.$Qi!= $!R FJJ'1X3οߔK VrMsʚaX'v#aV8@Ro0`ր%cN84>Dxˈ:e|c<%8 r!GOOMBAGOOMBAGMBAHٟHYHdAD dT,0Q 4 4:9Q 4 4:N8Q 4 4: S 4:8  0S`H`hH`/.$Qi!= $!R FJJ'1X3οߔK VrMsʚaX'v#aV8@Ro0`ր%cN84>Dxˈ:e|c<%8 r!GOOMBAGOOMBAGMBA 0Uih7 RUD@ 0X@ q`PUUQ HAptbd5Q1QUUQl)`D` P@ @I Hps'6FTQE%In@p`P+5@;7g;#Oh(qF&PRQ oOwww.a$PcWЏ`^&'_ ?dP@*Q?piIp`5SQUEU`ߖ_p`_c~P?@G@FTtU4b_`dHpw6fP0;UhGsPpIwrF@TPAUE@?c@`@wGfaUP ?Ph`tp@ff1UU$b!o{׀(2?ulB_a{%aQbrf>)< ^ 5~C?B{A H7p6 `^Q5UU@IFtrdUQE@??faUR0U?@)A)(wJfZS00%1[1F!wpfU!U UU4AwwGf~_ @DwfaS#P`@A0PU@k_ ! T?2ifa$UEDQ$!?^%^?#I@hwttFbBEqA  wBd@Q@biq_TR0BC?ww??QbTUBU4$??dQC!?ۙA_swwbE3_Ai~$_~`1P0S$I`QiÆqw 6UT'@i `h`GGGf&A%`iݑhHq#FF]E$E~a Iqi!GOETHH#`P1a C@q@81b@r6F0`ffPFR??01?HB*i8btwa79*Q@ _ TPp#```0w%FS ?`0660SS R8 DqF6 Qy@`p?TPU4q? ~@  7 _0\/zz @0H??*kp3$$$$RSSC4FF%RteC4VG%RddC455%BBBBX=RJZ9gs{X=LJZ1gs{gCClC)C] 𵆰KN$kIHRR!B!GOys@-h$U`!!4, W@  7B  ?' xG 7(9"HBa8dI# h@C8!> - @'% x 7 / ' L '` h #@ Hx( GhCXC C2C J'PhR{3:3z;@* 9+ѐpGhC񵂰 )Hh.8PCpR(0 9 B %($EHh( "B"1# .1o0:0z!@4B Hh ))IBIIIBIIAG1hCHIh h`B@@#@Oi#B i1a)ۉ HaaI ` !@CpGhCCC!"R( KR(HQ1B !HpG0  #GK *KK#A#CETS0 \ ,!!1BCR0(۰pG0*A A"I2 "HpG@I" pG@NhH1iCA@@ 0a xA(h (ya` h 7B  ?'! 1@#BHМC` GC "JI# h@#[B EHpEI hO#'<pK $x#Cp"Cp8< $Qx9K!CQph !#B!`4I`4I3IMH`$] h`!!4,*L C8a!Lhi@Hhh (ڠ!I!IXH` 8@H8@$( 2`!4 ,L C I  IMGC2lCC `8` $M/`U/ HC(a/ / ` Ӯh/ѰI/IX` @/(/ H @O8CGC h`` G G Oh 0*2Rh"B"]GCK"hB"%0NGCB828!RGOFFONwith RONOFFSLOWMO5min10min30minOFFIIIIIIIIIIIIIIINormalTurboCrapProtGBAGBPNDS1P2PLink2PLink3PLink4PBlackGreyBlueNoneYellowGreyMulti1Multi2ZeldaMetroidAdvIslandAdvIsland2BaloonKidBatmanBatmanROTJBionicComCV AdvDr.MarioKirbyDK LandDMGMGBSGBCGBAGBAuto Goomba Pogoomba ' I" ;`AHx('@I XhF? @HAIx XiFhFiF" F;O @ 2 2 > GPowered by XGFLASH2.com 2005uChav2.2 on wC`C`B autofire: A autofire: 2`Controller: Display->Other Settings->Link TransferSleepRestartSave State->Load State->Manage SRAM->Exit Q" 6h:H;Ix X:hFiF 8H8Ox8:XhFiF 6L7Ix X6hFiF x4I X4hFiF 4H4h :XhFiF y0:XhFiF /H/x:XhFiF /H/hhFiF G Other Settings(`VSync: _`FPS-Meter: C`Autosleep: `EWRAM speed: 2Swap A-B: Autoload state: (Goomba detection: PaGame Boy:  " HIh XhFIiF 7HIx XhFfOKBa  @&60`.CH p ;pAH[#  >Np00Xp!000pp@;p#C3H&1H1A1HA(1%H&V f>Й(`]0 Z&v  # 06N<,$$ 4D=- Hh. 47?/ JGgCTCC brac#\T3:рpG H!I LhB 8hB <`x`Gg1W!"Cxx;Cx?;Cx?;CY02*ۀpG e") |"* wZ'?рG Write error! Memory full. Delete some games.1K1Oh#[<f'BC#fB7B+) #[B 5 (92>.'C.`h`=- 9*d'C'``` I02 `!Ip02B @I9 GCg^)2:p01ypG "S!H9 !7< 9< !7< }9 79 G00:00:00 - 00/00kKCIh h&1+AL! + + h)89B)) !`  Y'# ` B )"B" 0 1_Bѡh7  &.ѽB  i"2 D/"3 =( ("B" 0." )7 (" H` `GCgPush SELECT to deleteSave state:Load state:Erase SRAM:CKL(#[30 g``Hh`Hh2`HOx(8I Hh1.1"8NGg0CPCuCgCTC LjF ` (ќG  "! h-!h8BH ` 8@jF (H8@C #L!:#k LjF `  @"! h("! h 8@jF H8@GgCd#C% I NBh3B1` *I `GgCIh" J)0% )>hI`GgCH#h@pGlC( Hh/jF!(HhGPCTC(јG ") O#!";HhjF!v( "!6( g Saving.gPC(4! N(-h()!D("#[M0"#K!I H631!"H`!8Gg0!HKJ?"!GgA(< Hx8Hhw! ! -hB "RIH<// "Ah J00""RIH"GdCPCHx"Hh-jF! (hBE"R I HjF!8(zGdCPC  .MiF(`(G @&h%(B(!{%mH5hB#[B I") `%5<- M"!(h)h8BH(` 8@iF ( H8@CpC ROM not found.I(IjF! ("L#[0" IHhqHhHqHIx xCI x CI xICqHxHhO`/"! #[0"Gg0g8\_C(C_dCPC(!jF! (Jy`Ay J`y Jp!@ Jp!@ J#pI@@ pG8\_C(C_&O(C !I%=p70BjF! Z(L#[0"IHJhqHhHqHxqxyCq/`"! #[0"Gg0g8\_CC8O8J9j `%3L.S][D/7>W S BՉ-63CCBiсщ) щIaZ %KB$H!!с!C P CKBH!KBH!KBPh(Е`h(Аh8`HH8bH#CpG!`Q`сQ`gC @0&@  HKhB Hx( H! I CII#CpGC0vC CB0ӄFR) xp@Iу:Ӱɸ:Ұ 2 p Cp p p xpI@R`FpG CCXPpGR\TpG/Y@P@ KRB#BBRB[AB Z@P@Y@pGGGGG G(G0G8G CфF0 LC+@# @pB0`FpG xpI[*pG2x+ x1p2+pG/KRB#BBRB[ABpGFCˀ  xx[IR gFpGFRp@: C C  :ӁTR`FpGxG0`B @ @   !QR B0`BaB/F C ӰL;C+@рҰ xpI@+ R`FpG p@R`FpGxG--N< \/ Divide by zero///4 ,P$PP //38//1e "" \  /\ \$/< }Ϡ0\ }Ϡ@\  @0}ϠP\ // XTS4xVͫ0 FhnzZ~h2 0;.Yk  RT;h;h;h;;;T; T; = = =<<<<<===<<<<<<" =l=H=T; O-<04 +**)HAIB*@/@GPO|xt,`- .{H x@@44P,T(X$\ㄔGO 2 ZB^?O/pD-逡$ b(`4@ 0 PPQ0S$pD/XCP ` w9`9@9,C BB4Cx0@P`x404x40x4L-`ጠ匰Z @O PPQP$T0IE?@  L/xxxx h>P`@: ;;,'t,C2\+phà`àbàcàdàeàhàiàlàmàpàrà`sàtàu` àxàyà|à}ààà`bcdehilmprs`tu` xy|}wxFFFG8GhGGG H(??(@@(AA(B?(M3"o{3"o{3"o{3"o{UUUUUUUUUUUUUUUUUUZJZcUUUތk)ZcZJggU F%)YZJZcޢBk{URZJ!1sJ!!scR)祥{))Bu)ksJ!!scR)祥{))BތZsJ!!kkcB{))BȐPDBRRRRZZk{!BRZ{9RZ{9RZ{9Zk{!Bε!)99JZ9ﭥkZZB猥BRkRRRBZޜkf!BRUURBΌZR>sB3 wx#5 ZM`) UUUѩQH%GGM[jcBs{!%   @h*>` ; 8L 50@  ,$ /P-"P-p???????-???/@-L =@P 1 @@@0S@/0S@/                  @-BJRZbjrz "&.B1.07, T\ 0P@0/P00/$0/  R 0/޼ DP`l  0܀P:O-@PB A  ᠀堐cp@DA`PPP` \ EX P: O 0@-S"I 0  \0 Π0 S( 000 Q@@Ao 0!CexV4-$2X$QP$? @P,,0 R :Q0A 2 --N< \  Divide by zero!"!!"!"!!""!!"!""""!"!!""!!"!""""!!!!!!""""!"!!"!!!!!!!"!!""!!"!!!!!!!"""""!!"!!!!!!!!!!!!!0CFGNINTENDOxG[?xGbxGDxG\?xGZxGxG\xG xGxGxGexGxGqxGxGXTW@XTW@XTWXXTW$ %Ƞ B.瀀XTWX XTW2T12@XTW21TE112@XTWX\ကXTW0@2#D#@XTWČ~ B. B.XTW'1p2#!2XTW%Ƞ +LကXTWXE XTWe\2T12eT@XTWe\21TE112eT@XTWTXကXTW0L2#@#L@XTW$ PI@XTWhXTW$ &Ƞ B.瀀XTWh XTW2d12@XTW21dF112@XTWhlကXTW0E@2#@XTWXTW'1p2#!2XTW&Ƞ +LကXTWhF XTWfl2d12fd@XTWfl21dF112fd@XTWdhကXTW(0d@2E@XTW@HXTWxXTW$ 'Ƞ B.x XTWx XTW2t12@XTW21tG112@XTWx|ကXTWD QDR T"@ 22#1@XTW@T 2231@XTW@HXTW'1p2#!2XTW'Ƞ +xLကXTWxG XTWg|2t12gt@XTWg|21tG112gt@XTWtxကXTWD$ 2@XTW@HXTW|XTW$ 'Ƞ B.xG XTW||倀XTW'Ƞ + 212  B.XTW'Ƞ + 21@112  B.XTW'Ƞ B.XTW12@XTW@HXTW|'1p2#!2XTW'Ƞ +xGLကXTW|@|倀XTW2D12@XTW21DD112@XTWLကXTW22#@XTWXT@XTWXP@XTWXT@XTWXP@XTWXT@XTW'Ƞ +X\ကXTWXP@XTWT%T@XTWT&T\@XTWTP@XTWT'T\@XTWTP@XTW'Ƞ +TXကXTWT$T@XTWh`@XTWhd@XTWhd@XTWh`@XTWhd@XTW'Ƞ +hlကXTWh`@XTWd%dl@XTWd`@XTWd&d@XTWd'dl@XTWd`@XTW'Ƞ +dhကXTWd$d@XTWxp@XTWxt@XTWxp@XTWxt@XTWxt@XTW'Ƞ +x|ကXTWxp@XTWt%t|@XTWtp@XTWt&t|@XTWtp@XTWt't@XTW'Ƞ +txကXTWt$t@XTW% 'Ƞ B.瀀XTW%'Ƞ B.瀀XTW& 'Ƞ B.瀀XTW&'Ƞ B.瀀XTW' 'Ƞ B.瀀XTW'Ƞ  B.瀀XTW PI@XTW@H$ 'Ƞ B.瀀XTWD@XTWD@XTWD@XTWD@XTWD@XTWD@XTW'Ƞ +LကXTW$@02!2D@XTW$D02!2@XTW$@02!2D@XTW$D02!2@XTW$@02!2D@XTW$D02!2@XTW'Ƞ +$L02!2XTW$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW'Ƞ + (!$@02!2XTW(!$@02!2@XTW$@T02 2#!2@XTW$DT02 2#!2@XTW$@T02 2#!2@XTW$DT02 2#!2@XTW$@T02 2#!2@XTW$DT02 2#!2@XTW'Ƞ +$LT02 2#!2XTW$@T02 2#!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW'Ƞ + 2##?$@2# 2#D1!2XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2@1@XTW2D1@XTW2@1@XTW2D1@XTW2@1@XTW2D1@XTW'Ƞ +2L1XTW2@1@XTW0@41@XTW0D41@XTW0@41@XTW0D41@XTW0@41@XTW0D41@XTW'Ƞ +0L41XTW@1@XTW0@1@XTW0D1@XTW0@1@XTW0D1@XTW0@1@XTW0D1@XTW'Ƞ +0L1XTW0@1@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW'Ƞ +$ T02 2#!2XTW$T02 2#!2@XTWg XTW|Ě -,XȌ,Ȍ|ĊTXXTW XTW -XTWa XTW%|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q XTW$L02!2XTWI|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q  -XTWXTW@H|Ě -,Ȍ,Ȍ|Ċ -XTWXTWXTW I|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Qf  -XTW (!$@02!2XTWI XTW|Ě -,hȌ,Ȍ|ĊdhXTWJ XTW XTW&|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q XTW$LT02 2#!2XTWIOhXTWXTW}XTW 2##?$@2# 2#D1!2XTWI& $ XTW|Ě -,xȌ,Ȍ|ĊtxXTW%( $ v뀀XTW'|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q XTW2L1XTWI |(!|02 "2XTW' -@XTWČ$  B.XTW0L41XTWI( LXTW|Ě -,Ȍ,HȌ|ĊL0P ;XTW%( oLကXTW@XTW  $|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q8 XTW0L1@XTWI0s|(!x02 "2XTW|t倀XTWČ +LXTW|Ě -,Ȍ,Ȍ|Ċ -H@H$ T02 2#!2XTWI80O- ģij,F.  !#RO/#>5:5`   h/<<3   4# R $# ,/  /"P" R" B4 4@ FxGQEĊQEĊ x ĊG @ĊQEOĊ$ P P@ $ @: $  vR $ $@ H  P  X ` @ I|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q  -XTWPFPFh>P01// \J" 3--:--. .:::::::.TA`AlAxAA:AAAAAAAAA:B B,B8BDBPB\B:::::::::BBBBBBBBBBBBBBBB@56d6677:477778::::::::::-::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: \(UWQL \UWQLRead from OAM. Wrote to OAM. \J2--:----:::::::-<@H@T@`@l@:x@@@@@@@@@:A AA$A0A  ˌ  ˌLT!L t >  ˌ  +xxxxSNtuuh>Ix^Z!`@@&9_9_9_9_`?DDDD@ D H L P T X T X  PO4OdO::::(;|;;;-<;:: v  (;=L<$<!Q@-U@ nO4rOP$ P$ P$ P$ P$ (;<<: 9: =0=:+ P CSv(;\=;;?(;=<:(;=::C9@-0<<<<8$@DA$HLI -$@DHL$T?99 0Px h8Tx0`|  P 8Lt@`4PhH 4 ` |       8 P l        4 P |        @ X t       $ @ X t       <X p0\(<Pdx @l4p$`(\$THH0Lh ,Hh(Dd0d<l (ldlBDTl$ X h P$     !(!d!!!!!0"X"""""#<#T#### $ $$$$:::::::(::::8 ;;D+bkGG@@>BEoE>B>RG>Uff s nٙgcnܙ3>CLAS GBA-DP 003[o QKCopyright (C)2000-2001 Pat Crowe. This Book Reader was distributed solely for the reading of classic books which are out of copyright. Program extends to address 3fffh. No responsibilty can be accepted for any breach of copyright nor for any other matter involved with material above this address. This material will have been added by a user of this program and not the author of this program. Please address any enquiries concerning breach of copyright or any other concerns, to that third party. 1͑>$Pp>a>&>>#ͪ1>Vu͔!̓> (Om '  /  Ͷ   ̀>>xE>@A>>@B! 6# x G88888>> >>> #v(L Vw cog _ 9W -O G M< >Om B< >ON B B> B#(((%#(&(0($0͏B B7B@7BͪBjB@B@jB#= >O B#< >O B!>w# !6# 6#6# ! e" !0" !@ " ~B~B~B<$<$~BfZB~!>P"">">w!>""̓ !>LT]RO >G@( A(A **** L=L !>LT]RO}o|g>G@( A(A :::: L=L  L =O  G| 8 `8xG   L  { G=G|   G|  G L  !>>}|!@}|e !%*Gx(*v*Gx(*OG> > >>!'w}|!@}|ͤ e =G|  ͤ(e >( e > G|  e >>( ogog#F+Nx<(+x og#} #}|!@}|<ogog@ B} =T]og} |(6+} +}|!@#F+Nx<(x(}|<ogog~#~############~+~+~+~+~+~++~ +F+N+~+ng@* x $(͍ (͍ ($(%!@6>$$(!@6>$#(!(= y#!y(  yͶ  #O># y(*(/(4(8(<(@(D(H(L !P !` !p@!8!0!(! !!!!@( A(A ~/" !J !%!v*Gx(* G<8ͤ(e >>7 >˜ ˜ ( e >7 =>G!x(^#*Oy(* y!(!( !ʼ R df!R \!W!R_y(=RG@( A(A """"  T]  RG@( A(A """"  T]   @( A(A """"  T]  > >A! y( >""" N"O">og> >A! y( *GN 0*GO (* >oge G|  > >A!   # ogWoXgo&T]))))))))@@* x !6# x !V#z(9~ #~#_ #F~8#GN#~#O͏V#z 8)F#4zW{_F#4 Q z__F##4 Q z__V#z 8)F#4zW{_F#4 Q z__F##4 Q z__x(7`i`UOVG0 y T])))))@i`UoVgy Oi`))))) @ k&))}o ! {(8=xw#wyw#wˇ@@>@>GHI!`>" " !@6# ! 6# !><>(!< <(w#   w#  (,>O!`>" x >" x `>" x >OL> /7G>/Gx>0(>>$ x >$@( A(A @(D ɇƀhiA * >hiA * >h@iA * ɇƀjkA * >jk@A * ==|================<=======<===<===<=<==<=|=<!(>""## ͊K! ͱ6# _!ͱ6!`zͱ" G> ͱhj!ͯͯͯͯͯͯͯ\8x>!'w!SoTg((}!A|1}!M[GYoZg}Q|R!O6qQoRg# M>O!~w>0>MwD ̓@>O@o@gd>Od>O!@O@GoO!@O@Go>h@i >@D8LO_( !O~=_wM>O!@*fo>!hw!D .AN .isrsrsrsrsrsrsrsrsrsrsrsrsrsrsrsrD !M*fo@* x > "  = @D0D8@@L  &###bkG#G#G#Gx<=w#w#w#wbk###w#w#w#w6#6#6#6~w#~w#~w#~w++~w8G#~wG#~wG#~w++~###RRR@@D@EEEEuT\P\࠮⎊.興*Ϊ ꬪ]QwwUw :(**2**Ht@EutTTTT *ʪ ..*.@2**2**2 )*:"0*(* NJN .( wuUw@[RSRK ʪMI @@]U]Q]@gUWTW࠮⎊.興*gUGDG슈 ꪪ 8(+83*+t@Euu@@D\T((+0+*+ 0((3**3 (@nBNJ.wQwEwwuWq@YTUUU@@8 # #"; ݕ]pPPPp %%% " """":@XTTTTwuWq@YTUUU@@HPSRRSꪪꪪRRR@@D@EEEEuT\P\࠮⎊.興*Ϊ ꬪ2**2**2  .*.(.@t@Euu@@T\P((+0+*+ :**:***wTwAwtTTTu@@@; wuWq@YTUUU@@8 # #";@jJJJ.@NJJJN @UUUU]@@E]U@@@wQWUWwuWq@YTUUU@@U]@jJJJ.@JJJJN wTwAwtTTTu@@@QWUWPWgQWUW*@  PPP/ HHHJH bS"@@?;?bS"@@}%@ ee!??~@|A@@> PpPP?h  A`B$`@@FF@FF 4 (`? 80   @@@@ D((|DD|аpPVuDDDw'DwUUUU) `PTPT .@lJHH(쪪`wQRTwwQRTw@, @3RSR%-%JNHHꪬ **:(+*+:*;":!  DDDUR pPTPT EŀUUUUwD pPPPPdjjLH@@@"媪@ PPT&B$ $TTRࠠtDEuEEERptPtBDAEEEuD\T\rD@tt@wg®jHJJJJPXT  A]@@@@@@@@@@? ?((((((((08 (D))O}FF@Vf 4 (`$C@@ H`  /B@ @VWXYyQDUP" QpP PpU)*TsRzUk@UaJI U U 0tU@)AEJ*UR UUSUrUb`_U0 F H0/Po`?@ @0 HY AE}!:UV%@ (70@?**W@``0耢|EUU  UU @@>8'X B'BE%B) *UT(Q"UUU@?@|<$8R@?~*3-@?r P ǎ 8<9x?`|>`@@@?0xp <"  <p AHqH9qqqq |@? ? ,|JJUU U@U` @P̴*`"  `UT ? ? %Bw H08@ <C *@??8U pra t"Àc,B@? H   @((  p``Hp?$<8x<000p<!p``pp``pgcgc~dX  H ? d`(@P? )@ Y?L;B3P!P1@1D;%:?8D8lšd|>nv1f<M6c`aI>7&=)111))cUTTTS|b\Y?p&p P0 8D8>|>1Ο|       !"#$%&'()*+,-./0123456789:;<=>?@ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ[\]^_`abcdefghijklmnopqrstuvwxyz{|}~G,bG,G,bG,G,bG,G,bbbbbG,bG,bG,bG,bbbbbG,bG,bG,bG,bbbbbG,bG,bG,bG,bbbbbG,bG,bG,bG,bG,bG,bG,bG,bG,bG,bG,bG,b _ _ _ _G,bG,bG,bG,bG,bG,bG,b::>            ;>      ;  ; ; ^>  ] ~ ] ~ ] ~ ^ ^ ^9 ] ~ ~;  ;  ;       > > > > > > > 8  ~           \ z z z z   >  >   ^7  ^7  ^7  >  >  zz5 $5$ ~ ~  ~ z z >> ~ >  >  >  > > ^ ^ >   5   5   5   5   5  5 ;  5 $5$ 5 $5$ 5 $5$ 5 $5$ V V W8~$u 4$5$$4$5 5$ 4$5$$4$5$5$$5$xx4$5 5$ 5 5$4$=5$4$=5$4$x4$x4$= = =5$=5$4$~3$4$4$= 3$4$4$^ ^ 4$4$3$W3$W3$^ 3$^ 3$::< S$ ~3$ ~3$ ~3$:3$T  = =  ~ ~ 2$3$2$3$2$3$= 2$W W W 3$ ]2$S$2$S$2$W 2$   S$S$2$< 2$< 2$ 2$91$2$1$2$1$2$0(1(1$2$0(1(1$2$0(1(1$2$0(1(1$2$2$1$2$2$1$2$2$1$2$2$1$2$0(1(1$2$0(1(1$2$0(1(1$2$0(1(1$2$2$1$2$2$1$2$2$1$2$2$0$1$0(1(0$1$0(1(0$1$0(1(0$1$0(1(0$1$0(1(0$1$0(1(0$1$0(1(0$1$0(1(0$0(0(1(0$0(0(1(0$0(0(1(0$0(0(1(0(UQ$40$0(40(0(40(/(0(/(0(/(/(0(0( 0(/(0(/(0(/(T/(T/(t/(t/(P(/( /(8< t/(!O(/(/( O(< t$y/(o$o$X$yS.(/(S.(O(.(O(.(O( .(N(o(.(.(N(.($.(N($.(}.(o(N(W$.(SM( !N(s$N(< N(7 -(6M(M(7M(!M(n( M(RM(RM( n(sM(!Rs< M(M(M(R!M(< M(xRM(6%M(w$L(6$L(!M(L(!M(L(!M(L(w$L(w$L(w$L(w$L(L,!M(L(L,!M(L(L,!M(L(L,!M(L(L,$L(L,$L(L,$L(L,$K,L(L,M(K(L(K,L,K,L,K,L,K,L,K,L,K(L(K,L,K,L(K,L,K,L(K,L,K,L(K,L,K,L,K,L,K,L,K,L,K,L,K,L,K,L,K,L,K,L(K,L,K,L(K,L,K,\ K,5\ J,K,%K,5J,K,J,K,K,50!J,K,0!K,5J,5K,J,K,J,5J,5J,5J,J,/!$J,5P!J,5$J,5k,Vk,5J,5J,k,5J,55I,%j,p!I,4qI,%J,I,(I,%j,5I,UI,|I,4$I,4I,i,4I,4I,v%I,Ui,;I,4$I,N!I,i,!I,pI,4I,O!U[ I,4: I,I,4i,:p!i,4I,4N!H,4(H,!$H,4!H,4H,4N!H,4N!H,4N!H,4N!H,H,(H,H,(H,4o!H,4(H,4N!H,4N!H,4N!H,4N!H,4(H,4(H,4(H,4(H,4N!H,4N!H,4N!H,4N!G,H,(G,H,(G,H,(G,H,(G,H,N!G,H,N!G,H,N!G,H,N!G,H,(G,H,(G,H,(G,H,(G,H,N!G,H,N!G,H,N!G,H,N!G,bMG,bMG,bMG,bMG,H,N!G,H,N!G,H,N!G,H,N!G,bMG,bMG,bMG,bMG,H,N!G,H,N!G,H,N!G,H,N!G,bMG,bMG,bMG,bMG,H,N!G,H,N!G,H,N!G,H,N!G,bMG,bMG,bMG,bMG,H,N!G,4N!G,8h0G,88h0fVG,u^8h0u^oIG,u^oIG,88G,3V{fh,^{nEG,3VM{h0u^jG,u^{NE43VMG,3VMG,3VM{G,TZ{84bNE4{Q =h0boIG,3Vbh0b{QG,b{QG,{Q =h03V{f0bNE0u^{oEh0b{Mh0TZIG,bMG,bMG,u^{oEG,3V{fh,b{-Ah0UZQ{h,fMG,3V8h0oNEG,oNEG,UZQ{G,u^4G,80h0G,48h0G,oNEG,oNEG,oNEG,oNEG,48h0G,3VbG,3VbG,3VbG,oNEG,oNEG,oNEG,oNEG,3VbG,3VbG,3VbG,3VbG,oNEG,oNEG,oNEG,oNEG,3VbG,3VbG,3VbG,3VbG,oNEG,oNEG,oNEG,oNEG,3VbG,3VbG,3VbG,3VbG,oNEG,oNEG,oNEG,oNEG,3VbG,3VbG,3VbG,3VbG,oNEG,oNEG,oNEG,oNEG,3VbG,3VbG,3VbG,3VbG,oNEG,oNEG,oNEG,oNE-@VWXYz~!=* T*ժ*UX@@@p@P @PU ! UT(@P@YUUUUU TtDveU PPUrAB  @C@ Ž~Յu__UUUU UUUPPPPPPUUT\D??? ????@?U?hߟ U@B_Z*T+]_G80X??` ጀll6@@???@@gX_`kT@?@?@| PW X @@?= @* A;j ? ڼzf@W |????d?@?@?@?@?@?E?JTT`?/? /.>~_ /UT*W?? @@?@?@?@?@?@?@0?P< !$?<~? ;0v0@ |????????@?@?@?@?@?@?@?@W ` 0?? /"17@~~@UUUD???00?????@?@?@?@?@?@@?p~N`}@^@?@U@ -@??`_GUP U*UP@TPT@PPPUUT@ $@/^>_.@@?T Uw*U-ذIPPZ%000$8 (PP0OpOp!}UDDJ -._/`@@@ AA8#N400DĀpi610Y2GxpxpO! L?h?h? lv0@ ^P@~lAl8Ԍt C pp8xppxxx<<00q11|?8xx8x0(T,>>:~f3;;;;)`00@a0 09~j%<c <8Z??>0p>|<<<8p8Mx8`Q ?Aq? _???  \ < 8 ?8|{tx08A1?AÁ??S#S{_; xt`   1/???g,pp~p?< ?,9%8@ y@?.q0qpqp H  ?????x8p8p8?|/ yɶҭ=X"K 7wp{_/l|2@3??Uo_!8O9F_ЯȴР?{Vj `0G8  , 癯(8KABCԛY8v@&>V<<w'3LFvld}=0==V;0 & ML aia``@`B`@"`@`        !"#$%&'()*+,-./0123456789:;<=>?@ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ[\]^_`abcdefghijklmnopqrstuvwxyz{|}~(! & d!$C .)  * *! *!!) * *! *! & &X n! * &%   &z !+. . *dJ2DB2DB)6  &Y !+2 . *!EB &.)D:)X  &!+2 & .)!=!^!!) &7 !+6L6 *)*=*^)I*) &,.,&+"!-. &L6)*'.=*'.^*j+J*,*+"-*!,.& &!)'2='2^*iKJ+"-*L",&&&-*/&!&)E>F6=E>F6^IKiJ,&-*L"M& &0&.&&)E>=E>^ JKjL".*M&N*.&O&0&Q& ")eF=eF^  jKkL"N&M"P&/*0*P*O&"/*)'.='.^ km"P&N"Q&N&P.q6O*"/*)=^ lN"P"m"p&O&Q2r6P* P.)=^  ln"O"o"p*r2F>P. r:)=^ p&&n"q*B6JQ2"B)=^ o""p&JN. >P*J) '" ='" ^   n*BN: q2."B)'" = ^ "BJ2 P.->)&" = ^=  ""&2>B O*-q6)F*=F*^= "2*6 o*-6)E*e.=E*e.^= "p**.*o"M.)F")=F")^= o""&)n"Lo&)F")=F")^= o&")m"n"K)F"(F"(^= +m)m"Kn")'('=('^= +m)l"Ko")'G(=(=^(2, Lll)l"JI)'G(''( 'aaL  l(k"JI'((''( & '  ' L mmk)kJI'(( '(' &  '  'm,(jJI'((''((' & '' ''m (jJI(H!/2'H(/2(''& M m#iIif(Ib $ E&A  ,M#iiM#IiiM#)I--$ 2'  -#N#IiN#HIIN#(() -F$P6H! -#N#HiI(HIH(%(E (%.2I-   -#N#Hhi(HI)g'%(!G& f h -#N#HhIi(HI)( b !I%f e  .#Hhi)hHI!('%)) -I% j)g-#FH!iH% k"%!%i%(%-i)/.c)2j%'% *C -#M#Gi&M.):-h!N2)%))P6c )/6).f-#j!i .)2)H%N6))) 2cI-%C ,d ,!n2--%h!)& .)61H%N6 b )C d!E h-.2)%!M6H!'&'I)b Ab ! d  !6 .2;h!'- 'h% '!c '!%!6d)P6 e $ :J-6)%)& .)'.2)!*b -%!..d )!k- )%  -:i-Y-(%P6 !j-%5B I%1C k- )1j1 .51I)P6!B t "  !d-!9*1!)sc Jd * !ck-$5 -s  R kBs !(C-)06$"5  R " )O2" (-)%0>s%%s krcj!C-O2! (dJ- 5*1 s 2c1'!-d (d1%q:c ( %J%0j!c() - "dC( -$C)% -B$B (%-- O6( Cc (C*-1c J)1c()--()A%d (k-$5B H%-(%J-c!()Ab add( -C )5c-p:%J)!)'2c "dCC ( -C%k-c)>)) J)H% )%/21Bd!tZd( 1dk$1d . r: )H)P"%P2AHb !!(L1C $K!d)-$- 1 (%%cjd1 d&7dS 2s)( C s  l &dS s  cs [R   *%t K2  kBs " $S+%$-!$s % ldt  K(!$ts RZ   $ t2 l  d1Bd!dC -%.>c(  $d! k-$% C !!C B O>R --5Sd)%5$ $ )d $c )!!c cPJ$0>)Wek5 /B"  1!(e" $!d$" ()C ) 5qFj1Z$D(! f+1!$ -B  db % 2! )"$dI)/J -N!)-@VWXYNNJ@UUUUO,,@H0`P (T)GE E88.𑓒gv_ $8<|IMM.6&`` #c"c@@UPPBu{;"$<``ys8U  &8 A4qcPKK7g%Ā6``@) DV A·s^#ed x<`3z7bO@k8 >ai P`IZHPHSG   $l8  <JJqcIRIRKȎx<i ͥ6660@`Pl(0 0ppSrb@jN" `p(pH` H80 8<f6iY“f"L8((8 00 00$@FDDD0084ܚg`xR3b+x]!y+?A?D|pP  p`O` |0  YcBm@JQ==U-@D@D ^``])af<4,0`<6 `@ xx  <JѨG@lmTD@@>4((@0h $&x` ;V=DE*;U@PPPPZ.*~*****CeGb0y_EI`mMq q ̋Ivo;ğ 9hh\hT}" qҖؒ@`@`0M1L00҂ <666y o09i5\WK$4Ecjs,})AOA-8Um4<(0(UbUvCcA@`ayell}`  @B~H\Pp!@i!R+ 0 8\8@ `@ R *UU͉D(@U*@U U7I?T 0JtU0"q B*6U* @HP U UJJ URRHUSS@ޞ;;V;EEE(8907ݲ[bikll\l$ hޟ`p 9PAqy} ,m"1"6bP؈؀   TlX`dl@8   "6p@PpEDu 9VoY`}tf[ ( 66r@q 0p 0 &&:UgE([`QaiX)`iJ@adN@QH1i h)I cbI@A8 c@bd?@ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ[\]^_`abcdefghijklmnopqrstuvwxyz{|}~G,G,G,G,G,G,G,bIbIbIbIG,G,G,G,N4Nw4N]=fN]=f^V}A{>R}Ak>R]=sN]=k|$^V}As\ >R?k< ~Vs}AEbf< ^V]={< ^Vw9< ~Vw5bw=9; ^{]=|$>REw]V9kbI; ^V{A; ^<9w; ?k]={;^{4^{\=^w{}A(N(^{4\={4N{bN{bN(N(N(({b{b?o<9Ef\=w((((E[$: N4}Z|A: ]VEw: =V\=wZ$^|Aw}Z<9sM\=>k: }ZwEZ$]V|A{: ]Vw|A: =R\=wb5wR>k4bw4^5s: }Z|Ew b;9{: >o5{: >k;={9 =V[=w9 }^[Aw wI0 }ZwI9 ]VEs bs9$^{E9 }^^o }ZwI }ZwI }ZwI R,^s [=R( RR( M;=>o f[=w  ,^s  ,^s  ,^s  ,^s  [=w  [=w  [=w  [=w If9 f8$~s f8$~s Mw4 RZ=s8$R{A>o {A0R R>o4 \VE^oX$|ZI~s8$R:=s8 ^M8$\ZM{8$^I{ |Z>o:= Rk4 ;R5k7$|Z{4 |ZwE >o4{7$bE{7$bE{7$^wZ=7$bE{ \ZZ= f{I ^~s99 ^o~s bE{ bE{ bE{  E{  $5$  $5$  $5$  $5$  E{  E{  E{  E{  $5$  $5$  $5$  $5$ ^4 ^4 b~s Mf9 E,M [VEw E4Q ;VyAw6 ;VE{5$[ZI{V$[Z~wyE6${^I~s [Z{yAU$;Vwf ^]oyA5 {Zw95$b95$=k4{U$fX={5$^9^s5${ZwxAv(^{4v({ZM5$b8=w5$fIU$^M{T$k{xAT${ZM{4$b8=w4$b8=w4$b8=w4$b8=w4${ZM{4$Ru({4$Ru({4$ER04$b8=w4$b8=w4$b8=w3$4$8=w4$ER04$ER03$4$R03$94$E3$f,~s3$f,~s3$f,~s3$f,~s3$zZI3$WAM=S(WAR3$=oIS(fIt(:VwA~s0ZVEw3$ZVIwS$^{MS(fIS$^{I3$b{83$^k9t,zZIw3$Rk^2$:V6=j3$]oV=s(bRS(^{M2$bvA{2$z^R2$wE92$b]s2$ZZM2$bvA{2$bvA{2$bvA{2$bvA{2$ZZM2$ZZM2$ZZM2$ZZM2$bvA{2$bvA{1$2$vA{1$2$vA{1$2$I{1$2$I{1$2$I{1$5=E{1$fE1$R91$R91$E09Q$yZM1$vARE1$vEM41$9VE]sQ$fI,8VM~w,zZIwQ(8VwI1$^wMQ(8V8]s1(b}wUA1$YZuE}w1$R=f1$R8k0bwM1$k=0P(^IQ(=oUAq,^wvEQ(bQ{0(EVP,^MQ,b{I0(?@ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ[\]^_`abcdefghijklmnopqrstuvwxyz{|}~€ÀĀŀƀǀȀʀˀ̀̀΀πЀрҀԀՀր׀؀ـڀۀ܀ހ߀1 W sprawie hobbitw Ksika ta w znacznej mierze powicona jest hobbitom i z jej kartek dowiedz si czytelnicy wiele o ich charakterze, a troch te o ich historii. Dodatkowe informacje znale mona w wybranych fragmentach Czerwonej Ksigi Marchii Zachodniej ogoszonych poprzednio pod tytuem Hobbit. T wczeniejsz opowie oparem na najstarszych rozdziaach Czerwonej Ksigi, napisanych przez Bilba, pierwszego !hobbita, ktry zdoby saw w szerszym wiecie; zatytuowaon swoje wspomnienia Tam i z powrotem, poniewa opowiedzia w nich o swojej wyprawie na wschd i o powrocie do domu: ta wanie przygoda staa si powodem wpltania pniej wszystkich hobbitw w doniose wypadki Trzeciej Ery, opisane w niniejszej ksice. Wielu czytelnikw zechce moe jednak dowiedzie si wicej o tym godnym uwagi ludzie juna samym pocztku tej !opowieci, niektrzy za mognie posiada wczeniejszej ksiki. Dla tych wanie czytelnikw zamieszczam tu kilka uwag dotyczcych waniejszych spraw zaczerpnitych z zachowanych rde, traktujcych o hobbitach; przypominam te pokrtce przebieg wczeniejszej wyprawy. Hobbici to lud skromny, lecz bardzo staroytny, o wiele liczniejszy ongi ni dzi; kochaj bowiem pokj i cisz,i yzn, uprawn ziemi: najchtniej osiedlali si w dobrze rzdzonych i dobrze zagospodarowanych rolniczych krainach. Nie rozumiej i nigdynie rozumieli ani nie lubili maszyn bardziej skomplikowanych ni miechy kowalskie, myn wodny czy rczne krosna, chocia narzdziami rzemielniczymi "posugiwali si zrcznie. Nawetw staroytnych czasach oniemielali ich Duzi Ludzie, jak nas nazywaj, teraz za !unikaj ich trwonie i dlatego coraz trudniej spotka hobbita. Hobbici odznaczaj si doskonaym suchem i bystrym wzrokiem, a chocia #s skonni do tycia i nie lubi si spieszy bez potrzeby, ruchy maj zwinne i zgrabne. Zawsze posiadali dar szybkiego!i bezszelestnego znikania, jeli$zjawia si w pobliu ktry z Duych Ludzi, a nie yczyli sobie go spotka; udoskonalili "t sztuk tak, e ludziom dziwydaje si ona magi. W rzeczywistoci jednak hobbici nigdy nie studiowali magii w adnej postaci, nieuchwytnozawdziczaj jedynie zawodowej wprawie, a wskutek dziedzicznych uzdolnie, wytrwaych wicze i serdecznego zycia "si z ziemi doprowadzili j do"doskonaoci, ktrej wiksze imniej zrczne rasy nie mog naladowa. Hobbici s bowiem mali, mniejsi ni krasnoludy, a w kadym razie nie tak grubi i przysadzici, nawet jeli wzrostem niewiele im ustpuj.Wzrost hobbitw bywa rny, waha si od dwch do czterech stp naszej miary. Wdzisiejszych czasach mao ktry hobbit siga trzech !stp, ale - jak twierdz - rasaskarlaa, bo dawniej bywali wysi. Czerwona Ksiga mwi, e Bandobras Tuk (Bullroarer), syn Isengrima Drugiego, mierzy cztery i p stopy i mg dosiada konia. Wedle hobbickich kronik tylko dwaj sawni bohaterowie dawnych czasw przewyszali Bullroarera; ale o tej ciekawej historii powie nam wicej niniejsza ksika. Jeeli chodzi o hobbitw z Shireu, ktrych wanie dotyczy nasza opowie, by to za dni pokoju i dostatkw "lud wesoy. Ubierali si w jasne%kolory, szczeglnie lubili ty i zielony; rzadko nosili obuwie,poniewa stopy ich maj z natury tward, rzemienn podeszw i obronite s, podobnie jak gowa, bujnym, kdzierzawym wosem, zwykle kasztanowatym. Dlatego te jedynym rzemiosem nie praktykowanym wrd hobbitw byo szewstwo; u rk natomiast mieli dugie, zrczne palce i umieli wytwarza mnstwo poytecznych i adnych przedmiotw. Twarze mieli na og bardziej poczciwe ni pikne, szerokie, jasnookie, rumiane, o ustach skorych do miechu, jedzenia i picia. &Tote mieli si, jedli i pili jak najczciej i z wielkim !zapaem, lubili o kadej porze dnia artowa, a sze razy "na dzie je - o ile to byo moliwe. Byli gocinni, przepadali za zebraniami towarzyskimi, a podarki rwniehojnie dawali, jak chtnie przyjmowali. !Nie ulega wtpliwoci, e mimopniejszego rozdziau, hobbici s spokrewnieni o wiele bliej z nami ni z elfami, a nawet ni z krasnoludami. Niegdy mwili ludzkim jzykiem, na swj sposb oczywicie, te same rzeczy co my lubili i tych samych nie cierpieli. Ale nie sposb stwierdzi dokadnie, jakie wizao ich z nami pokrewiestwo. Pocztki hobbitw sigaj w gb Dawnych Dni, dzi ju zamierzchych i zapomnianych.Jedynie elfy dotd przechowuj pami minionychczasw, lecz tradycje te ograniczaj si niemal wycznie do ich wasnej !historii, w ktrej ludzie rzadkowystpuj, o hobbitach za wcale nie ma wzmianki. Mimo to jest rzecz jasn, e "hobbici yli cicho w rdziemiuprzez dugie lata, zanim inne ludy dowiedziay si o ich "istnieniu. A e wiat bd co bd roi si od rozmaitych niezliczonych dziwnych stworze, may ludek hobbicki bardzo niewiele znaczy wrd innych. Za ycia wszake Bilbai jego spadkobiercy, Froda, hobbici nagle, wbrew swoim yczeniom, stali si wani, "sawni i zamcili spokj narad Mdrcw oraz Duych Ludzi. Te czasy, Trzecia Era rdziemia, to ju dzisiaj "odlega przeszo i wszystkiekraje bardzo si od owej epoki zmieniy. Niewtpliwie jednak hobbici zamieszkiwali wwczaste same strefy, w ktrych dotd jeszcze yj: pnocno-zachodnie kraje starego wiata, na wschd od Morza. O pierwotnej ojczyniehobbici z epoki Bilba nie zachowali adnych wiadomoci.Umiowanie wiedzy (z wyjtkiem badania genealogii) nie byo wrd nich zbyt rozpowszechnione, lecz kilku hobbitw ze starych rodw studiowao ksigi o wasnej !przeszoci, a nawet zbierao u elfw, krasnoludw i ludzi zapiski z dawnych lat i dalekich krajw. Wasne, !hobbickie kroniki nie sigay wprzeszo prze osiedleniem si w Shire, a najstaroytniejsze legendy rzadko mwiy o zdarzeniach sprzed Dni Wdrwki. Niemniej jasno wynika z tych legend oraz z zachowanych w jzyku i obyczaju dowodw, e hobbici, podobnie jak wiele innych ludw, przywdrowali na zachd w zamierzchych czasach. Najdawniejsze !opowieci pozwalaj domyla si, e w pewnej epoce zamieszkiwali nad grnym biegiem Anduiny, midzy Wielkim Zielonym Lasem a Grami Mglistymi. O powodach pniejszej cikiej i niebezpiecznej przeprawy przez gry do Eriadoru - nie wiadomo dzi ju nic pewnego.rda hobbickie mwi o !rozmnoeniu si tutaj ludzi i o"cieniu, ktry pad na lasy i tak!je wypeni ciemnociami, e otrzymay now nazw Mrocznej Puszczy. Jeszcze przed przekroczeniem gr hobbici podzielili si na trzy szczepy, rnice si do znacznie midzy sob: Hartfootw, Stoorw i Fallohidw. Hartfootowie mieli skr bardziej smag, byli nisi i drobniejsi, nie nosili "brd ani butw; donie i stopy mieli ksztatne i zrczne; osiedlali si najchtniej w grach i na stokach pagrkw.Stoorowie, bardziej masywni i !ciszej budowy, rce i stopy mieli wiksze, a lubili szczeglnie rwniny oraz brzegi rzek. Fallohidzi, o !janiejszej cerze i owosieniu,!byli wysi i smuklejsi od innychhobbitw, a kochali si w drzewach i lasach. Hartfootowie mieli ongi wiele do czynienia z krasnoludami i "dugi czas przeyli u podny gr. Wczenie wywdrowali na zachd rozpraszajc si po caym Eriadorze a po Wichrowy Czub, gdy dwa pozostae szczepy jeszcze zamieszkiway Dzikie Kraje. Hartfootw uzna mona za najbardziej typowych przedstawicieli hobbitw, a take za najliczniejszych. #Bardziej ni inni skaniali si !do ycia osiadego, nie lubili si przenosi z miejsca na miejsce i najduej zachowali obyczaj przodkw zamieszkujc podziemne tunele albo nory. Stoorowie najduej trzymali si brzegw Wielkiej Rzeki Anduiny i najmniej stronili od "ludzi. Pniej ni Hartfootowieprzybyli na zachd, cignc dalej z biegiem Grzmicej Rzeki na poudnie. Tu wikszo z nich osiada na dugi czas midzy Tharbadem a granic Dunlandu, zanim ruszyli znowu na pnoc. Fallohidzi, najmniej liczni, stanowili pnocn ga. Nawizali serdeczniejsz ni "inni hobbici przyja z elfami, wicej wykazywali zdolnoci do jzykw i piewu ni do rzemiosa, a za najdawniejszych czasw woleliowy od uprawiania ziemi. Przebyli gry na pnoc od !Rivendell i powdrowali w d rzeki zwanej Szar Wod. W Eriadorze wkrtce przemieszali si z innymi szczepami, ktre tu wczeniej od nich osiady, lecz, jako odwaniejsi i bardziej przedsibiorczy, czsto wybijali si na przywdcw wrd Hartfootwi Stoorw. Nawet za czasw Bilba mona byo jeszcze zauway silne wpywy krwi fallohidzkiej w yach najznakomitszych rodw, jak Tukowie lub dziedzice Bucklandu. W zachodniej czci Eriadoru, midzy Grami Mglistymi a Ksiycowymi, hobbici zastali "ludzi i elfw. yy tu jeszcze !niedobitki Dunedainw, krlw wrd ludzi, pochodzcych zza Morza, z Westernesse; lecz wymierali szybko, a ich ogromne Pnocne Krlestwo !pustoszao stopniowo. Byo a za wiele miejsca dla nowych przybyszw i wkrtce hobbici zaludnili ten kraj tworzc porzdne osiedla. Wikszo prymitywnych osiedli od dawnaznikna i za czasw Bilba zostaa ju zapomniana; jednowszake z tych, ktre najwczeniej doszy do znaczenia, przetrwao, jakkolwiek mniejsze ni ongi; znajdowao si ono w Bree, otoczone krain zwan !Zalesiem, o jakie czterdziecimil na wschd od Shireu. Z pewnoci w tej wanie dawnej epoce hobbici nauczyli si alfabetu i zaczli pisa wzorujc si na Dunedainach, ktrzy z kolei nabyli t umiejtno od elfw. W tym take okresie hobbici zapomnieli swego pierwotnego jzyka i odtd przejli Wspln Mow, zwan inaczejjzykiem Westron, panujc we wszystkich krainach rzdzonych przez krlw, od Arnoru do Gondoru i na wybrzeach Morza od Belfalas do Lune. Zachowali jednak kilka sw starego jzyka, a take odrbne nazwy miesicyi dni tygodnia oraz mnstwo imion wasnych. Mniej wicej w tej samej epoce koczy si okres legend, a zaczyna historia hobbitw wraz z wprowadzeniem rachuby czasu.Albowiem w tysic szeset pierwszym roku Trzeciej Ery dwaj Fallohidzi, bracia Marcho i Blanko, wyruszyli z Bree; uzyskawszy pozwolenie wielkiego krla w Fornocie, #przeprawili si z liczn rzesz hobbitw przez Rzek Brunatn - Baranduin. Przeszli przez Most Kamiennych ukw zbudowanyw okresie potgi Krlestwa Pnocy i zajli na swoj siedzib cay obszar midzy rzek a Dalekimi Wzgrzami. Wzamian mieli tylko utrzymywaw porzdku Wielki Most oraz wszystkie inne most i drogi, udziela pomocy gocom krlewskim i uznawa zwierzchnictwo krla. W ten $sposb zacza si era Shireu,bo rok przekroczenia rzeki Brandywiny (jak hobbici j przezwali) sta si pierwszym rokiem Shireu, a wszystkie pniejsze daty liczono od niego. Osiadli na zachodzie hobbici natychmiast pokochali swoj now ojczyzn i pozostali w niej; wkrtce te "znw wyczyli si z historii &ludzi i elfw. Pki istnia krl, byli jego poddanymi, lecz z imienia tylko, bo naprawd "rzdzili nimi wani wodzowie, !a hobbici wcale si nie mieszalido wydarze rozgrywajcych !si na wiecie poza ich krajem.Podczas ostatniej bitwy pod Fornostem przeciw czarnoksinikowi, Wadcy Angmaru, posali na pomoc garstk ucznikw; tak przynajmniej twierdz, bo w ludzkich kronikach brak o tym jakiejkolwiek wzmianki. Ale ta wojna przyniosa kres Krlestwu Pnocy, a wwczashobbici zawadnli krajem !samodzielnie i wybrali spord swoich wodzw thana, eby przej wadz po krlu, ktrego zabrako. Przez "nastpne tysice lat yli w niezamconym niemal pokoju. Po Czarnej Pladze (37 r. wg Kalendarza Shireu) roli w liczb i dostatki a do katastrofalnej Dugiej Zimy i spowodowanego przez ni godu. Mnstwo ludu wtedy wygino, lecz w czasach, o !ktrych mwi ta opowie, niepamitano ju Chudych Lat !(1158 -1160), a hobbici zdyliponownie przywykn do dobrobytu. Ziemia bya bogata !i askawa, a chocia na dugi czas przed przybyciem hobbitw opuszczona, z dawna doskonale zagospodarowana, tam bowiem!krlowie mieli ongi swoje licznefermy, pola zb, winnice i lasy. Kraj cign si na czterdzieci staj od Dalekich Wzgrz a do mostu na !Brandywinie i na pidziesit od pnocnych wrzosowisk do moczarw na poudniu. Hobbicinazwali go Shireem; bya to kraina podlega wadzy thana, synna z adu i spokoju; w tymmiym zaktku pdzili spokojny, stateczny ywot i coraz mniej troszczyli si o reszt wiata, po ktrym "kryy ze moce, a wreszcie doszli do przewiadczenia, e pokj i dostatek panuj wszdzie w rdziemiu i e wszystkie rozsdne stworzenia korzystaj z tego przywileju. Zataro si w ich "pamici, moe zatarli umylnie,to, co przedtem wiedzieli - a nigdy nie wiedzieli duo - o Stranikach i o trudach tych, ktrzy umoliwili tak dugi pokj w Shire W rzeczywistoci kto ich chroni, lecz hobbici o tym zapomnieli. aden szczep hobbitw i w adnej epoce dziejw nie !odznacza si wojowniczoci i nigdy hobbici nie bili si midzy sob. Dawnymi czasy oczywicie bywali zmuszani dowalki, eby utrzyma si pord nieprzyjaznego wiata,lecz w epoce Bilba wojny te naleay ju do historii staroytnej. Nikt ze wspczesnych Bilbowi nie !mg ju pamita ostatniej bitwy, jaka rozegraa si w granicach Shireu, kiedy to w roku 1147 (ery Shireu) Bandobras Tuk zwyciy na Zielonych Polach i odpar najazd orkw. Nawet klimat z czasem zagodnia, a wilki, ktre ongi podczas srogich nienych zim cigny !wygodniae z pnocy, znano teraz jedynie z bajek starcw.Chocia wic w Shire przechowywao si troch "ora, suy on zazwyczaj doozdoby cian nad kominkami lub wystawiony by w muzeum w Michel Delving. Muzeum to nazywano Domem Mathom, bo nazw mathom okrelali hobbici wszelkie rzeczy doranie na nic nieprzydatne, ktrych wszake nie chcieli wyrzuca. W hobbickich mieszkaniach gromadzio si mnstwo rnych mathom, do nich te mona by zaliczywikszo urodzinowych podarkw przechodzcych z rk do rk. Mimo wszystko, wrd wygd ipokoju hobbici wci jeszcze zachowali zadziwiajco wiele "hartu. Jeeli ju dochodzio dowalki, nieatwo byo ich sposzy lub zabi; moe jedn z przyczyn - i to nie ostatni - niezmordowanego upodobania hobbitw do dobrych rzeczy byo to, e w razie koniecznoci umieli si bez nich obywa; wytrzymywali srogie mczarniez rki wroga, bl, chody i .tmp0 rkPLKsjk&k{A c0 T c    c "7(e & c1 b<Rburze tak dzielnie, e zdumiewali tych, ktrzy nie znajc dobrze hobbitw sdzili ich z pozorw: z tustych brzuchw i sytych twarzy. Nieskorzy do ktni, nie zabijali dla rozrywki adnych yjcych istot, lecz przyparci do muru stawali !mnie, sync z bystrego okai pewnoci rki. Nie tylko "wtedy, gdy mieli uk i strzay. Kiedy hobbit schyla si po kamie, kade obce stworzenie dobrze wiedziao, e lepiej zrobi, jeli szybko uskoczy do kryjwki. Pocztkowo wszyscy hobbici mieszkali w norach ziemnych -tak przynajmniej powiadaj - i w tego rodzaju mieszkaniachpo dzi dzie czuj si najbardziej swojsko. Z czasem wszake musieli przyj rwnie inne formy budownictwa. Za ycia Bilba w Shire tylko najbogatsi i najbiedniejsi przestrzegali starego obyczaju. Biedacy mieszkali w prymitywnych jamach, w prawdziwych norach, o jednym oknie lub bez okien w ogle; zamoni hobbici budowali sobie zbytkowne odmiany tradycyjnych nor. Nie wszdzie jednak mona byo znale odpowiedni teren do budowy obszernych, rozgazionych korytarzy podziemnych (zwanych po hobbicku smajalami). W paskich, nizinnych okolicach hobbici, ktrych wci przybywao, zaczli wznosi domy nad ziemi. A nawet w grzystych stronach i w starych osiedlach, jak Hobbiton albo Tukon, czy te w stolicy Shireu, w Michel Delving na Biaych Wzgrzach,powstao wiele domw z drzewa, cegy i kamienia. Szczeglnie upodobali je sobie mynarze, kowale, powronicy #i ciele oraz inni rzemielnicy; hobbici bowiem, nawet majc nory mieszkalne, na warsztatyod dawna zwykli budowa szopy. Podobno zwyczaj wznoszenia na fermach budynkw gospodarskich i stod pierwsi wprowadzili mieszkacy Moczarw z nizin nad Brandywin. Hobbici z tej czci kraju, zwanej "Wschodni wiartk, byli dotdzy, nogi mieli grube i podczas ddystej pogody nosili buty na mod krasnoludzk. Nie ulegao !wszake wtpliwoci, e w ichyach pyno duo krwi Stoorw, o czym wiadczy zarost, hodowany przez wielu z nich na brodzie. Hartfootowie i Fallohidzi nie mieli ani ladu zarostu. Wikszo hobbitw z Moczarw i z Bucklandu na wschodnim brzegu Rzeki, !ktrym nastpnie zawadnli, "przybya pniej do Shireu z #dalekiego poudnia; trafiay siwrd nich osobliwe imiona i dziwne sowa, nie spotykane w innych okolicach. Moliwe, e sztuka budowlana, tak jak wiele innych rzemios, zostaa przeszczepiona od Dunedainw. Ale mogli si jej rwnie nauczy hobbici bezporednio od elfw, mistrzw ludzkoci w jej zaraniu. Albowiem elfy Wysokiego Rodu nie opuciy jeszcze rdziemia i zamieszkiway podwczas w Szarej Przystani na zachodzie oraz w innych miejscowociach niezbyt odlegych od Shireu. Za Marchiami na zachodzie widniay trzy wiee elfw, stojce tam od niepamitnychczasw. W blasku ksiyca lniy one daleko wok. Najwysza bya jednoczenie najdalsz i sterczaa samotniena zielonym wzgrzu. Hobbici zZachodniej wiartki utrzymywali, e z jej szczytu wida Morze, lecz aden hobbit, o ile wiadomo, nigdy !si na ten szczyt nie wdrapa. Prawd mwic, bardzo nieliczni hobbici widzieli w !yciu Morze i eglowali po nim,a jeszcze mniej byo takich, ktrzy powrcili, by o tym opowiedzie. Na og hobbici nieufnie spogldali nawet na #rzeki i dki, mao ktry te $umia pywa. Im duej trwayspokojne dni Shireu, tym rzadziej hobbici wdawali si w rozmowy z elfami, a wreszciezaczli si ich lka i podejrzliwie traktowa tych, ktrzy si z nimi zadawali; sama nazwa Morze staa si postrachem i wrb mierci dla hobbitw, wic odwrcili twarze od wzgrz na zachodzie. Moe wic nauczylisi budownictwa od elfw, a moe od ludzi, w kadym raziestosowali t sztuk na swj wasny sposb. Nie wznosili wie. Domy hobbitw byway zazwyczaj dugie, niskie i wygodne. Najdawniejsze stanowiy waciwie tylko pewn nadziemn odmian !smajalw, kryto je strzech!z siana lub somy albo darnin,a cianom nadawano ksztat nieco wypuky. Ten typ budownictwa naley jednak dowczesnego okresu Shireu, od !dawna ju hobbici zmienili je i udoskonalili dziki sposobom, ktrych nauczyli si od krasnoludw lub ktre sami wynaleli. Najbardziej charakterystyczn cech hobbickiej architektury pozostao upodobanie do okrgych okien, a nawet drzwi. Domy i nory hobbitw z Shireubyway zwykle obszerne i zamieszkae przez liczne !rodziny. (Bilbo i Frodo Baggins, jako bezenni, stanowili wyjtek, jak zreszt pod wielu innymi wzgldami, !choby pod tym, e przyjanili!si z elfami). Niekiedy, jak na przykad u Tukw z Wielkich Smajalw albo u Brandybuckwz Brandy Hallu, kilka spokrewnionych pokole yo razem w zgodzie (mniejszej lubwikszej) w jednej dziedzicznej siedzibie rozbudowanej w liczne bocznetunele. Wszyscy hobbici bd #co bd mieli silnie rozwinite poczucie rodowej wizi i bardzo dokadnie orientowali si w swoich pokrewiestwach.Wywodzili dugie i zawie rodowody, krelc drzewa genealogiczne o mnstwie rozgazie. Obcujc z hobbitami trzeba pamita, kto z kim jest spokrewniony i w jakim stopniu. Byoby niemoliwe pomieci w tej ksice drzewo genealogiczne obejmujce bodaj najwaniejsze rody z epoki, o ktrej tu opowiadamy. Drzewo takie dodane na kocu Czerwonej Ksigi Marchii Zachodniej stanowi samo w #sobie spor ksieczk, ktra kademu, kto nie jest hobbitem, wydaaby si straszliwie nudn. Hobbici przepadaj za takimi wywodami, pod warunkiem, eby byy cise: lubi znajdowa w ksikach to, coi bez nich dobrze wiedz, ale przedstawione jasno, prosto i bez sprzecznoci. 2 O fajkowym zielu Jest jeszcze pewna sprawa, ktrej mwic o dawnych hobbitach nie wolno pomin, a mianowicie dziwaczne przyzwyczajenie tego ludu: hobbici ssali czy te wdychali za pomoc drewnianych lub glinianych fajek dym rozarzonych lici ziela, zwanego zielem albo liciem fajkowym; bya to prawdopodobnie jaka odmiananicotiany. Gboka tajemnica okrywa pochodzenie tego szczeglnego zwyczaju czy moe sztuki, jak woleli go nazywa hobbici. Wszystko, co na ten temat udao si w !staroytnoci wykry, zebra Meriadok Brandybuck (pniejszy dziedzic Bucklandu), poniewa za i on,!i tyto z Poudniowej wiartkigraj pewn rol w dalszym opowiadaniu, przytocz tu uwagi, zamieszczone na wstpie do jego Zielnika Shireu. Z ca pewnoci - pisze Meriadok Brandybuck - wolno nam t sztuk uzna za nasz wasny wynalazek. Kiedy hobbici zaczli pali fajki - nie wiadomo, bo z najdawniejszych nawet legendi kronik rodzinnych wynika, eju w zamierzchych czasach zwyczaj by ustalony. Od wiekw mieszkacy Shireu palili rozmaite zioa, jedne gorsze, inne lepsze. Wszystkiejednak wiadectwa zgadzaj si co do tego, e pierwsze prawdziwe ziele fajkowe wyhodowa Tobold Hornblower w swoich ogrodach w Longbottom, w Poudniowej wiartce, za panowania Isengrima Drugiego, okoo roku#1070 ery Shireu. Po dzi dzie najlepszy krajowy tyto pochodzi z tej wanie okolicy, a najbardziej lubiane jego odmiany nosz nazwy: Licie z Longbottom, Stary Toby i Gwiazda Poudnia. W jaki sposb Stary Toby uzyska t rolin, nie wiadomo, bo umar nie zwierzywszy nikomu sekretu. !Zna si na zioach, nie by jednak podrnikiem. Podobno za modu bywa czsto w Bree, w tej bowiem krainie i za naszych czasw ronie ona bujnie na poudniowych stokach wzgrz. Hobbici z Bree twierdz, e to oni pierwsi palili w fajkach prawdziwe fajkowe ziele. Co prawda hobbici z Bree we wszystkim roszcz sobie prawa do pierwszestwa przedhobbitami z Shireu nazywajcich kolonistami; w tym wszake szczeglnym przypadku pretensje ich wydaj mi si do uzasadnione. Niewtpliwie nie skdind, lecz z Bree sztuka palenia prawdziwego fajkowego ziela rozpowszechnia si w ostatnim stuleciu midzy krasnoludami i takimi istotami,jak Stranicy, czarodzieje, rni wdrowcy, bo ruch jest niemay przez ten kraj, ktry by z dawna wzem wielu !szlakw. Tak wic za kolebk iorodek sztuki fajkowej uznamona star gospod w Bree Pod Rozbrykanym Kucykiem,w ktrej od niepamitnych czasw gospodarzya rodzina Butterburw. Mimo to poczynione przeze mnie podczas wielu wypraw napoudnie obserwacje przekonay mnie, e ojczyzn ziela fajkowego nie jest naszacz wiata, lecz e przywdrowao ono do nas z doliny Anduiny, tam za, jak przypuszczam, przywieli je zza Morza ludzie z Westernesse. Ronie ono obficie w Gondorze, jest tam bujniejsze i wysze ni na !pnocy, gdzie nigdy nie pleni si dziko i gdzie udaje si tylko w zacisznych zaktkach, jak wanie w Longbottom. W Gondorze ludzie zw je pachnc psiank i ceni jedynie za wo i pikne kwiaty. Stamtd to ziele przewoono Zielon #ciek dalej w cigu dugich stuleci, dzielcych nasze czasy od wyprawy Elendila. Lecz Dunedainowie z Gondoru rwnie przyznaj, e to hobbici pierwsi uyli ziela do fajek. Nawet aden z czarodziejw nie wpad wczeniej na ten pomys. Jeden wszake czarodziej, ktrego znaem osobicie, z dawna tej sztuki si nauczy idoszed w niej do wielkiej wprawy, jak zreszt we wszystkim, czym si zechcia bawi. 3 O ustroju Shireu Shire dzieli si na cztery "czci, na wiartki, o ktrych ju wspominaem: Pnocn, Poudniow, Wschodni i !Zachodni; te z kolei dzieliy si na krainy, ktrych nazwy pochodziy od nazwisk znakomitych starych rodw, jakkolwiek w epoce, gdy rozgryway si opisane w tej ksice wypadki, spotykao si czsto hobbitw danego nazwiska poza krain niegdy do ich przodkw nalec. Wprawdzie wszyscy niemal potomkowie rodziny Tukw mieszkali jeszcze w Tukonie, lecz nie mona tego samego powiedzie o innych, jak na przykad Bagginsowie albo Boffinowie. Poza wiartkami pozostaway Marchie Wschodnia i Zachodnia: Buckland (Wyprawa, str. ) i Marchia Zachodnia, doczonedo Shireu w r. 1462 wg Kalendarza Shireu. Shire podwczas nie mia wcale wasnego rzdu w !cisym znaczeniu tego sowa. Rody najczciej same !rzdziy swoimi sprawami. Cayniemal czas wypeniaa hobbitom produkcja ywnoci oraz jej zjadanie. Obywatele #Shireu byli na og hojni, nie !apczywi, lecz powcigliwi i !skonni zadowala si tym, co !mieli, tote wielkie i mniejsze gospodarstwa rolne, warsztatyi drobne przedsibiorstwa handlowe przechodziy z pokolenia na pokolenie nie zmieniane. ya, oczywicie, starodawna tradycja monych krlw z Fornostu, czyli z Norbury, jak hobbici nazywali $t twierdz lec na pnoc od Shireu. Lecz od tysica niemal lat nie byo ju tych krlw, a ruiny ich stolic zarosa trawa. Mimo to hobbicimwili o dzikusach i zych stworach (na przykad o trollach), e to s istoty, ktre nigdy nie syszay o krlu. Przypisywali bowiem owym dawnym krlom wszystkie swoje podstawowe prawa; przestrzegali ich zazwyczaj z dobrej woli, poniewa byy to prawa (jak powiadali) staroytne i sprawiedliwe. Niewtpliwie rd Tukw przodowa wrd hobbitw z Shireu przez dugie wieki, poniewa urzd thana przeszed na Tukw (od Oldbuckw) kilkaset lat temu i odtd zawsze gowa tego rodu piastowaa ow godno. Thanprzewodniczy sdownictwu, zwoywa wiece i dowodzi siami zbrojnymi, poniewa jednak sdy i wiece zbieray si tylko w razie szczeglnej !potrzeby, co si od dugich latwcale nie zdarzao, urzd thana sta si jedynie chlubnym tytuem i niczym wicej. Rodzina Tukw cieszya si nadal wyjtkowympowaaniem, bya bowiem bardzo liczna i bogata, a przy tym w kadym pokoleniu podzia osobnikw silnego charakteru, skonnych do dziwactw, a nawet do awanturniczych przygd. Te ostatnie cechy co prawda tolerowano raczej (i to tylko ubogaczy) nili pochwalano. Niemniej przetrwa obyczaj nazywania gowy tego rodu Wielkim Tukiem i dodawania dojego imienia w razie potrzeby numeru porzdkowego: na przykad Isengrim Drugi. Jedynym rzeczywistym urzdem w wczesnym Shire bya godno burmistrza miasta Michel Delving, ktrego wybierano co siedem lat podczas Wolnego Jarmarku na Biaych Wzgrzach w dzie przesilenia, czyli w poowie lata. Obowizki burmistrza ograniczay si niemal wycznie do przewodniczeniana bankietach wydawanych z okazji wit hobbickich, nadzwyczaj licznych. Lecz z "godnoci burmistrza czyy si funkcje Najwyszego Poczmistrza i Pierwszego !Szeryfa, musia wic kierowa listonoszami oraz szeryfami. Byy to jedyne dwa rodzaje !suby publicznej w Shire, przyczy poczta miaa znacznie wicej do roboty ni policja. Nie wszyscy hobbici umieli pisa, lecz ci, ktrzy t sztuk posiedli, pisali niezmordowanie do mnstwa przyjaci (oraz do wybranych osb z rodziny), mieszkajcych w takiej odlegoci, e spacerkiem w "cigu popoudnia nie dao si do nich doj. Szeryfami nazywali hobbici swoj policj czy cilej mwic to, co w Shire za policj uchodzio. Szeryfowie nie nosili mundurw (o takich rzeczach hobbici nigdy nie $syszeli), wyrniali si tylko pirem na czapce; w praktyce byli raczej pastuchami ni policjantami i zajmowali si czciej szukaniem zbkanego byda ni pilnowaniem porzdku wrd ludnoci. W caym kraju liczono ich dwunastu, po !trzech na kad wiartk, do utrzymywania adu wewntrznego. Znacznie liczniejszy zastp, powikszany lub zmniejszany zalenie od potrzeb, patrolowa granice strzegc, by wszelkiego rodzaju obcokrajowcy, wielcy czy mali,nie czynili szkd. W czasach, w ktrych zaczyna si nasza opowie, oddzia Pogranicznikw - jak ich nazywano - znacznie wzmocniono. Kryy bowiem niepokojce wiadomoci i skargi na dziwne stwory i osoby grasujce na pograniczu, a nawet przekraczajce granic: znak, e co jest nie w porzdku i nie tak, jak byo dotd - natomiast tak, jak bywao dawnymi czasy wedle wiadectwa starych bajek i legend. Mao kto zwrci uwag na ten objaw, nawet Bilbo nie mia pojcia o jego prawdziwym znaczeniu. "Szedziesit lat upyno, odkd wyruszy na swoj pamitn wypraw; Bilbo by ju stary nawet jak na hobbita, a hobbici nierzadko yj do stu lat; wszelkie jednak pozory wiadczyy, e sporo mu jeszcze zostao z bogactw przywiezionych z podry. Jak wiele czy jak mao - tego nikomu nie zwierzy, nawet ulubionemu bratankowi imieniem Frodo. Nadal te przechowywa w tajemnicy Piercie, znaleziony podczas wyprawy. 4 O znalezieniu Piercienia Opowiedziaem w ksice pod tytuem Hobbit o tym, jak pewnego dnia do domu Bilba przyby Gandalf Szary, Czarodziej, a z nim trzynastu krasnoludw: nie byle kto zreszt, lecz sam Thorin Dbowa Tarcza, potomek krlw, oraz dwunastu jego towarzyszy wygnania. Z t kompani Bilbo - ku swemu nigdy nie wyczerpanemu zdumieniu - wyruszy w kwietniowy poranek roku 1341(wg Kalendarza Shireu) na poszukiwanie wielkich skarbw, bogactw krasnoludw, ongi wasnoci Krlw Spod Gry, pod Ereborem w kraju Dal, hen, na wschodzie. Skarby znaleziono, a smoka, ktry ich strzeg, zabito. Jakkolwiek przed ostatecznym zwycistwem stoczono Bitw Piciu Armii, jakkolwiek poleg w niej wroga, bl, chody i .tmp0 rkPLKsjk&k coS c; c5##" E$ c'/ c7:bk; @zT?@ABCDEFGHIJKLMNOP Rozdzia 1 Zabawa z dawna oczekiwana Kiedy pan Bilbo Baggins z Bag End oznajmi, e wkrtce zamierza dla uczczenia sto jedenastej rocznicy swoich urodzin wyda szczeglnie wspaniae przyjcie - w caymHobbitonie poszy w ruch jzyki i zapanowao wielkie podniecenie. Bilbo by wielkim bogaczem i wielkim dziwakiem, stanowi wShire przedmiot powszechnegozainteresowania od #szedziesiciu lat, to jest od czasu swego zagadkowego zniknicia i niespodziewanego powrotu. O bogactwach, ktreprzywiz z podry, opowiadano w okolicy legendy !i og wierzy - wbrew sowommiejscowych starcw - e podPagrkiem w Bag End cign si podziemia, wypenione skarbami. Gdyby to nie wystarczao, eby mu zdoby saw, by jeszcze godny podziwu z innej przyczyny, poniewa mimo podeszego a, bl, chody i .tmp0 rkPLKsjk&p c / c] ck"' c;- c1B8J@wieku zachowa peni si. #Czas pyn, lecz nie mia, jaksi zdawao, wadzy nad panem Bagginsem. Majc lat dziewidziesit Bilbo wyglda tak samo jak w !wieku lat pidziesiciu. Gdy skoczy dziewidziesit dziewi lat, zaczto o nim !mwi, e si dobrze trzyma, ale suszniej byoby powiedzie, e si wcale nie #zmienia. Ten i w krci gowi myla, e za wiele tego dobrego: nie zdawao im si !sprawiedliwe, e kto posiada wieczn (pozornie) modo, na dodatek do niewyczerpanych (rzekomo) bogactw. - Bdzie musia za to kiedy #zapaci - mwili. - To nie jestnaturalne, wyniknie z tego jaka bieda. Ale bieda jak dotd nie wynika, a pan Baggins tak by"hojny, e wikszo hobbitw chtnie mu przebaczaa i dziwactwa, i szczcie. Bilbo wymienia od czasu do czasu wizyty ze swymi kuzynami ( z wyjtkiem oczywicie Bagginsw z Sackville) i mia licznych oddanych wielbicieli wrd hobbitw z mniej dostojnych i uboszych rodzin.Nie nawiza jednak z nikim serdeczniejszej przyjani, pki nie zaczli dorasta modsi krewniacy. Najstarszy spord nich, mody Frodo Baggins, by ulubiecem Bilba. Ukoczywszy#dziewidziesit dziewi lat Bilbo usynowi Froda, mianowago swoim spadkobierc i sprowadzi na stae do Bag End; w ten sposb wszelkie nadzieje Bagginsw z Sackvillerozwiay si ostatecznie. "Przypadek zrzdzi, e Bilbo i Frodo obchodzili urodziny tegosamego dnia, 22 wrzenia. Zamieszkaj ze mn, chopczekochany - powiedzia Bilbo do Froda. - Bdzie nam wygodniejrazem wyprawia urodziny. Frodo podwczas by jeszcze smarkaczem, jak hobbici nazywali nieodpowiedzialnych dwudziestolatkw, ktrzy wprawdzie wyroli z "dziecistwa, lecz nie osignlipenoletnoci, czyli trzydziestu trzech lat. !Mino dalszych lat dwanacie.Co roku dwaj Bagginsowie urzdzali wesoe przyjcia z okazji podwjnych urodzin, lecz tej jesieni spodziewano si czego nadzwyczajnego: Bilbo mia skoczy sto jedenacie lat - a to liczba do osobliwa i wiek, nawet dla hobbita, szacowny (sam stary Tuk doy tylko stu trzydziestu lat); Frodo za "koczy lat trzydzieci trzy - znamienna liczba oznaczajcapenoletno. "Nie prnoway wic jzyki w Hobbitonie i Nad Wod; pogoski o spodziewanej uroczystoci szerzyy si po caym kraju. Dzieje i charakterpana Bilba Bagginsa znw stay si gwnym tematem wszystkich rozmw, a starcy zauwayli, e nagle wzrs popyt na ich wspomnienia. Nikogo jednak nie suchano z takim skupieniem jak sdziwego Hamfasta Gamgee, zwanego powszechnie Dziaduniem. Rozprawia on w maej gospodzie Pod Bluszczem przy drodze Nad Wod i przemawia ze znajomoci rzeczy, bo przez czterdzieci lat pielgnowa ogrd w Bag End, a przedtem pracowa tam jako pomocnik ogrodnika Holmana. Teraz, gdy si postarza i koci mu !zesztywniay, zda t robot na swego najmodszego syna, Sama Gamgee. Zarwno ojciec,jak syn byli w przyjaznych stosunkach z Bilbem i Frodem. Mieszkali na Pagrku, tuz pod siedzib Bilba, przy ulicy Bagshot Row pod numerem trzecim. - Pan Bilbo to bardzo grzecznyi rozmowny hobbit, zawsze to powiadaem - owiadczy #Dziadunio. I mwi prawd. Bilbotraktowa go jak najgrzeczniej, zwraca si do niego panie Hamfacie i !czsto zasiga jego rad co douprawy warzyw, poniewa w !dziedzinie rolin bulwiastych, aszczeglnie ziemniakw, dziadunio w opinii caego ssiedztwa (i w swojej wasnej) uchodzi za najlepszego znawc. - A jak si wam podoba ten Frodo, co z panem Bilbo mieszka? - spyta stary Noakes z Nad Wody. - Nazywasi Baggins, ale, jak powiadaj, wicej w nim z Brandybucka ni Bagginsa. Licho wie, dlaczego taki Baggins z Hobbitonu poszuka sobie ony a gdzie w Bucklandzie, gdzie mieszkaj sami dziwacy. "- Nie mog by inni - wtrci si Dad Twofoot, najbliszy ssiad Dziadunia - skoro siedz na gorszym brzegu Brandywiny i tu pod Starym Lasem. Jeeli bodaj poowa tego, co mwi, jest prawd, musi to by ponure i ze miejsce. - Masz racj, Dadzie - przytakn Dziadunio. - Brandybuckowie wprawdzie niemieszkaj w Starym Lesie, ale,jak si zdaje, rodzina jest rzeczywicie zbzikowana. Zabawiaj si pywaniem !dkami po tej wielkiej rzece, a to jest przeciw naturze. Nie dziw, e z tego wyniko nieszczcie. No, ale swoj drog pan Frodo jest tak dobrym modym hobbitem, e lepszego nie potrzeba. Bardzo podobny do pana Bilba, nie "tylko z wygldu. Bd co bdmia Bagginsa za ojca. Pan Drogo Baggins by przyzwoitym, szanowanym hobbitem i nigdy o nim wiele "nie mwiono, pki nie uton. !- Uton? - powtrzyo kilka gosw. Wszyscy oczywicie znali t histori, a take rozmaite jeszcze bardziej ponure pogoski na ten temat,ale hobbici namitnie lubi legendy rodzinne, chcieli wic !usysze ca rzecz na nowo. - Ano, tak mwi - rzek dziadunio - wiecie, pan Drogo #oeni si z t biedn pann Primul Brandybuck. Bya ona cioteczn siostr naszego pana Bilba, po kdzieli, bo miaa za matk najmodsz crk Starego Tuka; pan Drogoza by jego przestryjecznym bratem. Wic panicz Frodo jest jednoczenie jego ciotecznym siostrzecem i stryjecznym bratankiem, zaley od ktrej strony !patrze, ma si rozumie. Pan Drogo bawi w odwiedzinach u swojego tecia, starego pana Gorbadoka, u ktrego czsto bywa od czasu oenku (lubi dobrze zje, a u starego Gorbadoka jadao si "wspaniale); wybra si dk na rzek, no i oboje z on utonli, a nieborak Frodo, may jeszcze dzieciak, zosta sierot. "- Syszaem, e wypynli po !obiedzie przy ksiycu - rzekstary Noakes - i e d posza na dno, bo Drogo za wiele way. !- A ja syszaem, e to ona go pchna do wody, a on j wcign za sob - odezwa si Sandyman, mynarz z Hobbitonu. - Nie powiniene sucha wszystkiego, co mwi - odpar Dziadunio, ktry !niezbyt lubi mynarza. - po cogada o popychaniu, kiedy wiadomo, e taka d to zdradliwa sztuka, nawet jeelikto w niej siedzi spokojnie; nie potrzeba szuka innych przyczyn nieszczcia. Jak !byo, tak byo, a Frodo zosta$sierot i zabka si, mona powiedzie, midzy tych dziwakw z Bucklandu, bo go wychowywano w Brandy Hallu. Tok tam by jak w krliczym gniedzie. U starego pana Gorbadoka nigdy mniej ni stu !krewniakw naraz nie gocio. !Pan Bilbo nie mg nic lepszegozrobi, ni zabra malca z powrotem midzy przyzwoitych hobbitw. Ale rozumie si, e dla Bagginsw z Sackville to by cios okropny. Ju kiedy pan Bilbo wyjecha i wszyscy go !mieli za umarego, liczyli, e dostan Bag End. A tymczasem#wrci i przepdzi ich z domu,#i odtd yje i yje, i wcale niewyglda starzej ni przed laty... niech mu bdzie na zdrowie! Nagle znalaz sobie spadkobierc i wszystko jak #si naley zaatwi urzdowo. Bagginsowie z Sackville nigdy ju nie zobacz domu w Bag End od rodka... Przynajmniej mam nadziej, e do tego nie dojdzie. - Jak mwi, w Bag End zakopany jest adny grosz - odezwa si obcy hobbit, kupiec przybyy z Zachodniej wiartki, z miasta Michel Delving. - Wedle tego, co syszaem, cay wierzchoek Pagrka jest wydrony w rodku i korytarze s tam zapchane skrzyniami penymi srebra, zota i klejnotw. !- No, tocie syszeli wicej, ni ja mog powiedzie - odpar Dziadunio. - Nic nie wiem o adnych klejnotach. "Pan Bilbo nie skpi pienidzy i nie wida, eby mu ich brakowao, ale o adnych wydronych w Pagrku tunelach nie syszaem. Widziaem za to pana Bilba, kiedy wrci z wyprawy, "szedziesit lat temu. Byem jeszcze wtedy maym chopakiem. Dopiero w kilka latpniej stary Holman (cioteczny brat mojego ojca) wzi mnie do siebie na praktykanta, ale tego dnia zawoa mnie do Bag End, ebym pomg mu pilnowa trawnikw i ogrodu od zdeptania podczas licytacji. Atu w poowie wyprzeday pan Bilbo zjawia si na Pagrku i prowadzi kuca objuczonego ogromnymi workami i paru skrzyniami. Nie przecz, byy w tych bagaach na pewno skarby, ktre pan Bilbo zdobyw dalekich krajach, gdzie, jak $mwi, s cae gry zota. Ale!nie byo tego tyle, eby tunelew Pagrku wypeni. Mj chopak, Sam, wie o tych rzeczach wicej jeszcze ode mnie. Stale si krci po Bag End. Przepada za historiami z dawnych czasw i sucha pilnie wszystkiego, co pan Bilbo opowiada. Pan Bilbo nauczy go abecada... nie zrobi tego, uwaacie, ze zych chci i mam nadziej, e nic zego z tego nie wyniknie. Elfy i smoki! - powiadam mojemu synowi. - Dla ciebie i dla mnie waniejsze s ziemniaki i kapusta. Nie mieszaj si do spraw hobbitw, co wyej ni ty stoj, bo napytasz sobie kopotw za wielkich na twojgow. Tak powiedziaem mojemu chopcu i to samo mgbym kademu powtrzy - doda patrzc znaczco na obcego i na mynarza. Dziadunio jednak nie przekona swoich suchaczy. Legenda o bogactwach Bilba zakorzenia si gboko w umysach modego hobbickiego pokolenia. - Ale pewnie pan Bilbo sporo przez ten czas dooy do tego, co wtedy przywiz - rzek mynarz wyraajc powszechne przewiadczenie. !- Czsto wyjeda z domu. A widzielicie te, jacy zagraniczni gocie odwiedzali go tutaj: przychodziy po nocach krasnoludy, przychodzi ten stary wdrowny magik Gandalf i wielu innych. Mwcie sobie, Dziaduniu, co chcecie, ale BagEnd to dziwne miejsce i dziwnihobbici tam mieszkaj. - A wy sobie mwcie, co chcecie, ale znacie si na tymtak samo, jak na egludze, panie Sandymanie - odpar dziadunio, ktry w tej chwili czu do mynarza jeszcze mniej sympatii ni zwykle. - Jeli to s dziwacy, oby si tacy na kamieniu rodzili w naszych stronach. Bo nie trzeba daleko szuka hobbitw, co kufelka piwa auj przyjacielowi, chociaby w ich norach ciany byy ze szczerego zota. Ale wBag End nie tacy hobbici gospodarz. Mj sam powiada, e na przyjcie wszyscy bez !wyjtku bd zaproszeni i e kady - uwaacie? - kady dostanie prezent. Czeka nas to jeszcze w tym miesicu. !Ten miesic - to by wrzesie,pikny jak rzadko. W jakie dwa dni pniej gruchna pogoska (zapewne rozpuszczona przez dobrze poinformowanego Sama), e !przyjcie pana Bilba uwietnifajerwerki, i to takie, jakich w Shire nie widziano od wieku,od mierci starego Tuka. #Dni mijay, zblia si wielki dzie. Pewnego wieczora w ulice Hobbitonu wtoczy si dziwaczny wz zaadowany dziwacznymi pakunkami i $ciko wspi si na Pagrek, do Bag End. Zaalarmowani turkotem hobbici wysuwali ciekawe gowy z owietlonych drzwi. Na wozie, piewajc nieznane pieni, jechali zagraniczni gocie: brodate krasnoludy w ogromnych kapturach. Kilku z nich zostaow Bag End. Pod koniec drugiego tygodnia wrzenia, wbiay dzie, od strony mostu na Brandywinie wjechaa Nad Wod bryka. Powozi ni samotny starzec. Ubrany by wwysoki, spiczasty niebieski kapelusz i w dugi, szary paszcz przepasany srebrn szarf. Mia siw brod po pas, a krzaczaste brwi sterczay mu spod szerokich skrzyde kapelusza. Mae hobbicita biegy za bryk przez cay Hobbiton a na Pagrek. Susznie si domyliy, e bryka wiezie zapas fajerwerkw. Przed frontowymi drzwiami Bilba starzec zacz wypakowywa swj towar: wielkie paki sztucznych ogni, a na kadej dua czerwona litera G g , i runiczny znak elfw . Bya to oczywicie piecz Gandalfa, a starcem tym by Gandalf, czarodziej sawny w Shire przede wszystkim ze sztuk, jakich dokonywa z ogniem, dymem i wiatami. W rzeczywistoci Gandalf zajmowa si o wiele trudniejszymi i groniejszymi sprawami, lecz o tym w Shire nic nie wiedziano. Dla mieszkacw tego kraju by on po prostu jedn wicej atrakcj Bilbowego przyjcia. Dlatego wanie hobbicita witay go z takim zapaem. G- pewnie znaczy: gorce! - krzyczay, staruszek za "umiecha si na to. Znay go z widzenia, chocia z rzadka pokazywa si w Hobbitonie i nigdy nie zostawa dugo; leczani mae hobbicita, ani ich rodzice nie widzieli dotychczas nigdy jego fajerwerkw, bo te widowiska naleay do legendarnej przeszoci. Kiedy starzec z pomoc Bilba i"kilku krasnoludw upora si z wyadunkiem, Bilbo rozda malcom troch grosza, ale ku rozczarowaniu widzw adna rakieta nie wystrzelia. - Zmykajcie teraz - rzek Gandalf. - Napatrzycie si do, jak przyjdzie odpowiednia pora. I znikn we wntrzu domu wraz z Bilbem, zamykajc !drzwi za sob. Mae hobbicita chwilk jeszcze stay gapic si na drzwi, ale daremnie; wreszcie odeszy, tak zmartwione, jakby dzie obiecanej zabawy nigdy nie mia nadej. Tymczasem w domu Bilbo i Gandalf siedzieli w maym pokoiku przy oknie otwartym na ogrd od zachodu. Pne !popoudnie byo jasne i ciche. Kwiaty pony czerwieni i zotem; lwie pyszczki, !soneczniki i nasturcje piy si pod darniowe ciany i zaglday w okrge okna. - Jak piknie wyglda twj ogrd! - rzek Gandalf - Tak - odpar Bilbo. - Tote bardzo go lubi, jak zreszt cay kochany stary Shire. Mimo#to myl, e przydayby mi si wakacje. - A wic trwasz w swoim zamiarze? - Tak. Postanowiem to sobie przed kilku miesicami i dotdsi nie rozmyliem. - Dobrze. Skoro tak, nie ma o czym mwi. Wykonaj swj !plan... ale pamitaj: wykonaj go!w caoci!... a mam nadziej, e wyjdzie to na dobre i tobie, i nam wszystkim. - Ja te si tego spodziewam. A w kadym razie chc si w czwartek zabawi i spata wszystkim figla. - Ciekaw jestem, kto si bdzie mia - powiedzia Gandalf krcc gow. - Zobaczymy - rzek Bilbo. Nazajutrz znw wozy za wozami zajeday na Pagrek. Doszoby zapewne doszemrania, e Bilbo pomija miejscowych kupcw, ale jeszcze w tym samym !tygodniu zaczy si sypa z Bag End zamwienia na wszelkiego rodzaju prowianty oraz przedmioty pierwszej potrzeby lub zbytku, jakie tylko mona byo znale w Hobbitonie, Nad Wod i w okolicy. Entuzjazm ogarn "obywateli, ktrzy skrelali dni w kalendarzu i niecierpliwie wypatrywali listonosza, spodziewajc si zaprosze. Wkrtce zaproszenia sypny si obficie, urzd pocztowy wHobbitonie pka od nich, a urzd pocztowy Nad Wod ton w ich powodzi, musiano wezwa do pomocy ochotniczych listonoszy. !Nieprzerwany strumie licikwpyn te z powrotem na Pagrek, niosc w odpowiedzi setki kurtuazyjnych wariacji na ten sam zawsze temat: Dzikuj najuprzejmiej, stawi si niezawodnie. Na bramie Bag End ukazao si"ogoszenie: Wstp wycznie dla interesantw w sprawie urodzinowego przyjcia. Ale nawet osoby powoujce si na rzeczywisty lub rzekomy interes w sprawie przyjcia nie zawsze wpuszczano do $wntrza. Bilbo by zajty: pisazaproszenia, odnotowywa odpowiedzi, pakowa prezentyi w sekrecie czyni pewne osobiste przygotowania. Od dnia przybycia Gandalfa nikt pana Bagginsa nie widywa. Pewnego ranka hobbici zbudziwszy si ujrzeli na !rozlegym polu paliki i rozsnutesznury: tu miay stan namioty i altany. W nasypie, "oddzielajcym posiado Bilbaod drogi, przekopano dogodne wejcie i zbudowano szerokie schody pod wysok bia bram. Trzy rodziny hobbickie 0 rkPLKsjk&k{AgBp0 c / c7 !# c "! c #,b c` $P8!B z Bagshot Row, uliczki przytykajcej do terenu zabawy, ywo interesoway si tymi robotami, a wszyscy im zazdrocili. Staruszek Gamgee ju nawet nie udawa,e pracuje w swoim ogrdku. "Zaczy si pojawia namioty. Jedna altana, wiksza od innych, tak bya obszerna, e cae drzewo rosnce porodkupola zmiecio si w niej i sterczao dumnie nad gwnymstoem. Na gaziach rozwieszono lampiony. Ale najbardziej obiecujco (dla hobbitw) wygldaa olbrzymiapolowa kuchnia urzdzona w !pnocnym kcie terenu. Istna armia kucharzy, zwoanych z wszystkich gospd i restauracji w promieniu kilku mil, przybya na pomoc krasnoludom oraz innym niezwykym gociom kwaterujcym w Bag End. Oglne podniecenie doszo do szczytu. Nagle niebo si zachmurzyo. A%stao si to w rod, w wigili przyjcia. Zaniepokojono si okropnie. Wreszcie zawita czwartek, dwudziesty drugi wrzenia. Soce wstao, chmury si rozpierzchy, wcignito flagi na maszty i zacza si zabawa. "Bilbo nazwa to przyjciem, naprawd jednak bya to jedna wielka zabawa zoona z mnstwa rozmaitych zabaw. Waciwie zaproszony zosta kto yw w okolicy. Paru hobbitw, pominitych przypadkowo, i tak przyszo, wic mona ich nie odlicza. Zaproszono te wiele osb z dalszych stron kraju, a kilka nawet z zagranicy. Bilbo osobicie wita goci (przewidzianych i dodatkowych) przy nowej !biaej bramie. Wrcza podarkiwszystkim oraz wielu innym, to znaczy tym, ktrzy, wymknwszy si furtk od #tyu, po raz drugi zgaszali siu biaej bramy. Hobbici w dzie wasnych urodzin zawsze rozdaj znajomym prezenty. Zwykle s to niekosztowne drobiazgi i nie wtakiej obfitoci, jak na przyjciu u Bilba; zwyczaj wcale niezy. Na przykad w Hobbitonie i Nad Wod co dzie, jak rok okrgy, przypaday czyje urodziny, wic kady hobbit w tej okolicy mia szans otrzyma co najmniej jeden prezent tygodniowo. Ale nikt z tego powodu nie narzeka. W tym przypadku prezenty okazay si wspanialsze ni zazwyczaj.Hobbickie dzieci tak si cieszyy, e na chwil zapomniay niemal o jedzeniu. W yciu nie widziay podobnych zabawek, bo wszystkie byy pikne, a niektre bez wtpienia !czarodziejskie. Wikszo ich !rzeczywicie zamwi Bilbo na rok naprzd i sprowadzi z daleka, spod Gry i z Dali, oryginalne wyroby rk krasnoludzkich. Kiedy ju wszyscy gocie przywitali si !z gospodarzem i znaleli si najego terenie za bram, #rozpoczy si piewy, tace, muzyka, gry towarzyskie, no i oczywicie jedzenie i picie. Oficjalnie podawano trzy posiki: lunch, podwieczorek i obiad, czyli kolacj. W rzeczywistoci lunch i podwieczorek wyrniay si tym, e w ich porze cae towarzystwo zasiadao i jado razem; midzy lunchem a podwieczorkiem natomiast, oraz przedtem i potem, kady jad z osobna; trwao to od jedenastej przed poudniem do p do sidmej po poudniu, wtedy bowiem wystrzeli pierwszy fajerwerk. Fajerwerkibyy dzieem Gandalfa. Nie !tylko je tutaj przywiz, lecz take sam wymyli i zmajstrowa, a najbardziej kunsztowne osobicie puszcza. Nie brakowao wszake mnstwa pospolitszych rac, bombek, mynkw iskrzcych, yrandoli, wiec krasnoludzkich, elfowych ogniotryskw, goblinowych pukawek i brylantowych byskawic. Wszystkie byy wspaniae. Gandalf z wiekiem !coraz bardziej doskonali si wswojej sztuce. Byy rakiety, wzbijajce si jak chmara roziskrzonych ptakw z miym wiergotem. Byy zielone drzewa, ktrym supy czarnego dymu zastpoway pie, licie rozwijay si nagle jakby w byskawicznym wybuchu !wiosny, ze wieccych gazi pomienne kwiaty sypay si na tum zdumionych hobbitw i w ostatniej sekundzie, gdy ju zdawao si, e musn podniesione twarze - znikay w oboku sodkiego zapachu. Byy fontanny motyli, ktre migocc wyfruway z korony drzew. Byy kolumny !rnobarwnych pomieni, ktrew grze zamieniay si w "lecce ory, eglujce statki lub cignce kluczem abdzie; byy czerwone byskawice i ulewy zotego deszczu; by las srebrnych wczni, ktre znienacka wystrzeliy z krzykiem w niebo, jak armia do ataku, a spady potem do rzeki z sykiem niby setki gorcych wy. Bya wreszcie ostatnia !niespodzianka na cze Bilba i ta najbardziej zadziwia hobbitw, zgodnie z zamierzeniem Gandalfa. wiata zgasy. Wzbi si olbrzymi kb dymu. Dym #przybra ksztat odlegej gry,a szczyt jej zacz si arzy, po czym wykwity z niego zielone i szkaratne !pomienie. Wyfrun spord nich czerwonozocisty smok - nie dorasta wprawdzie rzeczywistych rozmiarw Smauga, ale wydawa si #straszliwie wielki. Ogie zia z paszczy, lepia byskay ku ziemi; z hukiem i wistem zatoczy trzykro koo nad gowami widzw. Wszyscy "naraz kucnli, a ten i w pad nawet plackiem. Smok przemkn niby pocig pospieszny, wywin koza z !oguszajcym trzaskiem i pk Nad Wod. - To haso do kolacji - powiedzia Bilbo. Natychmiast !rozwia si przykry nastrj i strach, skuleni hobbici zerwali si na rwne nogi. Kady !dosta wymienit kolacj, a wybracy zostali zaproszeni na specjalny rodzinny obiad, podany w najwikszej altanie, tej, w ktrej roso drzewo. Liczb zaproszonych goci ograniczono do dwunastu tuzinw (hobbici tak ilo nazywaj grosem, ale nie bardzo wypadao uywa tegookrelenia do osb; goci dobrano spord wszystkich rodzin, spokrewnionych z obu solenizantami, doczajc kilku serdecznych, chocia niespowinowaconych przyjaci (jak na przykad Gandalf). Przyjto take do wybranego grona wielu modych hobbitw,za pozwoleniem ich rodzicw; !hobbici s pobaliwi pod tym wzgldem dla swoich dzieci i chtnie pozwalaj im wieczorem duej si bawi, zwaszcza gdy zdarza si !sposobno bezpatnej kolacji.Hodowla modych hobbitw wymaga wielkiej iloci paszy. Byo mnstwo Bagginsw i Boffinw, a take wielu Tukwi Brandybuckw; nie brakowaorozmaitych Grubbw (krewnychze strony matki Bilba) oraz Czubbw (powinowatych przezdziadka, wielkiego Tuka), a take wyrnionych zaproszeniem przedstawicieli takich rodzin, jak Burrowsowie, Bolgerowie, Bracegirdleowie, Brockhouseowie, Goodbodyowie, Hornblowerowie i Proudfootowie. Wielu z nich "czyy z Bilbem bardzo nike wizy pokrewiestwa, a niektrzy pierwszy raz odwiedzali Hobbiton, mieszkajc w odlegych ktach kraju. Nie zapomniano rwnie o Bagginsach z Sackville. Zasiedli do stou Otho i jego maonka Lobelia. !Nie lubili Bilba, a Froda wrcz nienawidzili, lecz zaproszenia, wypisane zotym atramentem, !wyglday tak imponujco, e nie mieli odmwi. Zreszt kuzyn Bilbo od lat specjalizowa si w sztuce !kuchennej i st jego cieszy si wielk saw. Stu czterdziestu czterech !goci liczyo wic na rozkoszeuczty, jakkolwiek z pewn obaw mylao o przemwieniu, ktre gospodarzmia wygosi przy deserze (nieunikniony punkt programu). "Mona byo spodziewa si, eBilbo zechce uraczy ich prbkami tego, co nazywa poezj; czsto te, po paru !kieliszkach, lubi napomyka o niedorzecznych przygodach, ktrych zazna podczas swojej tajemniczej wyprawy. Gocie nie zawiedli si rzeczywicie: uczta okazaa si bardzo, ale to bardzo przyjemn, wrcz "pochaniajc rozrywk, bya bowiem wykwintna, obfita i urozmaicona, a trwaa dugo. W nastpnym tygodniu zanotowano prawie cakowity zastj w handlu produktami spoywczymi w caym okrgu, poniewa jednak wskutek zakupw poczynionych przez Bilba wyczerpay si na razie zapasy w skadach, piwnicach oraz domach towarowych w promieniu kilku mil dokoa - chwilowy spadek popytu nie mia wikszego znaczenia. Gdy si wszyscy (mniej lub "wicej) nasycili, Bilbo zacz przemow. Ale wikszo towarzystwa bya teraz w pobaliwym nastroju, doszedszy do rozkosznego etapu, zwanego dopychaniem ostatnich wolnych ktw: gocie pocigali maymi yczkami ulubione trunki, dziobali po trosze ulubione przysmaki i zapomnieli o poprzednich obawach, skonni w tej chwili wysucha wszystkiego i wiwatowa po kadym zdaniu mwcy. - Mili gocie - zacz Bilbo wstajc. Suchajcie! Suchajcie! Suchajcie! - !zaczli gocie i powtarzali tenokrzyk chrem tak uporczywie, jakby nie zamierzali wcale zastosowa si do wasnego wezwania. !Bilbo opuci swoje miejsce za !stoem i wlaz na krzeso pod owietlonym drzewem. Blask pada z lampionw prosto na jego rozpromienione oblicze, azote guziki lniy u haftowanej jedwabnej kamizelki. Wszyscy widzieli go dobrze, gdy sta tak wywyszony i gestykulowa !jedn rk, drug trzymajc w kieszeni od spodni. - Moi kochani Bagginsowie i Boffinowie - zacz po raz wtry. - Moi drodzy Tukowie i Brandybuckowie, Grubbowie i Czubbowie, Burrowsowie i Hornblowerowie, Bolgerowie i Bracegirdleowie, Goodbodyowie, Brockhouseowie... - I Proudfootowie - przypomnia starszy hobbit siedzcy w gbi altany. Nazywa si Proudfoot, stopy !mia due i bardzo kudate, a trzyma je obie na stole. - Proudfootowie - powtrzy Bilbo - a take moi poczciwi Bagginsowie z Sackville, ktrych witam nareszcie znowu w Bag End. Dzi obchodz sto jedenast rocznic urodzin. Skoczyem sto jedenacie lat! - Wiwat! Wiwat! Dwiecie lat! -wrzasnli wszyscy bbnic radonie piciami po stole. Bilbo mwi doskonale. Takie wanie przemwienia lubili: krtkie i jasne. - Mam nadziej, e wszyscy bawicie si rwnie dobrze jak ja. - Oguszajce wiwaty. #Okrzyki: Tak! (Albo: Nie!) Haas trbek, rogw, piszczaek i fujarek oraz wszelkich innych instrumentwmuzycznych. (Wrd obecnych,jak ju wspomniaem, nie brakowao modocianych #hobbitw). Strzelio par setek czekoladowych bombek. Prawiewszystkie nosiy znak !fabryczny: Dal, a chocia tanazwa wikszoci hobbitw niewiele mwia, przyznawali, e bombki s wspaniae. W ichwntrzu znajdoway si instrumenty muzyczne, malekie, lecz doskonale wykoczone i brzmice piknymi tonami. Zaraz te w jednym kcie altany kilku modych Tukw i Brandybuckw, przekonanych, e wujaszek Bilbo skoczy mow (skoro najoczywiciej powiedzia ju wszystko, co naleao), zorganizowao byskawicznie orkiestr i zagrao weso melodi taneczn. May Everard Tuk i maa Melilota Brandybuck wskoczyli na st, eby wykona hopk-galopk, taniec adny, lecz nieco zbyt skoczny. Bilbo wszake nie skoczy jeszcze. Wyrwawszy z rk stojcego obok modzieca rg, zad trzykrotnie i gono. Zgiek ucich. "- Nie bd was nudzi dugo! -zawoa Bilbo. Cae zgromadzenie przyjo te sowa wiwatami. - Wezwaem was wszystkich tutaj nie bez przyczyny! - Powiedzia to z takim naciskiem, e nikt nie opar si wraeniu. Zalega niemal doskonaa cisza, a ten czy w spord Tukw zastrzyg uszami. - S nawet trzy przyczyny! Popierwsze, chc wam owiadczy, e bardzo was wszystkich lubi i e sto jedenacie lat wydaje mi si okresem zbyt krtkim, by nacieszy si yciem w towarzystwie tak znakomitych!i miych hobbitw. - (Burzliwy entuzjazm). - Ani poowy spord was nie znam nawet do poowy tak dobrze, jak bym pragn; a mniej ni !poow z was lubi o poow mniej, ni zasugujecie. - To zabrzmiao niespodziewanie i zawile. Tu i wdzie kto klasn, lecz wikszo suchaczy gowia si, co moe znaczy to powiedzenie i czy naley je rozumie jako komplement. - Po drugie, wezwaem was, eby uczci swoje urodziny! - Znw buchny oklaski. - Powinienem waciwie wyrazi si inaczej: nasze urodziny. Oczywicie, bo przecie obchodzi rwnie urodziny mjspadkobierca i siostrzeniec, Frodo. Dzisiaj osiga penoletno i obejmuje spadek. - Starsi przyklasnli #do chodno, modzi wrzasnli!gono: Frodo! Frodo! Brawo, stary! Bagginsowie z Sackville skrzywili si rozwaajc, co mia na myli Bilbo mwic: obejmuje spadek. - Obaj razem mamy sto czterdzieci cztery lata. Was take zgromadziem w tej znamiennej liczbie: cay gros, jeli wolno si tak wyrazi. Nie byo braw. Bilbo si #omiesza! Niektrzy gocie, a przede wszystkim Bagginsowiez Sackville poczuli si dotknici, podejrzewajc, e zaproszono ich wycznie dla uzupenienia liczby, jak dopakowuje si towar do paczki. Gros! Co podobnego! Ordynarny dowcip! - Dzisiaj take, jeli pozwolicie mi wspomnie staredzieje, przypada rocznica mojego wyldowania w beczcew Esgaroth, nad Dugim Jeziorem. Prawd mwic, nie pamitaem wtedy nawet o swoich urodzinach. Koczyem pidziesit jeden lat, a w tym wieku urodziny nie wydaj si jeszcze wane. Mimo to odbya si wspaniaa uczta, chocia miaem taki okropny katar, e na toasty ledwie zdoaem odpowiedzie:Dkuje badzo! Dzi mog powtrzy t odpowied poprawniej: Dzikuj wam bardzo serdecznie za przybycie na t skromn uroczysto. Goci zdj strach, e teraz nie unikn pieni lub wiersza; zaczynao ich to przemwienie ju nudzi. Czemu Bilbo wreszcie nie zakoczy i nie da im wypiswego zdrowia? Ale Bilbo nie zapiewa ani nie zadeklamowa. Zrobi natomiast ma pauz. - Po trzecie i ostatnie - rzek- pragn zoy wam pewne owiadczenie. - Wygosi te sowa tak dononie i niespodzianie, e wszyscy - a przynajmniej ci, ktrzy jeszcze byli do tego zdolni - !wyprostowali si i skupili. - Z alem oznajmiam, e chocia, jak ju powiedziaem, sto jedenacie lat to za mao, by si waszym towarzystwem "nacieszy, dzi nadszed kres. Odchodz. Z t chwil porzucam was. egnam! #Zeskoczy z krzesa i znikn. $Rozbyso olepiajce wiato, gocie zmruyli oczy, a kiedy "je znw otwarli, Bilba nie byo wrd nich. Stu czterdziestu czterech hobbitw oniemiao i osupiao. Stary Odo Proudfoot#zdj nogi ze stou i tupn. !Na chwil znw zalega guchacisza, a potem nagle Bagginsowie, Boffinowie, Tukowie, Brandybuckowie, Grubbowie, Czubbowie, Burrowsowie, Bolgerowie, Bracegirdleowie, Brockhouseowie, Goodbodyowie, Hornblowerowie i Proudfootowie zaczerpnwszytchu w puca zagadali wszyscynaraz. Jednomylnie uchwalono, e dowcip Bilba by w jak najgorszym gucie i e gociom naley si jeszcze troch jedzenia i picia, by mogli przyj do siebie po doznanym przykrym wstrzsie.On ma bzika. Zawsze to mwiem - tak zapewne brzmiaa najczciej powtarzana uwaga. Nawet Tukowie (z nielicznymi wyjtkami) uwaali, e Bilbo zachowa si gupio. W pierwszej chwili wikszo towarzystwa bya przewiadczona, e znikniciegospodarza jest tylko niemdrym artem. Ale stary Rory Brandybuck ywi co do tego pewne wtpliwoci. Ani podeszy wiek, ani potny obiad nie zami jego umysu, tote Rory rzek do swojej synowej Esmeraldy: "- Co mi si w tej historii nie podoba. Myl, e ten wariat Baggins znw wyruszy w wiat. Stary, a gupi. Ale czemu mielibymy si tym przejmowa. Nie zabra przecie z sob piwniczki. I "gono zwrci si do Froda, !eby kaza napeni kielichy winem. Spord wszystkich obecnych jeden tylko Frodo !nie wymwi dotd ani sowa. . Trzy rodziny hobbickie 0 rkPLKsjk&k{AgB%pz c & p ch 'Z9 c (" c. )- c *]8&G !Jaki czas siedzia w milczeniuobok pustego krzesa Bilba i nie odpowiada na uwagi i pytania goci. Chocia by z gry w cay projekt wtajemniczony, figiel ubawi go oczywicie. Z trudem powstrzyma si od miechu nawidok oburzenia zaskoczonychhobbitw. Jednoczenie "wszake ogarno go gbokie wzruszenie. Nagle uwiadomi sobie, jak bardzo kocha starego wuja. Reszta goci #dalej jada, pia i rozprawiaa o przeszych i teraniejszych dziwactwach Bilba Bagginsa, tylko Bagginsowie z Sackville !wynieli si zagniewani. Frodo nie chcia ju duej bra udziau w zabawie. Kaza poda wino, wsta i wychyli swj kielich za zdrowie Bilba wmilczeniu, po czym wymkn si chykiem z altany. Wracajc do samego Bilba, trzeba powiedzie, e ju podczas wygaszania przemowy dotyka ukrytego w kieszeni zotego Piercienia, magicznego Piercienia, ktry przechowywa w tajemnicy przez tyle lat. Zeskakujc z !krzesa wsun Piercie na palec i od tej chwili aden hobbit nie zobaczy ju Bilba Bagginsa w Hobbitonie. Bilbo pobieg ywo do swojej norki, chwil przystan pod jej drzwiami nasuchujc wrzawy w altanie i wesoego gwaru w caym parku. Potem wszed do domu. Zdj odwitny strj, zoy i zawin w bibuk swoj haftowan srebrem kamizelk ischowa j do szafy. Szybko !wcign jakie stare, liche ubranie i przepasa si wytartym skrzanym pasem. U pasa zawiesi krtki mieczyk w zniszczonej pochwie z czarnej skry. Z zamknitej szuflady, pachncej trutk na mole, wydoby stary paszcz i kaptur. Przechowywa je pod kluczem, jak rzeczy drogocenne, lecz byy zniszczone i wyatane, zapewne ongi ciemnozielone, teraz tak spowiae, e nikt by nie odgad ich pierwotnego koloru. Byy te troch na hobbita za due. Potem Bilbo poszed do swojego gabinetu iwyj z wielkiej kasy pancernej tumoczek owinity starym suknem oraz oprawny w skr rkopis i du wypchan kopert. Rkopis i tumoczek wcisn na wierzch"cikiego worka, ktry sta w kcie, niemal cakowicie ju wypeniony. Zoty Piercie razem z piknym acuszkiem wsun do koperty, zapiecztowa j i zaadresowa do Froda. Kopertnajpierw umieci na gzymsie kominka, lecz po chwili nagle "zdj j stamtd i schowa dokieszeni. W tym wanie momencie drzwi si otworzyy i szybkim krokiem wpad Gandalf. #- A wic jeste - rzek Bilbo. -Zastanawiaem si, czy przyjdziesz. - Rad jestem, e ci zastaemwidzialnego.... - odpar Czarodziej siadajc w fotelu. - Chciaem ci przyapa i zamieni z tob jeszcze kilka sw na poegnanie. Pewnie si cieszysz, e wszystko udao si tak wspaniale i zgodnie z twoim planem? - Owszem, ciesz si - powiedzia Bilbo. - jakkolwiek ta byskawica bya niespodziank i zaskoczya mnie, a jeszcze bardziej oczywicie reszt towarzystwa. To by twj wasny may dodatek, prawda?- Tak. Mdrze zrobie zachowujc swj Piercie przez wszystkie te lata w !tajemnicy, tote sdziem, e trzeba gociom da co, co w inny sposb pozornie wyjani im twoje nage zniknicie. - I co popsuje efekt mojego figla. Zawsze lubisz wtrci swoje trzy grosze, Gandalfie! -#zamia si Bilbo. - Ale pewnie miae racj, jak zwykle. - Miewam zwykle racj, jeli jestem dobrze poinformowany. Co do tej jednak sprawy mam pewne wtpliwoci. Doszlimy w niej do ostatniego punktu. $Spatae figla, jak chciae, przestraszye i obrazie wikszo swojej rodziny, dostarczye wszystkim mieszkacom Shireu tematu do gadania przez dziewi, a moe przez dziewidziesit dziewi dni. Czy zamierzasz zrobi co wicej? - Tak. Czuj potrzeb wakacji, i to bardzo dugich wakacji, zreszt ju ci o tym mwiem. Moe bd to wakacje bezterminowe: nie myl, ebym tu kiedykolwiek #mia wrci. Prawd rzekszy, nie zamierzam wraca, w tym przewidywaniu rozporzdziemwszystkimi swoimi sprawami. Jestem ju stary, Gandalfie. Nie wygldam na to, ale czuj w gbi serca, e si postarzaem. Dobrze si trzyma! - powiadaj. A tymczasem ja mam wraenie, #e cay cieniaem, e jestem jakby rozcignity, nie wiem, czy rozumiesz, co mam na myli: jak maso rozsmarowane na zbyt wielkiej kromce chleba. Co tu jest nie w porzdku. Potrzebuj odmiany czy moe czego innego w tym rodzaju. Gandalf z ciekawoci i uwagprzyglda si hobbitowi. - Rzeczywicie, co tu jest, jak mi si zdaje, nie w porzdku - rzek z namysem. - tak, w gruncie rzeczy uwaam twj plan za najlepsze wyjcie. - No, ja w kadym razie !powziem ju decyzj. Chc znw zobaczy gry, Gandalfie, gry! A potem chc !znale jakie miejsce, gdzie !mgbym odpocz. Odpocz w spokoju i w ciszy, z dala od tumu krewniakw wszcych dokoa mnie, bezpieczny od nieustannej procesji goci, urywajcych dzwonek u moichdrzwi. Moe znajd miejsce, gdzie bd mg skoczy $swoj ksik. Wymyliem ju"dla niej pikne zakoczenie: I!odtd y szczliwy a po kres swoich dni. Gandalf rozemia si. - Miejmy nadziej, e bdziesz y naprawd szczliwy. Jakkolwiek jednak !zakoczysz t ksik, nikt przecie jej nie przeczyta. - Moe kto przeczyta kiedy,po latach. Frodo czyta !pocztek, tyle, ile zdyem !napisa. Bdziesz mia oko na Froda, prawda? - Nawet par oczu, w miar monoci. - On by poszed oczywicie za mn, gdybym go o to poprosi. Nawet sam si z tym ofiarowakiedy, na krtko przed urodzinowym przyjciem. Ale w gbi serca nie pragnie tego. Jeszcze nie. Ja chc przed mierci zobaczy znowu tamte pustkowia i gry, ale Frodo wci jeszcze kocha Shire, tutejsze lasy, pola i rzeczki. Bdzie mu tu chyba dobrze. Zostawiam mu wszystko prcz kilku drobiazgw. Mam nadziej, e !bdzie szczliwy, kiedy si oswoi z samodzielnoci. Czas,eby sam sobie by panem. - Zostawiasz wszystko? - spyta Gandalf. - Piercie take? Zgodzie si go zostawi. Pamitasz? !- No, c... hm... chyba tak - wyjka Bilbo. - Gdzie on jest? - W kopercie, jeli koniecznie chcesz wiedzie - odpar Bilbozniecierpliwiony. - Tam, na kominku... Nie! W mojej #kieszeni! - waha si chwil. - Czy to nie dziwne? - szepn !sam do siebie. - Ale waciwie czemu by nie? Czemu nie miabym go zatrzyma? Gandalf znw przyjrza si hobbitowi bardzo uwanie i bysk zapali si w jego oczach. - Wiesz, Bilbo - powiedzia agodnie - ja bym radzi zostawi go tutaj. Czy nie masz ochoty? - No... mam i nie mam. Teraz, kiedy przysza ta chwila, przykro mi si z nim rozsta, musz to wyzna. Zreszt nie bardzo rozumiem, dlaczego powinienem to zrobi. Dlaczegoty mnie na to namawiasz? - #zapyta, a gos zmieni mu si !jako dziwnie. Zabrzmia ostro,jakby podejrzliwie i gniewnie. - Stale mnie nudzisz o ten Piercie, chocia nigdy nie wymawiasz mi innych rzeczy, ktre przywiozem z wyprawy. "- Musiaem ci nudzi - rzek !Gandalf. - Chciaem zna caprawd. To bardzo wane. !Magiczne piercienie s... no, po prostu: magiczne; a przy tym osobliwe i bardzo interesujce. Mona by #powiedzie, e twj Piercie interesowa mnie jako zawodowca. Interesuje mnie nadal. Chciabym wiedzie, gdzie si znajdzie, kiedy ty ruszysz na wdrwk. Myl &te, e ju do dugo miae go w swoim posiadaniu. Jeeli $si nie myl, nie bdzie ci ju wicej potrzebny. Bilbo poczerwienia i gniew bysn w jego oczach. agodna twarz przybraa nagle srogi wyraz. !- Dlaczego nie? - krzykn. - Ico ci do tego? Czemu to chcesz koniecznie wiedzie, !co robi z moj wasnoci? "To mj Piercie. Znalazem gosam. Naley do mnie. - Tak, tak - odpar Gandalf. - Nie widz powodu do gniewu. - Twoja wina, e mnie !rozgniewae - rzek Bilbo. - !Piercie jest mj, powiadam. !Mj wasny. To mj skarb. Tak, mj skarb. Oblicze czarodzieja pozostao skupione i powane, tylko bysk w gbi oczu zdradza zdziwienie, a nawet przestrach. - Kto go ju tak nazywa - "powiedzia. - Kto inny, nie ty.- Ale teraz ja go tak nazwaem. Czy mi nie wolno? Nawet jeli Gollum kiedy mwi tak samo. Teraz #Piercie jest mj, nie Golluma.I powiadam ci, e mj zostanie. Gandalf wsta. Twarz mia surow. - Bdziesz gupcem, jeli go zatrzymasz, Bilbo - rzek. - Z kadym sowem, ktre wypowiadasz, janiej to widz.Piercie ju ma o wiele za potn wadz nad tob. Porzu go! A wtedy sam #moesz i w wiat i bdziesz wolny. - Zrobi, co zechc - z uporem powiedzia Bilbo. - Spokojnie, spokojnie, hobbicie kochany - rzek Gandalf. - Przez cae dugie !ycie bylimy przyjacimi i zawdziczasz mi co nieco. Posuchaj mnie. Dotrzymaj obietnicy, wyrzeknij si Piercienia. - Przyznaj si, e sam chcesz #go mie! - krzykn Bilbo. - Alenie dostaniesz. Nie oddam nikomu mojego skarbu. $Powiedziaem! - i rk pooyna gowicy mieczyka. !Gandalfowi pomie strzeli z oczu. - Jeszcze chwila, a z kolei ja si rozgniewam - rzek. - Jeeli powtrzysz to raz jeszcze, na pewno si rozgniewam. A wtedy zobaczysz Gandalfa Szarego bez paszcza. !Zrobi krok w stron hobbita i %zdawao si, e urs gronie; jego cie wypeni cay pokoik. Bilbo cofn si pod %cian; dysza ciko, a rk zaciska kurczowo w kieszeni. Stali twarz w twarz naprzeciw siebie, cisz zalega taka, e a w uszach dzwonio. Oczy Gandalfa niewzruszenie tkwiy w oczach hobbita. Pici Bilba "zaczy si z wolna otwiera, dra na caym ciele. - Nie rozumiem, co si z tob !stao, Gandalfie - powiedzia. - Nigdy taki dawniej nie bywae. O co ci chodzi? Mj Piercie, czy nie mj? Przecie ja go znalazem, a Gollum zabiby mnie, gdybym wtedy Piercienia przy sobie nie zatrzyma. Nie jestem zodziejem, chocia on tak mnie nazwa. - Ja ci nie nazwaem tak nigdy - odpar Gandalf. - I sam te nie jestem zodziejem. Nie$usiuj ci odebra Piercienia, chc ci pomc. Dobrze by byo, gdyby mi zaufa, jak dawniej ufae. Odwrci gow i cie si rozwia. Zdawao si, e !Czarodziej znw zmala i sta si z powrotem siwym staruszkiem, zgarbionym i strapionym. Bilbo przetar doni oczy. - Przepraszam - rzek. - Co !dziwnego dziao si ze mn. A przecie naprawd odetchnbym, gdybym si pozby kopotw z Piercieniem. Ostatnio coraz natrtniej narzuca si moim mylom. Czasami miaem wraenie, e to jest czyje oko wpatrzone we mnie. I wiesz, wci mam ochot "woy go na palec i znikn "albo te niepokoj si, czy nic si z nim zego nie stao, i wycigam go z ukrycia, eby sprawdzi. Prbowaem go zamkn pod kluczem, ale !denerwuj si okropnie, jeli go nie mam przy sobie w kieszeni. Nie mam pojcia dlaczego. A teraz nie jestem zdolny, jak wida, do decyzji. - Wic polegaj na mojej - odpar Gandalf. - Jest niewzruszona. Odejd std, a Piercie zostaw. Wyrzeknij !si go. Oddaj Frodowi, a ju jatwego siostrzeca bd pilnowa. "Bilbo sta chwil w napiciu i rozterce. Wreszcie westchn. - Dobrze - powiedzia z wysikiem. - Tak zrobi. - Wzruszy ramionami i umiechn si troch #aonie. - Przecie w gruncie rzeczy po to urzdzaem t ca urodzinow zabaw, eby rozda mnstwo prezentw i w ten sposb jako sobie uatwi podarowanie take tego #Piercienia. Okazao si, e toniewiele pomogo, ale szkoda, eby wszystkie te przygotowania poszy na marne. Mj figiel spaliby na panewce. - Tak, pozbawiby cae przedsiwzicie jedynego sensu, jaki w nim upatrywaem- rzek Gandalf. - Wic zgoda - powiedzia Bilbo. - Frodo dostanie Piercie razem z reszt "majtku. - Odetchn gboko. - A teraz musz ju i, bo mnie gotw kto tutaj #przyapa. Poegnaem si, nieznisbym tej sceny po raz wtry. Chwyci worek i ruszy ku drzwiom. - Masz Piercie w kieszeni - zauway Czarodziej. !- No, mam! - krzykn Bilbo. - Piercie, testament i mnstwo innych dokumentw. Lepiej we to wszystko i dorcz w moim imieniu. Tak bdzie bezpieczniej. - Nie, nie oddawaj mi !Piercienia - rzek Gandalf. - Po go na kominku. Tam #bdzie lea bezpiecznie, pki nie nadejdzie Frodo. Zaczekam tu na niego. "Bilbo wyj z kieszeni kopert,ale kiedy j kad na parapecie obok zegara, rka mu drgna i caa paczuszka spada na podog. Nim Bilbo si schyli, czarodziej go uprzedzi, chwyci kopert i umieci na kominku. Znw skurcz gniewu przemkn po twarzy hobbita. Nagle jednak Bilbo rozpogodzi si, "odetchn z ulg i wybuchn miechem. !- No, stao si! - rzek. - A teraz w drog! Wyszli razem do sieni. Bilbo wzi ze stojaka ulubion lask i gwizdn. Trzech krasnoludw przerywajc jak robot przybiego z trzech rnych pokoi. - Czy wszystko gotowe? - spyta Bilbo. - Zapakowane i opatrzone nalepkami? - Wszystko gotowe - odpowiedziay krasnoludy. !- A wic w drog! - I wyszed przez frontowe drzwi. Noc bya pikna, czarne niebousiane gwiazdami. Bilbo "spojrza w gr, wcign w nozdrza pachnce powietrze. - Co za uciecha! Co za uciecha rusza znw w drog z krasnoludami. Do tego wanie tskniem w gruncie rzeczy ju od lat. egnaj! - powiedzia patrzc na swj stary dom i ukoni si jego drzwiom. - egnaj, Gandalfie! - Do widzenia, Bilbo. Bd ostrony. Jeste chyba ju !do stary i moe te do rozumny. - Ostrony? Co mi tam! Nie martw si o mnie. Jestem taki szczliwy, jak byem w swoich najszczliwszych chwilach, a to znaczy: bardzo! Ale wybia godzina. Wreszcie mnie znw nogi nios - doda,i cichutko, jakby dla siebie tylko, zapiewa w ciemnociach: A droga wiedzie w przd i w przd, Skd si zacza, tu za progiem - I w dal przede mn mknie na wschd, A ja wci za ni - tak, jak mog... Skorymi stopy za ni w lad - A w szersz si rozpynie drog, Gdzie strumie licznych drg ju wpad... A potem dokd? - rzec nie mog. Chwil jeszcze sta w milczeniu. Potem, nie dodajc $ju ani sowa, odwrci si od !wiate i gosw bijcych z pola i z namiotw, okry swj ogrd i zbieg dug #ciek w d zbocza, a trzej towarzysze za nim. U stp Pagrka przeskoczy ywopotw najdogodniejszym miejscu i #wyszed na ki sunc pord nocy jak szelest wiatru w trawie. Gandalf jaki czas patrza za nim w ciemno. - egnaj, Bilbo kochany, do "zobaczenia! - szepn i wrci do norki. Kiedy wkrtce potem nadszedFrodo, zasta Gandalfa siedzcego po ciemku i pogronego w mylach. - Poszed? - spyta. - Tak - odpowiedzia Gandalf. - Poszed wreszcie. "- Wolabym... a raczej udziemsi a do dzisiejszego wieczora nadziej, e to tylkoart - rzek Frodo. - Ale w "gbi serca wiedziaem, e on naprawd chce odej. Zazwyczaj artowa z powanych spraw. Szkoda, e nie przyszedem wczeniej, eby go poegna. "- Sdz, e on wola wymkn si cichcem - odpar Gandalf. - Nie martw si, Frodo. Teraz !ju mu nic nie grozi. Zostawi dla ciebie paczuszk. Spjrz. Frodo zdj z kominka list, przyjrza mu si, lecz nie odpiecztowa koperty. obbickie 0 rkPLKsjk&k{AgB+4 c; , c - c.! cd/,4 c07I0*1#=iZ- Znajdziesz wewntrz testament i rne inne dokumenty, o ile mi wiadomo -powiedzia Czarodziej. - Od dzi jeste panem na Bag End. Zdaje mi si, e w tej kopercie znajdziesz take zoty Piercie. - Piercie! - wykrzykn Frodo. - A wic i to mi zostawi? Ciekaw jestem dlaczego. No, moe mi si przyda ten dar. - Moe tak, a moe nie - rzek Gandalf. - Na twoim miejscu nie uywabym tego Piercienia. Ale przechowuj go w tajemnicy i strze pilnie. Teraz ju id spa. Frodo, w roli pana domu, poczuwa si do niemiego obowizku poegnania goci. "Po caym polu ju si rozeszywieci o dziwnych wydarzeniach, lecz Frodo nie mwi nic powtarzajc tylko formuk, e niewtpliwie jutro wszystko si wyjani. Okoo pnocy zajechay powozy po najznakomitsze osoby. Jeden pojazd za drugim"stacza si z Pagrka uwoc sytych, ale bardzo niezadowolonych hobbitw. Po tych goci, ktrzy niechccy zamarudzili duej, przyszli (zamwieni w tym celu z gry) ogrodnicy z taczkami. !Noc z wolna przemijaa. Soce wsta wczeniej ni hobbici. Przed poudniem zjawili si (wezwani) pomocnicy, eby uprztn altany, stoy, #krzesa, yki, noe, butelki, talerze, latarnie, donice z kwitncymi krzewami, okruchy, papierki od cukierkw, zapomniane torebki, rkawiczki, chustki do nosa, a take resztki potraw (bardzo skpe). Potem zjawili si inni hobbici (nie wzywani), a mianowicie Bagginsowie, Boffinowie, Bolgerowie, Tukowie i przedstawiciele wszystkich rodzin zamieszkujcych stale lub chwilowo w bliskim ssiedztwie. Okoo poudnia, gdy nawet ci, co najwicej jedli i pili w nocy, stanli znowu na nogach, zebra si wBag End tum goci - nie proszonych, lecz spodziewanych. Frodo czeka na progu umiechnity, chocia wyranie znuony i zatroskany. Wita wszystkich grzecznie, ale nie dowiedzieli !si od niego wiele wicej ni poprzednio. Na wszelkie pytania odpowiada po prostu: Pan Bilbo Baggins wyjecha. Oile mi wiadomo - na zawsze. Cz osb zaprosi do wntrza domu, poniewa Bilbo !zostawi dla nich swko. W sieni pitrzyy si paki i paczki rozmaitego ksztatu oraz drobniejsze meble. Na kadej paczce i na kadym sprzcie widniaa kartka. Napisy na kartkach brzmiay mniej wicej tak: na parasolu -!Dla Adelarda Tuka, eby mia wreszcie wasny parasol - od !Bilba. Adelard bowiem wynosi zwykle z domu Bilba parasole gospodarza lub jego goci. Dla Dory Baggins ku pamici dugotrwaej korespondencji -od kochajcego Bilba - na ogromnym koszu do papierw. Dora bya siostr Droga i najstarsz z yjcych krewniaczek Bilba i Froda, #miaa dziewidziesit lat i do p wieku zdya zapisa cae ryzy papieru dobrymi radami. Dla Mila Burrows, w nadziei, e mu si przyda ten prezent !od B.B. - na zotym pirze i butli atramentu. Milo z zasady nie odpowiada na listy. Do osobistego uytku Angeliki- od wuja Bilba - na okrgym wklsym lusterku. Moda Angelika Baggins nie taia zachwytu dla wasnej urody. Do zbiorw Hugona Bracegirdle - od jednego z ofiarodawcw - na pustej pce bibliotecznej. Hugo #czsto poycza ksiki, lecz oddawa je rzadziej jeszcze ni inni hobbici. "Dla Lobelii Baggins z Sackville - w prezencie - na skrzynce ze srebrnymi ykami. Bilbo !podejrzewa, e lwi cz #srebrnych yek, ktre zginyz domu podczas jego poprzedniej wyprawy, wzia wanie Lobelia. Lobelia wiedziaa dobrze, jak uzasadnione s te podejrzenia.Tote zrozumiaa przytyk byskawicznie, lecz rwnie !byskawicznie zabraa yki. Wymienilimy tylko par wybranych podarkw spord mnstwa podobnych. W cigu dugiego ywota Bilba w jego siedzibie nagromadzio si wiele rnych rzeczy. Nory hobbitw zwykle zagracaj siz czasem, co w znacznej mierze przypisa mona rozpowszechnionemu zwyczajowi obsypywania si wzajem podarkami. Nie znaczyto oczywicie, by wszyscy bardzo si wysilali na te urodzinowe prezenty, byway wrd nich stare mathomy niewiadomego przeznaczenia #krce po caej okolicy. Bilbowszake dawa zazwyczaj przedmioty specjalnie na ten cel kupione i zatrzymywa wszystko, co od innych dosta.Tego dnia stara norka zostaa !co nieco uprztnita z gratw.Na kadym poegnalnym darzeprzypita bya karteczka wasnorcznie przez Bilba wypisana, a niektre z tych bilecikw zawieray jak aluzj lub dowcip. Przewanie jednak byy to rzeczy przydatne i dla obdarzonego mie. Bardzo dobrze wyszli na prezentach Bilba biedacy, zwaszcza ssiedzi z Bagshot Row. Dziadunio Gamgee dosta dwa worki ziemniakw, now opat, wenian kamizel !oraz butelk maci na obolae stawy. Sdziwy Rory Brandybuck w podzice za hojn gocinno otrzyma tuzin butelek najszlachetniejszego trunku: mocne czerwone wino z winnic Poudniowej wiartki, stare i doskonae, bo pochodzce jeszcze z piwniczki ojca Bilba.Po osuszeniu pierwszej butelkiRory wybaczy Bilbowi wszystko i odtd zawsze powtarza, e Bilbo to wspaniay hobbit. Dla Froda zostao wszelkiego dobra pod dostatkiem. Oczywicie przypady mu w udziale najcenniejsze sprzty,ksiki, obrazy i mnstwo mebli. Niczyje oko wszake niedostrzego ladu ani znaku "pienidzy lub klejnotw. Wrdprezentw nie byo najdrobniejszej bodaj monety czy choby szklanego paciorka. Frodo niemao si natrudzi tego popoudnia. Po okolicy "migiem rozniosa si plotka, ew Bag End rozdaj darmo caydobytek. Wkrtce te cign tum hobbitw, ktrzy nie mieli tu nic do roboty, lecz nie sposb byo si ich pozby. Pozdzierano nalepki, pomieszano prezenty, wybuchy ktnie. Ten i w prbowa w sieni od razu wymienia rzeczy lub handlowa, a znaleli si i "tacy, ktrzy usiowali zwdzijakie drobiazgi nie dla nich przeznaczone lub chwytali, co im pod rk wpado, jeli rzecz wydawaa si wzgardzona przez innych czy te po prostu nie strzeona. Taczki i wzki zabarykadoway drog spod bramy. "Pord tego zamtu zjawili siBagginsowie z Sackville. Frodo !wanie wtedy wycofa si na chwil pozostawiajc na stray swego przyjaciela, Merryego Brandybucka. Gdy Otho gromkim gosem zada rozmowy z Frodem, Merry ukoni si grzecznie. - Frodo jest niezdrw - powiedzia. - Poszed odpocz. - Schowa si, oczywicie - rzeka Lobelia. - Ale chcemy go"widzie i nie ustpimy. Prosz mu to powiedzie. Merry zostawi ich na czas !do dugi w sieni, zdyli wic odkry midzy poegnalnymi prezentami ykiprzeznaczone dla Lobelii. Nie poprawio im to humoru. Wreszcie zaproszono ich do gabinetu. Frodo siedzia za stoem zarzuconym papierami. Sdzc z miny czu si rzeczywicie nieswojo - a w kadym razie tak si poczu na widok Bagginsw z Sackville. Wsta z rk w kieszeni, co w niej jakby wymacujc. Ale rozmawia z gomi bardzo uprzejmie. Bagginsowie z Sackville zaczlido napastliwie. Ofiarowali Frodowi najnisze wyprzedaowe ceny (jak !przystoi midzy przyjacimi) za rozmaite cenne i nie opatrzone nalepk przedmioty.Kiedy Frodo odpowiedzia, e rozdaje wycznie rzeczy przez Bilba na ten cel przeznaczone, stwierdzili, e caa sprawa wydaje si mocno podejrzana. - Jedno jest dla mnie jasne - rzek Otho - a mianowicie, e ty doskonale na tym wyjdziesz. dam okazania mi testamentu. Otho byby spadkobierc Bilba, gdyby stary hobbit nie usynowi Froda. Przeczyta dokument bardzo uwanie i prychn gniewnie. Testament,!na nieszczcie dla Otha, by jednoznaczny i prawomocny (sporzdzony zgodnie z hobbickimi przepisami prawnymi, ktre midzy innymiwymagay podpisw siedmiu wiadkw, i to koniecznie czerwonym atramentem). - I tym razem figa! - !powiedzia do swej maonki. -Po szedziesiciu latach oczekiwania! yki? Kpiny! - Strzepn palcami tu pod nosem Froda i wynis si natychmiast. Ale Lobelii trudniej byo si pozby. Gdy w jaki czas "pniej Frodo wszed do hallu, eby zobaczy, co si tam !dzieje, zasta Lobeli, ktra jeszcze si tu krcia myszkujc i wszc po ktach, i opukujc podog. Frodo stanowczo wyprowadzi j za drzwi, uwolniwszy najpierw od brzemienia licznych drobnych (lecz cennych) przedmiotw, ktre dziwnym trafem znalazy si wjej parasolce. Oblicze Lobelii wykrzywio si w bolesnym napiciu, tak usilnie staraa $si wymyli jak druzgoccpoegnaln zoliwo; w braku lepszego pomysu powiedziaa odwracajc si w progu: - Poaujesz tego jeszcze, modziecze! Dlaczego nie !wyniose si razem z Bilbem? Tutaj nie twoje miejsce. Nie jeste Bagginsem. Jeste... jeste Brandybuckiem! - Syszae, Merry? To bya obelga - rzek Frodo zamykajc drzwi za Lobeli. - To by komplement - odpar Merry Brandybuck. - I tak jak zwykle komplementy, nieprawdziwy. Obeszli razem ca nork i przepdzili trzech modocianych hobbitw (dwchBoffinw i jednego Bolgera), ktrzy w jednej z piwnic zajci byli wybijaniem dziur w cianach. Frodo stoczy te potyczk z maym Sanchem Proudfootem (wnukiem staregoOda), ktry rozpocz wykopy!w duej sypialni twierdzc, epodoga w tym miejscu dudni !pustk. Legenda o zocie Bilba podniecaa ciekawo i nadzieje; legendarne skarby (uzyskane w sposb tajemniczy, a kto wie, czy nie"wrcz przestpczy) staj si, jak powszechnie wiadomo, wasnoci tego, kto je znajdzie, pod warunkiem, e go nikt na poszukiwaniach nie zaskoczy. Po zwycistwie nad Sanchem i wyrzuceniu go z domu Frodo pad w hallu na fotel. - Czas zamkn sklepik - "rzek. - Zarygluj, Merry. Drzwi inie otwieraj ju dzisiaj nikomu, choby wali taranem. I Frodo poszed do kuchni, eby si wreszcie pokrzepi filiank herbaty. Ledwie jednak usiad, gdy u drzwi frontowych rozlego si delikatne koatanie. Pewnie Lobelia - pomyla. - Moe przysza jej poniewczasie na myl jaka naprawd mordercza zniewaga i wraca, !eby mi j powiedzie. Ale to $nic pilnego. Pi dalej herbat. Pukanie powtrzyo si, tym !razem o wiele goniejsze, leczFrodo puszcza je mimo uszu. Nagle w oknie ukazaa si gowa Czarodzieja. - Jeeli mi nie otworzysz, Frodo, wysadz drzwi tak, e przelec przez nork na wylot i wyskocz po drugiej stronie Pagrka. - Gandalf! To ty, mj kochany!Ju otwieram! - krzykn Frodo pdzc do hallu. - "Prosz, prosz. Mylaem, e to Lobelia. - W takim razie jeste cakowicie usprawiedliwiony. !Ale widziaem j przed chwil po drodze Nad Wod. Jechaa bryczk, a min miaa tak, e na jej widok wieo udojone mleko skwaniaoby natychmiast. - Ja take omal nie "skwaniaem. Sowo daj: ju chciaem uy Piercienia, !tak miaem ochot znikn. - Nie rb tego - rzek Gandalf siadajc. - Bd ostrony z tym Piercieniem. Wanie midzy innymi po to przyszedem, eby ci jeszcze co na ten temat powiedzie. - C wic mi powiesz? - A co ju wiesz? - Tylko to, co mi Bilbo opowiedzia. Syszaem od niego ca histori, jak Piercie znalaz, jak go uywa... podczas wyprawy, oczywicie. - Ciekaw jestem, jak wersj !ci opowiedzia - rzek Gandalf."- No nie t, ktr opowiedziakrasnoludom i powtrzy w !swojej ksice - odpar Frodo.- Mnie powiedzia wszystko wkrtce po moim tu przybyciu.Mwi mi, e ty, Gandalfie, wymoge na nim prawd, ale e chce, abym ja zna j rwnie. Midzy nami nie trzeba sekretw, mj Frodo - !rzek - ale niech si to dalej nie rozejdzie. W kadym razie Piercie jest moj wasnoci. - To bardzo interesujce - rzek Gandalf. - A ty co mylisz o tym wszystkim? "- Jeeli chodzi o t zmylon wersj, jakoby dosta Piercie w prezencie, no to !myl, e prawda jest o wiele bardziej prawdopodobna, i nie rozumiem, dlaczego w ogle jinaczej przedstawia. Nigdy bym si po Bilbie tego nie !spodziewa. Wydaje mi si, e w tym tkwi co dziwnego. !- Mnie si te tak wydaje. Ale osobom, ktre posiadaj taki skarb, zwykle zdarzaj si dziwne rzeczy... jeli z niego !robi uytek. Niech to bdzie !dla ciebie przestrog i skoni ci do wielkiej ostronoci. Piercie ma zapewne inn !jeszcze wadz, nie tylko t, !e pozwala ci znika, ilekro zechcesz. - Nie rozumiem - rzek Frodo. - Ja take - odpar Czarodziej. - Zaczem zastanawia si nad tym dopiero od niedawna, waciwie od wczorajszego wieczora. Martwi si nie ma powodu. Ale jeeli zechcesz posucha mojej rady, bdziesz go uywa bardzo rzadko albo nawet wcale. W "kadym za razie, prosz ci, nie rb z niego nigdy takiego uytku, ktry by mg wywoa plotki albo wzbudzi podejrzenia. Powtarzam raz jeszcze: pilnuj go dobrze i zachowuj w sekrecie. - Jaki ty dzisiaj tajemniczy, Gandalfie! Czego si boisz? - Nie jestem zupenie pewien, dlatego wol nie mwi na razie nic. Kto wie, czy nie bd mg powiedzie ci wicej po powrocie. Bo teraz ju odchodz. Tymczasem niech to starczy na poegnanie. Gandalf wsta. - Odchodzisz ju? - zawoa Frodo. - Mylaem, e zostaniesz co najmniej przez tydzie. Liczyem na twoj pomoc. - Zamierzaem zosta, ale musiaem zmieni plany. !Moliwe, e bd w podry do dugo, na pewno jednak do ciebie wrc, jak si da najprdzej. Ani si spodziewasz, kiedy mnie znwzobaczysz. Wlizn si cichcem. Nieprdko odwiedz ten kraj jawnie. Zauwayem, #e nie ciesz si tutaj zbytnipopularnoci. Hobbici powiadaj, e przysparzam im !kopotw i zakcam spokj. Niektrzy nawet oskaraj mnie o porwanie Bilba czy bodaj o gorsze jeszcze !sprawki. Jeli chcesz wiedzie,!to kr plotki, e uknuem do spki z tob spisek, by zawadn majtkiem Bilba. !- Niektrzy? - krzykn Frodo.- To znaczy Otho i Lobelia. Coza nikczemno! Oddabym "chtnie Bag End i ca reszt,byle odzyska Bilba i z nim razem wczy si po kraju. Kocham nasz Shire. Ale czasami auj, e nie poszedem w wiat z Bilbem. Wci sobie zadaj pytanie, kiedy go znw zobacz. - Ja take - powiedzia Gandalf. - Zadaj sobie prcz tego wiele innych pyta. Do widzenia, Frodo! Bd ostrony. Spodziewaj si mnie szczeglnie w najbardziej niespodziewanych momentach. Do widzenia! Frodo odprowadzi go do drzwi.Gandalf raz jeszcze podnis rk na poegnanie i ruszy przed siebie zdumiewajco wawym krokiem; Frodo jednakspostrzeg, e stary Czarodziej garbi si wbrew swoim zwyczajom, jak gdyby przytoczony cikim brzemieniem. Wieczr ju zapada i sylwetka starca w szarym paszczu szybko roztopia si w zmierzchu. Dugi czas upyn, nim go Frodo ujrza znowu. Rozdzia 2 Cie przeszoci Plotki nie ucichy ani po dziewiciu, ani nawet po "dziewidziesiciu dziewiciu dniach. Przez rok z gr w Hobbitonie i w caym Shire gadano o powtrnym znikniciu pana Bilba Bagginsa,a jeszcze duej zachowao si wspomnienie tego wypadku.Opowiadano o nim maym hobbitom wieczorami przy kominku i wreszcie Szalony Baggins, ktry znika w huku ibysku gromu, a wraca z workami klejnotw i zota, sta si ulubionym bohaterem legendy i y w niej przez dugie lata, nawet wwczas, kiedy od dawna zapomniano o wszystkich prawdziwych perty. obbickie 0 rkPLKsjk&k{A2pc cr3  c4 c85! c67- c768;=azwizanych z tym zdarzeniach. Na razie wszake powszechna $opinia okolicy gosia, e Bilbo,zawsze troch postrzelony, zwariowa w kocu do reszty iwylecia w powietrze. niewtpliwie spad potem do stawu albo do rzeki i zgin tragiczn, aczkolwiek nie !przedwczesn mierci. Byle ten przeklty Czarodziej pozostawi Froda w spokoju, to moe jeszcze chopak ustatkuje si i wyjdzie na rozsdnego hobbita - mwiono. Wszelkie pozory wiadczyy, e Czarodziej rzeczywicie zostawia Froda wspokoju i e Frodo si ustatkowa, jakkolwiek wcale nie dawa dowodw hobbickiego rozsdku. Przeciwnie, od pocztku robi,!co mg, eby odziedziczy powuju rwnie reputacj dziwaka. Nie chcia woy aoby i w nastpnym roku wyda przyjcie dla uczczenia sto dwunastych urodzin Bilba. Zaprosi dwudziestu hobbitw iuraczy ich niadaniem, obiadem, podwieczorkiem orazkolacj, a podczas wszystkichtych posikw - wedle hobbickiego wyraenia - jado"sypao si jak lawina, a trunki lay jak deszcz. Niejeden hobbit gorszy si, lecz Frodo nie odstpowa od zwyczaju wicenia co rok urodzin Bilba. Mwi, e nie przypuszcza, aby wuj umar. Gdy go pytano, gdzie wobec tego Bilbo przebywa, wzruszatylko ramionami. y samotnie, wzorem Bilba, lecz mia sporo przyjaci, szczeglnie wrd modszych hobbitw (zwaszcza midzy potomstwem Starego Tuka), ktrzy za swych dziecinnych lat lubili Bilba i czsto odwiedzali Bag End. Do tego grona naleeli Folko Boffin i Fredegar Bolger, ale najserdeczniejszymi druhami Froda byli Peregrin Tuk (zwanypotocznie Pippinem) i Merry Brandybuck (jego imi brzmiaowaciwie Meriadok, rzadko jednak o tym pamitano). Z nimi to Frodo wdrowa po caym kraju, lecz czciej !jeszcze wasa si samopas; ku zdumieniu rozsdnych hobbitw spotykano go nieraz w gwiadziste noce z dala od domu pord wzgrz i lasw. Merry i Pippin podejrzewali, eFrodo odwiedza niekiedy elfy, podobnie jak dawniej Bilbo. Z biegiem lat zaczto o nim mwi, e dobrze si trzyma, wyglda bowiem wci na krzepkiego i energicznego hobbita, ktry ledwie wyrs z lat !chopicych. Jak si komu szczci, to ju we !wszystkim - mwili ssiedzi. Ale dopiero gdy Frodo zbliy #si do pidziesitki, wieku u hobbitw ju wikszej statecznoci, zaczto si dziwi na dobre. Sam Frodo ochonwszy po wstrzsie przekona si, e samodzielno oraz rola pana Bagginsa z Bag End to rzeczy !do przyjemne. Przez kilka lat#czu si szczliwy i niewiele myla o przyszoci. Ale chocia nie zdawa sobie z tego jasno sprawy, z kadym rokiem bardziej aowa, e nie poszed wraz z Bilbem w wiat. Przyapywa si niekiedy - zwaszcza jesieni - na marzeniach o dzikich krajach, a w snach zwidyway mu si dziwne gry, ktrych nidgy w rzeczywistoci nie !widzia. Mwi sobie: Moe kiedy i ja przeprawi si przez Rzek. Ale druga poowa jego duszy odpowiadaa zawsze: Jeszcze nie dzi. Tak mina mu czterdziestka i !zbliay si pidziesite urodziny; pidziesitk uwaa za liczb znamienn (czy moe wrcz gron), bo przecie w tym wanie wieku Bilbo da si niespodzianie porwa przygodzie. Ogarn wic Froda niepokj, a stare !cieki zdaway si mu teraz zbyt wydeptane. Przyglda !si mapom rozmylajc, co teznajduje si poza ich marginesem; na mapach, sporzdzanych w Shire, za granicami kraju widniay tylko biae plamy. Frodo zacz coraz dalej wypuszcza si nawdrwki i coraz czciej "wczy si samotnie. Merry i wszyscy przyjaciele obserwowali go z niepokojem. Nieraz widywano go gawdzcego z obcymi wdrowcami, ktrzy !podwczas licznie pojawiali si w Shire. $Kryy pogoski, e gdzie w wiecie dziej si dziwne rzeczy. Gandalf dotychczas, !po tylu latach, nie wrci ani #nie przysa wieci, Frodo wicsam stara si jak mg o nowiny. Elfy, rzadko odwiedzajce Shire, teraz cigny wieczorami przez lasy na zachd, ale nie widywano, by wracay; zapytywane, krciy tylko "gowami i szy dalej piewajcsmtnie. Krasnoludw natomiast widywano wicej ni kiedykolwiek. Oczywicie, wielki szlak na "zachd przecina Shire i bieg przez most na Brandywinie, tote krasnoludy zawsze tdy od czasu do czasu chadzay. Od nich to czerpano gwnie wiadomoci z odlegych stron !- o ile hobbici w ogle raczyli si nimi interesowa. Zwykle krasnoludy mao mwiy, a hobbici jeszcze mniej zadawalipyta. Teraz jednak Frodo czsto spotyka dziwnych krasnali, odmiennych nieco od znanych mu dotychczas, a przybywajcych z poudnia. Byli zatroskani, a ten i w !szepta co o Nieprzyjacielu i o Krainie Mordor. Nazw t znali hobbici jedynie z legend ponurej przeszoci, przetrwaa ona niby cie na dnie ich pamici, a brzmiaa zowieszczo i niepokojco. Pono ze moce, wygnane przeBia Rad z Mrocznej Puszczy, zebray si w wikszej jeszcze potdze w starych warowniach Mordoru. Kryy wieci, e odbudowana zostaa Czarna Wiea. Stamtd wadza zych #si rozpocieraa si daleko i szeroko, a na wschodzie i poudniu toczyy si wojny i rosa groza. Orkowie znw #rozmnoyli si w grach. Trolle "grasoway, a nie byy ju tpejak ongi, lecz stay si przebiege i uzbroiy si morderczym orem. szeptano take o jaki stworach jeszcze groniejszych, ktre nie miay nazwy. Niewiele z tego wszystkiego docierao oczywicie do uszu przecitnych hobbitw. Lecz co nieco usyszeli nawet najbardziej gusi i najszczelniej zamknici w swoich norach; ci za, ktrychinteresy zmuszay do wypraw na pogranicze kraju - widywalidziwne rzeczy. Rozmowa, ktra toczya si Pod Zielonym Smokiem Nad Wod pewnego wiosennego wieczora roku pidziesitych urodzin Froda, jest dowodem, e pogoski dotary nawet do najcichszych zaktkw "Shireu, jakkolwiek wikszo hobbitw wci jeszcze przyjmowaa je miechem. W kcie przy oknie siedzia Sam Gamgee, a naprzeciw niego Ted Sandyman, syn mynarza; inni hobbici, okoliczni !wieniacy, przysuchiwali si ich rozmowie. - Co tu mwi, dziwne rzeczy syszy si ostatnimi czasy - powiedzia Sam. !- Ech! - odpar Ted. - Syszy, "kto chce sucha. Ja tam, jelimi si chce dziww, wol w domu stare gadki przy kominiei bajki dla dzieci. - Masz racj - rzek Sam. - Wicej w tych bajkach prawdy, ni ci si zdaje. Kto !je wymyli? We na przykad smoki... "- Dzikuj piknie, nie wezm - odpar Ted. - Syszaem o smokach, kiedy byem smarkaczem, ale nie ma powodu, eby w nie wierzy. Nad Wod w kadym razie jest tylko jeden smok, i to zielony! - zakoczy wywoujc oglny miech na sali. !- Prawda! - rzek Sam miejc si razem z wszystkimi. - Ale co powiesz o tych drzewoludach, o tych olbrzymach, czy jak ich tam nazwa? Powiadaj, e jednego takiego widziano niedawno za Pnocnymi !Moczarami i e by wyszy nidrzewa. - Kto powiada? - Choby mj krewniak Hal. Pracuje u pana Boffina za Pagrkiem i chadza na polowania do Pnocnej wiartki. Hal widzia tego olbrzyma. - Gada byle gada. Hal zawszeniby co widzi, a najpewniej to, czego nie ma. - Ten by podobno wysoki jak wiz, a co krok zrobi, to siedem okci przeskoczy tak lekko, jakby to by jeden cal. - Bo te pewnie to nie by !nawet jeden cal. Zao si, e chopak widzia po prostu wielki wiz. "- Kiedy bo on szed, mwi ci! - odpar Sam. - A zreszt, na Pnocnych Moczarach nie ma wizw. - No, to Hal nawet wizu nie !widzia - rzek Ted. Suchacze zamieli si i przyklasnli, uwaajc, e Ted przegada Sama. - Mw sobie, co chcesz - powiedzia Sam - ale nie zaprzeczysz, e prcz Hala inni te widuj dziwnych podrnych, co przez Shire !cign. A zauwa, e byoby ich wicej jeszcze, gdyby wielu nie zawracano od naszej granicy. Nigdy stra graniczna nie miaa tyle roboty, co #teraz. A syszaem te, e elfywdruj na zachd. Podobno id do portw, gdzie a za !Biae Wiee. - Mwic to Sam wskaza ramieniem jaki niewyrany kierunek, ani on bowiem, ani nikt z obecnych nie wiedzia dokadnie, jak daleko jest z Shireu do Morza,lecego gdzie za starymi wieami na zachd od granic kraju. Dawna tradycja gosia jednak, e istnieje tam Szara Przysta, z ktrej niegdy wypyny statki elfw, by nigdy ju nie powrci. - Pyn, pyn, pyn za Morze, id na zachd i porzucaj nas - rzek Sam !niemal piewnie i potrzsn gow uroczycie i smutno. Ale Ted si rozemia. - Ano, to nic nowego, jeli wierzy starym bajkom. Nie wiem te, dlaczego ty albo ja mielibymy si z tego powodu martwi. Niech sobie pyn! %Zao si zreszt, e ich namorzu nie widzia. Nikt z Shireu tego nie widzia na wasne oczy. - Bo ja wiem... - w zamyleniu odpar Sam. Kiedy wydao mu #si w lesie, e widzi elfa, i nie straci dotychczas nadziei, ezobaczy ich jeszcze w yciu wicej. Z wszystkich legend, jakie za modu sysza, najwiksze wraenie zrobiy na nim strzpy na p zapomnianych opowieci o elfach, przechowujce si !wrd hobbitw. - S nawet w naszej okolicy hobbici, ktrzy przyjani si z elfami i dostaj od nich wiadomoci - rzek. - Na przykad pan Baggins, mj pracodawca. #Mwi mi, e elfy odpywaj, a!on wie o nich co nieco. Starypan Bilbo wiedzia wicej; nieraz z nim o tym rozmawiaem, kiedy byem maym chopcem. - No, ci obaj maj bzika - odpar Ted. - W kadym razie stary Bilbo mia bzika, a Frodozaczyna bzikowa. Jeeli do nich bdziesz chodzi po wiadomoci, to ci nigdy bajek nie zabraknie. A teraz, przyjaciele, czas mi ju do domu. Wasze zdrowie! - Osuszy kufel i wyszed haaliwie. Sam siedzia w milczeniu, nic #ju wicej nie mwic. Mia o czym myle. Po pierwsze o tym, e w ogrodzie Bag End jest duo do roboty i e czekago nazajutrz pracowity dzie, jeeli pogoda si poprawi. Trawa ronie szybko. Sam jednak myla nie tylko o ogrodnictwie. Po chwili !westchn, wsta i wyszed z gospody. By pocztek "kwietnia, niebo rozjanio si !po deszczu. Soce ju stao nisko, chodny, blady wieczr !spokojnie roztapia si w noc. Sam szed pod pierwszymi gwiazdami przez cay Hobbiton, a pniej na Pagrek ku domowi, z cicha, wzamyleniu pogwizdujc. W tym wanie czasie po dugiej nieobecnoci wrci Gandalf. Od dnia urodzinowej zabawy przez trzy lata nie pokazywa si wcale. Potem wpad do Froda na krtko, przyjrza mu si uwanie i !znw ruszy w wiat. W cigu nastpnych dwch lat bywa do czsto, zjawia si niespodziewanie po zmierzchu i bez poegnania znika przed "witem. Nie chcia nic mwi o!swoich zajciach i podrach, zdawao si, e ciekaw jest nade wszystko bahych wiadomoci o zdrowiu i trybie ycia Froda. Nagle wizyty si urway. Od dziewiciu lat Frodo nie widzia Czarodzieja ani o nim nie sysza, a wreszcie zacz podejrzewa, e Gandalf ju nigdy nie wrci, e przesta si interesowa hobbitami. Tego wszake wieczora, kiedy Sam o zmierzchu szed ku domowi, u okna gabinetu Froda rozlego si znajome koatanie. Frodo powita starego przyjaciela ze zdumieniem i szczer radoci. Bacznie przyjrzeli si sobie nawzajem. - Wszystko w porzdku, co? - spyta Gandalf. - Nic si nie zmienie, mj Frodo. - Ty take - odpar Frodo, ale w gbi serca pomyla, e Gandalf postarza si i twarz ma bardziej ni dawniej zatroskan. Zacz wic nalega, by mu Czarodziej opowiedzia o sobie i o szerokim wiecie. Wkrtce "rozgadali si i do pna w noc nie mogli si do nagada. Nazajutrz po pnym !niadaniu Czarodziej siedzia zFrodem pod otwartym oknem w!gabinecie. Na kominku pali siwesoo ogie, lecz soce mocno ju przygrzewao, a wiatr dmucha od poudnia. &wiat lni wieoci, moda !wiosenna ziele puszczaa si na polach i na gaziach drzew. "Gandalf myla o innej wionie,sprzed osiemdziesiciu lat, kiedy to Bilbo wybieg ze swego domu bez chustki do nosa. Dzi Czarodziej wosy mia moe bielsze nili "wwczas, brod dusz i brwijeszcze bardziej krzaczaste, atwarz poznaczon zmarszczkami trosk i mdroci, lecz oczy byszczay mu tak samo, a $mi fajk i puszcza kka z dymu z nie mniejszym ni dawniej zapaem i przyjemnoci. Pali teraz w milczeniu, a i Frodo nie odzywa si, zatopiony w mylach. Mimo blasku poranka !dostrzega czarny cie wieci,ktre przynis Gandalf. Wreszcie przerwa cisz. - Tej nocy zacze mi opowiada dziwne rzeczy o moim Piercieniu, Gandalfie - rzek. - Potem umilke, bo, jak mwie, z takimi sprawami lepiej czeka na wiato dzienne. Czy nie sdzisz, e powiniene teraz dokoczy historii? $Powiedziae, e Piercie jestniebezpieczny, o wiele bardziej niebezpieczny, ni przypuszczam. Czym wic mi grozi? - Wielu rnymi niebezpieczestwami - odpar Czarodziej. - Jest $potniejszy, ni miaem si !zrazu domyla, tak potny, "e w kocu owadnby kad#mierteln istot, ktra by go miaa w posiadaniu. To on by posiad swojego waciciela. Dawnymi czasy w Eregionie wyrabiano wiele takich zaczarowanych, magicznych, #jak to si mwi, piercieni, alebyy wrd nich oczywicie rozmaite: jedne bardziej, inne mniej potne. Te sabsze stanowiy jakby tylko wprawkiw rzemiole nie rozwinitym jeszcze w peni i byy dla kowali elfw zaledwie zabawk, lecz moim zdaniem niebezpieczn dla zwykych miertelnikw. No, a Wielkie Piercienie, Piercienie Wadzy, s wrcz grone. Widzisz, Frodo, miertelnik, ktry ma jeden z tych !Wielkich Piercieni, nie umiera, lecz nie ronie take ani nie zyskuje wikszej ywotnoci, po prostu trwa, a wreszcie nuy go kada minuta. Jeeli "za czsto uywa Piercienia, eby si ukry przed wzrokieminnych stworze, w kocu zanika, staje si ju trwale !niewidzialny, yje w pmroku,widziany tylko przez ciemne moce, ktre rzdz Piercieniami. Tak, wczeniej %lub pniej - pniej, jeli od pocztku by silny i mia "dobr wol; lecz ani sia, ani dobra wola nie ostanie si w #kocu, i wczeniej lub pniej ciemne moce go pochon. - Jakie to okropne! - rzek Frodo. "Na dug chwil zapada cisza.Z ogrodu dobiega szczk noyc, bo Sam Gamgee strzyg trawnik. - Od jak dawna wiesz o tym? - spyta wreszcie Frodo. - I coz tego wszystkiego wiedzia Bilbo? - Jestem przekonany, e Bilbo nie wiedzia nic ponad to, co !ci mwi - rzek Gandalf. - Z pewnoci, mimo e obiecaemmu czuwa nad tob, nie powierzyby ci nic takiego, co uwaaby za grob dla twegobezpieczestwa. Myla, e ten Piercie jest bardzo pikny i bardzo uyteczny w potrzebie, a siebie samego wini za to, e dzieje si z nim co dziwnego. Powiedzia mi, e Piercie natrtnie narzuca si jego mylom, e "wci si niepokoi o ten swj !skarb, ale nie podejrzewa, e #to Piercie jest sprawc za. A jednak zauway, e trzeba go pilnowa, e Piercie zmienia rozmiar i wag, kurczy si albo rozszerza w niepojty"sposb i umie nagle zsun sirawdziwych perty. obbickie 0 rkPLKsjk&k{AgB8pm c9 w c:T cd;"" c<+o c*=.7EIz palca, ktry przedtem mocno obciska. - Tak, ostrzeg mnie przed tym w poegnalnym licie - powiedzia Frodo - dlatego zawsze trzymam Piercie na acuszku. - Bardzo rozumnie - rzek Gandalf. - Lecz sprawy !wasnej dugowiecznoci Bilbo wcale nie kojarzy z tym Piercieniem. Ca zasug przypisywa swojej krzepie i #bardzo si ni chepi. Mimo to!ogarn go ostatnio niepokj iczu si nieswj: cienki i "rozcignity, jak mwi. Znak,!e Piercie zdobywa nad nim wadz. - Od jak dawna wiedziae to wszystko? - spyta znowu Frodo. - Co wiedziaem? - rzek Gandalf. - Wiedziaem o wielu rzeczach, o ktrych tylko Mdrcy wiedz. Ale jeeli pytasz, co wiedziaem o tym wanie Piercieniu, no, to !mog si przyzna, e jeszczei dzi nie wiem nic pewnego. Musz przeprowadzi ostatni"prb. Nie wtpi jednak, e zgadem trafnie. A kiedy zaczem si po raz pierwszy domyla prawdy? - Czarodziejzaduma si, szukajc odpowiedzi w swej pamici. - !Zaraz... zaraz... Bilbo znalaz Piercie w tym samym roku, kiedy Biaa Rada wygnaa ciemne moce z Mrocznej Puszczy, na krtko przed !Bitw Piciu Armii. Ju wtedy cie zakrad si do mego serca, chocia nie wiedziaem,czego waciwie si lkam. Czsto zastanawiaem si, w jaki sposb Gollum dosta w "swoje rce Wielki Piercie, bo#e to by Wielki Piercie, od pocztku zdawao si niewtpliwe. Pniej !usyszaem z ust. Bilba dziwnhistori o wygraniu "Piercienia i nie mogem w ni uwierzy. Kiedy w kocu wydobyem ca prawd, zrozumiaem natychmiast, e Bilbo stara si udowodni niezbicie swoje prawo do tegoklejnotu. Tak samo jak Gollum, !ktry mwi, e dosta go w prezencie na urodziny. Podobiestwo tych dwch kamstw nie dawao mi spokoju. Zrozumiaem, e !Piercie ma w sobie trujc moc, ktra od pierwszej chwilioddziaywa na kadego, kto go posidzie. To byo pierwszepowane ostrzeenie, e nie wszystko jest w porzdku. Nieraz powtarzaem twojemu wujowi, e lepiej takich piercieni nie uywa, ale przyjmowa te rady niechtnie, a wkrtce nawet zacz si za nie gniewa. !Niewiele wicej mogem zrobi.Nie mogem odebra mu Piercienia, bo wynikyby tym gorsze nieszczcia; zreszt nie miaem prawa. Pozostao tylko czeka i czuwa. Moe powinienem by zasign rady u Sarumana Biaego, ale zawsze mnie co od tego powstrzymywao. - Kto to jest? - spyta Frodo. - Nigdy o nim nie syszaem. - Moliwe - odpar Gandalf - bo on nie zajmowa si ani niezajmuje hobbitami. To wielka osobisto wrd Mdrcw. Gowa naszego bractwa i przewodniczcy Rady. Ma "gbok wiedz, ale dum nie mniejsz, wic nie znosi, by kto wtrca si do jego spraw. Wiedza o zaczarowanych piercieniach, czy to wielkich, czy maych, stanowi jego wasn dziedzin. Z dawna j studiujeposzukujc zagubionego sekretu tej sztuki. Kiedy jednak na radzie dysputowano!o Piercieniach, nie ujawni zeswej wiedzy nic, co by potwierdzao moje obawy. To upio moje wtpliwoci, chocia nie by to sen spokojny. Dalej czuwaem i czekaem. Bilbo, jak si zdawao, miewa si dobrze, a&lata pyny. Tak, lata pyny, lecz nie wyrzdzay mu adnejszkody. Nie zna byo po nim podeszego wieku. Znowu cie pad na moje serce. Mwiem !sobie jednak: No, c, Bilbo przecie pochodzi po kdzieli z dugowiecznej rodziny. Jeszcze ma czas. Czekajmy! I czekaem. A do owego wieczora, kiedy Bilbo opuci swj dom. To, co wwczas #mwi i robi, przerazio mnie tak, e ju adne sowa Sarumana nie mogy mnie uspokoi. Wreszcie przekonaem si, e bez wtpienia dziaa tu jaka #ciemna, grona sia. Wikszolat, ktre odtd miny, powiciem na wykrycie prawdy. - Ale szkoda nie jest chyba nie do naprawienia? - spyta Frodo zatroskany. - Z czasem Bilbo wrci do siebie, prawda? Chodzi mi o to, czy odnajdzie spokj? - Od razu poczu si lepiej - rzek Gandalf. - Ale jedna tylko na wiecie Potga wie wszystko o Piercieniach i o !ich wpywie. Nie ma za, o ile mi wiadomo, na caym wiecie Potgi, ktra by wiedziaa wszystko o hobbitach. Pord Mdrcw tylko ja badam sprawy hobbitw: to skromna ga wiedzy, lecz pena niespodzianek. Hobbici s mikcy jak maso, a przecie staj si czasem twardzi jak korzenie starego drzewa. Myl, e niektrzy z nich potrafi opiera si wadzy Piercienia znacznie duej, ni przypuszcza wielu Mdrcw. Tote moim zdaniem nie ma powodu martwi si o Bilba. Oczywicie, mia ten !Piercie przez dugie lata i uywa go, bdzie wic pewnie trzeba czeka do dugo, nim otrznie si cakowicie z jego wpywu, to znaczy, nim bdzie mg bez niebezpieczestwa znw go zobaczy. Ale poza tym moe y szczliwie przez wiele jeszcze lat, po prostu bdzie wci takim samym hobbitem, jak w chwili rozstania z "Piercieniem. Bo wyrzek si gow kocu z wasnej woli: to !bardzo wane. Nie, o Bilba ju !si przestaem martwi, odkd!wyzby si Piercienia. To za ciebie czuj si teraz odpowiedzialny. Od tamtego wieczora, gdy Bilbo odszed, z$gbok trosk myl o tobie io wszystkich uroczych, niemdrych, bezradnych hobbitach. Bolesny by to by cios dla wiata, gdyby ciemne moce zawadny Shireem; gdyby poczciwi, weseli, gupi Bolgerowie, Hornblowerowie, Boffinowie, Bracegirdleowie i wszyscy inni, nie mwic ju o miesznych Bagginsach, popadli w niewol. Frodo zadra. - Dlaczego miaoby to nas spotka? - spyta. - Czy ON by chcia takich niewolnikw? !- Jeli chcesz wiedzie prawd!- odpar Gandalf - myl, e jak dotd - zauwa: jak dotd! - wcale nie spostrzeg !istnienia hobbitw. Powinniciesi z tego cieszy. Ale era bezpieczestwa dla was si skoczya. On was nie !potrzebuje - ma do sug i tobardziej uytecznych - lecz ju teraz o was nie zapomni. Wolaby widzie hobbitw w !nieszczciu i pod jarzmem niszczliwych i wolnych. Pamitaj, e istnieje na "wiecie zoliwo i zemsta. - Zemsta? - rzek Frodo. - Za co? Wci jeszcze nie rozumiem, co to ma wsplnegoz Bilbem, ze mn i z naszym Piercieniem. - Bardzo duo - odpar Gandalf. - Nie wiesz dotychczas nic o najistotniejszym niebezpieczestwie. Ale si dowiesz. Ja sam nie byem jeszcze tego pewien, kiedy odwiedzaem twj dom poprzednim razem, dzi jednakpora, bym ci wszystko powiedzia. Daj mi na chwil Piercie. !Frodo wycign Piercie z kieszeni spodni, gdzie spoczywa umocowany na acuszku zwisajcym od pasa. Odpi go i powolnym gestem poda Gandalfowi. #Piercie nagle zaciy mu na!doni, jakby nie yczy sobie dotknicia Czarodzieja... A moe to Frodo wzdraga si powierzy go staremu przyjacielowi? Czarodziej podnis klejnot w palcach. Obrczka bya z czystego, szlachetnego zota. !- Czy dostrzege na nim jakiznak? - spyta. - Nie - rzek Frodo. - Nic nie !ma. Gadkie zoto, nie zna nanim adnej rysy ani ladw czasu. - A wic patrz! Ku zdumieniu i rozpaczy FrodaCzarodziej nagle cisn Piercie w ar zgromadzony w kcie kominka. Frodo krzykn i chwyci szczypce, ale Gandalf go powstrzyma. - Czekaj! - rzuci tonem rozkazu i spod krzaczastych brwi ywo spojrza na Froda. Pozornie Piercie si nie zmieni. Po jakim czasie Gandalf wsta, zamkn "okiennice, zacign zasony. W pokoju zapanowaa ciemno i cisza, tylko z ogrodu dolatywa stumiony szczk noyc, bo Sam pracowa teraz tu pod oknem.Czarodziej przez chwil jeszcze patrzy w ogie, wreszcie schyli si, szczypcami wycign Piercie z paleniska i natychmiast wzi w rk. Frodo krzykn przeraony. - Jest zupenie chodny - rzek Gandalf. - Trzymaj! Frodo niechtnie nadstawi #do; Piercie wyda mu si ciszy i grubszy ni przedtem. - Podnie go wyej - rzek Gandalf - i przyjrzyj si uwanie. Frodo usucha Czarodzieja i dostrzeg teraz zarwno na zewntrznej, jak i wewntrznej stronie Piercienia znaki niezwykle delikatne, delikatniejsze ni pismo najcieszego nawet $pira; linie ognia ukaday si jakby w litery i wizay w tekst. Byszczay olniewajco, a jednak wydaway si odlege, jakby wieciy z wielkiej gbi. QRSTUVWXYZ[\]^_`abcdefghijklmnopqrstuvwxyz{|}~ÁāŁƁǁɁʁˁ́́΁ρЁсӁԁՁցׁ؁فځہ݁ށ߁  !"#$%&'()*+,-./0123456789:;<=>?@ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ[\]^_`abcdefghijklmnopqrstuvwxyz{|}~- Nie umiem czyta ognistych liter - drcym gosem powiedzia Frodo. - Nie - rzek Gandalf - ale ja umiem. To staroytny alfabet "elfw, lecz sowa s w jzyku Mordoru, ktrego tutaj nie chc uywa. Przetumaczone na Wspln Mow znacz mniej wicej tyle: Jeden piercie, by wszystkimirzdzi, Jeden, by wszystkie odnale, Jeden, by wszystkie zgromadzi i w ciemnoci zwiza. To dwa wiersze z prastarego poematu, znanego w tradycji elfw: Trzy piercienie dla krlw elfw pod otwartym niebem, Siedem dla wadcw krasnali w ich kamiennych paacach, Dziewi dla miertelnikw, ludzi mierci podlegych, Jeden dla Wadcy Ciemnoci na czarnym tronie W Krainie Mordor, gdzie zalegy cienie, Jeden, by wszystkimi rzdzi, Jeden, by wszystkie odnale,Jeden, by wszystkie zgromadzi i w ciemnoci zwiza W Krainie Mordor, gdzie zalegy cienie. Gandalf umilk, a potem z wolna, z naciskiem rzek: "- To jest wanie Piercie - wadca, ten Jeden, ktry !rzdzi wszystkimi. Piercie, ktry kto zgubi przed wiekami, z wielkim uszczerbkiem dla swojej potgi. Ten kto bardzo pragnie go odzyska, lecz namnie wolno do tego dopuci. Frodo milcza osupiay. Zdawao mu si, e strach wycign nad nim ogromn ap, jakby ze wschodu nadpywaa czarna chmura, bygo pochon. "- Ten Piercie! - wyjka. - Jakim cudem ten Piercie dosta si wanie mnie? - Ach! - odpar Gandalf. - To bardzo duga historia. Jej pocztek siga w Czarne Lata, w przeszo, ktrej dzi nikt prcz uczonych mistrzw nie pamita. Gdybym chcia opowiedzie ci wszystko, siedzielibymy tutajdopty, pki wiosna nie zamieniaby si w zim. Tej nocy mwiem ci o Sauronie Wielkim, Wadcy Ciemnoci. Pogoski, ktre doszy do twoich uszu, s prawdziwe: Sauron rzeczywicie ockn si znowu, odzyska siy, opuci swoje lee w MrocznejPuszczy i wrci do dawnej twierdzy, do Czarnej Wiey w Krainie Mordor. T nazw znaj nawet hobbici, bo majaczya niby cie na marginesach starych legend. Po!kadej klsce i po latach ciszy cie przybiera inn posta i urasta na nowo. - Wolabym, eby si to nie zdarzyo akurat za mojego ycia - powiedzia Frodo. !- Ja take - odpar Gandalf. - Podobnie jak wszyscy, ktrym wypado y w takich czasach. Ale nie mamy na to wpywu. Od nas zaley jedynieuytek, jaki zechcemy zrobi z darowanych nam lat. A nas czas zapowiada si czarno! Nieprzyjaciel szybko ronie w "potg. Sdz, e plany jego !jeszcze nie dojrzay, lecz ju dojrzewaj. Czekaj nas "cikie prby. Nie ominyby nas zreszt, nawet gdyby nie dotkno nas to straszliwe zrzdzenie losu. Nieprzyjacielowi brak wci jeszcze jednej rzeczy, ktra "by mu daa si i wadz, by zmiady wszelki opr, zama ostatnie linie obrony, po raz wtry pogry wszystkie kraje w ciemnociach. Brak mu tego Jedynego Piercienia. Trzy najpikniejsze ukryli przed nim wadcy elfw, tych trzech nigdy jego rka nie "dotkna i nie splamia. Siedempiercieni byo w posiadaniu krlw krasnoludzkich, lecz trzy z nich Sauron odzyska, acztery pozostae zniszczyy smoki. Dziewi ofiarowa miertelnym ludziom, dumnym, monym ludziom, ktrych w ten sposb usidli. Dawno, dawno temu ulegli oni wadcy "Jedynego Piercienia i stali siupiorami, cieniami Wielkiego Cienia, jego najokrutniejszymisugami. Dawno, dawno temu... Mino wiele lat od owych czasw, kiedy Dziewiciu grasowao po wiecie. Ale kto wie? Skoro cie znowu powstanie, moe i tych Dziewiciu wrci? Jednake nie trzeba o takich rzeczach mwi, nawet w porannym socu tego kraju. Tak wic stoj sprawy: Dziewi piercieni podporzdkowa sobie; #zawadn take tymi spord Siedmiu, ktre nie zostay zniszczone. Trzy jeszcze s wukryciu, lecz o nie si nie kopocze. Poda tylko tego Jedynego, bo to jego dzieo i jego wasno, bo w niego "przela znaczn cz swojej dawnej potgi, eby dziki niemu panowa nad pozostaymi. Jeeli odzyska ten Jedyny, bdzie mia na swoje rozkazy wszystkie, gdziekolwiek si znajduj, nawet te trzy ukryte, i pozna wszystko, co dziki nim zdziaano; Sauron bdzie wtedy potniejszy ni kiedykolwiek. I na tym, mj Frodo, polega okropno naszego losu. On !myla, e Jedyny Piercie przepad, e elfy go zniszczyy - co powinny byy !zrobi. Teraz wszake ju wie,#e w Piercie nie przepad, e go kto znalaz. Wic szuka, szuka, na tym poszukiwaniu skupi cay umys. To jego wielka nadzieja, a nasza wielka trwoga. - Czemu, czemu nie zniszczono tego Piercienia! - wykrzykn Frodo. - I jak to si stao, e Nieprzyjaciel, !chocia tak silny, chocia tak !ten swj skarb ceni, utraci go niegdy? - Mwic to zaciska w rku Piercie, "jakby ju widzia sigajce poniego czarne szpony. - Odebrano mu Piercie. - rzek Gandalf. - Dawnymi czasy elfy byy silniejsze i stawiay mu opr; ludzie wwczas take nie wszyscy stronili od elfw. Ludzie z Westernesse pomogli elfom. Warto przypomnie ten rozdzia prastarej historii, wtedy bowiem take panowa smutek i gromadziy si ciemne chmury, lecz byo rwnie i wiele mstwa, i szlachetnych czynw, ktre nie poszy cakiem na marne. Moe kiedy opowiem ci to wszystko, a moe usyszysz o tych dziejach od kogo, kto jenajlepiej zna. Tymczasem najwaniejsze jest, eby dowiedzia si, jakim sposobem Piercie do ciebie trafi, a e to dostatecznie duga historia, o innych sprawach nie bd ci "mwi wicej. To krl elfw, Gil-galad, i Elendil z Westernesse powalili Saurona, chocia obaj przypacili !zwycistwo yciem; Isildur, syn#Elendila, odci z rki Saurona Piercie i zabra go sobie. Duch pokonanego Saurona "ulecia i kry si przez wiele lat, dopki znowu nie przybranowej postaci w Mrocznej Puszczy. Piercie wszake zgin. Uton w Wielkiej Rzece, zwanej Anduin, i znikn. Isildur bowiem maszerujc na pnoc wschodnim brzegiem rzeki wpad opodal Pl Gladdenw zasadzk orkw, ktrzy wycili cae niemal jego !wojsko w pie. Isildur skoczy "do wody, ale Piercie zsun mu si z palca, orkowie wdziwych perty. obbickie 0 rkPLKsjk&k{AgB>p c? | c9@lz cA"b cBH.y cbC91 zobaczyli pyncego rycerza i zabili go strzaami z ukw. Gandalf przerwa na chwil. - Tam w czarnych gbiach !pord Pl Gladden - podj znowu Czarodziej - Piercie !przepad, zgin z pamici i legend. Nawet te uamki jego !historii, ktre ci opowiadaem,mao kto zna, a Rada Mdrcw nic wicej odkry nie moga. Ale ja teraz znam wreszcie dalszy cig opowieci. Znacznie pniej, lecz w bardzo odlegych od nas czasach, y na brzegach Wielkiej Rzeki, na pograniczu Dzikich Krajw, pewien ludek ozrcznych rkach i zwinnych nogach. Sdz, e byo to plemi z rasy hobbitw, pokrewne praszczurom !Stoorw, lubio bowiem rzek, chtnie w niej si kpao i budowao deczki z sitowia. By w tym plemieniu rw wielkiej sawy, bo liczny i bogatszy od innych, a rzdzia nim sdziwa babka, surowa, mdra staruszka, ktra znaa dobrze tradycje swojego ludu. Najbardziej ciekawy i dociekliwy spord jej wnukw mia na imi Smeagol. Interesoway go szczeglnie korzenie i pocztki wszelkich rzeczy, nurkowa w najgbszych miejscach rzeki, podkopywa si pod drzewa i roliny, dry tunele w zielonych !wzgrzach, a odzwyczai si od spogldania w niebo, na szczyty grskie, na licie i kwiaty rozkwitajce na drzewach: stale mia gow i oczy spuszczone ku ziemi. Przyjani si z niejakim Deagolem, chopcem o podobnych zamiowaniach, ktry mia od niego wzrok !bystrzejszy, lecz by mniej nion zwinny i sabszy. Pewnego !razu popynli obaj dk w "stron Pl Gladden, gdzie rosycae kpy irysw i kwity wanie trzciny. Smeagol wyszed na brzeg i szpera po nim, a Deagol zosta w odzi owic ryby na wdk. Nagle jaka ogromna ryba chwycia !haczyk i szarpna tak, e nim#si Deagol opatrzy, ju by w $wodzie, na gbi. Co bysnomu przed oczyma w piasku na !dnie, puci wic wdzisko i wstrzymujc dech sign !rk po byszczcy przedmiot.Kiedy potem wydosta si na powierzchni, prycha wod, we wosach mia peno wodorostw, a w garci $zaciska bryk muu. Spuka !mu - o dziwo! Na doni zosta#pikny zoty piercie, ktry #lni i migota w socu tak, e chopcu serce zabio z !radoci. Lecz Smeagol ledzi go zza drzewa i kiedy Deagol wpatrywa si w klejnot, Smeagol cichutko stan za jego plecami. !- Deagolu, mj miy, daj mi to - powiedzia zagldajc przez jego rami. - Dlaczego? - spyta Deagol. - Bo dzisiaj s moje urodziny, a bardzo chciabym to dosta - rzek Smeagol. - Co mnie to obchodzi? - rzek Deagol. - Daem ci ju urodzinowy prezent, nawet bardzo hojny. A to, co znalazem, zatrzymam sobie. - Czy aby na pewno, mj miy? - odpar Smeagol, chwyci Deagola za gardo i udusi. Zrobi to, poniewa zoto lnio zbyt piknie. Potem wsun piercie na palec. !Nikt si nigdy nie dowiedzia, jaki los spotka Deagola. Smeagol zamordowa go z dala !od domu, a cia ukry chytrze. Wrci z wycieczki sam i stwierdzi, e jeli ma piercie na palcu, nikt z rodziny go nie widzi. Zachwycony swym odkryciem, zatai je przed innymi. Odtd niewidzialny podpatrywa i podsuchiwa cudze sekrety, wykorzystujc je nastpnie w sposb niecny i zoliwy. Szczeglnie wyostrzy sobie wzrok i such na wszystko, czym mg innym dokuczy. $Piercie da mu si wielk, jak na jego wzrost. Tote nic dziwnego, e Smeagola wkrtce otoczya powszechnaniech i e caa rodzina "unikaa go jak moga (o ile by widzialny). Dostawa kopniaki, odwzajemnia si ksajc ydki. Nauczy si kra, mrucze pod nosem sam do siebie i gulgota. Przezywano go wic Gollumem, wyklinano i przepdzano zewszd. Stara babka pragnc przywrci spokj wykluczya go z rodziny i wygnaa z domu. Poszed w wiat samotnie, popakujc nad swoim zym losem, i wdrowa przeciw biegowi Rzeki, pki nie natrafi na potok spywajcy z gr; wtedy ruszy z jego biegiem dalej. W gbszych miejscach owi niewidzialnymipalcami ryby i zjada je na surowo. Pewnego upalnego dnia, gdy pochyla si nad strumieniem, soce sparzyo go swoim arem w czaszk, a blask odbity od wody bolenie olni mokre oczy. Smeagol zdziwi si bardzo, bo niemal ju zapomnia o socu. Spojrza wwczas po raz ostatni w niebo i pogrozi mu pici. Ale nim znw spuci oczy, dostrzeg w dali szczyty Mglistych Gr, z ktrych wypywa potok. I nagle przysza mu do gowy taka $myl: Pod grami znajd chdi cie. Soce mnie tam nie wytropi. Korzenie gr to najwspanialsze z korzeni. Z !pewnoci kryj si pod nimi zagrzebane tajemnice, ktrych nikt jeszcze nie odkry od pocztku wiata. Wdrowa wic dalej noc wrd gr i znalaz ma #jaskini, z ktrej sczy si czarny strumie; jak czerw %wgryz si w cian i znikn, i nikt odtd nie wiedzia, co $si z nim stao. Piercie wraz ze Smeagolem zapad w ciemnoci, nawet jego twrca,odzyskujcy znw po trosze wadz, nie mg si o nim niczego dowiedzie. - Gollum! - krzykn Frodo. - Gollum! A wic to by ten stwr, z ktrym si Bilbo spotka? Co za obrzydliwo! - Smutna historia - rzek !Czarodziej - a sdz, e co podobnego mogo si przydarzy rwnie komu innemu, nawet ktremu z moich znajomych hobbitw. - Nie uwierz, by Golluma !czyo jakiekolwiek, choby najodleglejsze pokrewiestwo z hobbitami - odpar zapalczywie Frodo. - To przypuszczenie oburza mnie. - A jednak to prawda - rzek Gandalf. - Bd co bd o przeszoci hobbitw wiem "troch wicej ni sami hobbici.Zreszt przygoda Bilba nasuwa"rwnie myl o pokrewiestwie.W gruncie rzeczy mieli bardzo podobne pojcia i wspomnienia. Rozumieli si wzajem doskonale, o wiele !lepiej ni na przykad hobbit zkrasnoludem lub z orkiem czy nawet z elfem. Pomyl choby o zagadkach, ktre obaj znali. - Tak - odpar Frodo. - Ale prcz hobbitw mnstwo innych plemion zadaje zagadkimniej wicej tego samego rodzaju. A hobbici nie zwykli oszukiwa w grze. Gollum za przez cay czas usiowa szachrowa. Chodzio mu tylko o upienie czujnoci biednego Bilba. Sdz, e w swej !przewrotnoci bawi si gr, ktra w razie pomylnego wyniku miaa mu da atwe zwycistwo nad ofiar, a w razie przegranej nic by go nie kosztowaa. - Niestety, masz wiele racji - #rzek Gandalf. - Ale myl, e !w tej grze tkwio co wicej, czego nie dostrzege jeszcze.Gollum nie by do gruntu zepsuty. Okaza si bardziej odporny, niby mg przewidzie nawet ktry z Mdrcw, tak odporny, jak bywaj hobbici. Zachowa "jak czstk wasnej duszy i"promie wiata przeszoci. !Byo mu, jak sdz, naprawd przyjemnie, kiedy znw "usysza czyj agodny gos, przypominajcy powiew !wiatru, drzewa, soce, traw i inne z dawna zapomniane rzeczy. Oczywicie, tym wikszym gniewem musiaa zapaa w nim potem gorsza czstka jego istoty - chyba e $udaoby si j przezwyciy. Chyba e udaoby si Golluma "uleczy... - Gandalf westchn.- Niestety, nie ma dla niego wielkiej nadziei. A przecie odrobina nadziei zostaa. Tak, zostaa, chocia posiada Piercie od bardzo dawna, niemal od niepamitnych czasw. Nie uywa go bowiemczsto przez wiele lat, w ciemnociach rzadko go potrzebowa. To pewne, e Gollum nie zanikn. Jest wci chudy, ale krzepki. LeczPiercie wyniszcza go nieuchronnie i udrka stawaa si ju niemal ponad siy. Wszystkie wielkie tajemnice!ukryte pod grami okazay si tylko pustk i noc; nic wicej nie byo do odkrycia, nic do roboty, nic nie mia prcz wstrtnego, zdobywanego ukradkiem jada i gorzkich wspomnie. By okropnie nieszczliwy. Nienawidzi ciemnoci, ale jeszcze bardziej nienawidzi wiata. Nienawidzi wszystkiego, a najgorzej Piercienia. - Co mwisz? - zawoa Frodo. - Przecie to by jego skarb, jedyna rzecz, ktra go obchodzia na wiecie. Jeli nienawidzi Piercienia, czemu si go nie pozby, czemu stamtd nie odszed porzucajc go w jaskini? - Powiniene ju troch to rozumie po tym, co "usyszae - rzek Gandalf. - Nienawidzi Piercienia i zarazem kocha go, tak jak siebie samego zarazem kocha #i nienawidzi. Nie mg si go !wyrzec. Nie zaleao to ju od jego woli. "Pamitaj, Frodo, e Piercie Wadzy sam o sobie rozstrzyga. On moe zdradziecko zsun si z palca waciciela, ale waciciel nie moe go porzuci. Co najwyej igra z !myl o odstpieniu go komu innemu, lecz i do tego zdolny jest tylko we wczesnym !okresie, gdy Piercie dopiero zaczyna nim wada. O ile mi wiadomo, Bilbo pierwszy w dziejach posun si o krok dalej i naprawd odda "Piercie. Ale Bilbo take nie zrobiby tego bez mojej usilnejpomocy. A nawet z moj pomoc nie zdobyby si na cakowite wyrzeczenie, na odrzucenie go po prostu. Wiedz, Frodo, e nie Gollum, lecz sam Piercie #rozstrzygn spraw. Piercieopuci Golluma. - Jak to? Wanie w chwili, "gdy zjawi si Bilbo? - spyta Frodo. - Czy jaki ork nie nadawaby mu si lepiej? - To nie arty - odpar Gandalf. - A ty szczeglnie niepowiniene z tego artowa. Jest to bowiem najdziwniejszezdarzenie w dotychczasowych!dziejach Piercienia, e Bilbo zjawi si w sam por i w ciemnociach, na olep, %pooy na nim rk. Dziaaa tam nie jedna tylko sia. Piercie chcia wrci do swojego pana. Zsun si z !palca Isildurowi i zdradzi go; gdy pniej nadarzya si sposobno, skusi Deagola, !ktry pad ofiar morderstwa; potem Piercie dosta si Gollumowi i zniszczy jego dusz. Wreszcie Gollum nie mg mu przyda si na nic, zbyt by may i nikczemny, a zostajc przy nim, Piercie nigdy by si nie wydoby z podziemnych czeluci. Jego pan tymczasem ockn si znowu i sa ku niemu z Mrocznej Puszczy swoje !czarne myli, wic Piercie !opuci Golluma. I staa si rzecz najzupeniej nieprawdopodobna: podnis go nie kto inny, lecz Bilbo, hobbit z Shireu. "Wday si w spraw inne siy, niezalene od zamysw "twrcy Piercienia. Nie mog citego janiej wytumaczy, wiedz tylko, e kto chcia, eby wanie Bilbo znalaz Piercie, kto inny, nie twrca Piercienia. A z tego wynika, e ciebie te kto wybra na nastpc Bilba. Moe myl o tym doda ci otuchy. - Nie - odpar Frodo. - Chocia nie jestem pewien, czy ci dobrze zrozumiaem. Jakim sposobem dowiedziae si tego wszystkiego o Piercieniu i o Gollumie? Czy wiesz to na pewno, czy tylko si domylasz? Gandalf popatrzy na Froda i oczy mu rozbysy. - Wiem duo i dowiedziaem si wielu rzeczy - powiedzia - ale nie tobie bd zdawa spraw ze swoich poczyna. Histori Elendila. Isildura i Jedynego Piercienia znaj wszyscy Mdrcy. Choby nie byo innych dowodw, ogniste litery na twoim Piercieniu !wystarcz, eby si upewni, !e to jest wanie ten Jedyny.- A kiedy to odkrye? - przerwa mu Frodo pytaniem. - Przed chwil, w tym pokoju - szorstko odpar Czarodziej. - Ale spodziewaem si tego. Wrciem tutaj po cikiej wyprawie i dugich poszukiwaniach, eby dokonaostatniej prby. Znalazem dowd niezbity i wszystko stao si nadto jasne. Trzeba by dobrze pracowa gow, $eby domyli si roli Golluma iuzupeni tym epizodem luk w caej historii. Moe pocztkowo rzeczywicie zgadywaem tylko prawd o Gollumie, teraz jednak ju j znam. Widziaem go. - Widziae Golluma? - wykrzykn Frodo zdumiony. - Tak. Bez tego nie rozwizabym zagadki, baem si jednak, e okae si to niemoliwe. Od dawna staraem si go odnale, wreszcie mi si udao. - Co si z nim stao po ucieczce Bilba? Czy wiesz? - Niezupenie dokadnie. Opowiedziaem ci to, co zechcia mi wyzna Gollum, jakkolwiek oczywicie w innej formie. Gollum to kamca, trzeba przesiewa jego sowa. Na przykad, nazywa Piercieswoim urodzinowym prezentem!i upiera si przy tym. Twierdzi, e dosta go od babki, ktra miaa mnstwo podobnych piknych klejnotw. mieszny !pomys! Nie wtpi, e babka Smeagola bya gow rodu i naswj sposb wielk !osobistoci, ale nie do wiary,by posiadaa mnstwo zaczarowanych piercieni i rozdawaa je w prezencie. W tym kamstwie tkwi jednak ziarenko prawdy. Morderstwo popenione na Deagolu nkao Golluma; eby !si usprawiedliwi, wymyli ten argument i udrczony w ciemnociach powtarza go swojemu skarbowi wci w kko, a wreszcie sam w swoj bajk uwierzy. Tego dnia rzeczywicie przypaday jego urodziny. Deagol powinien by mu ofiarowa Piercie, ktry nadarzy si jako urodzinowa niespodzianka. A wic to by naprawd jego urodzinowy prezent... i tak #dalej, i tak dalej... Znosiem to cierpliwie do dugo, ale chciaem dociec prawdy; to "bya sprawa ycia lub mierci, w kocu wic musiaem uy !siy. Nastraszyem go ogniem i wycisnem z niego ca histori, sowo po sowie, wrd mnstwa pochlipywa i pomrukw. On si uwaa za nie zrozumianego i skrzywdzonego. Ale kiedy opowiedzia do koca gr z zagadki i ucieczk Bilba, "umilk i nic wicej nie chcia mwi, tylko napomkn tajemniczo to i owo. Kto go #wida nastraszy lepiej ni ja. Mrucza co, e si odegra. Pokae, czy wolno bezkarnie kopa go, zapdza do jaskinii potem jeszcze okrada. Ma teraz yczliwych i potnych !przyjaci, ktrzy mu pomog.Baggins dostanie za swoje. To myl przewodnia Golluma. !Znienawidzi Bilba i przekl go. Co gorsza, wie, skd Bilbo pochodzi. - Jake to wykry? - spyta Frodo. - Ano, jeli chodzi o nazwisko,to Bilbo bardzo nieopatrznie sam mu si przedstawi; a z jakiego kraju przyby, mg Gollum dowiedzie si bez trudu, gdy wreszcie wyszed !na wiat. Bo wyszed! Tsknotado Piercienia okazaa si silniejsza od strachu przed orkami, a nawet prze wiatem. Po roku czy po dwch latach opuci gry. Widzisz, chocia bola po !stracie; ale Piercie ju go #nie zera, wic Gollum ody "troch. Czu si stary, a mimo to mielszy, no i straszliwie godny. wiata, czy to sonecznego, czy ksiycowego, nadal si #lka i nienawidzi, to mu ju pewnie na zawsze zostanie. By jednak sprytny. Przekona si, e jego wyblake, zimne oczy pozwol mu przemyka si cicho i szybko wrd czarnej nocy, unikajc blasku !dnia i miesicznej powiaty, a "take owi drobne, tchrzliwelub nieostrone stworzenia. Lepiej odywiony, na wieym !powietrzu nabra si i odwagi. Jak mona byo przewidzie, trafi do Mrocznej Puszczy. - Czy tam go znalaze? - spyta Frodo. - Tam go zobaczyem - odparGandalf - lecz przedtem zdy zawdrowa daleko, tropic Bilba. Trudno od niego si dowiedzie czego pewnego, bo wci przerywa opowie przeklestwami i pogrkami. Co on tam ma w kieszeni? - powiada. - Nic nie wygadam, nie, mj skarbie. To oszust. Pytanie byo nieuczciwe. On pierwszy !oszuka. Zama przepisy gry. Szkoda, emy go nie udusili, mj skarbie. Ale zrobimy to jeszcze, tak, mj skarbie... Oto maa prbka stylu Golluma.Chyba ci wystarczy, co? Nudzi mnie tak caymi dniami. 0 rkPLKsjk&k{AgBDp cE A cYF3v cG" cHV.^ cI94 Ale z tego bekotu wyowiem troch treci i wywnioskowaem, e Gollum doczapa na swoich paskich stopach a do Esgaroth, a nawet azi po ulicach Dali podsuchujc i przepatrujc chykiem wszystkie kty. No, c, wieci o doniosych wydarzeniach rozniosy si szeroko po Dzikich Krajach, imi Bilba jest tam znane i niejeden wie, skd on przyby.Mymy zreszt nie taili, e wracamy do ojczyzny Bilba na zachd. Tote czujne uszy Golluma wkrtce zowiy wszystkie wiadomoci, ktrychmu byo potrzeba. - Dlaczego w takim razie nie tropi Bilba dalej? - spyta Frodo. - Dlaczego nie przyszed do Shireu? #- A wanie! - rzek Gandalf. - !O tym z kolei chciaem mwi. $Myl, e Gollum stara si tu dosta. Ruszy w drog na "zachd i dotar a do Wielkiej Rzeki. Ale znad jej brzegu zawrci. Jestem pewien, e #nie zrazia go odlego. Nie, musiao go powstrzyma co innego. Tak sdz moi przyjaciele, ktrzy Golluma na moj prob szukali. Najpierw na jego lad trafiy lene elfy, a nie miay trudnego zadania, bo trop by jeszcze wtedy wiey: prowadzi przez Mroczn Puszcz i z powrotem. Samego Golluma jednak elfy nie spotkay. W lesie huczao od pogosek o nim, wrd zwierzt i ptakw kryy okropne wieci. Leni ludzie !opowiadali, e zjawi si nowy stwr, upir wysysajcy krew,e wspina si na drzewa do gniazd, wpeza do nor zwierzcych po mode, zakrada si przez okna do koysek. Ale od zachodniego skraju Mrocznej Puszczy trop "zawraca. Skrca na poudnie,wymyka si z dziedziny #dostpnej lenym elfom i gin.Wwczas popeniem wielki #bd. Tak, mj Frodo, bd niepierwszy w moim yciu, lecz kto wie, czy nie najgorszy w skutkach. Poniechaem na razie tej sprawy. Pozwoliem Gollumowi odej. Miaem bowiem wtedy co innego na gowie, a poza tym ufaem jeszcze wiedzy Sarumana. Dziao si to przed laty. Zapaciem za swoj omyk wielu ponurymi i niebezpiecznymi dniami. Trop od dawna zdy ostygn, kiedy go znowu podjem po wyjciu Bilba z tego domu. Wszelkie poszukiwania byyby bezowocne, gdyby nie pomoc pewnego przyjaciela, Aragorna, znakomitego podrnika i myliwego naszych czasw. We dwch szukalimy Golluma po caych Dzikich Krajach, bez nadziei i bez powodzenia. W kocu, gdyju daem za wygran i ruszyem w inne strony, Gollumsi znalaz. Przyjaciel mj wrci szczliwie z niebezpiecznej wyprawy i przyprowadzi z sob tego nieszcznika. Gollum nie !chcia si przyzna, co przez ten czas robi. Paka, zarzuca nam okruciestwo, gulgota bezustannie, a gdy &nalegalimy, skomla i asi si, zaciera dugie rce, liza palce, jakby go bolay, jakby wspomina jakie doznane ongimczarnie. Niestety, nie ma cowtpi, Gollum po swojemu marudzc, skradajc si krok !po kroku, mila za mil laz na poudnie, a dolaz do Mordoru. Pospne milczenie zalego w izbie. Frodo sysza bicie wasnego serca. Nawet na dworze wszystko ucicho; nie dochodzi ju teraz do ich uszu szczk noyc Sama. - Tak, do Mordoru - rzek Gandalf. - Niestety! Mordor przyciga wszystko co ze, a ciemne moce napiy wol, by cae zo skupi tam przy "sobie. Piercie Nieprzyjaciela take przecie zostawi na Gollumie swoje pitno, otworzy jego uszy na to wezwanie. A wszyscy wwczasszeptali o nowym cieniu, ktrywsta na poudniu i ktry nienawidzi zachodu. Tam wanie szuka Gollum yczliwych przyjaci, by mu pomogli wzi odwet. Nieszczsny szaleniec! W tym kraju mg si dowiedzie wielu rzeczy, zbyt wielu, na swoj zgub. Wczeniej czy pniej, myszkujc i szpiegujc na granicach, musia wpa im w rce i wzili go na spytki. Kiedy go "odnalelimy, wraca po dugimpobycie u nich. Wysany zapewne z jak nikczemn misj. Ale to nie ma teraz wikszego znaczenia. Najgorsz szkod ju wyrzdzi. Tak, niestety, dziki Gollumowi Nieprzyjaciel wie, e kto znalaz Jedyny #Piercie. Wie, e to wanie ten Jedyny, najpotniejszy, skoro obdarzy swego posiadacza dugim yciem. Wie, e nie moe to by "ktry z Trzech piercieni, bo !te nigdy nie zaginy i te nie #cierpiayby adnej podoci. Wie, e nie moe to by ktry z Siedmiu ani z Dziewiciu; co do losu tych piercieni nie byo nigdy wtpliwoci. Wie, e to Jedyny. I nareszcie Nieprzyjaciel po raz pierwszy, jak sdz, usysza o hobbitach i o kraju Shire. O Shire... Zapewne teraz szuka tego kraju, jeli ju nie odkry, gdzie ley. Doprawdy, mj Frodo, lkam si, czy w jego przekonaniu nazwisko Baggins, od tak dawna nie zwracajce niczyjej uwagi, nie nabrao dzi wielkiego znaczenia. - Ale to straszne! - wykrzykn Frodo. - O wiele gorsze ni wszystko, co mogem sobie wyobrazi suchajc twoich poprzednich napomknie i przestrg. Ach, Gandalfie, najlepszy mj przyjacielu, powiedz, co robi?Teraz bowiem naprawd jestem przeraony. Co robi? Jaka szkoda, e Bilbo nie zadga tej poczwary, skoro mia po temu okazj! - Szkoda? Przecie to lito wstrzymaa wwczas jego !rk. Lito i miosierdzie przypomniay mu, e bez doranej koniecznoci nie wolno dobywa miecza. Bilbo zosta za to hojnie wynagrodzony. Bd pewien, #Frodo, e jeli Bilbo dozna takniewielkiej stosunkowo szkody!od zych si i zdoa si w kocu uwolni, zawdzicza to wanie temu, e tak, a nie inaczej poczyna sobie w pierwszej godzinie jako nowy waciciel Piercienia: miosiernie. - Wybacz - powiedzia Frodo. - Ale jestem w strachu, a zreszt nie odczuwam wcale litoci dla Golluma. - Nie widziae go - odpar Gandalf. - Nie widziaem i widzie nie chc - rzek Frodo. - Nie rozumiem ci, Gandalfie. Czy znaczy to, e wraz z elfami darowae ycie Gollumowi, !ktry popeni tyle okropnych zbrodni? Teraz przecie nie jest on lepszy od orka i sta si po prostu naszym wrogiem. Zasuguje na mier. - Zasuguje. Z pewnoci zasuguje. Wielu spord #yjcych zasuguje na mier. A niejeden z tych, ktrzy !umieraj, zasuguje na ycie. Czy moesz ich nim obdarzy?Nie bd wic tak pochopny wferowaniu wyrokw mierci. Nawet bowiem najmdrzejszy z Mdrcw nie wszystko wie. Nie mam wielkiej nadziei na wyleczenie Golluma. Ale ta szansa mimo wszystko istnieje.Zreszt Gollum jest zwizany z losem Piercienia. Co mi mwi, e on jeszcze odegra jak rol, zbawienn albo zgubn - nie wiem - nim si caa sprawa zakoczy. A kiedynadejdzie ta chwila, moe !wanie lito okazana przez Bilba rozstrzygnie o niejednymlosie, a przede wszystkim o twoim. My w kadym razie nie zabilimy Golluma: jest bardzo stary i bardzo nieszczliwy. Lene elfy trzymaj go w niewoli, ale traktuj z ca #agodnoci, na jak sta ich mdre serca. - Wszystko to piknie - rzek Frodo - ale szkoda, e Bilbo, !skoro nie mg zabi Golluma, "zatrzyma Piercie. Wolabym,!eby mj wuj nie znalaz go i eby mi go nie przekazywa. Dlaczego pozwolie mi ten Piercie przechowywa? Dlaczego nie kazae mi go wyrzuci lub zniszczy? - Dlaczego ci pozwoliem? Nie kazaem? - odpar Czarodziej. - Czy nie suchae uwanie tego wszystkiego, co ci opowiedziaem? Sam nie wiesz,co mwisz. Wyrzucajc Piercie popenilibymy w !kadym razie straszliwy bd. Tego rodzaju rzeczy zawsze kto znajduje. A w zym rku Piercie wyrzdziby wiele zego. Co za najgorsze, mgby wpa w rce Nieprzyjaciela. Nawet na pewno tak by si stao, bo to !jest jego Jedyny Piercie, on #za wysila ca swoj potg,by t swoj wasno odnale i ku sobie "przycign. Oczywicie, mj drogi, bye w niebezpieczestwie, i to mnie gboko niepokoio. Ale gra sza o tak wielka stawk, e musiaem way si na pewne ryzyko... Wiedz jednak, e nawet wwczas, gdy byem daleko std, czujne oczy strzegy tego kraju dniem i #noc. Dopki go nie uywae, mogem by spokojny, e Piercie nie wyrzdzi ci trwaej krzywdy, a przynajmniej, e ci to nie grozi przez dugi czas. #Pamitaj te, e dziewi lat temu, kiedy ostatni raz "widziaem si z tob, niewiele jeszcze sam wiedziaem na pewno. - Ale czemu nie kazae mi go zniszczy? Mwie przecie, e naleao to zrobi ju dawno temu! - wykrzykn znw Frodo. - Gdyby by mnie przestrzeg czy bodaj przysa takie polecenie, bybym z nim skoczy. - Czyby? A jakim na przykadsposobem? Czy prbowae? "- Nie. Myl jednak, e daobysi go zmiady motkiem albo stopi. - Sprbuj! - powiedzia Gandalf. - Sprbuj zaraz! Frodo wic po raz wtry #wycign z kieszeni Piercie#i przyjrza mu si uwanie: byznw zwyczajny i gadki, nie dostrzegao si na nim adnych znakw czy napisw. Zoto lnio jasno i czysto. Zachwyci Froda bogactwem i piknem barwy, doskonaociksztatu. To by klejnot przeliczny i drogocenny. Wyjmujc Piercie z kieszeniFrodo zamierza go cisn w sam rodek pomieni na kominku. Lecz teraz zrozumia,e nie zdobdzie si na to, przynajmniej nie bez cikiej walki. W rozterce way Piercie na doni i z wysikiem przywoywa na pami wszystko, co Gandalf mu opowiedzia. Potem skupi "wol i zamachn si jakby do rzutu... Ale okazao si, e tylko woy Piercie z powrotem do kieszeni. Gandalf zamia si ponuro. - Widzisz? Ju i tobie nieatwo si z nim rozsta, !c dopiero zniszczy go! Nie "mgbym ci do tego skoni, chyba przemoc, ale to by ciebie zamao. Piercienia natomiast przemoc nie da si!zama. Gdyby nawet wali w niego kowalskim motem, nie zostanie na nim znaku. Ani moje, ani twoje rce nie s zdolne go zniszczy. Ten twj ogieniek oczywicie "nie stopiby i zwykego zota. #Piercie ju przez t prb przeszed bez uszczerbku, nierozgrza si nawet. Nie ma w !Shire takiej kuni, w ktrej bymona bodaj troch zmieni !jego ksztat. Nie zdziaayby nic nawet kowada i piece hutnicze krasnoludw. Powiadaj, e ogie smoczy mia moc topienia i trawienia !czarodziejskich piercieni, ale nie ma ju na ziemi takiego smoka, ktry by po dawnemu zia do gorcym ogniem, !nigdy zreszt nie istnia smok tak ognisty, eby zmg ten Jedyny Piercie, rzdzcy wszystkimi innymi, dzieo wasnych rk Saurona. Sam Ankalagon Czarny nie byby odniego mocniejszy. Jest tylko jeden sposb: znale Szczeliny Zagady w gbiach Orodruiny, Ognistej Gry, i "tam wrzuci Piercie, jeeli naprawd chcesz go zniszczyi uchroni raz na zawsze od powrotu w rce Nieprzyjaciela."- Ale ja chc go zniszczy! - krzykn Frodo. - Albo raczej !chc, eby zosta zniszczony. "Bo osobicie nie nadaj si do niebezpiecznych misji. Wolabym tego Piercienia nigdy na oczy nie widzie! Czemu on mnie wanie si dosta? Czemu to na mnie pad wybr? - Na to pytanie nie ma odpowiedzi - rzek Gandalf. - Z pewnoci nie wybrano ci dla jakich zalet, ktrych by innym brakowao, a w kadym razie nie dla wadzy lub mdroci. Skoro jednak zostae wybrany, musisz da z siebie tyle siy, serca i rozumu, na ile ci sta. - Ale ja mam bardzo niewiele tych rzeczy! To ty jeste mdry i potny. Czy nie #zechciaby wzi Piercienia?- Nie! - zawoa Gandalf !zrywajc si na rwne nogi. - Gdybym do wasnych si doczy jego moc, rozporzdzabym zbyt wielk, $straszliw potg, a Piercie zyskaby nade mn wadz tym wiksz, tym bardziej zabjcz. - Oczy Gandalfa $rozbysy, caa twarz sponia si, jakby od wewntrznego ognia. - Nie ku mnie! Bo nie chc si sta podobny do Wadcy Ciemnoci. A przecie Piercie trafia do mojego $serca poprzez lito, lito dla#saboci; podam siy po to, by czyni dobrze. Nie ku mnie! Nie miem go wzi, choby tylko na przechowanie, nie do uytku. Nie znalazbym siy, by oprze si i nie zatrzyma go. Tak bardzo !bdzie mi potrzebny! Gro mi wielkie niebezpieczestwa. Podszed do okna, rozsun zasony, otworzy okiennice. Blask soca znowu zala pokj. ciek przeszed pogwizdujc Sam. - A teraz - rzek Czarodziej zwracajc si do Froda - do ciebie naley decyzja. Ale zawsze bd ci gotw pomc. - Pooy rk na ramieniu hobbita. - Pomog ci dwiga !to brzemi, dopki bdzie ono na tobie ciy. Musimy jednak dziaa bez zwoki. #Nieprzyjaciel nie pi. Na dug chwil zalega cisza. Gandalf usiad i pyka fajk, jakby pogrony w zadumie. Oczy mia z pozoru zamknite, lecz spod powiek czujnie ledzi Froda. Frodo wpatrywa si w ar na kominku tak uparcie, e wreszcie ogie wypeni jego wyobrani i hobbitowi zdawao si, i zaglda w "pomienne czeluci. Rozmyla o legendarnych Szczelinach Zagady i o grozie Ognistej Gry. !- No i c? - spyta w kocu Gandalf. - O czym mylisz? Czy ju postanowie, co zrobisz? - Nie - odpowiedzia Frodo i ocknwszy si, jakby wraca zgbi nocy, ze zdziwieniem stwierdzi, e wcale nie jest ciemno i e za oknem wida ogrd w blasku soca. - A moe tak. Jeeli dobrze zrozumiaem, co mi mwie, sdz, e powinienem przynajmniej na razie zatrzyma Piercie i strzec go, nie dbajc o szkody, jakiemoe mi wyrzdzi. - Jego wpyw, szkodliwy wpyw, bdzie oddziaywa bardzo powoli, jeeli zatrzymasz go w takiej intencji - rzek Gandalf. - Mam nadziej - odpar Frodo. - Ale mam te nadziej,e wkrtce znajdziesz jakiego odpowiedniejszego stranika Piercienia. Tymczasem jednak jestem w niebezpieczestwie i niebezpieczny dla caego otoczenia. Zatrzymujc Piercie nie mog pozosta tutaj. Powinienem opuci ten dom i Shire, i wszystko... powinienem odej std! - Frodo westchn. - Rad bym $ocali Shire, jeeli zdoam... A przecie byway dni, kiedy wszyscy jego mieszkacy wydawali mi si nie do zniesienia gupi i tpi i #mylaem, e przydaoby im sitrzsienie ziemi albo najazd smokw. Dzisiaj tak ju nie myl. Przeciwnie, mam uczucie, e dopki ten kraj bdzie za mn lea bezpieczny i spokojny, atwiejznios tuaczk: ze wiadomoci, e istnieje gdzie pewny grunt, nawet "jeli ja na nim nie mog oprzestopy. Oczywicie, nieraz marzyem o!podry, ale wyobraaem j sobie jako wakacje, jako acuch przygd, podobnych do przygd Bilba, a nawet jeszcze ciekawszych i !koczcych si szczliwie. To, co mnie teraz czeka, oznacza wygnanie, ucieczk przed jednym niebezpieczestwem w inne, !nieodstpnie cignce za mn.Przypuszczam te, e musz !ruszy w wiat sam, jeli mam !wykona zadanie i ocali Shire.Ale czuj si bardzo may, bardzo bezdomny i - co tu ukrywa! - zdesperowany. Nieprzyjaciel jest tak potny i okrutny! Nie przyzna si do tego Gandalfowi, lecz w miar jak !mwi, w sercu jego rozpalaa si coraz gortsza ochota "pjcia w lady Bilba, a moe te odszukania go w wiecie. !Ch ta bya silniejsza nawet od strachu: Frodo omal nie wybieg na gociniec tak, jak sta, natychmiast, bez kapelusza - jak zrobi Bilbo w podobny ranek przed wielu laty. - Frodo kochany! - zawoa Gandalf. - Hobbici to doprawdyami. 0 rkPLKsjk&k{AgBJ# cK I|L cMz c(N9) cO.4 cP ?zQzdumiewajce stworzenia, co zreszt zawsze mwiem. Nibymona w cigu tygodnia pozna ich na wylot, a przecie po stu latach znajomoci potrafi ci zaskoczy niespodziank nie do wiary! Nawet od ciebie nie spodziewaem si takiej !odpowiedzi. Ale Bilbo nie omylisi w wyborze spadkobiercy, chocia nie zdawa sobie !sprawy, jak doniose okae sito w skutkach. Obawiam si, #e masz suszno. Nie daoby si duej utrzyma w tym kraju Piercienia w sekrecie, wic zarwno dla twego dobra,jak dla dobra innych bdziesz musia std odej pozostawiajc tu nazwisko Bagginsa. Nie byoby bezpiecznie nosi je poza granicami Shireu i w Dzikich Krajach. Daj ci nowe nazwisko na czas podry. Ruszysz w wiat jako pan Underhill. !Nie sdz jednak, by musia podrowa samotnie. Moesz wzi towarzysza, jeeli znajdziesz wrd znajomych kogo godnego zaufania, kogo, kto zechce dotrzyma ci kompanii i kogo ty zechceszpocign za sob w nieprzewidziane niebezpieczestwa. Ale szukajc towarzysza, bd bardzo ostrony w wyborze. "Bd ostrony zwierzajc si bodaj najserdeczniejszemu przyjacielowi. Wrg ma wielu szpiegw i wiele sposobw, by podsucha twoje sekrety. Nagle Gandalf urwa, jakby czego nasuchujc. Frodo !uwiadomi sobie, e w domu i w ogrodzie jest niezwykle cicho. Gandalf przyczai si przy oknie. Znienacka jednym !susem skoczy naprzd i dug#rk sign na zewntrz pod parapet. Rozleg si pisk i ukazaa si kdzierzawa gowa Sama Gamgee, ktrego "Czarodziej cign w gr za ucho. - Na moj brod! - rzek Gandalf. - A wic to Sam Gamgee? Co ty tutaj robi? !- Sowo daj, panie Gandalfie! - odpar Sam. - Nic nie robiem! Wanie traw przycinaem pod oknem, o, widzi pan! - I na dowd podnis z ziemi noyce. - Nie - surowo rzek Gandalf. - Od duszego ju czasu nie syszaem szczku twoich noyc. Od jak dawna strzygeuszami? - Nie uszami, tylko traw strzygem, za przeproszeniem paskim. - Nie udawaj durnia. Mw, co sysza i dlaczego podsuchiwae? - Oczy Gandalfa ciskay pomienie, "brwi zjeyy si jak szczotki. - Panie Frodo! - krzykn Sam drc cay. - niech mnie pan broni! Niech pan nie pozwoli, eby on mnie przemieni w jakiego cudaka! Mj stary tatu nie przeyby tego! "Sowo daj, e nie miaem nic zego na myli! - Gandalf nie zrobi ci krzywdy- rzek Frodo z trudem powstrzymujc si od miechu, jakkolwiek sam by te zaskoczony i troch zbity z tropu. - Wie rwnie dobrze jak ja, e nie miae z !pewnoci zych zamiarw. Ale teraz uspokj si i dopowiadajuczciwie na pytania. - Ano, prosz pana - rzek Sam dygocc z lekka - syszaem rne rzeczy, ktrych ani w zb nie zrozumiaem, o jakim nieprzyjacielu i o "piercieniach, i o panu Bilbo, i o smokach, i o grze ognistej,i... o elfach, prosz pana! A suchaem dlatego, e nie mogem si oderwa, pan chyba wie, jak to bywa. "Okropnie lubi takie historie. I wierz w nie wicie, niech sobie Ted gada, co chce. Najbardziej mi o te elfy chodzi. Tak bym je chcia zobaczy! Czy nie mgby mnie pan zabra z sob i poznajomi z elfami, panie Frodo? Gandalf wybuchn miechem. !- Chod no tutaj! - krzykn ichwyciwszy oburcz zdumionego Sama wcign goprzez okno razem z noycami,$dbami obcitej trawy i ca osob do pokoju i postawi na posadzce. - Zabra ci do elfw, co? - rzek wpatrujc si pilnie w oczy chopaka, lecz ju z umiechem na #wargach. - Wic syszae, e pan Frodo wybiera si w drog? - Tak, prosz pana. I dlatego si zachysnem, a wtedy pan mnie usysza. Staraem si powstrzyma, ale wyrwao mi si, bo okropnie si zmartwiem. - Nie ma innej rady - ze smutkiem powiedzia Frodo. Nagle uwiadomi sobie, e ucieczka z Shireu oznacza wiele bolesnych rozsta, a nie tylko poegnanie z wygodnym wasnym domem w Bag End. - Musz i w wiat. Ale... - spojrza uwanie na Sama - !jeeli naprawd jeste do mnieprzywizany, dotrzymasz sekretu. Rozumiesz? Bo inaczej"- gdyby chocia sowo pisn z tego, co tu podsuchae - Gandalf pewnie by ci zmieni w nakrapian ropuch, a do ogrodu napuciby mnstwo wy. Sam drc pad na kolana. - Wstawaj! - rzek Gandalf. - Wymyliem dla ciebie co lepszego, co, co ci zamknie usta, a zarazem ukarze za podsuchiwanie. Pjdziesz razem z panem Frodo. "- Ja? Pjd? - wrzasn Sam i !zacz skaka jak pies, kiedy si go zaprasza na spacer. - Zobacz elfy i wszystko...! Hura! #I Sam rozpaka si z radoci. Rozdzia 3 Trzech to ju kompania - Powiniene wyruszy cichcem i powiniene wyruszywkrtce - rzek Gandalf. Mino bowiem par tygodni, aFrodo wcale nie objawia gotowoci do podry. - Wiem. Ale trudno speni jednoczenie oba te warunki -!odpar Frodo. - Jeeli znikn jak Bilbo, wie o tym rozniesie si w mgnieniu oka po caym kraju. - Oczywicie, e nie moesz tak znikn - powiedzia Gandalf. - To by wcale nie byo dobrze. Powiedziaem: wkrtce, nie: natychmiast. Jeeli nie moesz znale jakiego sposobu, eby si wymkn po cichu, tak eby nie zwrci powszechnej uwagi, to lepiej ju z dwojga zego odwlec troch wyjazd. Ale nie marud zbyt dugo. - Moe by tak poczeka do jesieni albo do naszych urodzin? - spyta Frodo. - "Myl, e do tego czasu jako bym to mg urzdzi. Prawd mwic, teraz, gdy trzeba ju byo wprowadzi zamiar w czyn, Frodo z wielk"niechci myla o podry. Bag End nigdy w cigu tych wszystkich lat nie wydawao mu si tak mi siedzib, chcia te nacieszy si w peni ostatnim latem spdzonym w Shire. Wiedzia, e z nadejciem jesieni bodaj poowa jego serca chtnie skoni si do myli o wdrwce, jak zwykle o tej porze roku. W duchu ju postanowi sobie opuci dom w dzie swoich !pidziesitych - a Bilba sto dwudziestych smych - urodzin. Ten dzie zdawa mu si najodpowiedniejszy do rozpoczcia przygody i !wstpienia w lady wuja. Myl o odszukaniu Bilba zaprztaa go najywiej i osadzaa gorycz wyjazdu. O Piercieniu "i o tym, dokd Piercie moe go zaprowadzi, stara si myle jak najmniej. Nie wszystkie te myli zwierza Gandalfowi. Trudno byoby powiedzie, ile z nich Czarodziej odgadywa. Przyglda si Frodowi z umiechem. !- Zgoda - rzek. - Sdz, e "to dobry pomys. Ale duej niezwlekaj. Zaczynam si niepokoi powanie. Tymczasem bd ostrony i nikomu ani swkiem nie wspomnij, dokd si !wybierasz. Przypilnuj te, ebySam Gamgee nic nie wypapla. Bo inaczej musiabym go naprawd zamieni w ropuch. - Chobym chcia, nie mog si wygada, dokd si wybieram - rzek Frodo - bo sam jak dotd nic pewnego nie wiem. - Nie mw gupstw - odpar Gandalf. - Nie przestrzegam ci, eby nie zostawia adresu w urzdzie pocztowym. Ale nikt nie powinien wiedzie,e opuszczasz Shire, dopki nie bdziesz std daleko. A wdrowa, czy przynajmniej wyruszy, musisz na pnoc, poudnie, zachd czy wschd, nikomu nie zdradzajc celu podry. "- Tak byem pochonity mylo rozstaniu z domem i o rozce z przyjacimi, e nawet nie zastanawiaem si nad kierunkiem podry - rzek Frodo. - Dokd bowiem !i? Czym si kierowa? Czego"waciwie szuka? Bilbo rusza!po skarb, wybiera si tam i z powrotem, ale ja mam skarb zgubi i wcale nie wraca, przynajmniej nie widz tej moliwoci przed sob. - Niezbyt daleko przed siebie umiesz sign wzrokiem - powiedzia Gandalf. - Podobniezreszt jak ja. Moe sam bdziesz musia odnale Szczeliny Zagady, a moe kto inny przejmie od ciebie to zadanie. Nie wiem. W kadym razie nie jeste jeszcze gotw do dalekiej podry. - Nie jestem - potwierdzi Frodo. - Ale jaki kurs powinienem wzi na pocztek? - Steruj przeciw niebezpieczestwu. Nie za pochopnie jednak i nie najprostsz drog - odpar Czarodziej. - Jeeli chcesz usucha mojej rady, id do Rivendell. Podr tam nie powinna by zbyt niebezpieczna, jakkolwiek droga jest teraz trudniejsza ni dawniej, a pod jesie pogorszy si jeszcze. - Rivendell! - rzek Frodo. - Doskonale! Rusz wic na wschd i bd zda do Rivendell. Wezm z sob Sama w odwiedziny do elfw, chopak oszaleje z radoci. Mwi to lekkim tonem, lecz serce drgno mu w piersi i zapragn zobaczy dom Elronda Pelfa, odetchn powietrzem gbokiej doliny, wktrej dotychczas mieszkao w spokoju mnstwo elfw. Pewnego letniego wieczora zdumiewajca wie dotara !Pod Bluszcz i Pod ZielonegoSmoka. Zapomniano o olbrzymach i wszystkich zowieszczych znakach na pograniczu wobec sprawy o wiele doniolejszej: pan Frodo sprzedaje czy nawet ju sprzeda Bag End. I to komu? Bagginsom z Sackville! !- Wzi adny grosz - mwili jedni. - Za bezcen odda - powiadali inni. - Jakeby inaczej, skoro !to pani Lobelia dobijaa targu. (Otho zmar jaki czas przedtem, w dojrzaym, lecz niezbyt sdziwym wieku stu "dwch lat). Jeszcze wicej ni o cenie rozprawiano o przyczynach, ktre mogy skoni pana Froda do !sprzeday piknej norki. Ten i w - opierajc si na pewnychnapomknieniach i minach pana Bagginsa - twierdzi, e Frodowyczerpa zasoby pienine; opuszcza Hobbiton, eby osi w Bucklandzie wrd swoich krewnych Brandybuckw i y odtd skromnie z sumy uzyskanej za Bag End. - Byle jak najdalej od Bagginsw z Sackville - dodawali niektrzy. Lecz przekonanie o niewyczerpanych bogactwach Bagginsw z Bag End tak byo zakorzenione, e wikszo nie moga uwierzy w taki powd decyzji Froda i snua inne, mniej lub bardziej nieprawdopodobne domysy z wasnej fantazji; przewanie dopatrywano si jakiej tajemnej i nie wykrytej dotychczas intrygi Gandalfa. Jakkolwiek Czarodziej siedziacicho i nie wychodzi za dnia z norki - wszyscy wiedzieli, e#przyczai si w Bag End. Ale czy ta przeprowadzka naprawd dogadzaa zamiaromCzarodzieja, czy nie, jedno byo pewne: Frodo Baggins postanowi wrci do Bucklandu. - Tak, wyprowadzam si tej jesieni - mwi. - Merry Brandybuck szuka tam dla mnie jakiej przyjemnej norki albo domku. Rzeczywicie, za porednictwem przyjaciela ju #wybra i kupi siedzib Ustro,opodal Buckleburga. Wszystkimz wyjtkiem Sama opowiedzia, e zamierza tam #osiedli si na stae. Wpad naten pomys ju po decyzji wyruszenia w kierunku na wschd, Buckland bowiem leana wschodnim pograniczu Shireu, a e Frodo tam "wanie spdzi dziecistwo, zapowied powrotu w rodzinneokolice brzmiaa przynajmniej wiarygodnie. Gandalf przebywa w Shire dwamiesice z gr. Wreszcie pewnego wieczora pod koniec czerwca, wkrtce po ostatecznym ustaleniu planw Froda, Czarodziej niespodzianie oznajmi, e nazajutrz znw rusza w wiat.- Mam nadziej, e nie na #dugo - rzek. - Id jednak a na poudniow granic $zasign jzyka, o ile to si "okae moliwe. Ju i tak dugoprnowaem. Czarodziej mwi to lekko, Frodowi jednak wyda si stroskany. #- Czy co si stao? - zapyta.- Waciwie nic, ale doszy mnie pewne suchy, troch niepokojce i wymagajce sprawdzenia. Gdybym doszed do wniosku, e wskazane jest,by std odszed niezwocznie, wrc sam albo w najgorszym wypadku przyl"ci swko. Na razie trzymaj si!uoonego planu, lecz postpujjeszcze ostroniej ni dotychczas, szczeglnie z Piercieniem. Raz jeszcze powtarzam ci, pamitaj: nie uywaj go! Ruszy w drog o wicie. - Wrc lada dzie - powiedzia. - A najpniej - na poegnalne przyjcie urodzinowe. Biorc wszystko pod uwag sdz, e na szlaku bdzie ci potrzebne moje towarzystwo. Pocztkowo Frodo bardzo by zaniepokojony i czsto rozmyla, co te za suchy mogy doj do Gandalfa; z czasem jednak niepokj stpia, a e pogoda bya pikna, hobbit na razie odsun od siebie troski. Rzadko Shire zaznawa rwnie pogodnego lata i rwnie urodzajnej jesieni; drzewa uginay si od jabek, mid przelewa si z plastrw, zboa wyrosy bujnie i kosy miay cikie. "Jesie bya ju w peni, zanimFrodo znowu zacz si niepokoi o Gandalfa. Wrzesie mija, a Czarodziej nie dawa znaku ycia. Dzie urodzin i wyprowadzki zblia si, ale "Gandalf ani si nie zjawi, ani !nie przysa wieci. W Bag Endzapanowa ruch. Do pomocy w pakowaniu rzeczy przybyo kilku przyjaci Froda: Fredegar Bolger i Folko Boffin, no i oczywicie najserdeczniejsi druhowie, Pippin Tuk i Merry Brandybuck.Kompania ta przewracaa po prostu dom do gry nogami. Dwudziestego wrzenia drog przez most na Brandywinie odjechay w stron Bucklandu kryte wozy naadowane meblami i rzeczami, ktrych Frodo nie sprzeda wraz z nork. Nazajutrz Frodo, nie naarty ju zaniepokojony, przez cay dzie wypatrywa Gandalfa. W czwartek poranekwsta pikny i pogodny, jak ongi w dzie wielkiej urodzinowej zabawy Bilba. !Gandalf jednak si nie zjawi. Wieczorem Frodo wyda uczt poegnaln, bardzo zreszt skromn, bo do stou siado prcz gospodarza jedynie czterech jego pomocnikw. Frodo wszake by zatroskanyi nie w humorze. Ciya mu "na sercu myl, e ju wkrtce bdzie musia rozsta si z modymi przyjacimi. !Zastanawia si te, jak im o tym powiedzie. Ale czterej hobbici kipieli werw, tote po chwili mimo nieobecnoci Gandalfa wesoy nastrj ogarn cae towarzystwo. Jadalnia bya ogoocona z mebli, zosta w #niej tylko st i krzesa, lecz kolacj podano wymienit, a wina najprzedniejsze, bo Frodo wyczy swoj piwniczk z inwentarza rzeczyodstpowanych Bagginsom z Sackville. - Nie wiem, co si stanie z reszt mojego dobytku, kiedy wpadnie w apy nowych gospodarzy, ale dla wina znalazem lepszy schowek! - rzek Frodo wysczajc do !dna kieliszek. Bya to ostatnia kropla wina ze starych winnic. Przepiewali mnstwo pieni, nagadali si o wszystkich wsplnych wspomnieniach, a wreszcie wypili zdrowie Bilba wicc urodziny wuja razem z urodzinami siostrzeca, wedle przestrzeganego przez Froda zwyczaju. Potem, nim #si pokadli do ek, wyszli przed nork odetchn wieym powietrzem i spojrze na gwiazdy. Poegnalna uczta Froda bya zakoczona, a Gandalf nie przyby. Nazajutrz ranek przeszed im na adowaniu jeszcze jednego wozu resztkami manatkw. Zaopiekowa si nim Merry i pojecha na wozie z Grubasem, czyli Fredegarem Bolgerem. - Kto musi przygotowa nowydom na twoje przyjcie - rzek Merry. - No, do prdkiego zobaczenia !pojutrze, jeli nie zapicie w drodze! Folko po drugim niadaniu wrci do swego domu, lecz Pippin zosta. Frodo, niespokojny i niepewny, daremnie nadstawia ucha, czynie usyszy pukania Gandalfa. Postanowi czeka do "zmierzchu. Gandalf, jeliby si zjawi po jego odejciu, a #chcia go pilnie widzie, mg dopdzi podrnych w Ustroni, a nawet ich wyprzedzi. Frodo bowiem wyrusza pieszo. Zamierza - dla przyjemnoci, a bardziej ni z innych powodw dlatego,e chcia raz jeszcze przyjrze si dobrze krajowi -wdrowa z Hobbitonu do granic Buckleburga bez popiechu. obbici to doprawdyami. 0 rkPLKsjk&k{AQp5 cVR  cS> cT!Q cUO- cVT87FE- Bdzie to dla mnie zarazem nieza gimnastyka - rzek przegldajc si w zakurzonym lustrze na cianie opustoszaego hallu. Od dawnanie uprawia dalszych marszwi wyda si sobie nieco skapcaniay. Po lunchu ku wielkiemu niezadowoleniu Froda zjawia si Lobelia w towarzystwie swego powowosego syna, Lotha. - Nareszcie to wszystko jest nasze! - powiedziaa Lobelia wkraczajc do norki. Nie byo to grzeczne odezwanie si, a ponadto, cile mwic, niezupenie zgodne z prawd, bo umowa wchodzia w ycie dopiero z wybiciem pnocy. Lobelia zasugiwaa jednak na "pewn pobaliwo, musiaa przecie czeka na objcie Bag End o siedemdziesit siedem lat duej, ni sobie pocztkowo obiecywaa, i tymczasem doya setki. Jakkolwiek bd, przysza teraz dopilnowa, czy nic z tego, za co zapacia, nie !wyniesiono z norki, i zadaakluczy. Nieprdko daa si zaspokoi, przyniosa bowiem dokadny spis nabytych rzeczyi sprawdzaa pozycje po pozycji. W kocu odesza ze swoim Lothem, z zapasowym kluczem oraz z obietnic, e Frodo zostawi dla niej drugi klucz u Dziadunia Gamgee. Krzywia si co prawda na to, niedwuznacznie dajc do zrozumienia, e nie jest wcalepewna, czy Gamgee do rana nie spldruje norki. Frodo nie poczstowa Lobelii nawet filiank herbaty. Zjad podwieczorek w towarzystwie Pippina i Sama Gamgee w kuchni. Oficjalnie ogoszono, e Sam udaje si do Bucklandu, eby nadal usugiwa panu Frodowi i zajmowa si jego ogrdkiem; Dziadunio Gamgee popar ten projekt, nic wszake nie mogo go pocieszy w strapieniu, o jaki przyprawiaa go myl o ssiadowaniu odtd z Lobeli. - Ostatni nasz posiek w Bag End! - rzek Frodo wstajc od stou. Zmywanie pozostawili !Lobelii. Pippin i Sam cisnli rzemieniami trzy podrne worki i ustawili je na ganku. Potem Pippin po raz ostatni wyszed na spacer do ogrodu. Sam znikn. Soce zachodzio. Norka wydawaa si smutna, ponura, rozbita. Frodo kry po znajomych pokojach patrzc, jak blask soneczny przygasa na cianach, a cienie $wypezaj z ktw. Zrobio siciemno. Frodo wyszed na dwr#a do furtki na kocu cieki, a potem kilka krokw drog w d Pagrka. Jeszcze si udzi, e moe zobaczy Gandalfa wspinajcego si w mroku pod gr. Niebo byo pogodne, gwiazdy rozbyskiway jasno. - Noc zapowiada si piknie - !powiedzia Frodo gono. - To dobry pocztek. Mam ochot ju wreszcie wyruszy. Uprzykrzyo mi si czekanie. Pjd, a Gandalf niech mnie goni. Zawrci, ale natychmiast stan w miejscu, bo zza zakrtu, od Bagshot Row !doszy go jakie gosy. Jeden "z nich nalea niewtpliwie do Dziadunia Gamgee, drugi by obcy i nieprzyjemny. Sw nieznajomego Frodo nie rozrnia, lecz odpowiedzi Dziadunia, troch krzykliwe, sysza dobrze. Hamfast Gamgee zdawa si rozdraniony. - Nie, pana Bagginsa nie ma wdomu. Dzisiaj rano wyruszy w drog, a mj Sam z nim razem,w kadym razie wywieli wszystkie rzeczy. Tak, sprzeda gospodarstwo i #wyprowadzi si, juem mwi. Dlaczego? To ju nie moja sprawa i nie wasza. Dokd? Owszem, wiem, to nie sekret. Do Buckleburga czy gdzie w tamte okolice. Tak, tak, szmatdrogi. Nigdy nie byem tak daleko. W Bucklandzie zreszt sami dziwacy mieszkaj. Nie, adnej wiadomoci dla nikogo u mnie nie zostawi. Dobranoc! Kroki zadudniy po stoku Pagrka. Frodo zdziwi si "troch, e odczu tak ulg wsercu stwierdzajc, e "oddalay si, zamiast zblia do jego norki. Pewnie "dlatego, e uprzykrzyy mi si ju pytania i dociekania na temat moich poczyna - #pomyla. - Ile to wcibstwa wwiecie! Przyszo mu do gowy, e moe warto spyta Dziadunia, z kim rozmawia, ale - na swoje szczcie czy #moe nieszczcie - rozmyli "si i szybko wrci do Bag End.Pippin siedzia pod gankiem naswoim worku. Sama nie byo. !Frodo przestpi prg norki i krzykn w ciemno: - Sam! Ju czas w drog! - Lec, lec, prosz pana! - odpowiedzia z gbi norki "gos Sama, a w chwil pniej ukaza si hobbit ocierajc doni usta. egna si z baryk piwa w piwnicy. - Zaopatrzye si, co? - spyta Frodo. - Tak, prosz pana. Na jaki czas wystarczy. Frodo zamkn i zaryglowa !okrge drzwiczki, odda kluczSamowi. - Skocz no i odnie to ojcu, Samie - rzek. - Potem biegnij !na przeaj, ebymy na ciebie nie czekali u furtki na kocu cieki za kami. Nie bdziemy teraz noc szli przez miasteczko. Za wiele ciekawych oczu i uszu. Sam puci si pdem do ojcowskiego domu. - No, wreszcie ruszamy! - !rzek Frodo. Zarzucili worki na plecy i obeszli od zachodu !nork. - egnaj! - powiedzia Frodo spogldajc w ciemne, !puste okna. Podnis rk, a !potem odwrci si (zupenie jak kiedy Bilbo, lecz tego Frodo nie wiedzia) i pospieszy za Peregrinem !ciek przez ogrd w d. Przeskoczyli ywopot w !miejscu, gdzie by najniszy, ijak powiew wiatru w trawach weszli w noc. U stp Pagrka od zachodniego stoku znaleli furtk prowadzc na wsk drk. Tu zatrzymali si i przycignli rzemienie u workw. Zaraz te biegiem zjawi si zasapany Sam; cik pak nis przytroczon wysoko na plecach, a na gowie mia wysoki bezksztatny filcowy worek, ktry nazywa kapeluszem. W mroku wygldazupenie jak krasnolud. - Jestem pewien, e najcisze rzeczy wpakowalicie do mojego worka - powiedzia Frodo. - Wspczuje limakom i wszelkim stworzeniom, ktre dwigaj swoje domy na wasnych grzbietach. - Ja bym mg nie wicej rzeczy, prosz pana. Mj worek jest zupenie lekki - !owiadczy Sam mnie, cho zgoa niewiarygodnie. - Nic od niego nie bierz, Samie- rzek Pippin. - Dobrze mu tak! Niesie tylko to, co kaza zapakowa. Rozleniwi si ostatnimi czasy, ale bdzie muwkrtce lej, jak straci w marszu co nieco z wasnej wagi. - Zlituj si nad biednym, !starym hobbitem! - zamia siFrodo. - Z pewnoci bd wiotki jak wierzbowa gazka,nim dotrzemy do Bucklandu. artowaem oczywicie. Podejrzewam, e Sam wzi na!siebie o wiele wicej, niby musprawiedliwie powinno przypa w udziale. Zrobimy z tym porzdek na najbliszym $popasie. - Uj w gar lask. - No, skoro lubimy nocne przechadzki - powiedzia - przemaszerujmy kilka mil przedsnem. Szli najpierw na zachd drk, lecz wkrtce j opucili i skrcili w lewo na pola. Sunli gsiego wzdu ywopotw, skrajem zagajnikw, a noc otulaa ich swoim mrokiem. W ciemnych paszczach stali si tak niewidzialni, jakby wszyscy mieli czarodziejskie !piercienie. Byli hobbitami, a w"dodatku starali si i cicho, wic nawet hobbit nie syszaby ich krokw, a zwierzta polne i lene !zaledwie dostrzegay, e kto przeszed obok. Po jakim czasie przeprawili si przez Wod po wskiej kadce na zachd od Hobbitonu. Struga cieka tutaj #krt, czarn wstk midzypochylonymi olchami. O mil czy dwie dalej na poudnie !pospiesznie przecili gociniecbiegncy przez most na "Brandywinie; znaleli si wic w Tuklandzie i kierujc kroki na poudnio-wschd zaczli wspina si na Zielone Wzgrza. Std widzieli miasteczko mrugajce wiatami w agodnej dolinie Wody. Wkrtce jednak wrd falistego, okrytego mrokiem terenu znikn Hobbiton, a potem z kolei osiedle Nad Wod, rozcignite wzdu szarego stawu. Kiedy wiato ostatniej zagrody zostao daleko za nimi migocc wrd drzew, Frodo obejrza si i !rk zrobi gest poegnania. - Chciabym wiedzie, czy jeszcze kiedy w yciu "zobacz t dolin - powiedziacicho. Po trzech godzinach marszu zatrzymali si na odpoczynek. Noc bya jasna, chodna, wygwiedona, lecz od strumieni i niskich k pasma mgy niby smoki pezy na zbocza wzgrz. Przezroczyste korony brzz koysane lekkim powiewem rysoway nad gowami wdrowcw czarn sie na tle bladego nieba. !Zjedli lekk (jak na hobbitw) "kolacj i ruszyli dalej. Wkrtce"trafili na wsk drog, ktra rozwijaa si falicie to w gr, to w d i gina w ciemnej dali przed nimi: bya to droga do Lenego Dworu i promu w Buckleburgu. !Odbiegaa w gr od gwnego#gocica doliny i wijc si po zboczach Zielonych Wzgrz prowadzia do dzikiego Lenego Zaktka Wschodniej wiartki Shireu. Po chwili "zanurzyli si w gboki parw midzy cianami smukych drzew, ktre w ciemnociach !szeleciy suchymi limi. Z pocztku gawdzili albo chrem nucili cichutko jak melodi, znaleli si bowiem wreszcie z dala od ciekawych uszu. Pniej maszerowali w milczeniu, a Pippin zacz odstawa od towarzyszy. W kocu, gdy wspinali si na strome zbocze, zatrzyma si i ziewn. - Taki jestem senny - powiedzia - e chyba #przewrc si na rodek drogi. Czy zamierzacie spa w marszu? Ju blisko pnoc. - Zdawao mi si, e lubisz nocne spacery - rzek Frodo. -Ale nie ma po co si zbytnio spieszy. Merry spodziewa si nas dopiero pojutrze. Zrobimy popas w najbliszym dogodnym miejscu. - Wiatr wieje od zachodu - powiedzia Sam. - Po tamtej stronie wzgrza bdzie zacisznie i do przytulnie. Jeeli pami mnie nie zawodzi, jest przed nami suchy br sosnowy. Sam w promieniu dwudziestu mil wok Hobbitonu dobrze zna okolic, na tym wszake koczya si jego wiedza geograficzna. Przekroczywszy szczyt pagrka zaraz weszli wsosnowy las. Zboczyli ze "cieki, zanurzyli si midzy drzewa w gb pachncych !ywic ciemnoci i nazbierali suszu oraz szyszek na ognisko.Wkrtce pomie trzaska wesoo u stp starej sosny, a trzej podrni siedzieli przy nim chwil, pki gowy nie zaczy im opada sennie na "piersi. Wwczas zawinli si w paszcze i koce, uoyli - kady w wybranym zagbieniumidzy potnymi korzeniami drzewa - i niemal natychmiast zasnli. Warty nie wystawiali; nawet Frodo nie obawia si niczego tutaj, w samym sercu !Shireu. Kiedy ognisko zagaso,zbliyo si do nich kilka zwierzt lenych. Lis, spieszcy lasem w jakich sobie tylko wiadomych sprawach, przystan na par minut wszc. Hobbici! - #pomyla. - wiat si koczy! Syszaem, e dziwne rzeczy dziej si w tym kraju, ale pierwszy raz w yciu widz, eby hobbit nocowa pod goym niebem u stp drzewa. Nawet trzech hobbitw! To jest co nadzwyczajnego! Lis !mia suszno; nigdy jednak nie dowiedzia si czego wicej o tym zagadkowym przypadku. Ranek wsta blady i mglisty. Frodo zbudzi si pierwszy i stwierdzi, e korze sosny !wygnit mu dziur w plecach ie kark mu zesztywnia bolenie. Spacerek dla przyjemnoci! Czemu nie pojechaem wozem? - pomyla, jak zwykle na pocztku kadej wycieczki. - Iwszystkie moje pikne puchowe piernaty sprzedaem Bagginsom z Sackville! W sam raz dogodziyby im korzenie sosny! Przecign si i zawoa: - Wstawajcie, hobbici! Mamy wspaniay poranek! - Co w nim widzisz wspaniaego? - spyta Pippin otwierajc jedno oko i zerkajc spod koca. - Sam! #niadanie na p do dziesitej,!prosz. Czy woda na kpiel ju gorca? Sam zerwa si mocno zaspany.- Nie, prosz pana! Jeszcze nie. "Frodo cign z Pippina koc izwin go, a potem wyszed na skraj lasu. Daleko na wschodzie soce podnosio si czerwone z mgie zalegajcych gsto wiat. Drzewa, mienice si karminemi zotem, jakby odcite od korzeni, pyny w morzy mgy. Troch niej, po lewej rce Froda, droga opadaa stromo w d i znikaa w parowie. Gdy wrci, Sam i Pippin ju rozpalili ognisko. - Woda! - krzykn Pippin. - Gdzie jest woda? - Nie nosz jej w kieszeniach - odpar Frodo. - Mylelimy, e poszede "szuka rda - rzek Pippin "krztajc si koo zapasw i wycigajc kubki. - Skocz no chocia teraz. - Chodcie razem ze mn - powiedzia Frodo - i wecie wszystkie manierki. U stp wzgrza pyn !strumie. Napenili manierki a take polowy kocioek pod maym wodospadem, gdzie woda bryzgaa z wysokoci kilku stp na prg z szarego kamienia. Zimna bya jak ld; #hobbici otrzsali si i parskali myjc w niej twarze i rce. !Nim zjedli niadanie i zwinli bagae, mina godzina !dziesita; rozpogodzio si i pocieplao. Zbiegli ze zbocza, przeprawili si na drugi brzeg potoku w miejscu, gdzie przepywa pod drog, potem !wspili si na nastpny stok, w gr, w d, na drugi acuch wzgrz. Paszcze, koce, woda, prowiant i wszystek sprzt znowu zaciyy im nieznonie na grzbietach. Marsz zapowiada si uciliwy, dzie upalny. Po kilku wszake milach droga przestaa skaka to w gr, #to w dolin; wspia si bardzokrtymi zakosami na stromy wa i std ju ostatni raz miaa ich sprowadzi w d. Otworzy si przed nimi widok na rozleg nizin usian kpami drzew i ginc w oddali w brunatnej lenej mgle.Ponad Lenym Zaktkiem spogldali ku Brandywinie. Gociniec rozwija si jak sznurek z kbka. - Droga biegnie bez koca - !rzek Pippin - ale ja nie mog biec bez odpoczynku. Pora na drugie niadanie. Siad na wale opodal drogi i patrza ku wschodowi na mglisty widnokrg, za ktrym krya si rzeka i granica !Shireu, kraju, gdzie spdzi cae dotychczasowe ycie. Sam siad przy nim. Szeroko otwiera krge oczy - wypatrywa nowego horyzontunad nieznajom krain. - Czy w tych lasach mieszkajelfy? - spyta. - O ile mi wiadomo, nie - odpar Pippin. Frodo milcza. On take !patrza na wschd i na drog, jakby j widzia po raz pierwszy. Nagle przemwi gono, lecz jak gdyby do siebie. Recytowa z wolna: A droga wiedzie w przd i w przd, Skd si zacza, tu za progiem - I w dal przede mn mknie na wschd, A ja wci za ni - tak, jak mog... Skorymi stopy za ni w lad - A w szersz si rozpynie drog, Gdzie strumie licznych drg ju wpad... A potem dokd? - rzec nie mog. - To co jakby wiersze !starego Bilba - rzek Pippin. - Czy moe to twoja wasna przerbka? Nie brzmi te sowa zbyt zachcajco. - Nie wiem - powiedzia Frodo.- Zdawao mi si, e sam w tej chwili ukadam te wiersze, ale moe je syszaem dawno temu. Z pewnoci przypominaj mi ywo Bilba z ostatnich lat przed jego "znikniciem. Mawia czsto, ejest tylko jedna jedyna droga ie jest jak wielka rzeka: rdo tryska spod kadych drzwi, a kada cieka stanowi jego dopyw. Niebezpiecznie wychodzi zawasny prg, mj Frodo! - powiada nieraz. - Trafisz na gociniec i jeeli nie powstrzymasz swoich ng, ani si spostrzeesz, kiedy ci ponios. Czy zdajesz sobie spraw, e to jest ta sama cieka, ktra biegnie przez #Mroczn Puszcz, i e jeli jejpozwolisz, moe ci zaprowadzi a pod Samotn Gr albo nawet dalej i w gorsze jeszcze miejsce? Mia "na myli drk zaczynajc si od drzwi w Bag End, a zwykle mwi o tym po powrocie z dalekiej przechadzki. - No, mnie gociniec nie porwie, przynajmniej nie wczeniej ni za godzin - rzek Pippin zsuwajc worek zplecw. Towarzysze poszli za jego przykadem, oparli !bagae o wa i siedli z nogami wycignitymi na drog. Po odpoczynku zjedli sute drugie niadanie, a po niadaniu 0 rkPLKsjk&k{AgBWp cX 0 cY%k cQZ"# c[, c\37JOzznowu pozwolili sobie na #odpoczynek. Soce si zniyo!i blask zachodu rozla si nad krajem, nim zeszli ze wzgrza.Dotychczas nie spotkali po drodze ywej duszy. Szlak by mao uczszczany, bo nie nadawa si dla wozw, a !zreszt mao kto mia interes !do Lenego Zaktka. Wlekli sijeszcze godzin, a nawet duej, gdy nagle Sam "przystan nadsuchujc. Byli teraz na rwninie i droga, po $wielu skrtach, saa si dalej "prosto wrd k, na ktrych !tu i wdzie wystrzelay smukedrzewa, forpoczty bliskich julasw. - Sycha za nami ttent kucalub konia - rzek Sam. Obejrzeli si, lecz zakrt przesania dalszy widok. - Moe to Gandalf nas goni? - powiedzia Frodo, ale bez przekonania; nagle co go "tkno, eby si ukry przed oczyma tego nadcigajcego za nimi jedca. - Pewnie przesadzam - rzek, jakby si usprawiedliwiajc - wolabym jednak nie pokazywa si tutaj na drodze nikomu. Znudzio mnie to cige obserwowanie i roztrzsanie kadego mojego kroku. A jeli to jest Gandalf - doda na wszelki wypadek - zrobimy mu!niespodziank, eby odpaci za spnienie. Schowajmy si teraz! Sam i Pippin szybko skoczyli wlewo i przypadli w maej jamce opodal drogi. Przywarli pasko do ziemi. Frodo waha si przez sekund: ch ukrycia si walczya w jego sercu z ciekawoci czy moe jakim innym jeszcze uczuciem. Ttent kopyt zblia si szybko. W ostatniej chwili $Frodo rzuci si w gst kp trawy za drzewem ocieniajcym drog. Unis troch gow i ostronie wyglda zza ogromnego korzenia. Od zakrtu na drodze ukaza !si kary ko, nie hobbicki kuc,lecz rosy wierzchowiec; na nim, jak gdyby skulony w siodle, siedzia duy mczyzna, spowity w suty czarny paszcz z kapturem, tak e tylko buty, wsunite w strzemiona, wyglday spod fad. Twarzy w cieniu kaptura nie mona byo dostrzec. Gdy dojecha do drzewa, za ktrym kry si Frodo, ko stan w miejscu. Z kaptura doby si szmer, jakby #jedziec wszy usilnie jak nieuchwytn wo; obraca przy tym gow to w jedn, to w drug stron. Nagy lepy strach zdj !Froda. Wspomnia o Piercieniu.Ledwie mia oddycha, ale pokusa, by doby Piercienia zkieszeni ogarna go z tak "si, e zacz przesuwa z wolna rk. Czu, e byle wsun Piercie na palec - bdzie bezpieczny. Rada Gandalfa wydawaa si niedorzeczna. Bilbo przecie uywa Piercienia. Jestem jeszcze w Shire - pomyla !Frodo, gdy do jego dotknaacuszka, na ktrym by umocowany Piercie. W tym momencie jedziec wyprostowa si w siodle i "potrzsn uzd. Ko ruszy naprzd, z pocztku stpa, potem wawym truchtem. Frodo wyczoga si na skraj drogi i patrzy za jedcem, !pki mu nie znikn w oddali. Nie by pewny, lecz wydao mu$si, e ko skrci ze szlaku wprawo, midzy drzewa. - Bardzo to dziwne i wrcz niepokojce - rzek Frodo samdo siebie, idc po towarzyszy."Pippin i Sam cay czas leeli z gowami zanurzonymi w trawie i nic nie widzieli. Frodo wic opisa im jedca i opowiedzia o jego niezwykym zachowaniu. - Nie umiem wytumaczy dlaczego, ale byem przekonany, e wypatrywa, araczej wszy mnie. Nie !miaem te wtpliwoci co do tego, e nie chc by przez niego dostrzeony. Nigdy jeszcze w Shire nie widziaem ani nie odczuem nic podobnego. "- Ale po c by si ktry z Duych Ludzi miesza w nasze !sprawy? - spyta Pippin. - I co w ogle robi w naszych stronach? - Krc si tutaj ludzie - rzek Frodo. - W Poudniowej wiartce, o ile mi wiadomo, doszo do pewnych zatargw znimi. Ale o jedcach takich !jak ten w yciu nie syszaem.Ciekaw jestem, skd on si tu wzi. - Z przeproszeniem paskim - !wtrci si niespodzianie Sam - ja wiem skd. Ten Czarny Jedziec przyjecha z Hobbitonu, chyba e ich jest kilku. Wiem take, dokd on jedzie. - Co to znaczy? - ostro spyta Frodo, patrzc ze zdumieniem na Sama. - Dlaczego wczeniej nic o tym nie mwie? - Dopiero teraz sobie wszystko przypomniaem, prosz pana. To byo tak: wczoraj wieczorem, kiedy przybiegem z kluczem do naszej norki, ojciec mi !powiedzia te sowa: To ty tutaj, Sam? Mylaem, e wyjechae rano z panem Frodo. Jaki obcy czowiek pyta mnie o pana Bagginsa i oBag End. Dopiero co odszed. Odesaem go do Buckleburga. Prawd rzekszy, nie podoba mi si w go. Bardzo si !zeli, kiedym mu powiedzia, e pan Baggins ju na dobre si wyprowadzi ze swojego starego domu. Sykn, a mnie"dreszcz przeszed. Co to byza jeden? - spytaem Dziadunia. Nic nie wiem - powiada - ale e nie hobbit, to pewne. Wysoki, czarny, z gry na mnie patrza. Co mi si widzi, e to ktry z Duych Ludzi, zza granicy. "Mwi te jako miesznie. Wicej nie pytaem, prosz pana, spieszyem si, bo panowie na mnie czekali. Zreszt nie przejem si wcale. Ojciec starzeje si, !niedowidzi, a musiao by ju do ciemno, kiedy ten go !przyszed na Pagrek i spotkamojego staruszka, jak wyszedodetchn troch przed dom. $Mam nadziej, e ojciec... i ja...nie napytalimy panu jakiej biedy. - W kadym razie do Dziadunia nie mog mie pretensji - rzek Frodo. - !Prawd mwic syszaem, jakrozmawia z jakim nieznajomym, ktry o mnie si dopytywa, i o may wos nie podszedem, eby dowiedzie !si, co to za jeden. Szkoda, etego wwczas nie zrobiem, i szkoda, e mi ty, Samie, wczeniej o tym zdarzeniu niewspomnia. Bybym moe ostroniejszy na tej drodze. - Ale moliwe te, e ten jedziec nie ma nic wsplnego z nieznajomym, ktry nagabywa Dziadunia - powiedzia Pippin. - Opucilimy Hobbiton ukradkiem, nie wyobraam sobie, jakim sposobem mgby trafi na nasz lad. - Moe wchem, prosz pana - rzek Sam. - Ojciec mwi, e ten nieznajomy by cay czarny. - Szkoda, e nie czekaem na Gandalfa - mrukn Frodo. - No, ale kto wie, czy to nie pogorszyoby jeszcze sprawy? - A wic co wiesz, a przynajmniej czego si domylasz o tym jedcu? - #spyta Pippin, ktry dosysza wyszeptane sowa. - Nie wiem i wolabym si nie domyla - odpar Frodo. - Dobrze, kuzynie. Zachowaj chwilowo sekret przy sobie, skoro lubisz tajemnice. Ale co teraz poczniemy? Chtnie bymco przegryz, zdaje mi si jednak, e powinnimy "wynie si std co prdzej. Twoja opowie o jedcu, ktry wszy, chocia nosa mu nie wida, mocno mnie zaniepokoia. "- Tak, ja te myl, e trzebaruszy zaraz - rzek Frodo - ale nie pjdziemy ju gocicem, bo jedziec "mgby zawrci albo mgby nadjecha drugi. Trzeba dzi jeszcze zrobi porzdny skok naprzd. Do Bucklandu zostao nam adnych kilka mil. Cienie drzew leay dugie i smuke na trawie, gdy ruszali znowu. Trzymali si teraz o rzut kamienia od gocica, po jego lewej stronie, starajc #si i tak, by nikt z drogi nie mg ich dostrzec. To wszakeutrudniao marsz, bo trawa bya gsta i spltana, grunt wyboisty, a drzewa coraz $czciej zbijay si w gszcz. Za ich plecami soce zaszo za wzgrza, wieczr nadcign, nim dotarli do koca dugiej rwniny, przez #ktr szlak bieg prosto. Dalej #skrca nieco na poudnie i wisi znowu, wchodzc w las starych dbw. "W pobliu drogi natknli si naogromny zwalony pie, ywy "jeszcze, bo licie nie zwidy #na pdach, ktre puciy si zpoamanych gazi. Pie !jednak sprchnia i by pusty w rodku; olbrzymia dziupla #otwieraa si wsk szczelin,niewidoczn z gocica. "Hobbici wczogali si do niej i siedli na podcice z !zeschych lici i prchna. Tu odpoczli i zjedli lekk kolacj, gawdzc z cicha i od czasu do czasu nadstawiajc uszu. Gdy podkradli si znw ku drodze, otacza ich ju pmrok. Zachodni wiatr wzdycha %wrd gazi, licie szeptay. Wkrtce drog zacz agodnie, lecz wytrwale ogarnia zmierzch. Na ciemniejcym wschodzie, nad drzewami, wzesza pierwsza gwiazda. Maszerowali w szeregu, noga w nog, eby doda sobie ducha. Po jakim czasie, kiedy gwiazdy rozmnoyy si i janiej rozbysy na niebie, "wdrowcw opuci niepokj i !przestali nasuchiwa ttentu kopyt. Zanucili cichutko, bo hobbici lubi piewa w marszu, zwaszcza gdy zbliaj si noc po przechadzce ku domowi. !Wikszo hobbitw piewa w takich razach piosenk o #kolacji albo o ku, lecz nasi trzej bohaterowie nucili piosenk o wdrwce (jakkolwiek nie omieszkali, oczywicie, wspomnie w niej rwnie o jedzeniu i spaniu). #Jej sowa uoy Bilbo Baggins do melodii starej jak gry i nauczy jej Froda podczas wsplnych wycieczek ciekami Doliny, gdy opowiada siostrzecowi o swoich przygodach. Na kominku ogie gorze, A pod dachem ciepe oe; Lecz, e stopy wypoczte, Moe jeszcze za zakrtem Ujrzym drzewo albo kamie Przez nikogo nie widziane... Kwiat i drzewo, trawa, li - Trzeba nam i, dalej i, Woda, niebo, wzgrze, jar - Naprzd marsz, naprzd marsz.Za zakrtem moe czeka Droga nowa i daleka, A cho dzi j omijamy, Jutro tu za progiem bramy Moe cieka nas uwiedzie, Ktra wprost na ksiyc wiedzie... #Jabko, orzech, cier i gg - $Nie auj ng, nie auj ng, Staw, dolina, piasek, gaz - egnam was, egnam was. Dom za nami, wiat przed nami, Wielu trzeba i drogami, By w krg nocy wkroczy godnie, Nim zapon gwiazd pochodnie. Wtedy znw przed nami wrotaI powraca w dom ochota... Cie i chmura, zmierzch i mgaNiech znikn - sza, cicho - sza. Chleb i miso, lampa, piec, %I w ko lec - w ko lec... Pie skoczya si. "- A teraz do ka! A teraz do "ka! - zapiewa Pippin na cay gos. - Pss! - uciszy go Frodo. - #Zdaje si, e znw sysz stuk podkw. Cisi niczym cienie drzew, zatrzymali si w miejscu !nasuchujc. Ttent dochodzi z do daleka, lecz z wiatrem nis si wyranie i powoli przyblia. Hobbici szybko i cichutko zbiegli z drogi w gbszy mrok pomidzy dby. - Nie odchodmy zbyt daleko - rzek Frodo. - Nie chciabym, eby kto nas zobaczy, ale chc si przekona, czy to nie drugi Czarny Jedziec. - Dobrze - odpar Pippin. - Niezapominaj jednak, e on wszy. Podkowy stukay ju blisko. Nie byo czasu na szukanie kryjwki lepszej ni #cie dbiny. Sam i Pippin skulilisi za grubym pniem, Frodo za podpezn z powrotem kudrodze i przywarowa o par ledwie krokw od jej brzegu. Szara, blada kreska gocica #janiaa pord lasu. Nad ni wieciy gwiazdy, gsto rozsiane po ciemnym niebie, lecz ksiyca nie byo. Ttent umilk. Wytajc wzrok Frodo dostrzeg ciemn !sylwetk, ktra przemkna natle janiejszej plamy midzy dwoma drzewami i zatrzymaa si nagle. Wygldao to jak czarny cie konia prowadzonego przez mniejszy !czarny cie. Czarny cie sta tu obok miejsca, w ktrym hobbici opucili drog, i koysa si na boki. Frodowi !wydawao si, e syszy jakby$wszenie. Cie przygi si do ziemi, a potem zacz si czoga wprost na hobbita. I znw ogarna Froda pokusa, eby wsun na palec Piercie, pokusa tym razem silniejsza ni poprzednio. Tak "silna, e nim hobbit uwiadomisobie, co robi, jego rka !znalaza si w kieszeni. Lecz w!tej samej chwili z lasu doleciagwar, jakby piew i miech jednoczenie. Jasne gosy wznosiy si i opaday w rozgwiedonej nocy. Czarny $cie wyprostowa si i cofn. Skoczy na cie konia i znikn, jak gdyby uton w ciemnoci po drugiej stronie drogi. Frodo odetchn. - Elfy! - krzykn ochrypym szeptem Sam. - Elfy, prosz pana! I Sam byby si wyrwa z mroku lasu w stron, skd dolatyway gosy, gdyby towarzysze nie odcignli go si. !- Tak, to elfy - rzek Frodo. - Spotyka si je czasami w Lenym Zaktku. Nie mieszkaj w Shire, lecz wiosni jesieni zdarza im si tu zawdrowa z wasnych krajw, spoza Wieowych !Wzgrz. Na szczcie! Wycie nic nie widzieli, ale Czarny Jedziec zatrzyma si tu $przy nas i wanie czoga si ku nam, kiedy zabrzmia piewelfw. Na ich gos umkn natychmiast. - A jak bdzie z elfami? - spyta Sam, zbyt podniecony, by przejmowa si zagadk jedcw. - Czy nie !moglibymy podej i zobaczyich? #- Posuchaj! Id tutaj! - rzek Frodo. - Wystarczy, bymy na nich zaczekali przy drodze. piew si przybliy. Jeden gos wybi si wyranie z chru. piewa w piknym "jzyku elfw, w jzyku, ktry Frodo zna bardzo sabo, a ktrego dwaj pozostali hobbicinie znali wcale. A jednak dwiki mowy stopione z melodi ukaday si w ich "mylach w sowa, na p tylko zrozumiae. Oto, co usysza Frodo: nieyczko, pani jasna jak soce, liczna krlowo zamorskich stref, O, wie nam tutaj wdrujcym Wrd pltaniny gazi i drzew! O Gilthoniel, o Elbereth, Oddech twj czysty, oczy janiejsze od ez! nieko, nieyczko - nasze gosy piewaj, Nasze gosy ci wielbi w zamorskim kraju. O gwiazdy, ktre w bezsonecznym roku "Byszczca do jej rozsiaa wrd nieb - Patrzymy na was, lecce wysoko Jak srebrne kwiaty przez niebieski sklep! O Elbereth, o Gilthoniel, Wci pamitamy, mieszkacypodziemnych cel, !nieko, nieyczko - zoty blask, ktry gorza, Twe gwiezdne wiato na zachodnich morzach! Pie ucicha. - To Elfy Wysokiego Rodu. Wymwiy imi Elbereth! - rzek Frodo zdumiony. - Nie wiedziaem, e mona w Shire spotka przedstawicieli tego najpikniejszego ludu. Niewielu!ich pozostao w rdziemiu, nawschd od Wielkiego Morza. Doprawdy, niezwykle szczliwy przypadek. Hobbici siedli w cieniu przy gocicu. Wkrtce #nadcigny elfy kierujc si ku dolinie. Szy wolno, a hobbici zobaczyli odblask gwiazd na ich wosach i oczach. Nie niosy pochodni, lecz wiato podobne do wietlistej obwdki, ktra skrzy si nad grami przed wschodem ksiyca, sao im !si u stp. Maszeroway teraz w milczeniu, ale ostatni elf "mijajc hobbitw obejrza si i rozemia. - Witaj, Frodo! - krzykn. - O pnej godzinie wybrae si na przechadzk. A moe zabdzi? Potem zawoa gono na towarzyszy i caa gromada elfw zatrzymaa si otaczajc hobbitw. - A to dziw nad dziwami! - mwili. - Trzech hobbitw noc w lesie! Czego podobnego nie widzielimy, !odkd Bilbo wyprowadzi si z tych stron. Co to ma znaczy?- Znaczy to po prostu, pikni !przyjaciele - rzek Frodo - e wdrujemy t sam co i wy !drog. Lubi przechadza si pod gwiazdami. Chtnie te przyczybym si do waszej kompanii. - Ale nam nie potrzeba niczyjej kompanii, a zreszt hobbici s do nudni - odpowiedziay elfy ze miechem. - Dlaczego twierdzisz, e nam wypada ta sama droga, skoro nie wiesz, dokd idziemy? - A skd wy znacie moje imi?- odwzajemni si Frodo pytaniem. - My wiemy mnstwo rzeczy -odpowiedziay elfy. - Nieraz widzielimy ci dawnymi czasyw towarzystwie Bilba, chocia ty nas nie widziae. - Kto jestecie i kto wami dowodzi? - spyta Frodo. - Nazywam si Gildor - powiedzia przywdca elfw, po niadaniu 0 rkPLKsjk&k{AgB]p c^t N c,_ c`! ca, _U bg7K ten sam, ktry pierwszy zagadn hobbitw. - Gildor Inglorion z rodu Finroda. Jestemy Wygnacami, wikszo naszych rodakw dawno temu opucia te strony, a my take nie zabawimy tutaj dugo, wrcim za Wielkie Morze. Ale garstka naszych wspplemiecw nadal mieszka spokojnie w Rivendell. A teraz, Frodo, powiedz nam co o sobie. Wiemy bowiem, e cie lku pad na ciebie. - O, mdrzy przyjaciele! - wtrci si ywo Pippin. - Powiedzcie nam, co wiecie o Czarnych Jedcach. - O Czarnych Jedcach? - Elfy przyciszyy gosy. - Dlaczego nas o nich pytacie? - Bo dwaj Czarni Jedcy !dogonili nas dzisiaj na drodze...a moe to by jeden, ktry nas dwukrotnie dopdzi - rzek Pippin. - Zaledwie przed $chwil, kiedy si zblialicie, umkn. Elfy zrazu nie odpowiedziay porozumiewajc si cicho midzy sob we wasnym "jzyku. W kocu Gildor zwrcisi do hobbitw. - Nie bdziemy o tym rozmawiali tutaj - rzek. - Powinnicie teraz pj z nami. Nie jest to zgodne z naszymi zwyczajami, lecz tym razem wyjtkowo gotowi jestemy przyj was do kompanii i ugoci na "dzisiejsz noc, jeeli chcecie. - O, pikni przyjaciele! Nie spodziewaem si takiego !szczcia - rzek Pippin. Sam oniemia. - Dzikuj ci, Gildorze Inglorionie! - powiedzia $kaniajc si Frodo. - Elen sila lumenn omentielvo - gwiazda byszczy nad godzin naszegospotkania - doda w jzyku elfw. - Uwaajcie, przyjaciele! - !krzykn ze miechem Gildor. -Nie mwcie przy nim sekretw!Oto hobbit uczony w Starodawnej Mowie! Bilbo by dobrym nauczycielem. Witaj, $Przyjacielu Elfw! - zwrci sido Froda z ukonem. - Chodcie teraz wszyscy i "przyczcie si do kompanii. A maszerujcie porodku kolumny,eby ktry nie zabdzi. Zmczycie si porzdnie, zanim staniemy na popas. - Dlaczego? Dokd si wybieracie? - spyta Frodo. - Dzisiaj - do lasu na wzgrzach ponad Lenym Dworem. To kilka mil std, ale u celu czeka nas wypoczynek. A jutro za to bdziecie mieli krtsz drog przed sob. Ruszyli w milczeniu sunc jak cienie i migocc nikymi wiatekami; elfy bowiem (jeszcze lepiej ni hobbici) !umiej, jeli chc, porusza si bezszelestnie. Pippina wkrtce ogarna senno i potkn si raz i drugi, ale smuky elf idcy przy nim zawsze w por otacza go ramieniem i chroni od upadku. Sam u boku Froda kroczy jak we nie, z wyrazem ni to lku,!ni to oszoomienia i radoci natwarzy. Las po obu stronach drogi !gstnia teraz, drzewa tu byymodsze i bogaciej podszyte; agdy droga opada w kotlin midzy dwoma wzgrzami, na stokach pojawiy si bujne kpy leszczyny. Wreszcie elfy skrciy z drogi. Na prawo !odbiegaa tu zielona cieka, niemal niewidoczna w gszczu;!wspili si jej krtym tropem przez lesiste zbocze a na grzbiet wzgrza, wybiegajcego daleko w gb nadrzecznej doliny. Nagle wychynli z cienia drzew, "otwara si przed nimi rozlegaka, szara w mroku nocy. Z trzech stron obejmoway j lasy, lecz od wschodu teren opada stromo, tak e ciemne czuby drzew rosncych w dole#koysay si u ich stp. Dalej nizina rozpocieraa si mroczna i paska pod wygwiedonym niebem. Bliej,w wiosce zwanej Lenym Dworem, mrugao par wiateek. "Elfy siady na trawie i zaczy po cichu naradza si midzy sob; zdawao si, e zapomniay o hobbitach. Frodoi jego przyjaciele, bardzo #senni, owinli si w paszcze i koce. Noc zapada gboka, wiata w dolinie pogasy. "Pippin usn z gow opart ojak kp. Od wschodu wysoko na niebie pojawia si konstelacja Remmirath - Sie Gwiazd; z wolna ponad mgy wypyn czerwony Borgil, rozarzony niby ognisty klejnot. Podmuch wiatru rozwia mgy, jakby unoszc #zason, i ukaza si SzermierzNieba, Menelvagor, przepasanyblaskiem, pncy si na !krawd wiata. Elfy wszystkienaraz wybuchny piewem. Nagle spod drzew czerwonym wiatem wystrzeli w gr ogie. - Chodcie! - zawoay na hobbitw elfy. - Chodcie! Teraz czas na rozmowy i zabaw. Pippin usiad trc oczy piciami. Dra z chodu. - W paacu ogie ponie i uczta czeka na godnych goci - powiedzia jeden z elfw stajc przed nim. U poudniowego kraca polany #otwieraa si w cianie lenej przesieka. Zielony dywan trawy"wcina si w las wycieajc !jakby wielk sal, nad ktr #sklepiay si gazie drzew. Poobu stronach potne pnie cigny si szeregiem niby kolumny. Porodku palio si ognisko, a na pniach kolumnady rwnym, srebrnym i zotym pomieniem wieciy "uczywa. Elfy posiaday wok ogniska na trawie lub na piekach po citych starych drzewach. Kilku krcio si roznoszc i napeniajc puchary, inni podawali pene talerze i pmiski. - Skromna to wieczerza - mwili gospodarze hobbitom - bo kwaterujemy tu chwilowo wrd lasw, z dala od naszych paacw. Jeeli bdziemy was kiedy podejmowa u siebie w domu, ugocimy was lepiej. - Mnie si to dzisiejsze przyjcie wydaje godne urodzinowej uczty - rzek Frodo. "Pippin nie mg sobie pniej przypomnie, co wwczas jadi pi, bo tak go oczarowa !blask bijcy od twarzy elfw i !pikna rnorodna melodia ich !gosw, e przey t noc, "jakby nic na jawie. Pamitajednak chleb, ktry smakowa mu lepiej, ni mogaby smakowa umierajcemu z godu najbielsza buka, i jagody sodkie jak lene poziomki, a dorodniejsze ni wszelkie owoce wypielgnowane w ogrodach; wychyli do dna puchar aromatycznego napoju, !wieego jak rdlana woda, azocistego jak letnie popoudnie. Sam nigdy potem nie zdoa w sowach wyrazi ani bodaj uwiadomi sobie jasno, co #czu i myla tej nocy, chocia!zachowa j w pamici wrd najdoniolejszych wydarze !swojego ycia. Najbliszy by wyraeniu swoich uczu, gdy mwi: Ano, prosz pana, gdybym umia wyhodowa takie jabka, bybym pierwszym ogrodnikiem na wiecie. Ale do serca bardziej !ni wszystko inne trafi mi ich piew. !Frodo gawdzi, jad i pi z rozkosz; przede wszystkim !jednak chon sowa. Sabo zna jzyk elfw i "przysuchiwa mu si pilnie. Odczasu do czasu odzywa si dousugujcych elfw i dzikowa im w ich wasnej mowie. Umiechali si odpowiadajc wesoo: Oto pera midzy hobbitami! Wkrtce Pippin usn na dobre, odniesiono go wic na ubocze i uoono w kolibie pod drzewami; tu na mikkim ou przespa reszt nocy. Sam nie chcia odstpowa swego pana, tote po znikniciu #Pippina skuli si u ng Froda, !a w kocu skoni gow i zamkn oczy. Frodo czuwa do pna rozmawiajc z Gildorem. Mwili o wielu sprawach, dawnych i nowych, a Frodo wypytywa Gildora o wszystko,co si dziao na szerokim !wiecie poza granicami Shireu.Wieci byy przewanie smutne i zowrbne: o wzmagajcych si ciemnociach, o wojnach miedzy ludmi, o ucieczce elfw. W kocu Frodo zada pytanie, ktre mu najbardziej ciyo na sercu: - Powiedz mi, Gildorze, czy widziae Bilba po jego odejciu z Bag End? Gildor umiechn si. - Owszem - rzek. - Widziaem go dwukrotnie. !Poegna si z nami tutaj, na !tym wanie miejscu. Pniej spotkaem go znowu, ale daleko std. Wicej nic powiedzie nie chcia, Frodo za umilk. - Nie pytae mnie o swoje wasne sprawy ani mi o nich nie opowiedziae - rzek !Gildor. - Ale troch ju o tym "skdind syszaem, a troch czytam z twojej twarzy i zgaduj myli, ukryte poza twoimi pytaniami. Opuszczasz Shire, ale wtpisz, czy znajdziesz to, czego szukasz, czy spenisz, co zamierzasz, i czy w ogle wrcisz. Prawda? - Tak - odpar Frodo. - Mylaem jednak, e moja wyprawa stanowi sekret znanypoza mn tylko Gandalfowi i temu oto wiernemu chopcu - doda patrzc na Sama, ktry pochrapywa z cicha. - My tego sekretu nie wydamy!Nieprzyjacielowi - rzek Gildor.- Nieprzyjacielowi? - powtrzy Frodo. - A wic znasz powd, dla ktrego opuszczam Shire? - Nie wiem, dlaczego Nieprzyjaciel ci ciga - odpowiedzia Gildor - lecz !wiem, e ci tropi, jakkolwiek wydaje si to niepojte. I ostrzegam ci, e teraz niebezpieczestwo jest zarwno przed tob, jak za tob i oskrzydla ci z wszystkich stron. - Mwisz o jedcach? Wanie tego si obawiaem, e to sudzy Nieprzyjaciela. Kim s naprawd Czarni Jedcy? - Czy Gandalf nic ci o nich nie powiedzia? - Nie wspomina nigdy o takich istotach. - W takim razie nie sdz, ebym powinien ci co wicej !mwi, bo strach mgby ci "zniechci do dalszej podry."Zdaje mi si, e wyruszye z domu w ostatniej chwili, jeeli"nie za pno. Musisz si teraz bardzo spieszy, nie wolno ci si zatrzymywa ani cofa. Shire bowiem nie stanowi ju dla ciebie bezpiecznego schronienia. - Nie wyobraam sobie, eby jakiekolwiek informacje mogy !mnie bardziej przerazi ni te #twoje pswka i ostrzeenia!- krzykn Frodo. - Oczywicie wiedziaem, e niebezpieczestwo jest przedemn, lecz nie spodziewaem si go spotka w swoim wasnym kraju. Czy hobbit ju nie moe spokojnie przej z Nad Wody nad Rzek? - Ten kraj nie jest twj wasny - rzek Gildor. - Inne plemi mieszkao tu, nim si zjawili hobbici, inne te bdzie tutaj yo, gdy hobbitw zabraknie. Otacza "ci szeroki wiat: moesz si w nim zamkn, lecz nie uda ci si na zawsze od niego odgrodzi. - Wiem... a jednak ten kraj wydawa mi si zawsze bezpieczny i swojski. Co mam !pocz? Zamierzaem opuci Shire tajemnie i pody do Rivendell, a tymczasem, zanim jeszcze dotarem do Bucklandu, wytropiono ju mjlad. - Myl, e mimo to powiniene trzyma si swojego pierwotnego planu - #rzek Gildor. - Nie sdz, ebyta droga miaa si okaza "zbyt cik prb dla twojegomstwa. Ale jeeli pragniesz dokadniejszej rady, pro o ni Gandalfa. Nie znam powodw twojej ucieczki, nie mog wic przewidzie, w jakisposb twoi przeladowcy mog ci zaatakowa. Gandalfz pewnoci to wie. Przypuszczam, e zobaczysz si z nim jeszcze przed opuszczeniem granic Shireu? - Mam nadzieje. Ale to waniejeden wicej powd mojego zaniepokojenia. Od dawna oczekiwaem Gandalfa. Trzy dni temu min ostatni wyznaczony przez niego termin odwiedzin w Hobbitonie, lecz Gandalf nie stawi si u mnie. Ot zastanawiam si wci, co mogo mu si przydarzy. Czy powinienem na niego czeka? Gildor przez chwil milcza. !- To mi si nie podoba - rzek wreszcie. - Spnienie Gandalfa nie wry nic dobrego. Ale przysowie mwi: Nie wtrcaj si do spraw czarodziejw, bo s chytrzy i skorzy do gniewu. Sam musisz$rozstrzygn: i dalej czy te czeka. - Jest take inne porzekado !- odpar Frodo. - Nie pytaj o rad elfw, bo odpowiedz ci ni to, ni sio. - Doprawdy? - zamia si !Gildor. - Elfy rzadko udzielaj nieopatrznych rad, bo rada to niebezpieczny podarunek, nawet midzy Mdrcami, a kada moe poniewczasie "okaza si za. Ale co ty sam o tym sdzisz? Nie powiedziaemi o sobie wszystkiego, jake wic mgbym rozstrzygn !lepiej od ciebie? Jeeli mimo to"prosisz o rad, udziel ci jej wimi przyjani. Myl, e powiniene ruszy w dalsz "drog, i to bez zwoki. Jeeli Gandalf nie zjawi si przedtem, radz ci, nie id sam. We z sob przyjaci godnych zaufania i chtnych. Bd mi wdziczny, bo wbrew zwyczajom daem ci rad. Elfy maj wasne zadania i wasne kopoty, niezbyt ich obchodzsprawy hobbitw i wszelkich innych stworze na ziemi. Nasze cieki rzadko si krzyuj, czy to przypadkiem,czy umylnie. W tym dzisiejszym spotkaniu jest, by moe, co wicej ni przypadek, ale nie zupenie rozumiem jego cel i boj si powiedzie za wiele. !- Jestem ci wdziczny z gbi serca - rzek Frodo - ale !chciabym, eby mi wyranie powiedzia, kim s Czarni Jedcy. Jeeli posucham twojej rady, moe nieprdko zobacz Gandalfa, a powinienem zna niebezpieczestwo, ktre mnieciga. - Czy nie wystarcza ci wiedzie, e to s sudzy !Nieprzyjaciela? - odpar Gildor.- Uciekaj przed nimi! Nie !zamieniaj z nimi ani sowa! S !straszni. Wicej nie pytaj! Ale serce mi mwi, e nim si wszystko dopeni, Frodo, syn Droga, bdzie wiedzia o tych zowrogich sprawach wicej "ni Gildor Inglorion. Niech ci Elbereth ma w swej opiece! - Skd mam zaczerpn odwagi? - spyta Frodo. - Bo niczego mi tak nie trzeba, jakodwagi. - Odwag mona znale w najmniej spodziewanych miejscach - rzek Gildor. - !Bd dobrej myli. Teraz id spa. Rano ju nas tu nie ujrzysz, ale rozelemy po wiecie wiadomo o twojej !podry. Dowiedz si o niej nasze wdrowne kompanie, a wszystkie istoty, ktre maj tu jak wadz i su dobrym sprawom, bd w pogotowiu. Mianuje ci Przyjacielem Elfw. Niech gwiazdy wiec u kresu twojej drogi. Nieczsto kto obcy taknam przypada do serca jak ty,wielka to dla nas rado usysze Starodawn Mow w ustach innych wdrowcw na tym wiecie. !Nim jeszcze Gildor skoczy tprzemow, Froda ogarna wielka senno. - Pjd ju spa - rzek. Elf zaprowadzi go do koliby, a"Frodo rzuci si na oe obok Pippina i natychmiast zapad w gboki sen bez marze. Rozdzia 4 Na przeaj w pieczarki Nazajutrz Frodo zbudzi si pokrzepiony. Lea w kolibie uplecionej z ywych gazi, "zwisajcych a do ziemi; oe,ucielone z paproci i mchw, byo mikkie i wonne. Przez "drce, jeszcze zielone licie przewiecao soce. Frodo "zerwa si i wyszed z koliby. Opodal skraju lasu siedzia na trawie Sam. Pippin stojc patrza w niebo i bada !pogod. Po elfach nie byo ani ladu. - Zostawili nam owoce, chleb ipiwo - rzek Pippin. - Zjedz niadanie. Chleb smakuje niemal tak samo wybornie jak w nocy. Bybym nic nie zostawi dla ciebie, ale Sam mnie pilnowa. Frodo usiad obok Sama i zabra si do jedzenia. - Jakie masz plany na dzisiaj? - spyta Pippin. - Doj moliwie jak najszybciej do Buckleburga - odpar Frodo, po czym ca uwag powici niadaniu. - Jak sdzisz, czy zobaczymy!znw tych jedcw? - spytaPippin beztrosko. W porannym socu myl o spotkaniu choby armii Czarnych !Jedcw nie wydawaa mu siwcale straszna. - Prawdopodobnie tak - rzek Frodo, nierad, e mu o tym przypomniano. - Mam jednak nadziej, e przeprawimy si za rzek, nim oni nas zobacz.- Czy Gildor co ci o nich mwi? - Niewiele. Tylko niejasne pswka i zagadki - wymijajco powiedzia Frodo. - A czy pytae o to wszenie? - Nie byo o tym mowy - rzekFrodo majc pene usta jedzenia. !- Powiniene by spyta. To z pewnoci bardzo wane. - Jeeli tak, to Gildor na pewno odmwiby mi wyjanie- szorstko odpar Frodo. - A teraz daje mi w spokoju !przekn bodaj ks. Nie mam ochoty odpowiada na ca litani pyta podczas "niadania. Chciabym pomyle.- Wielkie nieba! - krzykn Pippin. - Przy niadaniu? - I odszed na skraj polany. Soneczna pogoda tego ranka - zwodnicza, jak si zdawao Frodowi - nie rozproszya w duszy hobbita trwogi przed pogoni. Rozpamitywa sowa Gildora, gdy dobieg jego uszu wesoy gos Pippina, ktry adaniu 0 rkPLKsjk&k{AgBcp c dl cb!eZa c!f! c("g,e c"h8pC""piewa biegnc przez zielon muraw. - Nie! - powiedzia sobie !Frodo. - Nie mog tego zrobi. Mona wywabi modych przyjaci na wczg po "Shire, narazi na troch godu i zmczenia, po ktrym mio "zasi do stou i trafi do $ka. Ale wzi ich z sob nawygnanie, moe na beznadziejny gd i trudy - toinna sprawa, choby nawet "chcieli i ze mn. Dziedzictwotylko na mnie jednego spada. Zdaje mi si, e nawet i Sama nie powinienem bra w t drog. Spojrza na Sama Gamgee i spotka jego oczy wlepione w swoj twarz. !- Suchaj, Samie - rzek Frodo."- Jake bdzie? Musz opuci Shire, jak si da najszybciej, postanowiem nawet nie zatrzymywa si ani dnia w #Ustroni, jeeli to nie okae si konieczne. - Dobrze, prosz pana. - A wic wci jeszcze trwaszw zamiarze pjcia w wiat razem ze mn? - Tak, prosz pana. - To bdzie bardzo niebezpieczne, Samie. To ju jest niebezpieczne! Najprawdopodobniej aden z nas nie wrci do domu. - Jeeli pan nie wrci, to na pewno nie wrc i ja - rzek Sam. - Nie opuszczaj go - mwiy mi. Ja miabym go opuci? - odpowiedziaem. - Ani mi to w gowie! Pjd z nim, choby si na ksiyc zechcia wdrapywa. A jeeli ktry z tych Czarnych Jedcw sprbuje go zatrzyma, zobaczy, co potrafi Sam Gamgee! Tak powiedziaem, a one si miay. - O kim... o czy ty mwisz? - O elfach, prosz pana. Pogadaem z nimi tej nocy. !Wiedziay, e pan wybiera si za granic, wic nie byo sensu zaprzecza. Wspaniay lud te elfy! Wspaniay! - To prawda - przyzna Frodo. - A wic elfy ci nie rozczaroway przy bliszym poznaniu? - Jakby to powiedzie, proszpana? Przekonaem si, e moje lubienie albo nielubienie wcale ich nie dosiga, za wysoko stoj - z namysem odpar Sam. - Nie wydaje si "wane, co ja o nich myl. Innes, ni si spodziewaem, bardzo stare i mode, bardzo wesoe i bardzo smutne zarazem. Frodo popatrzy na Sama, troch zaskoczony; niemal oczekiwa, e ujrzy jakie zewntrzne znami dziwnej odmiany, ktra si w chopakudokonaa. Ten gos brzmia niepodobnie do gosu Sama Gamgee, ktrego, jak mu si zdawao, zna dobrze. Ale Sam wyglda zupenie tak samo jak zawsze, z t jedynie rnic, e na twarzy mia wyraz niezwykej zadumy. - Czy teraz, kiedy si ju zicio twoje yczenie i #zobaczye elfy, nie mina ci ochota do podry? - spyta Frodo. - Nie, prosz pana. Nie umiem tego wyrazi, ale po dzisiejszej nocy patrz na to inaczej. Jak gdybym widzia drog przed sob. Wiem, e pjdziemy bardzo daleko, w "ciemno. Ale wiem te, e nie"mog zawrci. Ju nie marz o zobaczeniu elfw ani smokw, ani gr; sam nie wiemdokadnie, czego pragn, ale na pewno mam jaki obowizek do spenienia, zanim si skoczy ta wyprawa, a czeka on na mnie !gdzie poza granicami Shireu. !Musz to speni do koca... pan rozumie. - Niezupenie. Ale rozumiem, e Gandalf wybra mi dobrego !towarzysza. Ciesz si z tego. Pjdziemy razem. Frodo w milczeniu dokoczy #niadania. Wsta, rozejrza sipo okolicy i zawoa na Pippina. - Czy wszystko gotowe do wymarszu? - spyta nadbiegajcego przyjaciela. - Trzeba rusza zaraz. Zaspalimy, a mamy przed sob adnych kilka mil drogi. - To ty zaspae - rzek Pippin. - Ja od dawna jestem na nogach. Czekalimy, eby upora si ze niadaniem i z myleniem. - Jedno i drugie ju !zaatwione. Chc i do promu jak najspieszniej. Nie zbocz zszlaku, nie wrc na !gociniec, z ktrego zeszlimywczoraj. Pjd prosto, na przeaj. - To chyba zamierzasz !przefrun - odpar Pippin. - W tych stronach nie sposb i bezdroem. - W kadym razie mona #skrci drog - rzek Frodo. - Prom znajduje si na poudnio-wschd od Lenego !Dworu, ale gociniec oddala siukiem w lewo; wida tam, na pnocy, ptl. Okra pnocny skraj Moczarw, eby trafi na grobl cignc si od mostu przez Supki. Ale w ten sposb nadkada si kilka mil. Moglibymy oszczdzi jedn czwart drogi idc wprost z tego miejsca, na ktrym stoimy, do promu. - Kto drogi prostuje, ten w polu nocuje - sprzeciwi si Pippin. - Teren tu wszdzie ciki, na Moczarach peno bagien i wszelkiego rodzaju !przeszkd, znam t okolic. A jeeli ci chodzi o Czarnych Jedcw, to nie pojmuj, dlaczego wolisz ich spotka w lesie lub w polu ni na gocicu. - W lesie lub w polu trudniej wypatrzy kogo - rzek Frodo. - Przy tym wiedzc, ezamierzaem wdrowa gocicem, bd zapewne !szukali mnie na gocicu, a nie poza nim. - Dobrze! - przysta Pippin. - Pjd za tob choby przez mokrada i wyboje. Ale to cika droga. Liczyem, e przed zachodem soca "wstpimy Pod Zot Tyczk w Supkach. Najlepsze piwo weWschodniej wiartce, przynajmniej takie byo przed !laty, bo nie prbowaem go ju od dawna. - Ot to! - rzek Frodo. - Moe prawda, e kto drogi prostuje, ten w polu nocuje, !ale i tak mniej czasu traci ni na popas w gospodzie. Za wszelk cen musimy omin z!dala Zot Tyczk. Chcemy przecie dotrze do Buckleburga przed zmrokiem. Aco ty powiesz o tym, Samie? - Pjd z panem, panie Frodo - owiadczy Sam, tajc w sercu ze przeczucia oraz "gboki al, e nie sprbuje najlepszego we Wschodniej wiartce piwa. - Skoro mamy brn przez bagna i ciernie, ruszajmy co ywo - rzek Pippin. !Byo ju niemal tak gorco jakpoprzedniego dnia, lecz od zachodu pyny chmury. "Wygldao na to, e dzie nie przeminie bez deszczu. Hobbicizsunli si strom zielon skarp w d i zanurzyli w gszcz drzew. Stosownie do obranej drogi, mieli z Lenego Dworu skrci w lewo i skosem przeci lasy cignce si wzdu wschodniego zbocza gry, by dotrze do rwniny. Potem mogliby ju skierowa si do promu krajem otwartym,gdzie nie spodziewali si innych przeszkd jak poty i rowy. Frodo wyliczy, e w "prostej linii maj do przejcia osiemnacie mil. Wkrtce jednak przekona si, e gszcz jest bardziej zbity i spltany, ni si z pozoru zdawao. Nie byo cieek, tote nie mogli posuwa si szybko. Przedarszy si po "skarpie na sam d, stanli nadstrumieniem, ktry ze wzgrz spywa w gboki parw o stromych, olizych brzegach, !zaronitych jeynami. Parw jak na zo zagradza w poprzek wybrany szlak. Nie mogli go przeskoczy ani te przeprawi si inaczej, ni kosztem przemoknicia, mnstwa zadrani i umazania w bocie. Stanli zastanawiajc si, co robi. - Pierwsza przeszkoda - rzekPippin z kwanym umiechem. Sam Gamgee spojrza w gr. Pomidzy drzewami dostrzeg !skraj zielonej polany, z ktrej przed chwil zeszli. - Patrzcie! - szepn chwytajc Froda za rami. Wszyscy podnieli wzrok i wysoko nad sob zobaczyli rysujc si na tle nieba sylwetk konia. Obok niego staa pochylona nad krawdziczarna posta. Hobbitom od razu odechciao si powrotu !na gr. Frodo pierwszy ruszy naprzd, byskawicznie dajc nura w gste zarola nad strumieniem. - Uff! - powiedzia do Pippina. - Obaj mielimy racj. Prosta !droga ju si nam zapltaa; #ale skrylimy si w sam por. Ty masz czujny such, Samie, czy syszysz czyje kroki za nami? Przystanli w ciszy, niemal wstrzymujc dech, i nasuchiwali, lecz aden szmernie zdradza pogoni. - Nie wyobraam sobie, eby zechcia ryzykowa sprowadzanie konia t strom skarp - rzek Sam. - Ale myl, e nas tu w dole !wywszy. Zabierajmy si std co prdzej. !Okazao si to wcale nieatwe.Wdrowcy dwigali bagae, a !zarola i oyny zagradzay im drog. Stok za ich plecami osania od wiatru, w parowie byo nieprzewiewnie i duszno. Nim przedarli si na nieco bardziej otwarty teren, zgrzali"si, zmczyli, pokaleczyli, a co"gorsze stracili orientacj i nie wiedzieli na pewno, w jakim powinni i kierunku. Brzegi strumienia obniay si w #miar, jak spywa na rwnin,nurt rozlewa si szerzej i pycej dc ku Moczarom i Rzece. "- Ale to strumie Supianka! - rzek Pippin. - Jeeli chcemy wrci na szlak, musimy zaraz !przeprawi si na drugi brzeg iskrci w prawo. W brd przeszli strumie i biegiem przebyli otwart, !bezdrzewn, poronit tylko sitowiem przestrze na jego drugim brzegu. Dopiero dalej znw trafili na piercie drzew, przewanie wielkich dbw, midzy ktrymi tu i !wdzie rs wiz lub jesion. Grunt tutaj by do rwny, poszycie lasu skpe. Drzewa jednak stay tak gsto, e wdrowcy nie widzieli drogi przed sob. Wiatr dmuchn nagle rozwiewajc licie i z chmurnego nieba spady pierwsze krople deszczu. Potem wiatr ucich, a deszcz %lun rzsicie. Hobbici brnli naprzd, jak si dao najspieszniej, przez kpy traw, przez zway uschych lici, a deszcz szumia i #pluska dokoa. Nie mwili nic, #ogldali si tylko wci to za siebie, to na boki. Po pgodzinie odezwa si Pippin: - Mam nadziej, e nie zboczylimy zanadto na !poudnie i nie idziemy wzdu lasu. Pas drzew nie jest zbyt szeroki, o ile mi wiadomo, mierzy w najszerszym miejscu zaledwie mil, powinni bymy ju wyj na otwarty teren. - Na nic si zda krci zakosami - powiedzia Frodo. -To by nam ju teraz nie pomogo. Trzymajmy si obranego kierunku. Nie jestem wcale pewien, czy pilno mi znale si na odsonitej przestrzeni. Szli wic dalej mil czy dwie nie zbaczajc z kursu. Wreszcie midzy postrzpionymi chmurami !wybyso soce, deszcz nieco"zagodnia. Mino poudnie, wdrowcy bardzo ju tsknili do obiadu. Zatrzymali si pod wizem; licie chocia wczenie poke, byy jeszcze gste, daway wic schronienie, tym lepsze, e ziemia pod nimi zostaa prawiesucha. Zabierajc si do "posiku, hobbici stwierdzili, eelfy napeniy im manierki przezroczystym zotawym trunkiem, ktry pachnia jak mid zbierany z rnych kwiatw i pokrzepia cudownie. Wkrtce wszyscy "trzej miali si, lekcewaco machajc rk na deszcz i na Czarnych Jedcw. Nie wtpili, e prdko pokonaj !kilka ostatnich mil. Frodo oparsi plecami o pie wizu i przymkn oczy. Sam i Pippin #siedli tu obok i zaczli nuci,a potem piewa z cicha: Ho, ho, ho - i gul-gul-gul! By uleczy serca bl... Deszcz niech pada, wiatr niech dmie, !A i trzeba - Bg wie gdzie -Wol lee w cieniu drzewa, A wiatr chmury niech rozwiewa... $- Ho! Ho! Ho! - podjli goniej.Ale urwali natychmiast. Frodo zerwa si na rwne nogi. Z wiatrem dolecia ich uszu przecigy skowyt, jakby krzyk jakiego zoliwego i samotnego stworzenia. Wzbi "si wyej, opad i zakoczy ostr, przenikliw nut. Hobbici - czy ktry sta, czy siedzia - zastygli jak lodem cici, a tymczasem drugi skowyt odpowiedzia pierwszemu, cichszy, dalszy, lecz tak samo mrocy krew w yach. Potem zapada cisza, ktrej nie mcio nic prcz szelestu wiatru wrd lici. - Jak wam si zdaje, co to byo? - spyta wreszcie Pippin#silc si na lekki ton, chocia "gos dra mu troch. - Moe ptak, ale przyznam si, e nigdy w yciu nie syszaem takiego wierkania w Shire. - Nie by to ptak ani zwierz - odpar Frodo - ale woanie czy moe sygna. W tym krzyku dwiczay jakie sowa, jakkolwiek nie !zdoaem ich poj. W kadymrazie takiego gosu nie dobyby z siebie aden hobbit.Wicej o tym nie mwili. Wszyscy trzej pomyleli o jedcach, lecz nikt si nie odezwa. Wzdragali si teraz zarwno przed dalszym marszem, jak przed pozostaniem na miejscu. !Wczeniej lub pniej musieli wszake przeby otwart przestrze dzielc ich od !promu, a lepiej byo zrobi to za dnia ni noc. Tote po krtkiej chwili zaadowali worki na plecy i ruszyli znowu. Wkrtce stanli niespodzianie na skraju lasu. Przed ich oczyma otwary si rozlege !ki. Teraz dopiero przekonali !si, i rzeczywicie zboczyli zanadto na poudnie. W dali, nad rwnin majaczyo wzniesione za rzek niskie wzgrze Buckleburg, nie na wprost jednak, lecz na lewo odmiejsca, gdzie wyszli z lasu. Ostronie wychynli spod drzew i co si w nogach pobiegli przez odsonity teren. Z pocztku ze strachem "oddalali si od lenego schronu.Daleko za nimi widniaa wysoka polana, na ktrej tegoranka jedli niadanie. Frodo niemal spodziewa si, e na jej krawdzi zobaczy ma z tej odlegoci na tle nieba sylwetk jedca; lecz nie byo ju po nim ani ladu. Soce zniajc si nad wzgrza, ktre wdrowcy zostawili ju za sob, wymkno si spord rozdartych chmur i wiecio znowu jasno. Hobbici pozbyli si strachu, ale niepokj ich nie opuszcza. Kraj jednak zdawa si coraz mniej dziki, coraz lepiej zagospodarowany. !Po jakim czasie znaleli si wrd porzdnie uprawionych $pl i k, zobaczyli ywopoty,furtki, groble i rowy odprowadzajce wod. Wszystko tutaj tchno ademi spokojem, jak w zwykym, cichym zaktku Shireu. Z kadym krokiem naprzd w serca wdrowcw wstpowaa "otucha. Linia rzeki przybliaa si, Czarni Jedcy wydawali si teraz widmami straszcymi w lasach, ktre zostay dalekow tyle. Skrajem ogromnego pola pieczarek doszli do potnej bramy. Za ni ujrzeli bit drog biegnc midzy nisko strzyonymi ywopotami ku odlegej kpie drzew. Pippin stan. "- Poznaj te pola i t bram! -zawoa. - Jestemy na terytorium Starego Maggota. Tam, gdzie te drzewa, kryje si jego zagroda. - Nowa bieda! - rzek Frodo z min tak przeraon, jak gdyby Pippin oznajmi, e drka prowadzi do smoczej jamy. Towarzysze spojrzeli na niego zdumieni. - Co masz przeciwko Staremu Maggotowi? - spyta Pippin. - To serdeczny przyjaciel wszystkich Brandybuckw. Oczywicie, jest postrachem !dla natrtw i trzyma ze psy, ale to zrozumiae: mieszkacy pogranicza musz si mie na bacznoci. - Wiem - odpar Frodo. - Mimoto - doda miejc si z zawstydzeniem - boj si Maggota i jego psw. Unikaem tej zagrody przez dugie lata. Kiedy za modu mieszkaem w Brandy Hallu, Maggot czsto przyapywa mnie w szkodzie w swoich pieczarkach. Za ostatnim razem spuci mi porzdne lanie, a potem przedstawi psom: Patrzcie, dzieci - powiedzia. - Jeeli jeszcze kiedy noga tego smarkacza postanie na mojej ziemi, wolno go wam zje. A teraz wyprocie go std! I psy goniy mnie a do promu. "Po dzi dzie nie ochonem z tego strachu, cho musz przyzna, e bestie byy dobrze wytresowane i nie tkny mnie nawet. Pippin rozemia si. !- Ano, pora, eby si z nimi pogodzi wreszcie. Tym bardziej, e masz si znw osiedli w Bucklandzie. Stary Maggot jest naprawd zacnym"ssiadem, byle nie dobiera sido jego pieczarek. Jeeli "pjdziemy drk, nie bdzie mg nas posdza o wdzieranie si ukradkiem na jego teren. Maggot przyjani si z Merrym i w jego towarzystwie czsto odwiedzaem ten dom. Poszli drk i wkrtce ukazaa im si wrd drzew somiana strzecha duego domu i budynki gospodarcze. Maggotowie, podobnie jak Puddifootowie ze Supkw i jak wikszo hobbitw z Moczarw mieszkali w domach;farma bya porzdnie aniu 0 rkPLKsjk&k{AgBi c1#j ) c#kS c#l"L cZ$m\-& c$n8= %o*?Y]%zbudowana z cegie i otoczona wysokim murem. Szeroka drewniana brama widniaa na kocu drki. Nagle, gdy trzej wdrowcy #zbliyli si do bramy, rozlego si straszliwe wycie i szczekanie, a donony gos krzykn: - apaj! Trzymaj! Wilk! Do mnie, dzieci! Frodo i Sam stanli jak wryci, !lecz Pippin posun si par krokw naprzd. Brama otwara si, trzy wielkie brytany wypady na drog i szczekajc wciekle rzuciy si na przybyszw. Na Pippina wcale nie zwrciy uwagi, ale Sama, ktry przywar do muru,osaczyy dwa podobne do wilkw psiska i wszc podejrzliwie szczerzyy ky, $ilekro prbowa si poruszy. Najwikszy i najgroniejszy brytan stan przed Frodem jec sier i warczc. W bramie ukaza si tgi, !przysadzisty hobbit z krg, rumian twarz. - Hej! Cocie za jedni i czego tu chcecie? - spyta. - Dobry wieczr, panie Maggot- powiedzia Pippin. Gospodarz spojrza na niego uwanie. - A nieche mnie! Przecie to Pippin! Pan Peregrin Tuk, chciaem rzec... - zawoa i twarz rozchmurzya mu si w umiechu. - Kop lat pana tu #nie widzielimy. Szczcie, e pana poznaem. Bybym poszczu moje pieski jak na obcych. Dziwne rzeczy dziej si tu dzisiaj. Oczywicie, widujemy rozmaitych podrnych w tych stronach. Za blisko std do Rzeki! - #rzek kiwajc gow. - Ale nie zdarzyo mi si w yciu spostrzec gocia tak dziwacznego jak ten, co dzi #mi si trafi. Ju on drugi raz nie przejdzie bez pozwolenia przez mj teren, pki ja tu gospodarz. - O kim to mwicie? - A wycie go nie widzieli? - odpowiedzia farmer. - Dopiero$co tu by i odszed t drk !w stron promu. Dziwny go i dziwne zadawa pytania. Ale moe panowie wejd do rodka, pogadamy wygodniej. Znajdzie si kropelka dobrego piwa w beczce, jeeli pascy przyjaciele nie pogardz. Zrozumieli, e farmer powie im!cos wicej, jeeli dadz mu potemu czas i sposobno, przyjli wic skwapliwie zaproszenie. - A jak bdzie z psami? - zaniepokoi si Frodo. Farmer rozemia si. - Nie zrobi nikomu krzywdy, chyba, e na mj rozkaz. Do nogi, apaj! Do nogi, Trzymaj! - krzykn. - Do nogi, Wilk! !Frodo i sam odetchnli z ulg, kiedy psy odstpiy zwracajcim swobod ruchw. Pippin przedstawi gospodarzowi obu swoich towarzyszy. - Pan Frodo Baggins - rzek. - Moe go nie pamitacie, ale mieszka ongi w Brandy Hallu. Na dwik nazwiska Bagginsa farmer wzdrygn si i obrzuci Froda bystrym spojrzeniem. Frodowi przemkno przez gow, e Maggot przypomnia sobie kradzione pieczarki i zaraz poszczuje go psami. Ale Maggot uj hobbita pod rami. !- No, prosz! - zakrzykn. - A wic jeszcze dziwniejsza sprawa, ni mi si zdawao! Pan Baggins! Niech panowie wejd do domu, musimy pogada. Weszli do kuchni i siedli przy wielkim kominie. Pani Maggot przyniosa ogromny dzban piwa i napenia cztery spore kufle. Piwo byo doskonae, #tote Pippin przesta aowa,#e ominli gospod Pod ZotTyczk. Sam sczy piwo podejrzliwie. We krwi mia nieufno do mieszkacw innych prowincji Shireu i nie by pochopny do zawierania "przyjani z kim, kto ongi zbijego pana, choby nie wiem ile lat temu. Po wstpnych uwagach o pogodzie i urodzajach (nie gorszych ni zazwyczaj) Maggot odstawi kufel i powid wzrokiem po twarzachgoci. - Niech no mi pan teraz powie, panie Tuku - zwrci si do Peregrina - skd przybywacie i dokd zmierzacie? Czy do mnie w odwiedziny? Bo jeli tak, to musz przyzna, em was nie zauway u furty. - Nie - odpar Pippin. - Skoro sami zgadlicie prawd, nie bd tai, e przyszlimy "drk od jej drugiego koca, !przez wasze pola. Ale stao si!to przypadkiem. Zabdzilimy w lasach, idc od Lenego Dworu na przeaj do promu. - Jeeli wam si spieszyo, byoby skuteczniej trzyma "si drogi - rzek farmer. - Nie o to wszake mi chodzi. Pan, panie Pippin, ma raz na zawsze wstp wolny na moje pola. A pan, panie Baggins, take, chocia pewnie pan !wci jeszcze lubi pieczarki. - Maggot rozemia si. - Tak, tak, zapamitaem paskie nazwisko. Nie zapomniaem tych czasw, kiedy mody Frodo Baggins by jednym z najgorszych urwisw w Bucklandzie. Ale nie pieczarki miaem teraz na myli. Na chwil przed waszym !przyjciem syszaem paskie nazwisko, panie Baggins. Nie zgadnie pan, o co mnie pyta tamten dziwny go. Trzej hobbici w napiciu czekali na dalszy cig. - Ano - podj farmer bez popiechu, rozkoszujc si efektem swoich sw - podjecha na wielkim czarnym koniu do furty, ktra przypadkiem bya wanie uchylona, i stan tuz przed drzwiami domu. Cay czarny, zawinity w paszcz z kapturem, jakby nie chcia, eby go kto pozna. Czego u licha chce ode mnie? - pomylaem. Po tej stronie granicy rzadko widujemy Duych Ludzi, a ju o nikim podobnym do tej czarnej !stwory w yciu nie syszaem. Dzie dobry - powiadam wychodzc na prg. - Ta cieka nigdzie dalej nie prowadzi; dokdkolwiek si wybieracie, najszybciej tam traficie, jeeli wrcicie na #drog. Nie podoba mi si ten #jedziec, a kiedy si zbliy, apaj tylko raz pocign nosem i szczekn, jakby go !kto dem uku; podkuli ogon i uciek skowyczc. Czarny Jedziec ani drgn w siodle. Stamtd jad - rzek, wymawiajc sowa powoli i twardo, i pokaza na zachd, ponad moim wasnym polem jakby nigdy nic. Czy nie "widziae Bagginsa? - spyta niesamowitym gosem io pochyli si ku mnie. Twarzy nie zobaczyem, bo kaptur mia nacignity nisko, ale !ciarki mi przeszy po krzyach.Wci jednak nie mogem pogodzi si z tym, e tak bezczelnie obcy wtargn do mojej zagrody. Zabierajcie si std! - rzekem. - Nie ma tu adnych Bagginsw. Trafilicie nie do !tej co trzeba prowincji Shireu.Wracajcie lepiej na zachd, do Hobbitonu, ale gocicem, nie przez moje pola! Baggins opuci Hobbiton - odpowiedzia mi szeptem. - Idzie tu, jest ju niedaleko. Chc go odnale. Jeeli bdzie tdy przechodzi, czy mi o tym powiesz? Wrc tu ze zotem. Nie - odparem. - Wrcisz tam, skd przyszede, i to zaraz. Bo za minut zawoam wszystkie moje pieski. Na to jedziec wyda jakby !syk. Moe to by miech, moenie. Napar na mnie koniem tak, e ledwie zdyem odskoczy. Krzyknem na psy, ale on zawrci konia i "run niby piorun przez furt, a potem drog ku grobli. No i co o tym wszystkim mylicie? Frodo chwile milcza wpatrujc#si w ogie na kominie; myla jednak wycznie o tym, jakimcudem zdoa dosta si do promu. - Nie wiem, co o tym myle -powiedzia wreszcie. - W takim razie ja wam powiem, co powinnicie myle- rzek Maggot. - Nie trzeba byo, panie Frodo, zadawa si z mieszkacami Hobbitonu. To dziwni hobbici. - Sam !wzdrygn si i popatrzy na farmera nieprzychylnym okiem.- Ale z pana zawsze by lekkoduch. Kiedy si !dowiedziaem, e pan opuci Brandybuckw i przeprowadzi si do starego pana Bilba, od razu mwiem, e pan napyta sobie biedy. Zapamitajcie moje sowa, cay ten kopot wynik z dziwactw pana Bilba. Gadaj, e podejrzanym sposobem zdoby majtek w dalekich krajach. Moe kto chce si teraz dowiedzie, co si stao ze zotem i klejnotami, zakopanymi, jak syszaem, pod Pagrkiem w Hobbitonie? Frodo nic na to nie odpowiedzia, zaskoczony !przenikliwoci tego domysu. - Tak, panie Frodo - cign !dalej Maggot - ciesz si, e !pan posucha gosu rozsdku i wrci do Bucklandu. Radz panu z nami pozosta. I nie zadawa si z tymi obcymi dziwakami. W naszych stronach znajdzie pan !przyjaci. A gdyby ktry z tych czarnych przybdw szuka znw pana tutaj, ju ja si z nimi rozprawi. Powiem, e pan umar albo wyjecha z kraju, czy cos innego w tym gucie. Moe nawet nie bdzie to kamstwo, bo kto wie, czy dopytujc si nie mieli pana Bilba na myli. - Moliwe - rzek Frodo unikajc wzroku farmera i uparcie patrzc w ogie. Maggot przyglda mu si zatroskany. - Widz, e pan ma o tym jakie wasne zdanie - powiedzia. - Jasne jak soce, e nie przypadek sprowadzi do mnie i pana, i tego jedca w cigu jednego popoudnia. Moe te nowiny, ktre wam opowiedziaem, wcale nie byy dla was nowe. Nie pytam o nic takiego, co bycie woleli zachowa przy sobie, ale rozumiem, e pan jest w jakich tarapatach. Moe pan rozmyla nad tym, !jak si dosta do promu, eby po drodze nie wpa tamtemu w apy? - Wanie o tym mylaem - przyzna Frodo. - W kadym razie musimy zaryzykowa i dotrze do celu. A nie osigniemy go siedzc i rozmylajc. Niestety, trzeba rusza co prdzej. Dzikuje bardzo za yczliwo. Przez trzydzieci lat baem si naprawd was i waszych psw,$chocia mialicie si, kiedy topowiedziaem. Szkoda! Straciem trzydzieci lat przyjani z zacnym hobbitem. Przykro mi, e tak prdko musz si z wami dzisiaj #rozsta. Wrc moe kiedy... jeeli los pozwoli. - Bdzie pan miym gociem, kiedykolwiek si pan zjawi - odpar Maggot. - Ale mam !pomys! Soce ju zachodzi, pora na wieczerz. Zwykle kadziemy si spa zaraz po zachodzie soca. Gdyby pan i pan Peregrin, i wasz towarzysz zechcieli przegry co razem z nami, byoby nam bardzo przyjemnie. - Nam tym bardziej! - rzek Frodo. - Niestety, musimy rusza w drog natychmiast. Ju i tak nie zajdziemy przed zmrokiem do promu. - Nieche pan poczeka chwileczk! Nie skoczyem jeszcze. Po wieczerzy mgbym zaprzc kuce do wzka i odwie panw na miejsce. Oszczdzioby to namczasu, a kto wie, czy nie innych kopotw take. Ku uciesze Pippina i Sama Frodo przyj propozycj z %wdzicznoci. Soce ju si skryo za wzgrza na zachodzie. Zmierzch szybko gstnia. Zjawili si dwaj synowie Maggota oraz trzy jego crki, na dugim stole zastawiono sut wieczerz. W#kuchni bysny wiece, ogie "na kominku rozpali si ywiej.Pani Maggot krztaa si po domu. Nadeszo paru hobbitw,domownikw gospodarza. Wkrtce czternacie osb "siedziao za stoem. Piwa byo #w brd, na pmisku pitrzya si gra pieczarek z boczkiem,nie brakowao te innych posilnych wiejskich da. Psy leay przy ogniu ogryzajc koci i skrki. Po kolacji farmer z synami wyszed pierwszy, eby przy wietle latarni zaprzc kuce. Na dziedzicu byo ju ciemno, kiedy z kolei wyszli z domu gocie. Rzucili na wz pakunki, potem wsiedli sami. Maggot z koza smagn par tustych kucw biczem. jego ona staa w jasnym prostokcie otwartych drzwi. - Uwaaj na siebie, Maggot! - zawoaa. - Nie gadaj z obcymi i wracaj prosto do domu! - Dobrze, dobrze! - odpar wyjedajc z bramy. Najlejsze bodaj tchnienie wiatru nie zakcao ciszy, noc bya pogodna i spokojna, bardzo chodna. Posuwali si "wolno, bez wiate. O mil czy dwie dalej drk przecina "gboki rw, a za nim wznosi si nasyp wysokiej grobli. Maggot zlaz z wozu i uwanieprzepatrzy drog w obie strony, na pnoc i na poudnie, ale nic nie byo wida w ciemnociach, a ciszy!nie mci aden szmer. Cienkiepasemka mgy znad rzeki snuy si nad rowami i rozpezay po polach. - Bdzie ciko - rzek Maggot - ale nie zapale latarni, a w powrotnej drodze. Gdyby kto nadjeda, usyszymy go na dugo wczeniej, ni zobaczymy. Pi mil z okadem dzielio drk Maggota od promu. Hobbici zawinli si w #paszcze, lecz wytali such, !czujni na kady odgos, ktry nie by skrzypieniem k ich wozu lub niespiesznym, rytmicznym stukiem podkw kucykw. Wz zdawa si !Frodowi lamazarny jak limak. !Siedzcy obok Pippin kiwa sisennie, lecz Sam mia oczy otwarte i utkwione we mgle unoszcej si nad drog przednimi. !Wreszcie dotarli do alei, ktra prowadzia na prom. Dwa biae supy stojce u wjazdu wyoniy si znienacka z ciemnoci po ich prawej rce. Maggot cign kuce, wz zatrzyma si ze zgrzytem. "Hobbici ju si zaczli z niego gramoli na ziemi, gdy nagle usyszeli to, czego wszyscy "lkali si najbardziej: ttent kopyt. Jedziec zblia si jadc na ich spotkanie od strony rzeki. Maggot zeskoczy z wozu i stojc przy bach swoich kucw wpatrzy si w mrok. Klip, klap, klip, klap - dwiczao coraz bliej. Szczk podkw rozlega si gono w ciszy i mgle. - Niech si pan lepiej schowa, panie Frodo - powiedzia zatroskany Sam. - Niech pan si pooy na dnie wozu i przykryje derk, a my tymczasem pozbdziemy si jako tego jedca. Sam zeskoczy na ziemi i stan u boku farmera. Czarni Jedcy musieliby przez niego #przeskoczy, eby si zbliy !do wozu. Klip, klap, klip, klap. Jedziec by tu przed nimi. - Hej tam! - krzykn Maggot. Ttent urwa si, jakby ko stan w miejscu. Hobbitom "zdawao si, e rozrniaj majaczc o par krokw przed nimi we mgle posta w ciemnym paszczu. - Trzymaj - rzek farmer do Sama rzucajc mu lejce i wystpujc naprzd. - Ani kroku dalej! Czego tu chcesz i dokd jedziesz? - Szukam pana Bagginsa. Czycie go nie widzieli? - odezwa si gos przytumiony, lecz niewtpliwie nalecy do Meriadoka Brandybucka. Snop wiata odsonitej latarni pad prosto na zdumion twarz farmera. - Pan Merry! - krzykn Maggot. - Oczywicie, e ja! A za "kogocie mnie wzili? - spyta Merry podchodzc bliej. "Wyoni si z mgie i w oczachhobbitw, gdy ochonli ze strachu, jakby nagle zmala dozwyczajnego hobbickiego wzrostu. Siedzia na kucyku, aszyj i brod mia okutan szalikiem dla ochrony przed mg. Frodo zeskoczy z wozu,by si przywita. !- Jeste nareszcie! - zawoa Merry. - Ju zaczynaem wtpi, czy si dzisiaj zjawisz, i chciaem wraca na kolacj. Kiedy nadcigna "mga, wybraem si za rzek i podjechaem do Supianki, eby si upewni, czy nie wpade gdzie do rowu. Nie pojmuj, jakimi drogami szede. Skdecie ich wyowili, Maggot? Moe z waszego kaczego stawku? - Nie. Przydybaem tych hobbitw w szkodzie. Juem chcia psy na nich poszczu. Ale pewnie sami panu "opowiedz t histori. Bo ja, zprzeproszeniem pana Froda, pana Meriadoka i caej kompanii, wolabym nie zwlekajc wraca do domu. ona si niepokoi, a mga coraz gorsza. Zawrci wozem. - Dobranoc! - zawoa. - Nie ma co, dzie by niepowszedni.Ale wszystko dobre, co si dobrze koczy... chocia tego nie powinno si mwi, pki wszyscy nie staniemy u drzwi wasnych domw. Nie wypieram$si, e bd rad, kiedy si tamwreszcie znajd. - Zapali latarni u wozu i wsiad. Niespodzianie sign pod kozio i wydoby stamtd spory koszyk. - O may wos bybym zapomnia - rzek. - ona kazaa mi odda to panu Bagginsowi z pozdrowieniami od niej. Poda Frodowi kosz i ruszy w swoj drog, egnany chrem podzikowa i ycze dobrej nocy. "Dug chwil patrzyli na blade krgi wiata jego latarni migoccej w nocnej mgle. Nagle Frodo wybuchn miechem: spod pokrywy koszazapachniay mu pieczarki. Rozdzia 5 Wykryty spisek - My take lepiej zrobimy, jeli teraz pospieszymy do a bya porzdnie aniu 0 rkPLKsjk&k{App) cc%q F c%rK c)&s*"e c&t+3 c&u6MR'domu - rzek Merry. - Widz, #e jest w tej caej historii codziwnego, ale pomwimy o tymdopiero na miejscu. !Skrcili na ciek prost, porzdnie utrzyman, obrzeon duymi, bielonymi kamieniami. Doprowadzia ich ona o jakie sto krokw dalej na brzeg rzeki do przystani i szerokiego, zbitego z desek pomostu. Przycumowany do "niego czeka paski prom. Biaesupy wbite nad sam wod janiay w blasku dwch wysoko umocowanych latarni. Za plecami wdrowcw na niskich polach mga ju !unosia si nad ywopotami, lecz przed nimi woda lnia czerni, tylko w przybrzenym$sitowiu bkay si tu i wdzieskbione niby dym opary. Na drugim brzegu mga zdawaa si rzadsza. Merry sprowadzi wierzchowcapo kadce na prom, reszta kompanii posza za nim. Merry $uj dug tyk i pchn promw poprzek nurtu. Brandywina pyna przed ich oczyma z wolna, szeroko rozlana. Przeciwny brzeg wznosi si stromo, od przystani krta !cieka wia si w gr ku migoccym wiatom. Dalej majaczyo wzgrze Buck, a nanim, przewiecajc przez rozproszone mgy, byszczao mnstwo okrgych okien, "tych i czerwonych. To byy okna Brandy Hallu, starej siedziby Brandybuckw. Przed wiekami Gorhendad Oldbuck - gowa rodu Oldbuckw, zaliczanego do najstarszych w prowincji Moczarw, a moe i w caym Shire - przeprawi si przez Rzek, ktra podwczas wyznaczaa wschodni granickraju. Zbudowa (i wykopa) Brandy Hall, zmieni nazwisko na Brandybuck i osiad tu, wadajc obszarem, ktry stanowi niemal samodzielne ksistewko. Rodzina rozrastaa!si i nie przestaa rozrasta !si po mierci Gorhendada, a wreszcie Brandy Hall zaj cae wzgrze, szczycc si trzema wielkimi bramami, mnstwem bocznych drzwi i blisko setk okien. Brandybuckowie oraz ich licznipodwadni zaczli wtedy kopa nory, a w pniejszych czasach budowa domy wszdzie dookoa wzgrza. Tak powsta Buckland, gsto zaludniony pas ziemi midzy Rzek a Starym Lasem, niejakokolonia Shire'u. Gwne miasteczko, Buckleburg, tulio si na zboczach za Brandy Hallem. Ludno Moczarw ya z Bucklandczykami w przyjani, a farmerzy gospodarujcy midzy Supkami a ozin dotychczas uznawali wadz Dziedzica z Hallu - jak nazywano gow rodziny Brandybuckw. Wikszo wszake obywateli starego Shire'u poczytywaa Bucklandczykw za dziwakw,prawie za cudzoziemcw. W #rzeczywistoci nie rnili si oni wiele od innych hobbitw zczterech wiartek. Z jednym jedynym wyjtkiem: lubili wod, a niektrzy nawet umieli pywa. Kraj ich pocztkowo by bezbronny od wschodu, potem ogrodzono go z tej strony ywopotem, zwanym WysokimMurem. ywopot, pielgnowany stale przez kilka pokole hobbitw, wyrs wysoko i rozkrzewi si szeroko. Zaczyna si od mostu na Brandywinie, olbrzymim ukiem odbiega od "rzeki i siga a do Ostatniej ki (gdzie pynca z lasu Wija wpadaa do Brandywiny), mia wic ponad dwadziecia mil dugoci. Nie zapewnia oczywicie niezawodnie bezpieczestwa. Las w wielu miejscach wysuwa si pod sam mur. Tote Bucklandczycy po zmroku ryglowali drzwi swoich domw, co w Shire nie byo w zwyczaju. Prom sun z wolna po wodzie.!Brzeg bucklandzki zblia si ku nim. Z caej kompanii tylko Sam nigdy dotychczas nie by za rzek. Patrzc, jak leniwy nurt z chlupotem przelewa si wzdu burty, Sam mia dziwne wraenie: ycie zostawao za nim we mgle, a przed nim bya !ciemno i przygoda. Podrapa !si w gow i przemkna mu "myl, e jednak lepiej by byo,gdyby pan Frodo nadal spokojnie siedzia w Bag End. Czterej hobbici zeszli na ld. Merry wiza prom, a Pippin ju prowadzi kuca ciek pod gr, gdy Sam (ktry !obejrza si, jakby egnajc Shire) szepn ochryple: - Niech pan si obejrzy, panieFrodo. Czy pan co widzi? Na drugim brzegu, w przystani, pod odlegymi latarniami majaczy jaki ksztat; wygldao to jak czarny tumoczek zapomniany przez podrnych. Lecz gdy !si wpatrzyli lepiej, poruszy "si, zakoysa, jakby wszc przy ziemi. Potem wyczoga !si czy moe pobieg skulony zpowrotem w mrok poza krg wiata. - A to co, u licha?! - wykrzykn Merry. - Co, co szo naszym tropem - rzek Frodo. - O wicej na razie nie pytaj. Chodmy std i to natychmiast. !Pospieszyli ciek na wysok skarp, lecz gdy znw z gry spojrzeli na Rzek, drugi brzeg!skry si we mgle tak, e nic wida nie byo. - Szczcie, e na zachodnim brzegu nikt nie trzyma odzi! -powiedzia Frodo. - Czy konno mona przeby rzek w brd? - Mona przeprawi si mostem o dwadziecia mil na pnoc std albo przeprawi !si wpaw - odpar Merry. - Coprawda nigdy nie syszaem, eby jaki ko przepyn Brandywin. Ale skd ci przyszy na myl konie? - Wytumacz ci to pniej. Pogadamy w czterech cianach. - Susznie. Obaj z Pippinem znacie drog, ja wic pojad naprzd i zawiadomi Grubasa o waszym przybyciu. Przygotujemy kolacj i tak dalej. - Jedlimy wczesn wieczerz u Maggota - rzek Frodo - ale !znajdzie si miejsce na drug. - Dostaniecie j na pewno! Dajmi ten koszyk! - I Merry znikn w ciemnociach. Od Brandywiny do nowego domu Froda w Ustroni byo !do daleko. Zostawili po lewejrce Wzgrze Buck i Brandy Hall, a minwszy Buckleburg weszli na gwny gociniec Bucklandu biegncy od mostu !na poudnie. Posuwajc si ku $pnocy, o mil dalej skrcili wprawo na boczn drk, ktra poprowadzia ich przez dalsze dwie mile to wspinajc $si w gr, to opadajc w d wrd pl. Wreszcie stanli przed ciasn bram w gstym ywopocie. Domu w ciemnociach nie mogli#dostrzec, bo kry si w gbi, porodku wielkiego kolistego trawnika, otoczony piercieniem karowatych drzew, posadzonych wzdu ywopotu. Frodo wybra ten dom, poniewa sta w cichym zaktku, z dala od ruchliwych szlakw i z dala od wszelkiego ssiedztwa. Mona tu byo wchodzi i wychodzi niepostrzeenie. Zbudowali go przed wielu laty Brandybuckowie na siedzib dla goci lub czonkw rodziny, ktrzy pragnli czas jaki odpocz od gwaru ludnego Brandy Hallu. By to starowiecki wiejski dom, wzorowany jak najcilej na !hobbickiej norce: dugi, niski, bez pitra; dach mia darniowy, a okienka i drzwi okrge. Idc spod furtki zielon #ciek nie widzieli wiate. Okna byy ciemne, zasonite okiennicami. Frodo zapuka do drzwi, otworzy mu Grubas Bolger. Z wntrza pyn strumie przyjaznego blasku. Wsunli si szybko i zaraz odgrodzili znw drzwiami !siebie i wiato od ciemnoci zewntrznych. Znaleli si w obszernej sieni, z ktrej na dwie strony otwieray si drzwi do pokojw. Przez rodek domu bieg korytarz. - No, co powiesz? - spyta Merry nadchodzc z gbi korytarza. - Zrobilimy !wszystko, co si dao zrobi wtak krtkim czasie, eby ten dom zagospodarowa. Pamitaj, e ledwie wczoraj przyjechalimy tu wraz z Grubasem na ostatnim wozie z rzeczami. Frodo rozejrza si w koo. Dom wyglda przytulnie. Postarano si w miar moliwoci ustawi meble tak samo, jak stay w Bag End. Byy to przewanie jego wasne meble, a waciwie meble Bilba, i Frodowi, gdy je zobaczy w tym nowym otoczeniu, Bilbo jak ywy stan przed oczyma. Mia, wygodna, "przyjazna siedziba! al ogarnhobbita, e nie przybywa tu !po to, by osi w spokoju na "stae. Wyrzuca te sobie, e narazi przyjaci na tyle "trudw, i ama sobie gow, jak im powiedzie, e musi opuci ten dom wkrtce, a nawet - natychmiast. Ale rozumia, e trzeba im oznajmi t z nowin jeszcze tej nocy, nim wszyscypjd spa. - Uroczy dom! - powiedzia, wreszcie zdobywajc si na sowa. - Mam wraenie, jakbym si wcale nie przeprowadzi z Bag End. !Podrni powiesili paszcze i !zoyli bagae na pododze w sieni, a Merry poprowadzi ich korytarzem i otworzy drzwi wgbi. Buchno zza nich ciepo ogniska i kb pary. "- Kpiel! - krzykn Pippin. - O, zacny Meriadoku! - W jakiej kolejnoci bdziemy!si kpali? - spyta Frodo. - Czy pierwszy wejdzie najstarszy, czy najszybszy? Wkadym przypadku ty, moci Peregrinie, znajdziesz si na szarym kocu. - Nie znasz mnie, jeeli mylisz, e nie wymyliem lepszego rozwizania - rzek Merry. - Nie moemy zaczynaycia w Ustroni od ktni o wann. W tym pokoju s trzy !wanny i kocio peen wrztku. Nie brakuje te rcznikw, mat pod nogi i myda. Idcie wszyscy trzej naraz i nie marudcie. Merry i Grubas zajli si tymczasem ostatnimi przygotowaniami do kolacji w kuchni, lecej po drugiej stronie korytarza. Z azienki dobiegay urywki trzech !rywalizujcych ze sob pieni,plusk i chlupotanie. Nagle !jednak gos Pippina wybi si ponad inne i rozbrzmiaa ulubiona kpielowa piewka Bilba: !Sodk kpik piewaj o zmierzchu. Co wszelkie boto obmywa z wierzchu! Kto nie chce piewa - z takim precz, Gorca woda to pikna rzecz! Sodki deszcz, ktry pluszcze powoli, I szmer potoku, co mknie wrd dolin, Lecz nad oboma wci wiedzieprym Gorcej wody para i dym! Gdy nas pragnienie mocno przyparo, La zimn wod moemy w gardo, Lecz lepsze piwo, gdy chce sipi, Lub ciepej wody po plecach ni! Czysta jest woda, co w czas poranny Strzela pod niebo snopem fontanny, Ale nad sodki fontanny plusk Milszy mi wody gorcej chlust! !Potem da si sysze okropny plusk i triumfalny krzyk Froda. Woda z wanny Pippina wystrzelia na ksztat fontanny a pod sufit. Merry podszed do drzwi azienki. - Czy wam wcale nie pilno do kolacji i kufelka piwa? - spyta. Wyszed Frodo wyymajc mokre wosy. - Tu jest tyle wody w "powietrzu, e wol osuszy siw kuchni - owiadczy. - Rzeczywicie! - przyzna !Merry zagldajc do azienki. Kamienna podoga tona w powodzi. - Wytrzesz to wszystko, Peregrinie, zanim dostaniesz co do jedzenia. A spiesz si, bo nie bdziemy naciebie czekali. Zjedli kolacj w kuchni przysunwszy st do kominka.- Mam nadziej, e z was trzech aden nie zechce je znowu pieczarek? - spyta bezwielkiego przekonania Fredegar. - Ale owszem, zechcemy! - krzykn Pippin. - To moje pieczarki - rzek Frodo. - Nie kto inny, lecz ja dostaem je w prezencie od pani Maggot, pery wiejskich gospody. Trzymajcie rce przy sobie, akomczuchy, sam wydziel wam porcje. Hobbici w upodobaniu do pieczarek przecigaj najwybredniejszych nawet smakoszy wrd Duych Ludzi. Temu naley przypisa modziecze wyprawy Froda na synne pola Maggota i gniew skrzywdzonego farmera.Owego wszake wieczora - mimo sawnego hobbickiego apetytu - starczyo pieczarekdla wszystkich. Byy zreszt liczne inne dania, tote koczc kolacj Grubas Bolgerwestchn z luboci. !Odstawili st, przycignli fotele bliej ognia. "- Sprztniemy pniej - rzek Merry. - Teraz opowiedzcie wszystko! Domylam si, e mielicie przygody, a to nieadnie, skoro mnie z wami nie byo. dam szczegowego sprawozdania, a zwaszcza jestem ciekaw, co ugryzo starego Maggota, e si do mnie odezwa w ten sposb. Miaem wraenie, e by wystraszony, o ile jest zdolny do strachu. - Wszyscy bylimy wystraszeni"- odpar Pippin. - Jeeli Frodo nie chce mwi, ja ci opowiemca histori od pocztku. I opowiedzia dokadnie o podry zaczynajc od opuszczenia Hobbitonu. Sam potwierdza jego sowa wtrcajc co chwila wykrzykniki i przytakujc. Frodo milcza. - Mylabym, e to bajka - rzek Merry - gdybym nie widzia na wasne oczy tego czarnego stwora w przystani i nie sysza na wasne uszy niezwykego tonu w gosie Maggota. Co ty o tym wszystkim sdzisz, Frodo? - Kuzyn Frodo dotychczas by bardzo tajemniczy - !powiedzia Pippin. - Pora, ebyotworzy usta. Na razie nie mamy adnych danych prcz domysw Maggota, ktry wie te wypadki z legend o bogactwach starego Bilba. - To tylko domys - ywo odpar Frodo. - Maggot o niczym nie wie. - Stary Maggot to bardzo tga gowa - rzek Merry. - Za t pyzat twarz kryje si wicej rozumu, niby mona sdzi z tego, co stary farmer mwi. Syszaem, e dawniej chadza do Starego Lasu i podobno zna si na rnych dziwnych sprawach. Ale powiedz nam wreszcie, Frodo, czy Maggot, twoim zdaniem, odgad trafnie, czy nie? - Myl - powiedzia Frodo - e domys Maggota w pewnej mierze jest trafny. Istnieje jaki zwizek midzy nasz przygod a dawnymi przygodami Bilba; jedcy szukaj - czy moe wrcz cigaj - Bilba albo mnie. Jeeli chcecie wiedzie #prawd, to boj si, e to gra nie na arty i e nie jestem bezpieczny ani w tym domu, ani w adnym innym. !I Frodo rozejrza si po oknach i cianach, jakby w obawie, e!si nagle otworz. Przyjaciele patrzyli na niego w milczeniu i wymieniali midzy sob porozumiewawcze spojrzenia. - Teraz ju wszystko si wyda!- szepn Pippin do Merry'ego. Merry skin gow. - No, tak! - rzek wreszcie Frodo prostujc si w fotelu, jakby powzi jak wan decyzj. - Nie bd przed wami duej tai prawdy. Mam wam co do powiedzenia. Ale nie wiem, od czego zacz. #- Zdaje si, e bd mg ci pomc - spokojnie odezwa siMerry - mwic przynajmniej cz za ciebie. - Co to ma znaczy? - spyta Frodo zaniepokojony. - To, mj drogi, e martwisz si, poniewa nie wiesz, jak nam powiedzie do widzenia. !Chciae oczywicie opuci Shire. Ale spotkae si z niebezpieczestwem !wczeniej, ni przewidywae,dlatego te postanowie ruszy w dalsz drog bez zwoki. Wcale jednak nie maszna to ochoty. Bardzo ci wszyscy wspczujemy. Frodo otworzy usta, lecz zamkn je natychmiast. Jego zdumiona mina bya tak zabawna, e przyjaciele wybuchnli miechem. - Kochany stary Frodo! - zawoa Pippin. - Czy naprawd udzie si, e zamydlie nam oczy? Nie, nie $bye do ostrony ani do sprytny, eby nas wyprowadzi w pole. Ju od kwietnia byo oczywiste, e zamylasz o porzuceniu Hobbitonu i egnasz si z wszystkim, co tak lubie. Ustawicznie mruczae: "Ciekaw jestem, czy te jeszcze kiedy w yciu zobacz t dolin!" i tym podobne rzeczy. A potem ta "komedia, e niby kocz ci sipienidze, i sprzeda ukochanej siedziby Bagginsom !z Sackville! I te cige tajne narady z Gandalfem! - Wielkie nieba! - westchn Frodo. - Zdawao mi si, e dziaam bardzo przezornie i chytrze. Co teraz Gandalf powie? Czy to znaczy, e cayShire gada ju o mojej wyprawie? - Och, nie! - odpar Merry. - Oto moesz by spokojny. Pewnie, sekret nie utrzyma sidugo, tymczasem jednak nie !zna go, jak sdz, nikt prcz nas - spiskowcw. Pamitaj, e my bd co bd znamy cie dobrze i wiele z tob przebywamy. Zwykle umiemy zgadywa twoje myli. Ja zreszt znaem take Bilba. Mwic szczerze, obserwowaem ci pilnie od czasu zniknicia Bilba. Przypuszczaem, e wczeniej#lub pniej zechcesz pj za nim; a nawet spodziewaem #si, e zrobisz to wczeniej, i ostatnio wszyscy si niepokoilimy. Balimy si, eby nam nie umkn, ruszajc w wiat znienacka i samotnie jak Bilbo. Dlatego od a porzdnie aniu 0 rkPLKsjk&k{AgBvb c'w  c(x ce(y!% c(z%, c+){(7 )|:-) wiosny nie spuszczalimy ci zoka i ze swej strony take "ukadalimy rne plany. Nie, nie uciekniesz nam tak atwo. #- Ale ja musz odej - rzekFrodo. - Nie ma innej rady, moidrodzy. Wielka to przykro dla nas wszystkich, nie prbujcie jednak mnie zatrzyma. Skoro zgadlicie tak wiele, pomcie mi, zamiast przeszkadza. - Nie zrozumiae nas! - !odpar Pippin. - Musisz i w wiat, a wic my take, Merry!i ja, pjdziemy z tob. Sam to wspaniay chopak, gotw z pewnoci w twojej obronie skoczy bodaj smokowi w "paszcz... chyba e potknby !si przy tym o wasne nogi. Alew tak niebezpiecznej wyprawie bdziesz !potrzebowa liczniejszej wity. - Moi drodzy, najmilsi hobbici! - powiedzia Frodo, wzruszony#do gbi. - Ale ja do tego nie mog dopuci! Zreszt, dawno ju to postanowiem. Mwicie o niebezpieczestwie,nie rozumiecie go jednak. To nie jest poszukiwanie skarbw, wyprawa tam i z powrotem. Uciekam przed #jedn mierteln groz i inn mierteln groz. - Rozumiemy to, oczywicie! -stanowczo owiadczy Merry. -Wanie dlatego #zdecydowalimy si i z tob.Wiemy, e sprawa Piercienia to nie arty. Zrobimy jednak wszystko, co w naszej mocy, eby ci pomc przeciw Nieprzyjacielowi. - Sprawa Piercienia! - "powtrzy Frodo, zupenie ju teraz oszoomiony. - Tak, Piercienia - rzek Merry. - Mj kochany, zapomniae o przenikliwoci !twoich przyjaci! Od wielu lat- na dugo przed znikniciem Bilba - wiedziaem o istnieniu Piercienia. Poniewa jednak !byo jasne, e Bilbo pragnie tozachowa w tajemnicy, nie zdradzaem si z moimi wiadomociami, dopki nie zawizalimy naszego spisku. Co prawda nie znaem tak dobrze Bilba jak ciebie; ja byem za mody, a Bilbo !ostroniejszy ni ty, chocia take nie do jeszcze ostrony. Jeeli chcesz, powiem ci, w jaki sposb po raz pierwszy odkryem sekret. - Mw! - szepn Frodo. - Zgub Bilba, jak zawsze, stali si Bagginsowie z Sackville. Pewnego dnia, na rokprzed urodzinowym przyjciem, szedem drog i zobaczyem przed sob Bilba. Nagle w oddali ukazaa si para Bagginsw z Sackville, !idcych w nasz stron; Bilbo $zwolni kroku i... hop! Znikn! Tak byem zaskoczony, e ledwie zdobyem si w ostatniej chwili na jaki !pomys, by take si schowa,chocia w bardziej naturalny sposb. Daem nurka w ywopot i dalej posuwaem si pod jego oson wzdu drogi. Wyjrzaem zza krzakw na drog, gdy wreszcie Bagginsowie z Sackville przeszli, i w miejscu, w ktrymwanie zatrzymaem wzrok, wyrs znienacka Bilbo. Dostrzegem bysk zota, kiedy wsuwa jaki may przedmiot do kieszeni spodni. Od tego dnia miaem oczy stale otwarte. Powiem nie owijajc w bawen: szpiegowaem Bilba. Przyznasz chyba, e zagadka bya naprawd korcca, a ja przecie byem modzikiem. Prcz ciebie, Frodo, jestem pewnie jedynym w Shire !hobbitem, ktry widzia tajn ksig starego Bilba. - Czytae jego ksig? - krzykn Frodo. - Wielkie nieba! A wic nic nie da si przed wiatem ukry? !- Nieatwo cos ukry, jak si zdaje - odpar Merry. - Zdoaem tylko rzuci okiem "na t ksig, a i to przyszo mi z wielkim trudem. Bilbo nigdy nie zostawia jej na wierzchu. Ciekaw jestem, co !si z ni stao. Chtnie bym do niej zajrza znowu. Moe tyj masz, Frodo? - Nie. Nie byo jej w Bag End. "Pewnie Bilbo wzi j z sob. - A wic, jak mwiem - cign dalej Merry - trzymaem jzyk za zbami ado wiosny tego roku, kiedy to wytworzya si ju powana sytuacja. Wwczas zawizalimy spisek, a e my take traktowalimy spraw powanie i bylimy zdecydowani na wszystko, niebawilimy si w zbytnie skrupuy. Z ciebie, Frodo, nieatwy orzech do zgryzienia,a z Gandalfa - jeszcze twardszy. Jeli chcesz pozna naszego gwnego wywiadowc, mog ci go przedstawi. - Gdzie on jest? - spyta !Frodo i rozejrza si dokoa, "jakby oczekiwa, e z ktrej szafy wyoni si ponura posta szpiega w masce. - Wystp, Sam! - rzek Merry. Sam wsta, zaczerwieniony po uszy. - Oto nasz informator! Zapewniam ci, e dostarcza nam mnstwo wiadomoci, nim wreszcie zosta przyapany. Wiedz, e po tym zdarzeniu zachowa si tak, jakby si czu zwizany sowem honoru, i odtd nie wycignlimy z niego nic wicej. - Sam! - zawoa Frodo. Nic na wiecie nie mogoby go bardziej zdumie, nie umiaby te powiedzie, czy to, co czuje, jest gniewem, zaciekawieniem, ulg czy !tylko wstydem, e da si tak wystrychn na dudka. - Tak, prosz pana - rzek Sam. - Bardzo pana przepraszam. Ale naprawd nie miaem zych zamiarw wzgldem pana i pana Gandalfa. On zreszt bardzo rozumnie radzi. Kiedy pan mwi: Musz i sam - "powiedzia: Nie! We ze sob kogo, komu moesz zaufa. - Okazuje si jednak, e nikomu ufa nie mona - odpar Frodo. Sam spojrza na niego strapionymi oczyma. - To zaley, czego od przyjaci oczekujesz - odezwa si Merry. - Moesz nam zaufa, e ci nie opucimy w dobrej czy zej doli, choby do najgorszego koca. Moesz nam te ufa, e strzec bdziemy twojej tajemnicy lepiej, ni ty sam !jej strzege. Ale nie licz na nas, bymy ci pozwolili samotnie stawia czoo niebezpieczestwu i odej odnas bez sowa. Jestemy twoimi przyjacimi. A w kadym razie tak si rzecz przedstawia: wiemy bardzo wiele z tego, co ci Gandalf powiedzia. Wiemy duo o "Piercieniu. Boimy si okropnie, ale pjdziemy z tob albo - zatob, jak psy za tropem. !- Bd co bd - doda Sam -powinien pan sucha rady "elfw. Gildor radzi, eby pan %wzi z sob przyjaci, jeelizechc panu towarzyszy. Niemoe pan zaprzeczy! - Nie przecz - rzek Frodo patrzc w oczy Samowi, ktryteraz szczerzy zby w umiechu. - Nie przecz, lecz nigdy ju nie uwierz, e pisz, choby nie wiem jak !gono chrapa. Odtd, eby si upewni, bd ci czstowa w takich razach kopniakiem. - Banda podstpnych hultajw! - krzykn zwracajc si do pozostaych. - Ale niech tam! -rzek wstajc i ze miechem !machajc rk. - Kapituluj! Posucham rady Gildora. Gdyby nie czyhao na nas tak groneniebezpieczestwo, skakabymz radoci. A nawet wiedzc o niebezpieczestwie, mimo wszystko jestem szczliwy, !jak dawno ju si nie czuem. Lkaem si tego wieczora! - Doskonale! A wic sprawa ubita. Trzy razy wiwat na cze kapitana Froda i jego !druyny! - krzyknli wszyscy i "zaczli taczy wok niego. #Merry i Pippin zapiewali pie,najwidoczniej przygotowan z%gry na t uroczysto. Uoylij na wzr tej pieni krasnoludw, ktra Bilba !niegdy skusia na wypraw, i !piewali na t sam melodi: egnaj, kominku, egnaj nam, salo! Cho wichr powieje, deszcz lunie fal, Trzeba nam zmyka z nastaniem zrz Przez bory, lasy i szczyty wzgrz Do Rivendellu, gdzie jeszcze wawy Rd elfw mieszka pod runem trawy - Przez wrzosowiska, galopem, w cwa, !A dokd - kt by powiedzie chcia? Przed nami trwogi, za nami strachy, A nasze oe pod nieba dachem, A wreszcie koniec znojw i ez, A wreszcie naszej wdrwki kres. Trzeba nam zmyka, trzeba nam gna, !Nim wit zapali pochodni dnia.!- Susznie - powiedzia Frodo. - Ale w takim razie mamy mnstwo roboty, nim $pjdziemy do ek... bo t nocprzynajmniej moemy jeszcze przespa pod dachem. - Och, to przecie tylko poezja! - zawoa Pippin. - Czy naprawd zamierzasz wyruszy przed witem? - Nie wiem - odpowiedzia Frodo. - Boj si Czarnych !Jedcw i jestem pewien, e nie jest bezpiecznie zatrzymywa si duej na jednym miejscu, tym bardziej w tym domu, skoro wszyscy "wiedz, e si tu wybieraem. Gildor take przestrzega mnieprzed zwlekaniem. Ale bardzo bym chcia spotka si z Gandalfem. Zauwayem, e "nawet Gildor stropi si, kiedy mu powiedziaem, e Gandalf nie stawi si wedle umowy. Wszystko zaley od odpowiedzi na dwa pytania: Jak prdko Czarni Jedcy mog dosta si do Buckleburga? I jak prdko my moemy by gotowi do dalszejpodry? Wymaga to chyba wielu przygotowa. - Na drugie pytanie zaraz ci odpowiem - rzek Merry. - Moglibymy wyruszy ju za godzin. Wszystko waciwie przygotowaem. W stajni stoi #sze kucw; ywno i cay sprzt zapakowane, z wyjtkiem moe jeszcze !jakich ubra i mniej trwaych prowiantw. - Spisek, jak widz, pracowa sprawnie - rzek Frodo. - Ale co powiecie o Czarnych Jedcach? Czy mona bez ryzyka czeka bodaj dzie jeszcze na Gandalfa? !- A jak mylisz, co jedcy byzrobili, gdyby ci tutaj znaleli? Decyzja od tego zawisa - odpar Merry. - Oczywicie, przyjechaliby ju do tej pory, gdyby ich nie zatrzymano przy Pnocnej Bramie, w miejscu, gdzie mur siga brzegu rzeki, tu przy mocie. Stra u bramy nie przepuciaby ich w nocy, jakkolwiek mogliby si przedrze przez ywopot. Za "dnia zreszt stranicy rwniestaraliby si nie dopuci obcych jedcw, przynajmniej dopty, pki by nie wrci wysaniec z rozkazem Dziedzica z Hallu, boci gocie nie wygldaj przyjanie i wzbudziliby z pewnoci przeraenie. Ale, rzecz jasna, ten kraj nie !zdoaby opiera si dugo, gdyby napastnicy uderzyli %wiksz si. Moliwe te, e rano otwarto by bram nawet Czarnemu Jedcowi, ktry byspyta o pana Bagginsa. Wszyscy niemal wiedz, e postanowie tu wrci i zamieszka w Ustroni. Frodo przez dug chwil milcza zamylony. - Zdecydowaem si - rzek wreszcie. - Wyrusz jutro o brzasku. Ale nie pojad gocicem, to byoby jeszcze mniej bezpieczne ni pozostawanie w tym domu. Jeeli opuszcz Buckland "przez Pnocn Bram, wie o tym rozejdzie si natychmiast, a przecie mona by przynajmniej na kilka dni zatai mj wyjazd. Poza tym most i gociniec na wschd bd niechybnie pod obserwacj, niezalenie od !tego, czy ktry z jedcw dostanie si do Bucklandu, czy"te nie. Nie wiemy, ilu ich jest:co najmniej dwch, a moe znacznie wicej. Jedyna rada - wyruszy w kierunku zgoa nieoczekiwanym. - Ale to by znaczyo zapuci si w Stary Las! - zawoa ze zgroz Fredegar. -Tego chyba nie zamierzasz !zrobi? Las jest rwnie gronyjak Czarni Jedcy. !- Niezupenie - rzek Merry. - Plan Froda tylko pozornie wydaje si rozpaczliwy, w gruncie rzeczy jest dobry. To rzeczywicie jedyny sposb, eby wyruszajc nie mie od razu pocigu na karku. Przy odrobinie szczcia moemy !odsadzi si do daleko, ni si tamci spostrzeg. - W Starym Lesie nie liczcie na!szczcie - odpar Fredegar. -Tam ono nikomu nie sprzyja. Zabdzicie na pewno. Nikt tam si nie zapuszcza. !- C znowu! - zawoa Merry.- Brandybuckowie chadzaj dolasu, ilekro im przyjdzie fantazja. Mamy swoj prywatn furtk. Przed laty Frodo take by w lesie, a ja bywaem wiele razy, oczywicie zwykle w biay dzie, kiedy drzewa s senne ido spokojne. - Rbcie, jak uwaacie - powiedzia Fredegar. - Co do !mnie, to bij si Starego Lasu bardziej ni wszystkiego na wiecie. Kr o nim koszmarne historie. Ale mj gos nie liczy si, skoro nie bior udziau w wyprawie. Mimo to rad jestem, e zostanie tutaj kto, kto powieo waszym postanowieniu Gandalfowi, kiedy si zjawi, bo z pewnoci zjawi si niebawem. Grubas Bolger, chocia szczerze do Froda przywizany, nie mia wcale ochoty porzuca Shire'u i nie by ciekawy zagranicznych krajw. Rodzina jego pochodzia ze Wschodniej wiartki, cile mwic z Budgeford w Bridgefields, lecz Grubas nigdy dotychczas nie przekroczy mostu na Brandywinie. Wedug pierwotnego planu spiskowcwmia pozosta w kraju, odprawia wcibskich goci i jak najduej podtrzymywa legend, e pan Baggins przebywa nadal w Ustroni. Grubas przywiz tu nawet stare ubranie Froda, by tym lepiej odegra swoj rol. Nikomu do gowy nie przyszo,e ta rola moe si okaza niebezpieczna. - Wspaniale! - rzek Frodo, gdy zorientowa si w caym planie. - Inaczej nie moglibymy przekaza Gandalfowi adnej wieci. Nie wiem, czy owi jedcy umiej czyta, czy nie, ale nie zaryzykowabym zostawienia listu, bo a nu wtargnliby tutaj i przeszukali dom. Skoro Grubas podejmuje si broni tej fortecy, jestem spokojny, e Gandalf dowie si, ktr drog obraem, a to utwierdzamnie w mojej decyzji. Jutro o wicie ruszam do Starego Lasu.- A wic rzecz postanowiona - odezwa si Pippin. - Biorc wszystko w rachub, wol !swj los ni Fredegara, ktry ma tutaj czeka na Czarnych Jedcw. - Inaczej zapiewasz, jak si znajdziesz w gbi lasu - odpar Grubas. - Jutro o tej porze bdziesz aowa, e nie siedzisz tu razem ze mn. - Nie ma ju co o tym rozprawia - rzek Merry. - Teraz trzeba jeszcze posprzta i ukoczy pakowanie, a potem pjdziemyspa. Zbudz was wszystkich przed witem. Frodo, znalazszy si wreszciew ku, dugo nie mg zasn. Bolay go nogi. Rad by, e nazajutrz kuc poniesiego na grzbiecie. W kocu zapad w psen i zwidziao mu si, e przez okno patrzy z wysoka na czarne morze spltanych drzew. W dole, midzy korzeniami, czogay !si przy ziemi jakie stwory i wszyy pilnie. Frodo by pewien, e wywsz go wczeniej czy pniej. Potem !jaki haas dobieg z oddali. Zrazu Frodo myla, e to !potny wiatr nadlatuje wrdlici z gbi lasu. Potem zrozumia, e to jest szum nielici, lecz odlegego morza, szum, ktrego nigdy jeszcze "nie sysza, ale ktry czsto nawiedza go w niespokojnych!snach. Nagle zauway, e stoina otwartym polu. Dokoa nie !byo wcale drzew. Znalaz si w ciemnoci wrd wrzosowisk, a powietrze miaodziwny sony zapach. Podnisszy wzrok ujrza przed sob smuk bia !wie, wystrzelajc samotnienad wysokim wzgrzem. Zdjago ch, by wdrapa si na szczyt wiey i zobaczy !morze. Zacz si wspina na wzgrze ku wiey, gdy nagle niebo rozbyso i hukn grzmot. Rozdzia 6 Stary Las !Frodo zbudzi si gwatownie. W pokoju byo jeszcze ciemno.Merry sta w progu: w jednej rce trzyma wiec, drug bbni w drzwi. - Dobrze, ju dobrze! Co si stao? - spyta Frodo, wstrznity i oszoomiony. - Jak to co? - odpar Merry. - "Pora wstawa. Wybio ju p do pitej, mga gsta na dworze. Ruszaj si! Sam przygotowuje niadanie. Nawet#Pippin ju wsta. Id sioda kuce i przyprowadz tego, !ktry ma dwiga juki. Zbud leniucha Fredegara. Nieche nas przynajmniej odprowadzi. Nieco po szstej piciu hobbitw byo gotowych do drogi. Grubas Bolger nie przestawa ziewa. Wymknli si cicho z domu. Pierwszy szed Merry prowadzc objuczonego kuca ciek, ktra biega za domem przez zagajnik, a potem na przeaj polami. Licie na drzewach "byszczay, z gazek kapao, trawa srebrzya si od zimnej rosy. Byo bardzo cicho, kadygos z oddali dochodzi wyrany i czysty: gdakanie drobiu z jakiego podwrka, trzask drzwi zamykanych w ktrym z odlegych domw. W stajni czekay kuce, krzepkie mae wierzchowce, takie, jakie hobbici lubi najbardziej: niezbyt szybkie, lecz wytrwae. Skoczyli na 0 rkPLKsjk&k{A}p c)~ i c>*[ c*x" c+>-< cg+z8 <+"sioda i wkrtce zanurzyli si we mgle, ktra otwieraa si przed nimi jako opornie, a zamykaa za ich plecami jakonieprzyjemnie. Przez godzin jechali tak, powoli i w milczeniu, gdy nagle zamajaczy im przed oczyma Zielony Mur. By wysoki i osnuty u szczytu srebrn pajczyn. - Jak wy si przedostaniecie? - spyta Fredegar. - Jazda za mn - rzek Merry - a zaraz si przekonasz. Skrci w lewo wzdu !ywopotu i wkrtce znaleli si wszyscy w miejscu, gdzie mur krzakw wygina si $okrajc gbok kotlink. Wpewnej odlegoci od muru otwiera si wykop, agodnie opadajcy w kotlin. Z dwch "stron osania go mur z cegie,stopniowo coraz wyszy, a !wreszcie sklepia si tworzc tunel, ktry wrzyna si w gb ziemi pod ywopotem i wynurza znw poza nim w drugiej kotlinie. Grubas Bolger wstrzyma kuca. !- egnaj, Frodo! - powiedzia. - Wolabym, eby nie wchodzi w las. Miejmy nadziej, e nie bdziesz !woa o ratunek, nim ten dzieprzeminie. Ale ycz ci szczcia - dzisiaj i zawsze! - Bd szczliwy - odpar Frodo - jeeli nie spotkam po drodze nic gorszego nili ten Stary Las. Powiedz Gandalfowi,eby mnie goni Wschodnim Gocicem, bo wrcimy na !niego jak si da najspieszniej. - Do widzenia! - krzyknli hobbici zjedajc wykopem w d i znikajc sprzed oczu Fredegara w tunelu. Byo tu ciemno i wilgotno. W drugim kocu zagradzaa wylotmocna brama z elaznej kraty.Merry zeskoczy z sioda, odryglowa bram, a gdy "wszyscy znaleli si poza ni, zatrzasn z powrotem. Rygle opady z gonym szczkiem, a dwik ten wyda si zowrogi. !- Stao si! - rzek Merry. - !Opucie Shire, jeste poza granic kraju, na brzegu Starego Lasu. - Czy to prawda, co o nim opowiadaj? - spyta Pippin. - Nie wiem, co masz na myli -"odpar Merry. - Jeeli ci chodzio stare bajki o goblinach, wilkach i tym podobnych potworach, ktrymi niaki straszyy Grubasa, to raczej nieprawda. A przynajmniej ja w te historie nie wierz. Prawda jednak, e las jest niesamowity. Mona by powiedzie, e wszystko tam !yje bujniej i ledzi czujniej wydarzenia, ni my przywyklimy w Shire. Drzewa nie lubi obcych. Patrz na ciebie. Zazwyczaj poprzestaj!na tym i pki soce wieci, !nie robi nic wicej. Tylko od czasu do czasu ktre, bardziej od innych zoliwe, !rzuci ga pod nogi, wysunie $korze na ciek, oplcze cipowojem. Noc jednak bywa podobno gorzej. Sam ledwie raz"i drugi znalazem si w lesie pozmroku, a i to na skraju, tu za murem. Zdawao mi si, e drzewa szepc co midzy sob, przekazuj jakie nowiny, zmawiaj si w niezrozumiaym jzyku; %gazie koysay si i giy, chocia wiatru nie byo. Powiadaj, e drzewa wrcz poruszaj si, e umiej okry i zamkn niepodanych goci. Rzeczywicie przed laty zaatakoway kiedy nasz mur: $stany tu, schyliy si ponadnim a na drug stron. Przyszli jednak zaraz hobbici zsiekierami, wyrbali setki drzew, rozniecili wielkie !ognisko w lesie, wypalili dugi pas ziemi na wschd od muru. Drzewa ju potem nie "powtrzyy napaci, ale stay !si bardzo dla nas nieyczliwe. Po dzi dzie szeroka ysina znaczy to miejsce, gdzie podwczas pono ognisko. - Czy tylko ze strony drzew grozi niebezpieczestwo? - spyta Pippin. - W gbi lasu i na jego dalszych kracach yj rozmaite dziwne stwory - odpar Merry. - Tak przynajmniej syszaem, bo nigdy ich na wasne oczy nie #widziaem. Kto wycina cieki.Ilekro wejdziesz w las, znajdziesz otwarte przesieki, ale niepojtym sposobem drki te przesuwaj si i zmieniaj od czasu do czasu. Nie opodal naszego tunelu zaczyna si - albo moe zaczynaa si - szeroka cieka, ktra wiedzie na polan po ognisku, a dalej mniej wicej w podanym kierunku, na wschd i troch &ku pnocy. T wanie cieksprbuj odnale. Hobbici przebywszy bram tunelu posuwali si w poprzek szerokiej kotliny. Nika cieyna prowadzia z niej w "gr do stp lasu, ktry by tutaj o dobre sto jardw oddalony od muru. cieyna urywaa si jednak, gdy znaleli si pod drzewami. Ogldajc si, dostrzegali !poprzez gste gazie ciemn kresk ywopotu; patrzc przed siebie, widzieli tylko "pnie najrniejszych wielkoci i ksztatw; proste lub pochye i kolawe, grube lub smuke, gadkie lub skate i rozgazione, a wszystkie "gazie byy zielone albo siwe od mchu i olizych, kosmatych porostw. Wrd hobbitw jeden tylko Merry zachowa do pogodn min. - Prowad nas i znajd t %ciek - zwrci si do niego Frodo. - Uwaajmy, eby si nie pogubi i nie zapomnie, wktrej stronie jest mur. Torowali wic sobie drog wrd drzew, a kuce stpay "ostronie, omijajc spltane i wijce si po ziemi korzenie. Las nie by tu podszyty. Teren #wci si wznosi ku grze, a w miar jak wdrowcy posuwali si naprzd, drzewa zdaway si coraz wysze, "ciemniejsze i gciej zbite. Niesyszeli nic prcz szelestu kropel kapicych od czasu do czasu z nieruchomych lici. Na razie nie zauwayli adnych szeptw ani ruchu wrd gazi, lecz wszyscy mieli !niepokojce wraenie, e kto!patrzy na nich niechtnie i e ta niech z kad chwil pogbia si, zmienia w antypati, a nawet we wrogo. Odczuwali to coraz !wyraniej, a wreszcie zaczlizerka to w gr, to przez rami za siebie, jakby oczekujc, e lada chwila spadnie na nich znienacka jaki cios. #cieki wci nie byo wida ani ladu, drzewa ustawicznie zastpoway im drog. Nagle Pippin, nie mogc duej znie napicia, wybuchn niespodzianie krzykiem: - Hej! Hej! - zawoa. - Nic "zego tu nie zrobi! Pozwlcie mi tylko przej! Hobbici zaskoczeni przystanli, krzyk jednak urwa si, jakby zduszony cik zason. Nie odpowiedziao mu ani echo, ani gos aden, las wszake jakby si jeszcze bardziej zagci i jeszcze czujniej wpatrzy w natrtw. - Na twoim miejscu nie wrzeszczabym - powiedzia Merry. - Wicej to nam zaszkodzi, nili pomoe. Frodo zaczyna ju powtpiewa, czy mona przedrze si przez las i czy dobrze zrobi wcigajc przyjaci w ten okropny "gszcz. Merry rozglda si nawszystkie strony i zdawao si, e ju nie jest pewny, !jaki kierunek obra. Spostrzeg to Pippin. - Prdko zdye zmyli drog - rzek. W tej samej jednak chwili Merry gwizdn zzadowolenia i wskaza co przed sob. - No, no! - powiedzia. - A wic te drzewa naprawd si ruszaj. Oto przed nami jest polana po ognisku... przynajmniej mam nadziej, e to ona... ale cieka jakby si od niej odsuna. W miar jak szli naprzd, !rozjaniao si wok nich. Nagle wydostali si spomidzy drzew i znaleli na rozlegej kolistej polanie. Nad gowami zobaczyli niebo bkitne i czyste, co ich zdziwio, bo pod sklepieniem lasu nie mogli zauway, jak ranek si rozpogadza i jak mga #podnosia si w gr. Soce wszake nie stao jeszcze do wysoko, by zala blaskiem polan, chocia jego !promienie sigay ju czubw drzew. Wok polany licie !byy gciejsze i zielesze, zamykajc j nieprzeniknion prawie cian, na niej za to nie roso ani jedno drzewo, tylko szorstka trawa i przerne zielska: badylasta, spowiaa cykuta, dzika pietruszka, mlecze rozsiewajce puszysty popi,wybujae pokrzywy i osty. Ponure to byo miejsce, a jednak wydawao im si uroczym, wesoym ogrodem w porwnaniu z lenym gszczem. Hobbici nabrali !otuchy i z nadziej spogldali w niebo, po ktrym blask dnia coraz szerzej si rozlewa. W gbi polany ciana drzew rozstpowaa si nieco, ukazujc wyran ciek. !Biega w gb lasu, miejscami szeroka i otwarta od gry, chocia tu i wdzie drzewa jzacieniay i ocieniay !puapem gazi. Pojechali t &ciek. Wci pili si nieco pod gr, lecz teraz posuwali si znacznie szybciej i #raniej, myleli bowiem, e las !da si uagodzi i wreszcie przestanie im broni przejazdu. !Po chwili wszake zrobio si na ciece gorco i duszno. Drzewa z obu stron zbiegy siciasno i podrni znw niewiele drogi widzieli przed sob. Silniej jeszcze ni poprzednio wyczuli "otaczajc ich wrogo lasu. A las by tak cichy, e szelest suchych lici pod kopytami kucw lub szczk podkowy o zdradzieckie korzenie dudni wuszach. Frodo sprbowa zapiewa, eby doda towarzyszom serca, ale wydoby zaledwie szept z garda: O wdrownicy w krain cienia,!Nie rozpaczajcie! Cho si nie zmienia "Gsty br - jednak kiedy si skoczy - I oto przestrze zalana socem, Oto zachody soca i wschodyI po dniu starym znowu dzie mody... Wschd, czyli zachd - gdziebr si skoczy. #Ostatnie sowo rozpyno si w ciszy. Powietrze zdawao si$cikie, sowa nie chciay si klei. Tu za nimi ogromna ga nachylonego nad ciek starego drzewa z oskotem spada na ziemi. Przed nimi las zastpowa drog. - Nie podoba mu si twoja piosenka o tym, e si !skoczy i zginie - rzek Merry.- Lepiej dajmy na razie spokjpiewom. Poczekajmy, a dotrzemy na skraj lasu, a wtedy poegnamy go gromkim chrem. !Mwi to wesoo: jeli nawet !czu jaki powany niepokj, nie zdradzi si niczym. Przyjaciele nie odpowiedzieli ani sowem. Byli zgnbieni. Wielki ciar przytacza serce Froda, ktry z kadym !krokiem bardziej aowa, e wpad na pomys stawienia !czoa grozie lasu. Ale w chwili "gdy ju chcia zatrzyma si i zaproponowa odwrt (o ile to jeszcze byo moliwe), widok zmieni si nagle. cieka, dotd wci wspinajca si do gry, biega teraz niemal poziomo. Ciemne drzewa rozstpiy si ukazujc w perspektywie odcinek prostej drogi. W pewnym oddaleniu wznosi si przed wdrowcami zielony pagrek, bezdrzewny, sterczcy niby ysa gowa w "wiecu drzew. cieka, jak sizdawao, wioda wprost na ten pagrek. Przyspieszyli kroku, uradowani nadziej, e bodaj na chwil wydostan si ponad #sklepienie lasu. cieka biega w d, potem znowu w gr, a doprowadzia ich wreszcie do stp stromego zbocza; tu pozbywaa si drzew niknc wtrawie. Las otacza wzgrze w"krg, niby bujne wosy, wrd ktrych wygolono kolist ysin. Hobbici poprowadzili kuce zakosami pod gr a na !szczyt. Tu stanli i rozejrzeli si wkoo. Powietrze byo pene sonecznego blasku, leczmimo to przymglone tak, e nie mogli sign wzrokiem daleko. W pobliu jednak mga znikna prawie zupenie, zalegaa jeszcze tylko lene zapadliska i snua si niby kby pary lub pasma biaego dymu w poudniowej stronie, nad gbok fad terenu, ktra przecinaa las. - Tam - rzek Merry wskazujc rk - widzicie lini rzeki Wii. Spywa ona z wydm na poudnio-zachd rodkiem lasu, aby pod Ostatni k wpa do Brandywiny. Nie pjdziemy tamtdy! Dolina Wii jest podobno najbardziej niesamowitym zaktkiem, jak gdyby orodkiem, z ktrego promieniuj wszystkie lene dziwy. Przyjaciele spojrzeli w kierunku wskazanym przez Meriadoka, lecz nie widzieli nicprcz mgy nad wilgotn, !zapad dolin; za t mg gina z oczu poudniowa cz lasu. Na szczycie pagrka soce przygrzewao ju mocno. Musiao by blisko poudnia, ale jesienne opary wci jeszcze zasaniay ze wszystkich stron dalsze widoki. Na zachodzie nie mogli odrni ani linii muru ani doliny Brandywiny. Na pnocy,ku ktrej zwrcili wzrok z najywsz nadziej, nie zobaczyli nic, co mogoby by Wschodnim Gocicem - celem ich wdrwki. Stali na wyspie pord morza drzew, a horyzont by ukryty za zason. Od poudnio-wschoduteren opada bardzo stromo, jak gdyby stok wzgrza #przedua si daleko w gb lasu, niby zstpujce w morzebrzegi wyspy, ktra jest w "rzeczywistoci gr sterczcz gbiny. Hobbici siedli na trawiastej krawdzi i zjedli obiad patrzc ponad las #cigncy si u ich stp. Kiedy soce wznoszc si mijao zenit, otworzy im si na chwil od wschodu widok na odlege szarozielone kopuy #Kurhanw, ktre cigny si w tej stronie za Starym Lasem.Ucieszyli si, bo mio byo dostrzec cokolwiek poza granic drzew, nie zamierzali jednak wdrowa t drog; Kurhany w legendach hobbitw"miay saw rwnie ponur jak Stary Las. W kocu postanowili rusza znowu. lad cieki, ktry przywid ich na pagrek, ukazywa si dalej na pnocnym zboczu, ledwo jednak posunli si par "krokw, zauwayli, e drka odchyla si wci w prawo. Wkrtce te zacza opada "gwatownie w d i mona ju byo zorientowa si, e prowadzi ku dolinie Wii, czyli w niepodanym zupenie kierunku. Po krtkiej naradzie zdecydowali si opuci "zwodnicz ciek i skrci na pnoc, bo chocia nie zdoali ze szczytu pagrka !wypatrzy gocica, sdzili, e musi przebiega on w tej !stronie i nie dalej ni o kilka "mil std. Zreszt od pnocy, !po lewej stronie cieki, teren wydawa si suchszy i bardziejdostpny, sfalowany !wzgrzami, na ktrych las by rzadszy i gdzie rosy sosny oraz wierki zamiast dbw, jesionw i przernych dziwnych, bezimiennych drzewzaludniajcych gszcze. Pocztkowo mieli wraenie, e zrobili dobry wybr; soce, ktre od czasu do czasu !migao im w przewicie wrd gazi, niepojtym sposobem cofao si jak gdyby ku wschodowi, a wdrowcy mogli teraz posuwa si do szybko. Ale wkrtce drzewa #znw zaczy gstnie wok nich, i to w miejscu, w ktrymz daleka las wydawa si rzadszy i mniej ni gdzie indziej spltany. Potem niespodzianie trafili na gbokie parowy, jakby koleinywyobione przez koa olbrzymich wozw lub fosy czyte zapadnite drogi z dawna nie uywane i zarose kolczastymi chaszczami. Parowy te najczciej przecinay im drog tak, e nie chcc zboczy z wytknitego kierunku, musieli w nie zstpowa, a pniej !wdziera si znowu pod gr, "co byo uciliwe i trudne dla kucykw. Ilekro zapuszczali si w parw, zbite zarola i skbione zielska stawiay %opr, jeeli chcieli i w lewo, rozstpoway si natomiast, kiedy skrcali w prawo; musielite zawsze przedziera si do dugo dnem jaru, nim "znaleli moliwo wydostania "si na jego drugi brzeg. Ilekroza wychodzili z parowu, zanurzali si w gstszy jeszcze i ciemniejszy las. Stale!te co przeszkadzao i w !lewo i pod gr, zmuszajc ichdo zbaczania w prawo i schodzenia w d. Po godzinie czy moe dwch stracili zupenie orientacj, ale pewni byli, e od dawna nie posuwaj si w kierunku !pnocnym. Odcignito ich z obranego szlaku, wytknito inny, na poudnio-wschd - nie ku skrajowi lasu, lecz w jego gb. Pnym popoudniem z trudem i mozoem zleli w parw szerszy i gebszy ni wszystkie poprzednie. ciany !mia tak strome i zaronite, e nie byo mowy o !wspinaczce w gr; ani cofn si, ani naprzd pj nie mogli, chyba e porzuciliby tutaj kucyki i bagae. Jedyna moliwa droga wioda dnem parowu w d. Pod nogami mieliyli na 0 rkPLKsjk&k{AgBpL c, ci,q5 c," c/-- c-/8HB-teraz grunt mikszy, miejscami nawet grzski; na zboczach pojawiy si strumyki i wkrtce ju wedrowali brzegiem potoku, ktry szemrzc sczy si wrd zielska. Nagle teren zacz gwatownie opada, a potok, teraz ju obfitszy, z pluskiem, wartko i haaliwie $pdzi w d. Hobbici znaleli si w gbi mrocznego wwozu, pod sklepieniem rosncych na jego wysokich brzegach drzew. !Czas jaki wlekli si wzdu potoku, gdy niespodzianie wynurzyli si z ciemnoci. Jakby w wylocie bramy ujrzeli przed sob znowu blask soca. Wydostajc si pod otwarte niebo stwierdzili, e zeszli lebem z wysokiego, stromego zbocza, nieomal "urwiska. U jego stp cigna !si szeroka dolina poronita traw i sitowiem, a w dali !wida byo przeciwlegy stok, prawie rwnie niedostpny. Zote przedwieczorne soce wypeniao sennym ciepem ukryty midzy dwiema cianami zaktek. Przez rodek, midzy dwoma szeregami starych wierzb, ciemna rzeka sczya leniwie bure wody; wierzby splatay nad ni korony, wierzby zwalone zagradzay ich nurt, wierzby rzucay na ni %tysice zwidych lici; ciepy, agodny wietrzyk lekko tchn#nad dolin, trzciny szeleciy, a gazki wierzbowe skrzypiay z cicha. - No, teraz wreszcie zaczynam rozumie, gdzie jestemy! - rzek Merry. - Zaszlimy w odwrotnym !kierunku, ni zamierzalimy. Tojest Wija! Pjd naprzd i zbadam teren. Wybieg w blask soneczny i znikn w wysokiej trawie. Po !chwili wrci z wiadomoci, e grunt midzy urwiskiem a !rzek wydaje si do pewny i!mona znale suche przejciaa na sam brzeg. !- Co wicej - doda - wzdu tego brzegu wida lady jak #gdyby cieki. Jeeli skrcimy w lewo i pjdziemy t ciek, pewnie w kocu dojdziemy na wschodni skraj lasu. - Pewnie! - rzek Pippin. - Chyba e ta cieka nie prowadzi a tak daleko i po prostu urywa si w jakim bagnie. Jak mylisz, kto wydepta ten lad i po co? !Rcz ci, e nie zrobi tego przez uprzejmo dla nas. Nauczyem si nieufnoci do tego lasu i wszystkiego, co tu yje, zaczynam te wierzy whistorie, ktre o nim opowiadaj. Czy masz bodaj "przyblione pojcie, jak dugo std bdzie trzeba i na wschd? - Nie - odpar Merry. - Nie mam pojcia. Nie wiem wcale, jak daleko std jest ujcie rzeki, nie wiem te, kto moe chodzi tdy tak czsto, e wydepta ciek wzdu !brzegu. Ale innej drogi, by si std wydosta, nie widz ani si nie domylam. Wobec tego ruszyli jeden za drugim, a Merry prowadzi ich ku wypatrzonej ciece. Wszdzie trzciny i trawy byy bujne i wysokie, miejscami !sigay ponad ich gowy; lecz cieka, gdy wreszcie na ni trafili, okazaa si atwa i wyrana; wia si po suchym gruncie, omijajc bagna i "kaue. Tu i wdzie przecina j strumyk spywajcy z lasw, pooonych wyej od rzeki, ale wszdzie w tych miejscach pnie drzew lub wizki chrustu tworzyy wygodne kadki. Hobbitom dokucza teraz upa.Chmary much przernych odmian brzczay im koo uszu, a popoudniowe soce pieko w plecy. W kocu "osoni ich niespodzianie lekki cie; ogromne siwe gazie !splatay si nad ciek. Z kadym krokiem jednak trudniej byo si posuwa naprzd. Jak gdyby senna ociao wypeza spod ziemi, lepia im si do ng, unosia si w powietrzu, ogarniaa gowy i oczy. Frodo spostrzeg, e broda mu opada!na piersi, a gowa chwieje si bezwadnie. Idcy przed nim Pippin pad na kolana. Frodo przystan. Usysza gos Merryego, ktry mwi: - Nic z tego. Nie pjd ani !kroku dalej, pki nie odpoczn.Musz si cho troch przespa. Pod wierzbami jest rzeko. Mniej much. Froda tkno ze przeczucie. - Naprzd! - krzykn. - Jeszcze nam nie wolno zasn.Najpierw trzeba si wydosta z lasu. Tamci jednak byli zbyt senni, eby zwaa na przestrogi. "Sam sta przy nich z ogupia!min, ziewajc i mruc oczy.Nagle Froda take opanowaa senno. W gowie mu si zakrcio. Dokoa zalega niemal zupena cisza. Muchy przestay brzcze. Tylko ledwie dosyszalny, miy szum,jakby nika melodia szeptanej piosenki, dolatywa spomidzy gazi sklepionych nad %ciek. Frodo unis cikie powieki i zobaczy nad sob schylon ogromn wierzb, !sdziw i omsza. Wydaa mu"si olbrzymia, a jej rozoystekonary sigay ku niemu jak chciwe ramiona o stu doniachi tysicach dugich palcw; skaty, kolawy pie zia szerokimi szczelinami, ktre trzeszczay z cicha, ilekro #poruszyy si gazie. Licie migocce na tle sonecznego nieba olniy wzrok Froda. #Potkn si i run w traw. "Merry i Pippin powlekli si parkrokw dalej i pooyli, !opierajc plecy o pie wierzby.Drzewo koysao si i skrzypiao, a za sennymi hobbitami szpary rozwieray si w pniu, jakby zapraszajc !do wntrza. Popatrzyli w gr na szare i zielone licie, drce w rozwietlonym powietrzu i piewajce cicho. !Zamknli oczy i wydao im si,$e sysz sowa pieni, sowa kojce, opowiadajce o !wodzie i nie. Poddali si ich urokowi i zapadli w gboki sen u stp olbrzymiej siwej wierzby. !Frodo lec na ciece przez !chwil walczy ze snem, ktry go obezwadnia. Wreszcie przemg si i z wysikiem !wsta. Nie zdoa si jednak oprze pokusie chodnej wody.- Poczekaj na mnie, Samie - mrukn. - Musz cho na minut zanurzy stopy w rzece. "Na p przytomny posun si naprzd, obchodzc wierzb od strony rzeki w miejscu, gdzie wielkie, krte korzenie wysuway si ku wodzie, niby skate, mae smoki peznce do wodopoju. Siad okrakiem na jednym z tych korzeni, plusn rozpraonymi stopami do chodnej, brunatnej wody -i nagle on take zasn, oparty plecami o drzewo. Sam usiad i skrobic si po gowie ziewn szeroko. By $strapiony. Wieczr si zblia, a gwatowna senno, ktra napada ca kompani, wydaa mu si podejrzana. - Jest tu jaka inna przyczyna!- szepn do siebie - nie tylko soce i upa. Nie podoba mi si to wielkie stare drzewo, nie mam do niego zaufania. Jak to piewa! A wci o spaniu. Nic dobrego z tego nie wyniknie. Dwign si z trudem i powlk, eby zobaczy, co porabiaj kucyki. Stwierdzi, e dwa odbiegy ciek daleko naprzd; zapa je i sprowadzi z powrotem, i w tym momencie usysza dwa dziwne odgosy: jeden gwatowny, drugi agodny, lecz wyrany. Pierwszy - to #by pluski, jakby co cikiegowpado do wody. Drugi przypomina szczk zamka w zatrzaskiwanych drzwiach. Sam skoczy na brzeg rzeki. Frodo by ju w wodzie, ale tu przy brzegu; ogromny korze obejmowa go i wciskaw gb, on jednak wcale si nie broni. Sam chwyci go za kurtk i wycign spod korzenia, potem wyholowa na traw. Niemal natychmiast !Frodo ockn si, zakaszla, wykrztusi wod z garda. - Czy wiesz, Samie - powiedzia wreszcie - e to niegodziwe drzewo wrzucio mnie do rzeki? Czuem dobrze. Ogromny korze oplta mnie i zepchn. - nio si panu pewnie - rzek Sam. - Nie trzeba sadowi si w takim miejscu, kiedy sen ogarnia. - A co z tamtymi dwoma? !Ciekawym, co im si przynio?Obeszli drzewo i wtedy dopiero Sam zrozumia, co to za szczk sysza przed "chwil. Pippin znikn. Szpara w pniu, przy ktrej lea, zamkna si tak, e nie zostao ani znaku. Merry by wpotrzasku: druga szpara !zacisna si obejmujc go w pasie; nogi sterczay mu na !zewntrz, reszta ciaa tkwia we wntrzu pnia, a krawdzie dziupli trzymay j niby kleszcze. Frodo i Sam zaczli najpierw wali piciami drzewo w tym miejscu, gdzie by uwiziony Pippin. Potem gorczkowo jli !szarpa paszcz wchaniajc"biedaka Merryego, usiujc jrozewrze. Wszystko jednak na prno! - Co za haniebny przypadek! -krzykn wzburzony Frodo. - Czemu nie zostalimy w ustroni! I kopn wierzb z rozmachem, bez litoci dla wasnej nogi. Ledwie dostrzegalny dreszcz "przebieg przez pie w gr ku$koronie lici, ktre zadray i zaszeleciy, lecz teraz ich gos zabrzmia jak cichy, odlegy wybuch miechu. - Nie mamy chyba siekiery w naszych tobokach? - spyta Sam. - Wziem ze sob may czekanik do rbania drzewa na ognisko - odpar Frodo. - Nie na wiele si zda. - Chwileczk! Zawoa Sam, jakby wzmianka o ognisku !natchna go jakim pomysem.- Moe by ogie co tu poradzi? - Moe - z powtpiewaniem !rzek Frodo. - Udaoby si nampewnie upiec Pippina ywcem. - Moglibymy na pocztek sprbowa, czy drzewo zlkniesi i nie ustpi z blu - zapalczywie tumaczy Sam. - !Jeeli nie popuci, zwal je, chobym mia gry pie wasnymi zbami. Pobieg do kucw i w mig wrci z krzesiwem i czekanikiem. Szybko zgarnli such traw, !licie, okruchy kory, chrustu i poamanych patykw. Usypali stos tu pod drzewem, ale jak najdalej od dwch winiw. Ledwie Sam skrzesa iskr na !hubce, sucha trawa zaja si ogniem, buchny w gr pomienie i dym. Gazie zatrzeszczay. Drobne piekcepalce ognia zmacay such i spkan kor sdziwego drzewa. Wierzba od korzeni po czub zadygotaa. Zdawao si,!e licie w grze sykny z "blu i gniewu. Merry krzykn, a z wntrza pnia doby si stumiony jk Pippina. - Zgacie ogie! Zgacie! - woa Merry. - Przetnie mnie $na p, jeeli nie posuchacie. Tak powiedziaa. - Co? Kto powiedzia? !- Zgacie! Zgacie! - baga Merry. Wierzba gwatownie #zakoysaa gaziami. Szum si"rozleg, jakby wiatr si zerwai nis poprzez gazie wszystkich drzew wkoo coraz"dalej; rzekby kto, e cisnli kamie w upion wod i gniew marszczy morze lasu nad ca dolin. Sam kopniakiem rozrzuci mae ognisko i zadepta ar. Frodo tymczasem, nie bardzo wiedzc, dlaczego tak robi i co sobie po tym obiecuje, wybieg na ciek wrzeszczc: Na pomoc! Na pomoc! Nie sysza prawie wasnego przeraliwego krzyku, bo ledwie sowa wyfruway z jego ust, gdy wiatr huczcy wrd wierzb porywa je i topi w szumie lici. Frodo by zrozpaczony. Straci gow i nie widzia ratunku. Nagle stan. Czy mu si wydao, czy te naprawd kto odpowiedzia na jego "woanie? Z daleka, z gbi lasudolatywa jaki gos; Frodo "odwrci si i wsucha; nie mg duej wtpi: kto #piewa. Gboki radosny gos piewa wesoo i beztrosko, ale bez sensu: Hej dol, merry dol, ...dzi-dzi-li-dzi-dillo! Ding i dong, hop w snop - wierzbo wydziwillo! Tom Bom, zuch ten Tom, Tomek Bombadillo! "Na p z nadziej, na p ze strachem, e zjawi si nowe niebezpieczestwo, Frodo i !Sam zamarli na ciece. Nagle, po tej kaskadzie niedorzecznych - jak im si zdawao - dwikw, gos "wzbi si dononie i wyranie sowami takiej oto pieni: Hej, chod, merry dol, derry - serce skacze, Lekko chodzi wiatr - upierzony szpaczek, A tu koo wzgrza lnica w blaskach soca Na powiat gwiezdn w progu czekajca Moja pikna pani, Rzeki crka moda !miglejsza ni witka i czystsza ni woda. Stary Bombadil - od drzewa do drzewa - Niosc wodne lilie skacze i tak piewa: Hej, chod, merry dol, derry dol... jak modo! #Zociutka, ciutka - o ZotaJagodo! Wierzba Staruszeczka ju gazki zblia, !Tom si bardzo pieszy, bo siwieczr zblia. Tom z liliami skacze od drzewa do drzewa - Hej, chod, derry dol dong - syszcie, jak piewa! Frodo i Sam stali jak urzeczeni.Wiatr ucich. Licie znw zwisy spokojnie ze sztywnych gazi. Nowy wybuch pieni i nagle w tanecznych podskokach wynurzy si spord sitowia stary, pognieciony kapelusz z wysok gwk i z dugim niebieskim pirem zatknitym za wstk. Jeszcze jeden podskok - i ukaza si czowiek - czy moe kto bardzo do czowieka podobny. Kto wikszy i ciszy ni hobbici, lecz mniejszy, ni bywaj zazwyczaj ludzie; haasowa wszake co najmniej jak czowiek, przytupywa tgimi nogami obutymi w ogromne te butyi gna przez trawy i trzciny jak krowa do wodopoju. Ubrany by w niebieski kubrak i mia dug kasztanowat !brod. Niebieskie oczy iskrzyy si jasno, twarz bya rumiana jak dojrzae jabko, lecz !miech rysowa na niej siatk wesoych zmarszczek. W rku #nis na szerokim liciu jak na tacy bukiecik lilii wodnych. - Na pomoc! - krzyknli Frodo i Sam biegnc na spotkanie nieznajomego z rozpostartymi ramionami. !- Ho! Ho! Spokojnie! - zawoa czowieczek podnoszc jedn "rk. Stanli jak wryci. - No, co tam, malcy? Gdzie to tak pdzicie sapic niczym miechy? Co si tu dzieje? Czy wiecie, kim jestem? Tom Bombadil. Powiedzcie, co si wam przydarzyo. Tom si bardzo spieszy. A nie zgniecie moich lilii. - Wierzba chwycia moich przyjaci! - krzykn bez tchu Frodo. - Pan Merry uwiziony w dziupli! - krzykn Sam. - Co takiego? - zawoa Tom Bombadil podskakujc wysoko. - Stara wierzba pata figle? !Nic gorszego si nie stao? No,poradzimy na to zaraz. Znam jej piosenk. Stara, siwa wierzba! Zamro jej szpik w $kociach, jeli si nie uspokoi. Tak jej zapiewam, e korzenie trzasn, taki wicher rozkoysz, e jej licie i gazie opadn. Starucha! "Ostronie pooy swoje lilie na trawie, podbieg do drzewa.Wwczas zobaczy nogi Merryego sterczce jeszcze na zewntrz: reszt ju !wierzba wcigna do dziupli. Przyoy usta do szpary w pniu i zanuci cichutko. Hobbici nie mogli dosysze sw, ale Merry najwidoczniej "si oywi, bo wierzga teraz gwatownie. Tom odskoczy, uama zwisajc ga i #zacz ni chosta wierzb. - Wypu ich, starucho! - mwi. - Co sobie mylisz? Niepotrzebnie si zbudzia. $Jedz ziemi! Dr gboko! Pij !wod! pij! Bombadil do ciebie przemawia. Potem chwyci Merryego za nogi i wycign go przez rozszerzon nagle szpar. !Rozleg si trzask pkajcej kory i rozwara si druga szpara; Pippin wyskoczy tak ywo, jakby go kto z wntrza pnia wypchn kopniakiem. Potem obie szpary"znw si zamkny z oskotem.Dreszcz przebieg po drzewie !od korzeni po koron i zalega cisza. - Dzikujemy! - powiedzieli hobbici, wszyscy po kolei. Tom Bombadil wybuchn miechem. - A teraz, mali przyjaciele - !rzek schylajc si, eby im zajrze w oczy - pjdziecie ze mn do mojego domu. St czeka zastawiony t mietan, plastrami miodu, biaym chlebem i masem. Czeka te Zota Jagoda. Bdzie do czasu na wszystkie pytania, gdy sidziemy do wieczerzy. Idcieza mn, a wycigajcie nogi, jak umiecie. To rzekszy Tom podnis z trawy swoje lilie, skin hobbitom rk i pobieg w tanecznych podskokach !ciek ku wschodowi, wci wypiewujc bardzo gono, lecz od rzeczy. Hobbici tak byli zdumieni i radzi z ocalenia, e bez sowaruszyli za nim, jak mogli !najspieszniej. Nie do jednak szybko, bo wkrtce Tom znikn im z oczu, a piew dolatywa do ich uszu coraz cichszy i coraz odleglejszy. $Nagle gos znw si przybliy w dononym okrzyku. Hopsa w czysty nurt Wii, hopsa, byle dalej! Tom was, chopcy, prowadzi i wieczk zapali. "Soce wkrtce ju zajdzie - id nogami mieliyli na 0 rkPLKsjk&k{AgB c7. 4%. c. c"/w$M c//b c/&:v.K0mrok was omota. Gdy nocy cie zapadnie - otworz si wrota, Skro przez szyby zamruga pomyk migotliwy, Nie bjcie si olszyny ani wierzby siwej, Nie bjcie si korzeni - Tom idzie przed wami - Hopsa, hej merry derry... zaczeka przed drzwiami. Potem nie usyszeli ju nic wicej. Niemal natychmiast soce zapado za drzewa poza plecami wdrowcw. Wspomnieli skosne wieczorne promienie lnice na wodzie Brandywiny i okna Buckleburga!odbyskujce setk wiate. Dugie cienie przeciy #ciek, pnie i gazie drzew "schyliy si nad ni, czarne i !grone. Biaa mga podniosa $si i skbia nad powierzchni"rzeki i rozsnua wrd korzeni u jej brzegw. Z ziemi, spod ng hobbitw, wstaway siwe opary i rozpyway si w gstniejcym szybko zmierzchu. Teraz ju z trudem %rozrniali ciek, zmogo ich zmczenie. Nogi ciyy jak oowiane. Po obu stronach przez zarola i sitowie przebiegay jakie dziwne, nieuchwytne szmery, a gdy hobbici podnosili wzrok w gr, ku blademu niebu, majaczyy im w oczach osobliwe skate twarze, ciemne i ponure w pmroku, wyzierajce z wysokich brzegw i ze skraju lasu. !Wydao si hobbitom, e caa ta kraina jest nierzeczywista, e wdruj mozolnie przez wiat zowrogiego snu, z ktrego nie ma przebudzenia. !Nogi niosy ich coraz wolniej i wanie ju ustawali, gdy spostrzegli, e teren zaczyna si agodnie wznosi, a woda w rzece szemra. W miejscu, gdzie rzeka spadaa z niezbyt wysokiego progu, pord ciemnoci perlia si biaa piana. Niespodzianie wyszli spomidzy drzew i zostawili "mg za sob. Wydostali si z lasu na rozleg, falist przestrze traw. Rzeka, tutaj wska i bystra, z wesoym pluskiem biega na ich spotkanie, byskajc tu i wdzie odbiciem gwiazd, ktreju wzeszy na niebie. Poczuli pod stopami traw !gadk i nisk, jakby koszonczy strzyon. Korony drzew na skraju lasu byy przycite regularnie na ksztat $ywopotu. cieka saa si std rwna, dobrze utrzymana, obrzeona kamieniami. Prowadzia limakiem pod gr na trawiasty kopczyk, szary w bladym wietle gwiadzistej nocy. Na przeciwlegym stoku, wci jeszcze wysoko nad nimi, mrugay jasne okna "jakiego domu. cieka zbiega#w d, potem znw wspia siku wiatom po agodnym, dugim zboczu porosym muraw. Nagle z otwierajcych si drzwi wypyn szeroki snop promieni. Dom Toma Bombadila czeka ich na stoku nastpnego pagrka. Za nim !nagi i szary teren opada dostromo, a dalej na wschd od ta nieba odbijay czarne sylwety Kurhanw. I hobbici, i kuce przyspieszyli kroku. Pozbyli si od razu co najmniej poowy zmczenia i strachu. Hej! Bywajcie, wesoo, hop! - pozdrawiaa ich z daleka ju pie. Hej tam, hop, merry dol dong -stratujmy muraw! Hobbity i koniki wszak lubi zabaw. Umiejemy si setnie - zapiewamy chrem. A potem inny jeszcze gos, mody i odwieczny zarazem, !jak ywe rdo, jak radosny piew wody spywajcej w nocz blasku grskiego poranka, zadwicza srebrzycie na powitanie goci: Zapiewajmy wesoo, zapiewajmy w chrze - O socu i o gwiazdach, mgach, deszczu, wichurze, O promyku na pczkach i na pirkach rosie, O wietrze na pagrku i dzwonkach we wrzosie, O sitowiu nad stawem, o liliach na wodzie, O Tomie Bombadilu i Zotej Jagodzie. Przy wtrze tych sw hobbici!stanli w progu domu i obja ich zocista fala wiata. Rozdzia 7 W domu Toma Bombadila Czterej hobbici przekroczyli szeroki kamienny prg i "zatrzymali si olnieni. Byli w "dugiej, niskiej sali, jarzcej si wiatem lamp, ktre zwisay od belek stropu. Na ciemnym, gadkim stole paliy si wysokie te wiece. !W gbi, twarz zwrcon ku wejciu, siedziaa w fotelu kobieta. Dugie jasne wosy spyway jej na ramiona, sukni miaa zielon, koloru modego tataraku, osypan srebrnym pyem jak ros, cignit zotym pasem splecionym z lilii i wysadzanymbladoniebieskimi kamieniami naksztat niezapominajek. U jej stp w ogromnych zielonych "glinianych misach koysay si lilie wodne, a ona sama "zdawaa si krlowa pord jeziora. - Wejdcie, mili gocie! - powiedziaa, a hobbici poznali !srebrzysty gos, ktrego piew przedtem syszeli. Niemiao posunli si par krokw #naprzd i zoyli niski ukon, zaskoczeni i zakopotani, jak kto, kto zapuka do wiejskiejchaty z prob o szklank wody, a znalaz si przed $pikn, mod krlow elfw, ustrojon w ywe kwiaty. Nim zdobyli si na jakie sowo, kobieta lekko przeskoczya nad misami lilii i ze miechem !podbiega do goci; suknia jej !w biegu szelecia mikko, jakwietrzyk w zioach kwitncych na brzegu rzeki. - Wejdcie, moi mili! - powiedziaa ujmujc Froda za %rk. - miejcie si i weselcie! Jestem Zota Jagoda, crka Rzeki! - Mina ich lekkim krokiem, zamkna drzwi, "odwrcia si twarz do sali, rozpostara szeroko ramiona. -Niech noc zostanie za zamknitymi drzwiami - rzeka. - Bo moe wci jeszcze lkacie si mgy i !cieni drzew, i gbokiej wody, i nieoswojonych stworze. Nie "bjcie si niczego! Dzisiejszej nocy jestecie pod dachem Toma Bombadila. Hobbici patrzyli na ni w zachwycie, ona z umiechem przyjrzaa si nawzajem kademu z nich po kolei. - Pikna pani! - przemwi wreszcie Frodo, ktrego ogarna jaka nie znana dotychczas rado. Sta urzeczony tak, jak nieraz, gdy!sucha czarodziejskiego gosuelfw; lecz urok, ktry nim teraz zawadn, by inny: napenia rozkosz mniej ostr i mniej wznios, lecz $gbsz i blisz miertelnemusercu; by cudowny, ale nie obcy. - Pikna pani! - powtrzy Frodo. - Teraz wreszcie lepiej rozumiemy rado, ukryt w #pieni, ktr zasyszelimy w drodze. Ni witka wierzby miglejsza, czystsza ni woda, Trzcino nad stawem, o Rzeki creczko moda! O wiosno, o poro lata i znw wiosno, Wietrze nad wod, listki miejce si gono! "Urwa nagle, zajkn si ze zdumienia, e niespodzianie dla samego siebie przemawia takim jzykiem. Ale Zota "Jagoda rozemiaa si wesoo. - Witajcie! - rzeka. - Nie wiedziaam, e mieszkacy Shireu znaj tak sodk mow. Ale ty jeste, jak widz, przyjacielem elfw: zdradza ci blask oczu i dwik gosu. Jake mie spotkanie! Sidcie i poczekajcie na pana tego domu. Wkrtce si zjawi, opatruje teraz wasze zmczone kucyki. Hobbici chtnie usiedli na niskich, wyplatanych trzcin krzesekach, a Zota Jagoda #zakrztna si okoo stou. Wodzili za ni wzrokiem, bo widok smukej postaci i zwinnych ruchw napenia im serca cichym weselem. Gdzie spoza domu dolatywa piew. %Pord licznych diri do, miri$do, ring, ding, dillo owili uchem powtarzajce si sowa: Stary Tom Bombadil to kompan milutki, Ma niebieski kabacik i te ma butki. - Pikna pani - zagadn po !chwili Frodo - jeeli to pytanienie wydaje ci si zbyt niedorzeczne, powiedz mi, kimjest waciwie Tom Bombadil. - Sob - odpara z umiechem Zota Jagoda przerywajc na chwil swoje zajcia. Frodo spojrza na ni pytajco. - Jaki taki, jakim go widzisz -odpowiedziaa na to spojrzenie. - Jest panem lasu, wody i wzgrz. !- A wic do niego naley caa ta dziwna kraina? !- Och, nie! - odpara i umiechznikn z jej warg. - To byoby doprawdy zbyt cikie brzemi - dodaa cicho, jakby nie dla suchaczy. - Drzewa, trawy, wszystko co ronie i yje na tej ziemi, samo do siebie tylko naley. Tom Bombadil jest tutaj panem. Nikt jeszcze nie docign starego Toma, czy chodzi on po lesie, czy brodzi po wodzie,czy skacze po szczytach pagrkw, za dnia ani w nocy. Tom Bombadil nie zna strachu. Jest tu panem. !Drzwi si otwary i wszed TomBombadil. Zdj kapelusz, na bujnych kasztanowatych wosach mia wieniec z jesiennych lici. Ze miechem podszed do Zotej Jagody i wzi j za rk. - Oto moja liczna pani - "rzek kaniajc si hobbitom -moja Zota Jagoda w srebrze i zieleni, przepasana kwiatami. Czy st ju nakryty? Widz #mietan i mid, biay chleb i maso, mleko, ser, zioa i dojrzae jagody. Czy to wam wystarczy? Czy kolacja gotowa? - Tak - odpowiedziaa Zota Jagoda. - Ale moe gocie jeszcze niegotowi? #Tom klasn w rce i zawoa: - Tomie, Tomie! Gocie s znueni, a ty omal nie zapomnia! Chodcie za mn, przyjaciele, Tom pomoe wam "si odwiey. Umyjcie brudne rce, opuczcie uznojone twarze. Zrzucicie zabocone paszcze i przeczeszecie zmierzwione wosy. Poszli za nim krtkim korytarzem, ktry skrci zaraz ostro. Znaleli si w niskiej izbie o spadzistym stropie (bya to, jak si zdawao, mansardowa przybudwka w pnocnym szczycie domu). Kamienne ciany niemal cakowicie giny pod zielonymi plecionkami i tymi zasonami. Podog z pyt wysypano wieym tatarakiem.Pod jedn cian leay cztery grube materace, a na #nich nienobiaa pociel. Pod #drug, na dugiej awie, stay wielkie gliniane misy i brunatnedzbany, pene wody zimnej albo gorcej, do wyboru. Przy kadym posaniu przygotowano mikkie zielone pantofle. Wkrtce przyjaciele, umyci i orzewieni, zasiedli u stou, parami z kadej strony, a Zota Jagoda i pan domu zajlimiejsca na dwch kocach. Wieczerza trwaa dugo i byawesoa. Czterej gocie jedli tak, jak tylko wygodzeni hobbici potrafi, mimo to niczego nie zabrako. Napj w kubkach wyglda jak czysta zimna woda, lecz rozgrzewa !serce i gardo jak wino. Gocieani si spostrzegli, gdy ju piewali radonie, bo piew wyda si atwiejszy i naturalniejszy ni zwyka mowa. Wreszcie Tom i Zota Jagoda wstali i szybko sprztnli ze #stou. Gociom zalecili siedziespokojnie w fotelach i podsunli stoeczki pod ich znuone stopy. W obszernym kominku zapon ogie, tak sodko pachncy, jakby we rzucono gazie jaboni. Gdy sala bya ju uporzdkowana, zgaszono wszystkie wiata z wyjtkiem jednej lampy i dwch wiec, rozstawionych na dwch kracach pki nad kominkiem. Zota Jagoda stana przed gomi ze wiec w rku yczc im dobrej nocy i gbokiego snu. - Moecie spa spokojnie - powiedziaa - a do rana. Nie zwaajcie na nocne haasy. Przez nasze drzwi i okna nie przedostanie si nic prcz blasku ksiyca i gwiazd, prcz podmuchu od gr. Dobranoc! Wysza lnic i szeleszczc "sukni. Syszeli jej kroki tak, jak w ciszy nocnej syszy si szmer strumyka !odpywajcego agodnie z gr po chodnych kamieniach. Tom chwil jeszcze siedzia w !milczeniu z gomi, a kady z nich usiowa zdoby si na "odwag i zada ktre z wielu pyta cisncych si na usta od pocztku wieczerzy. Sen ju klei powieki. W kocu odezwa si Frodo: - Czy usyszae moje woanie, czy te przypadek sprowadzi ci do nas w najwaciwszym momencie? Tom wzdrygn si, jakby go zbudzono z przyjemnych snw.- Co? - spyta. - Czy syszaem twoje woanie? Nie,nic nie syszaem, byem zajty piewem. Sprowadzi mnie do was przypadek, jeli tak chcecie go nazwa. Nie odbyo si to wedug mojego planu, chocia was oczekiwaem. Doszy mnie "wieci o was i wiedzielimy, ejestecie w drodze. Zgadywalimy, e przyjdziecie niezadugo nad rzek. Wszystkie cieki prowadz nad Wij. Stara, siwa wierzba to synna piewaczka; nieatwo maym ludkom !unikn jej chytrych puapek. Ale tom mia tam swoje sprawy, w ktrych stara wierzba nie mie mu przeszkadza. Tom kiwn gow, jakby go znowu sen zmorzy, zacz jednak nuci cichym gosem: "Mam tutaj zbiera licie i rwa wodne lilie, $Biae lilie, by piknej pani si podoba, Ostatnie lilie, ktre z daleka od zimy $U stp jej bd kwitn, pki nieg nie staje. Rokrocznie z kocem lata zrywam dla niej lilie W wodzie czystej jak krysztanad brzegami Wii; Tam pierwsze kwitn z wiosni ostatnie widn. "Kiedy tutaj znalazem pikn crk Rzeki, liczn Zot Jagod, w szumicym sitowiu. Jake piknie piewaa, jak bio jej serce! "Podnis powieki i spojrza na hobbitw z niespodzianie bkitnym byskiem w oczach: I tak dla ciebie lepiej - bo ja ju nie bd !Wicej brodzi po grzskich i lenych mokradach, Kiedy rok si starzeje... Nie bd te mija Domu Wierzby Staruchy po tej stronie wiosny, Pki wiosna wesoa, pki w swej urodzie Crka Rzeki nie zejdzie, by kpa si w wodzie. Znw umilk, lecz Frodo nie mg si powstrzyma od jednego jeszcze pytania, na ktre najgorcej pragn odpowiedzi. - Powiedz nam co o starej wierzbie - rzek. - Co to za jedna? Nigdy o niej dotychczas nie syszaem. - Nie! - krzyknli rwnoczenie Merry i Pippin, podrywajc si nagle. - Nie mw tego! Przynajmniej nie teraz, przed noc! - Macie racj - odpar Stary Tom. - Teraz pora na odpoczynek. Pewnych historii #nie naley sucha, pki cie !ley nad wiatem. Przepijcie "si do biaego dnia, zcie gowy na poduszkach. Nie zwaajcie na haasy nocne! "Nie lkajcie si siwej wierzby! $Z tymi sowami cign w d lamp, zdmuchn j, a potem"niosc wiec w kadej rce, wyprowadzi hobbitw z sali. Materace i poduszki okazay si mikkie niby puch, koce !byy z biaej weny. Zaledwie si uoyli na swoich !posaniach, ledwie nacignli na siebie lekkie nakrycia, posnli wszyscy. #Pord najgbszej nocy ni si Frodowi sen bez wiate. Potem zobaczy wschodzcy !ksiyc, a w bladej powiacie zamajaczya czarna skaa i !ziejcy w jej cianie sklepionyotwr niby ogromna brama. Zdawao si Frodowi, e si wznosi w gr i ponad ska #widzi, e ciana jest czci !piercienia gr, otaczajcych rwnin, a porodku rwniny sterczy kamienny szczyt niby potna wiea, ktrej nie zbudoway jednak niczyje !rce. Na szczycie sta starzec.Ksiyc wznoszc si na niebie zawis na chwil nad jego gow, a biae wosy zalniy w podmuchu wiatru. Z #dou, od rwniny, wzbijay si dzikie wrzaski i wycie wilczego stada. Nagle ogromny cie, jakby rozpostartych "skrzyde, przesun si przez tarcz ksiyca. Czowiek #podnis ramiona i z rdki, ktr trzyma w rku, wystrzelia byskawica. Olbrzymi orze zniy si w $locie i unis go z sob. Gosy z rwniny zaszlochay, wilki zawyy aonie. Szum si zerwa, jakby wichury, a w !nim zadwicza ttent kopyt mkncych galopem od wschodu. Czarni Jedcy - #pomyla Frodo i zbudzi si z echem ttentu pulsujcym jeszcze w mzgu. Zada sobie w duchu pytanie, czy odway si jeszcze kiedykolwiek opuci schronienie kamiennych cian tego domu. Lea bez ruchu, wsuchany w noc, ale byo ju teraz zupenie cicho, wic wreszcie "hobbit obrci si na drugi bok!i znw usn czy moe raczej zawdrowa w wiat innych !snw, ktrych nie zapamita do rana. U jego boku lea Pippin pogrony w miych !marzeniach, lecz nagle co si w nich chyba odmienio, bo #picy poruszy si z jkiem. Ockn si gwatownie, a moe tak mu si tylko !zdawao, lecz sysza wci jeszcze w ciemnociach haas,!ktry zakci mu poprzednie 0 rkPLKsjk&k{Ap cy0 d c0eY c?1"U c1.K c2^97h2marzenia: krk, krk, krk - trzeszczenie gazek na wietrze, palce gazi obmacujce ciany i pukajcedo okien: krk, krk, krk. Prbowa sobie przypomnie, czy w pobliu domu Toma !rosn wierzby. Nagle zdj go !strach, wydao mu si, e nie znajduje si w zwykym domu,lecz we wntrzu wierzby, i nasuchuje okropnego, suchego, skrzypliwego miechu, ktry szydzi z jego $nieszczcia. Siad w pocieli, ale poduszki mikko uginay #si pod jego rk, wic opad na nie z westchnieniem ulgi. Mia wraenie, e syszy dzwonice w uszach echo %sw: Nie bj si niczego! Nie zwaaj na nocne haasy! Moesz spa spokojnie do rana! I usn znowu. Merry pord spokojnego snu usysza nagle plusk wody; spywaa zrazu agodnie, potem zacza wzbiera niepowstrzymanie, a otoczya cay dom ciemnym, bezbrzenym jeziorem. Bulgotaa pod cianami, podnosia si z wolna, ale wytrwale coraz wyej. Uton!- pomyla Merry. - Woda przedostanie si do domu, a !wtedy uton. Wydao mu si, !e ley w mikkim, olizym $bagnie, wic zerwa si i trafistop na zimn kamienn pyt podogi. Przypomnia #sobie gdzie jest, pooy si zpowrotem. W uszach, a moe !tylko w pamici zadwiczay mu sowa: Przez nasze drzwi iokna nie przedostanie si nic prcz blasku ksiyca i gwiazd, prcz podmuchu od !gr. agodny powiew poruszyfirankami. Merry odetchn gboko i usn znowu. Sam nie pamita z tej nocy "nic prcz tego, e przespa j rozkosznie - o ile koda moe odczuwa rozkosz. Zbudzili si wszyscy czterej jednoczenie w blasku "poranka. Po izdebce krci si Tom gwidc jak szpak. Kiedy%usysza, e gocie ruszaj si$w kach, klasn w donie i #krzykn: - O hej! Miri do, diri do! Wstawajcie najmilsi! - Rozsun te zasony i hobbici przekonali si, e kryy one okna w dwch przeciwlegych cianach: od wschodu i od zachodu. Zerwali si rzecy. Frodo pobieg do wschodniego okna iujrza ogrd warzywny siwy odrosy. Nieomal pewien by, e !zobaczy muraw sigajc a pod ciany domu, stratowan kopytami koni. W rzeczywistoci rzd smukych tyczek oplecionych pdami fasoli zasoni mu widok na wiat. Tylko gr, w dali, dostrzeg szare kopuy wzgrzciemniejce na tle porannej zorzy. Ranek by przymglony, na wschodzie poza waem chmur, rozcignitych niby dugie pasma brudnej weny poplamionej na brzegach czerwieni, przebyskiwao %te wiato. Niebo wryo !deszcz, lecz dzie rozjania si szybko, a czerwone kwiatki fasoli lniy wrd wilgotnych zielonych listkw. Pippin wyjrza przez zachodnie okno na jezioro $mgie. Las gin w ich zasonie.Pippin mia wraenie, e spoglda z gry na pochyy dach chmur. Przecinaa go jak gdyby poduna fada czy wwz, nad ktrym oboki rozszczepiay si w tysice "pir i kosmykw: to bya dolinaWii. Na lewo od domu ze wzgrza spywa strumie i !nikn w mlecznym cieniu. Tu pod cian kwity kwiaty i cign si strzyony ywopot osnuty srebrzyst pajczyn, a za nim szarzaa niska trawa, pobielona kroplami rosy. Nigdzie w pobliu nie rosy wierzby. - Dzie dobry, weseli przyjaciele! - zawoa Tom otwierajc na ocie wschodnie okno. Powiao chodem, zapachniao "deszczem. - Myl, e soce dzisiaj nie zechce nam pokaza swojej twarzy. Chadzaem ju dzi daleko, przebiegem wszystkie wzgrza, od pierwszego brzasku wszyem wiatr i pogod, deptaem po mokrej trawie i skakaem pod mokrym niebem. Zbudziem Zot Jagod piewajc pod jej oknem, ale nic nie zdoa obudzi hobbitw o wicie. May ludek zrywa si noc ze snu, czuwa w ciemnociach, ale pi, gdy soce wstaje. "Ring, ding, dillo! Ocknijcie si wreszcie, przyjaciele! Zapomnijcie o nocnych "haasach. Ring, ding, dillo del! Najmilsi! Jeeli si pospieszycie, zastaniecie "niadanie na stole. Jeeli si "spnicie, dostaniecie traw i wod deszczow! Nie trzeba chyba zapewnia, e - chocia groba Toma nie brzmiaa bardzo powanie - hobbici pospieszyli si, potem "za nieprdko wstali od stou, a waciwie dopiero wtedy, "kiedy pmiski opustoszay. AniTom, ani Zota Jagoda nie dotrzymywali im przy niadaniu!towarzystwa. Syszeli tylko, eTom krzta si po domu, haasuje w kuchni, tupie na schodach biegajc to w gr, to w d i piewa to tu, to tam. Okno jadalni wychodzio na wschd, na spowita w mgydolin, i byo otwarte. Z nawisej strzechy kapay krople. Nim przyjaciele skoczyli niadanie, chmury na!niebie sklepiy si w szczelny strop i deszcz zacz pada prostymi, szarymi strugami, miarowo i wytrwale. Las ukry si cakowicie za ich szar gst zason. Kiedy tak patrzyli przez okno, !spyn skdsi z gry jak gdyby na mikkiej fali deszczu czysty gos Zotej Jagody. Nie rozumieli sw, ale byo dla !nich oczywiste, e to pie o deszczu, mia jak deszcz roszcy wysche pagrki, opowie o rzece dcej z gr ku morzu. Suchali z !rozkosz, a Frodo cieszy si !w gbi serca, bogosawic askaw niepogod, ktra odraczaa chwil poegnania ztym domem. Myl o wyjedzie ciya mu od momentu przebudzenia, teraz zrozumia, e przynajmniej tego dnia jeszcze nie bdzie musia wyrusza w dalsz drog. Wiatr dmcy gr od zachodu wznosi si, a chmury coraz gciejsze, coraz bardziej "nasike wod przetaczay sizlewajc deszczem yse gowy kopulastych pagrkw. Wok domu nie byo wida nic prczstrug deszczu. Frodo sta w pobliu otwartych drzwi i patrza, jak biaa wapienna cieka zamienia si w !mleczn strug i pienic si spywa ku dolinie. Zza naronika domu wybieg Tom Bombadil. Wymachiwa rkami, jakby odpdza deszcz - i rzeczywicie wydawa si zupenie suchy, gdy wskoczy przez prg, tylko buty mia #mokre. cign je i postawi w kcie przy kominku. Siad w najwikszym fotelu zwoujc hobbitw do siebie. - Zota Jagoda urzdza dzisiajpranie - rzek - i jesienne porzdki. Za mokro dla hobbitw, nieche sobie odpoczn, pki mona. W sam !raz dzie na dugie opowieci,na pytania i odpowiedzi, wic Tom pierwszy ma gos. Opowiedzia im wiele !niezwykych historii, a mwi jakby do siebie, lecz od czasu do czasu nagle podnosi na !nich oczy ywe i bkitne pod krzaczastymi brwiami. Czsto gos przechodzi w piew, nieraz te Tom zrywa si i taczy po pokoju. Opowiada o pszczoach i kwiatach, o zwyczajach drzew, o dziwnych stworach mieszkajcych w Starym Lesie,o zych i dobrych siach, o przyjacioach i wrogach, okrutnikach i poczciwcach, o tajemnicach ukrytych w lenych chaszczach. #Suchajc zaczli rozumie, e!las yje, niezaleny od nich, anawet poczuli si intruzami wrd wszystkich istot, dla ktrych las by domem. W tych opowieciach wci powracaastara wierzba i Frodo dowiedzia si o niej wszystkiego, co chcia wiedzie, a nawet troch wicej, bo nie bya to przyjemna historia. W sowachToma objawiy si w caej nagoci serca drzew, a take ich myli, czsto pospne i zowrogie, nabrzmiae nienawici do wszystkiego, co po ziemi chodzi wolne, !moe gry, rba, ama, pali, do niszczycieli i uzurpatorw. Stary Las nie !darmo nosi swoj nazw, by rzeczywicie bardzo stary, zachowa si jako szcztek rozlegych, zapomnianych dzipuszcz. Przetrway w nim dotd sdziwe drzewa, starzejce si rwnie wolno jak gry, pradziadowie dzisiejszych drzew, pamitajcy czasy, gdy las panowa na ziemi. W cigu nieprzeliczonych lat nasyciy si dum, zakorzenion !wiedz i przebiegoci. Ale adne z drzew nie byo tak grone jak siwa wierzba: sercejej bowiem sprchniao, podczas gdy siy pozostay !modziecze. Bya podstpna, !wadaa wiatrem, jej pie i jej wola rzdziy lasem po obubrzegach rzeki. Chciwa, posiwiaa dusza wierzby czerpaa moc z ziemi i rozpocieraa szeroko delikatne nici korzeni pod ziemi, a niewidzialne palce "lici w powietrzu, a ujarzmiacae krlestwo drzew - od muru a po Kurhany. Nagle opowie Toma porzucialasy i z biegiem modego strumienia poprzez perlce siwodospady, poprzez kamienie izwietrzae skay, midzy drobnym kwieciem ukrytym w trawie, po wilgotnych rozpadlinach powdrowaa a na Kurhany. Hobbici usyszeli oWielkich Kurhanach, o zielonych kopcach, o kamiennych koronach wieczcych pagrki, o jamach ziejcych midzy nimi. Usyszeli beczce stada owiec."Ujrzeli mury zielone i biae. Na pagrkach wznosiy si twierdze. Krlowie maych pastewek walczyli ze sob, a"mode soce byskao ogniem w czerwonych ostrzach ich nowych, krwioerczych mieczw. Byy zwycistwa i klski. Wiee paday, groby #pony, poary wzbijay si #pod niebo. Zoto pitrzyo si na trumnach zmarych krlw i krlowych, Kurhany kryy je w swoim wntrzu, za zatrzanitymi kamiennymi drzwiami, a wszystko zarosa trawa. Czas jaki pasy si tam owce, lecz wkrtce wydmy znw opustoszay. Z dalekich, ciemnych krain %nadciga cie i koci drgny w grobowcach. Po rozpadlinachzaczy si zjawia upiory Kurhanw, na ich zimnych palcach dzwoniy piercienie, !zote acuchy pobrzkiway w podmuchach wiatru. Kamienne korony sterczay z ziemi i w powiacie ksiyca lniy jak wyszczerbione poamane zby. Dreszcz !przej hobbitw. Pogoski o upiorach Kurhanw i o tym pustkowiu, cigncym si za Starym Lasem, dotary nawet do Shireu. Lecz aden w wiecie hobbit nie lubi tego rodzaju historii, choby ich sucha z daleka, przy miym kominku. Czterej przyjaciele nagle przypomnieli sobie to, o czym w radosnym nastroju tego domu nie myleli dotychczas: dom Toma Bombadila tuli si tu pod wysunitym ramieniem tych straszliwych wzgrz. Zerkajc ukradkiem jeden na drugiego, $krcili si niespokojnie i zgubilina chwil wtek opowieci. Kiedy go znowu pochwycili, Tom ju wedrowa po dziwnych krajach, poza granicami ich pamici i poza granicami tego, co wypeniao ich myli na jawie; mwi o czasach, kiedy wiat by wikszy, a morza sigay a po zachodnie wybrzee; ale i wwczas Tom chadza to tu, to tam, pod odwiecznymi gwiazdami, noc, gdy czuwali tylko praojcowie elfw. Nagle przerwa opowie i suchaczom wydao si, e !usn, bo spuci gow na !piersi. Siedzieli w milczeniu, w zachwycie; a wtedy jakby podczarem sw Toma wiatr ucich, chmury obeschy, "dzie zgas, noc nadcigna od wschodu i od zachodu, caeza niebo zajaniao od biaego wiata gwiazd. Frodo nie umiaby powiedzie, czy min jeden ranek i !wieczr, czy te wiele dni. Nie!czu godu ani zmczenia, nie czu nic prcz ciekawoci. Gwiazdy wieciy za oknami, cisza niebios otaczaa go dokoa. Wreszcie da wyraz temu zdumieniu i lkowi, ktrym go nagle przeja ta cisza. - Kim jeste, Mistrzu? - spyta. - Co takiego? - rzek Tom prostujc si w fotelu i byskajc oczyma w mroku. - Czy nie znasz mojego nazwiska? W nim caa odpowied. Powiedz mi, kim tyjeste, ty sam, bezimienny? Ale ty jeste mody, a ja - stary. Najstarszy, zwacie moje sowa, przyjaciele: Tom by tu wczeniej ni rzeka i drzewa; Tom pamita pierwszkrople deszczu i pierwszy #od. Tom budowa cieki "wczeniej ni Duzi Ludzie i bytutaj, kiedy przyszli Mali Ludkowie. By wczeniej ni krlowie i groby, i upiory Kurhanw. Kiedy elfy wdroway na zachd, Tom jutu by, zanim morza si cofny. Zna ciemno gwiezdnych nocy, gdy jeszczenie byo w nich strachu - zanim Czarny Wadca przyby spoza Granic. Jak gdyby cie przemkn za oknem. Hobbici ywo obejrzeli si, kiedy znowu zwrcili oczy na sal, zobaczyli w jej gbi Zot Jagod, ktra staa na progu #w aureoli wiata. Miaa w rku$wiec i osaniaa pomie od podmuchu, a blask przewieca!przez do, jak soce przez bia muszl. - Deszcz si skoczy - powiedziaa. - wiea woda pynie ze wzgrz pod gwiazdami. miejmy si i weselmy! - Jedzmy i pijmy! - zawoa Tom. - Dugie opowieci wysuszaj gardo. A pilni suchacze poszcz rano, w poudnie i wieczorem! Z tymi sowy zerwa si z fotela, podskoczy, chwyci z !pki nad kominkiem wiec i #zapali j od pomienia wiecy przyniesionej przez Zot "Jagod. Potem obtaczy st wokoo, da nagle susa przez prg i znikn. Wrci po chwili z du zastawion tac. Wraz ze Zot Jagod zabra si do nakrywania stou, a hobbici "przygldali si temu na p z zachwytem, na p ze miechem, bo Zota Jagoda bya urocza, a podskoki Toma niezwyke i zabawne. Kade z nich wykonywao jak gdyby wasny taniec, nie przeszkadzajc sobie wzajemnie, to wybiegajc z pokoju, to wracajc, to "okrajc st. Tym sposobem w mig przygotowali talerze, sztuce i pmiski, a sala "zajaniaa od wiec biaych i tych. Tom ukoni si gociom. - Prosimy na kolacj - powiedziaa Zota Jagoda. Dopiero teraz hobbici zauwayli, e pani domu ma nasobie sukni srebrn !przepasan bia szarf, a nanogach trzewiczki jakby z rybich usek; Tom natomiast "ubra si na niebiesko, w strjo kolorze spukanych deszczem niezabudek, tylko poczochy woy zielone. Kolacja okazaa si jeszcze lepsza ni poprzedniego wieczora. Hobbici pod urokiem opowiada Toma mogli zapomnie o obiedzie i podwieczorku, kiedy jednak wreszcie zasiedli do stou, powetowali sobie strat tak, jakby od tygodnia nic w !ustach nie mieli. Nie piewali, nie odzywali si nawet przez %do dug chwil, ca uwagpowicajc najpilniejszej sprawie. Po jakim czasie wszake, gdy pokrzepili serca i umysy, znw zapanowa przy stole wesoy gwar i miech. Po wieczerzy Zota Jagoda !piewaa im rne pieni, a wszystkie zaczynay si radonie na wyynach i !spyway agodnie w cisz; w tych cichych pauzach suchacze widzieli oczyma wyobrani jeziora, wody ogromne, jakich w yciu nie spotkali, a zagldajc w nie dostrzegali niebo i gwiazdy niby klejnoty w gbinie. Potem Zota Jagoda, tak jak poprzedniego dnia, yczya imdobrej nocy i odesza, zostawiajc hobbitw z Tomem przy kominku. Ale Tom wyzby si teraz sennoci i zasypa ich pytaniami. #Okazao si, e wie ju do duo o nich, o ich rodzinach, nawet o dziejach i poczynaniach ich ojczystego kraju, i to od czasw przez samych hobbitw nieledwie zapomnianych. Teraz jednak ju ich to nie dziwio; Tom !zreszt nie tai, e najnowszewiadomoci zawdzicza gwnie Staremu Maggotowi, ktrego uwaa, jak si zdawao, za osobisto znacznie waniejsz, ni sdzili hobbici. - Maggot chodzi po ziemi, !rce nurza w glinie, mdro ma w szpiku kosci, oczy zawsze otwarte - powiedzia Tom. Jasne te byo, e Tom utrzymuje stosunki z elfami i e jakim sposobem od Gildora dosta wieci o ucieczce Froda. Doprawdy, Tom wiedziatyle i tak przebiegle zadawa pytania, e Frodo ani si spostrzeg, gdy mu zwierzy !histori Bilba, wasne nadziejei obawy, szczerzej nawet ni !Gandalfowi. Tom kiwa gow i "byska oczami, kiedy usyszao Czarnych Jedcach. - Poka mi ten bezcenny akci mu poprzednie 0 rkPLKsjk&k{AgB4 c2 63@ c83s c3' c32 ca4Y>B 4Piercie! - rzek niespodzianie przerywajc Frodowi opowiadanie. I Frodo ku swemu zdumieniu od razu wycign z kieszeni $acuszek, odczepi Piercie ipoda Tomowi. Piercie jak gdyby urs !lec przez chwil na duej, niadej rce Toma. Nagle Tom podnis go do oka i wybuchn miechem. Na jednomgnienie hobbitom ukaza si widok zarazem przeraajcy i komiczny: jasne, bkitne oko byszczce w zotej oprawie. Potem Tom wsun Piercie na czubek maego palca i podnis go pod wiato wiecy. W pierwszym momencie hobbici nie spostrzegli w tym gecie nic niezwykego. W nastpnym - dech im zaparo z wraenia. Nie przestali widzie Toma! Tom znw si rozemia i !podrzuci Piercie w gr: !bysn w powietrzu i znik. Frodo krzykn, a Tom wychyli si z fotela i z !umiechem zwrci mu klejnot. Frodo przyjrza mu si z bliska, troch podejrzliwie - jak widz, ktry podczas przedstawienia poyczy !kuglarzowi swoj wasno. Toby ten sam Piercie, a przynajmniej nie zmieni wygldu ani wagi: Frodowi zawsze wydawa si dziwnie ciki. Co wszake kusio hobbita, eby si jeszcze upewni. Troch moe rozdranio go zachowanie Toma, ktry tak zlekceway przedmiot, uznany przez "Gandalfa za mierteln grob.Frodo wic doczeka sposobnej chwili, kiedy rozmowa znw si oywia, a Tom rozpowiada jak niedorzeczn histori o borsukach i borsuczych obyczajach - i wsun Piercie na palec. Merry zwrci wanie ku niemu twarz, eby o co zapyta, i wzdrygn si !tumic okrzyk. Frodo ucieszysi (w pewnym sensie): nie odmieniono mu Piercienia! Merry patrza ogupiaym wzrokiem wprost na jego foteli najoczywiciej go nie widzia. Frodo wsta i bezszelestnie cofn si od kominka w stron drzwi wejciowych. !- Eje, Frodo! - krzykn Tom spogldajc na niego doskonale widzcymi, bystrymioczyma. - Ej! Chod no tutaj! Dokd si wybierasz? Stary Tom Bombadil jeszcze nie olep. Zdejmij twj zoty "Piercie. Twoja rka jest bez niego o wiele adniejsza. Wracaj! Daj spokj figlom i siadaj przy mnie. Musimy jeszcze troch pogawdzi i pomyle o jutrze. Tom chce !ci nauczy waciwej drogi, eby nie bdzi po bezdroach. !Frodo zamia si (wmawiajc sobie, e jest zadowolony), #zdj Piercie, usiad znw #wrd przyjaci. Tom zacz teraz mwi o tym, e spodziewa si nazajutrz sonecznej pogody i piknego poranka, rokujcego wdrowcom jak najlepsze nadzieje. Radzi jednak ruszawczenie, bo w tych okolicachnawet on nie mg na pewno przepowiedzie pogody na duszy czas, zmieniaa si niekiedy tak byskawicznie, enie nada ze zmian ubrania. - Nie jestem panem pogody - rzek. - Nie jest jej panem nikt, kto chodzi po ziemi. Za rad Toma postanowili skierowa si z jego domu wprost na pnoc przez zachodnie, nisze stoki wydm;w ten sposb mogli mie nadziej, e osign Wschodni Gociniec w cigu jednego dnia i omin Kurhany. Tom mwi im, eby si niczego nie bali, lecz wycznie zajli swoj spraw. - Trzymajcie si zielonej trawy. Niech was nie obchodzstare kamienie, zimne upiory, nie bdcie ciekawi ich siedzib, chyba e czujecie w !sobie wielkie siy i niezawodn odwag. Powtarza to kilka razy i zaleci obchodzi Kurhany od zachodniej strony, gdyby $zabdzili w poblie ktrego znich. Nauczy ich te sw #piosenki, ktr mieli piewa, jeliby nieszczliwym przypadkiem znaleli si nazajutrz w niebezpieczestwie lub kopocie. Ho, ho, Tomie Bombadil, Bombadilu Tomie! Na wierzb i na rzek, na wod i pomie, Na soce i na ksiyc - posuchaj, ssiedzie, I przybd do nas, Tomie, bo jestemy w biedzie! Przepiewali t zwrotk chrem za przewodem Toma, potem gospodarz ze miechem klepn kolejno kadego po opatce i ze wiec w rku zaprowadzi do sypialni. Rozdzia 8 Mga na Kurhanach Tej nocy nie syszeli adnych haasw. Ale Frodowi - sam nie wiedzia, czy we nie, czy na jawie - miy piew dzwoni w $uszach; pie jak nike wiato przebijaa zza szarej zasony deszczu, a potem tak !przybraa na sile, e zasona staa si przejrzysta, jak gdyby srebrna i szklana, a wreszcie rozsuna si ukazujc oczom hobbita odlegy zielony kraj w blasku wschodzcego soca. Z t wizj w oczach Frodo si zbudzi. Tom gwizda jak drzewo pene ptactwa, soce wiecio ju nad wzgrzem i skone promienie wpaday przez otwarte okno. Na dworze wszystko byo zielone i zociste. Po niadaniu, ktre hobbici !znw zjedli sami, zaczli si przygotowywa do poegnania, z cikim sercem,"o ile serce mogo by cikie w tak cudny ranek: wiey, jasny, czysty pod zmytym przez deszcz jesiennym niebem z przezroczystego bkitu. Chodny podmuch !cign od pnoco-zachodu. Stateczne kucyki niemal si rozbrykay, prychajc i drepcc niespokojnie. Tom wyszed z domu, pomacha kapeluszem, zataczy na progu, nakaniajc hobbitw, !eby ruszali w drog co ywo. Pojechali ciek, odbiegajc zza domu skosemku pnocnemu kracowi grzebienia, pod ktrym tulia si siedziba Toma Bombadila. Zeskoczyli z siode, eby wprowadzi kucyki na ostatni stromy stok, gdy nagle Frodo si zatrzyma. !- Zota Jagoda! - krzykn. - Cudna pani w srebrze i zieleni! #Nie poegnalimy si z ni, niewidzielimy jej od wczorajszego wieczora! Tak by zrozpaczony, e !chcia zawrci z drogi. Lecz w tej samej chwili dobieg ich uszu czysty, perlisty gos. !Przed nimi na grani staa ZotaJagoda i gestem wzywaa ich ku sobie; rozpuszczone wosy "lniy i wieciy w socu. Taczya, a na zroszonej trawie u jej stp wiato migotao jak na wodzie. Spiesznie wbiegli na ostatni stromizn i bez tchu stanli !przed Zot Jagod. Skonili si, lecz ona daa im znak $rk, eby si obejrzeli wkoo.Spojrzeli wic ze szczytu na okolic w blasku poranka. W czystym powietrzu otwiera si rozlegy widok na wiat, ktry by zasnuty mg i niewidzialny, kiedy patrzyli na w Starym Lesie z pagrka,teraz wyaniajcego si jasnozielon kopu znad ciemnych drzew na zachodzie. W tej stronie teren falowa lesistymi pasmami wzgrz, ktre mieniy si, zielone, te i rude w socu, przesaniajc dolin Brandywiny. Na poudnie, poza$lini Wii, co byskao w oddaliniby lustro; tam Brandywina $oplataa olbrzymi ptl nizini odpywaa w kraj nie znany "hobbitom. Na pnoc cigna si rwnina szara, zielona i brunatna, przecita tu i wdzie garbami, i rozpywaa si na widnokrgu w bezksztatn, ciemn plam. Od wschodu wyyna Kurhanwpitrzya acuchy wzgrz jedne za drugimi, kryjc przedwzrokiem hobbitw zagadk dalszego planu; ledwie odgadywali bkitniejcy, !odlegy biay blask, stopiony z"rbkiem nieba, i domylali si dalekich, wysokich gr. Wcignli gboko w puca powietrze z uczuciem, e jeden skok i kilka energicznych krokw zaprowadzioby ich wszdzie, gdzie zechc. Wydao im si maodusznoci kluczy mozolnie postrzpionym skrajem wyyny ku gocicowi, skoro powinni raczej, wzorem wesoego Toma, w podskokach sadzi z pagrka na pagrek wprost ku grom. Zota Jagoda przywoaa ich !oczy i myli do rzeczywistoci.$- Jedcie, mili gocie! - rzeka.- Wytrwajcie w zamiarach! "Kierujcie si na pnoc, tak bywiatr mie od lewej strony, i niech szczcie sprzyja wszystkim waszym krokom. Spieszcie si, pki soce $wieci! - Zwrcia si do Froda:- Do widzenia, Przyjacielu Elfw, radosne to byo spotkanie. Frodo nie znalaz odpowiedzi. Ukoni si nisko, dosiad wierzchowca i na czele przyjaci ruszy z wolna agodnym zboczem w d. Dom Toma Bombadila, dolina i las zginy im z oczu. Midzy zielonymi cianami wzgrz byo cieplej, a od murawy bi mocny, sodki zapach. Dotarszy na dno trawiastej #kotliny odwrcili si i zobaczyli"Zot Jagod, ma, smuk sylwetk na tle nieba, jak kwiat w socu; patrzaa na !odjedajcych, wycigaa do nich rce. Gdy si obejrzeli, zawoaa raz jeszcze swoim czystym gosem, podniosa ramiona, obrcia si i znikna za wzgrzem. #cieka wia si dnem kotlinki,okraa zielone podna stromego pagrka i zbiegaa w"nastpn, gbsz i szersz dolin, potem za wydostawaa si na grzbiety dalszych wzgrz, schodzia ich wyduonym ramieniem w d, !oplataa strome zbocza, pia si na nowe szczyty, opadaa w nowe wwozy. Nie widzieli te nigdzie drzew ani wody, bya to kraina traw i niskiej, $sprystej darni, a cisz mcitylko szept wiatru i od czasu do czasu samotny krzyk nieznanego ptaka. Hobbici jechali naprzd, a tymczasem #soce podnosio si na niebie i grzao mocno. Na kadym nowym grzbiecie wita ich sabszy ni na poprzednim powiew wiatru. Gdy popatrzyli z gry na zachd, wydao im !si, e daleki las dymi, jakby wczorajszy deszcz parowa z lici, korzeni i mchw. Cie zalega teraz widnokrg mrocznym wiecem, nad ktrym kopua nieba tkwia !niby bkitna czapka, gorca i cika. #Okoo poudnia znaleli si na wzgrzu, ktrego wierzchoek by szeroki i spaszczony, podobny do pytkiej miski o zielonych wypukych brzegach.Powietrze stao tu nieruchome, a niebo wisiao jak gdyby tu nad gowami. Wyjechali na przeciwleg #krawd i spojrzeli ku pnocy.Otucha wstpia w ich serca, bo wydawao si oczywiste, !e przebyli ju wicej drogi, !ni si spodziewali. Co prawda dalszy widok by teraz przymglony i zwodniczy, lecz "niewtpliwie znajdowali si jublisko granicy wydm. U ich %stp duga dolina cigna si ku pnocy a do bramy otwartej midzy dwoma stromymi grzbietami. Za ni, !jak si zdawao, nie byo juz wzgrz. Patrzc wprost na !pnoc dostrzegali niewyranczarn kresk. - To musi by linia drzew - powiedzia Merry - znaczca gociniec. Na wschd od mostudrzewa cign si wzdu drogi przez wiele mil. Podobno zasadzono je w dawnych czasach. - Wspaniale! - rzek Frodo. - Jeeli w cigu popoudnia bdziemy si posuwali rwnie szybko jak od rana, wyjedziemy poza wzgrza przed zachodem soca i bez popiechu wyszukamy miejsce na nocleg. Lecz nim skoczy mwi, zwrci wzrok ku wschodowi i wtedy spostrzeg, e z tej strony wysze wzgrza "pitrz si nad nimi, a kade uwieczone zielonym kopcem; z niektrych te gazy stercz w niebo jak wyszczerbione zby z "zielonych dzise. Zaniepokoili si tym widokiem, wic !odwrcili od niego oczy i zeszliz krawdzi z powrotem w gbmiski. Tu na rodku tkwi samotny wysoki gaz, a cho soce wiecio wprost nad nim, o tej godzinie nie rzuca wcale cienia. Gaz by bezksztatny, a mimo to wymowny jak znak graniczny, jak palec wskazujcy, a moe bardziej jeszcze - jak przestroga. Wdrowcy "wszake byli godni, a soce w zenicie odpdzao wszelkie #strachy, siedli wic, oparli si plecami o wschodni cian kamienia, wydobyli zapasy i pod goym niebem zjedli obiad,ktry mg zadowoli najwybredniejsze nawet podniebienia. Jedzenie bowiem i napoje pochodziy z domu pod wzgrzem. Tom zaopatrzy ich sowicie w ywno na ten dzie. Kucyki rozjuczone bkay si po trawie. Jazda przez wzgrza, pene odki, gorce soce i zapach trawy, troch przydugi odpoczynek z wycignitymi nogami i z oczyma utkwionymi w niebo nad gow - oto wystarczajce chyba "wyjanienie tego, co si stao."Bo stao si tak: ocknli si nagle i nieprzyjemnie ze snu, !ktry nie wiedzie kiedy i jak zmorzy ich wbrew woli. Kamie sterczcy za ich plecami by zimny i rzuca dugi, niky cie w stron wschodu. Soce, blade, %tawe, lnio zza mgie tu nad zachodni krawdzi "zagbienia, w ktrym leeli. Od pnocy, poudnia i wschodu zza skraju miski podnosia si gsta, zimna biaa mga. Powietrze byo nieruchome, cikie i lodowate. Kucyki, zbite w gromadk, stay ze zwieszonymi bami. Hobbici przeraeni zerwali si na rwne nogi i pobiegli na wschodni stron wzgrza. #Stwierdzili, e znajduj si na wyspie pord mgy. W chwili gdy z rozpacz zwrcili wzrok"na zachd, ujrzeli, jak soce zapada w mleczne morze; jednoczenie za ich plecami !zimny, szary cie wypyn naniebo od wschodu. Mga wspia si nad brzeg #zagbienia, podniosa w gr i nad gowami hobbitw #sklepia si jak dach. Znaleli #si jakby w sali, ktrej ciany i sufit stanowia mga, a sterczcy porodku gaz by filarem podpierajcym strop. Czuli si jak w puapce, zamykajcej si wanie "wok nich; nie stracili jednak resztki nadziei. Nie zapomnieli bowiem obiecujcego widoku, !jaki im si przedtem ukaza, i jeszcze pamitali, w ktrej $stronie widzieli lini gocica. W kadym za razie miska otaczajca gaz na szczycie wzgrza budzia w nich teraz !tak wielk odraz, e myl o zatrzymaniu si tutaj duej nawet w gowie im nie postaa.Spakowali rzeczy jak zdoali najszybciej skostniaymi palcami. Wkrtce ju przeprowadzali kuce przez krawd wzgrza i zaczli gsiego schodzi pnocnym stokiem w d, w morze mgy. W miar jak spuszczali si niej, mga bya coraz zimniejsza i bardziej wilgotna,tak e po chwili wosy w mokrych kosmykach oblepiy im skronie. Nim doszli do stp pagrka, zzibli tak, e zatrzymali si, by wydoby z workw paszcze i kaptury - na ktrych zreszt zaraz zalniy grube, szare krople. Potem dosiedli kucw i ruszyli z wolna dalej, orientujc si jedynie wedle spadkw i "wzniesie terenu. Starali si w miar moliwoci kierowa w stron bramy, ktr tego ranka dostrzegli w odlegym pnocnym kracu doliny. #Liczyli, e jeli raz wydostan si za t bram i zdoaj potem utrzyma mniej wicej prosty kurs, trafi wreszcie niechybnie na gociniec. dalej nie wybiegali myl, mieli jednak troch nadziei, e mga skoczy si za granic pagrkw. Posuwali si bardzo wolno. Bojc si rozdzieli i #zabdzi, trzymali si blisko jeden tu za drugim; Frodo na czele, potem Sam, Pippin, a "ostatni Merry. Dolina cigna si bez koca. Nagle Frodo !spostrzeg przed sob co, co obudzio w nim nadziej: po obu stronach poprzez mg majaczyy jakie ciemniejsze ksztaty. Mogo to znaczy, e zbliyli si wreszcie do otwartej midzy wzgrzami !pnocnej bramy. Gdyby im si udao j przeby, byliby uratowani. !- Naprzd! Za mn! - krzyknprzez rami do towarzyszy i popdzi kuca. Lecz nadzieja prdko ustpia miejsca zdumieniu i rozczarowaniu. Ciemne sylwetki wystpiy wyraniej, lecz zmalay i niespodzianie Frodo ujrza tuprzed oczyma spitrzone zowrogo i lekko pochylone ku sobie wzajem dwie wielkie sterczce skay, niby filary nie sklepionej na grze bramy. Nic podobnego, o ile mg sobie przypomnie, nie dostrzeg w dolinie, kiedy jej !si przyglda w poudnie ze szczytu wzgrza. Przejecha midzy skaami sam nie wiedzc kiedy i jak; natychmiast otoczyy go ciemnoci. Kucyk chrapn i stan dba, Frodo spad z sioda. Obejrza si i stwierdzi, e jest zupenie 0 rkPLKsjk&k{Apf c4 s c25I c5"e c5x, c[67wN6sam: przyjaciele gdzie zniknli. - Sam! - krzykn. - Pippin! Merry! Do mnie! Czemu si nie trzymacie razem? Nie byo odpowiedzi. Zdjty strachem Frodo przebieg z powrotem przez kamienn bram krzyczc dzikim gosem:Sam! Sam! Merry! Pippin! Kucyk skoczy w mg i !znikn. Frodowi wydao si, #e gdzie daleko kto zawoa:!Hej! Frodo! Hej! Frodo sta przed sterczcym, ogromnym gazem wpatrzony, wsuchany !w ciemno. Gos szed jakby od wschodu, od lewej strony. Rzuci si w tym kierunku i "biegnc zauway, e pnie si%stromo pod gr. Pi si i nie przestawa nawoywa przyjaci, krzyczc coraz bardziej gorczkowo; jaki czas nie byo odpowiedzi, wreszcie skdsi, z wysoka i zdaleka, poprzez mg doszo "sabe, nike woanie: Frodo! Hej! - i zaraz potem krzyk jakby: Ratunku! powtrzony raz, drugi i trzeci; za ostatnimrazem zabrzmiao to jak !przecigy jk, nagle urwany. Frodo, kierujc si tym !gosem, par naprzd co si, lecz ciemno zapada ju zupena, noc czarna zwieraa si wok niego, tak e nie by pewien kierunku. Mia wraenie, e idzie nieustannie pod gr. W pewnej chwili poczu pod stopami poziomy teren i tylko to pozwolio mu zorientowa $si, e osign wreszcie gragrzbietu czy moe szczyt pagrka. Mimo e zmczony i spocony - dra z zimna. Dokoa zalegaa nieprzenikniona ciemno. !- Gdzie jestecie?! - zawoa zrozpaczony. Nikt nie odpowiedzia. Frodo !nasuchiwa. Nagle uprzytomni sobie, e jest coraz zimniej i e wiatr si podnosi, lodowatywiatr. Pogoda si zmieniaa. Mga przepywaa teraz koo niego poszarpana na strzpy i "wkna. Widzia par wasnegooddechu, ciemno jakby si odsuna i zrzeda. Frodo "spojrza w gr i zobaczy ze zdziwieniem, e blade gwiazdyukazuj si midzy pasmami pdzcych z wiatrem chmur i mgie. Wiatr ju wista w trawie. Wydao mu si znw, e syszy stumiony krzyk, i ruszy w t stron; w tej #samej chwili mga zwina si irozstpia, odsaniajc wygwiedone niebo. Jednym rzutem oka Frodo zorientowa !si, e zwrcony jest twarz ku poudniowi i znajduje si na kopulastym szczycie, na ktry wspi si od pnocnego wschodu. Po prawej rce, na tle zachodniej!czci nieba, dostrzeg czarnykopiec: wznosi si tam ogromny Kurhan. "- Gdzie jestecie?! - krzykn raz jeszcze, rozdraniony i wylky. - Tutaj! - odpowiedzia gboki, zimny gos dobywajcy si jakby spod ziemi. - czekam na ciebie - Nie! - powiedzia Frodo, ale "nie uciek. Kolana ugiy si pod nim, pad na ziemi. Zrazu"nic si nie stao, nie odezwa si najlejszy bodaj szmer. Kiedy jednak, drc cay, !podnis wzrok, ujrza wysokposta niby cie przesaniajc mu gwiazdy. Posta schylia si nad nim. Zobaczy oczy, okropnie zimne, chocia rozjarzone blaskiem, przenikajcym jak gdyby z wielkiej dali. Poczu ucisk rk, zimniejszych i twardszych ni elazo. Od lodowatego dotknicia mrz przeszed mu po kociach i Frodo straci przytomno. Gdy j znowu odzyska, zrazunie mg sobie przypomnie nic prcz uczucia grozy. Potem nagle zrozumia, e jest uwiziony bez ratunku. Znalazsi pod Kurhanem. Porwa go upir Kurhanu i zapewne ju obezwadni strasznymi !czarami, o ktrych tyle mwiylegendy, opowiadane lkliwym szeptem. Frodo nie mia %poruszy si, lea tak, jak siockn: na wznak, z plecami przylgnitymi do zimnego kamienia, z rkami zoonymi !na piersi. Strach Froda by tak wielki, e zdawa mu si czstk otaczajcych ciemnoci, a mimo to hobbit wspomnia Bilba i historie, ktre wuj opowiada, wsplne $wczgi po ciekach Shireu,opowieci o wdrwkach i przygodach. Ziarnko odwagi yje utajone (nieraz, co !prawda, do gboko) w sercunajbardziej nawet spasionego i niemiaego hobbita i czeka namoment jakiego ostatecznegoi rozpaczliwego niebezpieczestwa, eby !zakiekowa. Frodo nie by anibardzo spasiony, ani szczeglnie niemiay; przeciwnie - chocia sam o tym nie wiedzia - Bilbo (i Gandalf take) uwaa go za najdzielniejszego hobbita w !kraju. Pomyla, e to koniec przygody, koniec okropny, ale %ta myl dodaa mu si. Spry $si jak do skoku, nie lea ju biernie jak bezwolna ofiara. Gdy tak lec rozmyla i #skupia siy, spostrzeg nagle, e ciemno zaczyna z wolna ustpowa, a dokoa narasta blade, zielonkawe wiato. Zrazu nie pomogo mu to w rozeznaniu miejsca, w ktrym "si znajdowa, bo wiato jak gdyby promieniowao z jego ciaa i z ziemi wok niego, nie dosigajc jeszcze stropu $ani cian. Obrci si na bok i w zimnym blasku zobaczy Sama, Pippina i Merryego. Spoczywali tu, wycignici na plecach, twarze mieli !miertelnie blade, ubrani byli wbiel. Wszdzie wkoo nich byszczay klejnoty, moe szczere zoto, chocia w tym wietle wydawao si zimne i wcale nie pikne. Na gowach hobbitw lniy diademy, na piersi zote acuchy, na palcach piercienie. U boku ich"leay miecze, u stp - tarcze.Lecz jeden dugi, obnaony miecz lea w poprzek na szyjach wszystkich trzech przyjaci. !Wtem rozleg si piew; zimny !piewny szept to podnosi si,to opada. Gos dochodzi jakby z bardzo daleka, chwilami brzmia wysokim tonem w powietrzu, chwilami jcza gucho spod ziemi. Bezksztatny strumie dwikw smutnych i !przeraliwych ukada si od czasu do czasu w jakie sowa, a wszystkie ponure, twarde, zimne, bezlitosne i pene blu. Noc zorzeczya "porankowi, ktry j osieroci, mrz przeklina ciepo, ktrego poda. Froda dreszcz przej do szpiku koci. Po chwili pie zabrzmiaa wyraniej i hobbit z przeraeniem w sercu "zrozumia, e piew przeszed w zaklcia: Niech bd zimne i serce, i rami, I sen, na ktrym zimny ley kamie... O, na kamiennym ou nigdy nie si, !Pki nie zganie i Soce, i Miesic. W czarnej wichurze gwiazd zgasn krocie, Lecz oni niech le tutaj na tym zocie, Pki lord czarny nie podniesie doni Nad suchym ldem u martwej mrz toni. #Usysza za swoj gow jakiszmer, lekkie szuranie i chrobotanie. Unoszc si na okciu spojrza i teraz dopiero, w nikym wietle, stwierdzi, e ley wraz z towarzyszami w jakim korytarzu, ktry tu za nimi skrca w bok. Zza tego zakrtu wysuwaa si duga rka, przebierajc palcami peza w kierunku Sama, #lecego najbliej, i sigaa po rkoje miecza uciskajcego garda jecw. W pierwszym momencie Frodo skamienia z trwogi, jak gdyby!go obezwadni czar zaklcia. Potem bysn mu szalony pomys ratunku. Przyszo mu do gowy, e jeli wsunie na palec Piercie, moe skryje si przed wzrokiem upiora i znajdzie jakie wyjcie. Biegaby znw po zielonej trawie, opakujc Merryego, Sama i Pippina, ale ywy i wolny. Gandalf musiaby mu przyzna, e nie mg w tym pooeniu zrobi nic innego. #Ale mstwo, ktre ockno si w hobbicie, ju zdyo okrzepn i nie pozwolio mu "porzuci przyjaci na pastw losu. Zawaha si i pomaca !rk kiesze, ale zaraz znw zwalczy pokus. Tymczasem "rka upiora podpeza bliej. Nagle Frodo zdecydowa si, !chwyci krtki mieczyk lecyu jego boku i klkn pochylajc si nad ciaami przyjaci. Zebra wszystkie "siy, na jakie go byo sta, i rbn mieczykiem przegub skradajcej si rki. Do odpada od ramienia, ale w tym samym momencie mieczyk #hobbita pk a po rkoje. Buchn wrzask i wiato #zniko. W ciemnoci rozleg sichrapliwy pomruk. !Frodo pad na ciao Merryego,dotkn zimnej twarzy #przyjaciela. I nagle zbudzio siw nim wspomnienie, upione, odkd wkroczyli w mg, wspomnienie domu pod wzgrzem i piewajcego Toma. Przypomnia sobie piosenk, ktrej Tom ich nauczy. Cienkim desperackim gosem zacz: Hej, Tomie Bombadilu!, i ledwie wymowi to imi, gos mu zmnia, !nabra peni tonu i siy, a ciemna komora rozbrzmiaa echem niby graniem trb i werblem bbnw: Ho, ho, Tomie Bombadil, Bombadilu Tomie! Na wierzb i na rzek, na wod i pomie, Na soce i na ksiyc - posuchaj, ssiedzie, I przybd do nas, Tomie, bo jestemy w biedzie! !Zapada cisza tak gboka, e Frodo sysza bicie wasnego serca. I po dugiej, nucej chwili doszed jego uszu !wyrany, chocia daleki gos, jakby przedzierajcy si przezwarstwy ziemi czy przez grubemury. Gos ten piewa: Stary Tom Bombadil to kompan milutki, Ma niebieski kabacik i te ma butki. Nikt go jeszcze nie zapa, bosprytny to chopak I w piosenkach mocniejszy, i miglejszy w stopach. Rozleg si rumor, jak gdyby kamienie gdzie blisko toczyysi i waliy, potem nagle w ciemno spyn strumie wiata, prawdziwego, zwykego wiate dziennego. W gbi komory, u stp Froda,!otwary si niskie drzwi; w ichobramowaniu na tle czerwonego wschodu soca pojawia si gowa Toma - kapelusz, pirko, cay Tom! wiato pado na dno komory, na twarze trzech hobbitw lecych obok Froda. Nie poruszyli si, ale chorobliwa blado znikna z ich !policzkw. Wygldali teraz jak pogreni w gbokim, zdrowym nie. Tom pochyli si, zdj kapelusz, wszed do mrocznej komory piewajc: A wstawaje, Staruchu, gi w sonecznym wietle! Kurcz si niby mga zimna i jak wiatr lamentuj Po jaowej krainie w dali za grami... I nigdy ju nie wracaj! Zostaw pusty Kurhan, I bd mi zapomniany, ciemniejszy ni ciemno, Gdzie drzwi zamknite, pki wiat si nie poprawi... !Odpowiedzia mu krzyk i cz"pieczary w gbi zapada si zoskotem. Przecigy wrzask zamar oddalajc si w nieodgadnione czelucie i wszystko ucicho. - Chod, Frodo - rzek Tom. - Wyjdziemy na czyst traw. Pom mi dwiga swoich przyjaci. We dwch wynieli Merry'ego, Pippina i Sama. Opuszczajc Kurhan Frodo po raz ostatni #odwrci si i wydao mu si, e widzi odrban do jeszcze drgajc jak zranionypajk, na kupie zwalonej ziemi. Kiedy Tom wrci do !komory, Frodo sysza gony tupot i omotanie, a kiedy wyszed, okazao si, e wydoby z Kurhanu cikie brzemi skarbw: mnstwo przedmiotw ze zota, srebra, miedzi i brzu, drogie kamienie, naszyjniki i rozmaite drogocenne ozdoby. Wspi si!na zielony kopiec i zoy to wszystko na szczycie w blasku soca. Stan trzymajc kapelusz w rku, z rozwianym wosem, i spojrza w d na trzech hobbitw, ktrzy leeli na wznak w trawie na zachodnim !stoku wzgrza. Podnis prawrk i jasnym, rozkazujcym gosem zapiewa: Hej, wstawajcie, kompany! Posuchajcie pobudki, Zimny kamie z was opad! Krzepcie czonki i serca! Brama stoi otwarta - martwa rka zamana, Noc pod Noc si wlizna - Brama stoi otworem! Ku radoci Froda hobbici poruszyli si, wycignli ramiona, przetarli oczy i nagle skoczyli na rwne nogi. Ze zdumieniem spojrzeli najpierw na Froda, potem na Toma, ktry w caej okazaoci growa nad nimi ze szczytu kopca; wreszcie popatrzyli po !sobie, zobaczyli, e s ubrani w lekkie, biae szaty, ustrojeni w diademy, pasy z bladego zota i brzczce wiecida. "- Co, u licha... - zacz Merry dotykajc zotej przepaski, "ktra zsuna mu si na jedno !oko. Urwa, cie przemkn mupo twarzy, Merry zmruy powieki. - Oczywicie, pamitam - rzek. - Noc dopadli nas i pokonali ludzie z Karn Dum. Ach, to ostrze w moim sercu! - Chwyci si za pier. - Ale co ja mwi? #niem widocznie. Gdzie ty sipodziewa, Frodo? - Zdawao mi si, e zbdziem - odpar Frodo - ale wol o tym nie mwi na razie. Zastanwmy si lepiej, co teraz zrobimy. Chodmy std! - W tym stroju, prosz pana? - odezwa si Sam. - Gdzie moje ubranie? - Rzuci w traw diadem, pas i piercienie, rozejrza si bezradnie, jakby w nadziei, epaszcz, kurtka i spodnie orazinne szczegy zwykej hobbickiej garderoby le gdzie w pobliu. - Nie znajdziecie ju nigdy swojego ubrania - rzek Tom zbiegajc z kopca i ze miechem taczc wok hobbitw w blasku soca. Mona by pomyle, e nie przeyli adnych niebezpieczestw ani okropnoci, bo caa groza !ulotnia si z ich serc, kiedy popatrzyli na Toma i zobaczyli wesoe iskry w jego oczach. - Jak to? - spyta Pippin na p zaintrygowany, na p ubawiony. - Dlaczego ju nie znajdziemy? Tom potrzsn gow. - Odnalelicie siebie, "wrcilicie z wielkich gbi. Ubranie - to maa strata, skoro sami ocalelicie z toni. !Radujcie si, moi mili, grzejciew socu dusze i ciaa. Zrzucie te zimne szmaty. Pobiegajcie nago po trawie, a Tom tymczasem ruszy na owy.W podskokach zbieg ze wzgrza, gwidc i nawoujc. Frodo ledzc go wzrokiem stwierdzi, e Tom pdzi na poudnie wzdu zielonej rozpadliny, dzielcej ich wzgrze od nastpnego, i usysza, jak pogwizdujc woa: Hej, tam - ho, chodcie! Hej, gdzie to si goni? Daleko, blisko, czy z tamtej strony? Uszko, Ogonek i Nos - i w komplecie Z Biaym Kopytkiem ty, miy Pulpecie! !piewa w pdzie, podrzuca w gr kapelusz i chwyta go w powietrzu, a wreszcie znikn za garbem terenu, tylko okrzyki: "Hej, hej!" dolatyway z wiatrem, wiejcym teraz od poudnia. Soce ju dobrze przygrzewao. Hobbici, posuszni radom Toma, przez #dug chwil biegali po trawie. Potem legli rozkoszujc si "ciepem soca jak kto, kogo nagle przeniesiono z kraju srogiej zimy pod askawsze niebo, albo jak chory, co po "dugim leeniu w ku budzi si niespodzianie pewnego ranka zupenie zdrw i wita nowy dzie z nadziej. !Nim Tom wrci odzyskali siy (i apetyt). Najpierw nad "krawdzi wzgrza ukaza si kapelusz, potem cay Tom, a za nim kroczyo posusznie sze kucykw: pi wierzchowcw hobbitw i jeden obcy. By to oczywicie stary Pulpet, kuc wikszy, silniejszy, tuciejszy (i starszy) od pozostaych. Merry, waciciel piciu kucw, nie nada im nigdy imion, ale od owego dnia a dokoca swego ycia przybiegay zawsze na dwikprzezwisk, ktrymi je Tom obdarzy. Wywoywane przez Toma, kolejno wspinay si na szczyt wzgrza i ustawiay w szeregu. Tom zoy ukon hobbitom. - Prosz, oto wasze kucyki - rzek. - Okazay si rozsdniejsze (przynajmniej pod pewnymi wzgldami) od wdrownych hobbitw, lepszy maj wch. Wyczuy nosem niebezpieczestwo, w ktre wy wpadlicie na olep, a "ratujc si ucieczk, ucieky we waciwym kierunku. Wybaczcie im, bo chocia serca maj wierne, nie s stworzone do stawiania czoa przeraliwym upiorom !Kurhanw. Spjrzcie, wrciy do was i przyniosy nienaruszone bagae. !Merry, Sam i Pippin ubrali si wzapasow odzie wydobyt z workw; wkrtce zreszt spocili si, bo musieli powkada grubsze, cieplejszerzeczy, zabrane w przewidywaniu bliskiej ju zimy. !- A skd si wzi ten stary kuc, w Pulpet? - spyta Frodo. - To mj kucyk - odpar Tom -mj czworonogi przyjaciel. Rzadko co prawda go dosiadam, najczciej wdrujesobie do woli po stokach. Wasze kucyki zawary z nim e jest zupenie 0 rkPLKsjk&k{AgBd c 7  co7= c7"" c58,i8M-: c 88? 9znajomo w mojej stajni; a tej nocy zwszyy go w ciemnociach i co prdzej pobiegy do niego. Wiedziaem,!e Pulpet zaopiekuje si nimi iznajdzie sowa mdroci, by zaegna ich strach. Teraz, mj miy Pulpecie, stary Tom pojedzie na twoim grzbiecie. Hej! chc odprowadzi !hobbitw kawaek, eby trafili na gociniec, wic potrzeba miwierzchowca. Bo nieatwo byoby mi rozmawia z hobbitami, gdyby oni jechali konno, a ja gonibym za nimi na wasnych nogach. "Hobbici z radoci przyjli te sowa i zaczli Tomowi dzikowa; odpowiedzia im zemiechem, e goci, ktrzy !taki maj talent do bdzenia,musi odstawi bezpiecznie do granic swojej krainy, bo inaczej nie zaznaby spokoju. - A mam mnstwo roboty - !rzek. - Musz si krzta, musz piewa, gada, wdrowa, strzec okolicy. Nie zawsze bdziecie mieli Toma na zawoanie, kiedy trzeba otwiera lochy albo dziuple w wierzbie. Tom ma wasne sprawy, a Zota Jagoda czeka na niego w domu. Soce jeszcze nie podnioso si zbyt wysoko, byo zapewne troch po dziewitej, hobbici pomyleli wic o jedzeniu. Ostatnim ich posikiem by obiad zjedzony w poudnie poprzedniego dnia pod sterczcym gazem. Teraz!zjedli resztk zapasw, ktre zabrali z domu Toma i przeznaczali na wczorajsz kolacj, z dodatkiem prowiantw przyniesionych przez Toma. Nie za wiele tego byo - zwaywszy okolicznocioraz hobbickie apetyty - lecz "pokrzepili si niele. Gdy si tym zabawiali, Tom wszed na szczyt wzgrza i przejrza zgromadzone tam skarby. Wikszo z nich uoy w "stos, byszczcy i skrzcy siwrd trawy. Kaza im tam czeka spokojnie na jakiegokolwiek znalazc, czy to bdzie ptak, czy zwierz, elf, czowiek czy inne stworzenie. W ten sposb mia zosta zniweczony zy urok Kurhanu, by nigdy ju !tutaj upir nie powrci. Dla siebie wybra ze stosu brosz,w ktrej bkitne kamienie mieniy si rozmaitymi odcieniami, jak an lnu albo skrzyda niebieskiego motyla. Tom dugo przyglda si broszy, jakby w nim budzia jakie wspomnienia, i krci !gow, a wreszcie powiedzia: - Oto adna zabawka dla Toma"i jego pani! Pikna bya ta, co przed laty nosia ten klejnot na ramieniu. Teraz bdzie go nosia Zota Jagoda, ale nie zapomnimy o tamtej pieknej pani. Kady z hobbitw dosta $sztylet, dugi, cienki jak li, ostry, cudownej roboty, dziwerowany w zote i czerwone wowe desenie. Kiedy je Tom wyciga z czarnych pochew, lniy, bo wykuto je z nieznanego szlachetnego kruszcu, lekkiego, a mocnego, i ozdobiono bogato drogimi kamieniami. Czy pochwy byy szczelne, czy dziaa tu czar Kurhanu, do e ostrza !zdaway si nie tknite zbemczasu, bez ladu rdzy, nie stpione i byszczce w socu. "- Stare noe do s dugie, eby hobbitom suy za miecze - powiedzia Tom. - Warto mie u boku takie ostrze, jeli kto z Shireu wdruje na wschd lub na poudnie, daleko, ku ciemnociom i niebezpieczestwu. "I powiedzia im, e tak bro kuli przed wiekami ludzie z zachodu, ktrzy byli wrogami Czarnego Wadcy, lecz potem zostali pokonani przez zego krla z Karn Dum, w Krainie Angmar. - Mao kto w naszych czasachich pamita - mrucza Tom - aprzecie mona spotka po dzi dzie synw zapomnianych krlw, samotnikw, ktrzy wdruj po wiecie i strzeg nieopatrznych wdrowcw przed zymi siami. Hobbici nie rozumieli tych jego$sw, ale suchajc ich ujrzeli oczyma wyobrani rozleg przestrze minionych wiekw jak szerok, zasnut cieniem !rwnin, po ktrej cwaowali mowie, roli i pospni, z mieczami lnicymi u boku, a na kocu jecha rycerz z gwiazd na czole. Wizja #znikna, ocknli si znw na sonecznym stoku wzgrza. Pora byo rusza w drog. Spakowali manatki, osiodali kucyki. Nowe miecze obcigay im skrzane pasy !pod kurtkami i hobbici czuli sitroch nieswojo, zadajc sobie w duchu pytanie, czy ta!bro zda si na co. adnemu z nich nie przyszo dotychczas nigdy do gowy, e wrd przygd, w jakie pchnie ich ta wyprawa, moe si take zdarzy zbrojna walka. Wreszcie ruszyli. Sprowadzili kuce do stp wzgrza, tam dopiero skoczyli na sioda i pokusowali wzdu doliny. Kiedy si obejrzeli za siebie, zobaczyli staroytny kopiec !na wzgrzu i blask soca niby$ty pomie bijcy od stosu zota. Potem skrcili zwracajc si bokiem do wyyny Kurhanw i kopiec znik im z oczu. "Frodo uwanie rozglda si nawszystkie strony, nie dostrzeg jednak ani ladu wielkich ska sterczcych na ksztat bramy; wkrtce "podrni dotarli do pnocnego wylotu doliny, minli go szybkoi zobaczyli przed sob otwarty, opadajcy ku nizinie teren. Wesoa to bya jazda wtowarzystwie Toma Bombadila,ktry na swoim tustym kucu czsto ich wyprzedza, bo Pulpet rusza si znacznie wawiej, niby mona si spodziewa po jego tuszy. Tomprawie nieustannie piewa, lecz przewanie od rzeczy, albo moe tylko w niezrozumiaym dla hobbitw, dziwnym jzyku, w staroytnym jzyku, ktrego wszystkie niemal sowa wyraay podziw i rado. "Posuwali si naprzd rano, alewkrtce zrozumieli, e !gociniec znajduje si o wiele dalej, ni im si wydawao. Gdyby nawet nie ogarna ich mga, po zbyt dugiej poudniowej drzemce nie byliby zdyli poprzedniego dnia dojecha do niego przed zapadniciem nocy. Czarna kreska, ktr brali za lini przydronych drzew, okazaa si pasmem zaroli na skraju gbokiej fosy, odgrodzonej po drugiej stronie murem. Tom wyjani, e ongi, bardzo dawno temu, tutaj biega granica krlestwa. Powiedzia to tak, jakby wiza z tym miejscem jakie smutne wspomnienie i nie chcia !mwi wiele. Zjechali w fos, #wspili si na przeciwlegy jej brzeg, przedostali przez wyom w murze, a wwczas Tom skierowa pochd wprost ku pnocy, zboczyli bowiem nieco zanadto na zachd. !Teren by tutaj otwarty i dorwny, mogli wic !przyspieszy kroku, ale socestao nisko na niebie, gdy wreszcie ujrzeli przed sob lini strzelistych drzew i zrozumieli, e w kocu, po tylu nieprzewidzianych przygodach, wrcili na gociniec. Ostatni odcinek przebyli galopem i zatrzymali si dopiero w cieniu drzew. Stali na szczycie nasypu opadajcego skosem ku drodze, ktra wia si u ich stp i umykaa w dal, szarzejc w zmierzchu. Na tym odcinku prowadzia niemaldokadnie z poudnio-zachodu na pnoco-wschd, a na prawo od tego miejsca opadaa stromo w rozleg #kotlin. Znaczyy j gbokie koleiny, a po niedawnej ulewiewszystkie zagbienia i "wyboje zamieniy si w kaue.Podrni zjechali z nasypu i rozejrzeli si na dwie strony. Nigdzie wszake nie byo nic wida. - No, jestemy wreszcie na gocicu - rzek Frodo. - !Zdaje si, e nie stracilimy wicej ni dwa dni na moim pomyle skrcenia drogi przez las. Ale kto wie, moe ta zwoka wyjdzie nam na dobre,"jeeli tamci zgubili dziki temu nasz lad. Przyjaciele spojrzeli na niego. Cie strachu przed Czarnymi Jedcami nagle pad na nich znowu. Odkd wjechali w Stary"Las, myleli niemal wycznie otym, eby si z powrotem wydosta na gociniec; dopiero teraz, majc go ju pod stopami, przypomnieli sobie o niebezpieczestwie, ktre ich ciga i zapewne czyha na nich w zasadzce na tej wanie drodze. Lkliwie obejrzeli si w stron, gdzie soce zachodzio, lecz brunatny pas gocica by pusty. - Czy mylisz... - spyta niepewnie Pippin - czy !mylisz, e mog nas ciga tej nocy? - Nie, mam nadziej, e tej nocy jeszcze was nie bd napastowa - odpar Tom Bombadil - a moe i przez jutrzejszy dzie bdziecie mieli spokj. Nie ufajcie jednak zbytnio mojej przepowiedni, bo nie twierdz tego na pewno. Na wschd std moja wiedza zawodzi. Tom nie jest panem jedcw z Czarnego Kraju poza granicami swojej dziedziny. Mimo to hobbici bardzo !pragnli, eby Tom pojecha z !nimi dalej. Byli przekonani, e "jeli kto umie poradzi sobie z Czarnymi Jedcami - to "wanie Tom. Wkrtce mieli siznale w krajach zupenie nieznanych, o ktrych ledwie jakie niejasne, odlege echa legend docieray do Shireu, tote w zapadajcym zmierzchu ogarna ich tsknota za domem. Poczuli sibardzo samotni i zbkani. Stali w milczeniu, wzdragajc si przed myl o nieodwoalnym rozstaniu, i nie od razu zrozumieli, e Tom jusi z nimi egna, zaleca "uzbroi serca i jecha dalej ado nocy bez popasu. - Tom pokieruje wami dobr rad a do koca dzisiejszegodnia, potem musicie ju zda si na wasne szczcie: o cztery mile std zobaczycie przy drodze miasteczko Bree pod wzgrzem Bree, gdzie drzwi domw otwieraj si na zachd. Znajdziecie tam star gospod Pod Rozbrykanym Kucykiem. Jej zacny gospodarz nazywa si BarlimanButterbur. Moecie u niego przenocowa, ale nazajutrz skoro wit pospieszcie znowu naprzd w swoj drog. Bdcie odwani, lecz i ostroni! Zachowajcie wesele w sercu i jedcie na spotkanie swego losu. Prosili go, eby ich odprowadzi bodaj do tej gospody i raz jeszcze wypi z nimi strzemiennego, lecz Tom ze miechem odmwi: Tu si koczy kraj Toma, ktry std zawrci, Bowiem w domu na czeka juZota Jagoda. Obrci si na picie, podrzuci w gr kapelusz, skoczy na grzbiet Pulpeta, wjecha na przydrony nasyp igono piewajc ruszy w zmierzch. Hobbici wspili si na wa, eby popatrze za odjedajcym, pki im nie znikn z oczu. "- Szkoda, e si rozstalimy z panem Bombadilem - powiedzia Sam. - Dziwna z niego osoba; sowo daj. Chobymy nie wiem jak daleko zajechali, nie spotkamyzacniejszego przyjaciela ani wikszego cudaka. A nie wypieram si, e mi pilno zobaczy tego Rozbrykanego Kucyka, o ktrym wspomina. Mam nadziej, e to co w rodzaju naszego Zielonego Smoka. Kto mieszka w tym Bree? - Hobbici - odpar Merry - a #take i ludzie. Myl, e si tam bdziemy czuli swojsko. Gospoda Pod Kucykiem jest na pewno bardzo porzdna. Moi krewniacy bywaj w niej od czasu do czasu. - Niechby nawet bya jak najmilsza - rzek Frodo - ale znajduje si poza granicami Shireu. Nie pozwalajcie tam sobie jak w domu! Prosz was, pamitajcie - mwi do wszystkich! - e nie wolno nikomu wymwi nazwiska Baggins. Jeeli bdzie trzeba si przedstawi, nazywam si pan Underhill. Dosiedli kucykw i milczc ruszyli w wieczornym zmroku. "Jechali to z gry, to pod gr;wkrtce noc zapada, a wreszcie zobaczyli w pewnym oddaleniu przed sob !migocce wiata. Zagradzao im drog wzgrze Bree, czarnasylwetka na tle przymglonych gwiazd. Na zachodnim stoku tulio si spore miasteczko. Pospieszyli ku niemu, stsknieni do ciepego kominka i radzi odgrodzi si zamknitymi drzwiami od ciemnoci nocy. Rozdzia 9 Pod Rozbrykanym Kucykiem Bree byo najwikszym miasteczkiem kraju tej samej nazwy, maego kraiku !lecego tu niby wyspa pordbezludnej okolicy. Prcz Bree istniay tu trzy inne osiedla: Staddle na przeciwnym stoku wzgrza, Combe w gbokiej !dolinie, wysunite troch dalejna wschd, i Archet na skraju Zalesia. Wzgrze i osiedla otacza piercie pl uprawnych i zagospodarowanych lasw, zaledwie na par mil szeroki. Ludzie tutejsi, ciemnowosi, tdzy, troch krpej budowy, usposobienia mieli pogodne i niezalene; nikomu nie $podlegali, lecz przyjanili si i znali z hobbitami, krasnoludamii elfami oraz innymi mieszkacami okolicy bliej, #ni to na og byo (i jest) w ludzkim zwyczaju. Twierdzili, e s pierwotnymi mieszkacami tego kraju i potomkami pierwszych ludzi, ktrzy zawdrowali na zachd rdziemnych terenw. Niewielu z nich przetrwao burze Dawnych Dni, lecz kiedy krlowie powrcili znw zza Wielkich Mrz, zastali ludzi w !Bree; a nawet o wiele pniej, gdy pami o starych krlach przemina, lud ten y jeszcze na tym samym miejscu. W owych czasach adne inne ludzkie plemi nie obrao sobie siedziby tak daleko wysunitej na zachd "ani te nie zamieszkao bliej "ni o sto staj od Shireu. Lecz na dzikich obszarach poza Bree spotykao si tajemniczych wdrowcw. Mieszkacy Bree nazywali ich !Stranikami i nic nie wiedzieli o ich pochodzeniu. Byli od ludziz Bree rolejsi i bardziej smagli, podobno obdarzeni niezwyk si wzroku i !suchu i znali mow zwierzt iptakw. Wdrowali swobodnie na poudnie i na wschd a pod Gry Mgliste, lecz niewieluich byo i rzadko si #pokazywali. Jeeli si zjawiali, przynosili wieci z daleka i opowiadali dziwne, zapomnianehistorie, ktrych suchano chciwie; mimo to mieszkacy Bree nie zaprzyjanili si ze Stranikami. yo te w Bree wiele rodzin hobbitw, ktrzy utrzymywali,"e oni wanie s najstarszym orodkiem hobbickim w wiecie, zaoonym przed wiekami, zanim jeszcze plemito przekroczyo Brandywin i !skolonizowao Shire. Najwicej hobbitw skupio si w Staddle, lecz nie brakowao ichi w samym Bree, zwaszcza nawyszych stokach wzgrza, ponad domami ludzkimi. Duychi Maych Ludzi - jak si wzajemnie nazywali - czyy przyjazne stosunki, kade plemi pilnowao wasnych spraw i zaatwiao je wedle wasnego obyczaju, lecz oba uwaay si za rwnouprawnionych i rdzennych obywateli kraju. W adnym innym kraju wiata nie istnia tak niezwyky (a przy tym doskonay) ukad. Mieszkacy Bree - wiksi czy !mniejsi - niewiele podrowali;interesy ich ograniczay si !waciwie do czterech osiedli. Od czasu do czasu ktry z tutejszych hobbitw zapuszcza si a do Bucklandu albo do Wschodniej !wiartki. Ale hobbici z Shire'u tymi czasy bardzo rzadko odwiedzali nawzajem ich kraik,!chocia by on ledwie o dzie jazdy oddalony od mostu na Brandywinie. Niekiedy jaki Bucklandczyk albo dny przygd Tuk zatrzymywa si na noc lub dwie w tutejszej gospodzie, lecz i te wycieczki zdarzay si ostatni coraz rzadziej. Hobbici z Shire'u nazywali swoich pobratymcw yjcych w Bree i wszystkich ociennych krajach - Obcymi; mao si nimi interesowali, uwaajc ich za tpych prostakw. Na zachodzie yo wwczas zapewne w rozproszeniu wicej tych "obcych" hobbitw, ni przypuszczali obywatele Shire'u. Byli midzy nimi oczywicie wczdzy, gotowiwykopa byle jak nork w jakimkolwiek pagrku i mieszka w niej dopty, pki im si nie sprzykrzya. Ale w Bree - jeli ju nie gdzie !indziej - yli hobbici statecznii zamoni, wcale nie gorzej okrzesani ni ich przecitni dalecy krewniacy z Shire'u. Niewygasa te tutaj pami czasw, kiedy midzy dwoma krajami ruch by bardzo oywiony. Bd co bd w yach Brandybuckw niewtpliwie pyna krew plemienia z Bree. Miasteczko Bree liczyo okoo setki kamiennych domw Ludzi, skupionych przewanie nad gocicem, uczepionych stoku wzgrza i zwrconych oknami ku zachodowi. Od tej strony bieg ukiem, niemal zamknitym koem, gboki rw, zaczynajcy si na zboczu i na zbocze powracajcy, a na wewntrznym jego brzegu rs"ywopot. Gociniec bieg nad rowem po grobli, lecz docierajc do ywopotu !trafia na ogromn zamknit bram. Druga taka brama zagradzaa wylot gocica z miasteczka. Obie bramy e jest zupenie 0 rkPLKsjk&k{Ap c @9~ V c 9 c :!: c i:, c :8vB /;zamykano z zapadniciem nocy, lecz w maych domkach !tu za nimi czuwali odwierni. Dalej, w miejscu gdzie !gociniec okrajc wzgrze skrca w prawo, staa obszerna gospoda. Zbudowano j ongi, kiedy ruch by znacznie bardziej oywiony. Bree znajdowao si bowiem na skrzyowaniu starych szlakw; po zachodniej stroniewioski opodal fosy przecinaa Wschodni Gociniec druga droga, ongi bardzo uczszczana przez ludzi i wszelkie inne plemiona. We Wschodniej wiartce zachowao si porzekado: "Dziwne jak nowiny z Bree", pochodzce z owych czasw, kiedy w gospodzie mona byo#posysze wieci z pnocy, z poudnia i wschodu, a hobbici z Shire'u czsto zagldali tutaj, by si czego dowiedzie. Od dawna wszake kraje pnocne opustoszay, a gociniec z "pnocy, nie uywany, zars traw tak, e go w Bree nazwano Zielon ciek. Gospoda jednak staa tu nadal, a jej waciciel by wan osobistoci. W jego domu spotykali si wszyscy prniacy, gaduy, wcibscy spord maych i duych mieszkacw czterech osiedli; tutaj te zatrzymywali si Stranicy oraz inni wdrowcy czy podrni (przewanie !krasnoludy), ktrzy si jeszcze krcili po Wschodnim Gocicumidzy grami a krajem hobbitw. Ciemno ju byo i biae gwiazdy wieciy, gdy Frodo ze swoj kompani dojecha wreszcie do rozdroa Zielonej cieki i zbliy si do miasteczka. Stanli pod Zachodni Bram i zastali j zamknit, ale na progu swegodomku za bram siedzia odwierny. Zerwa si na ich widok i wznoszc do gry latarni, ze zdumieniem spojrza poprzez bram na przybyszy. - Czego chcecie i skd jestecie? - spyta szorstko. - Chcemy si dosta do gospody - odpowiedzia Frodo. - Podrujemy na wschd i niemoemy noc jecha dalej. - Hobbici! Czterech hobbitw! !A na dobitk, hobbici z Shire'u,sdzc z wymowy! - rzek odwierny z cicha, jakby do "siebie. Przez chwil przygldaim si ponuro, potem niespiesznie otworzy wrota i pozwoli im wjecha. - Rzadko teraz widujemy noc na !gocicu obywateli z Shire'u - powiedzia, kiedy zatrzymali si pod drzwiami jego domku. -Wybaczcie, ale bardzo jestem ciekawy, po co dalej wybieracie si na wschd od Bree. Czy wolno zapyta o nazwiska? - Po co jedziemy i jak si nazywamy, to ju nasza sprawa. Nie pora i nie miejsce na gawdy - odpar Frodo, ktremu nie podobaa si minai ton odwiernego. - Pewnie, e to wasza sprawa - rzek tamten - ale moja sprawa wypytywa goci, !ktrzy przyjedaj po nocy. - Jestemy hobbici z Bucklandu, podrujemy, bo tak nam si podoba, i chcemy przenocowa w tej gospodzie - wtrci si Merry. - Nazywam si Brandybuck. Czy to ci wystarczy? Mieszkacy Bree synli dawniej z grzecznoci dla podrnych, tak przynajmniej syszaem. - Dobrze, ju dobrze - odpar odwierny. - Nie chciaem wasobrazi. Ale zapewne przekonacie si, e nie tylko Harry spod bramy lubi zadawa pytania. Krc si tu dziwne osoby. Jeeli zajedziecie "Pod Rozbrykanego Kucyka", nie bdziecie tam jedynymi gomi. !yczy im dobrej nocy, oni zanie wdawali si wicej w rozmow. Frodo jednak "zauway w wietle latarni, eodwierny wci jeszcze przyglda im si ciekawie, tote rad by, gdy usysza szczk zamykanej bramy i gdysi wszyscy od niej wreszcie oddalili. Zastanawiaa go !podejrzliwo tego czowieka; !przyszo mu na myl, e moe kto za dnia wypytywa go, !czy nie widzia podrujcej kompanii hobbitw. Moe Gandalf? Czarodziej mg przecie dotrze tutaj przez ten czas, ktry czterej przyjaciele zmarudzili w Starym Lesie i na Kurhanach. Co jednak w minie i gosie odwiernego niepokoio Froda. Odwierny chwil patrza za hobbitami, potem wszed do wntrza swego domu. Ledwie si odwrci, jaka ciemna posta szybko wspia si przez bram i znikna w ciemnej uliczce osiedla. Hobbici agodnym zboczem wjechali na wzgrze, minli kilka rozproszonych domw i stanli przed gospod. Domy tu wydaway im si bardzo due idziwaczne. Samowi, gdy zobaczy trzypitrow gospod z mnstwem okien, $serce si cisno. Spodziewa !si, e w tej podry spotka moe olbrzymw wyszych ni drzewa oraz inne, jeszcze bardziej przeraajce istoty; lecz w tym momencie widok Duych Ludzi i ich ogromnych domw zupenie mu wystarczy, a nawet przepeni miar ponurych i nucych przey ostatnich dni. Zdawao mu si, e w ciemnych zakamarkach dziedzica stoj w pogotowiu osiodane czarne rumaki, a Czarni Jedcy ledz przybyszw, ukryci w ciemnych oknach na grnych pitrach gospody. - Chyba nie zostaniemy tutaj na noc, prawda, prosz pana?! - wykrzykn. - Skoro tu mieszkaj hobbici, czemu nie poszuka u ktrego z nich gociny? Byoby nam o wiele bardziej swojsko. - Co ci si nie podoba w tej gospodzie? - spyta Frodo. - Tom Bombadil j poleca. Mam nadziej, e wntrze okae si przytulne. Nawet i z zewntrz dla oswojonego oka gospoda wygldaa mile. Frontem zwrcona do gocica, dwoma !skrzydami wcinaa si w stok wzgrza tak, e okna, ktre od tej strony spoglday z wysokoci drugiego pitra, od drugiej znajdoway si na rwni z ziemi. Midzy obu skrzydami szeroka sklepiona brama, do ktrej wiodo kilka wygodnych schodw, prowadzia na dziedziniec. "Drzwi stay otworem i pyn z nich snop wiata. Nad bram wisiaa zapalona latarnia, a niej koysa si szyld z godem gospody: spasiony biay kucyk wspity dba. !Napis wielkimi biaymi literami gosi: "Pod Rozbrykanym Kucykiem - Gospoda Barlimana Butterbura". Z licznych okien parteru zza grubych zason przenikao wiato. Gdy hobbici stali w rozterce po ciemku pod bram, kto we!wntrzu domu zacz piewa #wesoo i zaraz przyczy si do pieni chr rozbawionych gosw. Podrni chwil przysuchiwali si tym wabicym dwikom, potem zsiedli z kucw. Pie skoczya si, buchny miechy i oklaski. Hobbici wprowadzili kucyki przez bram i zostawili je na dziedzicu, a sami wbiegli na schody. Frodo szed pierwszy i omal nie zderzy si z maym ysym grubasem o rumianej twarzy. Przepasany biaym fartuchem, grubas wybiega z jednych drzwi i zmierza ku drugim niosc na tacy pene kufle. - Czy moglibymy... - zacz Frodo. - Chwileczk, przepraszam! - !krzykn grubas przez rami i !znikn w zgieku i obokach dymu. Po minucie wrci ocierajc fartuchem rce. - Dobry wieczr, paniczu - powiedzia kaniajc si Frodowi. - Czym moemy suy? - Prosimy o nocleg dla czterech osb i stajni dla piciu kucykw, jeli to moliwe. Czy z panem Butterburem mam przyjemno? !- Tak jest! Na imi mi Barliman.Barliman Butterbur do usug. Panowie z Shire'u, czy tak? - !To mwic nagle plasn si #doni w czoo, jakby usiujcsobie co przypomnie. - "Hobbici! - zawoa. - Co mi toprzypomina, ale co? Czy wolnospyta o nazwiska? - Pan Tuk i pan Brandybuck - rzek Frodo - a to jest Sam Gamgee. Ja nazywam si Underhill. - No, prosz! - krzykn pan Butterbur prztykajc palcami. - Ju miaem i znw mi "ucieko! Ale wrci, ebym tylkomia woln chwil, to pozbieram myli. Ng wprost nie czuj, ale zrobi dla panw, co si da. Nieczsto miewamy goci z Shire'u ostatnimi czasy, nie darowabym sobie, gdybym panw godnie nie przyj. Tylko e tok dzisiaj w domu, jakiego ju dawno nie byo. Jak to mwi, nie ma deszczu bez ulewy... Hej! Nob! - krzykn. - Gdzie si podziewasz, marudna niedojdo? Nob! - Ju lec, ju lec! Z sali wypad hobbit miej powierzchownoci i na widok podrnych stan jak wryty wlepiajc w nich wzrok z ywym zainteresowaniem. - Gdzie jest Bob? - spyta gospodarz. - Nie wiesz? No, togo poszukaj. Migiem! Ja take nie mam trzech par ng ani oczu. powiedz Bobowi, e !trzeba wzi pi kucykw na"stajni. Musi dla nich znale miejsce. "Nob umiechn si, mrugn porozumiewawczo i wybieg pdem. - Zaraz, zaraz, co to ja chciaem rzec? - mwi pan !Butterbur znw klepic si po !czole. - Mona powiedzie, e jedno wygania drugie z pamici. Takie mam dzi tutaj urwanie gowy! najpierw wczoraj wieczorem przyjechaa caa kompania #Zielon ciek z poudnia, a to ju by niezwyczajny pocztek. Potem dzi po !poudniu zjawiy si wdrownekrasnoludy cignce na zachd. A teraz wy! eby nie to, ecie hobbici, chyba bym ju was nie przyj na kwater.. Ale mam w pnocnym skrzydle par pokoispecjalnie swego czasu dla hobbitw zbudowanych. Na !parterze, jak to hobbici lubi. Okna okrge, a wszystkie wedle hobbickiego gustu. Mam nadziej, e wam bdzie wygodnie. Nie wtpi, e chcecie te dosta kolacj. Postaramy si co zrobi naprdce. Prosz tdy! Zaprowadzi ich przez krtki korytarz, otworzy jakie drzwi. - Tu jest przyjemny salonik - rzek. - Spodziewam si, e panw zadowoli. A teraz prosz wybaczy. Mam tyle roboty... Ani chwilki, eby porozmawia! Musz si uwija. Za duo doprawdy na jedn par ng, a mimo to brzuch mi nie chce spa. Zajrz tu pniej. jeliby panowie czego potrzebowali, prosz dzwoni, a Nob zaraz przybiegnie. Gdyby nie przybieg, dzwocie i krzyczcie. Wyszed wreszcie zostawiajcich nieco oszoomionych. Barliman Butterbur mia wida niewyczerpane zapasy wymowy, ktrej nawet nadmiar pracy nie mg powstrzyma. Hobbici znaleli si w maym, przytulnym pokoju. Przy kominku, na "ktrym pon jasny ogieniek, stay wygodne niskie fotele. #Okrgy st by ju nakryty biaym obrusem, co prawda na razie figurowa na nim tylko ogromny rczny dzwonek. Wkrtce jednak sucy hobbit, imieniem Nob, nie czekajc na dzwonek, przybieg niosc wiece i talerze na tacy. - Co panowie ka poda do !picia? - spyta. - Moe zechcpanowie obejrze sypialnie, pki kolacja nie gotowa? $Zdyli si umy i wypi p sporego kufla piwa, nim zjawilisi znowu pan Butterbur i Nob.W mig nakryli do stou. Na kolacj bya gorca zupa, zimne miso, ciasto z !jagodami, wiey chleb, maso,twaroek - sowem, proste, smaczne potrawy, jakich by !si Shire nie powstydzi, a takswojskie, e nieufno Sama (znacznie ju umierzona wybornym piwem) rozwiaa si do reszty. Gospodarz krzta si koo nich przez chwil, po czym $zacz si zbiera do odejcia.- Nie wiem, czy panowie bdmieli ochot po kolacji przyczy si do caego towarzystwa - rzek stojc ju w progu. - Moe wol "panowie wczenie si pooy.Gdybycie jednak zechcieli askawie, wszyscy bd wam radzi. Nieczsto widujemy tu obcych... to jest, chciaem powiedzie, goci z Shire'u, chtnie posuchamy nowin alboopowieci czy pieni, wszystkiego, na co panom przyjdzie ch. Oczywicie, panw wola! Prosz dzwoni, gdyby czego brakowao. Po kolacji (czyli po trzech kwadransach solidnej roboty, nie zakcanej czczymi rozmowami) tak si czuli pokrzepieni i rozochoceni, e Frodo, Pippin i Sam postanowiliprzyczy si do towarzystwa bawicego w gospodzie. Tylko Merry #owiadczy, e nie lubi toku. - Posiedz sobie spokojnie przy kominku, a pniej moe wyjd odetchn wieym powietrzem. Bdcie tam grzeczni i nie zapomnijcie, e nasza ucieczka jest pono tajemnic, i e jestecie jeszcze w drodze, wcale niedaleko od Shire'u! - Dobrze, dobrze! - odpar Pippin. - Ty bd te grzeczny! Nie zgub si, nie zabd i nie zapomnij, e najbezpieczniej siedzie w czterech cianach. Caa kompania zebraa si w duej sali gospody. Towarzystwo byo liczne i mieszane, jak stwierdzi Frodo, gdy oczy oswoiy si zewiatem. Dostarczay go !gwnie polana ponce jasno na kominku, bo trzy lampy zawieszone pod puapem #wieciy mtnie i przesania je gsty dym. Barliman Butterbur sta w pobliu kominka rozmawiajc z kilku krasnoludami oraz paru ludmi dziwacznej powierzchownoci. Na awach rozsiedli si !rozmaici gocie: ludzie z Bree, gromadka miejscowych hobbitw (trzymajca si razem i zatopiona w pogawdce), jeszcze paru krasnoludw, a take jakie niewyrane postacie, ktre trudno byo rozpozna w mrocznych ktach. Kiedy hobbici z Shire'u weszli, mieszkacy Bree powitali ich przyjaznym chrem. Obcy !gocie, a zwaszcza ci, ktrzy"przyjechali Zielon ciek z poudnia, przygldali im si ciekawie. Gospodarz zapozna nowo przybyych ze swoimi rodakami, ale zaatwi to tak szybko, e nie mogli si zorientowa, ktre nazwisko do kogo naley. Wszystkie niemal nazwiska ludzi z Bree przypominay nazwy botaniczne i brzmiay dla uszuhobbitw z Shire'u do !dziwacznie. Niektrzy spord hobbitw nazywali si !podobnie jak ludzie. Wikszojednak nosia zwyczajne hobbickie nazwiska, a wic Banks, Brockhouse, Longhole, Sandheaver czy Tunnely, rozpowszechnione rwnie w Shire. Znalazo si kilki Underhillw ze Staddle, a e nie wyobraali sobie wsplnotynazwiska bez pokrewiestwa, przygarnli Froda od razu jak odzyskanego kuzyna. Hobbici zBree byli z natury przyjacielscy i dociekliwi, tote Frodo wkrtce zrozumia, e nie wymiga si od wyjanie na temat swoich poczyna. Wyzna wic, e interesuje si histori oraz "geografi (co przyjli kiwajc z zapaem gowami, jakkolwiekadne z tych sw nie byo pospolite w tutejszym dialekcie). Powiedzia, e !zamierza napisa ksik (na !to oniemieli ze zdumienia) i e wraz z przyjacimi zbiera wiadomoci o yciu hobbitw poza granicami Shire'u, szczeglnie w krajach wschodnich. Wwczas zaczli gada wszyscy naraz. Gdyby Frodo naprawd chcia napisa !ksik i gdyby mia wicej "ni jedn par uszu, zebraby !w cigu piciu minut materia "do kilku rozdziaw. Jeliby muto nie wystarczyo, gotowi !byli sporzdzi dug list osb - z "kochanym starym Barlimanem" na czele - zdolnych udzieli bardziej szczegowych informacji. Poniewa jednak Frodo nie zdradza ochoty tworzenia swego dziea natychmiast i w !sali gospody, hobbici powrcili do pyta o nowiny z Shire'u. Frodo odpowiada niezbyt skwapliwie, tote wkrtce znalaz si osamotniony w kcie i zacz si !przysuchiwa oraz przyglda towarzystwu. Ludzie i krasnoludy mwili przewanie o wydarzeniach odlegych i powtarzali sobie wiadomoci, z ktrymi Frodo zdy si ju a nadto oswoi. Gdzie daleko na #poudniu szerzy si niepokj, "ludzie, ktrzy przybyli Zielon %ciek, wynieli si stamtd iszukali, jak si zdawao, kraju, gdzie mogliby osi spokojnie. Mieszkacy Bree wprawdzie szczerze im !wspczuli, lecz najwyraniej nie mieli ochoty przyjmowa wikszej liczby cudzoziemcw do swojej maej ojczyzny. Jeden z podrnych, czowiek szpetny i zezowaty, prorokowa na najblisz przyszo wielki napyw zbiegw z poudnia. - Jeeli im nie udzielicie miejsca, znajd je sobie sami. Maj takie samo prawo do ycia jak inni - powiedzia gono. Mieszkacy Bree kwanymi minami pokwitowali t przepowiedni. Hobbici puszczali mimo ucha te rozmowy, ktre na razie ich nie dotyczyy. Duzi Ludzie nie mog przecie szuka kwater w hobbickich norach. Znacznie bardziej interesowali ich Sam i e jest zupenie 0 rkPLKsjk&k{AgBpK c q;  c ; c 7<D ' c <k* c <w5 Z `="Pippin, ktrzy, zupenie ju w gospodzie zadomowieni, wesoo rozpowiadali nowiny z Shire'u. Pippin wywoa wiele miechu historyjk o zawaleniu si stropu ratusza w Michel Delving: burmistrz, Will Whitfoot, najgrubszy hobbit wcaej Zachodniej wiartce, zasypany zosta tynkiem tak, e wylazszy przypomina przyprszony cukrem pczek. Zadawano jednak take pytania kopotliwe dla Froda. Jeden z miejscowych hobbitw, ktry wida nieraz bywa w Shire, koniecznie chcia wiedzie, gdzie !mieszkaa rodzina Underhillw ijakie miaa koligacje. Nagle Frodo spostrzeg, e siedzcy w cieniu pod cian mczyzna, z wygldu cudzoziemiec, ogorzay od soca i wiatru przysuchuje si tej pogawdce z niezwyk uwag. Obcy czowiek popija z wysokiego "kufla i mi fajk na dugim, dziwnie rzebionym cybuchu. Nogi wycign przed siebie pokazujc buty z cholewami !sporzdzone z mikkiej skry izgrabnie przylegajce do ydek, lecz mocno zniszczone i zabocone. Otulony by w dobrze wysuony, gruby, ciemnozielony paszcz i mimo gorca w izbie nacign kaptur na gow tak, e twarznikna w jego cieniu, tylko bysk oczu zdradza zainteresowanie, z jakim ledzi hobbitw. - Co to za jeden? - spyta Frodo, gdy udao mu si szepn swko panu Butterburowi. - Nie pamitam, ebycie go nam przedstawili. - Ten tam? - rwnie szeptemodpowiedzia gospodarz zerkajc nieznacznie spod oka. - Nie wiem nic pewnego. jeden z tych wdrowcw, nazywamy ich Stranikami. $Maomwny go, ale jeeli siodezwie, zawsze ma co ciekawego do opowiedzenia. Znika na miesic albo na rok, potem znw tutaj zaglda. Wiosn krci si tutaj ustawicznie, ale ostatnimi czasy jako go nie widziaem. Prawdziwego jego nazwiska !nigdy nie syszaem, znaj go w okolicy wszyscy z przezwiska Obieywiat. Chodzi wielkimi krokami, nogi ma dugie, ale nikomu si nie zwierza, dokd mu tak pilno i dlaczego. Kto by tam zreszt zrozumia dziwakw ze wschodu i zachodu, jak si to mwi w Bree majc na myli Stranikw i hobbitw z Shire'u, z paskim przeproszeniem. Zabawny zbieg okolicznoci, e pan o niego pyta, bo... - Ale w tej chwili kto odwoa gospodarza domagajc si piwa i pan Butterbur nie wytumaczy Frodowi, co w tym widzia zabawnego. Frodo zauway, e Obieywiat patrzy teraz wprost na niego, jakby si "domyli, e o nim bya mowa. #Skin rk i kiwn gow zapraszajc Froda do swojego!stou. Kiedy hobbit przysun si, obcy czowiek zrzuci kaptur odsaniajc potargane bujne wosy, ciemne, lecz przetykane siwizn, i ukazujc blad, surow twarzo bystrych, szarych oczach. - Nazywam si Obieywiat - rzek ciszonym gosem. - Bardzo mi mio pozna pana, "panie... Underhill, jeeli stary Butterbur nie pomyli nazwiska.- Nie pomyli - chodno odpowiedzia Frodo. Bardzo nieswojo si czu pod przenikliwym spojrzeniem tychszarych oczu. - Na twoim miejscu - cign Obieywiat - powstrzymabym modych przyjaci, ktrzy zanadto rozpuszczaj jzyki. Piwo, ogie na kominku, przypadkowe znajomoci - to rzeczy przyjemne, ale... ale nie#jestemy w Shire. Krc si tu rozmaite dziwne figury. Pewnie"mylisz, e kto jak kto, ale ja nie mam prawa tego mwi? - doda wykrzywiajc usta w umiechu, zauwaywszy widawyraz oczu Froda. - Pokazali si w ostatnich dniach jeszczedziwniejsi gocie w Bree - powiedzia, bystro patrzc w twarz hobbitowi. Frodo odwrci wzrok, ale nic nie rzek, a tamten przesta $nalega. Ca uwag powiciteraz Pippinowi. Frodo z przeraeniem uwiadomi sobie, e lekkomylny mody Tuk, zachcony sukcesem, jaki odniosa jego anegdotka ogrubym burmistrzu z Michel Delving, popisuje si z kolei humorystycznym opowiadaniemo poegnalnym przyjciu urodzinowym Bilba. Wanie naladowa Bilba "wygaszajcego mow i zbliasi do najwikszego efektu - tajemniczego zniknicia. Zirytowao to Froda. Oczywicie, dla wikszoci miejscowych hobbitw bya to!do nieszkodliwa historia, po prostu jedna z wielu dykteryjek o dziwakach zza Rzeki; lecz niektrzy z obecnych (na przykad Butterbur) mogli to i owo wiedzie, syszeli zapewne niegdy pogoski krce wok zniknicia Bilba. Opowiadanie Pippina przypomni im nazwisko !Bagginsw, tym bardziej, jeli kto w Bree dopytywa si o nie w ostatnich czasach. Frodo siedzia jak na szpilkach, nie wiedzc, co pocz. Pippin by najwidoczniej ogromnie zadowolony, e skupia na sobie powszechn uwag, i zupenie zapomnia o niebezpieczestwie. Frodo nagle si zlk, e w tym nastroju przyjaciel moe nawet napomkn o Piercieniu - a to ju oznaczaoby niechybn katastrof. - Zrb co, i to zaraz! - szepn Frodowi do ucha Obieywiat. Frodo zerwa si, wskoczy nast i zabra gos. W ten sposb rozproszy uwag suchaczy Pippina. Ten i w hobbit spojrza na Froda, "rozemia si i przyklasn, mylc, e panu Underhillowi piwo zaprszyo gow. !Frodo zaraz si speszy i - jakto byo jego zwyczajem, ilekro przemawia - zacz nerwowo przebiera palcami w kieszeniach. Wymaca #Piercie na acuszku i nagle,nie wiadomo dlaczego, ogarna go ochota, eby "wsun Piercie i znikn, ratujc si w ten sposb z "gupiej sytuacji. Mia niejasne wraenie, e takie wyjcie podpowiada mu kto z zewntrz, kto - czy moe co - obecny w tej izbie. Opar si pokusie stanowczo, "zacisn Piercie w garci, jakby go chcia powstrzyma od ucieczki i od wszelkich #zoliwych figlw. To bd co bd dodao mu natchnienia. Wygosi stosownie do #okolicznoci sw kilkoro - jak mawiano w Shire: - Wszyscy jestemy bardzo wzruszeni serdecznoci waszego przyjcia i omielam si wyrazi nadziej, e ta moja krtka wizyta przyczyni si do odnowienia starych wizw przyjani midzy Shireem a Bree. To rzekszy zawaha si i odkaszln. #- Zapiewaj! - krzykn ktry z hobbitw - Zapiewaj! Zapiewaj! - podjli inni. - Daleje, zapiewaj nam jak now piosenk! !Frodo chwil sta oszoomiony.Potem w desperacji zacz piewa mieszn piosenk, #ktr Bilbo lubi (ktr si #wrcz chepi, bo sam uoy do niej sowa). Bya to piosenka o gospodzie, dlatego zapewne przysza w tej chwili Frodowi na myl. Na og "pamita si dzi z niej ledwie kilka sw. Oto jej wszystkie zwrotki: Jest taka knajpa (powiem gdzie, Gdy kto mnie piknie zapyta) - Taki w niej warz piwny lek, e raz z Ksiyca spad tam Czek, By sobie popi do syta. W tej knajpie y pijany kot, Co gra jak szatan na skrzypkach. Z rozmachem smyka cign wos To piszczc piii, to burczc wgos - To z wolna grajc, to z szybka. Gospodarz trzyma take psa, Co strasznie lubi kaway. Gdy nagle rs u stou gwar, On chytrze kady owi art $I mia si, a szyby dray. Bya i krowa (miaa co Wielkopaskiego w postawie); Muzyczny majc such (to fakt) Ogonem wci machaa w takt, Gdy hops - hopsaa po trawie. Talerzy srebrnych by te stos I yek srebrnych i zotych. !By na niedziel serwis lni, Polerowano go co si Popioem kadej soboty. Pocign yk z Ksiyca Czek, Kot przeraliwie zamiaucza, #A talerz z yk dzy i dze, A krowa w sadzie hop na pie,A pies si mia (by to czau-czau). Z Ksiyca Czek yk drugi dzban - !Pod st zwalio si ciao; I ni o piwie, i mrucza w nie, A zblada noc na nieba dnie I pomalutku witao. Do kota wic gospodarz rzek: Patrz - biae konie Ksiyca !Wdzide gryz stal i r - Ich pan pod stoem znalaz dom A Soce szczerzy ju lica. Wic zagra kot ti-dudli-da, e oyby duch w nieboszczyku, I smykiem w struny siek i siek, Lecz ani drgn z Ksiyca Czek - Ju trzecia, wstawaj no, pryku. Pod gry go ju tocz szczyt I wio na Ksiyc, braciszku! !A konie naprzd czap, czap, czap, A krowa w susach niby cap $I talerz w kocu szed z yk.A skrzypce szybciej dudli-da, Pies ryczy gronie i srodze, Na gowie z krow staje ko, %A gocie z ek (Bg ich bro)I w hopki po pododze. A nagle struny pg - bg - prask, A krowa hop ponad Ksiyc! Niedzielny talerz w czworo pk, "Sobotnia yka z alu brzdk, A pies ze miechu a rzy. A Ksiyc stoczy si za szczyt, "Gdy soce byo ju w grze, $Wic pomylao: c to, c? Ju w krg a zoto jest od zrz - $A wszyscy kad si do ek! #Przyjto pie dugotrwaymi, gromkimi oklaskami. Frodo mia!dobry gos, a sowa przypady suchaczom do gustu. - Gdzie jest stary Barliman? - woano. - Niechby tego posucha! Powinien nauczy swojego kota gry na skrzypcach, ebymy mogli zataczy! Wszyscy te upominali si o wicej piwa krzyczc: - Napijemy si jeszcze! Daleje! Jeszcze jednego! Namwili Froda na nowy kufelek, a potem uprosili, ebypowtrzy piosenk, i wiele gosw przyczyo si do chru; melodi znali z dawna, a sowa chwytali szybko. Teraz!z kolei Frodo rad by z siebie. Bryka po stole, a kiedy znw doszed do sowa A krowa hop ponad Ksiyc!, podskoczy wysoko w powietrze. O wiele za wysoko, bo spad na tac zastawion %kuflami, polizn si, stoczy ze stou wrd oskotu, brzku i huku. Widzowie otworzyli szeroko usta, by wybuchn miechem, i zastygli w zdumieniu: piewak "znikn. Jakby si pod ziemi zapad, chocia nie wybi dziury w pododze. Miejscowi hobbici chwil !patrzyli na to osupiali, potem zerwali si z aw i zaczli woa gospodarza. Wszyscy "odsunli si od Pippina i Sama, osamotnionych w kcie, i zerkali ku nim ponuro i nieufnie. Jasne byo, e wikszo obecnych uwaaa ich teraz za kompanw wdrownego magika, ktrego wadzy ani zamiarw nikt tutaj nie zna. Jeden tylko smagy mczyzna spoglda na nich z tak min, jakby dobrze rozumia o co chodzi, aprzy tym szyderczo, co wprawiao przyjaci Froda w wielkie zakopotanie. Wkrtce wymkn si przez drzwi, a zanim pospieszy zezowaty przybysz poudnia; ci dwaj zreszt szeptali z sob przez cay wieczr. Odwierny Harryposzed zaraz w ich lady. Frodo straci gow. Nie wiedzc, co pocz, !wypezn spomidzy stow w ciemny kt, gdzie Obieywiat siedzia nieruchomy, niczym nie zdradzajc swoich myli. Frodo#opar si o cian i zdj z palca Piercie. Nie mia pojcia, jakim sposobem klejnot znalaz si na jego palcu. Przypuszcza, e piewajc bawi si nim bezwiednie w kieszeni i e !wsun Piercie przypadkiem,kiedy przewracajc si szarpn rk, prbujc chwyci rwnowag. Przemkno mu te !podejrzenie, czy Piercie nie wypata mu umylnie figla: moe chcia si ujawni odpowiadajc na yczenie albo nawet rozkaz kogo z obecnych na sali. Trzej ludzie, ktrzy opucili przed chwil gospod, nie budzili wcale zaufania. - No i co? - spyta Obieywiat, kiedy Frodo znw si pokaza. - Dlaczego #to zrobie? To to gorsze ni wszystkie gupstwa, jakie mogli paln twoi towarzysze. Paskudnie wdepne... a raczej wetkne palec... prawda? - Nie rozumiem, o czym mwisz - rzek Frodo, zy i przestraszony. - Ale rozumiesz doskonale! - odpar Obieywiat. - Teraz lepiej poczekajmy, a si ten zgiek uciszy. A potem, jeli aska, panie Baggins, chciabym z tob zamieni par sw na osobnoci. - O czym? - spyta Frodo, nie zdradzajc zaskoczenia na niespodziewany dwik swego nazwiska. "- O sprawie do wanej... dla nas obu - rzek Obieywiat patrzc mu prosto w oczy. - "Usyszysz moe co, co ci si przyda. - Dobrze - powiedzia Frodo #silc si na obojtn min. - Pogadamy zatem pniej. Tymczasem przy kominku "toczy si spr. Pan Butterbur,ktry wanie nadbieg, prbowa co zrozumie ze sprzecznych relacji goci, przekrzykujcych si wzajem. - Widziaem na wasne oczy! -mwi jeden z hobbitw - a waciwie nie widziaem, rozumie mnie pan chyba, panie Butterbur. Znikn, mona by rzec, jakby si rozpyn w powietrzu. - Nie moe by, panie Mugwort! - ze zdumieniem zawoa gospodarz. - Wanie e moe, skoro byo! - odpar Mugwort. - Skoro mwi, to powiadam. - Musiaa tu zaj jaka pomyka - rzek Butterbur "krcc gow. - Pan Underhill nie jest taki lekki, eby si rozpyn w powietrzu, z #pewnoci gdzie tu si skry na sali. - A gdzie? A gdzie? - wykrzykno kilka gosw. - Skde mam wiedzie? Wolno mu by, gdzie chce, byle rano zapaci za nocleg. Prosz, pan Tuk jest tutaj, niepowiecie, e znikn. - Co widziaem, to widziaem, a widziaem, e go nie byo wida - upiera si Mugwort. !- A ja mwi, e to pomyka - powtrzy Butterbur zbierajcna tac potuczone kufle. - Oczywicie, e pomyka - odezwa si Frodo. - Nie zniknem wcale! Jestem tutaj!Rozmawiam sobie z Obieywiatem. !Wysun si w krg wiata padajcego od kominka, lecz wikszo towarzystwa !cofna si przed nim, jeszczebardziej teraz zdumiona. Nie !zadowolio ich tumaczenie, e"przewrciwszy si podpezn szybko pod stoami w kt. Gromada wzburzonych i zaniepokojonych ludzi i !hobbitw zaraz wyniosa si z gospody, straciwszy ch do dalszej zabawy tego wieczora.Ten i w rzuci Frodowi nieyczliwe spojrzenie, a wszyscy szeptali co midzy sob. Krasnoludy i obcy ludzie,ktrych paru tu nocowao, powiedzieli dobranoc gospodarzowi, lecz Froda i jego przyjaci zbyli milczeniem. Wkrtce tylko Obieywiat, na ktrego nikt nie zwraca uwagi, zosta pod cian. Pan Butterbur nie wydawa sizbytnio zmartwiony. Zapewne liczy, e w jego gospodzie przez nastpnych kilka !wieczorw bdzie peno, pki caa okolica nie obgada gruntownie tajemniczego zdarzenia. - No i co pan zrobi, panie Underhill? - zwrci si do Froda. - Wystraszy mi pan goci i potuk kufle swoim brykaniem! - Bardzo mi przykro, e sprawiem tyle zamieszania - rzek Frodo. - Doprawdy, nie miaem wcale takich zamiarw.To bardzo nieszczliwy przypadek. - Ju dobrze, dobrze, panie Underhill. Ale nastpnym razem,"jeli pan zechce fika koziokiczy te pokazywa magiczne sztuki, niech pan lepiej uprzedzi cae towarzystwo, a przede wszystkim mnie. My tu troch podejrzliwie odnosimy si do wszelkich dziwactw... czy cudw. I nie lubimy niespodzianek. - Nic podobnego nigdy ju nie zrobi, obiecuj panu, panie Butterbur. A teraz pjd chyba!do ka. Chcemy ruszy jutrojak najwczeniej. Czy bdzie pan askaw dopilnowa, eby kucyki byy gotowe na sm rano? - Oczywicie. Ale nim si poegnamy, poprosz o chwilk rozmowy w cztery oczy, panie Underhill. Co mi !si wanie przypomniao, co musz panu powiedzie. Mam nadziej, e mi pan tego nie wemie za ze. Zaatwi jeszcze to i owo, a pniej przyjd do paskiego pokoju, jeli pan pozwoli. - Prosz bardzo! - odpar Frodo, ale serce w nim zadrao. Ciekaw by, ile jeszcze rozmw w cztery oczyprzyjdzie mu odby, zanim bdzie mg pj spa. !Czyby wszyscy sprzysigli siprzeciw niemu? Zacz e jest zupenie 0 rkPLKsjk&k{AgB^ = c =  c ">K c >! c >," c K?7A ?podejrzewa, e nawet pyzateoblicze starego Barlimana kryjejakie zowrogie zamiary. Rozdzia 10 Obieywiat Frodo, Pippin i Sam powrcili do saloniku. Zalegay go ciemnoci. Merry wyszed, a ogie na kominku przygas. Dopiero gdy hobbici "rozdmuchali ar i dorzucili partrzasek, okazao si, e !Obieywiat jest tutaj take. Siedzia sobie spokojnie tu przy drzwiach! "- Hej! - zawoa Pippin. - Co ty za jeden i czego tu chcesz? - Nazywaj mnie Obieywiatem - odpowiedzia - a wasz przyjaciel obieca mi chwil poufnej rozmowy, chocia moliwe, e o tym zapomnia. - Ty mi nawzajem obieca, o #ile pamitam, e usysz co, co mi si moe przyda - rzek Frodo. - Co wic masz mido powiedzenia? - Duo rnych rzeczy - odpar Obieywiat - ale, oczywicie, nie za darmo. - Co to ma znaczy? - ywo spyta Frodo. !- Nie bj si! Znaczy to tylko tyle: powiem ci, co wiem, i dam ci dobr rad, ale zadam nagrody. - Jakiej mianowicie? - spyta Frodo. Podejrzewa teraz, e trafi na otrzyka, i z zakopotaniem uwiadomi sobie, e wzi z domu bardzoniewiele pienidzy. Caa zawarto jego kasy nie wystarczy zapewne, by !zaspokoi ajdaka, a na dalszpodr nic nie zostanie. - Takiej, na jak na pewno bdzie ci sta - odpar Obieywiat z nikym umiechem, jakby odgad myliFroda. - Po prostu: wemiesz mnie z sob i pozwolisz sobie towarzyszy, pki sam nie zechc ci porzuci. - Och, doprawdy! - rzek Frodo zdumiony, lecz niezbyt uspokojony. - Nawet gdybym mia zamiar powikszy kompani, musiabym wiedzieznacznie wicej, ni wiem o tobie i twoich sprawach, zanimbym si na co podobnego zgodzi. - wietnie! - wykrzykn tamten zakadajc nog na nog i rozpierajc wygodniej w fotelu. - Widz, e "odzyskae rozsdek, a to si bardzo chwali. Dotychczas "bye zbyt lekkomylny. A wicdobrze! Powiem ci, co wiem, a nagrod pozostawi do twojego uznania. Moe bdziesz rad mi j przyzna, jak mnie wysuchasz. - Mw zatem - rzek Frodo. - Co ci wiadomo? - Wiele... a za wiele o ponurych sprawach - chmurnie$odpar Obieywiat. - Ale jeli o ciebie chodzi... - Wsta, szybko otworzy drzwi, wyjrza na korytarz. Potem cicho zamkn drzwi, usiad $znowu i cign zniajc gos:- Mam dobry such, a chocia nie umiem znika, duo w yciu polowaem na rozmaite dzikie i czujne stworzenia; %potrafi, jeeli chc, ukry sidobrze. Ot siedziaem za ywopotem przy gocicu na zachd od Bree dzisiejszego wieczora, kiedy czterej hobbici nadjechali od strony Kurhanw. Nie trzeba wam powtarza, co mwili do starego Toma Bombadila i midzy sob, co wszake zainteresowao mnie w tych rozmowach szczeglnie. Pamitajcie - rzek jeden z nich - e nie wolno wam wymienia nazwiska Baggins. !Jeeli ju koniecznie bdziemy!musieli si przedstawi, jestempan Underhill. To mnie tak zaciekawio, e poszedem ichtropem a tutaj. Tu za nimi przemknem przez bram. PanBaggins ma pewnie jakie uczciwe powody, eby zgubi po drodze swoje nazwisko, alew takim razie doradzabym jego przyjacioom wiksz ostrono. - Nie rozumiem, dlaczego mojenazwisko miaoby kogokolwiek w Bree interesowa - z gniewem odpar Frodo - i nie dowiedziaem si jeszcze, dlaczego interesuje ono ciebie.Pan Obieywiat zapewne ma take jakie uczciwe powody, eby podsuchiwa i szpiegowa, ale w takim razie doradzabym mu je wyjani. - wietna odpowied! - zamia si Obieywiat. - Wyjanienie jest bardzo proste: wanie szukaem hobbita nazwiskiem Frodo Baggins. Pilno mi byo go odnale. Dowiedziaem si bowiem, e wynosi on z Shireu pewien... pewien sekret, ktry obchodzi mnie i moich przyjaci. "- Nie! le mnie zrozumiae! - krzykn widzc, e Frodo wstaje, a Sam zrywa si z gniewnym grymasem na !twarzy. - Lepiej bd strzeg tego sekretu ni wy. A musimy $go strzec pilnie! - Pochyli si ispojrza im w oczy. - Uwaajcie na kady cie! - szepn. - Czarni Jedcy przejedali przez Bree. !Syszaem, e w poniedziaek jeden z nich nadjecha Zielon!ciek od pnocy, a drugi zjawi si wkrtce po nim od poudnia. Zapado milczenie. Wreszcie "Frodo zwrci si do Pippina i Sama: - Powinienem by si tego domyli z tonu, jakim nas przyj odwierny przy bramie- rzek.- Zdaje si, e tutejszy gospodarz take co !wie. Dlaczego nalega, ebymy!si przyczyli do kompanii w gospodzie? I dlaczego, do licha, zachowalimy si tak gupio! Trzeba byo siedzie cicho na swojej kwaterze! - Pewnie, e to byoby lepiej - rzek Obieywiat. - Gdybymmg odradzabym wam przychodzenie do wsplnej sali, ale gospodarz nie chcia mnie do was dopuci ani przekaza wam ode mnie swka. "- Czy sdzisz, e... - zacz Frodo. - Nie, o nic zego nie posdzam starego Barlimana. Po prostu nie lubi tajemniczych wczgw mojego pokroju. - Frodo przyjrza mu si zaskoczony. -No, wygldam przecie na otrzyka, prawda? - spyta Obieywiat wykrzywiajc usta i dziwnie byskajc oczyma. - Mam jednak nadziej, e si poznamy bliej, a wtedy moe zechceszmi wytumaczy, co si waciwie stao na zakoczenie twojej piosenki. Bo ten wybryk... - To by czysty przypadek! - przerwa mu Frodo. - Ciekawa rzecz! - powiedzia tamten. - A wic przypadek. Ale wskutek tego przypadku znalaze si w bardzo niebezpiecznej sytuacji. - W do niebezpiecznej sytuacji byem ju przedtem -!odpar Frodo. - Wiedziaem, emnie jedcy goni. Teraz jednak zdaje si, e mnie przegapili, skoro pojechali dalej. - Na to nie licz! - ywo "zawoa Obieywiat. - Wrcna pewno. Zjawi si ich nawet wicej. Bo jest ich wicej. Wiem ilu. Znam tych jedcw!!- Umilk na chwil, oczy mia zimne i srogie. - S w Bree ludzie, ktrym nie wolno ufa - doda. - Na przykad Bill Ferny. Ten ma z saw w caym kraju i wiadomo, e odwiedzaj go dziwni gocie. Zauwaylicie moe Billa w gospodzie: smagy, chytrze #umiechnity chop. Kuma si z jednym spord przybyszy z !poudnia i razem wymknli si z domu zaraz po twoim przypadku. Nie wszyscy poudniowcy przyjedaj tu w dobrych zamiarach, a Bill Ferny gotw wszystko kademu sprzeda albo dla samej zabawy szkodzi innym. - C tu moe Ferny sprzedai co ma wsplnego mj przypadek z jego osob? - spyta Frodo, nadal uparcie udajc, e nie rozumie, o co tamtemu chodzi. - Sprzeda moe wiadomo o !tobie - odpar Obieywiat. - Opowiadanie o twoim popisowym numerze na pewno bardzo zainteresuje pewne osoby. Jak o tym usysz, nie bd ju nawet docieka twojego prawdziwego nazwiska. A wydaje mi si bardzo prawdopodobne, e usysz t histori jeszcze dzisiejszej nocy. Czy to ci wystarcza? Teraz moesz rozstrzygn o mojej nagrodzie do woli: albo we mnie za przewodnika, albo nie.Ale musz ci jeszcze owiadczy, e dobrze znam wszystkie kraje midzy Shireem a Grami Mglistymi, bo wdruj po nich od wielu lat. Starszy jestem, ni wygldam. Mog si okaza !uyteczny. Nie bdziesz mg odtd jecha otwartym gocicem, bo jedcy nie spuszcz ju z niego oka w dzie ani w nocy. Moe zdoasz umkn z Bree i pozwol ci jecha naprzd, "pki soce bdzie wysoko. Alenie zajedziesz daleko. Zaskocz ci na pustkowiu w jakim ciemnym kcie, gdzie nie znajdziesz ratunku. Czy chcesz, eby ci dopadli? To s straszni jedcy. Hobbici spojrzeli na Obieywiata i ze zdumieniem zobaczyli, e twarz mu si !cigna bolenie, a rce zacisn kurczowo na porczach fotela. W pokoju !byo bardzo cicho, wiato jak!gdyby zmtniao. Obieywiat siedzia chwil, nieprzytomnymi oczyma wpatrzony w jak odleg !przeszo, a moe wsuchanyw najdalsze odgosy nocy. - Ach, tak! - wykrzykn wreszcie przecierajc doni czoo. - Moe wicej wiem o waszych przeladowcach ni #wy. Boicie si ich, ale nie dojeszcze. Jutro musicie std ucieka, jeli si uda. Obieywiat pokae wam cieki, ktrymi mao kto chodzi. Wemiecie go z sob? Zalego cikie milczenie. Frodo nie odpowiada, w rozterce zwtpienia i strachu. Sam chmurnie patrza w twarz swego pana, w kocu wybuchn: - Za pozwoleniem, panie !Frodo, ja bym si nie zgodzi! Ten czowiek ostrzega nas i powiada: strzecie si! Na to zgoda, ale zacznijmy od tego, eby si jego strzec. Przyszed tu z pustkowi, a nic dobrego nigdy nie syszaem o przybyszach stamtd. Co wie,to jasne, wicej nawet, nibym mu chcia powiedzie, ale to jeszcze nie racja, ebymy go brali za przewodnika i pozwolili si prowadzi w jakie ciemne kty, gdzie nie ma znikd ratunku, jak sam mwi. !Pippin krci si na krzele zmieszany. Obieywiat nie replikowa Samowi, ale przenikliwy wzrok zwrci na Froda. Pod tym wejrzeniem Frodo odwrci oczy. - Nie - powiedzia. - Nie &zgadzam si. Myl... myl, e nie jeste tym, za kogo si podajesz. Na pocztku mwie ze mn tak, jak !mwi ludzie z Bree, ale teraz gos ci si zmieni. Sam ma racj: nie rozumiem, jak moesz radzi nam wielk ostrono, a jednoczenie da, ebymy tobie zawierzyli na sowo. Dlaczego si maskujesz? Kim jeste? Co wiesz naprwd o moim... o mojej sprawie? I skd to wiesz? - Nauka ostronoci, jak "widz, nie posza w las - rzekObieywiat z pospnym umiechem. - Ale co innego ostrono, a co innego #niezdolno do miaej decyzji.Nigdy o wasnych siach nie dojedziesz do Rivendell, nie masz innego wyboru, jak zaufa mi. Musisz si zdecydowa. Odpowiem na #cz twoich pyta, jeeli to ci co pomoe. Czemu jednakmiaby uwierzy moim sowom, skoro nie ufasz temu,co ju powiedziaem? Mimo wszystko, powiem... W tej chwili rozlego si pukanie do drzwi. Pan Butterbur zjawi si ze wiecami w rku, a za nim Nobz dzbankami gorcej wody. Obieywiat cofn si w najciemniejszy kt. - Przyszedem yczy panom dobrej nocy - rzek gospodarzstawiajc wiece na stole. - Nob! Zanie wod do sypialni. I pan Butterbur zamkn za sob drzwi. - Tak si rzecz przedstawia - powiedzia z wahaniem i trosk w gosie. - Jeeli nawarzyem piwa, to bardzo mi przykro, doprawdy. Ale jedno z drugim wszystko si plcze, wiedz panowie, jak to bywa, a ja mam tutaj istne urwanie gowy. W tym tygodniu jednake to i owo, jak to mwi, tkno mnie, em sobie przypomnia, a mam nadziej, e nie poniewczasie.Widzi pan, prosi mnie kto, ebym uwaa na hobbitw, coprzyjad z Shireu, a szczeglnie na jednego, nazwiskiem Baggins. - A c to ma ze mn wsplnego? - spyta Frodo. - To ju pan wie lepiej ode mnie - znaczco odpar gospodarz. - Nie wydam pana, ale powiedziano mi, e w Baggins podruje pod nazwiskiem Underhill, i opisanojego wygld, a pasuje ten opisdo pana jak ula, z paskim przeproszeniem. - Doprawdy! Jake to w hobbit mia wyglda? - przerwa mu nierozwanie Frodo. - May grubas z rumianymi policzkami - owiadczy uroczycie pan Butterbur. Pippin zachichota, ale Sam !przyj to z oburzeniem. - Toci, co prawda, niewiele pomoe, Barley - tak mi rzek - bo wszyscy hobbici s mniejwicej tacy - cign pan Butterbur zerkajc na Pippina - ale ten jest troch od innych wyszy, wosy ma !janiejsze, a w brodzie doek; bardzo wesoy, oczy mu si miej. Wybaczy pan, ale to on powiedzia, nie ja. - Co to za on? Kto? - spyta ywo Frodo. - Ano Gandalf, prosz pana. !Czarodziej, jak mwi, ale dla mnie to bez znaczenia, bo to !mj wielki przyjaciel. Co on ze !mn zrobi teraz, jak si znw zjawi, pojcia nie mam; nie zdziwibym si, gdyby mi piwo skisi albo mnie samego w kod zamieni. Troch jest #prdki. No, ale co si stao, tosi ju nie odstanie. "- A co si waciwie stao? - zapyta Frodo, ktrego ju niecierpliwio, e Butterbur tak kouje, zamiast mwi po prostu. - O czym to ja mwiem? - rzek gospodarz namylajc "si i prztykajc palcami. - Aha!O Gandalfie. Wic wszed bez pukania do mojego pokoju, bdzie temu ze trzy miesice. Barley - powiada - rano wyruszam w drog. Chcesz mi "wywiadczy przysug? A ja na to: Wszystko, czego sobieyczysz. Wtedy on znowu: Bardzo mi si pieszy i nie #zd zaj do Shireu, a mamtam piln wiadomo do "przesania. Mgby znale pewnego posaca, ktremu ufasz? Mog - powiedziaem. - Wyl jutro albo najdalej pojutrze. Jutro, nie pniej! - mwi Gandalf. I da mi ten list. - Adres cakiem wyrany - doda pan Butterbur !wycigajc list z kieszeni i z wolna, z niejak dum (ceni sobie reputacj wyksztaconego czowieka) odczyta: - Pan Frodo Baggins, Bag End, Hobbiton, Shire. - List do mnie od Gandalfa! - krzykn Frodo. - Aha! - rzek pan Butterbur. -Wic si nazywasz Baggins? - Tak - odpar Frodo. - Dawaje mi ten list co prdzeji wytumacz si, czemu go wczeniej nie posa. Po to chyba tu przyszede, chociatrzeba przyzna, e nie kwapie si zanadto. Nieborak pan Butterbur zdawasi bardzo zafrasowany. - Racja, prosz pana - rzek -i najmocniej za to przepraszam. Umieram ze strachu, jak pomyl, co Gandalf powie, jeeli z tego jaka bieda wyniknie. Ale nie przetrzymywaem listu umylnie. Schowaem go w bezpieczne miejsce. Tamtego dnia ani nazajutrz, ani po dwch dniach nikogo nie !mogem znale, kto by chciai do Shireu, a z moich domownikw aden od roboty #nie mg si oderwa. No i tak jedno z drugim - wyleciao mi z pamici. Okropne mam tutaj urwanie gowy. Wszystko !zrobi, co bd mg, eby "ten bd naprawi, a jeeli w czym mog dopomc, niech pan mn rozporzdza. Zresztlist listem, a Gandalfowi !jeszcze co wicej obiecaem. Barley - powiada - ten mj przyjaciel z Shireu pewnie wkrtce bdzie tdy jecha, moe w kompanii. Przedstawi si jako pan Underhill. Zapamitaj! Ale nie zadawaj !mu adnych pyta. Jeeli mnie !przy nim nie bdzie, moe si znale w kopotach i potrzebowa pomocy. Zrb dla niego wszystko, co moesz, a zyskasz sobie moj $wdziczno. Tak mwi. No i rzeczywicie przyjechae tutaj, a wyglda mi na to, e kopotw take ju tylko patrze. - Co chcesz przez to powiedzie? - spyta Frodo. !- Jacy czarni przepytuj si o Bagginsa - odpar gospodarz"zniajc gos. - A jeeli oni maj dobre zamiary, to ja jestem hobbit. Kiedy pokazali si tu w poniedziaek, wszystkie psy wyy, a gsi ggay. To jaka niesamowita historia. Przybieg Nob i powiada, e dwaj czarni s przed drzwiami i pytaj o hobbita nazwiskiem Baggins. Nobowi wosy dba stany nagowie. Wyprosiem tych czarnych, drzwi za nimi !zatrzasnem. Ale syszaem, e powtarzali to samo pytanie wszdzie, od domu do domu, a do Archet. Ten Stranik, !Obieywiat, take mnie bra na spytki. Chcia si tutaj koniecznie dosta, zanim jeszcze podaem wam kolacj. - Chcia! - odezwa si znienacka Obieywiat wystpujc naprzd w krg $wiata. - I wielka szkoda, e go nie dopuci, Barlimanie, oszczdziby wszystkim kopotu. Gospodarz wzdrygn si cz e jest zupenie 0 rkPLKsjk&k{Ap c ?V ) c R@| c @ c A* c {A5 S A zaskoczony. - Ty tutaj! - krzykn. - Zawsze wyskakujesz, kiedy sinikt nie spodziewa. Czego tu szukasz? - Obieywiat jest tutaj za moim pozwoleniem - !owiadczy Frodo. - Przyszed zaofiarowa mi pomoc. - No, twoja sprawa - powiedzia pan Butterbur, nieufnie przygldajc si obcemu. - Ale na twoim miejscu nie bratabym si ze Stranikami. - A z kim? - spyta Obieywiat. - Ze spasionym !oberyst, ktry tylko dlatego nie zapomnia jeszcze, jak sinazywa, e go przez cay dzie gocie wywouj po nazwisku? Ci hobbici nie mogprzecie ani kwaterowa PodKucykiem na wieki, ani te zawrci do domu. Maj przed sob dalek podr. Czy pojedziesz z nimi i obronisz ich od czarnych? - Ja? Wyjecha z Bree? Nie, za adne skarby! - odpar pan Butterbur, szczerze wystraszony. - Ale czemu !bycie nie mieli tu posiedzie spokojnie przez jaki czas? Coto wszystko znaczy? Czego !waciwie szukaj owi czarni? "Skd si tu wzili, chciabym wiedzie? - Niestety, nie wszystko mog ci wyjani - rzek Frodo. - Jestem znuony i bardzo !strapiony, a to duga historia. Ale jeli naprawd chcesz mi !pomc, musz ci ostrzec, e sam take jeste w niebezpieczestwie, pki mniegocisz pod swoim dachem. To s Czarni Jedcy. Nie wiem na pewno, przypuszczam jednak, e przybyli z... - Przybyli z Mordoru - ciszajc gos dokoczy Obieywiat. - Z Mordoru, Barlimanie, chyba ci ta nazwa co mwi! - Biada nam! - krzykn pan Butterbur blednc; widocznie zna t nazw dobrze. - To najgorsza z nowin, jakie za mojego ycia dotary do Bree. - Tak jest - potwierdzi Frodo.- Czy wobec tego nadal chcesz mi pomaga? !- Chc! - rzek pan Butterbur. - Tym bardziej! Chocia nie wyobraam sobie, co taki !czowiek jak ja moe zdziaa!przeciw... przeciw... - gos mu si zaama. - Przeciw Czarnemu Wadcy - spokojnie powiedzia Obieywiat. - Niewiele moesz zdziaa, ale kada pomoc jest cenna. Moesz bd co bd zatrzyma na dzisiejsz noc w gospodzie pana Underhilla i zapomnie o nazwisku Baggins, dopki pan Underhill nie znajdzie si daleko std. !- To oczywicie zrobi - rzekButterbur. - Obawiam si jednak, e tamci bez mojej pomocy dowiedz si o jego "obecnoci. le si stao, e pan Baggins dzi wieczorem cign na siebie - !wyraajc si najagodniej - powszechn uwag. Historia pana Bilba znana ju bya w Bree nie od wczoraj. Nawet mj Nob co nieco skombinowa w swojej cikiejmzgownicy, a przecie znajd si w Bree sprytniejsi od niego. - No, c, miejmy nadziej, e jedcy nie zaraz tutaj wrc - rzek Frodo. - Miejmy nadziej! - powtrzy Butterbur. - W kadym za razie, czy to duchy, czy nie duchy, ale atwo si Pod Kucyka nie dostan. Nie kopoczcie si przynajmniej do rana. Nob o niczym swka nie pinie. A pki ja si jeszcze trzymam na nogach, aden czarnolud !nie przestpi tego progu. Bdczuwa razem z moimi domownikami przez ca noc, !ale wy lepiej przepijcie si, pki moecie. - O wicie w kadym razie musisz nas zbudzi - rzek Frodo. - Trzeba nam ruszy jak najwczeniej. Prosimy o !niadanie na p do sidmej. - Sucham pana. Przypilnuj wszystkiego! - odpar gospodarz. - Dobranoc, panie Baggins... to jest Underhill, chciaem powiedzie. !Dobranoc... Ale, ale! Gdzie to paski przyjaciel, pan Brandybuck? - Nie wiem - powiedzia Frodo, tknity nagle niepokojem. Zapomnieli o Meriadoku, a tymczasem noc zapada gboka. - Obawiam si, e nie ma go w domu. Wspomnia co, e pjdzie zaczerpn wieego powietrza. - No, widz, e wam naprawdprzyda si opieka! Zachowujecie si jak na majwce! - rzek Butterbur. - Musz co prdzej zaryglowa !ju teraz drzwi, ale zarzdz,eby pana Brandybucka wpuszczono, gdyby wrci. Pol zreszt Noba, niech go poszuka. Dobranoc! - I pan "Butterbur wynis si w kocu rzuciwszy jeszcze raz podejrzliwe spojrzenie na "Stranika i pokrciwszy gow. Syszeli jego oddalajce si kroki w korytarzu. - No, jake? - spyta Obieywiat. - Kiedy otworzysz ten list? !Frodo uwanie zbada piecz,"nim j przeama. Nie ulegao wtpliwoci, e list by od Gandalfa. Wewntrz, energicznym, lecz zarazem piknym charakterem Czarodzieja wypisane byy nastpujce sowa: POD ROZBRYKANYM KUCYKIEM BREE Dzie letniego przesilenia Rok wg Kalendarza Shireu 1418 Kochany Frodo! !Ze wieci mnie tu dosigy. Musz natychmiast rusza w $podr. Radz ci opuci Shire co prdzej, najpniej do !koca lipca. Wrc jak zdoamnajspieszniej i dogoni ci, gdyby przedtem wyjecha. Jeeli ci droga wypadnie przezBree, zostaw mi tutaj wiadomo. Gospodarzowi - Butterburowi - moesz ufa. Zapewne spotkasz na gocicumojego przyjaciela: chudy, ciemnowosy, wysoki czowiek, a zw go Obieywiatem. Zna on nasze sprawy i chce ci pomc. Podaj do Rivendell. Mam nadziej, e si tam zobaczymy. Gdybym si nie zjawi, suchaj rad Elronda. Twj oddany, cho w wielkim popiechu Gandalf. P.S. Pod adnym pozorem nie uyj Go po raz wtry! Nie podruj nocami. P.P.S. Upewnij si, czy to naprawd Obieywiat. Na $gocicach wcz si rne podejrzane typy. Prawdziwe imi Obieywiata jest Aragorn. Nie kade zoto jasno byszczy, Nie kady bdzi, kto wdruje, Nie kad si staro zniszczy. "Korzeni w gbi ld nie skuje, Z popiow strzel znw ogniska, !I mrok rozwietl byskawice. Zamany miecz sw moc odzyska, "Krl tuacz wrci na stolic. P.P.P.S. Licz, e Butterbur wyle ten list bez zwoki. To zacny czowiek, ale w jego pamici jak w rupieciarni: najpilniej potrzebne rzeczy zawsze s na dnie. Gdyby "przegapi t spraw, upiek goywcem. Szczliwej drogi! Frodo najpierw sam przeczyta!list po cichu, z kolei poda go Samowi i Pippinowi. - Stary Butterbur rzeczywicie"narobi zamieszania! - rzek. - !Zasuy na roen. Gdybym ten"list dosta w por, ju bymy pewnie dzi siedzieli bezpiecznie w Rivendell. Ale cosi mogo przytrafi Gandalfowi? Pisze tak, jakby rusza na spotkanie wielkiego niebezpieczestwa. - Spotyka si z wielkim niebezpieczestwem stale ju od lat - powiedzia Obieywiat. Frodo obrci ku niemu wzrok izamyli si nad drugim dopiskiem listu. - Dlaczego mi od razu nie powiedzia, e jeste przyjacielem Gandalfa? - spyta. - Nie tracilibymy prno czasu. !- Tak sdzisz? A czy ktry z was uwierzyby mi przedtem? - odpar Stranik. - Nic nie wiedziaem o tym licie. !Mylaem tylko, e musz was !skoni, bycie mi zaufali na sowo, bo inaczej nie bd mg wam pomc. Nie chciaemte od pocztku mwi wam caej prawdy o sobie. Najpierwmusiaem was dobrze wybadai upewni si, z kim mam do czynienia. Nieprzyjaciel nieraz !ju zastawia na mnie puapki.Ale gotw byem wyzna wam !wszystko, gdy ju pozbd siwasnych wtpliwoci. Co prawda - doda z nieco wymuszonym miechem - spodziewaem si, e mi uwierzycie na sowo. Czowiek cigany czuje si czsto tak zmczony nieufnoci, e !tskni za przyjani. No, ale moja powierzchowno przemawia przeciw mnie. - To prawda... przynajmniej w "pierwszej chwili - zamia si Pippin, ktremu po przeczytaniu listu Gandalfa kamie spad z serca. - Ale pozory myl, jak powiadaj w Shire. Zreszt my sami bdziemy wkrtce do ciebie podobni, jak spdzimy kilka dni w rowach i pod ywopotami. - Kilka dni ani kilka tygodni, ani nawet kilka lat wdrwki po pustkowiach nie wystarczy,eby si upodobni do Obieywiata - odpar. - Wczeniej bycie ducha wyzionli, chyba e ulepiono !was z twardszej gliny, ni si na oko wydaje. Pippin skapitulowa, lecz Sam, nieprzejednany w dalszym cigu, zerka na obcego podejrzliwie. - Skd moemy mie pewno,e to o tobie mowa w licie Gandalfa? - spyta. - Ty o Gandalfie nie pisn sowa, !pki nie przeczytalimy listu. Kto wie, czy nie grasz komedii i nie jeste szpiegiem, ktry chce nas wywie w pole. !Moe sprztn prawdziwego "Obieywiata i przebra si w jego strj? Co mi na to odpowiesz? - e zuch z ciebie, Samie Gamgee - rzek Obieywiat -ale nic wicej nie mog ci odpowiedzie, niestety. Gdybym zabi prawdziwego Obieywiata, mogem przecie zabi was take. I bybym to zrobi nie gadajc tak wiele. Gdybym chcia !zrabowa Piercie, mgbym was jeszcze w tej chwili pozabija. Wsta i nagle jakby urs: w oczach zapali mu si bysk !przenikliwy i wadczy. Odrzuci paszcz i rk pooy na gowicy miecza, ktry mia u boku ukryty pod fadami. Hobbici nie mieli bodaj drgn. Sam otworzy usta i patrzy na Obieywiata osupiay. - Ale na szczcie jestem prawdziwym Obieywiatem - powiedzia tamten, rozjaniajc nagle twarz umiechem. - Nazywam si Aragorn, syn Arathorna, i bdwas broni, choby za cen ycia. Dugo trwao milczenie. Wreszcie Frodo odezwa si niepewnie: - Uwierzyem, e jeste mi przyjacielem, zanim dostaem ten list - powiedzia - a w kadym razie chciaem w to wierzy. Kilka razy w cigu tego wieczora przerazie mnie, lecz nigdy tak, jak przeraaj sudzy Nieprzyjaciela... o ile mi wiadomo. Sdz, e jego szpieg wygldaby... no, !wygldaby pikniej z pozoru, ale czuoby si w nim szpetot... Nie wiem, czy dobrze to wyraziem. - Rozumiem! - zamia si Obieywiat. - Ja wygldam szpetnie, a czuje si we mnie pikno! Czy tak? Nie kade zoto jasno byszczy, nie !kady bdzi, kto wdruje... - A wic to o tobie mwi ten wiersz? - spyta Frodo. - Nie mogem zgadn, do czego site sowa odnosz. Ale skd !wiesz, e Gandalf je umieci w swoim licie, skoro go nie czytae? - Nie wiedziaem tego - odpar Obieywiat. - Nazywam si Aragorn, a ten wiersz zwizany jest z moim imieniem. - Doby miecza i zobaczyli ostrze zamane !poniej rkojeci. - Widzisz, Samie, nie na wiele zda si ten"miecz. Zblia si jednak dzie,kiedy zostanie przekuty na nowo. Sam nic nie odpowiedzia. - A teraz - cign #Obieywiat - jeli Sam si niesprzeciwi, zakoczmy na tym spraw. Bd waszym przewodnikiem. Czeka nas jutro cika droga. Jeeli nawet uda nam si opuci Bree bez przeszkd, wtpi, czy wymkniemy si niepostrzeenie. Postaram si wszake zatrze trop jak "najprdzej. Znam par cieek oprcz gwnej drogi. A jak tylko zmylimy pocig, skierujemy si na Wichrowy Czub. - Wichrowy Czub? - powtrzySam. - Co to takiego? - Wzgrze na pnoc od gocica, w poowie mniej "wicej drogi std do Rivendell. Widok z niego jest bardzo rozlegy, bdziemy mogli "rozejrze si dokoa. Gandalf, #jeliby chcia nas docign, !szedby z pewnoci tamtdy. Za Wichrowym Czubem "zacznie si trudniejsza cz podry, przyjdzie nam wybiera midzy rnymi niebezpieczestwami. - Kiedy widziae ostatnio Gandalfa? - zagadn Frodo. - Czy wiesz, gdzie on przebywa i co porabia? - Nie wiem - odpar Obieywiat bardzo powanie. - Wiosn razem z nim przyszedem na zachd. W cigu kilku ostatnich lat czsto peniem stra na granicach Shire'u, kiedy Gandalf by zajty gdzie indziej. Rzadko pozostawia on ten kraj bez stray. Spotkalimy si pierwszego maja u brodu Sarn, nad !Brandywin. Powiedzia mi, e zaatwi z tob spraw pomylnie i e w kocu wrzenia wyruszysz do Rivendell. Wiedzc, e Gandalf jest z tob, oddaliem si z tych stron w swoich osobistych interesach. "Okazuje si, e le zrobiem, !bo ni byem pod rk, eby mu dopomc, kiedy dosta jakie ze nowiny. Pierwszy raz, odkd znam Gandalfa, jestem o niego niespokojny. Nawet $jeeli nie mg si stawi sam,powinnimy mie o nim wiadomoci. Jaki czas temu, gdy tu powrciem, doszy "mnie ze wieci. Rozesza si szeroko pogoska, e Gandalf #zagin i e po drogach krc "si jedcy. Mwiy mi o tym elfy z plemienia Gildora. One #te pniej day mi zna, e wyruszylicie z domu, ale na prno czekaem potem na !wie, e ju opucilicie Buckland. Czatowaem wic naWschodnim Gocicu, peen niepokoju. - Czy mylisz, e Czarni Jedcy maj co wsplnego !z... z nieobecnoci Gandalfa? - spyta Frodo. - Nie wyobraam sobie, eby co innego mogo go zatrzyma, chyba sam Nieprzyjaciel - odpar Obieywiat. - Nie tramy jednak nadziei! Gandalf jest potniejszy, ni si zdaje wam, hobbitom z Shire'u; na "og dostrzegalicie tylko jegoarty i zabawki. Ale ta nasza wyprawa bdzie najwikszym z dzie Gandalfa. Pippin ziewn. - Przepraszam - rzek - ale jestem miertelnie zmczony. Mimo wszelkich niebezpieczestw i zmartwie,$musz i do ka, bo inaczejusn tu, w fotelu. Gdzie si podzia ten niemdry Merry? To by mnie ju dobio, !gdybymy musieli teraz wyj ipo nocy szuka w ciemnociach. Ledwie to powiedzia, gdzie "w gbi domu trzasny drzwi, a potem w korytarzu zadudniy szybkie kroki. WpadMerry, a za nim Nob. Merry pospiesznie zamkn #drzwi i opar si o nie plecami. "Przez chwil nie mg zapa tchu. Przyjaciele patrzyli na niego przeraeni. Wreszcie Merry przemwi zdyszanym gosem: - Frodo, widziaem ich. Widziaem Czarnych Jedcw!- Czarnych Jedcw! - krzykn Frodo. - Gdzie? - Tutaj. W miasteczku. Przesiedziaem w pokoju z !godzin, ale e was dugo nie byo wida, wyszedem na may spacer. Ju wracaem, nim jednak znalazem si na owietlonym dziedzicu, stanem, eby spojrze w gwiazdy. I nagle dreszcz mnie !przebieg, wyczuem, e koo mnie peznie jaki okropny stwr: jakby ciemniejszy cie $wrd cieniw przeczoga si w poprzek drogi, tu poza !krgiem wiata padajcego z $latarni. bez szmeru wlizn sinatychmiast w ciemno. Nie by to ko. - W ktr stron poszed? - spyta nagle i ostro Obieywiat. Merry wzdrygn si, teraz dopiero spostrzegajc wrd przyjaci obcego czowieka. !- Moesz mwi - rzek Frodo.- To przyjaciel Gandalfa. Pniej ci wszystko wytumacz. - Skierowa si jak gdyby w gr gocica, na wschd - cign Merry dalej. - #Prbowaem go ciga. Zniknmi zaraz z oczu, ale minem zakrt i doszedem a do ostatniego domu przy drodze. !Obieywiat spojrza na niego z uznaniem. !- Jeste odwany - rzek - ale!zachowae si lekkomylnie. - Nie wiem - powiedzia Merry."- Nie zdaje mi si, bym dziaa odwanie albo lekkomylnie. Poprostu nie mogem nic innego zrobi. Jakby mnie co tam cigno. W kadym razie poszedem i niespodzianie usyszaem gosy zza ywopotu. Jeden z tych gosw brzmia jak pomruk, drugi jak szept czy nawet syk.$Sw nie mogem rozrni. Niepodsunem si bliej, bo zaczem nagle dygota na !caym ciele. Przeraziem si, !zawrciem, chciaem umkn do gospody, kiedy znienacka co stano za moimi plecami i... padem na ziemi. - I ja go tak znalazem - uzupeni relacj Nob. - Pan Butterbur posa mnie z latarni. Poszedem najpierw do Zachodniej Bramy, potem zawrciem ku Wschodniej. jako niedaleko od domu Billa Ferny wydao mi si, e co cz e jest zupenie 0 rkPLKsjk&k{AgBd c 1B & B c Bb c C<&: c Cv1 c Cn< FDley na drodze. Przysic nie !przysign, ale wygldao to tak, jakby dwch schylonych $ludzi usiowao co dwign zziemi. Krzyknem, ale kiedy dobiegem do tego miejsca, !nie byo ju ani ladu tamtychdwch, tylko pan Brandybuck #lea przy drodze i jakby spa. #Potrzsnem nim, ockn si "i mwi: "Mylaem, e wpadem"do gbokiej wody". By jaki dziwny i ledwie go rozbudziem, zaraz pogna jakzajc tu, do gospody. !- Boj si, to prawda - rzek Merry. - Chocia nie wiem, co mwiem Nobowi. Miaem straszny sen, ale go nie pamitam. Zaamaem si zupenie. Nie mam pojcia, co mnie ogarno. - Ale ja wiem - rzek Obieywiat. - Ogarn ci Czarny Dech. Jedcy wida zostawili konie za osiedlem i tajemnie wliznli si przez Poudniow Bram z powrotem.teraz ju dowiedzieli si najnowszych wiadomoci, skoro byli u Billa Ferny. Prawdopodobnie ten go z "poudnia by te ich szpiegiem.!Moe si co zdarzy jeszcze tej nocy, zanim opucimy Bree.- Co takiego? - spyta Merry. - Czy napadn gospod? - Tego si nie spodziewam - !odpar Obieywiat. - Jeszcze nie wszyscy si tu zebrali. A zreszt to do nich niepodobne.Najpotniejsi s w ciemnociach i na pustkowiu. Nie napadn otwarcie domu, penego ludzi i jasno owietlonego, chyba w ostatecznoci, ale jeszcze nieteraz, gdy mamy przed sob wiele staj drogi przez Eriador. Ich sia opiera si jednak na terrorze i ju chwycili w jego szpony kilku mieszkacw Bree. Tych mieszkacw podjudz do jakiej zbrodni. Pewnie to bdzie Bill Ferny, paru cudzoziemcw, moe odwierny. Rozmawiali z nim w poniedziaek pod Zachodni Bram. Odwierny by blady i trzs si ze strachu po tej rozmowie. - Jak si zdaje, zewszd !okraj nas wrogowie - rzekFrodo. - Co robi? - Zosta tutaj, nie nocowa w!sypialni! Z pewnoci wiedz, ktry pokj zajmujecie. Izby przeznaczone dla hobbitw maj okna od pnocy i tu nad ziemi. Zostaniemy tu wszyscy razem i zabarykadujemy drzwi i okno. Najpierw jednak Nob pomoe !mi cign tu wasze rzeczy. Kiedy Obieywiat wyszed, Frodo pokrtce opowiedzia Meriadokowi o wszystkim, co !si zdarzyo po kolacji. Merry jeszcze by zajty odczytywaniem i rozwaaniem listu Gandalfa, gdy Stranik i Nob powrcili. - A wic, prosz panw - oznajmi Nob - rozburzyem pociel i w kadym ku uoyem waek porodku. A pask gow, panie Bag... panie Underhill, piknie uwinem z brzowej wenianej wycieraczki - dodaze miechem. - Bdzie jak ywa - rzek. - !Ale co si stanie, jeli tamci poznaj si na maskaradzie? - Zobaczymy! - powiedzia Obieywiat. - Miejmy nadziej, e utrzymamy fortec do rana. - Dobranoc panom - rzek Nobi poszed doczy si do stray czuwajcej u wejcia gospody. Hobbici spitrzyli swoje podrne worki i sprzt na pododze saloniku. Zastawili drzwi niskim fotelem i zamknliokno. Wygldajc przez nie, Frodo stwierdzi, e noc jest pogodna. Sierp byszcza nad ramieniem wzgrza Bree. Zabezpieczyli okno grubymi wewntrznymi okiennicami i !zacignli szczelnie zasony. Obieywiat poprawi drwa na kominku i zdmuchn wszystkie wiece. "Hobbici uoyli si na kocach, nogami zwrceni do paleniska, "ale Obieywiat siad w fotelu pod drzwiami. Chwil jeszcze gawdzili, bo Merry stawia mnstwo pyta. !- Przeskoczy przez ksiyc! -"chichota owijajc si w pled. %- Zbanie si, mj Frodo! A "swoj drog auj, e tego nie widziaem. Szanowni obywatele Bree bd o tym zdarzeniu mwi przez nastpnych sto lat. - Mam nadziej! - rzek Obieywiat. Wreszcie umilkli wszyscy i hobbici jeden po drugim zapadli w sen. Rozdzia 11 Sztylet w ciemnociach Gdy hobbici w gospodzie Pod Rozbrykanym Kucykiem w Bree przygotowywali si do snu, nad Bucklandem zalegay "ciemnoci, a mga snua si w rozpadlinach i nad rzek. Dom w Ustroni sta cichy. Grubas "Bolger ostronie uchyli drzwi iwyjrza na dwr. Przez cay dzie lk rs w jego sercu coraz wikszy, tak e wieczorem Grubas nie mg sobie znale miejsca ani ulee w ku. W bezwietrznej nocnej ciszy #czaia si jaka groba. Grubaswpatrywa si w pomrok i nagle zobaczy czarny cie suncy pod drzewami; furtka otwara si jakby sama i znwzamkna bez szmeru. Strach "chwyci hobbita. Cofn si i dug chwil sta drc w sieni. Wreszcie zatrzasn i zaryglowa drzwi. Noc trwaa. Mikko, ledwie dosyszalnie zadudniy na ciece kopyta przeprowadzanych chykiem koni. Przy furtce zatrzymay si, a trzy czarne postacie, #trzy cienie nocne wlizny sido ogrodu. Jeden podszed do drzwi, dwa stany po obu rogach domu. Zamarli tam niby cienie gazw, a tymczasem noc z wolna upywaa. Dom i nieruchome drzewa jakby na co czekay wstrzymujc oddech. Lekki powiew &zaszeleci wrd lici, gdzie daleko zapia kogut. Mijaa zimna godzina przedwitu. !Posta u drzwi poruszya si, w ciemnociach tej nocy, bezksiycowej i bezgwiezdnej, bysno dobyte ostrze, jakby kto obnay z oson lodowate wiateko. Pod guchym, ale cikim uderzeniem drzwi si zachwiay. - W imi Mordoru, otwiera! - !zawoa wysoki, grony gos. Pod drugim uderzeniem drzwi #ustpiy i runy do wntrza, !belki pky, rygle prysny. Czarne postacie byskawicznieskoczyy do sieni. W tej samej sekundzie wrd pobliskich drzew zagra rg. Jego gos rozdar noc jak pomie buchajcy ze szczytugry. - Pobudka! Gore! Gore! Do broni! Grubas Bolger nie prnowa. Kiedy spostrzeg czarne cienie sunce przez ogrd, zrozumiaod razu, e musi umkn !przed nimi albo zginie. Umkn wic przez tylne drzwiczki, a potem ogrodem i polem. Bieg !mil z okadem, nim dotar do najbliszego domu i tam pad na progu. - Nie, nie, nie! - krzycza. - Nie, to nie ja! Ja go nie mam! Duga chwila upyna, nim kto zdoa zrozumie, o co mu chodzi. Wreszcie ssiedzi "pojli, e wrg wdar si do Bucklandu, e jaka straszna napa ze Starego Lasu zaskoczya kraj. A wtedy zaczli dziaa nie tracc duej ani chwili. Gore, gore, gore! Brandybuckowie grali na rogu pobudk alarmow, ktr ostatni raz syszano tutaj sto lat temu, kiedy to w srog zim biae wilki przeszy granic po zamarznitej Brandywinie. Pobudka! Pobudka! Z daleka odezway si w !odpowiedzi inne rogi. Alarm si szerzy. Czarne postacie wybiegy z domu. Jedna z nichw pdzie upucia na progu paszcz Froda. Na ciece znw zadudniy kopyta, konie przeszy w galop i wkrtce "ttent przegrzmia i zgin w ciemnociach. Wok Ustroni gray rogi, rozlegaa si wrzawa i tupot spiesznych krokw. Ale Czarni Jedcy umknli jak burza w stron Pnocnej Bramy. Niech sobie pohaasuj mae hobbity! "Sauron zajmie si nimi pniej.Jedcy mieli na razie inne !zadanie: wiedzieli ju, e dom w Ustroni jest pusty, e Piercie wywieziono gdzie dalej. Stratowali wart przy bramie i opucili granic Shireu. Noc jeszcze bya wczesna, gdy Frodo ockn si nagle, jakby go zbudzi jaki szmer czy moe czyja obecno. !Zobaczy Obieywiata, ktry czujnie wyprostowany siedziaw fotelu; w jego oczach "odbija si blask pomieni, bo ogie na kominku, wieo wida podsycony, pali si jasno, ale Obieywiat nie drgn, nie da Frodowi adnego znaku. Frodo wkrtce znw usn, lecz znowu szum wiatru i ttent galopujcych koni zakci mu sen. Wiatr jak gdyby wirowa dokoa domu i "wstrzsa cianami, a gdzie, bardzo daleko, kto !rozpaczliwie d w rg. Frodo otworzy oczy i z podwrka gospody dobiego jego uszu wesoe pianie koguta. "Obieywiat rozsun zasony !i z oskotem pchn okiennice na ocie. Szary brzask wschodzcego dnia wypenia pokj, chd cign od otwartego okna. Zbudziwszy hobbitw, Obieywiat zaprowadzi ich zaraz do sypialni. Na jej widokuwiadomili sobie, jak dobrze zrobili suchajc rady tego przewodnika: wyamane okna trzaskay na wietrze, firanki opotay, ka byy w !straszliwym nieadzie, a waki rozdarte poniewieray si na ziemi; z brzowej wenianej wycieraczki zostay tylko strzpy. Obieywiat natychmiast pobieg po gospodarza. Nieborak pan Butterbur mia min zaspan i przeraon. Nie zmruy oka przez ca noc - jak twierdzi - lecz nie sysza adnych haasw. - W yciu mi si nic podobnego nie zdarzyo! - krzykn, wznoszc ze zgroz ramiona. - eby moi gocie niemogli spdzi nocy w swoich kach! I takie porzdne waki zniszczone, i wszystkie rzeczy! Do czego to dojdzie? !- Do cikich czasw - rzek Obieywiat. - Ale na razie odzyskasz spokj, skoro nas si std pozbdziesz. Wyjedamy natychmiast. Nie troszcz si o niadanie, byle co ykniemy i przeksimy, nie siadajc do stou. Za par minut bdziemy spakowani. Pan Butterbur wybieg, eby dopilnowa siodania kucw i !przynie jak przeksk. Wrci jednak po chwili zrozpaczony. Kuce znikny! !Kto w nocy otworzy stajni iwypusci nie tylko kucyki Merryego, lecz rwnie wszystkie wierzchowce, jakie byy w gospodzie. Nowina przygnbia Froda. Jake mogli liczy, e na wasnych nogach dostan si do Rivendell, cigani przez nieprzyjaci na koniach? Rwnie dobrze mogliby si wybiera na ksiyc. Obieywiat dug chwil milcza przygldajc si hobbitom tak, jakby way ichsiy i odwag. - Kucyki nie pomogyby nam umkn przed komi - powiedzia wreszcie, jakby czytajc w mylach Froda. - Tymi drogami, ktre zamierzamwybiera, niewiele wolniej !idzie si pieszo. Ja zreszt i !tak miaem i. Martwi si tylko o prowiant i sprzt. Nigdzie po drodze std do Rivendell nie dostaniemy nic dojedzenia prcz tego, co bdziemy mieli ze sob. A trzeba wzi na zapas, bo !moe si zdarzy zwoka albo "konieczno naoenia drogi i zboczenia daleko od prostego szlaku. Ile gotowi jestecie dwiga na plecach? - Ile trzeba - odpar Pippin; by markotny, lecz usiowa !wmwi sobie, e jest bardziejzahartowany, ni wyglda (i ni si czuje). - Ja mog dwiga za dwch -owiadczy zuchowato Sam. !- Czy nic si nie da zrobi? - zwrci si Frodo do gospodarza. - Czy nie znalazoby siwe wsi pary lub chocia jednego kuca, eby zaadowa baga? Nie moglibymy ich najmowa, ale kupilibymy - doda niepewnie,bo nie wiedzia, czy mu starczy pienidzy. - Wtpi - odpar strapiony pan Butterbur. - Tych kilka kucykw nadajcych si pod wierzch, jakie Bree posiada, stao w mojej stajni; te, jak wiadomo, zginy. Poza tym zwierzt pocigowych, czy tokoni, czy kucw, jest u nas bardzo mao i nikt nie ma ich na zbyciu. Ale zrobi, co si da. Pol Boba jak najspieszniej, eby przepyta si wszdzie. "- Tak - niechtnie zgodzi si Obieywiat. - Trzeba sprbowa. Obawiam si, e bez jednego przynajmniej kucyka nie damy sobie rady. To wszake przekrela wszelkie nadzieje na wczesny "wymarsz i na wylinicie si std ukradkiem! Jak gdybymy odtrbili swj odjazd. Niewtpliwie tego sobie wanie tamci yczyli. - Jest w tym jednak okruch pociechy - rzek Merry - a nawet, miejmy nadziej, wicej ni okruch! Bo czekajc na kuca moemy spokojnie zasi do niadania! Woajcie zaraz Noba! Ostatecznie zmarudzili z gr trzy godziny. Bob wrci z #wiadomoci, e ani z mioci, ani z chciwoci nikt w okolicy nie chce sprzeda konia lub kucyka, z jednym jedynym !wyjtkiem: Bill Ferny jest, jak !si zdaje, skonny do rokowa.- To stara zagodzona szkapa - powiedzia Bob - ale o ile dobrze znam Billa, on jej nie "odstpi taniej ni za potrjncen, bo wie, w jakim panowies pooeniu. !- Bill Ferny? - spyta Frodo. - Czy to aby nie nowy podstp? Moe ta bestia ucieknie z powrotem do niego z caym naszym dobytkiem albo pomoe nas wytropi, czy co w tym rodzaju. - Nie wiem - rzek Obieywiat - ale nie wyobraam sobie, eby jakiekolwiek zwierz, raz wyzwolone, zechciao wrci !do tego czowieka. Myl, e to raczej dodatkowy pomys askawego pana Billa: zachciao mu si powikszy jeszcze w ten sposb zysk z caej awantury. Boj si raczej tego, e to biedne stworzenie zdechnie lada chwila. Ale nie mamy wyboru. Ile on da? Bill Ferny da dwunastu srebrnych groszy, co stanowio co najmniej trzykrotn cen kucyka w tych stronach. Kuc okaza si kocistym, zagodzonym, apatycznym zwierzakiem, ale zdycha, jak si zdawao, jeszcze nie zamierza. Pan Butterbur za niego zapaci i ofiarowa Merryemu gotwk osiemnacie srebrnych groszy jako odszkodowanie za stracone wierzchowce. By czowiekiem uczciwym i zamonym - na miar tego kraju. Ale trzydzieci srebrnych groszy stanowio dlaniego powany ubytek, tym !boleniejszy do zniesienia, e to Bill Ferny go okpi. Jak si okazao, nie wyszed na tym w kocu le. Pniej bowiem wyjanio si, e naprawd skradziono jednego tylko konia. Inne zwierzta wyposzono ze stajni czy moe same w panice rozbiegy!si i po kilku dniach znaleziono!je bkajce si w rnych zaktkach Bree. Kucyki Merryego ucieky na dobre, lecz day dowd wielkiego rozumu, bo skieroway si na wydmy i odszukay Pulpeta. Przebyy wic czas jaki pod opiek Toma Bombadila i dobrze im si dziao. Gdy jednak do uszu Toma dosza wie o wydarzeniach w Bree, odesa on kucyki panu Butterburowi, ktry tym sposobem zyska pi piknych wierzchowcw za bardzo umiarkowan cen. Kuce w Bree musiay ciej pracowa, ale Bob obchodzi si z nimi jak najlepiej. W ostatecznym obrachunku mona by powiedzie, e !wygray szczliwy los, skoro omina je ponura i niebezpieczna wyprawa. Ale te nigdy nie poznay Rivendell! Na razie jednak pan Butterbur nie wiedzia jeszcze tego wszystkiego i uwaa swoje pienidze za stracone bezpowrotnie. Mia ponadto inne kopoty. Gdy bowiem "pozostali gocie zbudzili si i dowiedzieli o napadzie na gospod, powsta nie lada zamt. Podrni z poudnia, ktrym zgino kilka koni, gono oskarali gospodarza, "pki si nie wydao, e jeden z ich wasnych kompanw "znikn rwnie tej nocy: nie kto inny, lecz zezowaty "wsplnik Billa Ferny. Zaraz te cae podejrzenie spado na niego. - Jeeli zadajecie si z koniokradem i wprowadzacie go do mojego domu - rzek z oburzeniem pan Butterbur - powinnicie z wasnej kiesy zapaci wszystkie szkody, zamiast krzycze na mnie. !Idcie i spytajcie Billa Ferny, gdzie si podziewa ten wasz szacowny przyjaciel. Nikt jednak nie przyznawa sido przyjani z zezowatym czowiekiem i nikt nie mg sobie przypomnie, gdzie i kiedy doczy si on do kompanii. Po niadaniu hobbici przepakowali worki i zgromadzili wiksze zapasy !przewidujc podr dusz ni pierwotnie planowano. Dochodzia ju godzina dziesita, kiedy wreszcie !mogli ruszy w drog. Ale o tej!porze cae osiedle ju huczaopodnieceniem. Sztuczka Froda,zjawienie si Czarnych !Jedcw, kradzie koni, a w dodatku wie, e Stranik zwany Obieywiatem poczy si z tajemniczymi hobbitami - wszystko to jest zupenie 0 rkPLKsjk&k{Ap c cD ? c Dw c )E@" c E9-1 c Ej8 C RFskadao si na sensacj, ktra moga wypeni kilka ubogich w zdarzenia lat. !Wikszo mieszkacw Bree iStaddle, a nawet sporo obywateli z Combe i Archet zgromadzio si na drodze, eby zobaczy wyjedajcych hobbitw. Gocie spod Rozbrykanego Kucyka cisnli si w progu gospody i w jej oknach. Obieywiat zmieni plan i postanowi wyj z Bree gocicem. Jakakolwiek prba wymknicia si na przeaj polami pogorszyaby tylko spraw: poowa tutejszej ludnoci poszaby za nimi, eby si przekona, jakie maj zamiary i czy nie robi !szkd na ich polach. Poegnali Noba i Boba, podzikowali serdecznie panu Butterburowi. - Mam nadziej - rzek Frodo - e si jeszcze spotkamy w weselszych okolicznociach. Bardzo bym chcia spdzi jaki czas spokojnie w twoim domu. Niespokojni, przygnbieni, ruszyli ledzeni przez setki oczu. W tumie nie wszystkie twarze byy przyjazne, wrd okrzykw nie wszystkie "yczliwe. Ale dla Obieywiata wikszo tutejszych obywateli ywia, jak wida, respekt, bo kady, na kogo spojrza, zamyka usta i wycofywa si co prdzej. Obieywiat szed na czele wraz z Frodem, za nim Merry zPippinem, a na kocu Sam prowadzi kucyka, ktremu zaadowano na grzbiet tyle !workw, na ile miosierdzie dlazwierzcia pozwalao. Kucyk jednak wyglda ju mniej nieszczliwie, jak gdyby zadowolony ze zmiany losu. !Sam w zamyleniu gryz jabko.Mia kieszenie wypchane jabkami dziki poegnalnym darom Noba i Boba. - Nie ma jak jabka w marszu,a fajka na popasie - mwi Sam. - Ale zdaje si, e wkrtce bd musia wyrzec si obu tych przyjemnoci. Hobbici nie zwracali uwagi na wcibskich, ktrzy wygldali zza drzwi, wytykali gowy zza murw i potw. Kiedy jednak zbliali si ju do bramy w drugim kocu osiedla, Frodo zauway ciemny, zaniedbany dom ukryty za gstym ywopotem: ostatni dom w Bree. W jednym z okien migna mu smaga twarz z chytrymi, zezowatymi oczyma,lecz zaraz znikna. A wic tu si ukrywa ten !poudniowiec - pomyla Frodo.- Wyglda mi niemal na goblina. Zza ywopotu przypatrywa si podrnym zuchwale inny mczyzna. Mia krzaczaste czarne brwi i ciemne, gniewne oczy, a grube wargi skrzywione zoliwym umiechem; mi krtk czarn fajk. Gdy wdrowcy !mijali go, wyj z ust cybuch i splun. - Dzie dobry, Dugonogi! - powiedzia. - Wczenie wstae. Znalaze sobie wreszcie nowych przyjaci, co? Obieywiat skin gow, lecz nic nie odrzek. - Dzie dobry, malcy! - zagadn tamten do hobbitw.- Mam nadziej, e wiecie, kogo wzilicie do kompanii? To Wiercipita Obieywiat wewasnej osobie! Co prawda znam te jego inne i mniej pikne przezwiska. Pilnujcie si zwaszcza w nocy! A ty, Samie, nie drcz mojego biednego, starego kucyka! - I splun znowu. Sam odwrci si ywo. - A ty, Ferny - odpar - zabierz std prdko swoj !szpetn gb, bo ci j kto jeszcze uszkodzi. - !Niespodzianie jabko strzelio !z jego rki prosto w nos Billa, ktry uchyli si, ale poniewczasie. Zza ywopotu bluzny przeklestwa. - Szkoda dobrego jabka - rzekz alem Sam i pomaszerowa dalej. W kocu miasteczko zostao za nimi. Gromada dzieciakw eskortujcych pochd zmczya si wreszcie i zawrcia spod Poudniowej "Bramy. Hobbici minli j i szli kilka mil gocicem. Droga skrcaa w lewo, zataczaa "uk okrajc wzgrze Bree i spadaa do stromo ku lasom na wschodzie. Podrni mieli teraz po lewej rce agodne, poudniowe stoki, na ktrych rozsypane byy domy hobbickiego osiedla w Staddle; spogldajc ku pnocy !widzieli nad gbok kotlin smugi dymu, wskazujce, gdzie znajduje si Combe; "Archet kryo si dalej w kpie drzew. Droga sprowadzia ich !w d, wzgrze Bree wznosio si teraz za ich plecami, wysokie i brunatne, a przed nimi ukazaa si wska cieka odbiegajca od gocica ku pnocy. - Tu zejdziemy z otwartego traktu i zaszyjemy si w terenie - oznajmi Obieywiat. #- Bylemy nie szli na skrty - rzek Pippin. - Nasza poprzednia prba skrcenia drogi przez lasy omal nie skoczya si katastrof. - Ale wtedy mnie z wami nie byo - rozemia si Obieywiat. - Kto ze mn drogi prostuje, ten w polu nie nocuje. Przepatrzy uwanie gociniec!przed sob i za sob. Nie byowida nigdzie ywego ducha. Szybko sprowadzi hobbitw wd, ku lenej dolinie. Nie znajc okolicy, domylali si jednak, e przewodnik zamierza najpierw kierowa si w stron Archet, potem jednak skrci w prawo i obej wie od wschodu, aby dalej moliwie na wprost #przeby dzik krain dzielc ich od Wichrowego Czuba. Tymsposobem - o ile by si plan uda - oszczdziliby sobie "sporo drogi, bo gociniec robi wielk ptl okrajc od poudnia Komarowe Bagnisko. Co prawda musieliby wwczas przeby moczary, ktre Obieywiat opisa im wcale nie zachcajco. Tymczasem wszake marsz nieby przykry. A nawet, gdyby nie grone przeycia poprzedniej nocy, mona by ten etap uzna za najmilszy z caej dotychczasowej podry.#Soce wiecio jasno, ale nie doskwierao upaem. Lasy w dolinie jeszcze nie straciy #lici i mieniy si kolorami, a wydaway si spokojne i tchnce zdrowiem. Obieywiat bez wahania wybiera drog, sami hobbici na pewno zabkaliby si wkrtce wrd bocznych, krzyujcych si cieek. Przewodnik kluczy umylnie, eby zmyli pocig. #- Bill Ferny niechybnie ledzi, w ktrym miejscu opucilimy #gociniec - rzek. - Nie myl jednak, by szed za nami. Zna wprawdzie niele okolic, ale wie, e nie moe si ze mn #mierzy w lesie. Boj si tylko tego, e tamtym powie o nas. Bo tamci chyba s niedaleko. !Jeeli uwierz, e idziemy do Archet, tym lepiej dla nas. Moe dziki zrcznoci Obieywiata, a moe z innych przyczyn, do, e przez cay dzie nie zobaczyli!ladu ani nie usyszeli gosu ywego stworzenia: ani dwunogiego - prcz ptakw, ani czworonogiego - prcz jednego lisa i paru wiewirek. Nazajutrz skierowali si ju wyranie na wschd, ale w dalszym cigu otaczaa ich cisza i spokj. Trzeciego dnia od opuszczenia Bree wyszli z Zalesia. Od miejsca, w ktrym skrcili z gocica, teren #wci opada, a teraz znaleli #si na rozlegej paszczynie, gdzie czekay ich wiksze trudnoci. Byli ju daleko za granicami Bree, na bezdroach"dzikiej krainy, zbliali si do Komarowego Bagniska. Mieli tu ju pod nogami grunt podwilgy, miejscami grzski, a tu i wdzie trafiali na rozlewiska i wielkie kpy trzcin i sitowia, pene wiergotu drobnego, schowanego w gstwinie ptactwa. Musieli bardzo ostronie wybiera drog, eby przej such nog, a zarazem nie zboczy z wytknitego kierunku. Zrazu "posuwali si do szybko, ale zkad godzin marsz stawa si mozolniejszy i bardziej niebezpieczny. Moczary byy zwodnicze i zdradzieckie, "nawet Stranik nie zna wrd zmiennych trzsawisk staej #cieki i musia jej za kadym razem szuka. Wdrowcw zaczy nka muchy, w powietrzu zaroio si od chmardrobniutkich komarw, wciskajcych si w rkawy, nogawki spodni i we wosy. - ywcem mnie poeraj! - krzycza Pippin. - Komarowe Bagnisko! Wicej tu komarw ni wody. - Czym one si ywi, kiedy !nie maj hobbitw pod rk? -!pyta Sam drapic si w kark. "Spdzili bardzo niemiy dzie w pustej, brzydkiej okolicy. Obzrozbili na miejscu podmokym, zimnym, niewygodnym, a dokuczliwe owady nie day im oka zmruy. W trzcinach i "trawach gniedziy si jakie szkaradne stworzenia, sdzcz gosw gorsza odmiana "wierszczy. Byy ich tysice, awierkay: skr-kark, skr-kark niezmordowanie przez ca noc, doprowadzajc hobbitw niemal do szalestwa. Nastpny dzie - czwarty - nie przynis wikszej poprawy, a nocleg, rwnie jak poprzedni, nie da wdrowcom odpoczynku. Skrcikarki - jak je przezwa Sam - wprawdzie zostay za nimi, alekomary przeladoway ich dalej. Frodo lea zmczony, lecz niezdolny oka zmruy, gdy nagle wydao mu si, e w oddali na wschodzie niebo #rozwietla si dziwnie; wiato"bysno i zgaso kilka razy. !Nie mg to by blask witu, bo do rana byo jeszcze daleko. - Co to za wiato? - spyta "Obieywiata, ktry podnis si i sta wpatrzony w noc. - Nie wiem - odpar tamten. - Za daleko, eby cos rozezna. Wyglda jak byskawica strzelajca ze szczytu pagrka. !Frodo pooy si znw, ale przez dug chwile widzia jeszcze biae rozbyski, a na ich tle wysok, czarn sylwetk Obieywiata !nasuchujcego czujnie wrd ciszy. Wreszcie hobbit zapad w niespokojny sen. Pitego dnia po krtkim marszu wydostali si w kocu spord rozlewisk, sitowia i bagien. Teren przed nimi znw zacz si wznosi. Na horyzoncie, u wschodu, dostrzegli pasmo wzgrz. Jedno z nich, odosobnione w prawym kocu acucha, growao nad innymi. Jego wierzchoek mia ksztat spaszczonego nieco stoka. - To Wichrowy Czub - powiedzia Obieywiat. - Stary Gociniec, ktry zostawilimy daleko po prawej rce, omija szczyt od poudniai przebiega nie opodal jego !podny. Jeeli pjdziemy na wprost, bdziemy chyba jutro !w poudnie na miejscu. Sdz, e trzeba si o to postara. - Co masz na myli? - spyta Frodo. - To, e wcale nie jestem pewien, co zastaniemy. Gra #ley troch za blisko gocica.- Ale przecie mamy nadziej spotka si tam z Gandalfem? - Owszem, lecz to saba nadzieja. Nawet jeeli Gandalf rzeczywicie wdrowa tym "szlakiem, mg omin Bree, a w takim razie nic nie wie o nas. Zreszt byby to wyjtkowy przypadek, gdybymy si wanie w tym miejscu zeszli jednoczenie; bardziej prawdopodobne, e si rozminiemy. Ani dla niego, ani dla nas nie byoby bezpiecznie czeka wzajem nasiebie zbyt dugo. Jedcy, jeeli im si nie uda zdyba nas na pustkowiu, zapewne take skieruj si na Wichrowy Czub. Ze szczytu jest rozlegy widok na wszystkie strony. Kto wie, czymnstwo tutejszych ptakw i zwierzt nie widzi nas stamtd w tej chwili. A nie wszystkie ptaki zasuguj na !zaufanie; s te inni szpiedzy,znacznie groniejsi. Hobbici z trwog spojrzeli na odlege wzgrza. Sam popatrzy w blade niebo, jakby"lkajc si, e ju nad nimi &kr sokoy albo ory i ledzich bystrymi, nieprzyjaznymi oczyma. - Bardzo mi si zrobio nieswojo po tym, co powiedzia - rzek do Obieywiata. - Co nam radzisz? - spyta Frodo. - Myl - z namysem, jakby niepewnie odpar przewodnik -e najlepiej bdzie i moliwie najprostsz drog kuwschodowi, eby dotrze do wzgrz, ale nie wprost na Wichrowy Czub. Znam tam "ciek biegnc u podny acucha. Zaprowadzi nas ona na Czub od pnocy, mniej otwartym stokiem. No, a potem zastanowimy si, co dalej robi. Przez cay dzie brnli naprzd, pki nie zapad wczesny, zimny wieczr. Grunttu ju by suchszy i mniej zaronity, ale mgy i opary zalegay nad bagniskami, ktrewdrowcy mieli za sob. !Niekiedy odzywa si piskliwie "i aonie jaki smutny ptak, lecz gdy czerwona tarcza soca z wolna skrya si w cieniu zachodu, cay kraj !ogarna gucha cisza. Hobbici myleli o miym blasku zachoduprzesianym przez wesoe oknaodlegego Bag End. Pnym !popoudniem trafili na strumiespywajcy ze wzgrz i gincy w rozlewiskach moczarw; szli jego brzegiem !pod gr, pki trwa dzie. Ciemno ju byo, gdy wreszcie zatrzymali si i rozbili obz nad strumieniem, pod skarla olch. Na tle mrocznego nieba majaczyy im ju nagie, bezdrzewne zbocza wzgrz. Tej nocy wystawili przy obozowisku wart, a przewodnik chyba wcale si !nie kad. Ksiyc wzeszed duy i we wczeniejszych godzinach nocnych zimna, siwa powiata zalewaa krajobraz. Nazajutrz wyruszyli wkrtce po wschodzie soca. Powietrze byo mrone, niebo blade, jasnobkitne. Hobbici !czuli si rani, jak po dobrze przespanej nocy. Przywykli judo dugich marszw po krtkich popasach - o wiele krtszych w kadym razie, niw Shire uznawano za niezbdne dla jakiego takiego pokrzepienia si. Pippin twierdzi, e Frodo wyglda teraz na dwakro tszego hobbita ni dawniej. - A to dziwne - odpar Frodo -#jeli wzi pod uwag, e jestmnie dwa razy mniej. Spodziewam si, e kiedy wreszcie przestan chudn, bo inaczej wkrtce zamieni si w widmo. - Nie mw takich rzeczy! - ywo przerwa mu Obieywiat z niespodziewan surowoci. Wzgrza si przybliyy. Tworzyy falisty grzebie, w wielu miejscach wznoszcy si!do tysica bez maa stp, tu iwdzie opadajcy w doliny lubprzecze, ktre otwieray drog do krajw pooonych na wschd od grskiego acucha. Hobbici dostrzegali cignce si wzdu grani szcztki porosych zieleni murw i fos, a w dolinach sterczay jeszcze ruiny dawnych kamiennych budowli. Wieczorem dotarli do podny zachodnich stokw i tu !zatrzymali si na nocleg. Bya to noc pitego padziernika, a od wyruszenia z Bree upyno sze dni. Rankiem zobaczyli po raz pierwszy od wyjcia z Zalesia wyran drog. Skrcili w prawo i posuwali si ku "poudniowi. Droga biega krto, jakby umylnie kluczc, eby si skry zarwno przed obserwacj ze szczytw, jak iz rwniny, od zachodu. !Zanurzaa si w lene parowy, wspinaa si na strome skarpy,#a jeli biega bardziej paskim i otwartym terenem, osaniay j z obu stron ogromne gazy ikamienne usypiska, za ktrymipodrni byli ukryci jak za potem. - Ciekaw jestem, kto t ciek zbudowa i w jakim celu? - rzek Merry, gdy maszerowali takim korytarzem pod murem ze szczeglnie duych i ciasno skupionych "gazw. - nie bardzo mi si to podoba. Wyglda troch jakby... jakby kurhanowo. Czy na Wichrowym Czubie jest take kurhan? - Nie. Ani na Wichrowym Czubie, ani na adnym z tych wzgrz nie na kurhanw - !odpar Obieywiat. - Ludzie zzachodu nigdy tu nie mieszkali, jakkolwiek pod koniec swojej epoki bronili przez czas pewien tego acucha przeciw zym siom cigncym z Angmaru. Ta cieka czya twierdze biegnc pod obronnym murem. Ale znacznie dawniej, w pierwszych dniach PnocnegoKrlestwa, zbudowano na Wichrowym Czubie ogromn "wie stranicz i nazwano jAmon Sul. Pniej stranica spona i rozsypaa si w !gruzy, tak e dzi zostao po niej tylko koliste rumowisko, niby surowa korona na gowie starego wzgrza. Ale niegdy "bya to smuka i pikna wiea.Pono z niej wanie Elendil wypatrywa nadejcia Gil-galada z zachodu w czasach Ostatniego Sojuszu. Hobbici uwanie popatrzyli na #Obieywiata. Okazao si, e zna histori dawnych lat nie gorzej ni cieki na pustkowiu. - Kim by ten Gil-galad? - spyta Merry. Niespodzianie ciszony gos zacz szepta: O krlu elfw Gil-galadzie piewano smtn pie w gromadzie - Ostatni to monarchw wzr W kraju od Morza a do Gr. Miecz jego dugi, lanca lekka, !Hem byo wida ju z daleka - !A w srebrnej tarczy lniy wrazOdbite krocie zotych gwiazd. !Dzi go ju nie ma, cho by tko to jest zupenie 0 rkPLKsjk&k{AgBp c FE c F c [G! c G-,> c !Hk7G H drzewiej - Gdzie si ukrywa - nikt z nas nie wie, Bo jego gwiazda pena lnie W Mordoru spada wieczny cie. Przyjaciele w zdumieniu #odwrcili gowy, bo to by gosSama. - Mw dalej - rzek Merry. - Tylko tyle umiem - wyjka czerwienic si Sam. - Nauczy mnie tego pan Bilbo, kiedy byem jeszcze maym chopcem. Nieraz mi takie historie opowiada, bo wiedzia, e strasznie lubi !sucha o elfach. To pan Bilbo take nauczy mnie czyta i pisa. Bardzo by uczony nasz kochany stary pan Bilbo. Pisa wiersze. Ten wiersz, ktry wam powiedziaem, take on uoy. - Nie wymyli go sam - owiadczy Stranik. - To cz ballady pod tytuem Koniec Gil-galada, w staroytnym jzyku. Bilbo widocznie j przetumaczy. Nic o tym nie wiedziaem. - Byo wicej zwrotek - dodaSam - a wszystkie o kraju Mordor. Ale nie nauczyem si ich na pami, bo mnie przejmoway dreszczem. Nie mylaem, e mnie te przypadnie tam wdrowa. - Do Mordoru! - krzykn Pippin. - Mam nadziej, e do tego nie dojdzie. - Nie wymawiaj tak gono tejnazwy! - rzek Obieywiat. !Soce ju stao wysoko, gdy wreszcie dotarli do !poudniowego koca cieki i ujrzeli przed sob w bladym, przeroczystym wietle padziernikowej pogody szarozielony wa, ktry niby grobla prowadzi na pnocny stok gry. Postanowili wej na szczyt natychmiast, za "jasnego dnia. Duej kry si nie byo sposobu, zostawaa "im tylko nadzieja, e nie ledzi ich aden wrg ani szpieg. Na "wzgrzu nic si nie poruszao. "Jeli nawet Gandalf by gdzie w pobliu, nie dawa znaku ycia. Na zachodnim ramieniu Wichrowego Czuba znaleli zaciszn kotlin, ktrej dno miao ksztat miski !wycielonej traw. Tu zostawiliSama i Pippina wraz z kucem i wszystkimi bagaami. Obieywiat natomiast, Frodo i Merry poszli dalej ku grze. Po pgodzinnej wspinaczce przewodnik pierwszy stan naszczycie, Frodo i Merry podali za nim zmczeni i zdyszani. Ostatnia stromizna bya uciliwa i skalista. Na szczycie - tak jak Obieywiat zapowiada - ujrzeli szeroki piercie kamieni, szcztki dawnych murw wiey, dzi rozsypane w gruz i porose ju od wiekw traw. Ale porodku "pitrzy si stos drobniejszychkamieni, sczerniaych od ognia. Wok dar bya wypalona do korzeni, a wszdzie wewntrz piercieniaruin osmalona i zwida, jak gdyby pomie omit cay szczyt. Nie dostrzegali jednak nigdzie ladu jakiejkolwiek !ywej istoty. Kiedy stanli na skraju piercienia ruin, roztoczy si przed nimi w dole rozlegy widok na obszar przewanie pusty i monotonny, urozmaicony jedynie na poudniu plam lasu, za ktrym tu i wdzie przebyskiwaa gdzie daleko woda. U poudniowych podny#gr wi si jak wstka Stary Gociniec; wybiega od !zachodu, krci to pod gr, to w d i nikn za ciemniejcym grzbietem na wschodzie. Gociniec by pusty. Kierujc wzrok za jego biegiem na wschd, hobbici zobaczyli gry; ich blisze podna byy brunatne i ciemne, dalej rysoway si wyniolejsze, szare sylwety, a zza nich wychylay si strzeliste, biae szczyty, byskajce wrd obokw. "- No, doszlimy! - rzek Merry. - Bardzo ponure i niegocinne miejsce. Ani wody, ani schronienia. Ani znaku od Gandalfa. Nie mam mu o prawda za ze, e si nie #zatrzyma... jeli rzeczywicie by tutaj. - Nie wiem - rzek "Obieywiat rozgldajc si wzamyleniu. - Nawet gdyby dopiero w dzie czy dwa po naszym wymarszu znalaz si w Bree, mgby tu przyby wczeniej od nas. Umie "podrowa szybko, jeli czas $nagli. - Schyli si i przyjrza kamykowi lecemu na szczycie stosu. Kamyk by "paski i bielszy ni inne, jakbyunikn ognia. Obieywiat wzi go do rki i zacz bada obracajc w palcach. - Kto go musia pooy tu niedawno - rzek. - Co mylicie o tych znakach? Na paskim spodzie kamienia Frodo dostrzeg jakie wydrapane rysy: ÂĂłƂǂȂɂʂ˂͂΂ςЂт҂ӂԂՂׂ؂قڂۂ܂݂ނ߂ - Widz jakby kresk, kropk,trzy kreski - powiedzia. - Pierwsza kreska z lewej strony wyglda na runiczn liter G z lekko naznaczonymi odgazieniami - odpar Obieywiat. - Moe to by znak zostawiony przez Gandalfa, chocia pewnoci codo tego nie ma. Zadrapania s delikatne i niewtpliwie wiee. Ale znaki mog by rwnie innego pochodzenia i wcale nie nas dotyczy. Stranicy, ktrzy niekiedy tutaj bywaj, czsto uywajrunw. - Przypumy, e te znaki wydrapa na kamieniu Gandalf. !C one by znaczyy? - spytaMerry. - Sdz - odpowiedzia !Obieywiat - e naleaoby odczyta G3, czyli e Gandalf by tu trzeciego padziernika,to jest trzy dni temu. Mona by te wywnioskowa, e spieszy si i e niebezpieczestwo byo blisko;dlatego nie mia czasu i nie way si pisa wicej i wyraniej. Ale w takim razie musimy zachowa wielk ostrono. - Cokolwiek mwi te znaki, chciabym wiedzie na pewno,e to Gandalf je zostawi - odezwa si Frodo. - Odetchnbym spokojnie, gdybym wiedzia, e Czarodziej znajduje si gdziena tej drodze, przed nami czy te za nami. - Moe - powiedzia Obieywiat. - Co do mnie, "sdz, e Gandalf by tutaj i e by w niebezpieczestwie. Widzimy lady spalenizny, a tomi przypomina byski, ktre przed trzema dniami zauwaylimy noc na !wschodzie. Domylam si, e tuna szczycie zosta !napadnity, ale jaki by wynik walki - trudno zgadn. W kadym razie tu ju go nie ma, wic musimy sami sobie "radzi i poda do Rivendell jak si da. - Czy std daleko do Rivendell? - spyta Merry ze znueniem rozgldajc si dokoa. Ogldany ze szczytu Wichrowego Czuba wiat zdawa si bardzo wielki i bardzo dziki. - O ile wiem, nikt nie mierzy tej drogi na mile dalej ni do Opuszczonej Gospody, ktra znajduje si o dzie marszu na wschd od Bree. Jedni mwi: !daleko, inni powiadaj: blisko. Dziwna to droga, kady rad doj do celu, prdzej czy pniej. Mog wam jednak !powiedzie, ile czasu zajobyto mnie, gdybym szed przy piknej pogodzie i nie napotka przeszkd: dwanaciedni do Brodu Bruinen, gdzie gociniec przecina Grzmic Rzek, wypywajc z Rivendell. Mamy okoo dwch tygodni marszu przed sob, bo nie sdz, bymy mogli i gocicem. - Dwa tygodnie! - zawoa #Frodo. - Ile moe si zdarzy w cigu dwch tygodni! - Bardzo duo - przyzna Obieywiat. Jaki czas stali w milczeniu naszczycie wzgrza, tu nad poudniowym skrajem. W tym pustkowiu Frodo po raz pierwszy w peni uwiadomi !sobie swoj samotno i groz$pooenia. Gorzko aowa, e los nie pozwoli mu y spokojnie w ukochanym Shire. Patrza z gry na nienawistny !gociniec, ktry bieg wstecz na zachd, ku rodzinnemu krajowi. Nagle spostrzeg na drodze dwa czarne punkciki posuwajce si z wolna od wschodu na zachd. Rozgldajc si pilnie zobaczy trzy inne peznce zzachodu na spotkanie tamtych. Krzykn i chwyci Stranika za rami. - Patrz! - rzek wskazujc palcem. Obieywiat byskawicznie "rzuci si na ziemi za waem gruzw i pocign Froda za sob. Merry pad obok nich. - Co to? - spyta szeptem. - Nie wiem, ale obawiam si najgorszego - odpar Obieywiat. !Z wolna poczogali si znw naskraj ruin i wyjrzeli przez szpar midzy dwoma spkanymi gazami. Powietrze byo ju teraz mniej przejrzyste, bo --po jasnym ranku - w poudnie nadcigny od wschodu !chmury i dogoniy soce, gdy przechylio si ku zachodowi. Trzy czarne punkty dostrzegaliwszyscy, lecz ani Frodo, ani Merry nie odrniali ich ksztatw wyranie. Mimo to przeczuwali, e tam, w dole, Czarni Jedcy gromadz si !na gocicu u podna gry. - Tak - rzek Obieywiat, ktry majc wzrok bystrzejszy nie mg o tym wtpi. - Nieprzyjaciel jest tu. Pospiesznie wycofali si i "zeliznli po pnocnym stoku !do kotlinki, w ktrej zostawili przyjaci. Sam i Peregrin tymczasem nie !prnowali. Zbadali dokadnie kotlink i najblisze zbocza. !Odkryli na stoku opodal rdoczystej wody, a w jego pobliu lady stp, do wiee, najdalej sprzed dwch dni. W samej kotlince znaleli lady ogniska oraz inne dowody, e kto tu bardzo niedawno obozowa przez krtki czas. Od strony szczytuna skraju kotliny sterczay skalne zomy. Sam znalaz ukryty za nimi zapas drew, porzdnie zebranych w wizki.- Ciekaw jestem, czy to stary Gandalf by tutaj - powiedziado Pippina. - Bo ten, kto przygotowa taki zapas, mia chyba zamiar wrci. Obieywiat ywo zainteresowa si odkryciami hobbitw. - Szkoda, e si nie zatrzymaem i nie zbadaem sam tej kotlinki - rzek biegnc do rda, eby obejrze lady stp. - A wic, jak si obawiaem, Sam i Pippin zadeptali na wilgotnym gruncie wszystkie !lady, tak, e si zatary i spltay - owiadczy po powrocie. - Musieli tu niedawno by Stranicy. Oni tozostawili wizki drew. S jednak wiesze jeszcze "lady, ktrych nie mogli zrobiStranicy. W kadym razie "rozrniem jeden lad, sprzeddwch dni czy moe wczorajszy, odcisk cikich butw. Jeden taki lad jest niewtpliwy. Co do innych nie mam pewnoci, ale zdaje si, e byo tu kilka par ng w grubych butach. - Umilk i zamyli si stroskany. Hobbitom ukazay si w wyobrani postacie jedcw w paszczach i butach. Jeeli przeladowcy znaj t kotlink, nieche przewodnik zdecyduje si odej dokdkolwiek, a im prdzej, tym lepiej! Sam z gbok niechci patrza na to !miejsce, odkd si dowiedzia,e Nieprzyjaciel jest na gocicu, ledwie o kilka mil std. - Czy nie warto by, panie Obieywiecie, wycofa si !zaraz? - spyta niecierpliwie. -Robi si pno, a ta dziura wcale mi si nie podoba. Sam nie wiem czemu, ale mnie tu strach oblatuje. - Tak, trzeba rzeczywicie podj jak decyzj nie zwlekajc - zgodzi si Obieywiat podnoszc wzrok ku niebu, eby si zorientowa w porze dnia i pogodzie. - No, tak, Samie - "rzek po chwili - mnie te si to miejsce nie podoba, ale nie przychodzi mi na myl adne "lepsze, ktre daoby si przed noc osign. Tu przynajmniej jestemy na razie ukryci, ale gdybymy ruszyli si, pewnie by nas szpiedzy wypatrzyli. Nie moglibymy nic zrobi, chyba !cofn si na pnoc po tej stronie acucha wzgrz, gdzie teren jest mniej wicej taki sam jak tutaj. Gociniec jest strzeony, a musielibymy!go przeci, gdybymy chcieli !zaszy si w zarola dalej na "poudniu. Po pnocnej stronie gocica za wzgrzami na wiele mil cignie si kraj paski i odsonity. !- Czy jedcy widz? - spytaMerry. - Bo zauwayem, e zwykle, i to w biay dzie, uywaj raczej nosa ni oczu #i wsz - jeli mona si tak wyrazi. Mimo to kazae nam pa na ziemi, kiedy ich spostrzege tam, w dole, a teraz mwisz, e by nas wypatrzyli gdybymy si prbowali ruszy. - Zachowaem si nieostroniena szczycie - odpar Obieywiat. - Bardzo mi zaleao na odnalezieniu jakiego znaku do Gandalfa, to jednak by bd, e we trzech weszlimy tam i stali tak dugo. Czarne konie maj dobry wzrok, a zreszt #jedcy posuguj si ludmi albo innymi stworzeniami jako szpiegami, mielimy tego dowd w Bree. Sami nie widz jasnego wiata tak jak my, lecz nasze postacie rzucaj "na ich myli cie, ktry tylko poudniowe soce rozprasza. W ciemnociach natomiast jedcy dostrzegaj wiele rnych znakw i rzeczy, dla nas niewidzialnych: dlatego noc s najgroniejsi. O kadej za porze czuj wchem krew ywych istot, podaj jej i nienawidz zarazem. Maj te inne zmysyni wzrok i wch. My te wyczuwamy obecno jedcw: kiedy tu si #znalelimy, niepokj zamci nam serca, nim zobaczylimy ich na drodze. Oni wyczuwaj nasz blisko jeszcze wyraniej. A w dodatku - Obieywiat zniy gos do szeptu - Piercie ich przyciga. - A wic nie ma ratunku? - !spyta Frodo rozgldajc si #gorczkowo. - Jeeli si rusz,zobacz mnie i pochwyc. "Jeeli tu zostan, przycign ich do siebie. #Obieywiat pooy mu rk na ramieniu. - Zostaa jeszcze nadzieja - rzek. - Nie jeste sam. To drzewo, przygotowane do rozpalenia ogniska, moemy uzna za dobry znak. Marny tuznalelimy schron i nie do obrony, ale ogie zastpi jedno i drugie. Sauron umie posugiwa si ogniem, jak zreszt kadym innym !rodkiem, do zych celw, lecz#jedcy ognia nie lubi i boj "si tych, ktrzy nim wadaj. Ogie jest naszym sprzymierzecem na pustkowiu. - Moe - mrukn Sam - ale te trudno wyraniej oznajmio naszej obecnoci, chyba e !wprost krzyknlibymy: Hola, tu jestemy! W najbardziej ukrytym kcie, na dnie kotlinki rozpalili ognisko i zgotowali straw. Cienie ju si wyduyy, pochodniao. Hobbici nagle uwiadomili sobie, e s okropnie godni, bo od niadania nic w ustach nie !mieli, ale nie odwayli si na sutsz wieczerz. Mieli przed sob kraj pustynny, zamieszkany jedynie przez ptaki i zwierzta, okolic "niegocinn, ktr porzuciy wszystkie plemiona. Stranicy zapuszczali si czasem poza "acuch wzgrz, lecz byo ich niewielu i nigdy nie przebywali w tych stronach dugo. Inni podrni rzadko si trafiali albo te naleeli do istot, ktrych lepiej nie spotyka: #wasay si niekiedy trolle z pnocnych dolin Gr Mglistych. Tylko gocicem wdrowa kto czasem, !najczciej krasnoludy, ktre miay wasne sprawy, a dla obcych skpe byy w sowa i nieskore do pomocy. - Nie wiem, co zrobi, eby nam prowiantu starczyo do koca - rzek Frodo. - Ostatnimi dniami oszczdzalimy bardzo, dzisiejszej kolacji te nikt uczt by nie nazwa, a mimo to zuylimy ju wicej "zapasw, ni naleao, jeli pozostay nam, skromnie liczc, dwa tygodnie marszu. - Na pustkowiu mona znalepoywienie - odpar Obieywiat. - Jagody, korzenie, zioa. W razie potrzeby umiem te co upolowa. Pki zima nie nadcignie, godu si nie lkajcie. Tylko e zbieranie "ywnoci i owy zajmuj duo czasu i dodaj trudw, a my musimy si spieszy. Zacinijcie wic pasw, a pocieszajcie si nadziej na zastawione stoy w domu Elronda. Z zapadniciem mroku zrobio si jeszcze zimniej. Wygldajc nad krawdzi !kotlinki hobbici nie widzieli nicprcz szarego krajobrazu, szybko zanurzajcego si w ciemno. Na niebo, znw rozpogodzone, z wolna wypyway gwiazdy. Frodo i "jego przyjaciele kulili si przy ognisku, otuleni we wszystkie ciepe rzeczy i koce, jakie zdoali pozbiera. Tylko Obieywiat zadowoli si jednym paszczem i siad nieco na uboczu mic w zadumie fajk. Kiedy zapada "noc, ognisko za rozpalio si ywym blaskiem, zacz hobbitom opowiada rne !historie, by oderwa ich myli od niebezpieczestw. Zna wiele starych opowieci i legend o elfach i o ludziach, o szlachetnych i nikczemnych czynach z Dawnych Dni. Suchajc, hobbici zastanawiali si, ile te lat penie 0 rkPLKsjk&k{AgBZ c H  c .IR c I= c I+* WJh0 c Jy; # J!moe mie Obieywiat i gdzie nauczy si tego wszystkiego. - Opowiedz nam o Gil-galadzie- odezwa si niespodzianie Merry, gdy przewodnik skoczy histori o krlestwach elfw. - Czy znasz wicej zwrotek tej starej ballady, o ktrej nam wspominae? - Owszem, znam - odpar Obieywiat. - Frodo zna j #take, bo ta historia wie siz nasz spraw. Merry i Pippin spojrzeli na Froda, zapatrzonego w ogie. - Wiem tylko to, co mi Gandalfpowiedzia - rzek Frodo z namysem. - Gil-galad by ostatnim wielkim krlem elfw w rdziemiu. Gil-galad znaczy!w jzyku elfw wiato Gwiazd. Wraz z Elendilem, "Przyjacielem Elfw, wybra si on do krainy... - Nie! - przerwa mu Obieywiat. - tego nie trzebaopowiada dzisiejszej nocy, kiedy sudzy Nieprzyjaciela s#tu. Jeeli uda nam si dotrzedo dworu Elronda, usyszycie tam ca histori bez przemilcze. - W takim razie opowiedz co innego o dawnych dziejach - prosi Sam. - Mw o elfach sprzed zmierzchu ich krlestwa. Bardzo, bardzo bym chcia sucha historii o elfach. Noc taka straszna tutaj! - Opowiem wam o Tinuviel - rzek Obieywiat. - Opowiem !w skrcie, bo to duga historia"i koca jej nikt nie zna. Prcz Elronda nikt te dzi nie !pamita dokadnie, jak j ongiopowiadano. Pikna historia, chocia smutna, jak wszystkie!legendy rdziemia, a przeciemoe pokrzepi wasze serca. Chwil milcza, a potem, !zamiast mwi, zacz z cicha piewa: Zielone licie, ziele traw, Wysoki, jasny szalej - A na polance wiato gwiazd Na tle cienistych alej. Tinuviel wiedzie tutaj tan "(Ton fletni - syszysz - bliski),A w jej wosach wiato gwiazd I w sukni gwiezdne byski. Zzibnity Beren przyszed z gr, "Wdrowa wci pod limi - A ujrza rzeki elfw brzeg "I rzek: gdzie dalej i mi? I spojrza na szaleju li: Na paszczu zoto soca I fala wosw niby cie Za gow sza - taczca. Zmczonym stopom jaki lek! Wdrwek do bez koca! Wic ruszy naprzd poprzez br, Chwytajc blask miesica. A j przez elfw mroczny las Taczca stopa niesie - A on samotny tak jak wprzd W milczcym bdzi lesie. A czasem syszy szelest stp Wrd lici lip leciutki - A czasem jak z podziemnych grot Melodii cichej nutki. $Szaleju li ju dawno zwid, A z bukowego drzewa Czerwone licie lec w krg I zimny wiatr je zwiewa. Szuka jej wszdzie, szuka wci, Gdzie lea li pokotem, Gdy w mronym niebie ksiyclni I gwiazdy przy nim zote. "W miesicznym blasku lni jej paszcz, Gdy na pagrku, w dali Taczya, majc u swych stpSrebrzyst mg z opali. Mina zima - ona znw Sw piosnk budzi wiosn, Jak topniejcej wody szum I tryle z nieb radosne. U stp jej - patrz - rozkwita kwiat, Ju Beren urzeczony #Z ni taczy chciaby pordtraw I z kwiatw ple korony. !I znw ucieka - Beren w gos Tinuviel - woa - mia. Mylaa, e to moe elf, Wic gwk odwrcia. !Ten gos snad rzuci na ni czar - Stana urzeczona, I wtedy speni si jej los, Gdy pada mu w ramiona. A gdy w jej oczu spojrza to,Jak na niebieskim anie, Oczarowany ujrza gwiazd Srebrzyste migotanie. "Tinuviel, najpikniejsza wrd Odwiecznych elfw grona - Zarzuca na swych wosw sie I srebrne swe ramiona. Dalek drog da im los Wrd mronych gr kamieni, Przez mrok podziemnych, guchych grot I lasy pene cieni. Dzieliy ich obszary mrz, Lecz w kocu si spotkali... I dawno zmarli... tylko pie Pobrzmiewa w lesie dalej. !Westchn i dopiero po dugiejchwili powiedzia: - To jest pie na mod zwan przez elfw ann-thennath, ale trudno j przetumaczy na Wspln Mow, syszelicie ledwo nieudolne echo prawdziwej pieni. Opowiada ona o spotkaniu Berena, syna Barahira, z Luthien Tinuviel. Beren by miertelnym czowiekiem, Luthien natomiast crk Thingola, krla wszystkich elfw "rdziemia za czasw modocinaszego globu. wiat nie zrodzi nigdy pikniejszej dziewczyny ni Luthien. Jej uroda janiaa jak gwiazda nad mglistymi krajami pnocy,a z twarzy bi blask. W owych czasach Wielki Nieprzyjaciel, "ktrego sug tylko by Sauronz Mordoru, mieszka w Angband, na pnocy; elfy z zachodu, wracajc do rdziemia, wypowiedziay mu wojn, chcc odzyska zagrabione ongi Silmarile. Praojcowie ludzi pomagali elfom. Ale Nieprzyjaciel zwyciy, Barahir poleg, Beren za uniknwszy wielkichniebezpieczestw przyby przez Gry Zgrozy do tajemnego krlestwa Thingola w lasach Neldoreth. Tu ujrza Luthien taczc i piewajc na polanie nad zaczarowan rzek Esgaldun.Nazwa dziewczyn Tinuviel, ato znaczy w staroytnym jezyku: sowik. Potem musia walczy z wielu przeszkodami idugo trwaa rozka tych dwojga. Tinuviel ocalia Berenaz lochw Saurona, razem przeyli mnstwo niebezpieczestw, a nawet strcili Wielkiego Nieprzyjaciela z tronu i z jego elaznej korony wyjli jeden z"trzech Silmarilw - ktre byy najcenniejszymi klejnotami wiata - na dar lubny dla krla Thingola od crki. W kocu jednak wilk, przybyy od bram Angbandu, zabi Berena; umar on w objciach swojej Tinuviel. Ona dobrowolnie wybraa los miertelnych, zgodzia si $umrze dla wiata, eby pj !za ukochanym. Pie mwi, e spotkali si znw za Morzem Rozki i na krtko wrcili ywi do zielonych lasw, a potem razem przeszli granice ziemskie. Tak si stao, e spord wszystkich elfw jedna jedyna Luthien Tinuviel #umara i opucia wiat, a elfy#straciy t, ktr najbardziej kochay. Ale jej potomstwo zapocztkowao dynasti wadcw - elfw panujcych %wrd ludzi. Po dzi dzie yjprawnuki Luthien i powiedziane jest, e rd jej nigdy nie wyganie. Z tego rodu wywodzi si Elrond, pan na Rivendell. Albowiem ze zwizku Berena i Luthien !urodzi si Dior, spadkobierca Thingola. Dior za spodzi %Elwing Bia, ktra zalubia Earendlila; on to poeglowa !spord mgie wiata na morza!niebios, majc klejnot Silmaril na czole. Od Earendila pochodz krlowie Numenoru, czyli Westernesse. !Obieywiat mwi, a hobbici siedzieli wpatrzeni w jego niezwyk, oywion twarz, owietlon czerwonym odblaskiem ognia. Oczy mu !byszczay, gos dwicza !pieknie i powanie. Nad gow mia czarne, roziskrzone od gwiazd niebo. Nagle mda powiata ukazaa si nad koron Wichrowego Czuba. Ksiyc z wolna wspina si nad wzgrze, w ktrego cieniu kryli si dotd podrni, a gwiazdy nad szczytem zblady.Opowie bya skoczona. Hobbici poruszyli si, przecignli koci. - Patrzcie - rzek Merry. - !Ksiyc ju wysoko, musi by pna godzina. Wszyscy spojrzeli w gr i w tej samej chwili zobaczyli na !szczycie jaki ksztat drobny iczarny zarysowujcy si w ksiycowym blasku. Moe zreszt by to tylko duy kamie albo wystp skalny udzcy wzrok w tym owietleniu. Sam i Merry wstali i odsunli si od ogniska. Frodo i Pippin siedzieli nadal milczc. Obieywiat pilnie wpatrywa si w blask ksiycowy nad szczytem. Wszystko dokoa wydawao si spokojne i ciche, lecz teraz, gdy Obieywiat przesta opowiada swoje historie, Frodo uczu zimny dreszcz ogarniajcy mu serce. #Przysun si bliej do ognia. W tym momencie Sam, ktry odszed by przed chwil na krawd kotlinki, wrci pdem. - Nie wiem dlaczego - rzek - !ale nagle zdj mnie strach. Zaadne skarby nie odwaybym si wyle z tej dziury. #Wydao mi si, e co peznie po stoku. !- Czy cos widziae? - spyta Frodo zrywajc si na rwne nogi. - Nie, prosz pana. Nic nie widziaem, ale co prawda nie "czekaem, eby si rozejrze. - Ja cos widziaem - rzek Merry - a przynajmniej takie miaem wraenie, hjakbym tam, na zachodzie, gdzie ksiyc owietla rwnin i gdzie siga cie gr, dostrzega par czarnych sylwetek. Zdawao mi si, e sun w nasz stron. !- Zblicie si jak najbardziej do ogniska, twarzami obrcie si na zewntrz! - krzykn przewodnik. - Niech kady ma w pogotowiu dugi kij! Wstrzymujc dech siedzieli w milczcym napiciu, plecami zwrceni do ognia, wbijajc wzrok w cienie, ktre ich oblegay. Nic jednak si nie #dziao. Nic nie drgno ani nie odezwao si wrd nocy. !Frodo poruszy si, nie mogc #duej znie tej ciszy; mia nieprzepart ch krzykn gono. "- Tss! - szepn Obieywiat. - Co to? - wyjka w tej samej chwili Pippin. Na krawdzi kotlinki, po stronie przeciwlegej do stoku,wyczuli raczej ni dostrzegli #jaki cie czy moe kilka cieni.Wytyli wzrok i wydao im si, e cienie z kad sekund rosn. Wkrtce pozbyli si resztek wtpliwoci: trzy, cztery wysokie, czarne postacie stay na skraju kotliny i spoglday na obozujcych z gry. Byy tak czarne, e wyglday jak czarne dziury wybite w gstwinie cienia czajcego si za nimi. Frodo zowi uchem niky syk, jak gdyby tchnienie zatrutego oddechu, i przeszy go lodowaty dreszcz. Czarne postacie zaczy si z wolna przyblia. Pippin i Merry w przeraeniu #rzucili si na ziemi i przywarlido niej na pask. Sam przyskoczy do Froda. Frodo, wcale nie mniej wystraszony od towarzyszy, dygota jak w febrze, lecz nagle nad panik wzia gr pokusa, eby #woy Piercie na palec. Ta myl tak nim owadna, e wypara wszystkie inne. Pamita przygod w Kurhanie, pamita nakazy Gandalfa, ale jaka sia przynaglaa go, eby zlekceway wszystkie ostrzeenia, i Frodo pragn jej ulec. Nie dlatego, by mia nadziej dziki temu uratowa#si lub co zdziaa; po prostuco go przymuszao do chwycenia za Piercie i wsunicia go na palec. Nie mg mwi. Zdawa sobie spraw, e Sam patrzy na niego tak, jakby rozumia, i !jego pan znalaz si w wielkiejrozterce; lecz Frodo nie by zdolny odwrci gowy w stron Sama. Zamkn oczy i przez chwil walczy z pokus, lecz z kad chwil #opr jego sabn, a wreszciehobbit z wolna wycign #acuszek z kieszeni i woy Piercie. Nic si wok niego nie zmienio, otaczaa go nadal mga i mrok, ale napastnicy ukazali mu si natychmiast ze straszliw wyrazistoci. Frodo przenika wzrokiem przez czarne paszcze. Byo ich piciu, pi wysokich postaci; dwie stay na krawdzi kotliny, trzy posuway si ku ognisku. W biaych twarzach pony przenikliwe, bezlitosne oczy. Pod paszczami ubrani byli w dugie, szare szaty, na siwych wosach mieli srebrne hemy, wkocistych rkach stalowe miecze. Przeszyli Froda spojrzeniem i rzucili si ku niemu. W rozpaczy hobbit doby take miecza i wydao mu si, e ostrze rozbyso czerwonym pomieniem jak pochodnia. Dwaj napastnicy !zatrzymali si. Trzeci, wyszy od innych, mia dugie, !poyskliwe wosy, a na hemie koron. W jednej rce trzymamiecz, w drugiej n, a zarwno ten n jak dzierca go rka lniy bladym wiatem. Run naprzd prosto na Froda. W tym samym okamgnieniu !Frodo pad twarz na ziemi i usysza swj wasny gos woajcy: O Elbereth! O Gilthoniel! Jednoczenie rbn mieczem po stopach napastnika. Przeraliwy krzyk rozdar noc, a Frodo poczu bl, jakby sopel lodu przebi mu lewe rami. Omdlewajc, "poprzez wirujc mg ujrza jeszcze Obieywiata, ktry wyskoczy z mroku z poncymi agwiami w obu rkach. Ostatnim wysikiem "Frodo zsun z palca Pierciei zacisn go mocno w prawej pici. Rozdzia 12 Bieg do brodu Kiedy Frodo odzyska przytomno, wci jeszcze trzyma Piercie w zacinitej kurczowo garci. Lea przy ognisku, ktre teraz znowu pitrzyo si wysoko i pono jasno. Nad sob ujrza pochylonych trzech przyjaci. - Co si stao? Gdzie jest blady krl? - spyta gorczkowo. Uszczliwieni, e wreszcie przemwi, zrazu nie odpowiadali, nie rozumiejc zreszt pytania. W kocu Frodo od Sama dowiedzia si, e trzej hobbici nie zobaczyli nic prcz mglistych cieni zbliajcych si ku nim. Sam !ze zgroz spostrzeg nagle, ejego pana nie ma przy nim, i wtym momencie czarny cie przemkn tu obok. Sam #upad. Usysza gos Froda, aledochodzcy jakby z wielkiej odlegoci czy spod ziemi i wymawiajcy niezrozumiae "sowa. Wicej nic nie widzieli, $a w kocu ktry potkn sio ciao Froda, nieruchome jak trup, twarz obrcone ku ziemi. Obieywiat kaza im "podnie go i uoy bliej ogniska, a potem gdzie $znikn. Od tej chwili upynoju sporo czasu. !Sam nie ukrywa, e ogarny go znw podejrzenia co do osoby przewodnika; lecz gdy otym rozmawiali, Obieywiat zjawi si midzy nimi, wychynwszy z ciemnoci. Wzdrygnli si, a Sam doby !miecza i zasoni sob Froda. Lecz Obieywiat szybko uklk przy rannym. - Nie jestem Czarnym Jedcem, Samie - rzek agodnie - ani w zmowie z Czarnymi Jedcami. Prbowaem wytropi ich manewr, ale niczego si nie dowiedziaem. Nie mam !pojcia, dlaczego si wycofali i dlaczego nie atakuj ponownie. Ale nigdzie w pobliu nie wyczuwa si ich obecnoci.Wysuchawszy relacji Froda, Obieywiat bardzo si zatroska, pokiwa gow i "westchn. Poleci Pippinowi i Merry'emu zagrza tyle wody, ile zmieszcz wszystkie !podrne kocioki, i przemy ran. - Podtrzymujcie ognisko i dbajcie, eby Frodowi byo "ciepo - rzek. Po czym wsta i odszed, przywoujc Sama. - Zdaje mi si, e teraz lepiej wszystko rozumiem - powiedzia do niego ciszonym!gosem. - Nieprzyjaci byo "piciu, jak si zdaje. Dlaczego nie przyszli wszyscy naraz, nie"wiem. Myl, e nie spodziewali si oporu. Tymczasem bd co bd wycofali si std. Obawiam si jednak, e niedaleko. Jeeli nie zdoamy im umkn, wrc nastpnej nocy. Czekaj tylko, bo s przekonani, e cel niemal ju "osignli i e Piercie nie !ucieknie ju dalej. Boj si, Samie, e wedle ich mniemania!twj pan otrzyma mierteln !ran, ktra go podda ich woli. Zobaczymy! Sam zdawi szloch. - Nie rozpaczaj! - powiedzia Obieywiat. - Musisz mi zaufa. Frodo ma wicej hartu, ni si spodziewaem, jakkolwiek Gandalf to przewidywa. Nie zabili go i myl, e duej bdzie stawia opr zym czarom tej rany, ni to sobie obiecuj jego wrogowie. Zrobi wszystko, co w mojej mocy, eby mu pomc i wyleczy go. Strze go dobrze, kiedy mnie przy nim nie bdzie. I Obieywiat odszed, znw znikajc w ciemnociach. Frodo drzema, chocia bl w ranie stale si potgowa, a miertelny zib promieniowa od barku na cae rami i bok. Przyjaciele czuwali nad rannym, okrywali go ciepo i przemywali ran. Noc wloka !si w udrce. Brzask ju si !rozlewa na niebie, a kotlink !wypenio szare wiato, gdy !wreszcie wrci Obieywiat. - Patrzcie! - krzykn i "schyliwszy si podnis z ziemiczarny paszcz, dotychczas nie zauwaony w ciemnociach. Na wysokoci mniej wicej stopy od rbka !materia by przecity. - Oto lad miecza naszego Froda - rzek. - Obawiam si, e to jedyna szkoda, jak wyrzdziswojemu przeciwnikowi. Miecz , ile te lat penie 0 rkPLKsjk&k{Aps c K  c jKz c K|"P c 0L- c Lv94 Lbowiem nie jest uszkodzony, "ostrze za, ktre by drasno straszliwego krla, musiaoby zniszcze. Bardziej zabjczo podziaao na niego imi Elbereth. Dla Froda natomiast zabjcze byo to! - #Obieywiat schyli si znw, tym razem podnoszc dugi, cienki sztylet. Bi od niego zimny blask. Gdy Stranik podnis go, zobaczyli, e ostrze jest wyszczerbione, a sam koniec uamany. Obieywiat trzyma przez chwil sztylet i hobbici osupieli, bo w rosncym wietle dnia ostrze zdawao si topnie, a zniko niby dym rozwiany w powietrzu, a w rku przewodnika zosta tylko trzonek. - Niestety! - krzykn Obieywiat. - To #ten przeklty n zrani Froda.Mao kto umie dzisiaj leczy rany, zadane tak zowrog broni. Zrobi wszake wszystko, co w mojej mocy. #Usiad na ziemi, pooy sobie trzonek sztyletu na kolanach i!zanuci nad nim powoln piew nieznanym jzyku. Potem !odoy go, schyli si nad Frodem i wymawia agodnie jakie sowa, ktrych nie dosyszeli. Z sakwy zawieszonej u pasa wycignpodune licie. - Po te licie - rzek - chodziem daleko, bo ziele to nie ronie na ysych wzgrzach, lecz mona je znale w zarolach na poudnie od gocica; w ciemnociach poznaem je po zapachu. - Skruszy li w palcach i zaraz rozszed si sodki, miy zapach. - "Szczcie, e je znalazem, boto rolina lecznicza, a przynieli j do rdziemia ludzie z zachodu. Nazwali j athelas. Staa si teraz rzadkoci i ronie tylko w miejscach, gdzie ci ludzie niegdy mieszkali lub !obozowali. Na pnocy nikt jej nie zna prcz nielicznych wdrowcw, zapuszczajcych si w dzikie pustkowia. Ma wielk si, ale na to, by "uzdrowi tak ran, moe si #okaza za saba. Rzuci licie do wrztku i przemy ran Froda. Rozszed si zapach takorzewiajcy, e wszyscy "doznali ukojenia i rozjanio im#si w gowach. Ziele te miao pewien wpyw na ran, bl zagodnia i uczucie lodowatego odrtwienia w !boku stao si mniej dotkliwe; rami jednak pozostao martwe, Frodo nie mg go "podnie i nie wada rk. Gorzko teraz aowa szalonego postpku i wyrzucasobie sabo woli; teraz bowiem zrozumia, e kadc Piercie posucha nie wasnej chci, lecz narzuconego yczenia wrogw.Rozmyla z niepokojem, czy bdzie ju do koca ycia kalek i jak podoa dalszej !wdrwce. By tak saby, e nie mg utrzyma si na nogach. Nad tym samym pytaniem zastanawiaa si wanie reszta kompanii. Prdko doszli do wniosku, e trzeba bez zwoki opuci Wichrowy Czub. - Przypuszczam - mwi !Obieywiat - e Nieprzyjaciel od kilku ju dni obserwowa to"wzgrze. jeeli Gandalf tu by,z pewnoci zmusili go do odejcia i ju nie wrci. W kadym razie po zapadniciu zmroku czyha na nas tutaj wielkie niebezpieczestwo, to jest po wczorajszej napaci niewtpliwe; na nic gorszego nie narazimy si nigdzie indziej. Gdy rozwidnio si na dobre, zjedli spiesznie niadanie i spakowali rzeczy. Frodo nie by zdolny do marszu, wic #rozdzielili wikszo bagaw midzy siebie, a rannego wsadzili na kucyka. W cigu paru ostatnich dni kuc poprawi si nad podziw, !nabra tuszy i si, a przy tym zacz okazywa przywizanie do swoich nowych panw, szczeglnie doSama. Bill Ferny musia go rzeczywicie okrutnie traktowa, jeeli kucykowi podr przez pustkowie wydawaa si przyjemniejsza od dotychczasowego losu. "Ruszyli na poudnie. Pocigao to za sob konieczno przecicia w poprzek gocica, lecz stanowio najkrtsz drog na tereny zalesione. A wdrowcy potrzebowali opau, bo !Obieywiat wci powtarza,e dla Froda niezbdne jest ciepo, zwaszcza noc, kiedyw dodatku ognisko zapewni wszystkim jakie takie bezpieczestwo. Obieywiat #zamierza te skrci podr cinajc na przeaj szerok ptl gocica, ktry na wschd od Wichrowego Czuba zatacza wielki uk ku pnocy. Posuwali si z wolna i ostronie, obchodzc poudniowe stoki wzgrza, i "wkrtce znaleli si na skraju #gocica. Nie byo tu ani ladujedcw. Kiedy jednak spiesznie przebiegali na drug stron, usyszeli dwa okrzyki !w oddali: jeden zimny gos co zawoa, drugi mu odpowiedzia. Drc skoczyli !naprzd ku gstwinie zaroli. Teren opada, lecz byo to dzikie bezdroe; krzaki i karowate drzewa rosy zbitymi kpami, ale midzy nimi cigny si odkryte przestrzenie. Trawa bya "skpa, szorstka i szara, licie na krzewach przywide i ju przerzedzone. Okolica ziaa smutkiem. Wdrowali przez ni"mozolnie i pospnie. Wlekli si nie mwic ze sob wiele. Frodowi serca si ciskao, gdy patrza na przyjaci idcych ze spuszczonymi gowami, zgarbionych pod brzemieniem. Nawet Obieywiat zdawa si zmczony i przybity. Nim skoczy si pierwszy dzie marszu, rana znw bardzo Froda rozbolaa, lecz przez dugi czas nic o tym niewspomina towarzyszom. "Upyny cztery dni, a teren i krajobraz niewiele si zmieniy, tylko Wichrowy Czubstopniowo mala za nimi, a odlege gry przed nimi majaczyy nieco bliej. Wszake od owych dwch !okrzykw nie usyszeli ani nie zobaczyli nic, co by wiadczyo, e Nieprzyjaciel zauway ucieczk i ciga $zbiegw. Lkali si ciemnoci i czuwali po dwch na zmian przez cae noce, w kadej chwili przygotowani na to, e z szarzyzny nocnej w mtnym wietle zasnutego chmurami ksiyca wyoni si nagle czarne cienie; nic jednak si nie ukazao i nie zowili suchem innego szmeru prcz westchnie suchych lici i traw. Ani razu te nie mieli takiego przeczucia obecnoci #zych si, jakie ich nawiedzio przed napaci w kotlinie. "Nadzieja, e jedcy ju znw!zgubili ich trop, wydawaa si wszake nieuzasadniona. MoeNieprzyjaciel tylko czeka, przygotowujc zasadzk w jakim ciasnym kcie? Pod koniec pitego dnia teren znw zacz si po trosze wznosi wyprowadzajc ich z szerokiej, pytkiej doliny, do ktrej zeszli. Przewodnik wytyczy teraz kurs z powrotem na pnoco-wschd i w szstym dniu osignli szczyt wyduonego agodnego grzbietu; std zobaczyli w oddali stoczone bezadnie zalesione wzgrza, u ich stp wijcy si doem gociniec. Po prawej rce szara rzeka byszczaa blado w nikym socu. Gdzie bardzo daleko migotaa druga rzeka w kamiennej dolinie na p przesonitej mg. - Obawiam si, e bdziemy musieli wrci na pewien czas na gociniec - powiedzia !Obieywiat. - Doszlimy, jak !si zdaje, nad rzek Hoarwell, ktr elfy nazywaj Mitheithel. Wypywa ona z Wrzosowisk Etten, z krainy #trollw na pnoc od Rivendell, i dalej na poudniu wpada do !Grzmicej Rzeki. Niektrzy j te nazywaj Szar Wod. W dolnym biegu jest naprawd wielk rzek. Nie mona si przez ni przeprawi inaczej, jak przez Ostatni Most, do ktrego prowadzi gociniec. - A co to za rzek wida tam dalej? - spyta Merry. - To Grzmica Rzeka, rzeka doliny Rivendell - odpar Obieywiat. - Gociniec biegnie jej brzegiem przez wiele mil a do brodu. Ale jeszcze nie wiem, jak si przez ni przeprawimy. Na razie wystarczy kopotu z jedn rzek. Bdziemy mieli wyjtkowe szczcie, jeeli nie zastaniemy Ostatniego Mostu w rku wroga. Nazajutrz wczesnym rankiem stanli znw na skraju gocica. Sam i Obieywiat poszli przodem na zwiad, ale nie znaleli ani ladu jakichkolwiek podrnych, pieszych czy konnych. W cieniu gr najwidoczniej padaniedawno deszcz. Obieywiat sdzi, e musiao to by przed dwoma dniami i e ulewazmya wszelkie tropy. Od tego czasu, jak twierdzi, nie #przeszy tdy konie. Starali siposuwa moliwie jak najszybciej i przeszedszy niewiele ponad mil ujrzeli przed sob Ostatni Most, ku ktremu droga opadaa krtk"stromizn. Dreli, e zobacz tam czyhajce czarne postacie, ale nie byo wida nikogo. Obieywiat kaza hobbitom schowa si w przydronych zarolach i poszed naprzd wybada !sytuacj. Po chwili przybieg z powrotem. - Nie widziaem ladu wroga - rzek - i bardzo mnie zastanawia, co to moe znaczy. Znalazem natomiast co niezwykego. "Wycign rk i pokaza im na doni jasnozielony, drogocenny kamie. - Lea w bocie na rodku mostu - rzek. - To beryl, kamie elfw. Nie mam pojcia, czy go kto tam "pooy umylnie, czy zgubi niechccy, ale to mi dodao otuchy. Bior to za znak, e moemy i przez most, dalej jednak nie miem trzyma si gocica, chyba e otrzymamy"jak wyraniejsz zacht. Ruszyli nie zwlekajc. Most przebyli bezpiecznie i prcz chlupotu wody, obijajcej si o jego trzy wielkie sklepione #uki, nic nie usyszeli. O mil dalej stanli u wylotu ciasnegowwozu, ktry prowadzi w lewo od gocica poprzez grzysty teren cigncy si "ku pnocy. Przewodnik skrcii zaraz zapadli w mrok midzy drzewa gsto stoczone u podny stromych zboczy. !Hobbici radzi byli, e zostawiliza sob ponur krain i niebezpieczestwa gocica, lecz ta nowa okolica wydawaasi grona i nieprzyjazna. W miar jak posuwali si naprzd, wzgrza wok nich #pitrzyy si coraz wyej. Tu iwdzie na szczytach i graniach dostrzegali resztki starych kamiennych murw i ruiny wie: wygldao to "zowrbnie. Frodo, jadcy na kucyku, mia wicej ni inni czasu, by si rozglda i !rozmyla. Przypomnia sobie, e Bilbo, opowiadajc o swojejwyprawie, mwi o gronych wieach na pnoc od gocica w pobliu lasu trollw, gdzie go spotkaa pierwsza powaniejsza przygoda. Frodo zgadywa, e znaleli si w tej samej okolicy, i zadawa sobie pytanie, czy przypadkiem nie bd przechodzili w pobliu tamtego miejsca. - Kto mieszka w tym kraju? - spyta. - Kto zbudowa te wiee? Czy to ziemia trollw? !- Nie - odpar Obieywiat. - Trolle nic nie buduj. Nikt tutaj nie mieszka. Ongi, przed wiekami, yli tu ludzie, ale dzi ju ich nie ma. Legenda mwi, e pad na nich cie Angmaru i znikczemnieli. Cay kraj spustoszono podczas wojny, ktra doprowadzia do upadku Pnocne Krlestwo. Dziao si to jednak tak dawno, e nawet wzgrza o ludziach zapomniay, jakkolwiek cie wci jeszczezalega te ziemie. - Skd znasz t histori, jeeli ten kraj opustosza i zapomnia o swojej przeszoci? - zapyta Peregrin. - Zwierzta i ptaki nie opowiadaj takich rzeczy. - Potomkowie Elendila nie zapominaj nic z tego, co przemino - rzek Obieywiat. - O wielu rzeczach, o ktrych ja nie umiem wam opowiedzie, pamita si w Rivendell. - Bywae nieraz w Rivendell? - zapyta Frodo. !- Tak - odpar Obieywiat. - Mieszkaem w Rivendell czas jaki i powracam tam, ilekro mog. Tam zostao moje serce,los jednak nie pozwala mi cieszy si spokojem, nawet wpiknym domu Elronda. Gry zacieniay swj krg dokoa wdrowcw. Gociniec w tym miejscu raz jeszcze "skrci na poudnie, ku rzece, !lecz zarwno drog, jak rzek stracili teraz z oczu. Weszli w $dug dolin, wsk, gboko wcit w teren, mroczn i cich. Pogite korzenie sdziwych drzew zwisay nad urwiskami, sosny piy si wysoko na zbocza. Hobbitw ogarno wielkie znuenie. Posuwali si wolno, bo musieli sobie torowa szlak przez bezdroa, wrd powalonych pni i rumowisk skalnych. Staralisi, pki mogli, unika wspinania si w gr, ze wzgldu na Froda, a take dlatego, e byo doprawdy #trudno znale jak moliw drog, prowadzc wzwy z ciasnych dolinek. Trzeciego dnia marszu przez t okolic "zmienia si pogoda. Wiatr dstale od zachodu niosc od odlegych mrz wody, ktre rzsistym deszczem wylewa na ciemne gowy gr. Pod wieczr wdrowcy byli ju przemoczeni do nitki, a popas nie da im wypoczynku, bo niemogli rozpali ogniska. "Nazajutrz gry spitrzyy si nad nimi jeszcze wyej i stromiej, tak e musieli zboczy z wytknitego kursu bardziej ku pnocy. Przewodnik zdradza ju pewien niepokj, bo mijao dziesi dni od zejcia z Wichrowego Czuba i zapasy prowiantw byy na !wyczerpaniu. Deszcz la cigle.Noc biwakowali na kamiennejpce pod ska, w ktrej "otwieraa si pytka koliba, a raczej nieznaczne wgbienie w cianie. Frodo by niespokojny. Od zimna i wilgocirana rozbolaa go dotkliwiej ni kiedykolwiek, a bl i lodowate dreszcze spdzay #sen z oczu. Hobbit krci si i przewraca nasuchujc z trwog pospnych nocnych szmerw: wiatru wiszczcegow rozpadlinach, kapania kropli,trzaskw i oskotu odrywajcego si nagle i spadajcego w d kamienia. W pewnej chwili wydao mu !si, e czarne cienie pezn ukradkiem, by go zadusi, leczgdy podnis gow, nie zobaczy nic prcz plecw !Obieywiata, ktry siedzia "skulony, mi fajk i czuwa. Frodo pooy si znw i zapad w niespokojny sen. ni, e przechadza si po trawniku w swoim ogrodzie w Bag End, lecz cay ogrd by niky, mglisty, mniej wyrany ni wszystkie czarne cienie ledzce go zza ywopotu. "Rano budzc si stwierdzi, edeszcz usta. Chmury jeszcze zalegay niebo, lecz ju si rozpraszay, blade smugi "bkitu przewityway midzy "nimi. Wiatr znw si odmieni. Tego dnia nie wyruszyli w drog o wicie. Natychmiast poniadaniu, ktre zjedli na zimno i bez przyjemnoci, "Obieywiat sam wypuci si na zwiady polecajc hobbitom czeka pod ochron skalnego nawisu, dopki nie wrci. Zamierza, o ile to bdzie "moliwe, wspi si na szczyt i stamtd rozejrze w terenie.Nie przynis zbyt pocieszajcych wiadomoci. - Zaszlimy zbyt daleko na pnoc - powiedzia. Musimy znale jak drog z powrotem na poudnie. Gdybymy trzymali si tego samego co dotychczas !kierunku, znalelibymy si w kocu w Ettendales, daleko napnoc od Rivendell. To kraj trollw, mao mi znany. Moe zdoalibymy stamtd zawrci do Rivendell, oznaczaoby to jednak z !pewnoci wielk zwok, bo nie znam drogi, i nie starczyoby nam prowiantu. Tote tak czy inaczej musimy odszuka Brd Bruinen. !Przez reszt dnia posuwali si mozolnie po skalistym gruncie. Znaleli przejcie miedzy dwiema grami, ktre ich zaprowadzio do dolinki, cigncej si ku poudnio-wschodowi, a wic wpodanym kierunku. Pod wieczr jednak zagrodzi im znowu drog wysoki grzebie $grski; czarna gra jeya si na tle nieba mnstwem skalnych zbw, co j upodabniao do tpej piy. Mieli do wyboru zawrci albo wspi si na ten grzebie. Wybrali drog pod gr, lecz !okazaa si niezmiernie trudna."Wkrtce Frodo musia zsi zwierzchowca i mozoli si na wasnych nogach. Mimo to nieraz tracili nadziej, czy zdoaj wyprowadzi kucyka, a nawet czy sami jako dotr do celu, obcieni bagaem. Zmrok ju niemal zapad i wszyscy byli do szcztu wyczerpani, kiedy wreszcie $stanli na grze. Wspili si nawskie siodo midzy dwoma zbami, a tu przed nimi zbocze znw opadao stromo. Frodo rzuci si na ziemi i lea, wstrzsany dreszczem. Lewe rami zwisao martwo; hobbit mia takie uczucie, jakby lodowate pazury ciskay mu bark i bok. Drzewa 0 rkPLKsjk&k{AgBpF c *M d c M& c M@"c SN* c N5 P Oi skay widzia nad sob niewyranie jak poprzez gstmg. #- Nie sposb i dalej - rzek !Merry do Obieywiata. - Boj si, e ten marsz zaszkodzi Frodowi. Okropnie si o niego niepokoj. Co pocz? Czy mylisz, e w Rivendell "potrafi go uzdrowi, jeeli w ogle dostaniemy si tam kiedykolwiek? - Zobaczymy - odpowiedzia przewodnik. - Tu, na pustkowiu, nic wicej zrobi nie mog, ni zrobiem. Wanie rana Froda jest "gwn przyczyn, dla ktrej nagl do popiechu. Ale !przyznaj, e dzi ju dalej nie moemy i. - Co waciwie jest mojemu panu? - zapyta Sam zniajc #gos i bagalnie wpatrujc si w Obieywiata. - Rana bya #niewielka, ju si zablinia. Nie wida nic prcz biaej blizny na barku. - Froda dotkn or Nieprzyjaciela - rzek "Obieywiat. - Dziaa tu jakatrucizna albo moe zy urok, na ktry nie znam sposobu. Mimo to nie tra, Samie, nadziei! Noc bya zimna na tej !wysokoci. Podrni rozpalili ognisko w wykrocie pod skatymi korzeniami sosny, wiszcymi nad pust jam; miejsce to wygldao jak starykamienioom. Siedzieli "przytuleni do siebie. Wiatr d !chodem zza przeczy, z dousycha byo, jak korony sosen jcz i wzdychaj. Frodo lea w pnie; wyobraa sobie, e czarne skrzyda bezustannie trzepocnad nim, a uczepieni na skrzydach przeladowcy "wanie jego wypatruj pordgrskich rozpadlin. wit wsta jasny i pogodny, powietrze byo czyste, a blade, przerocze wiato rozlewao si po spukanym deszczem niebie. Wdrowcy !nabrali otuchy, lecz tsknili dosoca, eby rozgrzao ich #zzibnite i skostniae ciaa. Ledwie si rozwidnio, przewodnik wzi z sob Meriadoka i poszed rozejrze si po okolicy ze wzniesienia znajdujcego si na wschd $od przeczy. Soce wiecio ju na dobre, gdy wrci z nieco pocieszajcymi nowinami. Szli teraz mniej wicej we waciwym kierunku.Jeeli zejd przeciwlegym #stokiem w d, bd mieli grypo lewej rce. Obieywiat !dostrzeg w pewnej odlegoci lnienie Grzmicej Rzeki i wiedzia, e gociniec prowadzcy do brodu, jakkolwiek std niewidoczny, przebiega po tamtej stronie grzebienia w pobliu rzeki. - Musimy znw trafi na gociniec - rzek. - Nie spodziewajmy si znale cieki przez te gry. Gociniec, choby nie wiedzie jakie czekay na nim niebezpieczestwa, jest dla nas jedyn drog do brodu. Natychmiast wic po niadaniuruszyli znowu. Powoli zleli poudniowym stokiem z $przeczy. Zejcie okazao si !jednak o wiele atwiejsze, ni przewidywali, bo zbocze byo od tej strony nie tak strome, iFrodo wkrtce mg znowu dosi kucyka. Biedny stary kucyk Billa Ferny okaza niezwyky talent do wyszukiwania cieek i w miar monoci stara si oszczdzi swojemu jedcowiwstrzsw. Nastrj caej kompanii znw si poprawi. Nawet Frodo czu si lepiej w blasku poranka, chocia od czasu do czasu mga przesaniaa mu oczy i "przeciera je ustawicznie rk.Pippin nieco wyprzedzi towarzyszy. Nagle odwracajc si do nich krzykn: - Jest cieka! $Dogonili go i stwierdzili, e si nie pomyli. Tu przed nimi wyranie zaznaczaa si cieka, ktra w skrtach wspinaa si z pooonych niej lasw ku szczytowi. Miejscami bya zatarta i "zaronita albo zagradzay j kamienne usypiska i pnie drzew, musiaa wszake by uczszczana dawnymi czasy. Zbudoway j krzepkie rce i udeptay cikie stopy. Tu i wdzie cito lub wyrwano stare drzewo, rozupano lub odcignito na bok olbrzymie gazy, eby otworzy przejcie. $Czas jaki szli t ciek, bo znacznie uatwiaa zejcie w !d, lecz posuwali si bardzo ostronie; zaniepokoili si jeszcze bardziej, gdy weszli w#ciemny las, a drka staa si wyraniejsza i szersza. Niespodzianie wychylajc si zkrgu sosen zbiega stromo w !d i skrcia ostro w lewo, !opasujc skaliste rami gry. Doszedszy do tego zakrtu zobaczyli plaski odcinek cieki pod niewielkim urwiskiem, nad ktrym pochylay si gazie. W kamiennej cianie wida byo drzwi krzywo zwisajce na jednej olbrzymiej zawiasie. Zatrzymali si pod tymi drzwiami. Stanowiy one wejcie do jamy czy skalnej groty, lecz w mroku nic w jej wntrzu dostrzec nie mogli. Obieywiat, Sam i Merry "pchnli drzwi wsplnymi siami !i zdoali je szerzej rozewrze,a wtedy przewodnik z Merrym wsunli si do rodka. Nie zaszli daleko, bo na ziemi zobaczyli kup starych koci, a w pobliu wejcia kilka duych, pustych dzbanw i potuczonych garnkw. - Kiep jestem, jeeli to nie #jest jaskinia trollw! - zawoaPippin. - Wychodcie stamtd i wiejmy. Teraz ju wiemy, kto#zbudowa t ciek, i lepiej zrobimy umykajc z niej co prdzej, - Sdz, e to niepotrzebne -odpar Obieywiat wychodzc z groty. - Z pewnoci jest to jaskinia trollw, ale od bardzo dawna, jak si zdaje, nie zamieszkana. Moim zdaniem, do strachu nie ma powodu. $Idmy dalej ostronie ciek, to si przekonamy. !cieka spod drzwi skrcaa w prawo i znw biega rwno, poczym zapada w gszcz rosncy na stoku. Pippin, nie chcc zdradzi przed Obieywiatem, e jeszcze !wci si boi, wysun si naprzd wraz z Merrym; Sam i Obieywiat szli za nimi, majc midzy sob Froda na kucyku, bo cieka tu bya tak szeroka, e czterech, a nawet piciu hobbitw zmiecioby si na niej w szeregu. Ledwie jednak uszli kilka krokw, gdy Pippin podbieg do nich, a w lad za nim Merry. Obaj mieli przeraone miny. - Tam s trolle! - bez tchu szepn Pippin. - Niedaleko "std, w dole, na polanie lenej.Mignli nam midzy pniami drzew. Olbrzymy! - Podejdziemy i przyjrzymy imsi z bliska - odpar przewodnik podnoszc jaki kij. Frodo milcza, ale Sam zdawa si wystraszony. Soce byo ju wysoko i !przewiecajc poprzez na p !ogoocone gazie rzucao na polan jasne plamy blasku. Wdrowcy stanli na jej skrajui wygldajc zza pni drzew wstrzymali oddech. Na polanie "rzeczywicie stay trzy trolle, !trzy olbrzymie trolle. Jeden bypochylony, dwa pozostae patrzyy na niego. Obieywiat jak gdyby nigdy nic ruszy naprzd. !- Wyprostuj si, stary gazie! - rzek i zama kij na grzbiecie pochylonego trolla. "Nic si nie stao. Tylko hobbici"zachysnli si ze zdumienia, a!wwczas Frodo si rozemia. - Ach, tak! - powiedzia. - Zapomnielimy o legendzie rodzinnej. To s z pewnoci te same trzy olbrzymy, ktre Gandalf wywid w pole, gdy si kciy, jak najlepiej przyrzdzi trzynastu krasnoludw i jednego hobbita na kolacj. !- Nie przyszo mi na myl, e jestemy w pobliu tego "wanie miejsca - rzek Pippin.$Zna t histori dobrze. Bilbo i Frodo nieraz mu j opowiadali, ale prawd mwic nie bardzo w ni dotychczas wierzy. Nawet teraz jeszcze do podejrzliwie przyglda si kamiennym trollom, niepewny, czy jaka magiczna sia nie wskrzesi ich nagle do ycia. - Zapomniae nie tylko o legendzie rodzinnej, lecz take o wszystkim, co ci mwiono o trollach - !powiedzia Obieywiat. - Jest#biay dzie, soce wieci, a ty przybiegasz w panice i chcesz mnie nastraszy bajk o trzech ywych trollach, ktre na nas czyhaj porodku"polany! Bd co bd moge przynajmniej zauway, e zauchem jednego z nich od dawna jaki ptak uwi sobie gniazdo. Niezwyka ozdoba jak na trolla! Wszyscy si rozemieli. We Froda lepszy duch wstpi; pokrzepio go wspomnienie pierwszej niebezpiecznej, a pomylnie zakoczonej przygody Bilba. Przy tym soce grzao mile, mga powlekajca oczy chorego !hobbita rozproszya si nieco. Odpoczli przez czas jaki na polanie i zjedli obiad w cieniu ogromnych ng trollowych. - A moe by nam kto zapiewa, pki soce wysoko? - powiedzia Merry, kiedy skoczyli posiek. - Od #wielu dni nie syszelimy pieniani opowieci. - Od nocy na Wichrowym Czubie - rzek Frodo. Przyjaciele spojrzeli na niego. - Nie martwcie si o mnie! - doda. - Czuj si znacznie lepiej, ale do piewu nie mam ochoty. Moe Sam odgrzebie cos w swojej pamici. - Daleje, Samie! - zawoa Merry. - Masz w gowie zapasy, ktrych nam skpisz! - Nic o nich nie wiem - odparSam. - Ale umiem co, co by wam si spodobao. Nie miabym tego nazwa poezj,jak to si mwi. Po prostu arty. Te stare kamienie przypomniay mi pewn piosenk. #Wsta, zaoy rce na plecy, jak ucze w szkole, i zapiewa na star melodi: "Na gazie troll, samotny go, "Obgryza smtnie go ko. !Ju par lat tak jad i jad (O miso byo trudno) I prudno, i mrudno - W jaskini mieszka skromnej do, A o miso byo trudno. I przyszed Tom, ten may - wiesz, I spyta trolla: co ty jesz? O, adnie wpad - to wuja gnat, Co dawno w grobie ley - I biey, i wrey - Wuj dawno umar, chcesz to wierz - "Mylaem: biedak w grobie ley. T ko ukradem - troll mu rzek. Czy ko ma w dole lee wiek? Gdy wuj wpad w grb - by z niego trup, Nim sobie wziem udko - I prudko, i siutko - Na jego miejscu inny czek Sam daby czowiekowi udko. Nie wiem dlaczego - odpar Tom - Swobodnie odej miaby w dom, Zodzieju, co wzi wuja ko. Gnat oddaj po dobroci! I troci, i wroci - Wuj trup, lecz gnaty jego s, Wic oddaj udo po dobroci! A na to troll po prostu w miech - Za udko Tomw zjadbym trzech, "Bo lepszy ks wieutkich mis- Ju zby ostrz - I rostrz, i mostrz - Od starych koci czek by zdech, A wic na ciebie zby sobie ostrz. To mwic troll na Toma hyc, Chce zapa - aps - a w rkach nic, Wiec gwatu, w krzyk - a Tom ju znik I da mu butem kopsa. I kropsa, i fropsa - Nauczk da mu ostry szpic, Wic dam mu butem kopsa. Lecz wiedz, e twardszy trollazad "Ni gaz, na ktrym siedzi rad,Wic pomyl wprzd, nim polesz but, By troll go w kuprze poczu I roczu, i loczu - Nasz Tom a sykn, krzykn, zblad, Bo bl a w udzie poczu. Do domu smtnie wraca sam #I pacze: sztywn nk mam...#A troll - no c - wrd swoichwzgrz Wci gryzie kostk wujka I fujka, i pstrujka - A jego zad - to zdradz wam, Wci taki sam jak kostka wujka. - Ano, to dla nas wszystkich przestroga - rozemia si Merry. - Dobrze, $Obieywiacie, e uye kija, a nie rki! - Skd ty wzie t piosenk, Samie? - spyta Pippin. - Nigdy nie syszaem tych sw. Sam mrucza co niezrozumiale pod nosem. - Oczywicie, to twj wasny utwr! - rzek Frodo. - Niejednego si dowiedziaem oSamie Gamgee podczas tej !podry. Najpierw okaza si spiskowcem, a teraz - dowcipnisiem. Gotw skoczyjako czarodziej albo moe - wojownik! - Mam nadziej, e nie! - odpar Sam. - Wcale bym nie chcia by ani czarodziejem, ani wojakiem. "Po poudniu zeszli niej w lasy.Zapewne trafili na ten sam szlak, ktrym przed wielu laty wdrowa Gandalf z Bilbem i krasnoludami. O kilka mil dalej !wspili si na wysok skarp nad gocicem. Gociniec #oddali si od rzeki skrcajc w wsk dolin i w tym miejscu bieg tu u stp %wzgrz, krci si i wi midzylasem a poronitymi wrzosem stokami dc ku grobli i grom. Obieywiat wskaza hobbitom kamie sterczcy opodal skarpy w trawie. Mona"byo na nim rozrni jeszcze runy i znaki, wyciosane z grubsza pismem krasnoludw, lecz zatarte przez czas. - Patrzcie - rzek Merry. - To na pewno ten kamie, ktrym naznaczono miejsce, gdzie zakopano zoto trolli. Ciekaw jestem, czy z upu Bilba duo jeszcze zostao. Powiedz, Frodo! Frodo patrzc na kamie $aowa, e Bilbo przywiz z wyprawy co wicej ni te nieszkodliwe skarby, co, z "czym trudniej byo si rozsta.- Nic nie zostao - odpowiedzia przyjacielowi. - Bilbo wszystko rozda. Mwi mi, e nie moe uzna za swoj prawowit wasno zota, ktre pochodzi ze zbjeckich upw. Rozgldali si za jakim miejscem przy gocicu, gdzie by mona rozbi obz na noc, gdy doszed ich uszu odgos, ktry znowu lkiem przej wszystkie serca: usyszeli na drodze za sob ttent kopyt. Obejrzeli si, lecz gociniec $wi si i kluczy tak, e tylko may jego odcinek obejmowali wzrokiem. Jak umieli najspieszniej odskoczyli w bok i w gr, midzy bujne wrzosyi krzewy borwek zarastajcych stoki, a wreszcie zaszyli si w gstej kpie leszczyny. Wygldajc zzaroli widzieli o jakie !trzydzieci stp poniej swej kryjwki gociniec, niky i szary w zapadajcym #zmierzchu. Ttent si zblia. Ko pdzi, podkowy dwiczay w galopie. Potem niewyrany, jakby podmuch wiatru unosi go w inn stron, dobieg stumiony dwik, niby brzczenie maych dzwoneczkw. - To mi nie brzmi wcale jak podkowy koni Czarnych Jedcw - rzek Frodo nasuchujc pilnie. "Inni hobbici zgodzili si z nim, "wyraajc nadziej, e to nie !mog by Czarni Jedcy, ale w gbi serca wszyscy zachowali wielk nieufno. Tak dugo yli w strachu przed pocigiem, e kady szmer na gocicu za ich plecami wydawa im si zowieszczy i wrogi. Obieywiat jednak, !ktry wychyli si naprzd i osaniajc rk ucho !przytkn je do ziemi, mia natwarzy radosny umiech. Zmierzch zapad, licie krzeww szeleciy z cicha. Coraz wyraniej, coraz bliej dwiczay dzwoneczki, "ttniy - klip-klap - pdzce kopyta. Nagle w polu widzenia hobbitw ukaza si na drodze siwy ko w galopie, bielejcy !wrd cieni. Wdzido i uzda byszczay w mroku i migotay, jakby je ozdobiono drogimi kamieniami skrzcymi si niby gwiazdy. Paszcz w !pdzie trzepota za jedcem,!ktry odrzuci kaptur z gowy.Wosy rozwiane na wietrze lniy zocicie. Frodowi zdawao si, e poprzez sylwetk i paszcz jedca, jak przez lekk zason, przewieca biae wiato. Obieywiat wypad z ukrycia #i puci si w d ku drodze, wielkimi susami sadzc przez wrzosy i krzyczc. Nim jednaksi pokaza, nim krzykn, $jedziec ju cign uzd i zatrzyma konia spogldajc w gr na kp leszczyny, w !ktrej przycupnli hobbici. Na widok Obieywiata zeskoczyz sioda i biegnc na jego !spotkanie woa: Ai na vedui Dunadan! Mea govannen! Te sowa i czysty dwik gosu #usuny resztk wtpliwoci z serc hobbitw: jedziec by elfem. Nikt inny na caym szerokim wiecie nie mg !mie tak piknego gosu. Lecz w jego woaniu dwiczaa jaka nuta popiechu czy "moe lku; zauwayli te, e spiesznie, z naleganiem !tumaczy co Obieywiatowi. Po chwili przewodnik skin na"nich i hobbici opucili zarola zbiegajc na gociniec. - To Glorfindel, ktry mieszka w domu Elronda - przedstawi Obieywiat. - Witaj, nareszcie si spotkalimy! - rzek dostojny elf do Froda. - Wysano mnie z"Rivendell, ebym ci odszuka. "Obawialimy si, e jestecie w niebezpieczestwie. - A wic Gandalf przyszed do Rivendell! - radonie wykrzykn Frodo. - Nie. Przynajmniej nie by go tam, kiedy wyjedaem, ale od tej chwili mino ju dziewi dni - odpowiedzia Glorfindel. - Elrond otrzyma niepokojce wieci. Moi rzewa 0 rkPLKsjk&k{AgBT c iO 9 c OT c /Pq" c P.N c Pc9$XQ&= @|Q=Q"wspplemiecy, podrujcy przez wasz kraj za "Baranduin, zauwayli, e co %si wici, i co prdzej wysaligocw. Zawiadomili nas, e Dziewiciu znw kry po #wiecie i e ty zabdzie, wdrujc z cikim brzemieniem bez przewodnika, bo Gandalf nie wrci. Nawet wRivendell nie ma wielu takich, !ktrzy by si mogli mierzy w otwartym polu z Dziewiciu Jedcami; wszystkich jednak zdolnych do tego rozesa Elrond na pnoc, zachd i poudnie. Mylelimy, e moge znacznie zboczy ze szlaku, by unikn pogoni, i e zbkae si moe na pustkowiu. Mnie przypado w udziale przeszukanie gocica, dojechaem tedy a do mostu na Mitheithel i zostawiem !znak, a byo to jako tydzie temu. Trzej sudzy Saurona "stali na mocie, ale pierzchli, a ja cigaem ich ku zachodowi. Natknem si na dwch !innych, ci wszake skrcili na poudnie. Odtd szukaem wci twojego tropu. Znalazem go przed dwoma dniami i wyledziem dalej za mostem. Dzisiaj za wytropiem, w ktrym miejscu zeszlicie znowu z gr. Ale czas w drog! Na razie do nowin. Skoro ju tu jestemy, trzeba zaryzykowa niebezpieczestwo gocica i pospiesza. Tamtych jest piciu, a nieche tylko raz odnajd twj lad na drodze, pomkn jak wicher za nami. A przecie tych piciu - to jeszcze nie wszyscy. Gdzie sipodziewa czterech pozostaych - nie wiem. Boj si, e brd zastaniemy obsadzony przez wroga. Glorfindel mwi, a tymczasem mrok wieczorny gstnia "dokoa. Froda ogarno wielkie znuenie. Odkd soce "zaczo si znia, mga na jego oczach pociemniaa i czu, e cie gromadzi si midzy nim a twarzami przyjaci. Teraz bl go chwyci i przej mrozem. Frodo zachwia si i uczepi ramienia Sama. - Mj pan jest chory i ranny -porywczo odezwa si Sam. - Nie moe podrowa noc. Trzeba mu wypoczynku. Glorfindel podtrzyma osuwajcego si na ziemi Froda, obj go agodnie ramieniem i z niepokojem spojrza w jego oczy. Obieywiat opowiedzia pokrtce o napadzie na obz pod szczytem Wichrowego Czuba i o zatrutym nou. Doby z kieszeni rkoje, ktr przechowywa, i pokaza elfowi. Glorfindel $zadra biorc j do rki, leczobejrza bardzo uwanie. - Straszne zaklcia wyryte s na tej rkojeci - rzek - chocia niewidzialne dla waszych oczu. Zatrzymaj j, Aragornie, pki nie dostaniemysi do domu Elronda. Bd wszake bardzo ostrony i niedotykaj jej bez koniecznej potrzeby. Niestety! Nie jest midana moc leczenia ran zadanych tym orem. Wszystko uczyni, co potrafi, lecz tym usilniej radz pospiesza teraz w drog bez odpoczynku. Wymaca ran na barku Froda i twarz mu spowaniaa, jakbyto, co odkry, bardzo go zatroskao. Lecz pod !dotkniciem palcw elfa ld w ramieniu i boku Froda jakby #staja, ciepo przepyno od barku a do doni i bl #zagodnia. Wydao mu si, e mrok dokoa troch si rozwietli, jakby chmura odpyna. Znw wyraniej widzia twarze przyjaci i odrobina nowej otuchy i siy wrcia mu do serca. - Dosidziesz mojego wierzchowca - powiedzia Glorfindel. - Skrc strzemiona, a ty staraj si trzyma jak najmocniej w "siodle. Nie lkaj si, ten ko !nie zrzuci jedca, ktrego jakazaem mu nie. Chd ma lekki i agodny, a gdyby niebezpieczestwo naglio, ucieknie z tob takim cwaem,e go nawet czarne rumaki wrogw nie docign. - Nie ucieknie - odpar Frodo - i nie dosid go, jeeli w ten sposb miabym znale si w Rivendell albo w innym bezpiecznym miejscu porzuciwszy przyjaci na pastw niebezpieczestwa. Glorfindel umiechn si. - Wtpi - rzek - czy twoim przyjacioom bdzie co !grozio, jeeli ciebie wrd nich zabraknie. Nieprzyjaciel ciebie bdzie ciga, a nas pewnie zostawi w spokoju. To wanie ty i to, co masz przy sobie, ciga na wszystkich przeladowanie. Na to Frodo nie mia odpowiedzi, da si wic przekona i dosiad biaego wierzchowca elfa. Dziki temu kucyk mg wzi na grzbiet wikszo bagay, a reszta kompanii, pozbywszy si brzemion, ruszya zrazu bardzo wawo. Po jakim czasie jednak hobbici stwierdzili, e trudno dotrzyma kroku szybkonogiemu elfowi, ktry nie zna znuenia. Glorfindel !prowadzi ich wci naprzd, w otwart paszcz ciemnoci,!w chmurn gb nocy. Nie byo"ksiyca ani gwiazd. wit ju szarza, kiedy wreszcie elf pozwoli im si zatrzyma. Pippin, Sam i Merry wlekli si ju wtedy niemal przez sen nachwiejnych nogach. Nawet Obieywiat zdawa si zmczony, bo ramiona mu !zwisy. Frodo na siodle zapadaw ponure sny. Rzucili si wszyscy na ziemi "pord wrzosw o par jardw w bok od gocica i natychmiast usnli. Mieli wraenie, e ledwie przez chwil zmruyli powieki, gdy !Glorfindel, ktry czuwa przez cay czas nad picymi, obudzi ich znowu. Soce stao wysoko, chmury i nocne mgy ju si rozwiay. - Napijcie si - rzek Glorfindel nalewajc kademu kolejno napoju ze swojej srebrnej, powleczonej skr manierki. By to trunek przejrzysty jak woda rdlana i bez smaku, w ustach wydawa si ani zimny, ani gorcy, lecz kto go ykn, czu od razu przypyw siy i ochoty w caym ciele. Po jednym yku tego napoju, czerstwy chleb i suszone owoce - bo innego prowiantu ju podrni nie mieli - #zaspokoiy ich gd lepiej ni obfite niadania w Shire. Popas trwa niespena pi godzin i znowu ruszyli gocicem. Glorfindel wci nagli i ledwie dwa razy pozwoli na chwil wytchnieniaw cigu caego dnia marszu. Tote przeszli do zmroku prawie dwadziecia mil i znaleli si w miejscu, gdzie gociniec skrca w prawo i stromo opada w dolin, !zbliajc si znowu do rzeki. Jak dotd hobbici nie dostrzegli ani nie dosyszeli adnego znaku czy szmeru pogoni, lecz Glorfindel czsto przystawa i nasuchiwa, a gdy zwalniali kroku, wyraz niepokoju zaspia mu twarz. Par razy mwi te co Obieywiatowi w jzyku elfw. Mimo zaniepokojenia przewodnikw, nie byo rady, hobbici naprawd nie mogli !maszerowa dalej. Potykali si i zataczali z wyczerpania i niebyli ju zdolni myle o czymkolwiek, tak ich bolay ydki i stopy. Frodo cirpia okrutnie, a w miar jak dzie upywa, wszystko dokoa niego blado, przybierajc posta widmowych, szarych "cieni. Niemal ucieszy si, gdy zapad wieczr, bo wiat po ciemku zdawa mu si mniej spowiay i pusty. #Hobbici nie zdyli otrzsn si ze zmczenia, gdy ju musieli nazajutrz wyrusza znowu w drog. Od brodu !dzielio ich jeszcze wiele mil, "tote parli naprzd, ile si w nogach. - Najwiksze niebezpieczestwo grozi nam, gdy znajdziemy si nad rzek !- powiedzia Glorfindel. - Serce mnie ostrzega, e pogo pdziteraz za nami, a przy brodzie czyha by moe zasadzka. $Gociniec wci bieg w d, ajego brzegi zarastaa tu i wdzie trawa, po ktrej hobbici maszerowali najchtniej, bo dawaa troch ulgi obolaym stopom. Pnym popoudniem dotarli do miejsca, gdzie gociniec wpada niespodzianie w gsty cie wysokiego boru, a potem schodzi w gboki wwz, ktrego strome ciany z czerwonych kamieni ociekay wilgoci. Echo dudnio, kiedy #biegli tdy, i zdawao si, e niezliczone pary ng tupocz w trop za nimi. Niespodziewanie, jakby przez bram wiata, gociniec z wylotu tunelu wynurzy si znw pod otwarte niebo. Hobbici zobaczyli spadzisty skon, a u jego stp paski, dugi na mil odcinek drogi i za nim brd prowadzcy do Rivendell. Na przeciwlegym brzegu wznosi si brunatny wa, na ktry wspinaa si serpentyn cieka; w oddali pitrzyy si gry, masyw obok masywu, szczyt za szczytem, a pod zmierzchajce niebo. W tunelu, ktry zostawili za sob, wci jeszcze dudnio echo, jakby spieszne kroki pocigu; rozleg si szum, jakby wiatr si zerwa i nadciga midzy gaziami "sosen. Glorfindel obejrza si, posucha przez sekund, potem z gonym okrzykiem skoczy naprzd. !- W nogi! - zawoa. - W nogi! Nieprzyjaciel naciera! #Biay ko poderwa si w cwa.Hobbici pedem zbiegli po pochyoci. Glorfindel i Obieywiat tu za nimi jako tylna stra. Byli w poowie paskiego odcinka drogi, gdy nagle zagrzmia ttent galopujcych koni. Spod bramydrzew, ktr dopiero co opucili, wychyn Czarny Jedziec, cign cugle i !wstrzyma konia, koyszc si!w siodle. W lad za nim ukaza si drugi, potem trzeci, wreszcie dwch jeszcze jedcw. - Naprzd! Naprzd! - krzykn Glorfindel Frodowi. Frodo nie od razu usucha, bozbudzi si w nim jaki niepojty sprzeciw. Zmuszajcwierzchowca do stpa, odwrci si i obejrza. Jedcy tkwili nieruchomo w siodach na grzbietach olbrzymich rumakw niby zowrogie posgi na cokoach,czarni i masywni, podczas gdycay las i cay krajobraz %dokoa cofn si i przesoni mg. Nagle Frodo zrozumia, e tamci milczco rozkazuj mu czeka. W okamgnieniu $strach i nienawi ockny si w jego sercu. Puci cugle, !chwyci za rkoje miecza i doby go, a czerwone skry poszy z ostrza. - Naprzd! Naprzd! - woa Glorfindel, a potem dononie i wyranie rozkaza wierzchowcowi jzykiem elfw: - Noro lim, noro lim, Asfaloth! Biay ko poderwa si natychmiast i jak wiatr pomkn przez ostatni odcinekdrogi. W tym samym momencie czarne rumaki rzuciy si w !pogo w d stoku, a z piersi #jedcw wydar si straszliwykrzyk. Frodo sysza go ju kiedy, daleko std, we Wschodniej wiartce, gdy ten #sam gos napenia groz lasy. Odpowiedzia mu drugi okrzyk i ku rozpaczy froda oraz jego towarzyszy spord drzew i "ska po lewej stronie gocica wynurzyli si w pdzie czterejnowi jedcy. Dwaj galopem gnali na spotkanie Froda, dwajpozostali w zawrotnym pdzie mknli ku brodowi, eby odci hobbitowi drog ratunku. Frodo mia wraenie, !e lec z wichrem, e sylwetki"ich rosn i ciemniej, z kadsekund zbliajc si do niego. Przez rami rzuci okiem wstecz: nie dostrzeg ju #przyjaci. Odlego midzy nim a cigajcymi go "jedcami rosa, ich olbrzymie "rumaki nie mogy si rwna z lotnym biaym wierzchowcem elfa. Frodo spojrza znw przed siebie i nadzieja zgasa w jego sercu. Wydao mu si #niemoliwe, by osign brd, nim dwaj przeladowcy, ktrzywypadli z zasadzki, odetn mudrog. Widzia ich teraz wyranie: zrzucili chyba kaptury i czarne paszcze, bo !mieli na sobie biaoszare szaty.W sinych rkach ciskali obnaone miecze, na gowach "lniy hemy. Oczy jarzyy im !si zimnym pomieniem i woali co do Froda dzikimi gosami. Strach porazi hobbita. Teraz !ju nie siga do miecza. Nie zdoby si nawet na krzyk. Zamkn oczy i przywar do grzywy wierzchowca. Wiatr gwizda mu w uszach, dzwoneczki przy uprzy dwiczay przenikliwie i zawrotnie. Okropny lodowaty oddech przeszy go jak wcznia, kiedy w ostatnim zrywie czarodziejski ko niby "biay pomie wion, jak na skrzydach, tu przed twarz najdalej wysunitego Czarnego Jedca. Frodo usysza plusk wody. !Pienia si u jego stp. Ko pod hobbitem zakoysa si, dwign w gr i Frodo zrozumia, e wierzchowiec wynosi go z rzeki na brzeg i #wspina si kamienist ciek na wysok skarp. By wic ju za brodem. Ale przeladowcy nastpowali zbliska. Na szczycie nasypu kozatrzyma si, obejrza, zara dziko. W dole, na drugim brzegu Frodo zobaczy !Dziewiciu Jedcw i serce wnim zamaro na widok gronych, wzniesionych ku niemu twarzy. Nie wyobraa sobie, by cos mogo przeszkodzi im w przeprawie,ktra jemu udaa si tak atwo. Pomyla, e jeli dostan si na ten brzeg, daremnie prbowaby ucieczki !po dugiej, niepewnej ciece od brodu do granicy Rivendellu.A w kadym razie czu, e potna wola nakazuje mu sta w miejscu. Nienawi znw drgna w jego sercu, %ale nie mia ju siy, eby si duej opiera. !Nagle pierwszy jedziec ubd swego wierzchowca ostrog i ruszy naprzd. Rumak wzdrygn si przed wod i przysiad na zadzie. Frodo z najwikszym wysikiem wyprostowa si w strzemionach i podnis miecz.- Precz! - krzykn. - Precz do Mordoru, przestacie mnie ciga! Wasny gos zabrzmia mu w uszach wto i piskliwie. Jedcy zatrzymali si, ale Frodo nie mia wadzy Bombadila. Wrogowie odpowiedzieli mu chrapliwym, mrocym krew w yach miechem. - Zawracaj! Zawracaj! - woali.- Do Mordoru powiedziemy ci z sob! - Precz! - szepn Frodo. - Piercie! Piercie! - wrzasnli tamci morderczym gosem i w tym samym momencie ich przywdca pchn swego rumaka w wod,a dwaj podwadni ruszyli w lad za nim. - Kln si na Elbereth, na !Luthien najpikniejsz - rzek!Frodo, ostatkiem si dwigajcmiecz w gr - e nigdy nie !dostaniecie ani Piercienia, animnie. Wtedy czarny przywdca, "ktry by ju w poowie brodu,wyprostowa si gronie w "strzemionach i podnis rk. Frodo oniemia. Jzyk zamar mu w ustach, serce bio jak !motem. Miecz pk i wypad z#drcej doni. Biay ko elfa stan dba i chrapn. Pierwszy z czarnych rumakw ju niemal wspina si przednimi kopytami na brzeg. W tej samej chwili zagrzmiao,#zahuczao, rozleg si oskot iszum wodospadu toczcego kamienn lawin. Frodo przez !mg widzia, jak tam, w dole,rzeka wezbraa, a nurtem jej !przewalia si w piropuszach piany kawalkada fal. Wydao $mu si, e z fal strzelaj biae pomyki, i w wyobrani niemal dostrzeg cwaujcych przez wod biaych rycerzy na biaych koniach o spienionych grzywach. Trzech jedcw, ktrzy w tym momencie byli w poowie brodu, porwa prd; zniknli, nagle zalani !wzburzon pian. Inni cofnli si przeraeni. Tracc przytomno, Frodo "usysza jeszcze krzyki i mia wraenie, e widzi za szeregiem jedcw, ktrzy zatrzymali si w rozterce nad brzegiem, posta janiejc biaym blaskiem; za ni za drobne mgliste sylwetki miotay pomienie, ktre byszczay czerwieni w szarzynie zasnuwajcej cay wiat. Sza ogarn czarne rumaki, wpanice runy naprzd pocigajc jedcw w wezbran to. Przeraliwy krzyk uton w grzmocie wody, ktra uniosa ich od razu daleko. W tym samym momencie Frodo poczu, e pada z sioda; huk i zamt nagle spotgowa si w jego uszach i wydao mu si, e wraz ze swymi przeladowcamisam take ginie, porwany "nawanic. Wicej ju nic nie zobaczy ani nie usysza.   !"#$%&'()*+,-./0 Rozdzia 1 Spotkania "Frodo zbudzi si w ku. W pierwszym momencie myla, e spa bardzo dugo i e przeni jaki przykry sen, ktry jeszcze majaczy mu na pograniczu pamici. A moe przeby jak chorob? Lecz !sufit nad jego gow wygldaobco; by paski, a ciemne belki mia bogato rzebione. Frodo lea jeszcze chwil przygldajc si sonecznym plamom na cianie i nasuchujc szumu wodospadu.0 rkPLKsjk&kp? cQ A cQ7 c_R'"0 cRW-M c%S8:S- Gdzie jestem? Ktra to godzina? - rzuci gono pytanie sufitowi. - W domu Elronda, a jest dziesita przed poudniem - odpowiedzia mu znajomy gos.- Ranek dwudziestego czwartego padziernika, jeelichcesz wiedzie dokadnie. - Gandalf! - krzykn Frodo siadajc w pocieli. Rzeczywicie, w fotelu pod otwartym oknem siedzia stary Czarodziej. - Tak -rzek. - Jestem tutaj. Aty miae wyjtkowe !szczcie, e si te tutaj znalaze, mimo wszystkich "gupstw, ktre popenie od dnia wyjazdu z domu. Frodo opad znw na poduszki. Byo mu tak bogo i spokojnie, e nie mia ochoty sprzecza si, wtpi zreszt, czy wygraby w tym sporze. Otrzsn si ju ze snu "zupenie i wracaa mu pami; !wspomnia niefortunny skrtdrogi na przeaj przez Stary Las, przypadek w gospodzie Pod Rozbrykanym Kucykiem iszalestwo, jakiemu uleg w kotlince pod Wichrowym Czubem kadc na palec "Piercie. Przez cay czas, gdy rozmyla o tych sprawach i na"prno wysila pami, eby przypomnie sobie, jakim sposobem znalaz si tu, w Rivendell, w pokoju trwaa cisza, zakcana jedynie pykaniem fajki Gandalfa, ktrydmucha przez okno biaymi kkami dymu. - Gdzie jest Sam? - zapyta wreszcie Frodo. - Gdzie inni? Czy zdrowi? - Wszyscy zdrowi i cali - odpar Gandalf. - Sam by przy!tobie, ledwie przed pgodzinwyprawiem go std, eby troch odpocz. "- Co si waciwie stao tam, u brodu? - zagadn Frodo. - Cae to zdarzenie wydao mi si jako niejasne i dotychczas takie mi si wydaje. - Nic dziwnego! Omdlae - rzek Gandalf. - Rana w kocu ci zmoga. Jeszcze kilka godzin, a nie byoby ju dla ciebie ratunku. Ale w tobie tkwi niespoyte siy, mj hobbicie kochany! Dowiode tego pod Kurhanem. Wtedy "wayy si szale, by to chybanajgroniejszy moment w "caej podry. Szkoda, e nie wytrwae tak samo pod Wichrowym Czubem. - Jak widz, wiesz ju bardzo wiele - powiedzia Frodo. - A przecie nikomu nie mwiem, jak to byo ze mn pod Kurhanem. Z pocztku dlatego,e wolaem tych okropnoci nie wspomina, a pniej miaem do innych spraw na gowie. Skd si o tym dowiedziae? - Duo mwie przez sen - agodnie odpar Gandalf - i nietrudno mi byo czyta w twoich mylach i pamici. Nie martw si, Frodo! Chocia przed chwil wyrzucaem ci popenione gupstwa, nie mylaem tego powanie. Mam uznanie dla ciebie, a take dlatwoich towarzyszy. Niemaa torzecz dotrze tak daleko, !wrd tylu niebezpieczestw, inie straci Piercienia. - Nigdy bymy tego nie dokonali bez Obieywiata - rzek Frodo. - Ale bardzo nam ciebie brakowao. Bez ciebie nie wiedziaem, co robi. - Zatrzymay mnie pewne przeszkody - odpar Gandalf - i to omal nie przyczynio si do klski naszych zamierze. Zreszt nie jestem tego pewien, moe to wanie wyszo nam na dobre. - Prosz ci, powiedz mi, co si zdarzyo? - Na wszystko przyjdzie pora. Dzisiaj z polecenia Elronda nie wolno ci si niczym martwi ani duo gada. !- Ale rozmawiajc oderw si"od rozmyla i docieka, ktres co najmniej rwnie mczce jak gadanie - rzek Frodo. - Nie chce mi si ju wcale spa, i przypominam sobie mnstwo rzeczy, ktre domagaj si wyjanienia. jakie przeszkody ci zatrzymay? Musisz mi chociato powiedzie. - Wkrtce dowiesz si wszystkiego, co ci interesuje- odpar Gandalf. - Czekamy tylko na twoje wyzdrowienie, eby natychmiast zwoa narad. Tymczasem powiem ci tyle, e byem w niewoli. - Ty?! - krzykn Frodo. - Tak. Ja, Gandalf Szary - uroczycie owiadczy Czarodziej. - Rne istniej potgi na wiecie, na jego szczcie czy na zgub! S wrd nich mocniejsze ode #mnie. S i takie, z ktrymi si jeszcze nie mierzyem. Ale !zblia si moja godzina. Morgulze swoimi Czarnymi Jedcamijest gotw. Nadciga wojna. - A wic o jedcach #wiedziae dawniej... nim ja siz nimi spotkaem? - Wiedziaem. A nawet mwiem ci o nich kiedy. Bo Czarni Jedcy to nie kto inny, lecz Upiory Piercienia, Dziewiciu Giermkw Wadcy Piercienia. Nie wiedziaem !jednak, e ju znw ruszyli w wiat, gdybym by wiedzia, uciekbym razem z tob nie zwlekajc ani dnia. Dopiero po naszym rozstaniu w czerwcu dosza do mnie wie o tym. Ale na reszt tej historii musisz poczeka. Na razie wyratowa nas od klski Aragorn. - Tak - rzek Frodo. - Obieywiat nas ocali. Z pocztku co prawda baem sigo. Sam zdaje si nigdy nie nabra do niego cakowitego zaufania, w kadym razie nie dowierza mu, pki nie spotkalimy Glorfindela. Gandalf umiechn si. - Syszaem wszystko o Samie !- powiedzia. - Teraz ju i on nie ma adnych wtpliwoci. - Cieszy mnie to - rzek Frodo- bo polubiem bardzo Obieywiata. Chocia nie... Polubiem to nie jest "odpowiednie sowo. Sta mi si drogi, mimo e jest taki dziwny, nawet czasem ponury.Doprawdy, czsto mi ciebie przypomina. Nie wyobraaem sobie, e ludzie bywaj tacy. Mylaem, wiesz, e s po prostu wielkiego wzrostu i do gupi; poczciwi gupcy jak Butterbur albo nikczemni gupcy jak Bill Ferny. Oczywicie, niewiele wiemy w Shire o ludziach, waciwie znamy tylko troch mieszkacw Bree. - Tych take znasz niezbyt dobrze, jeli uwaasz starego Barlimana za durnia - odpar Gandalf. - Ma on do rozumu na wasne potrzeby. Wprawdzie myli mniej i wolniej, ni gada, ale jeli chce, przez mur na wylot widzi - jak powiadaj w Bree. Takich wszake ludzi jak Aragorn, syn Arathorna, nie zostao wielu w rdziemiu. Potomstwo krlw zza Morza wygasa ju prawie. Kto wie, czy ta wojna o Piercie nie bdzie ich ostatni wypraw. - Czy ty powanie twierdzisz,e Obieywiat jest potomkiem dawnych krlw? - spyta Frodo ze zdumieniem. - Sdziem, e od dawna nie ma "ich ju na wiecie. Mylaem, !e Obieywiat jest po prostu Stranikiem. - Po prostu Stranikiem! - wykrzykn Gandalf. - Ale, kochany Frodo, Stranicy to wanie potomkowie krlewskiej rasy! Ostatni yjcy jeszcze na pnocy przedstawiciele wielkiego plemienia ludzi z zachodu. Nieraz mi pomagali i znw w bliskiej przyszoci bd potrzebowa ich pomocy; bo chocia dotarlimy do Rivendell, Piercie nie jest jeszcze bezpieczny. - Pewnie - rzek Frodo. - Ale !dotychczas yem tylko myl o dojciu tutaj i mam "nadziej, e nie bd musia wdrowa dalej. Bardzo mi przyjemnie tak odpoczywa beztrosko. Przez cay miesic tuaem si i uywaem "przygd, uwaam, e to do, przynajmniej jak na moje upodobania. Umilk i zamkn oczy. Po chwili znw si odezwa. - Prbowaem rachowa dni - rzek - ale nie mog si doliczy dwudziestego czwartego padziernika. Wypada mi, e powinien dzisiaj by dwudziesty pierwszy. Do brodu przecie doszlimy dwudziestego. - I gadasz, i liczysz wicej, ni choremu przystoi - rzek Gandalf. - Jak si teraz miewatwj bok i bark? - Nie wiem - odpar Frodo. - Wcale ich nie czuj, ale to oczywicie ju pewien postp,'ale... - naty siy i sprbowa- ...troch mog porusza ramieniem. Tak, znowu w nie ycie wstpuje. Nie jest zimne- doda, praw rk dotykajc lewej. - To dobrze! - powiedzia Gandalf. - Goi si szybko. Wkrtce bdziesz zdrw "zupenie. Elrond ci wyleczy, "pielgnowa ci caymi dniami,od pierwszej chwili, gdy ci tutaj przyniesiono. "- Caymi dniami? - zdziwi si Frodo. - Dokadnie przez cztery noce"i trzy dni. Elfy przyniosy ci od brodu wieczorem dwudziestego padziernika, od tego wanie dnia stracie rachunek czasu. Okropnie si o ciebie niepokoilimy, a Sam nieopuszcza prawie twojego wezgowia dniem i noc, chyba e go po co wanego posyano. Elrond to nie lada mistrz w uzdrawianiu, ale bronaszych wrogw jest !zabjcza. Prawd rzekszy nie ywiem wielkich nadziei, bo podejrzewaem, e w zablinionej ranie zostaa jeszcze jaka drzazga odupana z ostrza. Nie !moglimy jej wszake znale a do wczorajszego wieczora. Wreszcie Elrond usun !odamek. Tkwi bardzo gbokoi wchodzi coraz gbiej w ciao. Frodo zadra na wspomnienie okrutnego sztyletu z wyszczerbionym ostrzem, $ktre rozpyno si w rkach Obieywiata. "- Nie bj si, ju go nie ma - !powiedzia Gandalf. - Stopnia.A jak wida, hobbici maj twarde ycie. Niejednemu potnemu wojownikowi z plemienia Duych Ludzi prdko !daaby rad ta drzazga, ktrty nosie w barku przez siedemnacie dni. - Co by si ze mn stao? - zapyta Frodo. - Co jedcy chcieli ze mn zrobi? - Usiowali przebi twoje serce noem Morgula, ktry zostaje w ranie. Gdyby im si "to udao, staby si do nich podobny, lecz sabszy i podlegy ich woli. Byby upiorem w subie Czarnego "Wadcy, on za drczyby ci za kar, e prbowae zatrzyma przy sobie Piercie; co prawda za najgorsz mczarni starczyaby wiadomo, e zrabowano ci Piercie i e tamten go nosi na palcu. - Co za szczcie, e nie wiedziaem o tym straszliwym niebezpieczestwie! - sabym gosem wyrzek Frodo. - !Oczywicie, byem miertelnie przeraony, ale gdybym wicej wiedzia, nie miabym nawet #drgn. Istny cud, e ocalaem.!- Tak, sprzyjao ci szczcie czy moe przeznaczenie - odpar Gandalf - nie mwic ju o mstwie. Albowiem sztylet nie tkn twego serca,!przeszy jedynie bark; a stao si tak dlatego, e do ostatka#si opierae. Bye wszake "ledwie o wos od klski, jeli mona si tak wyrazi. najgorsze niebezpieczestwo grozio ci, kiedy miae Piercie na palcu, bo wtedy przebywae ju na p w wiecie upiorw i tamci mogli #ci porwa. Widziae ich, oni za widzieli ciebie. - Wiem - rzek Frodo. - Widziaem, a to widok straszliwy. Ale dlaczego ich wierzchowce wszyscy widzielimy? - Poniewa to s zwyke konie, tak samo jak czarne szaty jedcw s zwykymi paszczami, ktre przywdziewaj, by okry swoj nico, gdy maj si spotka z ywymi. - Czemu wic te czarne konie cierpi takich jedcw? Wszelkie inne stworzenia, nawet ko elfa Glorfindela, wpadaj w panik,"gdy upiory si do nich zbli. Psy wyj i gsi podnosz wrzask. - Te konie urodziy si i wychoway w subie Czarnego Wadcy w Mordorze. Nie wszyscy jego sudzy i nie cay dobytek naley do wiata upiorw. Su mu orkowie i trolle, wargowie i wilkoaki; !byo te i jest wielu ywych, przechadzajcych si pod socem ludzi, wojownikw i krlw, co poddali si jego wadzy. Ich liczba ronie z kadym dniem. - A Rivendell? A elfy? Czy Rivendell jest bezpieczne? - Tak. Przynajmniej do czasu, pki wszystko wok nie zostanie podbite. Elfy wprawdzie lkaj si CzarnegoWadcy, wprawdzie przed nim uciekaj, nigdy jednak nie dadz mu posuchu ani nie bd mu suyy. Tu, w Rivendell, przebywa kilku najzacitszych jego przeciwnikw: mdrzy mdroci elfw wadcy Eldarw zza najodleglejszych #mrz. Nie boj si oni Upiorw Piercienia, bo kto by w Bogosawionym Krlestwie, ten yje w obu wiatach narazi zarwno widzialnym, jak niewidzialnym siom moe przeciwstawi wasn wielk moc. - Zdawao mi si, e #widziaem bia posta, ktra "janiaa i nie gina we mgle !jak inne. Czy to by Glorfindel?!- Tak. Przez chwil widziae go takim, jakim jest na drugimbrzegu: jednym z potnych Pierworodnych. To elf z rodu ksicego. Zaiste, s w Rivendell siy zdolne opiera si przemocy Mordoru, przynajmniej czas jaki; a "zostay te dobre siy poza t dolin. Jest rwnie w Shire sia, chocia innego rodzaju. Wszystkie jednak te miejsca wkrtce stan si wyspami w !morzu oblegajcego za, jeeliwypadki potocz si tak, jak si zapowiada. Czarny Wadca rzuca do walki ca swoj potg. - Mimo to - powiedzia wstajc nagle i wysuwajc doln szczk, tak e broda $nastroszya si i sprya jak druciana - musimy zachowa odwag. Wkrtce wyzdrowiejesz, jeeli nie "zagadam ci na mier. Jeste w Rivendell, o nic tymczasem nie potrzebujesz si troszczy. - Nie mam wiele odwagi do zachowania - odpar Frodo - ale na razie niczym si nie trapi. Powiedz mi jeszcze tylko, jak si miewaj moi przyjaciele i jak zakoczyo si starcie u brodu, a zadowol si tym na dzi. Potem chyba si znw "przepi, ale nie zmru oka, dopki nie opowiesz mi tej historii do koca. Gandalf przysun fotel do #ka i przyjrza si Frodowi !uwanie. Rumiece wrciy na twarz hobbita, oczy si rozjaniy i miay wyraz rozbudzony i zupenie "przytomny. Umiecha si i nie wyglda na powanie chorego.Lecz oko Czarodzieja dostrzego w nim nieuchwytnzmian, jak gdyby jak przezroczysto ciaa, zwaszcza lewej rki, ktra spoczywaa na kodrze. #No c, mona si byo tego spodziewa - rzek sobie w duchu Gandalf. - Nie przeszedjeszcze poowy drogi, a do czego dojdzie u jej kresu - tego nawet Elrond nie umie "przewidzie. Myl jednak, e "nie do czego zego. Stanie simoe dla oczu tych, ktrzy umiej patrze, jak szklanka !napeniona jasnym wiatem. - Wygldasz wietnie - powiedzia gono. - Zaryzykuj krtk opowie nie pytajc Elronda o pozwolenie. Ale naprawd krtk, a potem musisz "zasn. Oto, co si zdarzyo ubrodu, o ile mi wiadomo. Kiedy ucieke, jedcy pognali wprost za tob. Nie potrzebowali ju wtedy zdawa si na wzrok swoich koni, stae si dla nich "widzialny, bo znalaze si na progu ich wiata. Poza tym #Piercie ich przyciga. Twoi przyjaciele uskoczyli w bok z gocica; gdyby nie to, stratowayby ich czarne #rumaki. Wiedzieli, e jeli ci $biay ko nie zdoa ocali, nie ma innego ratunku. Jedcy byli niedocignieni i zbyt !liczni, eby im stawi czoo. Pieszo nawet Glorfindel i Aragorn nie mogliby si mierzy z Dziewiciu Jedcami naraz. Upiory przemkny, a twoi przyjaciele pobiegli za nimi. W pobliu brodu jest przy gocicu may wykrot pod citymi pniakami. Tam spiesznie rozpalili ognisko, bo Glorfindel wiedzia, e przyjdzie wielka fala, jeli "tamci sprbuj si przeprawi,a wwczas trzeba bdzie odeprze atak tych jedcw, ktrzy by pozostali na brzegu. Gdy fala runa, Glorfindel wybieg pierwszy, a za nim Aragorn i hobbici, wszyscy z "poncymi gaziami w rkach. Znalazszy si midzy ogniem a wod, zaskoczeni widokiem dostojnego elfa, ktry im si objawi w pomieniu gniewu, przerazili si, a ich rumaki #ogarn sza. Trzech jedcwpierwszy napr wody porwa w"d rzeki, pozostaych wasne konie poniosy w to. - Czy to oznacza koniec "Dziewiciu Jedcw? - spytaFrodo. - Nie - odpar Gandalf. - Wierzchowce zapewne #zginy, a bez nich jedcy s"jak kaleki. Upiorw Piercienia tak atwo si nie unicestwia. Ale na razie bd co bd niczego z ich strony nie naley si lka. Twoi towarzysze przeprawili si brodem, gdy fala powodzi &mina, i znaleli ci lecego twarz do ziemi, a zamany "miecz pod tob. Biay ko sta!na stray u twego boku. Bye $blady i zimny, zlkli si, e nie!yjesz albo stao si z tob zumu wodospadu.0 rkPLKsjk&k{AgBp cS G c%T cT!f cTD-/ cNUs8 >Uco od mierci gorszego. Przybiegli wysacy Elronda i zanieli ci ostronie do Rivendell. - Kto wzburzy rzek? - spyta Frodo. - Elrond - odpar Gandalf. - Rzeka tej doliny jest w jego wadzy i wzbiera gniewem, gdy Elrond w cikiej potrzebie chce zagrodzi brd.Kiedy wdz upiorw wjecha do wody, natychmiast !otworzyy si upusty. Pozwol sobie wspomnie, e ja ze swej strony przyczyniem si te pewnymi drobiazgami. Nie wiem, czy zauwaye, e !niektre fale przybray postaolbrzymich biaych rycerzy; a !poza tym syszae moe huk izgrzyt toczonych w wodzie #gazw. Przez chwil baem sinawet, czy nie rozptalimy !zbyt wciekego ywiou i czynawaa nie wymknie si spod naszej wadzy zmiatajc was wszystkich. Wielka jest sia wody, ktra spywa z lodowcw Gr Mglistych. - Tak, teraz sobie przypominam ten straszliwy huk - rzek Frodo. - Zdawao mi si, e ton razem z !przyjacimi, wrogami i caym !wiatem. No, ale ju jestemy wszyscy bezpieczni. Gandalf ywo spojrza na Froda, lecz hobbit mia oczy zamknite. - Tak, tymczasem jestecie wszyscy bezpieczni. Wkrtce zaczn si tu uczty i zabawy dla uczczenia zwycistwa u Brodu Bruinen, a wy sidzieciena honorowych miejscach za stoem. - To wspaniale! - rzek Frodo. - Zdumiewa mnie, e Elrond, Glorfindel, takie dostojne osoby, nie mwic ju o Obieywiacie, zadaj sobie tyle trudu i okazuj mi tak wiele yczliwoci. - Maj po temu rozmaite powody - odpar z umiechem Gandalf. - Jednym z takich chwalebnych powodw jestem "ja. Drugim - Piercie. jeste powiernikiem Piercienia. A zarazem spadkobierc Bilba, znalazcy Piercienia. - Kochany Bilbo! - sennie wymrucza Frodo. - Gdzie te on si podziewa? Chciabym, eby tu by i posucha tej 'caej historii. Aleby si mia! !Krowa przeskoczya ksiyc! I ten stary nieborak troll! Z tymi sowami Frodo zasn gboko. Czu si teraz bezpieczny w Ostatnim Przyjaznym Domu na wschd od Morza. A by to dom, o ktrym przed laty Bilbo !napisa, e jest niezrwnany, czy kto lubi je, czy spa, czy sucha opowieci, czy piewa, czy po prostu woli "siedzie i rozmyla, czy te chciaby wszystkie te przyjemnoci poczy. Wystarczyo pomieszka tutaj, eby wyleczy si ze zmczenia, lku i smutku. Pod wieczr Frodo znowu si zbudzi i stwierdzi, e nie czuje ju potrzeby snu ani odpoczynku, natomiast #chtnie by co zjad i wypi, amoe te potem zapiewa i "pogawdzi. Wsta z ka i zauway, e wada ramieniemprawie tak swobodnie jak dawniej. Zobaczy przygotowane czyste ubranie z zielonego sukna, doskonale pasujce na jego figur. #Spojrza w lustro i zdumia si,bo odbio posta znacznie szczuplejsz, ni przywyk oglda; z lustra patrza hobbit uderzajco podobny domodocianego siostrzeca Bilba, ktry ze swoim wujem #wczy si niegdy po Shire, ale jego oczy miay nowy wyraz zamylenia. - tak, tak, od tamtego dnia, kiedy ostatnim razem wyjrzae do mnie z lustra, niemao rnych rzeczy zobaczye na wiecie! - powiedzia Frodo swojemu sobowtrowi. - No, ale teraz spieszmy na wesoe spotkanie!"Przecign si w ramionach i zagwizda melodyjnie. W tym momencie rozlego si pukanie do drzwi i wszed Sam. Podbieg do Froda, niezgrabnie i wstydliwie chwyci jego lewrk. Pogaska j czule, zaczerwieni si i szybko odsun. !- Jak si masz, Samie! - rzek Frodo. - Ciepa! - zwoa Sam. - Paska rka jest ciepa! A taka bya zimna przez cae dugie noce. Zwycistwo, grajcie nam, surmy! - wykrzykn i z byszczcymi oczyma okrci si w kko tanecznym krokiem. - Co za rado widzie pana znw na nogach i przytomnego! Gandalfprzysa mnie tutaj, ebym spyta, czy pan ju ubrany i czy chce zej na d. Ale mylaem, e ze mnie kpi! - Jestem gotw - rzek Frodo - chodmy, poszukajmy reszty kompanii. - Mog pana zaprowadzi - powiedzia Sam. - To bardzo duy dom i bardzo dziwny. Coraz to co nowego si odkrywa i nigdy nie wiadomo, jaka niespodzianka czeka za !zakrtem. A te elfy! Gdzie si ruszy - elfy. Niektre jak !krlowie - grone i dostojne - a inne znw wesoe jak dzieci.A muzyka, a piewy jakie! Tylko e nie miaem nawet chci do suchania w te pierwsze dni po naszym przybyciu. Ale ju zaczynam si oswaja ze zwyczajami w tym domu. - Wiem, czym bye dotychczas zajty - rzek Frodo ujmujc Sama pod rami.#- Dzi za to bdziesz mg si!weseli i sucha muzyki, ile dusza zapragnie. Chodmy, prowad mnie przez tutejsze zakamarki. Sam zaprowadzi go przez kilka korytarzy i po wielu stopniach schodw do ogrodu, grujcego nad strom skarpwybrzea. Frodo zasta przyjaci na ganku po tej stronie domu, ktra zwrcona bya ku wschodowi. Cie ju zalega dolin, ale na widnokrgu ciana gr jeszcze staa w blasku. Byo ciepo, woda w rzece i w wodospadziepluskaa gono, powietrze wieczorne pachniao nik woni lici i kwiatw, jak gdyby w ogrodach Elronda lato!nie skoczyo si dotychczas. - Hura! - krzykn zrywajc si Pippin. - Oto nasz szlachetny krewniak! Miejsce !dla Froda, Wadcy Piercienia! - Cicho! - odezwa si Gandalfsiedzcy w cieniu, w gbi ganku. - Ze siy nie maj wstpu do tej doliny, mimo to nie naley ich wywoywa po imieniu. Wadc Piercienia jest nie Frodo, lecz pan Czarnej Wierzy Mordoru, a jego wadza znw rozszerza "si na wiat cay. Jestemy w twierdzy. Dokoa niej gstniej ciemnoci. - Gandalf wci nam powtarzawesoe nowiny w tym gucie -$rzek Pippin. - Myli wida, e mnie trzeba przywoywa do porzdku. Ale wydaje si niepodobiestwem zachowa ponury nastrj i przygnbienieprzebywajc w tym domu. Chtnie bym zapiewa, gdybym zna jak pie odpowiedni na dzisiejsz uroczysto. - Ja te mam ochot piewa - odpar ze miechem Frodo. - Chocia najpierw wolabym cozje i wypi. - Wkrtce stanie si zado twemu yczeniu! - rzek Pippin. - Okazae swj przyrodzony spryt, wstajc z ka w sam por na wieczerz. - To nie zwyka wieczerza, aleca uczta! - powiedzia Merry. - Kiedy Gandalf oznajmi, e wyzdrowiae, natychmiast zabrano si do przygotowa. Jeszcze Pippin nie dokoczy zdania, gdy ju dzwonki wezway wszystkich do wielkiej sali. Rojno byo w wielkiej sali domu Elronda. Przewaay elfy, nie brakowao jednak rwnie przedstawicieli innych plemion.Elrond swoim zwyczajem siedzia we wspaniaym fotelu u szczytu dugiego stou na podwyszeniu; po jednej rce posadzi sobie Glorfindela, po drugiej - Gandalfa. Frodo przyglda im si z podziwem, nigdy bowiem dotychczas nie widzia Elronda, o ktrym tak wiele !sysza opowieci, Glorfindel za, a nawet Gandalf, tak dobrze, jak mu si zdawao, znajomy, ukazali si hobbitowiu boku Elronda w nowym blasku godnoci i potgi. Gandalf, mniej okazaej postawy ni tamci dwaj, wyglda mimo to ze swoj bujn brod, dugimi siwymi wosami i szerokimi barami jakmdrzec-krl ze starej legendy. W sdziwej twarzy spod krzaczastych nienobiaych brwi ciemne oczy iskrzyy jak wgle, gotowe lada chwila buchn pomieniem. !Glorfindel by wysoki i smuky,wosy mia zociste, twarz pikn, modziecz, nieulk i radosn, oczy jasne i ywe, a gos dwiczny jak muzyka; z jego "czoa promieniowaa mdro, z rk - sia. Oblicze Elronda nie miao wieku, nie byo ani stare, ani mode, chocia wypisana bya !na nim pami wielu radoci i wielu trosk. Na wosach, ciemnych jak cienie o zmierzchu, byszczaa srebrnaprzepaska; w oczach, szarych jak pogodny wieczr, wieci blask, jak gdyby wiato gwiazd. Zdawa si czcigodny jak krl w majestacie wielu latpanowania, ale zarazem krzepki jak zahartowany wojownik w peni si. By panem na Rivendell i sprawowa wadz zarwno nad elfami, jak nad ludmi. !Porodku stou, na tle tkaniny "rozpitej na cianie, sta pod baldachimem fotel, a w nim siedziaa pani wielkiej urody, tak podobna do Elronda, jakbybya jego sobowtrem w kobiecej postaci, tote Frodo od razu zgad, e tych dwoje czy wi najbliszego pokrewiestwa. Zdawaa si moda i niemoda jednoczenie, bo chocia jej ciemnych warkoczy nie pobielijeszcze szron, a biae ramionai jasna twarz byy hoe i gadkie, oczy za, szare jak bezchmurna noc, byszczay niby gwiazdy, miaa w sobie dostojestwo krlowej, a spojrzenie zadumane i rozumne jak kto, komu dugielata pozwoliy zazna wielu przey. Gow jej okrywa czepiec ze srebrnej koronki usianej drogocennymi kamieniami, ktre migotay biaym ogniem, lecz mikkiej szarej sukni nie zdobiy adneklejnoty prcz paska ze "srebra, kutego w ksztat lici. #Tak stao si, e Frodo ujrza t, ktr niewielu #miertelnikw miao szczcie oglda: Arwen, crk Elronda, w ktrej, jak mwiono, objawia si po raz wtry na ziemi pikna Luthien.nazywano j Udomiel, Wieczorn Gwiazd swego rodu. Dugi czas przebywaa w ojczynie matki, w Lorien, za grami, i niedawno dopiero wrcia do ojcowskiego domu !w Rivendell. Braci jej, Elladana i Elrohila, nie byo tutaj, ruszyli wanie na jak rycersk wypraw, nieraz bowiem zapuszczali si ze !Stranikami daleko na pnoc, nie mogc zapomnie o tym, co wycierpiaa ich matka w lochach orkw. Istot tak wielkiej urody nigdy jeszcze Frodo nie widzia, !nawet we nie, rozglda si wic teraz zdumiony i zmieszany, e wypado mu "zasi u jednego stou z tak wspaniaymi i przepiknymi osobami. Chocia przygotowano dla niego !specjalne krzeso i podcielono mu kilka poduszek, czu si z pocztku bardzo may i trochjak intruz; prdko wszake odzyska pewno siebie, bo uczta bya wesoa, a sute dania mogy zadowoli najgodniejszego. Na pewien !czas tak si zaj jedzeniem, !e przesta si rozglda i nawet nie spojrza na najbliszych ssiadw. Potem dopiero zacz szuka wzrokiem przyjaci. Sam prosi, eby mu pozwolono usugiwa swojemu panu, lecz odmwiono mu owiadczajc, e tym razem bdzie rwnie honorowym gociem. Frodo zobaczy wic Sama siedzcego wraz z Pippinem i Merrym u szczytu jednego z bocznych stow tu obok podwyszenia. Obieywiata natomiast nie mg nigdzie dostrzec. Po prawej rce Froda siedzia krasnolud godnej miny i bogatoodziany. Brod mia dug, !rozczesan, bia, prawie tak nienobia jak sukno, z ktrego byo uszyte jego ubranie. Nosi pas srebrny, a na szyi acuch ze srebra i diamentw. Frodo przerwa jedzenie, eby mu si przyjrze. - Witaj, rad ci spotykam! - !rzek krasnolud zwracajc si do Froda. Wsta od stou i #ukoni si grzecznie. - Gloin, do twych usug - przedstawi "si i pokoni jeszcze niej. - Frodo Baggins, gotw do "usug dla ciebie i caej twojej rodziny - odwzajemni si jak !przystao Frodo, zrywajc si i w oszoomieniu zrzucajc z !krzesa poduszki. - Czy si niemyl zgadujc, e mam przed sob tego Gloina, ktry nalea do dwunastu druhw wielkiego Thorina, zwanego Dbow Tarcz? !- Nie mylisz si - odpowiedzia krasnolud zbierajc z podogi poduszki i uprzejmie pomagajc Frodowi wgramoli si z powrotem na krzeso. - Nie pytam nawzajem, bo ju mi powiedziano, e ty jeste krewniakiem i usynowionym spadkobierc naszego przyjaciela, sawnego Bilba. Pozwl, e ci powinszuj szczliwego powrotu do zdrowia. - Dzikuj bardzo - rzek Frodo. - Syszaem, e miae niezwyke przygody - powiedzia Gloin. - Ciekaw jestem, co mogo skoni a czterech hobbitw do tak dalekiej podry! Nic podobnego nie zdarzyo si odczasu, gdy Bilbo wyruszy z nami w wiat. Ale moe nie powinienem o to pyta, skoro !Elrond i Gandalf nie kwapi sido wyjanienia tej sprawy. - Sdz, e nie bdziemy o tym mwili, przynajmniej na razie - grzecznie odpar Frodo.!Domyla si, e nawet w domu Elronda sprawa Piercienia nie powinna by tematem potocznej rozmowy, a zresztwola chocia na czas pewien zapomnie o swoich troskach. - Ja za nie mniej jestem ciekawy - doda - co sprowadzio tak dostojnego krasnoluda z odlegej SamotnejGry. Gloin spojrza na niego ywo. #- Jeli nie wiesz, sdz, e o tym rwnie na razie nie !bdziemy mwili. Wkrtce, jak si spodziewam, Elrond zabierze nas na rad, a wtedydowiemy si wielu rzeczy. Ale znajdziemy z pewnoci mnstwo innych tematw do rozmowy. Do koca wieczerzy gawdzili ze sob, ale Frodo wicej #sucha, ni mwi, bo nowiny $z Shireu, jeli pomin sprawPiercienia, wydaway si !bahe, odlege i mao wane wporwnaniu z tym, co mia Gloin do powiedzenia o zdarzeniach w pnocnych poaciach dalekich krain. Usysza wic Frodo, e Grimbeorn Stary, syn Beorna, ma teraz pod swymi rozkazami!liczne zastpy dzielnych ludzi i!e do ich kraju midzy grami a Mroczn Puszcz nie omielaj si zapdza ani orkowie, ani wilki. - Zaprawd - rzek Gloin - gdyby nie zastpy Beorna, nikt by ju od dawna nie mg"przej z Dali do Rivendell. Ci waleczni ludzie strzeg Wysokiej Przeczy i brodu przy Samotnej Skale. Pobierajjednak wygrowane myto - doda kiwajc gow - i tak samo jak ongi Beorn niezbyt lubi nasze plemi. Bd co bd s uczciwi, a to ju niemao znaczy w tych czasach. Nigdzie tak serdecznych przyjaci nie mamy w ludziach jak w Dali. Dobry to lud ci Bardanie. Wada nimi wnuk Bard ucznika, Brand, syn Baina, ktry by synem Barda. Mony !krl, jego pastwo siga terazdaleko na poudnie i wschd od Esgaroth. - A co sycha u twego plemienia? - spyta Frodo. - Wiele by o tym mona opowiedzie, dobrego i zego - odpar Gloin - ale wicej dobrego. Jak dotd szczcie nam sprzyja, chocia i na nas pada cie dzisiejszych czasw.Jeeli rzeczywicie chcesz o naszych sprawach posucha, chtnie ci opowiem. Ale nie krpuj si i przerwij mi, gdybym ci znudzi. Powiada przysowie, e kiedy krasnoludmwi o swoich wasnych przedsiwziciach, jzyk go ponosi. !Zastrzegszy si w ten sposb,Gloin rozpocz dugie sprawozdanie z dziaalnoci krasnoludzkiego pastwa. Zachwycia go uprzejmo suchacza, bo Frodo nie zdradzi znuenia ani nie prbowa zmienia tematu, !jakkolwiek do szybko straciorientacj w gszczu dziwnych imion i nazw geograficznych, o ktrych nigdy w yciu nie sysza. Mimo to z zainteresowaniem przyj do wiadomoci, e !Dain wci jeszcze krluje PodGr i jest ju stary (ukoczywszy dwiecie "pidziesit lat), czcigodny i bajecznie bogaty. Spord dziesiciu druhw, ktrzy wyszli z yciem z Bitwy PiciuArmii, siedmiu trwao dotychczas przy nim: Dwalin, "Gloin, Dori, Nori, Bifur, Bofur i Bombur. Bombur co prawda !uty tak okropnie, e nie moe o wasnych siach przej z ka do stou i szeciu modych krasnoludw musi mu w tym pomaga. - A co si stao z Balinem, Orim i Oinem? - spyta Frodo. Cie przemkn po twarzy Gloina. - Nie wiemy - odpowiedzia. - Wanie przede wszystkim w sprawie Balina przybyem tutaj!zasign rady u mieszkacw"Rivendell. Ale dzi mwmy lepiejmu wodospadu.0 rkPLKsjk&k{AgBp cU P cRVd cV5"f cW- c{WA7@SWo weselszych rzeczach. !I zacz opowiada o dzieachswojego plemienia, o wielkich pracach dokonanych w Dali i Pod Gr. $- Niele si sprawilimy - rzek- lecz w obrbce kruszcw niemoemy sprosta naszym ojcom, bo wiele ich tajemnic przepado wraz z nimi. Wyrabiamy dobre zbroje i miecze, nie umiemy jednak sporzdza misiurek i ostrzy, ktre by dorwnay dawnym, zczasw przed zjawieniem si smoka. Tylko w sztuce grniczej i budowlanej przecignlimy tamte wieki. eby zobaczy drogi wodne wdolinie Dali, gry i jeziora! eby zobaczy gocice wybrukowane rnokolorowymikamieniami! A sale, a podziemne ulice o sklepieniach rzebionych na ksztat drzew! A tarasy i wiee na stokach gry! Musiaby przyzna, emy nie prnowali. - Przyjad i wszystko to %obejrz, jeli tylko bd mg !- odpar Frodo. - jakeby si zdumia Bilbo, gdyby widzia te zmiany w kraju spustoszonym przez Smauga! Gloin popatrzy na Froda z umiechem. - Bardzo kochae Bilba, prawda? - Bardzo - przyzna Frodo. - Wolabym jego ujrze ni wszystkie wiee i paace wiata. !Wreszcie uczta si skoczya. Elrond i Arwena wstali, by #przej w gb jadalni, reszta biesiadnikw ruszya za nimi wnaleytym porzdku. Otwary si podoje i wszyscy przez szeroki korytarz i nastpne !drzwi przeszli do innej sali. Niebyo tu stow, lecz ogie pon jasno na wielkim kominie, z dwch stron obramionym przez rzebione kolumny. Frodo szed koo Gandalfa. - To jest Kominkowa Sala - rzek Czarodziej. - Usyszysz tu wiele pieni i opowieci, !jeli uda ci si nie zasn. Lecz z wyjtkiem dni uroczystych sala ta jest zwykle pusta i cicha, a przychodz tu ci, ktrzy pragn spokoju w swych rozmylaniach. Ponie tu zawsze ogie, przez okrgy rok, lecz prawie nie ma innegoowietlenia. Kiedy Elrond wszed i skierowa si ku przygotowanemu dla niego fotelowi, minstrele powitali go "muzyk. Sala wypeniaa si z wolna i Frodo z przyjemnoci #rozglda si wrd piknych !twarzy elfw, ktrych tu byo !tak wiele; zocisty blask ognia rozwietla je i lni na wosach. Nagle w dalszym kcie sali nie opodal kominka spostrzeg drobn, ciemn figurk skulon na zydelku i plecami opart o filar. Obok na!pododze sta kubek i leaa kromka chleba. Frodo pomyla,e moe to chory (jeeli w "Rivendell w ogle zdarzaj si choroby), ktry nie mg !wzi udziau w uczcie. Gowajakby senna opadaa nieznajomemu na piersi, poa ciemnego paszcza zasaniaa twarz. !Elrond podszed i stan przedmilczc postaci. - Zbud si, mistrzu! - powiedzia z umiechem. I "zwracajc si do Froda skin na niego. - Nadesza wreszcie "godzina, do ktrej tsknie, mj Frodo! - rzek. - Oto dawno utracony przyjaciel! Ciemna figurka podniosa gow i odkrya twarz. - Bilbo! - krzykn Frodo, poznajc starego hobbita, i skoczy ku niemu. - Witaj, Frodo, chopcze kochany! - rzek Bilbo. - A wic nareszcie jeste tutaj. Ufaem, e dojdziesz! No, no! #Jak sysz, ca uroczysto odbywa si dzi na twoj !cze. Mam nadziej, e si dobrze bawisz? - Dlaczego nie bye na uczcie? - zawoa Frodo. - Dlaczego nie pozwolono mi wczeniej ci zobaczy? - Poniewa spae. Co do mnie, to ju ci si napatrzyem. Siadywaem wrazz Samem u twojego oa. Ale "jeli chodzi o uczt, teraz juniezbyt lubi takie rzeczy. Miaem zreszt inne zajcie. - Co robie? - Siedziaem i mylaem. Ostatnimi czasy przewanie tym si zajmuj, a to miejsce zwykle najlepiej si do tego nadaje. - Zbud si! Nie "spaem, moci Elrondzie! Jeli chcesz wiedzie prawd, to cipowiem, e za wczenie wstae od uczty i przeszkodzie mi... !przeszkodzie mi w uoeniu do koca pewnej pieni. Utknem na paru linijkach i rozmylaem nad nimi, ale teraz ju chyba nigdy nie odnajd waciwych sw. Bdzie tyle piewu, e wszystkie pomysy uciekn sposzone z mojej gowy. Musz poprosi przyjaciela Dunadana o pomoc. Gdzie on jest? Elrond si rozemia. - Znajdziemy Dunadana - rzek. - Zaszyjecie si we dwch w kcie i dokoczycie razem poemat, a pod koniec zabawy posuchamy tej pieni i wydamy o niej sd. Rozesano gocw na poszukiwanie przyjaciela Bilba,jakkolwiek nikt nie wiedzia, gdzie przebywa i dlaczego nie !zjawi si u stou. Tymczasem Frodo i Bilbo siedzieli obok !siebie, a wkrtce Sam rwnie usadowi si w ich pobliu. Rozmawiali ciszonymi gosami nie zwaajc na otaczajc !ich wesoo i muzyk. Bilbo niewiele mia do opowiedzenia o sobie. Opuciwszy Hobbiton "bdzi bez celu gocicem i polami po jego obu stronach; lecz, sam nie wiedzc jak, wci dy w kierunku Rivendell. - Dotarem tu bez powaniejszych przygd - mwi - a po odpoczynku wybraem si z krasnoludami do Dali: to bya moja ostatnia "podr. Wicej ju nie bd "wdrowa. Stary Balin odszed. Wrciem wwczas tutaj i tu siedziaem. Robiem to i owo. Napisaem dalszy cig mojej ksiki. No i oczywicie %uoyem par pieni. piewajje niekiedy, pewnie przez grzeczno, eby mi sprawi !przyjemno, bo nie s do pikne jak na Rivendell. A ja !sobie sucham i myl. Tu nie czuje si, e czas pynie: jakby sta. Bardzo niezwyky dom. Dochodz mnie rne wieci zza gr i z poudnia, ale rzadko co sysz o Shire. Oczywicie, wiem o sprawie Piercienia. Gandalf bywa tu !czsto. Nie mwi mi zreszt #wiele, ostatnimi laty zrobi si jeszcze bardziej skryty ni dawniej. Wicej opowiedzia mi Dunadan. e te mj Piercie sprawi tyle zamieszania! Szkoda, e Gandalf wczeniej nie odkry tej tajemnicy. Bybym dawno #sam przywiz Piercie tutaj i"obyoby si bez tylu kopotw."Nieraz mylaem, eby wrci po niego do Hobbitonu, ale "starzej si i nie chcieli mnie !std puci. Gandalf i Elrond wzbraniali. Im si zdaje, e Nieprzyjaciel szuka mnie po "caym wiecie i e posiekaby mnie na kawaki, gdyby mnie #przyapa wasajcego si poDzikich Krajach. Gandalf mi powiedzia: Piercie przeszed w inne rce. Nie wyszoby to ani tobie, ani innym na dobre, gdyby prbowa znw !wtrca si w jego spraw. Dziwaczne sowa, Gandalf zawsze by dziwak. Ale zapewni mnie, e czuwa nad tob, wic ustpiem. Nie masz pojcia, e ci widz caego i zdrowego! Umilk i troch niepewnie spojrza na Froda. - Masz go tu przy sobie? - zapyta szeptem. - Rozumiesz chyba, e po wszystkim, co syszaem, mimo woli nabraemciekawoci. Chciabym tylko raz jeszcze na niego popatrze. - Tak, mam go przy sobie - odpowiedzia Frodo, tknity "nagle niezrozumia niechci.- Wyglda tak samo jak zawsze. - Chocia przez krtk chwilk daj mi na niego popatrze - szepn Bilbo. "Ubierajc si Frodo stwierdzi,e podczas jego snu kto "zawiesi mu Piercie u szyi nanowym acuszku, bardzo mocnym, chocia lekkim. Z wolna doby klejnot zza kurtki. Bilbo wycign rk. Lecz Frodo byskawicznym ruchem "schowa Piercie. Z rozpacz i zdumieniem spostrzeg, e "nie widzi ju Bilba, jakby cie nagle ich rozdzieli, lecz poprzez mg patrzy w oczy maemu, skurczonemu stworzeniu o wygodniaej twarzy i chciwych kocistych palcach. Mia ochot odepchn je pici. Wydao mu si, e muzyka i "piew cichy, zalega cisza. Bilbo szybko spojrza w twarz !Froda i przetar doni oczy. - Teraz rozumiem - rzek. - 'Schowaj go! auj... auj, ena ciebie spado to brzemi. auj wszystkiego. Czy przygody nigdy si nie $kocz? Myl, e nigdy. Kto musi zawsze cign dalej zaczty wtek. Trudno, nie mana to rady. Pytanie, czy "przydadz si na co wysiki, eby dokoczy moj "ksik? Ale dzi nie pora na zmartwienia, powiedz mi najwaniejsze nowiny. Co sycha w Shire? #Frodo schowa Piercie i cie rozwia si zostawiajc po sobie ledwie nikle wspomnienie. Znw otoczyy ich wiata i muzyka Rivendell. Bilbo "umiecha si, a nawet mia wesoo. Kady szczeg z ycia Shireu, ktry Frodo sobie przypomina - niekiedy zpomoc Sama wtrcajcego poprawki - interesowa go ogromnie, czy chodzio o !cicie jakiego drzewa, czy opsoty jakiego malca z !Hobbitonu. Tak pochony ich nowiny z Czterech wiartek, e nie zauwayli nawet, kiedy podszed do nich mczyzna wciemnozielonym ubraniu. Sta od paru minut przygldajc im si z umiechem, a wreszcie !Bilbo podnis na niego wzrok. - Ach, jeste nareszcie, Dunadanie! - zawoa - Obieywiat! - krzykn Frodo. - Jak widz, masz mnstwo imion. - Imienia Obieywiata w kadym razie nigdy dotychczas nie syszaem - rzek Bilbo. - Dlaczego tak go nazywacie? - Przezwano mnie tak w Bree $- wyjani miejc si Aragorn.- Pod tym imieniem zostaem Frodowi przedstawiony. - A dlaczego ty nazywasz go Dunadanem? - spyta Frodo. - Najczciej tak go tutaj nazywamy - odpar Bilbo. - Mylaem, e znasz na tyle jzyk elfw, eby wiedzie, co znaczy dun-adan: czowiekz zachodu, Numenorejczyk. Alenie ma teraz czasu na lekcj. #- Zwrci si do Obieywiata:- Gdziee si podziewa, przyjacielu? Czemu nie wzie udziau w uczcie? Bya tam pani Arwena. Obieywiat powanie spoglda z gry na Bilba. - Wiem - rzek. - Nie pierwszyto raz musiaem wyrzec si radoci. Elladan i Elrohir niespodzianie wrcili z wyprawy i chciaem przede wszystkim usysze wieci, jakie przynosz z Dzikich Krajw. !- Ale teraz, mj drogi - spytaBilbo - skoro ju znasz te wieci, czy znajdziesz chwilkczasu dla mnie? Potrzebuj twojej pomocy bardzo pilnie. &Elrond poleci mi uoy pie, nim si skoczy dzisiejsza zabawa, a ja zaciem si w poowie. Chodmy w jaki cichy kcik i wygadmy wsplnie te wiersze. "Obieywiat si umiechn. !- Chodmy! - rzek. - Chtnie posucham, co wymylie. Frodo zosta na chwil bez towarzystwa, bo Sam usn. !Czu si troch osamotniony i markotny, chocia otacza go rj mieszkacw Rivendell. W najbliszym ssiedztwie wszyscy milczeli, zasuchani wmuzyk gosw i instrumentw, i na nic wicej nie zwracali uwagi. Frodo #take zacz si wsuchiwa. A skoro zacz sucha, od razu pikna melodia i wplecione w ni sowa oczaroway go, chocia niewiele rozumia z mowy #elfw. Mia wraenie, e sowa!wcielaj si w ywe postacie, e otwieraj si przed nim wizje dalekich krajw i piknych rzeczy, nie znanych dotychczas nawet w marzeniu.Blask ogniska zmieni si w zot mg rozsnut nad morzem piany, falujcym u granic wiata. Potem czar coraz bardziej upodabnia si !do snu, a wydao si Frodowi,e przepywa nad nim bezkresna rzeka, pena zota isrebra, skarbw tak mnogich, e nie rozrnia ju ich "ksztatw; rzeka stapiaa si z pulsujc w powietrzu muzyk, a Frodo cay ni !nasikn i zaton. Muzyka nakrya go migotliw fal i zapad na dno, w krain snu. %Bka si po niej dugo wrdmelodii, ktre przeistaczay si w szum wody, a w kocu zabrzmiay znajomym gosem. !By to gos Bilba piewajcy jak pie. Zrazu nieuchwytne, potem coraz wyraniejsze dochodziy do uszu Froda sowa: By marynarzem Earendil, W Arvernien mieszka miecie. Raz d zbudowa w Nimbrethil, !By w podr ruszy nareszcie. W aglach srebrzysta byska ni, Gdy czas latarniom gorze - $Jak abd d wygina dzib,A z masztu spywa proporzec. W krlewski pancerz ukry pier !Zbrojny acucha piercieniem Na tarczy tajemniczy znak, Co wszystkie ciosy odenie. Ze smoczych rogw jego uk, Z hebanu wycite strzay, Kolczug srebrny acuch splt, A w pochwie miecz tkwi zuchway. Z najtwardszej stali jego miecz, A w hemie mia diamenty - U czuba kit z orlich pir I szmaragd w kolczug wpity. !I pod ksiyca pyn blask Z dala od brzegw pnocy, Zbkany wrd zakltych drg, Ktrymi czowiek nie kroczy. Od Wskich Lodw, gdzie si w cie Mrone pagry spowiy - !Od pusty, ktre spali ar, Uciek, wiosujc co siy - A pync wrd bezgwiezdnych wd Przyby do Nocy bez Granic - I ominwszy czarny brzeg $Pyn nie patrzc ju na nic. Wiatr gniewu chwyci teraz ster; Z zachodu na wschd - szalony Marynarz porzuciwszy cel W rodzinne ucieka strony. Tu Elwing z chmur przybya do - I stan mrok w aureoli !Janiejszej ni diamenty skier,Co migotay w jej kolii. I w pier mu wpia Silmaril Ognikiem wieczc mu czoo -A nieulky skrci ster I odzi zatoczy koo; Z drugiego wiata, spoza MrzZ potwornym wichrem w zmowie Szed z Tarmenelu grony sztorm; Te szlaki omija czowiek... 1w sztorm znosia z jkiem d, !Gdy mier tu nocn godzin!Czyhaa pord szarych Mrz, Gdy znw na zachd pyn. Przez Wieczn Noc go znosi prd Wrd ryku wciekego morza - Z daleka omijajc brzeg, Gdzie nigdy nie wieci zorza. Nareszcie u perowych pla, O ktre odzi si otar, "Ujrza byszczce pord pianBryy klejnotw i zota. "Ujrza, jak Gra ronie wzwy,Gdzie zmierzch wieczorny kona - A w dole Eldamaru twarz Ku morzy wci obrcona. Wdrowiec nocnych uszed mgie, !Zawin w spokojn przysta, Gdzie elfw sta zielony dom, Gdzie woda lni przeroczysta - I gdzie z Ilmarinu Wzgrz Jak zotem skrzce si kruszce "W Tirionie lniy szczyty wie Odbite w jeziora lustrze. #Wczgi do mia Earendil, Elfy uczyy go pieni - A mdrcy brzczc w struny harf Cudw, o ktrych nie ni. I w elfi go ubrano biel, I wiate wiodo go siedem, Kiedy w ukryty oczom kraj Wkracza odwanie sam jeden.I w progi wszed ogromnych sal, Gdzie potok lat wartko pynie I gdzie panuje Wieczny Krl Na grze w Ilmarinie. I wiele powiedziano sw O elfach i ludziach z ziemi, I ukazano wiele zjaw (Znaj je wtajemniczeni). "Z mithrilu d zrobiono dla (Drug mi tak pokacie!), Nie miaa wiose ani z lnu agli na srebrnym maszcie. Latarni by jej Silmaril, A ywy pomie sztandarem, Ktry zatkna Elbereth. Dla odzi rwnie jej darem Byy podniebne skrzyda dwa I czaru moc, sprawiajca, #e mg si odzi wzbi do nieb !Za Ksiyc i tarcz Soca. Z Wiecznego Mroku ciemnych wzgrz, Gdzie m fontanny szklane, Niosy go skrzyda - lotny blask Za Gry potn cian. U kresu wiata skrci ster I po podniebnych jazdach Zapragn znowu wrci w dom... Ju jak palca si gwiazda Wysoko wzbi si ponad mgy - Herold sonecznej urody - #I bysn nim pomienny wit, Zapali Norlandu wody. Nad rodkiem ziemi mkna d wiecca i skrzydlata - "Usysza wreszcie elfw pacz W dawnych, minionych latach. "Lecz srogi na nim ciy czar: Nim ksiyc zblednie - w bieguOmija gwiazdy ziemskiej glob I nigdy nie tkn jej brzegu. !I nowych celw szuka wci, I nigdy ju nie odpocz, I wci pochodni blaskw nie - Pomieniec na podoboczu! piew umilk. Frodo otworzy oczy i zobaczy Bilba siedzcego na zydelku w krgu suchaczy, ktrzy umiechali si i klaskali. - A teraz chcielibymy u wodospadu.0 rkPLKsjk&k{AgB c1X cXqX cX! c]Y , cY 7G#Zposucha raz jeszcze od pocztku! - owiadczy jeden z elfw. !Bilbo wsta i zoy ukon. - Pochlebia mi twoje yczenie,Lindirze - rzek - ale powtarzanie caej pieni byoby zbyt mczce. - Nie dla ciebie - odpar ze miechem Lindir. - Dobrze wiemy, e recytowanie wasnych wierszy nigdy ci nienuy. Doprawdy, nie moemy wyda sdu po jednorazowym przesuchaniu. - Co? - krzykn Bilbo. - Nie umiecie odrni moich zwrotek od utworw Dunadana? - Nieatwo nam dostrzec rnic midzy dwoma "miertelnikami - powiedzia elf. - Gupstwa pleciesz, Lindirze -!ofukn go Bilbo. - Jeli nie !potrafisz odrni czowieka od hobbita, nie jeste wida tak rozumny, jak przypuszczaem. S do siebie rwnie niepodobni jak ziarnko fasoli do jabka. - Moe. Owca zapewne rozrnia inne owoce - #rozemia si Lindir. - Pasterz take. Ale my nie powicamy tyle uwagi miertelnikom. Mamyinne sprawy na gowie. - Nie bd si z tob !sprzecza - odpar Bilbo. - Senmnie morzy po tylu godzinach muzyki i piewu. jeeli masz !ochot, sam rozwi zagadk. Wsta i podszed do Froda. "- No, skoczyem! - szepn. -Poszo mi lepiej, ni si spodziewaem. Rzadko si zdarza, by mnie proszono o powtrzenie pieni. A ty co o niej sdzisz? - Nie prbuj zgadywa - odpar Frodo z umiechem. - Nie ma potrzeby - rzek "Bilbo. - Prawd mwic, ca !pie sam uoyem. Aragorn tylko upar si, eby doda szmaragd. Jego zdaniem to bardzo wany szczeg. Nie wiem dlaczego. Poza tym uwaa, jak si zdaje, e porywam si na zbyt trudne zadanie, i powiedzia, e #jeeli omielam si wygasza swj poemat o Earendilu w domu Elronda, musz to wzi na wasn odpowiedzialno. Moe ma racj. - Nie jestem tego pewien - !odpar Frodo. - Mnie si twj poemat wyda bardzo tutaj odpowiedni, chocia nie umiem!wyjani, na czym to polegao.Byem w pnie, kiedy zacze pie, i miaem wraenie, e to dalszy cig moich sennych marze. Dopieropod koniec uwiadomiem sobie, e to ty piewasz. - W tym domu nie przyzwyczajonemu trudno si opdzi od sennoci - rzek Bilbo. - Nigdy zreszt hobbit nie dorwna elfom w ich nienasyconym apetycie na muzyk, poezj i opowieci. Elfy lubi te zabawy na rwni z jedzeniem, a moe nawet bardziej. Bd tu piewa jeszcze dugo w noc. Nie zechciaby wymkn si po cichu i pogada ze mn gdzie na uboczu? - Nie wezm nam tego za ze?- spyta Frodo. - Co znowu! To przecie zabawa, nie obowizek. Monawchodzi i wychodzi, jak ci si podoba, byle nie haasowa. Wstali i cichcem wycofali si w cie, zmierzajc ku drzwiom. Sama zostawili upionego i bogo umiechnitego przez sen. Frodo, mimo e cieszy si towarzystwem Bilba, z pewnym"alem opuszcza sal i ognisko.Kiedy przekraczali jej prg, czysty gos wanie podj pie: A Elbereth Gilthoniel, Silivren penna miriel, O menel aglar elenath! Na-chaered palan-diriel O galadhremmin ennorath, Fanuilos, le linnathon Nef aear, si nef aearon! Frodo na sekund przystan i!obejrza si za siebie. Elrond siedzia w fotelu, a blask ogniska rozwietla jego twarz, jak letnie soce ozaca korony drzew. Przy nimsiedziaa pani Arwena. Ze zdumieniem Frodo ujrza stojcego u jej boku Aragorna, ktry odrzuci ciemny paszcz i mia na sobiezbroj elfw z gwiazd byszczc na piersi. Tych dwoje rozmawiao z sob i nagle Frodowi wydao si, e Arwena zwrcia na niego wzrok i e promienne jej spojrzenie z daleka trafio go prosto w serce. Sta urzeczony, a sodkie sylaby pieni elfw dzwoniy niby klejnoty, stworzone z harmonii sw i melodii. "- To pie na cze Elbereth - powiedzia Bilbo. - Bd j piewa, zarwno jak inne pieni Bogosawionego Krlestwa, po wielekro dzisiejszej nocy. Chodmy! Zaprowadzi Froda do jego wasnej sypialenki. Okna jej wychodziy na ogrody i wida byo std dalej na poudnie rozlegy krajobraz a poza dolin Bruinen. Czas jaki siedzieli tutaj patrzc przez okno w jasne gwiazdy nad wspinajcym si stromo w #gr lasem i gawdzili z cicha. Nie mwili ju o bahych nowinach z odlegego Shireu ani o czarnych cieniach i niebezpieczestwach, ktre ich zewszd osaczay, lecz o piknych rzeczach, ktre obaj!na wiecie widzieli, o elfach, ogwiazdach, odrzewach, o agodnej pogodzie jesiennej zoccej lasy. Wreszcie kto zapuka do drzwi. - Przepraszam - powiedzia Sam wtykajc gow. - Chciaem tylko zapyta, czy moe panom czego potrzeba. - Nawzajem przepraszam, Samie Gamgee - odpar Bilbo - e zgadem, o co ci chodzi naprawd. Pewnie uwaasz, etwojemu panu ju pora do ka. - Bo to, prosz pana, jutro wczenie zacznie si narada, jak mi mwiono, a pan Frodo dopiero dzisiaj podnis si pierwszy raz po chorobie. !- Susznie, Samie - rozemia si Bilbo. - Id i zamelduj !Gandalfowi, e pacjent ju si!pooy. Dobranoc, Frodo. Nie !masz pojcia, jak si ciesz, e ci znw ogldam. Nie ma to jak hobbici do prawdziwej pogawdki. Bardzo si ju postarzaem i nieraz sobie stawiam pytanie, czy doyje tego, bym mg czyta twoje rozdziay naszej wsplnej "historii. Dobranoc! Przejd si troch po ogrodzie i popatrz na gwiazdy Elbereth. pij spokojnie! Rozdzia 2 Narada u Elronda Nazajutrz Frodo zbudzi si wczenie, rzeki i zdrw. Przeszed si po tarasach nad szumic gono Bruinen i widzia, jak blade, chodne "soce wstao zza dalekich grprzebijajc si skonymi promieniami przez lekkie, srebrzyste mgy; rosa byszczaa na pokych liciach, nici babiego lata !lniy na kadym krzewie. Sam chodzi za Frodem nic nie mwic, ale wszc w powietrzu zapachy i co chwila wznoszc pene podziwu oczyku spitrzonym na wschodzie #grom. nieg bieli ich szczyty.Za zakrtem cieki niespodziewanie ujrzeli Gandalfa i Bilba siedzcych nakamiennej awce i zagbionych w rozmowie. - Witaj! Dzie dobry! - "zawoa Bilbo. - Gotw jeste na wielk narad? - Czuj si gotw na wszystko - odpar Frodo. - Najwiksz jednak ochot miabym na daleki spacer i zwiedzenie doliny. Chtnie bymzajrza do tych sosnowych borw! - rzek pokazujc odleg pnocn cz Rivendell. - Moe bdziesz mia po temu sposobno pniej - powiedzia Gandalf. - teraz niemoemy jeszcze ukada adnych planw. Wiele rzeczy dzi usyszymy i niejedn !trzeba bdzie podj decyzj.Nagle dobiego ich pojedynczedwiczne uderzenie w dzwon.- To wezwanie na narad u Elronda! - zawoa Gandalf. - Chodmy! Obaj, ty, Frodo, i ty, Bilbo, bdziecie tam potrzebni. Frodo i Bilbo pospieszyli za "Czarodziejem krt ciek z powrotem ku domowi. Nie zaproszony i na razie zapomniany Sam drepta ich ladem. Gandalf zaprowadzi ich na ten sam ganek, gdzie poprzedniego wieczora Frodo spotka przyjaci. Pogodny jesienny ranek wieci nad "dolin. Od pienicej si rzeki "bi w gr szum i plusk. Ptaki pieway, miy spokj $roztacza si nad ca okolic.Niebezpieczestwa ucieczki i !grone wieci o potgujcych si na wiecie ciemnociach !zdaway si Frodowi ju tylko wspomnieniem zego snu, lecz gdy weszli na sal, powitay ich zewszd twarze pene powagi. Elrond ju tu by, a wok !niego siedzieli w milczeniu inni.Frodo dostrzeg Glorfindela i Gloina, a w kcie samotnego Obieywiata, ktry znw przywdzia stare, zniszczone w wdrwkach ubranie. Elrond wskaza Frodowi miejsce u swego boku i przedstawi hobbita zgromadzonym mwic: - Przyjaciele, to jest hobbit Frodo, syn Droga. Nie ma wrdnas wielu, ktrzy by przezwyciyli gorsze niebezpieczestwa i podjli waniejsz misj ni on. Z kolei przedstawi Frodowi tych uczestnikw narady, ktrych dotychczas hobbit niezna. Przy Gloinie siedzia modszy krasnolud, syn jego, imieniem Gimli. Obok Glorfindela skupili si liczni doradcy i domownicy Elronda, ktrym przewodniczy Erestor. Wrd nich by Galdor, elf z Szarej Przystani, przybyy z poselstwem od Kirdana, budowniczego okrtw. By te obcy elf w zielonobruntanym stroju, legolas, syn i wysannik Thranduila, krla elfw z pnocnej czci Mrocznej Puszczy. Nieco na uboczu siedzia rosy mczyzna o pieknych i szlachetnych rysach, ciemnych wosach i siwych oczach, spogldajcy !dumnie i surowo. Mia paszcz idugie buty, jakby do konnej "podry, a ten strj, chocia bogaty, zarwno jak podbity futrem paszcz, nosi lady dugiej wdrwki. W srebrnym acuchu na szyi byszcza !biay diament, wosy sigay do ramion. U pasa zwisa oprawny w srebro rg, w tej chwili spoczywajcy na kolanach waciciela. Nieznajomy jakby si zdumia na widok Bilba i Froda. - Oto - rzek Elrond zwracajc si do Gandalfa - #Boromir, go z poudnia. Dzi o wicie przyby tutaj szukajc rady. Poprosiem go na nasze zgromadzenie, bo tu usyszy odpowied na wiele swoich pyta. Nie wszystko tego, o czym mwiono i dysputowano podczas narady, wymaga przytoczenia. Mwiono bowiemduo o wypadkach na szerokimwiecie, szczeglnie na poudniu i w rozlegych krainach na wschd od gr. O tych zdarzeniach Frodo sysza ju przedtem rne pogoski, nowoci jednak byo dla niego opowiadanie Gloina, tote skupi ca uwag, kiedy zabra gos krasnolud. "- Od wielu ju lat - rzek Gloin- cie niepokoju pada na ycie naszego plemienia. Skd "si wzi, nie moglimy zrazu #poj. Zaczo si od szeptwz ust do ust podawanych. Powiadano, e utknlimy w zacianku, podczas gdy na szerokim wiecie jest wicej bogactw i zaszczytw do osignicia. Kto wspomnia !Mori, potne dzieo naszychojcw, zwane w naszej mowie Khazad-dum. Ozway si gosy, e wreszcie do #urolimy w siy i liczb, aby tam wrci. Gloin westchn: !- Moria! Moria! Cud pnocy! Zagboko tam si wrylimy i zbudzilimy bezimienne, straszne noce. Od wiekw stoj tam pustka rozlege paace, odkd z nich ucieky dzieci Durina. Lecz teraz znwmwilimy o nich z utsknieniem, chocia i z trwog zarazem; albowiem w cigu kilku pokole aden krasnolud nie way si przestpi bramy Khazad-dumu, prcz jednego Throra, ktry t prb przypaci yciem. W kocu wszake Balin da posuch szeptom i postanowi wyruszy do Morii. Dain wprawdzie niechtnie mu na !to pozwoli, lecz Balin wzi ze sob Oriego, Oina i wielu innych, z ktrymi odszed na poudnie. Byo to trzydzieci lat temu. Pocztkowo dostawalimy od nich wieci, i to do pomylne: weszli do Morii i rozpoczli tam wielkie prace. Pniej zalega cisza i ani sowo ju nie dotaro do nas stamtd. Przed rokiem mniej wicej przyby do Daina wysannik, ale nie z Morii. Z Mordoru. Przyby konno, noc, wywoaDaina do bramy. Oznajmi mu, e Sauron Wielki pragnie naszej przyjani. Ofiarowuje w zamian piercienie, takie jakieongi rozdawa. I zapytuje, co nam wiadomo o hobbitach, co to za plemi i gdzie mieszka. Albowiem Sauron wie - rzek !pose - e niegdy znalicie dobrze pewnego hobbita. To nas bardzo zaniepokoio i nic na to nie odpowiedzielimy.Wtedy tamten ciszy swj dziki gos i byby go pewnie osodzi, gdyby to byo moliwe. Sauron pragnie otrzyma od was drobny zadatek na poczet przyjani -rzek - prosi mianowicie, !ebycie odszukali zodzieja -"tak si wyrazi - i odebrali mu,po dobroci albo przemoc, pewien may piercionek, najmniejszy z piercieni, niegdy przez niego skradziony. Znajdcie ten !piercie, a zwrc wam trzy inne, te, ktre dawniej byy wposiadaniu krasnoludzkich wadcw, i krlestwo w Morii bdzie wasze na wieki. Znajdcie bodaj lad zodzieja, dowiedzcie si, czyyje jeszcze i gdzie przebywa, a zdobdziecie hojn nagrod i trwa przyja Wielkiego Wadcy. !Jeeli odmwicie, moe by z wami le. Czy odmawiacie? "Skoczy i syk doby mu si z piersi jak z gniazda mij, a wszyscy stojcy w pobliu zadreli, Dain wszake "odpowiedzia: Nie mwi tak i"nie mwi nie. Musz rozway!twoje sowa i to, co si kryje pod ich pikn zason. Rozwa, ale niech to nie trwazbyt dugo - rzek tamten. Czas, ktry powicam na rozmylanie, jest moj wasnoci - odpar Dain. Tymczasem jeszcze twoj -rzuci tamten znikajc w ciemnociach. Od tej nocy cikie brzemi nosili w sercach nasi przywdcy. Nawet gdyby w wysannik nie ostrzeg nas zowrbnym brzmieniem gosu, poznalibymy, e w jego sowach kryje si zarwno groba, jak podstp: !bez tego wiedzielimy ju, e potga, ktra znw zawadna Mordorem, nie zmienia si i gotuje nam zdrad, jak przed wiekami. Dwakro pose wraca i dwakro odjeda z niczym. Po raz trzeci i ostatni - jak zapowiedzia - zjawi si wkrtce, nim ten rok upynie. Dlatego wreszcie Dain wysa mnie, abym ostrzeg Bilba, e Nieprzyjaciel go szuka, i abymsi dowiedzia, jeli to moliwe, dlaczego Czarny Wadca tak poda tego piercienia, najmniejszego spord piercieni. Potrzeba nam take rady Elronda, cie bowiem rozrasta si i #przyblia. Odkrylimy, e pose"odwiedzi rwnie krla Branda$w Dali i e Brand si przelk. "Boimy si, czy nie ustpi. Ju si zanosi na wojn u jego wschodnich granic. Jeeli nie damy odpowiedzi, Nieprzyjaciel moe podburzy !ulegych sobie ludzi do napacina krla Branda, a take na Daina. - Dobrze si stao, e "przybye tutaj - rzek Elrond.- Usyszysz dzi wszystko, copowiniene wiedzie, by zrozumie zakusy Nieprzyjaciela. Nie macie wyboru, musicie si przeciwstawi, z nadziej lub bez nadziei. Lecz nie jestecieosamotnieni. Wiedz, e wasza trwoga jest tylko czstk trwogi nkajcej cay !zachodni wiat. Piercie! Co zrobimy z Piercieniem, z najmniejszym piercieniem, z tym drobiazgiem, ktrego Sauron przez kaprys tak poda? Oto sprawa, ktr musimy rozsdzi. !W tym celu wanie zostalicietu wezwani. Mwi: wezwani, jakkolwiek nie ja was do swego domu zwoywaem, gocie z rnych dalekich stron! Przybylicie i spotkalicie si wszyscy w tymsamym dniu, jak gdyby przypadkiem. A jednak to nie przypadek. Zechciejcie raczej uwierzy, e to nakaz dany wanie nam, tu zgromadzonym, bymy znaleli rad na niebezpieczestwo !groce zgub caemu wiatu.Teraz wic bdziemy otwarcie mwili o tym, co dotychczas byo tajemnic, znan tylko nielicznym wybranym. Przede wszystkim dowiecie si historiiPiercienia, od pocztku po dzi dzie, bez tego bowiem nie rozumielibycie, co nam #zagraa. Zaczn t histori ja,!lecz dokocz jej inni mwcy. Wszyscy suchali, Elrond za swoim czystym gosem opowiada o sauronie i o Piercieniach Wadzy, wykutych dawnymi laty, w Drugiej Erze wiata. Niejeden $spord suchaczy zna cz "historii, lecz nikt jej nie zna w caoci, tote wiele par !oczu zwrcio si na Elronda ztrwog i zdumieniem, kiedy mwi o elfach z Eregionu, mistrzach w obrbce kruszcw, zaprzyjanionych z krlestwem Morii, i o ich dzy wiedzy, ktr wyzyskiwa Sauron, zastawiajc na nich sida. W owych bowiem czasach Sauronz chcielibymy u wodospadu.0 rkPLKsjk&k{A p7 cjZ   cZ &; c0[ a" c[c- c[58OEY\nie by jeszcze tak jak dzi od pierwszego wejrzenia odraajcy, wiec elfy z Eregionu przyjmoway od niegorady, by doskonali si w swoim rzemiole, on za, poznawszy ich sekrety, zdradzi: w tajemnicy sam wyku we wntrzu Ognistej !Gry Piercie Jedyny, ktry mia wadz nad wszystkimi piercieniami. Kelebrimor dowiedzia si jednak o tym w!por i ukry trzy piercienie swojej roboty. Wybucha wojna, kraj zosta spustoszony i zamkny si wrota Morii. Potem Elrond mwi o losach Piercienia w cigu nastpnych lat, poniewa jednak dzieje te s ju gdzie indziej opowiedziane tak, jak sam Elrond je opisa w swoich ksigach, nie bdziemy tutaj !powtarzali jego sw. Bya to bowiem historia bardzo duga, obejmujca mnstwo wielkich istrasznych zdarze, a chocia#Elrond mwi zwile, soce podnioso si wysoko i ranek przemin, nim skoczy opowie. Wspomnia o Krlestwie Numenoru, o jego chwale i upadku, o powrocie krlw ludzkich przez morskie gbinyna skrzydach burzy do !rdziemia. Wwczas to Elendil!Smuky i jego potni synowie,Isildur i Anarion, stali si !monymi wadcami; zaoyli w Arnorze Krlestwo Pnocy, a w Gondorze nad dolnym biegiem Anduiny Krlestwo Poudnia. Lecz Sauron, wadca Mordoru, napastowa ich, zawarli wic Ostatni Sojusz ludzi z elfami, a zastpy Gil-galada i Elendila zgromadziy si w Arnorze. W tym miejscu swojej opowieci Elrond przerwa na chwil i westchn. - Pamitam dobrze blask ich sztandarw - rzek. - Przypominay mi chwa Dawnych Dni i armi !Beleriandu, bo skupio si pod "nimi wielu sawnych ksit i wodzw. A jednak byli mniej liczni i nie tak wietni jak w owym dniu, gdy run "Thangorodrim, elfy za gosiy,e zo zostao pokonane na wieki... w czym si omyliy. - Pamitasz? - odezwa si Frodo, tak zdumiony, e gono da wyraz swoim mylom. - Sdziem... - zajkn si, kiedy Elrond zwrci na niego spojrzenie - "sdziem, e Gil-galad poleg przed wielu wiekami. - Bo te to prawda - odpowiedzia Elrond z powag - lecz ja sigam pamici w dawne Dni. Earendil, urodzony w Gondolinie przed jego upadkiem, by moim ojcem, matk moj bya Elwinga, crka Diora, a wnuczka piknej Luthien z Doriath. Widziaem trzy ery zachodniego wiata, widziaemmnogie klski i wiele bezowocnych zwycistw. Byem heroldem Gil-galada i maszerowaem z jego wojskiem. Walczyem w bitwie pod Dagorlad u Czarnych Wrt Mordoru, gdzie przypado nam zwyciestwo, bo nikt nie mg #si oprze wczni Gil-galada, zwanej Aiglos, ani mieczowi Elendila, zwanemu Narsil. Widziaem ostatni walk na stokach Orodruiny, gdzie #zgin Gil-galad, a Elendil padna swj zamany miecz. Ale Sauron zosta pokonany, Isildurza uamkiem ojcowskiego "miecza odci Piercie z jegorki i zatrzyma ten klejnot przy sobie. W tym miejscu opowie przerwa okrzyk Boromira. - A wic to tak byo! - zawoa. - Nie wiem, czy na poudnie kiedykolwiek dotara ta historia, w kadym razie od dawna o niej nikt nie pamita. Syszaem o sawnym Piercieniu tego, ktrego imienia nie wymawiamy nigdy; $mylelimy jednak, e Piercie"w znik ze wiata, zgin w gruzach jego pierwszego krlestwa. Wic to Isildur go zabra! Wiadomo zaiste ciekawa! - Niestety! - rzek Elrond. - #Isildur wzi Piercie, a nie powinien by tego uczyni. "Naleao Piercie cisn w ognie Orodruiny, tam gdzie powsta. Lecz mao kto "zauway czyn Isildura. Sta onosamotniony u boku ojca w tym ostatnim miertelnym starciu, tak jak u boku Gil-galada staem ja wraz z Kirdanem. Isildur nie chcia sucha naszej rady. Bior ten okup za ojca i brata - !owiadczy. I zabra klejnot, nie pytajc, czy si zgadzamy, czy te nie. Wkrtce wszake Piercie zdrad przywid Isildura do mierci, tote przezwano go wpnocnych krajach zgub Isildura. Lecz kto wie, czy "mier nie bya lepsza od losu,ktry mg go spotka. Jedynie na pnocy znana byata historia, a i to kilku zaledwie osobom. Nie dziw przeto, e jej nigdy nie #sysza, Boromirze. Z klski na Polach Gladden, gdzie zgin Isildur, tylko trzech ludzi "powrcio po dugiej wdrwce przez gry. Jednym z nich by "Othar ze wity Isildura; zebra on odamki Elendilowego miecza i odda je spadkobiercy#Isildura, Valandilowi, ktry by wwczas dzieckiem jeszcze i dlatego zosta w Rivendell. Lecz Narsil by pknity, "wiato jego zgaso i po dzi dzie nie przekuto go na nowo. Czy nazwaem zwycistwo Ostatniego Sojuszu bezowocnym? Nie, pewne owoce przynioso, celu jednak #nie osigno. Sauron ponis strat, lecz nie zosta unicestwiony. Czarna Wiea zawalia si, lecz fundamenty przetrway, bo zbudowano je $dziki sile Piercienia i pki onistnieje, ich take nic nie naruszy. Wielu elfw, wielu dzielnych ludzi oraz ich "przyjaci pado w tej wojnie. #Poleg Anarion, poleg isildur, aGil-galada i Elendila ju nie stao. Nigdy ju nie bdzie takiego przymierza elfw i "ludzi, bo ludzie si rozmnoyli,pierworodnych za ubywa i dwa te plemiona coraz !bardziej staj si sobie obce. Od tamtego te dnia lud Numenoru podupad i straci przywilej dugowiecznoci. Po wojnie i rzezi na Polach Gladden niewielu zostao na pnocy ludzi z zachodu, a miasto ich, Annuminas nad jeziorem Evendim, rozsypao si w gruzy. Dziedzice Valandila wynieli si do Fornostu i osiedli wrd wysokich pnocnych wzgrz, lecz dzisiaj te ich siedziby take opustoszay. Ludzie nazwali je Szacem Umarych iboj si owego miejsca. Albowiem rd Arnoru zmarnia, szarpany przez wrogw, panowanie jego przemino, nie zostao nic prcz zielonych kopcw pord trawy na wzgrzach. Na poudniu krlestwo Gondor wytrwao dugo, a nawet czaspewien cieszyo si saw podobn jak Numenor przed swoim upadkiem. Budowano strzeliste wiee i fortece, i przystanie dla licznych okrtw, a ludzie rnymi jzykami oddawali cze skrzydlatej koronie krlw. Stolica zwaa si Osgiliath - Cytadela Gwiazd - i rodkiem !jej pyna rzeka. Wzniesiono na wschodzie Minas Ithil - Wie Wschodzcego Miesica - na ramieniu Gr Cienia; na zachodzie za u "podny Biaych Gr stana Wiea Zachodzcego Soca -Minas Anor. Na krlewskim !dziedzicu roso biae drzewo wyhodowane z nasienia, ktre !Isildur przewiz przez morskiegbiny; drzewo, co dao to nasienie wyroso z ziarna przywiezionego z Eressei, a doEressei nasiona biaych drzew przybyy z najdalszego zachodu w pierwszym dniu modoci wiata. Lecz lata rdziemia mkn szybko i szybko nu, rd Meneldila, syna Anariona, wygas, Biae Drzewo uscho, do krwi Numenorejczykw domieszaa !si krew poledniejsza. Stra na murach Mordoru spaa, a ciemne siy z powrotem wpezy do Gorgoroth. Wybia godzina, kiedy ze moce powstay znowu i zagarny "Minas Ithil, umocniy si tam i "przeobraziy wie w siedlisko grozy; odtd nazwano j Minas Morgul - Wie Zych Czarw. Wwczas Minas Anor !przyja nazw Minas Tirith - Wiey Czat; dwie twierdze tocz wojn, a Osgiliath, lece midzy nimi, opustoszao i na gruzach !stolicy przechadzaj si tylko cienie. Tak trwa od kilku ludzkich pokole. Lecz wadcy Minas "Tirith walcz wci stawiajc czoo naszym wrogom, strzegc Rzeki od Argonath a do Morza. !Cz opowieci, ktra mnie przypada, dobiega koca. Albowiem za czasw Isildura "Piercie Wadzy zagin bez wieci, a trzy piercienie uwolniy si spod jego rozkazw. W ostatnich wszake latach popady znw w niebezpieczestwo, bo na "nasz niedol Piercie Jedynyznalaz si znowu. O jego odnalezieniu powie wam kto inny, ja bowiem odegraem w tym niewielk tylko rol. Elrond umilk, zaraz jednak "Boromir, rosy i dumny, stan przed zgromadzeniem. - Pozwl, Elrondzie - rzek - !bym najpierw doda sw kilka o krlestwie Gondoru. To bowiem jest kraj, z ktrego przybywam. Wszystkim za zdadz si wieci o tym, co !si tam dzieje. Mao kto wie o naszych zasugach i dlatego nie moecie oceni niebezpieczestwa, ktre nad !wami zawinie, jeeli w kocu siy nas zawiod. Nie wierzcie, e w krlestwie Gondoru zabrako krwi numenorejskiej ani e lud w zapomnia o swojej dumie i godnoci. Nasze mstwo trzyma dotd w ryzach dzikie plemiona wschodu i przeciwstawia si grozie Morgulu. Kraje pooone dalej "zawdziczaj spokj i wolnonam, ktrzy bronimy !przyczka zachodu. C si jednak stanie, jeeli Nieprzyjaciel zdobdzie przejcie przez Rzek? A przecie ta godzina moe ju jest niedaleka. Nieprzyjaciel, ktrego imienia nie wymawiamy, znowu si !zerwa. Znad Orodruiny, ktr my nazywamy Gr Przeznaczenia, bije dym jak ongi. Potga Czarnego Kraju ronie, a my jestemy osaczeni zewszd. Kiedy Nieprzyjaciel wrci, wypar nasze plemi z Ithilien, piknych woci na wschodnimbrzegu Rzeki, utrzymalimy tam jednak punkt oparcia i zbrojn zaog. Lecz w tym roku, w czerwcu, znienacka napadnito nas z Mordoru i zmieciono nasze oddziay. Uleglimy przewadze liczebnej,bo Mordor sprzymierzy si z Easterlingami i okrutnymi Haradrimami; pokonaa nas jednak nie tylko liczba wojownikw. Bya z nimi potga, ktrej dotychczas nigdy jeszcze nie odczulimy. #Mwili ludzie, e j widzieli w postaci olbrzymiego, czarnego ma na koniu, ktry jak gsty cie pojawia si w blasku ksiyca. A "gdziekolwiek si zjawia, sza ogarnia naszych wrogw, a strach pada na najwaleczniejszych spord nas, tak e konie i wojownicy uciekali z pola. Ledwie garstka naszych wschodnich zag wrcia do kraju niszczc za sob ostatni most sterczcy jeszcze z gruzw Osgiliath. !Naleaem do oddziau, ktry broni mostu, pki go nie zburzono po przejciu niedobitkw. Czterech nas tylko ocalao rzucajc si wpaw: brat mj, ja i dwch naszych towarzyszy. Mimo to walczymy nadal strzegc zachodniego brzegu Anduiny; ci, ktrych nasze miecze chroni, nie szczdz nam pochwa, lecz skpi pomocy. Jedynie z Rohanu przybywaj na wezwanie konni wojownicy.W tej zej dla nas godzinie wyprawiono mnie w niebezpieczn dalek drog doElronda; sto dziesi dni jechaem sam jeden. Ale nie szukam sojusznikw wojennych. Potga Elronda, jak powiadaj, opiera si na mdroci, nie na oru. Przybyem prosi o rad i wytumaczenie niepojtych sw. Bo w przeddzie niespodziewanej napaci bratumojemu przyni si dziwny sen; pniej za ten sen "powtrzy si parokro, a raz "przyni si take mnie. W tymnie widziaem, jak na wschodzie niebo si zamroczyo i rosa na nim burza, lecz na zachodzie janiao blade wiato i z tamtej strony doszed mnie gos, daleki, ale wyrany, woajcy: Znajd miecz, co by zamany,Imladris kryj go jary, Tam lepsza znajdzie si rada Nili Morgulu czary. Tam te si znak ukae, e bliska ju jest godzina... Lni zguba Isildura - Nizioek si nie ugina. #Nie moglimy poj tych sw ipytalimy ojca naszego, Denethora, wadcy Minas Tirith, uczonego w dziejach Gondoru. Rzek nam tylko tyle,e Imladris to starodawna nazwa, ktr elfy naday odlegej pnocnej dolinie, gdzie mieszka Elrond Pelf, najwiatlejszy z mistrzw wiedzy. Dlatego brat mj, wiadom naszego rozpaczliwego pooenia, zapragn usucha nakazu $snu i odnale Imladris; e za wyprawa zdawaa si niepewna i niebezpieczna, ja wziem na siebie to zadanie. Wzdraga si ojciec, nim "pozwoli mi ruszy, dugo te bdziem po zapomnianych ciekach szukajc domu Elronda, o ktrym wielu "syszao, lecz do ktrego maokto zna drog. - I tu, w domu Elronda, wicej si jeszcze dowiesz - owiadczy Aragorn wstajc. Rzuci swj miecz na st przed Elrondem i wszyscy zobaczyli ostrze rozszczepione na p. - Oto jest miecz, ktry zosta zamany! - Kto ty jest i co masz do naszej Minas Tirith? - spyta Boromir, ze zdumieniem patrzc na wychud twarz i zniszczony paszcz Stranika. - To Aragorn, syn Arathorna - rzek Elrond. - Potomek - poprzez wiele pokole - Isildura, syna Elendila z Minas Ithil. Wdz Dunedainw "pnocy, ktrych niewielu ju tu pozostao. - W takim razie on tobie, nie mnie si naley! - krzykn Frodo oszoomiony i skoczy na rwne nogi, jak gdyby si spodziewa, e Aragorn natychmiast zada od niego Piercienia. - Nie naley si adnemu z nas - odpar Aragorn - lecz ciebie wybrano, eby go czasjaki przechowa. - Poka Piercie, Frodo - odezwa si Gandalf uroczystym tonem. - Nadeszachwila po temu. Podnie go w !gr, eby Boromir zrozumia zagadk do koca. Szmer przebieg po sali i wszystkie oczy zwrciy si na Froda. Hobbit zadra, ogarnity nagle wstydem i !trwog; co w nim sprzeciwio si ujawnieniu Piercienia i czu wstrt dotykajc go $rk. Mia ochot zapa si %pod ziemi. Piercie skrzy si i migota, kiedy Frodo trzymago w drcych palcach, pokazujc zebranym. !- Spjrzcie, oto zguba Isildura!- rzek Elrond. Boromirowi oczy byszczay, kiedy patrza na zot obrczk. - Ten nizioek! - mrukn. - Czy to znaczy, e wreszcie dla Minas Tirith wybia godzinaprzeznaczenia? Jeli tak, po co mamy szuka jeszcze zamanego miecza? - Nie byo powiedziane, e to godzina przeznaczenia dla Minas Tirith - odezwa si Aragorn. - Lecz prawd jest, e zblia si godzina przeznaczenia i wielkich czynw. Albowiem miecz, co zosta zamany, to miecz !Elendila, or, ktry pk, kiedy Elendil zabity upad na niego. Spadkobiercy Elendila przechowali t pamitk, chocia stracili wszelkie inne dziedzictwo, poniewa z dawna istniaa wrd nas przepowiednia, e ostrze miecza zronie si znowu, gdy odnajdziemy Piercie - zgubIsildura. A teraz, Boromirze, !skoro znalaze miecz, ktrego szukae, czego dasz? Czy pragniesz, by rd Elendila wrci do Gondoru? !- Nie przysano mnie z prob "o jakkolwiek ask, lecz tylkopo to, bym si dowiedzia rozwizania zagadki - dumnie odpar Boromir. - Wszelako jestemy przyparci do muru i miecz Elendila byby nam pomoc niespodziewanie "wielk... jeli to moliwe, by taki or mg wrci z cieniw przeszoci. Patrza znw na Aragorna, w oczach jego odzwierciedlio si zwtpienie. Frodo zauway, e Bilbo, siedzcy tu przy nim, poruszy si niespokojnie. Najwidoczniej nieufno okazana przyjacielowi !zniecierpliwia starego hobbita.Wstajc nagle, wybuchn: Nie kade zoto jasno byszczy, Nie kady bdzi, kto wdruje, Nie kad si staro niszczy, "Korzeni w gbi ld nie skuje, Z popiow strzel znw ogniska, !A mrok rozwietl byskawice, Zamany miecz sw moc odzyska, "Krl tuacz wrci na stolic. - Nie s to, by moe, dobre wiersze, lecz znaczenie ich #jest jasne - rzek. - Jeeli nie wystarcza ci sowo Elronda! Skoro bye gotw wdrowa !przez sto dziesi dni, aby je usysze, daje mu teraz posuch! I Bilbo usiad prychajc gniewnie. - Te wiersze sam uoyem dlaDunadana - szepn na ucho Frodowi - przed laty, gdy pierwszy raz zwierzy mi $swoj histori. Niemal auj, odospadu.0 rkPLKsjk&k{AgBp6 c\  c] cd]! c],{ c*^^81@^e min dla mnie czas przygd i e nie mog z nim razem wyruszy, kiedy jego dzie zawita. Aragorn umiechn si do Bilba, a potem znw zwrci si do Boromira. - Jeeli o mnie chodzi, wybaczam ci zwtpienie - powiedzia. - Nie bardzo jestem podobny do posgw Elendila i Isildura, wyobraonych w caym majestacie pord sal paacu Denethora. Jestem dziedzicem Isildura, nie Isildurem. ycie "mam za sob dugie i cikie, setki mil dzielce nas od Gondoru to tylko znikoma czstka drg, ktre przemierzyem w swoich !wdrwkach. Przeprawiem si przez wiele gr i rzek, zdeptaem niejedn rwnin, nawet w tak odlegych krajach, jak Rhun i Harad, nad ktrymi inne gwiazdy wiec. Lecz ojczyzn moj - jeli mam ojczyzn - jest pnoc. Tu bowiem potomkowie Valandila yli z dawna, syn po ojcu, w dugim nieprzerwanym acuchu pokole. Dni nasze zmierzchy, rd si przerzedzi. Zawsze jednak miecz by przekazywany w rce nowego dziedzica. To ci jeszcze rzekn, Boromirze, nim umilkn: samotni jestemy,my, Stranicy pustkowi, myliwcy - lecz tropimy zawsze sugi Nieprzyjaciela, bo tych znale mona wszdzie, nie tylko w Mordorze. Prawda, Boromirze, Gondor by twierdz mstwa, my wszake te robimy, co do$nas naley. S ze siy, ktrym!nie ostoj si wasze potne mury ani ostre miecze. Mao wiesz o krainach lecych poza waszymi granicami. Pokj i wolno, powiadasz? Bez nas pnoc by ich nie zaznaa wiele. Zniszczyby je strach. Lecz Ciemne Moce, ktre !spezaj z bezludnych gr albowychylaj si z mrocznych lasw, uciekaj przed nami. Jakimi drogami wayliby si wdrowa podrni, jak obron przed niebezpieczestwem miayby noc spokojne krainy i domy poczciwych ludzi, gdyby Dunedainowie spali albo wszyscy ju legli w grobach? A przecie mniej jeszcze doznajemy wdzicznoci nili wy. Podrni patrz na nas wilkiem, chopi nadaj nam szydercze przezwiska. Obieywiatem zwie mnie tucioch, mieszkajcy o jeden zaledwie dzie marszu od siedziby wrogw, ktrzy byzmrozili jego serce albo w perzyn obrcili jego miasteczko, gdyby nie nasza nieustanna stra. Lecz my nie chcielibymy, eby byo inaczej. Jeeli proci ludzie maj by wolni od troski i strachu, musz pozosta proci, a na to trzeba, eby nie znali naszej tajemnicy. Takie zadania speniali moi wspbracia, podczas gdy rok "pyn za rokiem i trawa rosana kach. Dzi wszake znowu wiat si odmienia. Nadchodzi nowa godzina. Znalaza si zguba Isildura. "Zblia si bitwa. Miecz bdzie przekuty. Pjd do Minas Tirith. - Mwisz, e znalaza si zguba Isildura - powiedzia "Boromir. - Widziaem Piercie byszczcy w rku nizioka. Lecz Isildur poleg przed witem naszej ery, jak syszaem. Skd wiedz Mdrcy, e to wanie jego "Piercie? Jakie byy losy tego klejnotu w cigu wielu lat, nimgo tutaj przynis tak niezwyky wysannik? - Dowiesz si tego - rzek Elrond. - Ale nie teraz, prosz ci, Elrondzie! - zawoa Bilbo. - Soce ju zblia si do poudnia, czuj, doprawdy, epora mi wreszcie nieco si posili. - Nie wymwiem twojego imienia - odpar Elrond z umiechem. - Teraz jednak wzywam ci do gosu. Opowiedz nam swoj histori. "A jeeli jej nie uoye do rymu, pozwalamy ci przemawia niewizan mow.Im treciwiej bdziesz si wyraa, tym prdzej doczekasz si posiku. "- Dobrze - zgodzi si Bilbo. - Bd ci posuszny. Powiem !dzisiaj ca prawd, a jeli "kto spord obecnych sysza!z moich ust nieco inn relacj tych samych zdarze - tu Bilbo zerkn spod oka na Gloina - prosz, niech o tym zapomni i niech mi wybaczy. Wwczas zaleao mi po prostu na tym, eby udowodni swoje prawo do tego skarbu i zrzuci z siebie !miano zodzieja, ktre mi kto!przylepi. Dzisiaj moe lepiej pojmuj te sprawy. W kadym razie byo tak... !Dla czci suchaczy historia Bilba bya cakowit "nowoci, tote zdumieli si, kiedy stary hobbit, nie bez satysfakcji zreszt, opowiada swoj przygod z Gollumem, nic nie przemilczajc. Nie pomin bodaj jednej zagadki. Chtnie by te opisa ostatnie urodziny w Shire i scen swojego zniknicia, gdyby mu pozwolono; lecz Elrond podnis do. #- Piknie mwie, przyjacielu "- rzek - ale do na dzisiaj! Tymczasem wystarczy, e wszyscy si dowiemy, i Piercie przeszed w rce twojego spadkobiercy, Froda. Niech on powie dalszy cig. Z kolei gos zabra Frodo, !mniej ochoczo ni Bilbo, i zdaspraw ze swoich poczyna oddnia, w ktrym powierzono muPiercie. Wypytywano go o kady krok wdrwki z Hobbitonu do Brodu Bruinen, a kady szczeg dotyczcy Czarnych Jedcw rozwaano geboko. Wreszcie Frodo mg znowu usi. !- Wcale niele! - pochwali go !Bilbo. - Twoja opowie byaby doskonaa, gdyby ci tak wcinie przerywano. Staraem si troch notowa, ale bdziemy musieli kiedy wsplnie to sobie raz jeszcze odtworzy, $jeeli mam ca histori opisaw mojej ksice. W kilku rozdziaach ledwie si zmieszcz przygody, ktre ci!spotkay, nim tutaj dotare. - Tak, to duga opowie - odpar Frodo. - A jednak nie wydaje mi si pena. Chciabym si wielu rzeczy jeszcze dowiedzie, przede wszystkim o Gandalfie. Galdor, pose z Przystani, !siedzcy opodal, dosysza te sowa. - Z ust mi to wyje! - zawoa i zwracajc si do Elronda rzek: - Mdrcy zapewne nie bez przyczyny uwierzyli, i klejnot, znaleziony przez nizioka, naprawd jest owym Wielkim Piercieniem, przedmiotem odwiecznych sporw, jakkolwiek nam, mniej wiadomym, wydaje si to trudne do wiary. Czy nie moglibycie przedstawi dowodw? Jedno chc jeszcze!zada pytanie: Co si dzieje z Sarumanem? To przecie mistrzwiedzy o Piercieniach. Czemu go nie ma wrd nas? Jaka jest jego rada... jeeli wie o tych sprawach, o ktrych tutaj syszelimy? - Oba twoje pytania, #Galdorze, wi si ze sob - odpar Elrond. - Nie przez zapomnienie pominem te punkty, bd one wyjanione. Lecz odpowied naley do Gandalfa, a wzywam go do gosu na ostatku, poniewa tojest miejsce dla mwcy najzaszczytniejsze, a Gandalf w caej sprawie od pocztku jest naszym wodzem. - Przyznasz, Galdorze - powiedzia Gandalf - e wiadomoci podane przez Gloina, oraz przeladowania, jakie znosi Frodo, starczyyby niejednemu za dowd, i to, co znalaz hobbit, ma wielk cen dla Nieprzyjaciela. A jest to "Piercie. C z tego wynika? Dziewi przechowuj Nazgule.Siedem porwano lub zniszczono. - (Przy tych !sowach Gandalfa Gloin drgn,"lecz si nie odezwa). - O losieTrzech wiemy. Ktrym wic z piercieni moe by ten, tak chciwie przez wroga podany? To prawda, e szmat czasu dzieli Rzek od Gry, czyli !chwil, gdy Piercie zosta zgubiony, od tej, kiedy go odnaleziono. Dopiero w ostatnich latach Mdrcy zdolalinareszcie wypeni pust kart swojej wiedzy. Niestety, za pno. Nieprzyjaciel bowiem!by ju take na tropie, i to bliej jeszcze, ni si obawiaem. Szczcie przynajmniej, e nie wczeniejni w tym roku - tego lata, "jak si zdaje - dowiedzia si wszystkiego. Niektrzy z obecnych pamitaj zapewne, e przed "laty odwayem si przestpibramy Czarnkosinika z Dol Guldur, potajemnie wybadaemjego sekrety i znalazem potwierdzenie naszych obaw: Czarnoksinik to nie kto inny, lecz Sauron, odwieczny nasz Nieprzyjaciel, ktry w kocu przybra widom postai wzmg si na siach. Niektrzy z obecnych przypominaj te sobie, e Saruman odradza nam jawn walk z Sauronem i e dlatego przez dugi czas poprzestawalimy na ledzeniu go tylko. Pniej wszake, %kiedy cie rozrs si gronie, Saruman da si przekona, Rada wystpia zbrojnie i wypara ze moce z Mrocznej Puszczy - a stao si to tego samego roku, w ktrym zosta znaleziony Piercie. Dziwny przypadek... jeli to by przypadek! #Ale podjlimy walk za pno,co zreszt Elrond jasno #przewidzia. Sauron ledzi nas nawzajem i od dawna zbroi si do odparcia naszych ciosw, rzdzc Mordorem z dala za porednictwem Minas Morgul, gdzie osadzi !dziewiciu swoich sualcw, dopki wszystko nie byo w pogotowiu. Cofn si przed nami, lecz to bya tylko pozorna ucieczka, a wkrtce potem przyby do Czarnej Wiey i pokaza si jawnie. Wwczas po raz ostatni zebraa si Rada, bo ju !wiedzielimy, e Nieprzyjaciel coraz usilniej szuka Jedynego !Piercienia. Obawialimy si, e ma jakie o nim wiadomoci, nam nie znane. Saruman wszake przeczy temu, powtarzajc to, co zawsze mwi, i Jedynego !Piercienia nikt nigdy ju nie znajdzie na obszarze rdziemia. W najgorszym razie - powiada - Nieprzyjaciel wie, i my Piercienia nie mamy i e wci jeszcze nic o nim nie wiadomo. Ale myli, e kada !zguba moe si odnale. Nie bjcie si! Zawiedzie go ta !nadzieja. Czy nie zgbiem tej sprawy do gruntu? "Piercie wpad w to WielkiejAnduiny; dawno temu, podczasgdy Sauron spa, Rzeka !zaniosa swj up do Morza. I tam niech spoczywa na wieki. Gandalf umilk spogldajc z ganku na wschd, ku odlegymszczytom Gr Mglistych, pod ktrych potnymi korzeniami "przez dugie lata leao ukryte niebezpieczestwo dla wiata. Westchn. "- Popeniem bd - rzek. - Daem si upi sowami Sarumana Mdrego, a powinienem by wczeniej dociec prawdy; wwczas mniejbylibymy zagroeni. - Wszyscymy zbdzili - rzek Elrond - i gdyby nie twoja czujno, kto wie, czy ciemnoci ju by nas nie ogarny. Ale mw dalej! - Od pocztku nurtoway mnie"wtpliwoci - podj Gandalf -nie uzasadnione adn wyran przyczyn, i chciaem koniecznie dowiedzie si, jakim sposobem Gollum zdoby #Piercie i jak dugo mia go wposiadaniu. Czatowaem wic na niego, przypuszczajc, e wkrtce wyjdzie z mrokw podziemi na poszukiwanie swojego skrbu. Wyszed, lecz wymkn si i nie mogem go odnale. Pniej za - niestety! - zaniechaem sprawy, czuwajc tylko i czekajc, jak to a nazbyt czsto czynilimy. Czas pyn, nis z sob rozliczne troski, a wreszcie znw w moim sercu ockn siniepokj i urs nagle do rozmiarw strachu. Skd !pochodzi Piercie hobbita? A!jeli moje obawy byy suszne,co z nim zrobi? Na to pytaniemusiaem sobie odpowiedzie. Lecz nikomu jeszcze nie zwierzyem swego leku, bo rozumiaem niebezpieczestwo!sowa szepnitego nie w por i trafiajcego do niewaciwychuszu. We wszystkich dugich wojnach z Czarn Wie najgroniejszym wrogiem bya zawsze zdrada. Dziao si to przed siedemnastu laty. Zauwayem,e mnstwo szpiegw wszelkiego pokroju, nawet spord zwierzt i ptakw, krci si wok kraju hobbitw, i zlkem si tym bardziej. Wezwaem na pomoc Dunedainw, ktrzy zdwoili czujno; otworzyem serce przed Aragornem, dziedzicem Isildura. - A ja - odezwa si Aragorn - poradziem mu wsplnie szukaGolluma, chocia mogo si wydawa, e ju na to za !pno. Poniewa za uznaem !za suszne, by dziedzic Isildura przyczyni si do naprawienia !bdw Isildura, udaem si wraz z Gandalfem na dugie, beznadziejne poszukiwania. Z kolei Gandalf opowiedzia, jak przemierzali Dzikie Kraje !a po Gry Cienia i po granice Mordoru. - Tam doszy nas suchy o Gollumie i zgadywalimy, e musia dugi czas przebywa w"mroku gr, ale nie znalelimy !go i w kocu straciem resztknadziei. W rozpaczy pomylaem znw o pewnej "prbie, ktra by rozstrzygna moje wtpliwoci tak, e nie potrzebowabym ju szuka #Golluma. Sam Piercie mg mi powiedzie, czy jest Jedynym.Przypomniaem sobie sowa, ktre pady na Radzie, sowa Sarumana, wwczas puszczonemimo ucha. Nagle znw wyranie usyszaem je w gbi serca: W kady z Dziewiciu, Siedmiu i Trzech - mwi Saruman - wprawiono waciwy kamie. W Jedyny - nie. Ten by gadki, nieozdobny, jak gdyby nalea!do poledniejszych piercieni. Lecz jego twrca wyry na nim"znaki, ktre kto biegy w tej sztuce umiaby dzi take dostrzec i odczyta. Nie mwi nam, jakie to byy #znaki. Kt mg to wiedzie? Twrca Piercienia. A Saruman?Jakkolwiek wiedza jego sigaa gboko, musiaa #przecie mie jakie rdo. Czyja rka, prcz rki Saurona, dotykaa Piercienia przed jego zaginiciem? Tylko "rka Isildura. Z takimi mylami zaniechaem tropienia Golluma i spiesznie udaem si do Gondoru. Za dawnych czasw chtnie tam witano przedstawicieli mojego bractwa, szczeglnie Sarumana. Czsto przebywa !tam dugo jako go wadcw kraju. Lecz mnie Denethor przyj mniej yczliwie ni dawniej i niechtnie zezwoli na zbadanie przechowywanychstarych pergaminw i ksig. !Jeeli naprawd szukasz, jak powiadasz, zapiskw z dawnych czasw i wiadectw o pocztkach tego pastwa, czytaj! - rzek. - Dla mnie bowiem przeszo kryje mniej#tajemnic nili przyszo, i o !ni si tylko troskam. Jeeli jednak nie znasz lepiej swojej sztuki od Sarumana, ktry dugo lcza nad tymi dokumentami, nie znajdziesz nic, czego bym nie wiedzia ja, mistrz wiedzy o tym kraju. Tak mi rzek Denethor. A przecie w jego archiwach byo wiele dokumentw, ktrych dzi nikt prawie czyta nie umie, nawet najbieglejsi uczeni, bo stare pisma i jzyki stay si niezrozumiae dla potomnych. Wiedz, Boromirze, i w Minas Tirith znajduje si dokument, #napisany wasn rk Isildura, a nie odczytany od czasw upadku krlw przez nikogo, prcz mnie i Sarumana. Albowiem Isildur nie odszed natychmiast po wojnie z Mordorem, jak to powszechnie si mwi. - Moe tak si mwi na pnocy - przerwa GandalfowiBoromir. - W Gondorze wszyscy wiedz, e Isildur najpierw uda si do Minas Anor i tam przebywa czas jaki ze swoim bratankiem Meneldilem pouczajc go, nim mu przekaza rzdy w Poudniowym Krlestwie. Wtedy te posadzi ostatni szczep Biaego Drzewa na pamitk swego brata. - Wtedy te sporzdzi owe zapiski - powiedzia Gandalf -i o tym zapomniano w Gondorze, jak si zdaje. Dokument ten dotyczy bowiem#Piercienia, a napisa Isildur tesowa: "Wielki Piercie ma pozosta odtd w dziedzictwie Pnocnego Krlestwa, lecz wiadectwo o nim przechowywane bdzie w Gondorze, gdzie yj potomkowie Elendila, aby nigdy pami tych wielkich spraw niezatara si wrd ludzi. Dalej za Isildur opisa, jak wyglda Piercie w momencie, kiedy go znalaz. "Kiedym go wzi, by gorcy,"gorcy jak ogie, i sparzy mi rk tak, e nigdy ju pono !nie pozbd si w niej blu. !Wszake dzi, kiedy to pisz, !ostyg i, rzekby, skurczy !si, nie tracc wszake nic z piknoci ani te z doskonaoci ksztatu. Wypisane na nim znaki, jaskrawe ongi niczym pomie,#zblaky ju i nieacno je dzi odczyta. Ryto je pismem elfw z Eregionu, bo w Mordorze nie znaj liter zdatnych do tak delikatnej roboty, lecz w mowie dla mnie niezrozumiaej. Mniemam, e to jzyk Czarnego Kraju, nikczemny i prostacki. Jak !za kltw wyraa, nie wiem. Skopiuj tu wszake owe znaki, nim zatr si do cna. 0 rkPLKsjk&k{AgBp} c^ Z c0_G c_P"z c_-^ cY`(9W8`!Piercie by moe potrzebuje aru Sauronowej rki, ktra, cho czarna, ogniem ponie, od czego zgin Gil-galad. Myl, e pewnie pismo by wystpio znowu, gdyby zotorozgrza. Nie zamierzam jednak podejmowa tak wielkiego ryzyka, by nie uszkodzi klejnotu; pord dzie Saurona to jedno jedyne !wyszo z rk jego pikne. Lubemi jest, chociem je mk srog przypaci. Kiedy to odczytaem, nie potrzebowaem ju szuka wicej. Napis bowiem, jak #susznie si domyla Isildur, by w jzyku Mordoru i sug Czarnej Wiey. Tre jego !znalimy ju wczeniej, gdy owego dnia, gdy Sauron po razpierwszy woy Jedyny "Piercie na palec, Kelebrimor, twrca Trzech, ledzi go i podsucha z daleka, jak tamten wymwi owe sowa; tym sposobem wyday si od razu niecne zamiary Saurona. Nie zwlekajc poegnaem Denethora, lecz w drodze na pnoc otrzymaem wiadomoz Lorien, e Aragorn tamtdy przechodzi i e odnalaz poczwar, zwan Gollumem. Tote przede wszystkim ruszyem na spotkanie z Aragornem, ciekawy, co mi powie. Nie miaem nawet myle o miertelnych niebezpieczestwach, ktre musia odeprze samotnie. - Nie trzeba o nich mwi wiele - rzek Aragorn. - Nie uniknie oczywicie niebezpieczestw czowiek, ktrego mus pchnie tu pod Czarne Wrota albo mu kae !depta zioa Doliny Morgul. Ja take w kocu straciem nadziej i zawrciem ku domowi. Wtedy jednak traf zrzdzi, e niespodzianie znalazem to, czego szukaem:!lady mikkich stp na brzegu botnistej sadzawki. Trop by #wiey i wiadczy, e Gollum "spieszy si, nie szed jednak ku Mordorowi, lecz stamtd !odchodzi. cigaem go skrajemMartwych Bagien i wreszcie dopadem. Zaczaiwszy si nad stojcym rozlewiskiem i wypatrujc w wodzie, przyapaem Golluma ciemnym wieczorem. Cay by oblepiony zielonym muem. Obawiam si, e nigdy mnie ten stwr nie pokocha, kiedy bowiem chcia ksa, obszedem si z nim do surowo. Nie otworzy do mnie gby, chyba po to, eby mnie zbami naznaczy. miemrzec, i z caej wyprawy ten marsz powrotny by najprzykrzejszy, bom tego stwora musia przed sob pdzi z powrozem na szyi i kneblem w paszczy, pki gd i pragnienie go nie zmogy, i tak go prowadziem ku Mrocznej Puszczy. Wreszcie dotarlimy do niej i przekazaem Golluma elfom, jak byo umwione. Rad si pozbyem jego towarzystwa, !bo cuchn. Mam nadziej, e wicej go w yciu nie zobacz. Gandalf wszake "nadszed i znalaz si, by z nim przeprowadzi dug rozmow. !- Tak - rzek Gandalf - dug !i mczc, ale nie bezowocn.Przede wszystkim jego "opowie o stracie Piercienia $zgadzaa si z histori, ktr Bilbo przed chwil nam opowiedzia, po raz pierwszy nic nie tajc. Mniejsza z tym "zreszt; i tak domylaem si prawdy. Waniejsze, e wtedydopiero dowiedziaem si od #Golluma, i znalaz Piercie wWielkiej Rzece opodal Pl Gladden; dowiedziaem si nadto, e mia go bardzo dugo w swym posiadaniu: przez okres rwny yciu wielu pokole jego gatunku. Potga Piercienia obdarzya go dugowiecznoci ponad zwyk miar, a ti jest przywilej, ktrym darz tylko Wielkie Piercienie. !Jeeli nie do ci, Galdorze, tych dowodw, dorzuc jeszcze inny, o ktrym ju wspominaem. Na Piercieniu, "ktry przed chwil widzieliciewzniesiony w rku Froda, na gadkiej, niczym nie ozdobionej obrczce mona podzi dzie odczyta sowa zapisane przez Isildura, lecz #trzeba si zdoby na si woli i wrzuci klejnot na chwil w ogie. Zrobiem to i odczytaem taki napis: Ash nazg durbatuluk, ash nazg gimbatul, ash nazg thrakatulukagh burzum - ishi krimpatul. Zdumiewajca zmiana zasza w gosie Czarodzieja. Zabrzmia on nagle gronie, potnie, twardo jak kamie. !Jak gdyby cie przesun si !przez tarcz soneczn, cay ganek na mgnienie oka zalegaciemno. Wszystkich dreszcz wstrzsn, elfy za pozatykay uszy. - Nigdy jeszcze nikt nie way!si w Imladris wymwi sowa w tym jzyku, Gandalfie Szary!!- powiedzia Elrond, kiedy ciepierzchn, a zebranym dech wrci w piersi. - Miejmy nadziej, e nigdy wicej i nikt tym jzykiem tutaj nie przemwi - odpar Gandalf. - Mimo to nie bd !ci, Elrondzie, przeprasza za to, co zrobiem. Jeli bowiem ta mowa nie ma rozbrzmiewa wkrtce po wszystkich zaktkach zachodu, musicie wyzby si wszelkich wtpliwoci i by pewni, e !Czarodziej nie omyli si co dotego Piercienia: to jest klejnot Nieprzyjaciela, zawierajcy jego przewrotn moc; w nim jest zaklty sekretjego dawnej potgi. Z tamtychCzarnych Lat doszy nas sowa, ktre podsucha zotnik z Eregionu i ktre mu ujawniy zdrad Saurona. jeden by wszystkimi rzdzi,Jeden, by wszystkie odnale,Jeden, by wszystkie zgromadzi i w ciemnoci zwiza... Wiedzcie te, przyjaciele, e nie tylko tego dowiedziaem !si od Golluma. Wzdraga si, nie chcia mwi, gmatwa swoj opowie, lecz niewtpliwie by w Mordorze, a tam zmuszono go do wygadania wszystkiego, co mubyo wiadome. Tote Nieprzyjaciel wie teraz, e Jedyny Piercie zosta odnaleziony, e przechowywa#si dugie lata w Shire. Sudzy "Saurona tropili Piercie niemalpod sam prg tego domu, wkrtce wic Sauron dowie si#- jeli ju nie wie w tej chwili !- e jego skarb jest tu, wrdnas. Chwil trwao milczenie, potemodezwa si Boromir: - Powiadasz, e ten Gollum to mae stworzenie? Moe, ale szkod wyrzdzi wielk. Co si z nim stao? Na jak skazalicie go kar? - Na nic gorszego ni !uwizienie - odpar Aragorn. - Duo wycierpia. Niechybnie brano go na tortury, miertelny strach przed Sauronem przytacza mu serce.Co do mnie, rad jestem, e elfy trzymaj go pod kluczem w Mrocznej Puszczy. To bardzo zoliwa sztuka, przewrotno daje mu si, jakiej by si nikt nie spodziewa w tak wychudym izwidym ciele. Mgby jeszcze wiele nabroi, gdyby #by wolny. Nie wtpi te, e wyprawiono go z Mordoru w jakiej nikczemnej misji. - Biada! Biada! - krzykn Legolas, a na piknej twarzy elfa odmalowaa si gboka troska. - Pora, widz, na nowiny, z ktrymi mnie tu przysano. Nie s pomylne, lecz dopiero teraz zrozumiaem, jak grone wydadz si wszystkim tu zebranym. Smeagol zwany Gollumem uciek! "- Uciek! - zawoa Aragorn. - To zaiste za nowina. Obawiamsi, e gorzko tego "poaujemy. Jak si to stao, e plemi Thranduila nie dopenio powierzonego zadania? - Nie przez brak czujnoci - rzek Legolas - lecz, by moe, przez zbytek pobaania. Podejrzewamy te,"e jecowi dopomg kto, ktowicej o naszych poczynaniach wie, ni bymy pragnli. Na yczenie Gandalfastrzeglimy tego stwora dniem i noc, chocia uprzykrzy nam si bardzo ten obowizek.Gandalf jednak przekonywa nas, e nie naley traci nadziei na uzdrowienie Golluma, wic serce nie pozwalao trzyma go stale w podziemnych lochach, gdzie pewnie by znw opady nieszcznika dawne czarne myli. "- Dla mnie bylicie mniej tkliwi - odezwa si Gloin, a w !oczach jego zapali si bysk na wspomnienie dawnej niewoliw podziemiach krla lenych elfw. - Daje spokj! - rzek Gandalf. - Prosz ci, mj zacny Gloinie, nie przerywaj. Nie wracajmy do starych nieporozumie, od lat ju wyjanionych. Jeeli wszystkie niesnaski dzielce krasnoludy ielfw mamy wyciga na tej radzie, to lepiej od razu j rozwimy. !Gloin wsta i ukoni si, a Legolas cign dalej: - W dnie pogodnie wyprowadzalimy Golluma na przechadzk po lesie. Byo tamdrzewo wysokie, rosnce samotnie w pewnej odlegoci od innych, na ktre Gollum lubi si wdrapywa. Czsto !pozwalalimy mu wazi a na !najwysze gazie, by poczu wiee tchnienie wiatru; zawsze jednak zostawialimy wart pod drzewem. Ktrego "dnia Gollum nie chcia zej, awartownicy nie kwapili si wazi po niego na drzewo: stwr nauczy si czepia gazi stopami rwnie dobrze !jak rkami. Siedzieli wic pod drzewem do pna w noc. "Tej wanie nocy ciepej, lecz bezksiycowej i bezgwiezdnej napadli nas znienacka orkowie. Czas jaki trwaa walka, nim ich odparlimy, byo ich bowiem wielu i atakowali wciekle; przyszli jednak zza gr, nie !umieli si porusza w puszczy. Po bitwie stwierdzilimy, e Gollum znikn, wartownikw za wybito lub uprowadzono. Wtedy zrozumielimy, e napa miaa na celu odbicie Golluma i e on z gry o niej wiedzia. Jakim sposobem to uknuto, nie mamy pojcia, lecz Gollum jest przebiegy, a Nieprzyjaciel ma wielu szpiegw. Wiele zych stworw, wypdzonych w rokuupadku Smoka, powrcio i Mroczna Puszcza znowu staa si siedliskiem za, z !wyjtkiem tej czci, ktr my wadamy. Nie udao si nam pochwyci zbiega. Znalelimy wrd mnstwa tropw odcinitych !stopami orkw lady jego ng; prowadziy w gb puszczy, na poudnie. Wkrtce wszake$trop si urywa i nie mielimy go szuka dalej, bo zaszlimy !ju w poblie Dol Guldur, a to bardzo grone miejsce i nigdy si tam nie zapuszczamy. - Ano tak, uciek - rzek Gandalf. - Nie mamy teraz czasu na poszukiwania. Gollum zrobi, co zechce. Moe jednak odegra jeszcze kiedy rol, o !ktrej dzi wcale nie myli i ktrej mu Sauron nie przeznaczy. Chc teraz odpowiedzie z kolei na drugie pytanie Galdora. Co si dzieje z Sarumanem? Co on nam doradza w tej cikiej potrzebie? Musz opowiedzie "ca histori od pocztku, bo na razie tylko Elrond j sysza, a i to jedynie pokrtce; zaway z pewnocina decyzjach, ktre mamy dzi powzi. Oto ostatni rozdzia dotychczasowej historii Piercienia. Pod koniec czerwca byem w Shire, lecz chmura niepokoju ciya nad moim sercem, i wybraem si nad poudniow granic tego kraiku, bo przeczuwaem niebezpieczestwo, ukryte jeszcze przede mn, ale corazto blisze. Tam doszy mnie wieci o wojnie i klsce w Gondorze, a gdy usyszaem o Czarnym Cieniu, zimny dreszczprzeszy mi serce. Nie spotkaem nikogo prcz kilku uciekinierw z poudnia, lecz "miaem wraenie, e gnbi ich jaki strach, o ktrym nie chc mwi. Pospieszyem z kolei na wschd i na pnoc, wdrujc Zielon ciek; niedaleko od Bree natknem !si na podrnego, siedzcegona przydronym wale, podczasgdy jego wierzchowiec pas si obok na trawie. By to Radagast Bury, ktry niegdy mieszka w Rhosgobel, niemal na skraju Mrocznej Puszczy. Naley on do tego samego co ja bractwa, lecz nie widzielimy si od wielu lat. Gandalf! - wykrzykn. - Wanie do ciebie jad! Nie znam jednak tych stron. Dowiedziaem si tylko, e naley ci szuka w jakiej dzikiej okolicy, noszcej barbarzysk nazw Shire. Twoje informacje s zgodne z prawd - odpowiedziaem - #ale prosz ci, nie wyraaj si w ten sposb, jeeli spotkasz ktrego z tutejszych obywateli. Znajdujesz si ju blisko granicy Shireu. Czego sobie ode mnie yczysz? Sprawa z pewnoci jest pilna.#Nigdy nie lubie podrowa, chyba e ci do tego zmuszay wane powody. !Sprawa jest palca - odrzek mi - a nowiny ze! - Obejrza si, jakby w obawie, e krzakimaj uszy. - Nazgule! - szepn. - Dziewiciu znw !kry po wiecie. Przeprawili si chykiem przez Rzek i skierowali ku zachodowi. Przybrali posta jedcw w czerni. Wtedy zrozumiaem, e tego #si wanie lkaem, chocia niewiadomie. "Nieprzyjaciel wida czym sizaniepokoi i gorczkowo !dy do jakiego okrelonego celu - rzek Radagast. - Nie mog tylko zgadn, czego moe szuka w tak dalekich i odludnych stronach. !Jakie strony masz na myli? - spytaem. Mwiono mi, e jedcy, gdziekolwiek si zjawi, pytaj o kraj zwany Shire. O Shire! - powtrzyem i #serce mi si cisno. Bo nawet Mdrca moe strach ogarn, jeli ma stawi czoo Dziewiciu, zjednoczonym podrozkazami okrutnego wodza. "By on niegdy wielkim krlem iczarownikiem, a dzi wada potg miertelnej grozy. - Kto ci to mwi i kto ci przysya? - spytaem. Saruman Biay - odpar Radagast. - Kaza mi rzec, i gotw jest pomc, jeli ci pomocy trzeba, ale musisz zwrci si do niego bez #zwoki, nim bdzie za pno. Te sowa wzbudziy we mnie nadziej. Albowiem Saruman Biay jest w naszym gronie najmoniejszy. Radagast to oczywicie bardzo szanowny czarodziej, mistrz w zmienianiu postaci i barw; zna dobrze wszelkie zioa i zwierzta, a szczeglnie przyjani si z ptakami. Ale Saruman z dawna bada sztuki uprawiane przez Nieprzyjaciela, dziki czemu nieraz moglimy je udaremni. Wanie rady Sarumana pomogy nam ongi wygna Nieprzyjaciela z Dol Guldur. Przypuszczaem wic, e moeodkry jaki or, zdolny pokona Dziewiciu. Id do Sarumana - powiedziaem. Nie zwlekaj ani chwili - odpar Radagast - bo straciem duo czasu na szukanie ciebie i niewiele go ju zostao. polecono mi, !ebym ci znalaz przed letnimprzesileniem, a ten dzie wanie mamy dzisiaj. Nawet jeeli natychmiast ruszysz najkrtsz drog std, nim dojedziesz, Dziewiciu pewnie zdy odkry w poszukiwanykraj. Co do mnie, wracam nie czekajc. Z tymi sowy skoczy na konia"i zaraz chcia ruszy w drog. Chwileczk! - zawoaem. - Bdziemy potrzebowali twojej pomocy i pomocy wszelkich !stworze dobrej woli. Rozelij wieci do zwierzt i ptakw, !ktre s z tob w przyjani. Ka im zbiera wiadomoci, majce zwizek z t spraw, i zanosi je do Gandalfa i Sarumana. Niech przysyaj gocw do Orthanku. $Zrobi to - odpar i ruszy zkopyta, jakby go Dziewiciu gonio. Nie mogem natychmiast pjjego ladem. Miaem za sob "dug jazd tego dnia i byem zmczony nie mniej od konia, a chciaem te rozway pooenie. Przenocowaem w Bree i doszedem do wniosku, e nie mog traci czasu na wstpowanie do Shire'u. Nigdy w yciu nie popeniem ciszego bdu! Napisaem jednak do Froda list i powierzyem jego wysanie wacicielowi gospody, memu przyjacielowi. O wicie !ruszyem w drog i po dugiej podry w kocu dojechaem do siedziby Sarumana. Znajduje si ona daleko na poudniu, w Isengardzie, w kocu acuchaGr Mglistych, opodal Bramy Rohanu. Boromir moe nam !wyjani, e jest to ogromna, otwarta dolina midzy Grami Mglistymi a pnocnym kracem Ered Nimrais, Biaych Gr jego ojczyzny. Isengard toobrcz nagich ska zamykajcych zwartym muremkotlin, porodku ktrej wznosi si Kamienna Wiea zwana Orthankiem. Nie Saruman j zbudowa, lecz ludzie z Numenoru przed wielu laty; pitrzy si wysoko i ma mnstwo skrytek, mimo to nie wyglda na dzieo przemylnych rk. Nie ma do niej innego dostpu ni przez mur Isengardu, w ktrym istnieje jedna jedyna brama. Stanem u tej bramy pnym wieczorem; jest to potny sklepiony tunel w skale, zawsze obstawiony przez strae. Wartownicy jednak byliuprzedzeni o moim przyjedziei oznajmili, e Saruman mnie oczekuje. Wjechaem pod sklepienie, a kiedy brama cicho zamkna si za mn, ogarn mnie nagle strach, chocia nie rozumiaem jego si do cna. 0 rkPLKsjk&k{AgBp c`r Q cWa ca!D cb - cb!7@b powodw. Podjechaem pod wie, do stp schodw; Saruman wyszed na moje spotkanie i poprosi na gr do swojej piknej komnaty. Na palcu mia piercie. "A wic jeste, Gandalfie! - rzek z powag, lecz w jego $renicach bysna biaa skra, jakby w sercu przyczai si zimny miech. Jestem - odparem. - Przybyem po twoj pomoc, Sarumanie Biay. !Wydao mi si, e wzdrygn si gniewnie, syszc to miano. Czy to aby prawda, GandalfieSzary? - spyta szyderczo. - Szukasz pomocy? Niesychana to rzecz, by o pomoc prosi Gandalf Szary, mdrzec taki uczony i przebiegy, co zwyk $krci si po wiecie i mieszado wszystkiego, do swoich i nie swoich spraw. Patrzyem na niego zdumiony. Jeeli si nie myl - odpowiedziaem - dziej si teraz na wiecie rzeczy, ktrewymaga bd zjednoczenia wszystkich naszych si. By moe - odpar - ale poniewczasie wpade na t myl. Ciekaw jestem, od jak dawna taisz przede mn, chojestem gow Rady, sprawy najwyszej wagi? Co ci dzi sprowadza z twojej kryjwki w Shire? "Dziewiciu pokazao si znw!- odrzekem. - Przeprawili si przez Rzek. Tak mwi Radagast. "Radagast Bury! - zamia si Saruman nie kryjc ju pogardy. - Radagast-ptasznik! Radagast-prostak! Radagast-dure! A przecie starczyo mu dowcipu, eby odegra rol, ktr mu wyznaczyem. Przybye, Gandalfie, a to wanie "chciaem osign wysyajc Radagasta. Jeste i zostaniesztutaj, Gandalfie Szary, do koca swoich dni. Albowiem ja jestem Saruman-Mdrzec, Saruman-twrca piercieni, Saruman wielu barw. Spojrzaem wtedy na niego i zobaczyem, e szaty, ktre zrazu wydaway si biae, wcale nie s biae, lecz utkane z wszystkich kolorw i mieni si, grajc barwami olniewajco przy kadym poruszeniu fad. Wolaem ci z bieli - powiedziaem. !Biel! - krzykn drwico. - Biel dobra jest tylko na "pocztek. Bia tkanin mona"ufarbowa. Bia kartk mona"zapisa. Biae wiato mona rozszczepi. !Ale wtedy przestaje by biae- odparem. - A kto psuje jak rzecz, eby lepiej pozna jej istot, ten zbacza ze cieek mdroci. Nie przemawiaj do mnie tak, jak zwyke mwi do gupcw, z ktrymi si przyjanisz - powiedzia Saruman. - Nie sprowadziem ci tutaj, by sucha twoich nauk, ale po to, eby ci da do wyboru dwie drogi. Wyprostowa si i zacz deklamowa tak, jakby wygasza z dawna przygotowan mow: "Dawne Dni przeminy. rednieDni przemijaj. witaj Dni Nowe. Czas elfw ju si #skoczy, zblia si nasz czas:wiat ludzi, ktrymi my powinnimy rzdzi. Na to wszake trzeba nam potgi, bymy we wszystkim mogli !narzuci swoj wol, a to dla dobrych celw, ktre jedynie Mdrcy umiej dostrzec. Suchaj mnie, Gandalfie, stary przyjacielu i pomocniku mj! - "rzek zbliajc si do mnie i agodzc ton gosu. - Powiedziaem: my, albowiem "rzdzi bdziemy obaj, jeeli zechcesz ze mn si sprzymierzy. Nowa potga ronie. Przeciw niej dawni sojusznicy i dawne rodki nic nie wskraj. Nie mona pokada nadziei w elfach ani w wymierajcym Numenorze. Jedna tylko droga jest przed tob, przed nami. Przyczmy si do nowej potgi. Tak nakazuje mdro, Gandalfie. To droga nadziei. Lada dzie tamta potga zatryumfuje, a ci, ktrzy przyczyni si do jej zwycistwa, otrzymaj hojne nagrody. Kiedy potga ta wzronie, wraz z ni wzrosn jej wyprbowani sprzymierzecy, a Mdrcy, jak ty i ja, z czasem potrafi j !ca opanowa i kierowa jej dziaaniem. Bdziemy musieli przeczeka cierpliwie, tai nasze prawdziwe myli na dnieserca, moe opakiwa niegodziwoci, ktrych nie da !si unikn po drodze, majc wszake wci na oku godny, wzniosy, ostateczny cel: Wiedz, Wadz, ad - co dotychczas daremnie usiujemy osign, bo przeszkadzaj nam, zamiast "pomaga, nasi sabi lub gnuni przyjaciele. Nie wymaga to wikszych zmian naszych celw - ktrych te nie zmienimy - lecz tylko zmiany rodkw. Sarumanie - odparem - !syszaem ju podobn mow, lecz jedynie w ustach wysannikw Mordoru, ktrzy prbowali omami niewiadomeumysy. Nie mog uwierzy, e mnie sprowadzi z daleka po to tylko, by mczy moje uszy. Spojrza na mnie z ukosa i milcza chwil, jakby si namyla. !Widz, e droga rozsdku niezyskaa twojego uznania - rzek. - A moe wstrzymujesz si z wyborem? Wstrzymujesz si, bo kto wie, czy nie ma #lepszego wyjcia? - Zbliy si&i pooy swoj dug do na moim ramieniu. - Czemu by nie? - szepn. - Piercie Wadzy! Gdybymy nim rozporzdzali, potga przeszaby w nasze rce. Oto,po co ci naprawd wezwaem.Mam bowiem wiele par oczu naswoje usugi i jestem przekonany, e ty wiesz, !gdzie si znajduje w klejnot. Nie myl si, prawda? Dlaczeg to Dziewiciu dopytuje si o Shire? Co ty masz wci do roboty w tym kraiku? Kiedy to mwi, oczy mu nagle zapony podliwoci, ktrej nie zdoa ukry. Sarumanie - powiedziaem odsuwajc si od niego. - Jedynym Piercieniem moe rozporzdza tylko jedna rka, wiesz to dobrze, nie zadawaj wic sobie trudu mwic my. Nie, ja Piercienia nie wydam, nic ci onim nie powiem, skoro ju poznaem twoje myli. Bye gow Rady, lecz teraz odsonie wreszcie swoje prawdziwe oblicze. Rozumiem ju, mam do wyboru podda si Sauronowi albo tobie. Nie pjd adn z tych dwch drg. Czy masz trzeci do ofiarowania? Saruman by teraz zimny i grony. Tak - odpar. - Nie !spodziewaem si, by wybra rozumnie, nawet we wasnym interesie. Daem ci mimo to moliwo przyjcia mi z pomoc dobrowolnie, bo w tensposb oszczdziby sobie duo cierpie i kopotw. Trzecia droga? Zostaniesz tutaj a do koca. Do jakiego koca? Pki nie wyznasz mi, gdzie !jest Jedyny Piercie. Znajd pewnie rodki, eby ci !rozwiza jzyk. Ale dopty, dopki nie odszukam Piercienia bez twojej pomocy, dopki pniej Wadca nie bdzie mg powici cennego czasu na atwiejsze sprawy, takie jak na przykad obmylenie stosownej zapaty dla Gandalfa Szarego za jego opri zuchwalstwo. To si moe okaza wcale nieatwe - rzekem, ale on !wymia mnie, wiedzc, e to s czcze sowa. Zawlekli mnie na szczyt wiey i zostawili samego na miejscu, z ktrego Saruman zazwyczaj ledzi gwiazdy. Nie ma stamtd innego zejcia jak wskimi schodami o tysicu szczebli, a dolina wydaje si z!gry bardzo odlega. Patrzc wni, zobaczyem, e gdzie !dawniej byo zielono i piknie,teraz ziay szyby i dymiy "kunie. Wilki i orkowie zaludniliIsengard, bo Saruman na #wasn rk gromadzi wielk armi, rywalizujc z Sauronem,!ktremu jeszcze si nie odda na sub. Znad warsztatw bi czarny dym i spowija murywiey Orthank. Staem samotny na wyspie pord morza chmur. Nie byo dla mnie ucieczki, dni pdziem gorzkiew tej niewoli. Kostniaem z zimna, na ciasnym tarasie ledwie par krokw mogem zrobi, rozmylajc w zgnbieniu o jedcach, ktrzy dyli na pnoc. Nie wtpiem, e Dziewiciu naprawd kry po wiecie, jakkolwiek nie sowa Sarumana, ktre mogy by kamstwem, przekonay mnie otym. Na dugo przed przybyciem do Isengardu spotykaem wrd swoich wdrwek znaki nieomylne. Serce moje drczy lk o "przyjaci z Shireu, a jednak nie straciem resztek nadziei. Mylaem, e moe Frodo wyruszy w drog niezwocznie, posuszny naleganiom mojego listu, i dotar do Rivendell, zanim !okrutni przeladowcy odnaleli !jego trop. Ale zarwno lk, jaknadzieja okazay si nieuzasadnione. Nadziej bowiem opieraem na pewnym grubasie z Bree, a lk na przewiadczeniu o chytroci Saurona. Tymczasem grubas handlujcy piwem mia za wiele na gowie, a moc Saurona nie bya jeszcze tak wielka, jak j mj strach malowa. Lecz zamknitemu w murach Isengardu samotnemu winiowi nieatwo byo uwierzy, e w dalekim Shire szczcie zawiedzie owcw, przed ktrymi wszystko, co yje, ucieka lub pada. - Widziaem ci! - krzykn Frodo. - Chodzie tam i sam. Ksiyc byszcza na twoich wosach. Gandalf umilk i w zdumieniu spojrza na hobbita. - Widziaem to tylko we nie -rzek Frodo - ale teraz nagle sobie ten sen przypomniaem. Jako mi zupenie wylecia z !pamici. Byo to do dawno, wkrtce po opuszczeniu Shireu. - W takim razie sen zamarudzi po drodze - odparGandalf - jak si sam za chwil przekonasz. Znajdowaem si tedy w okropnym pooeniu. Kto mnie zna, ten powiadczy, e nieczsto zdarzay si w moim#yciu rwnie cikie terminy i "e nieatwo godz si z tak dol. Gandalf Szary zowiony niby mucha w zdradzieckie pajcze sida! Ale nawet najsprytniejszy pajk usnuje niekiedy bodaj jedn sab nitk. Pocztkowo lkaem si, e Radagast take si zaama; Saruman niewtpliwie chcia miten lk zaszczepi. Lecz podczas krtkiego spotkania nie zauwayem w gosie i oczach Radagasta nic podejrzanego. Gdybym co takiego wyczu, nie kwapibymsi do Isengardu wcale albo przynajmniej zachowabym !wicej ostronoci. Saruman to rozumia, tote zatai przed wysannikiem swoje prawdziwe zamiary i oszuka go. Zreszt w aden sposb nie udaoby si zacnego Radagasta przekabaci i namwi do zdrady. W dobrej wierze powtrzy mi wezwanie i dlategom go posucha. Ale "dziki temu rwnie cay plan Sarumana zawid. Radagast nie widzia powodu, by nie "speni mojej proby: pojechado Mrocznej Puszczy, gdzie z dawien dawna ma mnstwo przyjaci. Grskie ory obleciay kawa wiata i wypatrzyy niemao: wilcze wiece, cigajce zastpy !orkw i Dziewiciu Jedcw krccych si po kraju. Zasyszay te nowin o ucieczce Golluma. No, i wysay do mnie gocw z tymi wiadomociami. Tak si stao, e u schyku lata pewnej ksiycowej nocy "najmiglejszy z orw, Gwaihir Pdziwiatr, nieoczekiwanie zjawi si nad Orthankiem. Ujrza mnie stojcego na szczycie wiey. Przemwiem do niego i ptak, nim go Saruman spostrzeg, unis mnie w powietrze; kiedy wilki iorkowie wypadli za bram w pogo, byem ju daleko poza krgiem Isengardu. Jak daleko moesz mnie "zanie? - spytaem Gwaihira.!Mog ci nie wiele mil - odpar - nie polec jednak z tob na koniec wiata. Wysano mnie jako goca, nie jako tragarza. W takim razie trzeba mi wierzchowca, ktry biega po ziemi - rzekem - i to lotnego,bo nigdy jeszcze nie byo mi tak pilno, jak teraz. "Jeli tak, to zanios ci do Edoras, gdzie w paacu mieszka wadca Rohanu - !powiedzia orze. - To niezbyt daleko. Ucieszyem si, bo w Riddermarchii Rohanu mieszkaj Rohirrimowie, mistrzowie koni, i na caym wiecie nie ma lepszych wierzchowcw ni te, ktre !oni hoduj w rozlegej dolinie midzy Grami Mglistymi a Biaymi. Jak mylisz, czy ludziom z Rohanu mona zaufa? - spytaem Gwaihira, bo zdrada Sarumana podkopaa moj ufno. Pac haracz w koniach - $odpar orze - i co rok l ich wiele do Mordoru. Takie !przynajmniej kr pogoski. Nie s wszake dotychczas ujarzmieni. Lecz jeli, jak powiadasz, Saruman si sprzeniewierzy, los Rohanu pewnie wkrtce bdzie przypiecztowany. Przed witem Gwaihir wyldowa ze mn w Rohanie. Ale przewlekem zbytnio moj !opowie, wic dokocz jej pokrtce. W Rohanie ju si czuo wpyw zych si i kamstw Sarumana. Krl nie chcia uwierzy w moje przestrogi. Poprosi mnie, bym wybra sobie jednego konia i co prdzej odjecha. Wybraemwierzchowca wedle swego gustu, lecz krlowi wcale si mj wybr nie spodoba. Wziem bowiem najlepszego rumaka, jaki by w tym kraju, a na caym wiecie nie !spotkaem konia, ktry by si z nim mg rwna. - Musi to by wspaniae zwierz - rzek Aragorn. - A chocia wam inne nowiny wydadz si pewnie groniejsze, mnie nade wszystko smuci, e Sauron dostaje haracz z Rohanu. Nie byo tak, gdym po raz ostatni bawi w tym kraju. - I teraz tak nie jest - odezwa si Boromir. - Mog przysic! To garstwa szerzoneprzez wrogw. Znam !Rohaczykw, ludzi mnych i prawych, wiernych naszych sojusznikw osiadych na ziemi przed wiekami od nas otrzymanej. - Cie Mordoru pada daleko - !rzek Aragorn. - Saruman ugisi pod nim. Rohan jest zagroony. Kto wie, co tam zastaniesz po powrocie. - Na pewno nie to - odpar Boromir - by Rohaczycy !ratowali wasne ycie za cen koni. Miuj je prawie jak rodzone dzieci. Nie bez racji, bo konie te pochodz ze stepw pnocy, z krainy, "gdzie cie nigdy nie siga, i wywodz si tak samo jak ich panowie z prastarych czasw wolnoci. - Prawd mwisz! - rzek Gandalf. - A jeden z tych koni godzien jest rebcw, jakie !si rodziy o poranku wiata. Rumaki Dziewiciu nie mog si z nim mierzy: nie zna zmczenia, miga jak wiatr. Przezwano go Gryf. Za dnia $sier jego lni srebrzycie, a noc przybiera barw cienia, tak e ko w przemyka niewidzialny. Chd ma nad podziw lekki. Nigdy jeszcze nie!dwiga czowieka, lecz ja go oswoiem i nis mnie tak "rczo, e przybyem do Shireuw tym samym dniu, w ktrym Frodo znalaz si na Kurhanach, chocia wyruszyem w Rohanu, kiedy on opuszcza Hobbiton. Pdziem, ale strach rs w moim sercu. Znalazszy si na "pnocy, usyszaem wieci o jedcach, a chocia z kadym dniem zyskiwaem nad nimi przewag, wci jeszcze mnie wyprzedzali. Wiedziaem #ju, e Dziewiciu rozdzielio si: kilku zostao pod wschodni granic, opodal Zielonej cieki, reszta wkrada si do Shireu od poudnia. Dotarem do Hobbitonu i nie zastaem ju Froda, pogadaem tylko z Dziadkiem Gamgee. Duo mwi, lecz nie bardzo do rzeczy. Najwicej mia do powiedzenia o przywarach nowych wacicieli Bag End. !Nie lubi zmian - oznajmi - kto by je lubi w moim wieku, a ju zmian na gorsze cierpie nie mog. Na gorsze! - powtrzy kilka razy. Pewnie, e co gorsze, !to ze - rzekem mu - wic ci !ycz, eby najgorszego nie doczeka. Z caej tej gadaniny dowiedziaem si w kocu, e Frodo opuci dom przed niespena tygodniem i e tego samego wieczora Czarny Jedziec by na Pagrku. Odjechaem stamtd w strachu. Dotarem do Bucklandu, gdzie zastaem wielkie wzburzenie i ruch taki,jakby kto kij wetkn w mrowisko. Pospieszyem do Ustroni: dom na ocie otwarty, pusty, lecz na progu lea porzucony paszcz i poznaem w nim wasno Froda. Tracc nadziej, nie zatrzymaem si ani dnia, by zasign jzyka, a szkoda, bo mogem usysze nieco bardziej pocieszajce wieci. Ruszyem co prdzej ladem jedcw. Nieatwo go byo wytropi, bo rozbiega si w !rne strony i nieraz byem w rozterce. Zdawao mi si !jednak, e jeden z jedcw, a koe nawet dwch zmierzaow kierunku Bree. Pojechaem wic tamtdy, obmylajc w duchu zniewagi, ktrymi obrzuc waciciela gospody. !Jeli z jego winy wynika ta zwoka - mwiem sobie - stopi na nim cae sado. em jego si do cna. 0 rkPLKsjk&k{AgB"p/ c#c# . cc$ cc%!T cLd&9- cd'D82@eUpiek starego durnia na !wolnym ogniu. On te, jak siokazao, wcale si czego innego po mnie nie spodziewa, bo na mj widok "pad plackiem i zacz topnie w oczach. "- Co z nim zrobi? - krzyknFrodo przeraony. - By dla nas bardzo poczciwy i stara si jak mg. Gandalf si rozemia. $- Nic si nie bj! - rzek. - Niegryzem, a nawet szczekaem niewiele. Tak mnie uradoway nowiny, ktre od Butterbura usyszaem, gdy wreszcie przesta si trz, e uciskaem poczciwca. Nie rozumiaem na razie, jak si to wszystko stao, ale usyszaem przynajmniej, e poprzedni noc spdzie w Bree i e rankiem wyruszye w dalsz drog w towarzystwie Obieywiata. "Obieywiat! - krzyknem z uciechy. Tak, panie, tak, niestety - rzek Butterbur biorc to za okrzyk grozy. - Obieywiat wlizn si midzy nich, chocia broniem jak mogem, oni za dopucili go zaraz do kompanii. W ogle dziwnie si zachowywali tutaj przez cay czas pobytu, miem powiedzie, e bardzo samowolnie. !Ach, ty ole, ty gupcze! Po trzykro zacny i ukochany Barlimanie! - powiedziaem.- To to najpomylniejsza nowina od dnia przesilenia letniego, warta co najmniej zotego talara! Oby twoje piwo zyskao czarodziejskie zalety iniezrwnany smak na siedem nastpnych lat! Dzi mog wreszcie noc przespa spokojnie, co mi si od niepamitnych czasw ju nie zdarzyo. Przenocowaem zatem u Butterbura rozwaajc, gdzie si podziali jedcy; w Bree bowiem, o ile mogem si dowiedzie, dotychczas zauwaono tylko dwch. W cigu nocy wszake zdobyem$dalsze wieci. Piciu, jeli nie !wicej, zjawio si od zachodui przemkno niby huragan przez Bree rozwalajc bramy. Po dzi dzie tamtejsza ludno dry ze strachu i oczekuje koca wiata. Wstaem o brzasku i ruszyem za nimi. Pewnoci nie mam, lecz !wydaje mi si niewtpliwe, e #to byo tak: wdz skry si na poudnie od Bree, wysyajc dwch jedcw do tego miasteczka, a czterech pchnwszy do Shire. Jedni i drudzy, nie osignwszy celu ani w Bree, ani w Ustroni, wrcili do wodza z meldunkiemo porace, wskutek czego "aden z jedcw nie pilnowa chwilowo gocica, nad ktrymczuwali tylko szpiedzy. Wdz kaza zaraz kilku podwadnym ruszy na wschd, nie drog jednak, lecz n przeaj, sam !za z reszt oddziau cwaem pogna gocicem w wielkiej furii. Puciem si zawrotnym galopem ku Wichrowemu Czubowi i stanem tam przedzachodem soca drugiego dnia od wyjazdu z Bree, ale tamci mnie wyprzedzili. Zrazu cofnli si, wyczuwajc mj !gniew i nie wac si stawi %mi czoa, pki soce wiecio na niebie. Noc wszake !zbliyli si i oblegli mnie na szczycie, w krgu starych ruinAmon Sul. Przeyem tam cikie godziny. Takich byskawic i pomieni, jak owejnocy, nie widziano na Wichrowym Czubie od zamierzchych czasw, kiedy to zapalano na wzgrzu wojenne sygnay. O wicie wymknem si z okrenia i uciekem na !pnoc. Wicej nic zdziaa nie mogem. Nie sposb byo odnale ci, Frodo, wrd dzikich krain, a zreszt nie miaoby sensu szuka, skoro Dziewiciu nastpowao mi na pity. Musiaem zda wszystko na Aragorna. Miaem nadziej, e odcign chocia paru !jedcw od pogoni za tob i e dotr wczeniej do Rivendell, by std wysa ci odsiecz. Rzeczywicie czterech jedcw ruszyo moim tropem, wkrtce jednak !zawrcili zmierzajc, jak si !zdawao, w stron brodu. Bdco bd wyszo to wam na dobre, bo zamiast Dziewiciu, !tylko Piciu wzio udzia w nocnej napaci na wasz obz. Nadkadajc drogi, i to uciliwej, w gr brzegiem Szarej Wody, przez Wrzosowiska Etten, a pniej z powrotem ku poudniowi, dotarem w kocu tutaj. Szedem od Wichrowego Czubaniemal dwa tygodnie, konno bowiem nie mgbym si !przedosta przez gry i skaki"trollw, tote odesaem Gryfa"krlowi; zaprzyjaniem si z tym wierzchowcem serdecznie,wiem, e stawi si na wezwanie, gdybym go znw potrzebowa. Przybyem wic do Rivendell zaledwie o tydziewczeniej ni wy z "Piercieniem, ale na szczcie wieci o grocych wam niebezpieczestwach ju tutajdotary przede mn. Na tym, mj Frodo, kocz #swoj relacj. Elronda i reszt obecnych przepraszam, e si tak szeroko rozwiodem. Lecz po raz pierwszy zdarzyo si, e Gandalf nie dotrzyma obietnicy i nie stawi si na umwione miejsce i por. Uwaaem, e winien jestem usprawiedliwienie powiernikowi Piercienia z tak niezwykego wypadku. A wic caa historia,od pocztku do koca, zostaa opowiedziana. Zebralimy si tutaj wszyscy, #a Piercie jest wrd nas. Nie zbliylimy si jednak ani o krok od istotnego celu. Co zrobimy z Piercieniem? Zalega cisza. Potem odezwa si Elrond. - Za to nowina, e Saruman zdradzi - rzek - bo mu ufalimy i zna najtajniejsze sprawy naszej Rady. Niebezpieczna to rzecz zgbia sztuk wroga, choby w najlepszej intencji! Ale podobne zdrady i upadki znamy, niestety, z przeszoci. Najbardziej ze wszystkich zdumiaa mnie opowie Froda. Niewiele miaem do czynienia z !hobbitami, jeli nie liczy tu obecnego Bilba. Okazuje si, e Bilbo nie jest takim niezwykym wyjtkiem, jak sdziem dotychczas. wiat bardzo si zmieni od czasu, gdy po raz ostatni podrowaem zachodnimi szlakami. Upiory Kurhanw znamy pod rnymi imionami, o Starym "Lesie wiele syszelimy legend; to, co z niego po dzi dzie przetrwao, jest tylko resztkpnocnego skrawka dawnej puszczy; byy czasy, gdy wiewirka skaczc z drzewa na drzewo moga przewdrowa z miejsca, gdzie teraz ley Shire, do Dunlandu pooonego na zachd od Isengardu. Ongi podrowaem po tych okolicach i widziaem tam mnstwo strasznych i dziwnych rzeczy. Zapomniaemjednak o Bombadilu; jeli nie myl si, chodzi o tego samego cudaka, ktry krci si po lasach i grach przed wiekami, a wwczas ju by najstarszy wrd starcw. Nosi wtedy inne imi. Zwalimy go Iarwain Ben-adar, co znaczy: najstarszy i nie majcy ojca. Rne plemiona nazyway go zreszt rozmaicie: krasnoludy - Fornem, a ludzie z pnocy - Oraldem, inni jeszcze inaczej. Wielki to dziwak, lecz kto wie,czy nie naleao go wezwa na nasz Rad. - Nie przyszedby - rzek Gandalf. - Moe nie za pno jeszcze, by posa po Bombadila goca i uzyska jego pomoc? - spyta Erestor. - On, jak si zdaje, ma wadz nawet nad Piercieniem. !- Suszniej byoby powiedzie, e Piercie nad nim wadzy nie ma - odpar Gandalf. - Bombadil sam jest sobie panem.Nie moe jednak odmieni istoty Piercienia ani te unicestwi jego wadzy nad innymi. Zreszt Bombadil zamkn si w maym kraiku, ktrego granice sam wyznaczy, chocia nikt prczniego ich nie widzi. Moe czeka na inne czasy, w kadym razie nie chce si poza swoj dziedzin wychyla. - Za to w jej obrbie nic go, jak wida, nie przeraa - rzek Erestor. - Moe by si zgodzi wzi Piercie na przechowanie i w ten sposb unieszkodliwi go na zawsze. - Nie - odpar Gandalf - tego chtnie si nie podejmie. Zrobiby to moe, gdyby go wszystkie wolne plemiona wiata poprosiy, lecz nie zrozumiaby wagi zadania. Gdybymy powierzyli mu Piercie, prdko by o nim zapomnia, a prawdopodobnie wyrzuciby go nawet. Rzeczy tego rodzaju nie trzymaj si gowy Bombadila. Byby bardzoniepewnym powiernikiem, a to chyba rozstrzyga. - W kadym razie - powiedzia Glorfindel - przesyajc Bombadilowi "Piercie odroczylibymy tylko straszny dzie. Bombadil mieszka daleko std. Nie udaoby si zawie tam Piercienia niepostrzeenie, ktry ze szpiegw z !pewnoci by to wyledzi. A gdyby nawet si udao, Wadca Piercienia wczeniej "czy pniej wytropi kryjwk i"ca swoj potg skieruje nato miejsce. Czy Bombadil samotnie oparby si jego %potdze? Myl, e nie. Myl, e w kocu, jeli reszta wiata zostanie podbita, ulegnie take Bombadil. Ostatni - tak jak ongi by pierwszy. A wtedy zapanuje Noc. - Znam Iarwaina niemal tylko z"imienia - rzek Galdor - sdz !jednak, e Glorfindel ma racj.Nie w Tomie Bombadilu znajdziemy moc zdoln pokona naszego Nieprzyjaciela, chyba e t moc jest sama ziemia. Ale widzimy przecie, e Sauron umie drczy i niszczy nawet gry. Ile mocy zachowao si "po dzi dzie na wiecie, tyle jej skupia si tylko w nas, zebranych w imladris, wok Kirdana w Przystani i w Lorien.Czy jednak oni i my znajdziemy do siy, eby przeciwstawi si Nieprzyjacielowi, kiedy Sauron z kolei zaatakuje nas, zburzywszy wszystko inne na wiecie? - Ani mnie, ani tamtym - rzekElrond - nie starczy si. - Jeeli wic nie moemy przed wrogiem obroni "Piercienia si - powiedzia Glorfindel - pozostaj dwa sposoby, ktrych trzeba "sprbowa: wysa Piercie za Morze albo go zniszczy. - Lecz Gandalf objawi nam, iadna ze znanych nam sztuk nie zdoa zniszczy "Piercienia - odpar Elrond - ciza, ktrzy mieszkaj za Morzem, nie zgodz si go !przyj. Na szczcie czy na zgub, Piercie naley do #rdziemia. My, ktrzy po dzi dzie tu yjemy, musimy nim rozporzdzi. - A wic - rzek Glorfindel - rzumy go w odmt Morza, niech si stanie prawd Sarumanowe kamstwo. Teraz bowiem jasno rozumiemy, e nawet wwczas, gdy Saruman jeszcze uczestniczy w Radzie, noga jego staa ju na$bdnej ciece. Wiedzia, e Piercie nie przepad na zawsze, ale chcia, abymy w to uwierzyli, albowiem ju !wtedy zacz go poda dla siebie. Czsto wszake prawdaukrywa si pod paszczem kamstwa: na dnie Morza Piercie bdzie bezpieczny. - Nie na zawsze - odpar Gandalf. - W odmtach wd "yj rne stwory, a zreszt morza i ldy zmieniaj swoje granice. Nie jest za naszym zadaniem troska o jedno tylko lato ani o czas kilku ludzkich pokole, ani nawet o nasz #er wiata. Powinnimy dy do zaegnania groby raz na zawsze, choby nadzieja zdawaa si ponna. - Nie osigniemy tego celu na szlaku do Morza - powiedzia Galdor. - Jeeli powrt do Iarwaina uznalimy za nazbyt niebezpieczny, jeszcze groniejszy byby teraz bieg ku Morzu. Serce mi szepce, e Sauron, skoro si dowie o ostatnich wydarzeniach, bdzie nas wypatrywa na zachodnich szlakach. A dowie si wkrtce. Dziewiciu stracio swoje rumaki, to prawda, lecz dziki temu nie zyskamy nic prcz krtkiego !wytchnienia, pki jedcy nie znajd nowych, jeszcze ciglejszych wierzchowcw. Jedynie zachwiana potga Gondoru stoi dzi midzy nim azwyciskim pochodem wzdu wybrzey na pnoc. A jeli Sauron nadcignie i osaczy biae wiee oraz przystanie, zamknie si dla elfw droga ucieczki przed rosncym cieniem, ktry zalegnie rdziemie. - Nieprdko wrg wyruszy w ten zwyciski pochd - rzek Boromir. - Gondor si chwieje, powiadasz. Ale jeszcze trwa, anawet u schyku swej potgi ma jeszcze wielk si. !- Lecz strae Gondoru ju dzinie zdoay zagrodzi drogi Dziewiciu - odpar Galdor. - "Nieprzyjaciel moe te znaleinne drogi, nie strzeone przez Gondor. - Zatem - rzek Erestor - mamy do wyboru tylko dwa sposoby, jak susznie mwi $Glorfindel: albo ukry Piercie na wieki, albo go zniszczy. Oba wszake przerastaj !nasze siy. Kt t szarad rozwie? - Nikt z tu obecnych - z powag odpar Elrond. - A w kadym razie nikt nie zdoa przepowiedzie, co nas czeka,jeli wybierzemy jeden z tych sposobw. Lecz zdaje mi si jasne, ktr drog i powinnimy. Szlak na zachd jest z pozoru atwiejszy. !Dlatego wanie musimy si go wyrzec. Bdzie obstawiony. Zbyt wiele razy elfy uciekay t drog. Dzi, w tej najciszej potrzebie, przystoi nam droga najtrudniejsza, nieprzewidziana. W niej nasza !nadzieja... jeeli jeszcze wolnomie nadziej. Trzeba i prosto w paszcz niebezpieczestwu: do Mordoru. Trzeba Piercie cisn w Ogie. Znowu zapado milczenie. Nawet pod dachem tego jasnego domu, nawet patrzc w soneczn dolin pen szumu rdlanej wody Frodo czu w sercu miertelne "ciemnoci. Boromir poruszy sii Frodo spojrza na niego: rycerz krci w palcach !ogromny rg i marszczy czoo.Wreszcie si odezwa: - Nie mog tego wszystkiego poj. Saruman jest zdrajc, czy jednak nie mia przebyskw mdroci? Dlaczego mwimy wci o ukryciu albo zniszczeniu Piercienia? Dlaczego nie powiemy sobie, e Wielki Piercie wpad nam w rce, aby nas wesprze w najwikszej potrzebie? Majc jego potg, Wolni Wadcy Wolnych mogliby niechybnie "pokona Nieprzyjaciela. Myl, !e on tego wanie najbardziej!si lka. Ludzie z Gondoru s waleczni, nigdy si nie poddadz, lecz przemoc wroga moe ich zmiady. Mstwu !trzeba siy i ora. Nieche Piercie bdzie naszym orem, jeeli ma t moc, ktr mu przypisujecie. Wemy go sobie i ruszajmy miao po zwycistwo. - Niestety! - odpar Elrond. - Nie moemy uy Piercienia Wadzy. Wiemy to a nazbyt dobrze. Jest wasnoci Saurona, jego, wycznie jego dzieem, na wskro zym. Moc Piercienia, Boromirze, tak jest wielka, e nikt nie moe nim rozporzdza wedle swojej woli, chyba tylko ten, kto i bez niego mia wasn moc. Ale tym, co j maj, Piercie grozi jeszcze okrutniejszym niebezpieczestwem. Ju samach posiadania go upadla serce. Pomyl o Sarumanie. Gdyby ktry z Mdrcw z pomoc Piercienia i dziki swej sztuce obali wadz Mordoru, sam zasiadby na tronie Saurona i ujrzelibymy nowego pana Ciemnoci. Oto jeden wicej powd, dla ktrego trzeba Piercie zniszczy, pki bowiem istnieje na wiecie, pty groba wisi nawet nad Mdrcami. Nic nie jest ze na pocztku. Sauron sam nie zawsze by zy. Lkam si odesa Piercie do jakiejkolwiek kryjwki. Nie wzibym go za adn cen, by uy jego potgi. - Ani ja - rzek Gandalf. Boromir patrza na nich z powtpiewaniem, lecz skoni gow. - Niech tak bdzie - powiedzia. - A wic Gondor musi zaufa takiej broni, jakposiada. Moe Miecz-ktry-zosta-zamany #odeprze nawa, jeli rka, co nim wada, odziedziczya nie tylko ten or, lecz take mstwo krlw wrd ludzi. "- Kt to wie? - rzek Aragorn.- Ale przyjdzie dzie, e poddamy j prbie. - Oby ten dzie nie kaza nam czeka na siebie zbyt dugo - !odpar Boromir. - Nie prosiem o pomoc, lecz bardzo jaj nam potrzeba. Dodaaby nam otuchy myl, e inni take !walcz wszystkimi siami, jaki im s dane. - A wic nabierzcie otuchy - powiedzia Elrond. - S na wiecie inne potgi i krlestwa, o ktrych nic nie wiecie, bo s przed wami ukryte. Wielka Anduina przepywa przez wiele krajw,nim dobiegnie do Argonath i dobram Gondoru. - A jednak byoby moe dla wszystkich lepiej - odezwa si krasnolud Gloin - gdyby wszystkie siy zjednoczyy si, a moc kadego ze sprzymierzecw posuya wsplnym poczynaniom. S !moe inne piercienie, nie tak zdradzieckie, ktrych by mona uy w naszej sprawie. Siedem jest straconych dla nas, chyba e Balin odnalaz piercie Throra, ostatni z em jego si do cna. 0 rkPLKsjk&k{AgB(; cRe) r ce*-* cf+W"y!{f,% cf-0 cf.;#bgSiedmiu, ten, o ktrym such "zagin, odkd Thror poleg w Morii. Mog wam teraz wyznaprawd: prcz innych pobudek wanie nadzieja na odszukanie tego Piercienia skonia Balina do odejcia spod gry. - Balin nie znajdzie w Morii !Piercienia - rzek Gandalf. - Thror da go synowi swojemu !Thrainowi, lecz Thrain nie mgprzekaza dziedzictwa Thorinowi, bo wrd tortur w Dol Guldur wydarto mu Piercie. Zjawiem si za pno. "- Biada, biada! - zawoa Gloin.- Kiedy wybije dla nas godzina pomsty? Ale zostay jeszcze Trzy. Co si dzieje z trzema piercieniami elfw? !Byy to, jak syszaem, bardzo!potne piercienie. Czy elfy ich nie przechoway? Trzy piercienie take przed wiekami zrobi nie kto inny, lecz Czarny Wadca. Czy te Trzy s bezczynne? Widz tu dostojne elfy. Moe zechc miodpowiedzie. Elfy jednak milczay. - Czy nie suchae moich !sw, Gloinie? - odezwa si !Elrond. - Trzech piercieni nie zrobi ani nawet nigdy nie dotkn Sauron. Lecz nie wolnoo nich mwi. W tej godzinie zwtpienia pozwol sobie rzec"tylko tyle: trzy piercienie nie s bezczynne. Nie zostay jednak stworzone, by suy jako or w wojnie i dla podbojw. Takiej mocy im nie dano. Ci, ktrzy je wykuli, pragnli nie potgi, nie wadzy, nie bogactw - lecz rozumu, umiejtnoci, sztuki twrczej, sztuki gojenia ran, aby wszystkie rzeczy na ziemizachowa od skazy. Elfy rdziemia osigny to w pewnej mierze, jakkolwiek nie bez ofiar. Lecz wszystko, co sprawili ci, ktrzy rozporzdzali trzema "piercieniami, obrcioby si przeciw nim, a serca ich oraz myli zostayby przed Sauronem odsonite - gdyby Nieprzyjaciel odzyska Jedyny Piercie. A wtedy #aowalibymy, e istniay na wiecie trzy piercienie! Sauron dy do zapanowania nad nimi. - A co si stanie, jeli Piercie Wadzy bdzie zniszczony, tak jak radzisz? -spyta Gloin. - Nic pewnego nie wiemy - ze smutkiem rzek Elrond. - !Niektrzy z nas ufaj, e trzypiercienie, nigdy przez Saurona nie dotknite, wyzwol si wwczas, a ich #waciciele bd mogli uleczyrany, zadane wiatu przez Nieprzyjaciela. Moliwe jednak,e Trzy po znikniciu Jedynego strac swoj moc, awwczas wiele piknych rzeczy zganie i pjdzie w zapomnienie. Ja tak sdz. - Mimo to wszystkie elfy zgadzaj si na ryzyko - !powiedzia Glorfindel - jeeli za t cen mona zama potg Saurona i na zawsze uwolni wiat od strachu przed tyrani. - A wic wracamy znw do tego, comy powiedzieli: Piercie trzeba zniszczy - rzek Erestor. - Lecz nie !zbliylimy si jeszcze ani o krok do celu. Czy starczy nam si, by dotrze do Ognia, w ktrym Piercie zosta wypalony? To droga rozpaczy. Powiedziabym: droga szalestwa - gdyby mi tego nie wzbrania wzgld na mdro Elronda, z dawna wyprbowan. - Rozpacz? Szalestwo? - !odezwa si Gandalf. - Nie, to nie rozpacz, bo rozpacza mog tylko ci, ktrzy przewiduj koniec i nie maj co do niego adnych wtpliwoci. Ale my nie wiemy, jaki bdzie koniec. Mdro kae ugi si przed koniecznoci, jeli po rozwaeniu wszystkich innych drg ta jedna okazuje si nieuchronna, jakkolwiek moe si to wyda szalestwem komu, kto udzi si zwodnicz nadziej. A wic niech szalestwo posuy nam za paszcz i osoni nas przed wzrokiem Nieprzyjaciela! On bowiem jest bardzo mdry i !way kade dbo na szalachswojej chytroci. Nie zna jednak innej miary jak dza wadzy i wedle niej sdzi wszystkie serca. Do jego umysu nie znajdzie dostpu !myl, e kto odrzuca pokus wadzy i e, majc w rku Piercie, dy do jego zniszczenia. Jeli do tego bdziemy zdali, zmylimy rachuby Saurona. - Przynajmniej na jaki czas -"rzek Elrond. - Wstpi na t drog musimy, lecz bdzie bardzo trudna. I nie zaprowadzi nas po niej daleko #ani mdro, ani sia. Lecz takwanie najczciej bywa z czynami, ktre obracaj koa wiata: dokonuj ich mae rce, na maych spada ten obowizek, gdy oczy wielkich zwrcone s w inn stron. - Do, do, mistrzu Elrondzie! - zawoa niespodzianie Bilbo. - Moesz ju nic wicej nie dodawa. Jasne jak soce, do czego zmierzasz. Bilbo, niemdry hobbit, zapocztkowa ca "spraw, nieche wic Bilbo j zakoczy... albo sam zginie. Byo mi tu bardzo przyjemnie idobrze si pracowao nad ksik. Jeli chcecie !wiedzie, wanie ju pisz ostatnie kartki. Obmyliem take zakoczenie: i odtd y szczliwie a po kres swoich dni. To doskonae !zamknicie caej historii, nic nie szkodzi, e przede mn !inni ju si nim posugiwali. "Teraz bd musia je zmieni, skoro nie ma widokw, by si te sowa sprawdziy. Zreszt przybdzie oczywicie kilka %rozdziaw... jeeli przeyj i zdoam je dopisa. Okropnie kopotliwe! Kiedy mam wyruszy w drog? Boromir patrza ze zdumieniem na Bilba, miech jednak zamarmu na ustach, gdy spostrzeg, e wszyscy inni spogldaj nasdziwego hobbita z wielkim szacunkiem. Tylko Gloin umiechn si, ale ten umiech wypyn z dawnych wspomnie. - Oczywicie, mj kochany Bilbo - powiedzia Gandalf - gdyby to ty naprawd zapocztkowa ca spraw, mona by od ciebie wymaga, !by j zakoczy. Ale dobrze !wiesz ju dzisiaj, i nikt nie moe sobie roci pretensji, e to on jest sprawc wielkichzdarze; bohater odgrywa w nich tylko skromn rol. Nie kaniaj si! Prawda, nie przypadkiem uyem tego sowa, nie wtpimy te, e mimo artobliwego tonu twoja przemowa wyraaa bardzo szlachetn gotowo. Lecz taki czyn przekraczaby twoje#siy, mj Bilbo. Piercie nie moe wrci do ciebie. !Przeszed w inne rce. Jeeli chcesz mojej rady, powiem ci, e twoja rola jest skoczona, zostaje ci tylko zadanie kronikarza. Dokocz swojej ksigi i nie zmieniaj zakoczenia. Wolno mie nadziej, e bdzie ono zgodne z prawd. Przygotuj si jednak do napisania drugiego tomu, gdy wysacy powrc. Bilbo rozemia si. - Nigdy w yciu nie dae mi przyjemniejszej rady - rzek. -Poniewa jednak wszystkie twoje przykre rady wyszy mi na dobre, mam pewne !wtpliwoci, czy ta mia rada !nie okae si za w skutkach. Ale to prawda, e ju by mi nie starczyo ani si, ani szczcia, by si zajmowa $Piercieniem. On urs, a ja siskurczyem. Powiedz mi jeszcze, o kim mylae, mwic: wysacy? - O wysacach, ktrych wyprawimy z Piercieniem. - Oczywicie. Ale kogo wyprawimy? Myl, e o tym wanie ma nasza Rada rozstrzygn i e nic innego nie ma ju do roztrzsania. Elfy umiej y samym gadaniem, a krasnoludy s bardzo wytrzymae, ja wszake jestem tylko starym hobbitem i w poudnie lubi cos przegry. Czy moecie zaraz wymieni nazwiska? Czyte pogadamy o tym pniej, po obiedzie? Nikt mu nie odpowiedzia. Dzwon wydzwoni poudnie. Lecz i wtedy nikt si nie odezwa. Frodo spojrza wkoo, nikt jednak nie patrzana niego. Caa Rada, spuciwszy oczy, zatona w gbokiej zadumie. Froda ogarn strach, jak gdyby za chwil mia usysze jaki okropny wyrok, ktrego od dawna si spodziewa, "daremnie udzc si nadziej, e jednak nigdy nie zapadnie. W sercu wezbrao mu ogromnepragnienie odpoczynku i spokojnego ycia u boku Bilba w Rivendell. Wreszcie amic si z sob przemwi i ze zdumieniem usysza z wasnych ust sowa, jakby jego sabiutkim gosem kto inny wyraa swoj wol: - Ja pjd z Piercieniem, chocia nie znam drogi. !Elrond podnis oczy na niego ito spojrzenie, nieoczekiwanie przenikliwe, przeszyo mu serce. - Jeeli dobrze zrozumiaem wszystko, co tu syszelimy - powiedzia Elrond - zadanie tobie jest przeznaczone, mj !Frodo. Jeeli ty nie znajdziesz drogi, nikt jej nie znajdzie. Wybia wasza godzina, hobbiciz cichych pl Shireu budz si, eby wstrzsn twierdzami i radami monych. "Kto spord Mdrcw mg to przewidzie? Spytam raczej: kto z nich, bdc Mdrcem, #mgby mie nadziej, e si tego dowie, nim wybije godzina? Ale to cikie "brzemi. Tak cikie, e nikt !nie omieliby si kogo nim obarczy. Ja te na ciebie tego brzemienia nie skadam. Jeeli jednak wemiesz je dobrowolnie, powiem ci, e postpujesz susznie. A gdyby nawet zebrali si wszyscy dawni przyjaciele elfw, Hador!i Hurin, i Turin, i Beren, tobie naleaoby si miejsce w ich gronie. - Ale chyba nie wylesz go zupenie samego, mistrzu? - krzykn Sam, niezdolny duej si hamowa, wyskakujc z kta, w ktrym siedzia milczkiem. - Nie, tego nie zrobi! - !odpar Elrond zwracajc si do Sama z umiechem. - jeeli niekto inny, ty pjdziesz z nim. Okazao si, e nie sposb was rozczy, nawet gdy Frodo jest wezwany na tajn narad, na ktr ciebie nie proszono. Sam usiad czerwienic si i mruczc pod nosem. - adnego piwa nawarzylimy sobie, panie Frodo! - powiedzia kiwajc gow. Rozdzia 3 Piercie rusza na poudnie Nieco pniej tego samego dnia hobbici zebrali si we wasnym gronie w pokoju Bilba.Merry i Pippin wybuchnli oburzeniem na wie, e sam "zakrad si na Rad i e jego wybrano na towarzysza Froda. - To jaskrawa niesprawiedliwo! - owiadczy Pippin. - Zamiast go wyrzuci za drzwi i oku wkajdany, Elrond nagrodzi go za t bezczelno! - Nagrodzi? - rzek Frodo. - Nie wyobraam sobie sroszej kary. Nie zastanowie si chyba, Pippinie. Wyrok, skazujcy na beznadziejn wypraw, uwaasz za nagrod? A jeszcze wczoraj #marzyo mi si, e dopeniem !obowizku i bd teraz mg odpoczywa tutaj przed dugie dni, moe nawet zawsze. - Wcale ci si nie dziwi - rzek Merry. - Nie yczybym ci tego rwnie. Ale my Samowizazdrocimy, nie tobie. Skoro ty i musisz, dla kadego z nas bdzie sroga kar !pozosta, choby i w Rivendell.!Przebylimy razem dug drogi niejedn cik chwil. Chcemy dalej z tob wdrowa. #- Ot to! - zawoa Pippin. - My, hobbici, powinnimy i bdziemy trzyma si razem! Pjd z tob, chyba e mnie na acuch wezm. Zreszt trzeba, eby by w kompanii kto z olejem w gowie. - No, w takim razie na ciebie pewnie wybr nie padnie, Peregrinie Tuku! - powiedzia Gandalf zagldajc przez okno, niewiele nad ziemi wzniesione. - Ale nie macie jeszcze powodu do zmartwienia. Nic dotychczas nie zostao ostatecznie postanowione. - Nic nie zostao postanowione? - krzykn Pippin. - Cecie wy robili przez ten cay czas? Siedzielicie zamknici przez tyle godzin! !- Mwilimy - odpar Bilbo. - Bardzo duo mielimy sobie do powiedzenia i dla kadego znalazo si co nowego. nawet dla starego Gandalfa. Mam na myli wiadomoci o Gollumie, ktre przywiz Legolas. Gandalf omal pod sufitnie podskoczy, ledwie si powstrzyma. "- Mylisz si - odpar Gandalf. -Jeste roztargniony. T wiadomo ju wczeniej syszaem od Gwaihira. Jeli chcesz wiedzie prawd, to jedynej niespodzianki dostarczylicie wy dwaj: ty i !Frodo, a jedyn osob, ktrej to nie zaskoczyo, byem wanie ja. - W kadym razie - rzek Bilbo- nie postanowiono jeszcze nic prcz tego, e zadanie mawykona nieborak Frodo i Sam.Od pocztku obawiaem si, "e do tego dojdzie, jeli moj kandydatur Rada odrzuci. Ale #myl, e Elrond doda im licznkompani, niech tylko wrc zwiadowcy. Czy ju wyruszyli, Gandalfie? - Tak - odpar Czarodziej. - Kilku ju wyprawiono, a jutro pjdzie reszta. Elrond wysya %elfy, ktre nawi czno ze Stranikami, a moe te z plemieniem Thranduila w Mrocznej Puszczy. Aragorn poszed z synami Elronda. Trzeba dobrze przetrzsn !ca okolic w promieniu wielumil, nim podejmiemy jakie kroki. Pociesz si, Frodo! Prawdopodobnie zostaniesz tu jeszcze do dugo! !- Aha! - mrukn pospnie Sam.- Bdziemy zwleka, a zima nadejdzie. - Na to nie ma rady - powiedzia Bilbo. - Troch w tym twojej winy, Frodo, mj chopcze! Czemu upare si doczeka moich urodzin? Nie mog si powstrzyma od uwagi, e je uczcie w "sposb do szczeglny. Ja niewybrabym akurat tego dnia na wpuszczenie kuzynki Lobeliido naszego domu! No, ale stao"si. Teraz nie sposb marudzi do wiosny, chocia z drugiej strony nie pucimy ci w drog, pki nie zbierzemy wieci. Gdy w zimie noc szczypie mrz, Gdy kamie pka, skrzypi wz,Gdy drzew bezlistnych trzask wrd mgy, To znak, e w puszczy hula Zy. %- Boj si, e taki wanie los ci przypadnie! #- Ja si te tego boj - rzek Gandalf. - Nie bdziemy mogli wyruszy, pki zwiadowcy nie przynios dokadnych wiadomoci o jedcach. - Mylaem, e zginli w powodzi - odezwa si Merry. - Nie tak atwo zniszczy Upiory Piercienia - odpar Gandalf. - Tkwi w nich moc ichwadcy, pki on jest silny, pty i one nie zgin. Mamy !nadziej, e straciy konie i "zewntrzn powok, wic s chwilowo mniej grone; trzeba si jednak co do tego upewni.Tymczasem staraj si zapomnie o troskach, mj Frodo. Nie wiem, czy zdoam ci"jako pomc, ale szepn ci cona ucho. Kto tu wspomnia, e na t wypraw przydaby si towarzysz z olejem w gowie. Mia racj! Tote myl, e pjd z wami. Frodo z takim entuzjazmem #przyj t nowin, e Gandalf zeskoczy z parapetu okna, naktrym siedzia, i zdjwszy "kapelusz ukoni si hobbitowi.- Powiedziaem: myl, e "pjd. Nie licz jeszcze na nic. W tej sprawie rozstrzygajcy #gos bdzie mia Elrond i twj !przyjaciel Obieywiat. Ale to mi przypomina, e trzeba z Elrondem pogada. Musz wic was na razie poegna. - Jak mylisz? Dugo mi tu pozwol zabawi? - spyta Frodo wuja po odejciu Gandalfa. - Nie mam pojcia. W Rivendellnie umiem liczy dni - #odpowiedzia Bilbo. - Myl, edo dugo. Zdymy si !nagada. A moe by zechcia pomc mi w pracy nad ksiki w przygotowaniach do "drugiego tomu? Obmylie ju jakie zakoczenie? - Owszem, nawet niejedno, ale wszystkie niewesoe - odpar Frodo. "- To na nic! - zawoa Bilbo. - !Ksiki powinny koczy si dobrze. A jak by ci si podobao takie zdanie: Odtdustatkowali si i zawsze ju yli szczliwie wszyscy razem. !- Bardzo pikne, oby si tylko sprawdzio! - rzek Frodo. - Ach! - westchn Sam. - Ale !gdzie osid? Czsto si nad tym zastanawiam. Czas pewien hobbici rozmawiali i myleli jeszcze o przebytej drodze i o niebezpieczestwach, jakie nanich czyhaj, lecz dolina Rivendell taki miaa urok, e wkrtce wszystkie strachy i niepokoje ulotniy si z ich umysw. Nie zapominali o !przeszoci, dobrej czy zej, ale stracia ona wadz nad ich teraniejszym yciem. Pokrzepili si na zdrowiu i nabrali otuchy, cieszyli si kadym dniem, rozkoszowali dobrym jadem, miymi pogawdkami, piknymi "pieniami. Tak pyny dni, a kady ranek wstawa pogodny,kady za wieczr zapada bezchmurny i chodny. Lecz jesie szybko przemijaa; !stopniowo zoty blask powia i srebrnia, ostatnie licie spaday z nagich ju drzew. Od Gr Mglistych dmucha ku wschodowi zimny wiatr. Noc na niebie ksiyc pcznia na. 0 rkPLKsjk&k{A/pR cg0 cg1 cKh2!F ch3, ci46Ktitak, e mniejsze gwiazdy umykay przed nim. Tylko jedna byszczaa czerwono tu nad poudniowym widnokrgiem, a kiedy ksiyc"znw zacz male, rozpalaa si co noc jaskrawiej. Frodo widzia j ze swego okna, tkwic w gbi firmamentu, ponc niby czujne oko nad lasem, ktry si cign wzdu krawdzi doliny. Niemal dwa miesice przebywali hobbici w domu Elronda, min listopad zabierajc z sob ostatnie "lady jesieni, a grudzie mia si ju ku kocowi, kiedy zwiadowcy zaczli wreszcie ciga z powrotem. Jedni z nich dotarli na pnoc a powyej rde Szarej Wody na Wrzosowiska Etten; inni byli na zachodzie i z pomoc Aragorna oraz Stranikw przeszperali okolic dolnego biegu tej rzeki a po Tharbad,gdzie Pnocny Gociniec przecina j pod ruinami miasta. Wielu udao si na !wschd i poudnie; niektrzy z!nich przez gry dostali si do Mrocznej Puszczy, paru za wspio si na przecz do "rde rzeki Gladden i zeszo po drugiej stronie do Dzikiej Krainy, by przez Pola Gladden dotrze a do starej siedziby Radagasta w Rhosgobel. Radagasta jednak nie zastali i "wrcili przez wysok przecz zwan Schodami Dimrilla. Synowie Elronda, Elladan i Elrohir, przybyli do domu ostatni; zawdrowali daleko wzdu Srebrnej yy do dziwnego kraju, lecz nikomu !prcz Elronda nie chcieli zda sprawy z wynikw podry. Wysacy nigdzie nie widzieli jedcw ani innych sug Nieprzyjaciela i nic o nich nie usyszeli. Nawet od orw z Gr Mglistych nie dowiedzieli si adnych nowin. O Gollumie such zagin. Wilki jednak nadal si gromadziy i zapuszczay na owy daleko w!gr Wielkiej Rzeki. Woda tu za brodem wyrzucia trzy martwe czarne rumaki. Na skalnych progach niej odnaleziono trupy piciu innych oraz dugi czarny !paszcz, pocity i zgnieciony. Innych ladw Czarnych Jedcw nie wytropiono i nigdzie nie czuo si ich !obecnoci. Mona by pomyle,!e zniknli z krain pnocy. - A wic przynajmniej o omiu spord Dziewiciu dowiedzielimy si czego - rzek Gandalf. - Nie naley zbyt pochopnie wyciga wnioskw, sdz jednak, e !wolno nam ywi nadziej, i !Upiory Piercienia rozpierzchy!si i kady na wasn rk musia wraca jak mg do swego wadcy, do Mordoru, odarty z widomej powoki i osaby. Jeeli tak jest, zyskujemy troch czasu, nim wznowi pocig. Nieprzyjaciel ma oczywicie wicej sug, lecz ci musieliby przewdrowaszmat drogi do granic !Rivendell, eby tu podj nasztrop. A jeeli bdziemy ostroni, nie tak atwo go odnajd. Lecz nie wolno nam zwleka. Elrond wezwa hobbitw do siebie. Powanie spojrza Frodowi w oczy. !- Ju czas! - rzek. - Jeeli "Piercie w ogle ma ruszy w drog, nie mona czeka !duej. Ci wszake, ktrzy z "nim pjd, nie powinni liczy, e w tym zadaniu wesprze ich or albo sia. Musz si zapuci w kraj nieprzyjacielski, z dala od wszelkiej pomocy. Czy podtrzymujesz swoje przyrzeczenie i jeste gotw nie Piercie? !- Tak - odpar Frodo. - Pjd wraz z Samem. - Nie mog ci wiele pomc, nawet rad - rzek Elrond. - Nie umiem przewidzie wszystkiego, co ci spotka w tej drodze, i nie wiem, w jaki !sposb bdziesz mg wykona swoje zadanie. Cie sign ju podny gr i rozszerza si wci docierajc do brzegw Szarej Wody. A to, co!dzieje si w jego zasigu, jestdla mnie nieprzeniknione. Spotkasz wielu wrogw, jawnych i zamaskowanych, i to w chwili, gdy si najmniej bdziesz tego spodziewa. Rozel gocw i w miar monoci zawiadomi !wszystkich przyjaci, ktrychmam po wiecie. Lecz wszdziewkoo tyle jest teraz niebezpieczestw, e pewnie nie wszyscy moi wysannicy dotr do celu, a niektrzy moe nie zdoaj ci wyprzedzi. Dobior ci towarzyszy podry, o ile !oczywicie zgodz si i z tob i jeli nic im nie przeszkodzi. Druyna powinna by nieliczna, bo caa nadzieja w popiechu i tajemnicy. Gdybym nawet rozporzdza zbrojnym zastpem elfw, jak za Dawnych Dni, nie przydaoby si to na wiele, przeciwnie, zbudzioby tylko czujno potg Mordoru. Towarzyszy Piercienia bdzie dziewiciu: Dziewiciu Piechurw przeciw Dziewiciu Jedcom. Z tob i twoim wiernym sug pjdzie Gandalf, to bowiem bdzie Czarodzieja najwiksze dzieo, moe nawet uwieczenie trudw caego ycia. Poza tym bd w druynie przedstawiciele wszystkich wolnych plemion wiata: elfw,"krasnoludw i ludzi. A wic elf Legolas i krasnolud Gimli, syn Gloina. Obaj zgodzili si towarzyszy ci przynajmniej do przeczy w grach, a moe i dalej. Z ludzi pjdzie Aragorn, syn Arathorna, poniewa Piercie Isildura jemu jest najbliszy. - Obieywiat! - krzykn Frodo. - Tak - umiechn si Aragorn. - Prosiem, by mi pozwolono znw biec w wiat z tob, Frodo. - Sam bym cie o to prosi - "rzek Frodo - ale sdziem, ewybierasz si z Boromirem do Minas Tirith. - Wybieram si rzeczywicie -!odpar Aragorn. - Miecz, ktry by zamany, trzeba przeku, nim rusz na wojn. Ale mamy wspln drog przez kilkaset mil. Dlatego Boromir take przyczy si do twojej druyny. To czowiek wielkiego mstwa. - Brakuje wic dwch jeszcze - powiedzia Elrond. - Zastanowi si nad ich wyborem. Znajd z pewnoci wrd moich domownikw odpowiednich dla ciebie towarzyszy. - Ale wtedy dla nas zabrakniemiejsca! - krzykn z rozpacz Pippin. - Nie chcemyzosta, jeli Frodo idzie. Chcemy i razem z nim! - Nie rozumiecie i nie wyobraacie sobie, czym bdzie ta wyprawa - rzek Elrond. - Frodo take nie wie - odezwa si Gandalf niespodziewanie stajc po stronie Pippina. - Nikt z nas jasno tego sobie nie wyobraa.Prawd powiedziae, Elrondzie: gdyby ci hobbici rozumieli niebezpieczestwo, nie mieliby odwagi wyruszy przeciw niemu. Ale pragnliby i albo przynajmniej pragnliby mie odwag, wstydziliby si i cierpieli. Myl, Elrondzie, e w tej sprawie lepiej zawierzy !szczerej przyjani ni wielkiejmdroci. Gdyby nawet wczy do druyny tak dostojnego elfa jak Glorfindel, nie mgby on zdoby Czarnej Wiey ani utorowa drogi do Wielkiego Ognia si, ktr rozporzdza. - Wakie to sowa - odpar Elrond - lecz mam pewne wtpliwoci. Shire, jak si obawiam, moe si znale w niebezpieczestwie. Zamierzaem tych dwch hobbitw odesa, eby ostrzegli swoich rodakw i "przedsiwzili rodki, zgodne zmiejscowymi obyczajami, by kraj zabezpieczy. W kadym razie modszego z nich, Peregrina Tuka, zatrzymam. Serce we mnie si wzdraga przed myl, by ten modzik mia i z wami. - A wic zamknij mnie, Mistrzu, w wizieniu albo zwizanego w worku odelij dodomu - zawoa Pippin - bo uprzedzam ci, e pobiegn za druyn! - Nieche wic bdzie twoja wola. Pjdziesz z Frodem - rzek Elrond z westchnieniem. - Teraz mamy dziewiciu wybranych. Za tydzie druynamusi wyruszy. Patnerze elfw przekuli na nowo miecz Elendila. Na ostrzuwyryli siedem gwiazd midzy ksiycem w nowiu a promienistym socem, wok za mnstwo znakw runicznych, bo Aragorn, syn Arathorna, szed walczy na pogranicze Mordoru. Miecz, znw cay, jania penym blaskiem: w socu rozbyskiwa szkaratem, w powiacie miesicznej zimn !biel, a kling mia ostr i hartown. Aragorn obdarzy gonowym imieniem: Anduril - Pomie Zachodu. Aragorn i Gandalf przechadzali si razemlub przesiadywali rozmawiajc o podry i niebezpieczestwach, ktre wniej mogli spotka; rozpatrywali te mapy, opatrzone wielu napisami i runami, oraz stare kroniki, zachowane w domu Elronda. Frodo niekiedy przebywa z nimi, lecz zdawa si we wszystkim na ich mdro i spdza moliwie najwicej czasu z Bilbem. W tych ostatnich dniach hobbici suchali w kominkowej Sali rnych opowieci; tu !usyszeli midzy innymi ca histori Berena i piknej Luthien, i Wielkiego Klejnotu. Za dnia wszake, podczas gdy#Merry i Pippin krcili si to tu,to tam, Froda i Sama mona byo najczciej zasta w pokoiku Bilba. Stary hobbit czyta im wybrane rozdziay "swojej ksiki (wci jeszcze,jak si zdawao, dalekiej od ukoczenia) albo urywki wierszy, niekiedy te robi zapiski z przygd Froda. Rankiem ostatniego dnia, kiedy Frodo by sam z Bilbem, stary hobbit wycign spod ka drewnian skrzynk. "Podnis wieko i zacz w niej szpera. - Oto twj miecz - !powiedzia. - Ale jest zamany,jak wiesz. Wziem go na przechowanie, lecz zapomniaem spyta patnerzy, czy mog go !naprawi? Teraz ju za pno, przyszo mi wiec na myl, e !moe by chcia mie ten, co? I wyj ze skrzynki mieczyk w starej, wytartej skrzanej pochwie. Doby go z pochwy, przetar polerowane, dobrze utrzymane ostrze, ktre zawiecio niespodzianie zimnym blaskiem. Frodo przyj dar z wdzicznoci. - Mam tu co jeszcze - powiedzia Bilbo wyjmujc !zawinitko, ktre zdawao sibardzo cikie w stosunku do swych maych rozmiarw. Rozwin kilka zwojw starego#sukna i podnis w gr ma kolczug sporzdzon z gstoplecionej siatki, gitkiej niemal jak ptno, lecz $twardszej nili stal. Lnia nibysrebro w ksiycowej powiacie, a wysadzana bya drogimi kamieniami. By do niejtake pas z pere i krysztaw. - Pikna, prawda? - spyta Bilbo obracajc kolczug pod "wiato. - I bardzo uyteczna. To moja krasnoludzka zbroja, dar Thorina. Odebraem j z muzeum w Michel Delving przedopuszczeniem domu i zapakowaem midzy bagae. Wziem z sob wszystkie pamitki z wyprawy, z !wyjtkiem Piercienia. Ale nie spodziewaem si, bym mia !sposobno uywa kolczugi, ateraz nie jest mi ju wcale potrzebna, chyba na to, eby czasem oczy nacieszy. Noszc j, nie czuje si niemal ciaru. "- Wygldabym w tym... myl, e wygldabym nieco dziwacznie - rzek Frodo. - To samo i ja mwiem - powiedzia Bilbo. - Ale nie przejmuj si wygldem. Moeszzreszt nosi kolczug pod !wierzchnim ubraniem... Suchaj! Powiem ci co, ale niech to zostanie midzy nami. Bd o wiele spokojniejszy wiedzc, e nosisz t zbroj. Mam !wraenie, e od niej odbiyby si nawet sztylety Czarnych !Jedcw - doda ciszajc gos. - Dobrze wic, wezm j - odpar Frodo. Bilbo sam ubra go w kolczug i zawiesi mu deko u pasa. Potem Frodo woy na to wszystko swoje stare, zniszczone spodnie, bluz i kurtk. - Wygldasz jak kady hobbit - rzek Bilbo. - Ale jest w "tobie co wicej, niby si z pozoru wydawao. Niech ci szczcie sprzyja! Odwrci "si i patrzc w okno usiowa zanuci jak melodi. - Brak mi sw, eby ci !podzikowa, ja by naleao, za te dary i za wszystkie lata dobroci dla mnie - powiedzia Frodo. !- Nawet nie prbuj! - zawoa stary hobbit i okrciwszy si na picie trzepn Froda po opatce. - Aj! - krzykn. - Teraz jeste za twardy na takie karesy. No, ale to ju tak jest: hobbici musz si trzyma razem, a Bagginsowie tym bardziej. Nie wymagam od ciebie w zamian niczego, !prcz ostronoci. Uwaaj na #siebie i staraj si przywie z podry jak najwicej nowin, a take zapamitaj wszystkie stare pieni i legendy, jakie posyszysz. Bd pracowa usilnie, eby skoczy #ksik, nim wrcisz. Chtnie bym napisa drugi tom, jeeli poyj. "Urwa i znw odwrci si do okna piewajc pgosem: Siedz przy ogniu i dumam O tym, w co pami bogata. O kwiatkach polnych, motylach W dawnych, minionych latach. O listkach tych i nitkach Jesiennych, lekkich pajczyn. O mgach, o socu, o wietrze, $Co wos na gowie mi pitrzy...Siedz przy ogniu i dumam - Czy te tu bdzie inaczej, Gdy zima przyjdzie bez wiosny- I czy to kiedy zobacz. Bo rzeczy wiele jest w wiecie, A jam ich widzia niewiele... Na przykad w lesie co wiosny Coraz to inna jest ziele. Siedz przy ogniu i dumam O dawnych i przyszych ludach- I wiem - wiat nowy zobacz, A mnie si to ju nie uda. Lecz c... wci siedz i myl O czasach, ktre ju przeszy... Sucham znajomych mi krokw I gosw sucham zamierzchych. By zimny, szary dzie pod koniec grudnia. Wschodni wiatrszarpa nagimi gaziami drzew i sycza wrd czarnychsosen na zboczach gr. Postrzpione ciemne chmury pyny nisko po niebie. Gdy zapad wczesny, smutny zmierzch, druyna stana w pogotowiu do drogi. Mieli ruszy o zmroku, bo Elrond #radzi porusza si pod osonnocy, dopki nie znajd si daleko od Rivendell. - Trzeba si wystrzega oczu !mnogich sug Saurona - mwi. - Niewtpliwie ju usysza !wie o porace jedcw i kipi gniewem. Wkrtce chmara jego szpiegw na nogach i skrzydach pospieszy ku pnocy. Nawet nieba musicie si strzec w tej podry. Druyna nie wzia z sob wiele ora, bo nadziej pokadano w tajnoci wyprawy, nie w czynach bojowych. Aragorn przypasa Andurila, lecz poza nim nie $bra adnej innej broni; woyna drog rdzawozielone i brunatne ubranie Stranikw pustkowi. Boromir mia dugi miecz, z ksztatu podobny do Andurila, lecz nie tak staroytny, tarcz i rg rycerski. - Gono i czysto gra on po dolinach i grach - rzek - a na jego dwik niech umykajwrogowie Gondoru! "Przytkn rg do ust i zad !we, a echo ponioso si od skay do skay i kto yw w Rivendell zerwa si na nogi. - Nie bd zbyt skory do grania na tym rogu, Boromirze - powiedzia Elrond - pki znw nie staniesz u granic swojej ojczyzny lub nie znajdziesz si w cikiej potrzebie. - Moe i dobrze radzisz - odpar Boromir - ale ja zawszegosem rogu oznajmiam, e wyruszam w drog, a chobym musia potem przemyka wrd ciemnoci, nie chc zaczyna wyprawy milczkiem jak nocny zodziej. Tylko krasnolud Gimli jawnie obnosi krtk, stalow kolczug, bo jego plemi lekcesobie way wszelkie pozory. Zapas mia zatknity topr o szerokim ostrzu. Legolas zaopatrzy si w uk i koczan, a u pasa zawiesi #dugi, biay n. Dwaj modzi hobbici uzbroili si w miecze, zabrane z Kurhanu. Frodo wszake nie mia nic prcz !deka, a zbroj, zgodnie z yczeniem Bilba, ukrywa pod ubraniem. Gandalf mia swoj rdk, lecz do boku przypasa miecz elfw, zwany !Glamdringiem, bliniaczy or Orkrista, spoczywajcego na piersi Thorina pod Samotn Gr. Wszystkich Elrond zaopatrzy hojnie w grub, ciep odzie, w kurty i paszcze podbite futrem. Zapasami ywnoci, ubraniami na zmian, kocami i wszelakimsprztem objuczono kucyka, aby to ten sam nieszczsny zwierzak, ktrego hobbici !kupili w Bree. Par miesicy w Rivendell odmienio go nad #podziw: sier na nim lnia i zdawa si tryska !modziecz energi. Zabrano go na usilne nalegania Sama, $ktry twierdzi, e Bill (bo tak !nazwa kuca) zatskniby si na mier, gdyby go zostawiono. - Ten zwierzak prawie ju umie mwi - powiedzia. - eby jeszcze par tygodni tu !poby, zagadaby z pewnoci.!Spojrza na mnie, jakby mwi,i to wcale nie mniej wyranie "ni pan Pippin: Jeeli mnie z sob nie wemiesz, mj Samie,ie ksiyc pcznia na. 0 rkPLKsjk&k{AgB5p ci6p - c"j7U cj8! cj9 - cKk:7Fkpobiegn za wami nie pytajc o pozwolenie. !Tak wic Bill wzi udzia w wyprawie w roli tragarza, a mimo to on jeden z caej kompanii nie mia markotnej miny. !Poegnali si ju z Elrondem wwielkiej Sali Kominkowej i teraz czekali tylko na Gandalfa, ktry nie wyszed jeszcze przed dom. Z otwartych drzwi bi blask ogniska, okna janiay agodnym wiatem. Bilbo otulony paszczem sta w progu obok Froda. Aragorn !siedzia z gow zwieszon na kolana; tylko Elrond wiedzia, co Obieywiat przeywa w tej chwili. Sylwetki pozostaych uczestnikw wyprawy ledwie majaczyy w mroku. Sam stan przy kucu i cmokajc wpatrywa si w ciemnoci, z ktrych dochodzi szum rzeki pluszczcej na kamieniach. Nie!czu w tej chwili wcale dzy przygd w sercu. - Billu, mj zuchu - rzek. - Nie powiniene by napiera si tej podry. Moge tu zosta i pa si najprzedniejszym siankiem a do nowej trawy. Bill machn ogonem i nic na to nie odpowiedzia. Sam poprawi worek na swoich plecach i zastanawiajc si z niepokojem, czy czego nie pomin, zacz sobie w duchu przypomina wszystkie rzeczy, ktre do worka wpakowa: skarb najwaniejszy - sprzt !kuchenny; ma puszk z sol,z ktr si nie rozstawa, napeniajc j przy kadej sposobnoci; zapas ziela fajkowego spory - ale pewnie jeszcze nie wystarczajcy; krzesiwo i hubk; bielizn $pcienn i ciep wenian; rozmaite drobiazgi pana Froda,!o ktrych Frodo nie pamita, a ktre Sam wetkn midzy wasne manatki, by we waciwej chwili z tryumfem wycign. Wszystko to po kolei i w myli wyliczy. - Lina! - mrukn. - Nie wziem liny. A jeszcze wczoraj wieczorem mwiem sobie: samie, czy nie uwaasz, e przydaby si kawaek liny? Jeeli jej nie !wemiesz, ani chybi okae si potrzebna. No, bdzie potrzebna na pewno. Teraz jupo ni nie wrc. W tym momencie zjawi si Elrond z Gandalfem i przywoaca kompani. - Oto moje ostatnie sowo - rzek cichym gosem. - Powiernik Piercienia rusza na poszukiwanie Gry Przeznaczenia. Na nim jednym spoczywa odpowiedzialno: nie wolno mu Piercienia odrzuci ani wyda w rce Nieprzyjaciela czy ktrego z "jego sug, nie wolno dopuci, aby ktokolwiek bodaj dotkn Piercienia, chyba ktry z !czonkw druyny i Rady, ale ito tylko w ostatecznej potrzebie. Wy wszyscy towarzyszycie powiernikowi ochotniczo, by mu dopomc. Macie prawo wycofa si lub "zawrci z drogi, lub skrci "na inne cieki, jeeli nadarzy"si moliwo. Im dalej z nim pjdziecie, tym trudniej bdzie si cofn. Lecz nie wie was przysiga ani obietnica, nie jestecie obowizani i dalej, ni zechcecie. Nie zmierzylicie jeszcze bowiem mstwa swoich serc i nie moecie przewidzie, co kadego z was spotka w tej wdrwce. - Przeniewierc jest, kto porzuca towarzyszy, gdy ciemnoci zastpuj drog - odezwa si Gimli. - Moe - odpowiedzia Elrond - lecz niech nie lubuje przebrn przez ciemnoci nocy, kto nie widzia jeszcze nawet zmroku. - Przysiga utwierdziaby chwiejne serca - rzek Gimli. - Albo te by je zamaa - odpar Elrond. - Nie patrzcie zbyt daleko przed siebie! Ruszajcie z otuch w sercach!Bywajcie zdrowi, niech "bogosawiestwo elfw, ludzi i wszystkich wolnych istot bdzie wci z wami. Oby gwiazdy wieciy wam w twarze! !- Szczliwej... szczliwej drogi! - krzykn Bilbo dzwonic z zimna zbami. - Nie przypuszczam, eby znalaz czas na prowadzenie dziennika podry, mj Frodo kochany, ale spodziewam si dokadnego sprawozdania po powrocie. Nie ka mi za dugo czeka! Bywaj zdrw! Wielu domownikw Elronda, stojcych w cieniu, egnao odchodzcych i szeptem #yczyo im szczcia. Nie byo!miechu ani pieni, ani muzyki.Wreszcie druyna ruszya cicho wsikajc w mrok. Przebyli most i z wolna zaczlisi wspina dug, strom ciek na cian jaru !Rivendell, a stanli w kocu na wyynie stepowej, gdzie #wiatr szeleci wrd wrzosw.Raz jeszcze spojrzeli na ostatni przyjazny dom migoccy w dole wiatami, a potem zanurzyli si w noc. Przy Brodzie Bruinen opucili gociniec i skrcajc ku poudniowi weszli na wskie $drki wijce si przez falist"okolic. Zaleao im na tym, byjak najduej trzyma si zachodniej strony gr. Teren by tu bardziej wyboisty i jaowy ni w zielonej dolinie Wielkiej Rzeki pyncej za cian grsk przez Dzik Krain, tote marsz tdy musia by powolny; mieli jednak nadziej, e w ten sposb unikn ciekawych a nieprzyjaznych oczu. SzpiedzySaurona rzadko zapuszczali sina te pustkowia, a cieek tutejszych nie zna prawie nikt prcz mieszkacw Rivendell. Gandalf szed na czele wraz z Aragornem, ktry nawet po ciemku orientowa si w okolicy doskonale. Reszta druyny podaa za nim gsiego, a Legolas, obdarzony bystrym wzrokiem, zamyka pochd jako tylna stra. "Pierwsza cz podry bya !bardzo uciliwa i Frodo mao co z niej zapamita prcz zimna i wichru. Przez wiele bezsonecznych dni lodowaty podmuch d od gr na wschodzie i okazao si, e nie ma paszcza, przez ktry by si nie przebijay jego natrtne palce. Wdrowcom mimo dobrych podrnych ubra nieczsto udawao si zagrza, czy to w marszu, czyto na popasie. Sypiali mao w tylko w cigu popoudniowych godzin przycupnwszy w jakiej rozpadlinie albo kryjc si wrd chaszczy tarniny, ktratu rosa gstymi kpami. Pnym popoudniem wartownik budzi towarzyszy izjadali obiad, zwykle zimny i niezbyt pokrzepiajcy, bo rzadko odwaali si na rozniecanie ogniska. Wieczorem ruszali znw w drog wybierajc cieki wiodce moliwie najprociej na poudnie. Zrazu wydawao si hobbitom, e chocia maszeruj wytrwale, a do ostatecznego "zmczenia, pezn jak limaki i nigdy nigdzie nie dotr. Co dzie ogldali krajobraz taki sam jak poprzedniego dnia. A !jednak gry wci si ku nim przybliay. Na poudnie od Rivendell acuch grski spitrza si coraz wyej i zagina ku zachodowi, u stp gwnego masywu rozsypane byy szeroko nagie wzgrza i gbokie jary, w ktrych pieniy si bystre potoki. $Nieliczne cieki biegy krto iczsto uryway si na krawdzi urwiska albo zdradzieckiego bagna. Wdrowali tak przez dwa tygodnie, gdy nagle pogoda sizmienia. Wiatr ucich, a potem znw dmuchn, lecz teraz w stron poudnia. Mknce po niebie chmury podniosy si wyej i "rozpierzchy, wyjrzao soce, blade i jasne. Po dugiej nocy nucego marszu wit ich "ogarn zimny i czysty. Stanlina niskiej grani zwieczonej kp sdziwych kolczolici, ktrych szarozielone pnie wyglday tak, jakby je wykuto z okolicznych ska. Ciemne licie byszczay, a jagody pony szkaratem w promieniach witu. Dalej ku poudniowi Frodo widzia omglon cian wyniosych gr, jak gdyby zagradzajc drog, ktr sobie wytkna druyna. W lewej czci tego acucha wystrzelay trzy szczyty. Najwyszy i zarazem !najbliszy, ubielony niegiem, !stercza na ksztat zba; jego$wielk, nag pnocn cian zalega jeszcze cie, ale tam gdzie ju sigay ukone "promienie soca, jarzya si czerwono. Gandalf u boku Froda patrza take osaniajc oczy doni. - Uszlimy spory kawa drogi -rzek. - Jestemy na granicy kraju, ktry ludzie nazywaj Hollinem. Mieszka tu mnstwo elfw za dawnych, szczliwych czasw, kiedy nazwa tego kraju brzmiaa inaczej: Eregion. Posunlimy !si o czterdzieci pi staj lotu ptaka, jakkolwiek nogi nasze przemierzyy znacznie wicej. dalej teren i klimat bd askawsze, lecz moe tym bardziej niebezpieczne. - Mniejsza o to, w kadym razie mio zobaczy tak "pikny wschd soca - rzek Frodo odrzucajc kaptur i wystawiajc twarz na blask ranka. - Ale teraz gry s przed nami- zauway Pippin. - Widocznie w cigu nocy skrcilimy na wschd. - Nie - odpar Gandalf. - Po prostu w czystym powietrzu dalej sigamy wzrokiem. Za tymi trzema szczytami !acuch wygina si ukiem ku poudnio-zachodowi. W domu Elronda byo mnstwo map, alepewnie nigdy nie przyszo ci do gowy, eby im si przyjrze. - Owszem, czasem je "ogldaem - rzek Pippin. - Nicjednak nie pamitam. Frodo mado takich spraw wicej zdolnoci. - Mnie mapy nie potrzebne - odezwa si Gimli, ktry "zbliy si wraz z Legolasem i patrzy teraz przed siebie z dziwnym byskiem w gbi oczu. - To kraj, w ktrym przed wiekami pracowali ojcowie nasi, obraz tych gr wykulimy w metalu i w kamieniu na wielu naszych dzieach i upamitnilimy w wielu pieniach i legendach. Widujemy je, wystrzelajce pod niebo, w naszych snach. To Baraz, Zirak i Shathur. Na jawie widziaem je tylko raz w yciu, znam jednak ich ksztaty i nazwy, pod nimi bowiem ley Khazad-dum, stolica krasnoludw - dzi nazwana Czarnym Szybem, a w!jzyku elfw - Mori. Oto stoiBarazinbar, Czerwony Rg, okrutny Karadhras; za nimi szczyty: Srebrny i Chmurny - Kelebdil Biay i Fanuidhol Szary, ktry po swojemu nazywamy Zirak-zigil, i Bundushathur. Tu Gry Mgliste rozszczepiaj si, a midzy ich ramionami ley gboko w cieniu Dolina Dimrilla, przez elfy nazywana Nanduhirion. - Wanie do tej doliny zmierzamy - powiedzia Gandalf. - Jeeli wejdziemy naprzecz, zwan Bram Czerwonego Rogu, a znajdujc si poniej przeciwlegej ciany Karadhrasu, zejdziemy potem !Schodami Dimrilla w gb dolinykrasnoludw. Jest tam Zwierciadlane Jezioro, i tam te z lodowatych rde tryska Srebrna ya. - Ciemne s wody Kheled-zaram - rzek Gimli. - Zimne s rda Kibil-nala. Serce we mnie dry na myl, #e moe wkrtce ju je ujrz. - Oby nacieszy oczy ich widokiem, zacny krasnoludzie - rzek Gandalf. - Cokolwiek wszake zrobisz, my nie m9oemy dugo bawi w owej dolinie. Trzeba nam spieszy z biegiem Srebrnej yy do tajemnych lasw, a przez nie ku Wielkiej Rzece, potem za...- Gandalf urwa. - No, c potem? - spyta Merry. - Potem do celu podry, ostatecznie - do celu! - odparGandalf. - Nie mona patrze za daleko przed siebie. Cieszmy si, e pierwszy etap $przebylimy szczliwie. Myl,e tu odpoczniemy nie tylko przez dzie cay, ale take przez noc. W Hollinie powietrze jest czyste. Sia zego potrzeba, aby kraj, w ktrym ongi mieszkay elfy, zapomnia o nich. - To prawda - rzek Legolas. - Elfy tutejsze byy jednak obcej nam rasy, nie z lenego rodu, a drzewa i trawa ju o nich nie pamitaj. Tylko ja %sysz skarg kamieni: Z gbinas dobywali, piknie nas "rzebili, wysoko z nas pitrzylimury, ale odeszli. Elfy odeszy. Dawno, dawno temu podyy ku przystaniom. Tego ranka rozniecili ognisko w gbokiej rozpadlinie osonitej gszczem kolczolici, a posiek - nie wiedzie: wieczerza czy niadanie? - upyn tak wesoo, jak nigdy jeszcze od pocztku marszu. Nie kwapili si potem do snu, bo mieli "nadziej przespa ca noc, i nie zamierzali wyrusza w dalsz drog przed wieczorem nastpnego dnia. Tylko Aragorn!by milczcy i niespokojny. Po chwili odczywszy si od kompanii wyszed na gra. Stan tu w cieniu drzewa "rozgldajc si na poudnie i zachd, a gow wychyli, jakby nasuchiwa. Wrci potem na krawd rozpadliny i!spojrza z gry na miejc si i rozgadan gromadk. !- Co si stao, Obiezywiacie?- zawoa Merry. - Czego szukasz? Moe ci brak wschodniego wiatru? - Nie - odpar Aragorn. - Czego jednak rzeczywicie mibrak. Bywaem w Hollinie o rnych porach roku. Nie mieszkaj tu dzisiaj ani elfy, ani ludzie, lecz przecie dawniej yy w tych stronach rne stworzenia, a przede wszystkim duo ptakw. Terazjednak nie sycha adnych gosw prcz waszych. Tego jestem pewien. Na wiele mil wkoo panuje cisza, a wasze gosy echem dudni pod ziemi. Nie mog tego zrozumie. Gandalf nagle z zainteresowaniem podnis gow. - Jak mylisz, dlaczego tak jest? - spyta. - Czy podejrzewasz jaki inny powdni zdumienie na widok czterech hobbitw, nie mwic ju o reszcie towarzystwa, w miejscu, gdzierzadko si kogo widuje i syszy? - Mam nadziej, e tylko w tym ley przyczyna - rzek Aragorn. - Ale wyczuwam #jakie napicie i lk, ktrych tu nigdy przedtem nie zaznaem. - To znaczy, ze trzeba zachowa wicej ostronoci - powiedzia Gandalf. - Skoro si ma w kompanii Stranika, naley go sucha, tym bardziej, kiedy tym Stranikiem jest Aragorn. Nie bdziemy ju gono gada, pooymy si cicho spa i wystawimy wart. Pierwsza wachta przypada Samowi, lecz Aragorn czuwa !razem z nim. Inni posnli. Ciszazalega tak wielka, e nawet Sam j wyczuwa. Sycha byo wyranie oddechy picych. Kade machnicie ogona, kade przestpienie kopyt kuca rozlegao si "gono. Sam sysza nawet, jakprzy kadym ruchu trzeszczao mu w stawach. Otaczaa ich gucha cisza, a nad wiatem rozpite byo pogodne niebo, po ktrym soce wznosio si od wschodu. Daleko na poudniu ukazaa si czarna plamka i %rosa zbliajc si ku pnocy niby dym niesiony wiatrem. - Co to jest? Nie wyglda na chmur - szepn Sam do Aragorna. tamten nie odpowiedzia, z napiciem wpatrujc si w niebo. Lecz pochwili Sam bez jego pomocy zrozumia, co si zblia od poudnia. Chmary ptactwa leciay bardzo szybko, !zataczay koa, kryy nad okolic, jakby czego %szukajc. A wci zbliay si do nich. - Kad si na ziemi i ani drgnij! - sykn Aragorn wcigajc Sama w cie kolczolicia, bo jeden puk ptasi odczy si nagle od gwnego trzonu armii i niskim lotem pdzi wprost na gra. Samowi wydao si, e to jaka odmiana niezwykle duych wron. Kiedy przelatyway nad gowami wdrowcw, tak zbit gromad, e czarny cie !przebieg ich ladem po ziemi, rozlego si pojedyncze ochrype krakanie. Dopiero gdy zniky w oddali, na pnocy i na zachodzie, a niebo znw si rozjanio, Aragorn wsta. Zaraz te poskoczy budzi Gandalfa. - Zastpy czarnych wron lataj nad okolic midzy grami a Szar Wod - powiedzia Czarodziejowi. - Przeleciay wanie nad Hollinem. Ptaki nietutejsze, krebainy z Fangornu i Dunlandu. Nie wiem, co to znaczy. Moe gdzie na poudniu wybuchy jakie niepokoje i wrony uciekaj przed nimi; ale myl, e raczej lec na przeszpiegi. !Dostrzegem te wiele sokowwysoko na niebie. Sdz, e !powinnimy std odej dzi wieczorem. Powietrze Hollinu !ju nam nie suy: to miejsce jest ledzone. - W takim razie Brama Czerwonego Rogu jest rwniepod obserwacj - rzek Gandalf - a jak przez ni przej niepostrzeenie, nie mam pojcia. Co do twojej rady, by wyruszy std co prdzej po zmierzchu, to niestety, masz suszno. - Szczciem nasze ognisko mao dymi i zdyo przygasn, nim krebainy nadleciay - powiedzia Aragorn. - Trzeba je zagasi i wicej ju nie roznieca. !- A to pech! - zawoa Pippin. Pierwsze bowiem nowiny, ktre usysza zbudzony !pnym popoudniem, brzmiay:ogniska nie bdzie, noc wymarsz. - I to wszystko przez stado wron! Cieszyem a. 0 rkPLKsjk&k{AgB;p ck<  cWl=u cl>!e cm?`-d cm@8<msi na porzdn kolacj dzisiejszego wieczora, marzyem, eby co ciepego do gby woy. - Wolno ci marzy dalej - rzek Gandalf. - Kto wie, czy nie czekaj ci niespodziewane uczty w #bliskiej przyszoci. Osobicie marz o wypaleniu w spokoju fajki i o rozgrzaniu wreszcie zmarznitych stp. Jedno wszake jest pewne: na poudniu bdzie cieplej. - Nie dziwibym si, gdyby nam byo a za ciepo - mrukn do Froda Sam. - Ale myl, e pora, by nam si wreszcie ukazaa Ognista Grai ebymy zobaczyli, by tak rzec, kres podry. Z #pocztku udziem si, e ten Czerwony Rg, czy jak mu tam, to ju owa gra, ale kiedy Gimli wygosi swoje przemwienie, zrozumiaem pomyk. Swoj drog na tym ich krasnoludzkim jzyku mona chyba szczk poama. Mapy niewiele mwiy Samowi, a wszystkie odlegoci w tych dziwnych krajach wydaway mu si tak wielkie, e do cna si w nich zagubi. Cay dzie przesiedzieli w kryjwce. Czarne ptaki przeleciay tam i sam par razy, lecz gdy soce na zachodzie poczerwieniao, zniky umykajc w stron poudnia. O zmroku druyna ruszya i skrciwszy nieco na wschd skierowaa si ku Karadhrasowi, ktry jeszcze si w dali arzy nik czerwieni w ostatnich promieniach niewidocznego jusoca. W miar jak niebo blado, jedna po drugiej zapalay si na nim gwiazdy. Idc za Aragornem trafili na wygodn ciek. Frodo przypuszcza, e to lad starej drogi, niegdy szerokieji porzdnie wyrwnanej, prowadzcej z Hollinu na przecz. Ksiyc, w peni tego wieczora, pyn nad grami i w jego mdej !powiacie kady kamie rzucaczarny cie. Wiele tych !kamieni, chocia teraz leay bezadnie pord nagiego, pustego krajobrazu, wygldaotak, jakby je ociosay pracowite rce. Bya mrona godzina przed $brzaskiem, ksiyc si zniy. Frodo spojrza w niebo. nagle zobaczy, a moe tylko "wyczu cie, ktry przesun si pod gwiazdami, tak e na jedno mgnienie jakby !przygasy i zaraz rozbysy nanowo. Dreszcz przeszed Froda.!- Czy widziae? - szepn doGandalfa, ktry szed przed nim. - Nie widziaem, ale co wyczuem - odpar Czarodziej. - Moe to nic nie byo, moe tylko przelecia nad nami strzp oboku. !- Szybko lecia - odezwa si Aragorn - i nie z wiatrem. "Potem nic ju si nie zdarzyo.Nazajutrz ranek zawita jeszcze pogodniejszy od poprzedniego. Byo jednak !zimno; wiatr ju znw d ku wschodowi. Maszerowali jeszcze dwie noce, pnc si wci pod gr, ale coraz !wolniej, bo cieka wia si pord wzgrz, a szczyty #pitrzyy si z kad chwil bliej. Trzeciego ranka Karadhras wyrs tu przed nimi, potny szczyt, niby srebrem przysypany u !wierzchoka niegiem.; urwiste zbocza jednak byy nagie, brunatnoczerwone, jakby splamione krwi. Niebo byo ponure, soce byszczao nikle. Wiatr si odwrci ku pnoco-wschodowi. Gandalf wcign powietrze w nozdrzai obejrza si wstecz. - Tam, za nami, zima na dobre!cisna wiat - powiedzia cicho do Aragorna. - Dalej na !pnocy gry s bielsze ni #przedtem. nieg zsun si junisko na ich ramiona. Dzisiejszej nocy bdziemy szli w gr ku Bramie Czerwonego Rogu. Na wskiej ciece szpiedzy mog nas wypatrzy !i jakie licho gotowe napa; ale najgroniejszym przeciwnikiem moe si okaza niepogoda. Co teraz sdzisz o swojej marszrucie, Aragornie? Frodo usysza te sowa i zrozumia, e to koniec jakiego sporu midzy Gandalfem a Aragornem, zacztego znacznie wczeniej.Z niepokojem nadstawi uszu. - Od pocztku i a do koca jestem jak najgorszego zdaniao naszej marszrucie, dobrze o tym wiesz, Gandalfie - odpar Aragorn. - Niebezpieczestwo - znane i nieznane - bdzie tym wiksze, im dalej zajdziemy. Ale i naprzd !musimy. Na nic te si nie zda odwleka przepraw przez gry. Dalej na poudnie przeczy adnych nie ma a do Wrt Rohanu. Tamtemu przejciu jednak nie ufam, od czasu gdy usyszaem z twoich ust wieci o Sarumanie.Kto wie, po czyjej stronie stoj teraz mistrzowie koni? - Tak. Kto wie? - rzek Gandalf. - Jest wszake jeszcze inna droga poza przecz Karadhrasu, ciemna,tajna droga, o ktrej kiedy rozmawialimy. - Lepiej o niej wicej nie mwmy! Jeszcze nie dzi! Prosz ci, nie wspominaj o tym naszym towarzyszom, pki nie przekonamy si, e nie ma wyboru. - Trzeba si zdecydowa, nim zajdziemy dalej - odpar Gandalf. - A wic rozwamy spraw midzy sob, kiedy druyna !bdzie spaa - rzek Aragorn. Pnym popoudniem, kiedy druyna koczya posiek, Gandalf i Aragorn odeszli par krokw na bok i stanli wpatrujc si w Karadhras. Zbocza gry byy ciemne i grone, wierzchoek ton w siwej chmurze. Frodo obserwowa dwch przewodnikw, ciekawy wyniku narady. Kiedy wrcili do druyny, Gandalf przemwi, a wwczas Frodo dowiedzia si, e postanowiono stawi czoo zimowej zawiei i wyj na !wysok przecz. Odetchn z#ulg. Nie mia pojcia, jaka to bya owa inna droga, ciemna i tajemna, lecz wzmianka o niejbudzia, jak si Frodowi zadawao, groz w Aragornie, wic hobbit cieszy si, e zaniechano tego pomysu. - Ze wszystkich oznak, jakie !ostatnio zauwaylimy - rzek Gandalf - wnioskuj, e niestety Brama Czerwonego Rogu zapewne jest strzeona. Ponadto lkam si zej pogody, cigncej za nami. !Moe spa nieg. Musimy tedy!pospiesza ile si w nogach. W najlepszym razie i tak czekajnas dwa dni marszu, nim dotrzemy na przecz. Dzisiejszego wieczora ciemni si wczenie. Trzeba ruszy moliwie jak najprdzej, nie marudzc z przygotowaniami. - Jeli wolno, dodam jeszcze pewn rad - odezwa si Boromir. - Urodziem si w !cieniu Biaych Gr i wiem co nieco o wyprawach na takie wysokoci. Nim zejdziemy po drugiej stronie w d, spotkamy pewnie mrz, jeli nie cos gorszego. Nie pomoe nam krycie si, jeli wskutek tego uwierkniemy na mier. Jest tu troch drzew i krzakw, niech wic odchodzc std kady wemie na grzbiet wizk drewek, ile zdoa unie. - A Bill mgby wzic najwiksz, prawda, mj Billuniu? - powiedzia Sam. Kucyk spojrza na niego markotnie. - Zgoda - rzek Gandalf - ale nie wolno nam uy tych drew,chyba e staniemy przed wyborem: ognisko albo mier. Ruszyli w drog zrazu do wawo, wkrtce jednak cieka staa si bardzo $stroma i uciliwa. Wijc si i !pnc pod gr niemal znikaa !miejscami i zagradzay j tu i wdzie zway kamieni. Noc podniebem zacignitym grubymi chmurami bya ciemna cho !oko wykol. Zimny wiatr kbi %si wrd ska. Okoo pnocy dotarli do kolan gry. Wska !cieyna tulia si teraz do lewej strony pod strom, urwist ska, nad ktr majaczya niewidzialna w ciemnociach, ponura ciana Kraradhrasu; po prawej stronieziaa czarna przepa, bo zbocze opadao niemal !prostopadle w gboki wwz. Mozolnie wspili si na spadzisty stok i przystanli tu chwil. Frodo poczu na twarzy"mikkie dotknicie. Wycign"rami i zobaczy biae patki !niegu osiadajce na rkawie. Szli dalej. Po chwili wszake nieg zgstnia i wypeni dokoa powietrze wirujc przed oczyma Froda. Ledwie teraz dostrzega ciemne, pochylone sylwetki Gandalfa i Aragorna, cho byli nie dalej ni o krok przed nim. - Wcale mi si to nie podoba -wysapa za plecami Froda Sam.- nieg bywa pikny o jasnym ranku, ale wole go oglda za "oknami lec w ku. Szkoda, e to cae pierze nie leci na Hobbiton. Tam by si moe ucieszyli. W Shire, poza wyyn Pnocnej wiartki, rzadko widywano porzdny nieg, tote uwaano go za przyjemne zdarzenie i okazj do zabawy. Nikt z yjcych hobbitw (z wyjtkiem Bilba) nie pamita srogiej zimy 1311roku, kiedy to przez !zamarznit Brandywin biae wilki wtargny do kraju. Gandalf przystan. nieg grubo przysypa mu kaptur i ramiona, a na ziemi siga do kostek. !- Tego si wanie obawiaem - powiedzia. - Co ty na to, Aragornie? - e take si tego baem - odpar Aragorn - mniej jednak ni tamtej innej drogi. Znam niebezpieczestwo niegu, chocia nieczsto zdarzaj si wiksze opady w kraju takdaleko wysunitym na poudnie, chyba e w wysokich grach. Ale my jeszcze nie dotarlimy bardzo "wysoko; tu, niej, cieki s zwykle dostpne przez ca zim. - Zastanawiam si, czy to nie jest manewr Nieprzyjaciela - rzek Boromir. - W mojej "ojczynie mwi, e on rzdziburzami w Grach Cienia, wznoszcych si na granicy Mordoru. Osobliw ma potg iwielu sprzymierzecw. - Rka jego siga zaiste daleko - powiedzia Gimli - jeeli potrafi cign z #pnocy nieg, by nas drczy tutaj, o trzysta staj dalej. - Rka jego siga daleko - rzek Gandalf. Podczas tego krtkiego !postoju wiatr ucich, a nieg, "z kad chwil rzadszy, usta zupenie. Wdrowcy ruszyli znowu. Nie uszli jednak wiele drogi, kiedy zawierucha !wrcia, atakuj ze zdwojon furi. Wicher wiszcza, a niena zawieja olepiaa. Wkrtce nawet Boromir #przyzna, e trudno i dalej. Hobbici, zgici niemal wp, brnli za wikszymi od siebie "ludmi, lecz byo niewtpliwe, #e nie ujd ju daleko, jeeli nieyca potrwa duej. Frodowi nogi ciyy jak oowiane. Pippin ledwie si %wlk. Gimli, chocia nalea do!krzepkich krasnoludw, jcza prac z wysikiem naprzd. !Druyna zatrzymaa si nagle, jak gdyby bez sowa wszyscy jednoczenie powzili to samo postanowienie. W ciemnociach zalegajcych dokoa syszeli jakie niesamowite gosy. Moe byy to tylko sztuczki wichru wciskajcego si w szczeliny irysy skalnej ciany, lecz brzmiay jak przeraliwe wrzaski i dzikie wybuchy miechu. Ze zbocza zaczy si osypywa kamienie gwidc koo uszu lub rozpryskujc si na ciece pod nogami wdrowcw. Co chwila z guchym grzmotem toczy si z niewidzialnych w mroku wysokoci jaki wikszygaz. - Nie mona dzisiejszej nocy #i dalej - powiedzia Boromir. - Niech sobie kto nazywa to !zawiej, jeli taka jego wola. W powietrzu sycha straszne gosy, a kamienie s dla nas przeznaczone. - Ja to nazywam zawiej - rzek Aragorn - ale to wcale nie przeczy twoim sowom. Jest na wiecie mnstwo zych"i przekornych si, nieyczliwie usposobionych do istot, co chodz na dwch nogach, si mimo to nie sprzymierzonych zSauronem, dziaajcych na "wasn rk. Niektre z tych #si istniay wczeniej ni on. - Karadhras przezywano Okrutnikiem, zawsze mia on #z saw - powiedzia Gimli -nawet przed wiekami, gdy jeszcze nikt w tych stronach nie sysza o Sauronie. - Mniejsza o to, kim jest wrg, skoro nie moemy si osta jego atakom - rzek Gandalf. - Co robi?! - krzykn zrozpaczony Pippin. Opiera si na Meriadoku i Frodzie, dygocc z zimna. - Albo zatrzyma si tutaj, albo zawrci - odpar Gandalf. - Posuwa si naprzd nie ma sensu. Nieco !wyej, jeli mnie pami nie myli, cieka odbiega spod ciany i prowadzi do pytkiegolebu u stp stromego, wyduonego zbocza. Tam nie znajdziemy schronienia przed "niegiem, burz, kamieniami... iwszelk inn napaci. - Wraca podczas takiej burzy take nie ma sensu - powiedzia Aragorn. - po drodze nie spotkalimy przecie adnego miejsca, ktre by dawao lepsz ochron ni ta ciana tutaj nad nami. - Ochron! - mrukn Sam. - Jeeli to jest ochrona, w takim razie jedn cian bez dachu mona nazwa domem. %Skupili si jak najbliej ciany. Zwrcona bya na poudnie i nieco podcita, wdrowcy liczyli wic, e ich troch !osoni od pnocnego wichru i od sypicych si z gry gazw. Lecz wiatr wirowa i d ze wszystkich stron, a nieg pada coraz gstszy. "Druyna zbia si w gromadk iprzywara plecami do ciany. Kucyk Bill cierpliwie, lecz markotnie sta przed hobbitami, troch ich sob "osaniajc, ale wkrtce nieg dosiga mu ju do kolan i z kad chwil pitrzy si wyej. Gdyby nie wysi od nich towarzysze, hobbici dawno by ju byli zasypani z gowami. Niezmierna senno ogarna Froda; czu, e szybko zapada si w ciep "mg snu. Zdawao mu si, e ogie grzeje jego stopy, a z mroku po drugiej stronie kominka dobiega gos Bilba, ktry mwi: Nie bardzo jestem zachwycony twoim dziennikiem podry. Dwunastego stycznia: zawieje !niena! Z tak wiadomoci #nie warto byo wraca. Ale ja chciaem odpocz i &przespa si, mj Bilbo! - sili si odpowiedzie Frodo, lecz wtym momencie kto nim $potrzsn i hobbit ockn si#z przykroci. Boromir podnisgo w ramionach wycignwszyz zaspy nienej. - To mier pewna dla niziokw - zwrci si do Gandalfa. - Na nic si nie zda wyczekiwanie tutaj, a nas nieg z gowami zagrzebie. Musimy przedsiwzi jakie prby ratunku. - Daj im to - odpar Gandalf szperajc w worku i wydobywajc skrzany bukak. - Kademu po yku, wicej nietrzeba. Trunek bezcenny, miruwor, kordia z Imladris. Elrond mi go da przy poegnaniu. Pucie bukak obiegiem. Po jednym yku gorcego aromatycznego napoju Frodo uczu now si w sercu, a !senne odrtwienie opucio go natychmiast. Inni te odyli, odzyskujc otuch i energie. nieg wszake nie zela. Wirowa gstszymi jeszcze tumanami, a wicher wy coraz goniej. - Jak mylisz, czy nie warto by roznieci ognia? - spyta niespodzianie Boromir. - Zdaje mi si, Gandalfie, e teraz mamy do wyboru mier albo ognisko. Jeeli nas nieg zasypie, bdziemy niewtpliwie doskonale ukryci przed oczyma wroga, ale niewiele nam to pomoe. #- Rozpal ogie, jeli zdoasz - "odpar Gandalf. - Jeeli s tu jacy szpiedzy, ktrym zawierucha nie przeszkadza, zobacz nas i tak, chobymynie palili ogniska. Ale chocia trzasek i drew dziki radzie Boromira mieli z sob pod dostatkiem, ani elf, ani nawet krasnolud nie mogli dokaza tej sztuki, eby skrzesa pomie wrd szalejcej zawiei i roznieci ogie z mokrych drew. Wreszcie sam Gandalf przyoy rki, acz bardzo #niechtnie. Podnisszy wizkchrustu trzyma j chwil w grze, a potem wetkn w nikoniec swojej rdki wymawiajc zaklcie: Naur anedraith ammen. W okamgnieniu trysn zielony i bkitny pomie, a drzewo "zajo si i sypno skrami. - No, jeeli kto nas wypatruje, to przedstawiem mu si nieomylnie - rzek. - Wywiesiem ogoszenie Gandalf jest tutaj tym sygnaem, ktry kady zna od "Rivendell a po ujcie Anduiny. Druyna jednak nie dbaa ju o szpiegw i nieprzyjazne oczy. Serca krzepiy si widokiem ognia. Drwa trzaskay wesoo, a cho nieg sycza i pod stopami wdrowcw taja rozlewajc si w kaue - radzi grzali rce nad ogniskiem. Stali krgiem, pochyleni nad roztaczonymi i buchajcymi ciepem pomykami. Czerwony odblask pada na utrudzone i stroskane twarze, wok jednak noc bya nieprzenikniona niby czarny mur. !Ale drwa spalay si szybko, a nieg sypa wytrwale. Ognisko przygaso, dorzucono !ju ostatni wizk chrustu. - Zrobio si bardzo zimno - "rzek Aragorn. - wit musi by ado wron! Cieszyem a. 0 rkPLKsjk&k{AgBAT cnB 7 cnC =nD c"oEZ(^ coF3# coG>Kpbliski. $- Jeli wit zdoa przebi si przez chmury - powiedzia Gimli. "Boromir wysun si z krgu i zapuci wzrok w ciemnoci. "- nieg rzednie - stwierdzi - iwiatr zacicha. Frodo znuonymi oczyma #patrza na patki niegu, ktrewci wiroway w powietrzu, byskajc biel nad dogasajcym ogniskiem; do dugo jednak nie mg spostrzec adnych oznak przycichania nieycy. Nagle, w chwili kiedy znowu sen ich #ogarnia, uwiadomi sobie, e wiatr rzeczywicie uspokoi $si, a patki niegu s wikszei znacznie rzadsze. Powoli "zaczo si nieco rozwidnia. "W kocu nieg usta zupenie. Gdy si rozjanio, ujrzeli !wiat cichy i otulony niegiem.!Poniej ich schronu pitrzyy "si biae garby i kopce, ziay bezksztatne jamy: ani ladu $cieki, po ktrej wspili si tutaj poprzedniego dnia. !Wyej nad nimi gry giny w zwaach chmur, wci jeszcze"cikich od groby nieycy. Gimli spojrza w gr i potrzsn gow. - Karadhras nam nie przebaczy - powiedzia. - Chowa jeszcze zapasy niegu,eby nas zasypa, jeli !sprbujemy wspina si wyej. Im prdzej zawrcimy z drogi izejdziemy w d, tym lepiej. Na to wszyscy si godzili, leczodwrt by nieatwy. Mg nawet okaza si niemoliwy. O kilka ledwie krokw od #popiou ogniska nieg lea na wiele stp gruby i hobbici #zapadliby si we wyej gw. Miejscami wiatr zgarn i spitrzy olbrzymie zaspy pod cian urwiska. - Gdyby Gandalf zechcia i przodem ze swoim potnym pomieniem, mgby topic !nieg torowa nam ciek - rzek Legolas. Zamie nie !przerazia go zbytnio i z caejkompanii elf tylko zachowa humor. - Skoro elfy umiej fruwa "nad grami, mogyby cignsoce, ktre by nas uratowao - odpowiedzia Gandalf. - Ale ja, eby roznieci ogie, potrzebuj "jakiego paliwa. Nie mog pali niegu. - No, tak! - odezwa si Boromir. - Jeeli rozum zawodzi, minie musz pokaza, co umiej, jak mwi w mojej ojczynie. najsilniejszy z nas powinien utorowa drog. Spjrzcie! Wprawdzie teraz wszystko jest pod niegiem, ale #pamitamy, e cieka, ktr przyszlimy, tam w dole okra wystp skalny. W tym miejscu dopiero nieg zacz utrudnia nam marsz. Gdyby si udao dotrze do tego zakrtu, dalej droga okazaaby si pewnie !atwiejsza. Licz, e to ju std niedaleko. - Chodmy wic, Boromirze, we dwch przetrzemy drog - rzek Aragorn. Aragorn by w druynie najwyszy, lecz Boromir, niewiele ustpujc mu wzrostem, bary mia szersze i !budow potniejsz. Boromir wic ruszy pierwszy, Aragorn za nim. Posuwali si wolno, a wkrtce musieli ciko si !mozoli. Tu i wdzie zapadali wnieg po pier, Boromir nie !szed, lecz jakby pyn czy ry wykop, pracujc krzepkimi ramionami. #Legolas chwil przyglda si z!umiechem, potem zwrci si do reszty kompanii: - Powiadacie, e najsilniejszemu przystoi torowa drog? A ja wam "mwi: niech oracz orze, jeli wszake trzeba pywa, lepiejwybra wydr, a jeli biec !lekka stop po trawie, liciachlub niegu - tylko elfa! Z tymi sowy skoczy zwinnie naprzd; Frodo, cho o tym zawsze wiedzia, teraz dopiero zauway, e elf nie ma na nogach butw z cholewami, lecz, jak zwykle, tylko lekkie trzewiki, a stopy !jego zostawiaj na niegu ladledwie dostrzegalny. - Do widzenia! - zawoa Legolas do Gandalfa. - Lec po soce! I pomkn szybko jak po ubitym piasku; przecign wkrtce obu mozolcych si mczyzn, min ich pozdrawiajc gestem rki i pobieg naprzd znikajc za zakrtem. Reszta druyny czekaa zbita w gromadk, ledzc wzrokiemBoromira i Aragorna, ktrzy z dala wygldali ju tylko jak dwa czarne punkciki wrd $bieli. Po chwili oni take zginliim z oczu. Czas si wlk. Chmury spyny niej i pojedyncze patki niegu znw zaczy wirowa w powietrzu. "Nie mino wicej ni godzina - chocia czekajcym czas #si bardzo duy - gdy ukazasi wracajcy Legolas. Zaraz te Boromir i Aragorn wychynli zza zakrtu i "mozolnie zaczli pi si pod gr. - Widzicie - krzykn biegncku nim Legolas - soca nie przyniosem. Spaceruje sobie !po niebieskich kach poudniai wcale go nie wzrusza wianuszek niegu na szczycie Czerwonego Rogu. Ale przynosz promyk nadziei dla tych, ktrzy skazani s na chodzenie piechot po ziemi. Olbrzymia zaspa pitrzy si tu za tym zakrtem, nasi dwaj siacze omal w niej nie #ugrzli. Byli w rozpaczy, pki nie wrciem z wieci, e zaspa nie jest wiele szersza od ciany domu, po drugiej stronie nagle niegu ubywa, dalej za, w dole, tyle go ledwie ley, ile trzeba, eby ochodzi stopy hobbita. - A wic miaem racj! - mrukn Gimli. - Nie bya to zwyka zawieja. Karadhras si zoci. Nie lubi elfw i krasnoludw, zbudowa t !zasp, eby nam odci drog powrotn. - Szczciem ten twj Karadhras zapomnia, e maciew druynie ludzi - rzek Boromir, ktry wanie w tej chwili nadszed. - I to nie uomkw, pozwol sobie zauway. Co prawda kilku mniej silnych, a za to uzbrojonych w opaty, bardziej by si wam przydao. Bd co bd przetarlimy "przez zaspy drk, za ktr winni nam s wdziczno ci wszyscy, co nie umiej stpatak lekko jak elfy. !- Ale my nie zdoamy zej w$d, nawet jeli przekopalicie w zaspie przejcie! - przemwi Pippin w imieniu wszystkich hobbitw. !- Nie tracie nadziei - odpar !Boromir. - Zmczyem si, ale troch siy jeszcze mi zostao, Aragornowi pewnie te. Zniesiemy maoludw. Wszyscy po kolei przedostaniemy si po wydeptanej ju ciece. Prosz, Peregrinie, zaczn od !ciebie! - I podnis hobbita z ziemi. - Przylgnij do moich plecw. Ramiona musz mie wolne - rzek ruszajc naprzd. Aragorn z Meriadokiem na grzbiecie !szed za nimi. Pippin podziwia si Boromira widzc drog, ktr ten utorowa swym krzepkim ciaem, bez pomocy jakichkolwiek narzdzi. Teraz take, mimo obcienia, otwiera przejcie dla nastpnych wdrowcw, odpychajc nieg na obie strony. Dotarli wreszcie do olbrzymiej zaspy. Zagradzaa ciek grsk niby prostopady, nieprzenikniony mur, dwakro wyszy od Boromira i u szczytu zjeony jakby ostrzami noy; przecinaa j wszake wyrbana drka, wypuka porodku jak mostek. Merry i !Pippin zostali za cian zaspy wraz z Legolasem, czekajc na reszt druyny. "Po chwili Boromir wrci nioscSama. W lad za nim, wsk, lecz ju dobrze wydeptan ciek, szed Gandalf prowadzc Billa, na ktrego grzbiecie midzy jukami siedzia Gimli. Ostatni przyszed Aragorn niosc Froda. Przeszli zasp, ledwie jednak Frodo dotkn stopami "ziemi, gdy zwalia si z gry zguchym grzmotem lawina kamieni i niegu. Biay py przesoni wiat oczom wdrowcw, ktrzy przycupnli pod ska, a gdy %znw si rozjanio, ujrzeli, e"cieka za zasp znikna pod rumowiskiem. Rozdzia 4 Wdrwka w ciemnociach Wieczorem, kiedy szary zmierzch dogasa szybko, zatrzymali si na nocleg. Byli bardzo znueni. Z kad chwil gbszy mrok osnuwa gry, a wiatr dmucha mrozem.Gandalf obdzieli znw wszystkich ykiem miruworu, "kordiau w Rivendell. Przegrylico, a potem Czarodziej zebra druyn na narad. - Tej nocy oczywicie nie sposb i dalej - rzek. - Prba sforsowania Bramy Czerwonego Rogu wyczerpaa nas, musimy tutaj troch odpocz. !- A pniej dokd pjdziemy? - spyta Frodo. - Mamy wci drog przed sob i zadanie do spenienia -odpar Gandalf. - Wybiera moemy tylko midzy dalszym marszem naprzd a odwrotem do Rivendell. Na wzmiank o Rivendell twarzPippina rozjania si wyranie, a Merry i Sam podnieli gowy z byskiem nadziei w oczach. Lecz Aragorn i Boromir nie drgnli nawet, a Frodo siedzia zatroskany. "- Chciabym znale si znw !w Rivendell - powiedzia. - Ale czy mgbym wrci nie okrywajc si wstydem... Chyba e naprawd innej drogi!nie ma i musimy uzna si ju za pokonanych? - Masz racj, Frodo - rzek Gandalf. - Wrci oznaczaobyprzyzna si do poraki i narazic na dalsz, gorzk "klsk w przyszoci. Jeeli zawrcimy z drogi, Piercie pozostanie w Rivendell, bo drugi raz nie bdziemy ju mogli wyruszy. A wtedy wczeniej czy pniej Rivendell znajdzie si w okreniu i po krtkim, lecz gorzkim czasie zostanie zniszczone. Upiory Piercienia to miertelni wrogowie, lecz teraz s jedynie cieniem potgi i grozy, ktra zapanuje, jeeli ich mistrz woy znw na swoj rk Piercie Wadzy. !- A wic trzeba i naprzd, jeeli istnieje jeszcze jaka droga - z westchnieniem powiedzia Frodo. Sdam skuli si znowu zgnbiony. - Istnieje droga, ktr moglibymy zaryzykowa - rzek Gandalf. - Od pocztku, kiedy naradzalimy si nad planami wyprawy, mylaem, etrzeba tej wanie drogi prbowa. Ale jest bardzo przykra, wic nie chciaem wam wczeniej o niej wspomina. Aragorn by jej przeciwny, a w kadym razie da, by najpierw wyprbowa drog przez przecz. - Jeeli jest gorsza ni cieka do Bramy Czerwonego Rogu, to musi by naprawd straszna - odezwa si Merry. - Powiedz nam o niej wszystko, lepiej z gry przygotowa si na najgorsze. - Droga o ktrej mwi, prowadzi przez kopalni Morii - rzek Gandalf. Jeden tylko !Gimli podnis gow. W jego oczach arzy si pomie. Reszta suchaczy na dwik tej nazwy struchlaa ze zgrozy. Nawet w hobbitach legenda Morii budzia niejasne przeraenie. - Droga prowadzi moe do Morii, ale czy wolno si spodziewa, e przez Mori wyprowadzi na wiat? - pospnie spyta Aragorn. - To miejsce zowieszcze - "rzek Boromir. - Nie widz te potrzeby uycia tej drogi. #Jeeli nie mona przej tutaj grami, pomaszerujmy na poudnie a do Bramy Rohanu, gdzie mieszkaj ludzie zaprzyjanieni z moim plemieniem, i obierzmy ten samszlak, ktrym ja szedem do !Rivendell. Albo te powdrujmy jeszcze dalej, przeprawmy si przez Isen do Anfalas i Lebennin; w ten sposb wkroczymy do Gondoru przez jego nadmorskie prowincje. - Wiele si zmienio, Boromirze, od czasu jak "wyruszye na pnoc - odpar!Gandalf. - Czy nie syszae, com ci mwi o Sarumanie? Z Sarumanem zreszt jeszcze !si policz, zanimcaa sprawa dobiegnie koca. Ale wszelkich stara trzeba dooy, by Piercie nie znalaz si w pobliu Isengardu. Brama Rohanu jest dla nas zamknita, pki mamy w druynie powiernika #Piercienia. Jeeli chodzi o t !trzeci, najdusz drog - nie mamy do czasu! Na tak !podr nie starczyoby roku i musielibymy i przez pustkowia, gdzie nie znalelibymy adnego schronienia. Nie byyby one bezpieczne. Czuwaj nad nimi zarwno oczy Sarumana, jak "Nieprzyjaciela. Kiedy dye "na pnoc, Boromirze, bye w tych oczach tylko zbkanym wdrowcem z poudnia i nie interesowae ich wcale, bo wszystkie myli Nieprzyjaciela skupiaj si na poszukiwaniu Piercienia. Teraz wracasz w druynie eskortujcej Piercie i grozi ci !niebezpieczestwo, pki si z nami nie rozstaniesz. Marsz pod otwartym niebem z kad przebyt mil staje si bardziej niebezpieczny. Obawiam si, e ta jawna prba przedarcia si przez gry pogorszya jeszcze nasze nike szanse. Nie widz teraz dla nas nadziei, jeeli nie znikniemy chocia na czas jaki z oczu Nieprzyjaciela i nie zatrzemy za sob ladw. Dlatego radz i nie przez #gry i nie wzdu gr, ale pod grami. W kadym razie na tym szlaku najmniej si nas Nieprzyjaciel spodziewa. - Nie wiemy, czego on si spodziewa - rzek Boromir. - Moe strzee wszystkich drg,zarwno prawdopodobnych, jak nieprawdopodobnych. A w takim razie zapuszczajc si do Morii weszlibymy w puapk niemal tak, jak bymyz wasnej woli zakoatali do bram Czarnej Wiey. Moria ma z saw. - Mwisz o rzeczach, ktrych wcale nie znasz, skoro przyrwnujesz Morie do twierdzy Saurona - odpowiedzia Gandalf. - Z was wszystkich tylko ja byem w lochach Czarnego Wadcy, a i to w jego dawniejszej i skromniejszej siedzibie, w Dol Guldur. Kto raz przekroczy wrota Barad-Duru, ten ju nie wraca. A nie prowadzibym wasdo Morii, gdyby nie istniaa "nadzieja wyjcia z niej. Jeeli tam siedz orkowie, narazimy si na straszne spotkanie, to !prawda. Lecz wikszo orkw z Gr Mglistych posza w "rozsypk, jeeli nie wygina w Bitwie Piciu Armii. Ory !donosz, e orkowie znw si zewszd gromadz, jest wszake nadzieja, e jeszcze !nie zajli Morii. A nawet monasi spodziewa, e s tam krasnoludy i e w podziemnychpaacach przodkw spotkamy Balina, syna Fundina. Nie wiemy, co nam przyszo objawi, ale powinnimy !wstpi na ciek, ktrej wybr jest nieuchronny. !- Ja na t ciek pjd z "tob, Gandalfie - rzek Gimli. -Cokolwiek by mnie tam czekao, chc zobaczy paacDurina. Ale czy znajdziesz drzwi, ktre zostay zatrzanite? !- Dzikuj ci, Gimli - odpar Gandalf. - Dodajesz mi otuchy.Razem poszukamy zatrzanitych drzwi. I przejdziemy przez Mori! W ruinach krasnoludzkiej siedziby"trudniej bdzie straci gow krasnoludowi ni elfom, ludziom czy hobbitom. A przecie nie bd to moje pierwsze odwiedziny w Morii! Kiedy zagin Thrain, syn Throra, dugo szukaem go w tych podziemiach. Przeszedem przez nie i wydostaem si na wiat ywy. - Ja take przekroczyem kiedy Bram Dimrilla - cicho oznajmi Aragorn - ale chociawrciem stamtd, zachowaem straszne wspomnienia. Nie chc po raz drugi zej do Morii. - A ja nie chc tam wchodzi nawet pierwszy raz - rzek Pippin. - Ani ja - mrukn Sam. - Oczywicie! - powiedzia Gandalf. - Kt by tego chcia? Pytanie brzmi inaczej: !kto pjdzie ze mn, jeli was tamtdy poprowadz? "- Ja! - gorliwie zawoa Gimli. - I ja - powanie rzek Aragorn. - Ty poszed za moim przewodem niemal w $mier pord nieycy, a nie !usyszaem od ciebie ani sowa wyrzutu. Pjd teraz z tob, jeeli ta ostatnia przestroga ci nie odstraszy. Nie o Piercie i nie o nas wszystkich si lkam, ale !wanie o ciebie, Gandalfie. I powiadam ci: nie przestpuj progu Morii, strze si, Gandalfie. "- Ja nie pjd - rzek Boromir - chyba e mnie caa druyna zgodnie przegosuje. Co mwi Legolas? Co mwi nizioki? Niech rozstrzygnie powiernik Piercienia. - Nie mam ochoty schodzi doMorii - powiedzia Legolas. "Hobbici milczeli. Sam spogldna Froda. Wreszcie przemwi Frodo. - Nie mam ochoty tam #schodzi - rzek. - Ale rwnienie mam ochoty sprzeciwia si radzie Gandalfa. Prosz was, odmy gosowanie i najpierw si przepijmy. Gandalf atwiej uzyska nasz zgod w blasku poranka ni w tych zimnych ciemnociach. jak ten wiatr okropnie wyje! #Wszyscy umilkli i pogryli si !w mylach. Syszeli, jak wicher!wiszcze wrd ska i drzew, jak zewszd z pustki nocy osacza ich zawodzenie i jki. Nagle Aragorn zerwa si na rwne nogi. - Jake ten wiatr wyje! - zawoa. - To przecie gos wilkw! Wargowie nadcignli z zachodnich gr! - Czy wic trzeba z decyzj em a. 0 rkPLKsjk&k{AHp cRpI4 8 cpJl7 cqK!h c{qL - cqM"8e>Arczeka do rana? - rzek !Gandalf. - Sprawdziy si moje sowa. Pocig ju idzie za nami. Nawet jeeli doyjemy witu, kto z was zechce maszerowa na poudnie nocami ze stadem dzikich wilkw nastpujcym na pity? - Jak daleko std do Morii? - spyta Boromir. - Byo wejcie na poudnio-zachd od Karadhrasu, o jakie "pitnacie mil lotu kruka, a ze dwadziecia mil wilczego chodu - ponuro odpowiedzia Gimli. - A wic ruszajmy skoro wit, !jeli bdziemy jeszcze ywi - rzek Boromir. - Wilki ju wyj, orkw natomiast boimy si, alemy ich jeszcze nie spotkali. - To prawda p- powiedzia Aragorn sprawdzajc, czy miecz lekko wychodzi z pochwy. - Ale gdzie wilki wyj,tam orkowie czyhaj w pobliu. "- auje, e nie posuchaem Elronda - szepn Pippin do ucha Samowi. - Teraz widz, e nie nadaj si do takich rzeczy. Nie mam w sobie do krwi Bandobrasa Bullroarera; towycie mrozi mi szpik w kociach. Nie pamitam, ebym!si kiedykolwiek w yciu czu rwnie nieszczliwy. - Mnie te dusza ucieka na rami, panie Pippin - odpar Sam. - Ale przecie nas jeszcze wilki nie zjady, a mamy w kompanii paru chopw na schwa. Nie wiem, jaki los grozi Gandalfowi, ale zao si, e stary Czarodziej nie trafi do wilczego odka. eby si zabezpieczy od nocnych napaci, druyna wspia si na szczyt wzgrza, pod ktrym si schronia z wieczora. Wieczya je kpa sdziwych drzew o kolawych pniach, wok za krgiem leay gazy. Wdrowcy rozniecili porodku ognisko, nie mogc i tak liczy, e ciemnoci i cisza ukryj ich przed wilczympocigiem. Obsiedli ognisko i ci, ktrzy nie penili warty, drzemali niespokojnie. Kucyk Bill, nieborak, poci si i dygota. Wycie wilkw chwilami blisze, a chwilami dalsze otaczao ich teraz zewszd. O najczarniejszej godzinie nocy byskay na stokach roziskrzone lepia. najzuchwalsze bestie podsuway si niemal pod sam krg gazw. W przerwie tego kamiennego muru zamajaczyaw pewnej chwili ciemna sylwetka ogromnego wilczura, ktry si wpatrywa w wdrowcw. Dreszcz ich przeszed, gdy bestia zawya nagle, jakby przywdca wzywa sfor do ataku. Gandalf wsta i wysun si "naprzd z rdk wzniesion do gry. - Suchajcie, psy Saurona! - !krzykn. - Gandalf jest tutaj!Jeli wam wasna parszywa skra mia, umykajcie. Ktry si omieli przekroczy ten krg, temu sier spal od pyska do ogona. Wilk chrapn i potnym susem skoczy naprzd. Lecz wtym okamgnieniu zadzwonia ciciwa: Legolas wypuci strza z uku. Straszliwy skowyt przeszy powietrze i "zwierz w p skoku zwali si #na ziemi. Strzaa elfa przebiamu gardziel. Dokoa czujne !lepia nagle zgasy. Gandalf i Aragorn wyszli poza krg, lecz wzgrze byo ju puste; stadowilkw pierzcho. Wok w ciemnociach zalega cisza, !tchnienie wiatru nie nioso juz sob adnych gosw. "Noc bya gboka, wski sierp ksiyca znia si ku zachodowi, przebyskujc spord wystrzpionych chmur.!Nagle Frodo ockn si ze snu.Bez adnego ostrzeenia znwwszdzie wok obozu buchno dzikie, zajade wycie. Olbrzymie stado wargwzgromadzio si milczkiem i znienacka przypucio atak zewszystkich stron naraz. - Dorzucie drew do ognia! - krzykn hobbitom Gandalf. - !Dobdcie broni i ustawcie siwsparci plecami o siebie! Nowe gazie trysny pomieniem i w migotliwym blasku Frodo dostrzeg tum szarych cieni przeskakujcych przez kamienny krg. Z kad sekund przybywao ich wicej. Aragorn sztychem miecza przebi gardziel ogromnego wilczego prowodyra. Boromir potnym rozmachem odci eb drugiego. U boku dwch wojownikw sta Gimli, szeroko rozstawiwszy krzepkienogi, z wzniesionym toporem. Strzay ze wistem wylatywayz uku Legolasa. Nagle posta Gandalfa jak gdyby urosa w migotliwym blasku ognia. Czarodziej wyprostowa si niby grony olbrzym, kamienny posg staroytnego wadcy na "szczycie wzgrza. Pochyli si byskawicznie, chwyci ponc ga i ruszy przeciw wilkom. Bestie cofny!si przed nim. Gandalf cisn wysoko pod niebo roziskrzon !agiew. Rozpalia si biaym blaskiem niby grom, a Czarodziej grzmicym gosem krzykn: - Naur an edraith ammen! Naurdan i ngaurhoth! Rozleg si huk i trzask, drzewo nad jego gow rozkwito nagle olepiajcym "bukietem ognia. Pomie nis si z drzewa na drzewo. Szczyt wzgrza zalni jaskrawym wiatem. Miecze i sztylety obrocw zaskrzyy si pomieniami. Ostatnia "strzaa Legolasa zapalia si w"locie i ponc utkwia w sercu ogromnego wilczego przywdcy. Cae stado pierzcho. Ogie przygasa z wolna, a zosta po nim tylko deszcz iskier i popiou. Gorcy dym kbi si nad opalonymi kikutami drzew i czarn chmur spywa ze stokw, kiedy pierwszy niky brzask dnia pojawi si na niebie. Odparci napastnicy nie wracali. - A co, nie mwiem? - rzek Sam do Pippina, wsuwajc miecz w pochw. - Jego wilki nie dostan. To bya niespodzianka, ani sowa! Maobrakowao, eby mi wszystkie wosy osmalio z gowy. !Kiedy dzie wsta, nie ujrzeli nigdzie znaku po wilkach, na prno szukali cierwa zabitych bestii. Jedynym wiadectwem stoczonej bitwy byy opalone drzewa i strzay Legolasa rozrzucone po wzgrzu. Wszystkie zdaway si nie tknite z wyjtkiem !jednej, z ktrej zostao tylko ostrze. - A wic tak jak si obawiaem - stwierdzi Gandalf - nie byy to zwyke wilki erujce na pustkowiu. Teraz zjedzmy co naprdce i ruszajmy std. Tego dnia pogoda znw si odmienia, jakby posuszna rozkazom jakiej wadzy, ktrej niena zawieja nie moga ju odda usug, potrzebne byo natomiast jasne wiato, eby kady poruszajcy si wrd pustkowi punkcik sta si z daleka widoczny. Wiatr w "cigu nocy skrci z pnocy na poudnio-zachd, teraz zaucich zupenie. Chmury !odpyny na poudnie, niebo czyste i wysokie janiao bkitem. Gdy druyna gotowa do odmarszu stana na skrajuwzgrza, blade soce bysno nad szczytami gr. - Musimy dotrze do drzwi przed zachodem soca - powiedzia Gandalf. - Inaczej w ogle tam nie dojdziemy. Droga niedaleka, ale moe trzeba bdzie kluczy, bo tu Aragorn nie moe nas poprowadzi: rzadko goci w tych stronach, a ja byem tylko raz jeden u zachodnich cian Morii, i to bardzo dawno temu. Moria jest tam! - rzek wskazujc w kierunku poudniowo-wschodnim, gdzie zbocza gr opaday stromo w "cie zalegajcy u ich podny.W dali majaczya linia nagich #ska, a wrd nich, wysza niinne, wystrzelaa olbrzymia, lita, szara ciana. - Kiedy zeszlimy z przeczy, poprowadziem was nieco na poudnie od poprzedniego punktu wyjcia, jak zapewne niejeden z was zauway. Dobrze zrobiem, bo dziki temu mamy teraz drog o kilka!mil skrcon, a popiech jest wskazany. Ruszajmy! - Nie wiem, czego sobie yczy - pospnie rzek Boromir. - Czy eby Gandalf znalaz to, czego szuka, czy te bymy doszedszy pod urwisko stwierdzili, e drzwi zniky na zawsze. Jedno gorsze od drugiego, najbardziej za prawdopodobne, e wpadniemyw potrzask midzy cian skaln a stado wilkw. Prowad, Gandalfie! Gimli szed teraz na czele, u boku Czarodzieja, bo pilno mu byo ujrze Mori. We dwch wiedli druyn z powrotem ku grom. Jedyna stara droga od zachodniej strony biega do Morii wzdu potoku Sirannon, ktry wypywa spod ska w pobliu drzwi. Ale czy Gandalf "si omyli, czy te w ostatnichlatach teren si zmieni - !do, e nie mg odszuka potoku w okolicy, gdzie si gospodziewa, o par mil na poudnie od miejsca noclegu. Soce stao wysoko, a druyna wci jeszcze !bkaa si i brna przez jaowe rumowiska czerwonych kamieni. Nigdzie nie dostrzegali bysku wody, nie syszeli jej szmeru. Wkoo otaczao ich suche pustkowie. !Tracili te otuch. Ani ywej duszy na ziemi, ani ptaka na niebie. Nie mieli nawet myle, co noc przyniesie, jeeli ich zaskoczy w tej guszy odcitej od wiata. Niespodzianie Gimli, ktry #wysun si naprzd, odwrcisi i przywoa towarzyszy. Sta na wzgrku i wskazywa !na prawo od cieki. Podbiegli wszyscy i z gry zobaczyli gboko wcite w teren wskie koryto rzeki. Byo suche, milczce; ledwie nika struga wody sczya si pord brunatnych, czerwonymi plamami poznaczonych kamieni, lecz !wzdu brzegu cigna si drka, wyboista i !niewyrana, wijca si krto midzy rozwalonymi nasypami irumowiskami niegdy brukowanego gocica. - Aha! Nareszcie! - zawoa !Gandalf. - Tdy wic pyn potok. Sirannon - Woda Spod Wrt - nazyway go !krasnoludy. Ale co si stao z t wod? Bya ongi bystra i #haaliwa. Chodcie! Trzeba sispieszy. Ju pno. Wszyscy mieli nogi obolae i bardzo byli zmczeni, lecz !wytrwale wlekli si przez kilka "jeszcze mil uciliwej, krtej !drogi. Soce mino zenit i przeszo na zachodni stron nieba. Odpoczywali krtko, #zjedli co naprdce i szli dalej.#Przed nimi pitrzyy si gry, oni jednak idc gbokim parowem widzieli tylko ich najwysze grzbiety i odlege wierchy na wschodzie. W kocu doszli do ostrego skrtu. Droga, ktra dotychczas prowadzia na poudnie kluczc midzy krawdzi rzecznego koryta po prawej a stromym zboczem po lewej stronie - tu zawracaa znowu prosto na wschd. Za zakrtem ujrzeli !cian skaln niezbyt wysok,mierzc nie wicej ni trzydzieci stp, poszczerbion u szczytu na ksztat piy. Przez szeroki wyom, ktry zapewne wyobi sobie niegdy potny i obfity wodospad, #ciekaa ledwie nika struka. - A wic rzeczywicie wszystko tu si bardzo zmienio - rzek Gandalf. - Mimo to nie ma wtpliwoci, "trafilimy na waciwe miejsce.Nic wicej nie zostao po Wodospadzie Schodw. Jeeli mnie pami nie zawodzi, tu obok wykute s w skale stopnie, chocia gwna drogaoddala si w lewo i zakosami prowadzi na grn platform. Od wodospadu a pod ciany Morii cigna si pytka dolina, ktrej dnem pyn Sirannon, a wzdu jego brzegw biega droga. Wejdziemy na gr, przekonamy si, jak teraz wyglda. Bez trudu odszukali stopnie w #skale i Gimli wspi si po nichszybko, a za nim Gandalf i Frodo. Ale u szczytu #stwierdzili, e dalej i tdy nie sposb, i zrozumieli, dlaczego Woda Spod Wrt !wyscha. Mieli za sob chodneniebo, lnice zotem zachodzcego soca, a przedsob - ciemne, spokojne !jezioro. Ani bkit nieba, ani !blask zachodu nie odbijay si w jego pospnej tafli. Wodom Sirannonu zagrodzono ujcie #tak, e rozlay si zatapiajc ca dolin. Za gron przestrzeni jeziora potne skalne ciany, surowe i szare w gasncym wietle dnia, wznosiy si jak mur nieprzebyty. W ponurej, litej skale Frodo prno wypatrywabramy, pknicia czy szczeliny. !- To ciany Morii - powiedzia Gandalf wskazujc skay za wod. - Tam byy ongi Wrota, !drzwi elfw u kresu gocica zHollinu, ktry nas tu doprowadzi. Ale teraz ta droga jest zamknita. Nikt z was, jak przypuszczam, nie ma ochoty rzuci si wpaw przez t ponur wod, i to o zmierzchu. Jezioro nie wydaje si czyste. - Musimy znale drog "okrajc pnocny cypel - !rzek Gimli. - Druyna powinna nie zwlekajc i pod gr gwnym szlakiem i zbada, dokd on prowadzi. Nawet gdyby nie byo tego jeziora, nie m9oglibymy wcign objuczonego kuca po skalnych schodach. - Ale w adnym przypadku nie mona by biednego zwierzaka wzi do podziemi - odpar Gandalf. - Droga pod grami !wiedzie wrd ciemnoci, jest miejscami bardzo wska i stroma, kucyk nie przeszedbytam, gdzie moe nam si uda przej. - Biedny stary Bill! - westchn Frodo. - Nie pomylaem o tym. I biedny Sam! Co te on na to powie? - Bardzo mi przykro - rzek Gandalf. - Biedny Bill by dobrym kompanem, serce mi "si ciska, e trzeba go teraz porzuci. Gdyby to ode mnie zaleao, nie obciabym druyny tylu bagaami i nie brabym zwierzaka, zwaszczaBilla, ktrego Sam tak kocha. Od pocztku obawiaem si, e bdziemy zmuszeni obra t drog. Dzie mia si ku kocowi, zimne gwiazdy wybysy we grze ponad zachodzcym socem, kiedy druyna, spieszc ile si w nogach, wspia si wreszcie na zbocze i dosiga brzegu jeziora. Na oko nie mierzyo "ono wicej ni parset stp w najszerszym miejscu. Jak daleko rozlewao si ku poudniowi, trudno byo jednak oceni w mierzchncym wietle. Pnocny brzeg dostrzegali w %odlegoci nie wikszej ni pmili, a midzy kamiennym murem zamykajcym dolin a skrajem wody pozostawa wski rbek cieki. Bez zwoki ruszyli wic naprzd, !bo mila z okadem dzielia ich jeszcze od miejsca na przeciwlegym brzegu, do ktrego dy Gandalf, a potem czeka ich jeszcze poszukiwanie drzwi. Kiedy dotarli do najdalej na pnoc wysunitego cypla jeziora, zagrodzia im drog wska struga. Stojca zielona woda !wygldaa jak olize rami wycignite ku cianie gr. Nieustraszony Gimli wszed w !ni pierwszy i stwierdzi, e nie siga mu wyej kostek. Towarzysze szli za nim !gsiego, stpajc ostronie, bo pod gstym zielskiem kryy si liskie, zdradzieckie kamienie i niespodziane wyboje. Frodo wzdrygn si zobrzydzenia, zanurzajc stopyw ciemnej, brudnej wodzie. W chwili gdy Sam, ktry szed ostatni, wyprowadza Billa na "przeciwlegy brzeg, rozleg sicichy szelest, wist i zaraz potem plusk, jak gdyby jaka ryba zmcia nieruchom powierzchni. Wszyscy !odwrcili si byskawicznie i zobaczyli porodku jeziora, !ktrego krace giny ju w roku, krgi rozchodzce si coraz szerzej wok jakiego odlegego punktu na wodzie. Posyszeli jakby bulgotanie, a potem zalega cisza. Mrok gstnia, ostatnie promienie !zachodzcego soca ugrzzy w chmurach. Gandalf przynagla sadzc wielkimi krokami naprzd, "druyna jak moga staraa si za nim nady. Szli teraz wskim skrawkiem ldu midzy jeziorem a urwiskiem. Przejciebyo ciasne, miejscami ledwie na kilka stp szerokie, tu i wdzie zawalone odamkami "ska i kamieniami. Posuwali si jednak, lgnc jak najbardziej do ciany, odsuwajc si jak najbardziej od Czarnej Wody. Uszli ju z mil w kierunku !poudniowym, gdy natknli si "na kp kolczolici. Pieki i suche gazie butwiay w kauach; wygldao to na szcztki zaroli czy moe ywopotu, niegdy osaniajcego drog, ktra przecinaa dolin, dzi zatopion w jeziorze. Lecz tu"pod skaln cian stay ywe jeszcze i krzepkie dwa drzewa, tak wysokie, e Frodo"zdumia si, bo rwnie wielkichkolczolici w yciu ani w marzeniu nie widzia. Grube korzenie sigay spod urwiska a do wody. Z daleka, ze szczytu schodw, zdaway si!pod nawis cian mae jak zwyke krzaki, teraz jednak pitrzyy si nad gowami wdrowcw, sztywne, ciemne,milczce i rzucay gsty, czarny cie pod ich stopy, sterczc niby dwa filary strzegce kresu drogi. - No, wreszcie jestemy u celu- rzek Gandalf. - Tu koczy si droga elfw z Hollinu. Kolczoli to godo em a. 0 rkPLKsjk&k{AgBNp? crO 6 crP/ cEsQ"8 csRL-> c tS8?ntmieszkacw tej krainy, posadzili wic te drzewa jako !supy graniczne swoich woci,bo zachodnie drzwi suyy gwnie elfom z Hollinu, utrzymujcym oywione stosunki z wadcami Morii. Byo to za dawnych, szczliwszych czasw, kiedy jeszcze serdeczna przyja "wizaa czsto istoty rnychras, nawet krasnoludy z elfami.- Nie z winy krasnoludw rozwiaa si ta przyja - rzek Gimli. - Nigdy nie syszaem, by zawiniy w tym elfy - odpar Legolas. !- A ja syszaem jedno i drugie- rzek Gandalf - i nie chc teraz rozsdza tej sprawy. Prosz jednak was obu, Legolasie i Gimli, abycie wy "przynajmiej byli przyjacimi i wspomagali mnie wsplnie. Bo obaj jestecie mi potrzebni. Drzwi s zamknite i ukryte, aim prdzej je odnajdziemy, tym lepiej. Noc za pasem! - I zwracajc si do reszty kompanii doda: - Ja bd szuka drzwi, a wy tymczasem przygotujcie si do zejcia w gb Morii. Niestety, musimy si tu rozsta z naszym jucznym kucykiem. Odrzucie wiele rzeczy wzitych dla ochrony przed chodem, nie bd nam potrzebne w podziemiu ani te, mam nadziej, gdy wyjdziemy po drugiej stronie i pomaszerujemy dalej na poudnie. Reszt natomiast, a przede wszystkim ywno i skrzane worki na wod, rozdzielcie midzy siebie. - Mistrzu Gandalfie, nie chcesz chyba zostawi biednego Billa w tym okropnympustkowiu! - krzykn Sam z oburzeniem i rozpacz. - Nie zgodz si na to, nie ma !mowy! Nie porzuc Billa, ktry tak daleko zawdrowa z nami i taki by przez cay czas poczciwy! - Mnie te go al, Samie - odpar Czarodziej - ale gdy drzwi si otworz, wtpi, "czy zdoasz Billa wcign do wntrza, w dugie, czarne lochy Morii! Musisz wybiera midzy Billem a swoim panem. - Bill pjdzie za panem Frodemchoby do smoczej jamy, jeeli ja go poprowadz - rzek Sam nie przekonany. - Przecie oddalibymy go na niemal pewn mier w tym "kraju, gdzie wcz si stada wilkw. - Mam nadziej, e nie spotkago mier - odpar Gandalf. $Pooy rk na bie kucyka i szepn mu co do ucha: - We z sob te sowa, niech ci strzeg i prowadz - rzek. - Mdre z ciebie zwierz, nauczye si niemao w Rivendell. Wybieraj drog przez krainy obfite w !traw i wracaj szczliwie do domu Elronda czy gdzie indziej, gdzie chcesz... Syszysz, Samie? Bill ma tak sam szans ocalenia z wilczych ap i powrotu do domu jak my wszyscy. Sam sta zgnbiony u boku Billa i nic nie odpowiedzia Gandalfowi. Kucyk, jak gdyby rozumiejc, o co chodzi, parskn i przytkn nos do !ucha Sama. zy pyny z oczuSama, gdy majstrowa przy jukach, zdejmujc pakunki z grzbietu kuca i zrzucajc je !na ziemi. Hobbici przegldali rzeczy i odkadali na bok wszystko, bez czego mogli si ju teraz oby, reszt za !rozdzielali midzy siebie. Kiedy$si z t robot uporali, zaczliobserwowa Gandalfa. Zdawao si, e dotychczas Czarodziej !nic jeszcze nie wskra. Sta midzy dwoma drzewami wpatrzony w nag skaln "cian, jakby spodziewa si, e oczyma wywierci w niej %dziur. Gimli krci si przy nimto tu, to tam opukujc toporkiem kamienie. Legolas przylgn do ciany nasuchujc. - Wszystko ju gotowe - powiedzia Merry - ale gdzie s te drzwi? Nie widz ani znaku. - Drzwi, zrobionych przez krasnoludy, nigdy nie wida, kiedy s zamknite - odpar Gimli. - S niewidzialne, nawet!prawi waciciele nie mog ich dostrzec ani otworzy, jeeli nie pamitaj hasa. - Tych drzwi jednak nie strzega nigdy tajemnica dostpna wycznie krasnoludom - powiedzia !Gandalf oywiajc si nagle i "odwracajc gow. - Jeeli niezmienio si wszystko cakowicie, oczy, ktre umiej patrze, mog wykry sekret. "Zbliy si do skay. Midzy dwoma drzewami, w ich cieniu, wznosia si gadka ciana; !zacz po niej wodzi rkoma !szepczc co niedosyszalnie. Po chwili cofn si nieco. - Spjrzcie! czy widzicie? Ksiyc rzuca teraz odblask na szar powierzchni skay, lecz nic wicej zrazu nie spostrzegli. Potem z wolna na caej kamiennej powierzchni, wygadzonej rkami "Czarodzieja, pojawiy si nikelinie, niby delikatne yy srebra. Pocztkowo tak nieuchwytne jak blade nici babiego lata, tak cienkie, e ledwie migotay, kiedy pada na nie blask ksiyca, stopniowo rozszerzay si i wystpoway coraz wyraniej,a wreszcie mona byo rozpozna cay rysunek. U gry, w miejscu, ktrego Gandalf ledwie dosign wzniesionymi rkami, sklepia si uk spleciony z liter !alfabetu elfw. Niej, zatarte co prawda, zniszczone, "rysowao si kowado i mot, anad nim korona i siedem "gwiazd. Od dou piy si dwa drzewa, ktrych licie miay ksztaty pksiycw. Porodku, wyraniej ni wszystko inne, janiaa na drzwiach wieloramienna gwiazda. !- To godo Durina! - krzykn Gimli. - Drzewo Elfw Wysokiego Rodu! - zawoa Legolas. - I gwiazda rodu Feanora - powiedzia Gandalf. - Wykuto ten rysunek z ithildinu, w !ktrym tylko wiato gwiazd i ksiyca si odbija i ktry jest martwy, pki go ni9e wskrzesi dotkniciem kto, kto zna sowa z dawna zapomniane na obszarze !rdziemia. Od wiekw ich nie syszaem, tote musiaem !gboko sign w pami, nim je odnalazem. - Co znaczy ten napis? - spyta Frodo, wpatrujc si pilnie w wyryte na uku !sklepienia litery. - Zdawao mi !si, e znam pismo elfw, ale tego nie umiem odczyta. - To jzyk elfw mieszkajcych za Dawnych Dniw zachodniej czci "rdziemia - odpar Gandalf. - napis wszake nie mwi nic, co by nam si przyda mogo. Brzmi po prostu tak: Drzwi Durina, Wadcy Morii. Powiedz przyjacielu i wejd. Pod spodem maymi, ledwie widocznymi literami wypisane jest jeszcze: Zrobiem te drzwi ja, Narwi. Znaki wyku Kelebrimbor z Hollinu. - Co to ma znaczy: Powiedz"przyjacielu i wejd? - spyta Merry. - Sens do jasny - rzek Gimli. - Jeeli jeste przyjacielem, powiedz haso, a drzwi si otworz i bdziesz mg wej. - Tak - odezwa si Gandalf. -Te drzwi zapewne s posuszne sowom zaklcia. Niektre drzwi krasnoludzkich siedzib otwieraj si tylko w pewnych okrelonych porach roku czy dnia albo tylko dla pewnych osb; s i takie, ktrych nie otworzysz nawet o waciwej godzinie i wymawiajc waciwe sowa, jeeli nie masz klucza. Ale do tych drzwi nie potrzeba klucza. Za czasw Durina nie byy one tajne. Zazwyczaj stay otworem i pilnowali ich odwierni. Jeeli za byy zamknite, mg je otworzy kady, kto zna haso. Tak przynajmniej gosi tradycja. Prawda, Gimli? - Prawda - przyzna krasnolud - ale hasa nikt nie pamita. Narwi wraz ze sw sztuk i caym plemieniem znikn ze wiata. - Ale ty, Gandalfie, chyba znasz haso? - spyta zdumiony Boromir. - Nie! - odpar Czarodziej. Wszyscy spojrzeli na niego z przeraeniem, tylko Aragorn, ktry dobrze zna Gandalfa, nie poruszy si ani nie odezwa. !- Po co wic przyprowadzienas w to przeklte miejsce? - krzykn Boromir ze zgroz ogldajc si na czarne jezioro. - Mwie, e raz, kiedy, przeszede przez #Mori. Jake to moliwe, jeli nie znae sposobu, eby otworzy to wejcie? - Na pierwsze twoje pytanie, Boromirze, odpowiadam tak: jeszcze nie znam hasa - odpar Czarodziej. - Ale wkrtce je poznamy. Na drugie - cign byskajc oczyma spod krzaczastych brwi - powiem ci, e bdziesz mia prawo pyta o cel moich poczyna dopiero wtedy, gdy si oka niedorzeczne. Co donastpnych pyta... Czy wtpisz o prawdziwoci moich sw? Czy te stracie "gow? Mwiem, e nie tdy wszedem wwczas do Morii, ale od wschodu. Jeli chcesz wiedzie co wicej jeszcze, powiem ci, e te drzwi otwieraj si na zewntrz. Odwntrza wystarczy je pchn !rk. Od tej strony nie drgn nawet, chyba e wymwisz haso. adna sia ich nie poruszy. !- C wic zrobimy? - spyta Pippin, ktry nie ulk si zjeonych brwi Czarodzieja. - Sprbuj przebi drzwi !wasn gow, Peregrinie Tuku - rzek Gandalf. - Jeeli ich nie rozwalisz tym sposobem, a mnie pozwolicie spokojnie si namyli, zamiast nudzi gupimi pytaniami, bd si stara zgadn haso. Niegdy umiaem wszystkie zaklcia we wszystkich "jzykach elfw, ludzi i orkw, uywane w podobnych przypadkach. Po dzi dzie przypominam sobie par dziesitkw bez wysiku. "Myl, e wystarczy kilka prb!i e nie bd musia wzywa Gimlego do zdradzenia pewnych sw tajnego krasnoludzkiego jzyka, ktrych jego plemi nie zwierza nikomu. Haso byo wzite z mowy elfw, tak jak i napis na uku sklepienia. To wydaje si niewtpliwe. Podszed znw pod ska i lekko dotkn rdk srebrnej gwiazdy byszczcej pod kowadem. - Annon edhellen, edro hi ammen! Fennas nogothrim, lasto beth lammen! - zawoa rozkazujcym tonem. Srebrne kreski przyblady, lecz szary kamie nie drgn nawet. Po wielokro powtarza te "sowa w rnej kolejnoci i w rozmaitych odmianach. Pniej!prbowa innych zakl, jednopo drugim, wymawiajc je to szybko i gono, to powoli i cicho. Wreszcie zacz rzucapojedyncze sowa z jzyka elfw. Nic si nie dziao. Urwisko pitrzyo si przed nimi w ciemnociach, gwiazdy bez liku rozbysy na niebie, wiatr dmuchn chodem, ale drzwi wci trway niewzruszone. "Gandalf raz jeszcze zbliy sido skalnej ciany, podnis ramiona i tonem wadczym, z rosncym gniewem krzykn: -Edro! Edro! - uderzajc &rdk o ska. - Otwrz si!Otwrz! - powtarza ten sam wci rozkaz we wszystkich jzykach, jakimi mwiono kiedykolwiek na Zachodzie rdziemia. Wreszcie rzuci #rdk na ziemi i usiad w milczeniu. W tej samej chwili do ich czujnie nadstawionych uszu wiatr przynis z daleka wycie wilkw. Kucyk Bill wzdrygn si ze strachu i Sam skoczy ku niemu, by szepn jakie uspokajajce swko. - Nie pozwl mu zbiec! - powiedzia Boromir. - Wyglda na to, e jeszcze nam bdzie potrzebny, jeeli oczywicie wilki nas tu nie dopadn. Nienawidz tej obrzydliwej sadzawki! #I schyliwszy si podnis duy kamie, ktry cisn z rozmachem w czarn wod. Kamie znikn z mikkim pluskiem, lecz jednoczenie %dao si sysze winicie i bulgot. Ogromne, rozedrgane koa rozeszy si po tafli jeziora i od miejsca, w ktrym!spad kamie, zaczy powoli przyblia si do podny skay. - Dlaczego to zrobi, Boromirze? - odezwa si Frodo. - Ja take nienawidz !tego miejsca i boj si... Nie wiem, czego si boj, nie wilkw jednak i nie ciemnoci za tymi drzwiami. Czego !innego. Boj si tej wody. Nie m jej! - Bardzo bym chcia co !prdzej wynie si std! - rzek Merry. - Czemu ten Gandalf nie pospieszy si troch? - mrukn Pippin. Gandalf nie zwraca na nich uwagi. Siedzia z gow zwieszon na piersi, moe zatopiony w rozpaczy, a moew trwonej zadumie. Zowieszcze wycie wilkw rozlego si znowu. Krgi na !wodzie rosy i drobne fale ju lizay brzeg. Nagle Czarodziej zerwa si na rwne nogi, a byo to tak niespodziane, e wszyscy drgnli. Gandalf si mia! - Ju wiem! - krzykn. - Oczywicie, oczywicie! miesznie proste, jak #wikszo zagadek, jeeli si zna rozwizanie. - Podbieg do$skay, dotkn jej rdk i dobitnie wymwi: - Mellon! Gwiazda roziskrzya si i natychmiast zgasa. Bez szmeru zarysowa si wyrany kontur drzwi, przedtem zupenie niewidoczny. Z wolna !pyta skalna rozszczepia si porodku i dwa skrzyda odchyliy si na ocie. W otworze zamajaczyy schody prowadzce stromo pod gr. Powyej paru pierwszych stopni tony w ciemnoci "czarniejszej nili noc. Druyna patrzya na nie w osupieniu. !- A wic myliem si - rzek Gandalf. - Gimli take. Z nas wszystkich Merry wpad na "najwaciwszy trop. Haso byo wypisane na uku, widzielimy je od pierwszej chwili. Napis trzeba tumaczy tak: Powiedz: przyjacielu i wejd. Kiedy wymwiem w jzyku elfw sowo przyjacielu, drzwi si otwary. Po prostu! Ale to zbytproste dla uczonego mdrca w naszej nieufnej epoce. Tamte czasy byy szczliwsze. A teraz - wchodmy! Ruszy naprzd i postawi stop na najniszym stopniu schodw. Lecz w tym momencie zaczo si dzia mnstwo rzeczy. Frodo poczu, e co chwyta go za kostk u !nogi. Krzykn i upad. Kucyk Bill zara przeraliwie i pomkn z kopyta brzegiem jeziora, niknc w ciemnociach. Sam skoczy za nim, lecz na okrzyk Froda !zawrci natychmiast, paczc i klnc gono. Wszyscy inni obejrzeli si i zobaczyli, e jezioro syczy, jakby caa armia wy nadpywaa od poudnia. !Z toni wypeza duga, krta macka, jasnozielona, fosforyzujca, ociekajca wod. Oplota nog Froda i zacza wciga go do !jeziora. Sam pad na klczki i !rbn rami poczwary noem.!Pucia ofiar. Wierny suga odcign swego pana, jak mg najdalej, krzyczc o pomoc. Dwadziecia nowych macek wyonio si z wody. Czarne jezioro kipiao, w powietrzu rozszed si odraajcy smrd. - Do bramy! Na schody! Prdko!- krzykn Gandalf, jednym susem wracajc midzy towarzyszy, budzc ich z osupienia, ktre wszystkich prcz Sama przykuo do miejsca, i zaganiajc w otwarte drzwi. Czas by po temu wielki! Sam i "Frodo ledwie zdyli stan napierwszym stopniu, a Gandalf #wanie znw rusza pod gr,kiedy wycignite z wody macki poprzez wski skrawek #ldu dosigy skalnej ciany i drzwi Morii. Jedna z nich "przyczogaa si a za prg, wiecc w blasku gwiazd. Gandalf zatrzyma si i !odwrci. Jeeli rozmyla, jakim zaklciem zamkn z powrotem drzwi, niepotrzebnie"si biedzi. Mnstwo wijcych si macek oploto oba ich skrzyda i zatrzasno ze straszliw si. Huk echem "roznis si wkoo, wiato dzienne znikno sprzed oczu wdrowcw. Poprzez cik kamienn pyt dochodzi stumiony oskot. Sam uczepiony ramienia Froda w nieprzeniknionych ciemnociach upad na stopie schodw. !- Biedny stary Bill - powiedzia!dawic si od ez. - Biedny #stary Bill! Wilki i we! Wy nie mg ju znie. A ja musiaem wybiera, panie Frodo. Musiaem pj za panem. !Usyszeli kroki Gandalfa, ktry"zszed znw w d i dotkn rdk drzwi. Drenie przebiego przez cian i schody, lecz drzwi si nie otwary. - No, tak! - rzek Czarodziej. - Teraz wyjcie na t stron zamknite jest na zawsze, pozostaje nam jedynie drugie, na przeciwlegym stoku gry. Sdzc z tych haasw obawiam si, e zwalono pod drzwi gazy, a drzewa wyrwano z korzeniami i zagrodzono nimi drog. Szkoda!!Pikne to byy drzewa i stay tu od wiekw. - Od pierwszej chwili, gdy dotknem stop wody, "czuem, e w pobliu czai si co okropnego - powiedzia Frodo. - Co to byo? Ile byo tych potworw? - Nie wiem - odpar Gandalf - ale wszystkie te ramiona wycigay si do jednego okrelonego celu. Co wypezo, moe zostao wypdzone z czarnej wody pod grami. W gbinach wiata istnieje wiele starszychi gorszych jeszcze ni orkowie stworze. to godo em a. 0 rkPLKsjk&k{AgBTpo ctU Q cuV0: csuWj") cuX-P c9vY8;v Gandalf nie chcia powiedzie gono tego, co w duchu !pomyla: e kimkolwiek byy stwory yjce na dnie jeziora,chwyciy one nieomylnie przede wszystkim Froda "spord caej druyny. Boromirmrukn do siebie, lecz echo odbite od kamiennych cian !spotgowao jego gos tak, e zabrzmia jak ochrypy szept, !dosyszalny dla caej kompanii:- W gbinach wiata... Weszlimy w te podziemia wbrew mojej woli. Kto nas poprowadzi przez te straszliwe ciemnoci? !- Ja! - odpar Gandalf. - Gimli za bdzie szed obok mnie. !Podajcie za wiatem mojej rdki. Czarodziej ruszy w gr po olbrzymich schodach, a koniecrdki, ktr trzyma wzniesion, rozbysn agodnym wiatem. Schody !byy potne i nie zniszczone.Naliczyli dwiecie stopni, szerokich i niskich, nim u szczytu stanli w sklepionym korytarzu prowadzcym poziomo w gb ciemnoci. - Sidmy na chwil, odpocznijmy i zjedzmy co tutaj, skoro sali jadalnej nie spodziewamy si znale - %rzek Frodo. Otrzsn si ju "ze zgrozy, ktr go napenio #dotknicie olizego ramienia, iby teraz okropnie godny. Wszyscy przyjli t propozycj jak najchtniej. Siedli na ostatnim stopniu, grupka cieni w mroku. Kiedy si posilili, Gandalf da kademu, trzeci raz w tej wdrwce, po yku miruworu z Rivendell. - Nie na dugo, niestety, starczy tego trunku - powiedzia - ale uwaam, e bardzo nam jest potrzebny teraz, po okropnociach, ktreprzeylimy pod drzwiami. Co prawda, jeli nie bdziemy mieli wyjtkowego szczcia, przyda nam si ta resztka niejeden jeszcze raz, nim ujrzymy wyjcie po drugiej stronie. Oszczdzajcie te wody! W tych podziemiach "jest wiele strumieni i rde, !nie naley ich wszake rusza.!Moliwe, e nie zdarzy nam siokazja do napenienia bukakw i manierek wczeniejni w Dolinie Dimrilla. !- A jak dugo trzeba tam i? - spyta Frodo. - Nie wiem - odpar Gandalf. -To zaley od rozmaitych !okolicznoci. Idc prosto, bez przeszkd i bez omyek, dojdziemy chyba po trzech albo czterech dniach marszu. Na pewno jest co najmniej czterdzieci mil od zachodnichdrzwi do wschodniej bramy w prostej linii, ale droga moe si okaza bardzo krta. Po krtkim odpoczynku ruszyli znowu. Wszystkim zaleao na jak najszybszym skoczeniu tej wdrwki i pomimo zmczenia gotowi byli maszerowa jeszcze kilka !godzin. Gandalf wci kroczy na czele. W lewej rce nis !roziskrzon rdk, ktra owietlaa teren pod jego nogami, w prawej dziery miecz zwany Glamdringiem. Za Czarodziejem szed Gimli, oczymu byszczay w pomroce, gdy!rozglda si to w prawo, to wlewo. Nastpny w szeregu by Frodo, ktry doby z pochwy swego krtkiego deka. Ostrza Glamdringa i deka nie rozpomieniy si i to dodawao druynie otuchy, bo miecze, wykute ongi przez "patnerzy elfw, zapalaj si biaym wiatem, ilekro w "pobliu znajd si orkowie. Za Frodem poda Sam, potem z kolei Legolas, dwaj modzi hobbici i Boromir. W ciemnociach zamyka pochd chmurny i milczcy Aragorn. Korytarz po licznych skrtach zacz opada ku doowi. Dugi czas zstpowali coraz niej, nim wreszcie znw #znaleli si na paskiej drodze.Byo teraz gorco i duszno, lecz powietrze pozostao doczyste, a od czasu do czasu wiey powiew muska im twarze, cignc pewnie od wybitych w cianach otworw,ktrych jednak tylko si !domylali w mroku. Musiao ich by duo. W bladych promieniach czarodziejskiej rdki Frodo dostrzega niekiedy zarys schodw, sklepie, bocznych korytarzy ituneli, wznoszcych si ku grze lub stromo spadajcych !w d, albo ziejcych czarn pustk. Ta gmatwanina oszaamiaa i wydawao si, e nie sposb si w niej rozezna. Gimli niewiele mg pomc Gandlafowi, wspiera go wszake swoj niezachwian odwag. On jeden przynajmniej nie ba si, jak wikszo druyny, samych ciemnoci. Czsto Gandalf zasiga jego rady, gdy na rozdrou waha si, ktre rozgazienie szlaku wybra. Ostatnie wszake sowo naleao zawsze do Czarodzieja. Podziemia Morii !byy tak olbrzymie i przejcia tak powikane, e nawet Gimli syn Gloina, krasnolud z grskiego plemienia, nie ogarnia ich wyobrani. Odlege wspomnienia odbytej przed laty wdrwki przez Mori nie na wiele mogy si te Gandalfowi przyda, lecz nawet w ciemnociach i mimo licznych skrtw drogi, Czarodziej wci jasno !wiedzia, dokd zmierza, i nie zachwia si w postanowieniu,#pki mia przed sob ciek wiodc do celu. - Nie bjcie si! - rzek Aragorn, gdy Czarodziej zatrzyma si duej ni kiedykolwiek, szepczc co z Gimlim. Druyna stoczona za nim czekaa trwonie. - Nie bjcie si! Odbyem z Gandalfem niejedn podr, chocia nigdy w tak czarnych ciemnociach. W Rivendell syszaem te opowieci o jego czynach, jeszcze wspanialszych ni te wszystkie, ktrych sam byem wiadkiem. Gandalf nie zabdzi... jeeli w ogle istnieje jaka cieka. Wprowadzi nas tutaj na przekr naszym obawom i wywiedzie nas znw na wiat, bodaj kosztem wasnej zguby. Lepiej umie znajdowa wrd nocy drog do domu ni koty krlowej Beruthiel. Wielkie to szczcie dla druyny, e miaa takiego przewodnika. Nie wzili ze sob drew na ognisko, nie mieli z czego zrobi pochodni. W rozpaczliwym momencie poddrzwiami zapomniano o mnstwie potrzebnych "sprztw. Bez wiata wkrtceby przepadli w podziemiu. na domiar trudnoci wyboru wrdlicznych krzyujcych si korytarzy, tu i wdzie ziay !jamy i szyby, tu obok cieki!rozwieray si czarne studnie, w ktrych kroki wdrowcw dudniy guchym echem. W cianach i w pododze byy szczeliny i zapadliska, co chwila pod stopami maszerujcych otwieray si przepacie. Najgroniejsza mierzya z gr siedem stp szerokoci i Pippin dug "chwil musia zbiera odwag, nim przeskoczy nad #straszliw otchani. Gdzie z dou dobiega szum i plusk wody, jak gdyby olbrzymie "myskie koo obracao si w gbi podziemi. - Lina! - mrukn Sam. - Wiedziaem, e jeli jej nie wezm, na pewno bdzie potrzebna. Niebezpieczestwa mnoyy "si, posuwali si naprzd corazwolniej. Zdawao im si, e id, id bez koca, a do "korzeni gry. Zmczeni ju bylibezgranicznie, a jednak nie znajdowali pociechy w myli o jakim odpoczynku. Frodo !troch si pokrzepi na duchu po uratowaniu z macek potwora, zwaszcza gdy si najad i ykn kordiau Elronda. Teraz jednak znw ogarn go wielki niepokj, nieomal lk. Wprawdzie w Rivendell wyleczono go z rany zadanej sztyletem, lecz zostay po niej pewne trwae !lady. Zmysy mia wyostrzone,lepiej ni dawniej wyczuwa rzeczy niewidzialne. Wrd rnych zmian, ktre si w nim dokonay, jedn zauwaybardzo wczenie: oto widzia w ciemnociach lepiej od innych uczestnikw wyprawy, z wyjtkiem chyba tylko Gandalfa. W kadym razie on, #nie kto inny, nis Piercie; mia go na acuszku zawieszony na piersi i chwilamidotkliwie odczuwa jego !ciar. Pewien by, e przed "nimi czai si groba, lecz nic o!tym nie mwi. ciska tylko mocniej w garci rkoje mieczyka i wytrwale szed naprzd. Towarzysze cigncy za nim rzadko si odzywali, a i to jedynie zdyszanym szeptem. Wciszy nic nie byo sycha prcz odgosu ich krokw: guchego dudnienia krasnoludzkich butw Gimlego,cikiego tupotu Boromira, lekkiego stpania Legolasa, mikkiego, nieuchwytnego szelestu stp hobbitw; na kocu kolumny rozbrzmiewa stanowczy, rozwany, dugi krok Aragorna. Kiedy si zatrzymywali na chwil, cisza zalegaa zupena, tylko od czasu do czasu dolatywa ich uszu szmer niewidocznej wodyi kapanie kropel. A jednak Frodo dosysza czy moe wydawao mu si, e syszy co innego: jakby czapanie bosych stp. Nigdy te odgosy nie byy do wyrane ani "do bliskie, by mg nabra pewnoci, e je syszy rzeczywicie, ale te nie "milky nigdy, pki druyna nie stawaa w marszu. Nie byy echem, bo kiedy si zatrzymywali, przez chwilk jeszcze si odzyway, niezalenie od ich krokw, i dopiero potem cichy. Weszli do kopalni Morii po zapadniciu zmroku. Posuwali si przez dugie godziny, z krtkimi tylko przerwami, nim Gandalf natkn si na pierwsz powaniejsz przeszkod. Stan przed szerokim, ciemnym ukiem sklepienia, pod ktrym !rozbiegay si trzy korytarze; wszystkie prowadziy w zasadzie na wschd, lecz korytarz lewy zstpowa w &d, prawy pi si pod gr, a"rodkowy cign si poziomo !i zdawa si gadki, chocia niezmiernie ciasny. - Tego miejsca wcale nie pamitam - rzek Gandalf stajc w rozterce pod %sklepieniem. Podnis rdk, spodziewa si bowiem w jej blasku dostrzec jakie znaki !lub napisy, ktre by uatwiy wybr drogi. Nic jednak takiego nie znalaz. - Zanadto jestem znuony, by teraz zdoby si na decyzj - "powiedzia krcc gow. - A wy pewnie jestecie rwnie albo nawet bardziej wyczerpani. Zatrzymajmy si wic tutaj na reszt nocy. Oczywicie, rozumiecie mnie: jest tu zawsze jednakowo !ciemno, ale na wiecie ksiycju chyli si ku zachodowi i dawno mina pnoc. - Biedny stary Bill! - westchn Sam. - Gdzie te on si obraca? Mam nadziej, e go wilki nie rozszarpay. Po lewej stronie sklepionej bramy zauwayli kamienne drzwi; byy przymknite, lecz wystarczyo je pchn lekko, by si otworzyy. Za nimi ukazaa si obszerna sala wykuta w kamieniu. - Powoli! Powoli! - krzykn Gandalf, gdy Merry i Pippin skoczyli naprzd, radzi odpocz w miejscu, ktre im si wydawao troch przytulniejsze od otwartego na wsze strony korytarza. - Powoli! Nie wiemy przecie, cotam jest. Wejd pierwszy. Wszed ostronie, reszta druyny wsuna si za nim gsiego. - Patrzcie! - rzek Czarodziej $wskazujc rdk rodek sali.U stp Gandalfa w pododze #rozwieraa si okrga dziura, jak gdyby otwr studni. Koo niej leay porwane i zardzewiae acuchy zwisajc nad czarn jam. Opodal rozrzucone byy poupane kamienie. "- Ktry z was mg wpa w $t dziur i moe do dugo by"lecia, nimby dosign dna - zwrci si Aragorn do Meriadoka. - Zawsze trzeba puszcza przodem przewodnika, jeli si go, na swoje szczcie, ma. - To mi wyglda na wartowni dla stranikw pilnujcych trzech korytarzy - powiedzia Gimli. - Dziura to pewnie studnia dostarczajca wartownikom wody. Musiaa by ongi nakryta kamienn pokryw, teraz rozbit. Trzeba bardzo uwaa w ciemnociach. Pippina dziwnie cigna ta studnia. Gdy towarzysze rozkadali koce i przygotowywali legowiska pod cianami komory jak najdalej od dziury, on podpez na jej skraj i zajrza. Zimny dech dobywajcy si z !niewidzialnych gbi owion mu twarz. Nagle skusio modego hobbita, by chwyci !kamie i wrzuci go w studni.Czeka na odgos tak dugo, e zdy usysze kilka uderze wasnego serca. Potem gdzie w dole rozleg "si plusk, bardzo odlegy, lecz spotgowany i powtrzony wielokrotnie w pustym szybie, jakby kamie trafi w wod nadnie ogromnej jaskini. !- A to co?! - krzykn Gandalf.!Odetchn z ulg, kiedy Pippinprzyzna si do swego postpku. Rozgniewa si jednak bardzo, Pippin dostrzeg pomie w jego oczach. - Zwariowany Tuk! - fukn. - To powana wyprawa, a nie hobbicka majwka. Na przyszy raz skacz sam! Przynajmniej przestaby wreszcie dokucza nam swoimi gupstwami. A teraz bdcie cicho! Przez kilka minut nic nie byo "sycha, potem z gbi studni dobiego ich uszu stumione pukanie: tom - tap, tap - tom. Pukanie urwao si, ale kiedy jego echo ucicho, powtrzyosi znowu: tap - tom, tom - tap, tap - tap, tom. Brzmiao to niepokojco jak sygnay. Popewnym czasie jednak wszystko umilko, tym razem ju na dobre. - To by stuk mota, gow daj - rzek Gimli. - Tak - przyzna Gandalf. - I !wcale mi si nie podoba. By moe nie miao to nic wsplnego z gupim wybrykiemPeregrina, prawdopodobnie jednak ten kamie poruszy co, co naleao w naszym wasnym interesie zostawi w spokoju. Prosz, eby si aden z was na nic podobnegowicej nie way. Miejmy nadziej, e uda nam si troch przespa bez nowych alarmw. Ty, Pippinie, w nagrod pierwszy bdziesz peni wart - mrukn owijajc si w koc. Pippin zgnbiony przysiad poddrzwiami w gbokich ciemnociach. Ustawicznie jednak odwraca gow bojc si, e z czeluci studni wychynie jaki nieznany stwr.Korcio go, eby nakry ziejcy otwr chociaby #kocem, ale nie mia ruszy si i zbliy do dziury, mimo e !Gandalf zdawa si pogrony we nie. Naprawd wszake Gandalf wcale nie spa, jakkolwiek lea milczcy i nieruchomy. Zaton w !mylach, usiujc przypomniesobie wszystkie szczegy poprzedniej wdrwki przez Mori i zastanawiajc si trwonie nad wyborem dalszej drogi; omyk mogli przecie #przypaci klsk. Po godzinie Czarodziej wsta i podszed do Pippina. - Po si tam w kcie i przepij, chopcze - rzek "agodnie. - Myl, e potrzeba!ci snu. A ja i tak oka zmruy nie mog, wic chtnie ci zastpi na warcie. - Wiem, czego mi brakuje - mrukn sadowic si przy drzwiach. - Fajki! Nie powchaem jej od tamtego ranka przed nieyc. Pippin, zanim sen sklei mu powieki, zdy jeszcze zobaczy ciemn sylwetk Czarodzieja skulonego na pododze i osaniajcego #skatymi domi odrobin aru. Pomyk na mgnienie owietli jego spiczasty nos i kb dymu. Nie kto inny te, lecz Gandalf zbudzi druyn ze snu. Czuwa i straowa sam przez "sze godzin, nie zakcajc towarzyszom odpoczynku. - W cigu tej bezsennej nocy !powziem decyzj - rzek. - Nie pociga mnie rodkowy korytarz, nie pachnie mi takelewy: cignie z niego zaduch, ktry nic dobrego nie wry, kady przewodnik mi to przyzna. Pjdziemy prawym tunelem. Czas, abymy zaczli wspina si znw pod gr. Maszerowali osiem godzin, ledwie na chwil zatrzymujc si niekiedy dla wytchnienia. Nie spotkali niebezpieczestw,nie syszeli nic i nic nie widzieli prcz nikego wiateka czarodziejskiej rdki, migoccego jak robaczek witojaski na czele pochodu. Korytarz, ktryobrali, prowadzi wci pod gr. O ile mogli si zorientowa, tunel zatacza !szerokie uki, a im wyej si pi, tym by wyszy i szerszy. Nie odbiegay od niego boczne galerie ani "korytarze, podog mia rwni gadk, wyboje i szczeliny nie utrudniay tu marszu. Najwidoczniej trafili na szlak niegdy wielkiego znaczenia i !szli teraz o wiele szybciej ni na pierwszym etapie. W ten sposb posunli si w $prostej linii o jakie pitnaciemil na wschd, chocia przewdrowali zakosami z !pewnoci wicej. W miar jakdroga si wznosia, Frodo nabiera po trosze otuchy, jakkolwiek wci jeszcze by przygnbiony i od czasu do czasu sysza - albo przynajmniej tak mu si wydawao - cignce z dala trop w trop za maszerujc druyn ciche czapanie, ktre na pewno nie byo tylko echem. Marsz trwa dugo, pki m a. 0 rkPLKsjk&k{AgBZk cv[ ] c:w\H cw]2 h cx^+ ccx_/6 x`6Qxhobbitom si starczyo, wreszcie wszyscy ju zaczli wypatrywa z upragnieniem miejsca na popas, lecz nagle ciany korytarza rozstpiy si po obu stronach. Jak gdybyprzeszli pod jak bram i !znaleli si w czarnej, pustej przestrzeni. W plecy dmuchaoim cieplejsze powietrze, w twarze natomiast od ciemnoci!cigno chodem. Stanli i "zbili si w gromad zatrwoeni.Gandalf wszake by rad. - Trafnie wybraem drog - powiedzia. - Wreszcie doszlimy do mieszkalnej czci podziemia i mam wraenie, e jestemy teraz ju do blisko wschodnich stokw gry. Ale wspilimy %si, jeli si nie myl, znacznie!ponad Bram Dimrilla. Sdzc zprzewiewu znalelimy si w !wielkiej sali. Zaryzykuje trochwiksze wiato. "Podnis rdk, ktra na chwil zajaniaa niby byskawica. Wyolbrzymione cienie podskoczyy w gr i ucieky, przez mgnienie oka wdrowcy widzieli rozpite nad swoimi gowami ogromne sklepienie, wsparte na szeregupotnych filarw wyciosanych ze skay. Przed nimi, a take na prawo i na lewo cigna si wielka, pusta sala. Czarne ciany, gadkie i rwne jak szko, %poyskiway i lniy. Zauwayli te trzy inne wejcia, mroczne, sklepione otwory w cianach: rodkowe - na wschd, dwa boczne na dwie przeciwlege strony. Potem wiato zgaso. !- Na razie nie omiel si na nic wicej - powiedzia Gandalf. - Dawniej byy tu wielkie okna w stoku gry, a prcz tego kominy doprowadzajce wiato z najwyszych pokadw kopalni.#Zdaje si, e to wanie tutaj, ale na wiecie jest teraz noc i nie upewnimy si, pki dzie nie wstanie. Jeeli si nie myl, zajrzy tu do nas jutro blask poranka. Tymczasem nie ma co wdrowa dalej. !Odpocznijmy, jeli si da. Jak "dotd powiodo nam si niele,wiksz cz drogi przez ciemnoci mamy ju za sob. Ale jeszcze z nich nie wyszlimy, czeka nas dugi marsz w d do bramy otwartej na wiat. Wdrowcy spdzili noc w wielkiej piwnicznej sali, przytuleni do siebie w kcie, gdzie si schronili przed chodnym podmuchem, bo od wschodniego otworu wci !wiao zimnem. Leeli, otoczeni zewszd pust, bezbrzen ciemnoci, przytoczeni samotnoci i ogromem wydronych w skale jaski, niezliczonych spltanych korytarzy i schodw. Z guchych wieci, jakie do nichkiedykolwiek docieray, hobbici wytworzyli sobie fantastyczny obraz Morii, leczwszystko to zblado wobec gronej i wspaniaej rzeczywistoci. #- Musiao tu kiedy roi si odkrasnoludw - rzek Sam. - A pracowa chyba kady z nich wytrwalej od borsuka przez piset lat, eby zbudowa takie podziemie, i to w twardej skale! Po co oni to robili? Nie mieszkali chyba w tych ciemnych norach? !- To nie nory - odpar Gimli. - To wielkie krlestwo i stolica krasnoludw. Za dawnych !czasw nie byo te tutaj tak ciemno, wszdzie jarzyo si !od wiate i bogactw; pami o tym przechoway po dzi dzie nasze pieni. Gimli wsta i w ciemnociach "zacz piewa niskim gosem,ktry echo odbijao spod wysokiego sklepienia: Gry byy zielone, a wiat jeszcze mody, adna plama nie mia ksiyca urody, Ni skay, ni strumienie nie miay imienia, Kiedy Durin si zbudzi, spojrza i oniemia. Wic najpierw nada nazwy wzgrzom i dolinom, Potem wod pi z rde czyst i niewinn, !A kiedy si pochyli nad tafli zwierciado, Ujrza swoje odbicie jak cudne widziado W gwiezdnej, lnicej koronie jak z drogich kamieni, !Ktrych blask to srebrzycie - to zotem si mieni. wiat by pikny - a gry wysokie i gadkie W dawnych dniach nie skalanych straszliwym upadkiem Potnych i wszechmocnych krlw Nargothrondu I Gondolinu - ktrzy do zamorskich ldw Gdzie tam dawno odeszli... o, szczsna godzina, I wiat ten jake pikny za czasw Durina! Krl mony... na rzebionym tronie siedzia dumny W wielkiej sali z kamienia, gdzie liczne kolumny "Podpieray dach zoty... w krgsrebrna podoga, U drzwi runy, co wiadcz, ewadza w tych progach. Przy cianach zawieszono lampy krysztaowe, !Ktrych blask spywa mikko na krlewsk gow, Jak srebro nocnej luny albo zoto soca, Co nie zamione chmur wciwieci bez koca. W piknym kraju Durina wci stukay moty, Duto rzebio w drzewie, pisa rylec zoty, Tu kuto srebrne klingi w ognia biaym arze, Tam domy budowali weseli murarze, Tu w skarbcu obok pere i bladych opali Skarbnicy kutych kolczug srebro pochowali, Przydajc do kompanii byszczce buczucznie Pancerze i topory, miecze oraz wcznie. Nieznuony by - wierzcie - lud Durina krla, !Dwik harf go budzi ze snu ido snu utula, Harfiarzom pod wtr wdziczny piewali minstrele, A w bramach pobrzmieway trb dwiczne kapele. Dzisiaj wiat znw szary, a grski grzbiet goy, W kuniach dawno wyziby po ogniach popioy... I dwiku harf nie sycha, umilka dolina I coraz ciemniej w salach paacu Durina... "Cie na krla mogile... cisza w wiatru szumie, Co igra bezszelestnie z cisz w Khazad-dumie, Ale w wody zwierciadle mrocznej i upionej Cigle jednak si jawi gwiazdy zatopione - To korona krlewska, ktra oko udzi, #Pki si znw krl Durin ze snu nie obudzi. - To pikne! - rzek Sam. - Chciabym si nauczy tej pieni. W salach paacu Durina! Co prawda, kiedy pomyl o tych wszystkich lampach, ciemnoci wydaj mi si jeszcze bardziej ponure. A czy stosy klejnotw i zota wci jeszcze s tutaj? #Gimli milcza. Zapiewa swoj !pie, nic wicej nie chcia powiedzie. - Stosy klejnotw? - odezwa si Gandalf. - Nie! Orkowie nieraz spldrowali Mori, nic nie zostao w grnych salach. A po ucieczce krasnoludw nikt si nie way szuka w gbi szybw i skarbcw u korzeni gry: zatony w wodzie albo w cieniu strachu. - Dlaczego wic krasnoludy pragn tu wrci? - spyta Sam. - Bo tu jest mithril - odpar Gandalf. - Bogactwo Morii to nie zoto ani klejnoty - te zabawki krasnoludw; nie elazo - ich suga. Prawda, mieli rwnie te skarby, zwaszcza elazo, lecz nie potrzebowali ich kopa spod ska. Wszystko, czego zapragnli, mogli dosta w drodze wymiany. Bo na caym wiecie tylko w Morii znajduje si szczeglne, najszlachetniejsze srebro, zwane w jzyku elfw mithril. Krasnoludy maj dla niego wasn nazw, ktrej nikomu nie zdradzaj. 1w kruszec bydawniej dziesikro cenniejszy od zota, a dzi jest bezcenny. Niewiele go bowiem zostao na powierzchni, a nawet orkowie !nie mi szuka go w gbi. $yy cign si na pnoc ku Karadhrasowi w gb ciemnoci. Krasnoludy nie chc!o tym mwi, lecz mithril by zarwno pocztkiem ich bogactwa, jak przyczyn ich "klski: dokopywali si do niego zbyt chciwie, signli za gboko, rozjtrzyli wrog #si, ktra ich std wygnaa: to bya zguba Durina. Z tego, co krasnale dobyli na wierzch, niemal wszystko zrabowali orkowie i zoyli jako haracz Sauronowi, ktry jest na mithril bardzo asy. Mithril! Wszystkie plemiona poday mithrilu. Mona go !ku jak mied i polerowa jak szko, a krasnoludy umiay z niego robi metal lekki, a mimoto twardszy od najhartowniejszej stali. Jest pikny jak zwyke srebro, a !jego pikno nie niedzieje ani nie traci nigdy blasku. Elfy byy w nim rozmiowane i "uyway go do rnych celw, midzy innymi z niego robiy ithildin - metal gwiezdno-ksiycowy; widzielicie go na drzwiach Morii. Bilbo mia kolczug z !usek mithrilowych, dosta j od Thorina. Ciekawe, co te si z ni stao? Pewnie dotychczas stoi pokryta kurzem w muzeum w Michel Delving. - Co ty powiedzia? - krzykn Gimli, nagle odzyskujc mow. - Kolczuga z mithrilu? To to krlewski dar! - Tak - przyna Gandalf. - Nigdy tego Bilbowi nie mwiem, ale warta jest tyle, ile cay Shire z wszystkimi swoimi dostatkami. Frodo zmilcza, ale wsun $do pod bluz i dotkn usek!kolczugi. Oszoomia go myl, e obnosi po wiecie ukryty pod ubraniem skarb dorwnujcy wartoci caego "Shireu. Czy Bilbo to wiedzia? Frodo nie mia co do tego !wtpliwoci. Krlewski zaiste !dar. I myli Froda pomkny z ciemnych podziemi daleko, do Rivendell, do Bilba, do Bag End z owych dni, kiedy Bilbo tam !jeszcze gospodarzy. Zatskni!z gbi serca do tych miejsc i do dawnych czasw, do strzyenia trawnikw i krztania si koo kwiatw, do epoki, gdy nie wiedzia nic o Morii, mithrilu... i o Piercieniu. Zapada gucha cisza. Wdrowcy jeden po drugim !usypiali. Frodo peni wart. Dreszcz nim wstrzsn, jak gdyby przez niewidoczne drzwi z gbokich czeluci owia go lodowaty dech. Rce !mia zimne, ale pot mu spywa!z czoa. Nasuchiwa. Na dwie wlokce si bez koca godziny"zmieni si cay w such. Nie uowi jednak adnego szmeru,nawet owego echa czapicych krokw, ktre sobie pewnie uroi. Czas jego warty dobiega koca, kiedy mu si wydao, e z daleka, pod sklepieniem zachodniego wyjcia, byskajdwa wiecce punkciki, jakby para fosforyzujcych renic. !Frodo si wzdrygn. Gowa mu!opada na piersi: O mao nie "usnem na warcie - pomyla. - Co mi si ju zaczynao #ni. Wsta, przetar oczy i "ju nie usiad, wpatrujc si w ciemno, pki go nie zluzowa Legolas. !Pooywszy si usn zaraz, lecz zdawao mu si, e poprzednie senne przywidzenietrwa dalej: sysza szepty, widzia dwa blade wiecce "punkciki z wolna zbliajce siku niemu. Ockn si i stwierdzi, e towarzysze rozmawiaj pgosem i e mtne wiato pada mu prosto w twarz. Z wysoka, sponad sklepienia wschodniego wyjcia, przez wietlik !wycity w stropie sczy si !niky promie witu. W drugim kocu sali pnocne drzwi "take janiay mdym odlegymbrzaskiem. Frodo usiad. - Dzie dobry! - powiedzia Gandalf. - Nareszcie znw dzie! Widzisz, Frodo, miaem suszno. Znajdujemy si wysoko po wschodniej stronie Morii. Nim dzisiejszy dzie przeminie, musimy odszuka Wielk Bram i ujrze przed sob Zwierciadlane Jezioro w Dolinie Dimrilla. Ledwie zjedli niadanie, Gandalf postanowi wyrusza. - Jestemy co prawda zmczeni, ale odpoczniemy lepiej pod otwartym niebem - rzek. - Nie przypuszczam, by ktry z was mia ochot spdzi jeszcze jedn noc w Morii. - Na pewno nie! - odpar Boromir. - Ktrym korytarzem pjdziemy? Tym na wschd? - Moe - powiedzia Gandalf. -Ale nie wiem dokadnie, gdzie "jestemy. Jeeli nie myl si grubo, powinnimy by powyej i na pnoc od Wielkiej Bramy; zapewne nie bdzie atwo znale najprostsz drog do niej. Moliwe, e wskazana okae si droga wschodnim korytarzem. Nim wszake co postanowimy, trzeba si troch rozejrze. Chodmy najpierw ku wiatu pnocnego wyjcia. Jeeli odkryjemy jakie okno, uatwi nam to orientacj, lecz obawiam si, e to wiato dochodzi tu przez szyb z gry.Za przewodem Czarodzieja druyna przesza pod sklepieniem pnocnego wyjcia. Znaleli si w szerokim korytarzu. W miar jak si nim posuwali, blady pobrzask nabiera coraz wikszej jasnoci i wkrtce przekonali si, e pynie od prawej strony. Byy tam drzwi wysokie, pasko sklepione, a ich kamienne skrzydo jeszczesi trzymao na zawiasach i !byo nieco uchylone. wiato, do mde, wydawao si jednak olepiajce wdrowcom, ktrzy tak dugo brnli przez zupene !ciemnoci, tote przestpujcprg wszyscy zmruyli oczy. $Spod ich stp wznis si py, grubo zalegajcy podog; potykali si o jakie przedmioty rozrzucone pod drzwiami, nie mogc zrazu rozrni ich ksztatw. "wiato padao do wntrza saliprzez szeroki komin wycity pod stropem w przeciwlegej wschodniej cianie; komin !bieg ukonie i w jego wylocie,gdzie bardzo wysoko, dostrzegli may kwadracik bkitnego nieba. Promie "wiata pada prosto na st umieszczony porodku izby; by to lity poduny blok, wzniesiony o dwie stopy nad podog, na nim za leaa !dua pyta z biaego kamienia.- To wyglda jak grobowiec - szepn Frodo i tknity dziwnym przeczuciem pochyli si nad stoem, eby go obejrze z bliska. !Gandalf prdko przysun si !do hobbita. Na pycie gboko ryte znaki runiczne ukaday si w taki napis: 23456789:;<=>?@ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ[\]^_`abcdefghijklmnopqrstuvwxyz{|}~ƒÃăŃƃȃɃʃ˃̃̓΃σЃ҃ӃԃՃփ׃؃كڃ܃݃ރ߃  !- To pismo Daerona, uywane ongi w Morii - powiedzia Gandalf. - W jzyku krasnoludw i ludzi napisane jest: BALIN, SYN FUNDINA, WADCA MORII "- A wic umar! - rzek Frodo. "- Tego si wanie obawiaem. !Gimli zasoni twarz kapturem. Rozdzia 5 Most w Khazad-dumie Druyna Piercienia staa w milczeniu nad grobem Balina. Frodo wspomnia Bilba, jego dawn przyja z krasnoludemi odwiedziny Balina w Shire przed laty. Tu, w zakurzonej "grskiej sali, wydawao mu si,e wszystko to dziao si przed tysicem lat i na innym wiecie. Wreszcie odstpili od grobu, "rozejrzeli si wkoo i zaczli przeszukiwa sal, majc nadziej znale co, co "wyjani los, jaki spotka Balinai jego plemi. We wschodniej !cianie, poniej komina, byy drugie, mniejsze drzwi. Pod nimi, tak samo jak pod pierwszymi, leao w pyle mnstwo koci, a wrd nich poamane miecze, strzaskane gowice toporw, pknite tarcze i hemy. Byy te krzywe szable i bro orkw o sczerniaych ostrzach. Odkryli w skalnych cianach wykute nisze, w ktrych stayogromne, elazem okute drewniane skrzynie. Wszystkieporbane i puste. Tylko w jednej pod rozbitym wiekiem "zachoway si szcztki ksigi.Bya pocita, pokuta, czciowo spalona i tak zamazana czarnymi i brunatnymi plamami - jakby zeschej dawno krwi - e niewiele dao si z niej !wyczyta. Gandalf wzi j dorki bardzo ostronie, lecz mimo to kartki pkay z !chrzstem, gdy j skada na "pycie. Do dugo Czarodziej lcza bez sowa nad t ksig. Frodo i Gimli stojc przy nim widzieli, gdy delikatnie przewraca stronice,e s zapisane rnymi charakterami pisma, przewanie runami uywanymi w Morii i w Dali, niekiedy za alfabetem elfw. Wreszcie Gandalf podnis wzrok znad ksigi. - To kronika plemienia Balina -rzek. - Zaczyna si, o ile rozumiem, od przybycia do Doliny Dimrilla mniej wicej przed trzydziestu laty. Zdaje si, e cyfry na poszczeglnych stronach oznaczaj kolejne lata pobytuw Morii. Pierwsz kartk opatrzono cyframi 1-3, wic co najmniej dwch pocztkowych brak. Suchajcie! Przepdzilimy orkw z wielkiej bramy i ze stra... Zatarte, ale pewnie ma by: stranicy. Mnstwo ich usieklimy w Sonecznej... Zaraz, zaraz... Chyba: Dolinie. Floi poleg od strzay. On to zabi najwikszego... Potem czarna plama, a dalej: Floi o, pki m a. 0 rkPLKsjk&k{AapY c yb cyc cydg! cIze - czf 8xC{pogrzebany pod traw nad Jeziorem Zwierciadlanym. Nastpnych dwch wierszy niesposb odczyta. I znowu: !Zajlimy dwudziest pierwszsal w pnocnym skrzydle. Jest tam... Nie, nie mog odcyfrowa. Wzmianka o jakim szybie... Dalej: Balin "obra na swoj sta kwater sal Mazarbul... !- Sal Kronik - rzek Gimli. - To pewnie wanie ta komnata."- No tak... Do dugi fragment!nieczytelny - cign Gandalf - widz tylko pojedyncze #wyrazy: zoto... Topr Durina... hem. A tu napisano: Balin !zosta teraz wadc Morii. Tym!koczy si rozdzia. Odstp, kilka gwiazdek, pismo zmienione: znalelimy szczeresrebro, a potem... ach, tak! mithril. Ostatnie dwa wiersze wyraniejsze: ...Oin na poszukiwanie grnej zbrojowniw trzecim podziemiu... zamazane sowo, kto wyruszy ku zachodowi, ale nie wiadomo kto... Znw plama,potem: do Bramy Hollinu. Gandalf umilk i przerzuci kilka kartek. - Wiele stronic podobnych do siebie, zapisanych popiesznym pismem i bardzo uszkodzonych - rzek. - Niewiele widz w tym "owietleniu. Dalej z pewnoci sporo kartek brakuje, bo tu mamy cyfr 5, a wic chyba "pity rok od zaoenia kolonii $w Morii. Nieche si przyjrz... Nie, papier zanadto jest pocity i zbrukany, nic nie odczytam. Moe przy wietle sonecznym uda si nam to lepiej. Czekajcie! Tu co !widz... Due, miae pismo, alfabetem elfw. - To charakter pisma Oriego - !odezwa si Gimli zagldajc przez rami Czarodzieja. - Ori pisa biegle i lubi uywa pisma elfw. - Niestety piknym pismem utrwali ze wieci - rzek Gandalf. - Pierwsze wyrane sowo to smutek, ale dalej cay wiersz zamazany, koczysi na oraj... Tak, to z pewnoci znaczy wczoraj, bow nastpnym wierszu widz: tojest dziesitego grudnia, Balin, wadca Morii, poleg w Dolinie Dimrilla. Wyszed samotnie popatrze na Jezioro"Zwierciadlane, zabi go strzaork zaczajony pod kamieniem, !usieklimy tego orka, ale wielu innych... ze wschodu, znad "grnego biegu Srebrnej yy... Cay d kartki tak jest zbutwiay, e ledwie kilka sw mog odrni: zabarykadowalimy bramy... a potem: bdziemy mogli dugo "stawia opr, jeeli... Dalej, #jeli si nie myl, jest wyraz: "straszliwy... i cierpienie. BiednyBalin! Mona z tego wnioskowa, e godno wadcy Morii piastowa przez niespena pi lat. Co te stao si pniej? Ale nie mamy czasu na rozwizanie !amigwki kilku pozostaych kartek. Wemy od razu ostatni... - Smutna historia - rzek wreszcie. - Obawiam si, e spotka ich okropny koniec. Suchajcie! Nie moemy si wydosta. Nie ma wyjcia. #Zajli most i drug sal. Frar, Loni i Nali zginli. Potem cztery wiersze nieczytelne, prcz tych sw: woda siga do murw Zachodniej Bramy. Czatownik z wody porwa Oina. Nie moemy si "wydosta. Zblia si koniec... Dalej: bbny, bbny graj w gbinach... Co to moe znaczy? Ostatnie sowa nakrelone widocznie w popiechu, pismem elfw: ju !nadchodz... Wicej nie ma nic.$Gandalf umilk i pogry si wmylach. Wszystkich dreszcz !przebieg od grozy, jak wiaoz ktw pieczary. !- Nie moemy si wydosta - mrukn Gimli. - Nam si "udao, e woda troch opaa i e czatownik zaspa u jej poudniowego brzegu. Gandalf podnis gow i rozejrza si po sali. - Do ostatka bronili tych dwch wej - rzek. - Ale wtedy bya ich ju tylko garstka. Tak si skoczya prba odzyskania Morii. Prba odwana, lecz szalona. Jeszcze nie czas na to! Teraz niestety musimy poegna Balina, syna Fundina. Niech spoczywa w domu swoich ojcw. Wemiemy z sob t %ksig, Ksig Kronik, eby j potem dokadnie przestudiowa. Pilnuj jej, Gimli, a jsli to bdzie !moliwe, oddaj j Dainowi. Dla niego jest szczeglnie ciekawa, chocia zasmuci go bardzo. Chodmy! Ranek ju mija. - Ktr drog pjdziemy? - spyta Boromir. - Wracamy do poprzedniej sali- odpar Gandalf - ale nie strwonilimy czasu na marne odwiedzajc t. Teraz wiem, !gdzie jestemy. Gimli ma racj:to jest sala Mazarbul, a miejsce, w ktrym nocowalimy, to dwudziesta pierwsza sala pnocnego skrzyda. Z tego wniosek, e naley z niej wyj przez wschodnie drzwi i kierowa sina prawo, ku poudniowi, i w d. Dwudziesta pierwsza sala znajduje si, o ile pamitam, na sidmym poziomie, to !znaczy o sze piter powyejbramy. Daleje! Wracamy do sali. Ledwie Gandalf wymwi te sowa, gdy rozleg si straszliwy dwik: grzmice dum, dum dobiego jak gdyby z gbi podziemi, a skaa zadraa pod stopami wdrowcw. Wszyscy w przeraeniu rzucili si do drzwi. Nowy grzmot - dum, dum - przetoczy si, jakby pici olbrzymw waliy w wydrone skay Morii niby w ogromny bben. Potem roznissi echem gos rogu. W sali #kto zad potnie w rg, a z daleka odpowiedziay mu inne rogi i ochrype wrzaski. Korytarze zadudniy jakby od spiesznych krokw tysicy stp. - Nadchodz! - krzykn Legolas. - Nie ma wyjcia - powiedzia Gimli. - Jestemy w puapce! - zawoa Gandalf. - Ach, czemu si nie pospieszyem! Schwytali nas w potrzask tak, jak przed laty tamtych. Ale wtedy mnie tu nie byo. Zobaczymy jeszcze... Dum, dum - zagrzmiay bbny,a zatrzsy si ciany komory. - Zatrzasn drzwi i zabarykadowa! - krzykn Aragorn. - Pki si da, nie zrzucajcie bagay, moe zdoamy si przebi. - Nie! - rzek Gandalf. - Nie powinnimy da si tu zamkn. Niech wschodnie drzwi zostan otwarte na ocie. tamtdy uciekniemy, jeli si uda. Znw zagra ochryple rg i !buchn przeraliwy wrzask. Z korytarza dobieg tupot ng. Szczkny i zadzwoniy miecze, gdy je osaczeni dobywali z pochew. Glamdring zajania bladym wiatem, ostrze deka rozbyso. Boromir podpar ramieniem zachodnie drzwi. - Nie zamykajcie jeszcze! - powiedzia Gandalf. Jednym skokiem znalaz si u boku Boromira i wyprostowa si dumnie. - Kto jestecie, e przychodzicie zakca spoczynek Balina, Wadcy Morii? - krzykn dononie. W odpowiedzi ochrypy miechzagrzechota, jakby gruz sypa si do studni. Ponad wrzaski wzbi si gos komendy. Dum, dum, dum - !grzmiay gdzie w dole bbny. Szybkim ruchem Gandalf podsun si do wskiej szpary uchylonych drzwi i wytkn przez ni swoj rdk. Olepiajca !byskawica owietlia sal i prowadzcy do niej korytarz. Czarodziej na sekund wychyli gow za drzwi. Jkny ciciwy, z gbi korytarza wisny strzay, Gandalf uskoczy wstecz. - Orkowie, ca chmar - rzek. - S midzy nimi !olbrzymi, najzoliwsi, czarni Urukowie z Mordoru. Na chwil ich wstrzymaem, ale id z nimi jeszcze jakie inne stwory. Olbrzymi jaskiniowy troll, zdaje si, moe nawet kilku. Odwrt tdy byby beznadziejny. - Wszystko jest beznadziejne,jeeli id take drugim korytarzem - powiedzia Boromir. - Z tej strony na razie nic nie sycha - odpar Aragorn, ktry nadsuchiwa u wschodnich drzwi. - Tu korytarz opada w d schodami i oczywicie nie prowadzi z powrotem do sali. Ale nie ma sensu ucieka na olep, kiedy pocig jest tak blisko. Drzwi nie moemy zabarykadowa. Klucz zgubiony, zamek strzaskany, aprzy tym te drzwi otwieraj si do wntrza. Musimy najpierw jakim sposobem wstrzyma nieprzyjaciela w !rozpdzie. Jeszcze si ta sala Mazarbul stanie dla nich postrachem! - doda z !zawzietoci, prbujc ostrzeswego miecza, Andurila. Cikie kroki zadudniy w korytarzu. Boromir rzuci si na drzwi i zatrzasn je wasnym ciarem, potem zaklinowa odamkami mieczy i"kokami. Druyna cofna si "pod przeciwleg cian. Lecz nie mogli jeszcze ucieka. Zachodnimi drzwiami wstrzsn potny cios, !zaczy si z wolna uchyla, ze zgrzytem odpychajc kliny.Przez szpar, z kad "sekund szersz, wsuna si olbrzymia rka, potem rami okryte ciemn skr i zielonkaw usk. Wielka, paska, pozbawiona palcw stopa wdara si doem. W korytarzu zalega miertelna cisza. Boromir skoczy naprzd i $rbn z caej siy, ale miecz z brzkiem wypad mu z "drcej rki, odbiwszy si od ramienia poczwary. Ostrze byo wyszczerbione. Nagle w sercu Froda - ku jego wielkiemu zdumieniu - zawrzastraszliwy gniew. !- Za Shire! - krzykn. Jednym susem podbiegszy do Boromira$schyli si i dgn potworn #stop dekiem. Rozleg si ryk, noga cofna si gwatownie, omal nie wyrywajc mieczyka z doni hobbita. Czarna posoka !ciekaa z ostrza i dymia na pododze. Boromir napar na drzwi i zatrzasn je znowu. "- Niech yje Shire! - krzykn Aragorn. - Dobrze gryz !hobbici. Masz wspania bro, Frodo, synu Droga. "Co cikiego hukno o drzwiraz, drugi i trzeci. tarany i moty waliy w nie z rozmachem. Drzwi trzasny, "zachwiay si, otworzya si w nich szeroka szpara. Bzykny strzay, ale odbiy si od "pnocnej ciany i nie czynicnikomu szkody spady na ziemi. Rg zagra, orkowie jeden za drugim z tupotem wskakiwali do komory. Ilu ich "byo, nikt spord druyny nie liczy. Natarli jak burza, ale nie spodziewali si tak zacitego oporu. Legolas z uku przestrzeli niejedn !gardziel. Gimli toporem odrba nogi orkowi, ktry skoczy na grb Balina. Boromir i Aragorn pooyli wielu. Gdy pad trzynasty, reszta umkna z wrzaskiem; obrocy nie !ponieli strat, tylko Sam mia !dranit czaszk. Uratowa ycie dajc nura ku ziemi; Sam zreszt take zabi jednego znapastnikw dgnwszy go potnie sztyletem, zabranym spod Kurhanu. Piwne oczy Sama pony takim gniewem, e gdyby go w tej chwili zobaczy Ted Sandyman, pewnie by si cofn z respektem. !- Teraz! - krzykn Gandalf. - W nogi, zanim troll powrci. Nie zdyli jednak uciec daleko, Pippin i Merry nie dobrnli jeszcze do schodw, kiedy ju ogromny przywdca orkw, wzrostem dorwnujcyniemal ludziom, od stp do !gw zakuty w czarn zbroj, $wpad do sali. Za nim cisnli siw drzwi jego podkomendni. #Mia smag, szerok, pask gb, lepia jak dwa wgle, jzor czerwony. Wymachiwa "dug dzid. Wielk, obit w !skr tarcz odepchn mieczBoromira, rzuci si na wojownika i obali go. Byskawicznie, jak mija, kiedy atakuje, uchyli si od ciosu Aragorna i natar na druyn godzc dzid prosto we Froda. Frodo, trafiony w prawy bok, pchnity pod !cian, opar si o ni jak przygwodony. Sam z krzykiem ci drzewce dzidy; zamao si od ciosu. lecz w momencie, gdy ork odrzucajcuamek drzewca doby krzywej!szabli - na gow jego run !Anduril. Hem rozbysn jak !pomie i pk na dwoje. Ork zwali si z rozpatan czaszk. Jego podkomendni z wyciem rzucili si do ucieczki,kiedy Boromir i Aragorn na nich natarli. Dum, dum - odezway si w podziemiach bbny. Znowu zagrzmia potny gos. !- Teraz! - krzykn Gandalf. - Ostatnia szansa! W nogi! Aragorn unis w ramionach $Froda, ktry lea pod cian, i ruszy w stron schodw, popychajc przed soba "Merryego i Pippina. Inni biegli za nim, ale Gimlego musia Legolas odcign przemoc, bo nie pomnc na niebezpieczestwo krasnolud klcza z pochylonym czoem przy grobie Balina. Boromir zamkn wschodnie drzwi, ktre zgrzytny w zawiasach;po obu stronach opatrzone byy ogromnymi elaznymi piercieniami, lecz nie miay zamka ani zasuwy. - Nic mi nie jest - szepn !Frodo. - Mog i sam. Pu mnie! Aragorn ze zdumienia omal go na ziemi nie upuci. "- Mylaem, e nios trupa! - krzykn. - Jeszcze nie! - rzek Gandalf.- Ale nie czas teraz na podziwianie tego cudu. Naprzd, wszyscy schodami w !d! Potem chwil zaczekajcie na mnie, a jelibym si nie zjawia zbyt dugo, idcie dalej sami. Spieszcie si i wybierajcie drog wci w prawo i w d - Nie moemy ci zostawi, eby w pojedynk broni drzwi - powiedzia Aragorn. - Rbcie, jak kazaem! - fukn Gandalf. - Miecze ju tu si na nic nie zdadz. Ruszajcie! W korytarzu nie byo adnego wietlika i zalegay nieprzeniknione ciemnoci. Omackiem zstpowali do dugo po schodach, wreszcie !przystanli, by si obejrze. "Nie widzieli nic, prcz nikego %wiateka rdki byskajcej gdzie wysoko w grze. Czarodziej czuwa wida wci bez ruchu pod zamknitymi drzwiami. Frodo #ciko dyszc wspiera si na ramieniu Sama, ktry go !obejmowa wp. Stali u stp schodw wbijajc oczy w mrok rozpostarty nad ich !gowami. Frodowi zdawao si, e syszy gos Gandalfa, pomruk odbijajcy si echem niby westchnienie od skonego!stropu. Sw jednak nie mg rozrni. ciany jak gdyby dygotay lekko. Co chwila odzyway si bbny i grzmotem przetaczao si: dum... dum... Nagle u szczytu schodw !wystrzelia biaa byskawica. Potem rozlego si guche #dudnienie i ciki omot. Gos !bbnw buchn wciekle: dum- bum, dum - bum - i urwa si znienacka. Z gry pdem zbieg Gandalf i pad midzy towarzyszy na ziemi. - No! Skoczone! - powiedzia wstajc z wysikiem. - Zrobiem wszystko, co byo w mojej mocy. Ale trafiem na rwnego sobie przeciwnika i !omal nie zginem. Nie stjmy tutaj! Naprzd! Na razie musicie si obej bez wiata, jestem troch !oszoomiony. Naprzd! Naprzd!!Gimli, gdzie jeste? Pjdziesz na czele razem ze mn. A wy wszyscy trzymajcie si tu zanami. !Brnli za Czarodziejem, prnoamic sobie gowy, co si tam na grze naprawd stao. Dum... dum... - gray znw bbny; ich dwik dochodzi teraz stumiony, odlegy, ale wci bieg ladem uciekajcych. Innych sygnawpocigu, tupotu ng czy gosw, nie byo sycha. Gandalf nie skrca ani w lewo, ani w prawo, bo korytarz, jak si zdawao, prowadzi wprost w kierunku, ktry sobie wytknli. Od czasudo czasu schodami, po kilkudziesiciu stopniach, zbiega na niszy poziom. Stanowio to najwiksze tymczasem niebezpieczestwomarszu, bo nie widzc nic w ciemnociach tracili nagle ziemi pod nogami. Gandalf jaklepiec maca przed sob drog rdk. W cigu godziny uszli w ten sposb mil czy moe nieco wicej i mieli za sob wiele piter. Wci jeszcze nie sycha byo pogoni. Zaczynaa im ju wita odrobina nadziei. U stp sidmych schodw Gandalf przystan. #- Robi si gorco! - szepn. -Jestemy chyba teraz na poziomie bramy. Myl, e wkrtce trzeba bdzie poszuka drogi w lewo, ku wschodowi. Spodziewam si, eto ju niedaleko. Bardzo si czuje znuony. Musz chwil wytchn, choby wszyscy orkowie, jakich ziemia spodzia, deptali nam po pitach. Gimli uj Czarodzieja pod rami i pomg mu usadowi si na stopniu schodw. - Co tam si stao pod drzwiami? - spyta. - Czy !spotkae si z kapelmistrzem tej orkiestry? - Nie wiem - odpar Gandalf. -Stanem twarz w twarz z czym, czego w yciu jeszczenie spotkaem. Nie przychodzia mi na myl adnainna rada, wic prbowaem zakl drzwi, eby si nie otwary. Znam wiele czarodziejskich formu. Ale trzeba pewnego czasu, by czar si utrwali, zreszt nawet wtedy mona przemocroztrzaska drzwi. !Staem tam i syszaem gosy ki m a. 0 rkPLKsjk&k{AgBgp cR{ht R c{i^ c|j$" c{|k- ^|l?8HB<}orkw po drugiej stronie. W pewnym momencie zdao mi !si, e ju wysadzaj drzwi. Nie mogem zrozumie, co mwili w swoim okropnym jzyku. Uowiem wszake jedno sowo: ghasz - to znaczy ogie. Wtem co weszo do sali, wyczuem to poprzez drzwi, a nawet orkowie struchleli ze strachu i umilkli. To co chwycio za elazny piercie i wwczas spostrzego moj obecno i zrozumiao, ze to mj czar trzyma drzwi. Nie mam pojcia, co to byo, ale nigdy jeszcze nie rzucono mi rwnie gronego wyzwania. Mojemu zaklciu przeciwstawio si inne ze straszliw moc. Omal mnie niezamao. Bya sekunda, gdy drzwi buntujc si przeciw mej wadzy zaczy si uchyla. Musiaem wymwi Sowo Rozkazu. Drzwi nie wytrzymay okropnego #napicia, pky, rozpady si w kawaki. jakby czarna chmura przesonia mi owietlon sal i odrzucia mnie a do stp schodw. $Runa caa ciana i strop sali,!jak si zdaje. Obawiam si, eBalin zosta gboko zagrzebany pod gruzami, a z nim razem co jeszcze. Nie wiem nic pewnego. W kadym razie przejcie za nami jest zawalone. Nigdy jeszcze nie czuem si tak doszcztnie wyczerpany, ale to ju mija. Teraz kolej na ciebie, Frodo! Jak si miewasz? Nie pamitam, ebym si kiedykolwiek w yciu tak ucieszy, jak w chwili kiedy !przemwie. Obawiaem si, e Aragorn dwiga mnego, lecz nieywego hobbita! - Jak si miewam? - rzek Frodo. - Jestem ywy i cay, zdaje si. Troch potuczony tylko i obolay, ale nie za bardzo. - Ano - odezwa si Aragorn - musz przyzna, e nie spotkaem istot ulepionych z tak twardej gliny jak hobbici. Gdybym o tym wczeniej wiedzia, ostroniej bym do was podchodzi w gospodzie Pod Rozbrykanym Kucykiem. Takie pchnicie dzidy przebioby nawet odyca na wylot. !- A mnie jako nie przebio, cosobie bardzo chwal - odpar Frodo - chocia czuj si troch tak, jakby mnie motemprzyklepano do kowada. !Nic ponadto nie chcia mwi. !Kady oddech sprawia mu bl. - Odziedziczye to po wuju -rzek Gandalf. - W was obu tkwi co wicej, ni si na pozr wydaje, dawno to zauwayem. Frodo nie by pewien, czy i w tych sowach nie tkwio co wicej, niby si mogo na pozr zdawa. Ruszyli znowu. Po chwili Gimli, ktry nawet w ciemnociach widzia dobrze, powiedzia: - Jakie wiato chyba jest przed nami. Ale nie wiato dnia. Czerwone. Co to moe by? - Ghasz! - mrukn Gandalf. - !Czy nie to wanie mieli tamci na myli? Ogie na dolnych poziomach! Nie ma wyboru, musimy i naprzd. Wkrtce nikt ju nie mia wtpliwoci, wszyscy #dostrzegali wiato. Migotao i rzucao odblask na ciany korytarza cigncego si przed nimi. Teraz widzieli ju drog, ktr mieli przeby. Korytarz opada stromo, nieco "dalej zarysowywa si niski uksklepienia, a spod niego dobywaa si jasna una. Powietrze niemal parzyo. #Kiedy zbliyli si do sklepienia, Gandalf wsun si w otwarte pod nim przejcie, dajc towarzyszom znak, by czekali.Widzieli z daleka czerwony odblask, ktry pad na jego twarz. Czarodziej cofn si szybko. - Jaka nowa sztuczka diabelska - powiedzia - przygotowana na nasze powitanie, oczywicie. Ale teraz wiem, gdzie jestemy: przy pierwszym szybie, o jeden poziom niej od Bramy. To Druga Hala Morii, Brama ju"blisko, o jakie wier mili w lewo za skrtem na wschd. Przejdziemy mostem, szerokimischodami pod gr, wygodn #drk przez Pierwsz Hal - iwyjdziemy z Morii! Ale spjrzcie! Zajrzeli pod sklepienie. Przed !nimi cigna si nowa wykutaw skaach hala, wysza i dusza od tej, w ktrej poprzednio odpoczywali. !Znajdowali si u wejcia do jejwschodniego koca; zachodni gin w ciemnociach. Przez rodek bieg podwjny szereg olbrzymich filarw. Wyciosano je na ksztat pni potnych drzew, ktrych kamienne konary podpieray strop !rozgaziajc si w wypuky wzr. Na gadkiej czarnej powierzchni tych pni lni ciemnoczerwony odblask. W pododze tu u stp dwch wspaniaych filarw ziaa szeroka szczelina. Bio z niej jaskrawe czerwone wiato, a chwilami pomienie lizay jej krawdzie i piy si na cokoy filarw. Smugi czarnegodymu snuy si w rozpraonym powietrzu. - Gdybymy tu doszli gwn drog przez grne hale, "znalelibymy si w puapce - rzek Gandalf. - Miejmy nadziej, e teraz ogie odgradza nas od pogoni. Chodcie! Nie ma czasu do stracenia. Jeszcze nie skoczy mwi, gdy znw rozbrzmia !nieprzyjacielski sygna: dum... #dum... Gdzie z gbi mrokw, zzachodniego koca hali buchny wrzaski, zagray #rogi. Dum... dum... Zdawao si, e filary dr, a pomienie trzepocz. - Prdzej, to ostatni etap #wycigu! Jeeli soce jeszcze nie zaszo na wiecie, moemyuj cao. Za mn! #Skrci w lewo i pdem puci $si przez gadk podog sali. "Odlego bya wiksza, ni si z daleka wydawao. Biegli cigani gosem bbnw i tupotem mnstwa ng. !Usyszeli przeraliwy okrzyk: awic ich dostrzeono! Szczkna stal. Strzaa !wisna Frodowi nad gow. Boromir rozemia si. - Tego si nie spodziewali! - $rzek. - Ogie odci im drog.Zaszlimy od nieprzewidzianej strony. - Uwaga! - krzykn Gandalf. -Most przed nami. Jest niebezpieczny i wski. Nagle Frodo zobaczy u swych stp ziejc otcha. U "kraca hali podoga urwaa si"nad niezgbion przepaci. Jedyn drog do zewntrznych drzwi stanowi smuky kamienny most, bez krawnikw i porczy; wygity w uk, spinajcy dwa "brzegi czeluci, mierzy okoo pidziesiciu stp. W ten sposb przed wiekami krasnoludy zabezpieczyy swoj siedzib od "nieprzyjaci, ktrzy by wdarlisi do Pierwszej Hali i zewntrznych korytarzy. Tu mona byo i tylko pojedyncz kolumn. Na skrajumostu Gandalf zatrzyma si, druyna skupia si za jego plecami. - Prowad, Gimli - rzek Czarodziej. - Nastpni pjd Pippin i Merry. Prosto naprzd,po schodach ku drzwiom. Kilka strza pado midzy stoczon druyn. Jedna !trafia Froda, ale odbia si nie czynic mu szkody. Inna utkwia w kapeluszu Gandalfa niby czarne piro. Frodo obejrza si: za szczelin !buchajc ogniem czernia rjpostaci, setki orkw. Wymachiwali dzidami i krzywymi szablami, ktre byszczay krwawo w unie poaru. Dum... dum... gray #bbny, a gos ich potnia z kad sekund. Legolas nacign ciciw, #chocia odlego bya wielka,#a jego uk may. Zmierzy si, lecz rce mu opady, strzaa wylizna si na ziemi. Okrzyk rozpaczy i trwogi wyrwa si z piersi Legolasa. Dwa trolle wysuny si dwigajc olbrzymie kamienne !pyty, eby przerzuci je nibykadk nad ogniem. Lecz nie !trolle przeraziy elfa. Za nimi "nadchodzi kto inny. Nie byo go wida jeszcze, majaczya tylko pord ogromnego cienia czarna sylwetka z ksztatu podobna do ludzkiej, lecz #wiksza; sia i groza tchny ztego stwora i wyprzedzay go,gdziekolwiek szed. Zatrzyma si nad skrajem !ognistej czeluci i zaraz una przygasa, jakby j chmura otulia. potem zebra si i skoczy nad szczelin. pomienie strzeliy ku grze jakby na powitanie i oploty go wiecem. Czarny dym zawirowa w powietrzu. Rozwiana grzywa potwora tliasi sypic iskrami. W prawym "rku mia sztylet wski i ostryjak pomienny jzor. W lewym dziery bicz wielorzemienny. - Aaa! - jkn Legolas. - Balrog! Balrog idzie! Gimlemu oczy omal nie wyszy z orbit. - Zguba Durina! - krzykn i wypuszczajc z garci topr ukry twarz w doniach. !- Balrog! - mrukn Gandalf. - Teraz wszystko rozumiem. - $Zachwia si i ciko opar na rdce. - Biada nam! A taki ju jestem zmczony! Czarna posta w ognistej !unie pdzia ku nim. Orkowie wrd wrzaskw sypali kamienne groble przez szczelin. Wtem Boromir podnis swj rg do ust i zagra. Rycerskie wyzwanie zadwiczao dononie niby krzyk dobyty z wielu piersi !wzbio si pod strop pieczary. Na mgnienie oka orkowie "cofnli si, a pomienny cie przystan. Lecz echo rogu zmilko nagle jak ogie !zdmuchnity potn wichur i wrg znw ruszy naprzd. - Za most! - krzykn Gandalf odzyskujc energi. - Uciekajcie! Z tym przeciwnikiem aden z was nie"moe si mierzy. Ja zagrodz wsk drog sam. Uciekajcie! Aragorn i Boromir, jakby nie syszeli rozkazu Czarodzieja, trwali ramie przy ramieniu tu za Gandalfem u drugiego koca mostu. Inni, ju w drzwiach, zawrcili, nie mogc si zgodzi, by wdz samotnie!stawia czoo nieprzyjacielowi. Balrog ju dosign mostu. Gandalf sta teraz porodku #wypukego przsa, lew rk wsparty na rdce, w prawej wznoszc miecz; Glamdring $lni zimnym, biaym wiatem. Napastnik raz jeszcze przystan twarz w twarz z Czarodziejem. Cie rozpostar si nad nim na ksztat dwch ogromnych skrzyde. Potwr wznis bicz, rzemienie !wisny i zachrzciy. Z !nozdrzy Balroga buchn ogie. Ale Gandalf nie drgn nawet. - Nie przejdziesz - powiedzia.Orkowie zastygli bez ruchu, zapada gucha cisza. - Jam jest suga Tajemnego Ognia, wadam pomieniem Anora. Nie przejdziesz. Czarny ogie na nic ci si nie przyda, pomieniu z Udunu. Wracaj w cie! Nie przejdziesz! !Balrog nie odpowiedzia. Ogie jego jakby przygas, lecz ciemnoci dokoa jeszcze "zgstniay. Z wolna wstpi namost i nagle wyrs na olbrzyma, a rozpostarte "skrzyda wypeniy przestrze od ciany do ciany. Lecz "Gandalf sta wci, lnic w mroku. Zdawa si may i bardzo samotny, siwy, zgarbiony, jak zwide drzewoprzygite pierwszym podmuchem burzy. Z ciemnoci wybysno pomienne czerwone ostrze. Glamdring zawieci jasno w odpowiedzi. Szczkna stal, migna biaa byskawica. Balrog pad na wznak, jego "ognisty sztylet rozprysn si w kawaki. Czarodziej chwia "si porodku przsa. Zrobi krok wstecz i znowu stan pewnie. !- Nie przejdziesz! - powtrzy.Jednym susem Balrog zerwa si i wskoczy na most. Bicz ze wistem zawirowa w powietrzu. - Nie, on nie bdzie walczy tak sam jeden! - krzykn niespodzianie Aragorn i wbieg na most od drugiego koca. - !Elendil! - zawoa. - Jestem z tob, Gandalfie! - Gondor! - hukn Boromir i "rzuci si w lad za Aragornem.W tym momencie Gandalf %podnis rdk i z gonym okrzykiem smagn ni most "przed sob. Rdka pka i wypada mu z doni. Olepiajcy biay pomie buchn w powietrze. Most zatrzeszcza i tu u stp Balroga zaama si nagle. Kamie, na ktrym potwr opiera nog, stoczy si w przepa, druga poowa mostuzostaa, lecz zawisa niby wysunity jzyk skay nad prni. Z okropnym wrzaskiem Balrog "run gow naprzd, a za nim zapad si jego cie. lecz w ostatniej sekundzie potwr machn biczem; rzemienie owiny si wok ng Czarodzieja cigajc go na krawd czeluci. Gandalf #zakoysa si i run take; "usiowa chwyta si kamieni, lecz daremnie; osuwa si w otcha. - Uciekajcie, szalecy! - krzykn jeszcze i znikn. Ognie pogasy, zalegy nieprzeniknione ciemnoci. !Druyna, jakby w ska wrosaze zgrozy, staa wpatrzona w ziejc czelu. Ledwie !Aragorn i Boromir zdyli zbiecz mostu, resztka przsa runa z trzaskiem. Krzyk Aragorna zbudzi druyn z osupienia. - W drog! Teraz ja poprowadz! - zawoa. - Musimy speni jego ostatni rozkaz. Za mn! Rzucili si ku schodom, ktre zaraz za drzwiami sali piy !si w gr. Aragorn na czele, Boromir na kocu kolumny. U szczytu schodw ujrzeli szeroki, dudnicy echem korytarz. Tdy pobiegli dalej. !Frodo sysza tu obok szloch Sama i nagle uwiadomi sobie,"e take pacze. Dum... dum... dum... grzmiay bbny, lecz teraz powolnym, aobnym rytmem. Dum... Biegli bez tchu. Korytarz rozjania si, wykute w stropie kominy doprowadzay zgry wiato. Przyspieszyli jeszcze kroku. Znaleli si w sali, penej blasku dnia, byszczcego na wschodzie. !Minli j pdem, wypadli przezogromne wyamane drzwi i nagle ukazaa im si Wielka Brama, otwarty wylot ku jaskrawemu wiatu. W cieniu wielkich supw po obu stronach bramy czaili si !orkowie straujcy u wyjcia. Brama jednak bya rozbita, !oba skrzyda leay strzaskanena ziemi. Aragorn powali dowdc, ktry mu zastpi drog, inni wartownicy "rozpierzchli si w panice. Caa druyna na nic nie zwaajc mina strae. Za bram wielkimi susami zbiegli po ogromnych, zniszczonych zbem czasu schodach, ktre stanowiy prg Morii. W ten sposb znaleli si mimo wszystko znw pod jasnym niebem i poczuli oddech wiatruna twarzach. Nie zatrzymali $si, pki nie oddalili si tak od"cian Morii, e ju nie mogy ich dosign strzay. Otaczaa ich Dolina Dimrilla. Lea na niej cie Gr Mglistych, lecz od wschodu &zocio j wiato. Bya ledwie pierwsza po poudniu. Soce wiecio, gr po niebie pyny biae oboki. Spojrzeli za siebie: w cieniu gr czernia wylot bramy. Spodziemi dobiega odlegy, stumiony warkot bbnw: #dum... Cienk smug sczy siczarny dym. Poza tym nie byowida nikogo i nic, dolina !zdawaa si pusta. Dum... Terazdopiero mogli si podda rozpaczy i pakali wszyscy dugo: jedni wyprostowani i milczcy, inni przypadszy twarz do ziemi. Dum... dum... Bbny ucichy. Rozdzia 6 Lothlorien - Niestety, nie moemy tu si duej zatrzyma - rzek Aragorn. Popatrzy w stron gr i zasalutowa mieczem. - "egnaj, Gandalfie! - zawoa. -Czy ci nie powiedziaem: #Jeeli przestpisz prg Morii,strze si! Niestety! Sprawdziy si moje sowa. Jaka nam bez ciebie zostaje nadzieja? - Odwrci si do !druyny. - Musimy si obej bez nadziei. Moe bdziemy kiedy pomszczeni. A teraz uzbrjmy si w mstwo i otrzyjmy zy. Chodcie! Przed nami daleka droga i wiele trudw. Rozejrzeli si wkoo. Ku pnocy dolina midzy dwoma !ramionami gr zwaa si w mroczny wwz, a nad nim sterczay trzy biae szczyty: Kelebdil, Fanuidhol i Karadhras - acuch Morii. U wylotu wwozu potok wi si niby biaa wstka po niezliczonych, cho niskich progach spadajc w d, a mga piany wzbijaa si u podny gr. - To Schody Dimrilla - rzek Aragorn pokazujc progi $skalne. - Tdy, ciek, ktra prowadzi dnem jaru wzdu potoku, doszlibymy tutaj, gdyby los okaza si dla nas askawszy. - Gdyby Karadhras by mniej okrutny - powiedzia Gimli. - Patrzcie, teraz umiecha si w#socu! - I pici pogrozi ostatniemu z trzech okrytych !nien czap wierchw, nim si od nich odwrci. Na wschd wycignite rami "gr urywao si nagle, a dalej !majaczya rozlega rwnina. Napoudniu jak okiem sign !Gry Mgliste cigny si w #dal. W odlegoci niespena milii nieco poniej miejsca, na ktrym stali wdrowcy, bo !zatrzymali si do wysoko na zachodnim stoku doliny, byszcza staw. Wyduony, owalny, wyglda jak wielkie ostrze wczni wbite w gb pnocnego wwozu, tylko jego poudniowy skraj wymyka si z cienia gr pod ki m a. 0 rkPLKsjk&k{AgBmpe c~}n c}o cD~pW" c~q- c r8;msoneczne niebo. Woda jednak bya ciemna, szafirowa jak firmament ogldany w pogodn noc z owietlonej lamp izby. Spokojnej powierzchni nie mciy zmarszczki fal. Zewszd !otaczaa staw ka, agodnie zbiegajc ku nagim, rwnym brzegom. - Oto Jezioro Zwierciadlane, gbia Kheled-zaram! - rzek Gimli ze smutkiem. - pamitam jego sowa: Oby nacieszy oczy tym widokiem, ale my nie"bdziemy mogli duej si tam zatrzyma. A teraz wiem, e daleko trzeba mi wdrowa, !nim si czymkolwiek uciesz. I to ja musz std spiesznie odej, on za musi zosta! Druyna zacza schodzi drog spod bramy. Droga, !uciliwa i wyboista, wkrtce %zwzia si i zmienia w krt $cieyn wrd wrzosw i kp janowca, wyrastajcych midzy spkanymi gazami. Lecz i teraz kady by pozna, !e ongi by to wspaniay bity gociniec prowadzcy z nizin w gr, do krlestwa krasnoludw. Tu i wdzie spotykali przy ciece ruiny kamiennych budowli, a na zielonych kopcach rosy wysmuke brzozy lub sosny, wzdychajce na wietrze. Ostry zakrt w lewo zbliy !ich tu do ki nad jeziorem; wznosi si w tym miejscu nie !opodal cieki samotny gaz o citym pasko wierzchoku. - Kamie Durina! - krzykn #Gimli. - Nie mog std odej, !pki chocia przez chwil nie popatrz na cuda doliny. - Dobrze, lecz pospiesz si - !odpar Aragorn ogldajc si na bram. - Soce teraz wczenie zachodzi, orkowie zapewne nie wychyn spod ziemi przed zmrokiem, musimy jednak znale si daleko std, nim ciemnoci zapadn. #Ksiyc dzi bdzie may, noc czeka nas czarna. - Chod ze mn, Frodo! - zawoa krasnolud zeskakujc w bok od drogi. - Nie pozwol ci min Kheled-zaramu bez jednego bodaj spojrzenia w jego zwierciado. Pobieg zielonym stokiem w "d, a Frodo wolniej troch za !nim, bo cigna go, mimo ran i zmczenia, ta cicha, bkitna woda. Sam szed ladem swego pana. Pod samotnym gazem Gimli "przystan zadzierajc gow.Kamie by spkany i zniszczony od wichrw i deszczw, a runy na jego powierzchni zatarte tak, e nie dao si ich odczyta. - Z tego miejsca Durin po raz pierwszy spojrza w gb stawu - rzek krasnolud. - Zajrzyjmy w ni i my cho tenjeden jedyny raz, skoro musimy odej. "Nachylili si nad ciemn wod. Zrazu nie zobaczyli nic, potem z wolna ukazay im si sylwetygr odbite w szafirowej gbinie, ze szczytami niby piropusze biaych pomieni. #Dalej rozcigaa si przestrzeniebios. Jak zatopione klejnotyskrzyy si w toni jasne gwiazdy, chocia nad dolin !wiecio jeszcze soce. Nie dostrzegli tylko cienia wasnych schylonych postaci. - O, Kheled-zaram, pikne, cudowne Zwierciado! - westchn Gimli. - Ty przechowujesz koron Durina, "pki krl si nie zbudzi znowu!&egnaj! - Skoni si, odwrci i spiesznie ruszy z powrotem zielonym stokiem ku drodze. !- Cocie tam widzieli? - spytaPippin Sama, lecz Sam, zatopiony w mylach, nic nie odpowiedzia. Scieka teraz skrcaa na poudnie i opadaa stromo wymykajc si spomidzy cian doliny. Nieco poniej jeziora napotkali gbokie #rdo, czyste jak kryszta, z ktrego przez kamienn cembrowin przelewaa si migotliwie struga i z pluskiem "spywaa w d dnem skalistej rozpadliny. - Std bierze pocztek Srebrna ya - powiedzia Gimli. - Nie pijcie tej wody, jest zimna jak ld. - Troch dalej struga wyglda ju jak bystra rzeka i zbiera dopywy z wielu innych grskich potokw - rzek Aragorn. - Bdziemy szli jej brzegiem jeszcze przez kilka mil. Poprowadz was bowiem drog wybran przez Gandalfai mam nadziej, e wkrtce dojdziemy na skraj lasw - s tam, przed nami! - w ktrych Srebrna ya wpada do Wielkiej Rzeki. Spojrzeli w kierunku, ktry im Aragorn wskazywa, i zobaczyli, e strumie w podskokach zbiega na dno doliny, a potem dalej ku nizinom i ginie w zocistej mgle. - Tam le lasy Lothlorien! - zawoa Legolas. - Najpikniejsza z krain mojego plemienia! Nie masz na wiecie caym drzew cudniejszych ni drzewa tych lasw. Albowiem jesieni licie z nich nie opadaj, lecz powlekaj si zotem. Dopiero z wiosn, gdy nabrzmiewaj nowe pki, #stare licie lec z gazi, na ktrych rozkwitaj tysice !tych kwiatw. Zota jest ziemia w lesie, zoty strop, a filary srebrne, bo pnie okrywa gadka, jasnoszara korona. Po dzi dzie piewamy o tym pieni w Mrocznej Puszczy. Radowaoby si we mnie serce, gdybym mg stan na progu tych lasw wiosn. - Moje serce bdzie im rade nawet jesieni - rzek Aragorn. - Ale dzieli nas od nich jeszcze wiele mil. W drog! Czas jaki Frodo i Sam nadali za innymi, lecz Aragorn prowadzi w takim tempie, e wkrtce odstali. Od!witu nic nie jedli. Cicie na czaszce Sama pieko jak ogie, w gowie czu dziwne odurzenie. Mimo e soce grzao, wiatr przejmowa chodem po dugim pobycie w gorcych mrokach Morii. Hobbitem trzsy dreszcze. Frodo, z kadym krokiem bardziej zbolay, z trudem chwyta dech w piersi. !Wreszcie Legolas obejrza si, a zobaczywszy ich daleko w tyle pochodu, szepn cos Aragornowi. Wszyscy si zatrzymali, Aragorn za podbieg do dwch maruderw przywoujc Boromira. - Wybacz mi, Frodo! - krzykn, bardzo przejty. - Tyle si dzisiaj wydarzyo i tak wany wydaje si popiech, e zapomniaem o twojej ranie i o ranie Sama. Czemucie nic nie mwili? Nie opatrzylimy was, a naleao to zrobi, choby wszyscy orkowie z Morii nas gonili. dalej! Jeszcze kilka krokw, a dojdziemy do miejsca, gdzie "bdzie mona spocz troch. Wtedy postaram si wam dopomc, ile w moich siach. Chod no tu, Boromirze. Zaniesiemy ich. Wkrtce stanli nad drugim z kolei strumieniem, ktry spywa z zachodnich stokw i czy swoje sperlone wody z bystrym nurtem Srebrnej yy. Oba potoki razem ju spaday,pienic si, z omszaego kamiennego progu w kotlink; rosy na jej skraju jody, niskie i krzywe, a na stokach paprocie i gstwa borwek. !Dno kotlinki stanowio pask "polank, ktr potok przecina pluszczc wrd lnicych, drobnych kamieni. Tu druyna !zatrzymaa si na popas. Bya trzecia po poudniu, a #zaledwie o kilka mil oddalili si od Bramy. Soce ju przechylio si ku zachodowi. Podczas gdy Gimli i dwaj !modzi hobbici rozniecali ogiez chrustu oraz jodowych "gazi i czerpali wod, Aragornopatrzy Sama i Froda. Rana Sama nie bya gboka, lecz jtrzya si brzydko, tote Aragorn bada j z zatroskan!twarz. Rozjani si jednak zaraz. - Masz szczcie, Samie - rzek. - Niejeden droej przypaca zabjstwo pierwszego w swym yciu orka.W twojej ranie nie ma !trucizny, ktr czsto bywajnasycone szable orkw. Po moim opatrunku zgoi si bez ladu. Przemyjemy j, niech tylko Gimli zagrzeje wod. - !Otworzy sw sakw i wyj z#niej kilka zeschnitych lici. - #S suche i utraciy cz swejmocy - rzek - ale mam tu !jeszcze troch lici athelasu, ktre zebraem koo Wichrowego Czuba. Rozkrusz jeden i wrzu go do wody, a potem przemyj ran, a ja ci j przewi. A teraz na ciebie kolej, Frodo! - Nic mi nie jest - powiedzia Frodo, nie mia bowiem ochoty zdradza, co nosi pod kurtk. - Potrzeba mi tylko odrobiny jedzenia i odpoczynku. - Nie! - rzek Aragorn. - Musimy przekona si, w jakimstanie wyszede spomidzy "mota a kowada. Nadziwi si !nie mog, e w ogle yjesz! Delikatnie cign z Froda star kurtk, a potem zniszczon bluz i a krzykn ze zdumienia. W kocu wybuchn miechem. Srebrna kolczuga lnia jak soce na migotliwym morzu. Aragorn zdj j z hobbita #ostronie i podnis do gry, awwczas drogie kamienie bysny niby gwiazdy, poruszone za uski zaszemray, jak krople deszczu padajce w jezioro. - Spjrzcie, przyjaciele! - zawoa. - Oto pikna hobbicka skra, godna ksicia elfw! Gdyby wiat wiedzia, e tak powok cielesn nosz na sobie hobbici, wszyscy myliwcy rdziemia zbiegliby si do Shireu! - Ale strzay wszystkich myliwcw wiata nic by nie wskray - odpar Gimli z zachwytem ogldajc zbroj. "- uska z mithrilu! Mithril! Nic rwnie piknego w yciu nie widziaem. Czy to o tej zbroi Gandalf mwi? Jeli tak, to !jej nie doceni naleycie. No, ale dostaa si godnemu! - Nieraz si zastanawiaem, jakie to sekrety mielicie z !Bilbem, e si zamykalicie w jego pokoiku - rzek Merry. - Zacny stary hobbit! Kocham goza ten dar tym serdeczniej. Mam nadziej, e bdziemy mogli kiedy opowiedzie mu t histori. Na prawym boku i na piersi Froda czernia ogromny siniec. Kolczuga bya wprawdzie !podszyta mikk skr, lecz w jednym miejscu uski przedary!j i wbiy si w ciao. Lewy bok rwnie mia Frodo podrapany i stuczony od gwatownego uderzenia o mur. Podczas gdy cz druyny gotowaa straw, Aragorn przemy rany wod, w ktrej !zaparzy licie athelas. Ostry "aromat wypeni kotlin, a ci, !co si nachylili nad parujcym !kociokiem, od razu poczuli sirzewiejsi i pokrzepieni. !Froda bl po chwili opuci i hobbit mg oddycha teraz bez trudu. przez kilka dni jednak by jeszcze odrtwiay"i odczuwa bolenie najlejsze nawet dotknicie. Aragorn owin mu boki mikkim bandaem. - Kolczuga jest lekka jak "pirko - rzek. - W j z powrotem, jeeli ci zbyt nie uraa. Spokojniejszy jestem o ciebie, skoro masz tak zbroj. Nie zdejmuj jej nawet do snu, chyba e los zaprowadzi nas w jakie naprawd bezpieczne miejsce. Ale to rzadko bdzie si nam zdarzao podczas tej wyprawy."Posiliwszy si druyna zaczazbiera si do dalszego !marszu. Zgasili ognisko i zatarli#po nim lady. Potem wspili si "na skraj kotliny i znw znaleli!si na drodze. Nie uszli daleko, a ju soce skryo si za grami na zachodzie i wielkie cienie spezy ze stokw. Brodzili w mroku, z wszystkich#zagbie terenu podnosiy siopary. Gdzie na wschodzie blade wiato wieczoru jeszcze janiao nad #przymglon, odleg rwnin i lasem. Sam i Frodo czuli si "teraz zdrowsi i silniejsi, tote dotrzymywali kroku towarzyszom, Aragorn wic w cigu trzech godzin ledwie raz zatrzyma druyn na krtki odpoczynek. $ciemnio si, zapada gbokanoc. na niebie byszczao mnstwo gwiazd, lecz ksiyc wzeszed wskim sierpem, i to"bardzo pno. Gimli i Frodo szliostatni stpajc cicho i nie rozmawiajc, nasuchujc szelestw na drodze za sob. Wreszcie Gimli przerwa milczenie. !- Nic nie sycha prcz wiatru- powiedzia. - Albo mam uszy z drewna, albo nie ma goblinw!w pobliu. Miejmy nadziej, eorkowie poprzestan na wypdzeniu nas z Morii. Kto wie, moe o to tylko im chodzio i nie maj do nas innych pretensji, nie wiedz oPiercieniu. Co prawda orkowiezwykle cigaj przeciwnikw "milami na rwninie, jeli maj do pomszczenia mier swego wodza. Frodo nic nie odpowiedzia. Spojrza na deko, lecz ostrze byo matowe. A jednak co dosysza, przynajmniej tak mu si zdawao. Ledwie cienie zalegy dokoa i droga za ich plecami utona w mroku, doszed znw jego uszu odgos spiesznych, czapicych krokw. W tej chwili take je sysza. Obejrza si szybko. Na drodzeza nimi byszczay dwa punkciki... ale moe mu si tylko wydao, bo zaraz przemkny na bok i zniky. - Co to takiego? - spyta krasnolud. - Nie wiem - odpar Frodo. - Miaem wraenie, e sysz "kroki i ze widz wiateka, jakgdyby czyje oczy. Cigle mi si tak wydaje od chwili wejcia do Morii. $Gimli zatrzyma si i przyoyucho do ziemi !- Nie sysz nic prcz nocnej !mowy rolin i kamieni - rzek. - Ale pospieszmy si: tamtych ju nawet nie wida. Zimny nocny powiew uderzy im w twarze od wylotu doliny. Przed nimi roztacza si szeroko siwy cie, licie szumiay nieustannie, jak topole na wietrze. - Lothlorien! - krzykn "Legolas. - Lothlorien! Dotarlimy na prg Zotego Lasu. Niestetyjest teraz zima. W mroku nocy wysmuke drzewa sklepiay korony jak strop nad drog i strumieniem,ktry wpada pod ich !rozpostarte gazie. W nikym wietle gwiazd pnie byy !szare, a drce licie miay odcie ciemnego zota. !- Lothlorien! - rzek Aragorn. -Jake raduje uszy piew wiatru w gaziach tych drzew! Nie uszlimy wiele ponad pi staj od bramy, lecz!dalej i dzisiaj nie sposb. Ufajmy, e czar elfw ustrzee nas tej nocy od niebezpieczestwa, ktre cignie za nami. - Jeeli elfy jeszcze tu mieszkaj, mimo chmur nagromadzonych nad wiatem - powiedzia Gimli. - Dawno, dawno ju nikt z mojego plemienia nie trafi z powrotem do tej krainy, z ktrej wywdrowalimy przed wiekami - rzek Legolas - lecz "mielimy wieci, e Lorien nie zostao opuszczone, bo jest wnim tajemna moc, co nie dopuszcza za w jego granice. Jednake tutejszych mieszkacw rzadko si widuje, kto wie, czy nie przebywaj w sercu lasw, z dala od pnocnego skraju. - Prawda, przebywaj gbokow sercu lasw - potwierdzi Aragorn wzdychajc, jakby wzruszony jakim wspomnieniem. - Dzisiejszej nocy sami musimy sobie radzi.Wejdziemy w las tak, by nas zewszd otoczyy drzewa, a potem zboczymy ze cieki i poszukamy miejsca sposobnego do odpoczynku. Ruszy naprzd, lecz Boromir, wyranie wahajc si, nie poszed za nim. - Czy nie ma innej drogi? - spyta. - Czy mona wymarzy "pikniejsz? - odpar Aragorn. - Dla mnie pikniejsze s zwyke drogi, choby przez lasmieczy - rzek Boromir. - Dziwne drogi, ktrymi dotychczas wdrowaa druyna, nie przyniosy jej szczcia. Mimo mego sprzeciwu poszlimy przez !ciemnoci Morii i ponielimy okrutn strat. Teraz powiadasz, e mamy i przez Zoty Las. Ale my w Gondorze syszelimy o tej niebezpiecznej krainie, podobno mao kto z tych, co tu weszli, wychodzi znw na "wiat. A spord tych niewielu nikt nie wyszed bez skazy. - Jeeli zamiast bez skazy powiesz nie odmieniony, #bdziesz mia moe suszno - odpar Aragorn. - Ale wida zmierzcha mdro Gondoru, jeli w stolicy ludzi ongi $wiatych dzi mwi si le o Lothlorien. Wierz mi albo nie wierz, nie ma dla nas innej drogi, chyba e chciaby wrci pod Bram Morii albo przedrze si przez bezdroa "gr, albo przepyn samotnie Wielk Rzek. - A wic prowad - rzek Boromir. - Lecz to jest niebezpieczna droga. - Zaiste, niebezpieczna! - odpar Aragorn. - Niebezpieczna i cudowna, lecz!ba si jej powinni tylko li !albo ci, ktrzy tu z sob zo wnosz. Za mn! $Zagbili si na jak mil w las i zobaczyli trzeci potok spywajcy z zadrzewionych #wzgrz, ktre pitrzyy si kuzachodowi w stron gr. W ciemnoci syszeli plusk wodospadu gdzie na prawo odcieki. Ciemna, bystra woda przecinaa im drog i uchodzia do Srebrnej yy rozlewajc si midzy korzeniami drzew sieci zmconych sadzawek. - To Nimrodel - rzek Legolas. - Ongi elfy lene pieway o tym strumieniu wiele pieni, i dotychczas piewamy na pnocy o tczy nad wodospadem i o zotych kwiatach, co pyn z jego fal. Teraz ciemno dokoa, a most na Nimrodel zerwano. Zanurz stopy w tej wodzie, z cienia gr pod ki m a. 0 rkPLKsjk&k{AgBsp ct ( c uA cnv cрw) c4x4 ^podobno koi strudzone ciao. #Pobieg naprzd, zsun si zestromego brzegu i wszed w wod. - Chodcie wszyscy za mn! -zawoa. - Pytko tutaj! Przejdziemy w brd! Na drugimbrzegu zatrzymamy si na odpoczynek, a szum wody upinas i pozwoli zapomnie o smutkach. Jeden za drugim zeszli z wysokiej skarpy ladem Legolasa. Frodo sta chwil przy brzegu, by woda opukaamu zmczone nogi. Bya zimna,lecz jej dotknicie zdawao "si czyste, a gdy posun si !dalej i signa mu do kolan, poczu, e spywa z niego wraz z kurzem cae znuenie dugiej wdrwki. Kiedy ju wszyscy si przeprawili na drugi brzeg, $rozsiedli si, odpoczli i zjedli co nieco; wtedy Legolas opowiedzia im wszystko, co o kraju Lorien przechowao si wsercach elfw z Mrocznej Puszczy, o socu i gwiazdach, co wieciy nad kami u brzegu Wielkiej Rzeki, zanim wiat cay zszarza. W kocu umilkli i suchali muzyki wodospadu szemrzcejagodnie w mroku. Frodowi niemal zdawao si, e w szumie wody rozrnia piew. - Czy syszelicie gos Nimrodel? - spyta Legolas. - Zapiewam wam pie o dziewczynie, ktra nosia to samo imi, co potok - Nimrodel- a mieszkaa nad jego brzegiem przed wiekami. To !pikna pie w naszym lenym jzyku. Ale w Rivendell j piewaj we Wsplnej Mowie. I cichym gosem, ktry ledwie "wznosi si nad szelest lici, zacz: Creczka elfw - to jak w dzie Gwiazdka na niebie czystym... "W obrczkach zotych lni jej paszcz I butki szarosrebrzyste... Na czole gwiazdy wieci blask- We wosach smuka wska Jak w piknym kraju Lorien Bysk soca w drzewa gazkach. Na ustach umiech, dugi wosI rczki biae jak mleko - Na wietrze jak lipowy li Tak unosia si lekko. Pod wodospadem Nimrodel, Gdzie woda lni lodowata, Jej piewny gosik srebrniej brzmia Ni wd srebrzysta kantata... Gdzie ona teraz... Nie wie nikt... W cieniu - czy w blaskach soca? Bo Nimrodel w wwozach gr !Przepada gdzie - pluskajca."W szarej przystani elfw d Na elfw crk czekaa... A obok morska grzmiaa to I fal spienionych nawaa. A noc nagy zawy wichr W pnocnej elfw krainie - #I z nurtem fali porwa d... O, patrzcie, patrzcie, jak pynie. A gdy zrowi wod wit, Brzeg znik ju z oczu - i gry, A tylko piropusze fal Chwiay si w ryku wichury. I spojrza Amroth poprzez nurt, Gdzie brzeg przed chwil si bieli - !I d przeklina, co go gna Daleko od Nimrodeli... By kiedy panem elfw krl (Ach, kime, kime jest ninie?), !Gdy zotem lniy pdy drzew W piknej Lorienu krainie... A nagle w morsk skoczy to, Jak skacze strzaa z ciciwy -I tak jak mewa w wod wpad Krl elfw, wdz urodziwy. Z rozwianym wosem igra wiatr, Dokoa koronki piany, Patrzcie, o patrzcie - elfw krl $Pynie jak abd wietlany... I na tym si urywa wie, Jakby zamkny si wrota... "Na brzegu ju nie sysza nikt Imienia krla Amrotha. "Gos Legolasa zadra, pie si urwaa. - Nie mog piewa wicej - powiedzia. - To tylko urywki, !reszty zapomniaem. Pie jestduga i smutna, mwi bowiem o niedoli, ktra spada na Lothlorien, gdy krasnoludy zbudziy ze siy w grach. - Ale krasnoludy nie stworzyy zych si! - odpar Gimli. - Ja te tego nie mwiem - ze smutkiem rzek Legolas. - Zo wszake przyszo! A wwczas wiele elfw z rodu Nimrodel porzucio swoje siedziby i wywdrowao, ona !za zgina gdzie daleko na $poudniu, wrd Biaych Gr, i nie zjawia si na pokadzie statku, gdzie daremnie oczekiwa jej ukochany, Amroth. Lecz wiosn, kiedy wiatr szumi w modych lasach,"mona po dzi dzie usysze gos Nimrodel nad wodospadem jej imienia. A kiedy wiatr wiejeod poudnia - niesie znad oceanu gos Amrotha; bo potokNimrodel pynie do Srebrnej yy, ktr elfy zw Kelebrantem. A Kelebrant - Anduiny Wielkiej, Anduina za do zatoki Belfalas, gdzie #statki elfw odbiy od ldu. AleNimrodel ani Amroth nigdy nie "wrcili. Powiadaj, e Nimrodelmiaa dom wrd gazi drzewa w pobliu wodospadu; elfy z Lorien zwyky bowiem podwczas budowa domy w koronach drzew, a moe nawet i teraz jeszcze to robi. Dlatego nazwano ich szczep Galadrimami, Ludem Drzew. W gbi lasw rosn drzewa olbrzymie. Mieszkacy lenej krainy nie kopali sobie siedzib pod ziemi jak krasnoludy, nie budowali te kamiennych twierdz, pki nie zapa cie. - Nawet w naszych czasach mieszkanie na drzewach mona uwaa za bezpieczniejsze ni siedzenie na ziemi - rzek Gimli. Spojrza poprzez strumie ku drodze, ktra wioda z powrotem do Doliny Dimrilla, a pniej w gr, na strop czarnych gazi nad swoj gow. - Przypadkiem dae nam "dobr rad, Gimli - powiedzia Aragorn. - Nie moemy zbudowa sobie domu, ale dzisiejsz noc spdzimy wzorem plemienia Galadrimw w koronach drzew,"jeeli oczywicie zdoamy. Jui tak duej siedzimy przy drodze, niby nakazywaa roztropno. $Zeszli ze cieki i zanurzyli si!w ciemn gb lasu, na zachdod grskiego potoku, daleko od Srebrnej yy. Opodal wodospadu Nimrodel znaleli !kp drzew, ktrych gazie zwieszay si nad wod. Grube, szare pnie byy potne, lecz wysokoci nie mogli po ciemku oceni. #- Wdrapi si na gr - rzek Legolas. - Wrd drzew jestemjak w rodzinnym domu, czy to na korzeniach, czy na gaziach, chocia ten gatunek znam tylko z nazwy, bo mwi o nim pieni. Wiem, e nazywaj si te drzewa mallorn i wiosn obsypane bywaj tym kwieciem. Nigdy jednak na adne z nich si nie wspinaem. teraz zbadam, jaki maj ksztat i wzrost. - Mniejsza o ksztat - odezwa si Pippin. - W kadym razie drzewa te okasi cudowne, jeli maj do zaoferowania nocleg dla kogokolwiek prcz ptakw. Co do mnie, nie umiem spa na grzdzie. - Wic wygrzeb sobie nork w ziemi - odpar Legolas - skoro to si bardziej godzi z obyczajami twojego plemienia. Ale musisz kopa prdko i #gboko, eby si ukry przed orkami. To rzekszy Legolas zwinne odbi si od ziemi i chwyci konaru wyrastajcego z pnia wysoko nad jego gow. W teje chwili z cienia korony w grze zabrzmia niespodzianie gos: - Daro! - krzykn rozkazujco. Legolas zdumiony i przeraony znalaz si natychmiast z powrotem na ziemi. Skuli si pod drzewem. - Stjcie! - szepn towarzyszom. - Nie rusza si i nie odzywa! Nad ich gowami kto "rozemia si z cicha. A potem !drugi gos przemwi w jzyku!elfw. Frodo troch rozumia, bo mowa lenego ludu mieszkajcego na wschd od gr podobna bya do mowy uywanej przez elfw na zachodzie. Legolas zadarszy gow odpowiedzia w tym samym jzyku. - Co to za jedni i czego chc?- spyta Merry. !- Elfy - odpar Sam. - Czy niepoznajesz gosw? - tak, to elfy - powiedzia Legolas. - Mwi, e tak !gono sapiecie, i trafiby was po ciemku z uku. Sam co prdzej zasoni usta doni. $- Ale mwi te, ebycie si ich nie bali. Od dawna zapowiedziano im nasze przybycie. Syszeli mj gos jeszcze z tamtego brzegu !Nimrodel i wiedz, e nale do ich krewniakw z pnocy, dlatego nie przeszkadzali nam w przeprawie. Potem syszeli !moj pie. Teraz zapraszaj mnie wraz z Frodem na gr, bo doszy ich suchy o nim i jego wyprawie. Reszta ma poczeka u stp drzewa i czuwa, pki nie rozstrzygn,co dalej z nami robi. "Z ciemnoci spyna drabinka,spleciona ze sznura, srebrnoszara, byszczca w mroku, a mimo pozorw kruchoci do mocna, eby !wytrzyma ciar kilku ludzi. "Legolas wspi si lekko, Frodoszed za nim wolniej, a na kocu, wstrzymujc oddech, skrada si Sam. Konary wyrastay z pnia niemal poziomo, dalej jednak wyginay si ku grze, u wierzchoka za tworzyy splecion z mnstwa gazi !koron, a w niej hobbici ujrzelidrewniany pomost, czyli talan,jak podwczas tak budowl nazyway elfy. Wchodzio si tam przez okrg dziur porodku, przez ktr przewleczona bya drabina. Frodo wydostawszy si w kocu na w talan zasta Legolasa ju siedzcego obok trzech obcych elfw. Tamci mieli ubrania ciemnoszare i !pki si nie poruszyli, trudno byo ich dostrzec wrd gazi. Wstali wszyscy, a jeden z trzech odsoni !latark; podnis j, wska srebrna smuga wiata pada na twarz Froda i owietlia rwnie Sama. Elf zakry latark i powita goci w swoim jzyku. Frodo odpowiedzia troch niepewnie. - Witajcie - rzek wwczas elf przechodzc na Wspln Mow, z wolna wymawiajc jejsowa. - Rzadko uywamy obcych jzykw, przesiadujc!ostatnimi czasy w gbi lasw i niechtnie zadajc si z innymi plemionami. Rozstalimy si nawet z bliskimi krewniakami z pnocy. Ale niektrzy z nas bywaj za "granic, eby zebra wieci i #tropi nieprzyjaci; ci musz zna jzyki innych ludw. Wanie ja do nich nale. Nazywam si Haldir. Moi bracia, Rumil i Orofin, sabo wadaj wasz mow. Wiedzielimy, e macie tu przyby, bo wysannicy Elronda szli przez Lorien wracajc Schodami Dimrilla do domu. Od wielu ju lat nie #sycha byo nic o... hobbitach,czyli niziokach, powtpiewaem nawet, czy jeszcze mieszkaj w rdziemiu. Z oczu wam dobrze patrzy, a e jest z wami elf z naszego plemienia, chtnie was ugocimy, speniajc prob Elronda, chocia zazwyczaj nie pozwalamy obcym na przemarsz przez nasze ziemie. Dzisiaj jednak musicie nocowa tutaj. Ilu was jest? - Omiu - odpowiedzia Legolas. - Ja, czterech hobbitw, dwch ludzi - z ktrych jeden to Aragorn, przyjaciel elfw, z ludu Westernesse. - Imi Aragorna, syna Arathorna, nie jest w Lorien obce - odpar Haldir. - Ma on aski u naszej pani. A wic wszystko w porzdku. Wyliczye wszake dopiero siedmiu. - 1smy jest krasnoludem - rzek Legolas. "- Krasnolud! - zawoa Haldir. -To gorzej. Od Czarnych Dni niezadajemy si z krasnoludami. Nie maj wstpu do naszego kraju. Tego krasnoluda nie bd mg wpuci. - Ale to zaufany Daina z Samotnej Gry, przyjaciel !Elronda! - odezwa si Frodo. -Elrond go wybra na towarzysza naszej wyprawy, i susznie, bo w drodze okaza si mny i wierny. Elfy porozumiay si midzy sob szeptem i zaday kilka pyta Legolasowi w swoim jzyku. - Dobrze! - powiedzia wreszcie Haldir. - Zgadzamy si, jakkolwiek niechtnie. Skoro Aragorn i Legolas !zobowi si go pilnowa i rcz za niego, przepucimy tego krasnoluda. Musi mie jednak oczy zasonite opask, wdrujc przez Lothlorien. Ale do tych rokowa! Wasi towarzysze nie powinni duej sta tam, na ziemi. Strzeemy brzegw rzek, odkd, przed wielu dniami, zauwaylimy wojska orkw cignce skrajem gr na pnoc w stron Morii. Na pograniczach lasw sycha wycie wilkw. Jeeli, tak jak powiadacie, idziecie z Morii, niebezpieczestwo z pewnoci cignie waszym tropem. Jutro o wicie trzeba std ruszy dalej. Czterej hobbici mog przyj "tutaj i spdzi noc z nami. Ich si nie boimy. Na ssiednim drzewie jest drugi talan. !Reszta moe si tam schroni. Ty, Legolasie, bdziesz wobec nas odpowiedzialny za nich. #Zawoaj, gdyby si co dziao. Krasnoluda nie spuszczaj z oka! Legolas zszed po drabinie w d, by niezwocznie powtrzy druynie polecenia Haldira. Wkrtce potem Merry i$Pippin wdrapali si na gr. Byli zdyszani i troch wystraszeni. - Masz! - wysapa Merry. - Przynielimy twoje koce razem z naszymi. Reszt bagay Obieywiat schowa pod wielk kop lici. - Nie bd wam potrzebne te rzeczy - powiedzia Haldir. - Zim bywa chodno w koronach drzewa, chocia dziwiatr wieje z poudnia; ale poczstujemy was takimi potrawami, takim trunkiem, enie poczujecie nocnego chodu, a zreszt mamy zapasowe futra i paszcze. Hobbici zjedli drug (i znacznie lepsz) wieczerz z radoci. Potem, zawinici ciepo, nie tylko w futrzane !paszcze elfw, lecz rwnie we wasne koce, usiowali zasn. Lecz mimo zmczenia adnemu z nich - prcz Sama - nie przyszo to atwo. Hobbici nie lubi wysokoci, nie sypiaj nigdy na pitrze, !nawet jeli maj dom pitrowy.Napowietrzna sypialnia wcale im nie przypada do smaku. Niemiaa ani cian, ani bodaj bariery, nic prcz lekkiej, plecionej z trzciny przegrody, ktr si przesuwao i zalenie od wiatru ustawiao ztej czy innej strony. "Pippinowi do dugo usta si nie zamykay. !- Mam nadziej, e nie zlec ztego poddasza, jeli wreszcie usn - mwi. - A ja, jak zasn, to si nie obudz, chobym zlecia - !owiadczy Sam. - Im za mniejbdziesz gada, tym prdzej sobie chrapn; spodziewam !si, e zrozumiae przytyk, co? Frodo czas jaki lea bezsennie i patrza w gwiazdypoprzez blady strop drcych lici. Sam od dawna chrapa u jego boku, nim wreszcie Frodowi sen sklei powieki. Majaczyy mu w ciemnoci szare sylwetki dwch elfw, ktrzy objwszy ramionami kolana siedzieli bez ruchu gawdzc szeptem. Trzeci !zszed na d, straowa na jednym z niszych konarw. Wkocu, ukoysany szumem wiatru wrd gazi i agodnym szmerem wodospadu !Nimrodel, Frodo take zasn, "a w gowie piewaa mu pie Legolasa. #Ockn si pn noc. Inni !hobbici spali. Elfw nie byo. "Sierp ksiyca wieci mdym blaskiem pord lici. Wiatr "usta. Gdzie z bliska od ziemi dobieg wybuch chrapliwego miechu i tupot mnstwa ng. Szczkna stal. Z wolna wszystko ucicho, jakby oddalajc si na poudnie, w gb lasu. Nagle w otworze porodku talana ukazaa si jaka gowa. Frodo usiad przeraony, ale zaraz pozna szary kaptur elfa. Elf patrza na hobbitw. "- Co si stao? - spyta Frodo.- Irch! - odpowiedzia elf wiszczcym szeptem i wcign na pomost sznurow drabin. - Orkowie! Co tu robi? - #zdumia si Frodo, lecz elf ju znikn znowu. "Zalega cisza. Nawet licie nie szeleciy, nawet wodospad !jakby stumi swj szum. Frodo!siedzia drc mimo ciepego okrycia. Wdziczny by losowi, e orkowie nie zdybali druynyna ziemi, lecz zdawa sobie spraw, e drzewo nie jest zbyt bezpiecznym schronem, pomaga jedynie ukry si przed wrogiem. Orkowie, jak wiadomo, nie gorzej od goczych psw wsz tropy, aprzy tym umiej wspina si na drzewa. Frodo doby %deka: bysno i zalnio bkitnym pomieniem, potem !z wolna zaczo przygasa, azmatowiao zupenie. Mimo to przeczucie bliskiego niebezpieczestwa, zamiast opuci Froda, spotgowao #si jeszcze. Wsta, podpezn$do wazu i spojrza w d. By niemal pewny, e syszy z daleka, spod drzewa, ukradkowe czapanie. Nie mogy to by elfy. Lene plemi porusza si bezszelestnie. Potem Frodo rozrni szmer jak gdyby wszenia i lekki chrobot, jakby kto skroba kor na pniu. Wpatrzony w ciemno hobbit wstrzyma oddech. Co lazo po pniu w gr, cichutko syczc przez zacinite zby. Kiedy "podeszo tu pod rozgazionkoron, Frodo zobaczy par bladych oczu. Nie poruszay si, spoglday w gr bez zmruenia powiek. Nagle zgasy, a ciemna posta %osuna si po pniu i znikna. r pod ki m a. 0 rkPLKsjk&k{AgByp= cz 0 cX{ c|!) c},j c~@8=@Niemal w tej samej chwili ukaza si Haldir, szybko "wspinajc si wrd gazi. - Co tu byo na drzewie, !jaki stwr, ktrego w yciu jeszcze nie spotkaem - "powiedzia. - Nie ork. Umkn, kiedy dotknem pnia. Bardzo czujny i ma wpraw w aeniu po drzewach, gdyby nie to, bybym go moe wzi za jednego z was, hobbitw. Nie $strzelaem i nie omieliem si krzycze, bo nie moemy ryzykowa walki. Przeszed tdy dopiero co duy oddzia !orkw. Przeprawili si w brd przez Nimrodel - plugawymi apami zmcili jej czyst wod! - a pniej pomaszerowali star drog $wzdu rzeki. Zdaje si, e cowywszyli, przeszukiwali terenw miejscu, gdzie biwakowalicie z wieczora. Wetrzech nie moglimy wypowiedzie bitwy setce, wic zwiedlimy ich udajc "rne gosy i wywabilimy tym sposobem band z lasu. Orofin pobieg szybko do naszej gwnej siedziby z ostrzeeniem. Nigdy aden orknie ujdzie ywy z Lorien. Zanim jutrzejsza noc zapadnie, wzdu pnocnej granicy przyczai si wielu elfw. Wy wszake musicie "rusza na poudnie skoro wit. Dzie zjawi si blady od wschodu. Rozwidniao si, a hobbici patrzc na wiato, !przesiane przez te licie drzew, mieli wraenie, e to chodny wit w peni lata. $Wrd koyszcych si gazi przewiecao jasnobkitne !niebo. Przez rozchylone licie zpoudniowej krawdzi talana Frodo widzia dolin Srebrnej yy niby morze rdzawego zota falujce w agodnym podmuchu wiatru. Ranek by zimny i jeszcze mody, gdy druyna wyruszyaw dalsz drog, prowadzona teraz przez Haldira i jego brata Rumila. - egnaj, mia Nimrodel! - zawoa Legolas. Frodo "obejrza si i dostrzeg blask biaej piany midzy szarymi pniami drzew. - egnaj! - powiedzia. !Zdawao mu si, e ju nigdy nie usyszy rwnie piknej muzyki wody, wiecznie zestrajajcej tysiczne $dwiki w rnorodn melodi. Wrcili na star ciek biegnc zachodnim brzegiem !Srebrnej yy i szli ni czas jaki w kierunku poudniowym. Na ziemi peno byo ladw wydeptanych stopami orkw. Wkrtce jednak Haldir zboczy midzy drzewa i zatrzyma sina brzegu w ich cieniu. - Po tamtej stronie potoku czuwa kto z naszych - rzek - chocia wy pewnie go nie widzicie. Gwizdn przecigle ptasim gosem i zaraz spord gstwiny modych drzew pokaza si elf w szarym ubraniu, lecz z kapturem odrzuconym na plecy, tak e wosy lniy zotem w porannym socu. Haldir zrcznie przerzuci nad strumieniem zwj szarego powroza, a tamten chwyci go i owiza koniec wok pnia tu nad wod. - Kelebrant tutaj rwie ju "potnie - rzek Haldir - jest !gboki, bystry i bardzo zimny.Tak daleko na pnocy nie wchodzimy do jego wody, chyba e nie ma innej rady. Alew obecnych niespokojnych czasach nie budujemy rwniemostw. Przeprawiamy si takim oto sposobem. Idcie za mn! Umocowa drugi koniec liny wok drzewa i przebieg po niej lekko nad strumieniem, a potem wrci beztrosko, jakbypo rwnej drodze. - Ja przejd - powiedzia Legolas - lecz moi towarzysze tego nie potrafi. czy bd !musieli przeprawi si wpaw? - Nie - odpar Haldir - mamy jeszcze dwie liny. Uwiemy jenad pierwsz w ten sposb, eby jedna bieg na wysokociramienia, a druga na wysokoci pasa. Trzymajc siich obcoplemiecy zdoaj "chyba przej, byle ostronie. Kiedy chwiejny most by gotw, druyna przesza po nim, jedni w skupieniu i powoli, inni do zwinnie. %Spord hobbitw wyrni si Pippin, bieg bowiem szybko, pewnym krokiem, trzymajc si tylko jedn rk. Oczy jednak mia przez cay czas utkwione w przeciwlegy brzeg, nie mia spojrze w d. sam drepta, kurczowo oburcz ciskajc lin, ale spoglda w biay wir wodny jak grsk przepa. Odetchn z ulg, kiedy stan bezpiecznie na drugim brzegu. "- Cae ycie trzeba si uczy,jak mawia mj staruszek. Co prawda mia na myli ogrodnictwo, a nie nauk spania na grzdzie niby ptaki albo aenia po nitce jak pajki. Takiej sztuki nawet mj stryjaszek Andy nigdy nie dokaza. Kiedy wreszcie wszyscy stanlina wschodnim brzegu Srebrnej $yy, elfy rozsupay wzy i zwiny liny. Rumil, ktry pozosta po drugiej stronie, "wzi jeden zwj, zarzuci go sobie na rami i poegnawszy druyn przyjacielskim gestem, odszed z powrotem na swj posterunek u wodospadu Nimrodel. - Teraz, przyjaciele - !powiedzia Haldir - weszlicie do czci Lorien zwanej Naith,czyli Klin, jak bycie w waszym jzyku powiedzieli, boten skrawek ziemi na ksztat ostrza wczni wbija si !midzy ramiona Srebrnej yy iWielkiej Anduiny. Tajemnic Naith nie wolno podpatrywa adnemu obcoplemiecowi. Mao komu pozwalamy tdy "przechodzi. Tak wic, jak si poprzednio umwilimy, zawi oczy krasnoludowi. Reszta moe i jeszcze czas jaki swobodnie, pki nie znajdziemy si w pobliu naszej siedziby w Egladil, w widach rzecznych. Gimli jednak zaoponowa. !- Umwilicie si bez pytania o moj zgod - rzek. - Nie bd szed z zawizanymi oczyma jak ebrak czy !wizie. Nie jestem szpiegiem. Moje plemi nigdy si nie kumao ze sugami Nieprzyjaciela. Nigdy te nie wyrzdzilimy adnej szkody elfom. Nie zdradz was, moecie ufa rwnie dobrze mnie jak Legolasowi czy kademu innemu spord druyny. - Nie podejrzewam ci o nic zego - odpar Haldir - ale takie u nas obowizuje prawo.Nie ja wadam prawami, nie !wolno mi ich ama. Posunemsi ju i tak daleko, dopuszczajc ci na ten brzeg Kelebranta. $Gimli upar si. Rozstawi nogi ido pooy na trzonku topora. - Albo pjd wolny - !owiadczy - albo zawrc do ojczyzny, gdzie mnie znaj i wierz mojemu sowu, "zawrc, chobym mia zginsamotnie wrd dziczy. - Nie moesz teraz zawrci zdrogi - surowo odpowiedzia Haldir. - Skoro doszede a tutaj, musisz stan przed obliczem naszego wadcy i naszej krlowej. Oni ci osdz i wedle swojej woli orzekn, czy masz zosta, czy odej, gdzie zechcesz. #Nie zdoaby przeprawi si zpowrotem przez rzek i nie !puciyby ci ukryte po drodze"strae. Zginby, nimby je dostrzeg. Gimli wycign topr zza pasa. Haldir i jego towarzysz napili uki. - Do licha z krasnoludami i z ich twardym karkiem! - krzykn Legolas. - Suchajcie! - zawoa Aragorn. - Jeli chcecie, bym dalej przewodzi druynie, musicie robi, co wam radz. Dla krasnoluda zbyt przykre jest takie wyrnienie. Wszyscy damy sobie oczy zawiza, nawet Legolas. Tak bdzie lepiej, chocia marsz si przez to opni i nie zobaczymy nic ciekawego. Gimli niespodzianie si rozemia. - Bdziemy wyglda jak !stado gupcw! - rzek. - Czy Haldir powiedzie nas na sznurze, jak gromad lepych "ebrakw, co na spk maj tylko jednego psa? Ale zgadzam si, jeli Legolas take dostanie opask na oczy. - Jestem elfem i krewniakiem tutejszego plemienia - odpar !Legolas, ktry z kolei zapali si gniewem. - Krzyknijmy teraz: Do licha zelfami i ich sztywnym karkiem! - powiedzia Aragorn. - Caa druyna pomaszeruje na rwnych prawach. ywo, zawi mu oczy, Haldirze! - dam odszkodowania za kadego siniaka albo zadranicie palca u nogi, jeeli nie poprowadzisz nas troskliwie - rzek Gimli, gdy Haldir zawizywa mu chustkoczy. - Nie bdziesz mia powodw do skarg - odpar Haldir. - Zaopiekuj si wami dobrze, a !cieka jest gadka i rwna. - Oto szalestwo naszych czasw! - rzek Legolas. - Wszyscy jestemy nieprzyjacimi wsplnego nieprzyjaciela, a musimy w soneczny dzie przez lasy, "pod zotymi limi wdrowa zzawizanymi oczyma. - Moe si to wydawa !szalestwem - odpar Haldir. - Zaiste nic tak jasno nie dowodzi potgi Czarnego Wadcy jak w rozdwik mccy przymierze midzy tymi, ktrzy dotychczas mu si opieraj. Ale tak mao wiary i zaufania spotykamy dzi na caym wiecie, z wyjtkiem Lothlorien, e nie !miemy naraa przez wasn ufno losw tego kraju. yjemy tu jak na wysepce pord oceanu niebezpieczestw i palce nasze czciej teraz dotykaj#ciciwy uku nili strun harfy. Przez dugie lata broniy nas !rzeki, lecz dzi ju i one nie !s nam ostoj, bo cie oblega Lothlorien od pnocy. Niektrzy mwi o porzuceniu tych stron, ale na to, za pno. Gry na zachodzie %stay si siedliskiem zych si, na wschodzie le ziemie spustoszone, gdzie roi si od sug Saurona; chodz te suchy, e nie moglibymy bezpiecznie przej drog na poudnie przez Rohan i e ujcie Wielkiej Rzeki jest w rku Nieprzyjaciela. Nawet gdybymy dotarli na wybrzee,nie znajdziemy tam schronienia. Powiadaj, ze s jeszcze przystanie Elfw Wysokiego Rodu, lecz daleko std, na pnoco-zachodzie, za krajem niziokw. Wadca nasz i krlowa zapewne wiedz, gdzie to jest, ale ja nie wiem. !- Powiniene si domyli na nasz widok - powiedzia Merry.!- Porty elfw le na zachd od naszego kraju, zwanego !Shireem, ktry jest ojczyzn hobbitw. "- Szczliwy lud hobbitw, e mieszka w pobliu morza! - rzek Haldir. - Moi rodacy od wiekw ju go nie widzieli, lecz wspominaj je w pieniach. Opowiesz mi po drodze o tamtych przystaniach. - Nie mog ci o nich nic opowiedzie - odpar Merry - bom ich nigdy w yciu nie widzia. Pierwszy raz przekroczyem granic ojczyzny. A gdybym wiedzia, jaki jest wiat, pewnie bym si nie zdoby na opuszczenie Shireu. - Nawet po to, by ujrze pikne Lothlorien? - spyta Haldir. - wiat rzeczywicie peen jest zasadzek i wiele nanim ciemnych plam; ale nie brak te jasnych, a chocia we wszystkich krajach mio !czy si dzisiaj ze smutkiem,kto wie, czy si przez to nie pogbia jeszcze. !Niektre nasze pieni mwi, $e cie kiedy si cofnie i e znowu zapanuje pokj. Ale ja "nie wierz, by wiat wok nas kiedykolwiek wrci do swojej dawnej postaci, by soce znw zawiecio dawnym blaskiem. Obawiam si, e dla elfw bdzie to w najlepszym razie jedynie czas rozejmu, ktry im pozwoli bez przeszkd przewdrowa wywdrowa ku morzu i "opuci rdziemie na zawsze. al ukochanych lasw !Lothlorien! Smutno byoby y w kraju, gdzie nie rosn drzewa mallorn. A wtpi, czy s mallorny za Wielkim Morzem, bo nikt o tym dotychczas wieci nie przynis. Tak rozmawiajc szli z wolna jeden za drugim ciek przezlas: Haldir prowadzi, jego towarzysz zamyka pochd. Czuli pod stopami grunt gadkii mikki, tote wkrtce wyzbyli si strachu przed skaleczeniami lub upadkiem i maszerowali coraz swobodniej. Frodo stwierdzi, e brak wrae wzrokowych tym bardziej wyostrzy mu such i wszystkie inne zmysy. Czu zapach drzew i trawy, po ktrej stpa. Rozrnia mnstwo tonw w szelecie lici nad swoj gow, w szumie wody pyncej na prawo od cieki, w czystych,wysokich gosach ptakw pod niebem. Ilekro wychodzili na otwart polan, wiedzia o !tym, czujc pieszczot socana twarzy i rkach. Odkd postawi stop na drugim brzegu Srebrnej yy, ogarno go dziwne wraenie, "ktre potgowao si, w miarjak wchodzi coraz dalej w gb Naith; zdawao mu si, e przekroczy most czasu i znalaz si w zaktku Dawnych Dni, i wdruje przez wiat ju nie istniejcy. W Rivendell przechowywano pami rzeczy staroytnych, ale w Lorien yy one prawdziwie i na jawie. Widywano tutaj zo, syszano o nim, znano smutki i troski, alfy bay si zewntrznego wiata, ktremu nie ufay; wilki wyy na kresach lasw - ale cie nie pad nigdy na Lorien. "Cay dzie druyna spdzia w"marszu, a owion ich chd wieczoru i usyszeli szept pierwszego nocnego wiatru wrd lici. Zatrzymali si wwczas i bez lku przespali noc na ziemi; przewodnicy nie pozwolili im zdj opasek z oczu, nie mogli wic wspina si na drzewa. Nazajutrz ruszyli nie spieszc si w dalsz drog. W poudnie !odpoczli, a Frodo uwiadomi sobie, e wyszli z lasu na pene soce. Nagle otoczy !ich gwar gosw. Nadcign #bezgonie duy oddzia elfw "dcy ku pnocnej granicy, by jej strzec od moliwej "napaci z Morii; elfy przyniosy!nowiny, ktrych cz Haldir powtrzy druynie. Grasujcych po lesie orkw wcignito w zasadzk i wybito niemal do nogi; niedobitki ucieky na zachd, w stron gr, lecz ruszy za nimi pocig. Wytropiono rwnie dziwnego stwora, ktry bieg zgarbiony, niemal wlokc rce po ziemi jak zwierz, ale nie by do zwierzcia podobny. Nie !zdoano go uj, nie strzelanote do niego, nie wiedzc, czy to dobra, czy za istota; umkn na poudnie brzegiem Srebrnej yy. !Otrzymaem te - mwi Haldir - rozkaz od wadcy i krlowej Galadrimw. mam odsoni wamoczy, krasnoludowi rwnie. Okazuje si, e krlowa o kadym z uczestnikw wyprawy wie, co to za jeden. Moe nadeszy nowe wieci z Rivendell . Zdj opask z oczu Gimlego. - Wybacz mi! - powiedzia "kaniajc si nisko. - Spjrz na nas przyjaznym wzrokiem! #Spjrz i raduj si, bo jeste odDni Durina pierwszym krasnoludem, ktry zobaczy drzewa Lorien. Frodo, gdy jemu z kolei #odsonito oczy, rozejrza si i wraenie dech mu zaparo. Stali na otwartej polanie. Na lewo wznosio si wysokie wzgrze porose muraw tak zielon, jak bywaa tylko wiosn za Dawnych Dni. Szczytwieczyy, niby podwjna korona, dwa piercienie drzew:zewntrzny mia pnie nienobiae, a gazie bezlistne, lecz piknie zarysowane w swej nagoci; wewntrzny skada si z mallornw niezwykle strzelistych i jeszcze #strojnych w jasnote licie. Wysoko midzy gaziami olbrzymiego drzewa, stojcego porodku piercienia, lni biel ogromny talan. Pod drzewami, w trawie na stokach wzgrza rozsiane byydrobne zote kwiaty, z ksztatu podobne do gwiazd. Wrd nich koysay si na smukych odygach inne kwiaty, biae i bladozielone: byszczay jak krople rosy w bujnej zieleni murawy. Niebo !byo bkitne, a popoudniowesoce jarzyo si nad wzgrzem kadc dugie, zielone cienie do stp drzew. - Patrzcie! Oto Kerin Amroth -rzek haldir. - Serce dawnego krlestwa, ktre tu istniao przed wiekami; widzicie wzgrze Amrotha i jego podniebny dom zbudowany w szczliwych czasach. Tu, pord nie widncej nigdy trawy, wiecznie kwitn kwiaty!zimowe: te elamory i blade nifredile. Zatrzymamy si tutajtroch, aby o zmierzchu !dotrze do stolicy Galadrimw. Jego przyjaciele zaraz poukadali si na wonnej !murawie, lecz Frodo sta dugjeszcze chwil, nie mogc ochon z zachwytu. Zdawaomu si, e przez jakie ogromne okno wyjrza na dawny, zaginiony wiat. Nie znajdowa w hobbickiej mowie!nazwy dla wiata, ktre si tu roztaczao. Wszystko, co tu widzia, miao pikny ksztat, tak ostro wyrzebiony, jakby go wprawdzie z gry obmylono, lecz stworzono dopiero w chwili, kiedy hobbitowi otwarto oczy, a zarazem tak stary, jakby przetrwa od wiekw. Znajome kolory, zoto,%biel, bkit i ziele, byy tutajtak wiee i tak wzruszay, jakby je po raz pierwszy w yciu zobaczy i musia dla a. r pod ki m a. 0 rkPLKsjk&k{AgBp; c$ Fx! c̈́/ c0)2 c4 _nich znale nazwy nowe i cudowne. Nikt nie mg tu nawet zim tskni do lata i wiosny. Na niczym, co roso natej ziemi, nie dostrzeg znamion uwidu, choroby czy skarlenia. kraina Lorien nie znaa skazy. Frodo odwrci si i zobaczy u swego boku Sama, ktry rozglda si wok ze zdumieniem i przeciera oczy, jakby podejrzewajc, e ni. $- Nie myl si, soce wieci, dzie biay - rzek. - !Mylaem, e elfy cae s z ksiyca i gwiazd, ale to przecie prawdziwszy ich wasny wiat ni wszystko, o czym w yciu syszaem. Tak "si czuj, jakbym si znalaz w pieni... nie wiem, czy mnie rozumiecie? Haldir popatrzy na dwch hobbitw z tak min, jakby dobrze rozumia zarwno ich "myli, jak sowa. Umiechn si. - Jestecie pod wadz "krlowej Galadrimw - rzek. - Czy macie ochot wspi si ze mn na Kerin Amroth? Spieszyli za nim, gdy lekko wbiega po trawiastym stoku. Frodo szed oddychajc $gboko, a dokoa ywe licie ikwiaty poruszay si pod tchnieniem tego samego wiatru, ktry jemu chodzi twarz; czu, e jest w kraju, gdzie czas nie istnieje, gdzie nic nie przemija, nic si nie zmienia, nic nie ginie w niepamici. Wygnaniec z Shireu odejdzie std i znowu znajdzie si na zwykym wiecie, a jednak zawsze odtd bdzie stpa po tej trawie, wrd kwiatw elamoru!i nifredilu, w pikniej krainie Lothlorien. Weszli w krg biaych drzew. W tej samej chwili wiatr od poudnia owia Kerin Amroth i westchn w koronach drzew. Frodo sta nasuchujc szumu wielkich mrz u wybrzey, zatopionych przed wiekami, i krzyku morskich ptakw, ktrych gatunek dawno wygin na ziemi. Haldir wspina si teraz na podniebny taras. Frodo, gotujc si i za nim, $pooy do na pniu tu przy drabinie; nigdy jeszcze tak jasno nie uwiadomi sobie tkanki kory i ttnicego pod ni ycia. Rozkoszowa si tym dotkniciem zupenie "inaczej ni lenik lub stolarz. Cieszya go sama istota ywego drzewa. Kiedy wreszcie wydosta si na grujcy w koronie pomost,Haldir wzi go za rk i obrci w stron poudnia. - Najpierw spjrz tam! - powiedzia. Frodo spojrza i zobaczy w do znacznej odlegoci pagrek uwieczony mnstwem ogromnych drzew czy moe miasto wystrzelajce zielonymi "wieami. Stamtd bio potnewiato panujce nad ca "krain. Zatskni nagle, eby lotem ptaka pomkn do zielonego grodu i tam !odpocz. Spojrza z kolei na wschd: tu kraj spywa !agodnie ku lnicej wstdze Anduiny, Wielkiej Rzeki. Sign wzrokiem dalej poprzez wod na drugi brzeg -#i wiato zgaso, on za znw znalaz si w znajomym, zwykym wiecie. Za rzek cigna si pustynna paszczyzna, bezksztatna i szara, gdzie, na dalekim widnokrgu wznoszca si #znw czarn, pospn cian. Soce, byszczce nad $Lothlorien, nie miao do si, "by rozjani mroki tej odlegej wyyny. - To poudniowa warownia Mrocznej Puszczy - rzek Haldir. - Kryje si w gstwie czarnych jode, ktre wzajem na siebie napieraj tak, e konary gnij albo schn. Porodku na kamiennym wzgrzu stoi Dol Guldur, gdzie dugo ukrywa si !Nieprzyjaciel. Lkamy si, e Dol Guldur znw jest zamieszkana, i to przez siedemkro potniejszego wroga. Ostatnio czsto wisi nad tym miejscem czarna chmura. Std widzisz dwie zwalczajce si potgi. Nieustannie cieraj si z $sob si myli, lecz wiato przenika w jdro ciemnoci, a ciemno nie dociera do wiata. Jeszcze nie. !Odwrci si i szybko zbieg na ziemi, a hobbici poszli w jego lady. U stp wzgrza Frodo spotka Aragorna, ktry sta milczcy i nieruchomy jakdrzewo, w rku trzyma !drobny, ty pk elamoru, a !oczy mia pene blasku. Zdawasi zatopiony w jakim cudownym wspomnieniu, a Frodo patrzc na zrozumia, e Aragorn widzi co, co si na tym miejscu niegdy zdarzyo. Albowiem z twarzy jego znikno pitno pospnych lat i wyglda jak !smuky, mody krl w biaych szatach. Gono przemwi jeykiem elfw do kogo niewidzialnego dla oczu Froda. - Arwen vanimelda, namarie! - powiedzia; westchn gboko, ockn si z zamylenia, zobaczy Froda i umiechn si do niego. - Tu jest serce krlestwa elfw na ziemi - rzek. - Tu take zawsze przebywa moje serce; gdyby nie to, nie widziabym wiata u kresu ciemnych drg, ktrymi obaj -ty i ja - musimy jeszcze wdrowa. Chodmy! Wzi Froda za rk i razem zeszli ze wzgrza Kerin Amroth. Nigdy ju nie mieli tu za ycia powrci. Rozdzia 7 Zwierciado Galadrieli !Soce zachodzio nad grami,%a cie lasu pogbi si, kiedy ruszali w dalsz drog. Noc zakrada si pod sklepienie drzew i wkrtce elfy zawieciy swoje srebrne latarnie. Nagle znw wyszli na otwart przestrze i zobaczyli w grzewieczorne niebo, w ktrym jutkwio kilka wczesnych gwiazd. Mieli przed sob szeroki, bezdrzewny pas ziemiwygity kolicie i dwoma ramionami odbiegajcy w dal. Wzdu wewntrznego obwody!cigna si gboka fosa, ukryta w agodnym zmierzchu;tylko trawa na jej skraju zielenia si jeszcze jasno, jakby zachowaa pami o %socu, ktre ju znikno. Za fos pitrzy si wysoki zielony mur, opasujcy zielonewzgrze, porose gsto mallornami; tak wybujaych drzew nie widzieli nigdzie indziej w tym kraju. Trudno byo z daleka oceni ich wysoko, lecz wyglday w zmroku jak ywe wiee. W ich wielopitrowych koronach i pord rozedrganych lici byszczay niezliczone wiateka, zielone, zote i "srebrne. Haldir zwrci si do druyny. - Witajcie w Karas Galadhon! -rzek. - Oto stolica Galadrimw, siedziba wadcy Lorien, Keleborna, i pani Galadrieli. Nie moemy jednak wej od tej strony, bo od pnocy nie ma bramy. Trzeba "okry wzgrze od poudnia, a to do duga droga, grd jest ogromny. Zewntrznym brzegiem fosy biega droga brukowana biaym!kamieniem. Szli ni skrciwszy ku zachodowi, wic miasto growao wci nad nimi jak zielona chmura od lewej strony. W miar jak ciemnoci "nocne gstniay, zapalao si coraz wicej wiate, a wreszcie zdawao si, e wzgrze jarzy si od gwiazd. Dotarli w kocu do biaego mostu, a gdy po nim przeszli, zobaczyli wielk bram, zwrcon na poudnio-zachd,osadzon midzy dwiema zachodzcymi tu na siebie cianami obronnego muru, wysok i potn, jasno owietlon latarniami. Haldir zapuka i wymwi jakie haso, a wwczas bramaotworzya si bezszelestnie: stray Frodo nie zauway. Wdrowcy weszli, wrota #zamkny si za nimi. Znaleli si w niskim korytarzu midzy murami, minli go szybko i wkroczyli do Grodu Drzew. Nie wida tu byo ywej duszy, nie sycha niczyich krokw na ciekach, tylko z gry, jakby z powietrza, dobiega gwar niby agodny deszcz szemrzcy wrd lici. !Szli wielu ciekami, wspinali si po wielu schodach, a gdy !osignli znaczn wysoko, zobaczyli porodku rozlegego trawnika migocce rdo. "Owietlay je srebrne latarnie, "ktre koysay si nad nim na !gaziach, a woda ciekaa dosrebrnej misy i z niej dopiero pyna dalej biaym strumieniem. U poudniowego kraca trawnika roso najwiksze z wszystkich drzew; potny gadki pie poyskiwa ciemnym srebrem, a"wystrzela w gr jak wiea i wysoko nad ziemi rozpociera pierwsze konary #nakryte cienist kopu lici. Obok staa szeroka srebrna drabina, u jej stp siedziao trzech elfw. Na widok #zbliajcej si druyny zerwalisi wszyscy i wtedy dopiero Frodo stwierdzi, e wartownicy s roli i okryci zbrojami, a z ramion ich spywaj dugie biae paszcze. - Tu mieszkaj Keleborn i Galadriela - rzek Haldir. - !ycz sobie, ebycie weszli !na gr i porozmawiali z nimi. Jeden z wartownikw zad w !may rg i na czysty jego gosodpowiedziano z korony drzewtrzema podobnymi nutami. !- Pjd pierwszy - powiedzia Haldir. - Nastpny niech idzie Frodo, a za nim Legolas. Reszta w dowolnym porzdku. Dla ng nie przyzwyczajonych do takich schodw wspinaczka jest do uciliwa, mona jednak odpocz po drodze. !Pnc si z wolna Frodo min mnstwo talanw: jedne umieszczone byy po prawej, inne po lewej stronie, a niektre wok pnia, tak e drabina przechodzia przez !wycit w pomocie dziur. W kocu zatrzyma si bardzo ju wysoko na talanie ogromnym jak pokad wielkiegookrtu. By tu zbudowany dom tak obszerny, e mgby suy za paac ludziom na ziemi. Frodo wszed za Haldirem do owalnej sali; "porodku przebija jej podogpie olbrzymiego mallorna, wprawdzie zwajcy si pod szczytem, lecz i tu jeszcze potny. Komnat wypeniao agodne $wiato; ciany miaa zielone i srebrne, strop zoty. Zebraa si tu liczna gromada elfw. Pod rodkowym filarem na dwch fotelach, nad ktrymi !ywe gazie splatay si w baldachim, siedzieli tu obok siebie Keleborn i Galadriela. Wstali na powitanie goci, bo takiego zwyczaju przestrzegaj elfy, nawet najdostojniejsze. Oboje byli niezwykle wysokiego wzrostu, a krlowa nie ustpowaa postaw swemu maonkowi. Oboje te byli powani i pikni. Szaty nosili #nienobiae, pani miaa wosyciemnozote, Keleborn za srebrzyste, dugie i jasne. Wiek nie naznaczy ich twarzyswoim pitnem, da im tylko gbi spojrzenia, tak przenikliwego, jak ostrze wczni lub promienie gwiazd, a zarazem tak bezdennego, jak rda odwiecznych wspomnie. Haldir wprowadzi Froda, a wadca pozdrowi gocia w jego ojczystym jzyku. pani !Galadriela nie odezwaa si anisowem, lecz dugo wpatrywaa si w hobbita. - Sid u mego boku, Frodo, gociu z Shireu - rzek Keleborn. - Porozmawiamy, gdyzbior si wszyscy. Kadego wchodzcego czonka druyny wita uprzejmie po imieniu. - Witaj, Aragornie, synu Arathorna! - powiedzia. - Na "wiecie upyno trzydzieci osiem lat, odkd widzielimy ci w naszym kraju, a nie byy!dla ciebie lekkie te lata. Dobry czy zy - koniec si zblia. Zrzu tu wrd nas cho na chwil swoje brzemi. - Witaj, synu Thranduila! Nazbyt rzadko moi krewniacy z pnocy przybywaj tu w odwiedziny! - Witaj, Gimli, synu Gloina! Od dawna nie widzielimy potomkarodu Durina w Karas Galdhon. Dzi wszake przeamane zostao stare prawo. Oby to !byo zapowiedzi, e chocia ciemnoci teraz zalegaj nad wiatem, zblia si czas szczliwszy i odrodzi si przyja midzy naszymi plemionami. Gimli skoni si nisko. Kiedy ju wszyscy gocie siedzieli wok jego tronu, Keleborn powid po nich wzrokiem. - Jest was omiu - rzek. - Miao wzi udzia w wyprawie dziewiciu - takie doszy nas wieci. Ale moe zmienio si co w postanowieniach Rady, o czymnie wiem. Elrond mieszka daleko, midzy nami zebray "si chmury, a cie rozrasta siz kadym rokiem. - Nie, Rada nie zmienia nic w swoich postanowieniach - odezwaa si po raz pierwszy pani Galdriela. Gos miaa czysty i melodyjny, ale niszy,ni miewaj zazwyczaj kobiety. - Gandalf Szary wyruszy wraz z druyn, nie przekroczy jednak granic naszej ziemi. Powiedzcie mi, gdzie jest, bardzo chciaabym !z nim si porozumie. Lecz nie mog dostrzec go w tej dali, pki nie znajdzie si na obszarze Lothlorien. Otacza go!szara mga, jego kroki i myli zakryte s przed moimi oczyma. - Niestety! - rzek Aragorn. - Gandalf Szary wpad w otchacienia. Zosta w Morii, skd nie zdoa si wymkn. Na te sowa wszystkie obecnew komnacie elfy krzykny gono z alu i zdumienia. - Za to nowina - powiedzia Keleborn. - Najgorsza, jak syszelimy w cigu dugich lat, wypenionych smutnymi !zdarzeniami. - Zwrci si do Haldira: - Dlaczego nie zawiadomiono mnie o tym wczeniej? - spyta w jzyku elfw. !- Nie mwilimy haldirowi nic onaszych przygodach ani o celuwyprawy - rzek Legolas. - Zrazu bylimy zbyt znueni i zbyt blisko za nami bya pogo. Potem za niemal zapomnielimy na chwil o !smutku radujc si wdrwk przez czarowne cieki Lorien. - Wielki jest wszake nasz ali strata niepowetowana - powiedzia Frodo. - Gandalf nam przewodzi i wid nas przez Mori, a gdy ju stracilimy nadziej, on nas ocali, lecz sam zgin. - Opowiedzcie dokadnie wszystko! - rzek Keleborn. Wwczas Aragorn opowiedzia, co ich spotkao na przeczy Karadhrasu i w cigu "nastpnych dni. Mwi o Baliniei jego ksidze, o bitwie w komnacie Mazarbul, o czeluci ognistej, o wskim mocie i zjawieniu si straszyda. - Wygldao na potwora z przedwiecznego wiata, nic podobnego w yciu nie widziaem - powiedzia. - #Zarazem cie i pomie, sia i groza. - To by Balrog, suga Morgotha - rzek Legolas. - Z nieprzyjaci elfw najstraszliwszy po tamtym, ktry si kryje w Czarnej Wiey. - Prawd mwisz, na mocie ujrzaem na jawie koszmar, conawiedza najbardziej ponure nasze sny: zgub Durina - doda cichym gosem Gimli, a !w jego oczach bysn strach. !- Niestety! - zawoa Keleborn.!- Z dawna obawialimy si, e pod Karadhrasem czai si groza. Gdybym by wiedzia, e krasnoludy zbudziy w Moriize moce, wzbronibym drogi przez pnocn granic zarwno tobie, Gimli, jak wszystkim, ktrzy z tob trzymaj. Mona by rzec, gdyby taka myl bya dopuszczalna, e Gandalf na staro z Mdrca sta si szalecem, skoro bez potrzebywszed w puapk Morii. - Zbyt pochopny byby taki sd - odezwaa si z powag Galadriela. - Gandalf nic w swym yciu nie robi bez potrzeby. Ci, co szli za jego przewodem, nie znali jego myli i nie mog nam przedstawi w peni celu, do ktrego Czarodziej zmierza. Cokolwiek wszake powiemy o przewodniku, nikt spord jego podwadnych nie ponosi winy. Nie aujmy, e powitalimy przyjanie krasnoluda. Gdyby nasz lud przetrwa dugie wygnanie z dala od Lothlorien, czy ktry zGaladrimw, bodaj sam Keleborn Medrzec, zgodziby si omin bez jednego spojrzenia dawn swoj ojczyzn, choby j zamieszkiway smoki? Ciemne s wody Kheled-zaram,zimne rda Kibil-nala, a pikne byy wsparte na kolumnach sale Khazad-dum zaDawnych Dni, przed upadkiem monych krlw panujcych nad skaami. Pani Galadriela spojrzaa na Gimlego, ktry siedzia smutnyi wzburzony, i obdarzya go umiechem. Krasnolud za, na dwik starych nazw w rodzinnej swojej mowie, podnis wzrok i spotka jej !oczy. Wydao mu si, e nagle zajrza w serce przeciwnika i zobaczy w nim mio i wspczucie. Wyraz zdumienia odmieni mu twarz i Gimli na umiech odpowiedzia umiechem. Wsta niezgrabnie !i kaniajc si krasnoludzk mod, powiedzia: - Lecz jeszcze pikniejszy jest kraj Lorien, a pani Galadriela jego klejnotem, cenniejszym ni wszystkie skarby podziemi. Zapada cisza. Wreszcie znw przemwi Keleborn. - Nie wiedziaem, e tak straszne przeylicie losy - rzek. - Niech Gimli nie pamita mi ostrych sw! Pyny z serca !przepenionego trosk. Zrobi wszystko co w mojej mocy, bywesprze was, kadego wedle jego potrzeb i ycze, !szczeglnie za tego spord maoludw, ktry dwiga brzemi. la a. r pod ki m a. 0 rkPLKsjk&k{AgBp cU ' c c!c~* c5 TD- Znamy cel waszej wyprawy - powiedziaa Galdriela patrzc wprost na Froda. - Nie chcemyjednak mwi o nim tutaj wyraniej. Ale zapewne okae si, e nie na prno przybylicie do tego kraju w poszukiwaniu pomocy, co !niewtpliwie leao w planach Gandalfa. Albowiem wadca Galadrimw zaliczany jest do najmdrzejszych elfw rdziemia i moe was obdarzy tym, czym nie rozporzdzaj nawet potni krlowie. Od zarania ziemi przebywa na zachodzie, ja zaod niepamitnych czasw jestem przy nim. Jeszcze przed upadkiem Nargothrondu iGondolinu przybyam tutaj zzagr i razem z Kelebornem przez dugie wieki walczymy, stawiajc opr zym losom. To ja po raz pierwszy "zwoaam Bia Rad. A gdyby nie pokrzyowano moich zamierze, kierowaby ni Gandalf Szary, wtedy za pewnie inaczej potoczyyby si wypadki. Nawet dzi zostaa nadzieja. Nie bd wam radzia mwic: zrbcie to albo zrbcie tamto. Bo nie czynem ani rad, ani wyboremdrg mog wam by pomocna, lecz wiedz o tym, co byo, co jest, a w pewnej mierze rwnie, co bdzie. Jedno wampowiem: wasze zwycistwo way si na ostrzu sztyletu. !Jeeli zboczycie cho o wos, wszystko runie grzebic nas pod gruzami. Nadzieja wszake"nie zganie, pki caa druynapozostanie wierna Sprawie. "To rzekszy zwrcia na goci przenikliwy wzrok i w milczeniu badaa twarze, jedn po drugiej. Nikt prcz Legolasa i Aragorna nie mg dugo znie jej spojrzenia. Sam natychmiast zaczerwieni si i zwiesi gow. Wreszcie pani Galadriela uwolnia ich z wizi swoich oczu i umiechna si mwic: - Nie dopuszczajcie leku do !serc! Dzisiejsz noc przepicie spokojnie. !Westchnli i nagle poczuli si zmczeni, jak po dugim, wnikliwym ledztwie, chocia nie pado ani jedno pytania. - Idcie teraz! - powiedzia Keleborn. - Wyczerpay was troski i trudy. Nawet gdyby celwaszej wyprawy nie dotyczy !nas z bliska, znalelibycie w tym grodzie schronienie, pki nie odzyskacie zdrowia i si. Odpoczywajcie, na razie nie bdziemy mwili o dalszej drodze. T noc druyna przespaa na ziemi ku wielkiemu zadowoleniu hobbitw. Elfy "rozpiy dla nich namiot wrddrzew opodal rda i wymociy im mikkie posania, a potem, melodyjnymi swoimi gosami yczc im spokoju, zostawiy samych. Wdrowcy czas jaki gawdzili jeszcze wspominajcpoprzedni nocleg w koronach drzew, marsz przez las oraz wizyt u Keleborna i pani #Galadrieli. W dalsz przeszonie odwaali si jeszcze zapuszcza myl. - Dlaczego si tak zaczerwienie, Samie? - $spyta Pippin. - Zaamae si tak od razu! Mona by ci podejrzewa o nieczyste sumienie. Mam nadziej, e nie miae sobie do wyrzucenia nicgorszego ni ten niecny zamach na mj koc. !- Ani mi w gowie kra twj koc - odpar Sam, wcale nie skonny do artw. - Jeli chcesz wiedzie prawd, czuem si tak, jakby mnie !kto rozebra do naga, i byo mi bardzo nieprzyjemnie. Zdawao mi si, e ona widzi we mnie wszystko przez skri pyta, co bym zrobi, gdyby mi daa mono powrotu do domu, do Shireu, do miej wasnej norki z ogrdkiem. - A to zabawne! - powiedzia Merry. - Niemal dokadnie tak !samo byo ze mn, tylko e... $tylko e... Nie, wicej wol nie mwi... - zakoczy niezrcznie. Wszyscy, jak si okazao, doznali podobnego wraenia: kady czu, e mu ofiarowano wybr midzy ciemnoci #rojc si od strachw, ktra go czeka w dalszej podry, aczym innym, podanym gorco. Kady w wyobrani zobaczy jasno przedmiot swoich marze, ktry by osign, gdyby zawrci z drogi, poniecha wyprawy i pozostawi innym wojowanie z Sauronem. - Ale mnie si te zdawao - wyzna Gimli - e wybr pozostanie tajemnic i e niktprcz mnie nie dowie si, co wybraem. - Mnie si to wydao niezmiernie dziwne - rzek Boromir. - Moe to bya tylko prba, moe ona usiowaa przenikn nasze myli dla jakich wasnych celw, ale miabym ochot nazwa to kuszeniem: jakby nam ofiarowywaa co, czym rzekomo rozporzdza. Nie trzeba chyba was zapewnia, e nie chciaem tego nawet sucha. Mowie z Minas Tirith dotrzymuj sowa. Boromir jednak nie powiedzia towarzyszom, co mianowicie wedle jego wyobraenia ofiarowywaa mu pani Galadriela. Frodo nic mwi nie chcia, chocia Boromir dopytywa si natarczywie. - W ciebie, powiernika Piercienia, najduej si wpatrywaa - rzek. - Tak - przyzna Frodo - ale to, co mi wwczas przychodzio na myl, zachowam dla siebie. - Bd jednak ostrony - powiedzia Boromir. - Nie wiem, czy mona cakowicie ufa tej pani elfw i jej zamiarom. #- Nie wa si le mwi o paniGaladrieli! - surowo odezwa si Aragorn. - Sam nie wiesz, co gadasz. Ani w niej, ani w jej kraju nie ma nic zego, chyba e kto ze sob zo przyniesie. Ale wtedy biada mu! Dzisiejszej nocy usn bez lkupo raz pierwszy od wyjazdu z "Rivendell. Obym spa gboko i zapomnia cho na tych kilka godzin o moim blu! Zmczony jestem na ciele i na duszy. I Aragorn rzuciwszy si na posanie natychmiast zapad wdugi sen. Towarzysze poszli za jego przykadem, a adne haasy ani senne widziada nie!mciy im spoczynku. Kiedy si"zbudzili, biay dzie wieci nad trawnikiem przed namiotem, a woda ze rda, !tryskajc w gr i opadajc, skrzya si w socu. "Spdzili w Lothlorien kilka dni, o ktrych niewiele umieliby powiedzie i zachowa w pamici. Przez cay czas soce wiecio jasno, z wyjtkiem chwil przelotnych ciepych deszczw, po ktrych ziele zdawaa si tym czystsza i wiesza. Powietrze byo chodne i agodne, jak wczesn wiosn,lecz wyczuwali dokoa gbok, zamylon cisz zimy. Mieli wraenie, e nie !robi nic, tylko jedz, pij, odpoczywaj i przechadzaj si wrd drzew, i to im zupenie wystarczao. Keleborna i pani Galadrieli nie widywali pniej, z innymi elfami mao rozmawiali, niewielu zreszt Galadrimw !znao jakikolwiek jzyk prcz wasnej lenej mowy. Haldir poegna si z druyn i wrci na pnocne pogranicze, ktrego teraz strzeono pilnie, wiedzc z !opowiada goci, co si dziejew Morii. Legolas przebywa !niemal stale wrd Galadrimw,a po pierwszej nocy opuci nawet wspln kwater druyny, zjawia si jedynie na posiki i czasem na pogawdki. Czsto wybierajc si poza miasto bra Gimlego, a towarzysze nadziwi si nie mogli tej odmianie. Teraz ju, przesiadujc lub spacerujc razem, druyna mwia o Gandalfie, a gdy kady dorzuca do wspomnie,co wiedzia i w jakich okolicznociach widywa Czarodzieja, jego posta tym ywiej stawaa wszystkim przed oczyma. W miar jak odpoczynek koi rany i "znuenie ciaa, serca boleniejodczuway al po straconym przewodniku. Nieraz syszeli w #pobliu piew elfw i wiedzieli,e Galadrimowie ukadaj treny aobne o zgubie Gandalfa, bo wrd sodkich, smutnych sw niezrozumiaego jzyka powtarzao si jego imi. Mithrandir, Mithrandir! - !pieway elfy. - O Pilegrzymie Szary! Tak bowiem najchtniej nazyway Czarodzieja. Legolas wszake, $jeli znalaz si w takiej chwiliw druynie, nie chcia towarzyszom tumaczy sw pieni, twierdzc, e nie potrafi i e strata, tak bardzojeszcze wiea, w nim budzi raczej ochot do paczu ni do piewu. W druynie pierwszy Frodo !sprbowa jak umia wyrazi wsowach swj smutek. Rzadko "braa go ochota ukada pieni i rymy. Nawet w Rivendell wola$sucha, ni piewa, chocia w pamici przechowywa mnstwo wierszy przez innychz dawna skomponowanych. Teraz jednak, gdy przesiadywa przy rdle w "Lorien i sucha gosu elfw, !myli jego mimo woli przybray !ksztat pieni, ktra mu si !wydaa pikna; lecz gdy chciaj powtrzy Samowi, nie znajdowa nic prcz strzpkw, spowiaych jak gar zwidych lici. A kiedy wieczr szarza w krg, Na Wzgrzu sycha byo kroki... Odchodzi jednak skoro wit W dalekiej drogi szare mroki. Od Puszczy po zachodu brzeg,Z pnocy ku poudnia wzgrzom, Przez lea smocze, mroczny br Szed - nie znuony sw podr. Z hobbitem, z elfem w cieniu grot, Z ludkiem zwyczajnych miertelnikw, Z ptakiem czy wem pord traw Rozmawia w tajnym ich jzyku. Raz miecz, to znw leczca do, Ciarem grzbiet strudzony srodze, "Palcy poar, grzmicy gos - To znw znuony pielgrzym w drodze. "To sdzi, jak mdroci wzr Do gniewu skonny i do aski -To znw jak starzec donie wspar Na penym skw drewnie laski. Na mocie stan - ciemny Cie I Ogie wyzywajc dumnie... O kamie zama mu si kij, A mdro zmara w Khazad-dumie. - Jeszcze troch, panie Frodo,a przecigniesz pana Bilba! - rzek Sam. !- Wtpi - odpar Frodo. - Aleten wiersz jest lepszy ni wszystkie, jakie dotychczas uoyem. - Wie pan co, jeeli pan znw kiedy bdzie co takiego obmyla, niech pan konieczniewspomni o fajerwerkach - powiedzia Sam. - Na przykad tak: Pod niebo tryska raz po raz Fontanna kolorowych gwiazd -I grzmotem wypeniwszy przestrze Zocistych kwiatw spada deszczem. Po prawdzie fajerwerki warte s lepszych wierszy! - Nie, ten temat tobie zostawi, Samie. A moe !Bilbowi. Ale... Nie, nie mog o tym mwi... Trudno znie myl, e bd musia tak nowin staruszkowi powiedzie! Pewnego dnia Frodo i Sam przechadzali si o przedwieczornym chodzie. Obu znw nka niepokj. Nagle ogarn Froda smutek rozstania; nie wiedzia dlaczego, lecz by pewien, e #zblia si chwila, kiedy bdzie musia poegna Lothlorien. - No, Samie, co teraz sdzisz o elfach? - spyta. - Postawiem ju raz to !pytanie... jake to si wydaje dawno temu! Ale od tamtego dnia napatrzye ich si wicej. !- e si napatrzyem, to si !napatrzyem! - odpar Sam. - I widz, e s elfy i elfy. Wszystkie najprawdziwsze, a przecie taki rne. Te na przykad, tutejsze, nie wdruj bezdomnie, odrobinks do nas podobne, bo do tej swojej ziemi przynale jak hobbici do Shireu. Czy to ten kraj ich przerobi, czy oni go na swj sposb przerobili - trudno zgadn... Nie wiem, czy pan mnie rozumie? Tak tu spokojnie! Jakby si nic nie dziao i jakby nikt adnych #zdarze nie pragn. Jeli tkwiw tym jakie czarodziejstwo, to chyba bardzo gboko, nic wymaca nie sposb, e si tak wyra. - Widzi si i wyczuwa czar wewszystkim dokoa - rzek Frodo. - No, tak - powiedzia Sam - ale nie wida, eby kto czarowa. Nie puszczaj fajerwerkw jak stary Gandalf, nieborak. Dziwi mnie te, e pana Keleborna ani pani Galadrieli w ostatnich dniach nie spotykamy nigdzie. Myl, e pani na pewno umie rne czary sprawia, byle !zechciaa. Duo bym da, ebyzobaczy sztuki elfw! - A ja nie - odpar Frodo. - Dobrze mi tak, jak jest. I nie do fajerwerkw Gandalfa tskni, ale do jego krzaczastych brwi, porywczego charakteru i gosu. - Racja - przyzna Sam. - Niech pan nie myli, panie Frodo, e ja grymasz. Zawszemarzyem, eby zobaczy czary, o ktrych stare legendyopowiadaj, a nie ma chyba na wiecie kraju, co by lepiej !ni ten nadawa si do takich rzeczy. Rozumie pan, tu jest !tak, jakby si byo u siebie w domu, a zarazem na majwce. Nie chce si std odchodzi, ale mimo wszystko czuj, e %jeli trzeba i dalej, lepiej to zrobi jak najprdzej. "Najduej trwa robota, ktrejsi wcale nie zaczyna - mawia mj staruszek. Nie zdaje mi si te, by tutejsze elfy mogy nam wiele pomc, zczarami czy bez czarw. !Myl, e dopiero za granic tego kraju najboleniej odczujemy brak Gandalfa. - Niestety, susznie tak mylisz - rzek Frodo. - Mam jednak nadziej, e przed wyruszeniem zobaczymy jeszcze pani elfw. W tej samej chwili, jakby w odpowiedzi na te sowa, ujrzeli zbliajc si Galadriel. Smuka, biaa i pikna sza pod drzewami. Nie wymwia ani sowa, ale gestem wezwaa hobbitw do siebie. Zawrcia i poprowadzia ich ku poudniowym stokom wzgrza Karas Galadhon i przez wysoki zielony ywopot do zamknitego w jego cianach ogrodu. Nie byo tu drzew, ogrd lea pod otwartym niebem. Wanie ju wzesza gwiazda wieczorna i pona biaym ogniem nad lasami w zachodniej stronie. Po licznychstopniach schodw pani Galadriela zesza w gbok zielon kotlin, ktr przecina szemrzc srebrny !potok, spywajcy ze rda na wzgrzu. W dole, na podstawie wyrzebionej w ksztat korony drzewa, staa srebrna misa, wielka, lecz pytka, obok za srebrny dzban. Galadriela napenia mis po wrby wod z potoku, odczekaa chwil, by si wodaustaa, potem dopiero przemwia. !- To jest Zwierciado Galadrieli- rzeka. - Przyprowadziam was tutaj, bycie w nie !spojrzeli, jeli macie ochot. W powietrzu bya cisza, mrok zalega kotlin, pani elfw zdawaa si hobbitom bardzo wysoka i blada. - Czego w nim mamy szuka i co zobaczymy? - spyta z trwonym szacunkiem Frodo. - Mog rozkaza zwierciadu, by objawio rne rzeczy - odpara Galadriela - a niekiedypokazuj pewnym osobom to, co sobie ycz zobaczy. Ale zwierciado moe te z wasnej woli ukaza obrazy, o ktre je nikt nie prosi, a bywaj one czsto niezwyke i bardziej pouczajce ni tamte, upragnione. Co ujrzysz,jeli zostawimy swobod zwierciadu, nie wiem. Pokazuje ono czasem dzie !dzisiejszy albo to, co si moe!dopiero pniej zdarzy. Lecz nawet najwikszy mdrzec niezawsze jest pewien, czy to, co widzi, naley do #przeszoci, do teraniejszociczy do jutra. Czy chcesz spojrze w zwierciado? Frodo nic nie odpowiedzia. - A ty? - zwrcia si Galadriela do Sama. - Wiedz, e tu wchodzi w gr to, co twoje plemi nazywa magi, chocia ja niezupenie pojmuje, co rozumiecie przez to okrelenie: zdaje si, e tym samym sowem okrelacie podstpy Nieprzyjaciela. Lecz !jeli to chcesz nazwa magi, pamitaj, e to magia "Galadrieli. Czy nie mwie, e marzysz o zobaczeniu !czarw, ktre sprawiaj elfy? - Mwiem - przyzna Sam drc w rozterce midzy strachem a ciekawoci. - !Zajrz, jeli pozwolisz, pani. - Chtnie bym zerkn ku domowi, co si te tam dzieje - powiedzia na stronie do Froda. - Wydaje mi si, e wieki upyny, odkd opuciem Shire. Ale bardzo moliwe, e nie zobacz nic prcz gwiazd albo jakiego obrazu, z ktrego nic nie zrozumiem. - Owszem, moliwe - odpara miejc si przyjanie "Galadriela. - Zbli si jednak, popatrz, a przekonasz si, co zobaczysz. Nie dotykaj wody! Sam wspi si na cok i nachyli nad mis. Woda bya ciemna i zdawaa si twarda. Odbijay si w niej gwiazdy. - Nic, tylko gwiazdy, tak jak przepowiadaem - mrukn Sam. Zaraz potem krzykn cicho, bo gwiazdy zniky. Jakby si ciemna zasona rozwiaa, zwierciado z czarnego stao "si szare, a pniej zupenie "jasne. wiecio w nim soce, $drzewa koysay si i giy na wietrze. Zanim Sam zdy zgadn, co to znaczy, "wiato zmierzcho; teraz miawraenie, e widzi Froda z "poblad twarz, lecego we nie pod ogromnym, ponurym urwiskiem. Z kolei zobaczy od ki m a. 0 rkPLKsjk&k{AgB> c E ck c^n" cf-<$W4 c`?}Êjakby siebie samego w mrocznym tunelu, pncego si po niezliczonych stopniach !krtych schodw pod gr. Jak"we nie obrazy zmieniay si i powracay: oto znw ukazay si drzewa. Tym razem jednak !nie toczyy si tak gsto i Sam mg dostrzec wyraniej, !co si wrd nich dzieje; nie !koysay si na wietrze, lecz paday roztrzaskujc si na ziemi. - Ojej! - krzykn oburzony. -Ted Sandyman wyrbuje drzewa, ktrych nie ma prawa !rusza! Nie wolno ich cina, to przecie szpaler za mynem, ocieniajcy drog Nad Wod. ebym tak dobra si do Teda, to jego bym rbn! W tym momencie nagle Sam spostrzeg, e stary myn znikn, a na jego miejscu buduje si duy dom z czerwonej cegy. Mnstwo robotnikw krcio si przy budowie. Opodal stercza wysoki, czerwony komin. Czarny dym zasnu powierzchni zwierciada. !- W Shire jaki diabe psoci - powiedzia Sam. - Elrond mia racj, e chcia pana Meriadoka odesa do kraju. - Naraz Sam wrzasn i odskoczy od misy. - Nie mogtu zosta! - zawoa wzburzony. - Musz wraca do domu. Rozkopali nasz uliczk,a stary Dziadunio zazi z Pagrka i pcha taczk z caymswoim dobytkiem. Musz wraca! - Nie moesz wrci sam jeden - odezwaa si pani !Galadriela. - Zanim spojrzae $w zwierciado, nie chciae ido domu bez swojego pana, !chocia wiedziae, e tam, w kraju, moe si zdarzy co zego. Pamitaj, e zwierciado pokazuje rne rzeczy i nie wszystkie maj si nieuchronnie zici. Niektre nigdy si nie urzeczywistni, jeeli ten, komu si zjawiy w zwierciadle, nie zboczy ze swej cieki, by im zapobiec. Zwierciado jest niebezpiecznym doradc, jeli chodzi o wybr drogi. Sam siedzia na ziemi ciskajc oburcz gow. - Po com ja tu przychodzi! e"te mi si zachciao oglda nowe czary! - powiedzia i znw umilk. Po chwili przemwi zdawionym gosem,!jakby walczc ze zami: - Nie! Pjd do domu, ale tylko okrn drog; albo razem z panem Frodo, albo wcale! - rzek. - Mimo wszystko nie trac nadziei, e kiedy tam #wrc. A jeeli to, com widziaw wodzie, jest prawd, kto dostanie porzdnie po bie. - Czy teraz chcesz spojrze w zwierciado, Frodo? - spytaa pani Galadriela. - Ty nie "marzy o czarach elfw, bye zadowolony z tego, co miae. - Co mi radzisz? - spyta Frodo. !- Nic - odpara. - Nie radz ciani tak, ani inaczej. Nie jestem doradc. Moesz si czego dowiedzie, a czy to bdzie dobre, czy ze - moe ci si przyda, a moe nie. Jasnowidzenie to przywilej zarazem cenny i !niebezpieczny. Ale sdz, mj Frodo, e masz do odwagi i rozumu, by podda si tej prbie; gdybym mylaa inaczej, nie przyprowadziabym ci tutaj. Zrb, co chcesz! - Zajrz - powiedzia Frodo i wspiwszy si na podstaw schyli twarz nad ciemn wod. Zwierciado natychmiast pojaniao i hobbit zobaczy !krajobraz w pmroku. W gbina tle bladego nieba majaczyyponure gry. Duga, szara "droga biega w dal i gina na widnokrgu. Z bardzo daleka nadchodzia drog z wolna !jaka posta, zrazu maleka i nika, z kad sekund rosnca w miar jak si zbliaa. Nagle Frodo uwiadomi sobie, e posta przypomina mu Gandalfa. Omal nie krzykn na gos imienia Czarodzieja, w por jednak spostrzeg, e wdrowiec ma na sobie nie szary, lecz biy paszcz i e ta biel wieci wrd zmierzchu nikym wiatem; w jego rku zauway bia rdk. Posta sza ze spuszczon gow, twarzy wic Frodo nie mg pozna, a w chwil "pniej pielgrzym znikn mu zoczu za zakrtem drogi. Zwtpienie ogarno Froda: czy to bya wizja Gandalfa sprzed wielu lat przemierzajcego samotnie drogi wiata, czy te Saruman? "Obraz si zmieni. Na krtko i bardzo maleki, lecz wyrany, mign Frodowi Bilbo, niespokojnie biegajcy tam i sam po swojej izdebce. Na stole pitrzyy si porozrzucane papiery, deszcz siek w okna. Nastpia przerwa, potem byskawicznie przesuwa si !zaczy rne sceny, a Frodo odgadywa w nich fragmenty jakiej wielkiej historii, w #ktr by osobicie wpltany. !Mga si rozwiaa i zobaczy co, czego nigdy w yciu nie widzia, a co jednak od pierwszego wejrzenia pozna: morze. Zapady ciemnoci. "Straszliwa burza rozptaa si na morzu. A na tle soca, zachodzcego krwawo w !kbach chmur, zarysowa si czarn sylwetk smuky statek z poszarpanymi aglamimkncy na zachd. Potem Frodo zobaczy szerok rzek przepywajc przez ludne miasto. Potem - bia, siedmiowieow twierdz. I znw ukaza si statek z czarnymi aglami, lecz teraz !by ranek, woda skrzya si w blasku dnia, a w socu byszczao wyhaftowane na chorgwi godo, przedstawiajce biae drzewo.Dym si wzbi jakby nad polembitwy, soce zaszo !rozarzone szkaratnie, skryosi w szarych oparach; may stateczek migajc wiatami zanurzy si we mgle. Wszystko zniko, a Frodo westchn i ju zamierza !odsun si od misy, gdy naglezwierciado powloko si ciemnoci tak nieprzeniknion, jakby czarna jama otwara si w wiecie wizji i hobbit spojrza w pustk. W ciemnej czeluci ukazao si Oko i roso z kad !sekund, a wypenio niemal cae zwierciado. Byo tak straszne, e Frodo struchla, niezdolny krzykn ani oderwa wzroku. W ognistym #rbku Oko szklio si, te niby lepie kocura, czujne i skupione, a czarne okienko renicy otwierao si jak !otcha - w nico. Potem Oko"zaczo bdzi we wszystkie strony, jakby czego szukajc; Frodo ze zgroz, lecz bez najmniejszej wtpliwoci zrozumia, e midzy innymi szuka rwnie jego; wiedzia jednak, e Oko nie moe go dostrzec, jeszczenie moe - chyba eby on sam!si na to zgodzi. Piercie zawieszony na acuszku u szyi zaciy mu jak ogromny kamie, cignc gow hobbita w d. Zwierciado jakby rozgrzewajc si zadymio par. Frodo osuwa si coraz niej. - Nie dotykaj wody! - !szepna pani Galadriela. Wizja!rozwiaa si, Frodo patrzy w chodne gwiazdy mrugajce w srebrnej misie. Odsun si od zwierciada #drc na caym ciele i spojrzana pani elfw. - Wiem, co zobaczye na zakoczenie - powiedziaa - bo ten sam obraz ukaza si moim mylom. Nie lkaj si! Wiedz, e nie tylko piew elfw wrd drzew i nawet niewysmuke ich uki broni krainy Lothlorien przeciw zakusom Nieprzyjaciela. Powiadam ci, Frodo, e nawet w tej chwili, gdy z tob rozmawiam, widz Czarnego Wadc i przenikam jego "zamysy, jeli dotycz elfw. On za od wiekw usiuje dostrzec mnie i pozna moje myli. Ale drzwi s przed nim wci jeszcze zamknite. Podniosa biae ramiona i wycigna donie ku wschodowi takim gestem, jakby cos odrzucaa i odpieraa. Earendil - Gwiazda Wieczorna, najmilsza sercom elfw - jasno wiecia na niebie. W jej blasku do stp #Galadrieli kad si na ziemi mtny cie. Promie gwiazdy !trafi na piercie zdobicy jej palec: polerowane zoto "zalnio srebrnym wiatem, a #biay kamie rozbysn, jakbyGwiazda Wieczorna spyna na wycignit rk pani elfw. Frodo ze czci "przyglda si piercieniowi, nagle bowiem wydao mu si, e zrozumia tajemnic. - Tak - powiedziaa Galadriela odgadujc jego myli - nie wolno tego sekretu zdradzi i !dlatego Elrond nie mg ci nic powiedzie. Lecz nie bd taia prawdy przed powiernikiem Piercienia, przed tym, ktry widzia Oko. A prawd jest, e w kraju Lorien, na palcu Galadrieli przechowuje si jeden z Trzech. Nazywa si Nenya, Diament, a powierzono go mnie. Tamten podejrzewa prawd, !lecz jej nie zna... jeszcze nie. Czy teraz pojmujesz, dlaczegotwoje przybycie oznacza dla nas, e zblia si godzina przeznaczenia? Jeli ciebie spotka klska, bdziemy wydani bezbronni w rce #Nieprzyjaciela. Jeli uda ci si dopeni swojej misji, nasza potga zmaleje, a Lothlorien zwidnie i fala Czasu porwie nasz kraj. Bdziemy musieli !odej na zachd lub zmieni si w zwykych wieniakw, mieszka w norach i jaskiniach, z wolna zapomnie i uton w zapomnieniu. Frodo schyli gow. - A czego pragniesz ty, !Galadrielo? - spyta po chwili. !- Aby si stao, co si sta "musi - odpowiedziaa. - Mioelfw do rodzinnego kraju #gbsza jest ni morze, ich al nie umrze nigdy i nigdy si nieukoi. A przecie elfy wszystkiego si raczej wyrzekn, niby si miay podda Sauronowi: znaj go bowiem dobrze. Ty nie dwigasz odpowiedzialnoci zalosy Lothlorien, lecz masz wasny obowizek do spenienia. Gdyby takie yczenie mogo si zici, !pragnabym, eby Piercie Jedyny nigdy nie zosta wykuty albo eby zagin na zawsze. - Jeste mdra, nieustraszonai pikna, pani Galadrielo - rzek Frodo. - Tobie dam ten $Piercie, jeeli o to poprosisz.Dla mnie to brzemi jest za cikie. Galadriela niespodzianie wybuchna melodyjnym miechem. - Mdra zapewne jest pani Galadriela naprawd - powiedziaa - lecz w tobie spotkaa rwnego sobie w uprzejmoci partnera. Grzecznie zemcie si za prb, jakiej poddaam twoje serce przy pierwszym spotkaniu. Zaczynasz bystro patrze na wiat. Nie wypieram si, e gorco !pragnam poprosi o to, co miofiarowae. Od wielu lat rozmylam, czego bym dokazaa, gdybym dostaa w "swoje rce Wielki Piercie, i oto przyniose go! Wystarczyoby mi po niego "sign! Zo, z dawna uknute, dziaa na rozmaite sposoby, niezalenie od tego, czy Sauron tryumfuje, czy upada. Przyznaj, e byby to szlachetny czyn do policzenia midzy zasugi Piercienia, gdybym go przemoc albo postrachem odebraa mojemu "gociowi! Nareszcie si stao! Chcesz dobrowolnie odda mi Piercie! Na miejscu Czarnego!Wadcy postawi krlow! A ja"nie bd ponura, lecz pikna i straszna jak wit i jak noc. Czarodziejska jak morze, soce i nieg na szczytach. Grona jak burza, jak grom. Potniejsza ni fundamenty ziemi. Wszyscy kochaliby mnie z rozpacz! Podniosa rce i od piercienia, ktry miaa na palcu, strzeli jasny blask, "rozwietlajc tylko jej posta,a wszystko inne pograjc wciemnoci. Wydaa si teraz Frodowi wysoka ponad wszelkmiar i nieodparcie pikna, straszna i godna czci. Opucia ramiona, wiato !przygaso, Galdriela zamiaa si znowu i - o dziwo! - "skurczya si, zmalaa; staa przed hobbitem znw smuka pani elfw, w prostej, biaej sukni, a gos jej brzmia agodnie i smutno. - Wytrzymaam prb - rzeka. - Wyrzekn si wielkoci, odejd na zachd, pozostan Galadriel. #Dug chwil trwao milczenie. Wreszcie odezwaa si znw pani elfw. - Wracajmy! - powiedziaa. - Rankiem musicie ruszy w drog, wybr ju dokonany, a fala losu wzbiera. - Nim std odejdziemy, chc ci o co zapyta - rzek Frodo. - Nieraz w Rivendell miaem ochot spyta o to Gandalfa. Pozwolono mi nosi !Jedyny Piercie. Dlaczego nie mog zobaczy wszystkich "innym Piercieni i pozna mylitych, ktrzy je nosz? - Nie prbowae - odpara Galadriela. - Tylko trzy razy "wsune na palec Piercie, odkd dowiedziae si, co posiadasz. Nie prbuj tego! To !by ci zgubio. Czy Gandalf niemwi ci, e kady z tych piercieni daje wadz na !miar si swego waciciela? "Nimby umia uy tej wadzy, musiaby wzrosn znacznie w siy, wywiczy wol w panowaniu nad innymi. Lecz i tak, jako powiernik !Piercienia, jako ten, ktry gomia na swym palcu i widzia rzeczy tajemne, zyskae ju #bystro wzroku. Przenikne #moj myli janiej ni niejedenuznany Mdrzec. Zobaczye Oko tego, ktry wada Siedmioma i Dziewicioma. A czy nie dostrzege i nie poznae piercienia na moim rku? Czy ty widzia mj "piercie? - zwrcia si do Sama. - Nie, pani - odpowiedzia Sam. - Prawd mwic, !dziwiem si wanie, o czym rozprawiacie. Widziaem tylko gwiazd przewiecajc przez!palce. Ale jeli mi pani wybaczyszczero, powiem, e mj pan mia racj. Wolabym, eby pani wzia od niego Piercie. Zrobiaby pani porzdek z tym wszystkim. Zabroniaby pani rozkopywa zagrod mojego staruszka i wyrzuca go na bruk. No i ukaraaby pani niektre osoby za ich pod robot. - Tak - powiedziaa Galadriela.- Tak wanie byoby z pocztku. Lecz, niestety, nie skoczyoby si na tym. Nie bdziemy ju wicej o tej sprawie mwili. Chodmy! Rozdzia 8 Poegnanie z Lorien Tego wieczora wezwano druyn ponownie do komnaty Keleborna, gdzie oboje - !wadca elfw i pani Galadriela - powitali goci dwornymi sowy. Wreszcie Keleborn zacz mwi o poegnaniu. - Wybia godzina - rzek - i ci, ktrzy chc dopeni zadania, musz uzbroi swoje serca, by opuci nasz kraj. Kto nie chce i dalej, moe zosta u nas - na razie. Lecz zarwno tym, ktrzy odejd, jak i tym, ktrzy zostan, niewolno liczy na spokj. Stanlimy bowiem na krawdzi!i way si nasz los. Kto woli, niech tutaj czeka na rozstrzygnicie, na dzie, gdyalbo si przed nim wiat otworzy znowu, albo wezwiemy go do walki w ostatniej potrzebie tego kraju.Wwczas si okae, czy bdzie mg wrci do swojego domu, czy te odejdzie do ojczyzny tych wszystkich, co polegli w boju. Zapada cisza. - Wszyscy postanowili i dalej - oznajmia Galadriela patrzc im w oczy. - Jeli o mnie chodzi - odezwa si Boromir - moja droga do domu prowadzi naprzd, a nie wstecz. - To prawda - rzek Keleborn -!ale czy caa druyna pjdzie ztob do Minas Tirith? - Jeszcze nie ustalilimy, $ktrdy i - odpar Aragorn. -Nie wiemy, co zamierza zrobi Gandalf po przejciu przez Lorien. Nie wiem nawet, czy mia jakie wyrane okrelone plany. - Moe nie mia - rzek Keleborn - ale opuszczajc ten kraj musicie pamieta o Wielkiej Rzece. Niektrzy z was zapewne wiedz, e midzy Lorien a Gondorem nie sposb przeprawi si przez ni z bagaem inaczej ni odzi. Czy mosty Osgiliath nie zostay zerwane, czy wszystkich przepraw nie strzee Nieprzyjaciel? Ktryb brzegiem powdrujecie? Gociniec do Minas Tirith biegnie po zachodniej stronie, lecz prosta droga do waszego celu wiedzie na wschd od Rzeki, jej ciemniejszym brzegiem. Ktry brzeg wybierzecie? - Jeliby mnie pytano o zdanie, radzibym i zachodnim brzegiem, gocicem do Minas Tirith - odpar Boromir. - Nie ja wszake jestem przewodnikiem druyny. !Inni milczeli, Aragorn za, jak !si zdawao, by w rozterce i zakopotany. - Widz, e nie wiecie, co robi - rzek Keleborn. - Nie do mnie naley wybr waszychdrg, lecz pomog wam, ile w mojej mocy. Kilku uczestnikw wyprawy umie sobie radzi z "odzi: Legolas, ktry pochodziz plemienia spawiajcego tratwy po Lenej Rzece, Boromir z Gondoru i Aragorn - podrnik. - No i jeden przynajmniej z !hobbitw! - krzykn Merry. - Nie wszyscy u nas patrz na !odzie jak na dzikie konie. Mjrd mieszka nad Brandywin. - Tym lepiej! - powiedzia Keleborn. - W takim razie dostarcz waszej druynie #odzi. Musz by mae i lekkie,bo jeli wypadnie wam dalej podrowa wod, bdzie kolei zobaczy od ki m a. 0 rkPLKsjk&k{Ap cNJ , c* c! cL- cS\8!@trzeba je w niektrych miejscach przenosi. Spotkaciena rzece progi Sarn Gebir, a moe dotrzecie nawet do wielkich wodogrzmotw Rauros, gdzie woda rzuca si gwatownie w d z Nen Hithoel. Mog si zdarzy rwnie inne przeszkody. Dziki odziom podr bdziecie mieli przynajmniej !na pocztek uatwion. Ale to nie zwolni was od wyboru, a wkocu musicie rozsta si z #odziami i z rzek, by wysina brzeg wschodni albo zachodni. Aragorn podzikowa Kelebornowi stokrotnie. Dar elfw bardzo go ucieszy, w znacznej mierze dlatego, e odwleka o kilka dni konieczno decyzji. Caa druyna nabraa nowej otuchy.Jakiekolwiek miay czyha po drodze niebezpieczestwa, "woleli pyn na ich spotkanie z nurtem Anduiny, ni wlec sipiechot z toboami na grzbietach. Tylko Sam ywi #pewne wtpliwoci: zalicza sido tych hobbitw, ktrym #odzie wydaj si rwnie ze, a moe nawet gorsze od dzikich koni, i mimo wszystkich przeytych dotychczas niebezpieczestw nie by skonny do zmiany tej opinii. - Jutro przed poudniem zastaniecie w przystani wszystko gotowe - rzek Keleborn. - Rano przyl wam elfw do pomocy w pakowaniu.A teraz yczymy dobrej nocy ispokojnego snu. - Dobranoc, przyjaciele - powiedziaa Galadriela. - !pijcie w pokoju. Nie drczcie si dzisiaj zbytnio myl o podry. Kto wie, moe !cieki, ktrymi kady z was "powinien wdrowa, ju cielsi wam u stp, chocia ich jeszcze nie widzicie. Dobranoc!Poegnawszy si, wrcili do swojego namiotu. Legolas poszed z druyn, bo tej ostatniej nocy w Lothlorien "chcieli si wsplnie naradzi, mimo sw Galadrieli. Dugo debatowali, co czyni i jakim sposobem najlepiej wypeni zadanie, lecz nie doszli do adnych stanowczych wnioskw. Okazao si do jasne, e wikszo chciaa najpierw pody do Minas Tirith i przynajmniej na razie umkn przed groz Nieprzyjaciela. Zgodziliby si pj za przewodnikiem na drugi brzeg rzeki i w cienie Mordoru, ale Frodo nie rzek ani sowa, Aragorn za wci by w rozterce. Dopki Gandalf prowadzi druyn, Aragorn zamierza towarzyszy Boromirowi i uyswego miecza w obronie Gondoru. Wierzy bowiem, e sen Boromira obowizuje go jako wezwanie i e wybia godzina, by potomek Elendila wystpi jawnie i stoczy z Sauronem bj o wadz. Lecz wMorii Gandalf przekaza swoje brzemi na jego barki i Aragorn wiedzia, e nie wolno"mu poniecha Piercienia, jeliFrodo nie zgodzi si w kocu "i z Boromirem. Ale czy mg on lub ktokolwiek z druyny udzieli Frodowi jakiej pomocy, choby brn za nim na olep w gb ciemnoci? - Pjd do Minas Tirith sam, "jeli inaczej si nie da, bo to mj obowizek - powiedzia #Boromir. Umilk na dug chwili siedzia wlepiajc wzrok w twarz Froda, jakby usiowa odczyta z niej jego myli. Wreszcie odezwa si znowu cichym gosem, jakby sam !sobie chcia co udowodni: - Jeli chcesz tylko zniszczy !Piercie, zbroje i miecze nie na wiele ci si przydadz. Ludzie z Minas Tirith nic ci pomc nie mog. Ale jeeli chcesz zniszczy zbrojn potg Czarnego Wadcy, byoby szalestwem zapuszcza si bez armii w jego dziedziny. Szalestwem #te byoby, gdyby rzuci... - !urwa nagle, spostrzegajc sizapewne, e zdradza ukryte myli. - Byoby szalestwem, gdyby rzuci na pastw mierci ycie swoje i towarzyszy, chciaem rzec - poprawi si zaraz. - Masz do wyboru obron twierdzy albo marsz bez broni ku niechybnejzgubie. Tak ja to przynajmniej rozumiem. Frodo wyczu co nowego i obcego w spojrzeniu Boromira ipopatrzy na niego uwanie. "Pewien by, e Boromir myla co innego, ni wyrazi w ostatnich swoich sowach. Byoby szalestwem, gdyby rzuci... Co? Piercie Wadzy? Podobne zdanie wygosi ju przedtem na Radzie, ale wwczas da si przekona Elrondowi. Frodo zwrci wzrok na Aragorna, lecz ten, zatopiony we wasnych mylach, jakby wcale nie sysza przemowy Boromira. Na tym skoczya si narada. Merry i Pippin spali ju, Sam kiwa si sennie. Noc bya gboka. Rankiem, gdy zabierali si do pakowania skromnego dobytku, zjawio si kilku elfw, znajcych Wspln Mow, z mnstwem darw, zapasami jada i ubraniami na drog. Prowiant skada si gwnie z cieniutkich sucharw z zewntrz przypieczonych i rumianych, wewntrz jasnych jak !mietana. Gimli wzi jeden z #nich do rki i przyjrza mu si z niedowierzaniem. - Kram! - szepn chrupic uamany okruch. Mina mu si #rozjania i zjad cay suchar z apetytem. !- Do! Do! - ze miechem #krzykny elfy. - Zjade ju !porcj wystarczajc na dugidzie marszu. !- Zdawao mi si, e to rodzaj kramw, czyli sucharw, jakie mieszkacy Dali bior zazwyczaj na wdrwk po pustkowiach. - Dobrze ci si zdawao - odpary elfy - ale my to nazywamy lembas, to znaczy "chleb podrny. Posila on lepiejni wszystkie potrawy znane ludziom, a przy tym jest bd co bd smaczniejszy ni kram. - Nie da si temu zaprzeczy - przyzna Gimli. - Lepszy jestnawet od miodownikw, specjalnoci plemienia Beorna, a to niemaa pochwaa, bo nieznam od nich sawniejszych piekarzy. Co prawda ostatnimi czasy niechtnie dziel si swymi wyrobami z podrnymi. !Wy jestecie bardziej gocinni.- Mimo to prosimy o oszczdzanie prowiantu - odrzeky elfy. - Jedzcie niewiele na raz i tylko wtedy, gdy was gd przymusi. Zapas przeznaczony jest na wypadek, gdy zawiod inne sposoby przeywienia si w drodze. Suchary nie skwaniejprzez dugi czas, jeli nie rozkruszycie ich i !pozostawicie owinite w licie tak, jak je zapakowalimy. Jeden lembas wystarczy, by pokrzepi na cay dzie cikich trudw kadego podrnika, choby to by rosy mczyzna z Minas Tirith. Potem elfy rozdzieliy midzy czonkw druyny przyniesione ubrania. Kady dosta kaptur i paszcz, skrojony na miar, z lekkiego, a mimo to ciepego jedwabiu, tkanego przez Galadrimw. Kolor tkaniny trudno by !okreli, wydawaa si szara jak zmierzch pod drzewami, ale przy poruszeniu lub zmianie#wiata stawaa si zielona jak!licie w cieniu lub brunatna jakrola noc, a niekiedy matowosrebrna niby woda w blasku gwiazd. Wszystkie paszcze spinaa u szyi klamra!w ksztacie zielonego licia zesrebrnymi ykami. - Czy to s paszcze czarodziejskie? - spyta Pippinogldajc je z podziwem. - Nie wiem, co masz na myli - odpar przywdca elfw. - To pikne paszcze z dobrej, bo sporzdzonej w naszym kraju tkaniny, prawdziwe ubranie %elfw, jeli o to ci chodzi. Lii ga, woda i kamie - barwy i uroda tego, co najbardziej kochamy w agodnym wietle Lorien; we wszystko bowiem, co robimy, wkadamy myl o tym, co mie naszym sercom. Ale to s paszcze, nie zbroje, nie "odbij si od nich strzay ani miecze. Bd wam jednak uyteczne: nie ci na ramionach, grzej albo !chodz, zalenie od potrzeby.Przekonacie si te, jak pomog wam ukry si przed nieprzyjaznymi oczyma, czy bdziecie wdrowa pord kamieni, czy wrd drzew. Wielkie macie aski u naszej pani! Ona to ze swoimi dwrkami sama tkaa ten materia. Pierwszy raz si zdarza, e przyodzielimy obcoplemiecw w nasze stroje. Po niadaniu druyna $poegnaa k nad rdem. #Rozstawali si z ni z cikim sercem, bo miejsce byo pikne i stao im si niemal domem, chocia nie umieli policzy dni i nocy tutaj spdzonych. Kiedy stali w blasku soca, zapatrzeni na bia wod, przez zielony trawnik nadszed ku nim Haldir. Frodo bardzo si ucieszy. - Wracam z pnocnej granicy- rzek elf. - Wezwano mnie, bym wam znw posuy za przewodnika. W Dolinie Dimrilla kbi si opary i chmury dymu, w grach wre. Sycha spod ziemi haasy. Gdyby ktry z was wybiera si z powrotem do kraju na pnoc, nie przeszedby tamtdy. Ale przecie wam droga wypada teraz na poudnie. Gdy szli przez Karas Galadhon,zielone cieki byy puste, lecz z czubw drzew dobiega !gwar gosw, szepty i piewy. Wdrowcy milczeli. Haldir sprowadzi ich poudniowym stokiem wzgrza pod wielk !bram owietlon latarniami i $dlaej na biay most. Znaleli si#za fos - opucili grd elfw. Zboczyli z bitej drogi na &ciek, ktra zagbiaa si w gszcz mallornw, a potem "wia si po lenych pagrkach i jarach, penych srebrzystegocienia, i wreszcie opadaa ku nizinie, na poudnio-zachd, a na brzeg rzeki. Uszli ju z dziesi mil i zbliao si poudnie, gdy zagrodzi im drog wysoki zielony mur. Znaleli w nim przejcie i nagle wyszli spod drzew na otwart przestrze. Zobaczyli przed sob dugi pas ki, gadk traw usian zotymi kwiatami elamoru, ktre byszczay w socu. ka wskim jzykiem wciskaa si midzy rnobarwne ramy: z prawej strony - od zachodu - perlia "si Srebrna ya, z lewej - od wschodu - Wielka Rzeka toczya swe ciemne, gbokie wody. Dalej za rzek, ku "poudniowi, cigny si jak okiem sign lasy, same brzegi jednak byy nagie i puste. Za granic Lorien ani jeden mallorn nie wyciga swoich zocistych gazi. Na brzegu Srebrnej yy, w pewnym oddaleniu od miejsca, gdzie si zbiegay dwa nurty, u pomostu z biaych kamieni i biaego drzewa przycumowane"byy odzie i barki. Niektre, pomalowane jaskrawo, byszczay srebrem, zotem i zieleni, ale najwicej byo biaych i szarych. Na wdrowcw oczekiway trzy mae, szare deczki, do ktrych elfy zaadoway ich pakunki. Dooyy rwnie zwoje lin, po trzy na kad d. Liny wydaway si wiotkie, lecz mocne, jedwabiste w dotkniciu, z koloru podobne do paszczy tkanych przez elfy. - Co to jest? - spyta Sam dotykajc zwinitej liny, lecej na murawie. !- Oczywicie liny - odpar elf stojcy w odzi. - Nie wolno #wybiera si w podr bez lin, i to dugich, mocnych a lekkich. Takich jak te! Przydadz si w niejednej przygodzie. - Nie trzeba mi tego mwi! - powiedzia Sam. - Nie wziem!z domu liny i przez ca drogtym si martwi. Pytam, z czego te liny s skrcone, bo troch si znam na powronictwie. Rzemioso, mona rzec, rodzinne u nas. - Robimy je z hithlainy - !odpar elf - ale teraz nie czas na nauk powronictwa. Gdybymy wczeniej wiedzieli,e si interesujesz tym rzemiosem, pokazalibymy ci chtnie to i owo. W tej chwili,!niestety, ju za pno. Musiszsi zadowoli t darowan !lin, chyba e wrcisz do nas kiedy znowu. Niech ci suy jak najlepiej! "- Daleje! - zawoa Haldir. - Wszystko ju gotowe. Wsiadajcie do odzi. Ale ostronie! !- Zapamitajcie t przestrog!"- doda drugi elf. - odzie s lekkie, przemylnie zbudowanei niepodobne do statkw innych plemion. Nawet najciej zaadowane nigdy nie ton, ale maj swoje kaprysy i trzeba wiedzie, jaksi z nimi obchodzi. Najrozsdniej bdzie, jeeli wywiczycie si przede wszystkim we wsiadaniu i wysiadaniu tutaj, w przystani,zanim pucicie si z nurtem. Rozmieszczono druyn w ten "sposb: do jednej odzi wsiad Aragorn, Frodo i Sam, do drugiej Boromir, Pippin i Merry,a do trzeciej Legolas i Gimli, ostatnimi czasy najserdeczniejz sob zaprzyjanieni. W tej te odzi zoono wiksz !cz zapasw i sprztu. Do wprawiania odzi w ruch i sterowania suyy krtkie wiosa o szerokich pirach wycitych w ksztat licia. Gdy ukoczono przygotowania, popynli na prb pod przewodem Aragorna w gr Srebrnej yy. Prd "rwa ostro, tote posuwali si z wolna. Sam siedzia u dzioba i kurczowo trzymajc si oburcz burt, tsknie spoglda na brzegi. Blask "soca na wodzie olepia go. Kiedy minli ki, drzewa zstpiy tu nad wod. Gdzieniegdzie zote licie taczyy porwane w perlisty !wir. Dzie by jasny i pogodny,cisza panowaa wkoo, tylko gdzie spod nieba dolatywa gos skowronka. Wzili ostry zakrt rzeki i zobaczyli dumnie pyncego z nurtem na ich spotkanie ogromnego abdzia. Pod !wygit, dug szyj biaa pier ptaka prua wod, znaczc lad drobnymi falami. Dzib lni ciemnym zotem, oczy byszczay niby dwa wgle w oprawie bursztynu, "wielkie biae skrzyda byy na p rozpostarte. Kiedy si przybliy, nad wod popyna muzyka i nagle wdrowcy zrozumieli, e to nie"abd, lecz statek, misternie przez elfw wyrzebiony na ksztat ptaka. Elfy w biaych ubraniach pracoway czarnymi wiosami. Porodku odzi siedzia Keleborn, a przy nim staa Galadriela, smuka, w "bieli od stp do gw, tylko wewosach miaa wianek ze zotych kwiatw, w rku za harf, na ktrej sobie !wtrowaa piewajc. Smutno isodko brzmia jej gos w wieym, czystym powietrzu. O zotych liciach piewam pie - I oto na drzewie si zoc, O wietrze piewam - i oto wiatr - Patrz, jak gazki opoc. #Za socem soc, za lun lun,Gdzie morze mie jest mewom,Gdzie Ilmarinu piaszczysty brzeg - Zociste wyroso drzewo... Pod wiecznej nocy rojem gwiazd Zocio si w Eldamarze, Tam gdzie wysoki kryje mur Tirionu srebrzyst pla... $Zociste listki byskay wci Na gazistych latach - A tu, za dziaem rozlegych mrz, za elfw z z morza si brata... A zima idzie - o, Lorien, Bezlistne dni niby prty, Padaj zote listki w to - A rzeka gna je w odmty... O Lorien, za dugo ju Zwiedzaam obc t ziemi, Wplatajc elanoru kwiat W widncy zoty mj wieniec... #Lecz jeli mam opiewa d - Jaka tu po mnie przypynie? O jaka mnie zawiezie w dom Po mrz dalekich gbinie? "Aragorn zatrzyma swoj d,kiedy spotkaa si z abdziem. Pani Galadriela #zakoczya pie i pozdrowia wdrowcw. - Przypynlimy, eby raz jeszcze was poegna - rzeka - i obdarzy na drog bogosawiestwem naszej krainy. - Bylicie wprawdzie naszymi !gomi - powiedzia Keleborn -lecz nie zasiedlimy ani razu !wsplnie do stou, teraz wic prosimy was na poegnaln uczt tutaj, midzy ramionamirzeki, ktra was ma zanie daleko od Lorien. !abd poeglowa dostojnie ku przystani, a druyna !zawrciwszy odzie podya za nim. Tam, u granic Eglsdil, na zielonej murawie odbya sipoegnalna uczta. Frodo wszake niewiele jad i pi, zapatrzony w pikn pani i zasuchany w jej gos. Nie wydawaa mu si ju grona ani straszna, ani wadajca $tajemn potg. Staa si ju teraz w jego oczach tak istot, jak w kadym elfie widzieli ludzie pniejszych wiekw: obecn a zarazem "odleg, yw wizj wiata, ktry pozosta daleko za nami,odrzucony przez fal Czasu. Kiedy siedzc w trawie najedli!si i napili, Keleborn zacz znw mwi o czekajcej ich podry i wzniesion rk wskaza na poudnie, ku lasom za Klinem. - Pync z biegiem rzeki - powiedzia - zauwaycie, e wkrtce drzewa znikn, a pojawi si wybrzea puste i nagie. Dalej bowiem rzeka pynie przez kamieniste doliny pord stepowego wyu, a w kocu, po wielu milach, spotyka skalist wysp Tindrock, ktr my nazywamy Tol Brandir. Obejmuje dwoma ramionami strome brzegi tej wyspy i grzmicym wodospadem Rauros, w aczy od ki m a. 0 rkPLKsjk&k{AgBp c C cYl c6"H c~- c8<chmurze piany opada ku Nindalf, krainie zwanej w waszej mowie Wetwang. S to rozlege, grzskie moczary, przez ktre rzeka wije si krtym nurtem, rozdzielajc si na mnstwo odng. Od zachodu z lasw Fangornu wlewa si do niej rozgazionym ujciem dopywRzeki Entw. W jego dorzeczu,na zachodnim brzegu, ley Rohan; na wschd za od Anduiny wznosz si nagie acuchy wzgrz Emyn Muil. Hula tam wiatr od wschodu, bood Kirith Gorgor, Czarnych Wrt Mordoru, dzieli te wzgrza tylko otwarta przestrze Martwych Bagien i Ziemi Niczyjej. Boromir i ci spord was, ktrzy by zmierzali z nim razem do Minas Tirith, dobrze "zrobi, jeeli opuszcz WielkRzek przed wodogrzmotami Rauros i przeprawi si przez Rzek Entw powyej bagnisk.Lecz nie powinni zapuszcza si zbyt daleko w gr tej rzeki ani ryzykowa zabkania w lasach Fangornu.Dziwne to krainy i mao teraz "znane. Nie wtpi zreszt, e Boromir i Aragorn nie potrzebuj tych przestrg. - To prawda, w Minas Tirith !syszelimy wiele o Fangornie -rzek Boromir. - Ale wieci, ktre doszy moich uszu, uwaaem za bajki, jakimi stare niaki strasz dzieci. Wszystkie kraje na pnoc od Rohanu tak s od nas dzisiaj odcite, e wyobrania moe !po nich bdzi do woli. Ongi Fangorn przytyka do granic naszego krlestwa, ale od trzech pokole nikt z naszych tam nie zawdrowa, by potwierdzi lub rozproszy legendy, odziedziczone w spadku po dawnych wiekach. Co do mnie, to bywaem w Rohanie, lecz nigdy nie dotarem do jego pnocnych kresw. Kiedy wyprawiono mniez poselstwem, wybraem drog przez bram midzy Biaymi a Mglistymi Grami, a dalej przeprawiem si przez rzek Isen, potem za przez szar Wod na pnoc. Daleka i "trudna podr. Obliczyem, e musiaem przeby okoo !czterechset staj i zajo mi tokilka miesicy; straciem bowiem konia w Tharbadzie, u brodu Szarej Wody. Po dowiadczeniach tej wdrwkii marszu, ktry odbyem z druyn, nie wtpi, e znajd drog przez Rohan, a jeli trzeba, rwnie przez Fangorn. - A wic nie dodam ju nic !wicej - rzek Keleborn. - Nie gard jednak legendami, dziedzictwem odlegych wiekw, czsto bowiem si zdarza, i stare niaki przechowuj w pamici wiadomoci, ktre niegdy najwikszym nawet Mdrcom odday usugi. Z kolei podniosa si z trawy Galadriela i wziwszy z rk suebnej puchar, wypenia go biaym miodem, po czym podaa Kelebornowi. - Czas speni poegnalny puchar - rzeka. - Wypij, wadco Galadrimw! Niech si nie smuci twoje serce, chocianoc nieuchronnie nastpi po dniu i ju bliski jest nasz zmierzch. Obesza druyn, kademu podajc puchar i yczc !szczliwej drogi. Kiedy jednakwszyscy wypili, poprosia, !eby na chwil jeszcze usiedli na trawie, dla niej za i Keleborna przyniesiono fotele. Dworki w milczeniu otoczyy swoj pani, a Galadriela czas jaki wpatrywaa si w twarzegoci. Wreszcie przemwia znowu. !- Spenilimy puchar rozstania - powiedziaa - i cie pad midzy nas. Nim nas opucicie, przyjmijcie dary, ktre dla wasprzywioza d od wadcy Galadrimw i od ich pani na pamitk Lothlorien. Na wezwanie podchodzili do niej jeden po drugim. - Oto dar Keleborna i Galadrielidla przewodnika druyny - zwrcia si do Aragorna wrczajc mu pochw, sporzdzon na miar jego miecza. Zdobi j w srebrze i zocie ryty ornament z #kwiatw i lici, a wrd niego pismem elfw z drogich #kamieni uoony by napis: imiAnduril i historia miecza. - Ostrze dobyte z tej pochwy nie splami si ani nie zamie nawet w klsce - powiedziaa. - Ale moe pragniesz czego wicej jeszcze w tym dniu !rozki? Rozdziel nas odtd ciemnoci i kto wie, czy si kiedy znw nie spotkamy, a moe stanie si to daleko std, na drodze, z ktrej nie ma powrotu. Aragorn odpowiedzia tak: - Pani, znasz moje yczenia, z dawna stoisz na stray jedynego skarbu, ktrego pragn. Lecz nie od twojej wolizaley, czy mnie nim obdarzysz, chocia by chciaa, i tylko przez ciemnoci mog do niego doj. - Moe jednak ten podarek doda twemu sercu otuchy - rzeka Galadriela - bo mi go powierzono, abym ci oddaa, gdyby przez nasz kraj przechodzi. - To mwic pokazaa duy, jasnozielony kamie oprawiony w srebrnej broszy, wykutej na ksztat ora z rozpostartymi skrzydami. Kiedy podniosa !klejnot w gr, bysn jak soce przesiane przez wiosenne licie. - ten kamie daam niegdy crce Kelebrianie, ona za przekazaa go swojej crce. dzi przyjmij go na zadatek nadziei. Przyjmij w tej "godzinie imi, ktre ci zostaowywrone: Elessar. Kamie Elfw z rodu Elendila. "Aragorn wzi z jej rk brosz!i przypi do piersi, a wszyscy spojrzawszy na zdumieli si, bo nigdy dotychczas nie zdawa si tak wysoki i nie mia tak krlewskiej postawy; jak gdyby w tej chwili znuenie wielu lat opado z jego ramion. !- Dziki ci za te dary - rzek !- o, pani Lorien, z ktrej krwi urodziy si Kelebriana i Arwena, Gwiazda Wieczorna. Czy mgbym znale "pochwa lepsz ni te sowa?$Pani Galadriela skonia gow izwrcia si do Boromira ofiarowujc mu pas ze zota; Merry i Pippin dostali mae srebrne pasy, ze zotymi kwiatami zamiast klamer. Legolas otrzyma uk, jakiego !uywali Galadrimowie, duszy i mocniejszy ni uki z Mrocznej Puszczy, o ciciwie !splecionej z wosw elfw; do tego koczan peen strza. - Dal ciebie, may ogrodniku i mioniku drzew - powiedziaaGaladriela do Sama - przygotowaam tylko may podarek. - Wrczya mu skrzyneczk ze zwykego, szarego drzewa, ozdobion "jedynie srebrn runiczn literna wieczku. - ten znak to G, $inicja Galadrieli - wyjania - lecz w twoim jzyku moe yeznaczy ogrd. W skrzynce jest ziemia z mego sadu, a !wraz z ni bogosawiestwo, na jakie sta jeszcze Galadriel. Ten dar nie wesprzeci w drodze ani obroni od niebezpieczestw, lecz jeeli go zachowasz i wrcisz z nim kiedy wreszcie do domu, moe bdziesz z niego mia "pociech. Choby zasta kraj zniszczony i spustoszony, #twj ogrd, jeli t ziemi w nim rozsypiesz, zakwitnie tak piknie, e mao ktry w rdziemiu mu dorwna. Wspomnisz wwczas Galadrieli ujrzysz z dala od Lorien widok, ktry tylko tutaj ogldae. Bo wiosna i lato nasze przeminy i nigdy ich nikt nie zobaczy wicej na ziemi, chyba e we wspomnieniu. Sam zaczerwieni si po uszy imrukn co niezrozumiale, przyciskajc skrzynk do $piersi i kaniajc si jak umianajpikniej. - O jaki dar poprosi elfw krasnolud? - spytaa Galadriela Gimlego. - Niczego wicej nie chc, "pani - odpar Gimli. - Do mi #szczcia, e ogldaem pani!Galadrimw i usyszaem z jej ust askawe sowa. "- Suchajcie, elfy! - zawoaa obracajc si do swego dworu.- Niech nikt nie way si !nigdy mwi, e krasnoludy to plemi chciwe i niewdziczne! "Ale musi przecie istnie co, czego pragniesz, a co mogabym ci da, Gimli, synu Gloina? Powiedz, prosz, nie "chc, eby ty jeden spord naszych goci odszed std bez podarku. - Nic takiego nie ma - rzek Gimli z niskim ukonem i #jkajc si troch. - Chyba... chyba, eby mi wolno byo... %prosi... Nie... wymieni tylko... may pukiel twoich wosw, cenniejszych dla mnie ni caezoto ziemi, tak jak gwiazdy s pikniejsze ni wszystkie skarby podziemia. Ale nie prosz o taki dar. powiedziaem, bo kazaa mi wyzna, czego pragn. #Wrd elfw ruch si zrobi i rozszed si szmer zdumienia, a Keleborn z podziwem spojrza na krasnoluda, pani jednak umiechna si do niego. - Powiadaj o krasnoludach, e maj rce zwinniejsze od jzykw - powiedziaa - lecz nie jest to prawd, jeli o ciebie chodzi, Gimli. Nikt bowiem dotychczas nie !wystpi do mnie z prob takzuchwa, a zarazem tak grzeczn. Jake mogabym odmwi, skoro sama kazaam ci mwi szczerze. Ale powiedzmi najpierw, co chcesz zrobi z moim darem? - Przechowam go jak skarb - odpar - na pamitk sw, ktre mi rzeka przy pierwszym naszym spotkaniu. A"jeeli kiedy wrc do kuni mojego rodzinnego plemienia, oprawi go w kryszta i przeka potomstwu w dziedzictwie, jako pork sojuszu midzy Gr a Lasem po wieczne czasy. "Pani Galadriela rozplota dugi warkocz, odcia trzy zote wosy i zoya je w doni krasnoluda. - Wraz z tym darem we mojesowa - powiedziaa. - Nie #wr, bo wszelkie wrby s dzisiaj zawodne: po jednej stronie czyhaj ciemnoci, po drugiej nic nie ma prcz nadziei. lecz jeli nas nie zwiedzie nadzieja, przepowiadam ci, Gimli, synu "Gloina, e bdziesz mia rce pene zota, a mimo to nigdy zoto nie zdobdzie nad tob wadzy. - A teraz - zwrcia si do Froda - ciebie chc obdarzy, powierniku Piercienia, a chocia zostawiam to na ostatek, wiedz, e nie jeste ostatni w moich mylach. Dla ciebie przygotowaam ten oto dar. - Podniosa w gr "krysztaowy flakonik; bysn w jej rku rozsiewajc biae pomienie. - W tym krysztale zamknite jest w wodzie z "mojego rda wiato gwiazdy!Earendila. Janie bdzie tym promienniej, im gbsza noc "ci otoczy. Niech ci rozwietli mrok w ponurych miejscach, gdzie wszelkie inne wiata !wygasn. Pamitaj o Galadrieli i jej zwierciadle. Frodo wzi flakonik i przez "sekund, kiedy kryszta lni midzy nimi, widzia znw !Galadriel krlow, wielk i "pikn, lecz ju nie gron. Ukoni si, nie znajdujc sw podziki. Pani wstaa, a Keleborn odprowadzi goci do przystani. Jasne poudnie "zocio traw Zielonego Klina, woda lnia srebrem. Wszystko byo ju gotowe do drogi. Druyna zaja w odziach miejsca poprzednio wyznaczone. Wrd poegnalnych okrzykw elfy z Lorien dugimi, szarymi tykami zepchny odzie w nurt, a sperlona woda poniosa je z wolna dalej. Wdrowcy siedzielibez ruchu i bez sowa. Na zielonym brzegu, niemal na ostrzu Zielonego Klina, staa pani Galdriela, samotna i milczca. Kiedy ja minli, odwrcili gowy i dugo jeszcze nie mogli oczu oderwa od odpywajcej z wolna postaci. Bo wydao si, e to Lorien odpywa wstecz, niby jasny statek, ktry zamiast masztw ma czarodziejskie drzewa i egluje ku zapomnianym wybrzeom, podczas gdy oni siedz bezradnie na skraju szarego, bezlistnego wiata. Trwali w zapatrzeniu, a tymczasem Srebrna ya ju zniosa ich w nurt Wielkiej Rzeki, odzie skrciy i pomkny na poudnie. Biaa posta Galadrieli wkrtce zmalaa w oddali. Jeszcze wiecia, jak szyba w oknie nadalekim wzgrzu, gdy odbija zachodzce soce, albo jak odlege jezioro widziane ze szczytu: okruch krysztau byszczcy wrd ziemi. W pewnej chwili wydao si, e Galadriela podniosa ramiona w ostatnim gecie poegnania i zdaleka, lecz dziwnie wyranie,!dobieg ich z wiatrem jej gos.piewaa w starodawnym jzyku elfw zza morza, hobbit nie rozumia sw, a melodia, chocia bardzo !pikna, nie przynosia otuchy. Lecz taki czar maj sowa tej mowy, e pozostay wyryte w pamici Froda i po latach przetumaczy je sobie jak umia; mwiy, na mod wszystkich pieni elfw, o rzeczach mao znanych mieszkacom rdziemia. !Hej, jak zoto lec z wiatrem"licie! Nie zliczysz lat, jak na drzewie ptasich skrzyde. I jak sodki nektar biaego miodu w paacach na zachodzie, pod niebieskim stropem Vardy, !gdzie gwiazdy dr na gos jej piewu, przeczysty i krlewski!- tak pyn lata. Kt dzi napeni mj puchar na nowo? Bo dzisiaj Varda, Krlowa Gwiazd, ktra zapala noc !wiata, podniosa z Wiecznie Biaej gry swe rce na ksztat chmur i wszystkie cieki utony w cieniu, z szarej ziemi wypezy "ciemnoci i przesoniy obszar "mrz, ktry nas dzieli, a mga na zawsze ju oprzda klejnoty Kalakirii. Stracony, stracony Valimar dla tych, co zostali na wschodzie. egnaj! Moe ty znajdziesz Valimar. Moe ty go wanie znajdziesz. egnaj! Varda - "to imi tej, ktr elfy w krajuwygnania zw imieniem Elbereth. Nagle rzeka skrcia, a po obu!jej stronach brzegi spitrzyy si wysoko i wiato Lorien "zniko. Nigdy ju wicej Frodo !nie mia ujrze czarodziejskiejkrainy. Teraz dopiero wdrowcy zwrcili wzrok na drog przed sob; soce wiecio im prosto w oczy, olepiajc i #wyciskajc zy. Gimli zapaka jawnie. - Wreszcie zobaczyem to, conajpikniejsze na ziemi - powiedzia do Legolasa, dzielcego z nim d. - Odtd nic nie nazw piknym,prcz jej daru. I rk pooy na sercu. - Powiedz mi, Legolasie, dlaczego wziem udzia w wyprawie? Nie wiedziaem przecie, w czym tkwi jej najwiksze niebezpieczestwo. Prawd mwi Elrond, e nie moemy przewidzie, co nas spotka w drodze. najbardziej "lkaem si udrk ciemnoci, ale nie powstrzymywa mnie ten strach. Nigdy bym jednak nie wyruszy z druyn, gdybym przeczu niebezpieczestwo wiata i radoci. Teraz, w chwili tego rozstania, poniosem $najcisz ran, boleniejszej nie doznam, chobym dzisiejszej nocy ju stan przed obliczem Czarnego Wadcy. Biada Gimlemu, synowiGloina. - Nie - odpar Legolas. - Biadanam wszystkim! Biada wszelkiemu stworzeniu, ktre chodzi po wiecie w tych pnych wiekach. Tak bowiem musi by: cokolwiek znajdziesz, zgubisz - jak si wydaje eglarzom, kiedy bystry nurt niesie ich d. Ciebie wszake, Gimli, synu Gloina, zaliczam do szczliwych, bo z wasnej wolnej woli wyrzekasz si tego, co znalaz, a moge "wybra inaczej. Nie opucie przyjaci, nie minie ci w kadym razie ta nagroda, e wspomnienie Lorien przetrwa wtwoim sercu na zawsze czyste, nieskalane i nigdy nie zblednie ani nie zgorzknieje. !- By moe - powiedzia Gimli - i dzikuj ci za te sowa. Jest w nich prawda, niewtpliwie, ale pociechy niewiele. Bo wspomnienie nie nasyci serca. To tylko zwierciado, choby nawet byo pikne jak Kheled-zaram. tak przynajmniej czuje serce !krasnoluda. Dla elfw moe jest inaczej. nawet syszaem, e ich wspomnienia s podobniejsze do jawy ni do #snw. Dla krasnoludw nie! Dojednak tej rozmowy. Popatrz na d. Za gboko si zanurza, obciona bagaem, a Wielka Rzeka ostro rwie. Nie chciabym utopi moich smutkw w zimnej wodzie. !Chwyci za wiosa i skierowa d ku zachodniemu brzegowi"naladujc Aragrona, bo d przewodnika ju wydostaa siz gwnego nurtu. Tak druyna ruszya w sw dalek drog, niesiona przez !wielk, yw wod wci na poudnie. Nagi, bezlistny las przesania brzegi, nie mogli wic dostrzec ukrytych za nimkrajobrazw. Wiatr usta, rzeka pyna bez szmeru. aden ptak nie mci swym piewem ciszy. W miar jak dzie si chyli, mga !osnuwaa soce, a wreszcie byszczao na bladym niebie jak daleka mleczna pera. !kiedy zniyo si na zachd, zmrok zapad wczesny, a po nim szara, bezgwiezdna noc. Przez dugie, spokojne godziny pyni po ciemku prowadzc odzie w cieniu schylonych nad wod lasw zachodniego brzegu. Wielkie drzewa przesuway si obok nich jak zjawy, wycigajc poprzez mg chciwe, krte korzenie ku wodzie. Byo ponuro i zimno. Frodo d ki m a. 0 rkPLKsjk&k{AgB!8E c )} c i c }" c R.! c 49^6 wsuchiwa si w plusk i chlupot rzeki, burzcej si wrd korzeni i pni zwalonych przy brzegu. Wreszcie gowa zwisa mu na piersi i hobbit zapad w niespokojny sen. Rozdzia 9 Wielka Rzeka Zbudzi go Sam. Kiedy si ockn, stwierdzi, e jest troskliwie owinity w pled i ley pod wysokim drzewem o szarej korze, w zacisznym kcie lasu na zachodnim brzegu Wielkiej Rzeki - Anduiny. Przespa noc, mtny brzask szarza ju midzy #nagimi gaziami. Gimli krztasi opodal koo maego ogniska. Ruszyli dalej, nim dzie zajania w peni. Co prawda wikszoci druyny wcale nie byo pilno dosta si na !poudnie; w duchu cieszyli si, e ostateczn decyzj bd !musieli podj dopiero za kilkadni, kiedy znajd si nad wodogrzmotami Rauros, przy wyspie Tindrock. Zdawali si na"rzek, nie przynaglajc odzi, nie spieszyo im si do niebezpieczestw, ktre w dalszej drodze czekay ich nieuchronnie na kadym szlaku. Aragorn nie sprzeciwiasi yczeniom przyjaci i pozwala dryfowa z prdem, chcia bowiem oszczdzi ich "si na przysze trudy. Nalega jednak, eby co dzie rusza !o wicie i nie zatrzymywa sia pnym wieczorem; czu, e nie ma czasu do stracenia, i obawia si, e Czarny Wadca nie prnowa, podczas gdy druyna odpoczywaa w Lorien. Mimo to ani pierwszego, ani drugiego dnia Nieprzyjaciel nieda znaku ycia. Szare, monotonne godziny mijay bezzdarze. Pod koniec trzeciego !dnia eglugi krajobraz zacz !si zmienia: drzewa zrzedy, potem znikny zupenie. Po lewej stronie, na wschodnim !brzegu zobaczyli dugi acuchbezksztatnych wzgrz, cigncych si a po widnokrg; byy brunatne, zwide, jakby osmalone przez!ogie, ktry nie zostawi ani dba ywej zieleni; to bezludzie zdawao si tym bardziej nieprzyjazne, e jegopustki nie urozmaica nawet zwalony pie lub sterczcy kamie. Dotarli do Brunatnych !Pl, rozlegej, ponurej krainy miedzy poudniowym kracem Mrocznej Puszczy a wzgrzamiEmyn Muil. Nawet Aragorn nie wiedzia, jakie plagi, wojna #czy zoliwo Nieprzyjaciela, tak wyniszczyy te okolice. Po prawej rce, od zachodu, brzeg, rwnie bezdrzewny, by wszake paski i w wielu !miejscach zieleniy si na nim ki. Z tej strony rzek zarasta las trzcin, tak wysokich, e zasaniay podrnym widok, a dki z chrzstem ocieray si o t rozchwian cian. Ciemne, zwide kity giy si i koysay w chodnym powiewieszeleszczc cicho i smutno. Gdzieniegdzie jednak mur #trzcin rozchyla si na chwil iFrodo mg wwczas rzuci okiem na faliste ki, na spitrzone nad nimi wzgrza wunie zachodu i na czarn kresk, znaczc u widnokrgu poudniowe rami Gr Mglistych. !Nie spotkali tu ladw ywych stworze prcz ptactwa. Ptakw musiaa by chmara, trzciny rozbrzmieway wierkaniem i wistem, ale rzadko udawao si wdrowcom ktrego !zobaczy. Raz i drugi usyszelitrzepot i szum wielkich skrzyde, a podnoszc gowy dojrzeli leccy w grze klucz abdzi. "- abdzie! - zawoa Sam. - A jakie due! - Tak - rzek Aragorn. - Czarne abdzie. - Ogromny, pusty i smutny wydaje si ten kraj - powiedzia Frodo - dotychczasmylaem, e wdrujc na poudnie spotyka si okolice coraz cieplejsze i coraz weselsze, a wreszcie zim zostawia si na zawsze za sob. - Nie zawdrowalimy jeszcze daleko na poudnie - odpar Aragorn. - Zima trwa, a do morza std szmat drogi. Tu bywa bardzo chodno a do wiosny, ktra wybucha nagle; moliwe nawet, e nas znowu nieg zaskoczy. Tam, daleko, nad zatok Belfalas, gdzie Anduina uchodzi do morza, jest ciepo i wesoo, a przynajmniej byoby tak, gdyby nie blisko Nieprzyjaciela; ale my !znajdujemy si nie dalej ni o jakie szedziesit staj poniej Poudniowej wiartki Shireu, od morza za dziel nas steki mil. Tam, gdzie patrzysz teraz, na poudnio-zachodzie, ley rwnina Riddermarchii, Rohan, kraj mistrzw koni. Niebawem dopyniemy ju do ujcia Mtnej Wody, rzeki, ktra ma rdo w Fangornie i wpada do Anduiny. Stanowi ona pnocngranic Rohanu; ongi wszystkie ziemie miedzy !Mtn Wod a Biaymi Grami naleay do Rohirrimw. To pikny i przyjemny kraj, synny z najlepszych w wiecie pastwisk. W naszych gronych czasach nikt jednak nie mie ju mieszka nad rzek ani zapuszcza si na jej wybrzea. Wprawdzie Anduina jest szeroka, lecz strzay orkw dolatuj na drugi brzeg; ostatnio, jak mi mwiono, rozzuchwalili si do tego stopnia, e ryzykuj przepraw przez rzek i napadaj stada byda i koni na terenie Rohanu. Sam z niepokojem wodzi wzrokiem od brzegu do brzegu.Przedtem drzewa wydaway mu si wrogie: kto wie, czyje oczy patrzyy z ich gszczu, jakie czaiy si tam niebezpieczestwa. Teraz #aowa, e drzew ju nie ma. !Rozumia, e druyna pync na odkrytych deczkach przez nagi, pusty kraj, po rzece, ktra stanowi granic wojny, zbyt jest zewszd widoczna. Przez par nastpnych dni, w miar jak posuwali si z biegiem rzeki wci na poudnie, wszyscy coraz wyraniej wyczuwali to niebezpieczestwo. Teraz ju od witu do nocy wiosowali, spieszc naprzd. Brzegi umykay wstecz. Wkrtce rzeka rozlaa si szerzej i pyciej, na wschodnim brzegu !pojawiy si pola kamieni, pod powierzchni wody leay zway wiru, trzeba byo sterowa ostronie, omijajc mielizny. Brunatne Pola spitrzyy si wyej, a nad pustkowiem cign zimny wiatr od wschodu. Po przeciwlegej stronie ki zmieniy si w wydmy porose zwid traw, przecite pasmami trzsawisk. Frodo dra i wspomina muraw, %rda, jasne soce i perlisty deszcz z Lothlorien. W adnej "odzi nie sycha byo rozmwani miechw. Wszyscy "milczeli, zaprztnici wasnymi mylami. Serce Legolasa bdzio pod gwiazdami, w letni noc, na polanie wrd brzozowych lasw pnocy; Gimli w wyobrani przebiera grudki "zota, zastanawiajc si, jakda godn opraw podarunkowi pani elfw. Marry i Pippin w rodkowej odzi czuli si nieswojo, poniewa Boromir mrucza co do siebie,to gryz paznokcie, jakby !gnbiy go jakie niepokoje i wtpliwoci, to chwyta za wiosa i dogania d Aragorna. Przy tym Pippin, ktry siedzia u dzioba, twarz zwrcony do towarzyszy, zauway dziwny bysk w oku Boromira, gdy tenwpatrywa si we Froda. Sam dawno ju doszed do !wniosku, e odzie, cho moenie tak straszne, jak go od dziecistwa przekonywano, sjednak jeszcze mniej wygodne, ni sobie wyobraa.Siedzia skurczony, "nieszczliwy, nie mia nic do roboty i tylko patrzy na przesuwajcy si krajobraz i !na szar wod przepywajc po obu stronach odzi. Inni niekiedy przynajmniej wiosowali, Samowi nigdy nie powierzano wiose. Czwartego dnia o wczesnym zmierzchu Sam spoglda wstecz ponad gowami Froda i Aragorna a za pynce ich "ladem odzie; morzy go sen i hobbit tskni do popasu, by znw poczu ziemi pod stopami. nagle co niezwykego przykuo jego bdzcy wzrok; w pierwszej chwili przyglda si z roztargnieniem, potem wyprostowa si i przetar oczy kuakiem; lecz kiedy spojrza znw w to samo miejsce - nic tam ju nie zobaczy. Tej nocy rozbili obz na malekiej wysepce tu pod zachodnim brzegiem. Sam, owinity kocem, lea obok Froda. - Przed godzin czy dwiema, !nim si zatrzymalimy - rzek - miaem zabawny sen. A moeto nie by sen? W kadym razie co zabawnego. - Co takiego? - spyta Frodo, bo znajc Sama wiedzia, e si nie uspokoi, pki swojej historii nie opowie. - Od opuszczenia Lorien nie zdarzyo mi si jeszcze zobaczy ani pomyle nic, coby warte byo umiechu. - Nie, to nie byo zabawne w tym znaczeniu, prosz pana. Raczej niesamowite. Jeli nie !przynio mi si, to na pewno "wry co zego. Lepiej niech pan posucha. To byo tak: "widziaem kod, ktra miaa oczy. $- e widzia kod, wierz - odpar Frodo. - Kd w rzece nie brakuje. Ale przy oczach !nie upieraj si, Samie. - Musz- powiedzia Sam. - Takie oczy, em si a poderwa w odzi. Spostrzegem w pmroku za ruf odzi Gimlego co, co wziem za "kod, ale nie zwrciem na tospecjalnej uwagi. Potem jednak wydao mi si, e koda powoli nas dogania. A to #ju mnie zdziwio, bo jeeli jprd tylko nis, a my wiosowalimy, nie miaa prawa, e si tak wyra, pyn szybciej od nas. I w tym momencie ujrzaem oczy: dwa blade punkciki wieciy u koca kody, gdzie stercza jakby duy sk. Co gorsza, koda wcale nie bya kod, !wiosowaa boniastymi apamipodobnymi do abdzich, tylkoe wikszymi, i to si wynurzaa nad wod, to zagbiaa. Wtedy wanie poderwaem si z miejsca i przetarem oczy; pomylaem, "e jeli to co zobacz znowu po wypdzeniu piochw z oczu, krzykn na alarm, bo ta koda-niekoda posuwaa si szybko naprzd i ju $dopdzaa ostatni d. Ale -czy te dwa lepia zauwayy moje poruszenie i poczuy mjwzrok, czy te po prostu ja oprzytomniaem - do, e kiedy znw spojrzaem, nie byo ju nic. Wydao mi si jednak, e ktem oka, jak to mwi, przyapaem ciemny !jaki ksztat, ktry mign prdko w cieniu pod brzegiem. lepiw ju wtedy nie dostrzegem. Pomylaem: Znowu ci si !przynio, Samie Gamgee! - i nic nikomu na razie nie powiedziaem. Tylko e mi to spokoju nie daje i teraz wcale nie jestem pewien, czy to by sen. Co pan o tym sdzi, panieFrodo? #- Sdzibym, e to bya koda i zmierzch, a ty bye zaspany- odpar Frodo - gdyby ta para oczu pojawia si po raz pierwszy i tylko tobie. Ale tak "nie jest! Ja j take widziaemna drodze za nami, kiedy wdrowalimy jeszcze pnocnymi krajami ku Lorien. Widziaem te jakie dziwne stworzenie skradajce si po pniu, kiedy nocowalimy na drzewie. Haldir je rwnie widzia. A czy pamitasz, co mwiy elfy, gdy wrciy z pocigu za band orkw? - Aha! - rzek sam - pamitami to, i co wicej jeszcze. !Wolabym si myli, ale kiedy sobie przypomn to i owo, a wdodatku opowiadanie pana Bilbo, zdaje mi si, e zgaduj, jak ten stwr ma na imi. paskudne imi: Gollum, co? - Tak, tego si wanie obawiam od pewnego czasu - odpar Frodo. - Dokadnie od noclegu na drzewie. Przypuszczam, e siedzia przyczajony w Morii i szed stamtd trop w trop za nami. Miaem jednak nadziej, e zgubi lad dziki naszemu pobytowi w Lorien. Nieszczsny pewnie kry si wlasach nad Srebrn y i wypatrzy nas, kiedy ruszalimy z przystani. - To si wydaje moliwe - rzek Sam. - Trzeba czuwa, ebymy ktrej nocy nie !zbudzili si z jego wstrtnymi paluchami na gardle, jeeli w ogle si zbudzimy w por! Wanie o to mi chodzi. Dzi lepiej jeszcze nie alarmujmy Obieywiata ani reszty kompanii; ja bd wartowa tej nocy. Wypi si jutro, !skoro w odzi su tylko za balast, e tak powiem. - Owszem, powiedz tak - odpar Frodo - ale dodaj, e ten balast ma bystry wzrok. pozwol ci peni wart pod warunkiem, e w poowie nocyzbudzisz mnie z kolei, oczywicie jeli nic si nie zdarzy wczeniej. Wrd guchej nocy Frodo "zbudzi si z gbokiego snu, potrzsany przez Sama. - Okropnie mi przykro pana budzi - szepn Sam - ale tak pan kaza. Nic si nie zdarzyo do tej pory, a w kadym razie nic wanego. Zdawao mi si, e sysz cichy plusk i taki szmer, jakbykto niedaleko nas pochlipywa. Ale nad rzek w nocy rne dziwne gosy sycha. Sam pooy si, a Frodo usiad, owin si kocem i zacz walczy ze snem. !Wloky si minuty i godziny, a !nic si nie dziao. Frodo ju "mia ulec pokusie i przyoy gow do ziemi, kiedy nagle jaki ciemny, ledwie dostrzegalny ksztat przemkn tu obok przycumowanych odzi. Duga, biaawa rka zamajaczya w ciemnociach i chwycia za burt. Para bladych, byszczcych niby latarki oczu zalnia zimnym wiatem, zagldajc do wntrza odzi, a potem zwrcia si ku wysepce i spojrzaa prosto na Froda. Dzielio go od tych lepiw !ledwie par krokw i sysza cichy gwizd, kiedy dziwny #stwr wciga dech. Zerwa sina rwne nogi, dobywajc deka z pochwy. Latarki oczu natychmiast zgasy. Do uszu Froda dobieg lekki syk, potem plusk, a wreszcie cie, podobny do kody, da susa w wod niknc w ciemnociach. Aragorn poruszy si przez !sen, obrci na bok i usiad. - Co to byo? - spyta zrywajc si i stajc koo Froda. - Wyczuem przez sen, "e tu si co dzieje. Dlaczego chwycie za miecz? - To by Gollum! - odpar Frodo. - Tak mi si przynajmniej zdaje. - Ha! - zawoa Aragorn. - A !wic zauwaye tego maego zbja? Drepta za nami przez ca Mori i potem a do Nimrodel. Odkd pyniemy rzek, ciga nas na kodzie, !wiosujc rkami i nogami. Raz!i drugi prbowaem go zapa noc, ale chytrzejszy jest od "lisa, a liski jak ryba. Miaem nadziej, e go rzeka pokona,ale to dowiadczony wodniak. Jutro trzeba bdzie przyspieszy eglug. Teraz id spa, Frodo, a ja bd czuwa przez reszt nocy. Szkoda, e nie schwytaem nikczemnika. Mgby nam by uyteczny. Skoro to si nie udao, trzeba mu umkn. Niebezpieczny towarzysz podry! Nie mwic ju o tym, e zdolny jest !wasnorcznie ktrego z nas noc zamordowa, moe naprowadzi innych nieprzyjaci na nasz trop. Noc jednak mina, a nawet cie Golluma nie zjawi si powtrnie. Odtd druyna pilnie wypatrywaa, lecz do koca podry nikt go nie !zobaczy. Jeeli nadal tropi wdrowcw, robi to bardzo ostronie i przebiegle. Na prob Aragorna wiosowali teraz ile si, tak e brzegi niemal migay w oczach. Krajobrazu niewiele ogldali, !bo pynli przewanie nocami io zmroku, odpoczywajc w dzie i starajc si kry o !tyle, o ile teren pozwala. Tak mija czas bez przygd a do sidmego dnia. Pogoda bya jeszcze mglista i chmurna, wiatr d ze wschodu, lecz pod wieczr niebo na zachodzie rozjanio si, a spomidzy szarych zwaw chmur wyjrzay $janiejsze, te i bladozieloneplamy. Mona byo dostrzec "biay rbek modego ksiyca lnicy nad odlegymi jeziorami. Sam przygldajc mu si zmarszczy brwi. Nazajutrz po obu stronach rzeki krajobraz zacz si szybko zmienia. Brzegi byy wysokie i kamieniste. Wkrtce #ju pynli przez kraj grzystyi skalisty, a na wybrzeach strome zbocza giny pod gstw tarniny, splatanych jeyn i powojw. Dalej "wznosiy si niskie, skruszae urwiska i sterczay kominy z szarego, zwietrzaego kamienia, oplecione bluszczem,a zza nich wychylay si "grzbiety gr, na ktrych rosy jody, pokrzywione od #wichrw. Zbliali si widocznie do szarej krainy wzgrz Emyn Muil, do poudniowego skraju Dzikich Krajw. Na urwiskach i skalnych kominach gniedzio si mnstwo ptakw; przez dzie cay kryy chmarami wysokow grze, czarne na tle bladego"nieba. Kiedy druyna rozoyasi tego dnia obozem, Aragorn z niepokojem przyglda si tym lotom, podejrzewajc, e #zoliwy Gollum co knuje i e do d ki m a. 0 rkPLKsjk&k{ApI c N D c \ c Y" c w- c ڒ8< =!wie o podrnych ju si szerzy na pustkowiu. Pniej, o zachodzie soca, gdy wdrowcy ju si krztali przygotowujc do dalszej drogi, Aragorn dostrzeg w mierzchncym wietle czarny punkt: jaki ogromny ptak najpierw koowa bardzo wysoko nad obozem, a potem z wolna odlecia w stron poudnia. - Co to jest, Legolasie? - spyta pokazujc niebo. - Zdaje si, e orze. !- Tak - odpar Legolas - orze.Ciekawe, co to moe znaczy?Gry przecie s daleko. - Nie wyruszymy, pki nie ciemni si zupenie - postanowi Aragorn. !Nadszed smy dzie eglugi. By spokojny i bezwietrzny, boostry podmuch od wschodu !ucich. Wski sierp ksiyca wczenie przygas w bladym zachodzie soca, lecz wyej niebo byo czyste, a chocia #na poudniu kbiy si grube !zway obokw, wci jeszczerozjarzone nikym wiatem, na zachodzie ju byszczay jasne gwiazdy. - W drog! - rzek Aragorn. - Zaryzykujemy jeszcze raz #nocn eglug. Zbliamy si do tej czci rzeki, ktrej nie znam dobrze, bo nigdy w tych okolicach nie podrowaem drog wodn, nie spywaem dotychczas std do progw Sarn Gebir. Jeeli mnie wszake nie myl rachuby, dzieli nas od nich wiele mil. Lecz wczeniej jeszcze natkniemy si na trudne miejsca, gro nam skay i kamienne wysepki sterczce pord nurtu. Trzeba uwaa bardzo i nie mona si zbytnio rozpdza. Samowi, pyncemu w !pierwszej odzi, zlecono stra.!Lec w dziobie wpatrywa siw mrok. Noc zapada ciemna, lecz w grze gwiazdy byszczay niezwykle jasno i powierzchnia rzeki lnia. Zbliaa si pnoc; od !duszego czasu pozwalali si nie prdowi, rzadko uywajc wiose, gdy nagle Sam krzykn. Ledwie o par krokw przed nim zamajaczyynad wod czarne sylwety, a do uszu wdrowcw dobieg szum wzburzonej wody. Porywisty prd cign odzie w lewo, pod wschodni brzeg, gdzie droga bya wolna.Zniesieni w bok, wdrowcy "ujrzeli tu przy burtach bia "pian fal, rozbijajcych si o skay, wyszczerzone porodkunurtu niby rzd ostrych %zbw. Caa flotylla zbia si wciasn gromad. - Hej, Aragornie! - krzykn Boromir, gdy d jego uderzya o ruf odzi przewodnika. - To szalestwo! Nie mona ryzykowa nocnej eglugi przez wodospady! Zreszt noc czy dniem adna!d jeszcze nie przedostaa "si caa przez progi Sarn Gebir.- Zawraca! Zawraca! - krzykn Aragorn. - Starajcie si zawrci! - Zanurzy wiosa, usiujc wstrzyma &d i skrci w miejscu. - le obliczyem odlego - powiedzia do Froda. - Nie spodziewaem si, e dopyniemy dzi tak daleko. Anduina rwie szybciej, ni !mylaem. Sarn Gebir jest tu przed nami. Z wielkim trudem opanowali odzie i z wolna zawrcili. Pocztkowo nie mogli jednak przemc prdu, ktry znosi ich coraz bliej pod wschodni "brzeg. A brzeg ten pitrzy siciemny i zowrogi w ciemnociach. - Wszyscy do wiose! - !krzycza Boromir. - Do wiose! Inaczej rozbijemy si na mielinie. Krzyk jeszcze nie przebrzmia,"gdy Frodo poczu, e kil odzi ociera si ju ze zgrzytem o kamienie. W tej samej chwili #jkny ciciwy i rj strza #wisn koo uszu eglarzy, a kilka pao midzy nich. Jedna !trafia Froda midzy opatki. Run twarz naprzd i !wrzasn, a wioso wysuno $mu si z rk. Ale strzaa odbiasi od pancerza, ukrytego podpaszczem. Druga przeszya kaptur Aragorna, trzecia za utkwia w burcie odzi tu obok rki Meriadoka. Sam mia wraenie, e dostrzega czarnesylwetki krccych si po dugim, kamienistym wybrzeupostaci. Zdaway si bardzo bliskie. - Irch! - rzek Legolas wracajc do mowy swego plemienia. - Orkowie! - krzykn Gimli. - Zao si, e to robota Golluma - powiedzia Sam do Froda. - Dobrze sobie wybrali miejsce! Rzeka pcha nas prosto w ich rce. Wszyscy pochylili si i "wiosowali ile si w ramionach. Nawet Sam pomaga, jak umia.Kady wyczekiwa, e lada sekunda poczuje ukszenie "czarnopirej strzay. Cay ich rj gwizda wdrowcom nad gowami albo wpada w wod tu obok odzi. lecz nikt wicej nie zosta trafiony. Byo wprawdzie ciemno, lecz nie za ciemno dla orkw przywykych do nocnych wypraw, a w powiacie gwiezdnej eglarze musieli stanowi doskonale widoczny cel dla zdradzieckich napastnikw; jedyna nadzieja,e szare paszcze z Lorien i szare drzewo zbudowanych przez elfy odzi zmyl nawet przebiege oczy ucznikw Mordoru. !Wytrwale cignli wiosami. W pomroce trudno byo o pewno, czy posuwaj si rzeczywicie, lecz z wolna wiry wodne uspokajay si wok odzi, a cienie na wschodnim brzegu topniay wrd nocy. Wreszcie, o ile !mogli si zorientowa, dotarli z powrotem na rodek rzeki i "oddalili si spory kawaek drogiod sterczcych z nurtu skalnych progw. Obracajc !odzie w poprzek, pchnli je z wszystkich si pod zachodni brzeg. W cieniu krzakw schylonych nad wod zatrzymali si wreszcie i zaczerpnli tchu. Legolas odoy wiosa i chwyci uk, ktry dosta w !Lorien. Skoczy na brzeg i kilku!susami wspi si na skarp. 'Nacign uk, zaoy strza!i poprzez szeroko rzeki wbiwzrok w ciemnoci. Zza wody !buchny przeraliwe wrzaski, lecz dostrzec nic nie byo !mona. Frodo spojrza w gr na smukego elfa stojcego nazboczu i wpatrzonego w mrok,"jakby wybiera cel dla strzay. Jego ciemn gow otaczaa korona jaskrawobiaych gwiazd, migoccych w czarnejtopieli nieba. Lecz nagle od "poudnia ukazay si pdzce ogromne chmury i przednie ich!strae natary na gwiadziste "pole. Trwoga ogarna druyn.- Elbereth Githoniel! - westchn Legolas, spojrzawszy w gr. W tym samym momencie z "ciemnoci od poudnia wyoni !si jaki czarny ksztat, jak chmura, lecz o wiele od chmury szybszy, i pdem "zblia si nad zbite u brzegu "odzie druyny, przesaniajc wiato. Po chwili mogli ju "rozrni olbrzymie skrzyda, czarniejsze od czerni nocy. Zawod dziki wrzask powita sprzymierzeca. Nagy lodowaty dreszcz przeszy !Froda i serce w nim stao odmorderczego zimna, jak gdyby odezwaa si znw stara rana w lewym barku. Hobbit skuli #si w odzi szukajc kryjwki. Niespodzianie zadwicza ogromny uk z Lorien. Z napitej przez elfa ciciwy wisna strzaa. Frodo podnis wzrok. Skrzydlaty stwr chwia si niemal nad jego gow. Nagle z ostrym, ochrypym wrzaskiem run w d i znikn w mroku na wschodnim brzegu. Niebo znw#byo czyste. W dali rozleg si w ciemnociach zgiek !mnstwa gosw, przeklestw ilamentw, a potem zapada cisza. Tej nocy nie usyszeli ju wicej ani krzyku, ani wistu strzay od wschodu. Po jakim czasie Aragorn !powid odzie dalej w gr !rzeki. Po omacku pynli spory kawaek drogi wzdu brzegu, a trafili wreszcie do niewielkiej, pytkiej zatoki. Kilka skarlaych drzew roso tuz nad wod, za nimi za wznosia si stroma, skalista skarpa. Tu druyna postanowia zatrzyma si i przeczeka do witu; nie sposb byo po nocy prbowa dalszej eglugi. Nie rozbijali obozu ani nie rozniecali ogniska, skulili si na dnie odzi, zwizanych razem i przycumowanych u brzegu. - Chwaa ukowi Galadrieli, "chwaa rce i oku elfa! - rzek!Gimli ujc kawaek lembasa. -Pikny to by strza w ciemnoci, przyjacielu. - Kt jednak powie nam, w co moja strzaa ugodzia? - spyta Legolas. - Ja ci tego nie powiem - #odpar Gimli - lecz ciesz si, e nie pozwolie temu cieniowi zbliy si do nas. Bardzo mi si nie podoba. Zanadto przypomina cie z Morii... cie Balroga - dokoczy szeptem. - To nie by Balrog - odezwa si Frodo, wci jeszcze dygocc od dreszczw, ktre go podczas starcia napady. - To byo co zimniejszego. !Myl, e mg to by... - urwa i zamilk. - Co mylisz? - skwapliwie zapyta Boromir wychylajc si ze swojej odzi, jakby chcia koniecznie zobaczy wyraz twarzy Froda. - Myl... Nie, nie powiem - odpar Frodo. - Cokolwiek to byo, upadek tego stwora wzbudzi panik wrd naszych wrogw. - Tak si zdaje - rzek Aragorn. - Nie wiemy wszake,!gdzie s, ilu ich jest, co terazknuj. Dzisiejszej nocy nie wolno nam spa. Na razie kryj nas ciemnoci. Ale kto wie, co dzie przyniesie? Trzymajcie bro w pogotowiu! Sam siedzia bbnic po rkojeci miecza palcami, jakby co oblicza, i spogldajc w niebo. - Dziwna rzecz! - szepn. - Ksiyc wieci ten sam nad !Shireem i nad Dzikimi Krajami, tak by przynajmniej wypadao. Ale czy on drog pomyli, czy "mnie si rachunek splta, cotu si nie zgadza. Pamita pan, panie Frodo, e kiedy nocowalimy na drzewie, ksiyc mala. By wtedy tydzie po peni, wedle moich oblicze. Wczoraj wieczorem skoczy si tydzie naszej #podry wod, a dzi - prosz!- wstaje nw, roek cienki niby obrzynek paznokcia, jak !gdybymy ani dnia nie spdzili u elfw. A przecie trzy noclegi w Lorien na pewno pamitam, marzy mi si nawet, e byo ich wicej, chocia przysigbym, e nie siedzielimy tam caego !miesica. Mona by pomyle, ze w tym kraju czas si nie liczy. - Moe tak wanie jest naprawd - powiedzia Frodo. - Moe w tym kraju #znalelimy si w czasie, ktrygdzie indziej na wiecie dawno przemin. Zdaje mi si, e dopiero kiedy Srebrna ya zniosa nas do Anduiny, wrcilimy w nurt czasu, pyncego przez miertelne kraje do Wielkiego Morza. Nie pamitam, ebym widzia !ksiyc, w nowiu czy w peni, nad Karas Galadhon, tylko gwiazdy noc, a soce za dnia. !Legolas poruszy si w odzi. - Nie, czas nigdy nie zwalnia biegu - rzek - ale zmiany i wzrost nie s dla kadej rzeczy i w kadym miejscu !jednakie. Dla elfw te ziemia !si krci, krci si zarazem bardzo szybko i bardzo wolno. szybko, bo same elfy mao si zmieniaj, a wszystko inne przemija dokoa, i to elfy zasmuca. Bardzo wolno, bo nie #licz pyncych lat, nie licz ich w kadym razie w swoim yciu. Nastpujce po sobie pory roku nie znacz dla nich wicej ni wiecznie powtarzajca si fala w !dugim, dugim strumieniu. Ale wszystko pod socem musi !kiedy przemin i skoczy si wreszcie. - W Lorien jednak przemijanie odbywa si bardzo powoli - rzek Frodo. - Nad tym krajem panuje Galadriela. Kada godzina jest bogata, chocia wydaje si krtka w Karas Galadhon, gdzie pani Galadrielawada piercieniem elfw. - O tym nie powiniene mwi poza granicami Lorien nawet ze mn - przerwa mu Aragorn!- pamitaj, ani sowa wicej! Ale wiedz, Samie, e to !prawda: w tej krainie stracierachunek czasu. Tam czas przepywa obok nas, podobniejak pynie obok elfw. Stary !ksiyc skurczy si, mody urs i z kolei zmala nad wiatem, podczas gdy my odpoczywalimy w Lorien. Wczoraj wieczorem ksiyc by powtrnie w nowiu. Zima si koczy. Czas pynie ku !wionie, ktra niewiele niesie nam nadziei. Noc przemina w spokoju. Z drugiego brzegu nie dochodziy adne szmery ani gosy. Wdrowcy, skuleni w odziach, zauwayli zmian pogody. pod wilgotnymi !chmurami, ktre nadcigny zpoudnia od dalekich mrz, powietrze ocieplio si i nie porusza nim najlejszy nawet podmuch. Szum wody pdzcej!wrd ska zdawa si teraz %goniejszy i bliszy, z gazi nadbrzenych drzew kapay krople rosy. Kiedy dzie zawita, wiat cay dokoa wyda im si mikki i smutny. Z wolna brzask przechodzi w blade, rozproszone wiato, nie podkrelone przez cienie. Nad rzeka zalegaa mga, biae opary otulay brzeg zachodni, wschodniego za wcale nie byo teraz wida. !- Nie cierpi mgy - oznajmi Sam - ale dzisiaj wydaje mi sipodana. Moe uda si nam wymkn std tak, e te przeklte gobliny nic nie zauwa. - Moe - powiedzia Aragorn -ale trudno bdzie trafi na (ciek, jeli pniej mga si nie podniesie. Musimy odnaledrog, inaczej nie przepyniemy przez Sarn Gebir i nie dotrzemy do Emyn Muil. - Nie rozumiem, dlaczego mielibymy szuka przejcia przez progi i po co pyn dalej rzek - odezwa si "Boromir. - Jeli Emyn Muil ley przed nami, lepiej byoby porzuci te marne upiny i pomaszerowa na poudnio-zachd a do Rzeki Entw, a potem przeprawi sina drugi jej brzeg do mojej ojczyzny. - Tak byoby rzeczywicie lepiej - odpar Aragorn - gdybymy zdali do Minas Tirith. Ale to nie zostao dotychczas postanowione. !Zreszt ten szlak mgby si okaza bardziej niebezpieczny, ni si wydaje z pozoru. Dolina Rzeki Entw jest niska i bagnista, a mga !to miertelny wrg podrnychwdrujcych pieszo, w dodatku z bagaami. Wolabym!nie porzuca odzi, pki si da. Rzeka bd co bd stanowi drog, na ktrej nie mona zabdzi. - Ale Nieprzyjaciel panuje na jej wschodnim brzegu - argumentowa Boromir. - Jeli nawet przedostaniesz si przez Wrota Argonath i bez szwanku dopyniesz do Tindrock, co zrobisz dalej? czyzeskoczysz z wodogrzmotw, eby wyldowa na trzsawiskach? - Nie - odpar Aragorn. - %Myl, e naleaoby przenieodzie star ciek omijajc Rauros i poniej wodogrzmotw znowu spuci je na rzek. Czy nie wiesz, czy te umylnie zapominasz, Boromirze, o Pnocnych Schodach i o stranicy na szczycie Amon Hen, zbudowanej za czasw wielkich krlw? Ja w kadym !razie postanowiem wspi sitam i rozejrze z gry, nim !rozstrzygn o dalszej podry.Moe stamtd zobaczymy jaki znak, ktry nam wskae drog. !Boromir dugo opiera si tej decyzji. Kiedy jednak !zrozumia, e Frodo pjdzie zaAragornem, gdziekolwiek ten poprowadzi - ustpi. - Ludzie z Minas Tirith nie maj zwyczaju opuszcza !przyjaci w potrzebie - rzek- a bdzie wam potrzebna moja sia, jeeli chcecie !dosta si do Tindrock. Do tej grzystej wyspy bd wam "towarzyszy, dalej - nie. Pjddo swego kraju sam, jeeli !swoj pomoc nie zasuyem na tyle bodaj nagrody, by ktoz was dotrzyma mi kompanii. Dzie tymczasem pojania, mga zrzeda troch. Uradzono, e Aragorn z Legolasem pjdzie nie zwlekajc wzdu brzegu !naprzd, inni za zostan przyodziach. Aragorn mia nadziej odnale drog, ktr by mona przenie dki i bagae na spokojniejsze wody poniej skalnych progw. !- Moe odzie elfw naprawd nigdy nie ton - powiedzia - ale nie znaczy to, bymy mogli w nich przepyn Sarn Gebir ywi. Nikomu dotychczas nie udaa si ta sztuka. Ludzie z Gondoru nie budowali drg w tej okolicy, bo nawet w najwietniejszej epoce ich krlestwo nie sigao w dorzeczu Anduiny poza wzgrza Emyn Muil. Z pewnoci jednak istnieje cieka holownicza gdzie na zachodnim brzegu, nie wiem tylko, czy j odnajd. #Niemoliwe, by lad zatar si ju cakowicie, bo jeszcze kilka lat temu, nim orkowie z Mordoru rozmnoyli si tak !gronie, uywano lekkich odzi do eglugi z wybrzey Dzikich Krajw do Osgiliath. - Za mojej pamici rzadko "jaka d przybywaa do nas z pnocy, orkowie za grasuj po wybrzeach od dawna - rzek Boromir. - Nawet jeeli znajdziesz ciek, kady krok na niej zbliy ci do co knuje i e do d ki m a. 0 rkPLKsjk&k{AgBi c y < c ܓ% c ?"J c -~ x/? c :+ xniebezpieczestwa. - Niebezpieczestwo czyha nawszystkich drogach wiodcychku poudniowi - odpar Aragorn. - Czekajcie na nas jeden dzie. Gdybymy nie #wrcili, bdzie to znaczyo, espotkaa nas rzeczywicie najgorsza przygoda. Wwczas musicie wybra nowego przewodnika i za nim i jak si da najroztropniej. Z cikim sercem Frodo patrza na Aragorna i Legolasa,kiedy wspinali si na strom skarp i znikali we mgle. Lecz obawy hobbita okazay si ponne. Nie upyno par godzin, ledwie zbliao si poudnie, kiedy z mgy wyoniy si sylwetki wracajcych zwiadowcw. - Wszystko w porzdku - oznajmi Aragorn zsuwajc si"ze skarpy. - cieka istnieje i prowadzi do wygodnej przystani, ktra jeszcze nadaje si do uytku. Marsz nie bdzie zbyt daleki, progi #skalne zaczynaj si o p milistd i maj niewiele ponad mil dugoci. Tu pod nimi nurt znw jest czysty i !gadki, chocia do bystry. Najciszym dla nas zadaniem bdzie przeniesienie odzi i bagau na star ciek holownicz. Znalelimy j, $lecz do daleko w gbi ldu, !a biegnie pod oson skalistej ciany kawaek drogi od wybrzea. Gdzie jest przysta #pnocna, nie wiemy. Jeeli sido naszych czasw zachowaa, musielimy j min wczoraj w nocy. Gdybymy nawet prbowali z trudem do niej dopyn pod prd, moemy jej we mgle nie !zauway. Obawiam si, e niema innej rady, jak wyj na !ld tutaj i przetaszczy jakoodzie na ciek. - Nie byoby to atwe, nawet !gdyby druyna skadaa si z samych Duych Ludzi - powiedzia Boromir. - Sprbujemy dokona tego z tak druyn, jak mamy - odpar Aragorn. - Sprbujemy - rzek Gimli. - Nogi Duych Ludzi nieraz ustaj na wyboistej drodze, po ktrej krasnolud wdruje !dalej, chocia dwiga brzemi dwakro cisze ni on sam. Wiedz o tym, moci Boromirze!Zadanie byo rzeczywicie bardzo trudne, lecz w kocu zostao wykonane. Bagae wyadowano z odzi i zaniesiono na szczyt skarpy, gdzie je zoono na paskim terenie. Potem wycignito na ld i wydwigano je rwnie "na gr. Okazay si znacznie lejsze, ni przewidywali. Nawet Legolas nie wiedzia, jakiego drzewa z kraju elfw uyto do ich budowy, lecz byo zarazem mocne i niezwykle lekkie. Merry i Pippinmogli we dwch udwign "swoj d na rwnej drodze. Ale nawet siy Duych Ludzi ledwie starczay, by j wywindowa pod gr i pokona trudnoci terenu, ktry druyna musiaa przeby. Brzeg wznosi si bezadnym rumowiskiem szarych wapiennych gazw, wrd ktrych ziay dziury, podstpnie zamaskowane #gstw zielska i zaroli; trzebasi byo przedziera przez spltane, kolczaste krzaki i strome jary, a tu i wdzie zagradzay drog grzskie bajora, zasilane wod ciekajc z wyyny, ktra #pitrzya si tarasami w gb ldu. Boromir wraz z Aragornem przenieli kolejno odzie, reszta druyny mozolia si przez ten czas z bagaami. Wreszcie wszystko i wszyscy #znaleli si na ciece. Dalej ju bez powaniejszych przeszkd - jeli nie liczy paru miejsc zaronitych tarnin i wielu kamieni - posuwali si zwart gromad. Mga wci jeszcze czepiaa si pasmami zwietrzae ciany skalnej, a z lewej strony zasaniaa rzek; wdrowcy syszeli huk i szum wody rozbijajcej si o stromeprogi i wyszczerzone kamiennezby Sarn Gebir, lecz nie widzieli nic. Dwakro przeszli drog tam i z powrotem, nim cay dobytek dotaszczyli bezpiecznie do poudniowej przystani. W tym miejscu cieka #zbliajc si do rzeki zbiegaa!agodnie w d a na pytki skraj maej zatoki. Bya ona !wyobiona, jak si zdawao, nie prac rk, lecz przez sam wod spadajc z progu Sarn Gebir na pask ska, wysunit do daleko w poprzek nurtu. dalej brzeg wznosi si stromo szarym urwiskiem i by niedostpny dla pieszych wdrowcw. !Krtkie popoudnie miao si ju ku kocowi i mtny, chmurny zmierzch ogarnia "wiat. Druyna siada tu nad wod wsuchujc si w huk i szum wodospadw ukrytych we mgle. Wszyscy byli zmczeni i picy, a w sercach ich panowa mrok rwnie ponury jak ten dogasajcy dzie. - Ano, jestemy w przystani i tu musimy spdzi noc - stwierdzi Boromir. - Potrzeba nam snu, a nawet gdyby Aragorn odway si noc przeprawi przez Wrota Argonath, zbyt jestemy zmczeni wszyscy... z wyjtkiem oczywicie naszegosiacza krasnoluda. Gimli nie odpowiedzia, drzema skulony. - Odpocznijmy wic tutaj, jak"si da - rzek Aragorn. - Jurto trzeba bdzie ruszy za dnia. Jeeli pogoda nie zmieni si znowu i nie wypata nam !zoliwego figla, mamy szans przemkn niepostrzeenie dlaoczu szpiegujcych nas ze wschodniego brzegu. tej nocy wszake bdziemy kolejno !peni wart parami. Kademu przypadnie godzina czuwania na trzy godziny snu. W cigu nocy nie zdarzyo si nic groniejszego ni krtki deszcz przed witem. Gdy si !rozwidnio, wyruszyli. Trzymali si moliwie najbliej zachodniego brzegu, ktrego niskie pocztkowo urwiska pitrzyy si coraz wyej i majaczyy poprzez mg jak mur wyrastajcy wprost z bystrego nurtu rzeki. Nim min ranek, chmury osuny si niej i spada ulewa. Wdrowcy okryli pachtami ze skr odzie, aby deszcz ich #nie zala, i zdali si na prd; poprzez gst zason ulewy nic prawie nie widzieli przed sob. Deszcz nie trwa jednak dugo. Niebo z wolna si przecierao, potem nagle chmury si rozszczepiy, a ich poszarpane, wkniste strzpy"odpezy ku pnocy, w gr rzeki. Mgy i opary zniky. Przed eglarzami ukaza si szeroki wwz o wysokich skalistych zboczach, z ktrych gdzieniegdzie na pkach i wskich rozpadlinach wystrzelay pojedyncze drzewa. Koryto !rzeczne zacienio si, prd rwa coraz ostrzej. Mknli teraz naprzd i nie mogli "liczy, by udao si wstrzymaodzie lub zawrci, nawet gdyby zasza konieczna potrzeba. Nad ich gowami $rozpociera si jasnobkitny obszar nieba, z wszystkich stron otaczaa ich ciemna, mroczna rzeka, a przed nimi zamykaa dostp socu ciana wzgrz Emyn Muil, w !ktrej nigdzie nie byo wida wyrwy. Frodo wypatrujc drogi ujrza w oddali dwie olbrzymie skay $zbliajce si z kad minut;wyglday jak obronne wiee lub kamienne kolumny. Smuke, pionowe, grone, sterczay poobu stronach nurtu. Midzy nimi otwierao si ciasne przejcie, w ktre rzeka poniosa odzie. - Oto Argonath, kolumny "krlw! - krzykn Aragorn. - Wkrtce je miniemy. Rwnajcie#d za odzi, ale starajcie si zachowa jak najwiksze odstpy! Trzyma si rodka nurtu! d rwaa z prdem, Frodo mia wraenie, e dwa ogromne supy rosn i biegn na jej spotkanie. Te wielkie, szare bryy, milczce, lecz grone, wyday mu si par olbrzymw. Z bliska dopiero "stwierdzi, e s rzeczywiciewykute na ksztat dwch postaci ludzkich; dawna sztuka i potga wyrzebia w nich swj lad i dotychczas, praone socem i chostane deszczem od niepamitnych lat, zachoway podobiestwo, !ktre im ongi narzucio duto rzebiarza. Na ogromnych cokoach, fundamentem zanurzonych w gbinie, stali dwaj kamienni krlowie; po dzi dzie zatarte oczy i pobrudone, chmurne czoa mieli zwrcone na pnoc. Kady z nich wznosi lew rk, ostrzegajc wymownym gestem odwrconej na zewntrz doni, w prawej za dziery topr; na gowach !mieli skruszae hemy i korony.Sia i majestat biy od tych milczcych stranikw dawno "ju nie istniejcego krlestwa.Trwona cze zawadna sercem Froda, pochyli si i zamkn oczy, nie miejc !podnie wzroku, kiedy d $zbliya si do stp posgw. !Nawet Boromir skoni gow, gdy odzie, kruche i lekkie, mkny jak drobne licie w odwiecznym cieniu tych stranikw Numenoru. tak wpynli w ciemn czelu wrt. Po obu stronach wznosiy si ku niezmierzonej wysokoci pionowe, straszne skay. Niebozdawao si mtne i bardzo odlege. Grzmot czarnej wody rozlega si echem, a wiatr gwizda nad gowami wdrowcw. Frodo, skulony na klczkach, sysza, jak Sam mruczy i lamentuje: Co za !miejsce! Okropno! Niech si tylko wydostan ywy z tej odzi, a nigdy palca od nogi nie zamocz nawet w sadzawce, nie mwic ju o rzece! !- Nie lkajcie si! - odezwa si za plecami gos brzmicy obco. !Frodo obejrza si i zobaczy Obieywiata, a zarazem nie Obieywiata, bo po ogorzaym w wdrwkach "Straniku nie zostao ladu: u rufy siedzia Aragorn, syn Arathorna, dumnie wyprostowany, sterujcy odzi wprawnymi uderzeniami!wiose. Odrzuci kaptur, wiatr rozwia mu ciemne wosy, oczy janiay blaskiem: krl wraca z wygnania do wasnej #dziedziny. - Nie lkajcie si! - !powtrzy. - Od lat marzyem, by ujrze podobizny Isildura i Anariona, moich pradziadw. Wich cieniu nic nie grozi Elessarowi, Kamieniowi Elfw, synowi Arathorna z rodu Valandila, syna Isildura, dziedzica Elendila. Blask w jego oczach przygas, gdy Aragorn jakby do siebie tylko szepn: - Gdyby tu by z nami Gandalf! Serce mi si wyrywa do Minas Anor i do murw mojej wasnej stolicy! Lecz dokd teraz pjd? Ciemna czelu wrt bya duga, wypenia j zgiek wichru i spienionej wody, grzmicej po kamieniach. Skrcaa nieco ku zachodowi, tote pocztkowo odzie pyny w mroku; wkrtce jednak Frodo dostrzeg wysoki sup blasku rosncy z kad %chwil. Sup zblia si szybko i nagle odzie wypady na !jasne, szeroko rozlane wiato.Soce, ktre przed wielu godzinami mino ju zenit, byszczao na wietrznym niebie. Sptany nurt wyzwala si tu i rozlewa bladym, wyduonym owalem jeziora, zwanego Nen Hithoel i zamknitego wrd szarych wzgrz o stokach pokrytych lasem, lecz wierzchokach ysych i lnicych zimno w promieniach soca. U ich odlegego poudniowego kraca wystrzelay trzy ostre szczyty. rodkowy, nieco wysunity naprzd i odosobniony, tworzy wysp objt jasnymi, poyskliwymi ramionami rzeki. Z wiatrem $nis si daleki, lecz potny huk, jakby grzmot przewala si w oddali. !- Spjrzcie! To jest Tol Brandir- rzek Aragorn wskazujc wysunity szczyt. - Z lewej strony wznosi si Amon Lhaw, z prawej - Amon hen, Gra Nasuchu i Gra Wypatrywania.Za czasw Wielkich Krlw byy na ich szczytach stranice i trzymano tam strae. Podobno od tych dni noga czowieka ani zwierzcia!nie postaa na Tol Brandir. Nim zapadnie noc, znajdziemy si u stp tych gr. Sysz nieustajce woanie wodogrzmotw Rauros. Druyna wypocza nieco, $zdajc si na nurt, ktry nisodzie rodkiem jeziora ku poudniowi. Wdrowcy poywilisi, a pniej chwycili za "wiosa przyspieszajc eglug.Cie okry zbocza zachodnich "gr, soce przybrao posta czerwonej kuli. Tu i wdzie bysna przymglona gwiazda. Trzy ostre szczyty majaczyy na wprost przed eglarzami, coraz ciemniejsze w zapadajcym zmroku. Rauros huczay potnie. Noc ju zasnua fale rzeki, gdy !wreszcie odzie znalazy si w cieniu gr. "Skoczy si dziesity dzie spywu. Pustkowie zostao za nimi. teraz ju musieli !rozstrzygn i wybra drog: wschodni albo zachodni. Zaczyna si ostatni etap wyprawy. Rozdzia 10 Rozstanie Aragorn poprowadzi ich prawym ramieniem rzeki. Na zachodnim brzegu, w cieniu Tol Brandir, zielona ka zbiegaa od podny Amon Hena nad skraj wody. Za ni !wznosiy si pierwsze agodne i zadrzewione zbocza gry, szeregi drzew cigny na !zachd wzdu wygitego ukujeziora. Spod gry spywa strumyk zraszajc k. - Tu przenocujemy - rzek !Aragorn. - Widzicie k ParthGalen, ktra za dawnych czasw bywaa latem czarownym miejscem. Miejmy nadziej, e jeszcze na ni ze siy nie dotary. Wycignli odzie na zielony #brzeg i przy nich rozoyli si obozem. Wystawili wart, lecz !nieprzyjaci nie byo wida !ani sycha. Jeeli Gollumowi udao si przepyn tu za nimi, ukrywa si dobrze. Mimoto w miar jak noc mijaa, Aragorna ogarnia coraz wikszy niepokj, czsto przewraca si przez sen i budzi. Przed witem wsta i podszed do Froda, ktry wanie peni stra. !- Dlaczego nie pisz? - spyta Frodo. - Nie twoja kolej teraz wartowa. - Nie wiem - odpar Aragorn. -$Jaki cie i groba zmciy mi sen. Dobd lepiej miecza. !- Po co? - zdziwi si Frodo. - Czy zblia si Nieprzyjaciel? - Zobaczymy, co nam twoje "deko powie - rzek Aragorn. Frodo wycign wic or elfw z pochwy. Ku swemu "przeraeniu ujrza niky blask bijcy od ostrza w ciemnoci. - Orkowie! - szepn. - Niezbyt blisko, ale z pewnoci za blisko. "- Tego si wanie lkaem - powiedzia Aragorn. - Moe jednak nie przeszli na t "stron rzeki. deko wieci mtnie, kto wie, czy nie zwiastuje tylko szpiegw Mordoru, grasujcych po zboczach Amon Lhaw. Nigdy jeszcze nie syszaem, eby orkowie zapucili si na Amon Hen. Ale trudno zgadn, co si mogo zdarzy w tych nieszczsnych czasach, skoro twierdza Minas Tirith ju nie zabezpiecza przeprawy przez Andiun. Musimy jutro posuwasi bardzo ostronie. Dzie wsta w ogniu i dymie. Na wschodzie u widnokrgu legy czarne zway chmur, niby straszliwe pogorzelisko. !Soce wschodzc owietlio je od dou smolisto-czerwonympomieniem, wkrtce jednak wznioso si wyej i wypyno na czyste niebo. Szczyt Tol Brandir bysn !zotem. Frodo zwrci oczy na wschd przygldajc si wyspowej grze. Podna jej wyrastay prostopadle z bystrego nurtu. Wyej ponad urwiskiem wznosiy si strome zbocza, po ktrych wspinay si drzewa, jedne nad drugimi,na samej za grze znw pitrzya si naga, niedostpna ciana szarej skay, uwieczona ogromn kamienn wieyc. Kryo nad ni mnstwo ptakw, leczadne inne stworzenia nie daway znaku ycia. Zjedli niadanie, po czym #Aragorn zwoa ca druyn. - Wybia w kocu godzina - rzek - godzina wyboru, z ktrym zwlekamy od tak dawna. Co si teraz stanie z nasz druyn, dotychczas wdrujc w tak braterskiej zgodzie? czy skrcimy wraz z Boromirem na zachd i pjdziemy wojowa w obronie Gondoru? Czy na wschd, do Kraju Grozy i Cienia? Czy wreszcie rozbijemy druyn i podzielimy si, a kady "skieruje si w jedn lub drug stron wedle swej woli? Cokolwiek zrobimy, trzeba dziaa szybko. Nie moemy tu dugo popasa. Nieprzyjaciel, jak wiemy, panuje na wschodnim brzegu, lecz obawiam si, czy orkowie nie "znajduj si ju take po tej stronie Anduiny. Dugi czas trwao milczenie, nikt nie poruszy si ani nie odezwa. !- A wic - przemwi w kocu znowu Aragorn - na ciebie, mj Frodo, spada ciar decyzji. Ty zostae przez Rad mianowany powiernikiem Piercienia. Tylko tobie przystoi wybr wasnej drogi. Nic ci w tej sprawie doradza nie mog. Nie jestem Gandalfem, chocia staraem #si zastpi go w podry. Niewiem, jakie zamiary i nadzieje wiza z t godzin i czy w ogle mia jakie z gry uoone plany. Najprawdopodobniej nawet gdyby Czarodziej by midzy e do d ki m a. 0 rkPLKsjk&k{Ap2 c   c y c i5" c ̖-j c /69I7 nami, decyzja naleaaby w tej chwili do ciebie. taki ju los ci przypad. Frodo zrazu nic nie odpowiedzia. potem zacz z wolna: - Rozumiem, e trzeba si spieszy, lecz nie mog "zdoby si na rozstrzygnicie. Brzemi jest za cikie dla mnie. Zostaw mi jeszcze godzin do namysu. Chc zastanowi si w samotnoci. Aragorn popatrzy na niego agodnie i ze wspczuciem. - Zgadzam si, Frodo, synu Droga - rzek. - Daruj ci godzin, i to godzin samotnoci. Bdziemy na ciebie tu czekali, nie odchod jednak dalej, ni sigaj nasze gosy. Frodo chwil siedzia ze spuszczonymi oczyma. Sam, wpatrzony w niego z wielk !trosk, potrzsn gow i mrukn: - Jasne jak soce, ale nie wolno ci, Samie Gamgee, wtrca teraz swoich trzech groszy. Frodo wsta i odszed. sam zauway, e gdy wszyscy inni powcigali ciekawo i nie patrzyli za odchodzcym hobbitem, Boromir ledzi go pilnie wzrokiem, pki nie znikn wrd drzew u podny Amon Hen. Bdzc pocztkowo na chybi trafi po lesie, Frodo wreszcie zrozumia, e nogi same go nios ku stokom gry.#Znalaz si na ciece, ktra znaczya lad dawnej, dzi zniszczonej drogi. W miejscach bardziej stromych wykuto ongi kamienne schody,teraz spkane i zatarte, rozsadzone przez korzenie. Jaki czas pi si wzwy, niezbyt uwaajc na drog, #a stan na trawiastej pce.Wok niej rosy grskie "jesiony, porodku lea duy, paski gaz. Ma grsk czk, otwart na wschd, zalewa blask porannego "soca. Frodo zatrzyma si i spojrza na rzek, pync daleko w dole, na Tol Brandir i na ptaki, koujce po szerokim przestworzu, dzielcym go od niedostpnej wyspy. Gos wodogrzmotw !Rauros rozlega si potnie gbokim, pulsujcym hukiem. Frodo siad na kamieniu, podpar brod piciami i patrza ku wschodowi, ale nic waciwie nie widzia. Przed oczyma jego wyobrani przesuwao si wszystko, co zdarzyo si, odkd Bilbo opuci Shire; wspomina i rozwaa kade sowo Gandalfa, ktre utkwio mu w "pamici. Czas pyn, a Frodo !nie zbliy si ani o krok do decyzji. Nagle ockn si z zadumy: mia nieprzyjemne uczucie, e!kto stoi za jego plecami i e !ledz go czyje nieyczliwe oczy. Zerwa si z kamienia i odwrci; ku swemu zdumieniu zobaczy tylko Boromira i na jego twarzy przyjazny umiech. - Niepokoiem si o ciebie - powiedzia Boromir zbliajc "si nieco. - Jeeli Aragorn nie myli si i orkowie !rzeczywicie s tu, aden z nas, a szczeglnie ty nie powiniene si oddala od druyny. Zbyt wiele od ciebie zawiso. Poza tym mnie take ciko na sercu. Czy pozwoliszmi zosta i pogada z tob, skoro ci znalazem? Rozmowadoda ci otuchy. W gromadzie kada wymiana zda zmienia si w rozwlek narad. We dwch prdzej moe dojdziemy do najmdrzejszych decyzji. - Bardzo jeste poczciwy - !odpar Frodo - ale nie sdz, by jakakolwiek rozmowa mogami pomc. Wiem bowiem, co powinienem zrobi, a wstrzymuje mnie od tego strach. Tak, Boromirze: strach! Boromir sta w milczeniu. Wodogrzmoty huczay !nieustannie. Wiatr szeleci w gaziach drzew. Frodo zadra. !Nagle Boromir przysun si i siad obok hobbita. - Czy nie przyszo ci na myl - rzek - e moe drczysz si niepotrzebnie? Chciabym ci dopomc. W trudnym wyborze potrzebujesz rady. Czy przyjmiesz j ode mnie? - Zdaje si, e z gry wiem, jakiej mi udzielisz rady, Boromirze - odpar Frodo. - "Uznabym j za gos mdroci,gdyby mnie serce nie ostrzego. - Serce ci ostrzego? Przed czym? - ywo spyta Boromir. - Przed zwok. Przed drog zpozoru atwiejsz. Przed odrzuceniem brzemienia, ktremi powierzono. Przed... tak, !musz i to powiedzie... przed zaufaniem sile i szczeroci ludzi. - A jednak ich sia z dawna bronia ci w twoim dalekim kraiku, chocia nic o tym nie wiedziae. - Nie wtpi o mstwie twojego plemienia. Ale wiat si zmieni. Mury grodu Minas Tirith s mocne, nie do wszake potne. Jeli zawiod, co wtedy? - Polegniemy mierci walecznych w boju. Lecz pozostaa nam jeszcze nadzieja, e mury nie zawiod. - Nie ma nadziei, pki istniejePiercie - rzek Frodo. "- Aha! Piercie! - powiedzia z byskiem w oku Boromir. - Piercie! Dziwne zrzdzenie losu, e tak wielka trwoga i !tyle wtpliwoci drczy nas z powodu tak drobnego przedmiotu! Tak drobnego! I ledwie raz, przez jedno mgnienie widziaem go w domu!Elronda. czy nie mgby mi go znw cho na chwil pokaza?Frodo podnis wzrok na !Boromira. nagle mrz cisn mu serce. Dojrza w oczach wojownika dziwny bysk, jakkolwiek twarz jego wci bya agodna i przyjazna. - Lepiej, by pozosta w ukryciu - odpar. - Jak chcesz. Nie nalegam - powiedzia Boromir. - Moe przynajmniej mwi o nim !pozwolisz? Bo zdaje mi si, e "niesusznie mylisz wycznie o jego potdze w rkach Nieprzyjaciela, zawsze o jego zym uytku, nigdy za o dobrym. wiat si zmienia, samto zauwaye. Minas Tirith $padnie, jeeli Piercie bdzie !istnia. Pomyl jednak! Tak by $si stao, gdyby Piercie by w rku Nieprzyjaciela. Czemu "by nie miao sta si inaczej, gdyby pozosta w naszym rku? - Bye przecie na Radzie - odpar Frodo - nie moemy go uy, a wszystko, co si za jego spraw dokona, obraca si zawsze na ze. Boromir wsta i zacz niespokojnie przechadza si po czce. - A wic chcesz i dalej! - !krzykn. - Gandalf, Elrond... wszyscy ci... nauczyli ci tej piewki! Moe maj swoje wasne racje po temu. Bo dla #elfw, pelfw i czarodziejwmoe to byaby rzeczywicie klska. Nieraz jednak miaem !ju wtpliwoci, czy przez ichusta przemawia mdro, czy te tylko boja! Ale niech kady troszczy si o wasne plemi! Ludzie czystego serca nie dadz si skazi. Nas, w Minas Tirith, zahartowaa wielowiekowa prba. Nie potgiczarodziejw pragniemy, lecz siy do wasnej obrony, do obrony susznej sprawy. Oto w!najciszej dla nas chwili los sprawi, e znalaz si Piercie Wadzy! Powiadam ci, to dar losu, dar dla wrogwMordoru. Byoby szalestwem "nie uy go, nie uy przeciw Nieprzyjacielowi jego wasnej broni. Tylko nieustraszeni i bezwzgldni osigaj zwycistwo. Ile mgby zdziaa Aragorn! A jeli on odmawia - Boromir! Piercie daby mu potg wadzy. Jak pierzchayby przede mn zastpy Mordoru! Jak garnliby si ludzie pod moje sztandary! Boromir biega po ce tam i !sam, krzyczc coraz goniej. Zdawao si, e niemal zapomnia o obecnoci Froda, rozprawiajc o murach i "oru, o zbrojeniu wojsk; snu plany wielkich sojuszw i chwalebnych zwycistw, rozbija w proch i w py !Mordor, widzia siebie w glorii najmoniejszego z krlw, dobrotliwego i mdrego wadcy. nagle przystan i zamachn rkami. !- A oni ka nam go odrzuci! - krzykn. - Nie sprzeciwiabym si, gdyby chodzio naprawd o zniszczenie. To by moe nie byo najgorsze, gdyby rozum pozwala ywi bodaj iskr #nadziei, e si uda. Ale to si uda nie moe. Cay plan, ktry nam narzucono, polega !na tym, e nizioek pjdzie na olep do Mordoru i uatwi tym sposobem Nieprzyjacielowi zagarnicie Piercienia. Szalestwo! Z pewnoci sam to rozumiesz, przyjacielu - "zwrci si niespodzianie znw do Froda. - Powiedziae, e si boisz. Jeli tak, najmniejszy nawet musi wybaczy ci ten lk. Ale czy nie jest to raczej bunt twego zdrowego rozsdku? - Nie, to strach - odpar Frodo. - Po prostu strach. Ciesz si jednak, e przemwie do mnie tak !otwarcie. Rozjanio mi si w gowie. - A wic pjdziesz do Minas !Tirith! - zawoa Boromir. Oczymu byszczay, twarz mia rozognion. "- le mnie zrozumiae - rzekFrodo. - Ale zgodzisz si pj do Minas Tirith przynajmniej na !krtki czas? - nalega Boromir.- Nasz grd ley niedaleko, niewiele te dalej z niego do Mordoru ni std. Od dawna wdrujemy przez Dzikie Kraje iprzydadz ci si najnowsze wiadomoci o poczynaniach Nieprzyjaciela, zanim podejmiesz jaki krok ze swej strony. Chod ze mn, Frodo! - namawia. - Powiniene nabrasi przed trudnym wyczynem, !jeli ju koniecznie chcesz go !dokona. - Pooy rk na ramieniu hobbita gestem przyjacielskim, lecz drenie "tej rki zdradzio Frodowi, e Boromir z trudem tumi !podniecenie. Hobbit cofn siywo i z przeraeniem !spojrza na rosego czowieka,ktry wzrostem przewysza go niemal dwukrotnie, a si zapewne jeszcze bardziej. - Dlaczego patrzysz na mnie tak nieyczliwie? - rzek Boromir. - Nie jestem zodziejem ani zbjc. Potrzeba mi twego Piercienia,teraz ju o tym wiesz, ale rcz ci sowem, e nie pragn go sobie zatrzyma. Czy nie pozwolisz, ebym bodaj wyprbowa swj plan? Uycz mi Piercienia! "- Nie! Nie! - krzykn Frodo. - Rada mnie go powierzya. - Wasnemu szalestwu bdziecie zawdzicza swoj "klsk! - wrzasn Boromir. - Krew si we mnie burzy na t $myl. To obd! Uparty obd! Zwasnej woli chcesz i na !mier i zaprzepaci nasz spraw! Jeeli kto ze miertelnych moe roci prawa do Piercienia, to raczej ludzie z Numenoru, a $nie wy, nizioki! Dorwalicie sido niego tylko wskutek nieszczliwego przypadku. #Mg przecie dosta si mnie. Powinien by mj! Oddaj mi go!Frodo nie odpowiedzia, lecz odskoczy tak, e ogromny gaz dzieli go od Boromira. - Zastanw si, przyjacielu - podj agodniejszym tonem Boromir. - Czy nie masz ochoty pozby si go? Uwolniby si od rozterki i strachu! Jeli chcesz, moesz !ca odpowiedzialno na mnie zwali. Powiesz, e byem od !cienie silniejszy i wziem go przemoc. Bo jestem od ciebie#silniejszy, nizioku! - krzykni znienacka przeskoczywszy gaz natar na Froda. Pikna zwykle i mia twarz wojownikabya w tej chwili okropnie zmieniona, oczy pony wciekoci. !Frodo wylizn si zwinne i znowu odgrodzi od Boromira kamieniem. Nie mia innego ratunku: w momencie gdy Boromir powtrnie da susa przez gaz, hobbit byskawicznie wycign z kieszeni acuszek i wsun Piercie na palec. Wojownik na sekund osupia ze zdziwienia i krzykn, potem zacz gorczkowo biega po ce szukajc zbiega wrd ska i drzew. - Nikczemny kuglarzu! - wrzasn. - Niech ja ci dostan w swoje rce! Teraz przejrzaem twoje zamysy! Chcesz zanie Piercie Sauronowi i wszystkich nas zaprzeda! czekae tylko na okazj, eby nas wywie w %pole! Przeklte nizioki, mier i zguba caemu waszemu plemieniu! !Nagle potkn si o kamie i pad jak dugi, twarz do !ziemi. Przez chwil lea bez ruchu i bez jku, jak gdyby dosiga go wasna kltwa, potem wybuchn paczem. #Wsta, przetar oczy pici, strzsn zy. - Co ja powiedziaem! - krzykn. - Co ja zrobiem! Frodo! Frodo! - zawoa. - "Wr! Sza mnie ogarn, ale to ju mino. Wracaj! Nie byo odpowiedzi. Frodo nawet nie sysza jego woania. Odbieg ju daleko, na olep wdzierajc si $ciek pod szczyt. Trzs size strachu i rozalenia, widzia wci przed sob wykrzywion z wciekoci twarz Boromira, jego ponce gniewem oczy. Wkrtce znalaz si samotny na szczycie Amon Hen i stan, chwytajc z trudem oddech. Jak przez mg zobaczy duy, paski krg wybrukowany wielkimi pytami i otoczony rozsypujcym si zbatym murem; porodku, wsparta na rzebionych filarach, wznosia si stranica, do ktrej prowadziy dugie schody. Frodo wspi si po nich i siad w staroytnym krzele; czu si jak zabkane !dziecko na tronie krlw gr. Z pocztku niewiele widzia. #Mia wraenie, e znalaz si w kraju mgie, gdzie nie ma nic prcz cieni: mia bowiem !wci na palcu Piercie. Po chwili mga si rozwiaa i Frodo ujrza mnstwo rzeczy. Wszystko zdawao si mae, lecz ostro zarysowane, odlege, a mimo to wyrane jak na doni. Nie sysza adnych gosw, ale mia przed oczyma jasne, ywe obrazy. Cay wiat jakby "skurczy si i oniemia. Frodo siedzia na szczycie Amon Hen, Gry Wypatrywania, ktra bya okiem ludzi z Numenoru. Spojrza na wschd:$cigny si tam rozlege, nie naznaczone na adnych mapach obszary, bezimienne rwniny, nie zbadane lasy. Spojrza na pnoc: Wielka Rzeka wia si wstg po "dolinie, a Gry Mgliste, mae i twarde, sterczay niby poszczerbione zby. Spojrza na zachd: zobaczy szerokie ki Rohanu, i dalej Orthank, iglica Isengardu jak czarny $cie. Spojrza na poudnie: tu u jego stp rzeka pitrzya "si, wezbran fal przewalaa przez wysoki prg wodogrzmotw Rauros i bryzgajc pian spadaa w przepa; jasna tcza graa kolorami nad oparem wodospadu. Zobaczy take Ethir Anduin - ogromn delt rzeki; miriady wodnego ptactwa wirujce niby biay kurz w socu, a pod nimi zielone i srebrne morze, drobnymi falami uciekajce w nieskoczono. W ktrkolwiek stron spojrza, widzia sygnay !wojny. Gry Mgliste roiy si jak mrowiska: orkowie wychodzili z tysica pieczar. Pod stropem Mrocznej Puszczy!wrzaa miertelna walka ludzi ielfw z dzikimi zwierztami. Kraj Beorningw sta w pomieniach. Nad Mori zalegaa chmura; u granic Lorien wzbijay si dymy. Przez pastwiska Rohanu gnali !jedcy, z Isengardu skraday si stada wilkw. Z przystani Haradu okrty wojenne wypyway na morze. Od wschodu cigny niezliczone zastpy: ludzie zbrojni w miecze i dzidy, ucznicy na koniach, wozy dowdcw i tabory. Czarny Wadca ruszy "ca potg. Zwrciwszy znwoczy na poudnie Frodo dostrzeg Minas Tirith. Grd zdawa si odlegy i bardzo #pikny: wieci biaymi murami,wystrzela mnstwem wie, dumny i peen czaru wznosi si na szczycie gry; zbate blanki lniy elazem, na wieyczkach powieway rnobarwne chorgwie. Nadzieja ockna si w sercu hobbita. lecz naprzeciw Minas Tirith staa druga twierdza, wiksza jeszcze i potniejsza. Wbrew woli Froda wschd cign jego oczy. Przesun wzrokiem po zburzonych mostach Osgiliath,ziejcych wrotach Minas Morgul, po grach nawiedzanych przez upiory, i spojrza na Gorgoroth, Dolin Grozy, w kraju zwanym Mordorem. Ciemnoci kbiy "si tam pod socem. Spord kbw dymu byskay pomienie. Gra Przeznaczenia !ziaa ogniem, unosiy si nad ni opary. Wreszcie wzrok Froda zatrzyma si: ujrza zwarte, spitrzone blanki, czarn niepokonan wartownie, gr elaza, stalow bram, niezdobyt wie. To bya Barad-Dur - forteca Saurona. Nadzieja w sercu Froda zgasa. Nagle wyczu obecno Oka. Tam, w Czarnej Wiey, czuwao bezsenne i ju wiadome, e Frodo je widzi. Skupiaa si w nim potna !wola. Skierowao si w stron hobbita, jak wycignity palec, szukajcy ofiary. Jeszcze chwila, a znajdzie Froda, przygwodzi go do miejsca. Musno szczyt Amon Lhaw. Dotkno szczytu Tol Brandir... Frodo zsun si byskawicznie ze stranicy, $skuli si, nakry gow szarym kapturem. !Usysza wasny krzyk, ale niewiedzia, czy woa: Nigdy! e do d ki m a. 0 rkPLKsjk&k{AgBp c ɗ : c ,< c "0 c - c U94 Przenigdy!, czy te: "Zaprawd, id do ciebie! Ju id! W tej samej sekundzie jaka inna sia podszepna !mu myl: Zdejmij go! Zdejmij, !gupcze! Zdejmij Piercie! !Dwie siy zmagay si w duszy !Froda. Przez chwil wi si w mce, przeszyty dwoma ostrzami rwnej mocy. Nagle "otrzewia. Nie ten gos i nie Oko, lecz on sam, Frodo, ma wolny wybr i rozporzdza jedn, ostatni chwil, by wyboru dokona. Zdj Piercie z palca. Klcza u stp stranicy w "blasku soca. czarny cie niby!rami przesun si nad nim, lecz omin Amon Hen, zabdzi dalej na zachd i wreszcie si rozwia. Niebo "znw byo czyste i bkitne, ana kadym drzewie pieway ptaki. Frodo wsta. Czu si bardzo znuony, ale wol mia teraz niezachwian, a serce lejsze.Przemwi na gos sam do siebie: - Zrobi, co do mnie naley - powiedzia. - To w kadym razie jest jasne: zy czar Piercienia dziaa ju nawet wrd druyny, wic $Piercie musi j opuci, nim wyrzdzi gorsze szkody. Pjdsam. Niektrym spord towarzyszy nie mog ufa, a ci, ktrym ufam, s mi zbyt drodzy: biedny, poczciwy Sam,kochani Merry i Pippin, a take Obieywiat. Jemu si przecie serce wyrywa do Minas Tirith, a bdzie tam bardzo potrzebny, skoro #Boromir uleg zej sile. Pjd sam. I to zaraz! $Szybko zbieg ciek i wrci!na czk, na ktrej przedtem odnalaz go Boromir. Zatrzymasi nasuchujc. Mia wraenie, e syszy krzyki i nawoywania od strony lasw iznad rzeki w dole. - Szukaj mnie - powiedzia sobie. - Ciekawe, ile czasu trwaa moja wycieczka. Pewnokilka godzin. - Zawaha si !znowu: - Co robi? - szepn. !- Musz odej teraz, inaczej nigdy moe si nie uda. Druga taka sposobno chyba si nienadarzy. Okropnie przykro porzuca druyn, i to bez sowa wyjanienia. Ale z pewnoci mnie zrozumiej. Sam zrozumie. Zreszt. c mog zrobi innego? Z wolna wycign z kieszeni $Piercie i znw woy go na "palec. Znikn i zszed stokiem#w d ciszej ni szelest wiatru.Druyna dugo czekaa na brzegu rzeki. Przez czas jaki wszyscy milczeli, krcc si niespokojnie, potem jednak siedli koem i zaczli #rozmawia. Starali si mwi o innych sprawach, o dugiej wdrwce i licznych przygodach: wypytywali Aragorna o krlestwo Gondoru ijego stare dzieje, o szcztki potnych dzie, ktre dotychczas mona byo oglda w dziwnej krainie u granic Emyn Muil, jak na przykad kamienne posgi krlw, stranice na szczytach Lhaw i Hen, wielkie schody przy wodogrzmotach Rauros. Lecz myli i sowa #kryy uparcie wok Froda i Piercienia. Co Frodo wybierze? Dlaczego si waha? - Sdz, e zastanawia si, ktra z dwch drg jest bardziej rozpaczliwa - rzek Aragorn. - Trudno mu si dziwi. droga na wschd rokuje druynie mniej nadziei ni kiedykolwiek, skoro Gollum nas wytropi i mamy powody lka si, e tajemnica wyprawy ju zostaa zdradzona. Ale idc do Minas Tirith nie zbliymy si do Ognia, nie bdzie nam atwiej przez to zniszczy nasze brzemi. Moglibymy tam !pozosta czas jaki i mnie stawia opr. Nie ma jednak nadziei, by wadca Gondoru, Denethor, wraz ze swymi wojownikami dokona czynu, ktry, jak sam Elrond stwierdzi, przekracza jego siy. Nie uda si dugo utrzyma Piercienia w tajemnicy ani oprze si "Nieprzyjacielowi, jeli wystpi "z ca swoj potg. Ktr drog wybralibymy na miejscuFroda? Nie wiem. Nigdy tak bardzo nie brakowao nam Gandalfa jak w tej chwili. - Cika to strata! - rzek Legolas. - Musimy jednak bez jego rady rozstrzygn t spraw. czemu nie mielibymysami powzi decyzji i w ten sposb uly Frodowi? Zawoajmy go i przeprowadmy gosowanie. Jaopowiem si za Minas Tirith. "- Przyczybym si do ciebie !- odezwa si Gimli. - Wysanonas tylko do pomocy w drodze powiernikowi Piercienia, nie kazano i dalej, ni sami zechcemy. aden z nas nie "zobowiza si przysig ani nie dosta rozkazu, by dotar a do Gry Przeznaczenia. Bolesne byo dla mnie rozstanie z Lorien. Zawdrowaem jednak a do tych miejsc i dzi mog powiedzie: teraz, gdy nadesza chwila ostatecznego wyboru, nie waham si, nie opuszcz Froda. Wolabym pomaszerowa do Minas Tirith,jezeli jednak on nie zechce tam i - pjd za nim. - Ja te za nim pjd - powiedzia Legolas. - Rozsta si teraz znaczyoby zama wiar. - Tak, gdyby go caa druyna !opucia, byoby to zdrad - rzek Aragorn. - Jeli jednak zechce i na wschd, nie bdzie mu potrzeba tak licznejkompanii, a nawet, moim zdaniem, nie powinni mu wszyscy towarzyszy. Przedsiwzicie jest beznadziejne, niezalenie od tego, czy je podejmie omiu, czy trzech albo dwch, albo wrcz jeden miaek. Gdybycie zdali si na mj wybr, wyznaczybym Frodowitrzech towarzyszy: Sama, #ktry by zreszt nie cierpia rozstania, Gimlego i siebie. Boromir mgby wrci do ojczyzny, gdzie potrzebny jest ojcu i caemu swojemu ludowi; niechby z nim posza reszta druyny, a w kadym razie Meriadok i Peregrin, "jeeli Legolas nie zgodzi si z nami rozcza. - Niemoliwe! - krzykn Meriadok. - Nie opucimy Froda! Pippin i ja od dawna !postanowilimy i wszdzie, dokd on pjdzie, i nie zmienilimy zamiarw. Nie zdawalimy sobie jednak sprawy z tego, co to oznacza.Z daleka, w Shire czy w Rivendell, inaczej to "wygldao. Bylibymy szaleni i okrutni, gdybymy Frodowi pozwolili i do Mordoru. czy nie mona go powstrzyma? - Trzeba go powstrzyma - rzek Pippin. - jestem pewien, e wanie ta myl go tak drczy. Frodo rozumie, e nie zgodzimy si, by poszed sam na wschd. A nie chce, biedaczysko, prosi kogokolwiek o dotrzymanie mukompanii. Wyobracie to sobie:i samotnie do Mordoru! - #Pippin a si wzdrygn. - Ale nasz kochany nieborak powinien wiedzie, e nas prosi nie trzeba. Powinien !wiedzie, e jeli nie uda mu si tych zamiarw wybi z gowy - nie opucimy go na pewno. - Za przeproszeniem - odezwa si Sam. - Zdaje mi si, e wcale nie rozumiecie mojego paniska. On si nie waha, ktr z dwch drg wybra. Ani mowy o tym! Jaki tam poytek z tego Minas Tirith? To znaczy: dla pana Froda, nie obraajc pana !Boromira... - doda i obejrza si. Dzieki temu dopiero wszyscy spostrzegli, e Boromira, ktry pocztkowo siedzia milczcy nieco na uboczu od krgu przyjaci, !nie ma ju z nimi. - Gdzie on "mg si podzia? - zawoa Sam z niepokojem. - Wydawa si jaki dziwny ostatnimi czasy. Zreszt, jego i tak nie dotyczy ta sprawa. pewnie ruszy do domu, jak zapowiada. Nie mona mu tego mie za ze. pan Frodo zato wie, e musi odnale #Szczeliny Zagady, jeeli to si nie okae niemoliwe. Ale pan Frodo si boi. Teraz, jak ju przyszo co do czego, zdj go strach. na tym polega jego !udrka. Oczywicie, przeszed #ju dobr szko, e si tak wyra, wszyscy j "przeszlimy, odkd opucilimynasze domy; gdyby nie to, byby tak przeraony, e !cisnby Piercie po prostu !do rzeki i wziby nogi za pas."Bd co bd boi si ruszy "dalej. Nie o to si te martwi, czy zechcemy z nim i, czy nie, bo dobrze wie, jakie s nasze zamiary. Co innego trapi!pana Froda. Jeeli si uzbroi wodwag i postanowi i - bdzie chcia i samotnie. Zapamitajcie moje sowa! Bdziemy z nim mieli kopot, kiedy wrci tutaj. Bo e si zdobdzie na takie, a nie innepostanowienie, to pewne: nie nazywaby si Baggins, gdyby byo inaczej! - Zdaje si, e mwisz rozumniej ni my wszyscy, !Samie! - rzek Aragorn. - C #wic zrobimy, jeli si okae, e masz racj? - Zatrzymamy Froda! Nie !pozwolimy mu i! - krzykn Pippin. - Nie jestem pewien - odpar Aragorn. - Frodo jest powiernikiem Piercienia, odpowiada za jego losy. Nie !sdz te, bymy mieli prawo popycha Froda na t lub inn"drog. Nie sdz te, by si nam to udao, nawet gdybymy sprbowali tak %postpi. Dziaaj tu inne siy, o wiele potniejsze ni my. - Ach, chciabym, eby Frodo ju si wreszcie zdoby na odwag i wrci do nas, niechby raz klamka zapada - powiedzia Pippin. - Najgorsze takie oczekiwanie. Chyba wyznaczony czas namysu ju upyn? - Tak - rzek Aragorn. - Godzina dawno upyna. Poudnie si zblia. Trzeba Froda woa z powrotem. W tej samej chwili wrci Boromir. Wychyn spomidzy #drzew i nic nie mwic zblia "si do przyjaci. Twarz mia "pospn i smutn. Przystan,jakby liczc zebranych, a potem siad opodal, wbijajc wzrok w ziemi. !- Gdzie to bye, Boromirze? - spyta Aragorn. - Czy moe widziae Froda? Boromir zawaha si na sekund. - I tak, i nie - odpar z namysem. - tak, bo go odnalazem na zboczu gry i rozmawiaem z nim. Nalegaem, eby poszed do Minas Tirith, zamiast i na wschd. !Wpadem z zo i Frodo mnie opuci. Znikn. Nic podobnego w yciu nie !widziaem, chocia syszaem legendy o takich sztukach. Z $pewnoci woy Piercie napalec. Nie zdoaem go ju !pniej odszuka. Mylaem, e wrci do was. - Czy to wszystko, co masz do powiedzenia? - spyta Aragorn wpatrujc si w twarzBoromira przenikliwym i wcale nie pobaliwym spojrzeniem. - Wszystko - odpar Boromir. -Nic wicej teraz nie powiem. - Co zego si dzieje! - !krzykn zrywajc si Sam. - Nie wiem, co ten czowiek nabroi. Dlaczego pan Frodo "uy Piercienia? Nie powinien tego robi, a jeli woy Piercie, mogo si nie wiedzie co zdarzy. - Ale Frodo na pewno nie !zatrzyma Piercienia dugo narku - rzek Merry. - Z pewnoci zdj go, skoro tylko wymkn si niepodanemu gociowi, tak postpowa zwykle Bilbo. - Dokd poszed? Gdzie jest? - krzykn Pippin. - Wieki miny, odkd nas opuci. - Jak dawno widziae ostatnio Froda, Boromirze? - spyta Aragorn. - Okoo p godziny, moe nawet godzin temu - odpar Boromir. - Jaki czas potem !bkaem si po stokach. Nie wiem! Nie wiem! - I kryjc twarz w doniach skuli si, jakby przytoczony zgryzot. - Godzin temu znikn! - wrzasn Sam. - Trzeba go szuka co ywo! Chodcie! - Czekajcie! - zawoa Aragorn. - Podzielimy si na pary i zorganizujemy... Stj! Chwileczk! Daremne sowa! Nikt go nie "sucha. Sam pdzi pierwszy, Merry i Pippin za nim i ju !zniknli wrd przybrzenych drzew krzyczc: Frodo! Frodo! - wysokimi, dononymihobbickimi gosami. Legolas i Gimli pobiegli take, jakby panika czy moe obd ogarny druyn. - Rozpierzchniemy si i !zagubimy! - jkn Aragorn. - !Boromirze! Nie wiem, jak rol odegrae w tej zej przygodzie, ale w kadym razie pom mi teraz. Go tych dwch modych hobbitw"i przynajmniej ich strze, jelinie zdoasz odnale Froda. Gdyby znalaz jego lub bodaj "jaki lad po nim, wracaj tutaj.Bd wkrtce znw na tym miejscu. !Aragorn wielkimi krokami puci!si w pocig za Samem. Dogonigo na czce wrd drzew, gdy hobbit zasapany wspina #si pod gr wci krzyczc: Frodo! - Pjdziemy razem, samie - rzek Aragorn. - aden z nas "nie powinien teraz bka si samotnie. Co zego wisi w powietrzu. czuj to. Wejd na szczyt, na stranic Amon !Hen, rozejrz si, co stamtd wida. Suchaj mnie! Moje serce dobrze przeczuo, e "Frodo tam wanie poszed. Idza mn i miej oczy otwarte! #Pospieszy ciek pod gr. Sam wyciga nogi jak umia, lecz nie mg dotrzyma krokuObieywiatowi, tote wkrtce zosta w tyle. Nie trwao dugo, a ju Aragorn znikn mu z oczu. Sam przystan, chwytajc $oddech. Nagle paln si doni w czoo. - Zastanw si, Samie Gamgee! - powiedzia gono. - Skoro nogi masz za krtkie, id po !rozum do gowy. Pomyl chwil.Boromir nie e, to do niego niepodobne. Ale nie powiedzia nam caej prawdy. Co musiaopanu Frodowi napdzi !porzdnego stracha. Zebra sinagle na odwag. Postanowi wkocu, e pjdzie dalej. Dokd? Na wschd. jak to, bezSama? A tak, bez nikogo, nawet bez wiernego Sama. To krzywda, okrutna krzywda! "Przetar pici oczy, ktre mu zaszy zami. - Trzymaj si, Samie Gamgee! "- rzek. - Zbierz myli do kupy. Nie mg przecie pofrun przez rzek ani przeskoczy wodogrzmotw. Nie mia z "sob nic. Ani chybi, wrci do odzi! Do odzi! Do odzi, Samie, migiem! !Sam zawrci i pdem puci !si ciek w d. Upad, "rozci sobie kolano. Poderwa $si i bieg dalej. Dopad skraju ki Parth Galen nad brzegiem,gdzie stay wycignite z rzeki odzie. Nie byo tam ywej duszy. Z lasu dobiegay niewyrane okrzyki, lecz Sam !nie zwraca na nie uwagi. Sta wytrzeszczajc oczy, osupiay, zdumiony. Jedna z odzi, puciuteka, zsuwaa si ku wodzie jakby o !wasnych siach. Sam wrzasn"i da susa przez traw. d ju koysaa si na rzece. - Lec, panie Frodo! Lec! - !zawoa Sam odbijajc si od brzegu i usiujc chwyci za burt odpywajcej odzi. Chybi o cal, z krzykiem plusn twarz naprzd w bystr, gbok wod. Zabulgotao, hobbit poszed na dno, a rzeka zamkna si nadjego kdzierzaw gow. Z pustej odzi rozleg si okrzyk rozpaczy. Wycigno "si wioso, d stana w miejscu. W ostatniej chwili Frodo zdy ucapi Sama za wosy, gdy wierzgajc i prychajc topielec wypyn !na powierzchni. Z okrgych, piwnych oczu patrza strach. - Wa do odzi, chopcze - !powiedzia Frodo. - Chwy si mojej rki. - Ratunku, panie Frodo! - $jkn Sam. - Utopiem si. Niewidz paskiej rki. - Tutaj, tutaj. Nie szczyp mnie, bracie! Nie bj si, ja ci nie puszcz. Ubijaj wod stopami i nie szamocz si tak,!bo wywrcisz dk. No, tak: trzymaj si burty i pozwl mi wiosowa. Kilku pocigniciami wiose Frodo doprowadzi d z powrotem do brzegu; Sam mgwreszcie wyldowa zmoknity jak szczur wodny. Frodo zdj Piercie i wyskoczy na traw. - Z wszystkich plag wiata najgorsz jeste ty, Samie Gamgee! - powiedzia. - Och, panie Frodo, to "krzywda! - odpar trzsc si Sam. - Krzywda, e pan chcia odej beze mnie i bez nikogo!Gdybym si nie domyli prawdy, co by z panem teraz byo? - Wdrowabym sobie spokojnie dalej. - Spokojnie! - zawoa Sam. - Samiuteki, bez mojej pomocy!Nie znisbym tego, nie przeybym! "- Nie przeyjesz, jeli ze mn pjdziesz, samie - rzek Frodo- a tego ja znw znie nie mog. - Mniej pewna mier z panemni bez pana - odpar Sam. - Ale ja id do Mordoru! - Wiem to dobrze, prosz pana. Nie moe by inaczej. A ja id z panem. - Suchaj, Samie - powiedzia Frodo. - Nie przeszkadzaj mi! "Lada chwila wrc tamci. Jeli mnie tutaj przyapi, bd $musia si spiera i tumaczy,a wtedy pewnie mi zabraknie odwagi i sposobnoci, eby "ruszy w drog. Musz odej natychmiast. Nie ma wyboru. - Racja - odpar Sam - ale nie puszcz pana samego. Albo obaj pjdziemy, albo obaj zostaniemy. dziury we wszystkich odziach powywiercam, a pana samiutekiego nie puszcz. !Frodo wreszcie si rozemia. e do d ki m a. 0 rkPLKsjk&k{AgB0x _ !Zrobio mu si nagle ciepo i radonie na sercu. - Oszczd chocia jedn - powiedzia. - Potrzebna nam bdzie. Ale nie moesz przecie i w drog bez sprztu, zapasw i rzeczy. - Niech pan chwileczk poczeka! Zaraz przytaszcz swoje manatki! - krzykn z zapaem Sam. - Wszystko mamspakowane, bo mylaem, e dzisiaj pewnie std ruszymy. Pomkn do obozowiska i ze stosu, ktry Frodo uoy wyadowujc z odzi baga towarzyszy, wycign swj worek, zapa dodatkowy koc ikilka paczek ywnoci na zapas, po czym pdem wrci do swego pana. "- A wic cay mj plan spali na panewce! - rzek Frodo. - Nie sposb uciec przed tob! Ale rad jestem, Samie. Nie umiem ci powiedzie, jak bardzo jestem rad! Pjdziesz !ze mn. Widz teraz, e byo nam sdzone i razem. Ruszymy we dwch, a reszta druyny oby trafia na !bezpieczn drog! Aragorn si nimi zaopiekuje. Nie mam nadziei, ebymy si jeszcze w yciu zobaczyli. - Kto wie, panie Frodo, kto wie! - powiedzia Sam. Tak Frodo i Sam we dwch rozpoczli ostatni etap wyprawy. Frodo wiosowa, "d oddalaa si od brzegu, !rzeka j niosa szybko w d zachodnim swoim ramieniem pod gronym urwiskiem Tol Brandir. Huk wodogrzmotw "zblia si z kad chwil. Nawet z pomoc Sama, ktry !robi, co mg, ledwie udao si przeprowadzi z poudniowego skraju wyspy d w poprzek nurtu i skierowa j na wschd, ku drugiemu brzegowi rzeki. Wreszcie stanli znw na staym gruncie, pod poudniowym stokiem Amon Lhaw. Znaleli miejsce dogodne$do ldowania i wcignli d wysoko na brzeg, ukrywajc j za ogromnym gazem. Zarzucili worki na plecy i ruszyli poszukujc cieki, ktra by ich zawioda przez szare wzgrza Emyn Muil dalej,do krainy Cienia. Na tym koczy si pierwsza cz historii Wojny o !Piercie. Cz druga nosi "tytu: Dwie Wiee, poniewaorodkiem opowiedzianych w niej zdarze jest Orthank - warownia Sarumana - i Minas Morgul - forteca strzegca tajnego przejcia do Mordoru; czytelnik dowie si z niej o przygodach wszystkich !czonkw rozbitej ju druynyi o niebezpieczestwach, z !ktrymi si zmagali, pki nie "nadcigny Wielkie Ciemnoci.Trzecia cz opowie o ostatniej walce z Cieniem i o zakoczeniu misji powiernika Piercienia. Tytu jej brzmi: Powrt Krla. "#$%&'()*+,-./0123456789:;<=>?@ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ[\]^_`abcdefghijklmnopqanice na szczytach Lhaw i Hen, wielkie schody przy wodogrzmotach Rauros. Lecz myli i sowa #kryy uparcie wok Froda i Piercienia. Co Frodo wybierze? Dlaczego si waha? - Sdz, e zastanawia si, ktra z dwch drg jest bardziej rozpaczliwa - rzek Aragorn. - Trudno mu si dziwi. droga na wschd rokuje druynie mniej nadziei ni kiedykolwiek, skoro Gollum nas wytropi i mamy powody lka si, e tajemnica wyprawy ju zostaa zdradzona. Ale idc do Minas Tirith nie zbliymy si do Ognia, nie bdzie nam atwiej przez to zniszczy nasze brzemi. Moglibymy tam !pozosta czas jaki i mnie stawia opr. Nie ma jednak nadziei, by wadca Gondoru, Denethor, wraz ze swymi wojownikami dokona czynu, ktry, jak sam Elrond stwierdzi, przekracza jego siy. Nie uda si dugo utrzyma Piercienia w tajemnicy ani oprze si "Nieprzyjacielowi, jeli wystpi "z ca swoj potg. Ktr drog wybralibymy na miejscuFroda? Nie wiem. Nigdy tak bardzo nie brakowao nam Gandalfa jak w tej chwili. - Cika to strata! - rzek Legolas. - Musimy jednak bez jego rady rozstrzygn t spraw. czemu nie mielibymysami powzi decyzji i w ten sposb uly Frodowi? Zawoajmy go i przeprowadmy gosowanie. Jaopowiem si za Minas Tirith. "- Przyczybym si do ciebie !- odezwa si Gimli. - Wysanonas tylko do pomocy w drodze powiernikowi Piercienia, nie kazano i dalej, ni sami zechcemy. aden z nas nie "zobowiza si przysig ani nie dosta rozkazu, by dotar a do Gry Przeznaczenia. Bolesne byo dla mnie rozstanie z Lorien. Zawdrowaem jednak a do tych miejsc i dzi mog powiedzie: teraz, gdy nadesza chwila ostatecznego wyboru, nie waham si, nie opuszcz Froda. Wolabym pomaszerowa do Minas Tirith,jezeli jednak on nie zechce tam i - pjd za nim. - Ja te za nim pjd - powiedzia Legolas. - Rozsta si teraz znaczyoby zama wiar. - Tak, gdyby go caa druyna !opucia, byoby to zdrad - rzek Aragorn. - Jeli jednak zechce i na wschd, nie bdzie mu potrzeba tak licznejkompanii, a nawet, moim zdaniem, nie powinni mu wszyscy towarzyszy. Przedsiwzicie jest beznadziejne, niezalenie od tego, czy je podejmie omiu, czy trzech albo dwch, albo wrcz jeden miaek. Gdybycie zdali si na mj wybr, wyznaczybym Frodowitrzech towarzyszy: Sama, #ktry by zreszt nie cierpia rozstania, Gimlego i siebie. Boromir mgby wrci do ojczyzny, gdzie potrzebny jest ojcu i caemu swojemu ludowi; niechby z nim posza reszta druyny, a w kadym razie Meriadok i Peregrin, "jeeli Legolas nie zgodzi si z nami rozcza. - Niemoliwe! - krzykn Meriadok. - Nie opucimy Froda! Pippin i ja od dawna !postanowilimy i wszdzie, dokd on pjdzie, i nie zmienilimy zamiarw. Nie zdawalimy sobie jednak sprawy z tego, co to oznacza.Z daleka, w Shire czy w Rivendell, inaczej to "wygldao. Bylibymy szaleni i okrutni, gdybymy Frodowi pozwolili i do Mordoru. czy nie mona go powstrzyma? - Trzeba go powstrzyma - rzek Pippin. - jestem pewien, e wanie ta myl go tak drczy. Frodo rozumie, e nie zgodzimy si, by poszed sam na wschd. A nie chce, biedaczysko, prosi kogokolwiek o dotrzymanie mukompanii. Wyobracie to sobie:i samotnie do Mordoru! - #Pippin a si wzdrygn. - Ale nasz kochany nieborak powinien wiedzie, e nas prosi nie trzeba. Powinien !wiedzie, e jeli nie uda mu si tych zamiarw wybi z gowy - nie opucimy go na pewno. - Za przeproszeniem - odezwa si Sam. - Zdaje mi si, e wcale nie rozumiecie mojego paniska. On si nie waha, ktr z dwch drg wybra. Ani mowy o tym! Jaki tam poytek z tego Minas Tirith? To znaczy: dla pana Froda, nie obraajc pana !Boromira... - doda i obejrza si. Dzieki temu dopiero wszyscy spostrzegli, e Boromira, ktry pocztkowo siedzia milczcy nieco na uboczu od krgu przyjaci, !nie ma ju z nimi. - Gdzie on "mg si podzia? - zawoa Sam z niepokojem. - Wydawa si jaki dziwny ostatnimi czasy. Zreszt, jego i tak nie dotyczy ta sprawa. pewnie ruszy do domu, jak zapowiada. Nie mona mu tego mie za ze. pan Frodo zato wie, e musi odnale #Szczeliny Zagady, jeeli to si nie okae niemoliwe. Ale pan Frodo si boi. Teraz, jak ju przyszo co do czego, zdj go strach. na tym polega jego !udrka. Oczywicie, przeszed #ju dobr szko, e si tak wyra, wszyscy j "przeszlimy, odkd opucilimynasze domy; gdyby nie to, byby tak przeraony, e !cisnby Piercie po prostu !do rzeki i wziby nogi za pas."Bd co bd boi si ruszy "dalej. Nie o to si te martwi, czy zechcemy z nim i, czy nie, bo dobrze wie, jakie s nasze zamiary. Co innego trapi!pana Froda. Jeeli si uzbroi wodwag i postanowi i - bdzie chcia i samotnie. Zapamitajcie moje sowa! Bdziemy z nim mieli kopot, kiedy wrci tutaj. Bo e si zdobdzie na takie, a nie innepostanowienie, to pewne: nie nazywaby si Baggins, gdyby byo inaczej! - Zdaje si, e mwisz rozumniej ni my wszyscy, !Samie! - rzek Aragorn. - C #wic zrobimy, jeli si okae, e masz racj? - Zatrzymamy Froda! Nie !pozwolimy mu i! - krzykn Pippin. - Nie jestem pewien - odpar Aragorn. - Frodo jest powiernikiem Piercienia, odpowiada za jego losy. Nie !sdz te, bymy mieli prawo popycha Froda na t lub inn"drog. Nie sdz te, by si nam to udao, nawet gdybymy sprbowali tak %postpi. Dziaaj tu inne siy, o wiele potniejsze ni my. - Ach, chciabym, eby Frodo ju si wreszcie zdoby na odwag i wrci do nas, niechby raz klamka zapada - powiedzia Pippin. - Najgorsze takie oczekiwanie. Chyba wyznaczony czas namysu ju upyn? - Tak - rzek Aragorn. - Godzina dawno upyna. Poudnie si zblia. Trzeba Froda woa z powrotem. W tej samej chwili wrci Boromir. Wychyn spomidzy #drzew i nic nie mwic zblia "si do przyjaci. Twarz mia "pospn i smutn. Przystan,jakby liczc zebranych, a potem siad opodal, wbijajc wzrok w ziemi. !- Gdzie to bye, Boromirze? - spyta Aragorn. - Czy moe widziae Froda? Boromir zawaha si na sekund. - I tak, i nie - odpar z namysem. - tak, bo go odnalazem na zboczu gry i rozmawiaem z nim. Nalegaem, eby poszed do Minas Tirith, zamiast i na wschd. !Wpadem z zo i Frodo mnie opuci. Znikn. Nic podobnego w yciu nie !widziaem, chocia syszaem legendy o takich sztukach. Z $pewnoci woy Piercie napalec. Nie zdoaem go ju !pniej odszuka. Mylaem, e wrci do was. - Czy to wszystko, co masz do powiedzenia? - spyta Aragorn wpatrujc si w twarzBoromira przenikliwym i wcale nie pobaliwym spojrzeniem. - Wszystko - odpar Boromir. -Nic wicej teraz nie powiem. - Co zego si dzieje! - !krzykn zrywajc si Sam. - Nie wiem, co ten czowiek nabroi. Dlaczego pan Frodo "uy Piercienia? Nie powinien tego robi, a jeli woy Piercie, mogo si nie wiedzie co zdarzy. - Ale Frodo na pewno nie !zatrzyma Piercienia dugo narku - rzek Merry. - Z pewnoci zdj go, skoro tylko wymkn si niepodanemu gociowi, tak postpowa zwykle Bilbo. - Dokd poszed? Gdzie jest? - krzykn Pippin. - Wieki miny, odkd nas opuci. - Jak dawno widziae ostatnio Froda, Boromirze? - spyta Aragorn. - Okoo p godziny, moe nawet godzin temu - odpar Boromir. - Jaki czas potem !bkaem si po stokach. Nie wiem! Nie wiem! - I kryjc twarz w doniach skuli si, jakby przytoczony zgryzot. - Godzin temu znikn! - wrzasn Sam. - Trzeba go szuka co ywo! Chodcie! - Czekajcie! - zawoa Aragorn. - Podzielimy si na pary i zorganizujemy... Stj! Chwileczk! Daremne sowa! Nikt go nie "sucha. Sam pdzi pierwszy, Merry i Pippin za nim i ju !zniknli wrd przybrzenych drzew krzyczc: Frodo! Frodo! - wysokimi, dononymihobbickimi gosami. Legolas i Gimli pobiegli take, jakby panika czy moe obd ogarny druyn. - Rozpierzchniemy si i !zagubimy! - jkn Aragorn. - !Boromirze! Nie wiem, jak rol odegrae w tej zej przygodzie, ale w kadym razie pom mi teraz. Go tych dwch modych hobbitw"i przynajmniej ich strze, jelinie zdoasz odnale Froda. Gdyby znalaz jego lub bodaj "jaki lad po nim, wracaj tutaj.Bd wkrtce znw na tym miejscu. !Aragorn wielkimi krokami puci!si w pocig za Samem. Dogonigo na czce wrd drzew, gdy hobbit zasapany wspina #si pod gr wci krzyczc: Frodo! - Pjdziemy razem, samie - rzek Aragorn. - aden z nas "nie powinien teraz bka si samotnie. Co zego wisi w powietrzu. czuj to. Wejd na szczyt, na stranic Amon !Hen, rozejrz si, co stamtd wida. Suchaj mnie! Moje serce dobrze przeczuo, e "Frodo tam wanie poszed. Idza mn i miej oczy otwarte! #Pospieszy ciek pod gr. Sam wyciga nogi jak umia, lecz nie mg dotrzyma krokuObieywiatowi, tote wkrtce zosta w tyle. Nie trwao dugo, a ju Aragorn znikn mu z oczu. Sam przystan, chwytajc $oddech. Nagle paln si doni w czoo. - Zastanw si, Samie Gamgee! - powiedzia gono. - Skoro nogi masz za krtkie, id po !rozum do gowy. Pomyl chwil.Boromir nie e, to do niego niepodobne. Ale nie powiedzia nam caej prawdy. Co musiaopanu Frodowi napdzi !porzdnego stracha. Zebra sinagle na odwag. Postanowi wkocu, e pjdzie dalej. Dokd? Na wschd. jak to, bezSama? A tak, bez nikogo, nawet bez wiernego Sama. To krzywda, okrutna krzywda! "Przetar pici oczy, ktre mu zaszy zami. - Trzymaj si, Samie Gamgee! "- rzek. - Zbierz myli do kupy. Nie mg przecie pofrun przez rzek ani przeskoczy wodogrzmotw. Nie mia z "sob nic. Ani chybi, wrci do odzi! Do odzi! Do odzi, Samie, migiem! !Sam zawrci i pdem puci !si ciek w d. Upad, "rozci sobie kolano. Poderwa $si i bieg dalej. Dopad skraju ki Parth Galen nad brzegiem,gdzie stay wycignite z rzeki odzie. Nie byo tam ywej duszy. Z lasu dobiegay niewyrane okrzyki, lecz Sam !nie zwraca na nie uwagi. Sta wytrzeszczajc oczy, osupiay, zdumiony. Jedna z odzi, puciuteka, zsuwaa si ku wodzie jakby o !wasnych siach. Sam wrzasn"i da susa przez traw. d ju koysaa si na rzece. - Lec, panie Frodo! Lec! - !zawoa Sam odbijajc si od brzegu i usiujc chwyci za burt odpywajcej odzi. Chybi o cal, z krzykiem plusn twarz naprzd w bystr, gbok wod. Zabulgotao, hobbit poszed na dno, a rzeka zamkna si nadjego kdzierzaw gow. Z pustej odzi rozleg si okrzyk rozpaczy. Wycigno "si wioso, d stana w miejscu. W ostatniej chwili Frodo zdy ucapi Sama za wosy, gdy wierzgajc i prychajc topielec wypyn !na powierzchni. Z okrgych, piwnych oczu patrza strach. - Wa do odzi, chopcze - !powiedzia Frodo. - Chwy si mojej rki. - Ratunku, panie Frodo! - $jkn Sam. - Utopiem si. Niewidz paskiej rki. - Tutaj, tutaj. Nie szczyp mnie, bracie! Nie bj si, ja ci nie puszcz. Ubijaj wod stopami i nie szamocz si tak,!bo wywrcisz dk. No, tak: trzymaj si burty i pozwl mi wiosowa. Kilku pocigniciami wiose Frodo doprowadzi d z powrotem do brzegu; Sam mgwreszcie wyldowa zmoknity jak szczur wodny. Frodo zdj Piercie i wyskoczy na traw. - Z wszystkich plag wiata najgorsz jeste ty, Samie Gamgee! - powiedzia. - Och, panie Frodo, to "krzywda! - odpar trzsc si Sam. - Krzywda, e pan chcia odej beze mnie i bez nikogo!Gdybym si nie domyli prawdy, co by z panem teraz byo? - Wdrowabym sobie spokojnie dalej. - Spokojnie! - zawoa Sam. - Samiuteki, bez mojej pomocy!Nie znisbym tego, nie przeybym! "- Nie przeyjesz, jeli ze mn pjdziesz, samie - rzek Frodo- a tego ja znw znie nie mog. - Mniej pewna mier z panemni bez pana - odpar Sam. - Ale ja id do Mordoru! - Wiem to dobrze, prosz pana. Nie moe by inaczej. A ja id z panem. - Suchaj, Samie - powiedzia Frodo. - Nie przeszkadzaj mi! "Lada chwila wrc tamci. Jeli mnie tutaj przyapi, bd $musia si spiera i tumaczy,a wtedy pewnie mi zabraknie odwagi i sposobnoci, eby "ruszy w drog. Musz odej natychmiast. Nie ma wyboru. - Racja - odpar Sam - ale nie puszcz pana samego. Albo obaj pjdziemy, albo obaj zostaniemy. dziury we wszystkich odziach powywiercam, a pana samiutekiego nie puszcz. !Frodo wreszcie si rozemia. e do d ki m a. 0 rkPLKsjk&k{AgB@k0k{AAN@`kI_@((PP p@  BP*Jp|v@@@@@@@@@@ P @@@@@ pp ` p @pp(H @p @@ppppx @@@@```` @@@@ <B@< PPP8DD88DD<`DDDl8DD8 8DD8 p@  xDDD((( UUUU""HH00HHD( @@@@@ @@@@@@@@@@pxxppxxpp0@@@@@@p`pp@@@@@@ ` ppxxp@ @@@@@@0xPPP DP PPPP  @ @@@@@@@  @@@@@@@ P  @@ p@ |00` ` ``?0 <  aa 0@8@X``  331a1?ffc000 0c = @@ 9HLpp0 @@<^^pp / /z|xxp`D?ǀOB~<><<<|<<<<px88x8xp8xxxq 8|xx><<?<|xxx<|`<`?<@<@|Hxx0x0<<|xx{{yx|?#C~x|>>"b߀x <@< ;98888Ã <~~|88?<p<p<08pp`ǀpx8wspppppppppppppppppppppp?88@x|???p#88xpp ~>>>>>>>>?>~~x|>>xx<x0pp00>>?>>>>>>>>>~?~~~~~~>??>>|x|xx pppxt  @ p@ pp  @ pp@@@`@@@HH @  @@@@P`@@x8DD8??????x?????<<><<<<><<<<<??<<<<???<<ǁ<<>|x`<<<<<<<<<<??|||p8<?>|x`?  ÀÀÀ3xxp| @pp >??pppppp pp8x 0| 8` @pp08|p@0pppp3xpp8p |>O Àp`ppppp8p`pppppppppp0pppqppppp88808`8x p ?|?8<pppp>ppppppppptx` pp|x`g0@@|?8<0p8=@0`<<<?888<8pp  @8 ~@?8800ppppppxxx8>7>>Àpqsssc<  @Ã?wwn" 0ppp Ϗpx88`q{;;?<80pp80pppx8>880`Ã;90`px~>><px8ǎ 8p .pp88D  "@@A|1ǀ||fnNp8xp89991a? 80 @`g {@>< ? @p@8<8<8<888880888x8xxx||> pGccCCwwwgÀ|?@1"`@`rxpxppppppppp p`|`xp`x?88888888:@<@0 0p~??xxx<<<<<<<<<<<<<<<xxx<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<??????x???????<|0xxx~x<<<<<<<<<<<<<<<||xxxxxxxxxx|>???<<?<<`8DD80x|~w?@hxpppppppHx8888888sqppppppppqsx<~x<888888>|>~p88x~x~sqpp>88888888888~8888<88888888|zP? `?{~ÎÏppppppp <xx<   8<0?03``` 6f76f`0`0 pp00000000000<`>`710000``aaglyqaaa`88|~0x00p`0000``` @p088<63100`080>63100`080x1|x ` 0,"!!@ @ D D H P BBBB""0      ` !A0P@ "$(0($$"!@@ABDD@@` @ @ @ @ @ @  @"  !   p   @ a @@!""$(p `p$DDD5  @@0@@@@    $$BDc$B4 @@!@A@!      !@* *IIk@@       "! @0@  π|~88|=><<<<<<<<<<<<<<<<<<<xx||<|<|xaCCG>p{3>|> 8<< |<<<<|<<<<~~?xp0`p88p?>x8pp`0`@<<xppp  8p<8p00=>0888xxx|<?0@p