.ę$˙ŽQiš˘!=„‚ „ä ­$‹˜Ŕ!ŁRž“ Î FJJř'1ěXÇč3‚ăÎż…ôߔÎK Á”VŠŔr§üŸ„MsŁĘšaX—Ł'ü˜v#ÇaŽVż8„@§ý˙Rţo•0ń—űŔ…`ր%ŠcžN8âů˘4˙ť>DxËˆ:”eŔ|c‡đ<ŻÖ%ä‹8 Źr!ÔřGOOMBAGOOMBAGMBA–ĐęHٟĺHYŸĺHŸĺŕdAâDŕâă d†âT…â,Ÿĺ¨âŔ0âQá 4 4ű˙˙:â9ŸĺQá 4 4ű˙˙:ôNâřŸĺě8ŸĺQá •4 4ű˙˙:äŸĺ  ăSá ƒ4ü˙˙:ă¸Ÿĺ8 ă á –ä ä0Sâű˙˙` áŹHŸĺ`„ĺ¨hŸĺ¨HŸĺ`„ĺ ă Ÿĺ°Áᜟĺ˙/á.ę$˙ŽQiš˘!=„‚ „ä ­$‹˜Ŕ!ŁRž“ Î FJJř'1ěXÇč3‚ăÎż…ôߔÎK Á”VŠŔr§üŸ„MsŁĘšaX—Ł'ü˜v#ÇaŽVż8„@§ý˙Rţo•0ń—űŔ…`ր%ŠcžN8âů˘4˙ť>DxËˆ:”eŔ|c‡đ<ŻÖ%ä‹8 Źr!ÔřGOOMBAGOOMBAGMBA–Đ 0đ ™Uih7 RUD@ 0Xđ@ €ˆˆq`PUUQ ™™HAptbd5Q1QUUQl)`€D€` P@ @I Hps'6FTQE%IĂŔ€nđÔ@pë`ďPľ+5@ě€;7g;ç#‡O€ż‘‘h(qF&PRQ ťoOă€www.a$PcWЏ`^&ƒ'€_€­ ?ÖńdŕPŸ@ď*€ĐÔQ?pž™iI”€p`5SQUEUě`ߖă€˙_p˙`ç_c~P?€@G@FTtU㍀4b°_`dHˆpw6fP0;Uç–™™–‡ˆˆhGsŸPÁpŸ›I†wrF@TPAUE€ż™™™’‡¤ˆ@?c€ż@`˙–’†€@wGfaUP ?Ph`tp@ff1UU$bď !oçŃ{׀(2?żĄ—ulBŸ_a{%ÔaQ„b°ˆˆˆűrf˘>)č´<ŕ ^ 5’~€C?BăŔ{A H„7p6 `^Q5UU@™IF–€„trd˙UQE@™Ą?™?ˆßfaUR0U?Ť@™™”)A)ˆ(wJfZS00%1[1ŸF™!™ˆwpfßU!U UU4ęż™ôAˆ†wwGf“ß~_ đ@DŞ°wfaS#P`@żA0żPU@k˙_˙ €ŔÄ˙!ü°“ T?2™iˆžfa$UEDQ$!?đ^%^Ŕ?#ëI@™”ˆhˆwttFbBEqA Ÿ˝™ ż†€wBżd@Q@żb™i–’Ÿq_TR0BCß™‘Ć˙?wwŃ?ŕ?QbTUBU4$đ??dŸQŃC!?”ۙA_swwbE3_A˙™i~ç$ô_~`1ŸßPż0Sß$ŸI`QiÆĄqwý 6UŸT'Ť@i `h`GGGf&A%`iݑhŕHq#FF]E$EÍ–~a I†„qĘŔŸ™™—iţ!GOEĄ—T˙™𿐔’€HH€#`P1a°–™Á› Cƒ@żq@81b@r6‘F€Ÿ0`ffPÝFŐRÇ??01?ÉHB*i”Ă8čbăţ˙żtwa7˙č9ŕ*Qż@ _ T˛šP§Ăp#``ť’`€0w%FS ż‘?€`0660SS €˙R8 DqŔF6 ŢQâŤy@`p?TPU4qŸ„? âăŤ~@  ˙7ߟ _0ü\/zzŠ ߑź@0H??*žkŁ€†‘p3Â$$$$RSSC4FF%RteC4VG%RddC455%BBBBXď=RJÖZ9gœsŢ{˙˙Xę=LJĎZ1g’sÔ{÷üägźCčClC) C] 𵆰KN$ňkIHRRă!šBĐ!GOys€ˆ@Ó-Ühŕ$đUý`ŕ!!‰4,ƒôŰ đWůěçđŢř@ Ә 7¸Bڟ  Ó ?Ő'ŕ ÓxG Ó7(9đÎü"HŽBaĐ8đdřI# h@C8đ!ýđŮů> đý-Ý @ÉĐ'ź%đ ýčđůx ƒ đý7 /ňŰ đżř' Lŕ '`đôü h #@÷Ń Hx(Đđřř đçüřźźGhCXC C2ˆC´ J'PhR{˙ŕĂ˙3:3z;Ł@*Ń 9+ňѐźpGhCńľ‚° )H†h.Ýđš 8PCpđRü(Ú0Ĺń 9 ŠBÜ ŕ%(˙÷Ĺ˙˜$EŕH€h( Ý"ĽBĐ"ů˙1# .1đořř˙0:0z!Ɂ@Ď4´BĺŰ Hh €)Ý™)ÚIBIIIBŕIIAƒ˜ţźźG‰°1÷çhC€´HIh h`B@@đ#@Oi#‡B щi1ša)ۉĐ ŕHa‹aI ` !@€źCpGhCCC€´!"R( KŰR(ŃHŕŘQ1‘BúŰ !‰Hƒ€źpG0  ľ#đřźG°´€KÄ *KŃK#€A#Ó˘ŕCETS0 \ ,Ú˙!!1ŕ¸BóŰůçCŃR0(úŰ°źpG0*A A˙"Iü2 ‚ˆ‚"H‚pG@Iż" ‚ˆ‚pG@đľNˇhđŘűH1iŠŔCA@@ 0aŕ ÓxA(đhű Ó(yđaű` Óh 7¸BÚ  Ó ?Ő'! 1@#™BHМC‡` đźźG„C đľ"JI# h@#[™BĐ EHÁpEI hOÓ#'<pK Ň$x#Cp‹Ó"Cp8<‰ Ň$Qx9K!CQph !#ŰŸBŘ!Ń`4I`4Iˆ€3IMˆH€¸`đŃů$đ]ű ˙÷h˙`ŕ!!‰4,ƒńŰ*L ŠŔC8ađÝű!Lŕh˙÷i˙@ÓH„hŔh (Ú !Iŕ!I XđűúH„`ń 8@ĐđĄůH8@ßĐđář$đ(ű ˙÷2˙`!‰4 ,ƒňŰLŕđű ŠÇC¸ůŇ I € IM€˙÷ÎţđźźG„C2lCC€ `8`đľ $M/¨`ŃđUúŕ/Ńđű đýHŠŔC(a/Ń ŕ/Ń ˙÷řţ` ÓŽh/Ń°Iŕ/ŃI°XđŠúŽ`ń @Đ/Ńđ(úŕ/Ńđďú H @ÖĐđęüOŕđ°ú8ŠÄC ůŇđźźG„C h`ˆ`ľ ˙÷Ś˙źGľ ˙÷ ˙źG€ľ Oúh 0*Ú2R€żh"ŸBĐ"˙÷]ţ€źźG„CľK"›hƒBĐ"%0˙÷NţźG„CľˆBĐ8đ2ú8!đRúźźGOFFONwith RONOFFSLOWMO5min10min30minOFFIIIIIIIIIIIIIIINormalTurboCrapProtGBAGBPNDS1P2PLink2PLink3PLink4PBlackGreyBlueNoneYellowGreyMulti1Multi2ZeldaMetroidAdvIslandAdvIsland2BaloonKidBatmanBatmanROTJBionicComCV AdvDr.MarioKirbyDK LandDMGMGBSGBCGBAGBAuto Goomba Pogoomba ľˆ°' ˙÷Iý" ;Ą˙÷`ýAHx(Đ'@I¸ XhF?˘˙÷ ˙@HAIx€ XiFhF˙÷˙iF" ˙÷Fý;OĄ ˙÷’ţ@Ą ˙÷Žţ2Ą ˙÷Šţ2Ą ˙÷†ţ>Ą ˙÷‚ţ°źźGPowered by XGFLASH2.com 2005uChav2.2 on wCŘ`„C”`B autofire: A autofire: 2ě`Controller: Display->Other Settings->Link TransferSleepRestartSave State->Load State->Manage SRAM->Exitľˆ° ˙÷Qü" 6Ą˙÷hü:H;Ix€ X:ĄhF˙÷ţiF ˙÷ţ8H8Ox8Ą€:XhF˙÷ţiF ˙÷öý6L7I x€ X6ĄhF˙÷űýiF ˙÷éýŕx4I€ X4ĄhF˙÷ďýiF ˙÷Ýý4H4Ąh€ ŔŔ€:XhF˙÷ŕýiF ˙÷Îý y0ĄŔŔ€:XhF˙÷ÓýiF ˙÷Áý/H/Ąx€:XhF˙÷ÇýiF ˙÷ľý/H/ĄhhF˙÷˝ýiF ˙÷Ťý°źźG Other SettingsŔ( `VSync: Ü_”`FPS-Meter: „CŹ`Autosleep: Đ`EWRAM speed: 2Swap A-B: Autoload state: Á(Goomba detection: PaGame Boy: ľˆ° ˙÷…ű" Ą˙÷œűHIh€ XĄhF˙÷IýiF ˙÷7ýHIx€ XĄhF˙÷<ýiF ˙÷*ýHIh€ XĄhF˙÷/ýiF ˙÷ý°źG Display SettingsĐ_aPalette: Ţ_ź`Gamma: 8\aBorder: €ľˆ°hFÇH 7x()ĐhF"Ąđ¸ţđŠ˙‰‰01Ťp02zp02úp02:q0200şqiF"řq ˙÷ű°€źźGtC 00:00:00 HKx1p I hC `x+Ń˜Cŕ+ŃŰšC`pG!ppG„C2 HKAx1Ap I hC `Cx+Ń@ŕ+ŃšC`pG!AppG„C2ľH#h[ŔŘBÓ#[ŔđßţźG2 Jx0p‘x H)Ń Iŕ)Ń Iŕ)Ń! `pG)üŰI` ppG„C¸( ŒŕĽPFHx1px)Ű!ppGŔ(H#xY@@ppGÜ_ľHx1px)Ý!pđŞţđ¤ţźGŢ_€ľ ˙÷@ú" Ą˙÷WúđČţĐ/ÚĄŕĄ" ˙÷Jú/Ń" Ą˙÷Cú'đdţ7Z/úۀźźG Sending... Link error. Game is too big to send. (Check cable?)ľđßű đGřH…F˙÷„řźGľđŃűđ%ř€!Č`!‚A‚H‚đ7ţźG@€ľđřđ)ţ ˙÷úOŕđţý8ŠŔC€ůрźźG €ľ'8˙÷ýůđíý?řŐ'8˙÷úđĺý7/÷ۀźźG°ľ$%­/Đŕ0˙÷âů`(ƒđĐý4 ,ňŰ°źźGľ'üđĹýx ƒ?ůŐ ˙÷~ůźźG H#ÁxY@ÁpÁx H)Ń#h™C#[Cŕ#h™C #C`pG„CH#h›Y@`pG2H#yY@@qpG„CľHh1  `đŸýđ™ýźGĐ_ľHh1`)Ó!`đ…ýźG8\H#xY@ppGÁ(pGpGľ˙÷ű˙x!8đUýxCźźG )Ń pGHpGpaHpGp pG1.07 pGOct 18 2000 8pG 8pGđľ6  )QŃ đźźG)H…BŇ(-(3Ű9x{x8qbYťxRYűxRY;yRY{yRYťyRYűyRY;zRY{zRYťzRYűzRY;{RY{{RYť{RYű{R7^”(ËÚ(Đ9x78Ž¤(řÜ1HđÚü!HđŐü -ŻŘ 0CŠç°ń˙ľđßüźGľđüźGľđüźGľđîüźG pG pG𾐰% ŞT0(úŰ!¨˙÷F˙ŠF¨'904(Ú!)@:(Ű" @hF"˙!đĹüŠ ˆHK8™BĐ (@8="ŸŇC—BĐ @@@(Ÿ Ń!Š’+—BĐ#@1)ôŰiF#Áš)*Đ!@@Ç˙/š[Ń 0 (fPúŰ "! đˆü!h(ąBĐ 8@!‹ăX*+Đ"@1 )őŰbj)˛BĐ!@)6Ѩ0!˙÷Óţ0Š *‹Đ"ŇŇ+(Ň#@+šBŇ#@+(Ó#@Ť3/™BÓ'@/ŃŠ X¨€X*)Ř"ŃÉ(Ř% @/8°đźźG˙˙˙ľ˙÷A˙Ç˙˙÷?˙8@(Đ ŔC2ŕ$”Ť€!kFYT1)úŰÇ˙/!Ń%/đ)ř(Đ'˙˙/ŃJ! Hhŕ‹ÎĆP1‘BůÓđ#ř(Đ%/@/Ń˙÷ ˙Ç˙ /ÉŃ°đźźGÜC˜Cƒ°IhFÉŔ™ )Đ °pGxa!h šBŃBhËCšBрhČBŃ!pG˙ľ%K ˜% ™ š œ Ÿ]`#ŰC.Ń°đźźGž#ŢBĐž.)Ńž#ŢBĐž."Ńž#ŢBĐ›+Ń&öC´BĐ,ѡBĐ/ѲBĐ* ŃąBĐ) Ń°BĐ(Ń˜°BĐ˜(Đ%-ŃčCĹç˙÷P˙Âç˜C˙ľ‡°˜›@Á9‘ š(“ÇxƒxšY@“CxIY@“xIY@“KYI Žś ›ąYX›™B-ÓD+ĐqKœB(Ř#ŰœBŮËxťBĐqlNI N@›ąYX›™BÓDĐfKœBŘ#ŰœBŮËxťB Ń xŸťBŃKxŸťBыxŸťBЛąXP™0ˆB˛ÓŁŕŸłřPC+Ý+Ř× ?—ż{žCˇsŕ+Řßŕ&ß ?ŕ˙?p2˙/úŘp2/x5p2;ůŃĎxĂx0ŸBŃyx0ŸBŃOyx0ŸBяyx0ŸB ŃĎyx0ŸBŃzx0ŸBĐ8A#ŰœB Ř9Ic_ż9CpQÚHŕ#›œBŘ<ŕ#›ä ŕ› 1ŕ01˜BŇxxˇB÷ĐA#›œB ŘfĐOK˜BôŃa ˙÷ˇ˙ @&˜ˆ˙÷Ż˙˜60`.őÓCH˙÷Ś˙ Ť˜pŃ ;pAH[# Ŕ ď Ť>Np0˙÷“˙0˙÷˙ŤXp˙!˙0˙00™pŮp@;p#›C˙÷€˙3H&ˆ‘€1H1Aƒ1HÁ€A‚Áƒ¨˙÷Š˙(Ń1%HČ&‚˙÷V˙™ ˙÷f˙>Й(öŃ`Ŕ˙÷]˙0 ˙÷Z˙&v ŕ˙ç #ŕ ŕ0ˆ6˙÷N˙<,řŃ$$ŕ ˆ4˙÷D˙=-řŃ Hhţ÷.úŕ ˆ4˙÷7˙?/řŃ ™ J€°đźźGägčCTC C br„aďc Ŕ€´#Ď\ÇT3:úрźpGľ H!I Lh˘BĐ ˙÷ë˙8h BĐ <`x`źźGägŘ1§W€´!"Cxx;C‡x?;CÇx?;CY€02€*đۀźpG€ľ ţ÷eú") Ąţ÷|ú"* Ąţ÷wúZ'đ˜ţ?űрźźG Write error! Memory full. Delete some games.üľ1K1Oh#[ű“ťˆ<fˆ'–BĐ˙Cŕä#ˆfˆ–BŃ7‡BÚ+őŃčç)љˆ™ #[™B‘Ý 5ŕ™ ŕ(92đžý­ż>ˆ.őŃ'đC.`h`Ÿ=ˆ-Đ 9*đŒýdôç'řC'```™ŕĘ I02 `!Iŕp02ŠBúŰ @I˙÷9˙ üźźG¤Cäg€ľđ^ţÂ)2:p01yp€źźGđľ "ĄđSý!Hđ—ý9˙÷ä˙á !7đŽý< đŠý9˙÷Ö˙< !7đý< đ}ý9˙÷É˙° 79˙÷Ä˙¨ ů˙÷Ŕ˙đźźG00:00:00 - 00/00kŔK÷ľŽ°CIh h›&1+ALĐ! ‘™+ + hÝ)Ýč89BÚ))ÚčŐ !`  ţ÷Yů'# “ŕ`ˆ ™ˆBŃ ˜Ŕ)Ř"˝BĐ" 0á 1ţ÷_ů˝BŃĄh–”‘7 ›› “¤&ˆ.ßŃ˝B Đ™š ›¨˙÷i˙"2 Šţ÷Dů/Đ"3 Ąţ÷=ů˜(Ń ˜Ŕ(Ü"˝BĐ" 0Ąţ÷.ů" Ąţ÷)ů7 ŕ˜(ŃĄŕĄ" ţ÷ů™H` ›`˜°đźźGŒCčgPush SELECT to deleteSave state:Load state:Erase SRAM:¤Cźľ“KLâ(Ť˙÷Ěú#[˜ä30€€ €g€˜``Hh `Hh˙÷2ţŕ`HOx(Đ8Iđ˛ü ŕHhţ÷řÁ˙1.1"8đNýźźźGäg0CPCuCôgźCTCœľ ˙÷ęý LjF ` Š˙÷ůţ˜(ќźźG ţ÷Ńţ˜ţ÷ĎřŔ Ó"! h˙÷-ţ˜!h8ˆBŃH `ô 8@ĐjF Š˙÷Öţ˜(ĐH8@ßĐţ÷ÄţÖçŒCœľ #LŕđŽü!:#˙÷k˙˙÷ ý LjF ` Š˙÷Żţ ţ÷ţ˜ţ÷‹ř@Ó"! h˙÷éý(Ń˙÷´ýřÓ"! h˙÷Ţýô 8@ĐjF Š˙÷ŽţH8@ŢĐţ÷ţœźźGägŒC÷ľ˙÷dý#ŰC% I ŕNˆžBŃÎh3ŚBŃž1`­‰ ˆ*đŃI `ţźźGčg¤CźľIh"’ř J)0Ť‘˙÷%ú )đ>ü¸hI`đůźźźGägCH#hŰ@pGlCľ˙÷ő˙(Đ Hh˙÷/ýjF!˙÷Š˙(ŰH™h˙÷Ć˙°źGPCTC˜ľ˙÷Ů˙(јźźG ý÷Ý˙") Ąý÷Ś˙O#řđóű!";˙÷°ţHh˙÷üüjF!˙÷v˙(Ú "!˙÷6ý(Ń˙÷ý ý÷g˙Đç Saving.ägPCżľ˙÷—˙(4Đ! Ş˙÷N˙(-Ű˜€h()Đ!Ş˙÷D˙("Ű#[M0"č™đĐú#ęK’ę!IŤ H˙÷6ů™”31‰‰!€˜™"H`!8˙÷ćüżźźGäg0ŕľ!HKJ˙÷?ţ"!˙÷ĐüźGäg€żľ˙÷A˙(<Đ Hx€8ÓHh˙÷wü! Ş˙÷ďţ! Ş˙÷éţ-Ű˜€h B Ń"RIH˙÷<ü/Ú˙÷Ä˙ŕ/ Ű˜"Ah’ J00Ť‘˙÷"ůŕ˙÷´˙"RIH˙÷"üđśřżźźGdCPCŕ€ˆľHx€"ÓHh˙÷-üjF! ˙÷Ľţ(ۘ€h¸BĐ˙÷E˙"R I H˙÷÷űjF!8˙÷’ţ(Ú˙÷z˙đ‚řˆźźGdCPC€ŕüľ ˙÷äű .MiFŞ(`˙÷ôü˜(ŃüźźG ţ÷Ëü˜ý÷Éţ@&Óćh%(ý÷Ăý˙÷ßű°BŃ(!˙÷{ţ%mH5h…BíŰ#[BÚ ý÷Iţ") Ąý÷`ţ%đú5<-úŰŕř ÓM"!(h˙÷ýű˜)h8ˆBŃH(`ô 8@ĐiF Ş˙÷Śü˜(Đ H8@´Đţ÷“üŤçŒCpC ROM not found.¸ľ˙÷Iţ(IĐjF! ˙÷ţ("LÚ#[ŕ0" IđŒů•Hh™qHh™HqHIx x€€ÉÉÉCI xÉÉ CI xIC™ˆqHx€ÓHh˙÷Oű™ˆ`/Ú"! ˙÷Œűŕ™#[Ŕ0"˙÷ű¸źźGäg0g8\Đ_†CÁ(ˆCŢ_dCPCľ˙÷ăý(!ĐjF! ˙÷šý(ۘJy`Ay J`€y J‰p!@ JÉp!@ Jŕ#pI@@ p°źG8\Đ_†CÁ(ˆCŢ_řľ&O˙÷Źý(CĐ !I%=p70ˆBúŰjF! ˙÷Zý(LÚ#[ŕ0"Iđćř–HJh™qHh™HqHx™€€ˆq˜xyŇŇCq˜/…`Ú"! ˙÷őúŕ™#[Ŕ0"˙÷„úřźźGŕäg0g8\Đ_†CˆCđ´8O8J9j `–‰%3L.SŇŁ›][ŸD/7>W SŠ BŃՉ-ÜŠ63CŰC‹BŃiсщ) ÜщIaZ ŕ%K˜BŃ$H!ŕ!сňç!ÉŔC ‚P‚Š CŕK™BŃH•ŕ!ŕK™BúŃH!‘ŕK™BóŃPh(Е`ŕh(Аh8`HŕH8bH€#‰CđźpG!`Q`‘Ń‚Q‚őç`g¨C€ @0&@  HKh˜BĐ Hx(Đ H!‚ I ‰C‰II‰€#CpG¨C0vC C“B0ӄF‹ĐR)Ó xp@I‹÷уŃ:Ó°´¸É¸Ŕ:űŇ°ź 2ÓÉŔűŇ ŕÉp Cp ƒp ĂpôŇŇÓ xpI@RůŇ`FpG CC›Ń‹XƒPűŃpGR‹\ƒTűŃpGŔâ˙/áËY@ÉÂP@€ ´KŃđôřRšBüŮ#‘BŇŰ‚BĐR‘BůÓ[A‰‚BřŃ źZ@P@€Y@ÉpGGGGG G(G0G8G C’фF0´ LĺŕŔÉ“C+@ůĐ˙#ŕ @pBúŃ0ź`FpG xpI[*ůŃpGŕ2x+űŃ x1p2+ůŃpGŔâ˙/áKŃđ™řRšBüŮ#‘BŇŰ‚BĐR‘BůÓ[A‰‚BřŃpGźFC€ŃÓˀÉŔŃůŇŇ Óŕ ŇxxŔŃ[IR÷Ň gFpG„FƒĐRÓp@ƒůŃ:Ó C C  Ŕ:üŇŇӁTRüŇ`FpGxG0°á`B @â @ŕ €ŕ €ŕ €ŕ  á!€ŕ‚Qŕ€R B0°á`BaB˙/á„F C›Ń Ó°´Lĺ€É;ťC+@рŔ÷Ň°źŇÓ xpI@+ ĐR÷Ň`FpG°ź Ňńçp@RűŇ`FpGxGŕ-é˙-éŕNâ<ŕĺâ  áŔŸĺ\ă˙/ć €Divide by zero˙ď˙/áď˙/á ă ăď˙/á4ŸĺŔ ă ď,ŸĺPáŔ $ŸĺPáŔ ŸĺPáŔ   á˙/á ă’Ęĺ˙/á3 ăüŸĺüŸĺąƒá°Óá°8Ăá°Óကă°Ăáď°Óá€Ŕă°Ăá°Ăá˙/á˙/áČ1Ÿĺ ă´Ăá ă˛Ăá ă°Ăá ă°Ăáe  ăŔ ă ă"ŕă°Ăá" áă°ĂႠ áŔ\âő˙˙ ă˛Ăá  ă Ŕ ă ă°Ăá ă°Ăá°Óá⢠ á/‚áŔ\âő˙˙ ăŔ ă ă°Ăá ă°Ăá°Óáâ  á €áŔ\âő˙˙Ü$ŠĺŕŠĺ˙/áŸĺ<č€âĺ° Ááĺ}Ď ă°0ÁáŔ\âü˙˙ĺ° Áá}Ď ă°@ÁáŔ\âü˙˙ĺ° Ááĺ° Áá ĺ°@Ááĺ°0Ááĺ}Ď ă°PÁáŔ\âü˙˙ĺ° Áá˙/ሟĺ°Áá˙/á ă ăş Ááś ÁᲠÁáž ÁáâĺÓ˙˙ë ăXŸĺ°Ááď˙˙ë ăďďTS4xVÍŤ¨ě0 ŠF¨ě¨ě hnz°Z~hžŤŽş€Žş2 ŔÄ0;.Yk ú Râçü˙˙đ áT;h;h;h;Ü;Ü;T; T; €= €= €=<<<<<€=€=€=Ě<Ě<Ě<Ě<Ě<Ě<" =ţl=˙H=˙˙˙˙T; óO-éŸĺ<˙˙ëŁŸĺłŸĺ0 áč4Šĺ ăřŸĺ + ă­˙˙ëđŸĺ* ăŞ˙˙ëčŸĺčŸĺ* ăŚ˙˙ë˝čěŠĺđŠĺ) ăHÓĺ áAâôŠĺIÓĺBâ‘çřŠĺ ă*@ë ă/@ëGÓĺ˙Pă ŔOâŃçăŔüĘĺ€Ÿĺă|ŸăxŸäŠĺtŸĺœŠĺŕ ă ă, ă‚˙˙ë`Ÿĺ- ă˙˙ë ă  á‚. ă{˙˙ëHŸĺ  ăx˙˙ë@Ÿĺ@Ÿĺĺäšĺ4Šĺ4ŸĺPŠĺ,ŸĺTŠĺ(ŸĺXŠĺ$Ÿĺ\Šĺ ă„”ŠĺGÓĺ•Oâ ‘ä2á ű˙˙ZŕâB^Šâĺ°č…čđ áă˙?ëëđO˝č˙/á˙˙˙pD-逡Ÿĺč$šĺ bâ(ë` á ă4@â 0 ă ”ä”ä€ŕP’äP†äQâű˙˙0Sâö˙˙č$šĺëpD˝č˙/áXCP€ ` €€w Ô9`„9@Ä9,C ¨BČB4CŠâx‘č0ƒŕ@„ŕP…ŕ`†ŕxč„4šĺ0ƒŕ„4Šĺx4šĺ0ƒŕx4Šĺđ áđL-é` áŒ ŸĺŒ°Ÿĺ–ĺZ˙˙ë  ăź@Oâ ”ä”äP–äP‚äQâű˙˙Pâ÷˙˙č$šĺß˙˙ëT0ŸĺI ăÓäŔ áEţ?ë@„â ăů˙˙ ýëđL˝č˙/áxxxxŔŔŔŔ˝ h>P`@Ŕ¨: ;;,'€t,Cô2\+ŕ˙€p˙ ăhŸĺ€ĺń ă´Áဠă°Áá ă˛Áá´Áá¸ÁáźÁá°Áá˛Áá´Áá¸ÁáźÁáđ áĂ ă`Ěĺđ áĂ ăbĚĺđ áĂ ăcĚĺđ áĂ ădĚĺđ áĂ ăeĚĺđ áĂ ăhĚĺđ áĂ ăiĚĺđ áĂ ălĚĺđ áĂ ămĚĺđ áĂ ă€â €ápĚĺđ áĂ ărĚĺđ áĂ ă`âsĚĺđ áĂ ătĚĺđ áĂ ăuĚĺđ á ă` ‚âÁçđ áĂ ăxĚĺđ áĂ ăyĚĺđ áĂ ă|Ěĺđ áĂ ă}Ěĺđ áĂ ă€Ěĺđ áĂ ăĚĺđ áĂ ă„Ěĺđ á ă`Ńĺđ á ăbŃĺđ á ăcŃĺđ á ădŃĺđ á ăeŃĺđ á ăhŃĺđ á ăiŃĺđ á ălŃĺđ á ămŃĺđ á ăpŃĺ€âđ á ărŃĺđ á ăsŃĺ`âđ á ătŃĺđ á ăuŃĺđ á ă` ‚âŃçđ á ăxŃĺđ á ăyŃĺđ á ă|Ńĺđ á ă}Ńĺđ á ă€Ńĺđ á ăŃĺđ á ă„Ńĺđ áwóŮäńŸçxF¨FŘFG8GhG˜GčG H(?¨?(@¨@(A¨A(B˜?Á(Mţ˙ó˙3ÁÎ"o{ó˙3ÁÎ"o{ó˙3ÁÎ"o{ó˙3ÁÎ"o{˙˙˙ŞŞŞUUU˙˙˙ŞŞŞUUU˙˙˙ŞŞŞUUU˙˙˙ŞŞŞUUU˙˙˙ŞŞŞUUU˙˙˙ŞŞŞUUUďď˙ZŒçJœ˙ďďďZc­˙˙˙ŞŞŞUUUçďÖĆތk„)˙˙˙ďZc­˙˙˙ZŒçJœ˙˙ g×gŒU F˙˙­€€ˇ%)Y˙°ZŒçJœ˙ďďďZc­ď˙ޢ­˛„B÷Î˙Îk˙{œ˙ďU˙R…ďď˙ZŒçJœ!˙˙˙œľ˙1”˙˙˙÷ÎsŒJ!!œ˙˙ŢďĆs˙cR)˙˙˙缼{))B˙˙˙÷ďu)k˝˙˙˙÷ÎsŒJ!!œ˙˙ŢďĆs˙cR)˙˙˙缼{))BĽÖ˙çď˙ތZ˙˙˙÷ÎsŒJ!!œ˙ĆĆ˙kk˙c˙˙˙ďBď{))B˙÷ďȐˆ„PDB˙˙˙ĽĽ˙RR˝Ľ˙˙˙ĽĽĆRRŒZ˙˙˙­ľ˝Zk{!B˙˙˙Ľ­˝RZ{9˙˙˙Ľ­˝RZ{9˙˙˙Ľ­˝RZ{9˙˙˙­ľ˝Zk{!Bď÷˙Îľ­Ć!)9˙˙˙”Î÷9˙J˙˙˙˙­„Z9ďďď­ĽœkZZBÖÖ猥ľBRk˙˙˙ĽĽÖRR­„˙˙˙˙ç„˙RBZ˙˙˙÷ďÎ÷ޜ÷ľk˙˙˙˙˙f!B˙R˙˙˙ŞŞÖUU­„˙˙˙˙ç„˙RBŒ˙˙˙˙Ό÷œZ„R˙˙ƒ˙Ľ>sB3 ĚĚ˙wx˙#5Á Z˙˝ÄńM`Ÿ) ˙˙˙ŞŞŞUUUâ˙ŃŠ˙‰Q˘H%˙´´˙GG€˙ň°ÖĂMŁ[j÷˙cĆÎBs{!Ŕ á˙ŕăź%Ÿĺ ăă€ă€ă€ă€ă € ă €@ 。ä‘âë˙˙ ăhŸĺ* ă>ř˙ë`Ÿĺ  ă;ř˙ë ă  ă8ř˙ëLŸĺ¤  ă5ř˙ë ă ă´Áá ă´Áá0Ÿĺ¸Áá@âşÁáâ´ĺ ă¸ ÁáŸĺ°ĺŔĺ ă´ Áá,âŕă˛ÂářŸĺ°Âá ă¸ÂáěŸĺě$Ÿĺ ĺ˙/á ăşĘĺ´ĘĺľĘĺśĘĺˇĘĺ¸Ę呠ăťĘĺ˝Ęĺ ă ăžÁáP-é"ëŘëü ăžĘĺ˙ ăżĘĺŔĘĺëP˝čđ áŕ-ĺťÚĺpö?ëşÚĺŻö?ëľÚĺľö?ë´ÚĺÉö?ë¸ÚĺŢö?ëˇÚĺ÷?ëśÚĺ÷?ëëđäŕ-ĺžÚĺÜö?ëżÚĺńö?ëŔÚĺőö?ëŕä˙/á@-ĺ ăL â = ă@ŸĺPă   á1 €â@Ňä@„á˛@Áŕ0Sâú˙˙@ä˙/á˛Áŕ0Sâü˙˙@ä˙/á                  đ@-éBJRZbjrz‚Š’š˘ŞśÂÎÖâîö "&.B1.07,ęˆ Ÿĺŕă°ÂဠŸĺ°ŇáTŸĺ\ â0âń’ç™Pă@0˙/á™PăźĎ00˙/á˛Ďá$0ĺ˙/á ă Ÿĺ˛á ‚âŸĺRá 0˙/áŢź DP`lŒ  ă ă Ÿĺ0Ÿĺ܀âŔâŔ‘äŔ€äPáű˙˙:đ‚âěđO-é@ ăP ă¤ ăBë ă ă €âAâ˛Ŕဠă°Ŕá ă¸Ŕá  ăĚŸĺ€âü€ĺł ăź‹â ă´ËᙠăşËá ă €â¸Ë᠀Ÿĺ Ÿĺc ăœpŸĺę@DâśAĆá™ĺ€ŕ á˜ĺŠë`€â˛ĆáśÖá Păü˙˙ŞśÖá Păü˙˙şă P… ` ăĹ  \ ăE  X —ĺPăŕ˙˙:  ă¸ËáŔŠâđO˝č đ á ˜”0@-造ăS ă…ĺ" ă¸Ĺá ăâşĹá ăâIâôŸĺô Ÿĺ0 áŔ ă ŕ ă˛ŕÁŕŔŒâ \ă˛ŕĂŕú˙˙ş0 ăŔ á€ŕ  á Î á0ƒâ Să˛ŔÁŕ÷˙˙ş(Ŕ ă  á°0Äá0â˛0Äáâ Qă@@„âô˙˙ş ăAâ ă°Ŕá˛Ŕá ă´Ŕáo ă°Ĺá´Ĺá  ă…ĺ0€˝č!Ce‡xV4ŕ-ĺ$ ă2 áXŔŸĺ ă€$‚ŕŕŕŕâŽŕ ážŕœáâ€Qă˛ŕÂŕ÷˙˙şPăđ ă$ŸĺŔ€ŕ?Ŕ âŒŔ áźŔ‘á€â@Pă˛ŔÂŕ÷˙˙şđä,,0 ă °á ĄRႠ ‘ü˙˙:Qá0ŁŕA 2ᢠ ů˙˙ áđ áŕ-é˙-éŕNâ<ŕĺâ  áŔŸĺ\ă đ ć €Divide by zero!"!!"!"!!""!!"!""""!"!!""!!"!""""!!!!!!""""!"!!"!!!!!!!"!!""!!"!!!!!!!"""""!!"!!!!!!!!!!!!!0CFGNINTENDOxG[ď?ęxGbô˙ęxGDő˙ęxG\ň?ęxGZô˙ęxGü˙ęxG\ô˙ęxG ý˙ęxGý˙ęxGżý˙ęxGeô˙ęxGČô˙ęxGqô˙ęxG‘ő˙ęxGËő˙ę€XâŮTńšW”ôšĺ@€XâŮTńšW”ôšĺ@€XâŮTńšW”ôšĺŮäŮä€áX áŒXâŮTńšW”ôšĺ$  á%Č á âB.ŠâŕâĄő’瀀XâŮTńšW”ôšĺX… XâŮTńšW”ôšĺ2âT…â˙ă1ƒă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ2â1ƒăTEâ˙ă1ƒâ1ă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺŮä˙Xâ\…ကXâŮTńšW”ôšĺ0 ă@”ŕ2ƒ#D„#@€XâŮTńšW”ôšĺŔŮäŮäČá~Úĺ âB.ŠâŕâĄő’çŔŒâÚĺ âB.ŠâŕâĄő’çXâŮTńšW”ôšĺ'ŕ1âp—ŕ2ƒ#!ŕă2ƒ€€XâŮTńšW”ôšĺ%Č á â+ŠâŕâĄő’çL á€€XâŮTńšW”ôšĺXE XâŮTńšW”ôšĺe\ á2âT…â˙ă1ƒă2ƒeT á@€XâŮTńšW”ôšĺe\ á2â1ƒăTEâ˙ă1ƒâ1ă2ƒeT á@€XâŮTńšW”ôšĺŮä˙TâX…ကXâŮTńšW”ôšĺ0 ă¤L°á2ƒ#€@„#L á@€XâŮTńšW”ôšĺ€$Úĺă ƒÚĺPă ƒĘI€ @€XâŮTńšW”ôšĺŮäŮä€áh áŒXâŮTńšW”ôšĺ$  á&Č á âB.ŠâŕâĄő’瀀XâŮTńšW”ôšĺh†â€€XâŮTńšW”ôšĺ2âd†â˙ă1ƒă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ2â1ƒădFâ˙ă1ƒâ1ă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺŮä˙hâl†á€€XâŮTńšW”ôšĺă0 ăE„@”ŕ2ƒ#@€XâŮTńšW”ôšĺŃŮŕ‰ŕ€€XâŮTńšW”ôšĺ'ŕ1âp—ŕ2ƒ#!ŕă2ƒ€€XâŮTńšW”ôšĺ&Č á â+ŠâŕâĄő’çL á€€XâŮTńšW”ôšĺhF XâŮTńšW”ôšĺfl á2âd†â˙ă1ƒă2ƒfd á@€XâŮTńšW”ôšĺfl á2â1ƒădFâ˙ă1ƒâ1ă2ƒfd á@€XâŮTńšW”ôšĺŮä˙dâh†á€€XâŮTńšW”ôšĺđ(á0 ăd@ áă2ƒEÄă@€XâŮTńšW”ôšĺăŃŮŕ‰@€H€€XâŮTńšW”ôšĺŮäŮä€áx áŒXâŮTńšW”ôšĺ$  á'Č á âB.ŠâŕâĄő’çx‡â€€XâŮTńšW”ôšĺx‡â€€XâŮTńšW”ôšĺ2ât‡â˙ă1ƒă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ2â1ƒătGâ˙ă1ƒâ1ă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺŮä˙xâ|‡á€€XâŮTńšW”ôšĺ ăăâăD„ QăD„R〠Tă€"@”ŕ 2â2ƒ#1ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺă€ă€@Tŕ 2â2ƒ31ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺăŃŮŕ‰@€H€€XâŮTńšW”ôšĺ'ŕ1âp—ŕ2ƒ#!ŕă2ƒ€€XâŮTńšW”ôšĺ'Č á â+ŠâŕâĄő’çx‡âL á€€XâŮTńšW”ôšĺxG XâŮTńšW”ôšĺg| á2ât‡â˙ă1ƒă2ƒgt á@€XâŮTńšW”ôšĺg| á2â1ƒătGâ˙ă1ƒâ1ă2ƒgt á@€XâŮTńšW”ôšĺŮä˙tâx‡á€€XâŮTńšW”ôšĺ˙D$â 2ƒă@€XâŮTńšW”ôšĺăŃŮŕ‰@€H€€XâŮTńšW”ôšĺŮäŮä€á á|ŠĺŒXâŮTńšW”ôšĺ$  á'Č á âB.ŠâŕâĄő’çxG XâŮTńšW”ôšĺ|šĺ€â|Šĺ€€XâŮTńšW”ôšĺ'Č á â+ŠâŕâĄő’ç  á2â€â˙ă1ƒă2ƒ  á âB.ŠâŕâĄő’çŔ€XâŮTńšW”ôšĺ'Č á â+ŠâŕâĄő’ç  á2â1ƒă@â˙ă1ƒâ1ă2ƒ  á âB.ŠâŕâĄő’çŔ€XâŮTńšW”ôšĺŮä'Č á âB.ŠâŕâĄő’çŔ€XâŮTńšW”ôšĺ1â2ƒă@€XâŮTńšW”ôšĺăŃŮŕ‰@€H€€XâŮTńšW”ôšĺ|šĺ'ŕ1âp—ŕ2ƒ#!ŕă2ƒ€€XâŮTńšW”ôšĺ'Č á â+ŠâŕâĄő’çxGâL á€€XâŮTńšW”ôšĺ|šĺ@â|Šĺ€€XâŮTńšW”ôšĺ2âD„â˙ă1ƒă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ2â1ƒăDDâ˙ă1ƒâ1ă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺŮäL á€€XâŮTńšW”ôšĺ2â2#â@€XâŮTńšW”ôšĺ˙XâT…á@€XâŮTńšW”ôšĺ˙Xâ˙âP…á@€XâŮTńšW”ôšĺ˙XâT…á@€XâŮTńšW”ôšĺ˙Xâ˙âP…á@€XâŮTńšW”ôšĺ˙XâT…á@€XâŮTńšW”ôšĺ'Č á â+ŠâŕâĄő’ç˙Xâ\…ကXâŮTńšW”ôšĺ˙XâP…á@€XâŮTńšW”ôšĺ˙Tâ%T…á@€XâŮTńšW”ôšĺ˙Tâ&T…á˙\Ĺă@€XâŮTńšW”ôšĺ˙Tâ˙âP…á@€XâŮTńšW”ôšĺ˙Tâ'T…á˙\Ĺă@€XâŮTńšW”ôšĺ˙Tâ˙âP…á@€XâŮTńšW”ôšĺ'Č á â+ŠâŕâĄő’ç˙TâX…ကXâŮTńšW”ôšĺ˙Tâ$T…á@€XâŮTńšW”ôšĺ˙hâ˙â`†á@€XâŮTńšW”ôšĺ˙hâd†á@€XâŮTńšW”ôšĺ˙hâd†á@€XâŮTńšW”ôšĺ˙hâ˙â`†á@€XâŮTńšW”ôšĺ˙hâd†á@€XâŮTńšW”ôšĺ'Č á â+ŠâŕâĄő’ç˙hâl†á€€XâŮTńšW”ôšĺ˙hâ`†á@€XâŮTńšW”ôšĺ˙dâ%d†á˙lĆă@€XâŮTńšW”ôšĺ˙dâ˙â`†á@€XâŮTńšW”ôšĺ˙dâ&d†á@€XâŮTńšW”ôšĺ˙dâ'd†á˙lĆă@€XâŮTńšW”ôšĺ˙dâ˙â`†á@€XâŮTńšW”ôšĺ'Č á â+ŠâŕâĄő’ç˙dâh†á€€XâŮTńšW”ôšĺ˙dâ$d†á@€XâŮTńšW”ôšĺ˙xâ˙âp‡á@€XâŮTńšW”ôšĺ˙xât‡á@€XâŮTńšW”ôšĺ˙xâ˙âp‡á@€XâŮTńšW”ôšĺ˙xât‡á@€XâŮTńšW”ôšĺ˙xât‡á@€XâŮTńšW”ôšĺ'Č á â+ŠâŕâĄő’ç˙xâ|‡á€€XâŮTńšW”ôšĺ˙xâp‡á@€XâŮTńšW”ôšĺ˙tâ%t‡á˙|Çă@€XâŮTńšW”ôšĺ˙tâ˙âp‡á@€XâŮTńšW”ôšĺ˙tâ&t‡á˙|Çă@€XâŮTńšW”ôšĺ˙tâ˙âp‡á@€XâŮTńšW”ôšĺ˙tâ't‡á@€XâŮTńšW”ôšĺ'Č á â+ŠâŕâĄő’ç˙tâx‡á€€XâŮTńšW”ôšĺ˙tâ$t‡á@€XâŮTńšW”ôšĺ%  á'Č á âB.ŠâŕâĄő’瀀XâŮTńšW”ôšĺ% á˙â'Č á âB.ŠâŕâĄő’瀀XâŮTńšW”ôšĺ&  á'Č á âB.ŠâŕâĄő’瀀XâŮTńšW”ôšĺ& á˙â'Č á âB.ŠâŕâĄő’瀀XâŮTńšW”ôšĺ'  á'Č á âB.ŠâŕâĄő’瀀XâŮTńšW”ôšĺ'Č á˙ â âB.ŠâŕâĄő’瀀XâŮTńšW”ôšĺÚĺ‚Úĺŕ ƒÚĺPă ƒĘI€ @€XâŮTńšW”ôšĺ@€Hâřę$  á'Č á âB.ŠâŕâĄő’瀀XâŮTńšW”ôšĺ˙Dâ@€XâŮTńšW”ôšĺD á@€XâŮTńšW”ôšĺ˙Dâ@€XâŮTńšW”ôšĺD á@€XâŮTńšW”ôšĺ˙Dâ@€XâŮTńšW”ôšĺD á@€XâŮTńšW”ôšĺ'Č á â+ŠâŕâĄő’çL á€€XâŮTńšW”ôšĺ$ŕ@”ŕ0á2â!ŕă2ƒ˙Dâ@€XâŮTńšW”ôšĺ$ŕD”ŕ0á2â!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ$ŕ@”ŕ0á2â!ŕă2ƒ˙Dâ@€XâŮTńšW”ôšĺ$ŕD”ŕ0á2â!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ$ŕ@”ŕ0á2â!ŕă2ƒ˙Dâ@€XâŮTńšW”ôšĺ$ŕD”ŕ0á2â!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ'Č á â+ŠâŕâĄő’ç$ŕL”ŕ0á2â!ŕă2ƒ€€XâŮTńšW”ôšĺ$ŕ@”ŕ0á2â!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ˙âđ(á˙ŕă€!$ŕ@´ŕ0á2â!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ áđ(á˙ŕă€!$ŕ@´ŕ0á2â!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ˙âđ(á˙ŕă€!$ŕ@´ŕ0á2â!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ áđ(á˙ŕă€!$ŕ@´ŕ0á2â!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ˙âđ(á˙ŕă€!$ŕ@´ŕ0á2â!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ áđ(á˙ŕă€!$ŕ@´ŕ0á2â!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ'Č á â+ŠâŕâĄő’ç  áđ(á˙ŕă€!$ŕ@´ŕ0á2â!ŕă2ƒ€€XâŮTńšW”ôšĺ˙âđ(á˙ŕă€!$ŕ@´ŕ0á2â!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ˙â$ŕ@Tŕ0á2â 2#â!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ$ŕDTŕ0á2â 2#â!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ˙â$ŕ@Tŕ0á2â 2#â!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ$ŕDTŕ0á2â 2#â!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ˙â$ŕ@Tŕ0á2â 2#â!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ$ŕDTŕ0á2â 2#â!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ'Č á â+ŠâŕâĄő’ç$ŕLTŕ0á2â 2#â!ŕă2ƒ€€XâŮTńšW”ôšĺ$ŕ@Tŕ0á2â 2#â!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ˙â2#â#?°á$ŕ@Ôŕ2ƒ# 2#â˙Dâ1ƒ!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ á2#â#?°á$ŕ@Ôŕ2ƒ# 2#â˙Dâ1ƒ!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ˙â2#â#?°á$ŕ@Ôŕ2ƒ# 2#â˙Dâ1ƒ!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ á2#â#?°á$ŕ@Ôŕ2ƒ# 2#â˙Dâ1ƒ!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ˙â2#â#?°á$ŕ@Ôŕ2ƒ# 2#â˙Dâ1ƒ!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ á2#â#?°á$ŕ@Ôŕ2ƒ# 2#â˙Dâ1ƒ!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ'Č á â+ŠâŕâĄő’ç  á2#â#?°á$ŕ@Ôŕ2ƒ# 2#â˙Dâ1ƒ!ŕă2ƒ€€XâŮTńšW”ôšĺ˙â2#â#?°á$ŕ@Ôŕ2ƒ# 2#â˙Dâ1ƒ!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ2 ă@ŕ1ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ2 ăDŕ1ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ2 ă@ŕ1ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ2 ăDŕ1ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ2 ă@ŕ1ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ2 ăDŕ1ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ'Č á â+ŠâŕâĄő’ç2 ăLŕ1ƒ€€XâŮTńšW”ôšĺ2 ă@ŕ1ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ˙â0 ă@4ŕ1ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ0 ăD4ŕ1ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ˙â0 ă@4ŕ1ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ0 ăD4ŕ1ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ˙â0 ă@4ŕ1ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ0 ăD4ŕ1ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ'Č á â+ŠâŕâĄő’ç0 ăL4ŕ1ƒ€€XâŮTńšW”ôšĺ@ ă1 ă@€XâŮTńšW”ôšĺ˙â0 ă@”á1ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ0 ăD”á1ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ˙â0 ă@”á1ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ0 ăD”á1ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ˙â0 ă@”á1ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ0 ăD”á1ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ'Č á â+ŠâŕâĄő’ç0 ăL”á1ƒ€€XâŮTńšW”ôšĺ0 ă@”á1ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ˙â$ŕTŕ0á2â 2#â!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ$ŕTŕ0á2â 2#â!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ˙â$ŕTŕ0á2â 2#â!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ$ŕTŕ0á2â 2#â!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ˙â$ŕTŕ0á2â 2#â!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ$ŕTŕ0á2â 2#â!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ'Č á â+ŠâŕâĄő’ç$ŕ Tŕ0á2â 2#â!ŕă2ƒ€€XâŮTńšW”ôšĺ$ŕTŕ0á2â 2#â!ŕă2ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺăg €€XâŮTńšW”ôšĺ|Ěĺ â-ŠâĄ’ç,XŃçȌâ,ŃçȌâ|ĊĺT…áX áŔ€XâŮTńšW”ôšĺ㠐‰âŔ€XâŮTńšW”ôšĺŮäŮ唀á â-ŠâĄ’焊吉ŕŒXâŮTńšW”ôšĺăa ‰âŔ€XâŮTńšW”ôšĺ% á|ĚĺČLâ|Ċĺ â-ŠâĄ-’ç,ÂçȌâ  á,ÂçQăÇ ŒXâŮTńšW”ôšĺŮä$ŕL”ŕ0á2â!ŕă2ƒ€€XâŮTńšW”ôšĺ„šĺIŕ ă|ĚĺČLâ|Ċĺ â-ŠâĄ-’ç,ÂçȌâ  á,ÂçQ㨠 â-ŠâĄ’焊吉ŕŒXâŮTńšW”ôšĺ XâŮTńšW”ôšĺ@€Hâ|Ěĺ â-ŠâĄ’ç,˜ŃçȌâ,ŃçȌâ|Ċ唉á â-ŠâĄ’焊吉ŕŒXâŮTńšW”ôšĺă›˙˙‰âŔ€XâŮTńšW”ôšĺ㐉âŔ€XâŮTńšW”ôšĺ ŮäŮä„šĺIŕ”‚á|ĚĺČLâ|Ċĺ â-ŠâĄ-’ç,ÂçȌâ  á,ÂçQăf  â-ŠâĄ’焊吉ŕXâŮTńšW”ôšĺŮä  áđ(á˙ŕă€!$ŕ@´ŕ0á2â!ŕă2ƒ€€XâŮTńšW”ôšĺ„šĺIŕ ă”˙˙ęă­˙˙ €€XâŮTńšW”ôšĺ|Ěĺ â-ŠâĄ’ç,hŃçȌâ,ŃçȌâ|Ċĺd†áh áŔ€XâŮTńšW”ôšĺăJ˙˙ ‰âŔ€XâŮTńšW”ôšĺăł˙˙ ‰âŔ€XâŮTńšW”ôšĺ& á|ĚĺČLâ|Ċĺ â-ŠâĄ-’ç,ÂçȌâ  á,ÂçQă ŒXâŮTńšW”ôšĺŮä$ŕLTŕ0á2â 2#â!ŕă2ƒ€€XâŮTńšW”ôšĺ„šĺIŕ ăO˙˙ęăh˙˙€€XâŮTńšW”ôšĺă˙˙‰âŔ€XâŮTńšW”ôšĺă}˙˙‰âŔ€XâŮTńšW”ôšĺŮä  á2#â#?°á$ŕ@Ôŕ2ƒ# 2#â˙Dâ1ƒ!ŕă2ƒ€€XâŮTńšW”ôšĺ„šĺIŕ ă&˙˙ę Ůä$  áëŔ€XâŮTńšW”ôšĺ|Ěĺ â-ŠâĄ’ç,xŃçȌâ,ŃçȌâ|Ċĺt‡áx áŔ€XâŮTńšW”ôšĺ%( á˙ â$  áv뀀XâŮTńšW”ôšĺ' á|ĚĺČLâ|Ċĺ â-ŠâĄ-’ç,ÂçȌâ  á,ÂçQă° ŒXâŮTńšW”ôšĺŮä2 ăLŕ1ƒ€€XâŮTńšW”ôšĺ„šĺIŕ  ăëţ˙ęŃŮŕ|šĺ(!ŕ‘ŕ|Šĺ0á2â "ŕă2ƒŔ€XâŮTńšW”ôšĺ'˜ á â-ŠâĄ’焊吉ŕ@€XâŮTńšW”ôšĺŔŮäŮäČá$  á âB.ŠâŕâĄő’çŒXâŮTńšW”ôšĺŮä0 ăL4ŕ1ƒ€€XâŮTńšW”ôšĺ„šĺIŕ( ăťţ˙ę Ůä‰ëL áŔ€XâŮTńšW”ôšĺ|Ěĺ â-ŠâĄ’ç,ŃçȌâ,HŃçȌâ|ĊĺL á 0âP† áƒ;€áŔ€XâŮTńšW”ôšĺ%( á˙ âoëL á€€XâŮTńšW”ôšĺ ă€Ęĺ@€XâŮTńšW”ôšĺ ââĄ á  á$€á|ĚĺČLâ|Ċĺ â-ŠâĄ-’ç,ÂçȌâ  á,ÂçQă8 ŒXâŮTńšW”ôšĺŮä0 ăL”á1ƒ@€XâŮTńšW”ôšĺ„šĺIŕ0 ăsţ˙ęŃŮŕ|šĺ(!ŕx‘ŕ0á2â "ŕă2ƒŔ€XâŮTńšW”ôšĺ|tŠĺ€€XâŮTńšW”ôšĺŔŮäŮäČá â+ŠâŕâĄő’çL áŒXâŮTńšW”ôšĺ|Ěĺ â-ŠâĄ’ç,˜ŃçȌâ,ŃçȌâ|Ċ唉á â-ŠâĄ’焊吉ŕŔ€Hâ ă€Ęĺ@€HâËęŮä$ŕ Tŕ0á2â 2#â!ŕă2ƒ€€XâŮTńšW”ôšĺ„šĺIŕ8 ă0ţ˙ę ăĐĎĺȏĺăřO- ÄŁŸĺÄłŸĺ,ęF.Šâř‚č¸Ÿĺ°Ńá˙ â ⏚ĺ!ŕ଩ĺˆ#ŸĺRăřO˝˙/# ă> ă°5Âá: ă˛5Âá`ŕâ ă  hŸ˙/<â<3 Ŕ°Šĺ  ă4#ßĺ ‚Ră  $#Ďĺ ă,Ÿ˙/ ă Ÿ˙/áëŇ˙˙Źšĺč"ŸĺPăä"Ÿ RâŘ"ĺßŔ  ă˜ŠĺĽëĐBßĺ4ă  ă ăď4ă@ ů˙˙ ¨šĺ€â¨ŠĺFŠâřčşÚĺxâşĘĺ¤šĺ€ˆŕâ”Šĺ ăœôšĺ¤šĺ€ˆŕ˜šĺâ˜ŠĺGQăœôšEťÚĺźĘĺŔâ”ÄŠĺœôšĺ¤šĺ€ˆŕ˜šĺâ˜ŠĺQăœôšEŔâ”ÄŠĺœôšĺťÚĺ€ă şÚĺxâ€ăşĘĺ‚Úĺ€ă‚Ęĺ  ă€ˆŕ ă˜ŠĺŔâ”ÄŠĺGö˙ꤚĺ @ ŕŔâ”ÄŠĺœôšĺ¤šĺ€ˆŕ˜šĺâ˜Šĺ™QăœôšE†ĎOâ”ÄŠĺ šĺ€â Šĺœôšĺş$Úĺ âPă ˜šĺšÚĺPá@ă ‚Úĺ€ă‚Ęĺ¤$šĺˆšĺ€ŕˆŠĺ‘Úĺă â  ă@ŕŒšĺŕ:‚Úĺ€ă‚ĘĺÚĺ  áŒŠĺ‚Úĺă’Ú’Ę€$Úĺă ö˙ Úĺ‚Úĺŕö˙ ŮĺvRă  ƒ$Ę  ă€$Ęĺă@  ÁăH  Á ăP  Á ăX  Áă`  Áâ@  ă‚Ęĺ„šĺIŕ á|ĚĺČLâ|Ċĺ â-ŠâĄ-’ç,ÂçȌâ  á,ÂçQăú  â-ŠâĄ’焊吉ŕXâŮTńšW”ôšĺPFPFh>P01‰/Á/˙ â˙ \ă‚J€ăńŸ"ę 3Ü-ä- :ô-ü-. . : : : : : : :.TA`AlAxA„A :AœA¨A´AŔAĐAÜAěAřA :B B,B8BDBPB\B : : : : : : : : :BBBBBBBBBBBBBBBB@56d6ź677 :477¨7Ŕ78 : : : : : : : : : :ě- : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : :ţ \ă(ŸUŃWđ QĘLâůęţ \ăŸUÁWđ QĘLâüęRead from OAM. Wrote to OAM. ˙ â˙ \ăî˙˙J€ăńŸęô2Œ-- :°-ź-Ä-Ě- : : : : : : :Ô-<@H@T@`@l@ :x@„@@œ@¨@ź@Č@Ř@ä@ :A AA$A0AËĚă ŔŒŕ ăˌ €ăź‚á Ŕăˌ⼂áđ áÉLâT!ŸĺŔLâ ňçŇĺt Ÿĺ>ËĚă ŔŒŕ ăˌ €ăăź˘á˛Âá ŔăÁă+‚â°Âá˛Âáđ áxxxxŒŒŒŒSN€tŔuŔuh>Ix^ Zď!`Ś@˘@Śř&ŘÔ9Ŕ_Ü9Đ_ô9ŕ_ü9đ_`ŕ?DDDD˙ ăđ áđ á@šĺ Ńçđ áDšĺ Ńçđ áHšĺ Ńçđ áLšĺ Ńçđ áPšĺ Ńçđ áTšĺ Ńçđ áXšĺ Ńçđ áŒăâÁĺTšĺ Áçđ áXšĺ Áçđ áĆÚĺĆĘĺâ Pă”Oäš4Šĺ¨OdOŠĺČÚĺşę : : : :đ á(;|;”; ;đ áâ ÄĘĺĹÚ偀á’ęâÉĘĺÇÚĺÇĘĺăÉÚĺ ăĹĘĹĘČĘČĘÄÚĺĹÚ偀áŕ-ĺ‚ëŕäŃ˙˙ę<đ; : :đ á ăđ â vę ăĆ˙˙ đ á(;ŕ=L<$<đ áÇÚĺÇĘĺ!ŕŕQăđ @-éU˙żë@˝čđ áČĘĺă˛˙˙ nOâ4ŠĺrOâPă$ Pă$ Pă$ Pă$ Pă$Šĺđ áâÚĺęáÚĺęŕÚĺęŢÚĺę ăâ  á€ŕ€ŕđ á(;ŕ<ř< :đ á ăĹĘÄĘÄšĺ9ęČĘĺ⌟ĺĺ…˙˙ę : =0= :đ áâ ÄĘĺ+ęČĘĺ Pă  C SĆĘĺv˙˙ę(;\=”; ;đ á?â ÄĘĺę(;ŕ=ř< :đ á(;ŕ= : :đ áŹC¸Ÿĺ9@-éä0äŹŸĺ<°č<č¤Ÿĺ<°č<č8€˝ččšĺô$šĺŕŕ@ŠĺDŠĺęčšĺAâô$šĺŕŕHŠĺLŠĺ„šĺIŕ â-ŠâĄ’焊吉ŕđ áčšĺô$šĺ€ŕŕ@ŠĺDŠĺHŠĺLŠĺî˙˙ęŸĺř$šĺ€ŕŕTŠĺč˙˙ęˆ?¤9Ä9ŕ 0PxŒ´ä h”źĐ8TxŹĚô0`| ¸ä  Pˆ¤Ěě 8Lt¤Ŕ@`Œ¸Ěü4PhˆŹŘôH¤Ěä 4 ` | ¤ Ô ě    8 P l „ ° Č  ŕ ü  4 P | ” °  Č ŕ ü  @ X t   ¨ Ä ŕ  $ @ X t  Œ ¤ Đ č  <X pœ´Ü0\„Źě(<PdxŒ ´ä@lœČ4pŹč$`œě(\ŒŔđ$T˜ČHˆČHœÜř0Lh„´Đđ ,Hh„´Ěě(Dd€°Ě0d”Čř<l„ŔÜ (lœüdlB€œDTl¨Äŕ$ X h P$€ œ ¸ ü  !(!d!„!Č!č!ř!0"X"ˆ"¨"¸"Ô"#<#T#¨#Č#Ř# $ $$ $Ô$Ź:¸:Ä:Đ:Ü:č:ô:Ü( : : : :ˆ8 ;;D+ĺbkŃÉ˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙őđGî’ŕGđ@îŕ@>ŕBđEîoŕEńŮő>ŕB>RŕG>˙ęÁńŮ˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙ĂUÎíffĚ sƒ ˆ‰ÜĚnćÝÝٙťťgcněĚÝܙŸťš3>CLAS GALL €003Ś8ť˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙Copyright (C)2000-2001 Pat Crowe. This Book Reader was distributed solely for the reading of classic books which are out of copyright. Program extends to address 3fffh. No responsibilty can be accepted for any breach of copyright nor for any other matter involved with material above this address. This material will have been added by a user of this program and not the author of this program. Please address any enquiries concerning breach of copyright or any other concerns, to that third party. óÍĆ>˙ęŔúPę ŔúQęŔ1ţ˙Íb͛ >ęa>ŕ&>ę Ŕ>˙ę ŔÍđ͜Í:Í\ÍćÍóÍ ÍBÍS ú‚˙§(Ţú ŔOÍŕ>ęŔͧ ÍÓ ÍŽ Íż ÍÓ ÍŽ ÍG ÍÓ ÍŽ úQęŔÍ|ÍĹÍr>ęÁ>xŕE>@ŕAŻŕ>ŕ˙>Óŕ@űÍ ÍvúÁˇ(ńŻęÁ́Ë VËw cËoÂÄËgÂŐË_ 9ËW -ËO ËG Ăú Ŕ<ţ >OÍŕĂú Ŕ<ţ >OÍłĂÍ ĂÍS ĚĹĂú Ŕţ(ţ(ţ(#ú Ŕţ("ţ(*ţ( *Í/ĂÍĹĂÍËĂ͘ĂÍ^ĂÍ÷ĂÍĂÍ#Ăú Ŕ=ţ˙ >OÍ|Ăú Ŕ<ţ >OÍ|Ă!>w# űÉ!6# ú6˙#6# öÉ! 6˙#6# ö6# úÉÍB͜ÍĹÉú ŔţČÍw Í ÍÓ úÁO> ‘O͜úÁOÍŽ úÁ<ţ 8>ęÁÉú Ŕţ ú ŔGÍ3 8 ř Í3 8 řÍ#@Íw  Í  úÍÓ úÁţ(=> ęÁúÁO> ‘ţ >O͜úÁOÍŽ ú Ŕţ 0<ę ŔÉú ŔţČŐĹúÁO ú Ŕţ ͟ Íw Í ÍÓ ÍŽ yţ  Ü{ę ŔÁŃÉĹú Ŕţ ú ŔĆ GÍ3  úÍ3  úúÁO Íw Í ÍÓ ÍŽ yţ  é> ę ŔÁÉ>ę Ŕ>ęÁ>ęŔę!>ęA!@}ęŔ|ęŔÍŃ!ĐŔ*§ úaŔ*§ úúŔOúŔG>š >¸ >>ęŔÉ>ęŔę!>ęA!@}ęŔ|ęŔÍ- űÍŃúŔ=ęŔ Í3  úÍĹÉÍ-(ÍŃ>ęŔúŔć€(ěÍĹÉÍŃ>ęŔúŔć€Ę˜ÍĹÉ Í3  úÍuĘ,ÍŃúŔţÂúŔţĘ#>ę Ŕ>ęŔúŔć€(ÖÍĹÉĺŐĹúŔoúŔg #F+NxĄ<(,xą úŔęŔ͡ ÍÓ ÍŽ úQęŔ>ęŔ$úŔţ(>ęŔÍŻ ÍÓ ÍŽ úQęŔ>ęŔÁŃáÉĺŐĹú Ŕţ˙(!В@§(=ůÍ3 yę Ŕ!В@y§( řÍ3 ÁŃáÉĺŐĹyę Ŕ>ęŔÍG ÍÓ ÍŽ úQęŔú ŔO>˙ę ŔÍ|ÁŃáÉĺŐĹyę Ŕţ(ţ(ţ(ţ( ţ($ţ((!pÍ(!€Í !Í! Í!°Í!ŔÍÁŃáÉÍćĺĹ~î˙" ů ôÁáÉĺŐĹú Ŕ!ů ţ(q! ţ(j!H ţ(c!p ţ(\!˜ ţ(U!Á ţ(N!Ň ţ(G!ę ţ(@! ţ (9!: ţ (2!b ţ (+!Ň &ĺŐĹ!ˆ ĺŐĹ!ŔĺŐĹ!Ú ĺŐĹ!ą ĺŐĹ!aŔ˛Ŕ*§ úÁŃáÉ Przewiń Wers Str. Roz. Wsz Liiku: Rivi Sivu Kapp LopBlättern: Zeil Seit Kapt AlleDéfiler: Ligne Page Chap ToutScrolla: Rad Sida Kap Hela Lista: Linea Pagina Cap. Tutto Blader: Lijn Blad Hfdst Alles Bla: Linje Side Kap Alle Despl.: Línea Página Cap. Todo Mudar: Linha Pagina Cap. Tudo Despl.: Línia Plana Cap. Tot ĺŐĹúŔGúŔ<¸8Í-(ÍŃ>>ę Ŕ7 ęŔ>ę Ŕ§ÁŃá§ÉĺŐĹúŔţÂO úŔţÂO úŔţ(úŔţ ÍuÍŃúŔ>ę Ŕ7 =ęŔ>ę Ŕ§ÁŃáÉĺŐĹúŔG!Đx§(~#§ ÷ô˛Ŕ*§ úÁŃá§ÉĺĹ!€6# xą řÁáÉĺŐĹy!ţ(#!@‘ţ(!€’ţ(!Ŕ“ţ(!€@y§(=ů]T! ÁÍćP* úÍćP* úÍćP* úÍćP* úÁŃáÉ> ę>ęA!  y§( ĺ>""Ŕ " úáúN"úO">ęúŔćęAÉ> ę>ęA!  y§( *GúN¸ 6*GúO¸ .Ŕ * ú>ęúŔę!úŔćęAÍŃ Í3  úÉ> ę>ęA!    ž # ÷őúŔćęAńÉĺŐĹ! Á@6# xą ř!˛Ŕ~#§(Í÷ öÁŃáÉĺĹÖ o&MD)))  0úŔţ( 8 V#F#Í' yţ őzƒ_ÁáÉĺŐĹk&)}ćđo Á ÁĹË!Ë ÁĹ{ć§(Ë8Ë=öxśw#wyśw#wÁŃáÉđ˙ˇŕ˙Íćđ@ćŕ@É>‘ŕ@É>äŕGŕHŕIÉĺŐÍć!`˜Ŕ>đ" üÍćŔ" üŃáÉĺŐ!`˜ y§(=ů> ‘W>ÍćÍ'(Í'(Í'(éőy§ ńń!`˜QÍćÍ'(Í'(Í'(éŃáÉĺĹú‚˙§(,>˙ŕO!˜`>" xą ř€>" xą ř`>" xą ř>ţŕOÁáÉĹw#< ú 6# úÁÉ!˜>"< ű! ˜"< ű!@˜6ń# úÉ!ŕ™ 6ň# ú!š>("< ű! š "< űÉ́Ĺ> ŕđđđđ/ćË7G>ŕđđđđđđđđđđ/ć°Gú€˙¨ ę˙xę€˙>0ŕú˙ÁÉţ(Ż>˙ę‚˙ÉĹ>˙ŕ$ˆ xą ű>ŕ$ÁÉőđ@ć€(đDţ‘ ôńɇ‡‡Ć€ęh˙ióúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęh˙ióúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęh˙@ióúA˙ć ů*âű ňɇ‡‡Ć€ęj˙kóúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęj˙k@óúA˙ć ů*âű ňÉ˙ď=ď=|˙ď=˙˙ď=ď=˙ď=˙˙ď=ď=˙ď=˙˙ď=ď=ŕ˙ď=˙ď=ď=˙ď=ď=ď=ď=<ď=ď˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙MBFONTMonospaced @@@@@@   ŕ ŕ @ŔŔŕ``@€ @€ @ @@  `@@ @@@@@ @ @@ŕ@ @ŕ@ @`@ @@@€€ŕ     ŕ@Ŕ@@@@ŕŕ  @€€ŕŕ  `  ŕ€€  ŕ ŕ€€ŕ Ŕŕ€€ŕ  ŕŕ @@€€ŕ  ŕ  ŕŕ  ŕ ŕ@@ @ @€@ ŕŕ€@ @€ŕ  @@@ŕ ŕŕŕ€ŕŕ  ŕ   Ŕ  Ŕ  Ŕŕ€€€€€ŕŔ     Ŕŕ€€ŕ€€ŕŕ€€ŕ€€€ŕ€€€  ŕ   ŕ   ŕ@@@@@ŕ  ŕ   Ŕ   €€€€€€ŕ ŕ     ŕ      @     @ŕ  ŕ€€€ŕ    Ŕ ŕ  ŕŔ  ŕ€€ŕ ŕŕ@@@@@@      ŕ     @@     ŕ    @      ŕ@@@ŕ @@@€ŕ`@@@@@`€€@@@ ` `@ ŕ@ ŕ ŕ ŕ€€ŕ   ŕŕ€€€ŕ ŕ   ŕŕ ŕ€ŕ`@ŕ@@@@ŕ  ŕ ŕ€€Ŕ    @@@@@@ @€€  Ŕ  @@@@@@  ŕ   Ŕ    ŕ   ŕŕ  ŕ€€ŕ  ŕ Ŕ €€€ŕ€ŕ ŕ@`@@@     ŕ    @   ŕ   @     ŕ ŕŕ @€ŕ @@€@@ @@@@@@@€@@ @@€`€ŕŕŕŕŕŕŕ@ €`€ @ŕ     ŕ@€`@ŕ@@@@Ŕ   @ŕ@@@@@@ŕ@@@ŕ@@ € @€  @ŕ€ŕ ŕ @€@ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕŕ     ŕ @€@    ŔŔŕŕ`@ŕ@@ @ŕ€ŕ ŕ€@ @€ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕ@@@@@@@ŕ€€ŕ@€€€ Ŕ€ŕ @ ŕ  ŕ   0@@@@@@ŕ€ŕ ŕ ŕ ŕ€ŕŕ ŕ ŕ @€@ ŕ Ŕŕ€€@ŕ @@€ŕŕ ŕ@ŕ@ŕŔ @€ŕ@@`@Ŕ@@@€ŔŔŔŕ€€       @€Ŕ@Ŕŕ ŕ ŕ ŕ ŕ€@ @€@@@€ ŕ @@@ŕ @ŕŕ`ŕ€ ŕ @ŕ @€ŕ€@ŕ ŕ  @ŕ ŕ @ ŕ ŕ `€ŕ ŕ  ŕ ŕ @ŕ ŕ @ŕ€€€€ŕŕ€€€€ŕ@ €@ŕ€ŕ€ŕ @ŕ€ŕ€ŕŕ€€ŕ€€ŕ  ŕ€ŕ€ŕ€@ŕ@@ŕ @ŕ@@ŕ@ ŕ@@ŕ ŕ@@ŕŔ  ŕ  Ŕ @ ŕŕ  €@ŕ  ŕ@ŕ    ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕ ŕ  ŕ @ ŕ  ŕ  ŕ€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  @@Ŕ€ŕ ŕ€ŔŔ Ŕ  Ŕ€€@ŕ ŕ ŕ @ŕ ŕ ŕ@ ŕ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ@ŕ ŕ ŕ @ŕ€€€ŕŕ€€ŕ@ €@ŕ ŕ€ŕ @ŕ ŕ€ŕŕ ŕ€ŕ  ŕ ŕ€ŕ€@@@@@@€@@@@@ €€€€ @@@@@ @  ŕ ŕ @ŕ   €@ŕ ŕ @ŕ  ŕ@ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ   ŕ@ŕ@ŕ ŕ ŕ€@  ŕ @  ŕ@   ŕ   ŕ @  ŕ ŕ€€ŕ ŕ€€   ŕ ŕMBFONTVariable pitch €€€€€€  PPřPřPP x ř(đ ŔČ @˜ŕ  @° Đ€€@€€€€€@€@@@@@€@ŕ@ @ŕ@@€Ŕ€ @@@€€@     @@Ŕ@@@@ŕŕ  @€€ŕŕ  `  ŕ€€  ŕ ŕ€€ŕ Ŕŕ€€ŕ  ŕŕ @@€€ŕ  ŕ  ŕŕ  ŕ ŕ€€@@€ @€@ ŔŔ€@ @€ŕ  @@@ŕ ŕŕŕ€ŕŕ  ŕ   Ŕ  Ŕ  Ŕŕ€€€€€ŕŔ     Ŕŕ€€ŕ€€ŕŕ€€ŕ€€€ŕ€€€  ŕ   ŕ   ŕ@@@@@ŕ  ŕ   Ŕ   €€€€€€ŕˆŘ¨ˆˆˆˆˆˆČ¨˜ˆˆŕ     ŕŕ  ŕ€€€ŕ    Ŕ ŕ  ŕŔ  ŕ€€ŕ ŕŕ@@@@@@      ŕ      @ˆˆˆ¨¨¨P   @      ŕ@@@ŕ @@@€ŕŔ€€€€€Ŕ€€@@@ Ŕ@@@@@Ŕ@ ŕ€@ŕ ŕ ŕ€€ŕ   ŕŕ€€€ŕ ŕ   ŕŕ ŕ€ŕ`@ŕ@@@@ŕ  ŕ ŕ€€Ŕ    €€€€€€@@@@@@€€€  Ŕ  €€€€€€€ř¨¨¨¨ŕ    @   @ŕ   Ŕ€ŕ   ` ࠀ€€ŕ€ŕ ŕ€Ŕ€€€Ŕ    ŕ    @ˆ¨¨¨P  @     ŕ ŕŕ @€ŕ @@€@@ €€€€€€€€@@ @@€P ŕŕŕŕŕŕŕ`€€`€€`ŕ     ŕ@€`@ŕ@@@@Ŕ  ¨@ŕ@@@@@@ŕ@@@ŕ@@ € @€P @ŕ€ŕ ŕ @€@ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕŕ     ŕ@€€@HHŔŔđřP ü\T @ŕ€ŕ ŕ€@ @€ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕ€€€€€€@ŕ€€ŕ@€€€ Ŕ€ŕˆpPpˆŕ  ŕ  °€€€€€€ŕ€ŕ ŕ ŕ x„´¤´„xŕ ŕ ŕ$HH$ŕ Ŕx„´¤„x@ŕ @@€ŕŕ ŕ@ŕ@ŕŔ @€ŕ@@`Ŕ@@@@€   ŕ€€ĐĐPPPPP€€Ŕ@Ŕŕ ŕ ŕ ŕ ŕH$H€€€  (8€€€°ˆ 8ŕ ŕ(č @ŕ @€ŕ€@ŕ ŕ   @ŕ ŕ  @ ŕ ŕ P ŕ ŕ  ŕ ŕ  @ŕ ŕ  @ŕ€€€€ŕŕ€€€€ŕ@ €@ŕ€ŕ€ŕŕ€€ŕ€€ŕ ŕ€€ŕ€€ŕ  ŕ€ŕ€ŕ€@ŕ@@ŕ @ŕ@@ŕ@ ŕ@@ŕ ŕ@@@ŕpHHčHHp¨ˆČ¨˜ˆ€@ŕ  ŕ@ŕ    ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕPpˆˆˆp @ řˆ˜¨Čˆř€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  @@Ŕ€ŕ ŕ€Ŕ@ Ŕ  Ŕ€€@ŕ ŕ ŕ @ŕ ŕ ŕ@ ŕ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ@ŕ ŕ ŕ @ŕ€€€ŕŕ€€ŕ@ €@ŕ ŕ€ŕ @ŕ ŕ€ŕŕ ŕ€ŕ  ŕ ŕ€ŕ€@@@@@@€€€€€@ @@@@ @@@@@ @ p` @ŕ    €@ŕ  ŕ @ŕ   ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕ ŕ   ŕ@ŕ@ř¨¨ř@€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  ŕ ŕ€€ŕ  ŕ€€   ŕ ŕP@c€¤64œc€Đ"Ëc›1Ä _ "KRONIKA POLSKA" ANONIM TAK ZWANY GALL ZACZYNA SIĘ LIST ORAZ PEWNE WSTĘPNE WIADOMOŒCI DOTYCZĽCE KRONIKI POLSKIEJ, A MIANOWICIE Panu M [arcinowi], z łaski Bożej arcybiskupowi, jak również Szymonowi, Pawłowi, Maurowi i Żyrosławowi, godnym Boga i czci biskupom polskiej ziemi, a takżeswemu współpracownikowi, wielebnemu kanclerzowi Michałowi, sprawcy podjęcia tej pracy, pisarz niniejszego dziełka [życzy], by na œwiętej górze Pańskiej Syjongorliwie czuwali nad powierzonš im trzodš ipostępujšc w cnotach krok za krokiem, twarzš w twarz oglšdali [z czasem] Boga bogów. Gdybym się nie wsparł na waszej powadze,wspomniani ojcowie, i nie pokładał zaufania w waszej pomocy, na próżno bym o własnych siłach podjšł tak ciężkie brzemię i w kruchej łódce nie bez obawy wypływałbym na niezmierzone przestworzaoceanu. Lecz siedzšc w czółnie, bezpieczniebędzie mógł żeglować po falach srożšcego się morza żeglarz, majšcy doœwiadczonego sternika, który potrafi tym czółnem pokierować stosownie do wiatrów i gwiazd. I nie zdołałbym w żaden sposób uniknšć rozbicia wœród takich wirów, gdyby miłoœć wasza nie zechciała wspierać mej łódki kierownictwem waszego wiosła; ani też, nieœwiadom dróg, nie potrafiłbym wynijœć ztak niezmiernej gęstwiny leœnej, gdyby waszej łaskawoœci nie spodobało się odsłonić mi w jej wnętrzu okreœlonych celów. Zaszczycony więc wskazówkami tak znakomitych kierowników, bezpiecznie wnijdę do portu, ustrzegłszy się zawieruchy wiatrów; i nie będę się wahał wypatrywać nieznanej drogi mymi słabymi oczyma, skoro przekonałem się, że oczy moich przewodników błyszczš jaœniej od œwiatła! A skoro takich wysunšłem naprzódrzeczników i obrońców, nie dbam o to, co pół-gębkiem mruczeć będš zawistni oszczercy. Ponieważ zaœ los życzliwy was mi zdarzył na patronów słusznej sprawy, uznałem za właœciwe, by imiona tak znakomitych mężów wpleœć w tok opowiadania. Za waszych to bowiem czasów i na wasze cenne proœby Bóg przyozdobił Polskę pamiętnymi i sławnymi czynami Bolesława III. I choć pominę wiele znakomitych czynów spełnionych za waszych czasów, tonie omieszkam w dalszym cišgu polecić niektórych z nich pamięci potomnych. Obecnie zaœ jednogłoœnie i jednomyœlnie zjednoczmy w jednej pochwale was jednomyœlnych i naszš także chwalbš połšczmy tych, których zespala nierozerwalna zwišzka miłoœci! Godzi się bowiem -ze względu na to, jak blisko stali wypadków [dziejowych] -na samym poczštku wymienić tych, którzy z łaski Bożej i mocš otrzymanych z nieba darów panujš nawet nad ksišżętami, oraz by takżeskromne nasze dziełko zażywało opieki i poparcia szafarzy udzielajšcych poddanym łask sakramentalnych. Przystoi wszakże, by ci, którzy z ustanowienia Bożego górujš nad resztš ludzi przywilejem tak wielkiej godnoœci, tym gorliwiej troszczyli się o pożytek i potrzeby każdego z osobna. Aby więc uniknšć wrażenia, że ja, mało znaczny człowiek, puszę się ponad swojš skromnš miarę, postanowiłem na czele tej ksišżeczki umieœcić nie swoje, lecz wasze imiona. Chwałę przeto i zaszczyt płynšcy ztego dzieła przypiszemy ksišżętom tej ziemi, naszš zaœ pracę i nagrodę za niš z zaufaniem powierzmy waszemu sšdowi i rozwadze. Oby łaska Ducha Œw. , która wasustanowiła pasterzami trzody Pańskiej, takš podsunęła wam myœl i taki plan, ażebyksišżę dał godnš nagrodę temu, kto na niš zasłużył, co wam przyniesie zaszczyt, a jemu chwałę za jego dary. Radujcie się zawsze, a mnie i [niniejszemu] dziełu sprzyjajcie! ! KONIEC LISTU ZACZYNA SIĘ SKRÓT Bolesław, ksišżę wsławiony, Z daru Boga narodzony, Modły œwiętego Idziego Przyczynš narodzin jego. W jaki sposób się to stało, Jeœli Bogu tak się zdało, Możemy wam opowiedzieć, Skoro chcecie o tym wiedzieć. Doniesiono raz rodzicom, Którym brakło wcišż dziedzica, By ze złota dali odlać Co najrychlej ludzkš postać. Niech jš poœlš do œwiętego Na intencję szczęœcia swego, Œluby Bogu niech składajš I nadzieję silnš majš. Co prędzej złoto stopiono I posšżek sporzšdzono, Który za syna przyszłego Do œwiętego œlš Idziego. Złoto, srebro, płaszcze cenne Oraz różne dary inne, Posyłajš œwięte szaty I złoty kielich bogaty. Wnet posłowie się wybrali Przez kraje, których nie znali; Kiedy Galię już przebyli, Do Prowansji wnet trafili. Posłowie dary oddajš, Mnisi dzięki im składajš; Cel podróży swej podajš Oraz proœby przedstawiajš. Wtedy mnisi trzy dni całe Poœcili na Bożš chwałę; A za postu ich przyczynš Matka wnet poczęła syna! Więc posłom zapowiedzieli, Co w swym kraju zastać mieli. Zostawiwszy mnichów z złotem Wysłańcy spieszš z powrotem. Minšwszy burgundzkš ziemię Wrócili, gdzie polskie plemię. Przybyli z twarzš promiennš, Księżnę zastajšc brzemiennš! Takie były narodziny Owego właœnie chłopczyny, Nazwanego Bolesławem, Ojciec zwał się Władysławem. Matka zaœ Judyt imieniem Za dziwnym losu zrzšdzeniem. Tamta Judyt kraj zbawiła, Gdy Holoferna zabiła - Ta zaœ porodziła syna, Który wrogom karki zgina. Spisać dzieje tego księcia To cel mego przedsięwzięcia. ZACZYNA SIĘ KRONIKA I DZIEJE KSIĽŻĽT I WŁADCÓW POLSKICH NAJPIERW PRZEDMOWA Ponieważ na rozległych obszarach œwiata królowie i ksišżęta dokonujš nader wielu czynów godnych pamięci, które z powodu niechęci i niedbałoœci, a może nawet z braku ludzi uczonych, okrywa milczenie -uznaliœmy za rzecz wartš trudu niektóre czyny ksišżšt polskich opisać raczej skromnym [naszym]piórem, ze względu na pewnego chwalebnego i zwycięskiego księciaimieniem Bolesław, niŸli nic w ogóle z tych godnych uwagi zdarzeń nie zachować dla potomnoœci; a to z tego zwłaszcza względu, że narodził się [on] z daru Bożegoi na proœby œwiętego Idziego, dzięki któremu, jak wierzymy, zawsze towarzyszy mu powodzenie i zwycięstwo. Lecz ponieważ kraj Polaków oddalony jest od szlaków pielgrzymich i mało komu znanypoza tymi, którzy za handlem przejeżdżajš [tamtędy] na Ruœ, niech się zatem nikomu tonie wyda niedorzecznym, jeœli parę słów naten temat powiem, i niech nikt nie uzna tegoza [zbyt]ucišżliwe, jeœli dla opisania częœci obejmę całoœć. A więc [zaczynajšc]od północy, jest Polska północnš częœciš Słowiańszczyzny, ma zaœ za sšsiadów od wschodu Ruœ, od południa Węgry, od południowego zachodu Morawy i Czechy, odzachodu Danię i Saksonię. Od strony zaœ Morza Północnego, czyli Amfitrionalnego, ma trzy sšsiadujšce z sobš bardzo dzikie ludy barbarzyńskich pogan, mianowicie Selencję, Pomorze i Prusy, przeciw którym to krajom ksišżę polski usilnie walczy, by je na wiarę [chrzeœcijańskš] nawrócić. Jednakże ani mieczem nauczania nie dało się serc ich oderwać od pogaństwa, ani mieczem zniszczenia nie można było tego pokoleni żmij zupełnie wytępić. Częstokroć wprawdzie naczelnicy ich pobici przez księcia polskiego szukali ocalenia w chrzcie;lecz znów zebrawszy siły wyrzekali się wiary chrzeœcijańskiej i na nowo wszczynali wojnę przeciw chrzeœcijanom. Sš też poza nimi, a w obrębie wybrzeży Amfitriona, inne barbarzyńskie ludy pogan iwyspy niezamieszkałe, gdzie leży wieczny œnieg i lód. Ziemia słowiańska tedy, która na północy dzieli się czy też składa z takich osobnych krain, cišgnie się od Sarmatów, którzy zwšsię też Getami, aż do Danii i Saksonii; od Tracji zaœ poprzez Węgry - zajęte niegdyœ przez Hunów, zwanych też Węgrami -a w dalszym cišgu przez Karyntię, sięga do Bawarii; na południu wreszcie wzdłuż Morza Œródziemnego poczynajšc od Epiru przez Dalmację, Chorwację i Istrię dobiega do wybrzeża Morza Adriatyckiego, gdzie leży Wenecja i Akwileja [i tam] graniczy z Itališ. Kraj to wprawdzie bardzo lesisty, ale niemało przecież obfituje w złoto i srebro,chleb i mięso, w ryby i miód, a pod tym zwłaszcza względem zasługuje na wywyższenie nad inne, że choć otoczony przez tyle wyżej wspomnianych ludów chrzeœcijańskich i pogańskich i wielokrotnienapadany przez wszystkie naraz i każdy z osobna, nigdy przecież nie został przez nikogo ujarzmiony w zupełnoœci; kraj, gdzie powietrze zdrowe, rola żyzna, las miodopłynny, wody rybne, rycerze wojowniczy, wieœniacy pracowici, konie wytrzymałe, woły chętne do orki, krowy mleczne, owce wełniste. Lecz aby nie przedłużać zbytnio tej dygresji, powróćmy do powziętego zamiaru,Jest zaœ zamiarem naszym pisać o Polsce, a przede wszystkim o księciu Bolesławie i ze względu na niego opisać niektóre godne pamięci czyny jego przodków. Teraz więc wtakim porzšdku zacznijmy wykładać nasz przedmiot, aby od korzenia posuwać się w górę ku gałęzi drzewa. [1]O księciu Popielu [zwany Choœcisko]. Był mianowicie w mieœcie GnieŸnie, które posłowiańsku znaczy tyle co „gniazdo", ksišżę imieniem Popiel, majšcy dwóch synów; przygotował on zwyczajem pogańskim wielkš ucztę na ich postrzyżyny,na którš zaprosił bardzo wielu swych wielmożów i przyjaciół. Zdarzyło się zaœ z tajemnej woli Boga, że przybyli tam dwaj goœcie, którzy nie tylko że nie zostali zaproszeni na ucztę, lecz nawet odpędzeni w krzywdzšcy sposób od wejœcia do miasta.A oni oburzeni nieludzkoœciš owych mieszczan skierowali się od razu na przedmieœcie, gdzie trafili zupełnym przypadkiem przed domek oracza wspomnianego księcia, który urzšdzał ucztę dla synów. Ów biedak, pełen współczucia, zaprosił tych przybyszów do swej chatki i jak najuprzejmiej roztoczył przed nimi obraz swego ubóstwa. A oni z wdzięcznoœciš przychylajšc się do zaprosin ubogiego człowieka i wchodzšc do goœcinnejchaty, rzekli mu: „Cieszcie się zaiste, iżeœmy przybyli, a może nasze przybycie przyniesie wam obfitoœć dobra wszelakiego, a z potomstwa zaszczyt i sławę". [2]O Piaœcie synu Choœciska. Mieszkańcami goœcinnego domu byli: niejaki Piast, syn Choœciska, i żona jego imieniem Rzepka; oboje oni z całego serca starali sięwedle możnoœci zaspokoić potrzeby goœci, awidzšc ich roztropnoœć, gotowali się pewienpoufny zamysł, jaki mieli, wykonać za ich doradš. Gdy usiadłszy wedle zwyczaju rozmawiali tak o różnych rzeczach, a przybysze zapytali, czy majš co do picia, goœcinny oracz odpowiedział: „Mam ci ja beczułkę [dobrze]sfermentowanego piwa, które przygotowałem na postrzyżyny jedynego syna, jakiego mam, lecz cóż znaczy taka odrobina? Wypijcie je, jeœli wola! ” Postanowił bowiem ów ubogi wieœniak w czasie, gdy ksišżę jego pan będzie urzšdzał ucztę dla synów -bo kiedy indziej nie mógłby tego zrobić dla zbytniegoubóstwa -przyrzšdzić nieco lepszego jedzenia na postrzyżyny swego malca i zaprosić paru równie ubogich przyjaciół niena ucztę, lecz raczej na skromnš zakšskę; toteż karmił prosiaka, którego przeznaczałna owš potrzebę. Dziwne rzeczy opowiem, lecz któż potrafi pojšć wielkie sprawy Boże? albo któż poważy się zagłębiać w dociekania nad dobrodziejstwami Boga, który już w tym życiu niejednokrotnie wynosi pokorę biednych i nie waha się wynagradzać goœcinnoœci nawet u pogan? Goœcie tedy każš spokojnie Piastowi nalewaćpiwo, bo dobrze wiedzieli, że przez picie nie ubędzie go, lecz przybędzie. I tak cišglemiało przybywać piwa, aż napełniono nim wszystkie wypożyczone naczynia, a natomiast ci, co ucztowali u księcia, znaleŸli [swoje naczynia]puste. Polecajš teżzabić wspomnianego prosiaka, którego mięsem -rzecz nie do wiary -napełnić mianodziesięć naczyń, zwanych po słowiańsku „cebry". Piast i Rzepka tedy na widok tych cudów, co się działy, przeczuwali w nich jakšœ ważnš wróżbę dla syna, i już zamierzali zaprosić księcia i jego biesiadników, lecz nie œmieli nie zapytawszywpierw o to wędrowców. Po cóż zwlekać? -za radš więc i zachętš goœci pan ich ksišżęi jego wszyscy współbiesiadnicy zaproszenizostajš przez kmiotka Piasta, a zaproszonyksišżę wcale nie uważał sobie za ujmę zajœć do swojego wieœniaka. Jeszcze bowiem księstwo polskie nie było tak wielkie, ani też ksišżę kraju nie wynosił sięjeszcze takš pychš i dumš i nie występowałtak okazale otoczony tak licznym orszakiemwasali. Skoro więc urzšdzono zwyczajowš ucztę i pod dostatkiem przyrzšdzono wszystkiego, goœcie owi postrzygli chłopca i nadali mu imię Siemowita na wróżbę przyszłych losów. [3]O księciu Samowitaj, zwanym Siemowitem, synu Piasta. Po tym wszystkim młody Siemowit, syn Piasta Choœciskowica, wzrastał w siły i lata i z dnia na dzień postępował i rósł w zacnoœci do tego stopnia, że król królów i ksišżę ksišżšt za powszechnš zgodš ustanowił go księciem Polski, a Popiela wraz z potomstwem doszczętnie usunšł z królestwa. Opowiadajš też starcy sędziwi, że ów Popiel wypędzony z królestwa tak wielkie cierpiał przeœladowanie od myszy, iż z tego powodu przewieziony został przezswoje otoczenie na wyspę, gdzie tak długo w drewnianej wieży broniono go przed owymi rozwœcieczonymi zwierzętami, któretam przepływały, aż opuszczony przez wszystkich dla zabójczego smrodu [unoszšcego się z]mnóstwa pobitych [myszy], zginšł œmierciš najhaniebniejszš, bo zagryziony przez [te]potwory. Lecz dajmy pokój rozpamiętywaniu dziejów ludzi, których wspomnienie zaginęło w niepamięci wieków i których skaziły błędy bałwochwalstwa, a wspomniawszy ich tylkopokrótce, przejdŸmy do głoszenia tych spraw, które utrwaliła wierna pamięć. Siemowit tedy, osišgnšwszy godnoœć ksišżęcš, młodoœć swš spędzał nie na rozkoszach i płochych rozrywkach, lecz oddajšc się wytrwałej pracy i służbie rycerskiej zdobył sobie rozgłos zacnoœci i zaszczytnš sławę, a granice swego księstwa rozszerzył dalej, niż ktokolwiek przed nim. Po jego zgonie na jego miejsce wstšpił syn jego, Lestek, który czynami rycerskimi dorównał ojcu w zacnoœci i odwadze. Po œmierci Lestka nastšpił Siemomysł, jego syn, który pamięć przodków potroił zarówno urodzeniem, jak godnoœciš. [4]O œlepocie Mieszka, syna księcia Siemomysła. Ten zaœ Siemomysł spłodził wielkiego i sławnego Mieszka, który pierwszy nosił toimię, a przez siedem lat od urodzenia był œlepy. Gdy zaœ dobiegała siódma rocznica jego urodzin, ojciec, zwoławszy wedle zwyczajuzebranie komesów i innych swoich ksišżšt, urzšdził obfitš i uroczystš ucztę; a tylko wœród biesiady skrycie z głębi duszy wzdychał nad œlepotš chłopca, nie tracšc zpamięci [swej] boleœci i wstydu. A kiedy inniradowali się i wedle zwyczaju klaskali w dłonie, radoœć dosięgła szczytu na wiadomoœć, że œlepy chłopiec odzyskał wzrok. Lecz ojciec nikomu z donoszšcych mu o tym nie uwierzył, aż matka, powstawszy od biesiady, poszła do chłopcai położyła kres niepewnoœci ojca, pokazujšc wszystkim biesiadnikom patrzšcego już chłopca. Wtedy na koniec radoœć stała się powszechna i pełna, gdy chłopiec rozpoznał tych, których poprzednio nigdy nie widział, i w ten sposób hańbę swej œlepoty zmienił w niepojętš radoœć. Wówczas ksišżę Siemomysł pilnie wypytywał starszych i roztropniejszych z obecnych, czy œlepota i przewidzenie chłopca nie oznacza jakiegoœ cudownego znaku. Oni zaœ tłumaczyli, że œlepota oznaczała, iż Polska przedtem byłatak jakby œlepa, lecz odtšd -przepowiadali -ma być przez Mieszka oœwieconš i wywyższonš ponad sšsiednie narody. Tak się też rzecz miała istotnie, choć wówczasinaczej mogło to być rozumiane. Zaiste œlepš była przedtem Polska, nie znajšc ani czci prawdziwego Boga, ani zasad wiary, lecz przez oœwieconego [cudownie]Mieszka iona także została oœwieconš, bo gdy on przyjšł wiarę, naród polski uratowany został od œmierci w pogaństwie. W stosownym bowiem porzšdku Bóg wszechmocny najpierw przywrócił Mieszkowi wzrok cielesny, a następnie udzielił mu [wzroku] duchowego, aby przezpoznanie rzeczy widzialnych doszedł do uznania niewidzialnych i by przez znajomoœćrzeczy [stworzonych]sięgnšł wzrokiem do wszechmocy ich stwórcy. Lecz czemuż kołowyprzedza wóz? Siemomysł tedy w podeszłym wieku rozstał się ze œwiatem. [5]Jak Mieszko pojšł za żonę Dšbrówkę. Mieszko objšwszy księstwo zaczšł dawać dowody zdolnoœci umysłu i sił cielesnych i coraz częœciej napastować ludy [sšsiednie]dookoła. Dotychczas jednak w takich pogršżony był błędach pogaństwa, że wedle swego zwyczaju siedmiu żon zażywał. W końcu zażšdał w małżeństwo jednej bardzo dobrej chrzeœcijanki z Czech,imieniem Dšbrówka. Lecz ona odmówiła gall.Ÿ\ˆŠj ľA¸ 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjź Ŕ ˆiC ř }x}`X¸ŠjPĺc5šcîTc B-9c {;đpoœlubienia go, jeœli nie zarzuci owego zdrożnego obyczaju i nie przyrzeknie zostać chrzeœcijaninem. Gdy zaœ on [na to]przystał, że porzuci ów zwyczaj pogański i przyjmie sakramenta wiary chrzeœcijańskiej, pani owa przybyła do Polski z wielkim orszakiem [dostojników] œwieckich i duchownych, ale nie pierwej podzieliła z nim łoże małżeńskie, aż powolia pilnie zaznajamiajšc się z obyczajem chrzeœcijańskim i prawami koœcielnymi, wyrzekł się błędów pogaństwa i przeszedłna łono matki-Koœcioła. [6]O pierwszym Bolesławie, którego zwano Sławnym lub Chrobrym. Pierwszy więc ksišżę polski Mieszko dostšpił łaski chrztu za sprawš wiernej żony; a dla sławy jego i chwały w zupełnoœci wystarczy [jeœli powiemy], że za jego czasów i przez niego Œwiatłoœć niebiańska nawiedziła królestwo polskie. Z tej to bowiem błogosławionej niewiasty spłodził sławnego Bolesława, który po jego œmierci po męsku rzšdził królestwem iza łaskš Bożš w takš wzrósł cnotę i potęgę, iż ozłocił -że tak powiem -całš Polskę swš zacnoœciš. Któż bowiem zdoła godnie opowiedzieć jego mężne czyny i walki stoczone z narodami okolicznymi, a cóż dopiero na piœmie przekazać [je]pamięci? Czyż to nie on ujarzmił Morawy i Czechy, a w Pradze stolec ksišżęcy zagarnšł i swym zastępcom go poruczył? Czyż to nie on wielekroć pokonałw bitwie Węgrów i cały ich kraj aż po Dunaj zagarnšł pod swojš władzę? Nieposkromionych zaœ Sasów z takš mocš poskromił, że w œrodku ich ziemi żelaznymisłupami [wbitymi]w rzece Sali oznaczył granice Polski. Czyż zresztš potrzeba dokładnie wymieniać jego zwycięstwa i tryumfy nad ludami niewiernymi, skoro wiadomo, że je niejako swymi stopami podeptał! On to bowiem Selencję, Pomorze iPrusy do tego stopnia albo starł, gdy się przy pogaństwie upierały, albo też, nawrócone, umocnił w wierze, iż wiele tamkoœciołów i biskupów ustanowił za zgodš papieża, a raczej papież [ustanowił je] za jego poœrednictwem. On to również, gdy przybył doń œw. Wojciech, doznawszy wielukrzywd w długiej wędrówce, a [poprzednio]od własnego buntowniczego ludu czeskiego - przyjšł go z wielkim uszanowaniem i wiernie wypełniał jego pouczenia i zarzšdzenia. Œwięty zaœ męczennik płonšc ogniem miłoœci i pragnieniem głoszenia wiary, skoro spostrzegł, że już nieco rozkrzewiła się wPolsce wiara i wzrósł Koœciół œwięty, bez trwogi udał się do Prus i tam męczeństwem dopełnił swego zawodu. PóŸniej zaœ ciało jego Bolesław wykupił nawagę złota od owych Prusów i umieœcił [je] z należytš czciš w siedzibie metropolitalnej w GnieŸnie. Również i to uważamy za godne przekazaniapamięci, że za jego czasów cesarz Otto Rudy przybył do [grobu]œw. Wojciecha dla modlitwy i pojednania, a zarazem w celu poznania sławnego Bolesława, jak o tym można dokładniej wyczytać w księdze o męczeństwie [tego]œwiętego. Bolesław przyjšł go tak zaszczytnie i okazale, jak wypadło przyjšć króla, cesarza rzymskiegoi dostojnego goœcia. Albowiem na przybycie cesarza przygotował przedziwne [wprost]cuda; najpierw hufce przeróżne rycerstwa, następnie dostojników rozstawił, jak chóry, na obszernej równinie, a poszczególne, z osobna stojšce hufce wyróżniała odmienna barwa strojów.A nie była to [tania]pstrokacizna byle jakichozdób, lecz najkosztowniejsze rzeczy, jakiemożna znaleŸć gdziekolwiek na œwiecie. Bo za czasów Bolesława każdy rycerz i każda niewiasta dworska zamiast sukien lnianych lub wełnianych używali płaszczy z kosztownych tkanin, a skór, nawet bardzo cennych, choćby były nowe, nie noszono najego dworze bez [podszycia]kosztownš tkaninš i bez złotych frędzli. Złoto bowiem za jego czasów było tak pospolite u wszystkich jak [dziœ]srebro, srebro zaœ było tanie jak słoma. Zważywszy jego chwałę, potęgę i bogactwo, cesarz rzymskizawołał w podziwie: „Na koronę mego cesarstwa! to, co widzę, większe jest, niż wieœć głosiła! ” I za radš swych magnatów dodał wobec wszystkich: „Nie godzi się takiego i tak wielkiego męża, jakby jednego spoœród dostojników, księciem nazywać lub hrabiš, lecz [wypada]chlubnie wynieœć go na tron królewski i uwieńczyć koronš". A zdjšwszy z głowy swej diadem cesarski, włożył go na głowę Bolesława na [zadatek]przymierza i przyjaŸni, i za choršgiew tryumfalnš dał mu w darze gwóŸdŸ z krzyża Pańskiego wraz z włóczniš œw. Maurycego, w zamian za co Bolesław ofiarował mu ramię œw. Wojciecha. I tak wielkš owego dnia złšczylisię miłoœciš, że cesarz mianował go bratem i współpracownikiem cesarstwa i nazwał go przyjacielem i sprzymierzeńcemnarodu rzymskiego. Ponadto zaœ przekazał na rzecz jego oraz jego następców wszelkšwładzę, jaka w zakresie [udzielania]godnoœci koœcielnych przysługiwała cesarstwu w królestwie polskim, czy też w innych podbitych już przez niego krajach barbarzyńców, oraz wtych, które podbije [w przyszłoœci]. Postanowienia tego układu zatwierdził [następnie]papież Sylwester przywilejem œw. Rzymskiego Koœcioła. Bolesław więc, tak chlubnie wyniesiony na królewski tron przez cesarza, okazał wrodzonš sobie hojnoœć urzšdzajšc podczastrzech dni swej konsekracji prawdziwie królewskie i cesarskie biesiady i codziennie zmieniajšc wszystkie naczynia i sprzęty, a zastawiajšc coraz to inne i jeszcze bardziej kosztowne. Po zakończeniu bowiembiesiady nakazał czeœnikom i stolnikom zebrać ze wszystkich stołów z trzech dni złote i srebrne naczynia, bo żadnych drewnianych tam nie było, mianowicie kubki, puchary, misy, czarki i rogi, i ofiarował je cesarzowi dla uczczenia go, nie zaœ jako dań [należnš]od księcia. Komornikom zaœ rozkazał zebrać rozcišgnięte zasłony i obrusy, dywany, kobierce, serwety, ręczniki, i cokolwiek użyte było do nakrycia, i również znieœć towszystko do izby zajmowanej przez cesarza. A nadto jeszcze złożył [mu] wieleinnych darów, mianowicie naczyń złotych i srebrnych rozmaitego wyrobu i różnobarwnych płaszczy, ozdób nie- widzianego [dotšd]rodzaju i drogich kamieni; a tego wszystkiego tyle ofiarował,że cesarz tyle darów uważał za cud. Poszczególnych zaœ jego ksišżšt tak okazaleobdarował, że z przyjaznych zrobił ich sobie największymi przyjaciółmi. Lecz któż zdoła wyliczyć, ile i jakich darów dał przedniejszym, skoro nawet nikt z tak licznej służby nie odszedł bez podarunku! Cesarz tedy wesoło z wielkimi darami powrócił do siebie, Bolesław zaœ, podniesiony do godnoœci królewskiej, wznowił dawny gniew ku wrogom. [7]Jak Bolesław z wielkš mocš wkroczył naRuœ. Najpierw tedy zapisać należy z kolei, jak sławnie i wspaniale pomœcił swš krzywdę na królu Rusinów, który odmówił mu oddania swej siostry za żonę. Oburzony tymkról Bolesław najechał z wielkš siłš królestwo Rusinów, a gdy ci usiłowali zrazustawić mu zbrojny opór, ale nie odważyli się na stoczenie bitwy, rozpędził ich przed sobš jak wicher kurzawę. Nie opóŸniał jednak swego pochodu natychmiastowym zajmowaniem miast i gromadzeniem łupów, jak to zwykle czyniš najeŸdŸcy, lecz pospieszył na Kijów, stolicę królestwa, abypochwycić jego oœrodek i króla samego. A król Rusinów z prostotš właœciwš temu ludowi właœnie wówczas łowił z czółna ryby na wędkę, gdy mu niespodziewanie doniesiono o nadejœciu króla Bolesława. Zrazu nie mógł w to uwierzyć, lecz nareszcie, gdy mu to jedni za drugimi donosili, przekonał się i wpadł w przerażenie. Wtedy dopiero włożył do ust palec duży i wskazujšcy i obyczajem rybaków pomazujšc œlinš wędkę, na hańbę swego narodu miał powiedzieć te pamiętne słowa: „Ponieważ Bolesław tej sztuki nie uprawiał, lecz przywykł do noszenia rycerskiego oręża, dlatego Bóg postanowił wydać w jego ręce to miasto, królestwo Rusinów i bogactwa! ” To rzekł i nie tracšcsłów więcej, rzucił się do ucieczki. A Bolesław bez oporu wkroczył do wielkiego ibogatego miasta i dobywszy z pochew miecza uderzył nim w Złotš Bramę, gdy zaœ ludzie jego się dziwili, czemu to czyni, wyjaœnił [im to]ze œmiechem a wcale dowcipnie: „Tak jak w tej godzinie Złota Brama miasta ugodzonš została tym mieczem, tak następnej nocy ulegnie siostranajtchórzliwszego z królów, której mi dać nie chciał. Jednakże nie połšczy się z Bolesławem w łożu małżeńskim, lecz tylkoraz jeden, jak nałożnica, aby pomszczona została w ten sposób zniewaga naszego rodu, Rusinom zaœ ku obeldze i hańbie". Takpowiedział i co rzekł, to spełnił. Król Bolesław więc, zawładnšwszy przebogatymmiastem i potężnym królestwem ruskim, przez przecišg dziesięciu miesięcy niestrudzenie przesyłał stamtšd pienišdze do Polski, aż jedenastego miesišca, ze względu na to, że władał wielu królestwami, a syna swego Mieszka jeszczenie uważał za zdolnego do sprawowania rzšdów, ustanowił tam panem w swoim zastępstwie pewnego Rusina ze swego rodu i powracał z resztš skarbów do Polski. Gdy zaœ z ogromnš radoœciš i pieniędzmi powracał i już zbliżał się do granic Polski, zbiegły król, zebrawszy siły ksišżšt ruskich, z Płowcami i Pieczyngami podšżał za nim z tyłu i usiłował, pewny zwycięstwa, stoczyć walkę nad rzekš Bugiem. Sšdził bowiem, że Polacy -jak zwykle ludzie chlubišcy się tak wielkim zwycięstwem i zdobyczš -zmierzajš [już]każdy do swego domu, jak to zwycięzcy zbliżajšcy się do granic własnego kraju, po tak długim pobycie z dala od ojczyzny, bez dzieci i żon. I nie bezracji tak przypuszczał, bo już duża częœć wojska polskiego bez wiedzy króla rozeszłasię. Atoli król Bolesław, widzšc, że jego rycerzy jest niewielu, a wrogów jakby prawie sto razy tyle, przemówił do swego rycerstwa, nie jak ktoœ bojaŸliwy i trwożliwy, lecz jak wódz odważny a przezorny: „Nie ma potrzeby długo zachęcać prawych i doœwiadczonych rycerzy i opóŸniać [w ten sposób]tryumf, jaki się nam nadarza, lecz pora okazać siłyciała i męstwo ducha. Bo na cóż by się zdało zdobyć tak wielkie królestwa i nagromadzić tyle ogromnych cudzych bogactw, gdybyœmy przypadkiem teraz pobici mieli stracić to wszystko wraz z naszym własnym mieniem? Lecz pokładam ufnoœć w miłosierdziu Bożym i waszej wypróbowanej dzielnoœci, że jeżeli mężnie stawicie opór w walce, jeżeli, jak to zwykliœcie, dzielnie natrzecie, jeżeli przywiedziecie sobie na pamięć własne przechwałki i obietnice czynione przy podziale łupów u mnie na ucztach, to dziœ zwycięsko położycie kres cišgłym trudom, a ponadto pozyskacie wiecznš sławę, tryumf i zwycięstwo. Jeœli natomiast -w co nie wierzę - ponieœlibyœcie klęskę, to jak teraz jesteœcie panami, tak będziecie sługami Rusinów, wy i synowie wasi, a ponadto sromotnie przyjdzie wam ponieœć karę za wyrzšdzone krzywdy! " Skoro tak to mniej więcej przemówił król Bolesław, wszyscy jego rycerze jednomyœlnie wznieœli włócznie i odpowiedzieli, że wolš z tryumfem wrócić do domu, niż z łupami a haniebnie. Wtedy dopiero król Bolesław, zachęcajšc po imieniu każdego ze swoich, wdarł się, jak lew [krwi] spragniony, w najgęstsze szyki wroga. I brak mi po prostu słów, jak strasznš rzeŸ sprawił wœród tych, którzy stawili mu opór, i nikt by nie potrafił dokładnš cyfrš okreœlić tysięcy zabitych nieprzyjaciół, którzy, jak wiadomo, niezliczeni stanęli do walki, a mało który ocalił życie ucieczkš. Wielu z tych, którzy po dłuższym czasie z dalekich okolic przybywali na pole walki celem odszukania przyjaciół lub krewnych, twierdziło, że takwielki był tam rozlew krwi, iż nikt nie mógł inaczej przejœć przez całš [tę]równinę, jak brodzšc we krwi i [stšpajšc]po trupach, a cała rzeka Bug nabrała raczej barwy krwi niż wody rzecznej. Od tego też czasu Ruœ długo płaciła daninę Polsce. [8]O wspaniałoœci i mocy sławnego Bolesława. Większe sš zaiste i liczniejsze czyny Bolesława, aniżeli my to możemy opisać lubprostym opowiedzieć słowem. Bo jakiż to rachmistrz potrafiłby mniej więcej pewnš cyfrš okreœlić żelazne jego hufce, a cóż dopiero przytoczyć opisy zwycięstw i tryumfów takiego ich mnóstwa! Z Poznania bowiem [miał]1300 pancernych i 4000 tarczowników, z Gniezna 1500 pancernych i 5000 tarczowników, z grodu Władysławia 800 pancernych i 2000 tarczowników, z Giecza 300 pancernych i 2000 tarczowników, ci wszyscy waleczni i wprawni w rzemioœle wojennym występowali [do boju] za czasów BolesławaWielkiego. [Co do rycerstwa]z innych miast izamków, [to]wyliczać [je]byłby to dla nas długi i nieskończony trud, a dla was może ucišżliwym byłoby tego słuchać. Lecz by wam oszczędzić żmudnego wyliczania, podam wam bez liczby iloœć tego mnóstwa: więcej mianowicie miał król Bolesław pancernych, niż cała Polska ma za naszych czasów tarczowników; za czasów Bolesława tyle prawie było w Polsce rycerzy, ile za naszych czasów znajduje się ludzi wszelakiego stanu. [9]O cnocie i szlachetnoœci sławnego Bolesława. Taka była okazałoœć rycerska króla Bolesława, a nie mniejszš posiadał cnotę posłuszeństwa duchowego. Biskupów mianowicie i swoich kapelanów w tak wielkim zachowywał poszanowaniu, że nie pozwolił sobie usišœć, gdy oni stali, i nie nazywał ich inaczej, jak tylko „panami", Boga czcił z największš pobożnoœciš, Koœciół œwięty wywyższał i obsypywał go królewskimi darami. Miał też ponadto pewnš wybitnš cechę sprawiedliwoœci i pokory: gdy mianowicie ubogi wieœniak lub jakaœ kobiecina skarżyła się na któregoœ z ksišżšt lub komesów, to chociaż był ważnymi sprawami zajęty i otoczony licznymi szeregami magnatów i rycerzy, niepierwej ruszył się z miejsca, aż po kolei wysłuchał skargi żalšcego się i wysłał komornika po tego, na kogo się skarżono. A tymczasem samego skarżšcego powierzał któremuœ ze swych zaufanych, który miał się o niego troszczyć, a za przybyciem przeciwnika sprawę podsunšć [z powrotem]królowi -i tak wieœniaka napominał, jak ojciec syna, by zaocznie bez przyczyny nie oskarżał i aby przez niesłuszne oskarżeniena siebie samego nie œcišgał gniewu, który chciał wzniecić na drugiego. Oskarżony na wezwanie bez zwłoki co prędzej przybywałi dnia wyznaczonego mu przez króla nie chybił, bez względu na jakškolwiek okolicznoœć. Gdy zaœ przybył wielmoża, po którego posłano, nie okazywał mu [Bolesław]niechętnego usposobienia, lecz przyjmujšc go z pogodnym i uprzejmym obliczem, zapraszał do stołu, a sprawę rozstrzygał nie tego dnia, lecz następnego lub trzeciego. A tak pilnie rozważał sprawębiedaka, jak jakiego wielkiego dostojnika. O jakże, wielkš była roztropnoœć i doskonałoœć Bolesława, który w sšdzie nie miał względu na osobę, narodem rzšdził tak sprawiedliwie, a chwałę Koœcioła i dobro kraju miał za najwyższe przykazanie! A do tej sławy i godnoœci doszedł Bolesław sprawiedliwoœciš i bezstronnoœciš, tymi samymi cnotami, którepoczštkowo zapewniły wzrost potędze państwa rzymskiego. Bóg wszechmogšcy udzielił królowi Bolesławowi tyle dzielnoœci,potęgi i zwycięstw, ile w nim samym obaczył dobroci i sprawiedliwoœci wobec siebie oraz wobec ludzi. Taka sława, taka obfitoœć dóbr wszelkich i taka radoœć towarzyszyła Bolesławowi, na jakš zasługiwała jego zacnoœć i hojnoœć. [10]O bitwie Bolesława z Rusinami. Lecz wspomnienie o tym odłóżmy do następnej karty, a przedstawmy jednš z jego bitew, szczególniej godnš pamięci ze względu na nowoœć wypadku, przy czym będziemy mogli z rozważania tej sprawy przekonać się o wyższoœci pokory nad pychš. Zdarzyło się mianowicie, że w jednym i tym samym czasie król Bolesław najechał Ruœ i król Rusinów Polskę, jeden nie wiedzšc o drugim, i każdy rozbił obóz ugranic ziemi drugiego; przedzielała ich [tylko]rzeka. A skoro doniesiono ruskiemu królowi, że Bolesław już przeszedł na drugi brzeg rzeki i wraz ze swym wojskiemzatrzymał się na pograniczu jego królestwa, nierozsšdny król przypuszczajšc, że go osaczył swymi masami [wojska] jak zwierza w sieci, przesłał mu podobno słowa [pełne]wielkiejpychy, które spaœć miały na jego własnš głowę: „Niechaj wie Bolesław, że jako wieprz w kałuży otoczony jest przez moje psy i łowców". A na to król polski odpowiedział: „Dobrze, owszem, nazwałeœ mnie wieprzem w kałuży, ponieważ we krwi łowców i psów twoich, to jest ksišżšti rycerzy, ubroczę kopyta koni moich, a ziemię twš i miasta spustoszę jak dzik pojedynek! " Takie wzajemne wymienili poselstwa, a że następnego dnia nadchodziło œwięto, które Ÿ\ˆŠj ľA¸ 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjź Ŕ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż P€c Đ%c őc,%c9;&'król Bolesław chciał uroczyœcie obchodzić, więc odkładał stoczenie bitwy na dzień trzeci. Tego dnia tedy rżnięto niezliczonš iloœć bydła i przygotowywano je zwykłym obyczajem na zbliżajšcš się uroczystoœć nastół króla, który mi ał biesiadować ze wszystkimi swoimi dostojnikami. Gdy więc kucharze i pachołcy, służšcy i czeladŸ wojska zgromadzili się na brzegu rzeki celem płukania mięsa i wnętrznoœci zwierzšt, z drugiego brzegu naigrawali się donoœnie służba i giermkowie ruscy, pobudzajšc ich do gniewu wyzwiskami i obelgami. Oni zaœ im na to nie odpowiadali nic obelżywego, lecz brudy z wnętrznoœci i odpadki rzucali im przed oczy ku ich zniewadze. Skoro jednak Rusini coraz bardziej drażnili ich obelgami, a nawet zaczęli ich obsypywać strzałami, owa armia czeladzi Bolesława porzuciwszy to, co miała w ręku, psom i ptactwu, przepłynęła przez rzekę z orężem rycerstwa, œpišcego o południowej godzinie, i odniosła tryumf nad tak wielkš mnogoœciš Rusinów. Na to król Bolesław i całe wojsko, przebudzeni krzykiem oraz szczękiem oręża zaczęli się dopytywać, co się dzieje, a poznawszy przyczynę, obawialisię, że to podstęp, uderzyli więc w szyku bojowym na uciekajšcego zewszšd wroga; nie sama więc tylko czeladŸ obozowa zdobyła sławę zwycięstwa i krew swš przelała. Tak niezmierne zaœ było tam mnóstwo rycerzy przebywajšcych rzekę, że z dołu wydawało się, że to nie woda, lecz jakaœ [zupełnie]sucha droga. Tych kilkasłów o jego wojnach niech tu wystarczy, aby wspomnienie jego żywota przyniosło korzyœć słuchaczom, jako wzór podany im do naœladowania. [11]O zakładaniu koœciołów w Polsce i o cnocie Bolesława. Król Bolesław tak wielkš gorliwoœć okazywał około służby Bożej, a to w budowaniu koœciołów, ustanawianiu biskupstw i nadawaniu beneficjów, że za jego czasów Polska miała [aż] dwóch metropolitów wraz z podległymi im sufraganami. W stosunku do nich we wszystkim i w każdej sprawie tyle okazywał życzliwoœci i posłuszeństwa, że jeœli przypadkiem ktoœ z dostojników wszczynał spór sšdowy z którymkolwiek z duchownych lub biskupów, albo jeżeli coœ z własnoœci koœcielnej sobie przywłaszczał, wtedy [król]sam wszystkim nakazywał rękšmilczenie i jak opiekun i obrońca brał w obronę sprawę biskupów i Koœcioła. Ilekroćzaœ zwyciężał [mieszkajšce]wokoło barbarzyńskie i pogańskie ludy, nie zmuszał ich do płacenia pieniężnej daniny, lecz do przyjęcia prawdziwej wiary. Ponadto własnym kosztem wznosił tam koœcioły i ustanawiał u pogan z całš okazałoœciš biskupów i księży ze wszystkim, co do tego potrzebne według przepisów kanonicznych. Takimi to cnotami, mianowicie sprawiedliwoœciš i bezstronnoœciš, bogobojnoœciš i miłoœciš odznaczał się Bolesław i tak roztropnie zarzšdzał królestwem i sprawami publicznymi. O ile bowiem wielu cnotami i zacnoœciami daleko i szeroko zasłynšł Bolesław, to jednakże przede wszystkim [tymi]trzema cnotami: sprawiedliwoœciš, bezstronnoœciš i pobożnoœciš wzniósł się naszczyty wielkoœci. Sprawiedliwoœciš - ponieważ bez względu na osobę rozstrzygałsprawę w sšdzie; bezstronnoœciš -ponieważdostojników i cały lud roztropnie miłował; pobożnoœciš -ponieważ Chrystusa i Jego oblubienicę czcił wszelkimi sposobami. A ponieważ czynił sprawiedliwoœć i wszystkich na równi miłował, a matkę-Koœciół oraz mężów duchownych wywyższał, więc też dzięki modłom œwiętej matkiKoœcioła i wstawiennictwu jej prałatów Bóg wyniósł czoło jego w chwaleiwe wszystkim zawsze wiodło mu się dobrze i pomyœlnie. A o ile tak pobożnym był Bolesław w rzeczach dotyczšcych Boga, to tym większa okazywała się jego chwała w rzeczach doczesnych. [12]Jak to Bolesław przechodził swoje ziemie, nie krzywdzšc ubogich. Za jego bowiem czasów nie tylko komesowie, lecz nawet ogół rycerstwa nosił łańcuchy złote niezmiernej wagi; takopływali [wszyscy] w nadmiar pieniędzy. Niewiasty zaœ dworskie tak chodziły obcišżone złotymi koronami, koliami, łańcuchami na szyję, naramiennikami, złotymi frędzlami i klejnotami, że gdyby ichdrudzy nie podtrzymywali, nie mogłyby udŸwigać tego ciężaru kruszców. A takiej jeszcze wziętoœci udzielił Bóg Bolesławowi i tak wszyscy byli jego widoku spragnieni, że jeœli przypadkiem oddalił kogoœ sprzed swego oblicza na krótki czas za niewielkie jakieœ przestępstwo, to choć tenże zażywał wolnoœci i swych dóbr, jednak jak długo nie był przywrócony do łaski i możnoœci oglšdania go, uważał się nie za żyjšcego, lecz zmarłego, nie za wolnego, lecz zamkniętego w więzieniu. Wieœniaków swych również nie napędzał, jak surowy pan, do robocizny, lecz jak łagodny ojciec pozwalał im żyć w spokoju. Wszędzie bowiem miał swoje miejsca postoju i służby dla siebie œciœle okreœlone i nie lubił [przebywać]jak Numida w namiotach lub na polach, lecz najczęœciej przemieszkiwał w miastach i w grodach. A ilekroć przenosił miejsce pobytu z jednego miasta do drugiego, to rozpuœciwszy na pograniczu jednych włodarzy i rzšdców, zastępował ich innymi. I żaden wędrowiec ani pracownik nie ukrywał podczas jego przemarszu wołów ani owiec, lecz przejeżdżajšcego witał radoœnie biedny i bogaty, i cały kraj spieszył go oglšdać. [13]O cnocie i dobroci żony sławnego Bolesława. Ksišżšt zaœ swoich, komesów i dostojników kochał jakby braci lub synów i zachowujšc [własnš]godnoœć, szanował ich jak mšdry władca. Gdy się na nich skarżono, nie dawał lekkomyœlnie wiary, a potępionym przez prawo łagodził litoœciwie wyrok. Nieraz bowiem żona jego, królowa, kobieta mšdra i roztropna, wielu wydanych na œmierć za przestępstwo wyrwała z ršk pachołków, ocaliła od bezpoœredniego niebezpieczeństwa œmierci i w więzieniu, pod strażš zachowywała ich miłosiernie przy życiu, niekiedy bez wiedzy króla, a kiedy indziej za jego milczšcš zgodš. Miał zaœ król dwunastu przyjaciół i doradców, zktórymi oraz ich żonami, wielokrotnie, zbywszy się trosk i planów, lubił ucztować i posilać się; z nimi też poufałej prowadziłtaj ne narady w sprawach królestwa. Gdy tak wspólnie ucztowali i weselili się, a mówišc o tym i owym wspomnieli przypadkiem owych skazanych z racji ich rodu, król Bolesław ubolewał nad ich œmierciš ze względu na zacnoœć ich rodziców i wyrażał żal, że ich rozkazał stracić. Wtedy czcigodna królowa, rękš głaskajšc pieszczotliwie zacnš pierœ króla, zapytywała go, czy sprawiłoby mu to przyjemnoœć, gdyby przypadkiem jakiœ œwięty wskrzesił ich z grobu. Król odpowiadał jej, że nie ma nic tak kosztownego, czego by nie dał, gdyby ktoœ mógł ich z tamtego œwiata do życia przywołać, a ród ich uwolnić od plamy bezecnoœci. Słyszšc to mšdra i wierna królowa oskarżała się jako winna i œwiadoma pobożnego podstępu, i wraz z dwunastu przyjaciółmi i ich żonami padała do nóg królowi, proszšc o przebaczenie winy własnej i skazańców. Król łaskawie jš obejmujšc i całujšc, rękoma podnosił z ziemi i pochwalał jej cnotliwy podstęp, a raczej dzieło miłosierdzia. I tejże samej godziny posyłano po owych więŸniów, zachowanych przy życiu dzięki mšdroœci kobiecej, z odpowiednio licznym pocztem koni i naznaczano jadšcym termin powrotu. Wtedy to rosła w zebranym gronie wszelkaradoœć, skoro [okazywało się]jak roztropnie królowa dba o czeœć króla i pożytek królestwa, król zaœ wysłuchiwał wraz z radš przyjaciół jej próœb. Skoro zaœ przybyli ci, po których posłano, nie od razu byli stawiani przed oblicze królewskie, lecz najpierw przed królowš, która karciła ich [na przemian]słowami surowymi i łagodnymi, po czym prowadzonoich do łaŸni królewskiej. Tam ich król Bolesław we wspólnej kšpieli chłostał jak ojciec dzieci, wspominał i wychwalał ich ród, mówišc: „Wam właœnie, wam, potomkom takiego, tak znakomitego rodu, nie godziło się popełniać takich występków!”Starszych pomiędzy nimi słowami tylko karcił, i sam, i za poœrednictwem innych, do młodszych zaœ ze słowami stosował i rózgi. A tak po ojcowsku napomniawszy, przy odziewał ich w stroje królewskie, dawał podarunki i zlewał na nich zaszczyty, po czym pozwalał im z radoœcišudać się do domu. Takim oto okazywał się Bolesław wobec ludu oraz dostojników i takrozumnie skłaniał wszystkich swoich poddanych, by się go bali i kochali zarazem.[14]O wspaniałoœci stołu i szczodrobliwoœciBolesława. Dwór zaœ swój tak porzšdnie i tak okazale utrzymywał, że każdego dnia powszedniegokazał zastawiać 40 stołów głównych, nie liczšc pomniejszych; nigdy jednak nie wydawał na to nic z cudzego, lecz wszystko z własnych zasobów. Miał też ptaszników i łowców ze wszystkich niemal ludów, którzy, każdy na swój sposób, chwytali wszelkie rodzaje ptactwa i zwierzyny; z tych zaœ czworonogów jak i zptactwa codziennie przynoszono do jego stołów potrawy każdego gatunku. [15]O rzšdzie grodów i miast przez Bolesława w jego królestwie. Nieraz wielki Bolesław, zajęty ubezpieczaniem granic kraju od wrogów, gdy się go włodarze jego i namiestnicy zapytywali, co ma się stać z szatami przygotowanymi na œwięta doroczne, co z żywnoœciš i napojami w poszczególnych miastach, zwykł był im odpowiadać pewnym mšdrym zdaniem [odpowiednim]na przykład dla potomnych, w te mianowicie słowa: „Za korzystniejsze i chlubniejsze dlasiebie uważam ustrzec tutaj kurczę przed nieprzyjacielem, niż w tamtym lub owym mieœcie bezczynnie biesiadować, a wpuœcić szydzšcych ze mnie wrogów moich w granice. Albowiem kurczę stracić przez dzielnoœć wroga uważam za stratę nie kurczęcia, lecz grodu lub miasta". I przywołujšc spoœród swych powierników, kogo chciał, wysyłał jednego do takiego miasta lub zamku, a drugiego gdzie indziej, aby tam jako jego namiestnicy miastom i zamkom urzšdzali biesiady, a jego wiernym poddanym rozdzielali szaty i inne dary królewskie, które król zwykł był rozdawać. Dla takich to słów i czynów wszyscy podziwiali roztropnoœć i zalety takznakomitego męża, mówišc wzajem do siebie: „Oto jest istotnie ojciec ojczyzny, oto obrońca, oto jest pan; nie marnotrawcacudzego mienia, lecz zacny rzeczy pospolitej włodarz, który krzywdę, wyrzšdzonš wieœniakowi gwałtem przez nieprzyjaciół, uważa za godnš porównania ze stratš zamku lub miasta! ” Cóż tu dużo mówić? Gdybyœmy z osobna chcieli opisać wszystkie godne pamięci czyny i słowa wielkiego Bolesława, to tak, jak gdybyœmy mozolili się, by piórem po kropelce wyczerpać ocean! Lecz cóż szkodzi czytelnikom wygodnie słuchać o tym, co ledwie wynaleŸć zdoła dziejopis z trudem [ipotem]. [16]O żałosnej œmierci sławnego Bolesława. A jednak choć król Bolesław opływał w tyle niezmiernych bogactw i tylu miał zacnych rycerzy, jak wyżej powiedziano, więcej niż jakikolwiek inny król, żalił się przecie zawsze, że właœnie samych rycerzy mu tylko brakuje. I którykolwiek zacny przybysz znalazł u niego uznanie w służbie rycerskiej, uchodził już nie za rycerza, lecz za syna królewskiego; i jeœli kiedy o którymkolwiek z nich -jak to się trafia -król posłyszał, że nie wiedzie mu się w koniach lub w czymkolwiek innym, wtedy w nieskończonoœć obsypywał go darami i mawiał żartobliwie do otaczajšcych go: „Gdybym mógł tak samo bogactwami ocalić tego zacnego rycerza od œmierci, jak mogę jego nieszczęœcie i niedostatek zaspokoić moimi zasobami, to samš chciwš œmierć obładowałbym bogactwami, ażeby zatrzymać w służbie rycerskiej takiego zucha! ”Dlatego to tego znakomitego męża powinni w cnotach naœladować jego następcy, ażeby mogli się wznieœć do takiej samej sławy i potęgi. Ktopragnie po œmierci zdobyć tak wielki rozgłos, niech osišga, dopóki żyje, tak wielkš sławę w cnotach! Jeżeli ktoœ stara się dorównać chlubnym imieniem Bolesławowi, niech pracuje nad tym, by swoje życie upodobnić do jego chwalebnego żywota. Wtedy będzie zasługiwała na pochwałę dzielnoœć czynów rycerskich, gdy życie rycerza przyozdobi się chwalebnymi obyczajami. Takš to była pamiętna sława wielkiego Bolesława, i takš cnotę należy głosić [ku] pamięci potomnych [jako wzór]do naœladowania! Nie na próżno bowiem Bóg zlał na niego tak obfity zdrój łask, ani też tak bez przyczyny nie postawił go wyżej od tylu innych królów i ksišżšt, lecz dlatego, że Boga miłował we wszystkim i ponad wszystko, i ponieważ z głębi serca kochał swoich, jak ojciec synów. Stšd poszło, że wszyscy, a już szczególnie ci, którym czeœć okazywał: arcybiskupi, biskupi, opaci, mnisi i księża polecali go usilnie w swych modłach Bogu; ksišżęta zaœ, komesowie i inni wielmoże pragnęli goršco, by zawsze był zwycięskimiaby ich samych przeżył. Ten ci to sławny Bolesław, zamykajšc szczęœliwy żywot chwalebnš œmierciš, gdy już wiedział, że spełni się na nim nieunikniony los wszelkiego stworzenia, zgromadził przy sobie zewszšd wszystkich swych ksišżšt i przyjaciół i poczynił poufne zarzšdzenia co do kierownictwa i położenia królestwa, zwiastujšc im proroczym głosem wiele nieszczęœć, grożšcych po jego œmierci. „Oby to, bracia moi, których pieczołowicie wychowałem, jak matka synów -[tak]mówił [do nich]-oby się wam w pomyœlnoœć obróciło to, czego zarodki widzę w chwili konania, i oby Boga iczłowieka zawstydzili się ci, co ogień buntuzapalajš! Biada, biada! już jakby w niejasnym odbiciu widzę potomstwo królewskie błškajšce się na wygnaniu i błagajšce o miłosierdzie wrogów, których ja nogami podeptałem! Widzę też z daleka, jak z lędŸwi moich rodzi się jak gdyby karbunkuł œwietlisty, który ujšwszy rękojeœć miecza mego, całš Polskę swym rozjaœnia blaskiem! ”Wtedy dopiero płacz i żal przejšł do głębi serca stojšcych przy łożu i słuchajšcych tych słów, i z nadmiernego bólu gwałtowna odrętwiałoœć ogarnęła ich umysły. Gdy zaœ opanowawszynieco boleœć, zapytywali Bolesława, jak długi czas żałobę po nim obchodzić majš wstroju i smutnych obrzędach, wieszczym odrzekł im głosem: „Nie oznaczam wam czasu żałoby ani na miesišce, ani na lata, lecz ktokolwiek mnie poznał i pozyskał mš łaskę, pamiętajšc o mnie, co dzień będzie mnie opłakiwał. I nietylko ci, którzy mnie znali i doœwiadczyli mej życzliwoœci, lecz również ich synowie isynowie synów także boleć będš, gdy drudzy będš im opowiadali o œmierci króla Bolesława". Skoro tedy król Bolesław odszedł z tego œwiata, złoty wiek zmienił się w ołowiany,Polska, przedtem królowa, strojna w koronę błyszczšcš złotem i drogimi kamieniami, siedzi w popiele odziana we wdowie szaty; dŸwięk cytry -w płacz, radoœć -w smutek, a głos instrumentów zmienił się w westchnienia. Istotnie przez cały ów rok nikt w Polsce nie urzšdził publicznej uczty, nikt ze szlachty, ani mšż, ani niewiasta, nie ustroił się w uroczyste szaty, ani klaskania, ani dŸwięku cytry nie słyszano po gospodach, żadna dziewczęca piosenka, żaden głos radoœci nie rozbrzmiewał po drogach. I tego przez rokprzestrzegali wszyscy powszechnie, lecz szlachetni mężowie i niewiasty skończyli żałobę po Bolesławie dopiero wraz z życiem. Z odejœciem tedy króla Bolesława spoœród żywych zdało się, że pokój i radoœć oraz dostatek odeszły razem z nim z Polski. W tym miejscu połóżmy kres pochwałom wielkiego Bolesława i opłaczmyœmierć jego choć chwilkę pieœniš żałobnš! Pieœń o œmierci Bolesława. Ludzie wszelkiej płci i wieku! Wszystkie stany, spieszcie! Pogrzeb króla Bolesława w bólu dziœ obaczcie! Nad wielkiego męża zgonem ze mnš w płacz uderzcie! Biadaż nam, o Bolesławie! Gdzież twa sławawielka? Gdzie twe męstwo? Kędy blask twój? Kędy moc twa wszelka? Jeno łzy ma dziœ po tobie Polska-rodzicielka! PodŸwignijcie mnie mdlejšcš, pany-towarzysze Wojownicy, niech współczucie z waszych ust posłyszę! Żem dziœ wdowa, żem samotna -spójrzcie, ach, przybysze! Jakaż boleœć, jaka żałoœć œród ksišżšt Koœcioła! Wodze w smutku odrętwieli, pochylili czoła.I kapłany, i dworzany -każdy „biada ”woła. Wy, panowie, co nosicie łańcuch, znak rycerzy, Coœcie dzień po dniu chadzali w królewskiejodzieży, Wraz wołajcie: „Biada wszystkim! Wszędy ból się szerzy! ” Wy, matrony, swe korony rzućcie niepotrzebne! W kšt schowajcie stroje cenne, złociste i srebrne, W suknie strójcie się włosienne, żałosne i zgrzebne! Przecz odchodzisz od nas, ojcze Bolesławie? .... Gorze! Przecz mężowi tak wielkiemu œmierć ęto, które Ÿ\ˆŠj ľA¸ 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjź Ŕ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żPŃ c!c @cŕ*7c9Y-zesłałeœ, Boże? Przecz nie dałeœ i nam wszystkim umrzeć w jednej porze? Cała ziemia opuszczona, wdowa swego króla, Jako pusty dom bezpański, w którym wicher hula, Pada, słania się w żałobie, ani się utula. Wszyscy ze mnš czcijcie pogrzeb męża tej zacnoœci: Bogacz, nędzarz, ksišdz czy rycerz, i wy, kmiecie proœci, Czy kto rodem jest z słowiańskich, czy z łacińskich włoœci! Czytelniku, niech ma proœba nie będzie daremnš: I ty wzrusz się i łzę wylej, choćby potajemnš! Bo nieludzki byłbyœ wielce, byœ nie płakał ze mnš! [17]O wstšpieniu na tron Mieszka II, syna sławnego Bolesława. Skoro tedy wielki Bolesław zeszedł z tego œwiata, tron objšł syn jego Mieszko II, który już za życia ojca pojšł za żonę siostrę cesarza Ottona III, z której spłodził Kazimierza, to jest Karola, odnowiciela Polski. Ten zaœ Mieszko był zacnym rycerzem, wiele też dokonał dzieł rycerskich, których wyliczanie za długo by trwało. On też stał się przedmiotem nienawiœci dla wszystkich sšsiadów, a to skutkiem zawiœci, jakš żywili dla jego ojca;lecz nie odznaczał się już tak jak ojciec anizaletami żywota, ani obyczajów, ani też bogactwami. Opowiadajš też, że Czesi schwytali [go]zdradziecko na wiecu i rzemieniami skrępowali mu genitalia tak, żenie mógł już płodzić [potomstwa], za to, że król Bolesław, jego ojciec, podobnš im wyrzšdził krzywdę, oœlepiwszy ich księcia,a swego wuja. Mieszko tedy powrócił wprawdzie z niewoli, lecz żony więcej nie zaznał. Lecz zamilczmy o Mieszku, a przejdŸmy do Kazimierza, odnowiciela Polski. [18]O wstšpieniu na tron i o wygnaniu Kazimierza po œmierci ojca. Po œmierci więc Mieszka, który niedługo przeżył króla Bolesława, pozostał jako mały chłopaczek Kazimierz, z matkš z cesarskiego rodu. Ale choć wychowywała ona syna w sposób odpowiadajšcy jego godnoœci i rzšdziła królestwem dbajšc o jego sławę, o ile to było możliwe dla kobiety, zdrajcy przez zawiœć wypędzili jš z królestwa, zachowujšc jej syna na tronie dla oszukańczego pozoru. A skoro on sam dorósł i objšł rzšdy, niegodziwcy z obawy,by nie mœcił się za krzywdy matki, powstaliprzeciw niemu i zmusili go do udania się na Węgry. W owym zaœ czasie rzšdził Węgramiœwięty Stefan i wtedy dopiero nawracał je na wiarę [chrzeœcijańskš]proœbš i groŸbš. Z Czechami, najzawziętszymi nieprzyjaciółmi Polaków, utrzymywał przyjaŸń i pokój, toteż jak długo żył, ze względu na nich nie puœcił [Kazi mierza] na wolnoœć. Gdy zaœ zeszedł z tego œwiata, tron węgierski objšł Piotr Wenecjanin, który zaczšł [budować]koœciół Œw. Piotra w Bazoarium, którego aż do dziœ dnia żadenkról nie dokończył w tych rozmiarach, jak został zaczęty. Piotr ów, proszony równieżprzez Czechów, by Kazimierza nie puszczał, jeżeli chce zachować z nimi przyjaŸń odziedziczonš po przodkach, miał odpowiedzieć z królewskš godnoœciš: „Jeœliby jakie stare prawo przepisywało, że król Węgier ma być strażnikiem więziennym u króla czeskiego, uczynię, czego żšdacie". A odpowiedziawszy tak z oburzeniem poselstwu Czechów i mało wagiprzywišzujšc do ich przyjaŸni lub nieprzyjaŸni, dał Kazimierzowi sto koni i tyluż rycerzy, którzy za nim poszli, i z honorami wypuœcił go, zaopatrzywszy w oręż i szaty, i nie wzbraniał mu udać się, dokšdkolwiek by zechciał. Kazimierz zaœ, podziękowawszy mu za to, ruszył w drogę i niebawem dotarł do ziemi niemieckiej, gdzie przez pewien czas -nie wiem jak długi -bawił u matki i u cesarza, lecz pozyskał tam uznanie w czynach rycerskichjako nieulękły rycerz. Ale pozwólmy mu nieco wypoczšć wraz z matkš, a powróćmydo spustoszenia i wyniszczenia Polski. [19]O odzyskaniu królestwa polskiego przez Kazimierza, który był mnichem. Tymczasem królowie i ksišżęta sšsiedni, każdy od swojej strony, gnębili Polskę i do swego władztwa każdy przyłšczał miasta igrody graniczne, lub zdobywszy równał [je]z ziemiš. I choć tak wielkie krzywdy i klęski znosiła Polska od obcych, to jeszcze nierozsšdniej i sromotniej dręczonš była przez własnych mieszkańców. Albowiem niewolnicy powstali na panów, wyzwoleńcy przeciw szlachetnie urodzonym, sami się dorzšdów wynoszšc, i jednych z nich na odwrót zatrzymali u siebie w niewoli, drugich pozabijali, a żony ich pobrali sobie w sproœny sposób i zbrodniczo rozdrapali dostojeństwa. Nadto jeszcze, porzucajšc wiarę katolickš -czego nie możemy wypowiedzieć bez płaczu i lamentu -podnieœli bunt przeciw biskupom i kapłanom Bożym i niektórych z nich, jakobyw zaszczytniejszy sposób, mieczem zgładzili, a innych, jakoby rzekomo godnychlichszej œmierci, ukamienowali. W końcu zaœ zarówno od obcych, jak i od własnych mieszkańców Polska doznała takiego spustoszenia, że w zupełnoœci niemal obranš została z bogactw i ludzi. Wtedy to Czesi zniszczyli Gniezno i Poznań izabrali ciało œw. Wojciecha. Ci zaœ, co uszliz ršk wrogów lub którzy uciekali przed buntem swoich poddanych, uchodzili za rzekę Wisłę na Mazowsze. A wspomniane miasta tak długo pozostały w opuszczeniu, że w koœciele Œw. Wojciecha męczennika i Œw. Piotra apostoła dzikie zwierzęta założyły swe legowiska. Klęska ta zaœ dlatego tak powszechnie miała dotknšć całšziemię [polskš], że podobno Gaudenty, brat inastępca œw. Wojciecha, z nie znanej mi przyczyny obłożył jš klštwš. To, co [tu]powiedziano o zniszczeniu Polski, niechaj wystarczy i niech posłuży ku poprawie tym, którzy przyrodzonym panom nie dochowali wiary. Kazimierz więc, przez krótki czas zabawiwszy u Niemców i zdobywszy tam wielkš sławę i rozgłos rycerski, postanowił powrócić do Polski i poufnie oznajmił to matce. A gdy go matka przekonywała, by nie wracał do ludu wiarołomnego i jeszcze niezupełnie utwierdzonego w chrzeœcijaństwie, lecz spokojnie zadowolił się posiadaniem matczynego dziedzictwa -i sam cesarz prosił, aby pozostał z nim, chcšc mu nadaćnie byle jakie księstwo, odrzekł sentencjonalnie, jako człowiek wykształcony: „Żadnego dziedzictwa po wujach lub matce nie posiada się tak słusznie i zaszczytnie, jak [dziedzictwo]po ojcu". I zabrawszy z sobš 500 rycerzy, wkroczył w granice Polski, a postępujšc dalej naprzód zajšł oddany mu przez swoich [zwolenników] pewien gród, z którego powoli, zarówno męstwem, jak podstępem uwolnił całš Polskę, zajętš przez Pomorzan, Czechów i inne sšsiednie ludy i poddał jš pod swoje władztwo. Następnie wzišł sobie z Rusi żonę szlachetnego rodu i z wielkimi bogactwami, z której spłodził czterech synów i jednš córkę, przyszłš małżonkę króla czeskiego. Imiona zaœ synów jego sš następujšce: Bolesław, Władysław, Mieszko i Otto. Lecz najpierw skończmy o Kazimierzu, opisujšc, co zdziałał, a potem opowiemy w lepszym porzšdku o [jego]synach, który z nich panował najpierw, a który póŸniej. [20]O bitwie komesa Miecława z Mazowszanami. Po uwolnieniu tedy i odbiciu ojczyzny i po wygnaniu obcych ludów, nie mniejszy pozostał Kazimierzowi trud orężnego pokonania własnego ludu i swoich prawowitych poddanych. Był bowiem pewienczłowiek, imieniem Miecław, czeœnik i sługa jego ojca Mieszka, a po œmierci tegoż we własnym przekonaniu ksišżę i naczelnik Mazowszan. W tym czasie mianowicie Mazowsze było tak gęsto zaludnione przez Polaków, którzy, jak powiedziano, uciekali tam poprzednio, iż pola roiły się od oraczy, pastwiska od bydła, a miejscowoœci od mieszkańców. Stšd poszło, że Miecław, ufny w odwagę swego wojska, a nadto zaœlepiony żšdzš zgubnej ambicji, próbował zuchwale sięgnšć po to, co mu się nie należało ani z prawa żadnego, ani z przyrodzenia. Stšd też do takiej posunšł się hardoœci i pychy, że odmawiał posłuszeństwa Kazimierzowi, a nadto z broniš w ręku i podstępem stawiał mu opór. Lecz Kazimierz, oburzony,że sługa ojca i jego własny siłš zatrzymuje Mazowsze, i przekonany, że gdyby nie dochodził swych praw, groziłabymu wielka szkoda i niebezpieczeństwo, zebrał nielicznš wprawdzie, lecz zaprawionš w walkach garœć wojowników i stoczył zbrojnie bitwę, w której Miecław poległ, a on tryumfalnie zdobył zwycięstwo, pokój i cały kraj. Miała tam nastšpić ogromna rzeŸ Mazowszan, jak na to dotychczas wskazuje miejsce walki i urwisty brzeg rzeki. Sam też Kazimierz, osobiœcie siekšc mieczem, niezmiernie się utrudził, ramiona, całš pierœ i twarz ubroczywszy rozlanš krwiš, i tak zapamiętale œcigał sam jeden uciekajšcych wrogów, że byłby musiał zginšć, nie znajdujšc pomocy ze strony swoich; pewienwszakże prosty żołnierz, choć nie ze szlachetnego rodu, szlachetnie pospieszył mu z pomocš, gdy już miał zginšć, co następnie Kazimierz hojnie mu odpłacił, bo i miasto mu nadał, i co do godnoœci wyniósłgo między najdostojniejsze rycerstwo. W owej zaœ bitwie mieli Mazowszanie 30 sprawionych hufców, podczas gdy Kazimierz posiadał zaledwie 3 pełne hufce wojowników, gdyż, jak powiedziano, cała Polska niemal że pustkš stała. [21]O bitwie Kazimierza z Pomorzanami. Wygrawszy zatem chlubnie tę bitwę, Kazimierz z nielicznš garstkš pospieszył bez wahania, by zajœć drogę wojsku Pomorzan, które przybywało na pomoc Miecławowi. Uprzednio bowiem doniesiono mu o tym i z góry wiedział, że przybywajš na pomoc [jego]wrogom. Dlatego roztropnie postanowił najpierw z osobna skończyć z Mazowszanami, a potem już łatwiej stoczyć walkę z Pomorzanami. Tym razem bowiem Pomorzanie wyprowadzili do boju cztery legiony rycerzy, Kazimierzowe zaœ rycerstwo nie stanowiło nawet połowy jednego [legionu]. Ale cóż? Gdy przybyli na pole bitwy, Kazimierz, jako mšż wymowny adoœwiadczony, w ten sposób zachęcał swych rycerzy: Oto dzień od dawna upragniony, Oto kres trudów i walk ziszczony! Pogromiwszy fałszywe chrzeœcijany, Już bez trwogi uderzcie na pogany! To nie liczba stanowi o zwycięstwie, Lecz kogo Bóg swš łaskš wesprze w męstwie. Wspomnijcie więc dawniejszš waszš cnotę I walczcie, by nie walczyć nigdy potem! To powiedziawszy z pomocš Bożš rozpoczšłwalkę i wielkie odniósł zwycięstwo. Miał też nader gorliwie i pobożnie czcić Koœciół œwięty, a zwłaszcza mnożyć zgromadzenia mnichów i œwiętych dziewic, ponieważ w pacholęcym wieku oddany został przez rodziców do klasztoru, gdzie otrzymał gruntowne wykształcenie religijne. [22]O wstšpieniu na tron drugiego Bolesława, zwanego Szczodrym, syna Kazimierza. Dotknšwszy tedy zaledwie tych pamięci godnych czynów Kazimierza, a bardzo wieleinnych dla poœpiechu pominšwszy milczeniem, kiedy on dobiegł kresu życia, połóżmy kres i piszšcemu [te słowa]. Skoro więc Kazimierz pożegnał się z tym œwiatem, syn jego pierworodny, Bolesław, mšż hojny a wojowniczy rzšdził królestwem polskim. Byłby on na pewno dorównał swymi czynami czynom przodków, gdyby nie kierował nim pewien nadmiar ambicji i próżnoœci. Albowiem gdy na poczštku swego panowaniawładał zarówno nad Polakami, jak Pomorzanami i zgromadził ich niezmierne mnóstwo w celu oblężenia grodu Gradec, to przez swój lekkomyœlny upór nie tylko że nie zdobył grodu, lecz [nadto]zaledwie uszedł zasadzek czeskich i w ten sposób utracił panowanie nad Pomorzem. Lecz nie ma się co dziwić, jeœli ktoœ nieco zbłšdzi z nieznajomoœci [rzeczy], skoro zdoła potem mšdroœciš naprawić to, co zaniedbał. [23]O spotkaniu Bolesława z księciem ruskim. Nie godzi się więc pomijać milczeniem wielorakiej zacnoœci i hojnoœci króla Bolesława II, lecz [wypada]spoœród wielu przykładów przytoczyć niektóre na wzór tym, którzy władajš państwami. Król Bolesław II był tedy rycerzem odważnym idzielnym, łaskawym gospodarzem dla goœci i najhojniejszym ze szczodrych dawców [darów]. On również, podobnie jak pierwszyBolesław Wielki, jako zdobywca wkroczył do stolicy królestwa Rusinów, znamienitego miasta Kijowa, i uderzeniem swego miecza pozostawił pamiętny znak na Złotej Bramie.Tam też osadził na tronie królewskim pewnego Rusina ze swego rodu, któremu należały się rzšdy, a wszystkich, którzy nie byli mu posłuszni, usunšł od władzy. O,œwietnoœci doczesnej sławy! O, zuchwała œmiałoœci rycerska! O, majestacie królewskiej władzy! Prosił zatem Bolesława Szczodrego ustanowiony przezeńkról, by wyjechał naprzeciw niego i oddał mu pocałunek pokoju dla czci jego narodu; otóż Polak wprawdzie zgodził się na to, aleRusin dał [to], czego [on] zechciał. Policzono mianowicie iloœć kroków konia Bolesława Szczodrego od jego kwatery do miejsca spotkania -i tyleż grzywien złota złożył mu Rusin. [Bolesław]jednak nie zsiadajšc z konia, lecz targajšc go ze œmiechem za brodę, oddał mu ten nieco kosztowny pocałunek. [24]O tym, jak Czesi wywiedli w pole Bolesława Szczodrego. Zdarzyło się w tymże czasie, że ksišżę czeski z całš armiš swoich rycerzy wkroczył do Polski i przebywszy leœne gšszcze, rozłożył się [obozem]na pewnej równinie, doœć odpowiedniej na miejsce walki. Usłyszawszy o tym Bolesław Szczodry ochoczo pospieszył przeciw wrogom i pospiesznie obszedłszy ich, obsadził i zamknšł drogę, którš przybyli. Aponieważ znaczna częœć dnia [już]przeminęła i wojsko swoje znużył pospiesznym pochodem, zawiadomił Czechów przez posłów, że następnego dnia stawi się do walki, i usilnie ich zapraszał, aby i oni także pozostali na miejscu i dłużejgo już nie trudzili -mówišc w te słowa: „Przedtem, wychodzšc z lasu jak wilki zgłodniałe, zwykliœcie byli porwawszy zdobycz bezkarnie, w nieobecnoœci pasterzaznikać w kryjówkach leœnych, teraz jednak,gdy nadszedł myœliwy z oszczepami i z psami rozpuszczonymi za œladem, będziecie mogl i [już tylko]nie ucieczkš lub podstępem, lecz męstwem ujœć rozpiętych sieci! ” Ze swej strony ksišżę czeski odpowiedział Bolesławowi z przewrotnš chytroœciš, że nie godzi się, by tak wielki król trudził się do niższego [od siebie], lecz jutro, jeœli jest synem Kazimierza, niech w pogotowiu oczekuje na swym stanowisku służb od Czechów. Bolesław zaœ, by się okazać synem Kazimierza, pozostał na miejscu, zadoœć czynišc podstępnym przedłożeniem Czechów. A następnego dnia już południe było w oboziepolskim, gdy wywiadowcy donieœli, że Czesi ubiegłej nocy podjęli ucieczkę, a nie walkę. Wtedy dopiero Bolesław, bolejšc nad tym, że się dał tak wywieœć w pole, energicznie ruszył w poœcig za uchodzšcymi na Morawy, wielu ich schwytał i zgładził, po czym zawrócił ze złoœciš na samego siebie, że tak mu uciekli. Dodać tu jeszcze należy, dlaczego zaginšł w Polsce prawie zupełnie zwyczaj używaniakolczug, które dawniej wojsko króla Bolesława Wielkiego z ogromnym zamiłowaniem nosiło powszechnie. [25]O zwycięstwie Bolesława Szczodrego nad Pomorzanami. Zdarzyło się mianowicie, że nagle wpadli doPolski Pomorzanie, a król Bolesław usłyszał o tym, znajdujšc się daleko stamtšd. Pragnšc wszakże goršco oswobodzić kraj z ršk pogan, zanim jeszcze wojsko się zebrało, musiał wyprzedzajšc je maszerować nazbyt nieostrożnie. Gdy przybyto nad rzekę, poza którš obozowały gromady pogan, rycerstwo obarczone orężem i kolczugami, nie szukajšc mostu ani brodu, rzucało się w jej głębokie nurty. I wielu pancernych poginęło tam przez własne zuchwalstwo, apozostali zrzucili z siebie kolczugi i przepłynšwszy rzekę, odnieœli zwycięstwo,aczkolwiek okupione stratami. Od tego czasuodzwyczaiła się Polska od [noszenia]kolczugi dzięki temu każdy swobodniej nacierał na wroga i bezpieczniej przepływał stojšcš naprzeszkodzie rzekę bez ciężaru żelaza na sobie. [26]O hojnoœci i szczodrobliwoœci Bolesławai o pewnym ubogim kleryku. Nie zataję również pewnego pamiętnego faktu nadzwyczajnej hojnoœci Bolesława II, lecz podam go jako wzór do naœladowania przez następców. Pewnego dnia siedział Bolesław Szczodry w mieœcie Krakowie przed pałacem w otoczeniu swegodworu i oglšdał rozłożone na kobiercach haracze Rusinów i innych ludów, składajšcych [mu]daniny. Otóż zdarzyło się, że był przy tym obecny pewien ubogi aobcy kleryk i zobaczył ogrom tych wszystkich skarbów. A gdy tak z niezmiernym podziwem wbijał oczy w te masy bogactw i pomyœlał [przy tym] o własnym ubóstwie, westchnšł z głoœnym jękiem. Król Bolesław zaœ, jako że był porywczy, słyszšc człowieka żałoœnie jęczšcego i myœlšc, że to komornicy kogoœ uderzyli, rozgniewany pyta, kto oœmielił siętak jęknšć i kto odważył się tu kogoœ bić. Ÿ\ˆŠj ľA¸ 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjź Ŕ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żP8cˆAcÉs Z<)*c€f7 ;Wtedy ów biedny kleryk przerażony pomyœlał, że lepiej byłoby nigdy nie oglšdaćtych pieniędzy, niż z tego powodu stanšć wœród dworu królewskiego. Lecz czemuż kryjesz się, biedny kleryczku?Czemu boisz się przyznać, żeœ to ty jęknšł? Jęk ten rozprószy wszystkie twe smutki, westchnienie owo przysporzy ci wielkiej radoœci. Nie pozwól, szczodry królu, nie pozwól, by kleryk biedaczyna dłużej tak nie mógł złapać tchu z przerażenia, lecz pospiesz grzbiet jego obarczyć twymi skarbami! Zapytany więc przez króla, o czym myœlał, wzdychajšc tak żałoœnie, kleryk z drżeniemodparł: „Królu-panie! przypatrujšc się swojej nędzy i swemu ubóstwu, a waszej chwale i waszemu majestatowi, porównywałem, jak niepodobne sš sobie szczęœcie i bieda, i westchnšłem z wielkiej boleœci! ” Wtedy szczodry król rzecze: „Jeżeli z powodu ubóstwa westchnšłeœ, to znalazłeœ w królu Bolesławie pocieszyciela swego niedostatku. Przystšp tedy do bogactw, które [tak] podziwiasz, i ilekolwiek zdołasz za jednym razem unieœć,niech będzie twoim! ” -Przystšpiwszy tedy ów biedaczek tak wyładował złotem i srebrem swój płaszcz, że mu pękł od zbytniego ciężaru, a kosztownoœci się wysypały. Wtedy szczodry król zerwał płaszcz ze swych ramion, dał go biednemu klerykowi zamiast worka na pienišdze i pomagajšc mu, jeszcze większymi kosztownoœciami go obładował. Do tego stopnia bowiem objuczył kleryka złotem i srebrem szczodry król, że kleryk wołał, iż mu kark pęknie, jeœli jeszcze więcej dołoży. Król wzrósł w sławę, a wzbogacony biedakodszedł. [27]O wygnaniu Bolesława Szczodrego na Węgry. On to również własnymi siłami wygnał z Węgier króla Salomona, a na stolicy osadziłWładysława, równie rosłej postaci, jak pełnego pobożnoœci. Ten Władysław od dzieciństwa chowany był w Polsce i pod względem obyczajów i [sposobu]życia niejako stał się Polakiem. Mówiš, że takiegokróla nigdy Węgry już nie miały i że pola ponim nigdy w plon tak nie obfitowały. Jak zaœ doszło do wypędzenia króla Bolesława z Polski, długo byłoby o tym mówić; tyle wszakże można powiedzieć, że sam będšc pomazańcem [Bożym] nie powinien był [drugiego]pomazańca za żadengrzech karać cieleœnie. Wiele mu to bowiem zaszkodziło, gdy przeciw grzechowi grzechzastosował i za zdradę wydał biskupa na obcięcie członków. My zaœ ani nie usprawiedliwiamy biskupa- zdrajcy, ani nie zalecamy króla, który tak szpetnie dochodził swych praw -lecz pozostawmy tesprawy, a opowiedzmy, jak przyjęto go na Węgrzech. [28]O przyjęciu Bolesława przez króla węgierskiego Władysława. Skoro Władysław usłyszał, że Bolesław przybywa, z jednej strony cieszy się z przybycia przyjaciela, z drugiej jednak ma powód do gniewu; cieszy się wprawdzie z [możnoœci]przyjęcia brata i przyjaciela, lecz boleje nad tym, że brat [jego]Władysław stał się [dlań] wrogiem. Nie przyjmuje go zaœ tak, jak zwykło się przyjmować obcego lub goœcia, lub jak równy przyjmuje równego -lecz jak rycerz księcia, ksišżę króla, a król cesarza słusznie powinien przyjmować. Bolesław nazywał Władysława „swoim królem", a Władysław uznawał, że to [istotnie]on go królem uczynił. Jedno przecież u Bolesławapołożyć należy na karb próżnoœci, co wiele zaszkodziło jego dawniejszej zacnoœci: choć bowiem jako zbieg przybywał do cudzego królestwa i choć zbiega nie słuchał nawet żaden chłop, Władysław, jako mšż pokorny, pospieszył wyjœć naprzeciw Bolesława i oczekiwał zbliżajšcego się z daleka, zsiadłszy na znakuszanowania z konia. A tymczasem Bolesławnie miał względów dla pokory uprzejmego króla, lecz uniósł się w sercu zgubnš pychš, mówišc: „Ja go za lat pacholęcych wychowałem w Polsce, ja go osadziłem na tronie węgierskim. Nie godzi się [więc], bym mu ja, jako równemu, czeœć okazywał, lecz siedzšc na koniu oddam mu pocałunek jak jednemu z ksišżšt". Zauważywszy to Władysław obruszył się nieco i zawrócił z drogi, polecił jednak, bymu wszędzie na Węgrzech niczego nie brakło. PóŸniej atoli zgodnie i po przyjacielsku spotkali się między sobš jak bracia; Węgrzy wszakże owo zajœcie głęboko sobie i na trwałe w sercu zapisali.Wielkš œcišgnšł na siebie Bolesław nienawiœć u Węgrów i - jak mówiš -przyspieszył tym swojš œmierć. [29]O synu tegoż Bolesława, Mieszku trzecim. Miał zaœ król Bolesław jednego syna, imieniem Mieszko, który nie okazałby się pod względem zacnoœci gorszy od [swych]przodków, gdyby zawistne Parki nieprzecięły chłopcu nici żywota w przededniulat męskich. Tego to chłopca wychowywał po œmierci ojca król węgierski Władysław ikochał go miłoœciš ojcowskš jakby [własnego] syna. Sam zaœ chłopiec istotnie przewyższał wszystkich zarówno Węgrów, jak Polaków szlachetnymi obyczajami i pięknoœciš i zwracał na siebie uwagę wszystkich jawnymi dowodami, pozwalajšcymi wróżyć mu przyszłe panowanie. Stšd stryj jego, ksišżę Władysław, postanowił wezwać chłopca -pod złš wróżbš -z powrotem do Polski i ożenić go -na próżno, niestety -z ruskš dziewczynš. Żonaty więc młodzieniaszek, gołowšsy a piękny, tak właœciwie i tak rozumnie postępował, tak przestrzegał starego obyczaju przodków, że cały kraj zniezwykłym uczuciem upodobał go sobie. Lecz wrogi pomyœlnoœci œmiertelnych los w boleœć zamienił wesele i w kwiecie wieku przecišł nadzieję [pokładanš w]jego zacnoœci. Powiadajš mianowicie, że jacyœ wrogowie z obawy, by krzywdy ojca nie pomœcił, truciznš zgładzili tak pięknie zapowiadajšcego się chłopca; niektórzy zaœz tych, którzy z nim pili, zaledwie uszli niebezpieczeństwu œmierci. Skoro zaœ umarł młody Mieszko, cała Polska tak go opłakiwała jak matka œmierć syna- jedynaka. I nie tylko ci, którym był znany, pogršżeni byli w rozpaczy, lecz i tacy, którzy go nigdy nie widzieli, z płaczem postępowali za marami zmarłego. Wieœniacymianowicie porzucali pługi, pasterze trzody, rzemieœlnicy swe zajęcia, robotnicyrobotę odkładali z bólu za Mieszkiem. A także chłopcy i dzieweczki, co więcej, słudzy i sł użebnice czcili pogrzeb Mieszkałzami i łkaniem. Na koniec biedna matka, gdy w sarkofagu składano szczštki nieodżałowanego chłopca, przez godzinę leżała jakby umarła, bez tchu i bez życia, i dopiero po egzekwiach biskupi ocucili jš wachlarzami i zimnš wodš. Nie czyta się też [nigdzie], abyœmierć jakiegokolwiek króla czy księcia nawet u barbarzyńskich narodów opłakiwana była tak długo i żałoœnie; ani pogrzeby dostojnych władców nie bywajš powodem takiej żałoby, ani rocznica pogrzebu cesarza nie byłaby obchodzona wœród tak żałobnych œpiewów. Lecz zamilczmy już o smutku za pogrzebanym chłopcem, a przejdŸmy do radoœci z chłopca, któremu przeznaczone było panowanie! [30]O małżeństwie Władysława, ojca trzeciego Bolesława. Po zgonie zatem króla Bolesława i po œmierci innych braci sam jeden panował ksišżę Władysław, który pojšł za żonę córkę króla czeskiego Wratysława, imieniem Judytę, a ta powiła mu syna, trzeciego Bolesława, którego sławić powzięliœmy zamiar, jak to wyjawi następujšce opowiadanie. Teraz zaœ, ponieważ pokrótce przeszliœmy [całe] drzewo, poczynajšc od korzenia, dołóżmy starań i piórem, i myœlš, aby włšczyć do katalogu owocodajnš gałšŸ. Przyszli rodzicechłopca nie mieli mianowicie jeszcze wtedy potomstwa; gorliwie oddawali się postom i modlitwom, rozdajšc hojne jałmużny biednym, ażeby Bóg wszechmogšcy -który bezpłodnym matkom pozwala cieszyć się synami, który Zachariaszowi dał Chrzcicielai otworzył łono Sary, aby potomstwem Abrahamowym ubłogosławić wszystkie narody -dał im takiego syna i dziedzica, który by Boga się bał, wywyższał Koœciół œwięty, czynił sprawiedliwoœć i rzšdził królestwem polskim ku chwale Bożej i szczęœciu narodu. Kiedy tak bez przerwy tym byli zajęci, przystšpił do nich biskup polski Franko, udzielajšc im zbawiennej rady w te słowa: „Jeżeli z całš pobożnoœciš wypełnicie, co wam powiem, to niewštpliwie pragnienie wasze się spełni". Oni zaœ w takiej sprawiejak najchęt niej dali posłuch biskupowi i obiecali, że wiele gotowi sš uczynić w nadziei [uzyskania]potomstwa, [zaczem] upraszali biskupa, by czym prędzej rzecz przedstawił. A na to biskup: „Jest -rzecze -pewien œwięty w ziemi francuskiej, ku południowi, koło Marsylii, gdzie Rodan wpada do morza -ziemia zwie się Prowansjš, a œwięty Idzim -ma on tak wielkie wobec Boga zasługi, że każdy, kto pobożnie mu zaufa i czci jego pamięć, jeżelipoprosi go o coœ, z pewnoœciš to otrzyma. Każcie więc zrobić posšg ze złota wielkoœcidziecka, przygotujcie królewskie dary i co prędzej wyœlijcie je do œwiętego Idziego". Bez zwłoki sporzšdzono posšżek chłopca oraz kielich z najczystszego złota; przygotowano złoto, srebro, płaszcze i œwięte szaty, które zaufani posłowie mieli zawieŸć do Prowansji z listem następujšcejtreœci: List Władysława do œw. Idziego i do mnichów "Władysław, z łaski Boga ksišżę Polski, i Judyta, jego prawowita małżonka, O [dilonowi], czcigodnemu opatowi œw. Idziego, i wszystkim braciom [przesyłajš]pokorne wyrazy głębokiej czci.Dowiedziawszy się, że œw. Idzi góruje nad innymi godnoœciš szczególniejszej pobożnoœci i że ochotnie wspomaga [wiernych] mocš z nieba sobie danš, ofiarujemy mu pobożnie w intencji [otrzymania]potomstwa nasze dary i pokornie błagamy o wasze œwięte modlitwy w intencji naszej proœby". [31]O postach i modlitwach w intencji narodzin trzeciego Bolesława. Przeczytawszy tedy list i odebrawszy dary,opat i bracia przesłali wzajemnie dary ofiarodawcy i odprawili trzydniowy post z litaniami i modlitwami, błagajšc wszechmocny majestat Boży, aby spełnił pobożne proœby wiernych, którzy teraz tak wielkie dary mu przysłali, a wiele więcej jeszcze œlubowali, bo w ten sposób podniesie chwałę swego imienia u ludów nieznanych, a sławę swego sługi, œw. Idziego, rozszerzy daleko i szeroko. Ciebie prosimy pospołu, ozdobo ziemskiego padołu, Sług twych wysłuchaj próœb w niebie, które zanoszš do ciebie! I daj nam dziecię za dziecię, za martwe żywe daj przecie, Zachowaj dziecię ze złota, daj żywe z matki żywota! Po cóż [mówić]więcej? Jeszcze mnisi w Prowansji nie skończyli [postu], a już matka w Polsce cieszyła się z poczęcia syna! Jeszcze posłowie stamtšd nie odeszli,a już mnisi przepowiadali, że pani ich [właœnie]poczęła. Dlatego wysłańcy jeszcze prędzej i bardziej ochoczo wracajšdo domu, przekonani, że zapowiedŸ mnichów się spełni, i cieszš się z poczęcia syna, lecz radoœć ich jeszcze większš będzie, gdy się urodzi. KONIEC KSIĘGI PIERWSZEJ [ZACZYNA SIĘ KSIĘGA DRUGA] ZACZYNA SIĘ LIST Panu Pawłowi, z łaski bożej biskupowi polskiemu, [obdarzonemu] szacunku godnš roztropnoœciš, jak również swemu współpracownikowi, wzorowej pobożnoœci kanclerzowi Michałowi, szafarz szczupłej okrasy [składa]wyrazy synowskiej czci i powinnych służb. Wœród rozmyœlań nad wielu sprawami nasunęło mi się wspomnienie waszej szczodrobliwej miłoœci i sławy, jakš dalekoi szeroko cieszy się z nieba dana wam mšdroœć i wœród ludzi uznana zacnoœć. Leczponieważ częstokroć łatwo powzišć w myœli [jakiœ]zamiar, którego nieporadne wysłowienie nie pozwoli wyrazić, niechaj dobre chęci wystarczš zamiast słów: bo jeœli ktoœ robi tyle, na ile go stać, wtedy niesłusznym byłby [jakikolwiek] zarzut. Lecz zaiste, by się nie wydawało, że milczeniem pomijamy sławę tak znakomitych mężów i pamięć tak bogobojnych dostojników, spróbujmy oddać im należnš chwałę [choć to jest tak], jakbyœmy kropelkš ze Ÿródła chcieli powiększyć odmęty Tybru. Chociaż jednak to, co jest w pełni doskonałym, nie może [już] być w porzšdku natury pomnożone [w swej doskonałoœci], żadna przecież rozumna przyczyna nie wzbrania, by tej doskonałoœci nie uczcić w piœmie i głoszeniem jej chwały. I nikt nie będzie uważał za niestosowne, jeżeli w obrazie obok wspaniałych barw dla rozmaitoœci przydany zostanie czarny kolor. I na stołach królewskich [przecież]nieraz podaje się jakšœ lichszš potrawę, ażeby nišusunšć przesyt po co dzień jadanych delicjach. A i mrówka także, choć nie dorównywa rozmiarami ciała wielbłšdowi, jednak skrzętnie wykonywa pracę proporcjonalnš do swych sił. Te przykłady majšc przed oczyma, dziecinnym językiem niejako bełkocšc, staram się oddać czeœć mężom, którzy sami przez się sš ponad wszelkie pochwały, tak jakbym wielbił prawdziwych Izraelitów wolnych od obłudy. Życie ich [jest] chwalebne, uczonoœć oczywista, przykładne obyczaje, zbawienne nauczanie,ich mšdroœć wywiedziona z dwuszczytowej góry filozofii umiejętnie rozœwietla leœne gšszcze Polski i nie pierwej każe im rzucaćpszeniczne ziarno wiary na nieuprawnš dotšd glebę serc ludzkich, aż z niej doszczętnie wyplenia ciernie i osty motykš słowa Bożego. Sš też podobni do gospodarza, który umie dobywać ze skarbca rzeczy nowe i stare, lub do Samarytanina, który obwišzuje rany poranionego i wylewa na nie wino i oliwę. Także pszenicę rozdzielajš sumiennie według miary między współusługujšcych i talentu nie ukrywajš, lecz oddajš go na lichwę. Lecz na cóż niemowa sili się mówić o wymownych i na cóż niemšdre chłopię wdaje się w tak głębokie dociekania? Jednakowoż wyrozumiałoœć i œwištobliwoœćwasza, wielcy ojcowie, niechaj ma wzglšd na mš niewiedzę i na moje dobre chęci, i niech nie zważa na to, co i ile ofiarowuję jako owoc mej pracy, lecz ile pragnšłem i na ile wystarczyły me zdolnoœci. Bo gdy magnatowi ubogi przyjaciel coœkolwiek składa w darze, choćby bardzo mały owoc swej pracy, to ów nie wzbrania się go przyjšć, bioršc pod uwagę nie sam dar, lecz uczucia dajšcego! To zatem dziełko, łaskawi ojcowie, napisane na czeœć ksišżštikraju waszego stylem, na jaki stać było mojš chłopięcš nieudolnoœć, przyjmijcie oraz poprzyjcie swš znakomitš powagš z właœciwš wam życzliwoœciš, ażeby Bóg wszechmocny obsypał was obfitoœciš dóbr doczesnych i wiecznych. KONIEC LISTU ZACZYNA SIĘ SKRÓT Pomocnš rękę mi dajcie, dzieło me innym czytajcie! Bo ono, jeœli zechcecie, sławnym się staniena œwiecie! Nie dziwota, jeœli w drodze nieco spoczęliœmy, Czas był spoczšć, skoro przecie tyle ziem przeszliœmy; A i drogi rozpoczętej dobrze nie znaliœmy, Tylko innych, dróg œwiadomych, o niš pytaliœmy. Ale czas już ze snu powstać, dosyć drzemaliœmy, I o jeden już dzień drogi się rozpytaliœmy, Ten przeszedłszy, o następnym znowu pomyœlimy. Z Bogiem tedy snujmy dalej, co rozpoczęliœmy, Dopełnijmy, po kilkakroć co obiecaliœmy, I dodajmy, jeœli może co opuœciliœmy. ZACZYNA SIĘ KSIĘGA DRUGA [DZIEJÓW] TRZECIEGO BOLESŁAWA [1] Najpierw o [jego] pochodzeniu. Mały Bolesław urodził się więc w uroczystoœć œw. Stefana króla, matka zaœ jego, zaniemógłszy następnie, umarła w noc Bożego Narodzenia. Niewiasta ta pełniła dzieła miłosierdzia wobec biednychiwięŸniów, szczególnie bezpoœrednio przed œmierciš, i wielu chrzeœcijan wykupywała za własne pienišdze z niewoli u Żydów. Po jej œmierci ksišżę Władysław, jako że był człowiekiem ociężałym i chorym na nogi, a miał małego chłopaczka, pojšł za małżonkę siostrę cesarza Henryka III, poprzednio żonę Salomona, króla Węgier, z której nie spłodził żadnego syna, lecz [tylko]trzy córki. Jedna z nich wyszła za mšż na Ruœ, druga przykryła swš głowę œwiętym welonem, trzeciš wreszcie poœlubił ktoœ z jej rodaków. Lecz by ojca tak znamienitego dziecięcia nie zbyć tylko paru słowami, przytoczmy na jego pochwałę jakieœ jego rycerskie dzieła. A więc ksišżę polski Władysław, złšczony z cesarzem rzymskim przez swój zwišzek małżeński, odniósł tryumf nad Pomorzanami pospieszajšcymi na pomoc swoim, których gród oblegał -i hardoœć ich zmiażdżył pod swymi stopami, a radoœć z tego zwycięstwa podwoił jeszcze [przypadajšcy wówczas dzień]Wniebowzięcia Bogarodzicy. Po tym zwycięstwie zagarnšł siłš ich miasta i warownie wewnštrz kraju oraz nad morzem, ustanawiajšc swoich rzšdców i komesów w ważniejszych i bardziej obronnych miejscowoœciach. A ponieważ wiarołomstwu pogan w ogóle chciał odebrać ochotę do buntu, polecił swym namiestnikom w oznaczonym dniu i o okreœlonej godzinie spalić wszystkie warownie w głębi kraju. Tak się też i stało, ale nawet w ten sposób nie dało się okiełzać buntowniczego ludu. Albowiem tychŸ\ˆŠj ľA¸ 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjź Ŕ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żPZcŞĐcz cš+ň cŒ9Ő+rzšdców, których nad nimi ustanowił ówczesny wojewoda Sieciech, częœciowo zaich winy wymordowali, inni zaœ, szlachetniejszego pochodzenia, rozsšdniej i godniej się zachowujšcy, ledwie zdołali uciec za zgodš [swych] krewnych. [2]O bitwie Władysława z Pomorzanami. Ksišżę Władysław jednakże, pomny na wyrzšdzonš swoim krzywdę, z wielkš mocšwtargnšł na ich i [Pomorzan]ziemię przed wielkim postem i tam spędził przeważnš jego częœć. A gdy minęła już znaczna częœćpostu, wkroczył niespodzianie w szmat kraju ludniejszy i bogatszy [od innych]i stamtšd zebrał ogromny łup oraz niezliczone rzesze jeńców. Gdy zaœ już ze swš zdobyczš wracał niczego nie podejrzewajšc i już bezpiecznie zbliżał się do granic swego królestwa, Pomorzanie, nagle nań następujšc, dopadli go nad rzekš Wda i w przeddzień niedzieli palmowej stoczyli z nim bitwę krwawš i żałosnš dla stron obu. Bitwa ta bowiem zaczęła się około trzeciej godziny dnia, a skończyła się ze zmrokiem wieczornym. Wreszcie Pomorzanie znaleŸli schronienie w ciemnoœciach nocy, Polacy zaœ utrzymali pole zwycięstwa, zwane Drzu. Nie było rzeczš jasnš, czy była to klęska chrzeœcijan, czy też pogan. Bicz ten, zdaniem naszym, Bóg wszechmocny spuœcił na przestępców postu czterdziestodniowegoku ich poprawie, jak to póŸniej objawił niektórym uratowanym z tego niebezpieczeństwa. A ponieważ, jak powiedziano, zwycięstwo to było dla wielu żałosne i pełne strat, a nadchodziło œwiętoZmartwychwstania Pańskiego, zwyciężył wzglšd przemawiajšcy za powrotem nad podsuwanš przez niektórych radš, aby œcigać [wroga]. [3]Również [o tym], jak Władysław najechał Pomorzan, lecz nie zwyciężył. Ponownie jednak, przyzwawszy z Czech trzy hufce na pomoc, wkroczył Władysławna Pomorze około œw. Michała. Tam to podczas oblegania grodu Nakła niesłychaneprzytrafiały im się dziwy, które ich co noczbrojnych i zupełnie gotowych do walki z wrogiem napawały strachem. Gdy zaœ takie przywidzenia już przez dłuższy czas cierpieli i coraz bardziej się nad ich istotš zdumiewali, pewnej nocy zwykłym strachem pędzeni wyszli dalej [niż zwykle]zobozu, œcigajšc i usiłujšc pochwycić cienie nocne, ulegajšc złudzeniu, że to nieprzyjaciel; tymczasem zaœ załoga grodu pospiesznie zeszła z wałów i spaliła ich maszyny [oblężnicze]oraz częœć obozu. Wobec tego Polacy, gdy spostrzegli się, że niczego nie zdziałali ani też nie znaleŸli [sposobnoœci do]walki, skoro dużej częœci wojska, a zwłaszcza Czechom zabrakło żywnoœci -rozpoczęli odwrót, poniósłszy nadarmo tyle trudu. Tak to Pomorzanie powoli wzbili się w pychę wobec Polski, aby ulec [dopiero]synowi Marsa, którego [czyny] piórem kreœlimy. Niech jednak nikt nie myœli, że chcemy rozwodzić się tylko nad radosnymi tematami, [bo]my raczej gotowi jesteœmy narazić się na zawiœć złych ludzi niż na sromotny zarzut, żeœmy coœ [umyœlnie] pominęli. I niechaj nikt roztropnynie weŸmie tego za niedorzecznoœć, jeœli w tej historii wprowadzony zostanie razem z prawym [synem] syn nałożnicy. Bo przecieżi w historii naczelnej wzmiankowani sš dwaj synowie Abrahama, lecz z powodu niezgody zostali przez ojca od siebie rozdzieleni; obaj spłodzeni wprawdzie z nasienia patriarchy, lecz nie zrównani wcale w prawie do dziedzictwa po ojcu. [4] A więc Zbigniew zrodzony przez księcia Władysława z nałożnicy, w mieœcie Krakowie w dojrzałym już wieku oddany został na naukę, a macocha odesłała go doSaksonii, do klasztoru mniszek, aby tam siękształcił. W tym czasie był komesem pałacowym Sieciech, mšż wprawdzie rozumny, szlachetnego rodu i piękny, lecz zaœlepiony chciwoœciš, przez którš wiele popełniał czynów okrutnych i nie do zniesienia. Jednych mianowicie z błahego powodu zaprzedawał w niewolę, innych z kraju wypędzał, ludzi niskiego stanu wynosił ponad szlachetnie urodzonych. Stšdposzło, że wielu z własnej woli, bez przymusu uchodziło z kraju, gdyż obawiali się, że doznajš bez własnej winy tegoż samego losu. Lecz gdy przedtem ci zbiegowie błškali się w różnych stronach. teraz za radš księcia Brzetysława zaczęli gromadzić się w Czechach. I tak z czeskš chytroœciš wynajęli jakichœ ludzi, którzy pokryjomu wydobyli Zbigniewa z klasztoru mniszek. Majšc tedy ze sobš Zbigniewa w Czechach zbiegowie posłali do komesa wrocławskiego, imieniem Magnus, poselstwo w te słowa: „Co do nas, komesieMagnusie, to bawišc na obczyŸnie jakoœ znosimy zniewagi ze strony Sieciecha, lecz tobie, Magnusie, któremu tytuł ksišżęcy więcej przynosi chluby niż władzy, żałoœnie współczujemy, skoro masz [tylko]trudy zwišzane z władzš, ale nie władzę samš, bo nie œmiesz wydawać rozkazów przystawom Sieciecha. Lecz jeżelibyœ chciał zrzucić z karku jarzmo niewoli, przyjmij spiesznie pod tarczę swejobrony młodzieńca, którego mamy [wœród siebie]". A wszystko to podsuwał [im]ksišżęczeski, który chętnie siał niezgodę między Polakami. Usłyszawszy to Magnus, długo zrazu wahał się, lecz zasięgnšwszy rady co przedniejszych i znalazłszy ich poparcie, przychylił się do propozycji, przyjmujšc go [Zbigniewa]. Zasmucił się tym ojciec jego Władysław, lecz Sieciech z królowš o wiele więcej się przerazili. Posłali więc do Magnusa i magnatów z okolic Wrocławia posła z zapytaniem, co by to miało znaczyć, że Zbigniewa wraz ze zbiegami przyjęli bez rozkazu ojca: czy chcš być buntownikami, czy też zachować dlań posłuszeństwo? Na to wrocławianie jednomyœlnie odpowiedzieli,że nie wydali kraju Czechom lub [innym]obcym narodom, lecz przyjęli [za]pana syna ksišżęcego i przygarnęli własnych rodaków wygnanych, sami zaœ chcš księciu panu i prawemu synowi jego, Bolesławowi, być wiernie posłusznymi we wszystkim i pod każdym względem, lecz pragnš wszelkimi sposobami przeciwstawić się Sieciechowi i jego złym postępkom. Lud zaœ chciał posła ukamienować, ponieważ fałszywymi wykrętami bronił strony Sieciecha. Wzburzony tym wielce Władysław i uniesiony wielkim gniewem Sieciech wezwalisobie na pomoc przeciw wrocławianom króla Węgier Władysława i księcia czeskiego Brzetysława, ale odnieœli stšd więcej hańby i szkody, niż sławy i zysku. Albowiem król Władysław byłby Sieciecha w więzach zabrał ze sobš na Węgry, gdybyten ratujšc się nie uciekł wraz z malutkim Bolesławem. Gdy więc niczego siłš przeciw wrocławianom wskórać nie mogli, ponieważswoi przeciw swoim nie chcieli prowadzić wojny, wbrew własnej woli zawarł ojciec pokój z synem i wtedy to po raz pierwszy uznał go swoim synem. Tymczasem Sieciech wróciwszy z Polski, dokšd był uciekł, kusił chytrze znaczniejszych spoœród nich obietnicami i darami i powoli przecišgał ich na swojš stronę. W końcu zaœ, po pozyskaniu przeważnej [ich]częœci, ksišżę Władysław z wojskiem podstšpił pod miasto Wrocław, majšc już w ręku oddane sobie okoliczne grody. Zbigniew zaœ widzšc, że wielmoże w samym Wrocławiu i na zewnštrz opuœcili go, i rozumiejšc, że trudno jest wierzgać przeciw oœcieniowi, niepewny wiernoœci pospólstwa i własnego życia, w nocy zbiegł, a uciekłszy wkroczył do grodu Kruszwicy, bogatego w rycerstwo, wpuszczony [tam] przez załogę grodu. [5] Ojciec wszakże rozgniewany, że on tak bezkarnie uszedł oraz że go kruszwiczanie przyjęli, [występujšc w ten sposób]przeciwniemu samemu, z tym samym wojskiem ruszył w poœcig za uciekajšcym i z wszystkimi siłami podstšpił pod gród kruszwicki. Zbigniew zaœ, przyzwawszy [napomoc]mnóstwo pogan i majšc [przy sobie]siedem hufców kruszwiczan, wyszedłz grodu i stoczył walkę z ojcem, lecz sprawiedliwy Sędzia rozsšdził sprawę między ojcem a synem. Była to bowiem wojna gorzej niż domowa, gdzie syn przeciw ojcu, a brat przeciw bratu wzniósłzbrodniczy oręż. Tam to, jak sšdzš, nieszczęsny Zbigniew przeklęty przez ojca zasłużył sobie na to, co się [z nim] stać miało; tam też Bóg wszechmogšcy księciu Władysławowi tak wielkie okazał miłosierdzie, że wytępił nieprzeliczone mnóstwo przeciwników, a z jego żołnierzy tylko bardzo niewielu œmierć zabrała. Tyle bowiem rozlano tam krwi ludzkiej i taka masa trupów wpadła do sšsiadujšcego z grodem jeziora, że od tego czasu żaden dobry chrzeœcijanin nie chciał jeœć ryby z owej wody. W ten sposób Kruszwica, opływajšca przedtem w bogactwa i [zasobna]w rycerstwo, zamieniła się nieomal w pustynię. Zbigniew tedy, ocaliwszy się wraz z nielicznš garstkš ucieczkš do grodu, nie był pewien, czy życie straci, czy któryœ z członków. Atoli ojciec, nie szukajšc pomsty za młodzieńczšgłupotę, by w rozpaczy nie przystał do pogan lub obcych ludów, skšd większe [jeszcze]mogłoby grozić niebezpieczeństwo-udzielił mu żšdanej gwarancji nietykalnoœciżycia i członków, zabrał go [jednak]ze sobš na Mazowsze i tam go przez czas pewien trzymał w więzieniu w grodzie Sieciecha. PóŸniej zaœ przy konsekracji koœcioła gnieŸnieńskiego za wstawieniem się biskupów i możnych przyzwał go do siebie i za ich proœbami odzyskał [Zbigniew]łaskę, którš utracił. [6]Cud œw. Wojciecha. A ponieważ w tym miejscu wypadło właœnieuczynić wzmiankę o koœciele gnieŸnieńskim,nie godzi się pominšć milczeniem cudu, jaki znamienity męczennik œw. Wojciech okazał zarówno poganom, jak i chrzeœcijanom w przeddzień poœwięcenia koœcioła. Zdarzyło się mianowicie owej nocy, że do pewnego grodu polskiego jacyœ zdrajcy owego grodu wcišgnęli na sznurach do góry Pomorzan, a ci wpuszczeni [w ten sposób]oczekiwali na wałach [œwitu] dnia następnego na zgubę załogi grodu. Lecz ten, który zawsze czuwa, a nigdy nie zaœnie, ustrzegł œpišcš załogę czujnoœciš rycerza swego œw. Wojciecha, a pogan czuwajšcych w zasadzce na chrzeœcijan spłoszyła groza duchowego oręża. Ukazał się bowiem Pomorzanom jakiœ mšż zbrojny na białym koniu, który straszył ich dobytym mieczem i pędził ich na złamanie karku ze schodów iprzez podwórze grodu. Tak to grodzianie, przebudzeni krzykami pogan i hałasem, bezwštpienia za przyczynš chwalebnego męczennika Wojciecha ocaleni zostali od grożšcego im niebezpieczeństwa œmierci. Tona razie niech wystarczy, co opowiedziałem o œwiętym, a po tej przerwie niech pióro moje powróci do poprzedniego wštku opowiadania. [7]O podziale królestwa między obu synów. A więc po poœwięceniu bazyliki gnieŸnieńskiej i po odzyskaniu przez Zbigniewa łaski ojcowskiej, ksišżę Władysław powierzył obu synom swe wojsko i wysłał ich na wyprawę na Pomorze. Oni zaœ, odszedłszy i powzišwszynie znane mi bliżej postanowienie, zawróciliz dróg z niczym. Wobec tego ojciec, podejrzewajšc [w tym]coœ natychmiast podzielił między nich królestwo, jednakże nie wypuœcił ze swych ršk głównych stolic państwa. Lecz co przy podziale któremu z nich przypadło, ucišżliwym byłoby mi wyliczać, ani też i wam niewiele by przyszło z usłyszenia tego. [8] Ojciec zaœ, zapytany przez możnych, który z nich ma wybitniejsze zajmować miejsce przy wysyłaniu i podejmowaniu poselstw, wpowoływaniu [pod broń]wojska i prowadzeniu go oraz w rozlicznych dziedzinach zarzšdu tak wielkiego królestwa, odpowiedzieć miał w te słowa: "Mojš jest wprawdzie rzeczš, jako człowieka starego i słabego, podzielić między nich królestwo i sšdzić o tym, co jest teraz; lecz jednego wywyższyć nad drugiego lub też dać im zacnoœć i mšdroœć to nie jest [już]w mej możnoœci, lecz w mocy Boskiej. To jedno natomiast pragnieniemego serca mogę wam odsłonić, iż życzę sobie, byœcie po mojej œmierci wszyscy jednomyœlnie posłuszni byli roztropniejszemu [z nich] i zacniejszemu wobronie kraju i w gromieniu wrogów. Tymczasem zaœ tak, jak podzielone zostało między nich królestwo, niech każdy dział swój dzierży. Po œmierci mojej atoli Zbigniew niechaj ma Mazowsze wraz z tym,co obecnie posiada, Bolesław zaœ, prawy syn mój, niech obejmie główne stolice królestwa we Wrocławiu, w Krakowie i w Sędomirzu. Na koniec zaœ, jeœliby obaj nie byli zacni lub jeœliby przypadkiem niezgoda ich rozdzieliła, to ten, który by do obcych przystał ludów i sprowadził je dla zniszczenia królestwa, niechaj pozbawiony władzy straci prawo do ojcowizny; ów zaœ niech tron królestwa na wieki prawnie posiędzie, który lepiej będzie się troszczył o sławę i pożytek kraju". Po dokonaniu tedyw powyższy sposób podziału państwa i po [tej]wcale pięknej mowie ojca, każdy z synów udał się do swojej częœci państwa, ojciec ich zaœ zawsze najchętniej przemieszkiwał na swym Mazowszu. [9] Tymczasem niech się nikomu nie wyda w żadnym stopniu dziwnym, jeœli zapiszemy coœ pamięci godnego o chłopięcym wieku Bolesława. Nie uganiał się on bowiem za czczymi zabawami, jak to zwykła [czynić]częstokroć swawola chłopięca, leczstarał się naœladować dzielne i rycerskie czyny, o ile mógł to w tym wieku. I aczkolwiek jest zwyczajem chłopców szlachetnego rodu zabawiać się psami i ptakami, to Bolesław jeszcze w pacholęctwie więcej cieszył się służbš rycerskš. Jeszcze bowiem nie zdołał o własnych siłach dosišœć lub zsišœć z konia, a już wbrew woli ojca lub niekiedy bez jego wiedzy, wyruszał na wyprawę przeciw wrogom jako wódz rycerstwa. [10]Sieciech i Bolesław spustoszyli Morawy.Teraz zaœ przedstawmy pewien poczštkowyepizod jego chłopięcej wojaczki i tak powoliprzejdŸmy od pomniejszych spraw do większych. Jak wiadomo, ksišżę Władysław, obarczony dolegliwoœciami staroœci, powierzał swe wojsko komesowi pałacowemu Sieciechowi i jego wysyłał na wojnę lub celem pustoszenia ziem nieprzyjacielskich. Gdy zatem miał najechaćMorawy, poszedł wraz z nim chłopaczek, by z imienia tylko walczyć. Tym razem spustoszyli przeważnš częœć Moraw, przywiedli stamtšd obfity łup i jeńców i powrócili bez wypadku na polu bitwy lub w drodze. [11]Bolesław w chłopięcym wieku zabił dzika. Wiele mógłbym pisać o odwadze tego chłopca, gdyby nie to, że czas już nagli, byzdšżać do głównego tematu dzieła. Jednemu wszakże faktowi nie pozwolę pozostać w ukryciu, skoro godny jest błyszczeć jako wzór dzielnoœci. Pewnego razu Marsowe dziecię, siedzšc w lesie przyœniadaniu, ujrzało ogromnego dzika, przechodzšcego i chowajšcego się w gęstwinę leœnš; natychmiast zerwał się od stołu, pochwycił oszczep i popędził za nim, atakujšc go zuchwale sam jeden, nawet bez psa. A gdy zbliżył się do bestii leœnej i już cios chciał wymierzyć w jej szyję, z przeciwka nadbiegł pewien jego rycerz, który powstrzymał jego ramię, wzniesione do ciosu, i chciał mu odebrać oszczep. Wtedy to Bolesław, uniesiony gniewem oraz męstwem, sam zwycięsko stoczył w cudowny sposób podwójny pojedynek: z człowiekiem i ze zwierzem. Albowiem i owemu [rycerzowi]oszczep wyrwał i dzika zabił. Ów zaœ potem zapytany, dlaczego to uczynił, wyznał, że sam nie wiedział, co robi; z tego powodu jednak przez długi czas pozbawiony był jego łaski. Chłopiec zaœ powrócił stamtšd zmęczony i ledwo [wreszcie] odzyskał siły [długo]wachlowany. [12] Nie zamilczę też o innym jego dziecięcym czynie, podobnym do poprzedniego, choć wiem, że rywalom nie we wszystkim będę się podobał. Tenże chłopiec, wędrujšc z kilku towarzyszami po lesie, zatrzymał się przypadkiem na nieco wzniesionym miejscu ispoglšdajšc w dół tu i ówdzie, zobaczył, jak olbrzymi niedŸwiedŸ zabawiał się z niedŸwiedzicš. Ujrzawszy to, natychmiast kazał się innym zatrzymać, a sam zjechał na równinę i bez trwogi zbliżył się na koniudo krwiożerczych bestyj; kiedy zaœ niedŸwiedŸ zwrócił się przeciw niemu z podniesionymi łapami, przebił go oszczepem. Czyn ten w wielki podziw wprawił obecnych tam, a tym, którzy nie widzieli, należało o tym opowiedzieć ze względu na tak niezwykłš odwagę chłopca. [13] Tymczasem Bolesław, Marsowe chłopię, wzrastał w siły i lata, i nie oddawał się próżnemu zbytkowi, jak to zwykli czynić chłopcy w jego wieku, lecz gdziekolwiek zasłyszał, że wróg grabi, tam natychmiastspieszył z rówieœnymi młodzieńcami, a częstokroć potajemnie z nielicznš garstkš zapędzał się do kraju nieprzyjacielskiego i spaliwszy wsie przyprowadzał jeńców i łupy. Już bowiem wiekiem chłopię, lecz zacnoœciš starzec, dzierżył księstwo wrocławskie, a jeszcze przecież nie uzyskał godnoœci rycerza. A że w myœl ogólnych nadziei zapowiadał się na młodzieńca wybitnych zdolnoœci i już Albowiem tychŸ\ˆŠj ľA¸ 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjź Ŕ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żPx c Č Nc!˘c"¸+Ä c#|9ę)widoczne były w nim zadatki wielkiej sławyrycerskiej, kochali go wszyscy możni, ponieważ dopatrywali się w nim kogoœ wielkiego w przyszłoœci. [14] Tenże chłopczyna, z Marsowego zrodzon rodu, pewnego razu wyruszył na Pomorze, gdzie już wyraŸniej objawił sławę swego imienia. Albowiem takimi siłami obiegł gród Międzyrzecze i z takš gwałtownoœciš doń szturmował, że w kilku dniach zmusił jego załogę do poddania się. Tam też czeœnik Wojsław taki znak męstwa zyskał na głowie, że zaledwie uratował go umiejętny zabieg lekarski, polegajšcy na wycišgnięciu koœci. [15] Wróciwszy stamtšd niezmordowany chłopiec dał nieco wytchnienia rycerstwu, lecz zaraz powiódł ich tamże z powrotem. A pragnšc ujarzmić kraj barbarzyńców, niedbał o to, by najpierw łupy zbierać i wzniecać pożary, lecz przemyœliwał nad zajęciem ich warowni i miast lub nad ich zniszczeniem. Wkroczył więc pospiesznie z zamiarem oblężenia pewnego, wcale znamienitego i warownego grodu, który jednak nie oparł się jego pierwszemu szturmowi. Uprowadził też stamtšd mnogie łupy i jeńców, a z wojownikami postšpił wedle prawa wojennego. A im więcej zasługiwał sobie na miłoœć, tym większš œcišgnšł na siebie zawiœć i wywołał zasadzki przeciwników [obliczone] na jego zgubę. [16] Tymczasem bowiem Sieciech wiele, jak mówiš, obydwu chłopcom gotował zasadzeki przy pomocy wielu intryg starał się odwrócić serce ojcowskie od miłoœci ku synom. Także w grodach należšcych do działu każdego z nich ustanawiał komesów i przystawów ze swego albo z niższego rodu, którym [młodzi ksišżęta]mieli rozkazywać -i nakłaniał ich z przewrotnš chytroœciš, by nie wypełniali tych rozkazów. O ile jednak w stosunku do obydwu braci był niebezpiecznym spiskowcem, to bardziej obawiał się Bolesława, prawowitego syna, o energicznym usposobieniu, który mógł na jego nieszczęœcie panować po ojcu. Bracia zaœ zaprzysięgli sobie nawzajem i ustalili znak pomiędzy sobš, że na wypadek, gdyby Sieciech gotował któremu z nich zasadzkę, to jeden drugiemu bez najmniejszej zwłoki pospieszy na pomoc ze wszystkimi swymi siłami. Zdarzyło się zaœ, że ksišżę Władysław -niewiem, czy podstępnie, czy zgodnie z prawdš -zawiadomił syna Bolesława, iż od wywiadowców dowiedział się, że Czesi majš zamiar wkroczyć do Polski na łupiestwo, że więc wobec tego winien on [Bolesław]jak najszybciej udać się na wskazane miejsce i przywołać na pomoc komesów swego księstwa, których mianował Sieciech i w których chłopiec bynajmniej nie pokładał zaufania. Chłopiec zaœ, nie podejrzewajšc podstępu w nakazach ojcowskich, wyruszył wraz ze swymi przybocznymi towarzyszami na wyznaczone miejsce szybko i bez wahania; lecz komes Wojsław, którego opiece był oddany, nie wybrał się z nim razem. Wobec tego [owi przyboczni] szeptali jeden do drugiego nawzajem, upatrujšc w tym [widomy] znak zdrady i mówili: "Kryje się w tym jakieœ niebezpieczeństwo dla ciebie, że ojciec twój kazał ci udać się na to pustkowie, a na pomoc wezwać powierników i krewnych Sieciecha, czyhajšcych na twe życie. Wiemy bowiem z całš pewnoœciš, że Sieciech dšży wszelkimisposobami do wygubienia całego twojego rodu, a najbardziej ciebie, jako dziedzica królestwa, by sam mógł uchwycić we własne ręce i zatrzymać całš Polskę. A nadto jeszcze komes Wojsław, którego pieczy jesteœmy powierzeni, a który jest krewniakiem Sieciecha, z pewnoœciš przybyłby tu razem z nami, gdyby nie wiedział z góry, że tu jakiœ podstęp nam gotujš. Wobec tego należy jak najszybciej znaleŸć jakšœ radę, aby uniknšć tego grożšcego nam niebezpieczeństwa". Na te słowa gwałtowny lęk ogarnšł małego Bolesława i cały zalał się potem i kroplistymi łzami . Powzišwszy zatem wcale odpowiednie postanowienie, z młodzieńczym poœpiechem posłali czym prędzej [gońca]z umówionym znakiem do Zbigniewa, by co rychlej ze swoimi podšżyłim na pomoc, sami zaœ natychmiast powrócili do miasta Wrocławia, by wróg podstępnie nie zdołał go uchwycić. Po powrocie do Wrocławia młody Bolesław zwołał najpierw co przedniejszych i starszych z grodu, a następnie cały lud na wiec, i tam ze łzami, jak to [mały] chłopiec, po porzšdku im opowiedział, jakiezasadzki grożš mu ze strony Sieciecha. Gdy zaœ z kolei oni z mi łoœci dla chłopca płakać zaczęli, a gniew i wzburzenie przeciw nieobecnemu Sieciechowi wyrażali w obelżywych słowach, nadjechał pospiesznie Zbigniew z nielicznym gronem towarzyszy, bo jeszcze nie zdšżył zebrać większych sił -i jako wykształcony i starszy w wymowniejszych słowach powtórzył to samo co brat i œwietnš przemowš energicznie zachęcił wzburzony lud do wiernoœci dla brata, a do sprzeciwienia się Sieciechowi, mówišc co następuje: „Gdyby nie była [nam] z doœwiadczenia znana, wrocławianie, niewzruszona stałoœć waszej wiernoœci dlanaszych przodków i dla nas samych, choć jeszcze nieletnich, w żaden sposób bezradnoœć chłopięcego wieku nie mogłaby złożyć w was całej nadziei na ratunek i radę -w obliczu tylu klęsk i tylu zamachów ze strony wrogów! Lecz dobrze wiadomo i dalekim ludom, i bliskim, jak wiele wyœcie wycierpieli z powodu zdradzieckich spiskówna nasze życie, knutych przez tych, którzy usiłujš doszczętnie wygubić nasz ród i dynastię, a dziedzictwo panów przyrodzonych gwałtem przekazać w niepowołane ręce. Skoro zatem zmożony staroœciš i chorobš rodzic nasz nie jest jużw stanie troszczyć się o siebie, o nas i o kraj, my, którzy pokładamy ufnoœć w waszej obronie, nie mamy innego wyjœcia, jak zginšć od mieczy ludzi żšdnych władzy lub ich zbrodniczych zamachów, albo też przekroczyć granicę Polski i zbiec na wygnanie. Dlatego raczcie nam otworzyć swe serca, czy możemy [tu] pozostać, czy też [mamy] opuœcić ojczyznę? " Na to cały tłum wrocławian, do głębi serca bólem wstrzšœnięty, przez chwilę zachował ciszę, wnet jednak wybuchnšł [wielkim] głosem, jednomyœlnie wyjawiajšc powzięte w myœli postanowienie i z objawami goršcego przywišzania odzywajšcsię w te słowa: „My zaiste pragniemy zachować wiernoœć przyrodzonemu naszemu panu, a waszemu ojcu, jak długo będzie żył, ani też potomstwa jego nie odstšpimy, jak długo stanie nam tchu w piersi. Do nas więc nie żywcie żadnej nieufnoœci, lecz zebrawszy wojsko pospieszajcie zbrojno na dwór ojcowski i tam z zachowaniem należnego ojcu szacunku upomnijcie się o waszš krzywdę! ”Podczas tych oœwiadczeń, które wrocławianie stwierdzali przysięgami, nadjechał komes Wojsław, piastun małego Bolesława, aby pełnić swe obowišzki -nic nie wiedzšc o tym, co zaszło. Padło nań jednak podejrzenie o zdradę ze względu na pokrewieństwo z Sieciechem i wzbroniono mu wstępu do miasta oraz zawiadywania sprawami chłopca. I choć przedkładał na swe usprawiedliwienie, że nic nie wiedział, jakoby zaszły jakieœ nieporozumienia, choć chciał dać zadoœćuczynienie i udał się za nimi, chłopcy go jednak wówczas nie dopuœcili do siebie, lecz zebrawszy znacznesiły, ruszyli naprzeciw ojcu. Zatem ksišżę Władysław i jego synowie zatrzymali się z wojskami w miejscowoœci, która się zwie Żarnowiec, synowie osobno od ojca, i tam też przez dłuższy czas prowadzili rokowania przez posłów, aż wreszcie pod wpływem rad wielmożów, a gróŸb młodzieńców, chłopcy zmusili starego [ojca] do oddalenia Sieciecha. Mówiš też, że ojciec przysišgł tam synom, iż już nigdy na przyszłoœć nie przywróci Sieciecha do dawnej godnoœci. Gdy wobec tego Sieciech uszedł do grodu własnego imienia, bracia udali się do ojca pokornie, bez broni i w spokoju, i ofiarowali mu swe służby nie jak [udzielni]panowie, lecz jak wasale i słudzy, z kornym sercem i czołem. Tak to ojciec, synowie i wszyscy wielmoże zjednoczeni pospieszyli [następnie]z całym wojskiem za Sieciechem, uciekajšcym do grodu, który sam zbudował. Gdy go tak œcigali i usiłowali wypędzić z kraju, sam ksišżę w nocy, gdy sšdzono, że spoczywa w swym łożu, bez wiedzy kogokolwiek ze swoich, z trzema tylko najzaufańszymi powiernikami, potajemnie wymknšł się spoœród wojska i z drugiej strony rzeki Wisły przepłynšł w łódce do Sieciecha. Wobec tego wszyscy wielmoże oburzeni oœwiadczyli, że opuszczanie synówi tylu dostojników wraz z wojskiem nie jestdecyzjš człowieka rozumnego, lecz szalonego, i natychmiast złożywszy radę postanowili, aby Bolesław zajšł Sędomirz i Kraków, główne i najbliższe stolice królestwa, a odebrawszy przysięgę wiernoœci, dzierżył je jako swš dzielnicę; Zbigniew zaœ miał pospieszyć na Mazowsze i zajšć miasto Płock oraz leżšce w tamtej stronie ziemie. Bolesław więc [istotnie]zajšł i dzierżył wymienione grody,Zbigniew natomiast, uprzedzony przez ojca,nie zdołał wypełnić swego zamiaru. Lecz czemuż tak długo odwlekamy ostateczny wynik knowań Sieciecha? Gdybyœmy z osobna chcieli opisywać wszystkie kłopoty i nieporozumienia [z powodu]Sieciecha, to dzieje jego bez wštpienia dorównałyby Wojnie Jugurtyńskiej. Byœmy się jednak nie wydali niesmacznymi i gnuœnymi, postšpmy jeszczenieco dalej po rozpoczętej drodze. A zatem po pewnym czasie młodzi ksišżęta zebrali dostojników i wojska i stanęli obozem naprzeciw grodu płockiego, po drugiej stronie Wisły. Tam dopiero arcybiskup Marcin, wierny starzec, z wielkim trudem iz wielkš przezornoœciš załagodził gniew i niezgodę między ojcem a synami. Tam to ksišżę Władysław, jak mówiš, pod przysięgš stwierdził, że już nigdy więcej nie zatrzyma [przy sobie]Sieciecha. Wtedy Bolesław zwrócił ojcu zajęte stolice, lecz ojciec nie dotrzymał układu zawartego z synami. Ostatecznie jednak chłopcy zmusili starego ojca do tego, by przez wygnanie Sieciecha z Polski spełnił ich pragnienie. Jakim zaœ sposobem do tego doszło i jak powrócił z wygnania, długo i nudno byłoby o tym mówić, niech więc wystarczy tyle, żenigdy póŸniej nie było mu danym sprawować żadnej władzy. [17] Tyle niech wystarczy, ile powiedziano o Sieciechu i królowej, teraz zaœ zaostrzywszy pióro cišgnijmy dalej zamierzonš opowieœć o chłopcu Marsowym.Gdy te sprawy taki obrót wzięły, doniesionoim nagle, że Pomorzanie wyruszyli [na wyprawę] i na wprost Sštoku, który jest strażnicš i kluczem królestwa, wystawili gród przeciwny. Był zaœ ten nowy gród tak wysoki i tak blisko położony chrzeœcijan, że to, co mówiono lub co się działo w Sštoku, mogło być dobrze słyszane i widziane przez pogan. Zbigniew więc, jako że wiekiem był starszy i dzierżył częœć królestwa najbliższš Pomorzanom i ojcu, z wojskiem ojca i swoim pospieszył przeciw Pomorzanom bez młodszego brata; mniej jednak wówczas sławy pozyskał starszy, który z większš siłš najpierw wyruszył, niż młodszy, który z garstkš za nim podšżył. Albowiem starszy, pospieszywszy tam, ani owego nowego grodu dzielnie nie zaatakował, ani wrogów nie wcišgnšł do walki, majšc tak znaczne siły, lecz z większym ponoć strachem sam, niż napędziwszy go [Pomorzanom], powrócił dodomu. A natomiast skoro za odejœciem starszego brata pojawił się młody Bolesław, syn Marsowy, to choć jeszcze nie pasowany na rycerza, uprzedzajšc [to],więcej wskórał, niż brat opasany już mieczem. Bo i na most uderzywszy odebrał go wrogom, I na moœcie zwyciężywszy dopadł do bram grodu. Tak to poczštek rycerskiego zawodu Bolesława wymownš był dla chrzeœcijan zapowiedziš przyszłej jego zacnoœci, a Pomorzanom jako niezawodny znak ich pogromu wielkiego napędził strachu. Zbigniewowi, który przybył z licznym wojskiem, a mężnego czynu nie dokazał, naigrawajšc się zarzucali [Pomorzanie]gnuœnoœć, Bolesława zaœ, który z nielicznš garstkš póŸniej przybył, aœmiało œcigał swych wrogów aż do bram, nazywali „wilczym szczenięciem". „Zbigniew-mówili -powinien jako duchowny koœciołem rzšdzić, temu zaœ chłopaczkowi przystoi, jak się okazuje, mężnie wojować". Tak to młodszy brat, z garstkš póŸno nacierajšc, więcej zyskał zaszczytu i sławy, niż starszy, który z wielkim rozmachem i z dużš siłš [w bój]pospieszył. Poganie zatem widzšc, iż chłopiec odstępuje dlatego, że małe miał siły, a obawiajšc się grożšcej im zguby, gdyby powrócił z dużymi, sami zburzyli swój gród, który przedtem zbudowali, i zmarnowawszy trud na darmo, schronili sięw bezpiecznych kryjówkach. [18] Władysław przeto widzšc, że chłopiec dochodził już lat męskich i że zajaœniał czynami rycerskimi, a wszystkim mšdrym ludziom w państwie się podobał, postanowił przypasać mu miecz w uroczystoœć Wniebowzięcia Panny Marii i przygotował w mieœcie Płocku wspaniałš uroczystoœć. Już bowiem podupadał na siłach skutkiem wieku i cišgłej choroby, a w owym chłopcu widział nadzieję dynastii. Gdy więc wszyscy się przygotowywali i na tę uroczystoœć pospieszali, doniesiono, że Pomorzanie obiegli gród Sštok, a żaden z dostojników nie œmiał wyruszyć przeciw nim. Wtedy wbrew woli ojca i sprzeciwom wielu innych Marsowy chłopiec popędził tam, odniósł zwycięstwo nad Pomorzanami iwracajšc [jeszcze]jako giermek, [a już] jako zwycięzca, pasowany został przez ojca na rycerza i z niezmiernš radoœciš odprawił tę uroczystoœć. I nie sam jeden owego dnia przepasany został pasem rycerskim, bo ojciec z miłoœci i dla uczczenia syna dał [tegoż dnia] oręż wielu [jego] rówieœnikom. [19] Skoro w ten sposób Bolesław œwieżo pasowany został na rycerza, Bóg okazał naPłowcach, jak wielkich dzieł ma przez niego dokonać w przyszłoœci. Zdarzyło się bowiem, że po dopiero co dokonanym przepasaniu go pasem rycerskim niezliczonerzesze Płowców zebrały się w zamiarze czynienia jak zwykle zagonów po Polsce, podzieliły się na trzy lub cztery częœci i z dala od siebie nocnš porš przepłynęły Wisłę. Z brzaskiem dnia następnego rozbiegli się pędem i zagarnšwszy niezliczone łupy, obcišżeni zdobyczš, powrócili pod wieczór na drugi brzeg rzeki i tamże bezpieczni a zmęczeni rozbili namioty na nocny spoczynek. Lecz nie wypoczywali tak bezpiecznie, jak do tego z dawna przywykli. Albowiem Bóg, obrońca chrzeœcijan i mœciciel swej wigilii, na zgubęmnogich pogan wzbudził męstwo garstki wiernych, za których uderzeniem w chwale dnia niedzielnego odniósł tryumf mocš swejpotęgi. Od tego czasu Płowcy tak odrętwieli, że za panowania Bolesława nie œmieli zajrzeć do Polski. [20] Zdarzyło się też, że na zebraniu podczas pasowania na rycerza ktoœ powiedział pewne słowa, które godne sš, aby im tu poœwięcić wzmiankę. „Ksišżę panie Władysławie -rzekł ów ktoœ -Bóg dobrotliwy nawiedził dziœ królestwo polskie, a twojš staroœć i słaboœć, i całš ojczyznę wywyższył przez tego oto dziœ pasowanego rycerza! Błogosławionš matka,która takiego chłopca wychowała! Aż dotšdPolska była przez wrogów deptana, lecz ten chłopaczek przywróci jš do tego stanu co dawniej". Na te słowa wszyscy obecni zdumieli się i dawali mu znaki, by milczał przez uszanowanie dla księcia. My jednak wierzymy, że słowo to nie padło na darmo,lecz duchem proroczym było natchnione, bojuż czyny jego chłopięce dowodzš, że kiedyœ przywróci on Polskę do pierwotnego stanu. [21]O œmierci Władysława. Lecz na razie dajmy nieco chłopcu wypoczšć po trudach, aż pióro nasze pogrzebie w pokoju księcia Władysława, męża pobożnego i łagodnego. Ksišżę Władysław tedy, pamiętny na dawne zamieszki, po wygnaniu Sieciecha z Polski, choć słaby był skutkiem wieku i choroby, żadnego przecież nie ustanowił na dworze swoim palatyna lub jego zastępcy. Wszystkomianowicie już to sam osobiœcie roztropnie załatwiał, już to każdorazowo temu komesowi, którego ziemię odwiedzał, zlecał troskę o dwór i jego sprawy. I tak to sam rzšdził krajem bez komesa pałacowego, aż duch jego, cielesnego zbywszy się ciężaru, odszedł na miejsce należnego mu pobytu, aby pozostać tam na wieki. Zmarł zatem ksišżę Władysław w podeszłym wieku i długš słaboœciš złożony, a arcybiskup Marcin z kapelanami przez pięć dni w mieœcie Płocku odprawiał za niego egzekwie, nie œmiejšc go pogrzebać przed przybyciem synów. Skoro zaœ obaj bracia przybyli, zanim jeszcze pochowali ojca, doszło pomiędzy nimi do wielkiego sporu o podział skarbów i królestwa, lecz za natchnieniem łaski Bożeji za poœrednictwem wiernego starca, arcybiskupa, zastosowali się w obliczu zmarłego do zarzšdzeń wydanych przezeń iem tychŸ\ˆŠj ľA¸ 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjź Ŕ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż$Pë c%; c&F—c'Ý*Ç c(¤7š5za życia. Tak więc po wcale zaszczytnym i okazałym pogrzebie księcia Władysława w koœciele płockim, po rozdzieleniu skarbca ojcowskiego pomiędzy synów i po urzšdzeniu królestwa polskiego wedle podziału dokonanego jeszcze za życia ojca,każdy z braci zajšł częœć przypadłš mu z podziału. Bolesław atoli, jako prawy syn, otrzymał dwie główne stolice królestwa i częœć kraju ludniejszš. Objšwszy tedy swójdział ojcowizny, wzmocniony rycerstwem i radš, chłopiec Bolesław zaczšł składać dowody dzielnoœci ducha i siły ciała i zaczšł w opinii i w latach wyrastać na młodzieńca o najlepszych cechach charakteru. [22]Boleslaw zdobywa królewskie miasto Alba. Jako nowy rycerz zaczšł więc od nowa nowe wojny i zamyœlał coraz więcej i częœciej wyzywać [do boju]swych wrogów. Zwoławszy tedy mnogich wojowników, z garstkš [tylko] wybranš wdarł się w sam œrodek ziemi pogan. A gdy przybył pod znamienite królewskie miasto zwane Alba, to choć ani nawet trzeciej częœci wojska nie miał z sobš, zsiadłszy z konia nie kazał sporzšdzać żadnych machin oblężniczych ani nie szukał podstępów, leczw tym samym dniu szturmem w podziwu godny sposób zdobył miasto bogate i ludne. Skutkiem tego nader groŸnym stał się dla Pomorzan, przedmiotem pochwał dla swoich, a [przedmiotem]miłoœci dla wszystkich chrzeœcijan. Z miasta tego przywiózł nieprzeliczone łupy, warownie zaœ zrównał z ziemiš. [23]O zaœlubinach Bolesława. Lecz pominšwszy wiele rzeczy, o których wswoim miejscu wypadnie nadmienić, opowiedzmy o [jego]zaœlubinach i o darach, w niczym nie ustępujšcych darom wielkiego króla Bolesława. Aby zaœ papież Paschalis II udzielił zgody na to małżeństwo pomimopokrewieństwa [pomiędzy narzeczonymi], biskup krakowski Baldwin, przez tegoż papieża konsekrowany w Rzymie, wskazał na brak oœwiecenia w wierze i na koniecznoœci polityczne, wobec czego stolica rzymska zezwoliła miłoœciwie na to małżeństwo, niezgodnie [co prawda]z kanonami i z ogólnš praktykš, ale w drodze wyjštku. My wszakże nie mamy na celu rozpatrywania kwestii grzechu czy sprawiedliwoœci, lecz przedstawiamy wštłš[naszš]mowš czyny królów i ksišżšt polskich. Przez osiem więc dni przed œlubemi tyleż dni po oktawie zaœlubin bez przerwy rozdawał waleczny Bolesław podarunki, jednym mianowicie szuby i futra kryte suknem i obramowane złotš frędzlš, ksišżętom szaty, naczynia złote i srebrne, innym miasta i zamki, innym wreszcie wsie i włoœci. [24] Tymczasem brat jego Zbigniew, który zaproszony na œlub brata odmówił przybycia, zawarł przyjazne przymierze z Pomorzanami i Czechami, a gdy odbywało się wesele, zachęcił podobno Czechów, by wkroczyli do Polski. Wtedy Czesi rozpuœcili zagony po ziemi wrocławskiej a zbierajšc łupy i jeńców oraz wzniecajšc pożary zadali tej krainie straty dotkliwe na długie lata. Usłyszawszy o tym Bolesław, choć bardziej bolał nad znieważonym braterstwem niż nad zniszczeniem państwa, posłał jednakże od razu poselstwo do brata z zapytaniem, dlaczego mu to uczynił i w czym go obraził? Zbigniew natomiast odpowiedział, że o niczym takim nie wiedział, i wykrętnie dowodził, że niewinny jest tak haniebnego czynu. I gdy Bolesław nieustannie œcierał się z wrogami, tak z Czechami, jak z Pomorzanami, i swego działu mężnie przed najeŸdŸcami bronił, Zbigniew, nawet proszony, nie udzielił pomocy swemu bratu w takiej potrzebie, lecz, co więcej, z wrogami brata skrycie zawišzywał przymierze i przyjaŸń i przesyłał im zasiłki pieniężne zamiast wojska. I choć wojowniczy Bolesław zwracał się doń po wielekroć i przez poselstwa, i osobiœcie na zjazdach, upominajšc go z braterskš miłoœciš, by nie wchodził w przymierze i przyjaŸń z nieprzyjaciółmi ojcowskiej dziedziny ani jawnie, ani tajemnie, boby z tego mógł wyniknšć wielki rozłam w królestwie polskim, on ze swej strony odpowiadał rozumnie i spokojnie i tak hamował gniew brata i nienawiœć możnych. Lecz o tym opowiemy obszerniej na innym miejscu, a tymczasem wspomnijmy jeszcze o rycerskich czynach Bolesława. [25]Polacy spustoszyli Morawy. A więc wojowniczy Bolesław, mœciciel krzywdy doznanej od Czechów, wysłał na Morawy trzy hufce rycerzy, które wyprawiły się w sam tydzień Zmartwychwstania Pańskiego, a bioršc łupyi palšc, znalazły nieomal godnš swych czynów odpłatę, [mianowicie za to], że nie uszanowały tak wielkiej uroczystoœci. Albowiem ksišżę morawski Œwiętopołk, gdy już wracali, ruszył w poœcig za nimi z mężnym hufcem rycerzy i byłby pono im odebrał zdobycz, gdyby nie to, że piesi szliwraz z niš przodem. Polacy zaœ widzšc, jakMorawianie gotowi do walki zbliżali się pewni siebie, sami też nie myœleli pokładać ufnoœci w ucieczce, lecz w orężu. Tak więcz obu stron zacięta wszczęła się walka, która zakończyła się nie bez ciężkich stratpo obu stronach. W pierwszym bowiem starciu ksišżę morawski Œwiętopołk -jak dzik opadnięty przez psy myœliwskie, rażšc na wsze strony krzywym zębem jedne zabija, innym wnętrznoœci rozrywa i nie pierwej zatrzyma się i przestanie czynić szkodę, ażłowca zdyszany z nowš sforš psów nadbiegnie na pomoc zagrożonym -tak zrazuŒwiętopołk, wyprzedziwszy okrężnš œcieżkš Polaków objuczonych łupem, byłby ich prawie z tryumfem zgniótł, gdyby hufiec rycerski skupiwszy się ze wszystkich sił nie był odparł zarówno wœciekłoœci, jak i zuchwalstwa nacierajšcych. Wtedy to szczęk [mieczy] uderzajšcych o hełmy rozbrzmiewał w wšwozach górskich i gšszczach leœnych, iskry ognia krzesane z żelaza błyskały w powietrzu, trzaskały włócznie łamišc się otarcze, rozcinano piersi, a ręce i głowy, i poršbane ciała drgały [tu i tam] po polu. Oto pole Marsowe, oto igrzysko Fortuny! Nakoniec tak się znużyły obie strony i zrównały straty w zabitych rycerzach, że ani Morawianie nie osišgnęli wesołego zwycięstwa, ani Polacy nie œcišgnęli na siebie znamienia hańby. Tam to komes Żelisław utracił rękę, w której dzierżšc tarczę zasłaniał niš ciało, ale natychmiast pomœcił mężnie jej utratę zabijajšc tego, który mu jš obcišł. Ksišżę Bolesław zaœ dlauczczenia go zwrócił mu złotš rękę za cielesnš. [26] Następnie sam [Bolesław] wkroczył na Morawy, lecz gdy na wieœć o tym wszyscy wieœniacy z dobytkiem schronili się w warownych miejscach, choć Czesi i Morawianie zebrali się, to jednak nie napastowany [przez nich]powrócił, więcej pożogi tam sprawiwszy niż innych szkód; którym to czynem niemałš wszakże sobie pozyskał sławę, zważywszy trudnoœć przedsięwzięcia. Albowiem od strony Polski Morawy tak sš odgrodzone stromymi górami i gęstymi lasami, że nawet dla spokojnych podróżników, idšcych pieszo i bez pakunków, drogi sš tam niebezpieczne inader ucišżliwe. Co więcej, sami Morawianie, wiedzšc na długo naprzód o jego nadejœciu, nie oœmielili się stoczyć z nim bitwy w otwartym polu, ani nawet w trudnym [jakim] przejœciu stawić oporu z zasadzki, gdy wkraczał lub powracał. [27] Gdy zaœ tak nie bez chwały powracał z Moraw, przybył do Polski legat Stolicy Rzymskiej, imieniem Walo, biskup Beauvais, który za poparciem Bolesława z gorliwej troski o sprawiedliwoœć tak surowo przestrzegał przepisów kanoniczych, że namiejscu złożył z godnoœci dwóch biskupów,za którymi nikt się [zresztš]nie ujšł proœbšani zapłatš. Skoro zatem uczczono w należyty sposób legata Stolicy Rzymskiej i kanonicznie odprawiono synod, wysłaniec udzieliwszy apostolskiego błogosławieństwa powrócił do Rzymu, waleczny zaœ Bolesław znów zwrócił się dowalki ze swymi wrogami. [28] Zwoławszy tedy wojska do Głogowa, nie wzišł ze sobš żadnego piechura, lecz wybranych tylko rycerzy i najlepsze konie, a maszerujšc dniem i nocš przez pustkowia, nie pofolgował dostatecznie trudom ani głodowi przez pięć całych dni. Szóstego dnia na koniec, w pištek, przystšpili do Komunii œw. [i]posiliwszy się zarazem cielesnym pokarmem, przybyli pod Kołobrzeg kierujšc się wedle gwiazd. Poprzedniej nocy zarzšdził Bolesław odprawienie godzinek do NPMarii, co następnie z pobożnoœci przyjšł za stały zwyczaj. W sobotę z rannym brzaskiem zbliżyli się do miasta Kołobrzegu i przebywszy pobliskš rzekę ryzykownie bez mostu czy brodu, by nie zwrócić na siebie uwagi pogan, sprawili szyki i zostawiwszy ztyłu dwa hufce w posiłku, aby przypadkiemPomorzanie się o tym nie dowiedzieli i na nie przygotowanych nie napadli -wszyscy jednomyœlnie zapragnęli uderzyć na miasto, opływajšce w dostatki i umocnione strażami. Wtedy pewien komes przystšpił do Bolesława, ale dawszy radę, którš lepiejprzemilczeć, wyœmiany odstšpił. Bolesław atoli w krótkich słowach zachęcił swoich, co dla wszystkich stało się niemałš pobudkš do męstwa. „Rycerze -rzekł -gdybym nie doœwiadczył waszej zacnoœci i odwagi, w żaden sposób nie pozostawiłbym z tyłu tylu moich [wojsk], ani też z takš garstkš nie zapuszczałbym się aż na brzegimorskie. Teraz zaœ od naszych żadnej nie spodziewamy się pomocy; z tyłu nieprzyjaciel, uciekać daleko -gdybyœmy o ucieczce myœleli. W Bogu już tylko i w orężuufnoœć bezpiecznie pokładajmy! " Po tych słowach można by powiedzieć, że raczej lecieli ku miast u, niż biegli; ale niektórzy myœleli tylko o braniu łupu, a innio wzięciu miasta. I gdyby tak wszyscy jak niektórzy jednomyœlnie natarli, to bez wštpienia posiedliby owego dnia sławny i znamienity gród Pomorzan. Lecz obfitoœć bogactw i łupów na podgrodziu zaœlepiła walecznoœć rycerzy i w ten sposób los ocalił swoje miasto z ršk Polaków. Nieliczni tylko zacni rycerze, sławę przenoszšc nad bogactwa, wyrzuciwszy włócznie, z dobytymi mieczami przebiegli most i wpadli do bramy miejskiej, lecz œciœnieni przez tłum mieszkańców, w końcu jednak zmuszeni zostali do odwrotu. Sam nawet ksišżę Pomorzan był w mieœcie podczas tego natarcia, a bojšc się, że to całe wojsko nadcišga, uciekł innš bramš. A niestrudzonyBolesław nie stał w jednym miejscu, lecz spełniał zarówno obowišzki walecznego rycerza, jak dobrego wodza: spieszył mianowicie z pomocš swoim, gdy siły ich słabły, i przewidywał, co może przynieœć korzyœć, a co szkodę. Tymczasem inni szturmowali drugš bramę, a jeszcze inni trzeciš, inni wišzali jeńców, inni zbierali z morza gromadzone bogactwa, inni wreszciewyprowadzali [pojmanych]chłopców i dziewczęta. Tak więc Bolesław ledwie pod wieczór, i to z użyciem gróŸb, zdołał odwołać z walki rycerzy swych, choć utrudzonych całodziennym szturmowaniem. Odwoławszy tedy rycerstwo i złupiwszy podgrodzie, Bolesław odstšpił stamtšd za radš starego Michała poza mury, spaliwszyprzedtem wszelkie zabudowania. Wstrzšœnięty tym wypadkiem, cały naród barbarzyńców niezmiernie się przeraził, a rozgłos Bolesława rozszedł się między nimi szeroko i daleko. Stšd też ułożono pamiętnš piosenkę, która nader właœciwie wysławia owš dzielnoœć i odwagę w te słowa: Naszym przodkom wystarczały ryby słone i cuchnšce, My po œwieże przychodzimy, w oceanie pluskajšce! Ojcom naszym wystarczało, jeœli grodów dobywali, A nas burza nie odstrasza ni szum groŸny morskiej fali. Nasi ojce na jelenie urzšdzali polowanie, A my skarby i potwory łowim, skryte w oceanie! [29] Gdy tak wielkimi trudami i drogš zmęczone rycerstwo pokrzepiło się już nieco udzielonym wypoczynkiem, znowuż Bolesławzwołał swe oddziały i na nowo wyzwał Pomorzan do walki. Powód zaœ do tej wyprawy dał Swiętobor, jego krewniak, którego ród nigdy panom polskim nie dochował wiernoœci. Ten to bowiem Swiętobor był więziony na Pomorzu i przez pewnych zdrajców z państwa swego wyzuty. Niezmordowany zaœ Bolesław, pragnšc uwolnić swego krewnego, zamierzył wszystkimi swymi siłami najechać ziemię Pomorzan. Lecz Pomorzanie, obawiajšc się zuchwałoœci Bolesława, chytry powzięli plan: oddali mu bowiem krewniaka i tym sposobem uniknęli jego gniewu i najazdu, którego nie byliby w stanie odeprzeć. Wracajšc stamtšd Bolesław ustalił z królem Węgrów Kolomanem, wykształconym w ksišżkowej wiedzy ponad wszystkich królów tego czasu, dzień i miejsce zjazdu, na który jednak król Węgier zawahał się przybyć obawiajšc się zasadzki. Bawił bowiem wtedy u księcia Bolesława ksišżę węgierskiAlmus, wygnany z Węgier, a zaopatrywany przezeń z obowišzku goœcinnoœci. PóŸniej jednak wymieniwszy między sobš dalsze poselstwa, zjechali się razem i utwierdziwszy wieczyste braterstwo i przyjaŸń rozjechali się [z powrotem]. [30] Tymczasem Skarbimir polski komes pałacowy, wkroczył ze swymi towarzyszami broni na Pomorze, gdzie niemałš pozyskał dla Polaków sławę, wrogom swym wyrzšdzajšc szkody i zniewagę. Wolał on pozyskać sławę zdobywcy grodów i miast niż łupieżcy wielunawet wsi i stad. Przeto zuchwałym zamachem zdobył pewien gród, skšd wywiódł nielicznych jeńców i zagarnšł łupy, a gród cały spalił do szczętu. [31] Innym razem podobnie zdobył inny gród, zwany Bytom, skšd nie mniej wyniósł sławy i pożytku, jak z tamtego. Albowiem wyprowadził stamtšd obfitš zdobycz i jeńców, a miejsce samo zamienił w pustynię. Lecz nie dlatego opowiadamy to o Skarbimirze, by go w czymkolwiek porównywać z jego władcš, tylko by się trzymać prawdy historycznej. [32] Zatem wojowniczy Bolesław, skoro [tylko] powrócił ze zjazdu z Węgrami, ułożył innyzjazd z bratem swym Zbigniewem, gdzie obaj bracia nawzajem zaprzysięgli sobie, żeżaden z nich bez drugiego nie będzie wchodził z wrogami w umowy co do pokojulub wojny, ani też jeden bez drugiego nie zawrze z nikim żadnego przymierza, wreszcie że jeden drugiemu przyjdzie z pomocš przeciw wrogom i w każdej potrzebie. Postanowiwszy to zatem, ustalili pod tš samš przysięgš dzień i miejsce, gdzie mieli się zejœć z wojskami, i tak rozjechali się ze zjazdu. Niestrudzony Bolesław pospieszył, chcšc dotrzymać wiary, w umówionym dniu z garstkš swoichna oznaczone miejsce, Zbigniew zaœ nie tylko złamał wiarę i przysięgę, nie przybywajšc [tam], lecz nadto wojsko brata, zdšżajšce ku niemu, odwołał z drogi. Skšd o mało nie wynikła dla królestwa polskiego taka szkoda i hańba, żeani Zbigniew, ani nikt inny nie mógłby potemtego naprawić. Teraz zaœ, w jaki sposób Bolesław z pomocš Boskš uniknšł tego niebezpieczeństwa, okaże się zaraz na następnej karcie. [33] Zdarzyło się, że pewien rycerz na pograniczu kraju zbudował koœciół, na którego poœwięcenie zaprosił księcia Bolesława jeszcze na wpół w chłopięcym wieku wraz z jego młodymi towarzyszami. Dokonano tedy najpierw konsekracji duchownej, a następnie odprawiono zaœlubiny małżeńskie. Lecz jak bardzo nie podoba się Bogu łšczenie zaœlubin Bożych z cielesnymi, łatwo można stwierdzić z nieszczęœć, które częstokroć stšd wynikajš; często bowiem widzimy, że gdzie naraz odbywa się poœwięcenie koœcioła i zaœlubiny małżeńskie, towarzyszš temu zamieszki i zabójstwa. Okazuje się stšd, że naœladowanie takiego zwyczaju nie jest ani dobre, ani chwalebne. Nie mówimy tego atoli, by potępiać zaœlubiny, lecz aby rzecz każdš pozostawiać we właœciwym jej czasie i miejscu. WyraŸny znak tego Bóg wszechmogšcy okazał przy poœwięceniu koœcioła w Rudzie, albowiem wynikło tam i zabójstwo, i, jak wiadomo, jeden z kapłanów dostał obłędu, a także sami zaœlubieni niefortunnym połšczyli się zwišzkiem i nie jest tajnym, że nawet pierwszej rocznicy zaœlubin nie doczekali. Lecz zamilczmy o cudach, a trzymajmy się naszego wštku. A więc wojowniczy Bolesław, ponad ucztowanie i pijatykę przekładajšc rycerskie rzemiosło i łowy, pozostawił starszych z całym tłumem przy biesiadzie,[a sam] z niewielkim orszakiem udał się w lasy na łowy; lecz myœliwi natknęli się na wroga. Pomorzanie bowiem rozpuœcili zagony po Polsce, brali łup i jeńców i szerzyli pożogi; lecz wojowniczy Bolesław, jak lew smaganiem ogona wprawiwszy się w gniew, nie czekał na dostojników ani na wojsko, lecz jak lwica łaknšca krwi, kiedy porwš jej szczenięta, mieczem swym w jednej chwili rozprószył ich łupieżców i grasantów. Ale kiedy coraz to bardziej starał się ich doœcignšć i pomœcić szkody [swego]kraju, nic nie przeczuwajšc wpadł w zasadzkę, gdzie mógł doznać niepowetowanej szkody. A mimo to, choć garstkę miał nielicznš, mianowicie osiemdziesięciu spoœród chłopców i przezeń iem tychŸ\ˆŠj ľA¸ 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjź Ŕ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż)Pťc* čc+óYc,L,Ť c-÷9g%młodzieńców, a ich było trzy tysišce, nie rzucił się do ucieczki ani nie zlškł się tak wielkiej przewagi, lecz od razu ze swym małym hufcem wpadł w œrodek tłumu wrogów. Dziwne rzeczy powiem i dla wielu może nie do wiary, i nie wiem, czy należy je przypisać [li tylko]zuchwałej odwadze! Gdy już swoich prawie wytracił -bo jedni zginęli, a drudzy się rozpierzchli -i tylko samopięt pozostał, po raz wtóry przebił się przez gęsto stłoczonych wrogów. Ale gdy po raz trzeci chciał zawrócić [do natarcia], jeden z jego ludzi, widzšc wnętrznoœci jego konia ciekšce na ziemię, zawołał: „Nie idŸ już, panie, więcej do walki! Zmiłujsię nad sobš, zmiłuj się nad ojczyznš, sišdŸ na mego konia; lepiej bym ja tu zginšłniż ty, jedyne zbawienie Polski". Na te słowa, dopiero gdy koń padł, usłuchał rady [owego]rycerza i tak chociaż trochę oddalił się z pola walki. A widzšc poniesionestraty i to, że wojewody Skarbimira nie było wœród pozostałych, zwštpił już w możliwoœć zwycięstwa. Skarbimir bowiem, oddzielnie walczšc gdzie indziej, został ciężko ranny i -czego bez łez niepodobna powiedzieć -stracił prawe oko. Ci zaœ, co siedzieli przy uczcie, usłyszawszy, co zaszło, zerwali się i pospieszyli na pomoc swoim walczšcym. Przybywszy atoli zastali Bolesława z garstkš zaledwo trzydziestu [towarzyszy], ale nie uciekajšcego z pola walki, lecz z wolna podšżajšcego œladem pierzchajšcych wrogów. Lecz ani nieprzyjaciel nie stawiał oporu i nie dawał możnoœci [dalszej]walki, ani nasi utrudzeni nie naciskali silniej. Poganie bowiem tak się zdumiewali niezwykłym męstwem młodzieńca, że więcej mieli uznania dla niego, iż z tak małš garstkš na tyle się ważył i tak zażarcie nacierał, niż dla siebie, że z takimi krwawymi stratami uzyskali smutne zwycięstwo. „Kimże będzie ten chłopiec? - mówili. A jeœli dłużej pożyje i większe siły będzie miał ze sobš, któż mu się będzie mógł oprzeć w walce? ”Tak to poganie użalali się na poniesione w tej walce straty i z trwogš rozpamiętywali zacnoœć [Bolesława], której widzieli dowody, oraz wrócili więcej obcišżeni smutkiem niż zdobyczš. Ze swoich zaœ na drugi dzień bardzo wielu przybyło do Bolesława, ale już nie tyle z pomocš, jak raczej z pociechš. Przybywajšcy tam wielmoże wielce boleli nad stratš tylu rycerzy szlachetnego rodu i, choć z szacunkiem, wytykali jednak Bolesławowi jego lekkomyœlnš odwagę. A Marsowy syn Bolesław nie tylko nie dał posłuchu upominajšcym go ani nie żałował, że się natakie rzeczy waży, lecz przypominał im, żez obowišzku wiernoœci majš mu pomóc do pomszczenia się na wrogu. Tam to Bolesławtyle odniósł i wytrzymał uderzeń na pancerzu i szyszaku od włóczni i mieczów, że ciało jego pełne kontuzji przez wiele dnidawało œwiadectwo odebranych ciosów. Toteż nieco mniej bolał nad swš młodzieżš tak chlubnie poległš, ponieważ uważał sobie za zysk tak wielkš rzeŸ nieprzyjaciół.Albowiem na jednego z zabitych lub ranionych rycerzy Bolesława wypadało wielu poległych Pomorzan. [34]Boleslaw przepędził Czechów i ujarzmiłPomorzan. Po tym wypadku Bolesław z tymże samym wojskiem zamierzał pomœcić się na Pomorzanach i już udał się w drogę, kiedy doszła go lecšca przodem wieœć, że Czesi ruszajš na Polskę. W wielkiej tedy Bolesławznalazł się niepewnoœci, czy najpierw należy od razu wzišć odwet [na Pomorzanach]za œwieżš krzywdę, czy też bronić swego kraju od najeŸdŸców. W końcu za wzorem Machabeuszów, podzieliwszy wojsko został i obrońcš ojczyzny, i mœcicielem krzywdy. Wyprawił na Pomorze częœć wojska, która grabišc i palšc wcale sromotnie ich zdeptała, sam zaœ komunikiem pospieszył zajœć drogę Czechom i przez dłuższy czas wyczekiwał ich wyjœcia z lasów; lecz na wieœć o Bolesławie strach skłonił ich do odwrotu. [35] Nie tylko jednak niezgoda z sšsiadami i walka z wrogami dawała się we znaki Bolesławowi, lecz nadto zamieszka domowa, a co gorsza, zawiœć braterska nękała go wszelkimi sposobami. Albowiem gdy we wspomnianej wyżej wyprawie poniekšd powinęła mu się noga, Zbigniew więcej się cieszył, niż kiedy poprzednio po wielokroć odnosił zwycięstwa. Oczywistym tego dowodem był fakt, że przyjmował od pogan drobne podarunki jako oznaki ich zwycięstwa, a posłom [ich]odwdzięczał sięwielkimi darami za małe. A ilekroć łupišc Polskę przyprowadzali ze sobš jeńców z działu Bolesławowego, to natychmiast wysyłali ich na sprzedaż na wyspy barbarzyńców; jeœli zaœ cokolwiek, czy to łupy, czy ludzi, przez pomyłkę zagarnęli z działu Zbigniewowego, to bezzwłocznie i bez zapłaty mu to odsyłali. Oburzeni tym wszyscy mšdrzy ludzie w Polsce z przyjaŸni do Zbigniewa przerzucili się do nienawiœci, tak mówišc do siebie i tak się nad tym zastanawiajšc: „Aż dotšd nazbyt cierpliwie znosiliœmy w kraju naszym niezgodę i szkody, czy to nie dbajšco nie, czy też przymykajšc na nie oczy, teraz jednak widzimy jak na dłoni, że wrogowie [dotšd]ukryci zamienili się w otwartych, a spiski tajemne w jawne. Wiemy bowiem i jesteœmy pewni, że nie razZbigniew w naszej obecnoœci zaprzysięgał to Bolesławowi, a więc nie raz i nie trzykroć, lecz wielokroć krzywo przysišgł,ponieważ ani nie zachowywał przyjaŸni z przyjaciółmi brata, ani wobec wrogów jegonie występował nieprzyjaŸnie, lecz owszem, na odwrót, był przyjacielem wrogów brata, a wrogiem przyjaciół". Nie wystarczało mu zaœ samo tylko łamanie zaprzysiężonej wiary lub niedostarczenie przyrzeczonych pod przysięgš posiłków, lecz nawet, gdy się domyœlał, że brat wybiera się na wrogów, nakłaniał innych nieprzyjaciół, by z innej strony wpadali do Polski, i w ten sposób zmuszał go do odstšpienia od swych zamiarów. Słuchał przy tym niedowarzonych i szkodliwych rad, krzywdzšc cały kraj dla nienawiœci kilku [ludzi] i wystawiajšc ojcowskie dziedzictwo na zniszczenie przez wrogów. Aponieważ Zbigniew za sprawš złych rad niedochowywał bratu ani wiary, ani przysięgi,ani [też] nie bronił sławy kraju i ojcowskiego dziedzictwa i nie troszczył sięo zagrażajšcš [mu] szkodę lub uszczerbek -ach, przyczynš upadku stało się dlań to, w czym szukał wywyższenia, a z upadku tego nie podŸwignš go już jego Ÿli doradcy. Niechaj więc czerpiš stšd przestrogę potomni i współczeœni, aby nie było w królestwie dwóch równych [sobie], a poróżnionych [między sobš]współrzšdców! [36] Bolesław zaœ to wszystko Bogu tylko polecał i krzywdę ze strony brata dotšd spokojnie znosił, a zawsze czynny, obchodził Polskę wkoło jak lew ryczšcy i groŸny. Tymczasem zwiastowano mu właœnie, że gród KoŸle na pograniczu czeskim spłonšł, sam przez się jednak, a nie z ręki wrogów. On jednak sšdzšc, że ktoœ podstępnie to uczynił, i obawiajšc się,że Czesi pospieszš gród obwarować, natychmiast pognał tam z bardzo nielicznympocztem i własnymi rękami robotę rozpoczšł na miejscu. Już bowiem do takiego utrudzenia przywiódł swoich ludzi, tak wiele i tak długo jeżdżšc raz tu, raz ówdzie, że wydawało się krzywdš [znowu] ich tak nagle przywoływać. Jednakże i swoich wezwał do pomocy, i brata zaprosiłprzez zupełnie odpowiednich posłów, przekazujšc mu następujšce wyrazy: „Skoro, bracie, choć starszy jesteœ wiekiem, a równy [mi] stanowiskiem i częœciš królestwa, [która tobie przypadła],mnie tylko, młodszemu, pozwalasz podejmować cały trud i ani się do wojen, ani do rad królestwa nie wtršcasz, [wobec tego]albo obejmij całš troskę i staranie o [sprawy] królestwa, jeœli chcesz być wyższym, albo też mnie, prawemu synowi, choć młodszemu wiekiem, ponoszšcemu cały ciężar [obrony] kraju i wszystkie trudy, przynajmniej nie szkodŸ, jeœli już nie chcesz pomagać. Jeœlibyœ więc owš troskę przyjšł na siebie i w prawdziwym [dla mnie]pozostał braterstwie, to dokšdkolwiek mnie zawezwiesz na wspólnš naradę lub dla pożytku królestwa, znajdziesz we mnie wszędzie ochoczego współpracownika. Albo też, jeœli przypadkiem wolałbyœ żyć spokojnie, [raczej] niż brać na siebie tak wielki trud, powierz mnie wszystko, a tak za łaskš Bożš będziesz bezpieczny! " Na to Zbigniew bynajmniej nie dał przystojnej odpowiedzi, lecz posłów omal że w kajdanach do więzienia nie wtršcił. Już bowiem zebrał całe swe wojsko, by napaœć na brata, a równoczeœnie zjednał sobie Czechów i Pomorzan celem wypędzenia go z Polski. A tymczasem Bolesław, umocniwszy ów gród i nic o tym nie wiedzšc, przebywał w miejscowoœci zwanej Kamień i tam majšc leże, jak zwykle z bezpoœredniego pobliża nadsłuchiwał wieœci i [odbierał]poselstwa, a równoczeœnie tym prędzej i niespodzianie zabiegał drogę wrogom. Posłowie wreszcie, zaledwie z pomocš krewnych uwolnieni, powrócili do Bolesławazwiastujšc, co widzieli i słyszeli. Na wieœć o tym Bolesław długo zmagał się z wštpliwoœciš, czy ma stawić opór, czy też [go]poniechać, lecz zebrawszy całš odwagęczym prędzej zgromadził swe wojsko i wyprawił posłów do króla ruskiego i węgierskiego [z proœbš]o pomoc. Lecz gdyby sam z siebie lub ze względu na nich pozostał bezczynny, to przez wyczekiwaniestraciłby i samo królestwo, i nadzieję na nie. [37] A więc wojowniczy Bolesław, otoczony przez trzy wojska, zastanawiał się nad tym, kogo ma najpierw wyczekiwać, czy kogo [pierwszego]zaatakować -podobnie jaklwa lub dzika wytropionego przez psy myœliwskie, ujadanie psów i tršby łowców pobudzajš do wœciekłoœci. Natomiast oni wszyscy tak obawiali się Bolesława, że gdyon stał w œrodku, nie œmieli zejœć się razem w oznaczonym miejscu. Tymczasem zaœ przyniesiono przychwycone wraz z posłańcami listy Zbigniewa, z których okazały się liczne zdrady i knowania. Przeczytawszy je zdumiał się każdy rozumny człowiek, a cały lud biadał nad niebezpieczeństwem. Na koniec Bolesław nader roztropnie i stosownie zawarł tymczasowo pokój z Czechami, a zwoławszy wojsko postanowił wypędzić Zbigniewa. Zbigniew zaœ nie czekał na przybycie brata, by uczynić to samo lub stoczyć walkę, ani nie próbował go opóŸniać, liczšc na grody i miasta, lecz uciekł jak jeleń i przepłynšł rzekę Wisłę. [38]Zbigniew pojednał się z bratem. Bolesław atoli spiesznie przybył pod Kalisz,a napotkawszy tam na opór garœci wiernychZbigniewowi w kilku dniach ten gród zajšł, a równoczeœnie odebrawszy poselstwo ustanowił swego komesa w mieœcie GnieŸnie. Stšd ruszył na Spycimirz i uwięził[tam]wiernego starca, którego dopiero na wiadomoœć o poddaniu się jego stolicy niechętnie wypuœcił. Zabrał go jednak ze sobš spieszšc do przeniesionej stolicy w Łęczycy i tam naprawił stary gród, [majšcy być osłonš] przeciw Mazowszu. Wtedy dopiero napłynęły posiłki od Rusinówi Węgrów, z którymi wyruszył w drogę i przeprawił się przez Wisłę. Wówczas Zbigniew zupełnie upadł na duchu i za poœrednictwem księcia ruskiego Jarosława oraz biskupa krakowskiego Baldwina sprowadzony został przed brata, by dać [mu] zadoœćuczynienie i oœwiadczyć posłuszeństwo. Wtedy dopiero uznał się zaniższego od brata, wtedy też ponownie wobec wszystkich zaprzysišgł, że nigdy bratu nie będzie przeciwny, lecz we wszystkim będzie posłuszny i zburzy gród Galla. Wtedy uzyskał od brata [tyle], że zatrzymał Mazowsze jako lennik, nie zaœ jako władca udzielny. Po pogodzeniu się braci zatem wojsko Rusinów i Węgrów wróciło do domów, Bolesław zaœ kršżył poPolsce, dokšdkolwiek mu się podobało. [39]Wiarołomstwo Zbigniewa w stosunku dobrata. Znowu zimš zebrali się Polacy, by wkroczyćna Pomorze, bo łatwiej zdobywać warownie, gdy bagna zamarznš. Wtedy to przekonał się Bolesław o wiarołomstwie Zbigniewa, ponieważ jawnie okazał się on krzywoprzysięzcš we wszystkim, co zaprzysišgł. Grodu, który Gallus zbudował, prawie wcale nie zburzył, ani też, mimo wezwania, jednego nawet hufca nie wystawił na pomoc bratu. Ksišżę północny,choć zaniepokojony cokolwiek takim postępowaniem, nie poniechał przecież swego postanowienia, ufnoœć pokładajšc w Bogu, a nie w bracie. I jak ogniem zionšcy smok, samym tylko tchnieniem palšc wszystko dokoła, a to, co nie spłonęło, rozbijajšc ruchem ogona, przebiega ziemię,by czynić spustoszenia -tak Bolesław uderzył na Pomorze, niszczšc żelazem opornych, a ogniem warownie. Lecz pomińmy to, co zdziałał idšc przez kraj i wracajšc, a przystšpmy do przedstawienia oblężenia miasta Alba w głębi kraju. Bolesław przybywszy pod [to]miasto, któreuważane jest jakby za œrodkowy punkt [całej] krainy, rozbił obóz i kazał przygotowywać machiny, przy pomocy których łatwiej i z mniejszym niebezpieczeństwem można by je zdobyć. Zbudowawszy je, tak gorliwie nacierał orężem i maszynami, że po kilku dniach zmusił mieszkańców do poddania miasta. Zajšwszy je, umieœcił tam swoich rycerzy,po czym dawszy znak, zwinšł obóz i pospieszył na wybrzeże morskie. A gdy już kierował się ku miastu Kołobrzegowi i zamyœlał zdobyć gród nad samym morzem, zanim jeszcze podstšpi pod miasto, oto mieszkańcy i załoga miasta z pochylonymi [kornie]głowami zaszli drogę Bolesławowi, ofiarujšc [mu] samych siebie i [swoje]wierne służby. Ponadto przybył samksišżę Pomorzan, uznajšc się poddanym Bolesława i siedzšc na koniu przyobiecał mu swoje służby rycerskie. Przez pięć tygodni Bolesław jeŸdził po Pomorzu, wyczekujšc i szukajšc walki i prawie całe owo państwo bez walki ujarzmił. Takimi przeto tytułami chwały wielbić należy Bolesława i takimi zwycięskich wojen tryumfami wieńczyć! [40] Lecz z tš radoœciš z powodu tryumfalnego zwycięstwa zeszła się równoczeœnie większa radoœć z urodzenia mu się syna z królewskiego rodu. Chłopię tedy niechaj roœnie w lata, niech postępuje w zacnoœci, niech umacnia się w zacnych obyczajach, nam zaœ wystarczy, jeœli będziemy się trzymać rozpoczętego wštku opowiadania o [jego] ojcu. [41] Bolesław więc widzšc, że brat wcale nie dochowywał wiary w niczym, co przyrzekłizaprzysišgł, i ponieważ jako szkodliwy i występny całemu krajowi zawadzał, wypędził go całkowicie z królestwa polskiego, a tych, którzy mu stawiali opór ibronili grodu na pograniczu kraju, pokonał z pomocš Rusinów i Węgrów. Tak to przez złych doradców skończyło się władztwo Zbigniewa, a całe królestwo polskie zostałozjednoczone pod panowaniem Bolesława. A choć dokonanie czegoœ takiego zimowš poršbyłoby wystarczajšcym trudem dla wielu, Bolesław przecież niczego nie uważa za zbyt ciężkie, w czym widzi możnoœć powiększenia pożytku lub sławy królestwa. [42]Sasi na statkach przybyli do Prus. Wkroczył tedy do Prus kraju nader dzikiego, skšd, szukajšc, a nie znajdujšc sposobnoœci do walki, powrócił z obfitym łupem, wznieciwszy pożary i wzišwszy jeńców. Lecz skoro trafiła się sposobnoœć do wzmianki o owej krainie, nie będzie od rzeczy dodać coœkolwiek z opowiadań przodków. Mianowicie za czasów Karola Wielkiego, króla Franków, gdy mu Saksonia stawiała opór i nie chciała przyjšć jarzma jego panowania ani wiary chrzeœcijańskiej, lud ów na łodziach przypłynšł z Saksonii i wzišł w posiadanie tę krainę, a od kraju przyjšł nazwę. Dotšd tak bez króla i bez praw pozostajš i nie odstępujš od pierwotnego pogaństwa i dzikoœci. Ziemia zaœ owa tak pełna jest jezior i bagien, że nawet zamkami i grodami nie mogłaby być tak ubezpieczona; toteż nie zdołał jej dotšd nikt podbić, ponieważ nikt nie mógł z wojskiem przeprawić się przez tyle jezior ibagien. [43]Cud z Pomorzanami. Teraz jednak pozostawmy Prusów z nierozumnymi zwierzętami, a istotom obdarzonym rozumem opowiedzmy pewne zdarzenie, a raczej cud boski. Zdarzyło sięmianowicie, że Pomorzanie wypadli z Pomorza i wedle zwyczaju rozpuœcili zagonypo Polsce za zdobyczš. A gdy się tak rozdzielili i rozbiegli na wsze strony, wszystkim czynišc krzywdy i niegodziwoœci,niektórzy z nich jednak na większe odważylisię zbrodnie, bo napadli na samego metropolitę i na Koœciół œwięty. Mianowicie arcybiskup gnieŸnieński Marcin, wierny starzec, w koœciele swoim w Spycimirzu odprawiał spowiedŸ przed kapłanem majšc słuchać mszy, a ponieważ zamierzał udać się gdzie indziej, miał już posiodłane konie do podróży. I tak bez wštpienia zostaliby tam wszyscy razem zamordowani, lub też zarówno pan, jak i sługa dostaliby się do niewoli, gdyby nie to, że któryœ ze służšcych, stojšcych na zewnštrz, rzezeń iem tychŸ\ˆŠj ľA¸ 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjź Ŕ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż.PDc/”ś c0JýD1G%ćc€2-4) \rozpoznawszy ich broń pobiegł do drzwi koœcioła wołajšc, że Pomorzanie sš tuż tuż. Wtedy [arcy]biskup, kapłan i archidiakon przerażeni musieli się już [w myœlach]żegnać z życiem doczesnym. Jak się ratować? Co czynić? Gdzie uciekać? Broni żadnej, służby mało, wróg we drzwiach, a co się jeszcze niebezpieczniejsze wydawało, drewniany koœciół w każdej chwili mógł być spalony. W końcu archidiakon wypadł przez drzwi, chcšc przez kryty podcień przedostać się do koni i w ten sposób umknšć. Lecz opuszczajšc bezpieczne schronienie i szukajšc ocalenia, poszedł fałszywš drogš, bo właœnie natknšł się na wpadajšcych tamtędy Pomorzan. Dostawszy go w ręce poganie byli przekonani, że to arcybiskup, i niezmiernie się ucieszyli; wsadzili go więc na wózek, nie wišzali, nie bili, lecz strzegli z szacunkiem. Tymczasem arcybiskup Bogu się polecił œlubami i modlitwami, przeżegnał się œwiętym znakiem krzyża, i ten starzec drżšcy nie zawahał się wyleŸć tam, gdzie chyba tylko młodzieniec nie lękałby się wspišć. Nie do uwierzenia, jak niebezpieczeństwo œmierci inagły strach dodał sił, których już wiek podeszły odmawiał! Kapłan zaœ, tak jak był gotów [do mszy], położył się za ołtarzem i w ten sposób obaj, [arcy]biskupiksišdz, przy pomocy Bożej uszli z ršk wrogów. Albowiem pogan wpadajšcych do koœcioła tak oœlepił majestat boski, że żaden z nich nie pomyœlał o tym, by wyleŸćna górę lub zajrzeć za ołtarz. Zabrali natomiast podróżne ołtarze arcybiskupa oraz relikwie koœcioła i wraz z nimi, i z pojmanym archidiakonem natychmiast odeszli. Ale Bóg wszechmogšcy, jak [arcy]biskupa, kapłana i koœciół ocalił, takpóŸniej relikwie i wszystkie œwiętoœci nie skalane i nie splugawione zwrócił arcybiskupowi. Ktokolwiek bowiem z pogan wszedł w posiadanie relikwii lub œwiętych szat czy naczyń, padał ofiarš albo epilepsji, albo strasznego szaleństwa. Wobec tego, zatrwożeni wszechmocš Boga, zmuszeni byli oddać wszystko uwięzionemu archidiakonowi. A i sam archidiakon zdrowy i nietknięty powrócił z Pomorza, tak że arcybiskup odzyskawszy wszystkie swe rzeczy mógł chwalić Boga przedziwnego w swych dziełach. Od tego dnia Pomorzanie zaczęli z wolna upadać na siłach i już póŸniej nie odważyli się tak zapędzać do Polski. [44] A niestrudzony Bolesław ponownie wkroczył na Pomorze i przystšpił z wielkimi siłami do oblężenia grodu Czarnkowa. Sporzšdziwszy [zaœ]machiny różnego rodzaju i wzniósłszy wieże wynioœlejsze od obwarowań grodowych, takdługo orężem i tymi przyrzšdami atakował miasto, aż je zmusił do poddania się i włšczył do swego państwa. Ponadto wielu skłonił do porzucenia pogaństwa i przyjęcia wiary [chrzeœcijańskiej], a samego władcę grodu podniósł ze zdroju chrztu œw. Gdy zaœ poganie i ich władca posłyszeli, jak łatwo uległa hardoœć czarnkowian, sam ksišżę pierwszy ze wszystkich uznał się poddanym Bolesława, lecz żaden z nich dwóch nie dochował wiernoœci przez czas dłuższy. Albowiem póŸniej ów ochrzczony, duchowy syn Bolesława, wielorakie popełniał zdrady, godne kary œmierci. Lecz że o tym w swoimmiejscu mamy mówić, obecnie pomińmy to milczeniem, aż sprowadzimy cesarza z Węgier, a Bolesława z Czech i aż przytoczymy, co się jeszcze przedtem zdarzyło. [45] Teraz zaœ [poniechawszy] Pomorzan zwróćmy się do Czechów, byœmy nazbyt długo pozostajšc przy tym samym temacie nie wydawali się zbyt opieszali. Gdy więc Bolesław stał na straży kraju i wszelkimi siłami dbał o sławę ojczyzny, zdarzyło sięwłaœnie, że zjawili się Morawianie, chcšc ubiec gród KoŸle w tajemnicy przed Polakami. Wówczas to Bolesław wysłał pewnych zacnych rycerzy celem zajęcia, jeœliby to było możliwe, Raciborza, sam jednak dla tej przyczyny nie zaniechał łowów i wypoczynku. Owi zaœ zacni rycerzeodeszli i stoczyli walkę z Morawianami, w której kilku zacnych spoœród Polaków padłow boju, jednak ich towarzysze odzierżyli pole zwycięskiej bitwy i [zdobyli]gród. Tak to wybici zostali Morawianie w walce, a owiw grodzie [Raciborzu], nie wiedzšc o niczym, zostali zagarnięci. Tymczasem cesarz Henryk IV wkroczył na Węgry, gdzie niewiele zyskał pożytku i sławy. My jednak obecnie nie zajmujmy się dziejami cesarzy lub Węgrów, lecz wzmiankujšc o tym tylko, mówić będziemy owiernoœci i męstwie Bolesława. [46] Albowiem między królem Węgrów, Kolomanem a księciem polskim Bolesławem stanęła przysięga, że jeżeli cesarz wkroczy do kraju jednego z nich, to drugi tymczasem zaszachuje Czechy. Skoro zatemcesarz wkroczył na Węgry, Bolesław także, dochowujšc wiary, po bitwie stoczonej w œrodku lasów zwycięsko trzymał w szachu Czechy, gdzie palšc przez trzy dni i noce zniszczył trzy kasztelanie i jedno przedmieœcie, po czym szybko cofnšł się ze względu na Pomorzan,którzy zdradš zajmowali jego grody. [47] Już pod jego nieobecnoœć Pomorzanie obiegligród Bolesława Uœcie, a Polacy wydali go Pomorzanom za zdradzieckim podszeptem Gniewomira. Był to zaœ ów Gniewomir z grodu Czarnkowa, zdobytego przez Bolesława, którego sam on podniósł ze zdroju chrztu œw. i gdy innych wybito, jegozachował przy życiu i w tymże grodzie osadził jako pana. Ten zaœ niewierny, wiarołomny, niepomny dobrodziejstwa, przewrotnie doradził grodzianom wydać gród, kłamišc, że Bolesław został pobity przez Czechów i już wydany Niemcom. Gdy przeto wojsko tak ucišżliwš i tak niebezpiecznš drogš powracało z Czech, [Bolesław] nie oszczędzał ani siebie, ani ludzi zmęczonych, ani koni spotniałych, nie wypoczywał ani we dnie, ani w nocy, aż spiesznym marszem przybył tamże z nielicznš garœciš, którš wybrał z wielu; a jeżeli nic więcej nie zdziałał, to stało się przynajmniej wiadome, że chce pomœcić zniewagę, i okazało się, że jest zdrów i niezwyciężony. Nikt się bowiem nie przygotował do wojny z nim, nikt nie zaszedł drogi nawet powracajšcemu, by z nim walczyć -i tak niezadajšc strat, ani nie ponoszšc ich, powrócił. [48] Tymczasem, dawszy nieco wypoczšć koniomi rycerstwu, Bolesław znów był gotów do powrotu na Pomorze i sprawił oddziały do walki. Wkroczywszy zatem na ziemię wrogów, nie zapędzał się za łupami i trzodami, lecz obiegł gród Wieluń, budujšc machiny i różnego rodzaju narzędzia [oblężnicze]. Z drugiej strony grodzianie, nie liczšc na ocalenie życia i w samym tylkoorężu pokładajšc ufnoœć, podnoszš wały, zniszczone naprawiajš, zaostrzone pale i kamienie wynoszš na wierzch, spieszš zabarykadować bramy. Gdy więc przygotowano machiny i wszyscy się uzbroili, Polacy mężnie przypuœcili zewszšd atak na gród, a Pomorzanie niemniej [dzielnie]się bronili. Polacy nacierali tak zawzięcie dla sprawiedliwoœci i zwycięstwa, Pomorzanie zaœ stawiali opór z wrodzonej przewrotnoœci i w obronie własnego życia. Polacy sięgali po sławę, Pomorzanie bronili wolnoœci. Na koniec przecie Pomorzanie znękani cišgłymi trudami i czuwaniem, doszedłszy do przekonania, że nie mogš oprzeć się takim siłom, spuœcili nieco z pierwotnej pysznej wyniosłoœci i poddali siebie oraz gród, otrzymawszy w zakład [bezpieczeństwa]rękawicę Bolesława. Atoli Polacy, pomni na tyle trudów, tyle œmierci, tyle srogich zim, tyle zdrad i zasadzek, wszystkich pozabijali, nikogo nie szczędzšc ani nie słuchajšc nawet samego Bolesława,który tego zakazywał. Tak to powoli wytępił Bolesław opornych i krnšbrnych Pomorzan, jak [zresztš]słusznie powinni być tępieni przeniewiercy. Gród zaœ Bolesław lepiej umocnił w celu zatrzymaniago w swych rękach, a zaopatrzywszy go w niezbędne œrodki osadził tam własnych rycerzy. [49]Szeœciuset Pomorzan poległo na Mazowszu. W następne lato jednak Pomorzanie zebrali się [znów] i wtargnęli na Mazowsze po łup.Lecz o ile chcieli uczynić sobie łup z Mazowszan, to właœnie sami zostali zmuszeni stać się łupem Mazowszan. Rozbiegłszy się mianowicie po Mazowszu, gromadzšc zdobycz i jeńców i palšc budynki, już bezpieczni stali z łupami i nie obawiali się walki. Lecz oto komes imieniem Magnus, który wtedy rzšdził Mazowszem, z Mazowszanami, niewielu wprawdzie co doliczby, lecz dzielnoœciš starczšcymi za wielu, wystšpił do strasznej bitwy przeciwliczniejszym, wprost niezliczonym poganom,przy czym Bóg okazał swš wszechmoc. Albowiem pogan miało tam polec więcej niż szeœciuset, a cały łup i jeńców odebrali imMazowszanie, co do reszty zaœ też nie ma wštpliwoœci, że zostali pojmani lub uciekli. Amianowicie Szymon, biskup owej krainy, podšżał z żałosnym wołaniem za swymi owieczkami, rozdzieranymi wilczymi zębami, [osobiœcie]wraz ze swymi duchownymi, przyodziany w szaty kapłańskie i czego nie przystało mu czynićziemskim orężem, tego starał się dokonać broniš duchowš i modlitwami. I jak w dawnych czasach synowie Izraela pokonali Amalechitów [wsparci]modlitwami Mojżesza,tak teraz Mazowszanie osišgnęli zwycięstwo nad Pomorzanami wspomożeni modłami swego biskupa. A następnego dnia dwie kobiety zbierajšc poziomki po bezdrożach odniosły nowe zwycięstwo, znalazłszy jednego rycerza pomorskiego, bo zabrały mu broń i z rękami zwišzanymi z tyłu przyprowadziły go przed oblicze komesa i biskupa. [50] Również rycerze Zbigniewa, łupišc wraz z Czechami w krainie œlšskiej i palšc, w podobnie niefortunny sposób pobici zostali przez miejscowš ludnoœć, przy czym niektórzy zostali pojmani, inni mieczem zabici. Opowiedziawszy zaœ te pomniejsze szczegóły spocznijmy nieco, by przystšpić do trzeciej księgi, złożonej z większych spraw. KONIEC DRUGIEJ KSIĘGI ZACZYNA SIĘ KSIĘGA TRZECIA ZACZYNA SIĘ LIST TRZECIEJ KSIĘGI Czcigodnym kapelanom ksišżęcym i innym godnym pamięci zacnym duchownym w Polsce autor niniejszego dziełka [życzy], bytak przechodzili wœród dóbr doczesnych, żeby im łatwo przyszło od rzeczy przemijajšcych postšpić do wiecznych. Pragnę przede wszystkim, byœcie to wiedzieli, bracia najmilsi, iż nie dlatego podjšłem się tak wielkiego dzieła, aby w ten sposób puszyć się swojš skromnš osobšalbo by chlubić się ojczyznš mš lub rodzicami, kiedy jestem wœród was obcym pielgrzymem, lecz aby jakiœ owoc mej pracy zabrać ze sobš do miejsca moich œlubów zakonnych. I coœ innego jeszcze wyjawię waszej roztropnoœci, [a mianowicie]że nie po to podjšłem tę pracę, aby rzekomo wynosić się ponad innych czy też aby zalecać siebie jako wymowniejszegow słowach, lecz by unikać próżnowania i zachować wprawę w dyktowaniu, oraz by za darmo nie jeœć chleba polskiego. Ponadtojeszcze obfitoœć wojennych tematów zagrzała mojš nieœwiadomoœć do podjęcia ciężaru przerastajšcego me siły, a zacnoœći wielkodusznoœć walecznego księcia Bolesława dodały mi otuchy i odwagi. Dlatego nie moje, lecz wasze oglšdajcie, nierękę, lecz złoto uważajcie, nie kielich, leczwino wypijajcie! Jeœli zaœ może zganicie w tym dziele nieozdobnoœć wysłowienia, to możecie zeń przynajmniej zaczerpnšć wštku do wnikliwszego i bardziej wymownego przedstawienia. Bo jeżeli sšdzicie, że królowie i ksišżęta polscy nie zasługujš na własne dzieje i roczniki, to najwidoczniej królestwo polskie stawiacie na równi z jakimi bšdŸ niekulturalnymi ludami barbarzyńców. Jeœli zaœ przypadkiem twierdzicie, że człowiek taki i tak żyjšcy jak ja niegodnie sięga po takie tematy, to wam odpowiem, że [przecież]spisywałem wojny królów i ksišżšt, a nie ewangelię. Nigdy bowiem słowa i rycerskie czyny Rzymian czy Gallów nie byłyby tak powszechnie znane po [całym]œwiecie, gdyby pisane œwiadectwa nie przechowały ich ku pamięci i naœladowaniu potomnych. Również ogromna Troja, jakkolwiek opustoszała legła w gruzach, wieczystej pamięci jednak przekazanš została w dziełach poetów. Mury zrównane z ziemiš, wieże leżš zburzone, przestronne i przyjemne zakštki pustkš stojš, w pałacach królów i ksišżšt znajdujš się legowiska i kryjówki dzikich zwierzšt -a jednak Troja i jej Pergamum słynne sš wszędzie dzięki głosowi martwych liter, a o Hektorze i Priamie częœciej się mówi [dziœ], gdy leżš w prochu, niż gdy zasiadali na królewskim tronie. Po cóż jeszcze mam wymieniać Aleksandra Wielkiego, Antiocha, królów Medów i Persów, czy barbarzyńskich tyranów? Gdybym tylko [same]ich imiona chciał przytoczyć, to pisanie dziœ zaczęte musiałbym przedłużyć do jutra. A przecież sława ich unieœmiertelniona została pochwałami dawnych wieszczów, choć ich życie nie było wieczne, lecz ulotne. Albowiem tak jak œwiętych mężów czci się dla ich dobrych dzieł i cudów, tak królowie ziemscy i ksišżęta zawdzięczajš sławę zwycięskim wojnom i tryumfom. A jak zbożnš jest rzeczš w koœciołach głosić kazania o życiu i męczeństwie œwiętych, tak chwalebnym jest w szkołach i w pałacach opowiadać o tryumfach i zwycięstwach królów czy ksišżšt. I jak żywoty œwiętych i męczenników głoszone po koœciołach skłaniajš myœli wiernych ku pobożnoœci, tak rycerskie dzieła i zwycięstwa królów czy ksišżšt, opowiadanepo szkołach i zamkach, zagrzewajš do dzielnoœci serca rycerzy. I podobnie jak pasterze Koœcioła powinni szukać korzyœci duchowej dla wiernych, tak obrońcy kraju starajš się rozszerzać jego czeœć, sławę idoczesnš chwałę. Godzi się bowiem, by słudzy Boży w tych rzeczach, które sš Boże, w duchu posłuszni byli Bogu, w tych zaœ, które należš do cesarza, okazywali czeœć i służyli ksišżętom tego œwiata. Cóż bowiem dziwnego w tym, jeœli sławni zwycięzcy pożšdajš rozgłosu i sławy dla swej dzielnoœci, skoro nawet Kleopatra, królowa Kartaginy, chciwa sławy, pragnęłaprzenieœć [do siebie]imperium rzymskie z męskš œmiałoœciš, a nie z przyrodzonš kobiecie zacnoœciš. I jeœli kobieta, dšżšc do panowania, pokonana w bitwie morskiej, sama sobie wolała zadać okrutnš œmierć niż służyć [zwycięzcy], to cóż dziwnego, jeœli ci, którzy broniš ojczyzny lub dziedzictwa ojcowskiego, lub mszczš się doznanej krzywdy, szukajš raczej w bitwie chwalebnej œmierci, nie od trucizny, niżby mieli haniebnie podlegać własnym sługom. Okazuje się zatem z tego, co powiedziano, że nie na darmo [tu] opowiedziano o dziejach ksišżšt polskich; okazuje się, co i wy też powinniœcie potwierdzić swym sšdem, że niniejsze dzieło powinno być na głos tłumaczone. Ponadto przez wzglšd na Boga i na Polskę niechaj wasza zacnoœć roztropnie zechce zadbać o to, aby otrzymaniu nagrody za tyle pracy nie przeszkodziła [czyjaœ] nienawiœć lub jakaœ moja przypadkowa płochoœć. Jeœli bowiem mšdrzy ludzie uważajš me dzieło za dobre ipożyteczne dla sławy ojczyzny, to niegodnym i nieodpowiednim byłoby, gdyby za czyimœ podszeptem odebrano twórcy nagrodę za dzieło. KONIEC LISTU ZACZYNA SIĘ SKRÓT Czeœć prawemu Panu Bogu, czeœć i wieczna sława! On swš mocš Pomorzany pod jarzmo poddawa. Czeœć i sława dla zwycięzcy, księcia Bolesława! Wszystko, co jest, niechaj będzie dla Chrystusa chwały, Co mšdroœciš swš sprawuje od wieków œwiat cały; Bo nie ludzka moc to była ni wojska zdziałały. Owóż obiegł raz Bolesław pewien gród stuwieczny, Sam warowny już z natury, załogš stateczny, A dla spraw jego królestwa wielce niebezpieczny. Oblężonym ku pomocy Pomorzanie bieżš, Myœlšc, że na oblężników znienacka uderzš,Lecz czcze plany, tył podadzš, ledwie się tam zmierzš. Przez okrężne leœne œcieżki, wszyscy na piechotę, Aby koń im do ucieczki nie dodał ochoty, Wychynęli jako wilcy, gdy wejdš za płoty. Lecz Bolesław z garœciš zbrojnych niewielkš, a skorš I Skarbimir wojewoda z drużynš niesporš W siedmset ludzi do trzydziestu tysięcy się biorš. Już poprzedniej bowiem nocy rozesłali zwiady I o przyjœciu wroga słyszšc, strzegli się ich zdrady, Nie mógł tedy wódz wojsk wszystkich zebrać do gromady. Owi zasię w pałšk zgięci czoło mu stawili, Nastawiwszy włócznie wkoło jeża uczynili I tak twardo stojšc kręgiem, ani się ruszyli. Wnet ci zmyœlny wódz Bolesław przejrzał dno tej sprawy I okršżył ich jak łowiec zwierza w czas obławy, Mšż waleczny, wojowniczy i pragnšcy sławy. Z drugiej strony znów Skarbimir uderza bezżmudy W œrodek wrogów -tymi słowy krzepišc swoje ludy: "Hej, Pomorcy, takich mieczów nie znaliœciewprzódy! " No i cóż? Wrogowie pierzchli ucieczkš szalonš, Jeszcze u nich takiej rzezi nie bywało pono. Siedem grodów wzišł tam ksišżę i zdobycz nštrz, rzezeń iem tychŸ\ˆŠj ľA¸ 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjź Ŕ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż3P› c4ë Šc5”˘c66)Ś c7Ü6|:niepłonš. Chwalmyż za to z Panem Bogiem Wawrzyńcaœwiętego, Bo się bitwa ona sławna stała w œwięto jego; Godzien iœcie w owym grodzie koœcioła wielkiego. Opisawszy Bolesława zwycięstwo wspaniałe, Wspomnijmy też i z cesarzem układy udałe, Jak zawarli pokój, przyjaŸń i braterstwo trwałe. Nie jest tajne to nikomu, dla jakiej przyczyny, Z jakš pychš wkroczył cesarz do polskiej krainy, Jaki ład tu chciał wprowadzić, jakie karać winy. Czymże jednak sš przed Bogiem zamysły zuchwałe, Bez którego woli nie drgnie ni ŸdŸbło trawymałe, A który wniwecz obraca góry okazałe. Bolesław się ostał w państwie bez strat i bez trwogi I gotowy jest do walki jakoby lew srogi, Przed którym się korzy wszystko i pierzchajš wrogi. Czemuż to zwlekacie, Czesi, zgišć swe karki harde? Polskie miecze na cesarza nawet doœć sš twarde; Nie sprostacie im, podacie się tylko na wzgardę. Żaden wróg takiemu panu nie œmie stawić czoła, Nikt, że pola mu dotrzymał, chlubić się nie zdoła; Każdy sšsiad żyć w pokoju pragnie z nim dokoła. Wrogów swoich tryumfalnie zwycięża przebojem, Wszystkim innym hojnš rękš niesie dary swoje; Król węgierski dzięki niemu cieszy się pokojem. Nie tu pora, by z osobna wywodzić uczenie To, co wiedzš ci, co znieli pęta i więzienie. Lecz my teraz bez przygany niesiem chwały wieniec. ZACZYNA SIĘ KSIĘGA TRZECIA DZIEJÓW BOLESŁAWA III [1] Wœród niezliczonych wprost, pamięci godnych czynów rycerskich Bolesława III należy zwłaszcza wymienić, co to w dzień œwiętego Wawrzyńca przygodziło się Pomorzanom, jak ukrócony został gniew cesarza i jak stawiono opór napastliwym Niemcom. Na pograniczu Polski i Pomorza znajduje sięmianowicie pewien gród, zwany Nakieł, niedostępny dzięki [otaczajšcym go]bagnom i umocnieniom. Celem zdobycia go wojowniczy ksišżę rozłożył się [wokół]ze swym wojskiem, nacierajšc nań orężem i machinami. Załoga widzšc, że nie zdoła oprzeć się takiemu mnóstwu [wojsk], ale jeszcze spodziewajšc się odsieczy od swych ksišżšt, zażšdała zawieszenia broni i naznaczyła pewien termin, po upływie którego, jeœli od swoich nie doczeka się pomocy, miała oddać siebie i miasto w moc wrogów. Zgodzono się wprawdzie [ze strony polskiej] na zawieszenie działań wojennych, lecz bynajmniej nie odłożono przygotowań oblężniczych. Tymczasem wysłańcy załogi dotarli do wojska Pomorzan i zawiadomili ich o zawartej z wrogami umowie. Wtedy Pomorzanie, wzburzeni otrzymanym poselstwem, zaprzysięgli sobie polec za ojczyznę albo zwyciężyć Polaków. Odprawiwszy więc konie, aby przez zrównanie niebezpieczeństwa dodać wszystkim pewnoœci siebie i odwagi, nie trzymajšc się żadnych dróg ani œcieżek, przebijali się przez gšszcze leœne i legowiska dzikiego zwierza, aż wynurzyli się z lasów, jak myszy polne z nor, nie w dniu oznaczonym, lecz w dzień poœwięcony œw. Wawrzyńcowi -i do szczętu wyginęli nie z ludzkiej, lecz z boskiej ręki. Chwalebny Bóg w œwiętych swoich! właœnie bowiem był to czcigodny dzień œw. Wawrzyńca męczennika i tejże godziny rzesza wiernych wychodziła z uroczystoœcimszalnych, gdy oto nagle wojsko barbarzyńców nastšpiło na nich z bliska. O œwięty Wawrzyńcze w niebie, nieœ pomoc ludowi w potrzebie! Cóż pocznš teraz chrzeœcijanie, gdzie się zwrócš? Nieprzyjaciel następuje znienacka, brak czasu na sprawienie szyków, naszych mało, wroga dużo, ucieczka nie sposobna, nigdy [zresztš]nie miła Bolesławowi. O œwięty Wawrzyńcze w niebie, niech wróg swš moc straci przez ciebie! Uszykowawszytedy rycerstwo, ile go tam było, we dwa zaledwie oddziały, jeden z nich poprowadził sam wojowniczy Bolesław, drugi zaœ jego wojewoda Skarbimir. Co do znacznej reszty [wojska]bowiem, to jedni szukali paszy dla koni, drudzy żywnoœci, a inni strzegli dróg i œcieżek, wypatrujšc nadejœcia wrogów. Niestrudzony Bolesław bez zwłoki wyprowadza swe oddziały, napominajšc je zwięzłymi słowy: „Wasza [własna]dzielnoœć, groza bezpoœredniego niebezpieczeństwa i miłoœć ojczyzny bardziej was zachęcš, niezwyciężona moja młodzi, niż moje słowa. Dziœ za łaskš bożša wstawieniem się œw. Wawrzyńca miecz wasz zetrze bałwochwalstwo Pomorzan i ich rycerskš dumę! ”I nie rzekłszy nic więcej zaczšł wrogów wokoło okršżać, ponieważ oni tak powbijali włócznie swe w ziemię zwróciwszy ostrza na wrogów i tak się zbili w gromadę, że nikt nie był w stanie wedrzeć się w ich œrodek samym tylko męstwem, lecz jedynie zażywszy podstępu. Jak bowiem wyżej powiedziano, byli oni prawie wszyscy pieszo i nie uszykowani do bitwy obyczajem chrzeœcijańskim, lecz jak wilki czyhajšce na owce przypadli kolanami do ziemi. Gdy więc na niestrudzonego Bolesława, który raczej zdawał się oblatywać niż obiegać ichwkoło, wróg zwrócił całš czujnoœć -Skarbimir z przeciwnej strony, upatrzywszy miejsce umożliwiajšce dostęp,bez zwłoki wdarł się w największš gęstwęwrogów. Rozbici w ten sposób i otoczeni barbarzyńcy zrazu stawiali zawzięty opór, lecz wreszcie zmuszeni zostali do ucieczki. Padło tam nieco dzielnych rycerzy spoœród chrzeœcijan, lecz z trzydziestu tysięcy pogan uszło zaledwie dziesięć tysięcy. Œwiadczę się Bogiem, za którego sprawš, i œw. Wawrzyńcem, na którego proœby dokonano tego pogromu! Zdumiewali się wszyscy obecni, w jaki sposób garstka, liczšca mniej niż tysišc rycerzy, dokonać mogła takiej rzezi. Powiadajš, że sami Pomorzanie obliczyli dokładnie, że padło ichtam dwadzieœcia siedem tysięcy. A ilu ich [jeszcze]znalazło się w bagnach, [to i] z nich żaden już się wydobyć nie zdołał. Załoga zaœ [Nakła]widzšc, że cała jej nadzieja się rozwiała i nie ma już celu skšdinšd ani od kogoœ innego wyczekiwać pomocy, poddała miasto za cenę życia. Posłyszawszy o tym, załogi szeœciu innych grodów takież samo powzięły postanowienie, mianowicie poddały się wrazz warowniami. [2]List cesarza do Bolesława. Gdy się to działo, cesarz Henryk IV, jeszcze w Rzymie nie ukoronowany, lecz majšcy otrzymać koronę w dwa lata póŸniej, przygotowujšc się do wkroczenia do Polski z potężnym wojskiem, przesłał Bolesławowi wprzód poselstwo w te słowa:„Niegodnym jest cesarza i przeciwnym prawom rzymskim wkraczać zbrojnie do kraju wroga, a zwłaszcza swego wasala, zanim się z nim nie porozumie co do pokoju,jeœli chce być posłusznym, lub co do wojny, jeœli stawić chce opór, aby mógł sięubezpieczyć. Dlatego winieneœ albo przyjšć z powrotem brata swego, oddajšc mu połowę królestwa, a mnie płacić rocznie 300 grzywien trybutu, lub tyluż rycerzy dostarczyć na wyprawę, albo ze mnš, jeœli czujesz się na siłach, podzielić mieczem królestwo polskie". Na to ksišżę północny Bolesław odpowiedział: „Jeżeli pieniędzy naszych lub rycerzy polskich żšdasz tytułem trybutu, to mielibyœmy się za niewiasty, a nie za mężów, gdybyœmy wolnoœci swej nie bronili.Do przyjęcia zaœ buntownika lub do podzielenia się z nim niepodzielnym królestwem nie zmusi mnie przemoc żadnej [obcej]władzy, a chyba tylko jednomyœlna rada moich [doradców] i swobodna decyzja mojej własnej woli. Przeto jeœlibyœ po dobroci, a nie z pogróżkami zażšdał pieniędzy lub rycerzy na pomoc Koœciołowi Rzymskiemu, uzyskałbyœ zapewne nie mniejpomocy i rady u nas niż twoi przodkowie u naszych. Zatem bacz, komu grozisz: jeœli zaczniesz wojnę, znajdziesz jš! " [3] Odpowiedziš tš doprowadzony do niesłychanego gniewu, cesarz takie w myœlipowzišł zamiary i na takš wstšpił drogę, zktórej [już] ani zejœć, ani zawrócić nie będzie mógł inaczej, jak tylko z ogromnymistratami i upokorzeniem własnym. Zbigniewteż rozgniewanego w ten sposób cesarza jeszcze bardziej podburzał, obiecujšc, że tylko niewielu Polaków będzie mu stawiało opór. Nadto także Czesi, nawykli do życia złupów i grabieży, zachęcali cesarza, by wkroczył do Polski, zapewniajšc go, że dobrze znajš drogi i œcieżki wiodšce przez polskie lasy. Na podstawie takich to rad i zachęt cesarz, nabrawszy nadziei, że odniesie zwycięstwo nad Polskš, wkroczył [do niej], lecz przybywszy do Bytomia doznał zawodu pod każdym względem. Albowiem ujrzał gród Bytom tak uzbrojony iobwarowany, że zagniewany zwrócił się zesłowami oburzenia do Zbigniewa: „Zbigniewie -rzekł cesarz -tak to Polacy ciebie uznajš za swego pana? Tak to pragnšopuœcić twego brata i [domagajš się]objęciarzšdów przez ciebie? ”A gdy chciał ze sprawionymi szykami wyminšć gród Bytom, jako niemożliwy do zdobycia ze względu na obwarowania i naturalne położenie wœród opływajšcych go wód, niektórzy słynniejsi z jego rycerzy zboczyli pod gród, pragnšc okazać w Polsce swš cnotę rycerskš, a wypróbować siły i odwagę Polaków. A grodzianie, otwarłszy bramy, wyszli naprzeciw z dobytymi mieczami, nie obawiajšc się ani mnogoœci różnorodnych wojsk, ani napastliwoœci Niemców, ani obecnoœci samego cesarza, lecz czołowo stawiajšc im odważny i mężny opór. Widzšcto cesarz niesłychanie się zdumiał, że tak ludzie bez zbroi ochronnej walczyli gołymi mieczami przeciw tarczownikom, a tarczownicy przeciw pancernym, spieszšc tak ochoczo do walki jakoby na biesiadę. Wtedy jakoby rozgniewany na zakusy swoich rycerzy cesarz posłał tam kuszników i łuczników, aby przynajmniej przed ich groŸbš grodzianie ustšpili i cofnęli się do grodu. Ale Polacy na pociski i strzały zewszšd lecšce tyle zwracali uwagico na œnieg lub na krople deszczu. Tam też cesarz po raz pierwszy przekonał się o odwadze Polaków, bo nie wszyscy jego rycerze wyszli cało z tej walki. Teraz jednakże pozwólmy cesarzowi powoli wędrować przez polskie lasy, aż sprowadzimy z Pomorza ognistego smoka. [4] Niestrudzony Bolesław, wygrawszy opowiedzianš wyżej bitwę na Pomorzu i zdobywszy siedem grodów, na wiadomoœć, że cesarz istotnie wkroczył do Polski -mimo że ludzie i konie pomęczeni byli długim oblężeniem, że trochę rycerzy poległo, trochę nadto odniosło rany, a trochę odesłanych zostało z nimi do domów-z iloma mógł, [z tyloma]ruszył w pochód inakazał zabarykadować na wszelki sposób przejœcia i brody na rzece Odrze. Zagrodzono zatem wszystkie miejsca, w których można by w bród przejœć rzekę, a nawet, takie, w których [ewentualnie]sama ludnoœć mogła ukradkiem próbować przejœcia. Pewnš iloœć dzielnych rycerzy wysłał nadto przodem do Głogowa dla pilnowania przejœć na rzece; mieli oni tak długo opór dawać cesarzowi, aż z przyjœciem samego [Bolesława]na pomoc nad brzegiem rzeki w ogóle odniosš zwycięstwo, albo przynajmniej zatrzymujšcgo tam doczekajš się [przyjœcia]wojsk i posiłków. Sam zaœ Bolesław z nielicznym wojskiem stał w niewielkim oddaleniu od Głogowa, co [zresztš]nie dziwota, bo swoich [ludzi] bardzo już utrudził. Tam zbierał wieœci i słuchał poselstw, tam wyczekiwał nadejœcia swych wojsk, stamtšd wyprawiał tu i ówdzie wywiadowców i stamtšd rozsyłał komorników po swoich i po Rusinów, i Węgrów. [5] Cesarz zaœ w marszu nie zboczył ani w dół, ani w górę [rzeki]próbować brodów, lecz przeprawił się za jednym zamachem pod miastem Głogowem, w miejscu, gdzie nikt tego nie oczekiwał i gdzie nikt przedtem się nie przeprawiał, ani nie wiedział o jego istnieniu i [dlatego]nikt go nie bronił; [przejœcia dokonał]w zwartych szykach, z orężem w ręku, wobec nie przygotowanych mieszkańców miasta, ponieważ grodzianie nie żywili żadnych obaw co do tego miejsca i nawet nie przyszło im do głowy, że można by je żywić. Była to zaœ uroczystoœć œw. Bartłomieja apostoła, gdy cesarz przebywał rzekę, i cały lud w mieœcie słuchał wówczas mszy œwiętej. Jasne tedy, że przeszedł bezpiecznie i bez trudnoœci pobrał znaczne łupy i jeńców, a nawet zajšł namioty wokół miasta. Bardzo też wielu spoœród tych, którzy przybyli dla obrony grodu i mieszkali w namiotach na zewnštrz grodu, cesarz przeszkodził schronić się do grodu; częœć od razu na miejscu pojmano, częœć zaœ uratowała się ucieczkš. Jeden z nich uciekajšc spotkał sięz Bolesławem i opowiedział mu wszystko, co zaszło. A Bolesław bynajmniej wtedy nie czmychnšłjak bojaŸliwy zajšc, lecz jak przystało na mężnego rycerza, zachęcił swoich mówišc: „O nieustraszeni rycerze, utrudzeni wraz ze mnš w wielu wojnach i na wielu wyprawach, bšdŸcie i teraz gotowi razem ze mnš za wolnoœć Polski umrzeć lub żyć! Ja osobiœcie, choć z tak małš garstkš, chętnie już zaczšłbym walkę z cesarzem, gdybym wiedział na pewno, że nawet jeœli tam polegnę, to kres położę niebezpieczeństwu ojczyzny. Lecz skoro na jednego z naszych przypada więcej niż stu wrogów, chwalebniej będzie tu stawić opór niż idšc tam z małš garstkš w zuchwałej walce œmierć ponieœć. Gdy bowiem tu stawimy opór i wzbronimy im przejœcia, jużi to poczytać będzie można za zwycięstwo".To rzekłszy zaczšł zawalać rzeczkę, nad którš stał, œciętymi [w tym celu] drzewami. [6] A tymczasem cesarz wzišł od głogowian zakładników pod przysięgš na takich warunkach, że jeżeli w przecišgu pięciu dnimieszczanie wysławszy poselstwo zdołajš doprowadzić do zawarcia pokoju lub jakiegoœ układu, to po udzieleniu odpowiedzi, niezależnie od tego, czy pokój zostanie zawarty, czy odrzucony, odzyskajš jednak swoich zakładników. Ugodzono się tak obustronnie z pewnym ukrytym zamiarem: cesarz mianowicie w tym właœnie celu wzišł pod przysięgš zakładników, bo spodziewał się w ten sposób, nawet dopuszczajšc się wiarołomstwa, dostać w swe ręce miasto; a także głogowianie na to wydali mu owych zakładników, gdyż tymczasem umocnili pewne miejsca [w fortyfikacjach miasta], zniszczone ze staroœci. [7] Bolesław atoli, wysłuchawszy poselstwa o daniu zakładników, uniesiony gniewem, zagroził mieszczanom szubienicš, gdyby ze względu na nich gród poddali -dodajšc, że lepiej będzie i zaszczytniej, jeœli zarówno mieszczanie, jak zakładnicy zginš od miecza za ojczyznę, niż gdyby, kupujšc zhańbiony żywot za cenę poddania grodu, mieli służyć obcym. Odebrawszy takš odpowiedŸ mieszczanie donieœli [cesarzowi],że Bolesław w tych warunkach nie chce sięzgodzić na pokój, i zażšdali zwrotu swych zakładników, jak to było zaprzysiężone. Nato cesarz odpowiedział: „Owszem, jeœli mi gród oddacie, to zakładników nie będę zatrzymywał, lecz jeœli mi opór stawiać będziecie, to i was, i zakładników w pień wytnę". Na to grodzianie: „Możesz wprawdzie dopuœcić się na zakładnikach wiarołomstwa i mężobójstwa, lecz wiedz [otym], że w ten sposób żadnš miarš nie potrafisz uzyskać tego, czego żšdasz! " [8] Na te słowa cesarz kazał budować przyrzšdy oblężnicze, chwytać za broń, rozstawiać legiony, otoczyć miasto wałem, sygnalistom dšć w tršby i zaczšł szturm domiasta ze wszech stron przy pomocy żelaza, ognia i machin. Z drugiej strony mieszczanie sami rozdzielili się na [poszczególne]bramy i wieże, umacniali warownie, przygotowywali narzędzia [obronne], znosili kamienie i wodę na bramyi wieże. Wtedy cesarz sšdzšc, że litoœć nad synami ikrewniakami zmiękczy serca mieszczan, polecił co znaczniejszych pochodzeniem spoœród zakładników z miasta oraz syna komesa [grodowego]przywišzać do machin oblężniczych, w przekonaniu, że tak bez krwi rozlewu otworzy sobie bramy miasta. A tymczasem grodzianie wcale nie oszczędzali [własnych] synów i krewnych więcej niż Czechów i Niemców, lecz zmuszali ich kamieniami i orężem do odstšpienia od muru. Cesarz tedy widzšc, że takim sposobem nie pokona miasta ani też mieszczan nie potrafi zachwiać w powziętym postanowieniu, siłš oręża starałsię osišgnšć to, czego podstępem nie zdołał. Zewszšd zatem przypuszczono szturm do grodu i z obu stron podniósł się krzyk potężny. Niemcy nacierajš na gród, Polacy się broniš, zewszšd machiny wyrzucajš głazy, kusze szczękajš, pociski i strzały latajš w powietrzu, dziurawiš tarcze, przebijajš kolczugi, miażdżš hełmy;trupy padajš, ranni ustępujš, a na ich miejsce wstępujš zdrowi. Niemcy nakręcali kusze, Polacy -machiny oprócz kusz; Niemcy [wypuszczali]strzały, Polacy -pociski oprócz strzał; Niemcy obracali proce z kamieniami, Polacy kamienie młyńskie z zaostrzonymi dršgami. [Gdy]Niemcy, osłonięci przykryciem z belek, usiłowali podejœć pod mur, Polacy sprawiali im łaŸnię płonšcymi głowniami i wrzšcš wodš. Niemcy podprowadzali pod trz, rzezeń iem tychŸ\ˆŠj ľA¸ 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjź Ŕ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż8P% c9u ´ c:)?c;h(ű c<c6 <wieże żelazne tarany, Polacy zaœ staczali na nich z góry koła, nabijane żelazem; Niemcy po wzniesionych drabinach pięli się w górę, a Polacy nabijali ich na haki żelaznei podnosili w powietrze. [9] Tymczasem Bolesław nie spoczywał ani we dnie, ani w nocy, lecz nieraz rozpędzał Niemców wychodzšcych z obozu po żywnoœć, często też w obozie samego cesarza siał postrach i przebiegał to tu, totam, czynišc zasadzki na łupieżców i podpalaczy. Takimi to sposobami przez wieledni cesarz usiłował zdobyć miasto, lecz nicinnego nie dostawał w zysku, jak tylko co dzień œwieże mięso ludzkie swoich [zabitych]. Codziennie bowiem ginęli tam szlachetni mężowie, których po wypruciu wnętrznoœci balsamowano solš oraz wonnoœciami i składano na ładownych wozach, aby cesarz mógł ich zawieŸć do Bawarii lub do Saksonii, jako [jedyny] trybut [z] Polski. [10] Gdy cesarz ujrzał, że ani orężem, ani groŸbami, ani podarkami czy obietnicami niepotrafi zmiękczyć mieszczan, ani też nic nie zyska stojšc tam dłużej, po odbyciu narady ruszył obozem w stronę miasta Wrocławia, gdzie również miał sposobnoœć poznać siły i talent [wojenny] Bolesława. Albowiem dokšdkolwiek cesarz się zwrócił, gdziekolwiek rozbił obóz lub zrobił postój, postępował za nim Bolesław raz z przodu, a raz z tyłu, i zawsze trzymał się w pobliżu miejsca postoju cesarza. A gdy cesarz ruszajšc w drogę zwijał obóz, Bolesław dalej był mu nieodstępnym towarzyszem i jeżeli tylko ktoœ wyszedł z szeregów, to już nie znalazł powrotnej drogi; a jeżeli czasem większy [jakiœ]oddział w poszukiwaniu żywnoœci lub paszy dla koni oddalił się bardziej od obozu, ufny w swš liczbę, to Bolesław natychmiast stawał pomiędzy nim a wojskiem [cesarskim], i tak ci, którzy wyprawiali się po łup, padali sami łupem Bolesława. W ten sposób tak liczne i sprawne wojsko wprawił w taki strach, że nawet Czechów, urodzonych łupieżców, zmusił, by jedli własne zapasy albo [całkiem]poœcili. Nikt bowiem nie œmiał wychylić się z obozu, żaden giermek nie poważył się trawy zbierać, nikt nie wychodził nawet za swš potrzebš poza rozstawionš linię straży. Obawiano się Bolesława w dzień i w nocy, cišgle majšc go w pamięci, nazywano go „Bolesławem, który nie œpi". Gdy się ukazałjakiœ gaik lub zaroœla, wołano: „Strzeż się,tam się kryje! ” Nie było miejsca, gdzie bynie domyœlano się Bolesława. W ten sposób nękał ich bez wytchnienia, porywajšc po kilku jak wilk, raz z przodu, raz z tyłu, innym razem zaœ z boków nastajšc. Dlatego też rycerstwo cały dzień szło w pełnym rynsztunku, spodziewajšc się nieustannie zjawienia się Bolesława. W nocy także wszyscy spali w kolczugach, lub też stali nastanowiskach, inni odbywali straże, albo przez całš noc obchodzili obóz dookoła, albo wołali: „Czuwajcie, strzeżcie się, pilnujcie! ", inni jeszcze œpiewali o zacnoœciBolesława piosenki w te słowa: [11] Bolesławie, Bolesławie, ty przesławny ksišżę panie, Ziemi swojej umiesz bronić wprost niezmordowanie! Sam nie sypiasz i nam także snu nie dasz nichwili, Ani we dnie, ani w nocy, ni w rannej godzinie! Szliœmy pewni, że cię z ziemi twej łatwo wyżeniem, A ty teraz nas zamknšłeœ niemal jak w więzieniu! Taki ksišżę słusznie rzšdy nad krajem sprawuje, Który z garstkš swych olbrzymie wojsko tak wojuje! Cóż by było, gdybyœ wszystkie swe siły zgromadził, Nigdy by ci cesarz w polu broniš nie poradził! Godny jesteœ i królewskiej, i cesarskiej władzy, Gdy z twš garstkš tłumy wrogów tak trzymasz na wodzy! Wszakżeœ jeszcze nie wypoczšł z walk z Pomorzanami, A już, karzšc naszš œmiałoœć, uganiasz się z nami! Miast tryumfatora witać hołdy należnymi, My przeciwnie zamyœlamy pozbawić go ziemi! On prowadzi dozwolone wojny z poganami, My wzbronionš walkę wiedziem tu z chrzeœcijanami! Dlatego też Bóg poszczęœcił mu walkš zwycięskš, A nas słusznie za zadane krzywdy karze klęskš! [12] Niektórzy zaœ szlachetni i roztropni mężowie słyszšc to ze zdumieniem mówili między sobš: „Gdyby Bóg nie wspomagał tego człowieka, to nigdy by takiego zwycięstwa nie odniósł nad poganami, ani też nam tak mężnie nie stawiałby oporu. I gdyby nie to, że Bóg go swš potęgš tak wywyższa, nigdy by nasz [własny]lud tak go nie chwalił! ” Lecz zapewne [sam] Bóg w nieodgadnionych swych zamiarach sprawił to, że chwała cesarza przeszła naBolesława; głos ludu bowiem zawsze zwykłzgadzać się z głosem Pańskim. To tylko pewna, że lud, kiedy œpiewa, posłuszny jest woli Bożej. Cesarzowi jednak nie w smak była piosenka ludu i wielekroć zabraniał jej œpiewać, ale tym bardziej podniecał lud do jeszcze większej zuchwałoœci. A widzšc z tych przykładów i zdarzeń, że nuży [tylko swój] lud daremnymi wysiłkami, woli Boskiej zaœ nie może się przeciwstawić, co innego zamyœliłpotajemnie, a udawał, że co innego uczynićzamierza. Zdawał sobie jasno sprawę, że tyle ludu dłużej bez łupów żyć nie zdoła i że Bolesław jak lew ryczšcy nieustannie koło nich kršży. Konie padały, ludzie udręczeni byli czuwaniem, trudami i głodem; a gšszcze leœne, bezdenne bagna, kłujšce muchy, ostre strzały, zawzięte chłopstwo -[wszystko to]nie pozwalało na wykonanie przedsięwzięcia. Toteż udajšc, że chce iœć na Kraków, wysłał do Bolesława posłów w sprawie pokoju, żšdajšc pieniędzy, ale nie tak wiele jak przedtem ani nie tak pysznie -w te słowa [mianowicie]: [13]List cesarza do króla polskiego Bolesława. "Cesarz Bolesławowi, księciu polskiemu [oœwiadcza]swš łaskę i pozdrowienie. Poznawszy twš dzielnoœć, przychylam się do rad moich ksišżšt i otrzymawszy 300 grzywien, spokojnie stšd odejdę. Wystarczymi to za dowód czci, jeœli pokój będzie między nami i miłoœć. Jeœli zaœ nie spodoba ci się na to zgodzić, to rychło możesz mnieoczekiwać w swej krakowskiej stolicy". [14]OdpowiedŸ cesarzowi. Na to ksišżę północny takš dał odpowiedŸ: „Bolesław, ksišżę polski [ofiarowuje]cesarzowi pokój, ale nie za cenę denarów. Do waszej cesarskiej woli pozostaje iœć [dalej] lub wracać, lecz postrachem lub dyktujšc [jednostronnie] warunki nie znajdziesz u mnie nawet jednego lichego obola. Wolę bowiem w tej chwili stracić królestwo Polski, bronišc jego wolnoœci, niż na zawsze spokojnie je zachować w hańbie [poddaństwa]! " [15] Usłyszawszy takš odpowiedŸ cesarz podstšpił pod miasto Wrocław, gdzie jednak nic więcej nie zyskał, jak [tylko]trupy na miejsce żywych. Gdy zaœ przez dłuższy czas -udajšc, jakoby szedł na Kraków -kręcił się wokoło nad rzekš, raz tu, raz ówdzie, w nadziei, że w ten sposób napędzi strachu Bolesławowi i zmieni jego postanowienie, Bolesław przez to wcale nie tracił otuchy i [stale]tę samš, co poprzednio, dawał odpowiedŸ posłom. Cesarz przeto widzšc, że przez dalsze wyczekiwanie raczej narazi się na straty i hańbę, niż [znajdzie] chwałę lub zysk, postanowił wracać, trupy tylko wiozšc ze sobš jako trybut. A ponieważ poprzednio pysznie domagał się wielkich sum pieniężnych, na koniec choć mało [tylko]chciał, nie dostał ani denara. A że nadęty pychš, zamyœlał podeptać starodawnš wolnoœć Polski, Sędzia sprawiedliwy wniwecz obrócił te jego zamiary, a krzywdę tę i inne [jeszcze] pomœcił na doradcy [jego] Œwiętopołku. [16]O œmierci Œwiętopołka. A skoro wspomnieliœmy o Œwiętopołku, warto przy sposobnoœci ku poprawie innychpowiedzieć parę słów o jego życiu i œmierci. Otóż Œwiętopołk był zrazu dziedzicznym księciem morawskim, póŸniej zaœ, pełen żšdzy władzy, wydarł księstwoczeskie panu swemu Borzywojowi. Rodu [był]wprawdzie szlachetnego, nieustraszonego charakteru, w rzemioœle rycerskim dzielny, ale często niewierny i z usposobienia chytry. Za jego to radš cesarzwkroczył do Polski, a przecież nie raz, lecz po wielokroć zaprzysięgał poprzednio wiernoœć Bolesławowi, zwišzał się z Bolesławem jednš tarczš, dzięki męstwu i pomocy Bolesława osišgnšł królestwo czeskie. Czyż to nie Bolesław w celu osadzenia Œwiętopołka w Pradze wkroczył na Morawy z królem węgierskim Kolomanem, a gdy król zawrócił, zapuœcił się w lasy Czech? Oczywiœcie, że on. I nie byłby stamtšd ustšpił, gdyby mu Borzywój nie oddał dla umocnienia układu grodu Kamienia. Nadto Bolesław przetrzymywał u siebie i żywił wielu, którzy z Czech już do niego zbiegali, chcšc wczeœniej pozyskać jego łaskę w nadziei, że on będzie księciem [czeskim], ponieważ Œwiętopołk wówczas posiadał mały kraj i niewielkie zasoby. W zamian za to przysišgł Œwiętopołk Bolesławowi, że jeœli kiedykolwiek, w jaki bšdŸ sposób lub zużyciem jakiegokolwiek podstępu zostanie księciem czeskim, to zawsze będzie dlań wiernym przyjacielem i wzajem będš sobie jednš tarczš, a grody na granicy królestwaalbo odda Bolesławowi, albo w ogóle zburzy. Ale osišgnšwszy godnoœć ksišżęcš, ani wiary nie dotrzymał, łamišc zaprzysiężoneukłady, ani też Boga się nie bał, popełniajšc mężobójstwa. Dlatego też Bóg na przykład dla innych godnš dał mu zapłatę za [jego]czyny: gdy mianowicie, czujšc się zupełnie bezpiecznym bez broni siedział na mulicy w poœrodku swoich, padłprzebity oszczepem przez pewnego mało znacznego rycerza, a nikt z jego ludzi nie podniósł ręki dla pomszczenia go. Z takim to tryumfem opuœcił cesarz Polskę,wynoszšc mianowicie żałobę zamiast wesela, trupy poległych zamiast trybutu nawiecznš rzeczy pamištkę. Bolesław zaœ, ksišżę polski, niewiele się go bał z bliska, atym mniej oczywiœcie, skoro odszedł. [17]Rozdział o Czechach. Wypoczšwszy tedy cokolwiek po tak wielkimtrudzie, nie odkładał już dłużej północny ksišżę najazdu na Czechów. Zamyœlał bowiem i swojej krzywdy dochodzić na Czechach, i krewniaka swego Borzywoja przywrócić na wydarty mu tron. Skoro zaœ w pochodzie odniósł zwycięstwo w bitwie stoczonej wœród lasów z zachodzšcymi mu drogę Czechami i już częœć [jego]wojska stała na równinach czeskich, Borzywoj, przyjęty już przez Czechów, dzięki złożył Bolesławowi za tyle wiernoœci i trudu i tak niestrudzony Bolesław z podwójnš chwałš powrócił z Czech. Lecz posłuchajmy, co uczynił po powrocie, by odnieœć jakšœ korzyœć z przykładu tak wielkiej zacnoœci. [18]Rozdział o Pomorzanach. Nie rozpuœcił bowiem od razu do domów wojska znużonego tak długim pochodem, aniteż sam nie szukał wytchnienia w rozkoszach i biesiadach wobec nadchodzšcych już mrozów zimowych, lecz z wybranymi z [całego]wojska rycerzami podšżył do ziemi Pomorzan. Jak zaœ długo tam bawił i jak wielkie obszary kraju ogniem nawiedził i łupiestwem, nie ma potrzeby szczegółowo opisywać i przedstawiać, lecz wystarczy podać ogólne wyniki, skoro spieszy się nam do ważniejszych wypadków. Tym razem tedy zdobył Bolesław na Pomorzu trzy grodki, spalił je i zrównał z ziemiš, zabierajšc jedynie j eńców i łupy. Potem zaœ czas pewien wytchnšł Bolesław od wojny, a tymczasem umocnił nie do zdobycia swe miasta [w tych okolicach], gdzie bawił poprzednio cesarz. [19]Rozdział o Czechach i Polakach. Gdy zaœ Bolesław, umacniajšc miasto Głogów, stał pod nim ze [swym] wojskiem,rycerze Zbigniewa wraz z Czechami ruszyli na Polskę celem grabieży. Lecz rychło -o czym nawet Bolesław nie wiedział -wyszedłszy chyłkiem, jak myszy z kryjówek, wyłapani zostali lub wybici przezzebranych [na wiadomoœć o najœciu]miejscowych margrabiów, prócz niewielu tylko, którzy poszukali schronienia w lesie, przyjacielu zbójców. [20]O zdradzie Czechów. Pamiętam, że nieco wyżej powiedziałem o przyjęciu przez Czechów księcia Borzywojana zagrabionš mu stolicę i że dlatego Bolesław tak rychło powrócił z Czech. Lecz że wiernoœć czeska jak koło się toczy, więc jak przedtem wypędzajšc Borzywoja zwiedli go zdradziecko, tak [teraz]nie mniej zdradziecko go przyjęli, aby go znów zwieœć. W krótkim bowiem czasie nie tylko księstwo postradał, wypędzony przez œredniego brata, lecz nawet stracił możnoœć odzyskania go, uwięziony przez cesarza. Miał także trzeciego brata, wiekiem wprawdzie młodszego, ale nie ustępujšcego mu pod względem zacnoœci; on to dochował bratu wiernoœci, a ksišżę Bolesław utrzymywał go w Polsce i dostarczał mu pomocy i rady celem podkopywania władzy starszego brata. [21]O wojnie i zwycięstwie nad Czechami. Wojowniczy zatem Bolesław, zebrawszy mnogie rycerstwo, otworzył [sobie]nowš drogę do Czech, w czym może być porównany z Hannibalem i jego nadzwyczajnym czynem. Albowiem tak jak on, idšc na zdobycie Rzymu, pierwszy dokonał przejœcia przez górę Jowisza, tak [też]Bolesław, chcšc najechać Czechy, zapuœcił się w miejsca grozę budzšce, gdzie przedtem nie stanęła ludzka stopa. Tamten przeszedłszy mozolnie przez jednš górę zyskał sobie tak wielkš sławę i pamięć u potomnych, Bolesław zaœ wszedł niemal prostopadle w górę nie na jeden, lecz więcej niebotycznych szczytów. Tamtentrudził się tylko dršżšc górę i równajšc skały, podczas gdy ten bez przerwy [musiał]toczyć pnie i głazy, wspinać się nastrome góry, otwierać przejœcia przez mroczne puszcze i budować mosty na głębokich bagnach. Dokonawszy tedy w przecišgu trzech dni i nocy tak mozolnego przemarszu w obronie słusznoœci Borzywoja i przyjaŸni dlań, Bolesław, mimo że znużony, dokazał w Czechach czegoœ takiego, co zapewni mu wiecznš i chwalebnš pamięć. Skoro wreszcie wœród tylu niebezpieczeństw wkroczył Bolesław do Czech, nie wrócił zaraz z porwanym łupem jakby wilk drapieżny, jak [to zwykli] Czesi [robić] w Polsce -lecz, przeciwnie, z podniesionymi sztandarami, wœród dŸwięku tršb, w szyku bojowym, bijšc w bębny, z wolna postępował przez czeskie równiny, szukajšc walki, lecz nie znajdujšc jej; i niechciał grabić ani palić, zanim nie zakończy wojny. Tymczasem Czesi po kilkakroć ukazywali się gromadami, lecz gdy Polacy ruszali do natarcia, czym prędzej uciekali. Z okolicznych grodów wychodziło też wielu rycerzy, którzy za natarciem Polaków cofajšc się dawali [im] sposobnoœć do palenia przedmieœć. A najmłodszy brat Borzywoja, o którym wspomniałem, błagajšc Bolesława nie dawał mu brać łupów, wzniecać pożarów i niszczyć kraju,bo z dziecięcš naiwnoœciš wierzył, [ufajšc]słowom zdrajców, że może pozyskać królestwo bez wojny i bez zwycięstw. Gdy zaœ już czwarty dzień Bolesław wyczekujšc [okazji do] walki prosto spieszył na Pragę i zbliżał się do pewnej rzeki, nie wielkiej wprawdzie, lecz trudnej do przebycia, z drugiej strony rzeki rozsiadł się ze zgromadzonym wojskiem ksišżę czeski, który nie œmišc gdzie indziej,tu wyczekiwał Bolesława, ufny w niedostępnoœć terenu, zamierzajšc bronić przeprawy. Atoli Bolesław znalazłszy [wreszcie] wrogów, których szukał, wpadłw gniew, jak lew, gdy zobaczy zdobycz zamkniętš za ogrodzeniem: nie miał bowiemmożnoœci stoczenia walki. Bo gdy Polacy chcieli przeprawić się raz w górze rzeki, to znów w dole, natychmiast pojawiali się naprzeciw nich na drugim brzegu, Czesi. Była to zaœ rzeka, wedle kłamliwych relacji Czechów, znajdujšcych się w obozie Bolesława, nader bagnista i niebezpieczna dla tak wielkiej masy wojska, nawet gdyby nikt nie stawiał oporu przeprawiajšcym się.Bolesław zatem widzšc, że w ten sposób traci daremnie czas i że dzień się kończy, a słońce chyli się ku zachodowi, zaproponował księciu czeskiemu wybór [godny]rycerskiego męstwa, a mianowicie, że albo Bolesław zrobi mu miejsce, by się przeprawił, albo sam się na drugš stronę przeprawi, jeœli mu ksišżę czeski miejsca ustšpi; oœwiadczajšc zarazem, że bynajmniej nie przybył celem zagarnięcia stolicy czeskiej, lecz że swoim zwyczajem podjšł się obrony słusznej sprawy nieszczęœliwych wygnańców, jak to niegdyœidla niego uczynił. Dlatego niechaj albo przyjmie brata swego i pozwoli mu w spokoju korzystać z jego działu ojcowizny,albo niechaj sprawiedliwy Sędzia wszystkichw otwartej walce pomiędzy nimi okaże, po czyjej stronie jest słusznoœć. Na to ksišżęczeski odparł: „Owszem chętnie gotów jestem przyjšć mego brata, jeœli ty przyjmiesz swego; ale nie œmiem podzielić znim królestwa, chyba tylko za radš cesarza. Gdybym zaœ miał ochotę lub możnoœć wręcz z wami się zetrzeć, nie czekałbym na wasze pozwolenie, skoro od dawna miałem wolnš przeprawę przez rzekę". [22]Rozdział o spustoszeniu ziemi czeskiej iem tychŸ\ˆŠj ľA¸ 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjź Ŕ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż=PŢc>.c?F4c@z,)cAŁ;Ďprzez Polaków. Bolesław tedy widzšc, że ksišżę czeski w tych odpowiedziach, które przysłał, nie podawał nic okreœlonego, lecz tylko czcze słowa, z brzaskiem dnia, [jeszcze]w czasiewypoczynku zwinšł obóz, lecz nie oddalił się od brzegu owej rzeki posuwajšc się [tylko]w dół ku rzece Łabie. Tam zaœ w pobliżu Łaby bez przeszkody przekroczył owš rzeczkę i pospieszył szukać walki tam,gdzie jej poniechał. Skoro zaœ przybył do stanowisk Czechów i zastał po nich już tylko œlady, zwoławszy starszyznę złożył radę, na której wcale rozumnie zdecydował, co będzie pożyteczniejszym i chwalebniejszym. Niektórzy bowiem ze starszyzny mówili: „Zupełnie wystarczy, żeœmy mężnie przez trzy dni stali na ziemi nieprzyjacielskiej i nie znaleŸli [sposobnoœcido]walki, mimo że wróg był zebrany i przed nami". A inni znów twierdzili: „Słuszne sš wyroki Boże i dla ludzi zakryte.Dobrze nam się wiodło dotychczas, lecz jeœli [tu] dłużej zabawimy, nie wiedzieć, jak się losy obrócš". Z drugiej strony natomiast Bolesław i młodzież lekceważyli rady starszych i twierdzili, że trzeba iœć na Pragę, jak przedtem. I zaiste młodzieńczy plan wzišłby górę nad radami starszych, gdyby nie zabrakło chleba, który więcej może niż prawo rzšdzšce ludzkš społecznoœciš. Bolesław tedy, zgodziwszy się niechętnie naplan odwrotu, pozwolił w drodze powrotnejpalić i grabić. Sam zaœ cišgle maszerował zuszykowanym wojskiem, częstokroć pozostajšc w posiłku przy ostatnich oddziałach. Miał też uszykowane hufce rycerstwa, które szły przodem przed palšcymi i łupišcymi, strzegšc [ich]przed pojawieniem się Czechów. Skoro zaœ tak roztropnie i przezornie poprowadził wojskow jednš i w drugš stronę i już u wnijœcia do lasów w pištek stanšł, kazał zagęœcić straże, czuwać w gotowoœci oraz by każdy legion na wypadek jakiegoœ zamieszania trwał na swym stanowisku. Tejże nocy, gdy Bolesław już po jutrzni trwał na modlitwie, niespodzianie jakiœ popłoch padł na cały obóz, wywołujšc nagły krzyk w całym wojsku. Wówczas każda ziemia, każdy oddział stanšł pod broniš na swoim stanowisku -jak to było zarzšdzone -by bronić swego miejsca; hufiec zaœ nadworny, uzbrojony po dworsku, stanšł wokół Bolesława, by tam zwyciężyć lub zginšć. Atoli Bolesław, posłyszawszy krzyk ludu, otoczony licznš drużynš młodzieży natychmiast wstšpił na miejsce nieco wzniesione, by przemówić, i swojš przemowš dodał odwagi dzielnym, bojaŸliwym przytłumił strach i lęk zarazem, w te odzywajšc się słowa: [23]Rozdział o odwadze i przezornoœci Bolesława. "O młodzi, œwietna obyczajami i urodzeniem, przy moim boku stale zaprawiana w boju, ze mnš nawykła do trudów! Zachowajcie spokój, a zarazem oczekujcie weseli dnia dzisiejszego, który nas zwycięskim uwieńczy wawrzynem! Dotychczas Czesi naigrawali się z Polaków i za rycerskie rzemiosło uważali, jeœli im sięudało, jak potworom morskim lub leœnym, porwać coœkolwiek z trzód naszych i uciec z tym w lasy. Wy zaœ już siódmy dzień uganiacie się po ich kraju, popaliliœcie wsie i podgrodzia, widzieliœcie ich księcia i wojska zgromadzone, szukaliœcie walki, lecz nie mogliœcie znaleŸć. Dziœ wszakże właœnie, czy Czesi stoczš walkę, czy też nie, dziœ z pomocš Bożš Polacy pomszczš swe krzywdy! A gdy pójdziecie do bitwy, pamiętajcie o [ich]grabieżach, o jeńcach, o pożogach; pamiętajcie o porwanych dziewczętach, żonach i niewiastach; pamiętajcie, ile to razy was zaczepiali; pamiętajcie, ilekroć uciekajšc przed wami, utrudzili was poœcigiem! A zatem wytrzymajcie jeszcze trochę, bracia i rycerze wsławieni, dzielnymi bšdŸcie w boju, młodzieńcy moi, bo radoœć was czeka! Dzień dzisiejszy przyniesie wam to, czego zawsze sobie życzyliœcie, dzisiejszy dzień wynagrodzi cierpienia, które tak długi czas znosiliœcie! Oto już jutrzenka sięukazuje, wkrótce zajaœnieje ów dzień przesławny, który ukaże [w pełni]zdradę i wiarołomstwo Czechów, a zuchwałoœć i butę ich złamie, [dzień], który pomœci krzywdy nasze i przodków naszych. Dzień, powiadam, dzień ów, dzień, który zawsze będzie w Polsce ze czciš wspominany, dzieńów, dzień wielki i gorzki zawsze dla Czechów i straszliwy, dzień ów, dzień chwalebny dla Polski, dzień ów, dzień obrzydły dla Czechów. Dzień, powiadam, wszelkiego wesela godzien, który czoła Czechów pochyli dziœ do ziemi, a w którym Bóg wszechmogšcy wywyższy pokorę naszš potężnš swš prawicš! " Gdy przemowę tę skończył, zaczęto odprawianie po wszystkich stanowiskach powszechnej mszy œw. , biskupi głosili kazania swym diecezjanom, a cały lud pokrzepił się przyjęciem komunii œw. Dokonawszy tych obrzędów, wyszli jak zawsze w szyku bojowym ze swych stanowisk i tak powoli dotarli do wejœcia dolasów. Gdy zaœ tak ogromna rzesza przyszła do lasów, nie znajšc tych miejsc ani nie znajdujšc œladu drogi, każdy sobie sam drogę torował przez bezdroża, wobec czego nie mógł już trzymać się znaków ani szyku. Doszły bowiem słuchy, że droga, którš przybyli, oraz wszystkie inne zostałyzawalone [zasiekami]i dlatego wracali innš drogš, nie mogšcš pomieœcić takiej iloœci [ludzi]. A ksišżę Bolesław z hufcem nadwornym pozostawał z tyłu z prawego boku, puszczajšc całe swe wojsko przodem, jak wzorowy pasterz. Również komes Skarbimir z drugiego boku ukrył się bez wiedzy Bolesława w małym lasku i tamw zasadzce wyczekiwał Czechów, gdyby przypadkiem próbowali [ich]œcigać. Także hufiec gnieŸnieński, poœwięcony patronowi Polski, wyczekiwał wraz z niektórymi dworzanami i innymi walecznymi rycerzami na pewnej małej równinie księcia postępujšcego z tyłu, która to równina oddzielała większe lasy od leżšcego przed nimi mniejszego lasu. Gdy zaœ Bolesław podšżał z boku za swym wojskiem przez ów rzadki las, na widok swoich i przez nich również dostrzeżony wzišł swoich za wroga i oni podobnie uważali go za wroga; dopiero gdy bliżej podeszli ku sobie i dokładniej przyjrzeli siębroni, poznali znaki polskie i w ten sposób poniechali prawie zaczętej już bratobójczejwalki. Tymczasem Czesi, pewni już niemal zwycięstwa, nie uszykowawszy się wprzód w oddziały, lecz jeden przez drugiego, pospieszali sšdzšc, że zdołajš wyłapać jakzajšce Polaków znajdujšcych się już w lesie, nie mogšcych na wezwanie zawrócić iuszykować się do walki, rozpierzchłych i kryjšcych się [w gšszczu]. Atoli wojowniczyBolesław, widzšc już wroga w pobliżu, zawołał: „Młodzieńcy, my zaczniemy bić i my skończymy! ”To rzekłszy od razu pierwszego w szyku oszczepem zwalił z rumaka, a wraz z nim też czeœnik Dzirżek innemu podał napój œmiercionoœny. Wtedy młódŸ polska na wyœcigi runęła na wroga, uderzajšc najpierw włóczniami, a następniedobywszy mieczy; niewielu z nadchodzšcychCzechów osłoniły tam tarcze, kolczugi byłyim ciężarem, nie pomocš, szyszaki służyły tam głowom za ozdobę, ale nie za osłonę. Tam żelazo z żelazem się zderza, Tam to poznasz œmiałego rycerza, Tam to męstwo męstwem się odmierza. Trup œciele się pokotem, pot zrasza twarzeipiersi, krew płynie potokami, a młodzież polska woła: „Tak przystoi mężom okazywać swe męstwo, tak zdobywać sławę, a nie skrycie porwawszy zdobycz uciekać w lasy, jak wilki drapieżne! " Tamże błyszczšcy hufiec pancernych Czechów i Niemców, który szedł pierwszy,pierwszy [też]legł, przytłoczony ciężarem [zbroi], a nie chroniony. Jeszcze jednak ksišżę czeski, mimo że kwiat [jego] rycerstwa leżał już pokotem, usiłował, poraz wtóry i trzeci zawracajšc oddziały [donatarcia], pomœcić swe straty, lecz za każdym razem zwiększały się stosy poległych po jego stronie. Skarbimir również z wojewodzińskim hufcem, przedzielony lasem, walczył z innymi oddziałami Czechów, tak że Bolesław nie wiedział nic zgoła o Skarbimirze, Skarbimirzaœ o Bolesławie, gdzie [który] stał i czy był uwikłany w walkę. Z obydwu stron [walczšcych] Mars dobywa [wszystkich]sił,Fortuna igra, koło czeskie się odwraca, Parki tnš nici czeskich żywotów, Cerber otwiera żarłoczne paszcze, przewoŸnik przez Acheront trudzi się pływajšc [tam i na powrót], Prozerpina się œmieje, Furie rozchylajš przed nimi wężowe szaty, Eumenidy przygotowujš im siarkowe łaŸnie,a Pluto każe Cyklopom przygotować godne tak szacownych zaiste rycerzy wieńce z zębów wężowych i smoczych języków. Leczpo cóż zwlekać? Czesi widzšc, że ich sprawa nie spodobała się wyrokom Bożym, a męstwo Polaków i słusznoœć ich sprawy bierze górę nad nimi, skoro hufiec najlepszych pomiędzy nimi padł pokotem, oddziałami [i]z osobna rzucajš się do ucieczki, ale Polacy nie od razu zdali sobie sprawę z ich ucieczki i myœleli, że jš tylko udajš. Pewna bowiem kotlina, położona w poœrodku, i las przychodziły Czechom z pomocš, zakrywajšc ich ucieczkę czy zasadzkę. Dlatego ksišżę polski Bolesław zabronił zapalczywym swym rycerzom lekkomyœlnego poœcigu, obawiajšc się podstępu i zasadzki ze strony Czechów. Przekonawszy się na koniec, że ucieczka Czechów jest prawdziwa, Polacy natychmiast rzucili się w poœcig, puszczajšc wodze swym rumakom. Odniósłszy tedy tryumfalne zwycięstwo, Polacy nie spieszyli się z odwrotem do Polski, wieŸli ze sobš z powrotem swoich towarzyszy, ranionych w Czechach, a dodawszy poprzednich [siedem dni], dopełnili liczby 10 [dni] od chwili wyruszenia. Do takiego to upadku i sromoty doprowadzony został intrygami zdrajców wojenny lud czeski, że stopš polskš podeptany stracił prawie wszystkich co zacniejszych i szlachetniejszych rycerzy. Był tam wœród Czechów także Zbigniew, któremu [wszakże]większš korzyœć przyniosła ucieczka niż to, że tam się zjawił. Polacy zaœ, wracajšcz niezmiernš radoœciš z Czech, składajš wiekuiste dziękiBogu wszechmocnemu i głoszš tryumfalnš sławę zwycięskiego Bolesława. [24]Rozdział o spustoszeniu Prus przez Polaków. A niestrudzony Bolesław zimowš porš bynajmniej nie zażywał wywczasów jak człowiek gnuœny, lecz wkroczył do Prus, krainy północnej, lodem œciętej, podczas gdy nawet władcy Rzymu, walczšc z barbarzyńskimi ludami, zimowali w przygotowanych [na to]warowniach, a nie wojowali przez całš zimę. Wkraczajšc do Prus, z lodu na jeziorach i bagnach korzystał jakby z mostu, bo nie ma do owego kraju innego dostępu, jak tylko przez jeziora i bagna. A przeszedłszy jeziora i bagna i dotarłszy do kraju zamieszkałego, nie zatrzymał się na jednym miejscu, nie oblegał grodów ani miast, bo ich tam nie ma, gdyż kraj ten jest broniony przyrodzonymi warunkami i naturalnym położeniem na wyspach wœród jezior i bagien, a ziemia podzielona na zręby dziedziczne między wieœniaków i mieszkańców. A zatem wojowniczy Bolesław, rozpuœciwszy zagony wszerz i wzdłuż po owym barbarzyńskim kraju, zgromadził niezmierne łupy, bioršc do niewoli mężów i kobiety, chłopców i dziewczęta, niewolników i niewolnice niezliczone, palšc budynki i mnogie wsie; z tym wszystkim wrócił bez bitwy do Polski, choć właœnie bitwy ponad wszystko pragnšł. [25]Rozdział o nieszczerym pogodzeniu się Zbigniewa z bratem. Poskromiwszy tedy, jak już powiedziano, wrogów, zmusił Bolesław księcia czeskiego, by swego najmłodszego brata, októrym mówiliœmy wyżej, dopuœcił do częœci dziedzictwa, odstępujšc mu niektóre miasta. Wobec tego Zbigniew przysłał do swego brata Bolesława poselstwo z pokornš proœbš, ażeby jemu także, jak ksišżę czeski swemu bratu, udzielił jakiejœ czšstki ojcowego dziedzictwa pod takim warunkiem, że [Zbigniew]w niczym i pod żadnym względem nie ma być mu równym, lecz jak wasal swego pana zawsze i we wszystkim ma [go]słuchać. Już bowiem nie wierzył, by mógł zwyciężyć przy pomocy cesarza, czy też Czechów lub Pomorzan, i pokorš oraz [odwołujšc się do] braterskiejmiłoœci usiłował teraz uzyskać to, czego osišgnšć nie mógł siłš i orężem. Słowa same przez się brzmiały doœć szczerze i pojednawczo, lecz być może co innego na języku miał w pogotowiu, a co innego kryłosię zamknięte w sercu. Lecz o tym pomówimy na swoim miejscu, a [teraz]posłuchajmy odpowiedzi Bolesława. Usłyszawszy powtórzonš mu tak uniżonš proœbę brata, Bolesław puœcił w niepamięć i przebaczył mu tylekroć popełniane krzywoprzysięstwa, tyle wyrzšdzonych [sobie]krzywd, [a nawet]naprowadzanie na Polskę obcych ludów i przyzwał Zbigniewa zpowrotem do Polski, pod takimi mianowicie warunkami: jeżeli w zgodzie ze słowami swego poselstwa zachowa pokorę, jeżeli będzie się uważał za wasala, a nie za pana,i nie będzie okazywał pychy ani zachowywał się jak pan [udzielny] -to z braterskiej miłoœci [Bolesław] da mu niektóre grody. A skoro następnie zauważy u niego prawdziwš pokorę i prawdziwš miłoœć, to cišgle go będzie posuwał z dnia na dzień wyżej. Jeœliby zaœ nadal w sercu ukrywał swš dawnš hardoœć, to lepszš rzeczš byłaby otwarta niezgoda, niż gdyby miał po raz drugi wzniecić w Polsce nowe zamieszki. Atoli Zbigniew, idšc za podszeptem ludzi głupich, niepomny przyrzeczonego poddaństwa i pokory, przybył do Bolesławanie w pokornej, lecz w wyzywajšcej postawie, nie jak przystało na człowieka skruszonego długotrwałym wygnaniem, znużonego tylu trudami i niepowodzeniami, lecz owszem, jak pan [udzielny], każšc miecz nieœć przed sobš, z poprzedzajšcš goorkiestrš muzykantów grajšcych na bębnach i cytrach, okazujšc w ten sposób, że nie będzie służył, lecz panował; dajšc do poznania, że nie będzie wasalem brata, lecz że bratu będzie rozkazywał. A niektórzy rozumni ludzie na inny sposób to sobie wytłumaczyli, niż może sam Zbigniew to myœlał, i takš radę podsunęli Bolesławowi, której uwierzywszy, natychmiast pożałował i zawsze będzie żałować, że jej posłuchał; takimi mianowicie słowy podjudzali jego ludzkie uczucia: „Ten człowiek takimi nieszczęœciami przybity, na tak długie zesłany wygnanie, zaraz przy pierwszym pojawieniu się, [choć]niepewny jeszcze wielu rzeczy, występuje z takš pychš i okazałoœciš -cóż uczyni w przyszłoœci, gdymu się udzieli jakiejkolwiek władzy w królestwie polskim? ” Innš jeszcze i groŸniejszš dodawali wiadomoœć, jakoby Zbigniew miał już kogoœ z jakiego bšdŸ rodu, bogatego czy biednego, upatrzonego i umówionego, który by znalazłszy dogodne po temu miejsce przebił Bolesława nożem lub jakimkolwiek innym żelazem; tego zaœ zabójcę, gdyby mu się wówczas udało œmierci uniknšć, miał sam [Zbigniew] wynieœć na jedno z najwyższych dostojeństw, jakby którego spoœród ksišżšt. Lecz my jesteœmy przekonani, że to raczej owi Ÿli doradcy coœ takiego wymyœlili, a nie wierzymy, żeby kiedykolwiek sam Zbigniew, człowiek doœć pokorny i prostoduszny pomyœlał o takiej zbrodni. Dlatego też nie można się bardzo dziwić, jeœli młodzian w kwiecie wieku, zasiadajšcyna tronie, uniesiony zapalczywoœciš, a także za radš podszepniętš przez ludzi rozumnych -popełni jakiœ [wielki nawet]występek, by w ten sposób uniknšć niebezpieczeństwa œmierci i rzšdzić [w dalszym cišgu] bezpieczny od wszelkich zasadzek. Niech wszakże nikt nie sšdzi, iż ten grzech dokonany został z wyrachowania, a nie z zapalczywoœci, że gospełniono z rozmysłu, a nie pod wpływem okolicznoœci. Gdyby bowiem Zbigniew przybywszy [do Polski]postępował pokornieimšdrze, jak przystało na człowieka, któryma prosić o miłosierdzie, a nie jak [udzielny] pan, tak jakby miał rzšdzić próżnie i pysznie -to ani sam nie poniósłby szkody nie do naprawienia, ani też innych nie przyprawiłby o pożałowania godnš winę. Jakże to więc? Oskarżamy [tu] Zbigniewa, a uniewinniamy Bolesława? Bynajmniej! Lecz mniejszš jest winš popełnić grzech pod wpływem gwałtownego gniewu i okolicznoœci, niż choćby zastanawiać się z rozmysłem nad jego popełnieniem. My zaœ nawet rozmyœlnie popełnionemu grzechowi nie odmawiamy [prawa do]pokuty, lecz w tej pokucie zważmy osobę [winowajcy], wiek i sposobnoœć. Nie godzi się bowiem, by z popełnionego zła, które się już nie da odrobić, miało wyniknšć zło jeszcze gorsze, lecz temu, który może być uzdrowionym, roztropny lekarz winien przyjœć w pomoc z lekarstwem. Dlatego też, ponieważ to, co się stało, po jednej stronie nie da się już do pierwotnegostanu przywrócić, trzeba stronę drugš, chorš, lecz zdolnš jeszcze do przyjęcia lekarstwa, zachować na zajmowanej przez niš godnoœci, [spieszšc jej z] gorliwš a ˆŠj ľA¸ 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjź Ŕ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żB@6cCvźcD2“ T˙˙roztropnš pomocš. A wiadomo, że jak choremu na ciele należy cielesnej użyczać pomocy, tak chorego na duszy trzeba krzepić duchowym lekarstwem. Toteż oskarżajšc Bolesława o to, że coœ takiego popełnił, pochwalamy go jednak za to, że godnie pokutował i należycie się upokorzył.Widzieliœmy bowiem [na własne oczy] tak znakomitego męża, tak potężnego księcia, tak lubego młodzieńca, jak po raz pierwszyprzez dni czterdzieœci poœcił publicznie, leżšc wytrwale na ziemi w popiele i w włosienicy, wœród strumieni łez i łkań, jak wyrzekł się obcowania i rozmowy z ludŸmi, majšc ziemię za stół, trawę za ręcznik, czarny chleb za przysmaki, a wodęza nektar. Prócz tego biskupi, opaci i kapłani wspierali go każdy wedle sił mszami œw. i postami, a przy każdym większym œwięcie lub przy konsekracji koœciołów odpuszczali mu cokolwiek z pokuty na mocy swej władzy kanonicznej. On sam ponadto starał się o to, by co dzieńodprawiano mszę za grzechy i za zmarłych, by œpiewano psałterz, i z wielkim miłosierdziem niósł pociechę nędzarzom, karmišc ich i odziewajšc. A co ważniejsze nad to wszystko i co za głównšrzecz w pokucie się uważa, to to, że wedlenakazu Pańskiego uczynił zadoœć bratu swemu i otrzymawszy przebaczenie pogodził się z nim. Jeden jeszcze nader godny zyskał Bolesław owoc swej pokuty, który dla wszystkich pokutników może uchodzić za wzór, ile że tu chodziło o tak potężnego księcia. Mianowicie, mimo że sprawował rzšdy nie nad [jakimœ] księstwem, lecz nad wspaniałym królestwem i że niepewny był pokoju ze strony różnych wrogich chrzeœcijańskich i pogańskich ludów, to jednak powierzył siebie i swe królestwo w obronę potędze Bożej i przy sposobnoœci zjazdu, wtajemniczywszy w to tylko szczupłe grono osób, z największš pobożnoœciš odbył pielgrzymkę do œw. Idziego i œw. Stefana króla. I przez wszystkie czterdzieœci dni owego postu byłby poœcił, poprzestajšc na posiłku z samego tylko chleba i wody, gdyby ze względu na wielki trud [pielgrzymki], roztropnoœć i miłoœć biskupów i opatów odprawiajšcych zań msze œw. i modlitwy nie zmuszała go nakazem posłuszeństwa do łamania owego postu. Co dzień też z miejsca noclegu tak długo szedł pieszo, a niejednokrotnie boso,wraz z biskupami i kapelanami, aż skończyłgodzinki o Najœwiętszej Pannie, godziny kanoniczne tego dnia oraz 7 psalmów pokutnych z litaniš, a częstokroć po wigiliach za umarłych dodawał też częœć psałterza. A takš pobożnoœć i gorliwoœć okazywał również w obmywaniu nóg ubogimi dawaniu jałmużny, że nikt potrzebujšcy, który prosił go o wsparcie, nie odchodził bez tego wsparcia. A ilekroć północny ksišżę przybywał do jakiejœ siedziby biskupiej lub opactwa, czy też prepozytury,t o miejscowy biskup, opat czy prepozyt, a kilkakrotnie sam król węgierski Koloman, wychodzili mu naprzeciw z procesjš. Bolesław zaœ wszędzie pewne dary składałkoœciołom, ale w owych główniejszych miejscowoœciach ofiarowywał tylko złoto i [cenne]tkaniny. I jak przez całe Węgry biskupi, opaci i prepozyci przyjmowali go pobożnie, tak z okazałoœciš i wielkš pilnoœciš przygotowywali dlań posługę œwieckš, a on ich obdarowywał i sam od nich otrzymywał dary. Wszędzie jednak towarzyszyli mu urzędnicy królewscy i służba, a specjalni powiernicy mieli uważaći dawać znać królowi, gdzie gorliwiej, a gdzie bardziej opieszale przyjmowano Bolesława. A gdy ktoœ go na oczach wszystkich gorliwiej i z większš czciš przyjmował, mówiono o nim, że jest przyjacielem króla lub że niewštpliwie zaskarbi sobie tym jego łaskę. Z takš to pobożnoœciš duchowš i œwieckimi objawami czci powrócił Bolesław ze swej pielgrzymki, jednakże [nawet]wróciwszy doswego królestwa nie wyrzekł się od razu pokutniczego trybu życia i stroju pielgrzyma, lecz wytrwał w tym samym zamiarze pielgrzymowania aż [do chwili przybycia]do grobu œw. Wojciecha męczennika, gdzie miał obchodzić uroczystoœć Wielkiejnocy. A im bardziej z dniem każdym zbliżał się do stolicy œw. męczennika, tym pobożniej wœród łez i modlitw wędrował boso. Gdy zaœ wreszcie przybył do miasta i grobu œw. męczennika, jakże wielkie rozdał jałmużny ubogim, ileż to ozdób złożył w koœciele na ołtarzach! Dowodem tego jest dzieło złotnicze, które Bolesław kazał sporzšdzić na relikwie œw. męczennika jako œwiadectwo swej pobożnoœci i pokuty. Trumienka owa bowiemzawiera w sobie 80 grzywien najczystszegozłota, nie liczšc pereł i kosztownych kamieni, które zapewne dorównujš wartoœciš złotu. W stosunku zaœ do swoich biskupów, ksišżšt, kapelanów i niezliczonych rycerzy tak okazale i hojnie obchodził owš œwiętš i chwalebnš Wielkanoc, że każdy z możniejszych, a niemal że i pomniejszych otrzymał od niegokosztowne szaty. Odnoœnie zaœ do kanoników œw. męczennika, stróżów i sług koœcielnych oraz mieszkańców samego miasta wydał zarzšdzenia tak szczodre, żewszystkich bez wyjštku uczcił szatami lub końmi czy innymi darami, stosownie do godnoœci i stanowiska każdego. Gorliwe i pobożne dopełnienie tej pielgrzymki nie zatarło przecież w naszej myœli i pamięci wczeœniejszego [od niej]oblężenia i nikt nie powinien tego uważać za odwrócenie porzšdku, bo gdybyœmy je wtršcili w œrodek, tobyœmy sobie mogli zakłócić cały porzšdek rozpoczętego opowiadania. [26]Pomorzanie oddali Polakom gród Nakieł.Otóż gród Nakieł, gdzie stoczonš została, jak już wyżej wzmiankowano, owa wielka bitwa i skšd wcišż brały poczštek szkody i nieustanne kłopoty dla Polaków, Bolesław oddał wówczas w posiadanie wraz z kilku innymi gródkami pewnemu Pomorzaninowi, spokrewnionemu ze sobš, imieniem Œwiętopołk, pod warunkiem [dochowania mu]wiernoœci, polegajšcym na tym, że nigdynie miał odmówić mu swych służb ani [wzbronić wejœcia do]grodów pod jakimkolwiek pozorem. Ale póŸniej [Œwiętopołk] nigdy nie dochował zaprzysiężonej mu wiernoœci, nie wywišzałsię z przyrzeczonych służb ani [bram] grodów nie otwierał przybywajšcym [Polakom], lecz przeciwnie, jak wiarołomnywróg i zdrajca siłš oręża osłaniał siebie i swojš własnoœć. Wobec tego ksišżę północny Bolesław, doprowadzony do gniewu, zwołał oddziały [swych] wojowników i obiegł najpotężniejszy gród, Nakieł, zamyœlajšc pomœcić doznanš zniewagę. Siedzšc tam od œw. Michała aż do Bożego Narodzenia i w codziennych walkach usilnie atakujšc gród, wszystkie te trudy zupełnie na darmo ponosił, gdyż wilgotnoœć terenu, pełnego wód i bagien, nie pozwalała prowadzić machin i przyrzšdów [oblężniczych]. Ponadto gród był tak dobrze zaopatrzony wzałogę i wszystko, co potrzebne, że przez cały rok nie można by go zdobyć ani orężem, ani niedostatkiem czegokolwiek. Sam też Bolesław, gdy został tam raniony strzałš, zapłonšł jeszcze większym gniewem [i pragnieniem], by się pomœcić. Przeto Œwiętopołk przez krewnych i zaufanych Bolesława wcišż zabiegał o pokój albo jakiœ układ, ofiarowujšc wielki okup wraz z zakładnikami. Zważywszy to Bolesław poniechał oblężenia i wrócił do domu, wyczekujšc na sposobny czas, by powrócić i pomœcić swojš zniewagę, ale zabrał ze sobš częœć okupu i pierworodnego jego syna w charakterze zakładnika. Jakoż następnego roku, skoro Œwiętopołk nie dotrzymywał zobowišzań ani zawartegoukładu i nie dbał o bezpieczeństwo syna, nie kwapišc się przybyć na umówiony z Bolesławem zjazd i nie myœlšc o tym, by przysłać usprawiedliwienie -Bolesław zgromadził swe wojsko i wiarołomnego wroga nawiedził do pewnego stopnia -ale nie zupełnie -żelaznš rózgš. Przybywszy napogranicze Pomorza, gdzie niejeden inny ksišżę nawet z dużym wojskiem by się zawahał, Bolesław pospieszył naprzód z wybranym rycerstwem, pozostawiajšc resztę wojska, gdyż powzišł zamiar, by nagłym napadem zajšć gród Wyszegrad, jako że grodzianie nie spodziewali się tego inie ubezpieczyli się. Gdy zaœ przybyli nad rzekę, która wpadajšc do Wisły oddzielała od nich ów gród leżšcy w widłach rzecznych, wtedy jedni zaczęli szybko jeden przez drugiego przepływać rzekę, a drudzy spoœród Mazowszan [mianowicie]przybywali Wisłš łodziami. W ten sposób doszło do tego, że z nieœwiadomoœci większe straty poniesiono wbratobójczej walce, niż wyniosły one w cišgu [następnych] dni oœmiu przy oblężeniugrodu na skutek działań nieprzyjacielskich. Gdy się wreszcie całe wojsko zebrało wkoło grodu i przygotowano już rozmaite przyrzšdy potrzebne do zdobywania miasta,załoga, obawiajšc się uporczywej zawziętoœci Bolesława wobec wrogów, poddała się uzyskawszy gwarancję bezpieczeństwa i w ten sposób uniknęła zemsty Bolesława i œmierci. Gród ów zajšł Bolesław w cišgu oœmiu dni i przez następne osiem dni pozostał w nim, by go umocnić i [na stałe] zatrzymać w swych rękach; a pozostawiwszy tam załogę, ruszył stamtšd i obiegł drugi gród. Ten gród wszakże zdobył Bolesław z większym trudem i w dłuższym przecišgu czasu, ponieważ ruszywszy do szturmu przekonał się, że było tam więcej z zawziętszych wojowników, a miejsce samo warowniejsze. Gdy więc Polacy przygotowaliprzyrzšdy i machiny oblężnicze, Pomorzanie[sporzšdzili]również wszelakie narzędzia obronne. Polacy wyrównywali doły, znoszšcziemię i drzewo, by po równym i gładkim podchodzić pod gród ze [swymi]drewnianymiwieżami -Pomorzanie w odpowiedzi na to przygotowywali sadło i smolne łuczywa, którymi powoli chcieli spalić owo nagromadzone drzewo. I tak trzy razy skrycie zszedłszy z murów, spalili grodzianie wszystkie przyrzšdy [oblężnicze]i po trzykroć Polacy znów je zbudowali. Tak mianowicie blisko grodu stały drewniane wieże Bolesława, że grodzianie z wałów walczyli z nimi orężem i ogniem. I gdy tylko Polacy atakowali gród broniš, ogniem, kamieniami i strzałami, to tak samo grodzianie wszelkimi sposobami narówni się im odwzajemniali. Wielu z Polakówgrodzianie ranili strzałami i kamieniami, jeszcze więcej z grodzian zabijali codziennie Polacy. Poganie bowiem byli pewni œmierci, gdyby ich gród wzięto szturmem, i dlatego woleli, bronišc się, ginšć ze sławš niż tchórzliwie nadstawiać [dobrowolnie] karku. Niekiedy jednak zamyœlali zawrzeć układ z Bolesławem i gród poddać, a innym razem proszšc o zawieszenie broni i oczekujšc pomocy, odkładali ten zamiar. Tymczasem Polacy bezwytchnienia czy opieszałoœci, choć znużeni tylu trudami i czuwaniami, nie ustępowali, lecz usiłowali zdobyć gród siłš lub podstępem. Pomorzanie, widzšc niezłomne postanowienie Bolesława, zrozumieli, że żadnš miarš nie potrafiš ujœć mu inaczej, jak przez poddanie grodu, a w największe zwštpienie popadali z tego powodu, że od pana swego Œwiętopołka żadnej już nie spodziewali się pomocy. Wobec tego powzięlipostanowienie dla obu stron w danej chwili doœć odpowiednie, a mianowicie otrzymawszy gwarancję bezpieczeństwa oddali gród, sami zaœ cali, ze wszystkim, co mieli, nietknięci odeszli, dokšd im się spodobało. Na tym kończy się kronika Anonima tak zwanego Galla -----Konwersja: rpg6@go2.pl 25]Rozdział o nieszczerym pogodzeniu się Zbigniewa z bratem. Poskromiwszy tedy, jak już powiedziano, wrogów, zmusił Bolesław księcia czeskiego, by swego najmłodszego brata, októrym mówiliœmy wyżej, dopuœcił do częœci dziedzictwa, odstępujšc mu niektóre miasta. Wobec tego Zbigniew przysłał do swego brata Bolesława poselstwo z pokornš proœbš, ażeby jemu także, jak ksišżę czeski swemu bratu, udzielił jakiejœ czšstki ojcowego dziedzictwa pod takim warunkiem, że [Zbigniew]w niczym i pod żadnym względem nie ma być mu równym, lecz jak wasal swego pana zawsze i we wszystkim ma [go]słuchać. Już bowiem nie wierzył, by mógł zwyciężyć przy pomocy cesarza, czy też Czechów lub Pomorzan, i pokorš oraz [odwołujšc się do] braterskiejmiłoœci usiłował teraz uzyskać to, czego osišgnšć nie mógł siłš i orężem. Słowa same przez się brzmiały doœć szczerze i pojednawczo, lecz być może co innego na języku miał w pogotowiu, a co innego kryłosię zamknięte w sercu. Lecz o tym pomówimy na swoim miejscu, a [teraz]posłuchajmy odpowiedzi Bolesława. Usłyszawszy powtórzonš mu tak uniżonš proœbę brata, Bolesław puœcił w niepamięć i przebaczył mu tylekroć popełniane krzywoprzysięstwa, tyle wyrzšdzonych [sobie]krzywd, [a nawet]naprowadzanie na Polskę obcych ludów i przyzwał Zbigniewa zpowrotem do Polski, pod takimi mianowicie warunkami: jeżeli w zgodzie ze słowami swego poselstwa zachowa pokorę, jeżeli będzie się uważał za wasala, a nie za pana,i nie będzie okazywał pychy ani zachowywał się jak pan [udzielny] -to z braterskiej miłoœci [Bolesław] da mu niektóre grody. A skoro następnie zauważy u niego prawdziwš pokorę i prawdziwš miłoœć, to cišgle go będzie posuwał z dnia na dzień wyżej. Jeœliby zaœ nadal w sercu ukrywał swš dawnš hardoœć, to lepszš rzeczš byłaby otwarta niezgoda, niż gdyby miał po raz drugi wzniecić w Polsce nowe zamieszki. Atoli Zbigniew, idšc za podszeptem ludzi głupich, niepomny przyrzeczonego poddaństwa i pokory, przybył do Bolesławanie w pokornej, lecz w wyzywajšcej postawie, nie jak przystało na człowieka skruszonego długotrwałym wygnaniem, znużonego tylu trudami i niepowodzeniami, lecz owszem, jak pan [udzielny], każšc miecz nieœć przed sobš, z poprzedzajšcš goorkiestrš muzykantów grajšcych na bębnach i cytrach, okazujšc w ten sposób, że nie będzie służył, lecz panował; dajšc do poznania, że nie będzie wasalem brata, lecz że bratu będzie rozkazywał. A niektórzy rozumni ludzie na inny sposób to sobie wytłumaczyli, niż może sam Zbigniew to myœlał, i takš radę podsunęli Bolesławowi, której uwierzywszy, natychmiast pożałował i zawsze będzie żałować, że jej posłuchał; takimi mianowicie słowy podjudzali jego ludzkie uczucia: „Ten człowiek takimi nieszczęœciami przybity, na tak długie zesłany wygnanie, zaraz przy pierwszym pojawieniu się, [choć]niepewny jeszcze wielu rzeczy, występuje z takš pychš i okazałoœciš -cóż uczyni w przyszłoœci, gdymu się udzieli jakiejkolwiek władzy w królestwie polskim? ” Innš jeszcze i groŸniejszš dodawali wiadomoœć, jakoby Zbigniew miał już kogoœ z jakiego bšdŸ rodu, bogatego czy biednego, upatrzonego i umówionego, który by znalazłszy dogodne po temu miejsce przebił Bolesława nożem lub jakimkolwiek innym żelazem; tego zaœ zabójcę, gdyby mu się wówczas udało œmierci uniknšć, miał sam [Zbigniew] wynieœć na jedno z najwyższych dostojeństw, jakby którego spoœród ksišżšt. Lecz my jesteœmy przekonani, że to raczej owi Ÿli doradcy coœ takiego wymyœlili, a nie wierzymy, żeby kiedykolwiek sam Zbigniew, człowiek doœć pokorny i prostoduszny pomyœlał o takiej zbrodni. Dlatego też nie można się bardzo dziwić, jeœli młodzian w kwiecie wieku, zasiadajšcyna tronie, uniesiony zapalczywoœciš, a także za radš podszepniętš przez ludzi rozumnych -popełni jakiœ [wielki nawet]występek, by w ten sposób uniknšć niebezpieczeństwa œmierci i rzšdzić [w dalszym cišgu] bezpieczny od wszelkich zasadzek. Niech wszakże nikt nie sšdzi, iż ten grzech dokonany został z wyrachowania, a nie z zapalczywoœci, że gospełniono z rozmysłu, a nie pod wpływem okolicznoœci. Gdyby bowiem Zbigniew przybywszy [do Polski]postępował pokornieimšdrze, jak przystało na człowieka, któryma prosić o miłosierdzie, a nie jak [udzielny] pan, tak jakby miał rzšdzić próżnie i pysznie -to ani sam nie poniósłby szkody nie do naprawienia, ani też innych nie przyprawiłby o pożałowania godnš winę. Jakże to więc? Oskarżamy [tu] Zbigniewa, a uniewinniamy Bolesława? Bynajmniej! Lecz mniejszš jest winš popełnić grzech pod wpływem gwałtownego gniewu i okolicznoœci, niż choćby zastanawiać się z rozmysłem nad jego popełnieniem. My zaœ nawet rozmyœlnie popełnionemu grzechowi nie odmawiamy [prawa do]pokuty, lecz w tej pokucie zważmy osobę [winowajcy], wiek i sposobnoœć. Nie godzi się bowiem, by z popełnionego zła, które się już nie da odrobić, miało wyniknšć zło jeszcze gorsze, lecz temu, który może być uzdrowionym, roztropny lekarz winien przyjœć w pomoc z lekarstwem. Dlatego też, ponieważ to, co się stało, po jednej stronie nie da się już do pierwotnegostanu przywrócić, trzeba stronę drugš, chorš, lecz zdolnš jeszcze do przyjęcia lekarstwa, zachować na zajmowanej przez niš godnoœci, [spieszšc jej z] gorliwš a ˆŠj ľA¸ 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjź Ŕ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż”üżN¸÷ż@