tak troskliwie. Jestem pewien, e nam przynios szczcie. Pomyl, don Garcjo, przyrzekem! ... Et, dzieciak z ciebie! Na duo si zdadz te msze teraz. Gdyby kapitan by tutaj, raczej byby zupi koci, ni przepucikart bez stawki. Masz wic pi dukatw. Nie stawiaj ich na jeden raz. adnych saboci! rzek don Garcja. I postawi pi dukatw na krla. Wygra, postawi znowu i przegra w nastpnym rozdaniu. Dawaj tych ostatnich pi! wykrzykn blednc z gniewu. Don Juan broni si do sabo, wreszcie ustpi; da cztery dukaty, ktre poszy za tamtymi. Don Garcja rzuci karty w nos bankierowi i wsta wcieky. Rzek do don Juana: Ty miae zawsze szczcie, a syszaem, e ostatni talar ma dar odegnywania nieszczcia. Don Juan by nie mniej wcieky od przyjaciela. Nie myla ju o mszach ani o swojej przysidze. Postawi ostatniego dukata na asa i przegra go w jednej chwili. Do czarta z dusz kapitana Gomare! wykrzykn. Zdaje si, e jego pienidze byy urzeczone. Bankier spyta, czy chc gra jeszcze; ale poniewa nie mieli ju pienidzy, nieatwo si za kredytuje ludziom naraajcym si co dzie na kul, trzeba im byo poniecha gry i szuka pociechy w kompanii pijakw. Oduszy biednego kapitana zapomniano zupenie. W kilka dni potem Hiszpanie, otrzymawszy posiki, podjli ofensyw i posunli si naprzd. Szli przez miejsce, gdzie si niedawno bito. Umarli leeli jeszcze nie pogrzebani. Don Garcja i don Juan popdzili konie, aby min te trupy, race zarwno wzrok, jak powonienie. Naraz onierz jadcy przed nimi wyda gony krzyk na widok ciaa lecego w rowie. Zbliyli si i poznali kapitana Gomare, mimo i by prawie nie do poznania. Rysy jego, wykrzywione i zmartwiae w straszliwych konwulsjach, wiadczyy, e ostatnim jego chwilom towarzyszyy okrutne mczarnie. Mimo e ju oswojony z takimi obrazami, don Juan mimo woli zadra na widok tego trupa, ktrego oczy, szkliste i nabiege skrzep krwi, jak gdyby wpatryway si we gronie. Przypomnia sobie ostatnie zlecenie biednego kapitana, zlecenie, ktremu si tak sprzeniewierzy. Mimo to serce jego, ktre tak silnie stara si zatwardzi, otrzsno si niebawem z tych wyrzutw. Kaza szybko wykopa rw,aby pogrzeba kapitana. Przypadkowo znalaz si jaki kapucyn, ktry pospiesznieodmwi kilka pacierzy. Pokropiono trupa wicon wod, przysypano ziemi i kamieniami, i onierze ruszyli dalej bardziej milczcy ni zwykle; ale don Juan zauway starego muszkietera, ktry dugoszuka w kieszeni, znalaz wreszcie talara i da go kapucynowi mwic: To na msz za dusz kapitana Gomare. Tego dnia don Juan zoy dowody szczeglnej odwagi i naraa si na ogie nieprzyjaci z tak nieopatrznoci, i mona by myle, e szuka mierci. Bywa czowiek taki dzielny, kiedy nie mierdzi groszem mwili koledzy. W niedugi czas po mierci kapitana Gomaredo kompanii, w ktrej suyli don Juan i don Garcja, przyjto modego rekruta; wydawa si tgi i odwany, ale o zagadkowym i skrytym charakterze. Nigdy nie widziano go, aby pi i gra z kolegami; spdza godziny cae na awce w stranicy, patrzc na latajce muchy albo bawic si kurkiem muszkietu. onierze, ktrzy podrwiwali z jego wstrzemiliwoci, dali mu przydomek Modesto. Pod tym mianem znali go wszyscy w kompanii, nawet przeoeni nie dawali muinnego miana. Kampania zakoczya si obleniem Berg- op- Zoom; by to, jak wiadomo, jeden z najbardziej morderczych epizodw tej wojny, ile e obleni bronili si zaciekle. Jednej nocy dwaj przyjaciele mieli wspln sub na waach, wwczas tak zblionych do murw fortecznych, i posterunek ten by nader niebezpieczny. Wycieczki oblonych powtarzay si raz po raz, a ogie by ywy i celny. Poowa nocy mina na nieustannych utarczkach; nastpnie obleni i oblegajcy po rwni ulegli zmczeniu. Z jednej i z drugiej strony zaprzestano strzelaniny, gboka cisza zalega na rwninie. Od czasudo czasu przeryway j jedynie rzadkie wystrzay, majce dowie, e jeli poniechano walki, sprawuje si, bd co bd, czujne, strae. Byo okoo czwartej rano; jest to chwila, w ktrej czowiek, spdziwszy bezsenn noc, doznaje wraeniadotkliwego chodu oraz jakiego szczeglnego przygnbienia, spowodowanego zmczeniem i chci snu. Nie ma uczciwego onierza, ktry by nie przyzna, i w podobnym stanie ducha i ciaa zdolny jest do saboci, za ktr bdzie si rumieni po wschodzie soca. Krset bomb! wykrzykn don Garcja drepczc w miejscu, aby si rozgrza i otulajc si szczelnie paszczem. Czuj, e szpik krzepnie mi w kociach, sdz, e dziecko holenderskie zatukoby mnie z atwoci, majc za ca bro dzbanek od piwa. Dalibg, nie poznaj sam siebie. To zatrzsem si cay od tej salwy. Ba! gdybym by witoszkiem, mgbym atwo wzi ten stan za ostrzeenie nieba. Wszyscy obecni, a zwaszcza don Juan, zdziwili si niepomiernie syszc w jego ustach: Niebo, gdy nie zajmowa si nim nigdy lub jeli je wspomnia, to aby ze sobie drwi.Widzc, e ten i w umiecha si na te sowa, don Garcja, party uczuciem prnoci, zakrzykn: Niech tylko nikomu nie przyjdzie do gowy, e ja si boj Holendrw, Boga albo diaba, bo po zluzowaniu wart miaby ze mn do czynienia! Holendrw dobrze; ale co si tyczy Boga iZego, to trzeba si ich ba rzek stary kapitan ze szpakowatym wsem i racemokrconym o rkoje szpady. C mi mog zrobi?? spyta. Piorun nie niesie tak celnie jak muszkiet protestancki. A dusza?? rzek kapitan, egnajc si na to straszliwe przeklestwo. A dusza... trzeba by przede wszystkim wiedzie, czyj mam. Kt mi powiedzia, e ja mam dusz? Ksia. Ot wynalazek duszy przynosi im tak adne dochody, e nie ulega wtpliwoci, i oni s jej autorami, tak jak pasztet wymylili pasztetnicy, aby go sprzedawa. Don Garcja, ty le skoczysz rzek stary kapitan. Nie trzeba mwi takich rzeczy w okopach. W okopach czy gdzie indziej mwi, co myl. Milcz ju zreszt, bo memu koledzedon Juanowi kapelusz zleci do rowu, tak muwosy je si na gowie. On nie tylko wierzy w dusz; on wierzy i w dusze czycowe. Ja nie jestem filozofem rzek don Juanmiejc si i zazdroszcz ci nieraz twojej wspaniaej obojtnoci na rzeczy pozaziemskie. Przyznaj, choby si mia mia ze mnie, bywaj chwile, w ktrych to, co opowiadaj o potpionych, przyprawia mnie o niemi zadum. Najlepszy dowd bezsilnoci diaba to, e jeste dzi ze mn na tych waach. Na honor, panowie rzek don Garcja, klepicdon Juana po ramieniu gdyby istnia diabe, ju byby porwa tego chopca. Mimo e tak mody, macie w nim obraz istnego piekielnika. Oporzdzi wicej kobieti utrupi wicej mczyzn, niby tego mogo dokaza dwch ojcw franciszkanwi dwch walenckich zbirw. Nie dokoczy ostatniego sowa, kiedy pad strza od szaca dotykajcego hiszpaskiego obozu. Don Garcja podnis rk do piersi i krzykn: Ranny jestem!! Zachwia si i prawie natychmiast upad. Rwnoczenie ujrzano, i czowiek jaki ucieka, ale ciemno zasonia go przed pocigiem. Rana don Garcji okazaa si miertelna. Strza oddano z bardzo bliska, a bro nabita bya kilkoma kulami. Ale zatwardziay bezbonik ani na chwil nie zapar si samego siebie. Posa do diaba tych, ktrzy napomknli mu o spowiedzi, poczym rzek do don Juana: Jedno tylko martwi mnie po mierci, to ikapucyni wytumacz ci, e to by sd boyna mnie. Przyznaj wraz ze mn, e nie ma nic naturalniejszego nad to, e onierz ginie od kuli. Powiadaj, e strza pad od naszej strony; to pewnie jaki zazdronik kaza mnie zamordowa przez zemst. Ka go sumiennie powiesi, jeli zapiesz. Suchaj,don Juanie, mam dwie kochanki w Antwerpii, trzy w Brukseli, i inne jeszcze, ktrych sobie nie przypominam... pami mi si mci... Zapisuj ci je... w braku czego lepszego... We jeszcze moj szpad... a zwaszcza nie zapominaj pchnicia, ktregoci nauczyem... Bd zdrw... i zamiast mszy niech wszyscy kamraci urzdz tg hulank po moim pogrzebie. Takie mniej wicej byy jego ostatnie sowa. O Boga, o tamten wiat nie zatroszczy si tak samo, jak wtedy, gdy by w peni si i ycia. Umar z umiechemna ustach, prno daa mu si podtrzymania do koca wstrtnej roli, ktr odgrywa tak dugo. Modesto nie pojawi si ju. Caa armia bya przekonana, e to on zamordowa don Garcj; ale wszyscy gubili si w prnych domysach co do pobudek, jakie go mogy popchn do tego zamachu. Don Juan aowa don Garcji wicej, ni gdyby straci rodzonego brata. Powiada sobie, szalony! e jemu zawdzicza wszystko. On wtajemniczy go w wiedz ycia, on zdj mu z oczu grub usk, ktra je przesaniaa. Czym ja byem, nimem go pozna? pyta sam siebie, a mio wasna powiadaa mu, e sta si istot wysz od innych ludzi. Sowem, wszystko zo, jakie w istocie wyrzdzia mu znajomo z tym bezbonikiem, on zmienia na dobro i mia dla ca wdziczno, jak ucze winien mie dla mistrza. Smutne wraenie, jakie na wywara ta mier tak naga, przetrwao do dugo w jego umyle, powodujc na kilka miesicyodmian ycia. Ale stopniowo don Juan wrci do dawnych przyzwyczaje, zbyt ju zakorzenionych, aby jeden wypadek mg je zmieni. Zacz znw gra, pi, baamuci ony i bi si z mami. Co dnia mia nowe przygody. Dzi wdziera si na wyom, jutro wspina si na balkon, rano krzyowa szpad z mem, wieczr pi z ladacznicami. Wrd tej rozpusty dowiedzia si o mierci ojca; matka przeya ma ledwie o kilka dni, tak i obie wiadomoci otrzymana raz. Bankierzy, zgodnie z jego wasn ochot, radzili mu, aby wrci do Hiszpanii iobj w posiadanie majorat oraz wielkie dobra, ktre mu przypady w dziedzictwie. Od dawna ju zyska uaskawienie za mier don Alfonsa de Ojeda, ojca dony Fausty, i uwaa t spraw za zupenie zaatwion. Zreszt mia ochot sprbowasi na szerszej scenie. Myla o rozkoszach Sewilli i o licznych piknociach,ktre czekaj bez wtpienia tylko na jego przybycie, aby mu otworzy ramiona. Zrzuciwszy tedy zbroj, puci si do Hiszpanii. Zabawi jaki czas w Madrycie; cign na siebie uwag na walce bykw bogactwem stroju oraz zrcznoci w gonitwie; dokona paru podbojw, ale nie zatrzyma si tam dugo. Przybywszy do Sewilli, olni wielkich i maych swoim przepychem i wspaniaoci.Co dnia wydawa nowe uczty, na ktre zaprasza najpikniejsze damy Andaluzji. Codnia nowe uciechy, nowe orgie w jego wspaniaym paacu. Sta si krlem zgrai rozpustnikw, ktrzy, zuchwali i wyuzdani wobec wszystkich, jego suchali z ow ulegoci, ktr zbyt czsto si spotyka wbandach niegodziwcw. Sowem, nie byo rozpusty, w ktrej by si nie zanurzy; e za bogaty nicpo jest niebezpieczny nie tylko dla siebie, przykad jego sprowadza na manowce ca andaluzyjsk modzie, ktra sawia go pod niebiosa i braa za przykad. Nie ulega wtpliwoci, e gdyby Opatrzno cierpiaa duej jego rozpust, trzeba by ognistego deszczu, abyuczyni sprawiedliwo z wyuzdaniem i zbrodniami Sewilli. Choroba, ktra przetrzymaa don Juana w ku przez kilka dni, nie natchna go zastanowieniem; przeciwnie, prosi lekarza o zdrowie, po to, aby biec ku nowym wybrykom. Podczas rekonwalescencji zabawia si ukadaniem spisu wszystkich kobiet, ktre uwid, i mw, ktrych oszuka. Lista bya metodycznie podzielona na dwie kolumny. Na jednej byy imiona kobiet i ich pobieny rysopis; obok nazwiska mw i ich stan. Wiele mia trudu z tym, aby odnale w pamici imiona wszystkich tych nieszcznic: mona przypuszcza, e ten katalog zgoa nie by wyczerpujcy. Pokaza go ktremu z przyjaci, ktry do zaszed w odwiedziny; e za we Woszech cieszy si askami kobiety, ktra waya si chepi, e jest kochankpapiea, lista zaczynaa si od jej imienia, imi za papiea widniao w spisie mw. Nastpnie szed panujcy, potem ksita, margrabiowie i tak dalej, a do rkodzielnikw. Spjrz, mj drogi rzek do przyjaciela spjrz, nikt nie zdoa mi uj, od papiea a do szewca: nie ma klasy, ktra by mi nie spacia swojej dziesiciny. Don Torribio tak zwa si przyjaciel przejrza katalog i odda mu go powiadajctriumfalnie: Nie jest zupeny!! Jak to nie zupeny?? ! Kog brakuje na mej licie mw? BOGA odpar don Torribio. Boga? Prawda, nie ma zakonnicy. Kroset bomb! Dziki, e mi zwrci uwag. Dobrze! Kln si sowem szlachcica, e nim upynie miesic, znajdzie si na mojej licie, przed Jego witobliwoci papieem, i e ci tu zaprosz na kolacyjkz zakonnic. W ktrym klasztorze w Sewilli s adne mniszeczki? W kilka dni pniej don Juan rozpocz kampani. J odwiedza kocioy przy klasztorach eskich, klkajc blisko krat, ktre oddzielaj maonki Pana od reszty wiernych. Tam rzuca bezwstydne po e jak anio z nieba 48jxjӺA48j4jA4 x j  @jj{AA@PBcAcBcC,DcD;spojrzenia na te lkliwe dziewice, niby wilk,gdy wszedszy do owczarni, szuka najtuciejszej owieczki na pierwsz ofiar. Zauway niebawem w kociele Najw. Panny Racowej mod zakonnic;czarujc jej pikno podnosi jeszcze wyraz melancholii rozlany w jej rysach. Nigdy nie podnosia oczu ani nie odwracaagowy; zdawaa si zupenie pochonita bosk tajemnic, ktr wicono w jej obecnoci. Po lekkim poruszeniu warg atwobyo pozna, e modli si z wiksz arliwoci i namaszczeniem ni wszystkie towarzyszki. Widok jej przywid don Juanowi dawne wspomnienia. Zdao mu si, e ju gdzie widzia t kobiet, ale nie mg sobie przypomnie, gdzie i kiedy. Tyle portretw odcisno si mniej lub wicej wyranie w jego pamici, e niepodobiestwem byo, aby si nie zmciy. Dwa dni z rzdu wraca do kocioa, stajc wci w pobliu kraty, nie mogc wszelako doprowadzi do tego, aby siostra Agata podniosa oczy. Dowiedzia si, e takie nosi imi. Trudno zdobycia osoby, tak dobrze strzeonej przez swj stan i przez sw skromno, pobudzia jedynie dze don Juana. Najwaniejszym, a zarazem najtrudniejszym zadaniem byo zwrci na siebie uwag. Prno mwia mu, e gdyby mg tylko cign spojrzenia siostry Agaty, partia byaby wygrana wicej ni w poowie. Oto sposb, na ktry wpad, aby zmusi pikn mniszk do podniesienia oczu. Uklkszy tak blisko niej,jak tylko byo moebne, i korzystajc z chwili Podniesienia, kiedy wszyscy si pochylili, wsun rk przez krat i wyla przed siostr Agat flakonik pachnide, ktry przynis z sob. Przenikliwa wo, ktra si nagle rozesza, skonia mod mniszk do podniesienia gowy; e za don Juan znajdowa si na wprost niej, nie moga go nie spostrzec. Na twarzy jej odmalowao si zdumienie, zblada miertelnie, wydaa saby krzyk i pada zemdlona na kamienn posadzk. Towarzyszki podbiegy ku niej i zaniosy jdo celi. Don Juan, odchodzc bardzo rad z siebie, myla: Ta zakonniczka jest doprawdy urocza; aleim duej si jej przygldam, tym bardziej mi si wydaje, e ona musi figurowa na mej licie! Nazajutrz w porze mszy zjawi si punktualnie koo kraty. Ale siostry Agaty niebyo na zwykym miejscu, w pierwszym rzdzie zakonnic; przeciwnie, klczaa niemal ukryta wrd towarzyszek. Mimo to don Juan spostrzeg, i patrzy czsto ukradkiem w jego stron. Wycign std pomyln wrb dla swej mioci. Maa boi si mnie, pomyla, obaskawi si niebawem . Po mszy spostrzeg, i wchodzi do konfesjonau; ale po drodze przesza koo kraty i upucia, niby przez nieuwag, raniec. Don Juan mia zbyt wiele dowiadczenia, aby uwierzy w to rzekome roztargnienie. Zrozumia natychmiast, e byoby dla wane dosta ten raniec; ale oddzielaa go krata; zdawa sobie spraw, iby go podnie, trzeba czeka, a wszyscy wyjd. Aby doczeka tej chwili, opar si o filar, w postawie penej zadumy, z rk na oczach,ale z rozsunitymi palcami, tak e nie traci ani jednego ruchu siostry Agaty. Kto by go ujrza w tej pozie, wziby go za dobrego chrzecijanina, pogronego w nabonym dumaniu. Zakonnica wysza z konfesjonau i uczyniakilka krokw, aby znikn w krugankach; ale spostrzega rycho, lub raczej udaa, e spostrzega, brak raca. Powioda oczyma i ujrzaa, e upad blisko kraty. Wrcia i schylia si, aby go podnie. W tej samej chwili don Juan ujrza, e co biaego wysuwa si za krat. By to maleki kawaek papieru zoony we czworo. Zakonnica oddalia si natychmiast.Rozpustnik, zdziwiony, e mu si powiodo prdzej, ni si spodziewa, odczuwa raczej al, e nie napotka wicej przeszkd. By to niby al myliwca, ktry ciga jelenia, spodziewajc si dugiej i uciliwej pogoni; naraz zwierz pada w samym zacztku pocigu, odbierajc myliwemu przyjemno i chwa, jakie sobie obiecywa z polowania. Bd co bd podnis szybko bilecik i wyszed z kocioa, aby go przeczyta swobodnie. Otoco zawiera: To ty, don Juanie? Wic to prawda, e mnienie zapomniae? By am bardzo nieszczliwa, ale zaczynaam si przyzwyczaja do swego losu. Bd obecniesto razy nieszczliwsza. Powinna bym ci nienawidzi... przelae krew mego ojca... ale nie mog ani ci nienawidzi, ani zapomnie. Miej lito nade mn. Nie przychod ju do kocioa; zbyt wiele mk mi zadajesz. egnaj, egnaj, umaram dla wiata. Teresa Ach!! to Teresita! rzek do siebie don Juan. Byem pewny, e j gdzie widziaem. Nastpnie przeczyta jeszcze raz bilecik: Powinna bym ci nienawidzi... To znaczy ubstwiam ci. ,,Przelae krew mojego ojca! ... Chimena mwi to samo do Rodryga. Nie przychod ju do kocioa .To znaczy czekam ci jutro. Doskonale! Mam j. I poszed na obiad. Nazajutrz zjawi si punktualnie, majc gotowy list w kieszeni; zdziwi si wielce nie widzc siostry Agaty. Nigdy msza nie wydaa mu si dusz. By wcieky. Kl ile wlezie skrupuy Teresy, po czym uda si na przechadzk nad brzeg Gwadalkwiwiru, aby obmyli sposb, i oto jak obra drog. Klasztor Najw. Panny Racowej synny by wrd klasztorw Sewilli dla znakomitych konfitur, ktre siostry przyrzdzay. Uda si do rozmwnicy, spyta o odwiern i kaza sobie da spis wszystkich konfitur, jakie maj na sprzeda. Czy nie macie przypadkiem cytryn a la Marana?? spyta najnaturalniej w wiecie. Cytryn a la Marana, panie kawalerze? Pierwszy raz w yciu sysz o tej konfiturze. Ale to dzi najmodniejsze!! Dziwi si, ew takim zakadzie jak wasz nie wyrabia sijej masami. Cytryny a la Marana?? A la Marana powtrzy don Juan, wymawiajc wyranie kad sylab. Niepodobna, aby ktra z mniszek nie znaa przepisu. Spytaj ich, siostro, czy nie znaj tych konfitur. Jutro wrc. W chwil pniej w caym klasztorze bya mowa jedynie o cytrynach a la Marana. Najbieglejsze cukierniczki nigdy o nich nie syszay. Jedynie siostra Agata znaa sposb. Trzeba doda wody ranej, fiokowej, etc. do zwyczajnych cytryn, potem... Podja si wszystkiego. Kiedy don Juan wrci, zasta soik cytryn a la Marana; byy co prawda bardzo niesmaczne, ale podpokrywk znajdowa si bilecik, krelony rk Teresy. Nowe proby, aby si jej wyrzek, aby zapomnia... Biedna dziewczyna silia si oszuka sam siebie. Religia, przywizanie crki i mio zmagay si w sercu nieszczliwej; ale atwo byo pozna, e mio jest najsilniejsza. Nazajutrz don Juan posa do klasztoru pazia ze skrzynk cytryn, z ktrych chcia mie konfitur. Poleci je w szczeglnoci zakonnicy, ktra sporzdzia wczorajszy przysmak. Na dnie skrzynki znajdowaa sizmylnie ukryt odpowied na listy Teresy. Pisa: Byem bardzo nieszczliwy. Fatalno wioda moje rami. Od tej zowrogiej nocy nie przestaem myle o tobie. Nie miaemywi nadziei, e mnie nie znienawidzisz. Wreszcie odnalazem ci. Przesta mwi olubach, ktre wyrzeka. Nim lubowaa u stp otarza, naleaa do mnie. Nie moga rozrzdza sercem, ktre byo moje... Przychodz upomnie si o skarb, ktry mi jest droszy od ycia. Zgin albo znw bdziesz moj. Jutro prosz ci do rozmwnicy. Nie miaem si tam zjawi, nie uprzedziwszy ci. Baem si, aby twoje wzruszenie nie zdradzio nas. Uzbrj si w odwag. Napisz mi, czy odwiern daoby si przekupi. Dwie krople wody zrcznie prynite na papier miay oznacza zy wylane przy pisaniu listu. W kilka godzin pniej ogrodnik klasztorny przynis odpowied i ofiarowa swe usugi. Odwierna jest nieprzejednana, siostra Agata godzi si przyj do rozmwnicy, ale jedynie po to, aby wymieni wiekuiste poegnanie. Nieszczsna Teresa zjawia si w rozmwnicy pywa. Musiaa si trzyma oburcz kraty, aby nie upa. Don Juan, spokojny i nieczuy, syci si wzruszeniem,o jakie j przyprawia. Zrazu, aby upi baczno odwiernej, mwili swobodnie o przyjacioach, ktrych Teresa zostawia wSewilli i ktrzy kazali j pozdrowi. Nastpnie, korzystajc z chwili, gdy odwierna bya daleko, rzek cicho i prdko: Jestem gotw way si na wszystko, aby ci std wydosta. Jeli trzeba podoy ogie pod klasztor, spal go. Nie chc sysze o niczym. Naleysz do mnie. Za kilka dni bdziesz moj albo zgin; ale wiele osb zginie wraz ze mn. Odwierna podesza bliej. Dona Teresa nie moga zapa oddechu, nie moga wyrzec sowa. Tymczasem don Juan mwi obojtnym tonem o konfiturach, o robtkach, ktrymi trudni si mniszki, obiecywa odwiernej, e jej przyle powicony raniec z Rzymu i e daruje klasztorowi brokatow sukni, aby przystroi wit patronk w dzie jej imienia. Po pgodzinie rozmowy skoni siTeresie z min powan i pen szacunku, zostawiajc j w stanie wzruszenia i rozpaczy niepodobnym do opisania. Pobiegazamkn si w celi i rka jej, posuszniejsza ni jzyk, nakrelia dugi list, peen wyrzutw, prb i lamentw. Alenie moga si wstrzyma od wyznania swejmioci i szukaa wobec samej siebie usprawiedliwienia bdu w myli, i do za pokutuje odmawiajc probom ukochanego. Don Juan grozi wci, e si posunie do ostatecznoci. Ma stu chwatw na swoje usugi. witokradztwo nie przeraa go. Umrze z rozkosz, byle mg jeszcze raz mie w ramionach sw lub. Comogo uczyni sabe dziecko, nawyke ulega ubstwianemu czowiekowi? Noce trawia we zach, w dzie si nie moga modli, obraz don Juana ciga j wszdzie; nawet kiedy odprawiaa z towarzyszkami pobone wiczenia, ciao jejwykonywao gesty osoby, ktra si modli, ale serce tono cae w nieszczsnej namitnoci. Po upywie kilku dni nie miaa ju siy si opiera. Oznajmia don Juanowi, e jest gotowa na wszystko. Uwaaa si za zgubion, tak czy inaczej, i powiedziaa sobie, e skoro ma zgin, lepiej zakosztowa chwili szczcia. Don Juan, uszczliwiony, przygotowa wszystko do porwania. Wybra noc bez ksiyca. Ogrodnik dorczy Teresie jedwabn drabink, za pomoc ktrej miaa przeby mury. Paczk zawierajc wieckie suknie ukryto w umwionym miejscu w ogrodzie; niepodobna byo pojawi si na ulicy w stroju mniszki. Don Juan mia czeka na nipod murem. W pewnym oddaleniu bdzie staa kolaska zaprzona w silne muy, abyszybko uwie Teres do majtku don Juana. Tam, bezpieczna od pocigu, pdzi bdzie szczliwe i spokojne ycie przy boku kochanka. Oto by plan nakrelony przez don Juana. Kaza uszy przyzwoite suknie, wyprbowa drabink, doczy wskazwki o sposobie jej umocowania, sowem, nie zaniedba niczego. Ogrodnik by pewny, zbyt wiele mia korzyci w dochowaniu wiary, aby mona byo o nim wtpi. Co wicej, zarzdzono wszystko, aby go zamordowa nastpnej nocy. Zdawao si, e spisek uknuty jest tak zrcznie, i nic nie moe go udaremni. Aby si ustrzec od podejrze, don Juan wyjecha do zamku Marana na dwie doby przed wykradzeniem. W zamku tym Spdzi niemal cae dziecistwo; ale od powrotu doSewilli nie zajrza tam. Przyby z zapadniciem nocy, a pierwsz jego trosk bya wieczerza. Kaza nastpnie zapali w swoim pokoju dwie wielkie wiece woskowe, na stoliku leaa ksika z plugawymi powiastkami. Przeczytawszy kilka stronic, uczu senno; zamkn ksik i zgasi jedn wiec. Mim zgasi drug, powid roztargnionym wzrokiem popokoju; naraz spostrzeg w alkowie obraz przedstawiajcy mki czycowe, ten sam, ktremu tak czsto przyglda si dzieckiem. Mimo woli oczy jego zwrciy si na czowieka, ktremu w wyjada wntrznoci; mimo e ta scena budzia w nim jeszcze wiksz groz ni niegdy, nie mg si od niej oderwa. Przypomnia sobie nagle twarz kapitana Gomare i straszliwy skurcz, jakim mier wykrzywia jego rysy. Ta myl przeja godreszczem, uczu, e wosy mu si je. Mimo to, zbierajc odwag, zgasi i drug wiec, w nadziei, i ciemno zwolni go odwstrtnych obrazw, ktre go przeladoway. Ciemno spotgowaa jeszcze jego lk. Oczy don Juana wci zwracay si ku obrazowi, ktrego nie mg widzie; ale by mu tak znany, i malowa si w jego wyobrani dokadnie jak w dzie. Niekiedy nawet zdawao mu si, e postacie rozjaniaj si i staj si wiecce, jak gdyby ogie czycowy, odmalowany przez artyst, by istotnym pomieniem. Wreszcie, pod wpywem wzmagajcego si niepokoju, zacz woa gono na lokajw, aby zabrali obraz, ktryprzejmuje go takim lkiem. Skoro si zbiegli, don Juan zawstydzi si swej saboci. Pomyla, e suba drwiaby ze, gdyby si dowiedziaa, i zlk si obrazu. Powiedzia tylko gosem najnaturalniejszym, na jaki si mg zdoby, aby zapalono wiece i zostawiono go samego. Wzi si z powrotem do czytania, ale jedynie oczy jego przebiegay ksik, duch by przy obrazie. Miotany niepokojem, spdzi noc nie zmruywszy oka. Skoro zaczo dnie, wsta spiesznie i udasi na polowanie. Ruch i wieo poranka uspokoiy go nieco; skoro wrci do zamku,wraenia zbudzone widokiem obrazu pierzchy. Siad do stou i pi obficie. By nieco odurzony, kiedy szed spa. Z jego rozkazunarzdzono ko w innym pokoju i, jak mona si domyli, nie przeniesiono tam obrazu; ale don Juan zachowa jego wspomnienie, do silne, aby mu nie pozwolio zasn do pna. Strachy te nie obudziy w nim alu za przesze ycie. Wci zajty by zamierzonym porwaniem; wydawszy odpowiednie rozkazy subie, puci si do Sewilli w najwikszy skwar, aby tam stana w nocy. W istocie bya ciemna noc, kiedyprzejeda koo wiey del Lloro, gdzie na czeka jeden ze sucych. Podano mu konia, spyta, czy kolaska i muy gotowe. W myl rozkazw don Juana miay na czeka w uliczce do blisko klasztoru, abymg si tam rycho dosta wraz z Teres,a nie do blisko, aby wzbudzi podejrzeniarontu, w razie gdyby ich spotkano. Wszystko byo gotowe; rozkazy wykonano najpunktualniej. Don Juan stwierdzi, e majeszcze godzin czasu, nim bdzie mg dasygna umwiony z Teres. Sucy zarzuci mu wielki ciemny paszcz na ramiona, i tak doszed do Sewilli bram Triana, kryjc pilnie twarz, aby go nie poznano. Upa i znuenie sprawiy, i usiad na awce w pustej ulicy. Siadszy, zacz gwizda i nuci melodie, ktre mu przychodziy na pami. Od czasu do czasu spoglda na zegarek i widzia z alem, e wskazwka nie posuwa si tak szybko, jakby pragna jego niecierpliwo... Narazpospna i uroczysta muzyka zabrzmiaa muw uszach. Pozna piew, jakim Koci wici ceremoni pogrzebu. Niebawem z poprzecznej ulicy wyszed kondukt i zbliysi ku niemu. Dwa sznury pokutnikw niosyzapalone wiece, poprzedzajc trumn okryt czarnym aksamitem, niesion przez kilku ludzi ubranych z starowiecka, z biaymi brodami, ze szpad przy boku. Dwa sznury pokutnikw w aobie, nioscych wiece tak jak pierwsi, zamykay pochd. Cay ten kondukt posuwa si powanie i z wolna. Nie byo sycha odgosu krokw nabruku; mona by rzec, e kada posta raczej sunie, ni stpa. Dugie i sztywne fady szat i paszczw zdaway si nieruchome niby marmurowe szaty posgw. Na ten widok don Juan dozna zrazu uczucia owego wstrtu, jaki myl o miercibudzi w rozkoszniku. Wsta i chcia si oddali; ale mnogo pokutnikw i pompa orszaku zdumiay go i obudziy jego ciekawo. Skoro procesja skierowaa si do ssiedniego kocioa, ktrego brama otwara si z haasem, don Juan przytrzyma za rkaw jedn z postaci nioscych wiece i spyta uprzejmie, co za osobisto maj tam grzeba. Pokutnik podnis gow; twarz jego bya blada i wychuda jak twarz czowieka, ktry przeby dug i bolesn chorob. Odpowiedzia grobowym gosem: Hrabiego don Juana de Maran. Ta dziwna odpowied sprawia, e wosy zjeyy si don Juanowi na gowie; ale w chwil pniej odzyska zimn krew i umiechn si. Musiaem si przesysze, pomyla, albo ten starzec si omyli . Wszed do kocioa z konduktem. piewy aobne zaczy si na nowo, a towarzyszy im grzmicy gos nio z nieba 48jxjӺA48j4jA4 x j  @jj{AAEPcFWcGFcH,McI.wiecie . Ale nie uznano za waciwe wypeni wszystkich zlece, dyktowanych nadmiern pokor. Pogrzebano go wpodle gwnego otarza, w kaplicy, ktr ufundowa. Wyryto, co prawda, na kamieniu pokrywajcym miertelne szcztki napis, ktry sam uoy, ale przydano do pochwa nawrcenia. Szpital jego, a zwaszcza kaplic, gdzie jest pochowany, zwiedzaj wszyscy cudzoziemcy bawicy w Sewilli. Murillo przystroi t kaplic swymi arcydzieami. ,,Powrt syna marnotrawnego i ,,Sadzawka w Jerycho , ktre si dzi podziwia w galerii marszaka Soult, zdobiy niegdy mury Szpitala Miosierdzia. ----------------- [13] Tu ley najgorszy czowiek na wiecie.Tamango Kapitan Ledoux by to dobry marynarz. Zacz od prostego majtka, pniej zosta zastpc sternika. W bitwie pod Trafalgarem odam drzewa strzaska mu lew rk; amputowano mu j, po czym odprawiono go z dobrym wiadectwem. Ale spoczynek nie odpowiada mu zgoa; tote gdy nastrczya si sposobno, obj sub w charakterze podporucznika na pokadzie korsarskiego statku. Pienidze uzyskane z paru wypraw pozwoliy mu zaopatrzy si w ksiki i pozna teori eglugi, ktrej praktyk zna ju doskonale.Z czasem zosta kapitanem statku korsarskiego o trzech armatach i szedziesiciu ludziach zaogi, a eglarze z Jersey chowaj jeszcze pami jego sprawek. Pokj zmartwi go bardzo. Uciua w czasie wojny majteczek, ktry spodziewa si pomnoy kosztem Anglikw.Z musu ofiarowa swoje usugi spokojnym kupcom; e za znany by jako czowiek miay i dowiadczony, powierzono mu bez trudu okrt. Kiedy zabroniono handlu Murzynami i kiedy, aby go uprawia, trzebabyo oszuka nie tylko czujno celnikw francuskich, co nie byo zbyt trudne, ale take, co byo bardzo ryzykowne, wymknsi krownikom angielskim, kapitan Ledouxsta si szacownym czowiekiem dla handlarzy hebanu [14]. Kapitan Ledoux rni si bardzo od wikszoci marynarzy, ktrzy, jak on, dugo trawili ycie na podrzdnych stanowiskach: nie mia owego gbokiego wstrtu do innowacji i owego ducha rutyny,ktry tacy ludzie zachowuj czsto na wyszych stopniach. Kapitan Ledoux, przeciwnie, pierwszy doradza swemu przedsibiorcy wprowadzenie elaznych skrzy na wod. Na jego statku kajdanki i acuchy, ktrych zapas znajduje si na kadym okrcie ,,murzyskim , byy sporzdzone wedle nowego systemu i starannie lakierowane dla zabezpieczenia przed rdz. Ale najwicej czci u handlarzy niewolnikw przyniosa mu dokonana pod jego kierunkiem budowa brygu przeznaczonego dla tego handlu. By to lekkiaglowiec, smuky, dugi jak okrt wojenny, a mimo to zdolny pomieci bardzo znaczn ilo czarnych. Nazwa go ,,Nadzieja . Zarzdzi, aby przestrze pod pokadem, wska i ciasna, miaa jedynie trzy stopy i cztery cale wysokoci, twierdzc, e ten wymiar pozwala niewolnikom normalnego wzrostu wygodnie siedzie; a po c im wstawa? Skoro przybd do kolonii, powiada Ledoux, wystoj si a nadto! Czarni, oparci plecami o cian okrtu, w dwch rwnolegych szeregach, zostawiali porodku woln przestrze, ktra na wszystkich innych murzyskich statkach suy jedynie do komunikacji. Ledoux wpadna myl, aby pomieci w tej przestrzeni Murzynw, uoonych prostopadle do tamtych. W ten sposb statek jego mieci o jaki dziesitek Murzynw wicej ni inny tej samej pojemnoci. Od biedy, mona by natoczy ich jeszcze wicej; ale trzeba by ludzkim i zostawi Murzynowi przynajmniej pi stp wzdu, a dwie wszerz, aby mg si swobodnie porusza w czasie podry trwajcej do szeciu tygodni i duej. Ostatecznie, powiada Ledoux do swego przedsibiorcy, aby usprawiedliwi to humanitarne zarzdzenie. Murzyni to s te ludzie, jak i biali . Nadzieja Wyruszya z Nantes w pitek, jak to pniej zauwayli ludzie przesdni. Inspektorzy, ktrzy starannie rewiduj statki, nie zauwayli szeciu wielkich skrzy wypenionych acuchami i kajdanami. Nie zdziwi ich rwnie olbrzymizapas wody, jaki musiaa dwiga Nadzieja , ktra wedle swych papierw udawaa si do Senegalu dla handlu drzewem i koci soniow. Przeprawa nie jest zbyt duga, to prawda, ale przezorno nie moe zaszkodzi. Gdyby takzaskoczya statek cisza morska, c by sipoczo bez wody? Nadzieja ruszya tedy w pitek, dobrze wyekwipowana i zaopatrzona we wszystko. Ledoux byby moe pragn silniejszych masztw; mimo to, jak dugo on dowodzi statkiem, nie mia przyczyny si na nie uskara. Szczliwie i szybko zapyn a do brzegw Afryki. Zarzuci kotwic w rzece Joala (o ile si nie myl), w chwili gdy krowniki angielskie zostawiy t okolic bez dozoru. Natychmiast miejscowi faktorzy zjawili si na pokadzie. Chwila bya niezwykle pomylna: Tamango, synny wojownik i handlarz ludmi, przywiz na brzeg wielk liczb niewolnikw i wyzbywasi ich po umiarkowanej cenie, jak czowiek, ktry czuje w sobie moc i rodkirychego zaopatrzenia rynku, skoro zbraknie towaru. Kapitan Ledoux wsiad do szalupy i uda sido Tamanga. Zasta go w somianej chacie, ktr wzniesiono mu naprdce, w towarzystwie dwch on i kilku podrzdnych kupcw i poganiaczy. Tamango wystroi si na przyjcie biaego kapitana. Ubrany by w stary niebieski mundur, posiadajcy jeszcze wyogi kaprala, ale na kadym ramieniu wisiay po dwa zote epolety przytroczone do jednego guzika i koyszce si jeden z przodu, a drugi z tyu. Poniewa nie mia koszuli, a mundur by nieco kusy na jego wzrost, midzy biaymi wywinitymi poami munduru a pciennymi kalesonami mona byo zauway duy kawa czarnej skry, podobny do szerokiego pasa. Wielka kawaleryjska szabla wisiaa u boku na sznurku; w rce trzyma pikn angielsk dubeltwk. Tak wyekwipowany wojownik afrykaski sdzi, i przewysza elegancjnajwykwintniejszego paryskiego lub londyskiego dandysa. Kapitan Ledoux patrzy na jaki czas w milczeniu, gdy Tamango, prostujc si jak grenadier defilujcy przed cudzoziemskim generaem, cieszy si wraeniem, ktre, jak sdzi, uczyni na biaym czowieku. Ledoux, przyjrzawszy mu si okiem znawcy, obrci si do towarzyszcego mu porucznika i rzek: Oto chwat, ktrego sprzedabym co najmniej za tysic talarw, gdybym go dowiz zdrowo i cao do Martyniki. Usiedli; majtek, ktry zna nieco jzyk jolofski, suy za tumacza. Po wymianie grzecznoci chopiec okrtowy przynis kosz butelek wdki; wypito, po czym kapitan, chcc wprawi Tamanga w dobry humor, ofiarowa mu mosiny roek na proch, ozdobiony portretem Napoleona. Podarek ten spotka si z wdzicznym przyjciem, po czym wszyscy wyszli z chaty, siedli w cieniu naprzeciw baterii wdek i Tamango da znak, aby sprowadzono niewolnikw, ktrych mia na sprzeda. Zjawili si dugim sznurem, przygici znueniem i strachem, z szyjami w widachdugich przeszo na sze stp, ktrych koce spojone byy na karku poprzecznym kawakiem drewna. Kiedy si otwiera pochd, dozorca bierze na rami rkoje wide pierwszego niewolnika, ten ujmuje widy drugiego, idcego tu za nim, drugi trzeciego itd. Gdy przychodzi moment postoju, przodownik wbija w ziemi rkoje wide i cay acuch zatrzymuje si. Kady pojmie, e nie sposb myle o ucieczce, kiedy si dwiga u szyi drg szeciostopowy. Przy kadym niewolniku, ktry przechodzi,kapitan wzrusza ramionami, znajdujc, e mczyni s wtli, kobiety zbyt stare lub zbyt mode, i skary si na zwyrodnienie czarnej rasy. Wszystko si degeneruje mwi. Dawniej byo zupenie inaczej. Kobiety miay po pi stp sze cali, a czterech mczyzn obrcioby koowrt u fregaty, aby podnie najwiksz kotwic. Mimo to, wci krytykujc, wybra na pocztek parti czarnych z najsilniejszych inajpikniejszych. Za tych moe zapaci po zwykej cenie; ale co si tyczy innych, da znacznego opustu. Tamango broni swoich interesw, zachwala towar, prawio nieurodzaju na ludzi i o niebezpieczestwach tego handlu. W konkluzji oznaczy cen, nie wiem ju jak,za niewolnikw, ktrych biay kapitan godzi si wzi na pokad. Skoro tumacz przeoy na francuski propozycje Tamanga, Ledoux omal nie przewrci si na wznak ze zdumienia i oburzenia; po czym wypluwajc przez zby okropne przeklestwo wsta, niby to chcczerwa wszelkie targi z tak szalonym czowiekiem. Wwczas Tamango zatrzyma go; z trudem zdoa go posadzi z powrotem. Otwarto wie butelk i dyskusja wszcza si na nowo. Tym razemz kolei czarny uwaa, i propozycje biaego s szalone i niedorzeczne. Krzyczano, sprzeczano si dugo, wypito moc wdki; ale wdka wywieraa bardzo rne dziaanie na obie strony. Im wicej Francuz pi, tym bardziej uszczupla sw ofert; im bardziej Afrykaczyk pi, tym wicej ustpowa ze swych pretensji. W ten sposb przy kocu koszyka doszli do porozumienia. Tanie baweniane materie, proch, krzesiwo, trzy baryki wdki, pidziesit licho naprawionych strzelb danow zamian za stu szedziesiciu niewolnikw. Aby uwici umow, kapitan uderzy w do kompletnie pijanego Murzyna, po czym natychmiast oddano niewolnikw francuskim majtkom, ktrzy corychlej zdjli im widy drewniane, aby im woy obrcze i kajdany elazne, co wiadczy dowodnie o wyszoci europejskiej cywilizacji. Pozostao jeszcze jakich trzydziestu niewolnikw. Byy to dzieci, starcy, sabe kobiety. Okrt by peny. Tamango, ktry nie wiedzia, co robi z tymi odpadkami, ofiarowa je kapitanowi pobutelce wdki za sztuk. Propozycja bya kuszca. Ledoux przypomnia sobie, e na przedstawieniu ,,Nieszporw Sycylijskich w Nantes widzia, jak sporo tgich i grubych ludzi wchodzio do sali ju penej, a mimo to zmiecili si dziki ciliwoci cia ludzkich. Z trzydziestu niewolnikw wzi dwudziestu najsmuklejszych. Wwczas Tamango zada jedynie po kieliszku wdki za kadego z dziesiciu pozostaych. Ledoux zastanowi si, e dzieci pac i zajmuj jedynie p miejsca w dyliansie. Wzi wic troje dzieci; ale owiadczy, e nie chce ju ani jednego Murzyna. Tamango widzc, e mu zostao jeszcze siedmiu niewolnikw na karku, chwyci fuzj i zoy si do pierwszej z brzegu kobiety: bya to matka trojga dzieci. Kup rzek do biaego albo j zabij. Kieliszek wdki albo strzelam. C ty, u licha, chcesz, abym z ni pocz? odpar Ledoux. Tamango da ognia, niewolnica pada martwa. Dalej, drugi! wykrzykn Tamango, mierzc do zgrzybiaego starca. Kieliszekwdki albo... Jedna z on trcia go w rami, strza chybi. W starcu, ktrego Tamango mia zabi, poznaa czarownika, ktry jej przepowiedzia, e bdzie krlow. Tamango, ktrego wdka rozwcieczya, wpad w sza widzc, i kto przeciwstawia si jego woli. Uderzy brutalnie on kolb i zwrci si do Ledoux: Masz rzek daj ci t kobiet. Bya adna. Ledoux przyjrza si jej z umiechem, po czym wzi j za rk: Znajdzie si dla niej pomieszczenie rzek. Tumacz by to ludzki czowiek. Da Tamangowi tekturow tabakierk i zada w zamian szeciu pozostaych niewolnikw. Oswobodzi ich z wide i pozwoli im i, gdzie im si podoba. Natychmiast rozbiegli si w rne strony, wielce zakopotani powrotem do ojczyzny lecej dwiecie mil od brzegu. Tymczasem kapitan poegna si z Tamangiem i zaj si co rychlej adowaniem towaru. Nie byo bezpiecznie zostawa dugo w ujciu rzeki. Krowniki mogy si zjawi, tote postanowi odjecha nazajutrz. Co sityczy Tamanga, ten uoy si na trawie, wcieniu, i zasn odurzony wdk. Kiedy si obudzi, statek rozwin ju aglei pyn w d rzeki. Tamango, z gow jeszcze cik od wczorajszej pijatyki, zada ony swej, Aiszy. Odpowiedziano mu, e miaa nieszczcie popa w jego nieask i e j darowa biaemu kapitanowi, ktry zabra j na okrt. Na t wiadomo Tamango, osupiay, zacz si bi po gowie, nastpnie chwycifuzj i, poniewa rzeka robia kilka zakrtw, nim miaa uton w morzu, pobieg najkrtsz drog w stron przystani odlegej o p mili od ujcia. Tamspodziewa si znale dk, ktr bdzie mg dotrze do statku posuwajcego si wolno krtym oyskiem. Nie omyli si; w istocie mia czas skoczy na dk i dobi do okrtu. Ledoux zdumia si widzc go, a bardziej jeszcze syszc danie zwrotu ony. Co darowane, to darowane odpar. I odwrci si do plecami. Czarny nalega, ofiarujc si zwrci cz przedmiotw, ktre otrzyma w zamian za niewolnikw. Kapitan zacz si mia; owiadczy, e Aisza to bardzo dobra kobiecina i e pragnie j zatrzyma. Wwczas Tamango wyla strumienie ez i zacz wydawa przeraajce krzyki boleci, jak nieszcznik poddajcy si operacji chirurgicznej. To tarza si po pokadzie woajc sw Aisz, to tuk gow o deski, jak gdyby chcc si zabi. Kapitan, wci niewzruszony, pokazywa mu rzek, dajc znaki, e czas mu wraca;ale Tamango zaciek si. Posun si tak daleko, i ofiarowa swoje zote epolety, fuzj i szabl. Wszystko na prno. Podczas tej sceny porucznik ,,Nadziei rzek do kapitana: Umaro nam tej nocy trzech niewolnikw,jest miejsce. Czemu nie mielibymy wzi tego draba, ktry sam jeden wicej jest wart ni ci trzej zmarli? Ledoux zastanowi si, e Tamanga mona by sprzeda za dobrych tysic talarw; e ta podr, zapowiadajca si bardzo zyskownie, bdzie prawdopodobnie ostatni jego wypraw; e posiada ju majtek i e,skoro poniecha handlu niewolnikami, mao mu zaley na tym, czy zostawi w Gwinei dobr czy z reputacj. Zreszt brzeg bypusty, a wojownik afrykaski by na jego asce. Chodzio ju tylko o to, aby mu odebra bro; niebezpiecznie byoby targasi na, pki by jeszcze uzbrojony. Ledouxpoprosi go tedy o strzelb, jakby dla obejrzenia i upewnienia si, czy jest warta tyle, co pikna Aisza. Prbujc kurkw, strci od niechcenia proch z zapau. Porucznik znowu zaj si szabl; i skoro tak rozbroili Tamanga, dwaj tdzy majtkowie rzucili si na, przewrcili go nagrzbiet i silili si spta sznurem. Czarny stawia icie bohaterski opr. Otrzsnwszy si ze zdumienia, mimo niszoci swej pozycji, dugo walczy przeciw dwm majtkom. Dziki swej niezwykej sile, zdoa si podnie. Uderzeniem pici powali czowieka, ktrygo trzyma za kark, zostawi szmat ubrania w rkach drugiego majtka i rzuci si jak wcieky na porucznika, aby mu wydrze szabl. Ten ci go w gow, zadajc mu ran szerok, ale pytk. Tamango upad po raz drugi. Natychmiast sptano mu rce i nogi. Broni si wydajc wcieke okrzyki i miotajc si jak dzik w sieci; ale kiedy ujrza, e wszelki opr jestdaremny, zamkn oczy i lea zupenie bez ruchu. Jedynie silny i szybki oddech dowodzi, e jeszcze yje. Do paralusza!! wykrzykn kapitan Ledoux. Czarni, ktrych nam sprzeda, umiej si serdecznie widzc jego w niewoli. Tym razem uznaj pewnie, e istnieje Opatrzno. Tymczasem biedny Tamango krwawi silnie. Miosierny tumacz, ktry poprzedniego dnia ocali ycie szeciu niewolnikom, zbliy si do, opatrzy ran i wyrzek par sw pociechy. Co mg mu powiedzie, nie wiem. Murzyn lea nieruchomo jak trup. Dwaj majtkowie musieli go zanie jak tob pod pokad, namiejsce, ktre mu byo przeznaczone. Przez dwa dni nie chcia pi ani je, ledwie e otwiera oczy. Towarzysze niewoli, niegdy jego jecy, ujrzeli go z tpym zdumieniem. Lk, ktry budzi w nichjeszcze, by tak wielki, e aden nie omieli si urga niedoli tego, ktry by sprawc ich wasnej. Majc yczliwy wiatr od ldu, okrt oddalasi szybko od brzegw Afryki. Nie lkajc si ju angielskich krownikw, kapitan myla jedynie o olbrzymim zysku czekajcym go w koloniach, dokd si kierowa. Jego heban chowa si bez uszczerbkw. adnych zaraliwych chorb. Dwunastu czarnych jedynie, i to najsabszych, umaro z gorca: drobnostka. Iby towar ludzki jak najmniej im grzmicy gos nio z nieba 48jxjӺA48j4jA4 x j  @jj{AAPPcQcR1cS--cT!