.$Qi!= $!R FJJ'1X3οߔK VrMsʚaX'v#aV8@Ro0`ր%cN84>Dxˈ:e|c<%8 r!GOOMBAGOOMBAGMBAHٟHYHdAD dT,0Q 4 4:9Q 4 4:N8Q 4 4: S 4:8  0S`H`hH`/.$Qi!= $!R FJJ'1X3οߔK VrMsʚaX'v#aV8@Ro0`ր%cN84>Dxˈ:e|c<%8 r!GOOMBAGOOMBAGMBA 0Uih7 RUD@ 0X@ q`PUUQ HAptbd5Q1QUUQl)`D` P@ @I Hps'6FTQE%In@p`P+5@;7g;#Oh(qF&PRQ oOwww.a$PcWЏ`^&'_ ?dP@*Q?piIp`5SQUEU`ߖ_p`_c~P?@G@FTtU4b_`dHpw6fP0;UhGsPpIwrF@TPAUE@?c@`@wGfaUP ?Ph`tp@ff1UU$b!o{׀(2?ulB_a{%aQbrf>)< ^ 5~C?B{A H7p6 `^Q5UU@IFtrdUQE@??faUR0U?@)A)(wJfZS00%1[1F!wpfU!U UU4AwwGf~_ @DwfaS#P`@A0PU@k_ ! T?2ifa$UEDQ$!?^%^?#I@hwttFbBEqA  wBd@Q@biq_TR0BC?ww??QbTUBU4$??dQC!?ۙA_swwbE3_Ai~$_~`1P0S$I`QiÆqw 6UT'@i `h`GGGf&A%`iݑhHq#FF]E$E~a Iqi!GOETHH#`P1a C@q@81b@r6F0`ffPFR??01?HB*i8btwa79*Q@ _ TPp#```0w%FS ?`0660SS R8 DqF6 Qy@`p?TPU4q? ~@  7 _0\/zz @0H??*kp3$$$$RSSC4FF%RteC4VG%RddC455%BBBBX=RJZ9gs{X=LJZ1gs{gCClC)C] 𵆰KN$kIHRR!B!GOys@-h$U`!!4, W@  7B  ?' xG 7(9"HBa8dI# h@C8!> - @'% x 7 / ' L '` h #@ Hx( GhCXC C2C J'PhR{3:3z;@* 9+ѐpGhC񵂰 )Hh.8PCpR(0 9 B %($EHh( "B"1# .1o0:0z!@4B Hh ))IBIIIBIIAG1hCHIh h`B@@#@Oi#B i1a)ۉ HaaI ` !@CpGhCCC!"R( KR(HQ1B !HpG0  #GK *KK#A#CETS0 \ ,!!1BCR0(۰pG0*A A"I2 "HpG@I" pG@NhH1iCA@@ 0a xA(h (ya` h 7B  ?'! 1@#BHМC` GC "JI# h@#[B EHpEI hO#'<pK $x#Cp"Cp8< $Qx9K!CQph !#B!`4I`4I3IMH`$] h`!!4,*L C8a!Lhi@Hhh (ڠ!I!IXH` 8@H8@$( 2`!4 ,L C I  IMGC2lCC `8` $M/`U/ HC(a/ / ` Ӯh/ѰI/IX` @/(/ H @O8CGC h`` G G Oh 0*2Rh"B"]GCK"hB"%0NGCB828!RGOFFONwith RONOFFSLOWMO5min10min30minOFFIIIIIIIIIIIIIIINormalTurboCrapProtGBAGBPNDS1P2PLink2PLink3PLink4PBlackGreyBlueNoneYellowGreyMulti1Multi2ZeldaMetroidAdvIslandAdvIsland2BaloonKidBatmanBatmanROTJBionicComCV AdvDr.MarioKirbyDK LandDMGMGBSGBCGBAGBAuto Goomba Pogoomba ' I" ;`AHx('@I XhF? @HAIx XiFhFiF" F;O @ 2 2 > GPowered by XGFLASH2.com 2005uChav2.2 on wC`C`B autofire: A autofire: 2`Controller: Display->Other Settings->Link TransferSleepRestartSave State->Load State->Manage SRAM->Exit Q" 6h:H;Ix X:hFiF 8H8Ox8:XhFiF 6L7Ix X6hFiF x4I X4hFiF 4H4h :XhFiF y0:XhFiF /H/x:XhFiF /H/hhFiF G Other Settings(`VSync: _`FPS-Meter: C`Autosleep: `EWRAM speed: 2Swap A-B: Autoload state: (Goomba detection: PaGame Boy:  " HIh XhFIiF 7HIx XhFfOKBa  @&60`.CH p ;pAH[#  >Np00Xp!000pp@;p#C3H&1H1A1HA(1%H&V f>Й(`]0 Z&v  # 06N<,$$ 4D=- Hh. 47?/ JGgCTCC brac#\T3:рpG H!I LhB 8hB <`x`Gg1W!"Cxx;Cx?;Cx?;CY02*ۀpG e") |"* wZ'?рG Write error! Memory full. Delete some games.1K1Oh#[<f'BC#fB7B+) #[B 5 (92>.'C.`h`=- 9*d'C'``` I02 `!Ip02B @I9 GCg^)2:p01ypG "S!H9 !7< 9< !7< }9 79 G00:00:00 - 00/00kKCIh h&1+AL! + + h)89B)) !`  Y'# ` B )"B" 0 1_Bѡh7  &.ѽB  i"2 D/"3 =( ("B" 0." )7 (" H` `GCgPush SELECT to deleteSave state:Load state:Erase SRAM:CKL(#[30 g``Hh`Hh2`HOx(8I Hh1.1"8NGg0CPCuCgCTC LjF ` (ќG  "! h-!h8BH ` 8@jF (H8@C #L!:#k LjF `  @"! h("! h 8@jF H8@GgCd#C% I NBh3B1` *I `GgCIh" J)0% )>hI`GgCH#h@pGlC( Hh/jF!(HhGPCTC(јG ") O#!";HhjF!v( "!6( g Saving.gPC(4! N(-h()!D("#[M0"#K!I H631!"H`!8Gg0!HKJ?"!GgA(< Hx8Hhw! ! -hB "RIH<// "Ah J00""RIH"GdCPCHx"Hh-jF! (hBE"R I HjF!8(zGdCPC  .MiF(`(G @&h%(B(!{%mH5hB#[B I") `%5<- M"!(h)h8BH(` 8@iF ( H8@CpC ROM not found.I(IjF! ("L#[0" IHhqHhHqHIx xCI x CI xICqHxHhO`/"! #[0"Gg0g8\_C(C_dCPC(!jF! (Jy`Ay J`y Jp!@ Jp!@ J#pI@@ pG8\_C(C_&O(C !I%=p70BjF! Z(L#[0"IHJhqHhHqHxqxyCq/`"! #[0"Gg0g8\_CC8O8J9j `%3L.S][D/7>W S BՉ-63CCBiсщ) щIaZ %KB$H!!с!C P CKBH!KBH!KBPh(Е`h(Аh8`HH8bH#CpG!`Q`сQ`gC @0&@  HKhB Hx( H! I CII#CpGC0vC CB0ӄFR) xp@Iу:Ӱɸ:Ұ 2 p Cp p p xpI@R`FpG CCXPpGR\TpG/Y@P@ KRB#BBRB[AB Z@P@Y@pGGGGG G(G0G8G CфF0 LC+@# @pB0`FpG xpI[*pG2x+ x1p2+pG/KRB#BBRB[ABpGFCˀ  xx[IR gFpGFRp@: C C  :ӁTR`FpGxG0`B @ @   !QR B0`BaB/F C ӰL;C+@рҰ xpI@+ R`FpG p@R`FpGxG--N< \/ Divide by zero///4 ,P$PP //38//1e "" \  /\ \$/< }Ϡ0\ }Ϡ@\  @0}ϠP\ // XTS4xVͫ0 FhnzZ~h2 0;.Yk  RT;h;h;h;;;T; T; = = =<<<<<===<<<<<<" =l=H=T; O-<04 +**)HAIB*@/@GPO|xt,`- .{H x@@44P,T(X$\ㄔGO 2 ZB^?O/pD-逡$ b(`4@ 0 PPQ0S$pD/XCP ` w9`9@9,C BB4Cx0@P`x404x40x4L-`ጠ匰Z @O PPQP$T0IE?@  L/xxxx h>P`@: ;;,'t,C2\+phà`àbàcàdàeàhàiàlàmàpàrà`sàtàu` àxàyà|à}ààà`bcdehilmprs`tu` xy|}wxFFFG8GhGGG H(??(@@(AA(B?(M3"o{3"o{3"o{3"o{UUUUUUUUUUUUUUUUUUZJZcUUUތk)ZcZJggU F%)YZJZcޢBk{URZJ!1sJ!!scR)祥{))Bu)ksJ!!scR)祥{))BތZsJ!!kkcB{))BȐPDBRRRRZZk{!BRZ{9RZ{9RZ{9Zk{!Bε!)99JZ9ﭥkZZB猥BRkRRRBZޜkf!BRUURBΌZR>sB3 wx#5 ZM`) UUUѩQH%GGM[jcBs{!%   @h*>` ; 8L 50@  ,$ /P-"P-p???????-???/@-L =@P 1 @@@0S@/0S@/                  @-BJRZbjrz "&.B1.07, T\ 0P@0/P00/$0/  R 0/޼ DP`l  0܀P:O-@PB A  ᠀堐cp@DA`PPP` \ EX P: O 0@-S"I 0  \0 Π0 S( 000 Q@@Ao 0!CexV4-$2X$QP$? @P,,0 R :Q0A 2 --N< \  Divide by zero!"!!"!"!!""!!"!""""!"!!""!!"!""""!!!!!!""""!"!!"!!!!!!!"!!""!!"!!!!!!!"""""!!"!!!!!!!!!!!!!0CFGNINTENDOxG[?xGbxGDxG\?xGZxGxG\xG xGxGxGexGxGqxGxGXTW@XTW@XTWXXTW$ %Ƞ B.瀀XTWX XTW2T12@XTW21TE112@XTWX\ကXTW0@2#D#@XTWČ~ B. B.XTW'1p2#!2XTW%Ƞ +LကXTWXE XTWe\2T12eT@XTWe\21TE112eT@XTWTXကXTW0L2#@#L@XTW$ PI@XTWhXTW$ &Ƞ B.瀀XTWh XTW2d12@XTW21dF112@XTWhlကXTW0E@2#@XTWXTW'1p2#!2XTW&Ƞ +LကXTWhF XTWfl2d12fd@XTWfl21dF112fd@XTWdhကXTW(0d@2E@XTW@HXTWxXTW$ 'Ƞ B.x XTWx XTW2t12@XTW21tG112@XTWx|ကXTWD QDR T"@ 22#1@XTW@T 2231@XTW@HXTW'1p2#!2XTW'Ƞ +xLကXTWxG XTWg|2t12gt@XTWg|21tG112gt@XTWtxကXTWD$ 2@XTW@HXTW|XTW$ 'Ƞ B.xG XTW||倀XTW'Ƞ + 212  B.XTW'Ƞ + 21@112  B.XTW'Ƞ B.XTW12@XTW@HXTW|'1p2#!2XTW'Ƞ +xGLကXTW|@|倀XTW2D12@XTW21DD112@XTWLကXTW22#@XTWXT@XTWXP@XTWXT@XTWXP@XTWXT@XTW'Ƞ +X\ကXTWXP@XTWT%T@XTWT&T\@XTWTP@XTWT'T\@XTWTP@XTW'Ƞ +TXကXTWT$T@XTWh`@XTWhd@XTWhd@XTWh`@XTWhd@XTW'Ƞ +hlကXTWh`@XTWd%dl@XTWd`@XTWd&d@XTWd'dl@XTWd`@XTW'Ƞ +dhကXTWd$d@XTWxp@XTWxt@XTWxp@XTWxt@XTWxt@XTW'Ƞ +x|ကXTWxp@XTWt%t|@XTWtp@XTWt&t|@XTWtp@XTWt't@XTW'Ƞ +txကXTWt$t@XTW% 'Ƞ B.瀀XTW%'Ƞ B.瀀XTW& 'Ƞ B.瀀XTW&'Ƞ B.瀀XTW' 'Ƞ B.瀀XTW'Ƞ  B.瀀XTW PI@XTW@H$ 'Ƞ B.瀀XTWD@XTWD@XTWD@XTWD@XTWD@XTWD@XTW'Ƞ +LကXTW$@02!2D@XTW$D02!2@XTW$@02!2D@XTW$D02!2@XTW$@02!2D@XTW$D02!2@XTW'Ƞ +$L02!2XTW$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW'Ƞ + (!$@02!2XTW(!$@02!2@XTW$@T02 2#!2@XTW$DT02 2#!2@XTW$@T02 2#!2@XTW$DT02 2#!2@XTW$@T02 2#!2@XTW$DT02 2#!2@XTW'Ƞ +$LT02 2#!2XTW$@T02 2#!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW'Ƞ + 2##?$@2# 2#D1!2XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2@1@XTW2D1@XTW2@1@XTW2D1@XTW2@1@XTW2D1@XTW'Ƞ +2L1XTW2@1@XTW0@41@XTW0D41@XTW0@41@XTW0D41@XTW0@41@XTW0D41@XTW'Ƞ +0L41XTW@1@XTW0@1@XTW0D1@XTW0@1@XTW0D1@XTW0@1@XTW0D1@XTW'Ƞ +0L1XTW0@1@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW'Ƞ +$ T02 2#!2XTW$T02 2#!2@XTWg XTW|Ě -,XȌ,Ȍ|ĊTXXTW XTW -XTWa XTW%|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q XTW$L02!2XTWI|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q  -XTWXTW@H|Ě -,Ȍ,Ȍ|Ċ -XTWXTWXTW I|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Qf  -XTW (!$@02!2XTWI XTW|Ě -,hȌ,Ȍ|ĊdhXTWJ XTW XTW&|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q XTW$LT02 2#!2XTWIOhXTWXTW}XTW 2##?$@2# 2#D1!2XTWI& $ XTW|Ě -,xȌ,Ȍ|ĊtxXTW%( $ v뀀XTW'|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q XTW2L1XTWI |(!|02 "2XTW' -@XTWČ$  B.XTW0L41XTWI( LXTW|Ě -,Ȍ,HȌ|ĊL0P ;XTW%( oLကXTW@XTW  $|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q8 XTW0L1@XTWI0s|(!x02 "2XTW|t倀XTWČ +LXTW|Ě -,Ȍ,Ȍ|Ċ -H@H$ T02 2#!2XTWI80O- ģij,F.  !#RO/#>5:5`   h/<<3   4# R $# ,/  /"P" R" B4 4@ FxGQEĊQEĊ x ĊG @ĊQEOĊ$ P P@ $ @: $  vR $ $@ H  P  X ` @ I|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q  -XTWPFPFh>P01// \J" 3--:--. .:::::::.TA`AlAxAA:AAAAAAAAA:B B,B8BDBPB\B:::::::::BBBBBBBBBBBBBBBB@56d6677:477778::::::::::-::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: \(UWQL \UWQLRead from OAM. Wrote to OAM. \J2--:----:::::::-<@H@T@`@l@:x@@@@@@@@@:A AA$A0A  ˌ  ˌLT!L t >  ˌ  +xxxxSNtuuh>Ix^Z!`@@&9_9_9_9_`?DDDD@ D H L P T X T X  PO4OdO::::(;|;;;-<;:: v  (;=L<$<!Q@-U@ nO4rOP$ P$ P$ P$ P$ (;<<: 9: =0=:+ P CSv(;\=;;?(;=<:(;=::C9@-0<<<<8$@DA$HLI -$@DHL$T?99 0Px h8Tx0`|  P 8Lt@`4PhH 4 ` |       8 P l        4 P |        @ X t       $ @ X t       <X p0\(<Pdx @l4p$`(\$THH0Lh ,Hh(Dd0d<l (ldlBDTl$ X h P$     !(!d!!!!!0"X"""""#<#T#### $ $$$$:::::::(::::8 ;;D+bkGG@@>BEoE>B>RG>Uff s nٙgcnܙ3>CLAS KROLEW 00317Copyright (C)2000-2001 Pat Crowe. This Book Reader was distributed solely for the reading of classic books which are out of copyright. Program extends to address 3fffh. No responsibilty can be accepted for any breach of copyright nor for any other matter involved with material above this address. This material will have been added by a user of this program and not the author of this program. Please address any enquiries concerning breach of copyright or any other concerns, to that third party. >P Q1b͛ >a>&> > ͜:\ BS ( O>ͧ ͮ Ϳ ͮ G ͮ Q|r>>xE>@A>>@ v(́ Vw cog_ 9W -O G  < >O < >Oͳ S  (((# ("(*( */͘^# = >O| < >O|!>w# !6# 6#6# ! 6#6# 6# B͜ w  O> O͜Oͮ < 8>   G3 8  3 8 #@w    (=> O> >O͜Oͮ 0< O  ͟ w  ͮ y  {   G3  3  O w  ͮ y  > > >>!>A!@}|!* a* OG> > >>>!>A!@}|- = 3  -(>(>ʘ 3  u,#> >(og #F+Nx<(,x ͷ ͮ Q>$(>ͯ ͮ Q> (!В@(=3 y !В@y( 3 y >G ͮ Q O> |y (((( ($((!p(! !!!!~"  ! (q! (j!H (c!p (\! (U! (N! (G! (@! (9!: (2!b (+! &! !! ! !a* Przewi Wers Str. Roz. Wsz Liiku: Rivi Sivu Kapp LopBlttern: Zeil Seit Kapt AlleDfiler: Ligne Page Chap ToutScrolla: Rad Sida Kap Hela Lista: Linea Pagina Cap. Tutto Blader: Lijn Blad Hfdst Alles Bla: Linje Side Kap Alle Despl.: Lnea Pgina Cap. Todo Mudar: Linha Pagina Cap. Tudo Despl.: Lnia Plana Cap. Tot G<8-(>> 7 > O O ( u> 7 => G!x(~# * !6# x y!(#!@(!(!(!@y(=]T! P* P* P* P* > >A! y( >"" " N"O">A> >A! y( *GN 6*GO . * >!A 3  > >A!   # A! @6# x !~#(  o&MD)))  0( 8 V#F#' y z_k&)}o ! {(8=xw#wyw#wˇ@@>@>GHI!`>" " !` y(=> W>'('('(y !`Q'('('((,>O!`>" x >" x `>" x >Ow#<  6# !>"< ! "< !@6# ! 6# !>("< !  "< ́> /7G>/Gx>0(>>$ x >$@(D ɇƀhiA * >hiA * >h@iA * ɇƀjkA * >jk@A * ==|================<=MBFONTMonospaced @@@@@@@``@ @ @@@`@@ @@@@@ @ @@@@@ @`@ @@@ࠠ@@@@@ @ `   ࠠ @@ࠠࠠࠠ @@ @ @@ @ @ @@@ࠠࠠࠠ@@@@@ ࠠࠠ@@ࠠࠠ ࠠ @@@@@@@@@@@@ @@@`@@@@@`@@@ ` `@@  ࠠ ࠠ`@@@@@ࠠ @@@@@@ @@@@@@@ ࠠࠠࠠࠠ  @`@@@ @@  @ @@@@ @@@@@@@@@ @@`@`@ࠠ@`@@@@@@@@@@@@@@@@@ @@  @@ @ ࠠ@ @ @ @ࠠ @@`@@@@ @ @ @ ࠠ@ @ @ @@@@@@@@@@ࠠࠠ0@@@@@@   @@  @ @@@@ @@@`@@@@@@ @ @@@@ @@@ @` @ @@ @@`@@@ @ @ @@@ @@@@@@@@ࠠ @ࠠ@ࠠ@ࠠ@ࠠPࠠࠠ@ࠠࠠ@ @@ @@@@  @ @ P  @  @@ @ @ @@@@@@@@@@@@@@@@@  @ࠠ@ @ࠠ@Pࠠ@@@ @@ @  MBFONTVariable pitch PPPPP x(  @ࠠ@@@@@@@@@@@@@ @@@@@@@@@@ @ `   ࠠ @@ࠠࠠࠠ @@ @@ @ @ @@@ࠠࠠࠠ@@@@@ بȨࠠࠠࠠ ࠠ @@@@@@@P@@@@ @@@@@@ @@@@@@@ ࠠ ࠠ`@@@@@ࠠ @@@@@@ࠠ@@ࠠࠠ` ࠀ @P@  @ @@@@ @@ @@P```ࠠ@`@@@@@@@@@@@@@@@@@ @P@  @@ @ ࠠ@ @ @ @ࠠ@@HHP\T@ @ @ @ ࠠ@ @ @ @@@pPpࠠࠠ xx $HH$ xx@ @@@@ @@@`@@@@PPPPP@ H$H(8 8 ( @ @@ࠠ @ࠠ@Pࠠ@ࠠ@@ @  @@@ @@@@@@@@@pHHHHpȨ@ࠠ@ࠠ@ࠠPࠠPpp@Ȉ@ @@ @@@@@  @ @ P  @  @@ @ @ @@@@@@@@@@@@@@@@@p` @ࠠ@ࠠ @ࠠ@ࠠPࠠࠠ@@@@ @@ @ ࠠ pS*ccr&`2-Mcc posiek wraz z t drzemk wnet uczyni ci znowu maym zuchem. Nie frasuj si! Chopiec nie udzieli odpowiedzi,lecz spojrza na rosego wojaka powanym wzrokiem,w ktrym byo wiele zdziwienia i jak gdyby nieco tajonej urazy. Hendon stropi si i zapyta: Czy ci czego potrzeba?? Dobry panie,chciabym si umy. Ach,tyle tylko!Jeeli czego pragniesz,nie pro Milesa Hendona o przyzwolenie. Moesz tu robi,co zechcesz,a ja wraz z wszystkim,co do mnie naley,stoj do twej dyspozycji. Chopiec sta nadal nieporuszony,tylko raz lub dwa razy tupn z cicha ma,niecierpliw stop. Hendon stropi si jeszcze bardziej. Na Boga,o co chodzi? spyta. Zechciejcie nala wody i nie mwi tak wiele!Wojak stumi wybuch miechu i szepn do siebie: Na wszystkich witych,to zaiste niezwyke! po czym zbliy si szparko,aby wykona polecenie maego zuchwalca. Sta w pobliu,jak gdyby skamieniay z podziwu,dopki rozkaz:Rcznik,prdzej! nie zbudzi go nagle. Wzi tedy i bez sowa poda rcznikwiszcy przed nosem chopca. Z kolei sam zacz si my,podczas gdy jego przybranedzieci usiado za stoem i sposobi si jo do posiku. Hendon szybko zakoczy ablucj,odsun drugie krzeso i zamierzawanie usi,lecz chopiec powiedzia penym oburzenia tonem: Za pozwoleniem!!Czy chcielibycie siada w przytomnoci krla? Miles zachwia si na nogach pod tak nieoczekiwanym ciosem. Patrzajcie mrukn jego obd potguje si coraz bardziej!Odmieni si otopo wielkiej zmianie,ktra zasza w tym krlestwie!Wyobraa sobie teraz,i jest krlem. Bodaj to! Trzeba przymila si zarozumialcowi,bo. . . Tak,nie ma innej drogi,bo inaczej mgby mnie posa do Tower! Ubawiony tym artem odsun krzeso od stou,zaj posterunek za plecami krla i pocz mu usugiwa w sposb najdworniejszy,na jaki mg si zdoby. Krl posila si i sztywna powoka monarszej godnoci mika stopniowo,a wraz z rosncym ukontentowaniem przychodzia chtka do gawdy. Krl przemwi: Jeelim dobrze sysza,rzeklicie,jako zowi was Milesem Hendonem? Tak,Wasza Krlewska Mo odpar Hendon i zaraz doda w myli:Trzeba wszak uspokaja obd biednego chopaczka. Musz moci go krlewsk moci i pozwoli miociwie mu panowa . Nie wolno dziaa poowicznie ani lekceway nic z tego,co naley do mojej roli,w przeciwnym bowiem razie rol t odegrabym niedobrze i le bym si zasuy zbonej i miosiernej sprawie! Tymczasem krl rozgrza serce drug czark wina i powiedzia: Chciabym ci pozna. Powiadaj mi swoj histori. Maniery masz rycerskie i szlachetne. . . Jestecie szlacheckiego rodu? Stoimy,miociwy panie,na szarym kocu szlachetnych rodw. Mj ojciec jest baronetem,jednym z najmniej znacznych lordw,a tytu swj zdoby rycersk sub. Zowie si rycerz Ryszard Hendon z Hendon Hall pod Monks Holm,w ksistwie Kentu. Miano to uszo mej pamici. . Mw dalej. Powiadaj sw histori. Niezbyt ona ciekawa,miociwy panie,lecz w braku lepszej zapeni moe p godziny.Mj ojciec,rycerz Ryszard,to czek wielce majtny i szlachetnym obdarzony charakterem. Matka zmara,gdym by maym chopcem. Mam dwch braci. Artur,starszy ode mnie,podobny jest ojcu,modszy za,Hugon,to kutwa i gadzina poda,zdradna,podliwa,skryta. Takim by od kolebki. Takim by przed dziesicioma laty,gdym po raz ostatni widzia dojrzaegoju hultaja. Mia wwczas dziewitnacie lat,ja za dwadziecia,a Artur dwadziecia dwa. Wicej nie byo nas we dworze prcz mojej krewniaczki,szesnastoletniej wtedy lady Edyty. To dziewica pikna,agodna,dobra,crka hrabiego i ostatnia z rodu,a wic dziedziczka wielkich woci i wygasego tytuu. Rodzic mj by jej opiekunem. Kochaem j i ona mnie kochaa,lecz od kolebki przyobiecana bya Arturowi,a rycerz Ryszard przenigdy nie przystaby na zerwanie tych zrkowin. Artur miowa inn i zaklina nas,aby troskliwie pielgnowa nadziej,i zwoka i kruszyna szczcia przynios kiedy pomylne rozwizanie wszystkich spraw naszych. Hugon kocha fortun lady Edyty,cho zwyk opowiada,e ktj miuje. Tak z nim ju zawsze byo:gdy mwi jedno,na myli mia drugie. Ale z dziewczyn na nic si nie zday jego sztuczki;zwie potrafi rodzica,lecz nikogo wicej. Ojciec kocha tego hultaja najbardziej z nas wszystkich,ufa mu i wierzy w niego,by on bowiem najmodszym dzieckiem i starsi go nienawidzili,a to przymioty,ktre we wszystkich wiekach starcz, aby pozyska gorc mio rodzicielsk. Ponadto Hugon zwyk mwi pynnie a przekonywajco i kama przecudownie,co z reguy i zawszeprzyczynia si walnie do rozwoju lepego uczucia. Ja byem szaawi. . . prawd zasi rzekszy,mgbym pj o krok dalejiprzyzna,e byem wielkim szaawi,lecz dopuszczaem si wybrykw niewinnego raczej gatunku,bo nie szkodziem nikomu,prcz siebie,nikogo nie naraaem na wstyd lub strat ani te nie robiem nic zbrodniczego ni podego,co nie godzioby si z mym szlachetnym urodzeniem. Ale mjbrat Hugon nie omieszka obrci moich bdw na sw korzy,wiedzia bowiem,ibrat Artur jest czekiem wtego zdrowia,imia nadziej,e gdyby zdarzy si miao najgorsze,on na tym zyska,jeeli wprzdy mnie usunie z drogi. A zatem. . . Lecz to duga historia,miociwy panie,i nie bardzo godna opowieci. Mwic tedy pokrtce,w brat zrcznie wyolbrzymi moje bdy i uczyni z nich zbrodnie,by za,dokoczy niecnego dziea,znalaz w moich komnatachjedwabn drabink (podrzucon tam jego staraniem)i tym dowodem oraz faszywym wiadectwem suby i rnych przekupionych otrw zdoa przekona rycerza Ryszarda,iem zamyla porwa m Edyt i zalubi wbrew wyranej rodzicielskiej woli. Ojciec powiedzia,e trzy lata wygnania z domu i z Anglii mog uczyni ze mnie mczyzn i wojaka,i po trosze naucz mnie rozumu. Dug t pokut odbywaem na kontynentalnych wojnach i niemao zakosztowaem bolesnych ciosw,trudw i przygd. W ostatniej wszake bitwie dostaem si do niewoli i przez siedem lat,ktre przeszy i miny od owego dnia,schroniskiem byy micudzoziemskie lochy. Dziki sprytowi i odwadze wydostaem si wreszcie na swobod i zbiegem prosto tutaj,gdziem dopiero co przyby. Ubogi jestem w trzosie,ubogi w odzieniu,lecz jeszcze bardziej zbywa mi na wiadomociach,co przez ke ponure siedem lat dziao si w Hendon Hall,co przygodzi si mogo ludziomoraz rzeczom. Oto moja krtka opowie,miociwy panie. Haniebnie ci skrzywdzono zawoa maymonarcha,a gniewne byski zagray mu w oku. Ale,na krzy przysigam,naprawi tozo. Tak krl powiedzia! Nastpnie,poruszony opowieci o cikiej krzywdzie Milesa,da folg jzykowi i przed zdumionym suchaczem roztoczy obraz wasnych,tak niedawnych nieszcz.Kiedy za umilk,Miles rzek do siebie: Przebg!C to za wyobrania!I umys zaiste niezwyky,inaczej bowiem,szalony czy zdrowy,nie zdoaby utka tak jasnej i piknej bani z mglistych zud. Nieszczsna,maa schorowana gwka!Nie zbraknie jej na pewno przyjaciela ni schroniska,gdy ja zajm si yciem biednego wczgi. Nigdy nie odstpi ju mego boku;zostanie moim faworytem, maym towarzyszem. I musz go wyleczy!Tak!Bdzie przytomny i zdrowy,wwczas zdobdzie sobie gone imi,ja zasi rzekn z dum:Tak,on jest mj!Wziem go pod opiek, gdy by maym,bezdomnym obdartusem,lecz wiedziaem by o sile w nim utajonej i mwiem,e wiat o nim jeszcze usyszy wprzyszoci. Patrzcie na;dobrze mu si przyjrzyjcie! Czy nie miaem racji? Krl przemwi powanym i spokojnym gosem: Uchronilicie mnie od krzywdy i haby,bymoe ocalili nawet ycie i koron. Przysuga taka szczodrej wymaga nagrody.Rzeknijcie tedy,jakie jest wasze yczenie,a speni je, jeli to ley w granicach mej monarszej wadzy. Hendon ockn si z zadumy na te dziwaczne sowa. Chcia zrazu podzikowakrlowi i zakoczy ca spraw mwic,e speni jedynie obowizek i nie pragnie nagrody,niebawem jednak przysza mu do gowy myl rozsdniejsza. Poprosi,aby wolno mu byo zastanowi si przez kilka minut i w milczeniu rozway wielkoduszn propozycj. Krl z powag pochwali ten zamiar i rzek,i najlepiej niespieszy si zbytnio,gdy chodzi o rzecz tak doniosej wagi. Miles rozmyla przez chwil,nastpnie zapowiedzia do siebie: Tak postpi trzeba!Nie inaczej,bo w aden inny sposb nie uzyskam takiego przyzwolenia,a dowiadczenia minionej godziny jasno dowiody,i pozostawienie sprawy w jej obecnym stanie byoby nad wyraz niedogodne i nuce. Tak,o to poprosz!Na szczcie nie zmarnowaem nadarzajcej si okazji. Hendon przyklk na jedno kolano i powiedzia gono: Moje skromne suby nie przekraczaj granic zwyczajnych obowizkw poddanego,nie stanowi tedy szczeglnej zasugi. Jeli wszake miociwy pan uwaa raczy,i godne s nagrody,odwa si zanie prob w tym wzgldzie. Przed czterema blisko wiekami,jak niewtpliwie wiadomo Waszej Krlewskiej Moci,toczy si spr pomidzy Janem,krlem Anglii,a krlem francuskim. Postanowiono wwczas,i dwch zapanikw walczy ma w szrankach i rozstrzygn zatarg wedle wyniku tego,co zwao si ongi Sdem Boym. Gdy dwaj zwanieni krlowie wraz zkrlem Hiszpanii przybyli,aby oglda i rozsdzi turniej, zjawi si zapanik francuski. Tak by jednak grony,e aden z naszych angielskich rycerzy nie mia skrzyowa z nim ora. Grozio zatem,e sprawa bardzo wana sprawa z braku jej obrocy zostanie rozstrzygnita na niekorzy angielskiego wadcy. W Tower gni w owe dni lord de Courcy,najwikszy mocarz w Anglii,odarty ze swych dbr i godnoci i osaby od dugiej niewoli. Zwrcono si do niego,on zasi wyrazi zgod i wystpi wnet zbrojny, obleczon w pancerz. Kiedy za Francuz rzuci okiem najego olbrzymi posta i posysza gone miano,zbieg zaraz,a krl francuski przegra swoj spraw. Krl Jan przywrci lordowi de Courcy tytuy i woci i rzek:Mw,czego pragniesz,a speni to,choby kosztowa mnie miao p krlestwa . Syszc te sowa de Courcy uklk,jako ja teraz klcz,i powiedzia:O to wic bagam,miociwy panie,aby mnie i moim dzieciom wolno byo zachowa nakrycie gowy w przytomnoci krlw Anglii,od onej chwili,pokd trwa bdzie tron angielski . Przywileju tego krl udzieli,jak wiadomo miociwemu panu,a przez minione czterysta lat domowi de Courcy nigdy nie brako dziedzica i do dzi dnia gowa kego staroytnego rodu staje bez przeszkd przed majestatem krla w kapeluszu lub hemie na gowie,czego czyni nie wolno nikomu z poddanych. Przypominam w przypadek na poparcie mej proby i bagam miociwego pana o jedn tylko ask i przywilej,ktry bdzie dla mnie nagrod bardziej ni wystarczajc,o to mianowicie i o nic innego,by mnie i moim dziedzicom a do koca dni wolno byo siada w przytomnoci majestatu krla Anglii. Powsta,rycerzu Milesie rzek krl z powag,dotknwszy ramienia Hendona jego wasnym mieczem powsta i zasid. Proba twa zostaa wysuchana. Pokd trwa bdzie Anglia i jej korona,przywilej w nie moe wygasn. Miociwy pan odszed na stron i popad w zadum. Hendon za usiad na stojcym za stoem krzele i rozpocz nowy monolog: Przedni miaem myl i znaczn zyskaemulg,bo nogi rozbolay mnie ju potnie. Gdyby mi to nie przyszo do gowy,musiabym sta przez dugie tygodnie,dopki nie minie obd mojego biedaka. Po chwili podj: Zostaem wic pasowany na widmowego rycerza Krlestwa Snw i Cieniw!Dziwna, osobliwa zaiste godno dla czowieka tak rzeczowego. Jednak nie bd si mia,niech Bg uchowa,gdy rzecz,dla mnie nieprawdziwa,dla niego stanowi prawd. Alestanowi i dla mnie!To nie zuda tylko,bo maluje wyranie jego szlachetny i wdziczny charakter! Na chwil zapada cisza. A co bdzie cign Hendon jeli przy ludziach nazwie mnie tym piknym tytuem?Ucieszny powstanie kontrast pomidzy mojchwa a strojem!Mniejsza o to!Niechaj nazywa mnie,jak zechce,a rad bd,jeli muto sprawi przyjemno. ROZDZIA XIII UPROWADZENIE KRLEWICZA Sen nieprzeparcie morzy dwch przyjaci. Zwleczcie te achmany powiedzia krl majc na myli swe ubranie. Bez sowa protestu Hendon rozdzia chopca,uoy go w ku,potem za rozejrza si po izdebce i smtnie rzek dosiebie: Znowu zaj mi posanie,tak jak wprzdy. Ha!c teraz uczyni? May monarcha zauway zakopotanie przyjaciela i rozstrzygn rzecz w niewielusowach. Ty legniesz u progu i strzec bdziesz drzwi powiedzia sennym gosem i wnet wymkn si wszelkim troskom,gdy zapadw kamienny sen. Przebg!Ten winien by urodzi si krlem,bo rol sw gra przecudownie mrukn Hendon i uoywszy si na pododze przede drzwiami,cign pogodnie: Przez siedem lat mieszkaem gorzej,skargi tedy dowodziyby tylko niewdzicznoci wobec Tego,ktry jest nad nami. Usn,gdy na niebie zaczynao wita. Wsta okoo poudnia;odkry na krtki czasswego niewiadomego pupila i sznurkiem wzi ze miar. Krl ockn si w chwili,gdy Miles koczy to zadanie. Poskary si na chd i zapyta,co rycerz Miles czyni. Ju skoczyem,miociwy panie odpar Hendon. Mam troch interesw na miecie,lecz niebawem wrc. Spij teraz,pij,bo bardzo ci snu potrzeba. Oo. . . nakryj ci zgow,a rozgrzejesz si rychlej. Przed zakoczeniem tej przemowy krl powrci do krainy marze. Miles wymknsi cichaczem i po upywie trzydziestu lub czterdziestu minut rwnie cicho powrci zchopicymi szatkami. Byy one z taniego materiau i na pewno uywane,lecz schludne i odpowiednie na t por roku. Hendon usiad i pocz oglda sprawunek pomrukujc pod wsem: Ciszy trzos pozwoliby mi kupi strj godniejszy,jeeli jednak kto nie ma cikiego trzosa,winien radowa si tym,naco wystarczy lekki. . . W miasteczku naszym bya niewiasta, Mieszkaa w naszym miasteczku. . . Drgn,zdaje si. . . Winienem piewa nie tak gromko. . . Po co zakca sen biednemu chopcu. Strudzony jest,a czeka go podr. . . zupenie nieze ubranie. . . Jeden cieg tu,drugi tam i wszystko bdzie w porzdku. Druga sztuka jest lepsza,ale i jej przygodzi si iga tu i wdzie. . . Buty przynajmniej s porzdne i cae;ciepo i sucho bdzie w nich jego maym stopkom. Ato przecie nowo dla i rzecz osobliwa,bo na pewno przywyk biega na bosaka. . . zarwno zim,jak latem. Szkoda,e ni nie jest chlebem,bo za wierpensa mona jej dosta tyle,ile na rok starczy,a na dokadk tak dug,pikn ig cakiem za darmo,z czystej mioci. . .Diabelnie duo strac czasu,eby j nawlec!Hendon mia suszno. Nawleka ig tak,jak mczyni czynili to zawsze i czynibd zapewne do koca wiata. Ig trzyma bez ruchu i usiowa trafi nitk w uszko,co jest przeciwiestwem obyczajuniewieciego. Raz po razu ni nie trafiaa celu,omijaa ig z tej lub tamtej strony,niekiedy za zaginaa si na jej gadkiej powierzchni. Ale Miles by wytrway, bo za dni wojaczki wielokrotnie dowiadcza podobnych trudnoci. Powiodomu si wreszcie,uoy wic na kolanach kubrak i wzi si do roboty. Gospoda opacona wraz ze niadaniem,ktre wnet podadz. Pozostaje tylko kupi dwa osy i pokry drobne koszty dwu-lub trzydniowej podry pomidzy tym a nieprzebran obfitoci czekajc nas w Hendon Hall. . . Maonka swego kocha. . . Do kroset!Wepchnem ig pod paznokie!.. . Furda!. . . To nie nowina. . . ale bd co bd zdarzenie niemie. . . Ha!Tam przynajmniej bdzie nam wesoo. . . Nie bjsi,mj may,znikn twe troski i kopoty,a wraz z nimi aosna niemoc. . . Maonka swego kochaa tkliwie. . . Szlachetne,okazae ciegi! mamrota Hendon i unisszy kubrak w gr,oglda go z podziwem. Maj w sobie rozmach i majestat,wobec ktrego te mae,liche ciegi roboty jakiego tam krawczyka wyglda musz niepokanie i po plebejsku zgoa. . . Maonka swego kochaa tkliwie, Lecz j miowa inny. . . Dalibg,skoczone!Zbona,uczciwa praca. . .i,a T48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AA1P c23"3U c4Fc5?,c6:~wykonana przednio!Teraz zbudz go, ubior,nalej dla wody,nakarmi chudziakai hajda na targ koo gospody Pod Rycerskim Paszczem w Southwark. Potem za. . . Moe Wasza Krlewska Mo raczy wsta.. . Ha,nie odpowiada. . . Hop,hop,miociwy panie!. . . Zaiste,dotkniciem bd musia znieway jego wit osob,bo we nie gbokim guchy jest na sowa. Co to?! Odrzuci kodry. Chopca nie byo! Przez chwil Miles rozglda si wok w niemym zdumieniu i wwczas dopiero zauway,e znikny rwnie achmany pupila. Zaraz te podnis alarm;zacz zoci si i woa na oberyst. W tej chwili wszed pachoek ze niadaniem. Gadaj,szataski pomiocie!Gdzie chopiec?wrzasn wojak i z takim rozmachem rzuci si na sug,e ken ze strachu zapomnia na chwil jzyka. Wnet jednak urywanymi sowy wybekota odpowied,ktrej ode dano: Ledwie wasza mio wyszed z obery,jaki wyrostek przybieg i rzek,jako z woli waszej mioci chopiec ma zaraz spieszy do waszej mioci na koniec Mostu po stronie Southwark. Przyprowadziem tu posaca,a on obudzi chopca i powiedzia mu,co mia do powiedzenia. Chopiec burnk co,e budzgo tak wczenie ,jak si wyrazi,ale zaraz oblek swoje szmaty i wyszed z onym wyrostkiem. Gada co tylko,e waszamio dowidby lepszych manier,gdyby sam przyszed,miast sa tu obcego,a wic. . . A wic gupiec z ciebie!atwowierny gupiec,bodajby wisia razem z ca rodzin! Moe jednak nie stao si nic zego. Moe nikt nie zamyla skrzywdzi chopca. Wyjd i przywiod go rycho. Nakryj do stou. Suchaj!Kodry byy tak uoone,jak gdyby lea kto pod nimi. Czy stao si to przypadkiem? Nie wiem,prosz aski waszej mioci. Widziaem,e wyrostek w krci si koo ka. . . ten,znaczy wyrostek,co przyszed po chopca. Do kroset!!Uczyni to,aby mnie zmyli!Tak!Jasne,e chcia zyska na czasie. A bodaj ci!Czy ken wyrostek by sam? Sam,wasza mio. Pewien jeste?? Pewien,wasza mio. Przypomnij sobie wszystko. . . . namyl si,czeku. . . nie szczd czasu! Pachoek odrzek po chwilowym zastanowieniu: Kiedy on tu przyszed,nikogo z nim nie byo,ale teraz przypomniaem sobie,e jak obaj weszli,w cib na Mocie,jaki mczyzna o minie wisielca znalaz si skd i wtedy wanie,kiedy si do nich zblia. . . Co wtedy??Gadaj! przerwa gromkim gosem zniecierpliwiony Hendon. Wanie wtedy wszyscy trzej zniknli w tumie i nie widziaem nic wicej,bo mj gospodarz,zawoa mnie i zacz urga,ekto zapomnia o tej pieczeni,co j zamwi wielmony skryba,chocia wszystkich witych bior za wiadka,e rwnie dobrze mona mnie obwinia o to zapomnienie,jak wzywa nie narodzone dzieci przed sd za grzechy pope. . . Precz z moich oczu,gupcze!Oszalej od twej gadaniny. Czekaj!Dokd lecisz?Nie moesz usta chwili na miejscu?Chodzie w stron Southwark? Prosz aski waszej mioci,tylko tak daleko,jak krzeba byo po t przeklt opatk na piecze,chocia jakom ju rzekwaszej mioci,nowo narodzonego dziecicia nie mona nie suszniej wini ni.. . Ty jeszcze tutaj??I wci gadasz?Precz,bo ci poszatkuj! Pachoek wyszed. Hendon pospieszy za nim,min go i zbiegajc na d po dwa schody naraz,mrucza do siebie: To ken wszawy hultaj,ktry powiada si jego ojcem. Utraciem ci,mj biedny,may,obkany wadco. . . To myl bolesna,bo takem ci ju pokocha!Nie!Nie utraciem,ci, przez pieko i niebo!Nie utraciem ci,bo cay kraj przewrc do gry nogami i znajd ci na koniec!Biedne dziecko!Tam czeka na niadanie. . . i na mnie. . . ale ja nie mam apetytu. . . Ha! Niechaj szczury racz si jadem naszym!Prdzej!Prdzej!Oto waciwe terazsowo. Szybko torowa sobie drog wrd gwarnych tumw przelewajcych si na Mocie i kilkakro mwi do siebie,jak gdyby uporczywie wracaa do myl szczeglnie mia: Burcza,lecz poszed. . . Tak,poszed,poniewa sdzi,i wzywa go Miles Hendon. Kochany chopiec!Za nic nie uczyniby tego dla nikogo innego. Wiem to dobrze. ROZDZIA XIV LE ROI EST MORT -VIVE LE ROI! O brzasku tego samego ranka Tom Canty ockn si z gbokiego snu i w ciemnociach otworzy oczy. Przez chwil lea cicho i prbowa powiza oderwane myli i wraenia,aby odnale w nich jaki taki sens. Wreszcie powiedzia ywo,lecz przytumionym gosem: Wszystko rozumiem!Tak!Wszystko rozumiem!Ach,chwaa Bogu,zbudziem si wreszcie!Witaj,radoci!Precz,moje smutki!Hej!Nan,Bet!Rozkopcie som!Chodcie do mnie i nastawcie uszy,boopowiem wam rzeczy nie do wiary,najosobliwszy szaleczy sen, jaki duchy nocy stworzyy kiedykolwiek na podziw czowieczej duszy. . . Hej,Nan!Hej,Bet! Mglisty zarys jakiej postaci pojawi si u boku Toma i obcy gos zapyta: Miociwy pan raczy co rozkaza?? Rozkaza??. . . O,biada mi!Znam twj gos!Powiadaj,ktom zacz? Wy?. . . Zaprawd,wczoraj jeszcze bylicie,panie mj,ksiciem Walii,wszelako dzi jestecie najmiociwiej nam panujcym Edwardem,krlem Anglii. Tom zagrzeba twarz w poduszkach i szepn aonie: Niestety,to nie by sen. Udajcie si na spoczynek,dobry panie,mnie za pozostawcie wasnym troskom. Tom zdrzemn si znowu i po niejakim czasie mia rozkoszny sen. ni,i jest lato,on za bawi si samotnie na piknej ce zwanej anem Goodmana. Wysoki ledwie na stop karzeek z rudymi faworytami i garbem na plecach ukaza si nagle i przemwi w te sowa: Kop przy tym pniaku. Tom posucha i rycho znalaz dwanacie nowych byszczcych pensw!skarb przeogromny!Nie na tym wszake koniec radoci,bo karzeek odezwa si znowu: Znam ci. Dobry z ciebie chopiec,godziene wic nagrody. Kocz si twoje troski,bo oto nadszed czas zapaty. Kop tu co sidmy dzie,a za kadym razem znajdziesz taki sam skarb:dwanacie nowych,byszczcych pensw. Lecz nie powiadaj o tym nikomu i bacznie strze sekretu. Karzeek znikn,a Tom ze zdobycz pobieg co si w nogach w stron Offal Court. Co wieczora dam ojcu jednego pensa mwi po drodze. Uraduj tym jego serce,bo pomyli,e ktpienidze uebrane,nie bd wic dostawa w skr. Jednego pensa dostanie co tygodnia w dobry kapan,ktry mnie naucza. Dla matki,Nan i Bet zostanie jeszcze cztery pensy. Koniec godowi i achmanom!Koniec troskom,obawom i dzikiemu okruciestwu! Do swego plugawego domostwa przybieg (wci we nie)bez tchu prawie,lecz z oczyma gorejcymi radosnym zapaem. Rzuci cztery ze znalezionych pensw na podoek matki i krzykn: To dla was,matko!Wszystkie co do jednego!Dla was,Nan i Bet!I uczciwie do nich doszedem!Nie uebraem ani skradem! Uradowana,zdumiona matka przytulia chopca dtpiersi i odrzeka: Ju pno. . . . Czy Wasza Krlewska Mo wsta raczy? Ach,nie bya to odpowied,ktrej oczekiwa!Przepado marzenie senne. Tom si obudzi. Odemkn powieki. Bogato odziany Lord Pierwszy Pokojowiec klcza ujego wezgowia. Rado zudnych snw zblada,a biedny chopiec uprzytomni sobie,i nadal jest winiem i krlem. Komnata pena bya dworzan przybranych w szkaratne paszcze (bya to barwa aoby)i sug szlachetnego rodu. Tom usiad na ou i spod cikich jedwabnych zason spojrza na dostojne zgromadzenie. Wnet rozpocz si wany proces ubierania,kiedy za trwa,dworacy jeden podrugim przyklkali,aby zoy maemu krlowi poranny hod i wyrazy wspczuciaz powodu tak bolesnej straty. Przede wszystkim penicy tego dnia sub Wielki Koniuszy uj koszul i poda j Lordowi Wielkiemu Nadzorcy Ogarw Jego Krlewskiej Moci,ten za Drugiemu Panu Pokojowcowi,ktry poda j Wielkiemu owczemu Lasw Windsorskich,ten za Trzeciemu Panu Koniuszemu,ktry poda j Podkanclerzemu Krlewskiemu Ksistwa Lancaster, ten za Wielkiemu Szatnemu,ktry poda j Trzeciemu LordowiNamiestnikowi Krlewskiemu,ten za Stranikowi Twierdzy Tower,ktry poda jWielkiemu Ochmistrzowi Dworu,ten za Dziedzicznemu Wielkiemu Podkomorzemu,ktry poda j Lordowi Wielkiemu Admiraowi Anglii,ten za Arcybiskupowi Canterbury,ktry poda j Lordowi Pierwszemu Pokojowcowi,ktry przyj to,co z koszuli pozostao,i wdzia na Toma. Biedny,oszoomiony malec przypomnia sobie,jak kt kuby id z rk dork w czasie poaru. Kada z kolei cz garderoby musiaa odbywa uroczyst a dug wdrwk,Tom za nudzi si zawi ceremoni,i to nudzitak bardzo,e z radosn ulg postrzeg wreszcie,i jego dugie,jedwabne poczochy rozpoczynaj podr wzdu szeregu dworzan. Domyli si wtedy,i rzecz caa zblia si do pomylnego zakoczenia. Ale rado bya przedwczesna. Lord Pierwszy Pokojowiec przyj poczochy i zamierza oblec nimi ydki Toma,gdy nagle rumieniec wykwit mu na lica i dygnitarz w spiesznie zwrci poczochy do rk Arcybiskupa Canterbury,awskazujc palcem co na jednej z nich,spojrza wymownie i szepn:Patrzajcie,szlachetny panie!Arcybiskup Canterbury zblad,potem poczerwienia i podajc poczochy LordowiWielkiemu Admiraowi szepn:Patrzajcie,szlachetny panie!Lord Wielki Admira wrczy poczochy Dziedzicznemu Wielkiemu Podkomorzemu i ledwie mu tchu starczyo,aby wyjka: Patrzajcie,szlachetny panie!Poczochy wracay teraz wzdu szeregu do WielkiegoOchmistrza Dworu,Stranika Twierdzy Tower,Trzeciego Lorda Namiestnika Krlewskiego,Wielkiego Szatnego,Podkanclerzego Krlewskiego Ksistwa Lancaster,Trzeciego Pana Koniuszego,Wielkiego owczego Lasw Windsorskich,Drugiego Pana Pokojowca,Lorda Wielkiego Nadzorcy Ogarw Jego Krlewskiej Moci,a przez cay czas towarzyszyy im pene zgrozy i zdumienia szepty:Patrzajcie!Patrzajcie! dopki wreszcie nieszczsna cz garderoby nie znalaza si w rkach penicego tego dnia sub Wielkiego Koniuszego,ktry przez chwil przyglda si z poblad twarz temu,co wywoao tak wiele zamieszania,po czym wyszepta ochrypym gosem: Na m dusz!Brak skuwki przy sznurwce!Do Tower z Pierwszym Panem Nadzorc Poczoch Jego Krlewskiej Moci!Powiedziawszy to wspar si na ramieniu Lorda Wielkiego Nadzorcy Ogarw Jego Krlewskiej Moci,aby odzyska nadwtlonesiy,w czasie gdy dobywano ze schowka nowe poczochy ze sznurowadami bez uszkodze. Wszystko jednak musi mie swj koniec,w odpowiedniej wic chwili przywiedziono Toma do stanu,w ktrym mg powsta z oa. Powoany do tego dworzanin nalewa wod, drugi kierowa czynnoci mycia si,trzeci za czeka w pobliu z rcznikiem,powoli wic Tom przebrn wszystkie stadia porannych ablucji i mg skorzysta z usug Nadwornego Cyrulika. Kiedy wreszcie uwolni si z rk owego mistrza swego kunsztu,urodziwy by niczym dziewczyna i wdzicznie wyglda wpaszczyku i spodenkach ze szkaratnego atasu oraz berecie przystrojonym szkaratnym pirem. Ruszy teraz do MaejJadalni i uroczycie kroczy pord rzeszy dworzan,ktrzy cofajc si,aby monarsze da woln drog,przyklkali na jedno kolano. Po niadaniu dygnitarze dworscy pod eskort pidziesiciu panw stray przybocznej ze zoconymi toporkami w doniach powiedli Toma z monarsz pomp do sali tronowej,gdzie may wadca przystpi do rozstrzsania wanych sprawpastwowych. Jego wuj ,lord Hertford,zaj posterunek obok tronu,aby wiatymi radami wspiera umys miociwego pana. Grono znakomitych panw wybranych przez zmarego krla na egzekutorw jego ostatniej woli zjawio si,aby prosi Toma o aprobat swych zarzdze. Bya to czcza formalno albo raczej formalno niezupenie formalna,gdy nikogo nie obwoano jeszczeprotektorem. Arcybiskup Canterbury zda spraw z dekretu Rady Egzekutorw tyczcego obrzdw pogrzebowych zmarego miociwego pana i na zakoczenie odczyta podpisy egzekutorw,a mianowicie:Arcybiskup Canterbury,Lord Kanclerz Anglii,William,lordSt. John,John lord Russel,Edward hrabia Hertford,John wicehrabia Liesle,Cuthbert biskup Durham. . . Tom nie sucha,gdy zaniepokoi go jeden z poprzednich punktw dokumentu,po namyle zwrci si wic do lorda Hertforda i zapyta szeptem: Na jaki to dzie wyznaczono pogrzeb?? Na dzie szesnasty przyszego miesica,miociwy panie. To szalestwo!!Czy on dostoi? Biedaczek,nie oswoi si jeszcze z dworskim obyczajem!Przywyk do widoku ndzarskich zwok z Offal Court,ktre spiesznie uprztano z drogi. Ale lord Hertford szepn sw par i rozwia wnetniepokj maego monarchy. Sekretarz Stanu przedstawi uchwa Wielkiej Rady,wyznaczajc na godzin jedenast dnia nastpnego przyjcie cudzoziemskich ambasadorw,i prosi krlao zgod. Tom pytajcym wzrokiem zerkn na Hertforda,ten zasi szepn: Miociwy pan raczy twierdzco skin gow. Ambasadorowie przybywaj,aby wyrazi wspczucie swych monarchw z powodu bolesnej straty,ktra dotkna Wasz Krlewsk Mo i krlestwo Anglii. Tom uczyni,jak mu kazano. Drugi sekretarzj czyta projekt ustawy tyczcej wydatkw na dwr zmarego krla,ktre towydatki w cigu minionych szeciu miesicywyniosy osiem tysicy funtw szterlingw sum tak olbrzymi,e Tom a stkn. Stkn po raz drugi,gdy wyszo na jaw,i z sumy tej dwadziecia tysicy funtw stanowi dug dotychczas nie spacony. Stkn po raz trzeci,gdy okazao si,e szkatua monarsza wieci pustkami,a dwanacie setek krlewskiej suby znalazo si w znacznych kopotach skutkiem zatrzymania nalenych im zasug. Tom przemwi wwczas ywo i z obaw: Jawnie schodzimy na psy!Stanowczo i koniecznie trzeba zmniejszy dwr i odprawi wielu suby,ktrzy s przecie doniczego i naraaj tylko na strat czasu,bo drcz ciao i dusz czowieka rozlicznymi posugami niepotrzebnymi nikomu,prcz lalki,ktra nie moe radzi sobie sama,bo nie ma mzgu ani rk zdatnych do roboty. Dobrze pamitam pewien domek,ktry stoi przy targu rybnym,niedaleko Billingsgate. . .Tom poczu nagle silny ucisk na ramieniu,zaponi si tedy i powstrzyma szalony jzyk. Nikt jednak nie da pozna po sobie,e zwrci uwag na t dziwacznmow albo tym bardziej zafrasowa si z jej racji. Sekretarz Stanu prawi dalej,e zmary miociwy pan nakaza sw ostatni wol,aby hrabiego Hertforda podnie do ksicej godnoci,bratu za jego,rycerzowi Tomaszowi Seymour,nada stanowisko para,a take syna Hertforda uczyni hrabi oraz pomniejszymi godnociami nagrodzi kilku innych wiernychsug krlewskich. Rada postanowia tedy zebra si dnia szesnastego miesica lutego,aby nada i potwierdzi formalnie te godnoci. Jakkolwiek za zmary miociwypan nie nakaza na pimie,aby wyniesionym nada woci niezbdne do uwietnienia ich nowych tytuw,Rada znajc dokadnie osobiste yczenia zmarego uwaa za stosowne (za wol i zgod miociwego pana)nagrodzi Seymoura majtnoci niosc piset funtw rocznie ,a syna Hertforda majtnoci niosc osiemset funtw, jako te trzystoma funtami rocznego dochodu z pierwszych wakujcychdbr biskupich . Tom mia ju na kocu jzyka,e godziobysi wprzdy spaci dugi nieboszczyka krla, a pniej dopiero trwoni jego pienidze,lecz baczny na wszystko Hertfordna czas dotkn jego ramienia i uchroni chopca od nowego nietaktu. Monarsza zgoda zostaa zatem udzielona bez gonych komentarzy,lecz ze znaczn doz wewntrznej niechci. Tom rozmyla przezchwil nad szczegln atwoci,z jak czyni teraz zdumiewajce i wspaniae cuda,i do gowy strzeli mu wyborny koncept. Mgby przecie uczyni matk ksin Offal Court i nada jej jakie woci!Wnet jednak nadcigny smutne refleksje;zosta krlem tylko z imienia. Ci powani starcy i dumni wielmoe wadaj nim,a dla nich przecie matka Toma Canty jest tylko wytworem chorego mzgu;propozycji jego wysuchaliby z pobaaniem i wnet wezwaliby medyka. Nudna narada wloka si leniwie. Czytano petycje,proklamacje,nadania i wszelkiego rodzaju niezrozumiae,pompatyczne dokumenty tyczce spraw pastwowych. Wreszcie Tom westchn z gbipiersi i szepn sam do siebie: Za jakie cikie grzechy Bg pozbawi mnie pl,wieego powietrza,sonecznych a. . .i,a T48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AA7PBc8 c9 ]:<*Qc;8.blaskw?Czemu wizi mnie tutaj,kae by krlem,dowiadcza tak srodze? Nastpnie biedna,skoatana gowa zacza si chyli i wnet opada na rami. Sprawy pastwowe utkny na martwym punkcie,zabrako im bowiem na razie najdostojniejszego czynnika siy potwierdzajcej. Cisza zapanowaa wok drzemicego chopca,a najmdrsi w krlestwie zawiesili obrady. Za pozwoleniem opiekunw,Hertforda i St. Johna,Tom spdzi przed poudniem przyjemn godzin z lady Elbiet i ma lady Jane Grey,chocia ksiniczki byy przygnbione straszliwym ciosem,ktry spad na dom krlewski. Pod koniec ich wizyty najstarsza siostra (ktr pniejhistoria uznaa Mari Krwaw)zmrozia chopca budujc rozmow,ktra miaa dla jedn zalet t mianowicie,e krwaaniedugo. Po tych odwiedzinach Tom spdziczas niejaki w samotnoci,potem za dopuszczono przed oblicze majestatu jakiego szczupego,mniej wicej dwunastoletniego chopca,ktrego cay ubir (kaftan,poczochy i wszystko,z wyjtkiem nienej krezy i koronkowych mankietw)by zupenie czarny. Chopiec nie nosi adnych oznak aoby,prcz pczka czerwonych wstek u ramienia. Zbliy si niemiao z odkryt,pochylon gow i przyklkn przed Tomem,ktry siedzia spokojnie i przez chwil obserwowa przybyego. Potem powiedzia: Wsta,chopcze. Kto zacz i czego pragniesz? Chopiec podnis si i stan w swobodnej,wdzicznej pozie,lecz z trosk wypisan na licach. Musicie mnie pamita,miociwy panie rzek: Jestem waszym Chopcem do Bicia. Moim chopcem??. . . Chopcem do bicia?! Tak,miociwy panie. Jam Humphrey. . . Humphrey Marlow. Tom poj,i ma przed sob kogo,o kim winni byli mu wspomnie opiekunowie. Sytuacja bya draliwa. Co teraz robi?Uda,e zna kego chopca,aby pniejzdradza kadym sowem,i nigdy dotd o nim nie sysza?Nie!To nie zda si na nic! Dobry pomys przyszed mu jednak z pomoc. Takie wydarzenia mog si zdarzaczsto, teraz zwaszcza,gdy doniose a pilne sprawy odwoywa bd od jego boku Hertforda i St. Johna,ktrzy nale wszak do Rady Egzekutorw. Trzeba wic co obmyli,eby w razie potrzeby samemu stawi czoo niebezpieczestwom. Tak!To plan rozsdny. Tom postanowi przeprowadzi dowiadczenie na owym chopcu i przekona si,jakie osignie wyniki. Przez chwil marszczy brwi z namysem,potem rzek: Teraz wydaje mi si,i pomn co nieco. . . ale umys mj jest zamglony i nadweronycierpieniem. . . Zaiste,mj nieszczsny wadco!zawoa z uczuciem Chopiec do Bicia,w myli za doda: Prawd powiadaj,e biedak postrada zmysy. Ale i mnie zmartwienie pomieszao w gowie. Zapominam,co nakazano. Nie wolno przecie zdradza,i widzi si,e co z nim nie w porzdku . Dziwna rzecz,jak pami zawodzi mnie ostatnimi czasy podj Tom. Ale nie bacz na to. . . Powoli odzyskuj zdrowie,a czstobaha wskazwka przypomina rzeczy i nazwiska, ktre mi si wymkny. (I nie tylko takie pomyla lecz rwnie te,o ktrych nigdy nie syszaem,jako si zarazprzekona ten chopiec. )Powiadaj,z czym przychodzisz? To sprawa maej wagi,lecz porusz j za pozwoleniem Waszej Krlewskiej Moci. Dwadni temu,gdy miociwy pan pomyli si trzy razy podczas greki. . . byo to na porannej lekcji. . . miociwy pan przypomina sobie? Ta-ak. . . tak mi si wydaje. . . (To niezupene kamstwo pomyla bo gdybym w ogle j si greki,zbdzibym nie gupie trzy razy,lecz przynajmniej czterdzieci. )Tak,teraz pamitam. Mw dalej. Magister rozgniewa si na t,jako rzek,niechlujn a gupowat robot,zapowiedzia wic,e sprawi mi tgchost. . . i. . . Tobie sprawi chost??! zdumia si Tom. A czemu ciebie ma bi za moje bdy?? Ach,miociwy pan znowu zapomina. Zawsze przecie mnie bij,kiedy miociwy pan myli si w czasie lekcji. Prawda. . . prawda. . . zapomniaem. . . Tyuczysz mnie prywatnie. . . kiedy si wic pomyl. . . magister sdzi,e le wykonaeswe zadania. . . i. . . i. . . O miociwy panie!C powiadacie?Ja,najndzniejszy z waszych sug,was miabym uczy! Gdzie zatem twoja wina?C to za zagadka?Czym ja oszala naprawd,czy ty?Tumacz jasno,mw dalej. Ale,miociwy panie,nie wymaga to zgoa tumaczenia. Nikomu nie wolno profanowa plagami witej osoby ksicia Walii. Kiedy zatem on zbdzi,ja odbieram plagi,a to jest rzecz suszna i godziwa,jakoe kaki jest mj urzd i z tego yj . Tom spojrza uwanie na flegmatycznego chopca i pomyla: Wielki Boe!To rzecz szczeglna i zajcie wielce osobliwe. Dziwne zaiste,e nie zgodzili chopca,ktrego by zamiast mnie czesali i odziewali. Ach,gdyby to uczynili,chtnie odbierabym plagi we wasnej osobie i uwaa zamian za nader korzystn! Po chwili rzek gono: Powiedz,biedaku,czy odebrae ju t przyobiecan chost? Nie,prosz aski miociwego pana. Termin jej wyznaczono na dzisiaj,ale moe wypadaoby darowa mi kar jako rzecz niestosown w okresie aoby,ktra tak nagle spada na nas wszystkich. Nie wiem,czy tak by powinno,odwayem si wic przyj tutaj,aby przypomnie WaszejKrlewskiej Moci,i miociwy pan przyobieca raczy,e wstawi si za mn. .. Do nauczyciela??eby ci darowa plagi? Tak!!Miociwy pan pamita! Jak widzisz,odzyskuj pami. Uspokj si,chopcze. Nikt nie tknie twego grzbietu;to ju moja sprawa. O,dziki!Dziki wam,dobry panie! zawoachopiec i znw przyklkn na jedno kolano. I tak pozwoliem sobie na wiele,mimo to jednakowo. . . jednakowo. ..Tom spostrzeg,e may Humphrey waha si i jka,doda mu wic odwagi i zachci do dalszej przemowy powiedziawszy,i jest dzisiaj nad wyraz askawy . A zatem rzek wszystko,co ley mi na sercu. Poniewa miociwy pan nie jest ju ksiciem Walii,lecz krlem,miociwy pan moe rozkaza wszystko,a nikt nie omieli si powiedzie:nie!Nie ma tedy przyczyny,dla ktrej miociwy pan miaby si drczy nudnymi studiami,nie za spali ksiki i zaj si sprawami mniej nucymi. W takim przypadku bd zrujnowany,a wraz ze mn moje siostry,sieroty. Zrujnowany??Przepraszam!A jakim to cudem? Grzbietem na chleb zarabiam,prosz aski Waszej Krlewskiej Moci!Umr z godu,jeeli grzbiet mj bdzie prnowa. Jeeli miociwy pan zaniecha nauk,przepadnie mj urzd,bo Chopiec do Bicia bdzie wwczas zbdny. O,nie wypdzajcie mnie,dobry panie! Tom wzruszy si tym patetycznym wybuchem rozpaczy,rzek tedy z icie monarsz szczodrobliwoci: Nie frasuj si,chopcze. Urzd twj bdzie wiecznie nalea do ciebie i twych potomkw. Powiedziawszy to dotkn ramienia chopcapazem swego,mieczyka i zawoa: Wsta,Humphreyu Marlow,Dziedziczny Chopcze do Bicia przy krlewskim domu Anglii. Przepd troski!Niebawem wrc znw do ksiki,a e uczy si bd licho,niezmiernie si pomno zadania twegourzdu i,prawd rzekszy,krzeba bdzie w trjnasb zwikszy ci zasugi. Wdziczny Humphrey odpowiedzia z zapaem: O,dziki,dobry,szlachetny panie!Monarsza wasza hojno przecigna najmielsze moje sny i marzenia. Ach!bd ju szczliwy po wszystkie dni,pniej za szczliw bdzie cay rd Marloww! Tom by do sprytny,aby zorientowa si,e ma przed sob chopca,ktry bardzomoe mu si przyda. Zachca wic Humphreya do rozmowy,ten za bynajmniej nie by jej niechtny i radowa si szczerze wiar w to,e przyczynia si do kuracji Toma. Za kadym bowiem razem,gdyChopiec do Bicia koczy przypomina miociwemu panu szczegy jakich wydarze w krlewskiej komnacie do nauki albo w innych okolicach paacu z radocipostrzega,e Tom atwo i jasno odwieasobie w pamici wszystkie te przypadki. Nim mina godzina,Tom by dobrze naszpikowany cennymi wiadomociami o rozmaitych osobistociach i rzeczach zwizek majcych z krlewskim dworem. Postanowi zatem co dnia czerpa z owej krynicy wiedzy i wyda rozkaz,aby Humphreya wpuszczano do krlewskiej komnaty,ilekro si zgosi,jeeli oczywiciewadca Anglii nie bdzie w owym czasie udziela posuchania waniejszym osobom. Wnet po odprawieniu Humphreya przyby hrabia Hertford z nowym dla Toma zmartwieniem. Oznajmi mianowicie,e zasiadajcy w Radzie Egzekutorw lordowieobawiaj si,e przesadne wieci o stanie nadwtlonego zdrowia krla mog przenikn z paacu i rozpowszechnia si w miecie. Wobec tego lordowie uwaaj zawskazane i najlepsze,aby miociwy pan za dzie lub dwa zechcia spoywa obiady publicznie,gdy jego czerstwy wygld i miay krok wraz z troskliwie strzeonym opanowaniem ruchw i swobodnym wdzikiem manier skutecznie poo kres pogoskom (jeeli istotnie niepomylne wieci zdoay si ju rozprzestrzeni)ni jakiekolwiek inne posunicia,ktre mona byobmyli. Nastpnie wuj zacz z wielk delikatnoci poucza Toma,jak naley si zachowa przy okazji publicznych wystpie,a czyni to pod bardzo przejrzyst mask przypominania rzeczyod dawna znanych. Ku wielkiej jednak swej radoci przekona si,e Tomowi niewiele krzeba pomocy w tym wzgldzie. Chopiec skorzysta znacznie z niedawnych nauk Humphreya,ktry napomkn,e za kilka dni miociwy pan zacznie spoywa obiady publicznie,czego dowiedzia si od mkncej na chyych skrzydach plotki dworskiej. AleTom zachowa t wiadomo na wasny uytek. Widzc,e krl zaczyna odzyskiwa pami,lord Hertford odwanie podj kilka prb i niby to mimochodem bada,jak dalekosiga poprawa. W tych i owych punktach (tam gdzie zachoway si lady rozmw z Humphreyem)wyniki byy doskonae,oglnie za biorc dostojny lord uradowa si i nabra nadziei na przyszo. Aby rzec prawd,tak pikne ywi nadzieje,e odway si przemwi wielce ufnym tonem: Jestem gboko przekonany,e jeeli miociwy pan raczy teraz wyty jeszczetroch pami,rozwikamy zagadk wielkiejpieczci straty,ktra zaledwie wczoraj miaa niepoledni wag,dzisiaj za jest bez znaczenia,jako e wraz z ywotem nieboszczyka krla dobiega rwnie kresu kadencja pieczci. Czy Wasza Krlewska Mo zechce podj prb? Tom poczu si niby rozbitek na szerokim morzu. Jaka wielka piecz bya rzecz absolutnie mu nie znan. Biedak waha si przez chwil,potem za podnis wzrok i spyta naiwnie: A jak wygldaa ta wielka piecz,szlachetny panie? Hrabia drgn niemal niepostrzeenie i pomyla: Niestety!Myli jego bdz znowu po bezdroach. Nierozsdnie postpi zmuszajc go do umysowego wysiku. . . Potem zrcznie skierowa rozmow ku innym sprawom,zamierza bowiem zatrze w pamici Toma obraz nieszczsnej pieczci,co zreszt byo celem nader atwym do spenienia. ROZDZIA XV TOM W ROLI KRLA Dnia nastpnego przybyli zagraniczni ambasadorowie z przepysznymi orszakami,aTom przyjmowa ich zasiadszy na tronie wprzeraajco uroczystym stroju. Splendor tej sceny radowa zrazu oko i wyobrani chopca,lecz audiencja bya duga i nudna,podobnie zreszt jak wikszo mw,a wic to,co rozpoczo si jako przyjemna rozrywka,przeradzao si stopniowo w nud i tsknot do dawnego ycia. Krl rzuca od czasu do czasu sowa, szeptane mu do ucha przez Hertforda,i jak umia,stara si wywiza z zadania,by jednak nowicjuszem w tych sprawach i czu si za mao swobodnie,abyosign co wicej ni powodzenie zaledwie znone. Min mia wystarczajco krlewsk,ale trudno mu byo poczu si krlem. Uradowa si wic z serca,gdy ceremonia dobiega koca. Znaczn cz tego dnia zmarnowa takokrela to w mylach na prace zwizaneze sw monarsz godnoci. Nawet dwie godziny powicone godnym wadcy zabawom i wiczeniom okazay si raczej uciliwe,bo pene byy ogranicze i etykietalnych ceremonii. Za czysty zysk miociwy pan uwaa tylko godzin Spdzon sam na sam z Chopcem do Bicia,ktry dostarcza nie tylko rozrywki,lecz rwnie cennych wiadomoci.Trzeci dzie krlowania Toma Canty min podobnie jak dni poprzednie. Chmury rozpraszay si z wolna. Chopiec czu si nie tak skrpowany jak na pocztku. Powoli przywyka do nowych warunkw i nowego otoczenia. acuchy uwieray go jeszcze,lecz nie zawsze i wszdzie. Z kadgodzin czu,e coraz mniej go oniemielaji wprawiaj w zakopotanie obecno i hody monych. Gdyby nie jedna groba obiad spoywany publicznie Tom bez obawy witaby nadejcie dnia czwartego. Obiad mia rozpocz w dzie. W programie byy take znacznie doniolejsze sprawy,tego bowiem dnia krl musia przewodniczy posiedzeniu Rady,ktra wysucha jego pogldw i rozkazw tyczcych polityki,jaknaley podj wobec rozlicznych cudzoziemskich nacji rozrzuconych blisko i daleko na caej ogromnej powierzchni globu. Tego rwnie dnia lord Hertford bdzie formalnie powoany na wany urzd Lorda Protektora. Na dzie czwarty wyznaczono ponadto wiele innych spraw znacznej wagi,lecz wszystko to niewiele znaczyo wobec groby obiadu. Krl sam sidzie do stou,a wiele oczu bdzie we wlepionych i wiele ust szeptem bdzie komentowa jego zachowanie lub bdy gdyby mia nieszczcie jakowy bd popeni. Nic jednak nie mogo powstrzyma tego czwartego dnia,a wic dzie czwarty nadszed. Tom zbudzi si zgnbiony,roztargniony;nastrj ten krwa i chopiec za nic nie mg si ze otrzsn.Zwyke poranne obowizki wloky si bez koca,srodze nuyy chopca i silniej ni dotychczas przejmoway go bolesn wiadomoci niewoli. Pnym przedpoudniem krl znalaz si w wielkiej sali audiencyjnej,gdzie rozmawiajc z lordem Hertfordem czeka przykadnie uderzenia godziny wyznaczonejna uroczyste przyjcie wielu dygnitarzy i znamienitych dworzan. Miociwy pan zawdrowa jako do okna i pocz przyglda si ciekawie ruchowi na szerokim gocicu za paacowymi bramami. Nie bya to zreszt czcza ciekawo,gdy biedak z caego serca pragn znale si w zgieku drogi publicznej i zay swobody. Niebawem spostrzeg zbliajc si od strony miasta stra przedni gwarnego,wrzaskliwego tumu wzburzonych mczyzn,kobiet i dzieci z najpodlejszego i najuboszego gminu. Ha,chciabym wiedzie,co si tam wyprawia!powiedzia z caym zainteresowaniem, jakim chopcy darz zazwyczaj takie wydarzenia. Jestecie krlem odpar uroczycie Hertford i skoni si kornie. Czy miociwy pan przyzwoli mi dziaa? Ach tak,tak!Z ca przyjemnoci! ywo zawoa chopiec,w mylach za doda z gbokim zadowoleniem:Krlowanie to nie sama tylko nuda;ma ona rwnie dobre i przyjemne strony . Hrabia przywoa pazia i wysa go wnet zrozkazem do kapitana stray: Zatrzyma tum i zbada,dokd cignie i z jakiego powodu. Taka jest wola krla. W niewiele sekund pniej dugi rzd zakutychw lnic stal gwardzistw wysun si z bramy i przed czoem ciby stan acuchem od skraju do skraju gocica. Wkrtce przyby goniec z meldunkiem,i motoch poda za mczyzn,kobiet i ma dzieweczk,ktrzy maj by straceni za zbrodnie przeciw pokojowi i dostojestwu krlestwa. mier,i to mier gwatowna czeka tedy nieszczsnych. Myl ta blem cisna serce Toma. Wspczucie owadno nim bez reszty i na bok odsuno wszelkie inne wzgldy. Nie bra pod uwag podeptanego prawa ani cierpie czy strat,na ktre zbrodnicza trjka narazia zapewne swe ofiary. Widzia jedynie szafot i straszny,bezlitosny los nad gowami skazacw. Z wielkiego alu zapomnia na chwil,i nie jest krlem,lecz ledwie zudnym jego cieniem,nim wic poj zdy,co czyni,rzuci rozkaz: Przywiedcie ich tutaj!! W tej chwili obla si psem i na kocu jzyka mia ju takie lub inne usprawiedliwienie, lecz spostrzeg,i rozkaz nie dziwi bynajmniej wuja ani posugujcego pazia,stumi wic sowa,ktrymi chcia si tumaczy. Pa z ca powag zoy gboki ukon i tyem wycofa si z komnaty,aby ponie,gdzie naley,wol krla. Tom odczu dreszcz pychy i raz jeszcze uwiadomi sobie wielkie korzyci monarszego stanu. Rzek do samego siebie: Zaiste,tak kt byo,kiedym czytywa owietrza,sonecznych a. . .i,a T48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AA<Pc=n c>c c?) c@v7 +A=powieci z ksig starego ksidza i wyobraaem sobie,iem jest krlewiczem,ktry stanowi prawa i wszystkim rozkazuje,mwic:Zrb to, zrbtamkt ,a nikt nie poway si przeciwi jego woli. Drzwi otwary si szeroko,jeden po drugimzaczy pada szumne tytuy,a noszce je osobistoci poday za nimi i wnet komnat do poowy wypeni szlachetnie urodzony tum i pikne szaty. Ale Tom nie dostrzeg prawie przybycia tych ludzi,bo cakowicie go zaprztaa inna,o wiele ciekawsza sprawa. Niedbale siedzia na okazaym karle i raz po raz niecierpliwie zerka na drzwi,nie tajc bynajmniej ywego zainteresowania. Dostojne zgromadzenie zauwayo to i nie chcc niepokoi monarchy zaczo traktowa si nawzajem mieszank spraw publicznych i dworskich ploteczek. Wkrtce rozleg si odgos miarowych krokw onierskich i przed obliczem monarszym stanli skazacy pod opiek wiceszeryfa i eskort oddziau gwardzistw krlewskich. Wiceszeryf uklk przed miociwym panem,potem wsta i usun si na stron. Skazacy padli rwnie na kolana,lecz pozostali na klczkach;gwardzici zajli posterunki za fotelem wadcy. Chopiec ciekawie przyglda si winiom. Mgliste wspomnienia poruszy w nim wygld i strjmczyzny. Wydaje mi si,i widziaem ju tego czeka. . . ale gdzie lub kiedy. . . nie pomn... Takie byy myli Toma. W tej chwili mczyzna,szybko spojrza w gr i rwnie szybko spuci wzrok,nie mg bowiem znie gronego blasku majestatu. Ale jeden rzut oka na t twarz wystarczy! Teraz wszystko jasne mrukn chopiec do siebie. To ten nieznajomy,co to wyowi z Tamizy Gilesa Witta i ocali mu ycie w w chodny,wietrzny pierwszy dzie Nowego Roku. . . miay,pikny czyn. . . Ha,szkoda,e ten czowiek dopuci si czego podlejszego lub zamiesza w jak sromotn spraw. . . Nie zapomniaem owego dnia ani czasu,a to z tej racji, e w godzin pniej (wraz z uderzeniem jedenastej)dostaem od babci Canty takie rzetelne i sumienne lanie,e w porwnaniu znim wszystko,co oberwaem dawniej albo pniej,mona uwaa za pieszczoty. Tom rozkaza teraz,aby kobiet i dziewczynk usun na czas pewien z komnaty,potem zwrci si do wiceszeryfa z pytaniem: Jakie przestpstwo,prosz waszmoci,popeni ten mczyzna? Urzdnik uklk i odpowiedzia: Miociwy panie,trucizn pozbawi ycia waszego poddanego. Wspczucie Toma dla winia oraz uznanie dla miaego wybawcy toncego chopca zostay zachwiane. Czy dowiedziono mu tego?? zapyta. Jasno,jak na doni,miociwy panie. Bierzcie go,bo rzetelnie zarobi na mier.Szkoda. Waleczne mia serce. . . hm. . . hm. . . to jest,chciaem rzec,i wyglda na to. ..Z nag energi wizie zoy rce i zaama je rozpaczliwie,a jednoczenie zwrci si do krla w takie oto bagalne,trwone,urywane sowa: O krlu mj i panie!Jeeli moesz zmiowa si nad czowiekiem zgubionym,zmiuj si nade mn!Jestem niewinny,a to,o co mnie obwiniaj,zostao dowiedzione bdnie. . . Nie mwi wszakeo tym. . . Wyrok zapad przeciw mnie i zmieniony ju by nie moe. . . Ale w niedolimej bagam o ask,bo los mj to wicej ni znie zdoam. . . aski,aski,miociwypanie!Ulituj si,krlu,i rozka,bagam,aby mnie powieszono! Tom zdumia si. Nie takiego oczekiwa zakoczenia. Dziwna to zaiste aska!!Czy nie taki los ciprzeznaczony? Ach,nie,nie!Miociwy panie!Zapad wyrok,aby gotowa mnie ywcem! Odpowied ta wywara tak piorunujce wraenie,e chopiec omal nie porwa si zkara. Niebawem jednak przyszed do siebie i wykrzykn: Niechaj si stanie wedle twej woli,nieszczsny!Gdyby nawet wytru setkiludzi,nie powiniene gin tak okropn mierci! Wizie skoni czoo a do podogi i wybuchn stokrotnym dzikczynieniem,wreszcie powiedzia z uczuciem: Gdyby,uchowaj Boe,miao was kiedy spotka nieszczcie,miociwy panie,niechaj dobro wasza dla mnie bdzie owego dnia wasz obron i nagrod! Tom zwrci si do hrabiego Hertforda i powiedzia: Czy to by moe,szlachetny panie,aby na tak okrutn mier skazano tego czowieka? Takie jest prawo,miociwy panie. . . dla trucicieli. W Niemczech faszerzy monet gotuje si ywcem w oleju. . . nie rzuca ichz naga,lecz na powrozie z wolna opuszcza w olej:najprzd stopy,potem golenie,potem. . . Och,zamilczcie,prosz,szlachetny panie,sucha tego nie mog! zawoa chopiec i przesoni doni oczy,jak gdybyujrza w potworny obraz. Bagam was,szlachetny panie, by niezwocznie wyda rozkazy i znie ten przepis prawa. .. Ach!Niech biednych ludzi nie drcz wicejt tortur! Twarz Hertforda pojaniaa wielkim zadowoleniem,by on bowiem czowiekiem oszlachetnym i miosiernym sercu rzecz niepospolita w jego stanie i w owym wieku okruciestwa. Szlachetne sowa miociwego pana przypiecztoway los owego prawa. Historiazapamita kt ku chwale domu krlewskiego rzek lord Hertford. Wiceszeryf zamierza wyprowadzi winia,lecz Tom da mu znak,i ma czeka,i powiedzia: Waszmo dokadniej wejrzy w t spraw. Wizie twierdzi,e zbrodni jego dowiedziono bdnie. Powiadaj,co ci o tym wiadomo. Podczas procesu okazao si,miociwy panie,jako ten czowiek wszed do jednego domu w wiosce Islington,gdzie lea pewienchory. . . Trzech wiadkw rzeko,i stao si to o godzinie dziesitj z rana,dwch za,i kila minut po dziesitej. Chory by w owym czasie sam i spa. Wnet czowiek tenwyszed z domu i ruszy swoj drog. Chory zasi zmar w godzin pniej w kurczach i srogich wymiotach. Czy widzia kto,jak ken czowiek podawa trucizn?Czy moe j znaleziono? Na Boga,nie,miociwy panie. Skd tedy wiadomo,e ktbyo otrucie? Prosz aski miociwego pana,medycy orzekli,i nikt nie kona z podobnymi objawami prcz czeka otrutego. W owym wieku ciemnoty by to dowd przekonywajcy,Tom wic uzna straszn jego moc i rzek: Medycy znaj swe rzemioso;zapewne maj duszno. Sprawa zy bierze obrt dlatego nieszczsnego czeka. Ale to nie wszystko,miociwy panie. Jest rzecz inna i gorsza. Liczni wiadkowie zeznali,i pewna Wiedma,ktra pniej wyniosa si gdzie z wioski,przepowiedziaa i niejeden raz mwia im na osobnoci,jako ten chory umrze od trucizny!Mwia jeszcze wicej!e trucizn zada nieznajomy z ciemnymi wosami i odziany w strj plebejski a znoszony;na pewno wizie w odpowiada temu wizerunkowi. Miociwy panie,raczcie wzi pod rozwag niepoledni wako tego wiadectwa tyczcego faktu przepowiedzianego! W owym wieku przesdw by to argument nieodpartej mocy. Tom poj,e sprawa zaatwiona,jeeli bowiem takie wiadectwo jest co warte,to winy owego czeka dowiedziono. Chcc wszake da skazanemu ostatni szans rzek: Jeeli moesz powiedzie co na sw obron,mw! Nic,co si liczy moe,miociwy panie. Jestem niewinny,wszelako nie mog si tymwykaza. Nie mam przyjaci,lecz gdybym ich mia,zdoabym dowie,jako dnia owego nie byem w Islington. Zdoabym tako dowie,e o wymienionej godzinie znajdowaem si o mil od tej wioski,byembowiem przy Starych Schodach w Wapping. Ponadto zasi, miociwy panie,zdoabym dowie jeszcze wicej:to mianowicie,e gdy,jak powiadaj, odbieraem ycie,naprawd ycie ratowaem. Toncy chopiec. . . Zamilcz!!Szeryfie,jakiego dnia dokonano zbrodni? O dziesitej z rana albo kilka minut po dziesitej pierwszego dnia Nowego Roku,Wasza Kr. Niechaj wizie odejdzie. Tak krl rozkaza! Ten niegodny monarchy wybuch wywoa znowu gorcy rumieniec,lecz chopiec pokry swj nietakt najlepiej,jak potrafi,mwic: Gniew mj zbudzia myl,i czowiek ma zosta powieszony z przyczyny tak bahego, bzdurnego dowodu. Stumiony pomruk uznania zaszemra nad dostojnym zgromadzeniem. Nie byo to uznanie dla rzuconego przed chwil rozkazu,gdy niewielu chyba spord obecnych chciaoby darzy uznaniem lub pochwa ask dla skazanego ju winia. Nie!Przychylne szepty odnosiy si do bystroci i rozwagi,jak Tom wykaza. Wiele pochlebnych uwag wypowiaday ciche gosy: To nie krl szalony. Musi mie przecie zdrowe zmysy. Jak rozumnie stawia pytania. . . Jak podobne do jego dawnej natury byo to nieoczekiwane kategoryczne rozstrzygniciesprawy. Dziki Bogu,niemoc miociwego pana przemina. To nie niezgua,lecz prawdziwykrl!Narodzi si podobnym do swego rodzica! Atmosfera przesycona bya aplauzem,Tom musia wic zowi uchem cz tych pochwa. Pod ich dobroczynnym wpywem poczu si znacznie pewniej i oceni jak naley doskonae skutki swojego systemu. Ale chopica ciekawo wzia wnet gr nad miymi mylami i uczuciami. Krl chcia si dowiedzie,jakich to niecnych czynw dopucia si niewiasta i maa dzieweczka,z krlewskiego tedy rozkazu dwie wystraszone i szlochajce istoty zostay postawione przed obliczem majestatu. Czeg si one dopuciy?? zapyta Tomzwracajc si do wiceszeryfa. Prosz aski miociwego pana,ciy nad nimi zarzut srogiej zbrodni i zbrodni tej jasno dowiedziono. Zaczym sdziowie orzekli zgodnie z prawem,jako winne maj by powieszone. Zaprzeday si diabu. Taka oto jest ich zbrodnia. Chopiec wzdrygn si. Nauczono go odrazy do osb winnych tak grzesznego uczynku. Mimo to jednak nie chcia odmawia sobie rozrywki,jak byo zaspokojenie ciekawoci,pyta wic dalej: Gdzie to si stao i kiedy?? O pnocy,w grudniu,w ruinach kocioa,miociwy panie. Tom wzdrygn si znowu. Kktby tam obecny?? Tylko one,miociwy panie,i. . . i. . . ten trzeci. Czy przyznay si do winy?? Nie,miociwy panie,wszystkiemu zaprzecz. A zatem rzeknij,jako rzecz wysza na jaw? Rozmaici wiadkowie widzieli,e si tam krciy,co od razu wzbudzio podejrzenia, prosz aski miociwego pana. Pniej zastraszne skutki potwierdziy owe a nazbytsuszne podejrzenia. W szczeglnoci okazao si podczas procesu,e grzeszne istoty skorzystay z uzyskanej tym sposobem zej mocy,aby wywoa i sprowadzi burz,ktra spustoszya ca ich okolic. Przeszo czterdziestu wiadkwdowiodo tej burzy,a mona by ich zaiste powoa i tysic,bo kady przecie musi pamita burz,od ktrej wszyscy ucierpieli. Ha,powana sprawa. . . Tom rozwaa przez chwil to niecne otrostwo,pniej za zapyta: Czy ta kobieta ucierpiaa te od burzy?? Kilka sdziwych gw spord zgromadzeniakiwniciem wyrazio uznanie dla gbokiej mdroci pytania. Szeryf nie dostrzeg jednak konsekwencji tego ledztwa i odpowiedzia ze szczer prostot: W samej rzeczy,ucierpiaa,miociwy panie,i to,jak wszyscy prawi,najzupeniej susznie. Rozpada si jej chata,ona za zostaa z dzieckiem bez dachu nad gow. Mniemam,i moc wyrzdzenia sobie samej tak niezmiernej krzywdy drogo bya okupiona. Oszukano by t niewiast,gdyby zapacia bodaj wier pensa,to jednak,i oddaa dusz wasn i dziecicia,jasno dowodzi,jako jest szalona. Jeeli za jest szalona,nie wie,co czyni, a zatem nie grzeszy. Sdziwe gowy kiwny znowu z uznaniem dla rozsdku krla ,a kto mrukn: Jeeli miociwy pan sam jest szalony,jakto wie gosi,szalestwo jego mogoby snadnie wzbogaci wiele zdrowych umysw,gdyby za ask bosk oszale mogy w taki sposb. Ile lat ma to dziecko? brzmiao nastpnepytanie. Dziewi,Wasza Krlewska Mo. Powiedzcie mi,szlachetny panie,czy zgodnie z prawami Anglii moe ono zawieraumowy lub sprzedawa samo siebie? zwrci si Tom do wielce uczonego sdziego. Prawo nie zezwala dziecku na zaatwianie spraw znacznej wagi ani na uczestnictwo wtych sprawach,mniema bowiem,miociwy panie,i saby umys nie zdolen jest sprosta dojrzalszemu ani zdradliwym planom,jakie mog powzi ludzie starsi. Diabe moe kupi dziecko,jeeli taka jest jego wola,dziecko za wyrazi zgod,lecz niemoe uczyni tego Anglik,w takim bowiem przypadku kontrakt byby niewany i nie obowizujcy. Wyglda mi to na rzecz okrutn,niechrzecijask i obmylon zgoa opacznie,i prawo angielskie wzbrania Anglikowi przywileju,ktrym tak szczodrze obdarowuje diaba! zawoa chopiec ze witym oburzeniem. Taki osobliwy pogld na caoksztat sprawywywoa liczne umiechy,a wielu obecnych zachowao go w pamici,aby powtarza pniej jako dowd oryginalnoci krla orazjego powrotu do zdrowych zmysw. Starsza z winowajczy przestaa szlocha i z niezmiernym zainteresowaniem oraz wzmagajc si nadziej nasuchiwaa sw wadcy,ktry zauway to i zaraz odczu lito dla biednej niewiasty pozbawionej przyjaci,a znajdujcej si wtak gronej sytuacji. W jaki sposb udao si im sprowadzi burz?? zapyta po chwili. cigay z ng poczochy,miociwy panie. Zdumiao to chopca,a zarazem do biaoci rozpalio w nim ciekawo. Rzecz zdumiewajca!! zawoa ywo. Czy zawsze wywouje to tak okropne skutki?? Zawsze,miociwy panie,a przynajmniej wtedy,gdy kobieta pragnie tego oraz wyrzeknie odpowiednie sowa na gos albo te w myli. Tom zwrci si ywo do niewiasty i rzek popdliwym tonem: Daj dowd twej mocy. Chc zobaczy burz! W przesdnym zgromadzeniu tu i wdzie poblady nagle lica,a wszyscy,cho nie okazali tego,uczuli siln pokus,aby jak najszybciej znale si z dala od niebezpiecznego miejsca. Ale krl nie dostrzeg tego,bo guchy by i lepy na wszystko,prcz oczekiwanej klski ywioowej,zauwaywszy za na twarzy niewiasty wyraz zdziwienia i pomieszania,doda wnet wielce wzburzony: Nie bj si. . . nie poniesiesz za kt kary. . . Ba!Odejdziesz wolno i nikt ci nie tknie. Dowied swej mocy! O krlu mj i panie!!Nie mam adnej mocy!Faszywie mnie oskarono. Powstrzymuje ci lk nikczemny. Oka waleczne serce,a nie ucierpisz zgoa. Wywoaj burz!Ach,choby najmniejsz burz!Nie chc wielkiej niszczcej nawanicy,lecz mwic szczerze,wol co mniej gronego. Uczy to!Ocalisz ycie!Wolno odejdziesz z dzieciciem i z ask monarsz,ktra,jak ko krlestwo dugie i szerokie,uchroni ci od ludzkiej zoci i wszelakiej krzywdy. Kobieta pada na podog i przysigaa ze zami,i nie posiada mocy czynienia cudw. Z wdzicznoci ocaliaby ycie dziecka,radonie za oddaa wasne,gdyby posuszestwo rozkazowi krla zapewni mogo tak niezmiern ask. Chopiec nalega. Kobieta powtarzaa wcito samo. Wreszcie Tom przemwi: Myl,e ta niewiasta mwi prawd. Gdyby moja matka znalaza si na jej miejscu i posiadaa moc diabelsk,na pewnobez wahania sprowadziaby burz i kraj cay zmienia w ruin,aby okupi za t cen moje tak bardzo zagroone ycie. Sdzi wypada,e inne matki uczynione s na podobn mod. Wolna,dobra niewiasto,ty i twoje dzieci,albowiem wierz,e jeste niewinna. A teraz,gdy zyskaa przebaczenie,moesz wszak nie obawia si niczego. cigaj poczochy!Jeeli za uczynisz burz,bdziesz bogata! Ocalona biedaczka wielkim gosem wyraaawdziczno i bez wahania wykonaa rozkaz. Krl przyglda si peen wielkich nadziei,lecz mimo wszystko troch wystraszony. Dworzanie nie ukrywali niepokoju ni krwogi. Kobieta obnaya wasne nogi i nogi swej creczki. Niewtpliwie czynia wszystko,co w jej mocy,aby szlachetny czyn krlewski nagrodzi trzsieniem ziemi,lecz wszystkie te starania nie wiody do niczego. Tom westchn ciko i powiedzia: Ha,dobra niewiasto,nie trud si,albowiemwida jasno,i moc twa odesza. Id tedy w pokoju swoj drog,a gdyby kiedy wrcia twa wadza,nie zapomnij o mnie i sprowad mi burz. ROZDZIA XVI OBIAD DWORSKI Pora obiadu zbliaa si nieuchronnie,lecz rzecz szczeglna myl o tym niepokoia Toma tylko nieznacznie i bynajmniej nie budzia grozy. Dowiadczenia poranne natchny go cudown pewnoci siebie,may,biedny kot-wczga bardziej przywyk po czterech dniach do osobliwej sytuacji,ni czowiek dojrzay mgby tegodokona w cigu caego miesica. Trudno o bardziej zdumiewajcy przykad atwoci,zjak dziecko przystosowuje si do ietrza,sonecznych a. . .i,a T48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AABPcC9}%DScE #cF1y [GQ?(warunkw. Jako ludzie uprzywilejowani,pospieszymy dowielkiej sali bankietowej i korzystajc z czasu,w ktrym Toma sposobi do uroczystego wystpienia,spojrzymy,co si tam dzieje. Jest to przestronna komnata zezoconymi kolumnami i pilastrami oraz malowidami na suficie i cianach. Przy drzwiach nieruchomo niczym posgi stoj gwardzici odziani malowniczo i zbrojni w halabardy. Wysok galeri biegnc wok caej sali zajmuje kapela oraz mnstwo przystrojonych odwitnie obywateli pci obojga. Porodku komnaty,na wzniesieniu,stoi st Toma. Oddajemy jednak gos dawnemu kronikarzowi: Do komnaty wkroczy szlachcic z lask marszakowsk,za nim drugi,ktry dzieryobrus. Obydwaj przyklknli trzykrotnie z niezmiern rewerencj,po czym obrus zosta rozesany i panowie owi wyszli,uprzednio znowu przyklknwszy. Potem wkroczyo dwu innych. Jeden nis take lask,drugi solnic,talerz i chleb. Naprzd przyklknli jako dwaj poprzedni,arozstawiwszy na stole wszystko,co byo dorozstawienia,oddalili si z t sam ceremoni. Wreszcie weszo dwu bogato strojnych monych panw,z ktrych jeden mia n do krajania misa. Obydwaj skonili si z niezwyczajnym wdzikiem,po czym zbliywszy si do stou,potarli go chlebem i sol,a tak byli przejci,jak gdyby krl asystowa temu we wasnej osobie . Tak zakoczyy si uroczyste przygotowania. Potem gdzie z dala,w echami grzmicych korytarzach rozbrzmiadwik trby i niewyrane okrzyki:Miejscedla krla!Przejcie dla miociwego pana!. . . Odgosy te powtarzay si raz po raz i coraz bliej,a wreszcie tu,tu zabrzmiay grzmice surmy i donony gos: Przejcie dla krla!W tej chwili ukaza si wspaniay orszak,ktry niby barwny acuch zacz wysuwa si z podwoi. Ale oddajmy znowu gos kronikarzowi: Naprzd szli panowie szlachta,baroni,hrabiowie,rycerze Orderu Podwizki,a wszyscy odziani byli piknie i gowy mieli odkryte. Nastpnie kroczy kanclerz midzy dwojgiem mw,z ktrychjeden nis krlewskie bero,drugi miecz koronacyjny w szkaratnej pochwie usianejzocistymi liliami herbowymi,a zwrcony ostrzem ku grze. Wreszcie szed krl we wasnej osobie,a widok jego powitay grzmice koty i fanfara dwunastu trb,zasi lud na galeriach powsta z miejsc i zakrzykn:Boe,chro krla! Zamonarch postpowao wielu przydzielonychdo jego osoby dworzan szlachetnego rodu,az prawa i z lewa pidziesiciu panw stray przybocznej ze zocistymi toporkamiw rkach . Wszystko to byo pikne i przyjemne. Puls Toma bi ywo,oczy gorzay radosnym blaskiem. Chopiec porusza si z naleytymwdzikiem i swobod,a byo to dla tym atwiejsze,e nie zastanawia si,co i jak robi,gdy myli mia oczarowane i pochonite osobliwymi widokami i dwikami. Nikt zreszt nie moe by zupenie pozbawiony uroku,gdy ubrany jest w strojne,dobrze dopasowane szaty,do ktrych przywyk nieco,zwaszcza jeeli o szatach tych w danym momencie nie myli. Chopiec dobrze zapamita otrzymane wskazwki,tote na powitanie odpowiedzia lekkim skinieniem strojnej w pira gowy i uprzejmym zdaniem: Dzikuj ci,wierny mj ludu. Zasiad u stou nie zdejmujc beretu,czym nie stropi si wcale,albowiem jedzenie z gow nakryt jest jedynym krlewskim przywilejem stanowicym jak gdyby pomostczcy monarchw z rozmaitymi Canty. adna ze stron nie ma w danym razie przewagi nad drug, obie bowiem od dawna oswojone s z tym obyczajem. Orszak rozproszy si i utworzy kilka malowniczych grup,ktre stay z odkrytymigowami. Przy skocznych dwikach kapeli ucznicy gwardii przybocznej,najrolejsi i najmocarniejsi mowie w Anglii,dobierani ze wzgldu na postaw. . . . . . pozwlmy jednak opowiedzie o tym kronikarzowi: ucznicy gwardii przybocznej wkroczyli z gowami odkrytymi,odziani za byli w szkarat zdobny na plecach zotymi rami.Kilkakro wychodzili oni i wchodzili,a za kadym razem wnosili jedno danie uoone na talerzu. Dworzanin szlachetnego rodu przyjmowa one dania w takiej kolejnoci,wjakiej byy przynoszone,i ustawia na obrusie,a Stolnik (z obawy jakowej trucizny)dawa kademu ucznikowi poprbowa ks z tego wanie talerza, ktry w podawa . Obiad uda si na og,chocia Tom zdawa sobie spraw,i setki oczu ledz kady ksw drodze do jego ust i z zainteresowaniem obserwuj,jak krl przeuwa. Zainteresowanie to nie mogoby chyba wzrosn,gdyby jado byo gronym materiaem wybuchowym i lada chwila miao rozsadzi biesiadnika,a szcztki jego rozrzuci po sali. Tom baczy,by si nie spieszy,a zwaszcza nie robi nic wasnorcznie,lecz czeka,a waciwy dworzanin uklknie i za monarch wykona ow czynno. Chopiec przebrn przez wszystko bezbdnie,co byo triumfem cakowitym i wspaniaym. Obiad dobieg wreszcie koca,a Tom wraz ze swym barwnym pocztem opuci sal przy wesoych fanfarach trb,grzmocie hodw i huraganie wiwatw. Pomyla wwczas,e jeli pozna ju najgorsze strony publicznego spoywania obiadu,to chtnie poddawaby si tej prbie nawet pokilka razy dziennie,byle tylko za t cen wykupi si od penienia innych, znacznie dokuczliwszych obowizkw monarchy. ROZDZIA XVII KRL FU-FU PIERWSZY Miles Hendon ruszy spiesznie ku przyczkowi mostowemu po stronie Southwark i bacznie rozglda si dokoa,mia bowiem nadziej,i postrzee niebawem osoby,ktrych szuka. Spotkao gojednak rozczarowanie. Rozpytujc ludzi odkry pewne lady w Southwark,lecz dalejtrop si urywa i dzielny wojak nie wiedzia,co pocz. Mimo to nie szczdzi stara do koca dnia,a noc zastaa go zdroonym,na poy wycieczonym z godu irwnie dalekim od ziszczenia swych pragnie jak na pocztku wdrwki. Miles zjad kolacj w gospodzie Pod Rycerskim Paszczem i poszed do ka umyliwszy,i wyruszy wczenie z rana i troskliwie przeszuka cae miasto. Lec bezsennie,duma,ukada plany i dochodzi powoli do nastpujcych wnioskw: Chopiec,jeeli tylko zdoa,ujdzie z rk tego hultaja,swego szanownego rodzica. Czyw takim przypadku wrci do Londynu i odnajdzie dawne swe kryjwki?Nie!Nie postpi tak, gdy obawia si bdzie wtrnego pojmania. C tedy uczyni?Nigdy nie mia na wiecie przyjaciela ani opiekuna,dopokd nie zetkn si z Milesem Hendonem,oczywicie wic bdzie si staraodnale tego przyjaciela,jeeli poszukiwania nie zmusz go do wdrwek po niebezpiecznym dla Londynie. A zatem uda si do Hendon Hall. Ach,uda si tam niezawodnie,bo wie przecie,e Miles zmierza do domu,bdzie wic przewidywa,i go tam zastanie. Tak,sprawa jest jasna!Nie wolno marnotrawi czasu w Southwark,lecz niezwocznie przez ziemie ksistwa Kent spieszy krzeba do Monks Holm,po drodze za przeszukiwa lasy i rozpytywa ludzi. Powrmy jednak do zaginionego maego krla. w mczyzna o wisielczym wygldzie,ktry(jak mwi pachoek z gospody)znalaz siskd w bliskoci krla i nieznajomego wyrostka,nie przyczy si do nich,lecz krok w krok sun ich ladem. Nie odzywasi. Lew rk mia na temblaku,lewe za oko zakryte szerok zielon klapk. Utyka troch i podpiera si dbowym kosturem. Wyrostek wid krla krtym szlakiem przez Southwark i wreszcie wyprowadzi na szeroki trakt za miastem. Edward zacz si irytowa. Oznajmi,e zatrzyma si w tym miejscu,bo to Hendon winien przyj do niego,nie on do Hendona. Tak,krokiem nie ruszy si z miejsca. Nie bdzie tolerowa duej takiego lekcewaenia. Wyrostek odrzek na to: Bdziesz tu marudzi,a twj przyjaciel ley ranny w tym tam lesie. Ale rb,jak ci si podoba. Krl zmieni od razu ton i zawoa: Ranny?A kt omieli si to sprawi?Leczmniejsza o to!Prowad,prowad prdzej, mokosie!Czy podkuto ci oowiem?Ach,choby sprawca by ksicym synem,poauje okrutnie zbrodniswojej! Do lasu byo do daleko,lecz odlego t pokonano szybko. Wyrostek rozejrza si wok, dostrzeg zatknit w ziemi ga z przywizanym do skrawkiem szmaty i poprowadzi w gszcz baczc na podobne znaki,ktre odnajdowa w pewnych odstpach. Byy to niewtpliwie drogowskazy do jakiego miejsca stanowicego cel przewodnika. Niebawem wyszli na polan, gdzie stay zwglone ruiny chaty oraz stara stodoa chylca si do upadku. Wok nie byo ladu ycia:panowaa miertelna cisza. Wyrostek wszed do stodoy;chopiec niecierpliwie depta mu po pitach. W stodole nie byo nikogo!Krl podejrzliwie spojrza na przewodnika. Gdzie on?? zapyta. Odpowiedzi by szyderczy miech. Krl wpad w sza wciekoci. Porwa polano igotowa si wanie do ataku na wyrostka,gdy w uszach zabrzmia mu drugiwybuch szyderczego miechu. mia si teraz kulawy hultaj,ktry przez cay czas poda w pewnej odlegoci. Krl odwrci si i rzuci gniewnie: Kto ty??Co masz tu do czynienia? Uspokj si i przesta bredzi powiedzia mczyzna. Przebraem si,ale nie tak znw dobrze,eby mg udawa,e nie poznajesz rodzonego ojca. Nie jeste moim ojcem. Nie znam ci. Jamkrl!Jeeli ukry gdzie mojego sug,oddajgo zaraz lub srodze odpokutujesz za to,ce uczyni. John Canty odpar gniewnym,mocnym gosem: Jasno wida,e szalony. Nie mam ochoty ci kara,ale bd kara,jeeli mnie do tegozmusisz. Ta gadanina nic nie szkodzi tutaj,gdzie nie ma ludzi i nikt nie syszy twoich banialuk. Ale radz ci przyuczy jzyk do rozsdnej mowy,aby nie broi,kiedy zmienimy kwater. Popeniem morderstwo. W domu nie mog baamuci. Nie moesz i ty,bo pokrzebny mi jeste. Z wanych przyczyn zmieniem nazwisko. Brzmi ono teraz Hobbs. John Hobbs. Ty maszna imi Jack;wbij to sobie w gow. A terazgadaj!Gdzie matka?Gdzie siostry?Nie byo ich na umwionym miejscu. Wiesz chyba,dokd poszy. Krl odpar pospnie: Nie nud mnie gupimi zagadkami. Moja matka nie yje,siostry s w paacu. Stojcyopodal wyrostek wybuchn urgliwym miechem,a chopiec rzuciby si na niego,gdyby nie przeszkodzi temu Canty czy Hobbs ,jak sam si teraz nazywa. Milcz,Hugonie powiedzia. Nie draniby go lepiej. Zmysy ma pomieszanei niepokoj go takie zaczepki. Siadaj tu,Jack;uspokj si. Zaraz dam ci co do jedzenia. Hobbs i Hugon zaczli rozmawia z cicha,krl za odsun si jak najdalej od ich niemiego towarzystwa. Wycofa si w pmrok przeciwnego kta stodoy,gdzie,jak si okazao, klepisko na stop grubo pokryte byo som. Tam krl leg,nakry si som miast kodrami i popad w zadum. Wiele mia trosk,lecz pomniejsze z nich odsuna w niepami ta najdotkliwsza strata ojca. Imi Henryka VIII budzio w reszcie wiata dreszcz grozy oraz wizj potwora,ktrego nozdrza ziay zniszczeniem,rce za zadaway tylkodotkliwe ciosy i mier. Ale dla maego monarchy imi to czyo si z miymi jedynie wspomnieniami i obliczem opromienionym dobrotliwym uczuciem. Chopiec wspomina i tsknie rozpamitywa dugi szereg tkliwych scen pomidzy rodzicem a sob,obfite zasi zy dowodziy,jak szczery i gboki bl ciskamu serce. Mijao tymczasem popoudnie. Znuony troskami chopiec zapad powoli wspokojny,krzepicy sen. Po pewnym czasie (nie umiaby powiedzie,jak dugo to krwao)krl wrciz trudem do pwiadomoci i gdy lea z przymknitymi powiekami rozmylajc mglicie,gdzie jest i co si z nim dzieje,posysza jednostajny szmer,pospny stukot deszczu po dachu. Nachwil owadno nim mie uczucie wygody,ktre mino jednak,gdy w pobliu zabrzmia chr rubasznej wrzawy i grubiaskich miechw. Chopiec rozbudzi si nieprzyjemnie zdziwiony i odkry gow,by zobaczy,skd gwar si dobywa. Przed oczyma jego roztoczy si ponury, osobliwy widok. Na drugim kocu stodoy,porodku klepiska jasno pon ogie,a wok w czerwonawych blaskach zasiadaa lub leaa osobliwa kompania. O takich obdartych wczgach pci obojga,o takich mtach ulicznych krl nie czyta nigdy ani ich nie widzia w najbardziej koszmarnych snach. Byli to roli,krzepko zbudowani mczyni,na brz spaleni od soca i wiatrw,a odziani w niewiarygodneachmany;dorastajcy chopcy o otrowskich twarzach,ubrani w podobny sposb;lepi ebracy,ktrych oczy zakryway bandae lub klapki,kaleki o kulach i szczudach,jaki wygldajcy na zoczyc wdrowny kramarz ze swymi jukami,szlifierz,kotlarz i cyrulik ze swoimi narzdziami. Wrd osb pci niewieciej byy ledwie dojrzae dziewczta,kobiety w kwiecie wieku i zwide,pomarszczone wiedmy, wszystkie jednak mwiy gono,bezwstydnie i nieprzystojnie. Byo tam rwnie troje krostowatych niemowlt i dwaj przewodnicy lepcw wychude kundle ze sznurkami obwizanymi dokoa szyi. Noc ju zapada. Banda skoczya wanie uczt. Rozpoczynaa si orgia i blaszanka z mocnym trunkiem przechodzia z rk do rk. Wnet rozlegy si okrzyki: Hej,piosenka!Piosenka!Niech piewa Nietoperz i Dick Kuternoga! Jeden ze lepcw powsta i przysposobi si do wystpu odrzuciwszy klapki,pod ktrymi kryy si doskonae oczy,oraz tabliczk ze wzruszajcym opisem przyczynstrasznego kalectwa. Kuternoga pozby si szczuda i na zupenie pewnych nogach stan obok kolegi- hultaja. Obydwaj ryknlihulaszcz piewk,przy kocu za kadej strofki pomaga im grzmicy chr caej szajki. Nim piew si skoczy,pijacki entuzjazm sign takich wyyn, e wszyscy zebrani ryczeli ostatni strofk odpocztku,a potne ich gosy wstrzsay krokwiami dachu. Potem nastpia konwersacja,lecz prowadzono j nie w zodziejskim argonie piosenki, ktrym posugiwano si tylko wwczas,gdy suchay nieprzychylne uszy. W czasie tej rozmowy wyszo na jaw,e John Hobbs nie jest zupenie nowy ,bodawnymi laty praktykowa ju by w tej samej bandzie. Zaczto go wypytywa o pniejsze koleje. John Hobbs powiedzia,i przypadkiem zabi czowieka. Przyjto to z niemaym uznaniem,kiedy za hultaj doda,e czowiek ten by duchownym,zyska oglny poklask i z kadym po kolei musia si napi. Starzy znajomi witali go radonie,nowi za z dum wymieniali z nim uciski doni. Kto zapyta,czemu to dawny kompan na tak dugo zdezerterowa . Londyn jest lepszy ni wie odrzek JohnCanty i bezpieczniejszy ostatnimi laty,kiedy srogie prawa stosuje si coraz surowiej. Gdyby nie zdarzy mi si ten przypadek,na pewno bym si stamtd nie ruszy. Postanowiem zosta w Londynie i nigdy w yciu nie zapuci si na wie,ale c. . . w przypadek pokrzyowa mi plany. Potem nowo przybyy spyta,ile osb liczy teraz szajka,a Harap,herszt bandy,odrzek:Dwudziestu piciu tgich zuchw:pajczarzy,potokarzy,doliniarzy,fa- rmazonw,wliczajc w to rwnie ich baby i dziewuchy. Wikszo jest tutaj;inni wdruj na wschd zimowym szlakiem. Wszyscy ruszamy ich ladem o wicie. Nie widz Pryszcza w tej godnej kompanii. Gdzie si podziewa? Biedny chopak!ywi si teraz siark i to zbyt gorc jak na gust delikatny. Ubito go w bjce,mniej wicej w rodku lata. Szkoda!!Zuch by wielki z Pryszcza i chop dorzeczny! Taki by wanie. Jego dziewucha,czarna Bess,trzyma wci z nami,ale jest teraz w drodze na wschd. adna sztuczka,przyjemna i prowadzi si jak naley. Nikt nie widzia jej nigdy pijanej przez wicej ni cztery dni na siedem. Zawsze bya porzdna. . . tak. . . pamitam j dobrze. . . cnotliwa niewiasta,godna wszelkiej pochway. Jej matka bya swobodniejsza i mniej baczya na pozory. Awanturnica,porywcza starucha,ale za kt rozum niezwyczajny. Stracilimy j wanie przez ten rozum. Talent do wrenia z rki i przepowiadania na wszystkie inne sposoby przyszych losw zjedna jej w kocu miano i saw czarownicy. Prawo upieko j ywcem na wolnym ogniu. Do gbi byem wzruszony,kiedy patrzaem,jak walecznie przyjmuje los okrutny. Ha!Kla i lya tum,ktry ze wszech stron gapi si bezwstydnie,a tu pomienie lizay j ca,sigay twarzy,ogarniay skpe kaki,trzeszczay nad jej star,siw gow. Ale kla t tuszcz!Bracie,mgby doy kysica lat inigdy nie posysze tak mistrzowskich przeklestw. Niestety!Sztuka ta zesza T48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AAHPcI cJ%K! cL/cM;>%wraz z ni do grobu. Pozostay tylko ndzne,mde naladownictwa,wszelako nie ma ju prawdziwych blunierstw! Harap westchn,suchacze westchnli ze zrozumieniem. Chwilowe przygnbienie opanowao ca band,bo nawet takie najbardziej zatwardziae wyrzutki spoeczestwa niezupenie odarte s ze sentymentw i niekiedy potrafi odczu ywo bolesn strat lub niedol. Zdarza si to w znacznych odstpach czasu i okolicznociach szczeglnie sprzyjajcych,jak na przykad tym razem. ,gdy talent i kultura schodzi ze wiata nie zostawiajc dziedzica. Ale mocny trunek obieg dokoa kompani i wnet przywrci pogod aobnikom. Czy ucierpieli take inni z naszych?? zapyta Hobbs. Niektrzy tak. Zwaszcza. nowicjusze,tacy na przykad niezamoni chopi o chodzie i godzie wypdzeni w wiat dlatego,e panowie zabrali im pola i zamienili na owcze pastwiska. Chop taki ebra,przywizano go wic dt rozwory wozu i obnaonego do pasa smagano,a krew pyna ciurkiem;potem zakuwano go w dyby i chostano znowu. Chop ebra dalej,dostawa wic nowe cigi i obcinano mu ucho. Chop ebra w dalszym cigu (ha!c mia robi,biedny potpieniec),pitnowano go wic na policzkach rozpalonym elazem i sprzedawano w niewol. Chop ucieka;tropiono go,a pochwyciwszy wieszano. Krtka to anegdota i szybko si j opowiada. Inni z nas dowiadczyli losu nie tak srogiego. Chodcie no,Yokel,Burns i Hodge!. . . Pokacie,jak was ozdobiono! Przywoani wstali,cignli cz swych achw i odsonili grzbiety pokryte na krzy sznurami starych blizn po batogach. Jeden odgarn wosy i pokaza miejsce,naktrym byo niegdy lewe ucho. Drugi rwnie pokaza okaleczone ucho i klejmo na ramieniu liter V. Trzeci powiedzia: Nazywam si Yokel. Dawniej byem dzierawc,i to dzierawc zasobnym. Miaem kochajc on i dzieci. Teraz inna przypada mi majtno i zawd odmienny. ona i dziatki odeszy. Moe s w niebie,moe. . . moe w tym innym miejscu. . . ale. . . ale,dziki Bogu miosiernemu,nie mcz si ju w Anglii. Moja dobra,Bogu ducha wi nna stara matka prbowaa zarabia na chleb dogldaniem chorych. Jeden z nich umar,a e medycy nie umieli powiedzie czemu,matk spalono jako czarownic,a dziatki moje patrzyy na to i zawodziy. Angielskie prawo!Hej,w gr kubki!Hej,wszyscy razem z gromkim okrzykiem wypijmy na cze litociwego prawa angielskiego,ktre matk moj wyzwolio z angielskiego pieka! Dzikuj wam,kamraci,wszystkim i kademu z osobna. ebraem,chodzc od domu do domu,ona ebraa take. Wleklimy ze sob godne dziatki. Ale gd jest przecie zbrodni w Anglii!Odarto wic nas z szat i kaczugami pdzono przez trzy miasta. Hej!Raz jeszcze wypijcie wszyscy na cze miociwego prawa angielskiego,bo jego batog wypi wiele krwi mojej Mary i bogie wyzwolenie rycho nastpio. Ley teraz w kcie ksiej grodzi,bezpieczna,wolna od wszelkiej krzywdy. A dziatki. . . C,kiedy prawo szczuo mnie od miasta do miasta,dziatki kolejno umieray z godu!Pijcie,kamraci. Wychylcie cho kapk za biedne dziatki,ktre nigdy nie uczyniy nikomu nic zego!ebraem dalej,ebraem o skibk chleba, poszedem tedy w dyby i straciem ucho. O,patrzcie,sterczy tu obrzynek!ebraem znowu i. . . spjrzcie naobrzynek drugiego ucha!ebym dobrze wszystko zapamita!Ale ebraem jeszcze.Sprzedano mnie w niewol. . . Tutaj,na policzku pod warstw brudu. . . Ha!Jeeli zmyj ten brud,zobaczycie czerwone S wypalone gorcym elazem!NIEWOLNIK!Czy pojmujecie sens tego sowa?Angielski NIEWOLNIK stoi oto przed wami. Uciekem od pana, kiedy za pojm mnie. . . Przeklestwo Niebios niechaj padnie na prawa kraju,ktry je stanowi!. . . Hej,bd wisia! Dwiczny gos zabrzmia w mrocznej atmosferze: Nie bdziesz wisia!!Bowiem dzisiaj nastpi kres owemu prawu. Wszyscy odwrcili si i ujrzeli dziwaczn posta maego krla,kiedy za chopiec wstpi w krg wiata i ukaza si wyranie,zasypano go wnet nawanic pyta: Kto on??Co to takiego?Kto ty,ptaszku? Nie stropiony,sta w ogniu wielu zdziwionych,pytajcych spojrze i odpowiedzia z icie monarsz godnoci: Jam Edward,krl Anglii. Buchn huragan miechu. Wywoaa go po czci wzgarda,po czci za uciecha z takprzedniego artu. Krl oburzy si i rzek surowym tonem: Nieobyczajni wczdzy!!Tak dzikujecie za przyobiecan wam monarsz ask! Chopiec mwi co jeszcze gniewnym gosem,gestykulowa ywo,lecz sowa jegotumia zawierucha miechu i szyderczych okrzykw. John Hobbs kilkakro stara si przekrzycze rozgwar,kiedy za powiodo mu si to na koniec,woa: Kamraci!To mj syn obkany,nieprzytomny,jednym sowem,zupenie wariat. Nie zwaajcie na niego. Wmwi sobie,e jest krlem. Jestem krlem odpar zwracajc si do swego ojca o czym przekonasz si wewaciwym czasie,i to na wasnej skrze. Przyznae si do morderstwa;bdziesz za to wisia. Ty mnie wydasz!!Ty?Niech no dostan ci w apy,a. . . Szaa!. . . Spokj!powiedzia krpy Harap,ktry wtrci si w por,by ocali krla,a znaczeniu swej przysugi doda powagi obalajc Hobbsa uderzeniem pici. Nie czujesz respektu ani dla krlw,ani nawet dla hersztw!Jeeli jeszcze raz nie uszanujesz mojej obecnoci,sam ci powiesz. Potem zwrci si do maego monarchy: A ty,chopcze,nie gro kamratom,nikomu nie mw o nich zego sowa,we wody w gb. Bd krlem,jeeli sobie wmwi tak bredni,ale nie krzywd nikogo z tej racji i nie ple o tym,bo to przecie zdrada.Zapewne ludzie z nas li pod tym lub innym,mao wanym wzgldem,ale aden nieupad tak nisko,aby zdradzi wasnego krla,bo serca mamy kochajce i wierne. Prawd opowiadam,chopcze!A teraz wszyscy razem:Niech yje Edward, krl Anglii! Niech yje Edward,krl Anglii! Kompania spod ciemnej gwiazdy odpowiedziaa tak gromkim okrzykiem,e zatrzsa si ndzna rudera. Twarz maegomonarchy rozpromieni na chwil umiech zadowolenia,nastpnie za chopiec powiedzia z pen godnoci prostot: Dzikuj ci,mj wierny ludu. To nieoczekiwane zdanie wywoao szalon wesoo,kiedy za nastao wreszcie co zblionego do ciszy,Harap przemwi stanowczym,cho dobrodusznym tonem: Pohamuj si,chopcze,bo rzecz to ni rozsdna,ni godziwa. Wariuj,ile chcesz,jeeli musisz,ale obierz sobie inny tytu. Jaki kotlarz wystpi wnet z wrzaskliw propozycj Fu-Fu Pierwszy ,krl pomylecw! Tytu od raz przypad do gustu,a wszystkiegardziele rykny: Niech yje Fu-Fu Pierwszy ,krl pomylecw! Wiwatom akompaniowao hukanie,kocia muzyka i wybuchy miechu. Hod mu zoy!! Koronowa!! Odzia w paszcz monarszy!! Bero mu da!! Posadzi na tronie!! Takie okrzyki (i co najmniej dwadziecia innych)wybuchy w jednej chwili i nim nieszczsna maa ofiara rozbawionej tuszczy zdya dech zapa,ukoronowanoj cynow mis,odziano w postrzpion der,posadzono na baryce,w rk za wtoczono kolb kotlarza zamiast bera. Potem wszyscy padli przed chopcem na kolana i ocierajc oczy brudnymi szmatami ifartuchami,podnieli chr ironicznych lamentw i szyderczych baga: Zmiuj si nad nami,o najlepszy z krlw! Nie depcz lichego robactwa,miociwy panie! Ulituj si nad swymi niewolnikami i pociesz ich monarszym kopniakiem!! Uraduj nas i ogrzej promieniami gorejcego soca majestatu!! Pobogosaw ziemi dotkniciem stopy,abymy mogli zlizywa py z twych ladw i rosn w godnoci wasnej! Racz plun na twe sugi,miociwy panie,aby dziatki naszych dziatek mwiy o monarszej asce i na wieki wiekw chadzay w dumie i szczliwoci. Ale krotochwilny kotlarz zatriumfowa tegowieczora i najwietniejsze zyska laury. Uklk przed monarch i udawa,e cauje stop,lecz zosta z obrzydzeniem kopnity. Wwczas pocz obchodzi weso kompani i ebra o kawaek szmaty,ktr zamierza okry miejsce dotknite czcigodn stop,aby,jak powiada,uchroni je od zetknicia z pospolitym powietrzem. Kotlarz mwi ponadto,e zrobi fortun,gdy wyjdzie na gociniec i bdzie okazywa to uwicone miejsce za kadorazow opat stu szylingw. By w ogle tak zabjczo uczesany,e wzbudzi zazdro i podziw caej szajki. zy upokorzenia i gniewu zabysy w oczach maego krla,ktry pomyla w gbi zranionego serca: Gdybym wyrzdzi im najgorsz krzywd,nie mogliby potraktowa mnie okrutniej. A zamierzaem przecie okaza askawo,oni za odpacili mi tak niegodziwie . ROZDZIA XVIII KRLEWICZ WRD WCZGW Szajka wagabundw wstaa o rannym brzasku i ruszya w drog. Nad gowami mieli pochmurne niebo,pod nogami lisk ziemi,wok nasycajcy powietrze zimowychd. Oglna wesoo zgina bez ladu. Jedni byli pospni i maomwni,inni gniewliwi i zrzdni. Nikomu nie dopisywa humor,wszystkich za drczyo pragnienie. Harap powierzy Jacka pieczy Hugona,ktremu udzieli jakich zwizych wskazwek, a Johnowi Canty przykaza trzyma si z dala od syna i zostawi go w spokoju. Zapowiedzia rwnie Hugonowi,aby nie by dla chopca zbyt surowy. Po niedugim czasie chd zagodnia,mga zrzeda nieco. Wczdzy przestali dre zzimna i nabrali troch ducha. Z kad chwilbyli pogodniejsi,wreszcie za poczli przekomarza si midzy sob albo urga spotykanym na gocicu przechodniom. Dowodzio to,i raz jeszcze budz si do ycia,a warto jego uciech oceniaj naleycie. Rzucao si jednak w oczy,i ludzie tego pokroju budz groz,wszyscy bowiem ustpowali im z drogi i pokornie przyjmowali wszeteczne docinki,nie mylc zgoa o waciwej odprawie. Wagabundy porywali bielizn z potw,nierzadko w oczach wacicieli,ktrzy nie prbowali protestowa, jak gdyby zadowoleni,e chocia poty nie zostay zabrane. Wkrtce banda urzdzia najazd na jak ma zagrod i gospodarzya tam niby we wasnym domu,a drca ze strachu wieniacza rodzina do cna pustoszya spiarnie,aby przyj niadaniem nieproszonych goci. Wagabundy gaskali pod brod gospodyni i jej crki,gdy niewiasty te podaway im jado,czynili na ich temat nieprzystojne arty,mieli si rubasznie, rzucali nieprzystojne sowa. Gospodarza i jego synw obrzucali komi lub resztkami jada, od ktrych gradu wieniacy musieli si wci uchyla,celne za strzay witane byy huraganem oklaskw. Na zakoczenie gocie posmarowali masem gow jednej z crek,gdy ta obruszya si na zbytnie poufaoci,kiedy za odchodzili,zapowiedzieli,e wrc i spal chat wraz z mieszkacami,jeeli wadze usysz choby jedno swko o najedzie. Okoo poudnia,po dugim i nucym marszu,banda zatrzymaa si na postj za ywopotem,na kracach sporego miasteczka. Odpoczynek trwa godzin,pniej wagabundy rozproszyli si po okolicy,aby z rozmaitych stron wkroczydo tej miejscowoci i zaj si tam przernymi rzemiosami. Jacka posano z Hugonem. Przez czas pewien chopcy myszkowali tu i wdzie,a Hugon pilnie,lecz bez powodzenia szuka jakiej korzystnej sposobnoci. Wreszcie powiedzia: To pode miejsce i nic nie wida w nim doukradzenia. Bdziemy ebra. Bdziemy,do kroset!Pracuj w swym fachu,jeli ci z tym wygodnie. Ja nie bd ebra. Nie bdziesz!zawoa Hugon i ze zdziwieniem spojrza na krla. Z pozwoleniem,od kiedy to si nawrcie! Co ty wygadujesz?? Co wygaduj??Albo przez cae ycie nie ebra na ulicach Londynu? Ja??Ty banie! Oszczdzaj komplementw,to zapas na duej ci starczy. Twj ojciec powiada,e od maego trudnisz si ebranin. Ha,pewnie to kamstwo. Co?Moe jeste do bezczelny,aby powiedzie,e on skama drwi wyrostek. Ten czowiek,ktrego zwiesz moim ojcem?Tak!Skama. Suchaj,nie posuwaj dobrej zabawy w fiksata zbyt daleko. Baw si dla przyjemnoci, dopki ci to nie szkodzi. Jak powiem twemu ojcu,co wygadywae,dostaniesz tgie way. Moesz si nie trudzi. Sam mu wszystkiepowiem. Dalibg,podziwiam twoj hardo,lecz wcale nie zachwycam si rozsdkiem. W tym yciu a za duo jest batw i kijw;niekrzeba stara si o nie z wasnej woli. Ale dajmy spokj tym sprawom. Ja wierz jednak twojemu ojcu. Nie wtpi,e potrafion kama,nie wtpi,e kamie w razie pokrzeby,ale w danym wypadku nie widz adnej pokrzeby. Czowiek rozsdny nie szafuje bez celu czym tak przydatnym jakgarstwo. Suchaj teraz. Uroie sobie,e poniechasz ebraniny,co tedy bdziesz czyni?Moe rabowa kuchnie? Krl odrzek niecierpliwie: Daj spokj bredniom. Nudzisz mnie. Taki to,bratku warkn zagniewany Hugon. Nie chcesz ebra. Nie chcesz rabowa. Niech i tak bdzie. Powiem ci tedy,co musis zrobi. Posuysz za wabia,kiedy ja bd ebra. Odmw teraz,jeeli mylisz,e moesz sobie na to pozwoli! Chopiec mia ju na ustach pogardliw odpowied,lecz Hugon nie dopuci go do gosu. Milcz! sykn. Widzisz?Nadchodzi jakiczeczyna z poczciw gb. Teraz upadn niby tknity wielk chorob. Kiedy nadbiegnie ten nieznajomy,podnie lament,padnij na kolana i udawaj,e beczysz. A potem wrzeszcz,jak gdyby miaw kadunie wszystkich szatanw rozpaczy,iwoaj:O dobry panie!To mj nieszczliwy brat straszn dotknity niemoc. Biednemybardzo sieroty!Przez miosierdzie boskie,rzucie dobrotliwym i askawym wzrokiem na chorego,opuszczonego w niedoli ndzarza. Signijcie,panie,do swych niezmiernych bogactw i ofiarujcie jednego maego pensa istocie ciko dowiadczonej przez Boga i bliskiej nieuchronnej zguby!Masz tak lamentowa i lamentowa,dopki,rozumiesz,nie wydusimy z niego pensa;inaczej gorzko tego poaujesz! Hugon zacz stka,jcze,przewraca oczyma,chwia si i zatacza,kiedy za nieznajomy by ju zupenie blisko,wyrostek run mu pod nogi,gdzie wi si i skrca w ulicznym pyle,jak gdybyznosi niewypowiedziane mki. Boe!Ach,Boe!zawoa miosierny przechodzie. Jak ten biedak strasznie cierpi. Zaraz,pomog ci wsta,nieszczliwychopcze. Bg pobogosawi was,szlachetny panie,za wasz icie ksic askawo,ale w czasie takiego ataku srogibl sprawia mi kade dotknicie. Ten mj brat opowie waszej wielmonoci,jakie przechodz katusze,gdy nawiedzaj mnie teparoksyzmy. Dajcie pensa,szlachetny panie,jednego pensa,abym kupi mg troch jada,a potem zostawcie mnie,o panie,wasnym mym troskom. Jednego pensa!Zaraz dostaniesz trzy,biedaku! zawoa nieznajomy i z nerwowym popiechem wydoby z kieszeni trzy monety. Masz,chopcze!Daj ci ze szczerego serca. Chod no tutaj,mj may,pom zanie twego chorego brata do tamtego oto domu,gdzie. . . Nie jestem jego bratem przerwa krl. Co??Nie jeste jego bratem? Czy syszelicie go,dobry panie? jkn Hugon,a na swj prywatny uytek zgrzytnzbami. Wypiera si rodzonego brata!!Brata jedn nog stojcego w grobie.Chopcze,twarde masz zaiste serce,jeeli on jest istotnie twoim bratem. Fe,wstyd! Przecie biedaczek nie moe ruszy nog ani rk. Powiadasz,e to nie twj brat,kt zacz tedy? ebrak i zodziej!Wyudzi od was pienidze,zarazem jednak oprni wam kieszenie. Jeeli chcecie dokona cudownegouzdrowienia,zmierzcie go lask i reszt pozostawcie Opatrznoci. Ale Hugon nie czeka na cud. W jednej chwilizerwa si i pomkn niby wichrem niesiony,a nieznajomy dobroczyca ruszy za nim woajc gromko: apaj zodzieja!! Krl,wielce wdziczny Niebiosom ze swe wyzwolenie,ucieka w przeciwnym kierunkuinie zwalnia kroku,dopki nie znalaz si z dala do niebezpieczestwa. Wybra pierwsz napotkan drog i rycho zostawi za sob miasteczko. Przez par godzin umyka,ile si w nogach,i trwonie oglda si przez rami wypatrujc pocigu,wreszcie jednak opuciy go wszelkie obawy,a miejsce ich zajo mie poczucie bezpieczestwa. Teraz chopiec uprzytomni sobie,e jest godny,a zarazem bardzo zmczony,zajrza wic dt jakiej chaty,lecz nim zdy si odezwa,kazano mu milcze i bez ceremoniiprzepdzono wczg. Odzienie wiadczyoprzeciw niemu. Odszed zraniony i dotknity dt ywego estety!Sztuka ta zesza T48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AANPcOFcPNMQ! cRa/cSw= postanowiwszy nie naraa si wicej na tak lekcewace traktowanie. Ale gd jest wadc dumy,nim wic zmrok zapad,chopiec sprbowa szczcia w innej chacie. Tam wszake spotka si z jeszcze gorszym przyjciem,gdy obrzucono go wyzwiskami i zagroono aresztowaniem za wczgostwo,jeeli natychmiast nie pjdzie swoj drog. Nadcigna noc zimna i chmurna,a utrudzony monarcha wlk si wci swoj drog . Musia i nieprzerwanie,bo za kadym razem,gdy przysiad,aby wytchn nieco,chd przejmowa go do szpiku koci. Wszystkie wraenia i doznania,ktre may krl odbiera w czasie tej wdrwki przez dostojny mrok i niezmierzon pustk nocy,byy dla nowe i osobliwe. Od czasu do czasu jakie gosy zbliay si,przesuway obok i topniay w ciszy,e za postacie,do ktrych gosy owe naleay,majaczyy mglicie niby bezksztatne plamy i nic wicej nie mona znich byo dostrzec,chopiec wyczuwa w tym wszystkim co nadprzyrodzonego,upiornego,przejmujceg- o dreszczem grozy. Niekiedy migota gdziebysk wiata bysk zawsze daleki,jak gdyby pochodzcy z innego wiata. Niekiedysycha byo dwik owczego dzwonka brzk zawsze cichy,odlegy,niewyrany. Stumione porykiwanie byda nadpywao z nocnym wiatrem w zamierajcej,aobnej tonacji. Czasami rozpaczliwe wycie psa zabrzmiao gdzie na rozlegych przestrzeniach pl i lasw. Wszystkie te niezmiernie dalekie dwiki budziy w maym krlu wraenie,e ycie i jego sprawy odsuny si ode, on za samotny i pozbawiony oparcia stoi porodku niezmierzonego pustkowia. Edward wlk si pord pospnych majakw tych nowychprzey i od czasu do czasu wzdryga si posyszawszy nad gow cichy szelest uschych lici,ktry tak bardzo przypomina ludzkie szepty. Wtem ujrza wbliskoci sabe wiateko rcznego kaganka. Szybko cofn si w mrok i czeka. Kaganek migota w otwartych wrotach stodoy. Krl sta przez czas pewien. Nic nie byo sycha;nikt si nie porusza. Biedak zmarz tak okropnie,stojc bez ruchu,a gocinnie otwarta stodoa bya tak kuszca,e postanowi wreszcie wszystko rzuci na szal i wej do rodka. Ruszy z miejsca szybko i ukradkiem,kiedy jednak przekracza prg,usysza z sob ludzkie gosy. Byskawicznie skoczy za jak znajdujc si w stodole baryk i tam przycupn. We wrotach ukazali si dwaj parobcy,z ktrych jeden nis kaganek. Parobcy zajli si jak robot i przez cayczas rozmawiali,kiedy za krcili si ze wiatem tu i wdzie,krl rozglda si bacznie i dostrzeg po drugiej stronie klepiska do wyrany zarys ssieka. Zamierza oczywicie dokrze tam po omacku,kiedy wreszcie sam pozostanie. Zauway rwnie lecy w poowie drogi stos der koskich i zadecydowa,i na jedn noc powoa je do suby dla korony angielskiej. Parobcy skoczyli wkrtce sw prac,wyszli z kagankiem i zaryglowali wrota. Drcy z chodu chopiec skoczy tak szybko,jak pozwalay na to ciemnoci,wstron stosu der,chwyci kilka z nich i trafi omackiem do upatrzonego ssieka. Z dwch der umoci posanie,a okry si pozostaymi dwiema. By teraz zadowolonym z losu monarch,jakkolwiek derki byy stare,cienkie i nie do ciepe,a ponadto wydaway przejmujcy koski odr,tak uporczywy,e niemal duszcy. Krl by wprawdzie godny i zzibnity,leczrwnie tak strudzony i senny,e niebawemzmczenie i sen zaczy bra gr nad godem i chodem i chopiec zapad w stanpwiadomej drzemki. Wtem,w chwili gdy bliski by zupenej utraty zmysw,poczu wyranie,e co go dotkno. Zbudzi si. Strach dawi go bezlitonie. Zimna groza tajemniczego dotknicia w ciemnociach powstrzymaa prawie bicie serca. Edward lea bez ruchu;nasuchiwa tumic oddech. Ale nic si nie poruszao. Znikd niedochodzi aden dwik. Chopiec nasuchiwa cigle i czeka,jak wydawao mu si,bardzo dugo,wci jednak nic nie poruszao si ani odzywao. Wreszcie zacz znowu zapada w drzemk i w tej chwili raz jeszcze poczu tajemnicze dotknicie!Ach,to municie czego bezdwicznego a niewidzialnego byo okropne,przeraajce,dawio upiornym lkiem. Co teraz robi?Oto pytanie istotne, lecz pytanie,na ktre Edward nie znajdowaodpowiedzi. Czy porzuci wygodne,przytulneschronisko i ucieka przed t mglist groz?Ale dokd?Krl nie mg przecie wydosta si ze stodoy,nieznon za byamu myl,e bdzie si tuc w ciemnociach w t i ow stron pomidzy czterema cianami wizienia,a zjawa bdzie wczyasi za nim i przy kadym zwrocie drczya ohydnym,lekkim municiem w policzek lub rami. Czy nie lepiej pozosta na miejscu i jak noc duga znosi t potworn mier zaycia!Nie!C zatem naley uczyni?Ach,jesttylko jedno wyjcie i Edward wiedzia dobrze,e musi si uciec do niego! Trzeba wycign rk,odnale owo co . atwo byo to wymyli,lecz trudniej zmusi si do podjcia prby. May monarcha po trzykro zagbia rk w zdradliwe mroki,lecz za kadym razem cofa j wnet ze zdawionym okrzykiem strachu,nie dlatego,eby co napotka,lecz z obawy,i lada chwila napotka co musi. Za czwartym razem sign troch dalej i doni pogadzi lekko przedmiot mikki a ciepy. Skamienia ze zgrozy!Myli mia w takim stanie,e mg wyobrazi sobie tylko,i to co jest wieym,nie ostygym jeszcze trupem. Pomyla,e umrze raczej,ni po raz drugi dotknie tej ohydy. Ale mylc tak zbdzi,gdy nie by wiadom wszechwadnej mocy ludzkiej ciekawoci. Niebawem,drc doni macaznowu w mrokach,wbrew rozsdkowi,pomimo woli maca uparcie,dopki nie natkn si na pczek dugi ch wosw. Zadra,lecz mimo to przesuwa doni po wosach,a natrafiwszy na co,co wydao mu si ciep lin, sun wyej i wyej,a wreszcie znalaz nieszkodliwe ciel. Lina nie bya wcale lin,lecz cielcym ogonem! Chopcu wstyd byo,i najad si strachu i przeby tyle cierpie z powodu tak bahego,jak drzemice ciel. Niepokrzebnie jednak czu si upokorzony,bo obawia si przecie nie cielcia,lecz tej nierealnej okropnoci,ktr ciel reprezentowao,a w owych dawnych,przesdnych czasach kadyinny chopiec mczyby si i zachowywa tak wanie,jak on mczy si i zachowywa. Krl by szczerze zadowolony nie tylko dlatego,e tajemnicza i stota okazaa si cielciem, lecz rwnie dlatego,e zyska towarzystwo cielcia,czu si bowiem samotny i opuszczony, serdecznie wic wita kompani i przyja nawet tak niegodnego zwierzcia. Ponadto od istot pokrewnych dozna tylu zniewag i przykroci,e prawdziw pociech stanowia dla blisko drugiego stworzenia boskiego,ktre nie miao zapewne wspanialszych przymiotw ducha, lecz w kadym razie obdarzone byo mikkim sercem i agodnym usposobieniem. Wobec tego monarcha postanowi zlekceway rnic pozycji i nawiza przyjazne stosunki z cielciem. Gadzc ciepy,gadki grzbiet (ciel leao bowiem blisko i atwo go byo dosign),krl wpad na pomys,e przypadkowego ssiada wykorzysta moe na rozmaite sposoby. Zaraz te przesa swe oe,umieci je bliej cielcia,nastpnie za przytuli si do mikkiego grzbietu i nakry derami nowego przyjaciela oraz siebie. Po paru minutach zrobio mu si tak mio i ciepo,jak to bywao niegdy w puchach ksicego oa w Paacu Westminsterskim. Wnet nadcigny przyjemne myli,a ycie zarysowao si w rowych barwach. Edward by wolny od pitna niewoli i zbrodni,wolny od towarzystwa niecnych,gburowatych otrw; byo mu ciepo,mia dach nad gow,jednym sowem by szczliwy. Wzmaga si nocnywiatr. D w potnych porywach,od ktrych dygotaa i trzeszczaa stara stodoa. Chwilami opada z si i zawodzi tsknie koo wgw i przyciesi. Ale wszystko to brzmiao w uszach maego monarchy niby sodka muzyka,zwaszcza teraz,gdy byo mu wygodnie i ciepo. Niechaj wiatr dmie i szaleje,niechaj huczy iszumi,jczy i wyje;may wczga nie martwi si zgoa,lecz z przyjemnoci sucha tej muzyki. Bliej tylko przesuwa sido skromnego przyjaciela. Jest mu coraz milej,cieplej,wygodniej. Rozkosznie wdrujeze wiadomoci w gboki sen bez marze,peen spokoju i powagi. W oddali ujadaj psy,aonie skary si puszczyk,wiatr szaleje z nie sabnc moc,po dachu bbni strumienie ulewnego deszczu,lecz wadca Anglii pi snem nie przerwanym. Ciel pi rwnie,jest bowiem stworzeniem prostodusznym,nie bardzo wic troszczy si o nawanic ani te nie oniemiela go wsplne posanie z krlem. ROZDZIA XIX KRLEWICZ WRD WIENIAKW Edward ockn si wczesnym rankiem i spostrzeg,e jaki zmoky,lecz przemylny szczur zakrad si w nocy i na jego piersi leg niczym w wygodnym ku. Niebawem jednak zaniepokojony czmychn.Chopiec umiechn si i rzek: Nie bj si,gupie stworzenie. Rwnie jestem samotny jak ty. Wstyd by mi byo skrzywdzi istot tak bezradn,jakom i ja bezradny. Ponadto wdziczny ci jestem za dobry omen,jeeli bowiem krl upad tak bardzo,e nawet szczury czyni sobie ze legowisko, zapowiada to niezawodnie odmian fortuny,gdy jasno wida,e niej zej ju nie moe. Chopiec wsta i opuci ssiek,lecz w tej chwili usysza dziecinne gosy. Otworzyy si wierzeje i do stodoy weszy dwie mae dziewczynki,kiedy za spostrzegy niespodziewanego gocia,zaraz przestay chichota i gwarzy,zatrzymay si i stay bez ruchu,ciekawie go ogldajc. Wnet jednak zaczy szepta pomidzy sob i zbliywszy si nieco,przystany, aby patrze i szepta znowu. Pomau nabray odwagi i gono poczy omawia szczeglnego gocia. Przyjemn ma twarz powiedziaa jedna. I adne wosy dodaa druga. Ale ndznie jest odziany. I jaki mizerny. Zbliyy si znowu,trwoliwie obchodzc gopkolem i obserwujc z rozmaitych stron niczym jakie dziwnego gatunku zwierz. Przez cay czas zachowyway si jednak trwonie i niepewnie,jak gdyby podejrzeway,i zwierz to moe by niebezpieczne i przy sposobnoci potrafi ksa. Wreszcie zatrzymay si tu przed nim,dla bezpieczestwa ujy si za rce i do woli przypatryway mu si naiwnymi oczyma. Potem jedna z dzieweczek zebraa ca odwag i zapytaa z prostot: Kto ty,chopczyku? Krl pada powana odpowied. Dzieweczki drgny z lekka,szeroko otworzyy oczy i przez p minuty gapiy si w niemym podziwie. Wkrtce jednak ciekawo przemoga. Krl??Jaki krl? Krl Anglii . Dzieci spojrzay na siebie,potem na owo dziwo,potem znowu na siebie spojrzay ze zdumieniem i powtpiewaniem,nastpnie jedna z nich powiedziaa: Czy syszaa,Margery?On mwi,e jest krlem. Czy to moe by prawda? Naturalnie,Prissy!On przecie nie kamie. A widzisz,Prissy,gdyby nie mwi prawdy, toby kama. Tak,na pewno. Pomyl tylko. Wszystko,co nie jest prawd,musi by kamstwem i nic innego nie wymylisz. Argument by powany,cisy,wyczerpujcy,Prissy nie miaa wic oparcia dla swoich wtpliwoci. Zamylia si na chwil,potem za przywrcia jego tytu i honory mwic: Jeeli naprawd jeste krlem,to wierz ci. Naprawd jestem krlem. Odpowied ta przesdzia spraw. Monarsza godno maego wadcy zostaa uznana bez kwestii i dyskusji,a dzieweczki jy zaraz wypytywa,jak to si stao,e krl tutaj si znalaz,czemu jest ubrany tak nie po krlewsku,dokd si wybiera i w ogle o wszystkie sprawy dziwnego gocia. Niewysowion ulg przynosio biednemu chopcu opowiadanie o swych troskach suchaczkom,ktre jak dobrze zdawa sobie spraw nie bd drwi ni powtpiewa. Tote z przejciem mwic o swych przygodach,na czas pewien zapomnia nawet o godzie,a poczciwe dzieweczki suchay z gbokim,najtkliwszym wspczuciem. Kiedyjednak chopiec dobrn do ostatnich wydarze i powiedzia,jak dugo obywa si musia bez jada,suchaczki przerwaygociowi w p sowa i niezwocznie zaprowadziy go do chaty, aby zaj si niadaniem. Krl by teraz pogodny i zadowolony. W duchu mwi: Kiedy odzyskam wreszcie nalene mi prawa,zawsze czci bd mae dzieci wspominajc, jak te dziewcztka wierzyy mi i ufay,gdy cikie przeywaem troski,a ludzie starsi,ktrzy uwaaj si zamdrzejszych,wyszydzali mnie i obwoywalikamc . Matka dziewcztek przyja krla uprzejmie i z wielkim wspczuciem,gdy opakany wygld i niewtpliwy obd biednego chopca wzrusza niewiecie serce. Bya wdow,i to wdow niezamon,dowiadczya zatem,dosy trosk,aby nauczy si litoci dla nieszczliwych. Sdzia,e may szaleniec uszed jakim sposobem rodzinie lub opiekunom,prbowaa wic wybada,skd przyby,potem za podj kroki zmierzajce do wrcenia mu domu. Ale liczne wzmianki o bliskich miasteczkach i wsiach i wszelkie pytania w tym wzgldzie nie przydaway si na nic,bo wyraz twarzychopca i jego odpowiedzi wskazyway jasno,i wieniaczka mwi o rzeczach zupenie mu obcych. Z przejciem i prostot opowiada o stosunkach dworskichi wielokro gos mu si zaamywa,gdy wspomnia zmarego krla,swego ojca,kiedy jednak rozmowa schodzia na sprawy pospolitsze,biedak przestawa si interesowa i milk niezwocznie. Wdowa stropia si znacznie,lecz nie dawaa za wygran. Zajta gotowaniem wymylaa nowe wci podstpy,aby zaskoczy chopca i doby ze prawdziwe tajemnice. Zacza co o krowach,lecz gonie okaza zainteresowania;pniej o owcach,z tym samym wynikiem. Niewiasta uznaa wic za mylny swj domys,e ma przed sob pastuszka. Dalej przysza kolej na manufaktury,na tkaczy,kotlarzy,kowali,jednym sowem rzemielnikw i wszelkie rzemiosa;potem na dom wariatw,wizienia i dobroczynne przytuki. Nic jednak nie pomagao i zawdspotyka wdow przy kadym z tych tematw. Ale by to zawd niezupeny, wid bowiem do wniosku,e zagadka zwzia si obecnie do zaj domowych. Tak!Kobieta nie miaa wtpliwoci,e jest nawaciwym tropie. May szaleniec musia suy w jakim domu!Ale sprawa zamiatania nudzia go wyranie,rozpalanie ognia nie oywiao,a szorowanie i czyszczenie nie mogo obudzi entuzjazmu. Zacna niewiasta tracia nadziej i dla formy raczej poruszya temat gotowania. Ale ku jej zdziwieniu i szczerej radoci twarz krla rozjania si od razu! Ach,wytropiam ci nareszcie! pomylaa wdowa dumna,i wielkiego dzieadokonaa tak przemylnie i chytrze,zarazem za z tak niecodziennym taktem. Moga teraz da wytchnienie strudzonemu jzykowi,gdy jzyk krlewski natchniony mk godu i cudnymi woniami,ktre pyny z buchajcych par garnkw i rynek,rozwiza si snadnie i wygosi tak pynn oracj o przernych smakowitych daniach,e niewiasta pomylaa,nim miny trzy minuty: Na pewno miaam suszno. On pomaga w kuchni . Nastpnie krl rozszerzy jadospis i rozprawia o nim z takim znawstwem i przejciem,e poczciwa niewiasta rzeka do siebie: Dalibg,skd on zna tyle potraw,i to potraw wykwintnych,ktre s przywilejem stow ludzi znacznych a majtnych?Ach,rozumiem,ten obdarty wczga musia suy w kuchni paacowej,zanim postrada zmysy!Tak!tak!By zapewne popychadem przy kuchmistrzu samego krla!Zaraz zrobi z nim prb. Niewiasta gorco pragna dowie niezbicie swej teorii,powiedziaa wic krlowi,aby przez chwil pilnowa kuchni,przy czym napomkna,e moe doda wedug wasnego gustu jedno lub dwa dania. Potem wymkna si z izby,dzieciom za daa znak,by poszy za ni. Krl mrukn do siebie: Dawnymi czasy inny angielski monarcha otrzyma to samo zlecenie. Nie uchybia wic mej godnoci czynno,do ktrej zniy si sam Alfred Wielki. Postaram si wszake lepiej nieli on wywiza z zadania,bo Alfred pozwoli wszak przypali si plackom. Intencja bya chwalebna,lecz nie odpowiadao jej wykonanie,bo ten krl,podobnie jak tamten,zamyli si wnet,a dumajc o swych sprawach dopucido podobnej katastrofy do przypalenia potraw. Gospodyni wrcia jednak na czas;uchronia niadanie od cakowitego zniszczenia i rycho zbudzia krla z zadumy,nie szczdzc mu gwatownych i gorzkich wymwek. Niebawem jednak ty dt ywego estety!Sztuka ta zesza T48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AATP[ YU cVh[cW* cX8Y<zauwaya,jak martwi to,e zawid zaufanie,zmika wic atwo i caa zamienia si w dobro i agodno dla maego ndzarza. Chopiec podjad z apetytem i do syta,co oczywicie dodao mu si i ducha. niadanieto byo osobliwe z tej przyczyny,e obie strony rezygnoway z nalenego ich pozycjiprzywileju,wszelako adna nie bya wiadoma zaszczytu,ktry j spotyka. Poczciwa niewiasta miaa zamiar nakarmi maego wczg podanymi w kciku resztkami jada,jak postpiaby oczywiciez kadym innym ebrakiem albo z psem. Ale bya skruszona udzielonym tak niedawno surowym napomnieniem,czynia wic wszystko,co w jej mocy,aby da chopcu zadouczynienie,i pozwolia mu zasi do rodzinnego stou,przy ktrym niby rwnyz rwnymi je mia razem z osobami o tyle wyej stojcymi. Krl szczerze by wzruszony, i zawid zaufanie ludzi przychylnych,chcc tedy da im zadouczynienie,postanowi zniy si do poziomu skromnej rodziny zamiast rozkazagospodyni i jej crkom,by stojc posugiway mu,kiedy on zajmie ich st i niada bdzie w samotnym majestacie,susznie przysugujcym jego urodzeniu i godnoci. Kademu z nas dobrzerobi,jeli niekiedy rezygnuje ze swojej dumy. Zacna niewiasta radowaa si dzie cay,i tak wspaniaomylnie potraktowaa jakiego tam wczg. Krl za by rwnie zadowolony z siebie,poniewa dobrowolnie poniy si wobec skromnej,ubogiej wieniaczki. Po niadaniu wdowa powiedziaa krlowi,eby zmy naczynia. Rozkaz ten oburzy go zrazu i chopiec bliski by buntu,niebawem jednak pomyla: Alfred Wielki pilnowa pieczenia plackw,niewtpliwie zatem zmywaby rwnie naczynia. Mog i ja poprbowa . Robota powioda si nieszczeglnie,co zdziwio krla,bo czyszczenie drewnianych misek i yek wydawao mu si rzecz prost,okazao si za prac nudn i wielcemczc. Wreszcie jednak j skoczy. Edwardowi pilno ju byo w dalsz drog,nie tak atwo wszake opuci mg towarzystwo skrztnej gospodyni. Biaogowa wynajdywaa mu wci takie lub inne pomniejsze zadania,z ktrych wywizywa si wedle najlepszych chci i zniejakim nawet powodzeniem. Potem zasadzia go wraz z maymi dziewczynkamido obierania zimowych jabek,lecz krl by bardzo niezrczny i wdowa odwoaa go z tej funkcji,dajc mu w zamian n rzenicki do naostrzenia. Potem zatrudnia chopca przy grplowaniu weny na czas tak dugi,e biedak pomyla,i dobrego krla Alfreda zami i daleko pozostawi w tyle. O heroicznych pracach maego krla przy gospodarstwie domowym mio bdzie kiedy czyta w dzieach i opowiadaniach historycznych. Doszedszy do tego wniosku Edward zamierza zrzec si dalszych czynnoci,gdy wnet po wczesnym obiedzie gospodyni wrczya mu koszyczek kocit doutopienia. W kadym razie mia wanie zgosi dymisj,gdy mniema,e w jakim miejscu krzeba przeprowadzi lini graniczn,a topienie kocit uwaa za powd bardzo po temu waciwy. W tej chwili jednak wynika przeszkoda w postaciJohna Canty,z kramarskimi jukami na plecach,i Hugona. Dwaj hultaje zbliali si wanie do furty od strony drogi,gdy krl dostrzeg ich,zanim oni go zdyli zauway. Nie rzek wic nic o przeprowadzeniu linii granicznej,lecz chwyci koszyk z kocitami i bez sowa wyszed cichaczem na podwrze gospodarskie. Tam zostawi kocita w szopie i szparko umkn ciek,ktr odkry na tyach zagrody. ROZDZIA XX KRLEWICZ I PUSTELNIK Krl skry si teraz za osaniajcym go od domu ywopotem i gnany miertelnym strachem umyka co si w stron odlegegolasu. Ani razu nie spojrza za siebie,dopokd nie znalaz si na skraju zbawczego boru,gdzie odwrci si miao idostrzeg majaczce w dali dwie postacie. To mu wystarczyo. Powstrzyma si od badania tych postaci krytycznym okiem i zwolni kroku dopiero w gbokim cieniu gstwiny. Wwczas przystan,gdy poczusi stosunkowo bezpieczny. Nasuchiwa bacznie;wok panowaa cisza gboka i dostojna ba!nawet grona i przytaczajca. Natony such chwyta z rzadka jakie dwiki; tak jednak odlege,stumione i tajemnicze,e wydawasi mogy nie dwikami prawdziwymi,lecz jczcymi i zawodzcymi echami dwikw dawno zmarych. A wic odgosy te byy jeszcze bardziej przeraajce ni cisza,ktr od czasu do czasu zakcay. Edward zamierza zrazu pozosta do kocadnia tam,gdzie si zatrzyma,lecz chd owion wkrtce jego spotniae ciao i wdrowiec musia podj marsz,aby si nieco rozgrza. Ruszy na przeaj lasem sdzc,i niebawem przedrze si do jakiejdrogi. Rozczarowa si wszake,bo szed i szed przed siebie,a im gbiej si zapuszcza,tym gszcz stawa si wikszy.Po niejakim czasie pmrok zacz ciemniei krl uprzytomni sobie,e noc zapada. Zadra na myl o przepdzeniu jej w tak upiornym miejscu,prbowa wic przypieszy kroku,lecz posuwa si coraz wolniej,bo nie widzia ju dobrze i nie mgwyszukiwa dogodniejszej drogi,wobec czego potyka si wci o korzenie albo wika w pnczach i kolczastych krzewach.Ach,jaki by szczliwy,gdy zauway nareszcie odblask wiata!Zblia si ostronie, przystajc czsto,aby rozejrzesi i posucha. wiato pyno z nie oszklonego otworu okiennego w maej chatynce. Krl posysza gos i zrazu poczu ochot,aby uciec i skry si bezpiecznie,rycho jednak zmieni zamiar,gdy gos w niewtpliwie odprawia mody. Chopiec zakrad si pod jedyne okienko chatki,wspi si na palce i sign wzrokiem do wntrza. Izba bya ciasna,podog stanowia naturalna powierzchnia ziemi mocno ubita od dugiegouytkowania. W kcie znajdowao si posanie z sitowia nakryte jedn lub dwiema starymi derkami. Opodal wida byowiadro,dzban,mis oraz par garnkw i patelni,dalej za staa krtka awa i zydel na trzech nogach. Na palenisku tliy si zwglone polana. Przed otarzykiem,ktry owietlaa jedyna wieczka,klcza wiekowy mczyzna,a obok niego,na starej drewnianej skrzynce,leaa czaszka ludzka i otwarta ksiga. Mczyzna by rosy i kocistej budowy,wosy i brod mia nienobiae,a okrywaa go sigajca od ramion do pit opocza z owczych skr. wity pustelnik!! szepn krl do siebie.Zaiste,tym razem dopisao mi szczcie. Pustelnik powsta z klczek. Edward zastuka. Odpowiedzia mu basowy gos: Wyjd,atoli grzechy zostaw za sob,gdy miejsce,w ktre wkraczasz,jest wite! Krl wszed i przystan. Pustelnik zwrciw jego stron byszczce,niespokojne oczyizapyta: Kto zacz?? Krl pada prosta odpowied. Pozdrowienie ci,krlu!krzykn starzec radonie,potem za pocz krzta si,gorczkowo i ustawicznie powtarzajc:Pozdrowienie ci,pozdrowienie!Postawi aw przy ognisku,usadowi na niej gocia,rzuci kilkapolan na ar,a wreszcie zacz chodzi nerwowym krokiem tam i z powrotem. Pozdrowienie ci!Wielu nawiedzao ten wity przybytek,wszelako niegodni byli i zostali odprawieni. Atoli krl,ktrzy odrzucakoron i wzgardziwszy czczym blaskiem swej godnoci obleka achmany,aby powici ywot pobonym praktykom i umartwieniu ciaa, godzien jest!Radonie bdzie powitany i znajdzie tu przytuek do koca dni,dopokd mier go nie przywoa. Krl prbowa mu przerwa i udzieli wyjanie,lecz pustelnik nie zwraca na uwagi,a nawet zdawa si nie sucha. Dalej mwi podniesionym gosem i z wzrastajcym zapaem: I bdziesz tu y w pokoju. Nikt nie odnajdzie twej kryjwki,aby niepokoi ci baganiami o powrt do onego pustego i szalonego ycia,ktre Bg rozkaza ci porzuci. Bdziesz si tu modli,bdziesz zgbia Pismo,bdziesz rozmyla nad pustk i uud tego wiata oraz wzniosymirozkoszami ycia,ktre ma nadej. Bdziesz karmi si okruszynami chleba i zioami i codziennie biczowa ciao dla oczyszczenia ducha. Bdziesz nosi wosiennic na goej skrze,bdziesz pi tylko wod i znajdziesz tu pokj,tak,pokj doskonay,bo wszyscy, ktrzy przybd,aby ci odnale,odejd swoj drog ponieni i nie odszukaj ci,i nie bdnka. Starzec przechadza si wci tam i z powrotem,zaprzesta wszake mwi gono i pocz szepta. Krl skorzysta zesposobnoci,aby wyuszczy sw spraw,co uczyni z wymow,ktrej natchnieniem bya obawa i niepewno. Ale pustelnik nie troszczy si o nic i dalej szepta do siebie. Wreszcie,mamroczc wci,zbliy si do chopca i powiedzia z przejciem: Szszaa!! Wyznam ci wielk tajemnic. Pochyli si,aby rozpocz zwierzenia,lecz opamita si w por i zacz bacznie nasuchiwa. Po chwili ruszy na palcach wstron otworu okiennego,wysun gow,rozejrza si w mrokach,potem wrci na palcach i przysunwszy twarz dotwarzy krla,szepn: Jestem archanioem!! Krl drgn nerwowo i pomyla: Daj Boe,abym znalaz si znowu wrd zoczycw,teraz bowiem wpadem w moc szalonego! Obawy jego rosy i wyranie odmaloway si na twarzy. Pustelnik cign stumionym, penym przejcia tonem: Jak sdz,wyczuwasz moj aur!Na obliczu twym widnieje groza. Nikt nie moe znale si w tej aurze i nie zareagowa wtaki wanie sposb,jest to bowiem aura samych niebios. Ja udaj si tam i powracam w mgnieniu oka. Archanioem zostaem obwoany przed piciu laty przez aniow,ktrzy przyszli tu,do mojej pustelni,aby nada mi t krew mroc godno. Obecno ich napenia izb jasnoci nie do zniesienia. Ach,krlu,anioowie klkali przede mn!Tak!Uklkli,albowiem wikszy jestem odnich!Przechadzaem si pniej po niebiaskim dworze i wiodem rozmowy z patriarchami. Dotknij mej doni,nie obawiaj si dotknij!Oto dotkne rki,ktr ciska by Abraham i Izaak,i Jakub!Ja bowiem przechadzaem si po zotych dziedzicach i twarz w twarz staem przed Bogiem Ojcem! Efektown pauz zakoczy przemwienie,potem za zmieni nagle wyraz twarzy,znowu zacz chodzi i podj energicznie a gniewliwie: Tak,jestem archanioem!Jestem tylko archanioem,ja,ktry mogem zosta papieem! Tak!To czysta prawda!Przed dwudziestu laty zapowied ta we nie spyna ku mnie z niebios!Ach,tak!Miaem zosta papieem i winienem zosta papieem,bo niebu tak si podobao,ale krlrozwiza mj witobliwy zakon i ja,biedny,ciemny,osamotniony mnich, poszedem w wiat,bezdomny i odarty z wielkich przeznacze. Powiedziawszy to,zacz znowu co pomrukiwa i w bezradnym gniewie tuc sipici po czole. Od czasu do czasu miota straszne przeklestwo albo wykrzykiwa patetycznie: Ha!!Zostaem tylko archanioem,ja,ktry winienem by papieem! Miota si tak przez godzin,a biedny may krl siedzia i cierpia. Potem szalestwo mino nagle i starzec zmieni si cay w poczciwo. Mwi agodnym gosem i zstpiwszy z obokw gwarzy tak prosto ipo ludzku,e wnet zupenie podbi serce monarchy. Sdziwy mnich przysun aw bliej ognia,wygodniej usadowi gocia,wprawn,troskliw rk opatrzy mu sice i lekkie zadrapania i zabra si dowarzenia strawy na wieczerz. Przez cay czas gawdzi mio,niekiedy za gaska chopca po wosach lub policzku tak mikkoi pieszczotliwie,e rycho caa niech i strach zbudzony przez archanioa obrci si w szacunek i sympati dla czowieka. Ten pomylny stan rzeczy utrzymywa si w cigu wieczerzy. Po modlitwie przed otarzykiem pustelnik uoy chopca na posaniu w ssiedniej maej komorze,a do snu otuli go czule i troskliwie,niby rodzonamatka. Pogaska krla na dobranoc,kiedy za rozsta si z nim,zasiad przy ognisku i bez celu i sensu pocz trca pogrzebaczem zalegajcy wok ar. Nagle przerwa to zajcie,kilkakro stukn palcami w czoo,jak gdyby chcia przypomnie sobie myl,ktra uleciaa z gowy. Nie powiodo mu si to wida,bo gwatownie zerwa si z awy,wszed do sypialni gocia i zapyta: Ty krl?? Ta--ak. . . brzmiaa psenna odpowied. Jaki krl?? Angielski. Angielski??Tedy Henryk nie yje? Niestety!!Jam syn jego. Pustelnik zmarszczy si pospnie. Z mciw energi zaama kociste rce. Przez chwil sta dyszc szybko,raz po razprzeykajc lin. Potem rzek ochrypym gosem: Czy wiesz,e to on wygna w wiat nas,bezdomne wczgi? Nie byo odpowiedzi. Starzec,nachyliwszy si,bacznie obserwowa pogodn twarz chopca i nasuchiwa jego rwnomiernego oddechu. pi,pi gboko mrukn,a pospn chmur na jego twarzy zastpi wyraz zoliwego zadowolenia. Umiech przemkn po wargach upionego. Pustelnik odwrci si i mrukn: W jego sercu goci tedy rado. Zacz teraz myszkowa po komorze,jak gdyby szuka czego tu i wdzie. Niekiedy przystawa. Nasuchiwa. Niekiedy odwraca gow i zerka w stron posania. Przez cay za czas szepta i mamrota co pod nosem. Wreszcie znalazto,czego zdawa si szuka:zardzewiay stary n rzenicki i osek. Potem wszedchykiem do swojej stancji,usiad przy ognisku i cichaczem j ostrzy n. Mrucza wci,mamrota,pokrzykiwa. Wiatr wzdycha wok samotni,tajemnicze odgosy nocy napyway z dali. Byszczce lepki co mielszych myszy i szczurw zerkay na starca ze szpar i szczelin,lecz on,niebaczny na nic,co dziao si wok, pracowa dalej pilnie,zaciekle. Niekiedy,lecz bardzo rzadko,przeciga wielkim palcem po ostrzu noa i z satysfakcj kiwa gow: Ostrzejszy szepta. Tak,coraz ostrzejszy. Nie zdawa sobie sprawy z upywu godzin. Pracowa spokojnie,zabawiajc si wasnymi mylami,ktre od czasu do czasu wypowiada gono: Jego rodzic skrzywdzi nas srodze,zniszczy. . . a teraz upad w pomienie piekie!Ha! Upad w pomienie piekie!Uszed nam. . . taka bya wola boa... Ha!Taka bya wola boa,nie wolno tedy biada. Ale nie uszed pomieniom. . . Ha!Nieuszed pomieniom. rcym,bezlitosnym,okrutnym pomieniom. Pomieniom,ktre trwaj wiecznie! Starzec pracowa tak,pracowa i pracowamamroczc,dawic si niekiedy zduszonymchichotem,nie,kiedy za rzucajc znowu sowa: Rodzic jego winowajc wszystkiego. Ha!Jestem archanioem,a gdyby nie on,zostabym papieem. Krl poruszy si. Pustelnik bezszelestnie skoczy w stron posania,uklk z noem w podniesionej rce,schyli si nad lecymksztatem ludzkim. Chopiec drgn znowu. Na chwil uchyli powiek,lecz w jego nie widzcych oczach myl nie zabysa,a wnetspokojny oddech oznajmi,i gboki sen powrci. Pustelnik przyglda si przez czas niejaki inasuchiwa bez ruchu,nie oddychajc prawie. Potem opuci pomau rk,odpezn na stron i rzek do siebie:Pnoc dawno mina. Niedobrze,by krzykn teraz,przypadkiem bowiem mgby kto przechodzi w pobliu. Znowu j myszkowa po swej norze. Tu podejmowa strzp szmaty,tam jeden kawa rzemienia,wdzie drugi. Potem wrci na dawne miejsce i dziaajc z niepoledni ostronoci,zdoa spta kostki chopca nie budzc go ze snu. Z koleiprbowa zwiza mu rce. Kilkakro stara si zoy je na krzy,lecz krl odrzuca zawsze na bok prawe rami albo lewe,i to w chwili,kiedy wizy byy ju przysposobione. Wreszcie jednak,gdy starzec bliski by rozpaczy,Edward sam skrzyowa rce i wjednej chwili spowiy go nowe pta. Pustelnik zaoy banda pod brod picego,okrci go wok gowy i mocno zawiza,potem za zrcznie supa i czy ze sob wzy,a czyni to tak sprawnie i delikatnie,e podczas wszystkichjego zabiegw may krl spa spokojnie i nie poruszy si nawet. ROZDZIA XXI HENDON PRZYBYWA Z ODSIECZ Starzec wymkn si z komory chykiem,ukradkiem,niby kot. Przynis nisk aw. Usiad na niej. Poow ciaa mia w przymglonym migotliwym blasku,poow w cieniu. Podliwym wzrokiem wpi si w upionego chopca. Cierpliwie odbywa wart nie zwaajc na upyw czasu. Ostrzy n bez popiechu,pomrukujc i chichocc. Wygldem i postaw przypominapotwornego szarego pajka olbrzyma,ktry delektuje si widokiem nieszczsnego owada,tkwicego bezradnie w ptach sieci. Po dugim czasie starzec (patrzy on,wcinie widzc,gdy mylami kry w krainie sennej uudy)spostrzeg nagle,i chopiec ma oczy otwarte szeroko otwarte! i ety!Sztuka ta zesza T48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AAZPc[c\Q ]$lc^,c_};zmroony przeraeniem spoglda na n. Umiech zadowolonego szatana wypezn na wargi pustelnika,ktry rzek,nie zmieniajc pozy ni zajcia: Synu Henryka VIII,azali si modli? Chopiec szarpn si bezradnie w wizach i spomidzy zacinitych szczk doby z trudem zduszony dwik,ktry starzec uzna widocznie za odpowied twierdzc. Mdl si tedy po raz wtry. Odmawiaj modlitw za konajcych! Dreszcz wstrzsn ciaem jeca;twarz mu spopielaa. Potem may krl zacz znowu walczy o wolno. Szamota si zaciekle,gwatownie,rozpaczliwie,lecz bezskutecznie prbowa potarga wizy. Przez cay czas stary ludojad umiecha si nad nim,kiwa gow,cierpliwie ostrzy n i mamrota niekiedy: Chwile s cenne. Cenne a nieliczne. Odmawiaj tedy modlitw za konajcych. Chopiec jkn rozpaczliwie,zaprzesta daremnych wysikw i lea dyszc. Z oczupocieky mu zy i jedna za drug spywaypo twarzy,lecz wzruszajcy ten obraz nie wywar wraenia na okrutnym starcu. Zaczo wita. Pustelnik zauway to i powiedzia ostro tonem jak gdyby nerwowego podniecenia: Nie myl przeciga duej tego szalestwa!Noc ju mina. Noc wydaje sichwil, jedn chwil,chociaby nawet trwaa przez rok cay!Pomiocie burzyciela Kocioa Powszechnego,zamknij konajce oczy,jeeli obawiasz si widoku. . . Reszta utona w nieartykuowanym pomruku. Starzec pad na kolana,cisn n w doni, pochyli si nad jczcym chopcem. . . Lecz suchajcie!W pobliu pustelni ozway si gosy. N wypad z rki pustelnika,ktry narzuci owcz skr na skrpowan ofiar i zerwa si z klczek,cay drcy. Gwar wzmaga si,gosy przemawiay coraz dononiej,coraz gniewniej. Rozleg si dwik razw i woanie o pomoc,potem stukot oddalajcych si szybkich krokw,a w tej samej chwili grzmice, dugie koatanie do drzwi pustelnika i okrzyk: Hej,tam!Otwiera!Prdzej,do stu diabw! Nigdy bardziej upragnione tony nie zabrzmiay niebiask muzyk w uchu maego monarchy!Gos w nalea do Milesa Hendona! Zgrzytajc zbami z bezsilnej wciekoci,pustelnik wyszed spiesznie z komory,zamkn za sob drzwi,niebawem za krl usysza nastpujc rozmow,toczon w kaplicy : Cze i pozdrowienie,wielebny ojcze. Gdzie jest chopiec. . . mj chopiec? Jaki chopiec,przyjacielu? Jaki chopiec!Nie powiadaj mi garstw,moci ksie,ani prbuj mnie zwodzi!Brak mi po temu ochoty. W bliskocitwojej chaty przychwyciem otrw,ktrzyskradli mi go,jak sdz,i zmusiem ich do szczerych wyzna. Powiedzieli,e on jest znowu na wolnoci,a lad jego wytropili a do twego progu. Pokazywali nawet odciski jego stopy. Nie wykrcaj si wic i suchaj,witobliwy ojcze,jeeli mi go nie oddasz,to. . . Gdzie jest chopiec? Ach,dobry panie,masz,by moe,na myli owego krla,wagabund w achmanach, ktry przywlk si wczoraj wieczorem. Jeeli takich,jak ty,interesowa moe los takich,jak on,dowiedz si,i wysaem go wpewnej sprawie. Rycho powinien wrci. Jak rycho?Jak rycho?Hej,nie tra no czasu!Czy mgbym go docign?Jak rycho ma wrci? Nie musisz go ciga,bo niebawem nadejdzie. Niech i tak bdzie,sprbuj zaczeka. Ale,suchaj!. . . Ty go gdzie wysae?Ty!To oczywiste kamstwo!On nie poszedby przecie!Wyrwaby ci siw brod,gdyby pozwoli sobie na tak zniewag. Zegae,przyjacielu,zegae napewno!On nie poszedby nigdzie ani na twj rozkaz,ani na rozkaz adnego czowieka. adnego czowieka. . . Susznie!Zapewne by nie poszed. Ale jam nie czowiek. Co??Kto e tedy,na miosierdzie boe? To tajemnica,bacz wic,aby jej nie zdradzi. Jestem archanioem. Miles Hendon wyda okrzyk zdumienia bardzo zbliony do przeklestwa,nastpnie za rzek: Teraz rozumiem jasno jego posuszestwo!Wiem,i za nic nie ruszyby rk ani nog, by posuy zwykemu miertelnikowi,lecz mj Boe,nawet krl sucha musi rozkazw archanioa!Niechaj wic. . . Szszaa!. . . Co to za haas? Podczas tej rozmowy krl znajdowa si w pobliu i na przemian trzs si ze strachu albo dra z radosnego podniecenia. Przez cay czas rwnie wkada wszystkie swe siy w trwone jki,ywic cigle nadziej,i odgosy te sign ucha Hendona.Ale raz po raz przekonywa si z gorycz,e wierny suga nie syszy albo przynajmniej nie zwraca uwagi. Ostatnie pytanie Milesa byo dla tedy niby oywcze tchnienie z szerokich pl dla konajcego. Edward wyty siy i ca energi woyw jk,ktry ozwa si w chwili,kiedy pustelnik mwi: Haas??Sysz tylko szum wiatru. Zapewne. . . zapewne. . . Tak,niewtpliwie wiatr szumi. Przez cay czas sycha niewyranie. . . Oo!. . . Znowu!To nie wiatr!Jaki osobliwy szelest!Chod,zbadamy jego przyczyn! Krl bliski by radosnego szalestwa. Peennadziei,nata z caej mocy utrudzone puca, lecz zwarte szczki i tumica gos owcza skra wniwecz obracay wszelki wysiek. Serce zamaro w biedaku na dwik sw pustelnika: Ach,odgos w pochodzi ze dworu,jak sdz,z tamtej kpy zaroli. Chod,ja powiod. Krl sysza,jak Hendon ze starcem wychodz rozmawiajc. Sucha milkncegow oddali tupotu krokw. Potem za zosta sam z przygniatajc,pospn,straszn cisz. Zdawao mu si,i wiek min,nim zowi uchem zbliajce si znowu gosy i kroki,ktrym towarzyszy tym razem nowydwik niewtpliwie stuk kopyt. Potem usysza sowa Hendona: Nie bd duej czeka. Nie mog duej czeka. Na pewno zabdzi w gstym lesie. W ktr poszed stron?Prdzej!Poka mi,w ktr poszed stron? Chopiec. . . . Ale poczekaj. . . pjd z tob. . . Dobrze,bardzo dobrze!Zaiste,lepszy jeste,ni mi si zrazu wydawao. Ha!Nie ma chyba drugiego archanioa o sercu tak prawym jak twoje. Pojedziesz wierzchem,prawda? Czy wolisz dosi malutkiego osioka przeznaczonego dla chopca,czy te obejmiesz swymi witobliwymi udami boki tego niecnego zwierza,mua,ktregom naby dla siebie?Ach, oszukano by mnie przy tym kupnie,gdybym nawet za mua zapaci tyle,ile wynosi miesiczny lichwiarski procent od miedzianej wierpenswki poyczonej pozbawionemu pracy kotlarzowi!Nie,dosid swego mua i poprowad osa. Pewniej czuj si na wasnych nogach,pjd wic pieszo. Bd tedy askaw zaj si mniejszym z moich bydlt,gdy ja postawi ycie na karti uczyni wszystko,co w ludzkiej mocy,aby dosi wikszego. Nastpi teraz rwetes,na ktry skaday si zmieszane dwiki wierzgni,razw,tupania, narowistych skokw i grzmica tyrada przeklestw,zakoczona pen goryczy apostrof do mua. Przemowa ta zamaa widocznie opr krnbrnego zwierzcia,bo dziaania nieprzyjacielskie ustay po jej zakoczeniu. Sptany may krl z beznadziejn rozpacz sucha gosw i krokw,ktre oddalay si i cichy. Na chwil opucia go reszta nadziei,sroga za troska w kleszcze uja serce. Jedyny mj przyjaciel zosta oszukany i odszed pomyla chopiec. Pustelnik wrci i. . . Zakoczy gbokim westchnieniem i poczszamota si w wizach tak zaciekle,e zrzuci wreszcie duszce brzemi owczej skry. W tej chwili posysza,e drzwi si otwary. Skrzypnicie ich mrozio go do szpiku koci. Wydao mu si,e czuje ju n na gardle. Z wielkiego przeraenia zamkn powieki i wnet otworzy je z wielkiego przeraenia. Przed sptanym winiem stali John Canty i Hugon. Gdyby krl mg poruszy szczkami,wyrzekby niezawodnie: Bogu niech bd dziki!! Po chwili jeniec uwolniony by z pt,ci za,co go ujli,spiesznie wlekli biedaka przez las, z obydwu stron mocno trzymajcza rce. ROZDZIA XXII OFIARA ZDRADY Znw z wagabundami i zoczycami wasa si krl Fu-Fu Pierwszy cel grubiaskich artw i gupich drwin,czasami za (gdy Harap si odwrci)ofiara mciwych kuksacw, ktre spaday na z rk Johna Canty i Hugona. Naprawd nie cierpieli go tylko Canty i Hugon. Inni lubili biednego chopca albo przynajmniej podziwiali jego dum i odwag. Przez dwa lub trzy dni Hugon,ktrego trosce i pieczy powierzono maego krla,czyni wszystko, aby wyrzdzi mu jak najwicej przykroci,wieczorami za,podczas tradycyjnych pijastw, zabawia kompani kosztem swego pupila i poniewiera nim stale,lecz zawsze jak gdyby niechccy. Dwukrotnie nastpi na nog krla oczywicie przez nieostrono on za,jak przystao monarszej dumie,nie raczy zauway zniewagi i przyj j z pogardliwym chodem. Kiedy jednake Hugonsprbowa tej rozrywki po raz trzeci,krl powali go uderzeniem kija,ku serdecznej uciesze caej bandy. Pohabiony tak wyrostek zapon gniewem i wstydem,zerwa si i chwyciwszy pak skoczy gwatownie na maego przeciwnika. W tej chwili powsta krg wok gladiatorw,rozpoczy si zakady,zabrzmiay podburzajce okrzyki. Ale biedny Hugon nie mia adnych szans zwycistwa!Zacieke i niezdarne wymachiwanie pak,na sposb walczcego terminatora,nie na wiele przyda si mogow zapasach z rk ksztacon przez najpierwszych mistrzw Europy w walce drewnianym rapierem lub imitujc koncerzerdk oraz we wszelkich sztuczkach szermierczego kunsztu. Stojc w pozie penej swobodnego wdziku,baczny na wszystko may krl chwyta i parowa grad potnych razw,a czyni to tak sprawnie i lekko,e tum niesfornych widzw szala z podziwu. Kiedy za bystre oko wytrawnego szermierza dostrzegao odczasu do czasu luk i szybki jak byskawicacios spada niezwocznie na czerep wyrostka,w stodole zrywa si taki huragan miechu i oklaskw,e a mio byo sucha. Nim upyno pitnacie minut,Hugon zemkn z pola zbity,posiniaczony i wydrwiony bez miosierdzia. Rozbawiona tuszcza porwaana rce nie tknitego zwycizc pojedynku iw triumfie poniosa go na honorowe miejsce u boku herszta,gdzie z wielk pomp koronowano bohatera na krla Kogutw Bojowych ,zarazem za odwoano i uniewaniono uroczycie poprzedni,szyderczy tytu,groc banicj zszajki kademu,kto od tej chwili poway sinazwa nim modego zucha. Wszelkie wysiki zmierzajce do wykorzystania Edwarda z poytkiem dla szajki nie wiody do niczego,gdy hardy chopiec uparcie odmawia usug,ba!przy lada sposobnoci prbowa ucieczki. Pierwszego dnia po powrocie wpuszczono go do nie strzeonej kuchni,on za nie tylkowrci stamtd z prnymi rkoma,lecz na dobitk czyni wszystko,by zaalarmowa domownikw. Wysano go z kotlarzem,aby pomaga mu w pracy,krl jednak nie chciapracowa,grozi majstrowi jego wasn kolb lutownicz,w rezultacie za prosta sprawa powstrzymania zwinnego chopca od ucieczki zatrudnia na dugo zarwno kotlarza, jak Hugona. Krl ciska gromy monarszego gniewu na gowy wszystkich,ktrzy ograniczali go w swobodach lub zmusza prbowali do tych czy innych zaj. Pod stra Hugona wysano go,aby ebra wsplnie z jak niechlujn wiedm i schorowanym niemowlciem,wynik wszake nie by zachcajcy,gdy buntownik oznajmi stanowczo,i nie bdzie prosi o jamun iw ogle nie chce mie do czynienia z ebrakami. Mino kilka dni,a ndze wczgowskiego ycia,jego trudy,brud,ohydne i wulgarne otrostwo stopniowo i z dnia na dzie coraz bardziej drczyy jeca,ktry poj wreszcie,i ucieczk spod noa pustelnika mona w najlepszym razie uwaa za chwilowe odroczenie wyroku mierci. Noc,w marzeniach sennych,Edward zapomina o tych sprawach,zasiada znw na tronie,znowu by wadc. Tym bardziej oczywicie cierpia w chwilach przebudzenia i kadego poranka midzy powrotem do niewoli a walk z Hugonem udrki chopca byy srosze i dotkliwsze. Nazajutrz po owym pojedynku Hugon zbudzi si z sercem wezbranym pragnieniem pomsty. Mia obmylone dwa plany. Po pierwsze,chcia poniy niezomnego ducha i urojon krlewsk godno osobliwego chopca,po drugie za,gdyby pierwszy plan zawid, chcia obciy wroga tak lub inn zbrodni,potem za wyda go zdrad w nieubagane szpony prawa. W zwizku z pierwszym swym planem mia zamiar klejmem naznaczy nog krla, susznie bowiem mniema,e pognbi go to iudrczy do najwyszego stopnia,kiedy za klejmo dojrzeje,bdzie mona przy pomocy Johna Canty zmusi chopca,aby na gocicu wystawia obraenie na widok publiczny i baga o jamun. Klejmem zwano w zodziejskim argonie sztucznie wywoany wrzd. W tym celu operator przyrzdza ma czy synapizm z niegaszonego wapna,myda oraz rdzy zeskrobanej ze starego elastwa i nasmarowawszy t mieszanin kawa skry,mocno przywizywa do ydki pacjenta . Kataplazm taki spala naskrek i dobywa na jaw ohydne ywe miso. Nastpnie nog mazano krwi,ta zapo zupenym wyschniciu barwia okolice rany na ciemny,obrzydliwy kolor. Po zabiegach tych wystarczao naoy opatrunek z brudnych szmat,i to naoy gow sposb rozmylnie niedbay,dziki czemu okropna rana bya widoczna i budzi mogawspczucie przechodnia. Hugon zapewni sobie pomoc kotlarza,ktremu krl wygraa niegdy jego wasn kolb, i obydwaj wzili chopca na wczg,kiedy za oddalili si od biwaku szajki tak,e nie byo ich stamtd wida,przewrcili ofiar ikotlarz trzyma j,a Hugon sprawnie i mocno przywizywa kataplazm do ydki. Krl szamota si i kipic gniewem obiecywa,e kae powiesi swych oprawcw,kiedy odzyska bero. Ale Hugon i kotlarz krzepko trzymali chopca,bawili si jego bezowocn walk i drwili z grb lub przeklestw. Szarpanina trwaa,dopki nie zacz dziaa synapizm, ktry wnet dokonaby kompletnego dziea,gdyby nie wyonia si przeszkoda. Ale przeszkoda wyonia si,bo na scen wkroczy nieoczekiwanie w niewolnik ,ktry wygosi niegdy mow przeciw angielskiemu prawodawstwu,teraz za pooy kres niecnemu przedsiwziciu zrywajc kataplazm i bandae. Krl chcia poyczy od wybawcy pak i na miejscu przetrzepa kaftany dwch ajdakw, ale chop odmwi stanowczo,twierdzc,e awantura mogaby tylko przyczyni kopotu, rozpraw za odoy wypada do wieczora,kiedy zgromadzi si caa kompania i nikt obcy niepoway si wtrci lub przeszkodzi. Potemniewolnik zaprowadzi skcon trjk do obozowiska i zoy odpowiednie sprawozdanie hersztowi. Ten wysucha wszystkiego,poduma troch i oznajmi,e szaleca nie naley zmusza do ebraniny,poniewa jest bez wtpienia godzien czego lepszego i bardziej zaszczytnego. Powiedziawszy to Harap niezwocznie awansowa chopca:przenisgo z grupy ebraczej i przydzieli do kradziey! Hugon nie posiada si z radoci.Prbowa ju uczyni wroga zodziejem i prby si nie powiody,lecz tym razem nie bdzie oczywicie takich trudnoci,chopiecnie omieli si bowiem zlekceway wyranego rozkazu wydanego mu bezporednio przez naczelnego wodza. Wobec tego Hugon chcia urzdzi wyprawtego jeszcze popoudnia,a w czasie tej wyprawy popchn towarzysza w apy prawa. Zamierza jednak uczyni to przemylnie i stworzy pozory przypadku,gdy krl Kogutw Bojowych by ju popularny i szajka mogaby potraktowa nie nazbyt uprzejmie osobnika raczej niepopularnego,ktry dopuci si zdrady tak haniebnej,jak wydanie towarzysza wsplnemu wrogowi sprawiedliwoci. Wszystko ukadao si pomylnie. We waciwym czasie Hugon ze sw ofiar ruszy do pobliskiego miasteczka,gdzie bez popiechu przemierzali jedn uliczk po drugiej. Hugon bacznie wyglda sposobnoci,ktra pozwoli mu speni podyzamiar,krl za nie mniej bacznie wyglda sposobnoci,ktra pozwoli mu uskoczy na bok i raz na zawsze wyzwoli si z haniebnej niewoli. Obydwaj odrzucali rozmaite nieze na pozrsposobnoci,kady z nich bowiem postanowi w tajnikach serca,i tym razemdziaa musi na pewniaka i nie pozwoli gorcym pragnieniom uwika si w przedsiwzicie,ktre grozioby niepowodzeniem. Wyczekiwana okazja trafia si najprzd Hugonowi. Ukazaa si j aka kobieta z koszykiem i pkat paczk w koszyku. Niedobra rado zabysa w oczach wyrostka,gdy szepn do siebie: Ha,do stu diabw!Dobra bdzie robota,jeeli zdoam mu to podrzuci. Wtedy niech ju Bg ma w swej pieczy tuka ta zesza T48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AA`Pc Ra cb Tc% cd38e1;krla Kogutw Bojowych! Hugon czeka i obserwowa. Na pozr by spokojny,lecz wewntrznie dra z podniecenia. Czeka,a niewiasta przejdzie mimo i zbliy si wreszcie chwila zupenie odpowiednia. Potem ozwa si stumionym gosem: Czekaj tu,pki nie wrc a powiedziawszy to ruszy chykiem w lad zdobyczy. Rado przepenia serce Edwarda,ktry sdzi,i tym razem wymknie si na pewno,jeeli pocig odwiedzie Hugona na wystarczajc odlego. Ale stao si inaczej,Hugon zaszed niewiast od tyu,porwa paczk i zawrciowijajc w biegu sw zdobycz star derk,ktr nosi przewieszon przez rami. Kobieta zaraz podniosa wrzask: apaj zodzieja!!Zauwaya kradzie,bo koszyk zela nagle,cho oczywicie nie widziaa rabusia. Nie zatrzymujc si Hugon wetkn zawinitko w rce krla i warkn: Go mnie teraz z innymi i krzycz:apaj zodzieja!ale bacz,aby powid ich z drog! W jednej chwili wyrostek dopad wga domu i pomkn krt cieyn,niebawem za ukaza si znowu na ulicy i przystan za supem,skd z niewinn i obojtn min obserwowa zacz dalszy rozwj wydarze oraz ich wyniki. Zniewaony tak krl rzuci na ziemi paczk,a derka spada z niej wanie w chwili,gdy nadbiega okradziona niewiasta i liczniejszy co chwila tum depczcy jej po pitach. Kobieta jedn doni chwycia Edwarda za przegub rki,drug porwaa swe zawinitko i ja obrzuca przeklestwami chopca,ktry bez skutku prbowa si wyrwa. Hugon widzia ju dosy:wrg zosta pojmany,prawo dostanie go teraz w apy!Chichoczc z uciechy porzuci posterunek i krtym szlakiem ruszy wesoo w stron obozowiska, ukadajc podrodze prawdopodobn wersj tego przypadku,przeznaczon dla szajki Harapa. Krl szamota si dalej,wyrywa z rk kobiety i od czasu do czasu woa z oburzeniem: Pu mnie,gupia niewiasto!Nie ja przecieokradem ci z twej mizernej wasnoci! Tum cisn si wok,wygraajc zodziejowi ,miota na obelgi. niady kowal w skrzanym fartuchu i z rkawami zawinitymi do okci sign po chopca i zagrozi,e dla nauki sprawi mu tgie cigi.W tej chwili drugi rapier bysn w powietrzu i z przekonywajc si spad pazem na rami kowala,a dziwaczny waciciel miecza ozwa si przyjacielskim tonem: Na Boga,zacni ludzie,postpujmy szlachetnie,bez czczych gnieww i zoliwych sw. Rzecz t winno zbada prawo,nie rozstrzygajmy jej prywatnie,nieoficjalnie. Pu chopca, dobra niewiasto. Kowal oceni spojrzeniem krzepk posta wojaka i odszed pomrukujc co pod wsem i rozcierajc rami. Kobieta niechtnie uwolnia rk chopca. Tum nieprzyjaznym wzrokiem mierzy obcego,lecz przezornie nie otwiera ust. Krl skoczy ywo ku wybawcy;policzki pokraniay mu,oczy zabysy. Bardzo dugo mitrye,rycerzu Milesie zawoa lecz przybywasz w sam por!Posiekaj mi ten motoch na strzpy! ROZDZIA XXIII KRLEWICZ WIʏNIEM Hendon umiechn si z przymusem,schylii szepn krlowi do ucha: Ciszej,ciszej,krlewiczu,rozsdniej obracaj jzykiem albo raczej nie obracaj nim wcale. Zaufaj mi,a wszystko skoczy si pomylnie. Potem doda w myli: Rycerzu Milesie!Przebg,do cna zapomniaem,iem pasowany!Dziwne to,dziwne. Wielki Boe,jak kurczowo pamijego trzyma si dziwactw i tworw chorej wyobrani!. . . Tytu mj to mamido bez treci i sensu,ale zyskanie go jest czym mimo wszystko. Wikszy to chyba zaszczyt zasuy na godno widmowego rycerza wowym Krlestwie Snw i Cieniw,ni zosta uznanym za czowieka wystarczajco podego,by piastowa godno hrabiego w niejednym z prawdziwych krlestw na ziemi. Tum rozstpi si,aby przepuci konstabla,ktry zbliy si i mia wanie pooy do na ramieniu krla,gdy Hendon powiedzia: Powoli,dobry przyjacielu,nie uywaj raczej rki. Chopiec pjdzie z dobrej woli. Ja za to odpowiadam. Prowad tedy,ruszymy twym ladem. Konstabl z okradzion niewiast i jej tobokiem otwiera pochd,Miles i krl postpowali za nim,tum za tworzy stratyln. Monarcha by usposobiony buntowniczo,lecz Hendon rzek do przyciszonym gosem: Zastanw si,miociwy panie!Prawa s zdrowym tchnieniem twego majestatu,czy rdo praw moe je zatem negowa,a zarazem da poszanowania ich przez krynice wypywajce z tego rda?Niewtpliwie jedno z twych praw zostao zamane,kiedy wic krl zasidzie znw na tronie,nigdy chyba nie sprawi mu przykroci myl,i w czasie gdy by na pozr osob prywatn,lojalnie obrci si wobywatela i podda autorytetowi sdu. Susznie prawisz,lecz nie mw nic wicej,a wnet obaczysz,i w wypadku,w ktrym krl Anglii domaga si od poddanego,aby cierpia z woli prawa,sam chtnie ucierpi,gdy ju znalaz si w pozycji poddanego. Kobieta wezwana do zoenia zezna przed sdzi pokoju zaprzysiga,i may wiziestojcy u kratek sdowych jest osobnikiem,ktry dopuci si kradziey. Poniewa nie zgosi si nikt,kto mgby zada kam tym zeznaniom,wina krla bya dowiedziona. Z kolei rozwinito paczk,kiedyza ukazaa si jej zawarto tuste,pieczone prosi sdzia zafrasowa si srodze,Hendon zblad,a ciaem jego wstrzsn dreszcz zgrozy,tylko niewiadom konsekwencji chopiec sta niewzruszony. Sdzia zaduma si i po wielemwicej pauzie zwrci si do niewiasty zpytaniem: Ile,waszym zdaniem,warta jest ta skradziona wasno. Zapytana skonia si i rzeka: Trzy szylingi i osiem pensw,szlachetny panie. Gdybym opucia cho jednego pensa,nie podaabym wartoci zgodnie z sumieniem. Sdzia zmierzy publiczno zatroskanym wzrokiem. Potem skin na konstabla i rozkaza: Oprnij sd i zawrzyj drzwi!! Rozkaz zosta wykonany. W izbie sdowej zostao tylko dwu sug prawa,obwiniony, oskarycielka i Miles Hendon. Ten ostatni sta sztywny i poblady. Na czole jego ukazyway si wielkie krople zimnego potu,spyway,czyy si ze sob i strumyczkami cieky po twarzy. Sdzia zwrci si raz jeszcze do oskarycielki i przemwi penym wspczucia tonem: To biedny,nieowiecony chopiec,by moesrodze nkany godem,bo czasy obecnie cikie s dla ubogich. Zwa tylko,e nie maon zej twarzy,kiedy jednak gd nka. . . Dobra niewiasto!Dowiedz si,i kady,kto skradnie cudz wasno wart wicej ni trzynacie i p pensa,ma by za to powieszony!Tak chce prawo! May krl zadra. Z wraenia szeroko otworzy oczy. Pohamowa si jednak i zachowa spokj. Kobieta nie dokonaa tej sztuki. Drc z przeraenia porwaa si na nogi i zawoaa: Ach,biada mi!biada!Cem uczynia. Boe miosierny!Za skarby wiata nie chciaabympowiesi tego biedaczka. Ach,ratujcie mnie,szlachetny panie!C mam czyni?C mog uczyni? Sdzia zachowa sdziowsk powag i odpar rzeczowo: Niewtpliwie wolno ci skorygowa warto,jako e nie wpisano jej jeszcze doprotokou. Ach,na lito bosk,ocecie tedy prosi naosiem pensw i niechaj bogosawiony bdzie dzie,ktry uwolni me sumienie od tego strasznego brzemienia! Z wielkiej uciechy Hendon zapomnia o wszelakich formach etykiety i zdumia krla oraz zrani jego godno,bo porwa maego przyjaciela w ramiona i mocno przycisn go do piersi. Wdziczna sdziemu kobieta skonia si uprzejmie i wysza ze swym prosiciem,a konstabl, otworzywszy oskarycielce drzwi,pospieszy za ni do wskiej sieni. Sdzia j pisa co w ksidze protokow.Hendon,czujny jak zawsze,pomyla,i warto by byo si dowiedzie, czemu to str prawa wyszed za oskarycielk?Wymkn si wic cichaczem do mrocznej sieni,zacz sucha i zowi uchem nastpujc rozmow: Prosi jest tuste i wyglda smakowicie. Kupuj je od ciebie. Oto osiem pensw. Aha,osiem pensw!Nie chcesz mnie chyba skrzywdzi?Prosi kosztowao trzy szylingii osiem pensw w dobrych,uczciwych monetach z czasw ostatniego krla,ktrych stary Henryk,co to niedawno umar,nigdy nie narusza ani adnych szachrajstw nie robi. Fig dostaniesz za osiem pensw! Tak tedy wiatr wieje!Zeznawaa pod przysig i zaprzysigaa krzywo,kiedy rzeka, i prosi warte jest osiem pensw.Chod teraz ze mn,sta przed szlachetnympanem i ponie kar za sw zbrodni!A chopak bdzie wisia. Cicho,cicho,serce moje!Nie mw nic wicej. Ju dobrze,dobrze. Dawaj osiem pensw i nie rozgaszaj owej sprawy. Niewiasta odesza z paczem,natomiast Hendon wrci chykiem do izby sdowej,a wnet za nim zjawi si tam konstabl,ktry ukry wprzd zdobycz w jakiej dziurze. Sdzia pisa jeszcze przez czas pewien,potem wygosi do zodzieja wiat a dobrotliw nauk i skaza go na krtki pobyt w areszcie gminnym oraz publiczn chost. Oburzony krl otwiera ju usta (chcia by moe rozkaza,aby zacnego pana sdziego cito na miejscu i bez zwoki),lecz zauway ostrzegawczy znak Hendona i zamkn je,nim zdy co powiedzie. Opiekun uj chopca za rk,skoni si sdziemu i ruszy ladem konstabla w kierunku aresztu. Kiedy znalelisi na ulicy,poncy gniewem monarcha przystan,wyrwa si przyjacielowi i krzykn: Durniu!!Czy wyobraasz sobie,i ywy wkrocz do aresztu gminnego? Hendon nachyli si i rzuci do surowym tonem: Moe mi jednak zaufasz?Milczaby lepiej i ryzykownymi sowy nie pogarsza jeszczenaszej sytuacji. Bdzie tak,jak Bogu si spodoba,ty za nie zdoasz nic przypieszy ani odmieni. Czekaj tedy i bd cierpliwy,a do znajdziemy czasu,abycieszy si lub lamentowa,gdy zdarzy si ju to,co si ma zdarzy. ROZDZIA XXIV UCIECZKA Krtki dzie zimowy zblia si ku kocowi.Na pustych uliczkach bkao si niewielu tylko przechodniw,ci za spieszyli prosto przed siebie z zafrasowanymi minami ludzi,ktrym pilno zaatwi ostatnie sprawyi uj w domowe zacisze,aby schroni si tam przed potniejcym wci wichrem i gstniejcym mrokiem. Nie ogldali si oni w prawo ni w lewo, nie zwracali uwagi na nasz trjk,a nawet zdawali si jej nie widzie. Edward VI zadawa sobie pytanie,czy te widok krla kroczcego do wizienia by ju kiedy przyjmowany z tak cudown obojtnoci?Niebawem konstabl wyszed na opustoszay rynek i ruszy przeze po przektnej. Kiedy znalaz si narodku placu,Hendon pooy do na ramieniu sugi prawa i ozwa si przyciszonym gosem: Zaczekaj chwil,zacny przyjacielu. Nikt nas tutaj nie podsucha,a mam ci sw kilka do powiedzenia. Wzbrania mi tego obowizek i noc si zblia. Nie wstrzymujcie mnie,panie,jeli aska. Poczekaj jednak mimo wszystko,gdy rzecz ona blisko ci obchodzi. Odwr si na moment i udawaj,i nic nie widzisz. Pozwl zbiec temu biednemu chopcu. Mniecie to rzekli,panie!Aresztuj was w imieniu. . . Nie tak skoro!Nie tak skoro!Bacz na rozsdek i nie popenij nierozwanego bdu. . . Miles zniy gos do szeptu i sykn w ucho konstabla: Za prosi kupione kosztem omiu pensw moesz zapaci gardem,przyjacielu! Biedny czeczyna zaskoczony znienacka straci zrazu mow,pniej za przypomnia sobie o jzyku,by zacz blagowa i grozi. Hendon by jednak spokojny i cierpliwie czeka,a przeciwnikowi zbraknie tchu. Wwczas rzek: Podobasz mi si,przyjacielu,niechtnym tedy okiem patrzybym na twe nieszczcie.Zwa,e wszystko syszaem wszystko!!Mog ci tego dowie. Tutaj powtrzy sowo w sowo rozmow,ktra odbya si w sdowej sieni pomidzy konstablem a pokrzywdzon niewiast,na zakoczenie za dorzuci: C,gadko to chyba wywiodem?Jeeli wic nadarzy si okazja,rwnie gadko wywiod wszystko przed obliczem sdu. Konstabl oniemia na chwil ze strachu i zakopotania,ale zebra si w sobie i powiedzia z wymuszon swobod: To si nazywa robi wielk spraw ze zwykej psoty. . Dla rozrywki droczyem si przecie z t kumoszk. Czy dla rozrywki zatrzymae nalece do tej kumoszki prosi?? Konstabl odpar stanowczo: Dla niczego wicej,szlachetny panie!Mwiwam,i to by tylko art. Ha,zaczynam ci wierzy odrzek Hendon szczeglnym tonem pszyderstwa. Ale poczekaj chwileczk,skocz na jednej nodzei poradz si w tej materii pana sdziego,bo to m obeznany niewtpliwie zprawem,z artami,z. . . Odchodzi koczc sw przemow,a suga prawa waha si,przestpowa z nogi na nog, raz i drugi zakl szpetnie,wreszcie zawoa: Hola!Hola,szlachetny panie!Zaczekajcie troch,bo. . . bo. . . sdzia. . . C,to czowiek, ktry na artach zna si tyle co nieboszczyk. Zawrcie,panie,a pomwimy dalej. Do licha. W paskudn wpltaem si spraw,i to przez gupi a niewinn pustot. Jestem ojcem rodziny,a moja ona i malestwa. . . Dajcie si przekona,szlachetny panie!Czeg ode mniedacie? dam jedynie,aby by lepy,niemy i sparaliowany przez czas,w ktrym rachujc powoli,doliczy mona do stu tysicy powiedzia Hendon tonem czowieka uprzejmie proszcego o drobn isusznie nalen przysug. To mier moja! pospnie rzek konstabl.Ach,dajcie si przywie do rozsdku, szlachetny panie!Zechciejcie poj,e to bytylko figiel,figiel bezsprzecznie i niewtpliwie. A jeli nawet kto uwierzy,i nie artowaem,przewina jest taka baha,e najsurowsza kara, na jak zasuguj,to napomnienie i przestroga z ustpana sdziego. Hendon odpowiedzia z surow godnoci,ktra jak gdyby zmrozia otaczajce go powietrze: Ten twj figiel ma nazw prawn. Wieszli,jakie to miano? Nic nie wiedziaem. Zapewne byem bardzo nieroztropny!Przez myl mi nie przeszo,e to moe mie nazw prawn. Ach,wielki Boe,mniemaem,e to co cakiem nowego. Tak. art twj ma swe miano. Prawo zbrodni t nazwao Non compos mentis lextalionis sic transit gloria mundi. Wielki Boe!! I kar za ow zbrodni jest MIER! Boe,bd miociw mnie grzesznemu! Korzystajc z tego,i biedna niewiasta zbdzia i znalaza si w srogim niebezpieczestwie,wyudzie od niej rzecz wart wicej ni trzynacie i p pensa,a zapacie miesznie drobn sumk. W mowie prawa nazywa si to rozmylnym szalbierstwem,zatajeniem zdrady stanu,naduyciem wadzy ad hominem expurgatis in statu quo ,kar za jest szubienica,bez zamiany na wykup,grzywn i bez przywileju stanu duchownego. Wesprzyjcie mnie,ach,wesprzyjcie,dobry panie!Nogi odmawiaj posuszestwa waszemu sudze. Zmiujcie si,zlitujcie!Ocalcie mnie od klski,a odwrc si zaraz i nie bd widzia nic,cosi wydarzy. To dobrze!!Teraz mdry jest i rozwany.Aha!. . . Oddasz prosi? Oddam,oddam,naprawd!I nigdy nie tkn ju innego,chociaby zesay mi je niebiosa, a przynis archanio!Umykaj!Przez wzgld na ciebie lepym jest,nie widz nic zgoa. Powiem pniej,e wdare si,przemoc uwiode mi winia. Drzwi s stare,ndzne. . . Sam wyami je pomidzy pnoc a witem. Uczy tak,zacna duszo,a nikomu nie wyrzdzisz krzywdy. Sdzia potraktowa nieszczsne dzieci tkliwie i miosiernie. Mniemam,i nie rozgniewa go ta ucieczka,ez jej przyczyny nie bdzie lamentowa i na pewno nie poamie koci klucznikowi. ROZDZIA XXV HENDON HALL Kiedy Hendon i krl uszli wzroku konstabla,wojak poleci miociwemu panu,aby uda si spiesznie w ustronne miejsce za miastem i zaczeka tam,pokd on nie wrci z gospody, gdzie musi uregulowa rachunki. W p godziny pniejdwaj przyjaciele ochoczo zmierzali na wschd,trzsc si niemiosiernie na lichych wierzchowcach Milesa. Krlowi byoteraz ciepo i wygodnie,zrzuci bowiem achmany i odzia si w uywane szatki,kupione ongi przez przyjaciela na London Bridge. Hendon umyli chroni chopca od przemczenia,sdzi bowiem,i trudy podry,niedosypianie i nieregularne posikile wpyn na obkany umys,a odpoczynek,systematyczny rozkad dnia i umiarkowany ruch niewtpliwie przyspieszozdrowienie. Poczciwy wojak pragn rychego uleczenia ciko dowiadczonego pupila i tskni do chwili,gdy chorobowe zudy opuszcz wreszcie biedn,znkan gowin. Postanowi tedy powoli odbywa drog i niewielkimi etapami zmierza ku domowi (z ktrego by wygnany na tak dugo),miasto ulegajc nakazom u Bg ma w swej pieczy tuka ta zesza T48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AAfPcgch ci*3j1 bkU?'niecierpliwoci spieszy bez wytchnienia dniem i noc. Kiedy Miles z krlem ujechali mniej wicej dziesi mil,przybyli do sporego miasteczka, gdzie stanli na nocleg w porzdnej gospodzie. Pomidzy przyjacimizapanoway znw dawne stosunki. Podczas obiadu Hendom sta za krlewskim,krzesem i posugiwa wadcy,potem rozdzia go z szat,gdy Edward chcia ka si do ka,sam za pooy si na pododze i owinity derk leg do snu przed drzwiami. Nazajutrz i dnia nastpnego Miles i Edward wlekli si niesporo,po drodze za mwili o przypadkach,ktre spotkay ich od chwili rozki,a kady z nich wielk znajdowa uciech w opowieciach drugiego. Hendon prawi o swych dugich wdrwkach w poszukiwaniu zguby oraz o tym,jak to archanio wystrychn go na dudka,dugo prowadza po lesie i wreszcie przywid z powrotem do pustelni,gdy stwierdzi,e nie zdoa pozby si natrta. Potem, staruch zajrza do komory i chwiejc si na nogachwyszed stamtd wielce zatroskany,mia bowiem nadziej (jak powiada),e chopiecwrci tymczasem i spokojnie leg na spoczynek, lecz,niestety,stao si inaczej. Hendon czeka w pustelni dzi e cay,kiedy za utraci wiar w powrt krla,ruszy na dalsze poszukiwania. A najwitobliwszy pord witobliwych starcw naprawd i szczerze bola,i miociwy pan nie wrci cign wojak. Wida to byo z wyrazu jego twarzy. Przebg,nie wtpi o tym rzek krl i opowiedzia z kolei wasne przygody,po wysuchaniu ktrych Hendon zmartwi si,i nie umierci archanioa. W cigu ostatniego dnia podry Miles by w coraz to lepszym humorze. Nieustannie me jzykiem. Opowiada o swym starym ojcu i bracie Arturze oraz wspomina mnogie wydarzenia wiadczce o szlachetnych charakterach ojca i braa Artura. Czule i z zapaem prawi o swej Edycie i tak by uradowany,e z braterskimuczuciem potrafi mwi nawet o Hugonie. Nieraz rozwodzi si nad spotkaniem,ktre nastpi wkrtce w Hendon Hall. C to bdzie za niespodzianka!Ile wywoa radoci,dzikczynnych modw,nieopisanegoszczcia! Okolica bya pikna,usiana sadami i zagrodami,a gociniec wid przez rozlegepastwiska,ktrych wielkie poacie sfadowane agodnymi wyniosociami i dolinkami przywodziy na myl wznoszenie si i opadanie falujcego oceanu. Gdy mino poudnie,powracajcy syn marnotrawny zbacza wci z drogi,aby przekona si,czy wyjechawszy na ten lub w pagrek,zdoa pokona wzrokiem przestrze i dojrze zarys domu rodzinnego. A gdy powiodo mu si wreszcie,krzykn z wielkim przejciem: Tam jest miasteczko,miociwy panie,a tu koo miasteczka DWR!Wida std wiee, miociwy panie,i ten tam gaik!To park ojcowy!Ach,teraz przekonasz si wreszcie,co znaczy przepych i dostatek!Pomyl tylko!Dom o siedemdziesiciu komnatach!Dwudziestu siedmiu suby!Odpowiednie to lokum dla takich jak my,prawda?Hej,naprzd,jazda!Cierpliwo moja nie wytrzyma ju zwoki! Wdrowcy spieszyli,jak mogli,lecz do miasteczka przybyli dopiero po trzeciej. Przemknli jego uliczkami,a Hendon niestrudzenie obraca jzykiem: Oto koci,pokryty tym samym co ongi bluszczem. Nie ubyo tego ziela ani go przybyo. Tam jest gospoda,stary Czerwony Lew ,tam zasi rynek. Ha,oto Maik,a dalej studnia. Nic si nie zmienio,nic,oprcz ludzi. Tak,dziesi lat odmienio ludzi. . . Wydaje mi si, e tych i owych poznaj,ale mnie nie poznaje nikt zgoa. Hendon gwarzy nieustannie. Niebawem podrni dotarli do skraju miasteczka i znaleli si na krtej,wskiej droynie z obu stron wytyczonej wysokim ywopotem.Szparko przemknli p milki i przez wspania bram,ktrej okazae kamienne filary zdobne byy herbowymi znaki,wjechali w rozlegy ogrd kwiatowy. W gbi sta godny paac. Witaj w Hendon Hall,krlu mj i panie!zawoa Miles. Ach,to wspaniay dzie!W pierwszych chwilach radosnego spotkania mj rodzic i brat,i Edyta tak upojeni bd wielkim szczciem,e dla mnie tylko znajd sowa i spojrzenia. Moe ci si wtedy wyda,i chodno zostajesz przyjty. Lecz nie miej alu. Wnet si to odmieni. Kiedy im powiem,jako mj syn przybrany i e tak wielk darz ci mioci,przekonasz si,i przez wzgld naMilesa Hendona rycho przycisn ci do piersi i na zawsze dadz ci miejsce w swym domu i sercach. W tej chwili Hendon zsun si z mua przed wysokimi drzwiami,pomg zsi chopcu i ujwszy go za rk skoczy za prg. Kilka krokw zawiodo go do obszernej komnaty. Wszed tam,usadowi na zydlu krla z wikszym popiechem ni etykiet i podbieg do modego mczyzny,ktry siedzia za stoem przed sutym ogniem z bierwion. Uciskaj mnie,Hugonie! zawoa. Powiedz,e ci raduje mj powrt do domu!I powiadom ojca,i dom nie bdzie dlamnie domem,pokd nie dotkn rodzicielskiej doni,nie ujrz twarzy,nie posysz gosu. Hugon przez chwil tylko nie mg opanowa zdumienia. Potem cofn si i zmierzy intruza powanym spojrzeniem spojrzeniem,w ktrym zrazu byo nieco uraonej godnoci. Wnet jednak wyraz oczumodego mczyzny zmieni si,jak gdyby pod wpywem nagej myli lub wewntrznego nakazu. Bya w nim teraz ciekawo,zdziwienie i szczere albo pozorne wspczucie. Jak sysz,rozum masz pomieszany,nieszczsny wdrowcze powiedzia Hugon cichym agodnym tonem. Cierpiae niewtpliwie bied i srogie otrzymae razy z rki losu. Wskazuje na to wygld twj i ubir. Za kogo uwaasz mnie,przyjacielu? Za kogo ci uwaam?Ha,tylko za tego,kim jeste. Uwaam,ci za Hugona Hendona odpar gniewnie Miles. Kim tedy wyobraasz sobie,i sam jeste?cign Hugon tonem rwnie agodnym jak poprzednio. Wyobrania nie ma tu nic do rzeczy!Czy chcesz udawa,e nie poznajesz we mnie brata,Milesa Hendona? Wyraz przyjemnego zdziwienia rozjani lica modego mczyzny,ktry zawoa: Co takiego!Nie artujesz?Czy zmarli mog by wrceni yciu?Bogu chwaa,jeeli rzek prawd?Biedny,kochany chopiec wraca na rodziny ono po tylu dugich i aosnych latach!Ach,zdaje si to zbyt pikne,by mogo by prawd!To jest zbyt pikne,by mogo by prawd!Miej lito nade mn i bagam,nie artuj tak okrutnie. Chodmy do wiata! Prdko!Niechaj przyjrz ci si lepiej. Hugon chwyci Milesa za rami,pocign dookna,tam za zacz go pochania oczyma od stp do gw,obraca w t i ow stron,ywo obchodzi z rozmaitych stron,aby dokadnie przyjrze si gociowi.Wracajcy w domowe progi syn marnotrawny nie posiada si z radoci,umiecha si,mia gono,potrzsa gow i rozprawia: Dalej,bracie,miao!Dalej!Niczego si nie obawiaj,bo nie znajdziesz we mnie nic,co zwycisko nie wytrzyma prby. Ogldaj,badaj mnie,jak dugo zechcesz,kochany,stary Hugonku!Jam przecie twj dawny Miles,twj zaginiony brat,prawda?Ach,c to za szczsny dzie!Tak!Mwiem ju,e to dzie wspaniay!Daj no mi rk!Daj gby!Ach,umrze mona od takiego szczcia! Miles chcia rzuci si w objcia brata,leczHugon podnis do,jak gdyby pragn go powstrzyma,i aonie zwiesiwszy gow na piersi,westchn bolenie: O Boe miosierny,dodaj mi si,aebym znie zdoa ten bolesny zawd! Zdumiony Miles utraci na chwil mow,a odzyskawszy j,wykrzykn: Zawd!!Azalim nie brat twj?Hugon smutnopokrci gow. Zasyam do niebios mody rzek aby stwierdziy to inne oczy,ktre dojrz,by moe, niewidoczne dla mnie podobiestwo. Obawiam si,niestety,i list w szczer donis prawd. Jaki list!! List zza morza. Nadszed sze lub siedem lat temu. Byo w nim,i brat mj pad na polu chway. To garstwo!!Przyzwij ojca. On mnie przecie pozna! Nie mona przyzwa umarego. Umarego!gos zaama si wojakowi,wargi zadray. Rodzic mj nie yje!Straszna wie!Wniwecz obraca poow wieej mej radoci!Przywoaj tedy,prosz,naszego brata, Artura. Artur mnie pozna;pozna i pocieszy. On te nie yje. Boe,bd miociw czekowi ciko dowiadczonemu!Umarli!. . . Obydwaj umarli!Zacni odeszli,a oszczdzonym za to ja,niegodny!Ach,bagam ci o lito!Nie powiedz mi tylko,jako lady Edyta. . . Umara??Nie. Ona yje. Chwaa bd Bogu!Znowum jest szczliwy. Spiesz,spiesz,mj bracie!Przywiede j do mnie!Jeeli ona powie,i nie jestem sob. . . Ale nie powie tego!Ach,Edyta mnie pozna! Szalony byem,iem mia w to wtpi. Przyprowad j i sugi stare. Oni te mnie poznaj. Wszyscy pomarli. Zostao tylko picioro:Piotr,Halsey,Dawid,Bernard i Magorzata. Powiedziawszy to Hugon opuci komnat. Miles zaduma si. Przez czas pewien sta bez ruchu,nastpnie pocz przechadza sitam i z powrotem. Picioro arcyotrw przeyo dwadzieciai dwoje zacnych i poczciwych. Dziwne,dziwne rzeczy pomrukiwa pod wsem. Przechadzajc si po komnacie i pgosemrozmawiajc ze sob Miles zupenie zapomnia o krlu. Niebawem jednak miociwy pan odezwa si tonem powanym i szczerze wspczujcym,cho tre sw jego mogaby uchodzi za drwiny. Nie frasuj si swym przypadkiem,zacny rycerzu. wiat nie uznaje rwnie tosamoci innych osb i lekce sobie way ich roszczenia. Masz tedy towarzystwo. Ach,miociwy panie zawoa Hendon i zaczerwieni si lekko nie potpiajcie mnieskoro,lecz zaczekajcie lepiej,a dowiecie siprawdy. Jam nie oszust i ona to powie. Usyszycie to z najsodszych ust w Anglii. Ja mam by oszustem!Ten stary dwr,portrety moich przodkw i wszystkie sprzty stojce tu wok znam nie gorzej,ni dzieci zna swoj komnatk. Tutaj si urodziem. Tutaj mnie chowano. Powiadam prawd. Wam nie kamabym przecie,miociwy panie. A jeeli nikt inny nie da mi wiary,bagam,abycie wy chocia nie wtpili,bo tego strzyma bym nie zdoa! Nie zwtpi w ciebie odrzek krl z dziecic prostot i ufnoci. Dziki ci z gbi serca! wykrzykn Hendon z zapaem dowodzcym szczerego wzruszenia. A czy ty zwtpi we mnie?? doda chopiec z tak sam jak wprzdy agodn prostot. Hendon stropi si jak winowajca i szczerze by zadowolony,e mg uniknodpowiedzi, w teje bowiem chwili otwary si drzwi i do komnaty wkroczy Hugon. Za Hugonem ukazaa si pikna,bogato przystrojona dama,za ni za kilkoro suby w dworskiej barwie. Dama sza powoli. Gow miaa schylon,twarz niezmiernie smutn. Wzrok utkwia w ziemi.Miles Hendon podskoczy do niej i zawoa: Ach,Edyto,moja najmil. . . Ale Hugon powstrzyma go rozkazujcym gestem i rzek: Spjrz na. Znaszli tego czeka? Na dwik gosu Milesa niewiasta drgna lekko,zapony jej lica;teraz wszake znowu bya zgnbiona. Przez chwil staa niema,po tej za wiele mwicej pauzie powoli uniosa czoo i spojrzaa w oczy intruza kamiennym,trwonym wzrokiem. Kropla po kropli krew odpywaa z jej twarzy,na ktrej nie pozostao wreszcie nic prcz popielatej,miertelnej bladoci. Nie znam go wyrzeka dama gosem rwnie grobowym jak jej lica i odwrciwszy si z jkiem i stumionym szlochem wybiega z komnaty. Miles Hendon pad na zydel i ukry twarz wdoniach. Wwczas brat jego zwrci si dosuby: Przyjrzelicie si temu czowiekowi??Czyjest wam znany? Zapytani przeczco pokrcili gowami,a panich rzek: Suba nie zna was,panie. Obawiam si,i to jakie nieporozumienie. Jakecie sami widzieli,nie poznaa was rwnie moja ona. Twoja ona!! W jednej chwili Hugon zosta przyparty do ciany,a gardziel dawi mu elazny ucisk.Ach,ty niewolniku o lisim sercu!Teraz pojem wszystko!Sam napisae w list kamliwy!W zysku przypada ci moja ukradziona narzeczona i moje dobra!Precz teraz,abym nie pohabi uczciwej,wojackiejrki krwi takiego jak ty niecnoty! Poczerwieniay,zduszony Hugon zatoczy si na najblisze karo i kaza subie chwyta, pta napastnika. Pachokowie zawahali si,a jeden z nich powiedzia: On jest zbrojny,rycerzu Hugonie,my zasinie mamy ora. Zbrojny jest??C std,gdy was taka kupa!Rozkazuj!Heje na niego! Miles poradzi im jednak,aby dziaali ostronie,potem za doda: Znanym wam z dawnych czasw i nie odmieniem si wiele. Chodcie tu,jeli wola!Przypomnienie to nie dodao ducha pachokom,ktrzy woleli pozosta na miejscu. Precz tedy,ndzni tchrze!Wecie or i strzecie drzwi,dopokd nie wezw tu stray zawoa Hugon,a odwrciwszy siw progu,rzek do Milesa:Tobie zasi na korzy wyjdzie,jeli zaniechasz prnych prb ucieczki. Ucieczki?O to moesz by spokojny. Nie martw si. Miles Hendon jest panem Hendon Hall i wszystkiego,co we dworze tym si znajdzie. Nie wtpisz chyba,e Miles Hendonpozostanie w swoim domu. ROZDZIA XXVI WYDZIEDZICZONY Krl siedzia przez kilka minut zadumany,potem za unis wzrok i powiedzia: To dziwne,bardzo dziwne. Trudno mi uwierzy. Nie,to wcale nie dziwne,miociwy panie. Znam go i te postpki zgoa s zwyczajne. Od urodzenia by ajdakiem. Ach,rycerzu Milesie,nie mwi o tym czeku. Nie o nim??O czym tedy?C jest bardzo dziwne? To,e krla nie brak nikomu. Co??Jak?Wydaje mi si,e nie mog poj.Doprawdy!Czy nie uderza ci fakt wielce niezwyczajny,e kraj nie roi si od szukajcych mnie gocw,e nie ma proklamacji,ktre opisuj m osob?Zniknem,przepadem! Zgina gowa pastwa. Wydarzenie takie winno bychyba przyczyn trosk i niepokoju. Hendon westchn i mrukn do samego siebie: Biedna,szalona wyobrania,wci jedynie wasnymi zwidami zajta. Mam wszelako plan,ktry obydwu nam przywrci prawa. Napisz list w trzech jzykach po acinie,po grecku i po angielsku a ty jutro z rana co tchu powieziesz go do Londynu i nie oddasz nikomu,kromie mojego wuja,lorda Heatforda. Kiedy on ujrzy ten dokument,bdzie wiedzia wszystko,powie wic,e ja list pisaem,i rycho po mnie przyle. Czy nie najrozumniej,miociwy panie,zosta tu i zaczeka,pokd nie dowiod,ktom zacz,i nie umocni praw do dziedzicznych woci. Wwczas bdzie mi o wiele atwiej. . . Krl przerwa wadczym tonem: Zamilcz!Czyme s twoje ndzne woci i bahe zabiegi w porwnaniu ze spraw,od ktrej zaley szczcie narodu i powaga tronu?Posuchaj mnie,porzu obawy doda agodniej,jak gdyby przykro mu si zrobio z powodu takiej surowoci. Przywrc ci prawa,odzyskasz wszystko,ba!wicej ni wszystko. Ja dobrzezapamitam i odpac. Powiedziawszy to chopiec uj piro i zabra si do pracy. Hendon spoglda na przez chwil tkliwym wzrokiem,potem za rzek do siebie: Gdyby byo ciemno,pomylabym,i w rzeczy samej krl przemwi. Trudno zaprzeczy,e gdy nawiedz go humory,grzmi i sroy si niczym prawdziwymonarcha. Ciekawe, gdzie si tego wyuczy?Oto mczy si i skrzypi pirem,gryzmolc pogodnie kulfony bez znaczenia,a wyobraa sobie,e to acina lubgreka. Ha!Jeeli spryt mi nie dopisze i nie podszepnie jakiego fortelu,dziki ktremu odwiod miociwego pana od wielkich zamierze, bd musia jutro udawa,e ruszam w t wariack drog,ktr dla mniewymyli. Wnet powrci mylami do wydarze ostatniej doby i tak gboko uton w zadumie,e gdy krl wrczy mu napisany list,biedak przyj ten dokument i schowa do kieszeni nie wiedzc,co czyni. Ona zachowaa si zdumiewajco,zaiste zdumiewajco!mrucza do siebie. Sdz,e mnie poznaa,zarazem jednak sdz,e mnie nie poznaa. Sdy te (widz jak na doni)koliduj ze sob,nie mog wicich pogodzi,lecz nie potrafi rwnie drog rozumowania pozby si adnego z nich albo nawet jednemu zapewni przewaginad drugim. Caa kwestia tak si przedstawia:Edyta musiaa pozna moj twarz,postaw,gos,bo inaczej przecie by nie mogo. Atoli powiedziaa,i mnie nie poznaje,co uchodzi winno za dowd niezbity,jako e ona nie potrafi kama. Lecz,hola!Zdaje mi si,e co wreszcie wita!Moe to on wywar na ni wpyw,przykaza jej przeczy,zniewoli dokamstwa?Tak!Znalazem rozwizanie! Zagadka si wyjania!Wida byo,e ona obumiera z trwogi,e dziaa pod przymusem. Trzeba j odszuka,odnale,a pod jego nieobecno Edyta powie prawd szczerze i otwarcie. Przypomni sobie dawnelata,gdy jako dzieci igralimy razem. T48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AAlPUcm n cocp. cq;sWspomnienia uagodz jej serce i Edyta nie zdradzi mnie wicej,lecz wszystko wyzna. W yach jej niej pynie krew zdradziecka. Ach,nie!Zawsze bya prawdomwna i uczciwa. Za owych dni minionych miowaa mnie przecie,w tym wic widz swe gwarancje,bo nie mona chyba zdradzi kogo, kogo si niegdy kochao! Szparko ruszy w stron drzwi,ale otwarysi w tej wanie chwili i do komnaty wesza lady Edyta. Bya bardzo blada,lecz stpaa pewnym krokiem,a posta jej tchna wdzikiem i agodnym dostojestwem. Twarz miaa rwnie smutn jak uprzednio. Miles podskoczy ku niej z radosn ufnoci,stan jednak jak wryty,gdy damapowstrzymaa go ledwie dostrzegalnym gestem. Edyta usiada,poprosia Hendona,byzechcia uczyni to samo. W taki to prosty sposb wyzua go z uczu dawnego koleestwa i odmienia w nieznajomego,przypadkowego gocia. Zaskoczony t zdumiewajc niespodziank Miles sam zwtpi na chwil,czy naprawd jest osob,za ktr si uwaa. Przybyam tu,aby ostrzec was,panie rzeka lady Edyta. Czowieka szalonego nie mona pono perswazjami wyzwoli z uudy,niezawodnie jednak mona mu wytumaczy,i winien unika zguby. Jak tusz,wasze majaki,panie,maj dla was pozr szczerej prawdy,nie s wic karygodne. Lecz nie marudcie duej,nie prawcie tutaj o swych urojonych prawdach,bo to miejsce dla was niebezpieczne. Przez chwil spogldaa wymownie w twarzMilesa,potem za dorzucia z naciskiem: Tym bardziej niebezpieczne,e wielcecie podobni do mczyzny,na jakiego musiaby wyrosn nasz zaginiony chopiec,gdyby doy mskiego wieku. Na Boga,pani!Jestem wszak tym chopcem. Wierz gboko,i naprawd tak mniemacie. Bynajmniej nie powtpiewam o waszej uczciwoci. Ostrzegam tylko i nic wicej. Maonek mj jest panem tych okolic,a wadza jego prawie nie zna granic.Zalenie od jego woli ludzie zdobywaj fortuny lub konaj z godu. Gdybycie nie byli podobni do osoby,ktr si mienicie,on pozwoliby wam zapewne bawi si spokojnie zudnymi marzeniami. Ale,uwierzcie mi,panie,ja znam go dobrze i wiem,co uczyni. Rozgosi wszystkim,ecie szaleniec,oszust,a wszyscy odpowiedz zgodnie niczym echo. Po raz wtry zmierzya Milesa wiele mwicym wzrokiem i podja: Gdybycie byli naprawd Milesem Hendonem,gdyby wiedzia to on,gdyby wiedziaa caa okolica. . . Baczcie pilnie,co mwi,i rozwacie dobrze. . . Grozioby wam,panie, rwne niebezpieczestwo,a kara,ktra was spotka,byaby nie mniej pewna. Nawet wwczas z pewnoci wyparby si was i oskary nikt za nie zdobyby si na tak wiele mstwa, aeby broni waszej sprawy. A wierz,mocno wierz rzek Miles z gorycz. Moc,ktra moe nakaza jednemu z wiernych od kolebki druhw zdradzi i wyprze si drugiego,ktra zdolna jest nakaza to i zyska posuch,wedle wszelkiego prawdopodobiestwa zyska rwnie posuch tam,gdzie stawk jest chleb i ywot,nie za wiotka niby pajczyna wi przyjacielstwa i honoru. Delikatny rumieniec ubarwi przelotnie policzki damy,ktra spucia wzrok ku ziemi,rycho jednak podja obojtnym tonem: Ostrzegam ju was,panie,i jeszcze raz ostrzegam. Uchodcie std albo ten czowiek was zniszczy. To tyrali nie znajcy miosierdzia. Najlepiej wiem o tym ja,jego skowana niewolnica!Biedny Miles i Artur,i mj umiowany opiekun rycerz Ryszard wyzwolili si od niego,a prawd rzekszy,lepiej by wam byo z nimi ni tutaj w szponach owego ndznika. Roszczenia wasze zagraaj jego tytuowi imajtnoci;napastowalicie go w jego wasnym domu. Biada wam,panie,jeli tu pozostaniecie. Umykajcie,nie mitrcie duej!Jeeli brak wam pienidzy. . . oto kiesa. . . Wecie j,bagam,i przekupcie sub,aby wam nie wzbronia przejcia. O,nieszczsny!Skorzystaj z przestrogi i umykaj!Umykaj,pki pora! Dumnym gestem Miles odtrci kies. Podnis si z zydla,stan przed lady Edyt. Uczy dla mnie tylko jedno powiedzia. Zechciej mi spojrze prosto w oczy,abym mg wiedzie,czy nie spucisz wzroku. O,tak!A teraz odpowiadaj. Azalim ja Miles Hendon? Nie. Ja was nie znam. Przysignij!! Przysigam odpara cicho,lecz wyranie. Boe!!To nie do wiary! Uchod!!Czemu trawisz cenne chwile!Uchod!Ratuj si! W tej chwili konstable wpadli do komnaty. Wywizaa si zacieka walka,w ktrej Hendon uleg wnet i zosta wywleczony za prg. Krla ujto rwnie i obydwu odprowadzono w ptach do wizienia. ROZDZIA XXVII W WIZIENIU Poniewa wszystkie cele byy zapenione,dwaj przyjaciele,przykuci do ciany acuchami,pozostali w obszernej izbie,gdzie trzymano zazwyczaj osoby obwinione o bahe przestpstwa. Nie brako im towarzystwa,bo zastali tam nieprzystojn i haaliw band dwadzieciorga lub wicej winiw pci obojga i rozmaitego wieku,sptanych kajdanami albo jak oni zakutych w acuchy. Krl zyma si na tak niesychan obraz swego majestatu. Hendon natomiast by pospny i milczcy. Oszoomi go zupenie taki rozwj wydarze. Do domu wraca jako triumfujcy syn marnotrawny i spodziewa si,e bdzie witany radonie. Tymczasem znalaz lodowaty chd i wizienie. Nadzieja i rzeczywisto rniy si niezmiernie,a rnica ta potny wywara skutek. Miles nie potrafi zadecydowa,czy to straszliwa tragedia,czy ohydna farsa,i czu si mniej wicej tak,jak czowiek,ktrego nagle grom porazi,gdy napawa si widokiem tczy. Stopniowo jednak wir bolesnych myli uspokoi si i uporzdkowa jako tako,a wwczas myli te skupiy si wok Edyty. Miles gowi si nad jej postpowaniem i rozpatrywa je w tym lub innym wietle,lecz nic waciwie nie mg wyrozumie. Poznaa go czy nie poznaa? Ta drczca zagadka dugo zaprztaa gow winia,ktry doszed wreszcie do wniosku,e Edyta pozna go musiaa,lecz zaprzeczya ze wzgldu na interes osobisty. Zapragn wwczas obrzuci jej imi kltwami,lecz nie potrafi zmusi si do takiego blunierstwa,gdy imi to przez lat wiele byo dla witoci. Owinici w brudne i podarte derki wizienneHendon i krl spdzili noc wielce niespokojn. Za apwk klucznik zaopatrzy kilku winiw w trunki,co oczywicie byo przyczyn bezecnych piewek,wrzaskw,bjek,pijatyki. Wreszcie,rycho po pnocy,jeden z mczyzn napad na jak kobiet i nim klucznik pospieszy z pomoc,omal nie zabijej ciosami kajdankw. Dozorca przywrci ad,uderzeniami paki obsypujc gow i ramiona napastnika,rozgardiasz tedy usta izasn mogli ci wszyscy,ktrym nie przeszkadzay skargi i jki dwojga pobitych. W cigu nastpnego tygodnia wydarzenia dnii mocy jednostajne byy i do siebie podobne.Za dnia przychodzili rozmaici ludzie,ktrychtwarze Hendon pamita lepiej lub gorzej,aby przyjrze si oszustowi ,wydrwi go albo zely. Nocami za powtarzay si stale podobne wci pijastwa i niesnaski. Wreszcie jednak zdarzyo si co odmiennego. Pewnego dnia klucznik przywid sdziwego starca i powiedzia do: Hultaj jest w tej izbie. Rozejrzyj no si wok starymi lepiami i obacz,czy rzec zdoasz, ktry to z kompanii. Hendon podnis wzrok i dowiadczy miego wraenia,po raz pierwszy od chwili,gdy przestpi progi wizienne. To czarny Andrzej mrukn pod wsem przez cae ycie suga rodziny ojca,zacny, porzdny czowiek o uczciwym,sercu w piersi. Taki by niegdy,lecz teraz nikomu nie naley ufa,bo ludzie kami. I ten mnie pozna,a potem si zaprze tak,jak to wprzdy uczynili inni. Starzec rozglda si po izbie,jedn po drugiej bada wszystkie twarze,wreszcie powiedzia: Widz tu tylko drobnych zodziejaszkw,miecie uliczne. Ktry to z nich bdzie? Klucznik wybuchn miechem: One zawoa. Rzu okiem na t ros besti i rzeknij swoje zdanie!! Dziad zbliy si,dugo i uwanie oglda Hendona,potem za potrzsn gow i powiedzia: Na Boga!!To nie aden Hendon i nigdy by nim nie mg. Susznie!Stare oczy niele jeszcze widz. Gdybym ja by rycerzem Hugonem,wzibymza kark tego obszarpaca i. . . Dozorca zakoczy zdanie pantomim:stanna palcach,jak gdyby unis go urojony powrz i zagulgota niby czek dawiony. Niechaj dzikuje Bogu,jeli nie spotka go los sroszy mciwie dorzuci stary suga Hendonw. Gdybym ja mia si zaj tym ajdakiem,upiekbym go ywcem albo nie bybym prawdziwym mczyzn. Dozorca zachichota miym miechem hieny i powiedzia: Hej,stary!Powiedz no mu kilka sw prawdy. Nie auj sobie!Rozerwij si troch. Z tymi sowy ruszy w stron sieni i wyszed z izby. Starzec pad na kolana i szepn: Bogu niechaj bdzie chwaa,iecie powrcili,szlachetny panie. Siedem lat temu uwierzyem w wasz zgon,a otocie cay i zdrowy. Poznaem was od pierwszego wejrzenia,alem nie skpi trudu i potrafiem zachowa kamienne oblicze. Udaem z powodzeniem,i nie widz tu nikogo prcz zodziejaszkw za trzy grosze i ulicznych mtw. Stary jestem i ubogi, rycerzu Milesie,lecz rzeknijcie tylko swko,a wyjd std i wszem rozgosz wasz spraw, chobym mia za to dynda.Nie odpar Hendon. Tego nie uczynisz. Zginby niechybnie,a niewiele pomg mojej sprawie. Ale dziki ci za to,ie wrci mi nieco utraconej wiary,wiary w nasz rd czowieczy. Od tej pory stary suga by wielce uyteczny obydwu przyjacioom,gdy zaglda kilka razy dziennie,aby ly oszusta ,i zawsze przemyca takie lub inne przysmaki,ktrymi uzupenia wikt wizienny,zarazem za znosi wiee wiadomoci. Miles dla krla chowa smakoyki,bo bez nich miociwy pan nie przeyby zapewne cikiej prby,jako e przekn nie mg prostej,ohydnej strawypodawanej winiom przez klucznika. Andrzej ogranicza si musia do krtkich wizyt,nie chcia bowiem budzi podejrze,za kadym jednak razem potrafi udzieli sporej garci nowin nowin szeptanych cicho i przeznaczonych dla Hendona,pomieszanych za ze znacznie goniejszymi wyzwiskami przeznaczonymi dla reszty suchaczy. Tak wic powoli,pomau dobyway si na jaw rodzinne dzieje. Artur umar przed szecioma laty. Strata owa wraz z brakiem wieci o Milesie podkopaa zdrowie ojca,ktry mniema,i rycho odejdzie ze wiata,pragn wic,aby przed jego zgonemHugon z Edyt wsplne rozpoczli ycie. Ale Edyta kornie bagaa o zwok,miaa bowiem nadziej,e Miles wrci. Potem nadszed w list,ktry przynis wiadomo o mierci wojaka. Nowy cios do cna pognbi rycerza Ryszarda. Nie wtpi on ju wtedy,i niebawem umrze,i wraz z Hugonem mocno przynagla j do lubu,Edyta wyprosia wszake miesic zwoki,nastpnie drugi i trzeci. Wreszcie zalubiny odbyy si u oa mierci rycerzaRyszarda. Nie byo to szczliwe maestwo. W okolicy opowiadano szeptem,e wkrtce po zalubinach moda maonka odkrya w papierach rycerza Hugona kilka brulionw fatalnego listu i zarzucia mowi,i niecnym faszerstwemprzyspieszy nie tylko swe maestwo,lecz rwnie mier rodzica. Wiele kryo opowieci o srogim traktowaniu lady Edyty i suby,gdy po mierci ojca rycerz Hugon bez ceremonii zrzuci obudn mask agodnoci i zosta okrutnym,tyraskim wadc wszystkich,ktrzy w ten lub inny sposb dlachleba ode albo od jego woci zaleeli. Czci znoszonych przez starego Andrzeja plotek krl sucha rwnie z ywym zainteresowaniem. Kr pogoski,e krl jest szalony. Ale nalito bosk,nie powiadajcie,i wiecie to odemnie,bo jak mwi,rozmowa taka kosztowa moe ycie. Miociwy pan spojrza surowo na starca iprzemwi: Krl nie oszala,dobry mj czowieku,a nakorzy ci wyjdzie,jeeli zajmiesz si sprawami,ktre bliej ci obchodz nili ta nielojalna paplanina. O co temu chopcu chodzi? zapyta Andrzej zdziwiony tak gwatown i niespodziewan napaci. Hendon da mu znak,wobec czego starzec przesta pyta i podj sw relacj: Starego krla pogrzebi w Windsorze za dni par,szesnastego tego miesica,a nowego ukoronuj w Westminsterze dwudziestego. Jak sdz,musz go wprzdy znale wtrci miociwy pan,po chwili za dodapoufnym szeptem: Bd si o to stara,a i ja si postaram. Na miosierdzie. . . . Starzec nie dokoczy zdania,lecz powstrzymany wymownym gestem Hendona wrci do ploteczek: Rycerz Hugon jedzie na koronacj,i to jedzie z wielkimi nadziejami. Spodziewa si wrci z godnoci para,bo w znacznych jest pono askach u Lorda Protektora. Jakiego Lorda Protektora?? zdziwi si miociwy pan. Janie owieconego ksicia Somerseta. Jakiego znowu ksicia Somerseta?? Na Boga,jeden jest tylko Somerset,lord Hertford. Krl zapyta surowo: Od kiedy to on jest ksiciem i Lordem Protektorem?? Od ostatniego dnia stycznia. A kt,za pozwoleniem,nada mu owe godnoci? On sam i Wielka Rada z aprobat krla. Miociwy pan gwatownie porwa si z miejsca. Krla!! zawoa. Jakiego krla,zacny czecze? Dobre sobie!Jakiego krla!(Wielki Boe,o cowaciwie chodzi temu chopaczkowi?) Poniewa mamy tylko jednego krla,nietrudno odpowiedzie na twoje pytanie. Mwiem o najmiociwiej nam panujcym krlu Edwardzie VI,ktrego oby Bg mia w swojej pieczy! Ach,jaki to askawy,miosierny modzik!Nie wiem,czy jest szalony,czy zdrowy. Bg z nim!Powiadaj zreszt,e lepiej mu dnia kadego. Ale tak czy inaczej,wielbi go ludzkie usta. Wszyscy go bogosawi i modl si z serca,aby y dugo i dugo wada Angli. Zacz cakiem po ludzku,bodarowa ycie staremu ksiciu Norfolkowi,teraz zasi chce obali najokrutniejsze prawa,ktre mcz i gnbinard. Na tak nowin Edward skamienia ze zgrozy i popad w gbok a chmurn zadum. Nie sucha ju dalej paplaniny starca. Zastanawia si,czy w modzik to may ebrak,ktrego zostawi by w paacu odzianego we wasne szaty. Nie wydao mu si to podobne do prawdy, bo sama mowa i obejcie musiayby przecie zdradzi prostego chopca,gdyby nawet prbowa udawa ksicia Walii. Wwczas przepdzono by oszusta i rozpoczto poszukiwania prawdziwego krlewicza. Czy to moliwe,aby dwr podstawi jakiego szlachetnego miedzianka na miejsce prawego dziedzica tronu?Nie!Wuj jego nie pozwoliby na to. Lord Hertford jest potg,ktra bez wtpienia knowania takie zgnie by moga w zarodku i na pewno by zgniota. Rozmylania nie wiody chopca doniczego,im silniej bowiem pragn rozwika zagadk,tym bardziej go ona drczya,tym mocniej bolaa gowa i tym gorzej sypia. Z godziny na godzin wzbieraa w nim myl udania si do Londynu,a niewola bya coraz trudniejsza do zniesienia. Wszelkie sztuczki Hendona zawodziy:krla nie mona byo pocieszy. Lepiej si to powiodo dwu niewiastom przykutym w ssiedztwie strapionego chopca. Pod wpywem agodnoci owych kobiet Edward odzyska spokj i nauczy si nieco wytrwania. By im te szczerze wdziczny itkliwie pokocha swe pocieszycielki,ktrychsodycz i pogoda wywieray na wpyw dobroczynny. Razu pewnego zapragn si dowiedzie,czemu zostay uwizione,kiedy mu za odrzeky,i s baptystkami,umiechn si i spyta: Czy to zbrodnia,za ktr dosta si monaza kraty?Zmartwiem si szczerze,bo rycho was utrac;niedugo tu pozostaniecie z powodu tek bahego przewinienia. Kobiety nie odpowiedziay,lecz co w wyrazie ich twarzy zaniepokoio krla. Milczycie zawoa ywo. Ach,bdcie dla mnie dobre i rzeknijcie,i nie grozi waminna jeszcze kara. Rzeknijcie,prosz,e nie ywicie obaw. Niewiasty prboway zmieni temat rozmowy,ale krl si zatrwoy i dopytywa jednej z nich: Bd ci moe chosta?Nie!Nie dopuszczsi takiego okruciestwa!Powiedz,e tak niebdzie!Ach,to niemoliwe!To niemoliwe! Baptystki stropiy si i zmieszay,pojy jednak,i nie da si unikn odpowiedzi,wicjedna z nich odrzeka gosem zdawionym przez wzruszenie: Ach,ranisz nam serca,ty szlachetna duszo!Oby Bg pozwoli nam znie mnie. .. Ach,to wyznanie! przerwa krl. Bd ci chosta te otry bez serca!Lecz nie pacz, nie rozpaczaj,bo tego nie cierpi. Nie tra odwagi!W por odzyskam swe prawa!Zd uchroni ci od straszliwej a,gdy jako dzieci igralimy razem. T48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AArPcs*ct1u2 cv + Vw75kary i uchroni,jak Bg na niebie! Kiedy krl zbudzi si nastpnego ranka,kobiet owych nie byo. Ju ocalone!zawoa radonie,po chwili jednak doda z alem:Biada mi,utraciem swe pocieszycielki! Niewiasty pozostawiy maemu winiowi dowody pamici!dwa skrawki wstki przypite szpilkami do jego odzienia. Miociwy pan powiedzia,i na zawsze zachowa te pamitki,niebawem za odnajdzie poczciwe,drogie przyjaciki i otoczy je szczegln piecz. W tej chwili wszed klucznik z jakimi swymi podwadnymi i kaza wyprowadzi winiw na dziedziniec. Edward uradowa si niemao. Jakie to szczcie ujrze znowu bkit nieba,odetchn wieym powietrzem!Irytowa si i uala na opieszao wiziennych pachokw,na koniec jednak przysza jego kolej;zdjto mu elazne pta i kazano wraz z Hendonem wychodzi ladem innych winiw. Dziedziniec by czworoktny,brukowany,rozlegy. Winiwwprowadzono tam przez potn,ceglan bram i ustawiono szeregiem,plecami wspartych o mur. Przed nimi rozcignito lin,ponadto strzegli ich konstable. Ranek by chodny,pochmurny. Noc spad puszysty nieg i pobieli rozleg,pust przestrze,ktra pod tym caunem wygldaa tym bardziej pospnie. Od czasu do czasu lodowaty wiatr omiatajcy dziedziniec tam i wdzie podnosi niene wiry. Na rodku dziedzica stay dwie kobiety przykute acuchami do supw. Na pierwszy rzut oka krl pozna swoje dobreprzyjaciki,wzdrygn si wic i pomyla:Niestety,nie odeszy wolno,jakem by sdzi. Ach,pomyle,e kobiety takie jak one zazna maj kaczuga,i to w Anglii!O habo!W Anglii chrzecijaskiej,nie pogaskiej! Bd je chosta,a ja,ktrego one pocieszay i traktoway tak serdecznie,bd musia patrze na t niesychan krzywd. Dziwne to,bardzo dziwne,i ja,najpierwsze rdo wadzy w tym rozlegym krlestwie,nie jestem pomcim w aden sposb. Niechaj jednak strzeg si ci ndznicy,zblia si bowiem dzie,w ktrym,zadam od nich strasznej zapaty za to niecne dzieo. Za kady raz,ktry padnie dzisiaj,poczuj sto bizunw . Otwara si gwna brama i tum ludu zala dziedziniec wizienny. Tum w stoczy si koo niewiast,skry je przed wzrokiem krla. Potem przyszed duchowny,przecisn si przez cib i take w niej uton. Edward posysza gosy,jak gdyby pyta kto,a kto inny dawa odpowiedzi,atoli nie mg wymiarkowa,o czym mowa. Nastpnie wiele byo zamieszania, jakich przygotowa i przepychania si rozmaitych urzdnikw przez t cz tumu,ktra kupia si najbliej kobiet. Zgromadzona ciba milka stopniowo. Wreszcie na dziedzicu zapanowaa gboka cisza. Pad jaki rozkaz. Tum rozstpi si,cofn na dwie strony. Krl ujrza widok,ktry zmrozi go do szpiku koci. Wok dwch niewiast wznosi si stos wielkich bierwion,a klczcy mczyzna stos w podpala. Ofiary pochyliy gowy,twarze zakryy rkoma. tawe jzyki ognia zaczy wspina si po suchych trzeszczcych bierwionach,smugi bkitnego dymu odpyway na skrzydach wiatru. Duchownywznis rce ku niebu i rozpocz mody. W tej chwili dwie dzieweczki wbiegy gwn bram i z rozdzierajcymi jki przypady do niewiast na stosie. Pachokowie odcignli je zaraz. Jedn utrzymali w elaznym ucisku,druga wszake wyrwaa si woajc, e umrze uboku matki,i nim zdoano j pochwyci,zarzucia ramiona na szyj jednej z baptystek. Raz jeszcze odcignito szalon dziewczyn,lecz gorzay ju na niejszaty. Kilku mczyzn przytrzymao j krzepko i zdaro ponc sukni,ktra pada na ziemi niby gar pomieni. Dziewczyna szarpaa si,prbowaa uwolni,ustawicznie powtarzaa,i zostanie sama na wiecie,i bagaa,aby wolno jej byo zgin wraz z matk. Obie dzieweczki zawodziy i wyryway si,wnet jednak rozdzierajce jki mk miertelnych stumiy cay ten zgiek. Krl oderwa wzrok od szalejcych dziewczt i spojrza na stos,potem za odwrci si,przywar spopiela twarz do muru i nie patrzy ju na nic. To,co ujrzaem w tej jednej,krtkiej chwili szepn nigdy nie ujdzie mi z pamici, lecz trwa tam bdzie zawsze. Pokd nie umr,widzie to bd za dnia i ni o tym po nocy. Ach,czemu Bg nie dami wprzdy olepn! Hendon obserwowa krla i myla z zadowoleniem: Obd jego przemija. Biedak odmieni si i dziwnie zagodnia. Gdyby posucha podszeptw chorej woli,zgromiby oprawcw,obwieci,i jest krlem,rozkaza puci owe niewiasty wolno i bez szwanku. Wnet zudy jego przemin i pjd w niepami,a biedny umys wrci do normalnego stanu. Boe,zelij w dzie jak najrychlej! Tego wieczora sprowadzono na noc kilkunastu winiw,ktrych pod stra wiedziono do rozmaitych miast krlestwa,gdzie mieli ponie kar za popenione brednie. Krl rozmawia z nimi (od pocztku postanowi,i bdzie si sposobi do sprawowania wadzy monarszej rozpytujc winiw,ilekro zdarzy si ku temu sposobno),a opowieo ich niedolach blem cisna mu serce. Wrd tych nieszczsnych bya p-obkana kobieta,ktra ukrada tkaczowi jeden czy dwa jardy sukna,za co miaa by powieszona. Pewien mczyzna by niegdy obwiniony o kradzie konia,lecz,jak opowiada,nie dowiedziono mu winy,wobec czego uwaa si za ocalonego od stryczka. Stao si jednak inaczej. Rycho po uwolnieniu wezwano biedaka przed sd za upolowanie jelenia w krlewskim parku. Tym razem dowody si znalazy i wizie wdrowa teraz na szubienic. Sprawa pewnego terminatora kupieckiego szczeglnie zabolaa krla. Wyrostek w powiedzia,i chwyci by razwieczorem sokoa (niewtpliwie ptak wymkn si wacicielowi)i zabra go do domu sdzc,e ma po temu prawo,lecz trybuna uzna chopca winnym kradziey iskaza na kar mierci. Te nieludzkie okruciestwa do rozpaczy przywodziy krla. Nie posiadajc si z gniewu da on,aby Hendon wyama kratyi co rychlej pomkn z nim do Westminsteru,gdzie miociwy pan zasidziena tronie i zdy jeszcze berem uczyni znak aski nad nieszczsnymi, ktrym pragn ocali ycie. Biedne dzieci westchn Miles. Ponureopowieci pozbawiy go znowu rozumu. Ach,gdyby nie ten nieszczsny przypadek,rycho zapewne wrciby do zdrowia. Pord winiw by stary prawnik mczyzna o stanowczym,energicznym wyrazie twarzy. Przed trzema laty napisa on pamflet przeciw Lordowi Kanclerzowi,ktremu zarzuci niesprawiedliwo. Ukarano go za to obciciem uszu pod prgierzem,banicj z palestry, grzywn wynoszc trzy tysice funtw szterlingw i doywotnim wizieniem. Ostatnimi czasy prawnik w popeni to samo przestpstwo po raz wtry i czeka teraz na wykonanie wyroku,ktrym zostaB skazany na odcicie tego,co pozostao z uszu ,zapat piciutysicy funtw grzywny,pitnowanie na obydwu policzkach i doywotnie wizienie. To zaszczytne blizny powiedzia i odgarnwszy siwe wosy pokaza okaleczone pieki sterczce tam,gdzie byydawniej uszy. Gniew,zabys w oczach miociwego pana,ktry rzek: Nikt nie wierzy we mnie i ty wic nie uwierzysz. Lecz mniejsza o to!Bdziesz wolny, nim miesic dobiegnie koca. Wicej ci powiem!Prawa,ktre zbawiy ci czci,a imi Anglii okryy hab,wymazane zostan z ksigi ustaw. wiat le jest urzdzony,gdy krlowie we waciwym czasie winni chodzi do szkoy wasnych praw i tym sposobem uczy si miosierdzia. ROZDZIA XXVIII POWICENIE Tymczasem Milesa wyczerpao do ostatka zamknicie w dusznym wizieniu i bezczynno. Nadszed jednak termin jego procesu,a wojak dowiedzia si o tym z radoci i pomyla,e chtnie przyjmie kady wyrok,byle nie bya to dalsza niewola. Popeni jednak omyk,wpad bowiem w pasj,gdy opisano go jako niepoprawnego wczg i skazano na dwie godziny prgierza za to wykroczenie oraz za napa na dziedzica Hendon Hall. Pretensje obwinionego do braterstwa z oskarycielem oraz do prawnego dziedzictwa tytuu i dbr Hendonw zostaypominite wzgardliwym milczeniem,jako niegodne nawet zbadania. Miles szamota si i odgraa w drodze na miejsce kani,lecz nie wyszo mu to na dobre, bo konstable popychali go grubiaskoi czstowali kuakami za tak niestosowne zachowanie. Krl nie mg przedosta si przez stoczon wok cib,musia wic poda w tylnej stray,z dala od przyjaciela i oddanego mu sugi. Miociwego pana omal nie skazano rwniena dyby za przebywanie w tak zym towarzystwie,lecz ze wzgldu na modociany wiek puszczono go wolno po odpowiedniej nauce i admonicji. Kiedy tum zatrzyma si wreszcie, krl j myszkowa gorczkowo na tyach zewntrznego jego krgu,szukajc miejsca,przez ktre mgby przenikn do rodka. Udao mu si to wreszcie po znacznej stracie czasu i wielu trudnociach.W habicych dybach siedzia jego biedny giermek osobisty suga krla Anglii! wystawiony na obelywe drwiny ndznego motochu. Edward sysza by wprawdzie sentencj wyroku,lecz znaczenia jej nie poj nawet w poowie. Teraz zrozumia jasno t now wyrzdzon mu zniewag. Gniew pocz w nim kipie i osign punkt wrzenia,gdy jajko zatoczyo uk w powietrzu i rozbio si na policzku Hendona,a tum rykn z uciechy wywoanej tym artem. Chopiec wyskoczy na puste miejsce przedprgierzem,twarz w twarz stan ze strzegcym skazaca konstablem i zawoa: Haba ci!!To mj suga! pu go wolno!Jam jest. . . Uspokj si przerwa wystraszony Hendon. To zguba twoja!!Nie bacz na,konstablu. Jest obkany. Nie martw si,dobry czecze,o moje na baczenie,bo baczy na wcale nie mam chci. Chciabym tylko da mu jak tak nauczk zwrci si do jednego z pachokw i zawoa: wsyp temu maemu idiocie ze dwa lub trzy bizuny,tak sobie,na prb i ku poprawie manier! P tuzina lepiej mu posuy zaproponowa rycerz Hugon,ktry przed chwil nadjecha konno,aby rzuci okiem nawymiar sprawiedliwoci. Krl zosta pojmany. Nie broni si nawet,bo sparaliowaa go sama myl o potwornej zniewadze,ktra miaa pohabi jego wit osob. Historia zna ju przypadek,gdy smagano biczami krla angielskiego. Straszn wic bya myl,i on Edward ma zapisa rwnie haniebn kart. Miociwy pan znalaz si w pooeniu bez wyjcia. Musia albo przyj kar, albo te baga o jej darowanie. Trudny to wybr!Ha,odbierze jednak plagi!Krlowi wolno tak postpi,lecz krl nie moe baga! Tymczasem jednak Miles rozwiza trudnoci. Pucie to dziecko,psy bez serca powiedzia. Czy nie widzicie,jak may jest i wty? Pucie go. Ja odbior za kar. Na Boga,przednia myl i dziki ci za ni!zawoa rycerz Hugon,a twarz zajaniaa mu zoliw uciech. Pucie maego ebraka i miast jemu wyliczcie tuzin temu oto drabowi uczciwy tuzin,ale szczodr rk. Krl mia zamiar zaprotestowa energicznie,lecz rycerz Hugon uciszy go nieodpartym argumentem: Piknie!Gadaj,ile chcesz. Wyuszcz wszystko,co ci ley na sercu!Pomnij jednak,e za kade twe sowo on odbierze dodatkowo sze plag. Hendona uwolniono z dyb i obnaono mu plecy,kiedy za kaczug poszed w ruch,biedny may monarcha odwrci twarzi niegodnym swego majestatu zom pozwolipyn obficie po licu. Ach,zacne,waleczne serce!rzek do siebie. Ten dowd lojalnoci nie ujdzie nigdy mej pamici. Ja nie zapomn!. . . Nie zapomn i oni! doda z pasj. Im duej rozmyla,tym wyej ocenia wielkoduszny czyn Hendona i tym bardziej by wdziczny wiernemu sudze. Niebawempocz znowu przemawia do siebie: Godnie peni swe obowizki ten,kto chroni swego wadc od ran i by moe mierci,jako on mnie uchroni. Ale to mao!To nic!Ba!Mniej ni nic!Czy tak usugmona porwna z czynem,ktry ocali monarch od HABY? Hendon nie krzycza pod cikimi razami kaczuga. Chost znosi z icie onierskim hartem. Jego spokj wraz z ofiar,jak uczyni dla chopca biorc na si przeznaczon dla kar,budzi szacuneknawet zgromadzonego wok nikczemnego ciemnego motochu. Stopniowo umilky drwiny i wrzaski. Sycha byo tylko odgos uderze spadajcego bizuna. Cisza,ktra narastaa wok,gdy Hendona zakuto znw w dyby,stanowia wymowny kontrast z tak niedawnym jeszcze rozgardiaszem. Krl stan pokornie u bokuprzyjaciela i szepn mu do ucha: Nie w mocy krlw uczyni ci szlachetnym,ty wielka,dobra duszo,sprawi to bowiem w,ktry wyszy jest od wszystkich krlw. Ale krl moe dla oczu ludzkich potwierdzi twe szlachectwo chopiec podnis z ziemi kaczug,lekko dotkn nim skrwawionych ramion Milesa i szepn: Edward Angielski czyni ci hrabi!! Hendon by wzruszony. zy napyny mu do oczu,zarazem jednak ponury komizm niezwykej sytuacji zburzy w nim ca powag i biedak mg dokaza tylko tyle,e oznakom wewntrznej wesooci nie pozwoli si doby na zewntrz. Ostatnim z serii groteskowych nieprawdopodobiestw wydao mu si nage wyniesienie czowiekaobnaonego i zbryzganego krwi z nizin prgierza rynkowego na niebosine szczyty godnoci hrabiego. Teraz doprawdy pomyla przystrojonomnie w nie lada byskotki. Z widmowego rycerza Krlestwa Snw i Cieniw staem si widmowym hrabi. Zbyt to grny lot dla nie opierzonych skrzyde!Jeeli tak dalej pjdzie,wnet niby Maik obwieszony zostan zmylonymi herbami i fantastycznymi ordery. Ale wysoko bd sobie ceni te bezwartociowe zaszczyty, bo nadaje mi jeprawdziwa mio. Wicej warte moje urojone godnoci,ktre nie wymolestowane pyn z czystej rki i poczciwego serca,niaski prawdziwe kupione unionoci od wyrachowanej,wraliwej na swe korzyci wadzy . Grony rycerz Hugon zatoczy uk koniem,kiedy za spi go ostrog,milczca ywa ciana rozstpia si,by otworzy drog,a nastpnie zawara rwnie cicho. Tak te pozostao. Nikt nie mia odwagi rzec sw przychylnych dla winia ani pochwali jego mstwa,lecz sam brak obelgstanowi hod wystarczajcy. Jaki spniony widz,niewiadom ostatnich wydarze,j drwi z oszusta i ladem szyderstwa zamierza posa zdechego kota,lecz tum bez sw zwali go z ng i odrzuci kopniakami. Nad rynkiem zalega znw gboka cisza. ROZDZIA XXIX DO LONDYNU Kiedy Hendon odby do koca kar w dybach,wrcono my wolno przykazujc,aby opuci okolic i nigdy wicej nie wraca. Oddano mu rwnie miecz,a take osa i mua. Hendon dosiad swego wierzchowca i odjecha,krl za pody za nim. Tum rozstpi si,z milczcym szacunkiem otworzy drog i rozproszy si po ich odjedzie. Miles pogry si wnet w mylach. Liczne pytania wielkiej wagi domagay si odpowiedzi. Co mia uczyni?Dokd si uda?Naleao wynale gdzie mon protekcj lub nie tylko zrezygnowa z dziedzictwa,lecz rwnie y nadal pod faszywym zarzutem oszustwa. Gdzie szuka wypadao owej potnej protekcji?Dokd zwrci si po ni?Zawia to kwestia!Od czasu do czasu w kbowiskumyli Hendona jawia si nadzieja oczywicie nadzieja najsabsza ze sabych,godna jednak rozwagi ze wzgldu na zupeny brak realnych mo|liwoci. Biedakdobrze zapamita wszystko,co stary Andrzej mwi o dobroci modego krla i szlachetnej jego walce w obronie pokrzywdzonych i ucinionych. Mona by sprbowa!Postara si o rozmow z krlem. Baga go o sprawiedliwo. Zapewne!Lecz czy taki ndzarz znajdzie przystp do monarszego majestatu?Mniejsza o to!Niechaj sprawy ukadaj si same. Przepraw przez most rozpocz wystarczy,gdy stanie si u przyczka. Hendon, stary wojak,przywykli do wynajdowania wszelakich sposobw i forteli;tym razem znajdzie te na pewno jakie wyjcie!Tak!Oto nasuwa si wanie pomys kapitalny!Moe pomocy udzieli starydruh Milesowego ojca,rycerz Humphrey Marlow stary,poczciwy rycerz Humphrey,za dni nieboszczyka miociwego pana Pierwszy Ochmistrz krlewskiej kuchniczy stajni,czy czego tam jeszcze . Miles nie mg sobie wprawdzie przypomnie,czego Pierwszym Ochmistrzemby niegdy rycerz Humphrey,lecz znalaz wyrany cel do wypenienia,kierunek,w ktrym mg zwrci energi. Uleciay tedyi rozwizay si spowijajce oniersk liwej a,gdy jako dzieci igralimy razem. T48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AAxPP @y @cz1{Cc |,{c }x; dusz chmury ponienia i rozpaczy. Hendon podnis gow,rozejrza si dokoa. Zdumia si,i ujecha ju taki szmat drogi.Miasteczko wida byo w mglistej dali. Za Hendonem wlk si na ole krl;gow mia spuszczon,bo i on ton w gbokim rozwaaniu planw na przyszo. aosne podejrzenia zamiy nowo zrodzon pogod Milesa. Czy chopiec zechce wrci do miasta,w ktrym przez cae swe krtkie ycie zaznawa jedynie ndzy i zego obejcia?Wypada jednak zada pytanie,ktrego unikn nie sposb. Hendon cign wodze i zawoa: Zapomniaem zapyta,dokd si udajemy. Sucham waszych rozkazw,miociwy panie. Do Londynu. Hendon ruszy dalej,wielce uradowany t odpowiedzi,lecz niemao rwnie zdziwiony. Caa podr odbya si bez godnych wzmianki przygd,lecz zakoczona zostaa wanym wydarzeniem. Okoo dziesitej wieczorem dnia dziewitnastego lutego Hendon z krlem wjechali na London Bridge i znaleli si porodku zatoru ludzkiego,ktry kbi si,wy i wznosi radosne okrzyki. Wesoe od piwa twarze wyranie rysoway si w jasnych blaskach nieprzeliczonych pochodni. W tej chwili ognia gowa jakiego ksicia lub innego wielmoy spada na ow cib i trciwszy Hendona w okie,potoczya si midzy gstw ng. Jake przemijajce,nietrwae s wielkie dziea ludzkie dokonane na tym wiecie!Zmary,dobry krl nie yje zaledwieod trzech tygodni,od trzech dni za spoczywa w grobie,a oto zaczy-naj ju spada ozdoby piknego mostu,ktre nieboszczyk z tak trosk wybiera spord najgodniejszych mw!Jaki obywatel potkn si o ow gow i wasnym ciemieniem uderzy w plecy kogoz tumu. Ten za odwrci si gwatownie,pici obali pierwsz osob, ktra nawina mu si pod rk,sam za pad wkrtce pod ciosami przyjaciela tej osoby. Czas by odpowiedni do bjki wszystkich przeciw wszystkim. Rozpoczynay si ju uroczystoci dnia nastpnego Dnia Koronacji i lud przepeniony by mocnym napitkiem i patriotyzmem. Nim upyno pi minut,burda rozprzestrzenia si na spory szmat ziemi;po dziesiciu lub dwunastu minutach zajmowaa akr albo wicej i przerodzia si w co na ksztat rozruchw. Hendon i krl byli zupenie bezradni,gdy wrzaskliwy,kbicy si wir ludzki porwa ich,rozdzieli,rzuci jednego z dala od drugiego. Teraz jednak i my musimy si rozsta z t par przyjaci. ROZDZIA XXX POSTPY TOMA Prawdziwy krl licho odziany,le odywiany odbywa wdrwki po kraju. To poszturchiwali go i wyszydzali wagabundowie,to gni musia w wizieniu pord zodziei i mordercw,wszyscy za zgodnie nazywali go idiot lub oszustem. Tymczasem krl faszywy,Tom Canty,radowa si zgoa odmiennym trybemycia. Kiedy widzielimy go po raz ostatni,wadza monarsza zaczynaa wanie mie dla dobre strony. Ot te dobre strony janiayz dnia na dzie i wkrtce zapony czarujcym wiatem icie sonecznych blaskw. Tom przesta si obawia. Smutne jego myli rozwiay si i odpyny,zakopotanie mino,aby ustpi miejsca swobodnej pewnoci siebie. Miociwy pan coraz wiksze cign zyski z kopalni,ktr by dla Chopiec do Bicia. Z min osoby powoanej do tego rodzaju poczyna wzywa przed swe oblicze lady Elbiet i lady Jane Grey,ilekro przysza mu ochota na zabaw lub rozmow,albo odprawia ksiniczki,gdy mia dosy ich towarzystwa. Nie krpowa go ju wcale fakt,i tak dostojne damy cauj jego doprzy poegnaniu. Przyjemn rozrywk by dla teraz pochd,ktry kadego wieczoru odprowadza go do oa,oraz uroczysty a zawiy ceremonia towarzyszcy zawsze porannej toalecie. Udawanie si na obiad w asycie strojnego orszaku urzdnikw dworskich i panw gwardii przybocznej nader mile echtao dum Toma,prawd zarzekszy echtao j tak mile,e krl podwoi liczb gwardii przybocznej i stan jej podnis do penej setki panw. Polubi rwnie rozbrzmiewajce w dugich korytarzach dwiki trb i odlege gosy,ktre raz po raz powtarzay: Miejsce dla krla!! Tom nauczy si nawet bawi nie najgorzej,gdy w majestacie zasiada na tronie przewodniczc Wielkiej Radzie udawa,e jest czym wicej ni tub Lorda Protektora. Lubi przyjmowa janie wielmonych ambasadorw i ich wspaniae wity oraz sucha serdecznych listw przysyanych mu t drog przez wielkich monarchw,ktrzy nazywali go bratem . Ach,szczliwy Tom Canty,do niedawna mieszkaniec Offal Court! Krl radowa si swymi wspaniaymi szatami i kaza zamawia ich coraz wicej.Przekona si niebawem,i czterystu suby nie wystarcza do nalenego mu splendoru,potroi wic ich liczb. Pochlebstwa bijcych czoem dworakw dwiczay w jego uszach niby sodka melodia. By jednak nadal agodny i uprzejmy. Pozosta walecznym i upartym obroc wszystkich ucinionych i niestrudzenie wid bj z niesprawiedliwymprawem. Czasami wszake,kiedy go dotknito,potrafi zwrci twarz w stron hrabiego albo nawet ksicia i zmierzy go spojrzeniem mrocym krew w yach. Pewnego razu,gdy krlewska siostra, pospnie witobliwa lady Maria,wszcza zmiociwym panem dysput i dowodzia,i postpuje on nierozwanie uaskawiajc tak wiele ludzi,ktrzy powinniby wizieni,wieszani lub paleni;gdy przypomniaa krlowi ,i wizienia ich czcigodnego nieboszczyka ojca gociy niekiedy szedziesit tysicy skazacw naraz,a w cigu szczliwych swych rzdw Henryk VIII wyda w rce kata ponad siedemdziesit dwa tysice zbjcw izodziei, chopiec wybuchn szlachetnym gniewem i rozkaza siostrze uda si niezwocznie do alkierza i kornie baga Stwrc,aby wyj jej z piersi kamie i zechcia zastpi go prawdziwym,ludzkim sercem. Czy Tom Canty troska si niekiedy o los tego nieszczsnego chopca,prawowitego krlewicza,ktry przyj go by askawie itak chyo wybieg z paacu,aby pomci nagrubiaskim wartowniku zniewag wyrzdzon przy bramie maemu ebrakowi?Tak!Pierwsze krlewskie dni i noce pene byy smutnych myli o zaginionym ksiciu i szczerych pragnie,abyEdward wrci szczliwie i odzyska nalene mu z urodzenia przywileje i zaszczyty. Kiedy jednak czas mija,a krlewicz nie wraca,Tom z dnia na dzie interesowa si coraz bardziej wasnymi przeyciami,ktre byy nowe a zachwycajce,i powoli,pomau obraz przepadego monarchy blad w jego pamici. Kiedy za obraz w powraca czasami,by raczej niepodanym przypomnieniem,jako e budzi uczucie winyi wstydu. Biedna matka i siostry maego ebraka podobn drog wywdroway z jego ycia. Zrazu tskni do nich,niepokoi si o nie,pragn zobaczy si z nimi. Pniej wszake dra z obawy,i niewiasty te mog przyby kiedy brudne i w achmanach,zdradzi go pocaunkami,zrzuci z wyyn i powlec znwdo ubstwa,ponie,ohydnej dzielnicy ndzy.Wreszcie myli o matce i siostrach przestay prawie nawiedza go i trapi. Tom by z tego powodu zadowolony,ha!niemal szczliwy,ilekro bowiem zbolae twarze tych oskarycielek jawiy si w jego wyobrani,biedak czu si podlejszy ni wijcy si robak. O pnocy dziewitnastego lutego Tom usypia na wspaniaym ou w swym monarszym paacu. Strzegli go wierni wasale,otacza dworski przepych i ceremonia. Szczliwy chopiec!Dnia nastpnego mia by uroczycie koronowany krlem Anglii! O tej samej porze Edward,prawy monarcha,godny i spragniony,umorusany,brudny, utrudzon podr,odziany znowu w postrzpione achmany (by to skutek bijatyki,w ktr krl zosta wcignity)sta w cibie ludu z wielkim zainteresowaniem obserwujcego grupy pracowitych niby mrwki robotnikw,ktrzy tumnie wchodzili do Opactwa Westminsterskiego i ze wychodzili. Ludzie ci czynili ostatnie przygotowania do jutrzejszej koronacji. ROZDZIA XXXI POCHD KORONACYJNY Kiedy Tom zbudzi si nastpnego ranka,w powietrzu drga guchy pomruk napywajcy z daleka i bliska. Dla krla pomruk ten by czarown muzyk,oznaczabowiem,i caa Anglia wylega na ulice,aby lojalnie powita wielki dzie. Niebawem Tom zosta raz jeszcze,gwn postaci wspaniaego,pywajcego korowodu na Tamizie,gdy zgodnie z odwiecznym obyczajem pochd koronacyjny musia wyruszy z Tower,dokd te uda si miociwy pan. Kiedy tam przyby,mury dostojnej twierdzyjak gdyby pky w tysicu miejscach. Z kadej szczeliny buchn czerwony jzyk ognia i biaa smuga dymu. Wystrzay ozway si gromem,ktry wstrzsn ziemi i stumi wrzaw mrowia ludzkiego. Fontanny ognia,dymy, wystrzay raz po razpowtarzay si z tak zdumiewajc szybkoci,e po niewielu minutach stary zamek znikn w wielkim tumanie wasnychdymw,ponad ktrych gstw stercza nibyszczyt grski nad chmur i trzepota proporcami wierzchoek najwyszej baszty,zwanej Bia Wie. Przepysznie odziany Tom Canty dosiad rczego rumaka bojowego,okrytego bogatym czaprakiem sigajcym niemal ziemi. Lord Protektor,ksi Somerset,rwnie konno,zaj miejsce za swym siostrzanem . Gwardzici krlewscy,zakuci w lnice zbroje,ustawili si po obydwu stronach pojedynczymi szeregi. Za Lordem Protektorem cign nieskoczony na pozr sznur wielmow,otoczonych swymi wasalami. Dalej kroczy Lord Major i panowie rajcy odziani w czerwone aksamitne szaty i strojni zotymi acuchami spywajcymi na piersi. Za nimi witecznie ubrani starsi i majstrowie wszystkich cechw londyskich nieli okazae sztandary swychstowarzysze. W pochodzie uczestniczya rwnie (jako specjalna stra honorowa w obrbie murw miejskich)Staroytna i Czcigodna Kompani Artylerii oddzia angielskich si zbrojnych,jedyny niezaleny od rozkazw Parlamentu,liczcy ju w owe czasy trzysta lat (istnieje on i w naszych czasach). Widowisko byo olniewajce,tote zwarte tumy gromkimi okrzykami witay majestatyczny pochd wzdu caej jego trasy. Kronikarz powiada: Kiedy krl przestpi granice miasta,lud przyj go modami,bogosawiestwy,okrzykami,dob- rymi sowy i wszelkimi oznakami czuej mioci poddanych do wadcy. Krl okazywa pogodne oblicze stojcym z dala,tym zasi,ktrzy znaleli si bliej miociwego pana,odpowiada serdecznie,dowodzc,i rwnie chtnie przyjmuje yczliwo ludu,jak lud j ofiarowuje. Nie szczdzi te sw podziki tym,ktrzy skadali mu yczenia,a woajcym: Boe,chro krla! mwi:Boe,chro was wszystkich!i dodawa,i dzikuje im z caego serca. Dobre sowa i wymowne gesty krla budziy w jego ludzie radosny zapa . Na Fenchurch Street piknie i bogato przystrojone dzieci wystpio na podium,aby w imieniu miasta powita miociwego pana. Oto kocowa strofa owych ycze: Z serc,ktre nie znaj,co to zdrada, Wicej uczu,ni sowo wypowie, Lud monarsze swemu w dani skada. Szczcia yczy swojemu krlowi. Lud wybuchn radosn wrzaw i jednym gosem powtarza to,co wyrzeko dzieci. Tom Canty zmierzy spojrzeniem wezbrane morze rozradowanych twarzy. Serce bijcetriumfalnym uniesieniem powiedziao mu,e warto y na wiecie po to jedynie,aby by krlem i boyszczem ludu. Wnet dojrza w oddali dwjk swych obdartych towarzyszy z Offal Court: jeden z nich by Lordem Wielkim Admiraem na urojonym dworze z Offal Court,drugi peni rwnie nierealne funkcje Lorda Pierwszego Pokojowca. Dumakrla wzbia si na wysze ni dotychczas szczyty. Ach,gdyby ci mogli go teraz pozna!Gdyby go mogli pozna i ku niewysowionej jego chwale dowiedzie si,e w wyszydzany,faszywy krl z plugawych zaukw i bocznych uliczek zosta prawdziwym wadc,e kornie mu posuguj wielmoe i ksita,a caa Anglialey u jego stp!Chopiec musia jednak odmwi sobie satysfakcji i zdawi pragnienie serca,takie bowiem rozpoznanie kosztowaoby wicej ni przynie mogo zysku. Odwrci tedy gow,a dwom ulicznikom,ktrzy nie podejrzewali zgoa,dla kogo przeznaczone s ich radosneowacje,pozwoli krzycze i wiwatowa do woli. Od czasu do czasu z ciby podnosiy si okrzyki:Szczodro!Szczodro! Tom za odpowiada garci nowych,poyskliwych monet,o ktre motoch wszczyna zaraz bjk. Kronikarz powiada: U wylotu Gracechurch Street,przed gospod Pod Orem,miasto wznioso okazay uk triumfalny,pod nim zasi estrad sigajc od jednej do drugiej strony ulicy i alegori historyczn. Przedstawiaa ona najbliszych przodkw krla. Elbieta z Yorku zasiadaa porodku olbrzymiej biaej ry,ktrej patki ukaday si wok krlowej niby misterne fady. Obok Henryk VII,wykwitajcy z rwnie wielkiej i podobnie uksztatowanej czerwonej ry. Donie monarszej pary byy splecione,a piercie lubny umieszczony w sposb wielce widoczny. Z czerwonej i biaej ry wyrastaa sigajca pierwszego pitra odyga zakoczona r czerwono-bia,z ktrej wykwita Henryk VIII,u boku za jego podobizna macierzy nowego krla Jane Seymour. Nad par t wystrzeo do znowu ga sigajca drugiego pitra,a zakoczona wizerunkiem samego Edwarda VI,ktry w majestacie zasiad na tronie. Cae malowido spowijay girlandy biaych iczerwonych r . Wspaniay i barwny widok tak zachwyca rozbawion cib,e potne okrzyki ze szcztem stumiy gosik dziecka,ktre w rytmach ody wyjania miao znaczenie owej alegorii. Ale Tom Canty nie martwi siwcale,bo wiernopoddaczy ryk by dla milsz muzyk ni najpikniejszy nawet utwr poetycki. W ktrkolwiek stron krl zwrci radosn,chopic twarz,lud dostrzega zdumiewajce podobiestwo pomidzy ywym oryginaem a jego wizerunkiem,co oczywicie wywoywao nowy huragan wiwatw. Olbrzymi pochd sun dalej i dalej,od jednego uku triumfalnego do drugiego,mija zdumiewajcy szereg symbolicznych malowide,z ktrych kade przedstawia miao jak cnot,talent lub zasug mBodocianego wadcy. Wzdu caej Cheapside ze wszystkich okien i szczytw domostw powieway chorgwie lub proporce,ulic za wycieay kosztowne kobierce i zotogowie,co stanowio dowd niezmiernej zasobnoci mieszczcych si przy tej ulicy skadw. Inne ulice nie ustpoway przepychem Cheapside,niektre zasi nawet j przecigay . A wszystkie te wspaniaoci i cuda dla mnie s hodem,dla mnie szepta Tom Canty. Policzki faszywego krla gorzay rumiecem podniecenia,z cz jego strzeo dyradosne byski,szaleczy wir ogarnia dumne myli. W owej chwili,wanie gdy rk zatoczy uk i raz jeszcze sypn gar monet,aby dowie swej szczodroci,ujrza wychylon z drugiego szeregu gapiw blad,zdumion twarz i oczy wpatrzone we natarczywie. Dziwna omdlao i zmieszanie ogarny Toma. Pozna sw matk!I oto rk,doni zwrcon na zewntrz, zasoni nagle oczy,czynic w dawny,mimowolny ruch,ktry zrodzi si z zapomnianego dzi przypadku,a utrwalony zosta przez przyzwyczajenie. W jednej chwili niewiasta przedara si przez gszcz ludzki,mina gwardzistw i przypada do miociwego pana . Obja jego nog,okrya j pocaunkami i wznoszc ku jedcowi twarz odmienion szczciem i mioci,zawoaa: O dzieci!!Najdrosze moje dzieci! Oficer Gwardii Przybocznej odcign natrtn kobiet i zaklwszy szpetnie,posa j jednym pchniciem krzepkiego ramienia pomidzy tum,z ktrego si wyrwaa. W chwili gdy zdarzy si w poaowania godny incydent,z ust Toma Canty spyway ju sowa: Nie znam ci,niewiasto! Ale krl wzruszy si do gbi serca,gdy ujrza,jak grubiasko j potraktowano. Kiedy tum ogarnia ju biedn kobiet,ona za odwrcia si,aby po raz ostatni rzuci okiem na syna,syn w dostrzeg,jak bardzojest przygnbiona i zbolaa. Ogarn go wstyd,ktry na popi spali dum i cieniemokry ukradzione krlewskie zaszczyty. Monarsza godno stracia nagle warto i niby zbutwiay achman spada z ramion chopca. Pochd sun dalej,wrd coraz wikszego przepychu i potniejcej z kad chwil burzy radosnych okrzykw. Ale dla Toma Canty wszystko to jak gdyby przestao istnie. Nie widzia nic,nic nie sysza. Krlowanie utracio dla nagle powab i sodycze,a pompa dworska staa si udrk. Bolesne wyrzuty sumienia y jako dzieci igralimy razem. T48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AA~Pq `  c!Dc!+ c!8+!drczyy serce miociwego pana ,ktryrzek do siebie: Oby Bg zechcia wywie mnie z tej niewoli. Bezwiednie wrci do frazesu powtarzanego czsto w pierwszych dniach przymusowej swej wielkoci. Wspaniay pochd wci kroczy i niby wielobarwny,nieskoczenie dugi w wi si po krtych uliczkach dziwacznego starego miasta,sun pomidzy wrzaskliwym stadem ludzkim. Ale krl jecha z opuszczon gow,spoglda przedsi tpym wzrokiem i widzia tylko twarz matki cignit skurczem alu i urazy. Szczodro!!Szczodro! Okrzyki nie trafiay do niebacznych uszu. Niech yje Edward Angielski!! Ziemia dygotaa niby od wybuchw,lecz krlnie udziela odpowiedzi. Zgiek i wrzaw sysza tak,jak ucho ludzkie owi niezmiernie odlegy ryk wzburzonego morza,bo guszy mu wszystko inny,bliszy dwik,dwik pyncy ze zbolaego serca,z gbi drczonego wyrzutami sumienia gos,ktry raz po raz powtarza judaszowe sowa Nie znam ci,niewiasto! Sowa te raniy serce krla tak,jak jk pogrzebowych dzwonw rani dusz przyjaciela,co yw zosta i suchajc podzwonnego,przypomina sobie tajemne zdrady,ktrymi krzywdzi by zmarego. Kady zakrt nowe odsania splendory,na jaw dobywa nowe dziwa i cudy. Grzmiay salwami oczekujce swej kolei baterie,a oczekujce tumy wznosiy nowe wci radosne okrzyki. Ale krl nie odpowiada powitalnym gestem,a jedynym dwikiem,ktry sysza, by w oskarycielski gos jczcy gucho w zbolaej piersi. Stopniowo i powoli radosny wyraz oywionych twarzy ludu zmienia si,jak gdyby tknity nagle jakim dziwnym alem lub niepokojem. Nietrudno te byo zauway,i przycichaj oklaski. Lord Protektor szybko dostrzeg te objawy i rwnie szybko wykry ich przyczyn. Wspi wierzchowca ostrog,poskoczy do boku krla,nisko skoni si w siodle i odsoniwszy gow powiedzia: Miociwy panie,czas to nieodpowiedni na smutn zadum. Lud dostrzeg,i zwiesilicie gow,dostrzeg wasz bolesnmin i za zy poczytuje to omen. Przyjmijcie moj rad. Niechaj soce majestatu dobdzie si z mgie,niechaj zabynie nad pospn chmur i rozproszy j wreszcie. Podniecie gow!Umiechnijciesi do ludu! Z takimi sowy ksi Somerset sypn garci monet na prawo i lewo,potem za wrci na swe dawne miejsce. Faszywy krl uczyni niemal bezwiednie to,co mu przykazano. Umiech nie pyn z serca,lecz niewiele oczu znajdowao si dostatecznie blisko lub dostatecznie bystrym spozierao wzrokiem,aby to zauway. Skinienia strojnej piropuszem gowy,gdy pozdrawia poddanych,uchodzi mogy za wzr askawego wdziku. Z icie monarsz hojnoci chopica rka dawaa dowody szczodroci . Znikn wic chwilowy niepokj, a entuzjastyczne okrzyki strzeoiy w niebo z rwn poprzedniej moc. Ale raz jeszcze,tu przed zakoczeniem pochodu,ksi Somerset musia pchn konia do przodu,aby krlowi udzieli napomnie. O,miociwy panie!Otrznijcie si z przygnbienia,bo oczy wiata s na was zwrcone szepn i doda zaraz tonem wielce rozdranionym: Niechaj pieko pochonie t szalon ebraczk!Ona zburzya spokj Waszej Krlewskiej Moci! Wspaniale przystrojona posta zwrcia ku opiekunowi spojrzenie szklistych oczu i przemwia grobowym gosem: To bya moja matka!! Wielki Boe! jkn Lord Protektor i zdarszy konia cofn si na miejsce. Zyomen wry prawd!Krl oszala znowu! ROZDZIA XXXII KORONACJA Cofnijmy si o kilka godzin i o czwartej nadranem owego pamitnego dnia koronacji wejdmy do Opactwa Westminsterskiego. Nie braknie nam towarzystwa,gdy jakkolwiek zalega jeszcze noc,na owietlonepochodniami galerie zaczynaj napywa ludzie,ktrzy chtnie posiedz siedem lub osiem godzin i bd czeka spokojnie,aby ujrze co,co nieatwo oglda dwa razy wyciu koronacj krla. Tak,miasto Londyn i krlewski grd Westminster nie spay ju wwczas,gdy o trzeciej w nocy ozwaa si pierwsza armata,teraz za tumy nie utytuowanych bogaczy,ktrzy kupili prawo poszukiwania siedzcego miejsca na galeriach staroytnego Opactwa,tocz si u wej przeznaczonych dla osb tej kondycji. Godziny pyn nudno i leniwie. Od dawna usta wszelki ruch,wszystkie bowiem galerie do cna zapeniono. Moemy teraz siedzie i rozglda si,i myle do woli. Tu i wdzie w pospnym pmroku katedry majacz fragmenty zatoczonych widzami galerii i balkonw osonitych czciowo przez kolumny i przerne architektoniczne ozdoby. Widzimy cay wielki transept pnocny pusty,bo przeznaczony dla tych,ktrych Angli uprzywilejowaa. Widzimy take obszerne podium obite bogatymi oponami i ustawiony na nim tron. Tron zajmuje rodek podium i wyniesiony jest o cztery stopnie. Siedzenie jego stanowi odam nie ciosanej skay kamie nazwany Scone na ktrym zasiadao podczas koronacji tyle pokole krlw Szkocji,e kamie zosta dostatecznie uwicony,by tak sam rol spenia przy koronowaniu angielskich monarchw. Wspaniay zotogw pokrywa zarwno tron,jak i podnek. Wok panuje cisza. Pochodnie tl si aobnie,czas ciecze leniwo. Wreszcie jednak nadchodzi wit,pochodnie gasn,blady brzask nasyca ogromne wntrze katedry. Wida teraz dokadnie wszystkie szczegy czcigodnej budowli,lecz wida je mglicie i niejasno,bo lekkie oboki przesaniaj soce. O sidmej rano pierwsze wydarzenie urozmaica senn monotoni,z uderzeniem bowiem tej godziny pierwsza maonka para,strojna niby Salomon w glorii,wkraczado transeptu. Odziany w atas i aksamity dworzanin wiedzie j na wyznaczone miejsce. Drugi,ubrany tak samo,ujmuje trenszlachetnej damy,niesie go za ni i na jej podoku ukada we wdziczne fady;gdy dama zasiada na swym fotelu. Potem dworzanin ustawia podnek zgodnie z yczeniem damy i na dogodnym miejscu kadzie jej koron,aby bya pod rk,gdy nadejdzie chwila jednoczesnego przywdziewania koron przez parw i ich maonki. Dostojne damy zaczynaj napywa wielobarwn strug,a odziani w atas dworzanie biegaj i poyskuj wszdzie,sadowi nowo przybye,troszcz si o ich wygod. Obraz jest teraz ywy,ciekawy. Wok panuje ruch i krztanina,graj przerne kolory. Po niejakim czasie zapado znowu cisza,wszystkie bowiem szlachetne damy nadeszy i zajy przeznaczon im cz transeptu,ktra wyglda teraz niby akr ludzkiego kwiecia grajcy wszelakimi barwyi niby Droga Mleczna usiany diamentami. Spotkay si tam wszystkie wieki:zgrzybiae,pomarszczone,siwowose wdowy zdolne sign pamici dalej i dalejpoprzez potok lat a do dnia koronacji Ryszarda III i owych krwawych,zapomnianych dzisiaj czasw;okazae niewiasty w sile wieku;pontne a urodziwe mode damy;wioniane,wdziczne piknoci o promiennych oczach i wieej cerze,ktre niezbyt zapewne zrcznie nao zdobne klejnotami korony,gdy nadejdzie wreszcie oczekiwana chwila,bo wydarzenie to bdzie dla modych dam nowoci,a wzburzenie moe im przeszkodzi. Moe,to si jednak nie zdarzy,gdy wosy wszystkich kobiet utrefiono zmylnie w taki sposb,by na dany znak zrcznie i szybko mona byo naoy koron. Zauwaylimy ju,e liczne grono maonekparw gsto usiane jest diamentami i przezczas niejaki podziwialimy w wspaniay widok;teraz jednak prawdziwe czeka nas olnienie. Okoo dziewitej opona chmur pka,a soneczna strzaa przeszywa mroczn atmosfer i z wolna sunie poprzezszeregi dam,kady za munity ni szereg ponie olepiajcym blaskiem wielobarwnychogni. Niespodziewane pikno tego wspaniaego zjawiska do czubkw palcw przejmuje nas dreszczem zachwytu. Lecz oto wysannik z j akiej odlegej krainy Wschodu,idcy pord grupy zagranicznych ambasadorw,przecina sup sonecznych promieni i ponie,mieni si,migoce przecudnym blaskiem,a splendor ten dech zapiera w piersi widza. Dostojnik w jest bowiem obwieszony klejnotami od stp do gw i kade najlejsze bodaj poruszenie spowija go mgawic roztaczonych iskier. Zmiemy jednak czas dla wygody. Godziny mijay jedna,dwie,dwie i p. . . Gboki bas dzia oznajmi,e krl ze swym olbrzymim orszakiem przybywa nareszcie. Uradowaa si czekajca ciba. Wszyscy wiedzieli wprawdzie,e nastpi dalsza zwoka,gdy krla trzeba przysposobi i ubra do wspaniaej ceremonii. Ale zwok t przyjemnie miao urozmaici gromadzenie si parw krlestwa odzianychw uroczyste szaty. Wielmow tych wiedziono z honorami do przeznaczonych imfoteli,przy kadym za z parw ustawiano koron na dogodnym miejscu. Ludzie zgromadzeni tumnie na galeriach przygldali si z ywym zainteresowaniem wikszo z nich po raz pierwszy widziaa owych ksit,hrabiw i baronw, ktrych miana od piciuset lat syny w historii. Kiedy wszyscy lordowie zasiedli,wstpne widowisko dla galerii zostao zakoczane,a byo to widowisko przepyszne i godne zachowania w pamici. Z kolei dostojnicy kocielni w mitrach i szatach pontyfikalnych,kady ze wit,wstpowali jeden po drugim na podium i zajmowali miejsca. Po nich przybyLord Protektor i inni najwysi dygnitarze,nastpnie za w stal zakuty oddzia Gwardii Krlewskiej. Nastpia chwila oczekiwania. Potem kapelabuchna triumfalnym marszem,a Tom Canty strojny w dug szat ze zotogowiu ukaza si we drzwiach i wstpi na podium. Ciba powstaa z miejsc. Zaczy si obrzdy koronacyjne. Wnet uroczyste tony hymnu zalay wntrze Opactwa niby wezbrane fale dwikw, oznajmiajce i witajce Toma Canty,ktregowiedziono do stopni tronu. Odwieczne,wymowne swym dostojestwem ceremonie odbyway si jedna po drugiej. Tum patrzy. Im bliej jednak byo do koca uroczystoci,tym bardziej blad i blad Tom Canty,tym srosza, boleniejsza rozpacz braa we wadanie jego myli i targane wyrzutami serce. Zblia si wreszcie akt ostatni. ArcybiskupCanterbury uj koron Anglii,ktra spoczywaa dotd na poduszce,i podnis jnad gow drcego ze wzruszenia faszywego krla. Wwczas tczowe blaski zajaniay wzdu obszernego transeptu,wszyscy bowiem zgromadzeni tam wielmoe mczyni i kobiety na dany znak wznieli swe korony i oburcz trzymajc je ponad gowami,zastygli w pozie oczekiwania. Gboka cisza zalega Opactwo. W tej podniosej chwili na scen wkroczyaosobliwa zjawa. Nie dostrzeg jej nikt z przejtego zbon groz tumu,pokd nie zacza zblia si dug drog nawy gwnej. By to chopiec z odkryt gow,ndznie obuty,ubrany w lich,plebejsk odzie opadajc ze w achmanach. Chopiec podnis rk godnymruchem i przemwi ze stanowczoci niestosown zgoa przy tak niechlujnym i aosnym wygldzie. Zabraniam wam zdobi koron Anglii skronie szalbierza!!Ja jestem krlem! Wnet kilkanacie gniewnych doni pochwycio intruza,lecz w teje chwili Tom Canty, obleczon w strj koronacyjny,szybkopostpi krok i zawoa dwicznym gosem: Niechajcie go i pucie!!To krl! Panika zdumienia ogarna zgromadzonych w katedrze. Niektrzy unieli si z miejsc iniepewnie spogldali po sobie niby ludzie,ktrzy nie wiedz,czy w peni zmysw widz i sysz na jawie,czy te mami ich mara senna. Lord Protektor by nie mniej zdziwiony ni wszyscy,lecz opanowa si rycho i zawoa nie znoszcym sprzeciwu tanem: Nie baczcie na sowa miociwego pana. Znowu owadna nim niemoc. Precz z onymwczg! Posuchano by Lorda Protektora,lecz faszywy krl tupn i wykrzykn gniewnie: Biada kademu,kto tkn go si way!To krl! Cofny si wycignite rce. Wszystkich ogarn dziwny bezwad. Nikt nie drgn,nikt nie odezwa si sowem;prawd za rzekszy,nikt nie wiedzia,co czyni lub mwi w tak niezwykym,zdumiewajcym i nagym przypadku. Kiedy wic zgromadzeni starali si odzyska zachwian rwnowag,chopiec miao postpowa naprzd,a od pocztku osobliwej sceny nie przystan ni razu,lecz szed wci godnym krokiem,z min pewn siebie. Wewntrzna walka wstrznitych do gbi ludzi trwaa jeszcze,gdy niespodziewany przybysz wstpi na podium,a faszywy krl z rozjanionym obliczem skoczy mu naprzeciw,pad na kolana i powiedzia: O krlu mj i panie,pozwlcie,by biedny Tom Canty pierwszy zoy wam poddaczprzysig i rzek: Przywdziejcie wasz koron i wrcie do susznie nalenych wam praw!! Surowy wzrok Lorda Protektora spocz natwarzy intruza,lecz wnet surowo ta znikna i ustpia miejsca wyrazowi niepewnoci i zdziwienia. To samo przydarzyo si innym najwyszym dostojnikom. Wszyscy spojrzeli po sobie i jak gdyby na komend bezwiednie cofnli si o krok. Przez wszystkie gowy przemkna myl jednaka: C za zdumiewajce podobiestwo! Po chwili kopotliwego zastanowienia Lord Protektor ozwa si powanie i z gbokim respektem: Jeeli przyzwolicie,panie,chciabym wam zada kilka pyta,na ktre. . . Na ktre rad odpowiem,szlachetny panie. Ksi Somerset zada tedy wiele pyta tyczcych dworu,zmarego monarchy,krlewicza i ksiniczek. Chopiecodpowiada dorzecznie i bez wahania. Opisywa dworskie salony, apartamenty krla nieboszczyka,komnaty ksicia Walii. Byo to dziwne,zdumiewajce,niepodobne dowiary!Tak twierdzili wszyscy,ktrzy syszeli ow rozmow. Nurt opinii powszechnej zmieni kierunek i nadzieje Toma Canty bliskie zdaway si spenienia,lecz Lord Protektor potrzsn gow i rzek: Rzecz zaprawd cudowna!Ale nasz pan miociwy zdolen jest rwnie powiedzie to wszystko. Sowa te i fakt,e raz jeszcze nazwano go miociwym panem,szczerze zasmuciy Toma, ktry odczu,e wniwecz si obracaj jego rosnce nadzieje. To dowd niewystarczajcy doda LordProtektor. Nurt zmienia znowu kierunek zmienia si szybko,nader szybko,lecz mkn w niewaciw stron,pozostawia bowiem Toma na mielinie tronu,Edwarda za unosina morze. Lord Protektor deliberowa z sob,potrzsa gow. Nieodparcie nawiedzaa go myl: Dla pastwa i dla nas wszystkich grona jest ta niezwyka zagadka. Moe ona wywoa rozdwik w narodzie,podway tron . Odwrci si i rzek: Rycerzu Tomaszu,aresztujcie tego. . . Nie!Poczekajcie! Twarz mu pojaniaa. Do pretendenta w achmanach zwrci si w te sowa: Gdzie ley wielka piecz?Odpowiedz trafnie,a zagadka bdzie rozwikana,bo wiedzie to moe tylko ten,kto naprawd by ksiciem Walii. Od tak bahej sprawy zawisy losy tronu i dynastii! Bya to myl szczliwa,zbawcza!Pogld tenuznali milczco wszyscy zebrani wok dygnitarze,bo z cz ich wystrzeoiy pogodne,pene nadziei spojrzenia. Tak. Nikt prcz prawdziwego ksicia Walii nie potrafiwyjani tajemniczego zniknicia wielkiej pieczci. w obszarpany may oszust mg doskonale wyuczy si lekcji,w tym wszelako wypadku musi zawie,sam bowiem nauczyciel nie zdoa odpowiedzie na takie pytanie!To dobrze,bardzo dobrze!Rycho teraz pozbdziemy si drczcego problemu!Wielmoe lekko kiwali gowami,dyskretnie umiechali si ze szczer satysfakcj,czekali chwili,gdy w szalony wyrostek ugnie si pod ciarem niecnych,haniebnych wyzna. Jakie byo jednak ich zdumienie,gdy nie zdarzyo si nic w tym rodzaju,lecz chopiec o dziwo! odrzek bez wahania pewnym,silnym gosem: W zagadce tej nie ma nic trudnego potem za nie pytajc nawet o przyzwolenieodwrci si i rzuci rozkaz ze swobod czowieka przywykego do posuchu: Lordzie St. John, nikt przecie lepiej od was nie zna moich komnat. Udajcie si wic do paacu i tam w prywatnym moim gabinecie,tu nad podog,w lewym kcie najdalszym drzwi wiodcych do przedsionka,najdziecie w cianie gowic mosinego wieka. Nacinijcie j,a odemknie si maa skrytka na klejnoty,nie znana nawet wam. Ba!Na caym wiecie wiem o niej tylko ja i pewien zaufany rzemielnik,ktry by j dla mnie wykoncypowa. Pierwsz rzecz,na ktrej oko wasze spocznie,bdzie wielka piecz. Przyniecie j tutaj. Dostojne zgromadzenie zdumiao si na te sowa,lecz zdumiao si jeszcze bardziej widzc,e may ebrak pewnie i bez wahania wybiera jednego z parw i zwraca si do po nazwisku tak spokojnie i ia y jako dzieci igralimy razem. T48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AAPpc!zc!: M!0(Uc"6@"naturalnie,jak gdyby zna go przez cae ycie. Lord St. John by tak zaskoczony,e omal nie posucha. Zrobi nawet ruch,jakby zamierza odej,lecz opamitasi wnet,zastyg w spokojnej pozie i rumiecem wyzna swoj win. Ale Tom Canty zwrci si do i rzek surowym tonem: Czemu si wahacie??Nie syszelicie rozkazu krla?Idcie! Lord St. John odszed zoywszy wprzd gboki ukon ukon dziwnie ostrony i nieobowizujcy,nie przeznaczony wyranie dla adnego z krlw,lecz skierowany w neutraln przestrze,w p drogi mniej wicej pomidzy obydwoma. Rozpocz si teraz ruch w strojnym,dygnitarskim gronie ruch powolny i ledwie dostrzegalny,lecz stay i uporczywy,podobny zmianom zachodzcym w pomau obracanym kalejdoskopie,gdy fragmenty jednej wspaniaej konstelacji rozsypuj si,by utworzy drug. W danym przypadku powoli,pomau topnia barwny tum otaczajcy Toma Canty i formowa sizaraz w bliskoci dziwnego intruza. W ciguniewielu minut napicia i oczekiwania nawet ci najtrwoliwsi,ktrzy pozostali obok Toma,zbierali stopniowo do odwagi,aby jeden po drugim przesun si milczkiem nastron wikszoci. Wreszcie Tom Canty,przystrojony w krlewskie szaty i klejnoty,zupenie sam,odcity od wiata sta si w wiele mwicej pustce niby wystawiony na pokaz. Rycho ujrzeli wszyscy,e lord St. John wraca,kiedy za nadchodzi rodkow naw,budzi tak wielk ciekawo,e guchy gwar licznych rozmw milkn i zapadoa grobowa, dech tumica cicho,w ktrej dwik krokw ttni guchym,odlegym echem. Spojrzenia wszystkich oczu przywary do zbliajcegosi para,ktry wstpi na podium,przystan na chwil,zoy TomowiCanty dworski ukon i oznajmi: Miociwy panie,pieczci tam nie ma! Tum gapiw nie szybciej pierzcha od czowieka zadumionego ni stopniaa gromada wyblakych,przeraonych dworakw otaczajcych maego,obdartego pretendenta do korony. W jednej chwili pozosta on sam,bez przyjaciela ni stronnika bezbronny cel dla wzgardliwycha niechtnych spojrze. Lord Protektor krzykn w srogim gniewie: Wyrzuci tego ebraka na ulic i bizunami pogoni przez miasto!Niecny oszust na inne nie zasuy wzgldy! Gwardzici poskoczyli,aby wykona w rozkaz,lecz Tom Canty zatrzyma ich wadczym gestem i zawoa: Precz!Kto ruszy go,narazi ycie!Lord Protektor stropi si do najwyszego stopnia i rzek do lorda St. Johna: Czy szukalicie dobrze?Lecz po c to pytanie pytanie co najmniej dziwne!Rzeczyniewielkie,drobiazgi,uj mog ludzkiej uwagi i nie bdzie w tym nic osobliwego. Jak wszelako przedmiot znacznych rozmiarw,piecz krlewska Anglii,moga zawieruszy si i przepa tak,e nikt odnale nie potrafi wielkiego zotego krgu. . . Tom Canty poskoczy naprzd i zawoa z roziskrzonym wzrokiem: Dosy!To wystarczy!Piecz bya okrga?I gruba?I miaa wyryte litery i herby? Prawda?Ach,juem wiadom,co to zawielka piecz,o ktr tyle byo zmartwienia i wrzawy!Gdybycie mi j opisali,znalazaby si trzy tygodnie temu. Wiem,oczywicie,gdzie ta piecz ley,ale nie ja pooyem j tam pierwszy. Kt tedy,miociwy panie? zapyta Lord Protektor. On,ktry tu stoi,prawy krl Anglii!On sam te wam powie,gdzie ley wielka piecz, a wwczas uwierzycie,i z wasnej wie o tym pamici. Pomylcie,miociwy panie,tknijcie pami ostrog. Bya to rzeczostatnia,najostatniejsza,ktrcie uczynili onego dnia,gdy wybieglicie z paacu,aby pokara odaka,co obszed si ze mn takniegodnie. Zapanowao milczenie nie zakcone ruchemni szeptem. Wszystkie oczy zwrciy si kuosobliwemu przybyszowi,ktry z pochylonym czoem i brwi zmarszczon szpera w pamici pord mnstwa mao wanych wydarze,poszukujc jednego tylko wspomnienia. Jeeli je odnajdzie,zasidzie na tronie. Jeeli nie odnajdzie,raz na zawsze pozostanie tym, czym jest teraz ndzarzem i wyrzutkiem. Sekundy mijay po sekundach,tworzyy minuty,a chopiec wci prowadzi wewntrzn walk i adnego nie dawa znaku. Na koniec jednak westchn ciko,smutno potrzsn gowi drcymi usty przemwi gucho. . . Przypominam sobie wszystko. . . . ca tscen. . . ale. . . ale piecz nie znajduje w niej miejsca. Urwa,podnis wzrok i mwi dalej z agodn godnoci: Parowie krlestwa!Szlachetni panowie!Jeeli z braku tego dowodu,ktregonie mog przedstawi,zechcecie wyzu z dziedzictwa swego prawego wadc,nie zdoam was powstrzyma,gdy brak mi po temu mocy. Wszelako. . . To szalestwo!Obd,miociwy panie! krzykn Tom Canty,pprzytomny z przeraenia. Poczekaj!Pomyl!Nie poddawaj si!Sprawa jeszcze nie przegrana!Nie moe by przegrana!Suchaj,co ci rzek. Bacz na kade swko. Przypomn w ranek,szczeg po szczegle. Rozmawialimy. Opowiadaem o moich siostrach,Nan i Bet. Tak,widzisz,pamitasz przecie. Mwiem take o babce i ordynarnych zabawach chopcw z Offal Court. . . I to pamitasz,prawda?Suchaj wic dalej,a wszystko odnajdziesz w mylach. Kazae mi poda jado i napitek;postpie przy tym z icie ksic delikatnoci,bo odprawie sugi,aby mj niski stan nie zawstydza mnie w ich obecnoci. . . Ach,tak!I to wszak pomnisz! Tom przypomnia owo wydarzenie,drugi chopiec potakiwa skinieniami gowy,a liczne audytorium dygnitarzy suchao i przygldao si zaniepokojone i zdziwione. Caa historia zakrawa na prawd,lecz jakimcudem doj mogo do niesychanego spotkania krlewicza z ebrakiem. Nigdy dotychczas nie widzia nikt grona osb tak niezmiennie zaciekawionych, stropionych,zafrasowanych. Dla figlw,miociwy panie,pozmienialimy szaty. Potem stanlimy przed zwierciadem,a tak bardzo bylimy podobni,e jak rzeklimy obydwa,adnej prawie nie dopatrzyby si zmiany. Tak!To pamitacie. Potem zwrcilicie uwag,e odak skaleczy mi rk. . . Spojrzyjcie. . .Ta sama rka!Palce dotychczas mam drtwei z trudem tylko mog wodzi pirem. Na toporwalicie si,miociwy panie,i lubujc pomst odakowi,skoczyli do drzwi;minlicie st;ten przedmiot,ktry zowiecie pieczci,lea na stole. Chwycilicie piecz i bacznie rozejrzeli siwok,jakby szukajc waciwego schowka.. . Wzrok wasz, miociwy panie,spocz wwczas na. . . Tak!To wystarczy!Dziki niech bd dobremu Bogu zawoa z wielkim wzruszeniem obdarty pretendent do tronu. Pospieszcie si,drogi lordzie St. John!Pod naramiennikiem wiszcej na cianie mediolaskiej zbroi znajdziecie wielk piecz! Susznie,miociwy panie,susznie! uradowa si Tom Canty. Teraz bero angielskie w waszym jest rku i bodajby urodzi si niemow ten,co zechciaby wamgo odmawia. Spieszcie,lordzie St. John!Bodaj skrzyda wyrosy wam u stp! Wszyscy zgromadzeni powstali znowu z miejsc i od zmysw prawie odchodzili z niepewnoci,obaw,wielkiego wzburzenia. Naposadzce katedry i na podium wybuchn srogi rozgwar pomieszanych rozmw. Przezczas niejaki nikt nie wiedzia o niczym,nic nie sysza i o nic si nie troszczy prcz tego,co ssiad krzycza mu do ucha albo onsam krzycza do ucha ssiada. Czas nikt nie dba zreszt,ile byo tego czasu mija nie wiedzie jak i kiedy. Wreszcie nage milczenie zalego Opactwo. W tej samej chwili na podium wstpi St. John z wielk pieczci w podniesionej rce. Gromki okrzyk uderzy o stropy: Niech yje prawy krl!! Przez pi minut powietrze dygotao od wrzasku i hucznych tonw przernych instrumentw,a biae byo od zawieruchy powiewajcych chustek. Porodku tego zamtu obdarty chopczyna najwaniejsza osobisto w caej Anglii promienny,szczliwy,dumny sta na wyniosym a rozlegym podium,otoczony grup klczcych wielkich wasali krlestwa.Wreszcie powstali wszyscy,a Tom Canty zawoa: Teraz,miociwy panie,bierzcie z powrotem strj krlewski,a biednemu Tomowi Canty,wiernemu waszemu sudze,zwrcie achmany i ndzarskie szmaty. Zwlec suknie z tego maego hultaja!!Wrzuci go do Tower! przemwi Lord Protektor. Ale nowy krl krl prawdziwy ozwa si w takie sowa: Nie przyzwalam na to. Bez jego pomocy nie odzyskabym korony,niechaj wic nikt nie way si tkn go krzywdzc rk. Jeli za o ciebie chodzi,mj dobry wuju,Lordzie Protektorze,postpowanie twoje wobec tego chopca dowodzi tylko znacznej niewdzicznoci, bo jakom sysza,on przecie uczyni ci ksiciem (Lord Protektor obla si szkaratem). Ale on nie by przecie krlem,c wart wic dzisiaj twj dostojny tytu?Jutro zwrcisz si do mnie i to przez niego o potwierdzonej tej promocji,w przeciwnym za razie bdziesz musia do koca dni pozosta nie ksiciem,lecz zwyczajnym sobie hrabi. Posyszawszy t przygan janie owieconyksi Somerset wycofa si na czas pewien z pierwszego szeregu parw. Krl zwrci si do Toma i rzek askawie: Biedny chopcze,jak to si stao,e zapamita,gdzie ukryem by piecz,skoro ja sam nie pamitaem tego? Sprawa to prosta,miociwy panie. Wielekro posugiwaem si pieczci. . . Posugiwae si pieczci. . . . I nie potrafie wyjani,gdzie ukryta? Nie wiedziaem zgoa,e o to wanie wszyscy mnie pytaj. Nikt nie opisa mi pieczci, miociwy panie. A jake si ni posugiwa?? Purpura krwi napyna do policzkw Toma.Biedak spuci wzrok i milcza uparcie. Mw,dobry chopcze,nie bj si niczego powiedzia krl. Jake si posugiwa wielk pieczci Anglii? Tom jka co przez chwil niezmiernie stropiony,wreszcie za wyzna: Tukem ni orzechy!! Biedny dzieciak!Lawina miechu,ktr sam wywoa,omal nie zmiota go z ng. Jeeli jednak wtpi kto dotychczas w prawd,eTom Canty nie jest krlem Anglii i niewiele si rozumie na monarszych przywilejach i splendorach,to odpowiedz jego rozwia musiaa najostatniejsze wtpliwoci. Z ramion Toma na krlewskie przeniesiono wspaniay paszcz monarszy,ktry ndzne achmany skry przed ludzkim wzrokiem. Rycho te przystpiono do koronacyjnych obrzdw. Prawy krl zosta namaszczony ikorona spocza na jego skroniach,armaty zasi gromem oznajmiy t nowin miastu i cay Londyn trzs si od radosnych wrzaskw. ROZDZIA XXXIII EDWARD JAKO KRL Miles Hendon by ju postaci do malowniczo obdart,nim wplta si w zamieszki na London Bridge wydostawszy si stamtd,wyglda jeszcze osobliwiej. Przed bijatyk niewiele mia pienidzy,pniej nie mia ich wcale. Zodzieje kieszonkowi oskubali go do ostatniej wierpenswki. Wszystko to furda!Byle odnale chopca! Miles by onierzem,nie podchodzi wic do swych zada lekkomylnie,lecz przede wszystkim zabra si do pracy nad obmyleniem planu kampanii. Co chopiec mg uczyni naturalnym rzeczy porzdkiem?Dokd winien si uda?Ha! Poszuka oczywicie dawnych swych kryjwek,gdy przyrodzony instynkt kae tak postpi czowiekowi bezdomnemuisamotnemu,bez wzgldu na to,czy szalony on,czy przy zdrowych zmysach. Gdzie jednak szuka tych dawnych kryjwek?ebracze achmany wraz z osobowego gburowatego hultaja,ktry zna go napewno,a nawet powiada si jego ojcem, dowodz,e biedak mieszka w tej lub innejz najuboszych i najpodlejszych dzielnic Londynu. Czy poszukiwania bd tedy trudnei dugie?Nie!Bd zapewne atwe i krtkie. Nie trzeba bowiem wypatrywa chopca,lecz zbiegowiska,gdy pord cibymniej lub wicej licznej odnale si w kocu musi may,biedny przyjaciel rycerza Milesa. Zoliwy tum. bdzie si przecie zabawia nkaniem i drczeniem szalonego chopca,ktry,jak zwykle, obwoa si krlem. Wwczas Miles Hendon przetrci kilku zoliwcw,uprowadzi swego protegowanego,aby pocieszy go i uspokoi czuymi sowy,i nigdy ju si z nim nie rozstanie. Tak przygotowany Miles wyruszy na poszukiwania. Godzina po godzinie wdrowapo wszelkich zaukach i ohydnych uliczkach,wypatrywa gromad lub tumw i znajdowa ich bardzo wiele,nigdzie jednak nie mg natrafi na lad chopca. Dziwne mu si to zdawao, lecz bynajmniej nie traci otuchy. Zdaniem Hendona nic nie mona byo zarzuci jego planom,z tym chyba zastrzeeniem,e kampania obliczona na czas krtki dziwnie si jako przeciga. Nim zawitao wreszcie,Hendon przemierzy wiele mil i wiele zbada tumw,z tym jedynie wynikiem,e by wielce strudzony,godny i niewyspany. Miaochot na jakie takie niadanie,ale nie wiedzia,jakim zdoby je sposobem. Nie przychodzio mu do gowy,aby prosi o straw,tak samo,jak nie pomyla o zastawieniu miecza,z ktrym rwnie trudnoby mu si byo rozsta,jak z honorem. Mg oczywicie pozby si czci garderoby,lecz atwiej chyba mona by znale amatora na zakan chorob ni na takie achy. W poudnie Hendon wdrowa jeszcze wrd ciby podajcej za krlewskim pochodem, rozumowa bowiem,i taki pokazmonarszych splendorw nieodparcie przycignie maego szaleca. Za orszakiem drepta tedy krtymi ulicami przez cay Londyn,pniej za a do Westminsteru i Opactwa. Od czasu do czasu zbacza pomidzy cisnce si wok mrowie ludzkie i dugo wid uciliwe poszukiwania,wreszcie za zy i zawiedziony j przemyliwa nad ulepszeniem rozumnego planu kampanii. Kiedy ockn si z zadumy,postrzeg,e miasto pozostawi daleko za sob,dzie zama si ku schykowi. Miles by na wsi,niedaleko rzeki,pord przepysznych letnich rezydencji,a wic w okolicy,gdzie niezbyt mile chyba powitaj czeka jak on ndznie odzianego. Nie byo wcale zimno. Hendon leg wic podoson ywopotu,aby wypocz nieco i pomyle. Senno zacza mu wnet mci w gowie. Odlegy,guchy bas dzia doszedjego uszu. Biedny wojak mrukn:Ukoronowali nowego krla i tymi sowy zapad w sen. Od trzydziestu godzin nie spa ni odpoczywa,tote zbudzisi dopiero pnym rankiem dnia nastpnego. Zgodniay, drtwy,wsta utykajc. Obmy si w rzece,uspokoi odek dobr kwart wody i powlk si wstron Westminsteru,burczc na siebie,i tak wiele zmarnotrawi czasu. Gd podszepn Milesowi nowy plan dziaania:trzeba postara si o rozmow z rycerzem Humphreyem Marlow i poyczy ode kilka marek,a potem. . . Hola!To plan na razie do obszerny;wystarczy czasu,aby go rozszerzy,gdy zakoczy si pierwsza faza. Do paacu dotar koo jedenastej. Odwitnie ubrane tumy,otaczajce go teraz,zmierzay w tym samym kierunku,lecz dziki osobliwemu strojowi Hendon nie by w tej cibie zupenie niewidoczny. Bacznie przyglda si wielu przechodniom szukajc twarzy poczciwej, ktrej waciciel zechciaby moe powtrzy staremu dworzaninowi nazwisko niespodziewanego gocia. Oczywicie nie byo mowy,aby sam mg dosta si do paacu. Niebawem otar si o nasz znajomy,Chopiec do Bicia;min go,zawrci i zmierzywszy bacznym okiem osobliw posta,rzek do siebie: Skoczony osio ze mnie,jeeli to nie w wczga,o ktrego miociwy pan tyle si troska. Ha!Osem i tak pewnie jestem. Opis zgadza si do ostatniego acha,a Bg nie mg chyba stworzy dwch takich cudakw,bo byoby to obnieniem wartoci cudu przez zbyteczne powtrzenie. Pod jakim tu pretekstem wda si z nim w rozmow? Miles Hendon wybawi go z kopotu,bo obejrza si,jak zazwyczaj czyni czowiek hipnotyzowany przez kogo pilnie przygldajcego si mu od tyu,kiedy za dostrzeg w oczach chopca ywe zainteresowanie,sw osob,zbliy si do iodezwa: Przed chwil wyszede z paacu. Czyby tam mieszka? Tak,szlachetny panie. Czy znasz rycerza Humphreya Marlow?? Chopiec drgn i pomyla:Wielki Boe,pyta o mego zmarego ojca !Potem za powiedzia gono: Bardzo dobrze,szlachetny panie. Chwaa Bogu. Czy jest on w paacu? Jest odpar chopiec i doda szeptem ale w grobie. Moe,z aski swojej,zechciaby powtrzy mu moje miano i rzekn,i z serca prosz o poufn rozmow. Bardzo chtnie zaatwi wam t spraw,dobry panie, Rzeknij tedy,jako Miles Hendon,syn rycerza Ryszarda,czeka tu podle bramy. Zaskarbisz sobie tym moj wdziczno. Nie tak krl go nazywa mrukn do siebie chopiec,na ktrego twarzy a y jako dzieci igralimy razem. T48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AAPc"jc"*"&#c#1)#odmalowa si zawd. Ale mniejsza o to!Mj przyjaciel jest na pewno bliniakiem tamtego i udzieli miociwemu panu wiadomoci o rycerzu Jake-Mu-Tam. Potem zwrci si do Milesa i powiedzia uprzejmie. Spocznijcie tu na chwil,dobry panie,i poczekajcie,a przynios wam swko odpowiedzi. Hendon uda si na wskazane miejsce. Bya to nisza w paacowym murze,zaopatrzona w kamienn aw,a przeznaczona na schronienie dla stray w czasie niepogody. Zaledwie si tam usadowi,mino go kilku halabardnikw pod dowdztwem oficera,ktry zauway Hendona i kaza muwyj,zatrzymawszy wprzdy swoich ludzi.Hendon posucha i zosta wnet aresztowany jako osobnik podejrzany,wasajcy si w obrbie paacowych murw. Sprawa przybieraa cakiem niepomylny obrt. Biedak prbowa udzieli wyjanie,lecz oficer krzykn srogo,aby milcza,halabardnikom za poleci rozbroi go i obszuka. Moe Bg w swym miosierdziu sprawi,e co znajd mrukn wojak chocia ja szukaem pilnie,lecz zawsze bezskutecznie,a w wikszej chybam od nichjest potrzebie. Nie znaleziono przy nim nic oprcz listu. Oficer otworzy w dokument,Hendon za umiechn si na widok kulfonw gryzmolonych przez zaginionego maego przyjaciela w w nieszczsny dzie w Hendon Hall. Twarz oficera pociemniaa,gdy rzuci okiem na tekst angielski,a Milesowe oblicze przybrao barw zgoa odmienn,bojak ptno pobielao,gdy biedak usysza okrzyk: Jeszcze jeden pretendent do korony!Zaiste,mno si teraz niby krliki. Bierzcie hultaja,chopcy!Krzepko go trzymajcie,ja za pjd do paacu i pol w cenny dokument krlowi. Oficer odszed spiesznie,pozostawiwszy Hendona pod stra halabardnikw. No,koniec wreszcie moim troskom!mrukn wojak. Z pewnoci dynda bd z powodu tego wistka. A co si stanie z moim nieszczliwym malcem,Bogu tylko wiadomo! Po niejakim czasie Hendon zobaczy,e oficer wraca szybkim krokiem,zebra wic odwag chcc,jak mczynie przystao,stawi czoo biedzie. Oficer rozkaza jednak halabardnikom,aby pucili winia i zwrcili mu miecz,a kiedy si to stao,skoni si z respektem i rzek: Zechciejcie pj ze mn,szlachetny panie. Hendon ruszy za nim mamroczc po drodze: Ha,gdybym nie szed na mier i sd ostateczny,gdybym nie musia bacznie wystrzega si grzechu,zdawibym tego otra za w szyderczy ukon. Osobliwa para odbya wdrwk przez ludny podwrzec,kiedy za znalaza si u paacowych podwoi,oficer skoni si raz jeszcze i odda Hendona w rce;strojnego dworzanina. w przywita go z gbokim szacunkiem i powid przez wielk sie,obstawion po obydwu stronach szeregami strojnych sugusw (nicponie kaniali si pokornie,gdy Hendon z dworzaninem przechodzili obok,lecz dawili si wewntrznym miechem,gdy napuszony strach na wrble odwrcony by tyem),potem przez szerokie,pene dostojnych goci schody. Na koniec dworzanin wprowadzi biednego wojaka do obszernej komnaty,utorowa mu drog w tumie angielskich wielmow,zoy dworski ukon,przypomnia Milesowi,i naley odkry gow,i rozstawi go na rodku sali jako cel dla licznych surowych spojrze i wielu drwicych a wzgardliwych umiechw. Hendon by zupenie oszoomiony. O pi stp od niego na tronie,pod baldachimem,siedzia mody monarcha. Gow mia pochylon,odwrcon;rozmawia z jakim ludzkim ptakiem rajskim by moe z ksiciem. Hendon pomyla,e dostateczn przykroci byby wyrok mierci otrzymany w peni si i kwiecie wieku nawet bez tak wymylnego ponienia na forum publicznym. Pragn,aby krl zaatwi si z nim szybko,bo niektrzy z obecnych dygnitarzy zaczli na spoglda bardzo natarczywie. W tej chwili monarcha unis troch czoo i Miles wyranie ujrzajego oblicze. Omal si nie zatchn na ten widok!Sta niemy, zapatrzony w urodziwe chopice lico,potem za wykrzykn: Wielki Boe!!Oto wadca Krlestwa Snw i Cieniw na swym tronie! Rzuca sowa bez zwizku,nie dokoczone zdania i patrzy wci,i dziwi si srodze. Wreszcie raz i drugi rozejrza si dokoa,obj wzrokiem wspania komnat,strojnych dworakw i szepn: To wszystko przynajmniej jest jaw. . . . prawd. . . Tak. . . To nie sen. . . nie sen. . .Znowu zagapi si na krla i pomyla: A czy to sen?Czy moe on jest naprawd wadc Anglii,nie,jak mniemaem,biednym sierot,maym fiksatem?Kt wyjani mi zdoa t zagadk? Nagy pomys zapali mu byski w oczach. Miles zbliy si pewnym krokiem do ciany, chwyci zydel,wynis go na rodeksali,postawi na pododze,usiad! Ozwa si pomruk zgorszenia. Cika do spocza na Hendonowym ramieniu,a jaki gos zawoa: Wsta,niewychowany banie!Chciaby siedzie w przytomnoci krla? Incydent w zwrci uwag miociwego pana,ktry wycign rk i zakrzykn: Nie tykaj go!!To jego prawo! Cofna si stropiona ciba,krl za mwi dalej: Dowiedzcie si wszyscy,damy,lordowie i szlachetni rycerze,i to mj wierny i sercumiy suga Miles Hendon,ktry walecznie doby miecza,aby uchroni swojego wadcod cielesnych obrae,a zapewne i mierci,za co z krlewskiej woli zosta pasowany rycerzem. Dowiedzcie si rwnie,jako za celniejsz usug,za to,i ocali krla od haniebnej chosty, biorc tkar na siebie,jest parem Anglii,hrabi Kentu i otrzyma tyle zota i ziemi,aby majtkiem sprosta mg dostojnemu tytuowi. Ponadto przywilej,z ktrego obecnie korzysta, jest dowodem krlewskiej aski,rozkazalimy bowiem,i gowie jego rodu przysuguje i przysugiwa bdzie prawo zasiadania w obecnoci wadcy Anglii,rok po roku i wiek po wieku,tak dugo,jak trwa bdzie ta korona. Pozostawcie go tedy w spokoju. Dwie osoby,ktre spniwszy si przybyy ze wsi dopiero tego ranka i przed piciu zaledwie minutami wkroczyy na krlewskiepokoje,stay przysuchujc si tym sowom i z bezbrzenym zdumieniem spogldajc na miociwego pana,potem na osobliwego stracha na wrble,potem znowu na miociwego pana. Byli to rycerz Hugon ilady Edyta. Ale nie widzia ich wieo kreowany hrabia,bo osupiay nie odrywa wzroku od modego monarchy i wci mamrota do siebie: Na m dusz!Na m dusz!To mj may ebrak!Mj szaleniec!Jemu to chciaem pokaza wielkopaski przepych we dworze o siedemdziesiciu izbach i dwudziestu siedmiu suby!To on niby mia nie zazna w yciu nic prcz achmanw jako odzienia,kopniakw dla pociechy i odpadkw zamiast jada. Tego to chciaem przyj zasyna i wychowa na czeka godnego!Ach,czemu nie mam pod rk worka,aby ukry w nim gow! Hendon odzyska nagle wadanie nad sob,pad na kolana z doni pomidzy krlewskimi domi,zaprzysig wadcy wierno i zoy hod powinny z lennych woci. Kiedy za podnisszy si z klczekstan skromnie na uboczu,by ju nie tylkocelem wszystkich spojrze,lecz rwnie przedmiotem nie lada zawici. Krl dostrzeg teraz rycerza Hugona i mierzc go surowym wzrokiem przemwi gniewnie: Tego grabiec zbawcie faszywych tytuw i ukradzionych woci,a przechowajcie pod kluczem,dopokd nie bdzie mi potrzebny. Byego rycerza Hugona wyprowadzono. W drugim kocu komnaty powsta w tej chwili rozruch,tum si rozstpi i Tom Canty, dziwacznie,lecz bogato odziany,przeszed ywym szpalerem poprzedzany przez mistrza ceremonii i klkn u stp tronu. Krl przemwi: Zapoznaem si z histori kilku minionych tygodni i zaiste,wielcem rad z ciebie. Wadae tym krlestwem z prawdziwie monarsz dobroci i tkliwym miosierdziem.Czy odnalaze matk oraz siostry?To bardzo dobrze!Nie pozostan one bez opieki,ojciec za twj zawinie na szubienicy,jeeli zechcesz tego,a prawo wyrazi zgod. Niechaj wie teraz kady, ktogosu mego sucha,i od dzi dnia ci,ktrzyznaleli schronienie w Przytuku Jezusa Chrystusa i z krlewskiej korzystaj aski,otrzymywa maj pokarm dla serc i umysw tak samo jak dla podlejszych czci ciaa. Chopiec ten zamieszka w murach onej fundacji,a w czcigodnym kolegium jego zarzdcw ma do koca swych dni pierwsze zajmowa miejsce. Poniewa zasi by krlem,susznie naley mu si szacunek wikszy ni ludziom pospolitym. Zwrcie zatem uwag na jego strj dworski,ktry ma go wyrnia i przez nikogo nie moe by naladowany. Dokdkolwiek za uda si w chopiec,odzie jego winna ludziom przypomina,i by ongi monarch,ktremu wypada odda cze nalen i nie skpi pokonu. Zyska on poparcie tronu,zyska opiek korony i bdzie odtd znany pod zaszczytnym tytuem Krlewskiego Wychowanka i tytuem tym przez wszystkich mianowany. Dumny i szczliwy Tom Canty powsta z klczek,ucaowa dostojn rk i zosta odprowadzony sprzed oblicza miociwego pana. Nie tracc oczywicie czasu pobieg do matki, aby opowiedzie o wszystkim jej oraz Nan i Bet,aby razem z nimi radowa si najwiksz nowin dnia. ZAKOCZENIE SPRAWIEDLIWO I KARA Wywietlono ju wszystkie tajemnice. HugonHendon wyzna,i lady Edyta na jego rozkazzapara si Milesa owego pamitnego dnia w Hendon Hall. Rozkaz by poparty zasugujc na wiar obietnic,i biedna niewiasta postrada ycie,jeeli nie zaprzeczy stanowczo tosamoci przybysza. Odrzeka na to,i moe postrada ycie,ktre nie posiada dla niej wartoci ni ceny,lecz Milesa si nie zaprze.Wwczas maonek oznajmi,e j wprawdzie oszczdzi,ale kae zamordowa kopotliwego intruza. Wobec takiego obrotu sprawy lady Edyta doa sowo i sowa tegodotrzymaa. Hugon nie odpowiada przed sdem ani za pogrki,ani za przywaszczenie dbr i tytuu, poniewa brat i ona nie chcieli zoy przeciw niemu wiadectwa,czego zreszt onie nie pozwolono by uczyni,gdyby nawet bya po temu skonna.Hugon porzuci lady Edyt i zbieg na europejski kontynent,gdzie niebawem umar. We waciwym czasie hrabia Kentu polubi owdowia bratow. Kiedy para ta po raz pierwszy przybya do miasteczka Hendon, niemao byo tam radoci i uciechy.Nikt nie sysza nic nigdy o ojcu Toma Canty. Krl odnalaz wieniaka,ktry by ongi pitnowany i zaprzedany w niewol,wybawigo od niecnego ywota w szajce Harapa i zapewni mu byt dostatni. Uwolni take z wizienia owego starego prawnika i kaza mu zwrci zapacone grzywny. Postara si rwnie o domy i ogniska rodzinne dla crek dwch baptystek,ktre widzia na poncym stosie,a konstabla winnego nie zasuonej chosty,ktra spada na grzbiet Milesa, pokara przykadnie. Uratowa rwnie od szubienicy wyrostka,obwinionego o przywaszczenie zabkanego sokoa,i kobiet,ktra ukradatkaczowi resztk sukna. Nie zdy wszake ocali biedaka skazanego na mier za ubicie jelenia w krlewskim boru.askami obdarowa sdziego,ktry ulitowasi nad maym ebrakiem oskaronym o kradzie prosicia,i z wielkim zadowoleniemdowiadywa si pniej,i sdzia w zyskuje coraz wicej ludzkiej czci i staje si mem znacznym a szanowanym. Pokd krl y,lubi opowiada swe niezwyke przygody od pocztku do koca od owej godziny,gdy wartownik wypchn go kuakiem za bram paacow,a do ostatniej nocy,kiedy to przyczy si zrcznie do gromady spieszcych robotnikw i takim fortelem zakrad si w mury Opactwa,gdzie ukry si na chrze w grobowcu Edwarda Wyznawcy,a dnia nastpnego spa tak twardo,e omal z kretesem nie przespa obrzdw koronacyjnych. Krl twierdzi,e czste powtarzanie tej bezcennej lekcji umacnia gow postanowieniu,aby z nauki owej wynika korzy dla ludu,tote pki ycia musi wraca do swej opowieci i w ten sposb odwiea w pamici bolesne jej obrazy,w sercu za rda litoci i miosierdzia. Miles Hendon i Tom Canty byli faworytami krla przez krtkie lata jego panowania,po zgonie miociwego pana opakiwali go najszczerzej. Cny hrabia Kent by czowiekiem obdarzonym du doz zdrowego rozsdku,nie naduywa wic swego osobliwego przywileju. Nim wszake odszed z tego wiata,dwukrotnie ze korzysta nie liczc znanego nam ju wydarzenia:raz przy wstpieniu na tron krlowej Marii i raz przy wstpieniu na tron krlowej Elbiety. Dziedzic jego przypomnia swe prawa w dniu koronacji Jakuba Pierwszego,nim za syn owego para uzna za stosowne skorzysta z przywileju,mino blisko wier wieku i przywilej Kentw zatar si niemal w ludzkiej pamici. Kiedy wic Kent z owych czasw stan przed KarolemPierwszym i jego dworem i usiad w przytomnoci monarchy,aby przypomnie i utwierdzi prawa swojego rodu,nie byle jakie wywoa wraenie. Sprawa rycho sijednak wyjania i przywilej zosta potwierdzony. Ostatni hrabia owego rodu poleg w Wojnie Domowej walczc za spraw krla,a wraz znim wygas dziwaczny przywilej. Tom Canty doy bardzo sdziwego wieku. By wwczas piknym starcem o nienej czuprynie,a wygld mia powany i dobrotliwy. Pki ycia cieszy si czci ludzk,szanowano go za rwnie dlatego,e osobliwy,i zwracajcy uwag strj przypomina wszystkim,i starzec wby ongi monarch . Dokdkolwiek zawita,ludzie rozstpowali si,aby uczyni mu drog,i jeden szepta drugiemu: Uchyl kapelusza!!To Wychowanek Krlewski! Wszyscy skwapliwie czapkowali mu,wic i wzamian otrzymywali umiechy,ktre wielce sobie cenili,gdy dzieje Toma Canty zaszczyt mu przynosiy. Krl Edward VI przey ledwie kilka lat,leczprzey je godnie. Niejeden raz,gdy jaki wysoki dygnitarz,jaki od zota kapicy wasal korony wystpowa przeciw krlewskiej wyrozumiaoci i dowodzi,i to lub owo prawo,ktre miociwy pan zamierza zmieni,agodne jest,spenia swoje cele i nie sprawia ucisku lub cierpiegodnych szczeglnej uwagi,mody monarchasmutno a wymownie spoglda na wielkimi,dobrymi oczyma i odpowiada: C wy,szlachetny panie,wiedzie moecie o ucisku lub cierpieniach?Wiem o tym ja i mj lud nie wy. Panowanie Edwarda VI byo szczeglnie agodne jak na w wiek okrutny,teraz wic,kiedy rozstajemy si z modym wadc,zachowajmy to w pamici ku jego chwale. ---------Konwersja: rpg6@go2. pl ania:trzeba postara si o rozmow z rycerzem Humphreyem Marlow i poyczy ode kilka marek,a potem. . . Hola!To plan na razie do obszerny;wystarczy czasu,aby go rozszerzy,gdy zakoczy si pierwsza faza. Do paacu dotar koo jedenastej. Odwitnie ubrane tumy,otaczajce go teraz,zmierzay w tym samym kierunku,lecz dziki osobliwemu strojowi Hendon nie by w tej cibie zupenie niewidoczny. Bacznie przyglda si wielu przechodniom szukajc twarzy poczciwej, ktrej waciciel zechciaby moe powtrzy staremu dworzaninowi nazwisko niespodziewanego gocia. Oczywicie nie byo mowy,aby sam mg dosta si do paacu. Niebawem otar si o nasz znajomy,Chopiec do Bicia;min go,zawrci i zmierzywszy bacznym okiem osobliw posta,rzek do siebie: Skoczony osio ze mnie,jeeli to nie w wczga,o ktrego miociwy pan tyle si troska. Ha!Osem i tak pewnie jestem. Opis zgadza si do ostatniego acha,a Bg nie mg chyba stworzy dwch takich cudakw,bo byoby to obnieniem wartoci cudu przez zbyteczne powtrzenie. Pod jakim tu pretekstem wda si z nim w rozmow? Miles Hendon wybawi go z kopotu,bo obejrza si,jak zazwyczaj czyni czowiek hipnotyzowany przez kogo pilnie przygldajcego si mu od tyu,kiedy za dostrzeg w oczach chopca ywe zainteresowanie,sw osob,zbliy si do iodezwa: Przed chwil wyszede z paacu. Czyby tam mieszka? Tak,szlachetny panie. Czy znasz rycerza Humphreya Marlow?? Chopiec drgn i pomyla:Wielki Boe,pyta o mego zmarego ojca !Potem za powiedzia gono: Bardzo dobrze,szlachetny panie. Chwaa Bogu. Czy jest on w paacu? Jest odpar chopiec i doda szeptem ale w grobie. Moe,z aski swojej,zechciaby powtrzy mu moje miano i rzekn,i z serca prosz o poufn rozmow. Bardzo chtnie zaatwi wam t spraw,dobry panie, Rzeknij tedy,jako Miles Hendon,syn rycerza Ryszarda,czeka tu podle bramy. Zaskarbisz sobie tym moj wdziczno. Nie tak krl go nazywa mrukn do siebie chopiec,na ktrego twarzy a y jako dzieci igralimy razem. T48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AA