.$Qi!= $!R FJJ'1X3οߔK VrMsʚaX'v#aV8@Ro0`ր%cN84>Dxˈ:e|c<%8 r!GOOMBAGOOMBAGMBAHٟHYHdAD dT,0Q 4 4:9Q 4 4:N8Q 4 4: S 4:8  0S`H`hH`/.$Qi!= $!R FJJ'1X3οߔK VrMsʚaX'v#aV8@Ro0`ր%cN84>Dxˈ:e|c<%8 r!GOOMBAGOOMBAGMBA 0Uih7 RUD@ 0X@ q`PUUQ HAptbd5Q1QUUQl)`D` P@ @I Hps'6FTQE%In@p`P+5@;7g;#Oh(qF&PRQ oOwww.a$PcWЏ`^&'_ ?dP@*Q?piIp`5SQUEU`ߖ_p`_c~P?@G@FTtU4b_`dHpw6fP0;UhGsPpIwrF@TPAUE@?c@`@wGfaUP ?Ph`tp@ff1UU$b!o{׀(2?ulB_a{%aQbrf>)< ^ 5~C?B{A H7p6 `^Q5UU@IFtrdUQE@??faUR0U?@)A)(wJfZS00%1[1F!wpfU!U UU4AwwGf~_ @DwfaS#P`@A0PU@k_ ! T?2ifa$UEDQ$!?^%^?#I@hwttFbBEqA  wBd@Q@biq_TR0BC?ww??QbTUBU4$??dQC!?ۙA_swwbE3_Ai~$_~`1P0S$I`QiÆqw 6UT'@i `h`GGGf&A%`iݑhHq#FF]E$E~a Iqi!GOETHH#`P1a C@q@81b@r6F0`ffPFR??01?HB*i8btwa79*Q@ _ TPp#```0w%FS ?`0660SS R8 DqF6 Qy@`p?TPU4q? ~@  7 _0\/zz @0H??*kp3$$$$RSSC4FF%RteC4VG%RddC455%BBBBX=RJZ9gs{X=LJZ1gs{gCClC)C] 𵆰KN$kIHRR!B!GOys@-h$U`!!4, W@  7B  ?' xG 7(9"HBa8dI# h@C8!> - @'% x 7 / ' L '` h #@ Hx( GhCXC C2C J'PhR{3:3z;@* 9+ѐpGhC񵂰 )Hh.8PCpR(0 9 B %($EHh( "B"1# .1o0:0z!@4B Hh ))IBIIIBIIAG1hCHIh h`B@@#@Oi#B i1a)ۉ HaaI ` !@CpGhCCC!"R( KR(HQ1B !HpG0  #GK *KK#A#CETS0 \ ,!!1BCR0(۰pG0*A A"I2 "HpG@I" pG@NhH1iCA@@ 0a xA(h (ya` h 7B  ?'! 1@#BHМC` GC "JI# h@#[B EHpEI hO#'<pK $x#Cp"Cp8< $Qx9K!CQph !#B!`4I`4I3IMH`$] h`!!4,*L C8a!Lhi@Hhh (ڠ!I!IXH` 8@H8@$( 2`!4 ,L C I  IMGC2lCC `8` $M/`U/ HC(a/ / ` Ӯh/ѰI/IX` @/(/ H @O8CGC h`` G G Oh 0*2Rh"B"]GCK"hB"%0NGCB828!RGOFFONwith RONOFFSLOWMO5min10min30minOFFIIIIIIIIIIIIIIINormalTurboCrapProtGBAGBPNDS1P2PLink2PLink3PLink4PBlackGreyBlueNoneYellowGreyMulti1Multi2ZeldaMetroidAdvIslandAdvIsland2BaloonKidBatmanBatmanROTJBionicComCV AdvDr.MarioKirbyDK LandDMGMGBSGBCGBAGBAuto Goomba Pogoomba ' I" ;`AHx('@I XhF? @HAIx XiFhFiF" F;O @ 2 2 > GPowered by XGFLASH2.com 2005uChav2.2 on wC`C`B autofire: A autofire: 2`Controller: Display->Other Settings->Link TransferSleepRestartSave State->Load State->Manage SRAM->Exit Q" 6h:H;Ix X:hFiF 8H8Ox8:XhFiF 6L7Ix X6hFiF x4I X4hFiF 4H4h :XhFiF y0:XhFiF /H/x:XhFiF /H/hhFiF G Other Settings(`VSync: _`FPS-Meter: C`Autosleep: `EWRAM speed: 2Swap A-B: Autoload state: (Goomba detection: PaGame Boy:  " HIh XhFIiF 7HIx XhFfOKBa  @&60`.CH p ;pAH[#  >Np00Xp!000pp@;p#C3H&1H1A1HA(1%H&V f>Й(`]0 Z&v  # 06N<,$$ 4D=- Hh. 47?/ JGgCTCC brac#\T3:рpG H!I LhB 8hB <`x`Gg1W!"Cxx;Cx?;Cx?;CY02*ۀpG e") |"* wZ'?рG Write error! Memory full. Delete some games.1K1Oh#[<f'BC#fB7B+) #[B 5 (92>.'C.`h`=- 9*d'C'``` I02 `!Ip02B @I9 GCg^)2:p01ypG "S!H9 !7< 9< !7< }9 79 G00:00:00 - 00/00kKCIh h&1+AL! + + h)89B)) !`  Y'# ` B )"B" 0 1_Bѡh7  &.ѽB  i"2 D/"3 =( ("B" 0." )7 (" H` `GCgPush SELECT to deleteSave state:Load state:Erase SRAM:CKL(#[30 g``Hh`Hh2`HOx(8I Hh1.1"8NGg0CPCuCgCTC LjF ` (ќG  "! h-!h8BH ` 8@jF (H8@C #L!:#k LjF `  @"! h("! h 8@jF H8@GgCd#C% I NBh3B1` *I `GgCIh" J)0% )>hI`GgCH#h@pGlC( Hh/jF!(HhGPCTC(јG ") O#!";HhjF!v( "!6( g Saving.gPC(4! N(-h()!D("#[M0"#K!I H631!"H`!8Gg0!HKJ?"!GgA(< Hx8Hhw! ! -hB "RIH<// "Ah J00""RIH"GdCPCHx"Hh-jF! (hBE"R I HjF!8(zGdCPC  .MiF(`(G @&h%(B(!{%mH5hB#[B I") `%5<- M"!(h)h8BH(` 8@iF ( H8@CpC ROM not found.I(IjF! ("L#[0" IHhqHhHqHIx xCI x CI xICqHxHhO`/"! #[0"Gg0g8\_C(C_dCPC(!jF! (Jy`Ay J`y Jp!@ Jp!@ J#pI@@ pG8\_C(C_&O(C !I%=p70BjF! Z(L#[0"IHJhqHhHqHxqxyCq/`"! #[0"Gg0g8\_CC8O8J9j `%3L.S][D/7>W S BՉ-63CCBiсщ) щIaZ %KB$H!!с!C P CKBH!KBH!KBPh(Е`h(Аh8`HH8bH#CpG!`Q`сQ`gC @0&@  HKhB Hx( H! I CII#CpGC0vC CB0ӄFR) xp@Iу:Ӱɸ:Ұ 2 p Cp p p xpI@R`FpG CCXPpGR\TpG/Y@P@ KRB#BBRB[AB Z@P@Y@pGGGGG G(G0G8G CфF0 LC+@# @pB0`FpG xpI[*pG2x+ x1p2+pG/KRB#BBRB[ABpGFCˀ  xx[IR gFpGFRp@: C C  :ӁTR`FpGxG0`B @ @   !QR B0`BaB/F C ӰL;C+@рҰ xpI@+ R`FpG p@R`FpGxG--N< \/ Divide by zero///4 ,P$PP //38//1e "" \  /\ \$/< }Ϡ0\ }Ϡ@\  @0}ϠP\ // XTS4xVͫ0 FhnzZ~h2 0;.Yk  RT;h;h;h;;;T; T; = = =<<<<<===<<<<<<" =l=H=T; O-<04 +**)HAIB*@/@GPO|xt,`- .{H x@@44P,T(X$\ㄔGO 2 ZB^?O/pD-逡$ b(`4@ 0 PPQ0S$pD/XCP ` w9`9@9,C BB4Cx0@P`x404x40x4L-`ጠ匰Z @O PPQP$T0IE?@  L/xxxx h>P`@: ;;,'t,C2\+phà`àbàcàdàeàhàiàlàmàpàrà`sàtàu` àxàyà|à}ààà`bcdehilmprs`tu` xy|}wxFFFG8GhGGG H(??(@@(AA(B?(M3"o{3"o{3"o{3"o{UUUUUUUUUUUUUUUUUUZJZcUUUތk)ZcZJggU F%)YZJZcޢBk{URZJ!1sJ!!scR)祥{))Bu)ksJ!!scR)祥{))BތZsJ!!kkcB{))BȐPDBRRRRZZk{!BRZ{9RZ{9RZ{9Zk{!Bε!)99JZ9ﭥkZZB猥BRkRRRBZޜkf!BRUURBΌZR>sB3 wx#5 ZM`) UUUѩQH%GGM[jcBs{!%   @h*>` ; 8L 50@  ,$ /P-"P-p???????-???/@-L =@P 1 @@@0S@/0S@/                  @-BJRZbjrz "&.B1.07, T\ 0P@0/P00/$0/  R 0/޼ DP`l  0܀P:O-@PB A  ᠀堐cp@DA`PPP` \ EX P: O 0@-S"I 0  \0 Π0 S( 000 Q@@Ao 0!CexV4-$2X$QP$? @P,,0 R :Q0A 2 --N< \  Divide by zero!"!!"!"!!""!!"!""""!"!!""!!"!""""!!!!!!""""!"!!"!!!!!!!"!!""!!"!!!!!!!"""""!!"!!!!!!!!!!!!!0CFGNINTENDOxG[?xGbxGDxG\?xGZxGxG\xG xGxGxGexGxGqxGxGXTW@XTW@XTWXXTW$ %Ƞ B.瀀XTWX XTW2T12@XTW21TE112@XTWX\ကXTW0@2#D#@XTWČ~ B. B.XTW'1p2#!2XTW%Ƞ +LကXTWXE XTWe\2T12eT@XTWe\21TE112eT@XTWTXကXTW0L2#@#L@XTW$ PI@XTWhXTW$ &Ƞ B.瀀XTWh XTW2d12@XTW21dF112@XTWhlကXTW0E@2#@XTWXTW'1p2#!2XTW&Ƞ +LကXTWhF XTWfl2d12fd@XTWfl21dF112fd@XTWdhကXTW(0d@2E@XTW@HXTWxXTW$ 'Ƞ B.x XTWx XTW2t12@XTW21tG112@XTWx|ကXTWD QDR T"@ 22#1@XTW@T 2231@XTW@HXTW'1p2#!2XTW'Ƞ +xLကXTWxG XTWg|2t12gt@XTWg|21tG112gt@XTWtxကXTWD$ 2@XTW@HXTW|XTW$ 'Ƞ B.xG XTW||倀XTW'Ƞ + 212  B.XTW'Ƞ + 21@112  B.XTW'Ƞ B.XTW12@XTW@HXTW|'1p2#!2XTW'Ƞ +xGLကXTW|@|倀XTW2D12@XTW21DD112@XTWLကXTW22#@XTWXT@XTWXP@XTWXT@XTWXP@XTWXT@XTW'Ƞ +X\ကXTWXP@XTWT%T@XTWT&T\@XTWTP@XTWT'T\@XTWTP@XTW'Ƞ +TXကXTWT$T@XTWh`@XTWhd@XTWhd@XTWh`@XTWhd@XTW'Ƞ +hlကXTWh`@XTWd%dl@XTWd`@XTWd&d@XTWd'dl@XTWd`@XTW'Ƞ +dhကXTWd$d@XTWxp@XTWxt@XTWxp@XTWxt@XTWxt@XTW'Ƞ +x|ကXTWxp@XTWt%t|@XTWtp@XTWt&t|@XTWtp@XTWt't@XTW'Ƞ +txကXTWt$t@XTW% 'Ƞ B.瀀XTW%'Ƞ B.瀀XTW& 'Ƞ B.瀀XTW&'Ƞ B.瀀XTW' 'Ƞ B.瀀XTW'Ƞ  B.瀀XTW PI@XTW@H$ 'Ƞ B.瀀XTWD@XTWD@XTWD@XTWD@XTWD@XTWD@XTW'Ƞ +LကXTW$@02!2D@XTW$D02!2@XTW$@02!2D@XTW$D02!2@XTW$@02!2D@XTW$D02!2@XTW'Ƞ +$L02!2XTW$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW'Ƞ + (!$@02!2XTW(!$@02!2@XTW$@T02 2#!2@XTW$DT02 2#!2@XTW$@T02 2#!2@XTW$DT02 2#!2@XTW$@T02 2#!2@XTW$DT02 2#!2@XTW'Ƞ +$LT02 2#!2XTW$@T02 2#!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW'Ƞ + 2##?$@2# 2#D1!2XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2@1@XTW2D1@XTW2@1@XTW2D1@XTW2@1@XTW2D1@XTW'Ƞ +2L1XTW2@1@XTW0@41@XTW0D41@XTW0@41@XTW0D41@XTW0@41@XTW0D41@XTW'Ƞ +0L41XTW@1@XTW0@1@XTW0D1@XTW0@1@XTW0D1@XTW0@1@XTW0D1@XTW'Ƞ +0L1XTW0@1@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW'Ƞ +$ T02 2#!2XTW$T02 2#!2@XTWg XTW|Ě -,XȌ,Ȍ|ĊTXXTW XTW -XTWa XTW%|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q XTW$L02!2XTWI|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q  -XTWXTW@H|Ě -,Ȍ,Ȍ|Ċ -XTWXTWXTW I|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Qf  -XTW (!$@02!2XTWI XTW|Ě -,hȌ,Ȍ|ĊdhXTWJ XTW XTW&|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q XTW$LT02 2#!2XTWIOhXTWXTW}XTW 2##?$@2# 2#D1!2XTWI& $ XTW|Ě -,xȌ,Ȍ|ĊtxXTW%( $ v뀀XTW'|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q XTW2L1XTWI |(!|02 "2XTW' -@XTWČ$  B.XTW0L41XTWI( LXTW|Ě -,Ȍ,HȌ|ĊL0P ;XTW%( oLကXTW@XTW  $|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q8 XTW0L1@XTWI0s|(!x02 "2XTW|t倀XTWČ +LXTW|Ě -,Ȍ,Ȍ|Ċ -H@H$ T02 2#!2XTWI80O- ģij,F.  !#RO/#>5:5`   h/<<3   4# R $# ,/  /"P" R" B4 4@ FxGQEĊQEĊ x ĊG @ĊQEOĊ$ P P@ $ @: $  vR $ $@ H  P  X ` @ I|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q  -XTWPFPFh>P01// \J" 3--:--. .:::::::.TA`AlAxAA:AAAAAAAAA:B B,B8BDBPB\B:::::::::BBBBBBBBBBBBBBBB@56d6677:477778::::::::::-::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: \(UWQL \UWQLRead from OAM. Wrote to OAM. \J2--:----:::::::-<@H@T@`@l@:x@@@@@@@@@:A AA$A0A  ˌ  ˌLT!L t >  ˌ  +xxxxSNtuuh>Ix^Z!`@@&9_9_9_9_`?DDDD@ D H L P T X T X  PO4OdO::::(;|;;;-<;:: v  (;=L<$<!Q@-U@ nO4rOP$ P$ P$ P$ P$ (;<<: 9: =0=:+ P CSv(;\=;;?(;=<:(;=::C9@-0<<<<8$@DA$HLI -$@DHL$T?99 0Px h8Tx0`|  P 8Lt@`4PhH 4 ` |       8 P l        4 P |        @ X t       $ @ X t       <X p0\(<Pdx @l4p$`(\$THH0Lh ,Hh(Dd0d<l (ldlBDTl$ X h P$     !(!d!!!!!0"X"""""#<#T#### $ $$$$:::::::(::::8 ;;D+bkGG@@>BEoE>B>RG>Uff s nٙgcnܙ3>CLAS MIM 003 ;mCopyright (C)2000-2001 Pat Crowe. This Book Reader was distributed solely for the reading of classic books which are out of copyright. Program extends to address 3fffh. No responsibilty can be accepted for any breach of copyright nor for any other matter involved with material above this address. This material will have been added by a user of this program and not the author of this program. Please address any enquiries concerning breach of copyright or any other concerns, to that third party. 1͑>$Pp>a>&>>#ͪ1>Vu͔!̓> (Om '  /  Ͷ   ̀>>xE>@A>>@B! 6# x G88888>> >>> #v(L Vw cog _ 9W -O G M< >Om B< >ON B B> B#(((%#(&(0($0͏B B7B@7BͪBjB@B@jB#= >O B#< >O B!>w# !6# 6#6# ! e" !0" !@ " ~B~B~B<$<$~BfZB~!>P"">">w!>""̓ !>LT]RO >G@( A(A **** L=L !>LT]RO}o|g>G@( A(A :::: L=L  L =O  G| 8 `8xG   L  { G=G|   G|  G L  !>>}|!@}|e !%*Gx(*v*Gx(*OG> > >>!'w}|!@}|ͤ e =G|  ͤ(e >( e > G|  e >>( ogog#F+Nx<(+x og#} #}|!@}|<ogog@ B} =T]og} |(6+} +}|!@#F+Nx<(x(}|<ogog~#~############~+~+~+~+~+~++~ +F+N+~+ng@* x $(͍ (͍ ($(%!@6>$$(!@6>$#(!(= y#!y(  yͶ  #O># y(*(/(4(8(<(@(D(H(L !P !` !p@!8!0!(! !!!!@( A(A ~/" !J !%!v*Gx(* G<8ͤ(e >>7 >˜ ˜ ( e >7 =>G!x(^#*Oy(* y!(!( !ʼ R df!R \!W!R_y(=RG@( A(A """"  T]  RG@( A(A """"  T]   @( A(A """"  T]  > >A! y( >""" N"O">og> >A! y( *GN 0*GO (* >oge G|  > >A!   # ogWoXgo&T]))))))))@@* x !6# x !V#z(9~ #~#_ #F~8#GN#~#O͏V#z 8)F#4zW{_F#4 Q z__F##4 Q z__V#z 8)F#4zW{_F#4 Q z__F##4 Q z__x(7`i`UOVG0 y T])))))@i`UoVgy Oi`))))) @ k&))}o ! {(8=xw#wyw#wˇ@@>@>GHI!`>" " !@6# ! 6# !><>(!< <(w#   w#  (,>O!`>" x >" x `>" x >OL> /7G>/Gx>0(>>$ x >$@( A(A @(D ɇƀhiA * >hiA * >h@iA * ɇƀjkA * >jk@A * ==|================<=======<===<===<=<==<=|=<!(>""## ͊K! ͱ6# _!ͱ6!`zͱ" G> ͱhj!ͯͯͯͯͯͯͯ\8x>!'w!SoTg((}!A|1}!M[GYoZg}Q|R!O6qQoRg# M>O!~w>0>MwD ̓@>O@o@gd>Od>O!@O@GoO!@O@Go>h@i >@D8LO_( !O~=_wM>O!@*fo>!hw!D .AN .isrsrsrsrsrsrsrsrsrsrsrsrsrsrsrsrD !M*fo@* x > "  = @D0D8@@L  &###bkG#G#G#Gx<=w#w#w#wbk###w#w#w#w6#6#6#6~w#~w#~w#~w++~w8G#~wG#~wG#~w++~###RRR@@D@EEEEuT\P\࠮⎊.興*Ϊ ꬪ]QwwUw :(**2**Ht@EutTTTT *ʪ ..*.@2**2**2 )*:"0*(* NJN .( wuUw@[RSRK ʪMI @@]U]Q]@gUWTW࠮⎊.興*gUGDG슈 ꪪ 8(+83*+t@Euu@@D\T((+0+*+ 0((3**3 (@nBNJ.wQwEwwuWq@YTUUU@@8 # #"; ݕ]pPPPp %%% " """":@XTTTTwuWq@YTUUU@@HPSRRSꪪꪪRRR@@D@EEEEuT\P\࠮⎊.興*Ϊ ꬪ2**2**2  .*.(.@t@Euu@@T\P((+0+*+ :**:***wTwAwtTTTu@@@; wuWq@YTUUU@@8 # #";@jJJJ.@NJJJN @UUUU]@@E]U@@@wQWUWwuWq@YTUUU@@U]@jJJJ.@JJJJN wTwAwtTTTu@@@QWUWPWgQWUW*@  PPP/ HHHJH bS"@@?;?bS"@@}%@ ee!??~@|A@@> PpPP?h  A`B$`@@FF@FF 4 (`? 80   @@@@ D((|DD|аpPVuDDDw'DwUUUU) `PTPT .@lJHH(쪪`wQRTwwQRTw@, @3RSR%-%JNHHꪬ **:(+*+:*;":!  DDDUR pPTPT EŀUUUUwD pPPPPdjjLH@@@"媪@ PPT&B$ $TTRࠠtDEuEEERptPtBDAEEEuD\T\rD@tt@wg®jHJJJJPXT  A]@@@@@@@@@@? ?((((((((08 (D))O}FF@Vf 4 (`$C@@ H`  /B@ @VWXYyQDUP" QpP PpU)*TsRzUk@UaJI U U 0tU@)AEJ*UR UUSUrUb`_U0 F H0/Po`?@ @0 HY AE}!:UV%@ (70@?**W@``0耢|EUU  UU @@>8'X B'BE%B) *UT(Q"UUU@?@|<$8R@?~*3-@?r P ǎ 8<9x?`|>`@@@?0xp <"  <p AHqH9qqqq |@? ? ,|JJUU U@U` @P̴*`"  `UT ? ? %Bw H08@ <C *@??8U pra t"Àc,B@? H   @((  p``Hp?$<8x<000p<!p``pp``pgcgc~dX  H ? d`(@P? )@ Y?L;B3P!P1@1D;%:?8D8lšd|>nv1f<M6c`aI>7&=)111))cUTTTS|b\Y?p&p P0 8D8>|>1Ο|       !"#$%&'()*+,-./0123456789:;<=>?@ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ[\]^_`abcdefghijklmnopqrstuvwxyz{|}~G,bG,G,bG,G,bG,G,bbbbbG,bG,bG,bG,bbbbbG,bG,bG,bG,bbbbbG,bG,bG,bG,bbbbbG,bG,bG,bG,bG,bG,bG,bG,bG,bG,bG,bG,b _ _ _ _G,bG,bG,bG,bG,bG,bG,b::>            ;>      ;  ; ; ^>  ] ~ ] ~ ] ~ ^ ^ ^9 ] ~ ~;  ;  ;       > > > > > > > 8  ~           \ z z z z   >  >   ^7  ^7  ^7  >  >  zz5 $5$ ~ ~  ~ z z >> ~ >  >  >  > > ^ ^ >   5   5   5   5   5  5 ;  5 $5$ 5 $5$ 5 $5$ 5 $5$ V V W8~$u 4$5$$4$5 5$ 4$5$$4$5$5$$5$xx4$5 5$ 5 5$4$=5$4$=5$4$x4$x4$= = =5$=5$4$~3$4$4$= 3$4$4$^ ^ 4$4$3$W3$W3$^ 3$^ 3$::< S$ ~3$ ~3$ ~3$:3$T  = =  ~ ~ 2$3$2$3$2$3$= 2$W W W 3$ ]2$S$2$S$2$W 2$   S$S$2$< 2$< 2$ 2$91$2$1$2$1$2$0(1(1$2$0(1(1$2$0(1(1$2$0(1(1$2$2$1$2$2$1$2$2$1$2$2$1$2$0(1(1$2$0(1(1$2$0(1(1$2$0(1(1$2$2$1$2$2$1$2$2$1$2$2$0$1$0(1(0$1$0(1(0$1$0(1(0$1$0(1(0$1$0(1(0$1$0(1(0$1$0(1(0$1$0(1(0$0(0(1(0$0(0(1(0$0(0(1(0$0(0(1(0(UQ$40$0(40(0(40(/(0(/(0(/(/(0(0( 0(/(0(/(0(/(T/(T/(t/(t/(P(/( /(8< t/(!O(/(/( O(< t$y/(o$o$X$yS.(/(S.(O(.(O(.(O( .(N(o(.(.(N(.($.(N($.(}.(o(N(W$.(SM( !N(s$N(< N(7 -(6M(M(7M(!M(n( M(RM(RM( n(sM(!Rs< M(M(M(R!M(< M(xRM(6%M(w$L(6$L(!M(L(!M(L(!M(L(w$L(w$L(w$L(w$L(L,!M(L(L,!M(L(L,!M(L(L,!M(L(L,$L(L,$L(L,$L(L,$K,L(L,M(K(L(K,L,K,L,K,L,K,L,K,L,K(L(K,L,K,L(K,L,K,L(K,L,K,L(K,L,K,L,K,L,K,L,K,L,K,L,K,L,K,L,K,L,K,L(K,L,K,L(K,L,K,\ K,5\ J,K,%K,5J,K,J,K,K,50!J,K,0!K,5J,5K,J,K,J,5J,5J,5J,J,/!$J,5P!J,5$J,5k,Vk,5J,5J,k,5J,55I,%j,p!I,4qI,%J,I,(I,%j,5I,UI,|I,4$I,4I,i,4I,4I,v%I,Ui,;I,4$I,N!I,i,!I,pI,4I,O!U[ I,4: I,I,4i,:p!i,4I,4N!H,4(H,!$H,4!H,4H,4N!H,4N!H,4N!H,4N!H,H,(H,H,(H,4o!H,4(H,4N!H,4N!H,4N!H,4N!H,4(H,4(H,4(H,4(H,4N!H,4N!H,4N!H,4N!G,H,(G,H,(G,H,(G,H,(G,H,N!G,H,N!G,H,N!G,H,N!G,H,(G,H,(G,H,(G,H,(G,H,N!G,H,N!G,H,N!G,H,N!G,bMG,bMG,bMG,bMG,H,N!G,H,N!G,H,N!G,H,N!G,bMG,bMG,bMG,bMG,H,N!G,H,N!G,H,N!G,H,N!G,bMG,bMG,bMG,bMG,H,N!G,H,N!G,H,N!G,H,N!G,bMG,bMG,bMG,bMG,H,N!G,4N!G,8h0G,88h0fVG,u^8h0u^oIG,u^oIG,88G,3V{fh,^{nEG,3VM{h0u^jG,u^{NE43VMG,3VMG,3VM{G,TZ{84bNE4{Q =h0boIG,3Vbh0b{QG,b{QG,{Q =h03V{f0bNE0u^{oEh0b{Mh0TZIG,bMG,bMG,u^{oEG,3V{fh,b{-Ah0UZQ{h,fMG,3V8h0oNEG,oNEG,UZQ{G,u^4G,80h0G,48h0G,oNEG,oNEG,oNEG,oNEG,48h0G,3VbG,3VbG,3VbG,oNEG,oNEG,oNEG,oNEG,3VbG,3VbG,3VbG,3VbG,oNEG,oNEG,oNEG,oNEG,3VbG,3VbG,3VbG,3VbG,oNEG,oNEG,oNEG,oNEG,3VbG,3VbG,3VbG,3VbG,oNEG,oNEG,oNEG,oNEG,3VbG,3VbG,3VbG,3VbG,oNEG,oNEG,oNEG,oNEG,3VbG,3VbG,3VbG,3VbG,oNEG,oNEG,oNEG,oNE-@VWXYz~!=* T*ժ*UX@@@p@P @PU ! UT(@P@YUUUUU TtDveU PPUrAB  @C@ Ž~Յu__UUUU UUUPPPPPPUUT\D??? ????@?U?hߟ U@B_Z*T+]_G80X??` ጀll6@@???@@gX_`kT@?@?@| PW X @@?= @* A;j ? ڼzf@W |????d?@?@?@?@?@?E?JTT`?/? /.>~_ /UT*W?? @@?@?@?@?@?@?@0?P< !$?<~? ;0v0@ |????????@?@?@?@?@?@?@?@W ` 0?? /"17@~~@UUUD???00?????@?@?@?@?@?@@?p~N`}@^@?@U@ -@??`_GUP U*UP@TPT@PPPUUT@ $@/^>_.@@?T Uw*U-ذIPPZ%000$8 (PP0OpOp!}UDDJ -._/`@@@ AA8#N400DĀpi610Y2GxpxpO! L?h?h? lv0@ ^P@~lAl8Ԍt C pp8xppxxx<<00q11|?8xx8x0(T,>>:~f3;;;;)`00@a0 09~j%<c <8Z??>0p>|<<<8p8Mx8`Q ?Aq? _???  \ < 8 ?8|{tx08A1?AÁ??S#S{_; xt`   1/???g,pp~p?< ?,9%8@ y@?.q0qpqp H  ?????x8p8p8?|/ yɶҭ=X"K 7wp{_/l|2@3??Uo_!8O9F_ЯȴР?{Vj `0G8  , 癯(8KABCԛY8v@&>V<<w'3LFvld}=0==V;0 & ML aia``@`B`@"`@`        !"#$%&'()*+,-./0123456789:;<=>?@ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ[\]^_`abcdefghijklmnopqrstuvwxyz{|}~(! & d!$C .)  * *! *!!) * *! *! & &X n! * &%   &z !+. . *dJ2DB2DB)6  &Y !+2 . *!EB &.)D:)X  &!+2 & .)!=!^!!) &7 !+6L6 *)*=*^)I*) &,.,&+"!-. &L6)*'.=*'.^*j+J*,*+"-*!,.& &!)'2='2^*iKJ+"-*L",&&&-*/&!&)E>F6=E>F6^IKiJ,&-*L"M& &0&.&&)E>=E>^ JKjL".*M&N*.&O&0&Q& ")eF=eF^  jKkL"N&M"P&/*0*P*O&"/*)'.='.^ km"P&N"Q&N&P.q6O*"/*)=^ lN"P"m"p&O&Q2r6P* P.)=^  ln"O"o"p*r2F>P. r:)=^ p&&n"q*B6JQ2"B)=^ o""p&JN. >P*J) '" ='" ^   n*BN: q2."B)'" = ^ "BJ2 P.->)&" = ^=  ""&2>B O*-q6)F*=F*^= "2*6 o*-6)E*e.=E*e.^= "p**.*o"M.)F")=F")^= o""&)n"Lo&)F")=F")^= o&")m"n"K)F"(F"(^= +m)m"Kn")'('=('^= +m)l"Ko")'G(=(=^(2, Lll)l"JI)'G(''( 'aaL  l(k"JI'((''( & '  ' L mmk)kJI'(( '(' &  '  'm,(jJI'((''((' & '' ''m (jJI(H!/2'H(/2(''& M m#iIif(Ib $ E&A  ,M#iiM#IiiM#)I--$ 2'  -#N#IiN#HIIN#(() -F$P6H! -#N#HiI(HIH(%(E (%.2I-   -#N#Hhi(HI)g'%(!G& f h -#N#HhIi(HI)( b !I%f e  .#Hhi)hHI!('%)) -I% j)g-#FH!iH% k"%!%i%(%-i)/.c)2j%'% *C -#M#Gi&M.):-h!N2)%))P6c )/6).f-#j!i .)2)H%N6))) 2cI-%C ,d ,!n2--%h!)& .)61H%N6 b )C d!E h-.2)%!M6H!'&'I)b Ab ! d  !6 .2;h!'- 'h% '!c '!%!6d)P6 e $ :J-6)%)& .)'.2)!*b -%!..d )!k- )%  -:i-Y-(%P6 !j-%5B I%1C k- )1j1 .51I)P6!B t "  !d-!9*1!)sc Jd * !ck-$5 -s  R kBs !(C-)06$"5  R " )O2" (-)%0>s%%s krcj!C-O2! (dJ- 5*1 s 2c1'!-d (d1%q:c ( %J%0j!c() - "dC( -$C)% -B$B (%-- O6( Cc (C*-1c J)1c()--()A%d (k-$5B H%-(%J-c!()Ab add( -C )5c-p:%J)!)'2c "dCC ( -C%k-c)>)) J)H% )%/21Bd!tZd( 1dk$1d . r: )H)P"%P2AHb !!(L1C $K!d)-$- 1 (%%cjd1 d&7dS 2s)( C s  l &dS s  cs [R   *%t K2  kBs " $S+%$-!$s % ldt  K(!$ts RZ   $ t2 l  d1Bd!dC -%.>c(  $d! k-$% C !!C B O>R --5Sd)%5$ $ )d $c )!!c cPJ$0>)Wek5 /B"  1!(e" $!d$" ()C ) 5qFj1Z$D(! f+1!$ -B  db % 2! )"$dI)/J -N!)-@VWXYNNJ@UUUUO,,@H0`P (T)GE E88.𑓒gv_ $8<|IMM.6&`` #c"c@@UPPBu{;"$<``ys8U  &8 A4qcPKK7g%Ā6``@) DV A·s^#ed x<`3z7bO@k8 >ai P`IZHPHSG   $l8  <JJqcIRIRKȎx<i ͥ6660@`Pl(0 0ppSrb@jN" `p(pH` H80 8<f6iY“f"L8((8 00 00$@FDDD0084ܚg`xR3b+x]!y+?A?D|pP  p`O` |0  YcBm@JQ==U-@D@D ^``])af<4,0`<6 `@ xx  <JѨG@lmTD@@>4((@0h $&x` ;V=DE*;U@PPPPZ.*~*****CeGb0y_EI`mMq q ̋Ivo;ğ 9hh\hT}" qҖؒ@`@`0M1L00҂ <666y o09i5\WK$4Ecjs,})AOA-8Um4<(0(UbUvCcA@`ayell}`  @B~H\Pp!@i!R+ 0 8\8@ `@ R *UU͉D(@U*@U U7I?T 0JtU0"q B*6U* @HP U UJJ URRHUSS@ޞ;;V;EEE(8907ݲ[bikll\l$ hޟ`p 9PAqy} ,m"1"6bP؈؀   TlX`dl@8   "6p@PpEDu 9VoY`}tf[ ( 66r@q 0p 0 &&:UgE([`QaiX)`iJ@adN@QH1i h)I cbI@A8 c@bd?@ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ[\]^_`abcdefghijklmnopqrstuvwxyz{|}~G,G,G,G,G,G,G,bIbIbIbIG,G,G,G,N4Nw4N]=fN]=f^V}A{>R}Ak>R]=sN]=k|$^V}As\ >R?k< ~Vs}AEbf< ^V]={< ^Vw9< ~Vw5bw=9; ^{]=|$>REw]V9kbI; ^V{A; ^<9w; ?k]={;^{4^{\=^w{}A(N(^{4\={4N{bN{bN(N(N(({b{b?o<9Ef\=w((((E[$: N4}Z|A: ]VEw: =V\=wZ$^|Aw}Z<9sM\=>k: }ZwEZ$]V|A{: ]Vw|A: =R\=wb5wR>k4bw4^5s: }Z|Ew b;9{: >o5{: >k;={9 =V[=w9 }^[Aw wI0 }ZwI9 ]VEs bs9$^{E9 }^^o }ZwI }ZwI }ZwI R,^s [=R( RR( M;=>o f[=w  ,^s  ,^s  ,^s  ,^s  [=w  [=w  [=w  [=w If9 f8$~s f8$~s Mw4 RZ=s8$R{A>o {A0R R>o4 \VE^oX$|ZI~s8$R:=s8 ^M8$\ZM{8$^I{ |Z>o:= Rk4 ;R5k7$|Z{4 |ZwE >o4{7$bE{7$bE{7$^wZ=7$bE{ \ZZ= f{I ^~s99 ^o~s bE{ bE{ bE{  E{  $5$  $5$  $5$  $5$  E{  E{  E{  E{  $5$  $5$  $5$  $5$ ^4 ^4 b~s Mf9 E,M [VEw E4Q ;VyAw6 ;VE{5$[ZI{V$[Z~wyE6${^I~s [Z{yAU$;Vwf ^]oyA5 {Zw95$b95$=k4{U$fX={5$^9^s5${ZwxAv(^{4v({ZM5$b8=w5$fIU$^M{T$k{xAT${ZM{4$b8=w4$b8=w4$b8=w4$b8=w4${ZM{4$Ru({4$Ru({4$ER04$b8=w4$b8=w4$b8=w3$4$8=w4$ER04$ER03$4$R03$94$E3$f,~s3$f,~s3$f,~s3$f,~s3$zZI3$WAM=S(WAR3$=oIS(fIt(:VwA~s0ZVEw3$ZVIwS$^{MS(fIS$^{I3$b{83$^k9t,zZIw3$Rk^2$:V6=j3$]oV=s(bRS(^{M2$bvA{2$z^R2$wE92$b]s2$ZZM2$bvA{2$bvA{2$bvA{2$bvA{2$ZZM2$ZZM2$ZZM2$ZZM2$bvA{2$bvA{1$2$vA{1$2$vA{1$2$I{1$2$I{1$2$I{1$5=E{1$fE1$R91$R91$E09Q$yZM1$vARE1$vEM41$9VE]sQ$fI,8VM~w,zZIwQ(8VwI1$^wMQ(8V8]s1(b}wUA1$YZuE}w1$R=f1$R8k0bwM1$k=0P(^IQ(=oUAq,^wvEQ(bQ{0(EVP,^MQ,b{I0(?@ABCDEFGHIJKLMNOP"...WiQc kimRe w koScu jesteT? #- Jam czQTciU tej siVy, ktWra wiecznie zVa pragnUc, wiecznie czyni dobro. J. W. Goethe XFaustY Z[\]^_`abcdefghijklmnopqrstuvwxyz{|}~1. Nigdy nie rozmawiaj z nieznajomymi Kiedy zachodziVo wVaTnie gorUce wiosenne sVoSce, na Patriarszych Prudach zjawiVo siQ dwu obywateli. Pierwszy z nich, mniej wiQcej czterdziestoletni, ubrany w szary letni garnitur, byV niziutki, ciemnowVosy, zaRywny, Vysawy, swWj zupeVnie przyzwoity kapelusz $zgniWtV wpWV i niWsV w rQku; jego starannie wygolonU twarzzdobiVy nadnaturalnie duRe okulary w czarnej rogowej oprawie. Drugi, rudawy, barczysty, kudVaty mVody czVowiek w !zsuniQtej na ciemiQ kraciastej cyklistWwce i kraciastej koszuli, szedV w wymiQtych biaVych spodniach i czarnych pVWciennych pantoflach. Ten pierwszy byV to MichaV Aleksandrowicz Berlioz we wVasnej osobie, redaktor miesiQcznika literackiego i prezes zarzUdu jednego z najwiQkszych stowarzyszeS literackich Moskwy, w skrWcie Massolitu, towarzyszyV mu zaTpoeta Iwan NikoVajewicz Ponyriow, drukujUcy siQ pod pseudonimem Bezdomny. Kiedy pisarze znaleli siQ w #cieniu lip, ktWre zaczynaVy siQ juR zazielenia, natychmiast ostro ruszyli ku jaskrawo pomalowanej budce z napisem XPiwo i napoje chVodzUceY. Tu musimy odnotowa pierwszU osobliwoT tego straszliwego majowego wieczoru. Nie tylko nikogo nie byVo koVo budki, ale i w rWwnolegVej do MaVej Bronnej alei nie wida byVo Rywego !ducha. Cho wydawaVo siQ, Re nie ma juR czym oddycha, cho sVoSce rozpraRywszy MoskwQ zapadaVo w gorUcym suchym pyle gdzieT za Sadowoje Kolco - nikt nie przyszedV pod lipy, nikogo nie byVo na Vawkach, aleja byVa pusta. !- ButelkQ mineralnej - poprosiV Berlioz. - Mineralnej nie ma - odpowiedziaVa kobieta z budkii z niejasnych powodWw obraziVa siQ. - A piwo jest? - ochrypVym gVosem zasiQgnUV informacji Bezdomny. - Piwo przywiozU wieczorem -odpowiedziaVa kobieta. !- A co jest? - zapytaV Berlioz. - NapWj morelowy, ale ciepVy -powiedziaVa. - MoRe by. Niech bQdzie! Morelowy napWj wyprodukowaV obfitU RWVtU pianQ i w powietrzu zapachniaVo wodU fryzjerskU. Literaci wypili, natychmiast dostali czkawki, zapVacili i zasiedli na Vawce zwrWceni twarzami do stawu, a plecami do Bronnej. Wtedy wydarzyVa siQ nastQpnaosobliwoT, tym razem dotyczUca tylko Berlioza. Prezes nagle przestaV czka, serce mu zadygotaVo i na moment gdzieT siQ zapadVo, potem wrWciVo na miejsce, ale tkwiVa w nim tQpa igVa. Zarazem ogarnUV Berlioza strach nieuzasadniony, ale tak okropny, Re zapragnUV uciec zPatriarszych PrudWw, gdzie go oczy poniosU. %aVoTnie rozejrzaV siQ dookoVa, nie mWgV zrozumie, co go tak$przeraziVo. PobladV, otarV czoVo#chusteczkU i pomyTlaV: XCo siQze mnU dzieje? Nigdy jeszcze to mi siQ nie zdarzyVo. Serce nawala. Jestem przemQczony... chyba czas najwyRszy, Reby rzuci wszystko w diabVy i pojecha do KisVowodska...Y I wtedy skwarne powietrze zgQstniaVo przed Berliozem i wysnuV siQ z owego powietrza przezroczysty, nad wyraz przedziwny obywatel. Malutka gVWwka, dRokejka, kusa kraciasta marynareczka utkana z powietrza... MiaV ze dwa metry wzrostu, ale w ramionach wUski byV i chudy niepomiernie, a fizys, proszQ zauwaRy, miaV szydercza. ycie Berlioza tak siQ ukVadaVo, Re nie byV przyzwyczajony do nadprzyrodzonych zjawisk. PobladV wiQc jeszcze bardziej, wytrzeszczyV oczy i pomyTlaV w popVochu: XNic takiego istnie nie moRe...Y Ale coT takiego, niestety, !istniaVo. WydVuRony obywatel, przez ktWrego wszystko byVo wida, wisiaV w powietrzu przed Berliozem chwiejUc siQ w lewo i w prawo. Berlioza opanowaVo takie przeraRenie, Re aR zamknUV oczy. A kiedy je otworzyV, zobaczyV, Re juR po wszystkim, widziadVo rozpVynQVo siQ, kraciasty !zniknUV, a jednoczeTnie tQpa igVa wyskoczyVa z serca. !- Uff, do diabVa! - zakrzyknUVredaktor. - Wiesz, Iwan, od tego gorUca przed chwilU o maVo co nie dostaVem udaru! MiaVem nawet coT w rodzaju halucynacji. - SprWbowaV siQ rozeTmia, ale w jego oczach jeszcze ciUgle migotaVo przeraRenie, a race mu siQ #trzQsVy. Jednak uspokoiV siQ z wolna, otarV twarz chusteczkU, doT dziarsko $oTwiadczyV: XNo wiQc tak...Y i poprowadziV dalej wykVad przerwany piciem napoju morelowego. WykVad Ww, jak siQ potem dowiedziano, dotyczyV Jezusa Chrystusa. ChodziVo o to, Re do kolejnego numeru pisma redaktor zamWwiV antyreligijnypoemat. Iwan Bezdomny poemat Ww stworzyV, i to nadzwyczaj szybko, ale, niestety, utwWr jego ani trochQ nie usatysfakcjonowaV redaktora. GVWwnU osobQ poematu, to znaczy Jezusa, Bezdomny odmalowaV wprawdzie w nad wyraz czarnej tonacji, niemniej jednak caVy poemat naleRaVo zdaniem redaktora napisa od !nowa. I wVaTnie teraz redaktor wygVaszaV wobec poety coT w rodzaju odczytu o Jezusie w tym jedynie celu, aby unaoczni twWrcy jego podstawowy bVUd. Trudno powiedzie, co !wVaTciwie zgubiVo Iwana - jegoniezwykle plastyczny talent czy teR caVkowita nieznajomoT zagadnienia, ale cWR tu ukrywa, Jezus wyszedV mu Rywy, Jezus ongiT!istniejUcy rzeczywiTcie, cho,co prawda, obdarzony wszelakimi najgorszymi cechami charakteru. Berlioz zaT chciaV dowieT poecie, Re istota rzeczy zasadza siQ nie na tym, jaki byV Jezus, dobry czy zVy, ale na tym, Re Jezus jako taki w ogWle nigdy nie istniaV i wszystkie opowieTci o nim to po prostu zwyczajne mitologiczne wymysVy, czyli bujda na resorach. Dodajmy, Re redaktor byV czVowiekiem oczytanym i z wielkU znajomoTciU rzeczy powoVywaV siQ w swym przemWwieniu na staroRytnychhistorykWw, na przykVad na !sVawnego Filona z Aleksandrii i na niezmiernie uczonego JWzefa Flawiusza, ktWrzy nigdzie ani sVowem nie wspomnieli o istnieniu Jezusa. WykazujUc solidnU erudycjQ, MichaV Aleksandrowicz oznajmiV poecie miQdzy innymi rWwnieR i to, Re owo miejsce w ksiQdze piQtnastej, w rozdziale czterdziestym czwartym sVynnych XRocznikWwY Tacyta, gdzie wspomina siQ o straceniu Chrystusa, jest po prostu pWniejszU wstawkU apokryfistWw. Poeta, dla ktWrego wszystko, o czym go informowaV redaktor, byVo nowoTciU, wlepiV w MichaVa Aleksandrowicza swe roztropnezielone oczy i sVuchaV uwaRnie, z rzadka tylko czkajUc i szeptem przeklinajUc morelowy napWj. - Nie ma takiej wschodniej religii - mWwiV Berlioz - w ktWrej dziewica nie zrodziVabyboga. ChrzeTcijanie nie wymyTlili niczego nowego, stwarzajUc swojego Jezusa, ktWry w rzeczywistoTci nigdy nie istniaV. I wVaTnie na to naleRy poVoRy nacisk. Wysoki tenor Berlioza rozlegaV siQ w pustej alei i im dalej MichaV Aleksandrowicz zapuszczaV siQ w gUszcz, w ktWry bez ryzyka skrQcenia "karku zapuTci siQ moRe tylko czVowiek niezmiernie wyksztaVcony - tym wiQcej ciekawych i poRytecznych wiadomoTci zdobywaV poeta. DowiedziaV siQ na przykVad o Vaskawym bogu egipskim Ozyrysie, synu Nieba i Ziemi, osumeryjskim bogu Tammuzie, oMarduku i nawet o mniej znanym gronym bogu Huitzilopochtii, ktWrego niegdyT wielce powaRali meksykaSscy Aztekowie. I akurat wtedy, kiedy Berlioz opowiadaV poecie o tym, jak Aztekowie lepili z ciasta figurki Huitzilopochtii, w alei !ukazaV siQ pierwszy czVowiek. Potem, kiedy prawdQ mWwiUc byVo juR za pWno, najrWRniejsze instytucje opracowaVy rysopisy owego czVowieka. PorWwnanie tych rysopisWw musi zadziwi kaRdego. I tak, na przykVad, pierwszy z nich stwierdza, Re czVowiek Ww byV niskiego wzrostu, miaV zVote zQby i utykaV na prawU nogQ. Drugi "zaT mWwi, Re czVowiek ten byVwrQcz olbrzymem, koronki na jego zQbach byVy z platyny, a utykaV na lewU nogQ. Trzeci oznajmia lakonicznie, Re wymieniony osobnik nie miaV Radnych znakWw szczegWlnych.Musimy, niestety, przyzna, Re wszystkie te rysopisy sU do niczego. Przede wszystkim opisywany "nie utykaV na RadnU nogQ, nie byV ani maVy, ani olbrzymi, tylko po prostu wysoki. Co zaTdotyczy zQbWw, to z lewej strony byVy koronki platynowe,!a z prawej zVote. MiaV na sobiedrogi szary garnitur i dobrane pod kolor zagraniczne pantofle. Szary beret dziarsko zaVamaV nad uchem, pod pachU niWsV laskQ z czarnU rUczka w ksztaVcie gVowy pudla. Lat na oko miaV ponad czterdzieTci. Usta jak gdyby krzywe. GVadko wygolony. Brunet. Prawe oko czarne, lewe nie wiedzie czemu zielone. Brwi czarne, ale jedna umieszczona wyRej niR druga. SVowem - cudzoziemiec. PrzechodzUc obok Vawki, na !ktWrej znajdowali siQ redaktor i poeta, cudzoziemiec spojrzaVna nich, przystanUV i nagle !usiadV na sUsiedniej Vawce, o dwa kroki od naszych przyjaciWV. %XNiemiec...Y - pomyTlaV Berlioz. XAnglik...Y - pomyTlaV Bezdomny. - XTaki upaV, a ten siedzi w rQkawiczkach!Y A cudzoziemiec objUV spojrzeniem wysokie domy, z czterech stron okalajUce staw, przy czym staVo siQ oczywiste, Re miejsce to widzi po raz pierwszy i Re wzbudziVoono jego zainteresowanie. ZatrzymaV wzrok na gWrnych piQtrach, w ktWrych oTlepiajUco poVyskiwaVo w szybach okien potrzaskane i dla Berlioza na zawsze zachodzUce sVoSce, potem !przeniWsV spojrzenie na dWV, gdzie ciemniaV w szybach nadciUgajUcy wieczWr, do !czegoT tam uTmiechnUV siQ z politowaniem, zmruRyV oczy, wsparV brodQ na dVoniach, a dVonie na rUczce laski. - A ty - mWwiV Berlioz do poety - bardzo dobrze i odpowiednio satyrycznie pokazaVeT, na przykVad, narodziny Jezusa, syna boRego, ale dowcip polega na tym, Re jeszcze przed Jezusem narodziVo siQ caVe mnWstwo synWw boRych, jak powiedzmy fenicki Adonis, !frygijski Attis, perski Mitra. A tymczasem, krWtko mWwiUc, Raden z nich siQ w ogWle nie narodziV, Raden z nich nie istniaV, nie istniaV takRe i Jezus. Musisz koniecznie zamiast narodzin Jezusa czy teR, powiedzmy, hoVdu trzech krWli, opisa nonsensowne wieTci rozpowszechniane o tym hoVdzie. Bo z twego poematu wynika, Re Jezus narodziV siQ naprawdQ! W tym momencie Bezdomny !sprWbowaV opanowa nQkajUcUgo czkawkQ i wstrzymaV oddech, na skutek czego czknUV jeszcze boleTciwiej i gVoTniej i w tejRe chwili !Berlioz przerwaV swWj wykVad, poniewaR cudzoziemiec wstaV #nagle i zbliRyV siQ do pisarzy. Ci spojrzeli naS ze zdumieniem.- ProszQ mi wybaczy - zaczUV nieznajomy. MWwiV z cudzoziemskim akcentem, ale sVWw nie kaleczyV - Re nie bQdUc znajomym panWw oTmielam siQ... ale przedmiot naukowej dyskusji panWw jest tak interesujUcy, iR... Tu nieznajomy uprzejmie zdjUVberet i pisarzom nie pozostawaVo nic innego, jak wsta i ukVoni siQ. XNie, to raczej Francuz...Y - pomyTlaV Berlioz. #XPolak...Y - pomyTlaV Bezdomny.!NaleRy od razu stwierdzi, Re na poecie cudzoziemiec od pierwszego sVowa zrobiV odpychajUce wraRenie, natomiast Berliozowi raczej siQ!spodobaV, a moRe nie tyle siQ spodobaV, ile, jak by tu siQ !wyrazi... zainteresowaV go czyco... - Panowie pozwolU, Re siQ przysiada? - uprzejmie zapytaV cudzoziemiec i !przyjaciele jakoT mimo woli siQrozsunQli, cudzoziemiec !zwinnie wcisnUV siQ pomiQdzy "nich i natychmiast wVUczyV siQdo rozmowy. - JeTli dobrze !usVyszaVem, to byV pan Vaskaw stwierdzi, Re Jezus w ogWle "nie istniaV? - zapytaV kierujUcna Berlioza swoje lewe zielone oko. "- Tak jest, nie przesVyszaV siQpan - grzecznie odpowiedziaV Berlioz. - To wVaTnie powiedziaVem. - Ach, jakie to ciekawe! - wykrzyknUV cudzoziemiec. XCzego on tu szuka?Y - pomyTlaV Bezdomny i zasQpiV siQ. !- A pan zgodziV siQ z kolegU? - zainteresowaV siQ nieznajomy i odwrWciV siQ w prawo, do Bezdomnego. - Na sto procent! - "potwierdziV poeta, ktWry lubiV wyraRa siQ zawile i metaforycznie. - ZdumiewajUce! - zawoVaV nieproszony dyskutant, nie wiedzie czemu rozejrzaV siQ "dookoVa jak zVodziej, TciszyV #swWj niski gVos i powiedziaV: - ProszQ mi wybaczy moje natrQctwo, ale, jeTli dobrze zrozumiaVem, panowie na dobitkQ nie wierzycie w Boga? - w jego oczach pojawiVo siQ przeraRenie; dodaV: - PrzysiQgam, Re nikomu nie powiem! - Zgadza siQ, nie wierzymy - zlekkim uTmiechem, wywoVanymprzeraReniem zagranicznego turysty, odpowiedziaV Berlioz -ale o tym moRna mWwi bez obawy. Cudzoziemiec opadV na oparcie$Vawki i aR pisnUV z ciekawoTci, pytajUc: - Panowie jesteTcie ateistami?! - Tak, jesteTmy ateistami - !uTmiechajUc siQ odpowiedziaV Berlioz, a Bezdomny rozeliV siQ i pomyTlaV: XAle siQ "przyczepiV, zagraniczny osioV!Y- Och! Jakie to cudowne! - wykrzyknUV zdumiewajUcy !cudzoziemiec i pokrQciV gVowUwpatrujUc siQ to w jednego, to w drugiego literata. - W naszym kraju ateizm nikogo nie dziwi - z uprzejmoTciU dyplomaty powiedziaV Berlioz. - !Znakomita wiQkszoT ludnoTci naszego kraju dawno juR Twiadomie przestaVa wierzy wbajeczki o Bogu. Wtedy cudzoziemiec wykonaV taki numer: wstaV, uTcisnUV zdumionemu redaktorowi dVoS ipowiedziaV, co nastQpuje: - Niech pan pozwoli, Re mu z caVego serca podziQkujQ. - Za co mu pan dziQkuje? - mrugajUc oczyma zapytaV Bezdomny. - Za niezmiernie waRnU informacjQ, dla mnie, podrWRnika, nadzwyczaj interesujUcU - wieloznacznie wznoszUc palec wyjaTniV zagraniczny dziwak. Niezmiernie waRna informacja najwidoczniej istotnie wywarVa silne wraRenie na podrWRniku, bo z przeraReniemrozejrzaV siQ po domach, jak gdyby siQ obawiaV, Re w kaRdym oknie zobaczy jednego ateistQ. #"Nie, to nie AnglikY - pomyTlaV Berlioz, Bezdomnemu zaT przyszVo do gVowy: XCiekawe, gdzie on siQ nauczyV tak gada po rosyjsku!Y - i poeta znowu siQ zasQpiV. - Ale pozwWlcie, Re was, panowie, zapytam - po chwili niespokojnej zadumy !przemWwiV zagraniczny goT - co w takim razie poczU z dowodami na istnienie Boga, ktWrych, jak wiadomo, istniejedokVadnie piQ? - Niestety! - ze wspWVczuciem odpowiedziaV Berlioz. - aden z tych dowodWw nie ma najmniejszej wartoTci i "ludzkoT dawno odVoRyVa je adacta. Przyzna pan chyba, Re wkategoriach rozumu nie moRnaprzeprowadzi Radnego dowodu na istnienie Boga. - Brawo! - zawoVaV cudzoziemiec. - Brawo! Pan dokVadnie powtWrzyV poglUd nieokieVznanego staruszka Immanuela w tej materii. Ale zabawne, Re stary najpierw doszczQtnie rozprawiV siQ z wszystkimi piQcioma dowodami, a nastQpnie, jak gdyby szydzUc z samego siebie, przeprowadziV wVasny, szWsty, dowWd. - DowWd Kanta - z subtelnym uTmiechem sprzeciwiV siQ wyksztaVcony redaktor - jest "rWwnieR nieprzekonujUcy. I nie na darmo Schiller powiada, Re rozwaRania Kanta na ten temat mogU zadowoli tylko ludzi o duszach niewolnikWw, aStrauss je po prostu wyTmiewa.Berlioz mWwiV, a zarazem !myTlaV przez caVy czas: XAle kto to moRe by? I skUd on tak dobrze zna rosyjski?Y !- Najlepiej byVoby posVa tegoKanta na trzy lata na SoVowki za te jego dowody! - nagle palnUV nieoczekiwanie Iwan. - AleR, Iwanie! - wyszeptaV skonfundowany Berlioz. Propozycja zesVania Kanta na SoVowki nie tylko jednak nie oszoVomiVa cudzoziemca, ale nawet wprawiVa go w prawdziwy zachwyt. - OtWR to! - zawoVaV i jego 0 rkPPĂ`mk&k{Al cA c  c 1!` cj +5 0" c:-elewe, zielone, zwrWcone na Berlioza oko zabVysVo. - Tam jest jego miejsce! PrzecieR mWwiVem mu wtedy, przy Tniadaniu: XJak pan tam, profesorze, sobie chce, ale "wymyTliV pan coT, co siQ kupy nie trzyma. MoRe to i mUdre, ale zbyt skomplikowane. WyTmiejU panaY. !Berlioz wybaVuszyV oczy. XPrzyTniadaniu... do Kanta! Co on plecie?Y - pomyTlaV. - Ale - mWwiV dalej cudzoziemiec do poety, nie speszony zdumieniem Berlioza - zesVanie go na SoVowki jest niemoRliwe z tej przyczyny, "Re Kant juR od stu z gWrU lat przebywa w miejscowoTciach znacznie bardziej odlegVych niR SoVowki i wydobycie go stamtUd jest zupeVnie niemoRliwe, zapewniam pana. - A szkoda! - wypowiedziaV siQagresywny poeta. - Ja rWwnieR RaVujQ - bVyskajUc okiem przytaknUV mu niewyjaTniony podrWRnik i !ciUgnUV dalej. - Ale niepokoi mnie nastQpujUce zagadnienie:skoro nie ma Boga, to kto kieruje Ryciem czVowieka i w ogWle wszystkim, co siQ dzieje na Twiecie? - O tym wszystkim decyduje !czVowiek - Berlioz poTpieszyV z gniewnU odpowiedziU na to, trzeba przyzna, niezupeVnie jasne pytanie. - Przepraszam - Vagodnie powiedziaV nieznajomy - po to, Reby czymT kierowa, trzeba bUd co bUd mie dokVadny plan, obejmujUcy jakiT moRliwie przyzwoity okres czasu. Pozwoli wiQc pan,Re go zapytam, jak czVowiek moRe czymkolwiek kierowa, skoro pozbawiony jest nie tylko moRliwoTci planowania na!choby Tmiesznie krWtki czas, no, powiedzmy, na tysiUc lat, ale nie moRe ponadto rQczy za to, co siQ z nim samym stanie nastQpnego dnia? Bo istotnie - tu nieznajomy zwrWciV siQ do Berlioza - proszQ sobie wyobrazi, Re zaczyna pan rzUdzi, sobU i innymi, Re tak powiem - dopiero zaczyna siQ pan rozsmakowywa i nagle #okazuje siQ, Re ma pan... kche...kche... sarkomQ pVuc... - I cudzoziemiec uTmiechnUV siQ sVodko, jak gdyby myTl o sarkomie pVuc sprawiVa mu przyjemnoT. - Tak, sarkoma -po kociemu mruRUc oczy "powtWrzyV dwiQczne sVowo - i"paSskie rzUdy siQ skoSczyVy! Interesuje pana juR tylko los wVasny, niczyj wiQcej! Krewni zaczynajU pana okVamywa. Pan czuje, Re coT jest nie w porzUdku, pQdzi pan do uczonych lekarzy, potem do szarlatanWw, a w koScu, by moRe, idzie pan nawet do wrWRki. ZarWwno to pierwsze, jak to drugie i to trzecie nie ma Radnego sensu, sam pan to!rozumie. I caVa historia koSczysiQ tragicznie - ten, ktWry jeszcze niedawno sUdziV, Re oczymT tam decyduje, spoczywa sobie w drewnianej skrzynce, a otoczenie, zdajUc sobie sprawQ, Re z leRUcego !Radnego poRytku mie juR nie bQdzie, spala go w specjalnym piecu. A bywa i gorzej - czVowiek dopiero co wybieraV siQ do KisVowodska - tu cudzoziemieczmruRonymi oczyma popatrzyV na Berlioza - zdawaVoby siQ gVupstwo, ale nawet tego nie moRe dokona, bo nagle, nie !wiedzie czemu, poTlizgnie siQi wpadnie pod tramwaj! Czy naprawdQ uwaRa pan, Re ten czVowiek sam tak sobU pokierowaV? Czy nie sVuszniej byVoby uzna, Re pokierowaV nim ktoT zupeVnie inny? - tu nieznajomy zaTmiaV siQ dziwnie. "Berlioz z wielkU uwagU sVuchaVnieprzyjemnego opowiadania o sarkomie i tramwaju i zaczQVy go drQczy jakieT trwoRne myTli. XNie, to nie cudzoziemiec... to nie cudzoziemiec... - myTlaV - to jakiT przedziwny facet... ale kim on w takim razie jest?Y - Ma pan, jak widzQ, ochotQ !zapali? - nieznajomy zwrWciV siQ niespodziewanie do Bezdomnego. - Jakie pan pali? - A co, ma pan do wyboru? - ponuro zapytaV poeta, ktWremu skoSczyVy siQ papierosy. - Jakie pan pali? - powtWrzyV nieznajomy. - XNaszU markQY - z nienawiTciU odpowiedziaV Bezdomny. Nieznajomy niezwVocznie wyciUgnUV z kieszeni papieroTnicQ i podaV jU Bezdomnemu: - XNasza markaY... I redaktorem, i poetU "wstrzUsnUV nie tyle fakt, Re wpapieroTnicy znalazVa siQ wVaTnie XNasza markaY, ile sama papieroTnica. ByVa olbrzymia, z dukatowego !zVota, a kiedy siQ otworzyVa, na jej wieczku zaiskrzyV bVQkitnymi i biaVymi ogniami trWjkUt z brylantWw. "KaRdy z literatWw pomyTlaV co innego: Berlioz - Xnie, to jednak cudzoziemiec!Y, a Bezdomny: XO, cholera!Y... "Poeta i wVaTciciel papieroTnicyzapalili, a niepalUcy Berlioz podziQkowaV. XTrzeba mu bQdzie odpowiedzie tak - zdecydowaV Berlioz. - Tak, !czVowiek jest Tmiertelny, nikt temu nie przeczy. Ale rzecz w tym...Y Jednak nie zdURyV nawet zaczU, kiedy cudzoziemiec powiedziaV: - Tak, czVowiek jest "Tmiertelny, ale to jeszcze pWV biedy. Najgorsze, Re to, iR jest Tmiertelny, okazuje siQ niespodziewanie, w tym wVaTnie sQk! Nikt nie moRe przewidzie, co bQdzie robiV dzisiejszego wieczora. XJakieT gVupie podejTcie do zagadnienia...Y - pomyTlaV Berlioz i zaprotestowaV: - No, to to juR przesada. Wiem mniej wiQcej dokVadnie, !co bQdQ robiV dziT wieczWr. Oczywista, jeTli na Bronnej nie spadnie mi cegVa na gVowQ... - CegVa - z przekonaniem przerwaV mu nieznajomy - nigdy nikomu nie spada na gVowQ ni z tego, ni z owego. W kaRdym razie panu, niech mi pan wierzy, cegVa nie zagraRa. Pan umrze innU TmierciU. - A moRe wie pan, jakU? - ze zrozumiaVU ironiU w gVosie !zasiQgnUV informacji Berlioz, dajUc siQ wciUgnU w tQ !rzeczywiTcie doT idiotycznU rozmowQ. - I moRe mi pan to powie? - ChQtnie - przystaV na to nieznajomy. ZmierzyV Berlioza spojrzeniem, jakby zamierzaV uszy mu garnitur, wymruczaV przez zQby coT w rodzaju: Xraz, dwa, ...Merkury w drugim domu... ksiQRyc wzeszedV... $szeT - nieszczQTcie... wieczWr- siedem...Y - i gVoTno, !radoTnie oznajmiV: - UtnU panu gVowQ! Bezdomny dziko wytrzeszczyV oczy na bezczelnego cudzoziemca, a Berlioz zapytaV z kwaTnym uTmiechem:- A ktWR to zrobi? Wrogowie? Interwenci? - Nie - odpowiedziaV cudzoziemiec. - Rosjanka, komsomoVka. - Hm... - zamruczaV zdegustowany Rartem nieznajomego Berlioz. - No, pan daruje, ale to maVo prawdopodobne. - I ja proszQ o wybaczenie - odpowiedziaV cudzoziemiec - ale tak wVaTnie bQdzie. Czy mWgVby mi pan powiedzie, jeTli to oczywiTcie nie tajemnica, co pan bQdzie robiVdziT wieczorem? - To Radna tajemnica. Teraz wpadnQ do siebie, na SadowU, a potem o dziesiUtej wieczorem w Massolicie odbQdzie siQ zebranie, ktWremu bQdQ przewodniczyV. - To siQ nie da zrobi - stanowczo zaprzeczyV obcokrajowiec. - A to dlaczego? - Dlatego - odpowiedziaV cudzoziemiec i zmruRonymi oczyma zapatrzyV siQ w niebo,po ktWrym w przeczuciu wieczornego chVodu bezgVoTnie TmigaVy czarne !ptaki - Re Annuszka juR kupiVa"olej sVonecznikowy, i nie doT,Re kupiVa, ale juR go nawet "rozlaVa. Tak wiQc zebranie siQ nie odbQdzie. Pod lipami zapanowaVo zrozumiaVe milczenie. - Przepraszam - odezwaV siQ !Berlioz po chwili, spoglUdajUc na cudzoziemca, ktWry najwyraniej gadaV od rzeczy - co ma do tego olej sVonecznikowy... i jakaT Annuszka? - Olej sVonecznikowy tyle ma !do tego... - nagle odezwaV siQ Bezdomny, ktWry najwyraniej postanowiV wypowiedzie nieproszonemu cudzoziemcowi wojnQ. - Czy nie byliTcie kiedyT, obywatelu, na leczeniuw szpitalu dla umysVowo chorych? - Iwan! - cichutko zawoVaV Berlioz. Ale cudzoziemiec, ani "trochQ nie uraRony, rozeTmiaV siQ wesolutko. !- ByVem, byVem i to nie raz! - wykrzyknUV ze Tmiechem, ale wpatrzone w poetQ oko nie #TmiaVo siQ. - GdzieR to ja nie bywaVem! Szkoda tylko, Re nie zdURyVem zapyta profesora, co to takiego schizofrenia. WiQc niech juR go pan sam o to zapyta, Iwanie NikoVajewiczu. - SkUd pan wie, jak ja siQ nazywam? - No, wie pan, ktWR by pana nie znaV - nieznajomy wyciUgnUV z kieszeni wczorajszy numer XLitieraturnej GazietyY i Bezdomny zobaczyV na pierwszej od razu kolumnie swojU podobiznQ, a pod niU wVasne wiersze. Ale ten dowWd sVawy i popularnoTci, ktWry jeszcze wczoraj tak go cieszyV, tym razem jakoT ani trochQ nie uradowaV poety. - Przepraszam - powiedziaV, atwarz mu spochmurniaVa. - Czy mWgVby pan chwilQ poczeka? ChciaVem powiedzie koledze kilka sVWw. - O, z przyjemnoTciU! - zawoVaV nieznajomy. - Tu jest tak miVo pod tymi lipami, a mnie siQ nigdzie nie Tpieszy. - SVuchaj, Misza - szeptaV poeta, odciUgajUc Berlioza na bok - to nie Raden turysta, tylko szpieg. To rosyjski emigrant, ktWremu udaVo siQ do nas przedosta. Wylegitymuj go natychmiast, bo zwieje. - Tak myTlisz? - szepnUV z !niepokojem Berlioz i pomyTlaV: XPrzecieR on ma racjQ...Y - MoResz mi wierzy - zachrypiaV mu do ucha poeta. - Udaje gVupiego, Reby "wypyta o to i owo. SVyszaVeT,jak on gada po rosyjsku - poeta mWwiV i zarazem zezowaV pilnujUc, Reby nieznajomy nie uciekV. - Chod, zatrzymamy go, bo da nogQ... !I poeta pociUgnUV Berlioza za rQkQ w stronQ Vawki. Nieznajomy juR nie siedziaV, ale staV obok niej trzymajUc wrQku jakUT ksiUReczkQ w ciemnoszarej oprawie, sztywnU kopertkQ w dobrym gatunku i bilet wizytowy. - ZechcU mi chyba panowie wybaczy, Re w ferworze dyskusji zapomniaVem siQ przedstawi. Oto moja wizytWwka, oto paszport i zaproszenie do Moskwy na konsultacjQ - z naciskiem powiedziaV nieznajomy patrzUc przenikliwie na obu literatWw. #Ci siQ zmieszali. XDo diabVa, on$wszystko sVyszaV...Y - pomyTlaVBerlioz i uprzejmym gestem daVdo zrozumienia, Re nie ma potrzeby okazywania dokumentWw. Kiedy cudzoziemiec podsunUV je redaktorowi, poeta zdURyV spostrzec wydrukowane na wizytWwce zagranicznymi literami sVowo XprofesorY i pierwszU literQ nazwiska - W. - Bardzo mi przyjemnie - niewyranie mruczaV tymczasem skonfundowany redaktor i cudzoziemiec schowaV dokumenty do kieszeni. W ten sposWb stosunki dyplomatyczne zostaVy znWw nawiUzane i caVa trWjka usiadVa na Vawce. - WiQc zaproszono pana do Moskwy w charakterze konsultanta, profesorze? - zapytaV Berlioz. - Tak, mam by konsultantem. - Pan jest Niemcem? - zainteresowaV siQ Bezdomny. - Ja? - profesor odpowiedziaV pytaniem na pytanie i nagle popadV w zadumQ. - Tak, chyba jestem Niemcem. - Pan Twietnie mWwi po rosyjsku - stwierdziV Bezdomny. !- O, jestem w ogWle poliglotU. Znam bardzo wiele jQzykWw - odparV profesor. - A jaka jest paSska "specjalnoT? - zapytaV Berlioz.- Jestem specjalistU od !czarnej magii. XMasz tobie!Y - coT zaVomotaVo w gVowie Berlioza. - I... zaproszono pana do nas jako specjalistQ? - lekko zajUknUwszy siQ zapytaV redaktor. - Tak, jako specjalistQ - #potwierdziV profesor i wyjaTniV:- W waszej bibliotece narodowej znaleziono oryginalne rQkopisy Herberta z Aurillac, z dziesiUtego wieku. Poproszono mnie, Rebym je odcyfrowaV. Jestem w tej dziedzinie jedynym specjalistU na Twiecie. - A! WiQc jest pan historykiem? - z szacunkiem i z ogromnU ulgU zapytaV Berlioz. - Jestem historykiem - potwierdziV uczony i dodaV ni #w piQ, ni w dziewiQ: - DziT wieczorem na Patriarszych Prudach wydarzy siQ nadzwyczaj interesujUca historia. I znWw poeta i redaktor !ogromnie siQ zdziwili, profesor zaT pokiwaV palcem, "przywoVujUc ich bliRej, a kiedyobaj nachylili siQ do niego, wyszeptaV: - Nie zapominajcie, Re Jezus istniaV naprawdQ. - Widzi pan, profesorze - powiedziaV Berlioz z wymuszonym uTmiechem - szanujemy, oczywiTcie, paSskU ogromnU wiedzQ, ale na tQ sprawQ mamy zupeVnie odmienny poglUd. - A tu nie trzeba mie Radnych poglUdWw - odparV dziwny profesor. - Jezus po prostu istniaV i tyle. - Ale potrzebne sU jakieT na to Twiadectwa... - zaczUV Berlioz. - Nie trzeba Radnych Twiadectw - odpowiedziaV "konsultant i jUV mWwi niezbytgVoTno, przy czym jego cudzoziemski akcent nie wiadomo dlaczego znikV: - Wszystko jest bardzo proste -w biaVym pVaszczu z podbiciemkoloru krwawnika, posuwistym krokiem kawalerzysty, wczesnym rankiem czternastego dnia wiosennego miesiUca nisan... 2. Poncjusz PiVat W biaVym pVaszczu z podbiciem koloru krwawnika, posuwistym krokiem kawalerzysty, wczesnym rankiem czternastego dnia wiosennego miesiUca nisan pod"krytU kolumnadQ VUczUcU oba skrzydVa paVacu Heroda Wielkiego wyszedV procurator Judei Poncjusz PiVat. Procurator ponad wszystko nienawidziV zapachu olejku rWRanego, a dziT wszystko zapowiadaVo niedobry dzieS, poniewaR woS rWR przeTladowaVa procuratora od samego rana. MiaV wraRenie, Re rWRany aromat sUczy siQ z rosnUcych w ogrodzie palm i cyprysWw, Re z wydzielanym przez eskortQ odorem potu i skWrzanego rynsztunku mieszasiQ zapach znienawidzonych kwiatWw. Z zabudowaS na tyVach paVacu, gdzie kwaterowaVa przybyVa do Jeruszalaim wraz z procuratorem pierwsza kohorta dwunastego legionu BVyskawic, aR tu, pod kolumnadQ, napVywaV poprzez gWrnU kondygnacjQ ogrodu gorzkawy dymek TwiadczUcy, Re kucharze w centuriach !zaczQli juR gotowa obiad, i wtym dymku takRe byVa domieszka oleistych rWRanych aromatWw. XZa cWR mnie tak karzecie, o bogowie?... Tak, to bez wUtpienia znowu ta niezwyciQRona, straszliwa choroba... hemicrania, przy ktWrej boli pWV gVowy... choroba, na ktWrU nie ma lekarstwa, przed ktWrU nie ma ratunku... SprWbujQ nie porusza gVowU...Y Na mozaikowej posadzce przy fontannie byV juR przygotowany tron i procurator nie spojrzawszy na nikogo zasiadV na nim i wyciUgnUV rQkQ w bok. Sekretarz z uszanowaniem !zVoRyV w jego dVoni kawaVek pergaminu. Procurator, nie zdoVawszy opanowa bolesnego grymasu, kUtem okapobieRnie przejrzaV tekst, zwrWciV sekretarzowi pergamin, powiedziaV z trudem:- PodsUdny z Galilei? "PrzesValiTcie sprawQ tetrarsze?- Tak, procuratorze - odparV sekretarz. - A on? !- OdmWwiV rozstrzygniQcia tej sprawy i wydany przez Sanhedryn wyrok Tmierci przesVaV do twojej dyspozycji - wyjaTniV sekretarz. Procuratorowi skurcz wykrzywiV policzek. PowiedziaVcicho: - Wprowadcie oskarRonego. Natychmiast dwWch legionistWw wprowadziVo miQdzy kolumny z ogrodowego placyku dwudziestosiedmioletniego czVowieka i przywiodVo go przed tron procuratora. CzVowiek Ww odziany byV w stary, rozdarty, bVQkitny chiton. Na gVowie miaV biaVy zawWj przewiUzany wokWV rzemykiem, rQce zwiUzano mu z tyVu. Pod jego lewym okiem !widniaV wielki siniak, w kUcikuust miaV zdartU skWrQ i zaschVU krew. PatrzyV na procuratora z lQkliwU ciekawoTciU. Tamten milczaV przez chwilQ, potem cicho zapytaV po aramejsku: - WiQc to ty namawiaVeT lud do zburzenia jeruszalaimskiej TwiUtyni? Procurator siedziaV niczym wykuty z kamienia i tylko jegowargi poruszaVy siQ ledwie zauwaRalnie, kiedy wymawiaV te sVowa. ByV jak z kamienia, baV siQ bowiem poruszy !gVowU pVonUcU z piekielnego bWlu. CzVowiek ze zwiUzanymi rQkami postUpiV nieco ku przodowi i poczUV mWwi: - CzVowieku dobry. Uwierz mi...Ale procurator, nadal znieruchomiaVy, natychmiast przerwaV mu, ani o wVos nie podnoszUc gVosu: - Czy to mnie nazwaVeT dobrym czVowiekiem? JesteT w bVQdzie. KaRdy w Jeruszalaim powie ci, Re jestem okrutnym potworem, i to jest TwiQta prawda. - Po czym rWwnie beznamiQtnie dodaV: - Centurion Szczurza mier, do mnie! Wszystkim siQ wydaVo, Re zapada mrok, kiedy centurion pierwszej centurii Marek, zwany takRe SzczurzU mierciU, wszedV na taras i !stanUV przed procuratorem. ByVo gVowQ wyRszy od najwyRszego RoVnierza legionui tak szeroki w barach, Re przesVoniV sobU niewysokie jeszcze sVoSce. Procurator zwrWciV siQ do centuriona po Vacinie: - PrzestQpca nazwaV mnie czVowiekiem dobrym. R to! - zawoVaV i jego 0 rkPPĂ`mk&k{Ap| c c cX  c+ cr6 QWyprowad go stUd na chwile !i wyjaTnij mu, jak naleRy siQ do mnie zwraca. Ale nie kalecz go. Wszyscy prWcz nieruchomego procuratora odprowadzali spojrzeniami Marka SzczurzU mier, ktWry skinUV na aresztanta, kaRUc mu iT za #sobU. SzczurzU mier w ogWle zawsze wszyscy odprowadzali spojrzeniami, gdziekolwiek siQ pojawiaV, tak niecodziennego byV wzrostu, a ci, ktWrzy widzieli go po raz pierwszy, patrzyli naS z tego takRe powodu, Re twarz centuriona byVa potwornie zeszpecona - nos jego strzaskaVo niegdyT uderzenie germaSskiej maczugi. CiQRkie buciory Marka zaVomotaVy po mozaice, zwiUzany poszedV za nim bezgVoTnie, pod kolumnadU zapanowaVo milczenie, sVychabyVo gruchanie goVQbi na ogrodowym placyku nie opodal balkonu, a takRe wodQ TpiewajUcU w fontannie dziwacznU i miVU piosenkQ. Procurator nagle zapragnUV wsta, podstawi skroS pod strugQ wody i pozosta juR w tej pozycji. WiedziaV jednak, !Re i to nie przyniesie mu ulgi. Szczurza mier spod kolumnady wyprowadziV aresztowanego do ogrodu, wziUV bicz z rUk legionisty, ktWry staV u stWp brUzowego posUgu, zamachnUV siQ od niechcenia i uderzyV aresztowanego po ramionach. Ruch centuriona byV lekki i niedbaVy, ale zwiUzany czVowiek natychmiast zwaliV siQ na ziemiQ, jakby mu ktoT #podciUV nogi, zachVysnUV siQ powietrzem, krew uciekVa mu z twarzy, a jego oczy staVy siQ puste. Marek lewU rQkU lekko poderwaV leRUcego w powietrze, jakby to byV pusty worek, postawiV go na nogi, powiedziaV przez nos, kaleczUc aramejskie sVowa: - Do procuratora rzymskiego zwraca siQ: hegemon. Innych sVWw nie mWwi. Sta spokojnie. ZrozumiaVeT czy uderzy? Aresztowany zachwiaV siQ, ale "przemWgV sVaboT, krew znWw $krURyVa, odetchnUV gVQboko i ochryple powiedziaV: - ZrozumiaVem ciQ. Nie bij mnie. Po chwili znowu staV przed procuratorem. RozlegV siQ matowy, zbolaVy gVos: - ImiQ? - Moje? - poTpiesznie zapytaV aresztowany, caVym swoim jestestwem wyraRajUc gotowoT do szybkich i rzeczowych odpowiedzi, postanowienie, Re nie da wiQcej powodu do gniewu. Procurator powiedziaV cicho: - Moje znam. Nie udawaj !gVupszego, niR jesteT. Twoje. - Jeszua - spiesznie odpowiedziaV aresztowany. - Masz przezwisko? - Ha-Nocri. - SkUd jesteT? - Z miasta Gamala - odpowiedziaV aresztant, zarazem wskazujUc gVowU, RegdzieT tam daleko, na prawo od niego, na pWVnocy, jest miasto Gamala. - Z jakiej krwi? - DokVadnie tego nie wiem - z oRywieniem odpowiedziaV aresztowany. - Nie pamiQtam moich rodzicWw. PowiadajU, Reojciec byV Syryjczykiem... - Gdzie stale mieszkasz? - Nigdzie nie mam domu - nieTmiaVo odpowiedziaV aresztant. - WQdrujQ od miasta do miasta. - MoRna to nazwa krWcej, jednym sVowem. WVWczQgostwo- powiedziaV procurator i zapytaV: - Masz rodzinQ? - Nie mam nikogo. Sam jestem na Twiecie. - Umiesz czyta, pisa? - Umiem. - Znasz jakiT jQzyk prWcz aramejskiego? - Znam. Grecki. UniosVa siQ opuchniQta powieka, zasnute mgieVkU cierpienia oko wpatrzyVo siQ waresztowanego. Drugie nadal byVo zamkniQte. PiVat odezwaV siQ po grecku: - WiQc to ty zamierzaVeT zburzy TwiUtyniQ i nawoVywaVeT do tego lud? Aresztowany znowu siQ oRywiV, jego oczy nie "wyraRaVy juR strachu, zaczUV mWwi po grecku: - CzVo... - przeraRenie bVysnQVo w jego oczach, zrozumiaV, Re omal siQ nie przejQzyczyV. - Ja, hegemonie,nigdy w Ryciu nie miaVem zamiaru burzy TwiUtyni i nikogo nie namawiaVem do tak nonsensownego uczynku. Zdziwienie odmalowaVo siQ na twarzy sekretarza, ktWry pochylony nad niziutkim stoVem spisywaV zeznania. "UniWsV gVowQ, ale natychmiast znWw jU pochyliV nad pergaminem. !- Wielka iloT rozmaitych ludzischodzi siQ do tego miasta na TwiQto. SU wTrWd nich magowie, astrologowie, wrWRbici i mordercy - monotonnie mWwiV procurator -niekiedy zdarzajU siQ takRe kVamcy. Ty, na przykVad, jesteT kVamcU. Zapisano tu wyranie - podburzaVeT do zniszczenia TwiUtyni. Tak zaTwiadczyli ludzie. - Ci dobrzy ludzie - zaczUV mWwi wiQzieS i spiesznie dodawszy: - hegemonie - ciUgnUV: - niczego nie studiowali i wszystko, co mWwiVem, poprzekrQcali. W ogWle zaczynam siQ obawia, Re te nieporozumienia bQdU trwaVy jeszcze bardzo, bardzo dVugo. A wszystko dlatego, Re on niedokVadnie zapisuje to, co mWwiQ. ZapadVo milczenie. Teraz juR oboje zbolaVych oczu patrzyVoociQRale na aresztowanego. - Powtarzam ci, ale juR po raz ostatni, abyT przestaV udawawariata, zbrodniarzu - Vagodnie, monotonnie powiedziaV PiVat. - Niewiele zapisano z tego, coT mWwiV, ale tego, co zapisano, jest w kaRdym razie doT, aby ciQ powiesi. - O, nie, o, nie, hegemonie! - w Rarliwym pragnieniu przekonania rozmWwcy mWwiV aresztant - chodzi za mnU taki jeden z kozim pergaminem i bez przerwy pisze. Ale kiedyTzajrzaVem mu do tego !pergaminu i strach mnie zdjUV. Nie mWwiVem dosVownie nic z tego, co tam zostaVo zapisane.#BVagaVem go: spal, proszQ ciQ, ten pergamin! Ale on mi go wyrwaV i uciekV. - KtWR to taki? - opryskliwie %zapytaV PiVat i dotknUV dVoniU skroni. - Mateusz Lewita - skwapliwiepowiedziaV wiQzieS. - ByV poborcU podatkowym i spotkaVem go po raz pierwszy na drodze do Bettagium, w tym miejscu, gdzie do drogi przytyka ogrWd figowy, i rozmawiaVem z nim. Na poczUtku potraktowaV mnie nieprzyjanie, a nawet mnie obraRaV, to znaczy wydawaVo mu siQ, Re mnie obraRa, poniewaR nazywaV mnie psem. !- Aresztowany uTmiechnUV siQ.- Co do mnie, nie widzQ w tymzwierzQciu nic zVego, nic !takiego, Reby siQ obraRa za to sVowo... Sekretarz przestaV notowa i ukradkiem spojrzaV zdziwiony, nie na aresztowanego jednak, tylko na procuratora. - ...lecz wysVuchawszy mnie, #zVagodniaV - ciUgnUV Jeszua - !a w koScu cisnUV pieniUdze na#drogQ i oTwiadczyV, Re pWjdzieze mnU na wQdrWwkQ... #PiVat uTmiechnUV siQ poVowU twarzy, wyszczerzajUc "poRWVkVe zQby i przemWwiV, !caVym ciaVem zwracajUc siQ kusekretarzowi: - O, miasto Jeruszalaim! CzegWR tu nie moRna usVysze?! Poborca podatkWw, "sVyszycie, cisnUV pieniUdze nadrogQ! Sekretarz, nie wiedzUc, co na to odpowiedzie, uznaV za wskazane uTmiechnU siQ tak jak PiVat. !- PowiedziaV, Re od tej chwili nienawidzi pieniQdzy - objaTniV Jeszua dziwne zachowanie Mateusza Lewity i dodaV: - OdtUd wQdrowaV wraz ze mnU. Procurator, ciUgle jeszcze "szczerzUc zQby, przyjrzaV siQ wiQniowi, potem spojrzaV na sVoSce, ktWre nieubVaganie wznosiVo siQ coraz wyRej i wyRej nad posUgami jedcWwna leRUcym z prawej strony, wdali, w dolinie, hipodromie, i znienacka, w jakiejT mQczUcejudrQce, pomyTlaV, Re "najproTciej byVoby pozby siQ z balkonu tego dziwacznego rozbWjnika, wyrzekVszy dwa tylko sVowa: Xpowiesi go!Y Pozby siQ takRe eskorty, przejT spod kolumnady do wnQtrza paVacu, poleci, by zaciemniono okna komnaty, #zwali siQ na VoRe, zaRUda zimnej wody, umQczonym gVosem przywoVa psa BangQ, uRali siQ przed nim na tQ "hemicraniQ... W obolaVej gVowieprocuratora bVysnQVa nagle kuszUca myTl o trucinie. PatrzyV na wiQnia zmQtniaVymi oczyma i przez czas jakiT milczaV, z trudem usiVujUc sobie przypomnie, czemu to na tym niemiVosiernym porannym skwarze stoi przed nim wiQzieS o twarzy znieksztaVconej razami, uTwiadomi sobie, jakie jeszcze niepotrzebne nikomu pytania bQdzie tu musiaV zadawa. - Mateusz Lewita? - zapytaV ochryple chory i zamknUV oczy.- Tak, Mateusz Lewita - dotarV doS wysoki, zadrQczajUcy go gVos. - W takim razie, co mWwiVeT oTwiUtyni tVumowi na targowisku? WydawaVo siQ PiVatowi, Re gVos odpowiadajUcego kVuje go w skroS, ten gVos mQczyV go niewypowiedzianie, ten gVos mWwiV: - MWwiVem, hegemonie, o tym,Re runie TwiUtynia starej wiary i powstanie nowa TwiUtynia prawdy. PowiedziaVem tak, Reby mnie Vatwiej zrozumieli. !- CzemuT, wVWczQgo, wzburzaVumysVy ludu na targowisku opowieTciami o prawdzie, o ktWrej ty sam nie masz pojQcia? CWR wiQc jest prawdU? I pomyTlaV sobie procurator: XBogowie! Pytam go na sUdzie o takie rzeczy, o ktWre pyta nie powinienem... MWj umysV mnie zawodzi...Y I znWw zamajaczyV mu przed oczyma puchar ciemnego pVynu. XTrucizny mi dajcie, trucizny...Y I znWw usVyszaV gVos: - PrawdU jest to przede "wszystkim, Re boli ciQ gVowa i to tak bardzo ciQ boli, Re maVodusznie rozmyTlasz o Tmierci. Nie doT, Re nie starcza ci siV, by ze mnU mWwi, ale trudno ci nawet na mnie patrze. Mimo woli stajQ siQ teraz twoim katem, co zasmuca mnie ogromnie. Nie moResz nawet o niczym myTlei tylko marzysz o tym, by nadszedV twWj pies, jedyne zapewne stworzenie, do ktWrego jesteT przywiUzany. Ale twoje mQczarnie zaraz siQ skoSczU, bWl gVowy ustUpi. Sekretarz wytrzeszczyV oczy "na wiQnia, nie dopisaV sVowa do koSca. PiVat podniWsV na aresztanta umQczone spojrzenie i "zobaczyV, Re sVoSce stoi juR doT wysoko nad hipodromem, Re promieS sVoneczny przeniknUV pod kolumnadQ, podpeVza ku znoszonym sandaVom Jeszui, i Re ten !stara siQ usunU od sVoSca. WWwczas procurator wstaV z $tronu, TcisnUV dVoSmi gVowQ, na jego wygolonej RWVtawej twarzy pojawiV siQ wyraz przeraRenia. Ale PiVat natychmiast opanowaV go wysiVkiem woli i znowu opadV na tron. WiQzieS natomiast kontynuowaV tymczasem swojU przemowQ, sekretarz niczego juR jednak nie notowaV, tylko wyciUgnUV "szyjQ jak gUsior i staraV siQ nie uroni ani sVowa. - I oto wszystko siQ juR skoSczyVo - Ryczliwie !spoglUdajUc na PiVata mWwiV aresztowany - i niezmiernie siQ z tego cieszQ. RadziVbym ci, hegemonie, abyT na czas !jakiT opuTciV paVac i odbyV maVU przechadzkQ po okolicy, chociaRby po ogrodach na stoku eleoSskiej gWry. Burza nadciUgnie... - wiQzieS odwrWciV siQ i popatrzyV zmruRonymi oczyma w sVoSce - ...pWniej, pod wieczWr. Przechadzka dobrze ci zrobi, aja ci chQtnie bQdQ towarzyszyV. PrzyszVo mi do gVowy kilka nowych myTli, !ktWre, jak sUdzQ, mogVyby ci !siQ wyda interesujUcymi, i z przyjemnoTciU bym siQ nimi z "tobU podzieliV, tym bardziej Resprawiasz na mnie wraRenie bardzo mUdrego czVowieka. - Sekretarz zbladV Tmiertelnie, pergamin spadV mu na posadzkQ. - Szkoda tylko - ciUgnUV zwiUzany Ha-Nocri i nikt mu nie przerywaV - Re zbytnio jesteT zamkniQty w "sobie i zupeVnie opuTciVa ciQ wiara w ludzi. Przyznasz przecieR, Re nie moRna wszystkich swoich uczu przelewa na psa. Smutne jest twoje Rycie, hegemonie - w tym miejscu mWwiUcy pozwoliV sobie na uTmiech. Sekretarz myTlaV teraz juR tylko o jednym - wierzy czy nie wierzy wVasnym uszom. #MusiaV im wierzy. PostaraV siQzatem wyobrazi sobie, jakU teR wymyTlnU formQ przybierze gniew zapalczywego procuratora wobec tej niesVychanej TmiaVoTci aresztowanego. Ale nie mWgV sobie tego wyobrazi, cho niele znaV procuratora. WWwczas daV siQ sVysze zdarty, nieco zachrypniQty gVos procuratora mWwiUcego po Vacinie: - RozwiURcie mu rQce. Jeden z konwojujUcych legionistWw stuknUV kopiU o !posadzkQ, podaV jU sUsiadowi,%zbliRyV siQ i zdjUV wiQniowi pQta. Sekretarz podniWsV z ziemi pergamin, postanowiV, Reniczego na razie nie bQdzie notowaV i Re niczemu nie bQdzie siQ dziwiV. - Przyznaj siQ - spokojnie zapytaV po grecku PiVat - jesteT wielkim lekarzem? - Nie, procuratorze, nie jestem lekarzem - odpowiedziaV aresztowany, rozcierajUc z ulgU znieksztaVcone i opuchniQte, purpurowe przeguby dVoni. PiVat surowo przyglUdaV siQ aresztowanemu spode Vba, w jego oczach nie byVo juR mgieVki, pojawiVy siQ w nich dobrze wszystkim znane iskry. - Nie pytaVem ciQ o to - powiedziaV - ale czy znasz moRe rWwnieR VacinQ? - Znam - odpowiedziaV aresztowany. Rumieniec #wystUpiV na zRWVkVe policzki !PiVata i procurator zapytaV po Vacinie: - SkUd wiedziaVeT, Re chciaVem przywoVa psa? - To zupeVnie proste - odpowiedziaV po Vacinie aresztowany. - WodziVeT w "powietrzu dVoniU - tu wiQzieS powtWrzyV gest PiVata - tak, "jakbyT chciaV go pogVaska, a twoje wargi... - Tak... - powiedziaV PiVat. Milczeli przez chwilQ. A potem PiVat zapytaV po grecku: - A zatem jesteT lekarzem? - Nie, nie - Rywo !odpowiedziaV wiQzieS. - Wierz mi, nie jestem lekarzem. - No cWR, jeTli chcesz to zachowa w tajemnicy, zachowaj. BezpoTrednio ze sprawU to siQ nie wiURe. Utrzymujesz zatem, Re nie nawoVywaVeT do zburzenia TwiUtyni... czy teR jej podpalenia, czy zniszczenia jej w jakiT inny sposWb? - Nikogo, hegemonie, nie nawoVywaVem do niczego takiego, powtarzam. Czy wyglUdam na czVowieka niespeVna rozumu? - O, nie, nie wyglUdasz na czVowieka niespeVna rozumu - cicho odpowiedziaV procurator z jakimT strasznym uTmiechem.- PrzysiQgnij zatem, Re nic takiego nie miaVo miejsca. - Na co chcesz, abym przysiUgV? - zapytaV z oRywieniem uwolniony z wiUzWw. - Choby na wVasne Rycie - odpowiedziaV procurator. - NajwyRszy czas, abyT na nie !przysiUgV, bo wiedz o tym, Re wisi ono na wVosku. - Czy sUdzisz, hegemonie, Re !to tyT je zawiesiV na wVosku? - zapytaV wiQzieS. - JeTli !sUdzisz tak, bardzo siQ mylisz. PiVat drgnUV i odparV przez zQby: - MogQ przeciU ten wVosek. - Co do tego takRe siQ mylisz - powiedziaV z powUtpiewaniem aresztowany,!uTmiechajUc siQ dobrodusznie izasVaniajUc dVoniU przed sVoScem. - Przyznasz, Re przeciU ten wVosek moRe chyba tylko ten, kto zawiesiV na nim moje Rycie. !- Tak, tak - powiedziaV PiVat i#uTmiechnUV siQ. - Nie wUtpiQ juR teraz, Re jeruszalaimscy %prWRniacy wVWczyli siQ za tobU."Nie wiem, gdzieT siQ wiczyV wwymowie, ale jQzyka w gQbie nie zapominasz. Nawiasem mWwiUc, powiedz mi, czy to prawda, Re przybyVeT do Jeruszalaim przez SuzskU !BramQ, jadUc oklep na oTle, i Re towarzyszyVy ci tVumy motVochu wiwatujUcego na "twojU czeT, jakbyT byV jakimprorokiem? - i procurator wskazaV zwWj pergaminu. WiQzieS popatrzyV na procuratora z niedowierzaniem.- Nie mam Radnego osVa, hegemonie - powiedziaV. - RzeczywiTcie wszedVem do Jeruszalaim przez SuzskU BramQ, ale przyszedVem pieszo, a towarzyszyV mi tylkoMateusz Lewita i nikt tnie wiwatowaV ani niczego nie krzyczaV, bo nikt mnie wtedy w Jeruszalaim nie znaV. !- Czy znany ci jest - ciUgnUV PiVat nie spuszczajUc wzroku !z wiQnia - niejaki Dismos alboGestas, albo moRe Bar Rawan? - Nie znam tych dobrych ludzi - odpowiedziaV aresztowany. - Czy to prawda? - To prawda. - Powiedz mi zatem, czemu nieustannie mWwisz o dobrych ludziach? Czy nazywasz tak wszystkich ludzi? - Wszystkich - odpowiedziaV wiQzieS. - Na Twiecie nie ma zVych ludzi. - Pierwszy raz spotykam siQ z takim poglUdem - powiedziaV $PiVat i uTmiechnUV siQ. - Ale, by moRe, za maVo znam "Rycie!... Teraz moResz juR nie notowa - zwrWciV siQ do sekretarza, chociaR sekretarz i tak niczego nie notowaV, a potem znowu zwrWciV siQ do !wiQnia: - Czy wyczytaVeT to w ktWrejT z greckich ksiUg? - Nie, sam do tego doszedVem.- I tego nauczasz? - Tak. - A na przykVad centurion Marek, ktWrego nazywajU SzczurzU mierciU, czy on takRe jest dobrym czVowiekiem? - Tak - odparV wiQzieS. - Co prawda, jest to czVowiek nieszczQTliwy. Od czasu, kiedydobrzy ludzie go okaleczyli, V i jego 0 rkPPĂ`mk&k{AgBp' c L c5" c" c, c^8E staV siQ okrutny i nieczuVy. Ciekawe, kto teR tak go zeszpeciV? - ChQtnie ciQ o tym !poinformujQ - powiedziaV PiVat- poniewaR byVem przy tym obecny. Dobrzy ludzie rzucili siQ na niego jak goScze na niedwiedzia. Germanie wpili mu siQ w kark, w rQce, w nogi.ManipuV piechoty wpadV w zasadzkQ i gdyby nie to, Re turma jazdy, ktWra dowodziVem, przedarVa siQ ze skrzydVa, nie miaVbyT, filozofie, okazji do rozmowy "ze SzczurzU mierciU. To byVo w czasie bitwy pod Idistaviso, w Dolinie Dziewic. - Jestem pewien - zamyTliwszy siQ powiedziaV !wiQzieS - Re gdyby ktoT z nim porozmawiaV, zmieniVby siQ z pewnoTciU. !- SUdzQ - powiedziaV PiVat - !Re legat legionu nie byVby rad,gdyby ci wpadVo do gVowy porozmawia z ktWrymT z jegooficerWw czy RoVnierzy. ZresztU nie dojdzie do tego, !na szczQTcie, i juR ja bQdQ pierwszym, ktWry siQ o to zatroszczy. WpadVa pod kolumnadQ !jaskWVka, zatoczyVa krUg pod !zVotym jej puVapem, obniRyVa lot, nieomal musnQVa ostrym skrzydVem twarz stojUcego wewnQce miedzianego posUgu i zniknQVa za kapitelem kolumny. By moRe zamierzaVa uwi tam gniazdo. $Procurator TledziV jej lot, myTl miaV teraz jasnU i lotnU, sentencja wyroku dojrzaVa. ByVa taka: hegemon rozpatrzyVsprawQ wQdrownego filozofa Jeszui, ktWrego zwU takRe !Ha-Nocri, i w jego dziaValnoTcinie dopatrzyV siQ cech przestQpstwa. Nie dopatrzyV siQ zwVaszcza Radnego "zwiUzku miQdzy dziaValnoTciU Jeszui a niepokojami, ktWre niedawno miaVy miejsce w Jeruszalaim. WQdrowny filozof okazaV siQ by obVUkany, w zwiUzku z czym procurator niezatwierdza wyroku Tmierci wydanego na Ha-Nocri przez MaVy Sanhedryn. BiorUc jednakpod uwagQ to, Re utopijne mowy szaleSca Ha-Nocri mogU!sta siQ przyczynU rozruchWw,procurator poleca wydali "JeszuQ z Jeruszalaim i uwiQzi go w Caesarea Stratonica nad Morzem rWdziemnym, tam gdzie znajduje siQ rezydencja procuratora. PozostawaVo podyktowa tQ sentencjQ sekretarzowi. "SkrzydVa jaskWVki zafurkotaVy tuR nad gVowU hegemona, ptak przemknUV nad basenem fontanny, wyleciaV spod kolumnady na otwartU przestrzeS. Procurator podniWsV wzrok na wiQnia i spostrzegV obok niego gorejUcy sVup pyVu. - To juR wszystko? - zapytaV sekretarza. - Niestety, nie - nieoczekiwanie odpowiedziaV tamten i podaV PiVatowi nastQpny kawaVek pergaminu. !- CWR wiQc jeszcze? - zapytaVPiVat i zasQpiV siQ. Kiedy przeczytaV podany mu pergamin, jego twarz zmieniVa siQ jeszcze bardziej. Czy to ciemna krew napVynQVa do szyi#i twarzy, czy teR staVo siQ coT"jeszcze innego, doT Re skWra na twarzy procuratora z "RWVtej staVa siQ ziemista, a oczy jak gdyby siQ zapadVy w gVUb czaszki. Powodem tego byVa z pewnoTciU jak zwykle krew, ktWra napVynQVa do skroni i !VomotaVa w nich teraz, ale coTjednoczeTnie staVo siQ ze wzrokiem procuratora. "PrzywidziaVo mu siQ, Re gVowa !wiQnia odpVynQVa kQdyT w bok, a na jej miejscu pojawiVasiQ inna. Ta druga gVowa, VysiejUca, okolona byVa wieScem z niewielu zVotych listkWw. Na czole widniaV $okrUgVy wrzWd, wyRartU skWrQ posmarowano maTciU. BezzQbne usta byVy zapadniQte, dolna warga obwisVa i kapryTna. WydawaVo $siQ PiVatowi, Re znikVy gdzieT rWRowawe kolumny tarasu i dalekie dachy Jeruszalaim., widniejUce zwykle w dole za ogrodami, Re wszystko dokoVa zatonQVo w gQstej zieleni ogrodWw CaprejWw. Ze sVuchem!takRe staVo siQ coT dziwnego - jakby gdzieT w dali cicho, ale gronie zagraVy trUby i dobiegV wyrany nosowy gVos !znaczUco podkreTlajUcy sVowa:XUstawa o obrazie majestatu...Y. PobiegVy urywane, chaotyczne, niezwykVe myTli: XZginUV!...Y, a potem - *XZginQliTmy!...Y I bVysnQVa wTrWdtych myTli jakaT zupeVnie gVupia, o jakiejT tam nieTmiertelnoTci, przy czym ta"nieTmiertelnoT, nie wiedzie czemu, byVa przyczynU niezwykVego smutku. !PiVat skupiV wolQ, odpQdziV widziadVa, spojrzeniem powrWciV na taras i znowu zobaczyV przed sobU oczy wiQnia. - SVuchaj, Ha-Nocri - powiedziaV dziwnie jakoT spoglUdajUc na JeszuQ; twarz procuratora byVa surowa, ale woczach czaiVa siQ trwoga. - !Czy kiedykolwiek mWwiVeT coT o wielkim Cezarze? Odpowiadaj! MWwiVeT?... Czy $teR... nie... mWwiVeT. - SVowo "XnieY PiVat podkreTliV nieco bardziej, niRby to wypadaVo na sUdzie, a jego spojrzenie !przekazywaVo wiQniowi jakUTmyTl, jakby chciaV coT aresztowanemu zasugerowa. - atwo i miVo jest mWwi prawdQ - zauwaRyV Jeszua. - Nie muszQ wiedzie - powiedziaV PiVat gVosem gniewnym i przytVumionym - czy miVo ci, czy nie miVo "mWwi prawdQ. BQdziesz musiaVjU powiedzie. MWw, rozwaR kaRde sVowo, jeTli nie pragniesz Tmierci nie tylko niechybnej, ale i okrutnej. Nikt nie wie, co siQ staVo procuratorowi Judei, doT Re pozwoliV sobie na to, by podnieT rQkQ, jak gdyby osVaniajac siQ przed palUcym "sVoScem, i spod osVony dVoni, jak zza tarczy, przesVaV wiQniowi porozumiewawcze spojrzenie. - A wiQc - mWwiV - czy znasz niejakiego JudQ z Kiriatu i co mianowicie mWwiVeT temu !czVowiekowi o Cezarze, jeTliT mWwiV? - To byVo tak - skwapliwie zaczUV opowiada aresztowany. - Przedwczoraj wieczorem w pobliRu TwiUtyni poznaVem pewnego mVodego czVowieka, ktWry przedstawiV mi siQ jako Juda z Kiriatu. ZaprosiV mnie do swojego domuw Dolnym MieTcie i podejmowaV mnie tam... - Czy to dobry czVowiek? - zapytaV PiVat i w jego oczach "zabVysnUV diabelski pVomieS. - Bardzo dobry i bardzo RUdny!wiedzy - przytaknUV wiQzieS. - ZainteresowaVy go bardzo moje przemyTlenia, podjUV mnie nader goTcinnie... %- ZapaliV Twieczniki... - wtrUciVprzez zQby PiVat takim samym tonem, a jego oczy poVyskiwaVy. !- Tak - ciUgnUV Jeszua, nieco zdziwiony, Re procurator wiedziaV o tym. - PoprosiV mnie, abym zapoznaV go z mymi poglUdami na wVadzQ paSstwowa. Te sprawy ogromnie go ciekawiVy. !- CWR wiec mu powiedziaVeT? - zapytaV PiVat. - Odpowiesz mi moRe, Re nie pamiQtasz, co $mWwiVeT? - ale w gVosie PiVata nie byVo juR nadziei. - MWwiVem o wielu sprawach - "opowiadaV wiQzieS - takRe i o tym, Re wszelka wVadza jest gwaVtem, zadawanym ludziom, i Re nadejdzie czas, kiedy nie bQdzie wVadzy ani cesarskiej, ani Radnej innej. CzVowiek wejdzie do krWlestwa prawdy i sprawiedliwoTci, w ktWrym niepotrzebna juR bQdzie Radna wVadza. - MWw dalej! Co byVo potem? - Nic juR potem nie byVo - powiedziaV aresztowany. - Nagle wbiegli ludzie, zwiUzali mnie i poprowadzili do wiezienia. Sekretarz szybko kreTliV, starajUc siQ nie uroni ani sVowa. !- Nie byVo na Twiecie, nie ma inie bQdzie Radnej wVadzy !wspanialszej i lepszej dla ludzi niR wVadanie Cezara Tyberiusza! - zdarty i zbolaVy gVos PiVata spotQRniaV. Procurator, nie wiedzie czemu, patrzyV z nienawiTciU na sekretarza i na eskortQ. - I nie tobie o tym sUdzi, szalony przestQpco! - I PiVat nagle krzyknUV: - Wyprowadzi!RoVnierzy z tarasu! - I dodaV zwracajUc siQ do sekretarza: -Zostawcie mnie samego z oskarRonym, to sprawy wagi paSstwowej! Eskorta wzniosVa wVWcznie i miarowo VomocUc podkutymi skWrzniami zeszVa z tarasu do !ogrodu, a za eskortU podURyV sekretarz. Przez chwilQ ciszQ panujUcU na tarasie zakVWcaV tylko Tpiew wody w fontannie. PiVat patrzyV, jak nad rzygaczem fontanny wydyma siQ miseczkauczyniona z wody, jak !odVamujU siQ jej krawQdzie i strumykami spadajU w dWV. Pierwszy zaczUV mWwi wiQzieS: - WidzQ, Re to, o czym mWwiVem z tym mVodzieScem z Kiriatu, staVo siQ przyczynU jakiegoT nieszczQTcia. Mam takie przeczucie, hegemonie, Re temu mVodzieScowi stanie !siQ coT zVego, i bardzo mi go Ral. - MyTlQ - odpowiedziaV procurator z dziwnym uTmiechem - Re istnieje ktoT !jeszcze, nad kim mWgVbyT siQ "bardziej uRali niR nad Juda z !Kiriatu, ktoT, czyj los bQdzie znacznie gorszy niR los Judy! ...A wiQc Marek Szczurza mier, zimny i pozbawiony skrupuVWw kat, i ci ludzie, ktWrzy, jak widzQ - tu procurator wskazaV zmasakrowanU twarz Jeszui - bili ciQ za twoje proroctwa, i rozbWjnicy Dismos i Gestas, ktWrzy wraz ze swoimi kamratami zabili czterech moich RoVnierzy, i ten brudny zdrajca Juda wreszcie - wszystko to sU wiQc ludzie dobrzy? !- Tak - odpowiedziaV wiQzieS. - I nastanie krWlestwo prawdy?- Nastanie, hegemonie - z przekonaniem odparV Jeszua. - Ono nigdy nie nastanie - nieoczekiwanie zaczUV krzycze PiVat, a krzyczaV gVosem tak strasznym, Re Jeszua aR siQ cofnUV. Takim gVosem przed wieloma laty w "Dolinie Dziewic woVaV PiVat do swoich jezdnych: XRUb ich! RUb ich! Olbrzym Szczurza mier jest otoczony!Y Jeszcze podniWsV zdarty od wywrzaskiwania komend gVos, wykrzykiwaV sVowa tak, aby usVyszano je w ogrodzie: - otrze! otrze! otrze! - A #potem TciszyV gVos i zapytaV: -Jeszua Ha-Nocri, czy wierzyszw jakichkolwiek bogWw? - Jest jeden BWg - odpowiedziaV Jeszua - i w niego wierzQ. - WiQc siQ. do niego pomWdl! MWdl siQ najgorQcej, jak umiesz! A zresztU... - gVos !PiVata pQkV nagle - nic ci to nie pomoRe. Masz RonQ? - zapytaV ze smutkiem, sam nie !rozumiaV, co siQ z nim dzieje. - Nie, jestem samotny. - PrzeklQte miasto... - nie wiadomo dlaczego mruknUV !nagle procurator i wstrzUsnUV !siQ, jakby go przeszedV ziUb, potarV dVonie, jakby je umywaV. - ZaprawdQ, byVoby to znacznie dla ciebie lepiej, gdyby ci ktoT poderRnUV !gardVo, zanim spotkaVeT JudQ z Kiriatu. - A moRe byT mnie wypuTciV, hegemonie - poprosiV nagle wiQzieS i w jego gVosie !zabrzmiaV strach. - WidzQ, Re chcU mnie zabi. Przez twarz PiVata przebiegV skurcz, zwrWciV na JeszuQ przekrwione biaVka oczu i powiedziaV: - Czy doprawdy sadzisz, nieszczQsny, Re procurator rzymski puTci wolno czVowieka, ktWry powiedziaV !to, co ty mWwiVeT? O, bogowie!Przypuszczasz moRe, Re mam ochotQ zajU twoje miejsce? Ja twoich poglUdWw nie podzielam! I zapamiQtaj sobie, !Re jeTli powiesz od tej chwili choby jedno sVowo, jeTli bQdziesz z kimkolwiek rozmawiaV - to strzeR siQ mnie! Powtarzam - strzeR siQ! - Hegemonie... !- Zamilcz! - krzyknUV PiVat i powiWdV wTciekVym spojrzeniem za jaskWVkU, ktWra znowu wpadVa pod kolumnadQ. - Do mnie! - zawoVaV. Kiedy sekretarz i RoVnierze eskorty powrWcili na swoje miejsca, PiVat oznajmiV, Re zatwierdza wyrok Tmierci wydany na przestQpcQ JeszuQ Ha-Nocri przez zgromadzenie MaVego Sanhedrynu, a !sekretarz zapisaV to, co PiVat powiedziaV. "W chwilQ pWniej stanUV przedprocuratorem Marek Szczurza !mier. Procurator poleciV mu przekaza wiQnia komendantowi tajnej sVuRby, azarazem powtWrzy komendantowi polecenie procuratora, by Jeszua Ha-Nocri nie kontaktowaV siQ z innymi skazanymi, a takRe, by ludziom z tajnej sVuRby wyda obwarowany surowymi karami zakaz rozmawiania o czymkolwiek z Jeszua i udzielania odpowiedzi na jakiekolwiek jego pytania. Marek daV znak, eskorta otoczyVa JeszuQ i wyprowadziVa go z tarasu. Po czym stanUV przed procuratorem urodziwy jasnobrody mVodzieniec. W grzebieniu heVmu miaV orle piWra, na jego piersiach "poVyskiwaVy zVote pyski lwWw, pochwa jego miecza okuta byVa zVotymi blaszkami, miaV sznurowane aR po kolana buty na potrWjnej podeszwie, na lewe ramiQ narzuciV purpurowy !pVaszcz. ByV to legat, dowWdca legionu. Procurator zapytaV go, gdzie siQ obecnie znajduje kohorta zSebaste. Legat oznajmiV, Re sebastyjczycy tworzU kordon na placu przed hipodromem, tam gdzie zostanie zakomunikowany ludowi wyrok na oskarRonych. WWwczas procurator poleciV legatowi wydzieli dwie centurie z rzymskiej kohorty. Jedna z nich pod dowWdztwemSzczurzej mierci bQdzie eskortowaVa skazanych, wozy ze sprzQtem potrzebnym do kani i oprawcWw w drodze na NagU GWrQ, a kiedy juR tam "przybQdzie, ma siQ przyVUczydo kordonu ochraniajUcego jejszczyt. DrugU nie zwlekajUc "naleRy posVa na NagU GWrQ, niech utworzy kordon juR teraz. Procurator poprosiV rWwnieR legata, aby z tym samym zadaniem, to znaczy z zadaniem osVaniania szczytu, wysVa tam pomocniczy korpusjazdy, ale syryjskU. Kiedy legat opuTciV taras, procurator poleciV sekretarzowi zaprosi do paVacu przewodniczUcego i dwu czVonkWw Sanhedrynu, a !takRe przeVoRonego kapVanWw !jeruszalaimskiej TwiUtyni, ale dodaV jeszcze, Re pragnie, by wszystko tak zostaVo urzUdzone, Reby zanim spotkasiQ z nimi wszystkimi, mWgV pomWwi na osobnoTci z przewodniczUcym. Polecenia procuratora wykonane zostaVy szybko i dokVadnie i sVoSce, ktWre w owe dni paliVo Jeruszalaim z tak niezwykVym okrucieSstwem, nie zdURyVo "siQ jeszcze zbliRy do zenitu, kiedy juR koVo dwu biaVych lwWw z marmuru, strzegUcych schodWw na gWrnym tarasie ogrodu, procurator spotkaV siQz peVniUcym obowiUzki przewodniczUcym Sanhedrynu,arcykapVanem judejskim, JWzefem Kajfaszem. W ogrodzie panowaVa cisza. Ale kiedy procurator wyszedV spod kolumnady na zalany sVoScem gWrny placyk ogrodu, pomiQdzy cudaczne sVoniowe nogi palm, na placyk, z !ktWrego otwieraV siQ widok na znienawidzone przez procuratora Jeruszalaim, na wiszUce mosty miasta, na jegomury obronne, na, co "najwaRniejsze, nie dajUcU siQ opisa bryVQ marmuru zwieSczona zamiast dachu zVotU smoczU VuskU, na jeruszalaimskU TwiUtyniQ - wtedy wyostrzony sVuch PiVatauchwyciV dobiegajUcy z dala, z doVu, stamtUd gdzie mur odgradzaV najniRsze tarasy paVacowego ogrodu od placu miejskiego, gVuchy pomruk, ponad ktWry od czasu do czasu wybijaVy siQ ledwie dosVyszalne, cienkie ni to krzyki, ni to jQki. Procurator zrozumiaV, Re tam, !na placu, zgromadziVy siQ juR nieprzeliczone tVumy mieszkaScWw Jeruszalaim wzburzonych niedawnymi zamieszkami w mieTcie, i wiedziaV, Re te tVumy !oczekujU z niecierpliwoTciU naogVoszenie wyroku, wiedziaV, Re krzyczU w ciRbie ruchliwi sprzedawcy wody. Procurator rozpoczUV od tego,Re zaproponowaV !arcykapVanowi, by schroni siQprzed bezlitosnym skwarem pod dach tarasu, ale Kajfasz, podziQkowawszy uprzejmie, wyjaTniV, Re w przededniu "TwiQta nie moRe tego uczyni. PiVat osVoniV wiQc kapturem swojU nieco juR VysiejUcU gVowQ i rozpoczUV rozmowQ. Rozmawiali po grecku. PiVat powiedziaV, Re rozpatrzyV sprawQ Jeszui Ha-Nocri i Re zatwierdziV wyrok Tmierci. !A zatem na karQ Tmierci, ktWrapowinna zosta wymierzona !dziT jeszcze, skazani sU trzej rozbWjnicy. Dismos, Gestas i Bar Rawan, a oprWcz nich jeszcze i ten Jeszua Ha-Nocri.Dwaj pierwsi, jako ci, ktWrzy podburzali lud do buntu przeciwko Cezarowi i ujQci zostali z broniU w rQku przez wVadze rzymskie, naleRU do procuratora i o nich nie mWwimy. Natomiast dwaj pozostali, Bar Rawan i Ha-Nocri, zostali zatrzymani przez wVadze miejscowe i sUdziV ich Sanhedryn. Zgodnie z prawem i obyczajem jeden znich powinien zosta uVaskawiony i zwolniony w zwiUzku z rozpoczynajUcym siQ dziT wielkim TwiQtem Paschy. Procurator chciaVby zatem wiedzie, ktWrego z nich Sanhedryn zamierza obdarzy wolnoTciU - Bar Rawana czy Ha-Nocri? Kajfasz pochyliV gVowQ na znak, Re rozumie prokuratora, i odparV: - Sanhedryn prosi, by uVaskawi Bar Rawana. Procurator byV pewien, Re arcykapVan tak wVaTnie mu odpowie, ale teraz chodziVo o to, by uda, Re taka odpowied ogromnie go zadziwia. PiVat zrobiV to znakomicie. UniWsV brwi i ze zdumieniem jego 0 rkPPĂ`mk&k{AgBp c  S ci sG c !( c/ , c 7F spojrzaV arcykapVanowi prosto w oczy. - PrzyznajQ, Re ta odpowied mnie zaskoczyVa - powiedziaV Vagodnie. - To chyba jakieT nieporozumienie. WyjaTniV to dokVadniej. WVadze rzymskie nie zamierzajU w niczym uszczupla praw miejscowych wVadz duchownych, arcykapVan wie o tym najlepiej, ale w tym wypadku najwyraniej zaszVa jakaT !pomyVka. I wVadze rzymskie sU,oczywista, zainteresowane w naprawieniu tej pomyVki. Doprawdy, ciQRar przewin Bar Rawana i Ha-Nocri. nie daje siQ ze sobU porWwna. O ile ten drugi, czVowiek najwyraniej niespeVna rozumu, winien jest wygVaszania gVupich mWw w samym Jeruszalaim i w niektWrych innych miejscowoTciach, o tyle ten pierwszy ma na sumieniu znacznie ciQRsze sprawy. Nie doT, Re pozwalaV sobie na otwarte nawoVywania do powstania, to jeszcze zabiV RoVnierza, kiedy prWbowano goaresztowa. Bar Rawan jest bez porWwnania bardziej niebezpieczny niR Ha-Nocri. Z zwiUzku z tym wszystkim procurator prosi arcykapVana oponowne rozwaRenie sprawy i uwolnienie mniej niebezpiecznego z dwu skazanych, a mniej niebezpieczny jest bez !wUtpienia Ha-Nocri. A wiQc?... Kajfasz cichym, ale stanowczym gVosem powiedziaV, Re Sanhedryn !dokVadnie zbadaV tQ sprawU i raz jeszcze oTwiadcza, Re jest jego zamiarem uwolnienie Bar Rawana. - Co sVyszQ? Nawet po moim wstawiennictwie? Po wstawiennictwie tego, przez ktWrego usta przemawia wVadza rzymska? ArcykapVanie, powtWrz to po raz trzeci. - TakRe i po oraz trzeci oTwiadczam, Re uwalniamy BarRawana - cicho powiedziaV Kajfasz. Sprawa zostaVa zakoSczana, nie byVo juR o czym rozmawia. Ha-Nocri odchodziVna zawsze i nikt nie wyleczy procuratora z tych straszliwych, nieznoTnych !bWlWw gVowy, oprWcz Tmierci nie ma na nie lekarstwa. Ale nie ta myTl niepokoiVa teraz PiVata. PrzenikaV go ten sam niepojQty smutek, ktWry !ogarnUV go juR wczeTniej, na tarasie. Procurator usiVowaV zrozumie powWd tego smutku.PowWd byV dziwny - procurator!miaV niejasne wraRenie, Re niedokoSczyV rozmowy ze skazanym, a moRe nie dosVuchaV czegoT do koSca. PiVat odpQdziV tQ myTl, odleciaVa natychmiast, tak jak!przyszVa. OdleciaVa, pozostaV niepojQty smutek, niepojQty, bo przecieR niczego nie mogVa!tu wyjaTni inna myTl, ktWra przebiegVa jak bVyskawica i natychmiast zagasVa, krWtka myTl: XNieTmiertelnoT... "nadeszVa nieTmiertelnoT...Y Kto ma zosta nieTmiertelnym?Tego procurator nie zrozumiaV,ale myTl o owej zagadkowej "nieTmiertelnoTci sprawiVa, Re mimo upaVu zrobiVo mu siQ zimno. !- Dobrze - powiedziaV PiVat. - Niech wiQc tak bQdzie. ObejrzaV siQ, rozejrzaV siQ dokoVa i zadziwiVa go nagVa przemiana otoczenia. ZniknUV ociQRaVy od kwiatWw krzak $rWRy, zniknQVy okalajUce gWrnytaras cyprysy i drzewo granatu, i biaVa statua !stojUca poTrWd zieleni, nawet sama zieleS. NapVynUV na to miejsce jakiT purpurowy !gUszcz, w ktWrym chwiaVy siQ i rozpeVzaVy wodorosty, a wraz z wodorostami koVysaV %siQ i on sam, PiVat. UniWsV siQ gniewem, palUcym, duszUcym, najstraszliwszym, gniewem bezsilnoTci. - Duszno mi! - wyszeptaV. - DuszQ siQ! WilgotnU zimnU dVoniU targnUV zapinkQ na !koVnierzu pVaszcza, upadVa na piasek. - DziT jest duszno, na pewno nadciUga burza - powiedziaV Kajfasz, nie spuszczajUc oczuz poczerwieniaVej twarzy procuratora i domyTlajUc siQ wszystkich cierpieS, ktWre tamtego jeszcze czekajU: - O,jakiR straszny jest w tym rokumiesiUc nisan! - Nie - powiedziaV PiVat - to nie dlatego, Re jest duszno, ale dlatego, Kaifo, Re Twiat "staV siQ dla nas atoli za ciasny - zmruRyV oczy, uTmiechnUV "siQ i dorzuciV: - StrzeR siQ, arcykapVanie! Ciemne oczy arcykapVana zabVysVy, udaV zdumienie nie gorzej, niR to przedtem uczyniV procurator. - Co sVyszQ, procuratorze? - odpowiedziaV wynioTle i spokojnie. - Grozisz mi, kiedy zostaV wydany wyrok, ktWry tysam zatwierdziVeT? Czy by moRe? PrzyzwyczailiTmy siQ dotego, Re procurator rzymski waRy sVowa, zanim cokolwiek powie. Czy nikt nas nie sVyszy, hegemonie? PiVat popatrzyV na arcykapVana martwymi oczymai wyszczerzyV zQby udajUc uTmiech. - Co mWwisz, arcykapVanie? KtWR by nas tu teraz mWgV usVysze? Nie jestem dzieckiem, Kajfaszu. Wiem, co mWwiQ, i wiem, gdzie mWwiQ. StraRe wokWV ogrodu, straRe !wokWV paVacu, nawet mysz siQ tu nie przeTlizgnie. Nie tylko mysz, nie przeTlizgnie siQ nawet ten, jakRe mu tam... ten, z miasta Kiriat. Nawiasem mWwiUc, czy znasz go, arcykapVanie? Tak... gdyby $zdoVaV siQ tu dosta ktoT taki, gorzko by poRaVowaV, wierzyszmi, oczywiTcie, Re miaVby czego RaVowa? A wiQc wiedz,arcykapVanie, Re nie zaznasz odtUd spokoju! Ani ty, ani !twWj lud! - i PiVat wskazaV w dal, w prawo, tam gdzie #jaTniaVa na wzgWrzu TwiUtynia.- To ci powiadam ja, PiVat z Fontu, Jedziec ZVotej WVWczni! - Wiem, wiem! - nieulQkle odpowiedziaV czarnobrody Kajfasz, oczy mu zabVysVy, wzniWsV rQkQ ku niebu, ciUgnUV: - Lud judejski wie dobrze, Re nienawidzisz go !okrutna nienawiTciU, bQdziesz przyczyna wielu udrQczeS tegoludu, ale zgubi go nie zdoVasz! BWg go obroni! UsVyszy nas i wysVucha wszechpotQRny Cezar i osVoni nas, obroni przed przeTladowcU PiVatem! !- O, nie! - krzyknUV PiVat. Z kaRdym sVowem czuV siQ coraz!lepiej, nie musiaV juR niczego udawa, nie musiaV dobiera $sVWw. - Zbyt czQsto skarRyVeT siQ na mnie Caesarowi, Kajfo, teraz nadeszVa moja godzina! Poleci teraz ode mnie, ale nie do namiestnika w Antiochii i nie do Rzymu, tylko wprost na Capreje, do samego imperatora, wiadomoT o tym, jak tu, w Jeruszalaim, bronicie przed TmierciU zatwardziaVychbuntownikWw. I wtedy ja napojQ Jeruszalaim nie wodU ze rWdeV Salomona, jak to chciaVem uczyni dla waszego dobra, o, nie, nie wodU! Przypomnij sobie, Re to z waszego powodu musiaVem zdjU ze Tciany tarcze z imperatorskimi buSczukami, wysyVa wojska, musiaVem, jakwidzisz, sam przyjecha, by zobaczy, co siQ tu u was wyprawia! ZapamiQtaj sobie moje sVowa, arcykapVanie - nie jedna kohortQ zobaczysz w Jeruszalaim, o, nie jednU! Przyjdzie pod mury miasta caVa legia Fulminata, przyjdziearabska konnica, a wtedy usVyszysz gorzki pVacz i narzekania! Przypomnisz sobie wtedy, jak to uratowaliTcie Bar Rawana! ArcykapVanowi plamy wystUpiVy na twarz, jego oczypVonQVy. UTmiechaV siQ szczerzUc zQby, podobnie jak to przedtem uczyniV procurator, i odpowiedziaV: - Czy ty sam, procuratorze, wierzysz w to, co teraz mWwisz? Nie, ty w to nie wierzysz. TyT go chciaV wypuTci po to, by podburzaV %lud, by natrzUsaV siQ z religii i przywiWdV lud pod rzymskie miecze! Ale ja, arcykapVan judejski, pWki Rycia mego, religii naszej haSbi nie pozwolQ i lud mWj osVoniQ! SVyszysz mnie, PiVacie? - Kajfasz nagle podniWsV gniewnie ramiQ. - PosVuchaj, procuratorze! !ZamilkV i procurator usVyszaV znowu coT jak gdyby szum morza, napVywajUcy aR pod mury ogrodWw Heroda Wielkiego. Szum Ww dobiegaV z !doVu, wznosiV siQ ku stropom, ku twarzy procuratora. A za plecami PiVata, za skrzydVem paVacu graVy larum trUbki, $sVycha byVo stamtUd ociQRaVychrzQst setek nWg i pobrzQkiwanie Relastwa. Procurator zrozumiaV, Re to juR wymarsz piechoty rzymskiej, ktWra speVniajUc jego rozkaz, udaje siQ na strasznU dla buntownikWw i zbWjcWw przedTmiertelnU defiladQ. - SVyszysz, procuratorze? - cicho powtWrzyV arcykapVan. Procurator otarV wierzchem dVoni mokre, zimne czoVo, popatrzyV w ziemiQ, potem zmruRywszy oczy spojrzaV w niebo, zobaczyV rozpalona kulQjuR niemal dokVadnie nad gVowU, zobaczyV cieS !Kajfasza, krWtki, leRUcy tuR przy ogonie lwa, powiedziaV spokojnie i obojQtnie: !- ZbliRa siQ poVudnie. Rozmowa"nasza przeciUgnQVa siQ, a tam na nas czekajU. W najwyszukaSszych sVowach przeprosiwszy arcykapVana, zaproponowaV mu, aby !zechciaV usiUT na Vaweczce w cieniu magnolii i zaczeka, pWki procurator nie przywoVa pozostaVych osWb, ktWrych obecnoT na ostatnim krWtkim posiedzeniu jest nieodzowna, ipWki nie wyda jeszcze jednegopolecenia pozostajUcego w zwiUzku z rychVU kaniU. "Kajfasz skVoniV siQ uprzejmie, "przykVadajUc dVoS do serca, i pozostaV w ogrodzie, a PiVat !wrWciV na taras. Sekretarzowi, ktWry tam naS oczekiwaV, poleciV sprowadzi do ogrodu legata legionu, trybuna kohorty oraz dwu czVonkWw Sanhedrynu i przeVoRonego "TwiUtynnej sVuRby. Oczekiwali juR na dolnym tarasie w #krUgVej altance, w ktWrej biVa fontanna. PiVat dodaV jeszcze,Re sam przyjdzie do ogrodu zachwilQ i wszedV do paVacu. Podczas kiedy sekretarz sprowadzaV zainteresowanych,procurator spotkaV siQ w mrocznej, osVoniQtej ciemnymizasVonami komnacie z jakimT czVowiekiem, ktWry poVowQ twarzy przesVoniV sobie kapturem, cho do komnaty nie wpadaV ani jeden promieS sVoSca. Spotkanie ich trwaVo niezmiernie krWtko. Procurator !wyrzekV po cichu kilka sVWw i !czVowiek Ww odszedV, a PiVat przez kolumnadQ udaV siQ do ogrodu. Tam, w obecnoTci wszystkich, ktWrych kazaV zaprosi, powtWrzyV oschle, lecz uroczyTcie, Re zatwierdza wydany na JeszuQ Ha-Nocri wyrok Tmierci i oficjalnie zapytaV czVonkWw Sanhedrynu,ktWrego ze skazanych chcieliby oszczQdzi. UsVyszawszy, Re Bar Rawana, powiedziaV: - Bardzo dobrze - poleciV sekretarzowi wprowadzi to natychmiast do protokoVu, zacisnUV w dVoni zapinkQ, ktWrU sekretarz podjUV z piasku, i powiedziaV uroczyTcie: - JuR czas! I wszyscy obecni poszli w dWV szerokimi marmurowymi schodami, miQdzy dwiema #Tcianami rWR, ktWre wydzielaVy odurzajUcy zapach, i zeszli aRpod mur paVacowy, ku bramie prowadzUcej na wielki, starannie wybrukowany plac, po drugiej stronie ktWrego wida byVo kolumny i posUgi jeruszalaimskiego gimnazjonu. Skoro tylko caVa grupa, wyszedVszy z ogrodWw na plac,!weszVa na rozlegVy, gWrujUcy nad placem kamienny pomost, #PiVat zmruRyV oczy i rozejrzaV siQ badajUc sytuacjQ. "PrzestrzeS, ktWrU przed chwilUprzemierzyV, przestrzeS dzielUca pomost od paVacowego muru, byVa pusta, !ale za to przed sobU PiVat nie zobaczyV juR placu - plac !pokrywaVy tVumy. TVum zalaVbytakRe pomost i owU pustU przestrzeS, gdyby nie powstrzymywaV go potrWjny kordon sebastyjskich RoVnierzyna lewo od PiVata i potrWjny kordon RoVnierzy iturejskiej kohorty sojuszniczej na prawoodeS. A zatem PiVat wstUpiV na pomost, zaciskajUc odruchowow dVoni niepotrzebnU mu terazzapinkQ i mruRUc oczy. Procurator mruRyV je bynajmniej nie dlatego, Re raziVo go sVoSce, nie, nie dlatego. Po prostu, nie wiadomo dlaczego, nie chciaV widzie skazanych, a wiedziaV, Re w Tlad za nim wprowadzajU ich juR na pomost. Skoro tylko wysoko nad blokami kamienia, nad brzegiem ludzkiego morza pojawiV siQ biaVy, podszyty purpurU pVaszcz, o uszy nie patrzUcego PiVata uderzyVa fala krzyku: XHa-a-a...Y Zrodzona gdzieT daleko, aR koVo hipodromu, sVaba z poczUtku, nabraVa siVy grzmotu, trwaVa tak przez kilka sekund, a potem zaczQVa!zacicha. XDostrzegli mnieY - !pomyTlaV procurator. Krzyk nie ucichV caVkiem, ale nieoczekiwanie zaczUV znowu #narasta, rozhuTtaV siQ, staV siQ jeszcze gVoTniejszy niR przedtem i na tej drugiej jego !fali, jak piana na fali morskiej,zawrzaVy gwizdy i pojedyncze,"dajUce siQ rozrWRni wTrWd tego grzmotu jQki kobiet. XTo juR ich wprowadzono - #pomyTlaV PiVat - a te jQki, to !jQki kilku kobiet, ktWre tVum stratowaV, kiedy runUV naprzWdY. OdczekaV chwilQ wiedzUc, Re nie ma takiej siVy, ktWra kazaVaby tVumowi zamilknU, zanim nie wyrzuci z siebie wszystkiego, co ma na sercu, inie zamilknie sam. A kiedy nadszedV Ww moment, "procurator wzniWsV prawU dVoS"i w tVumie urwaVy siQ ostatnie pomruki. Wtedy PiVat nabraV w piersi, ile tylko mWgV, rozpalonego powietrza i jego schrypVy od komend gVos podniWsV siQ ponad tysiUcami gVWw: - W imieniu Caesara Imperatora!... Procurator usVyszaV powtWrzony po kilkakro, skandowany Relazny krzyk - to RoVnierze obu kohort wznoszUc w gWrQ wVWcznie i orVy zawrzasnQli straszliwie: - Niech Ryje Caesar!!! %PiVat uniWsV gVowQ ku sVoScu. ZapVonUV pod jego powiekami #zielony ogieS, mWzg zajUV siQ od tego pVomiennU i poszybowaVy ponad tVumem ochryple aramejskie sVowa: - Czterech przestQpcWw zatrzymanych w Jeruszalaim za morderstwa, podburzanie !do buntu, obrazQ praw i religii skazanych zostaVo na haSbiUcU Tmier przez rozpiQcie na sVupach. Wyrok zostanie niebawem wykonany ma Nagiej GWrze. Imiona tych przestQpcWw - Dismos, Gestas,Bar Rawan i Ha-Nocri. Oto stojU przed wami. "PiVat wskazaV dVoniU na prawo.Nie widziaV skazanych, ale "wiedziaV, Re sU tam, gdzie by powinni. TVum odpowiedziaV przeciUgVym pomrukiem, jakbyzdumienia, a moRe ulgi. Kiedy #pomruk ten umilkV, PiVat woVaV dalej: - Ale straceni zostanU tylko trzej spoTrWd nich, albowiem zgodnie z prawem i obyczajemna czeT TwiQta Paschy wspaniaVomyTlny Caesar Imperator jednemu z nich, wybranemu za zgodU wVadz rzymskich przez MaVy Sanhedryn, darowuje jego godne pogardy Rycie. !PiVat wykrzykiwaV te sVowa, a zarazem sVuchaV, jak zamierajU ostatnie pomruki tVumu, jak zapada wielka cisza. aden szept ani westchnienie nie dobiegaVy teraz do jego uszu, byVa nawet taka chwila, w ktWrej "PiVatowi zaczQVo siQ wydawa,Re wszystko dokoVa niego zniknQVo. Znienawidzone miasto umarVo i tylko on jedenstoi w palUcych promieniach wysokiego sVoSca z twarzU zanurzonU w niebie. PiVat jeszcze przez chwilQ "przedVuRaV tQ ciszQ, a potem znowu zaczUV krzycze: "- ImiQ tego, ktWry za chwilQ w waszej przytomnoTci odzyska wolnoT... ZrobiV jeszcze jednU pauzQ, zanim wypowie to imiQ, !zastanowiV siQ, czy powiedziaVwszystko, co naleRaVo, wiedziaV bowiem, Re martwe miasto zmartwychwstanie, skoro tylko padnie imiQ wybraSca, a wtedy nic z tego,co powie, nie bQdzie juR usVyszane. XCzy to wszystko? - !bezgVoTnie szepnUV do siebie PiVat. - Tak, to wszystko. - Zatem - imiQ!Y I rozpoTcierajUc nad "milczUcym miastem gVoskQ XrY zawoVaV: - Bar Rawan! I wydaVo mu siQ nagle, Re "sVoSce dwiQcznie pQkVo nad jego gVowU i zalaVo mu uszy ogniem. HasaVo w tym ogniu wycie, piski, jQki, Tmiechy i gwizdy. $PiVat odwrWciV siQ i przeszedV przez pomost w stronQ schodWw, nie patrzyV na nic, TledziV tylko, by siQ nie potknU, rWRnobarwnU szachownicQ kamykWw pod nogami. WiedziaV, Re jak grad lecU teraz na pomost za jego plecami brUzowe monety i orzeszki palmowe, Re w !wyjUcej ciRbie ludzie tratujU siQ i wVaRU sobie wzajem na ramiona, byle tylko zobaczy na wVasne oczy Ww cud - czVowieka, ktWry byV juR we wVadaniu Tmierci i ktWry "wyrwaV siQ z jej rak. Byle tylkozobaczy, jak legioniTci zdejmujU zeS wiQzy, sprawiajUc mu tym mimo woli dokuczliwy bWl w wywichniQtych w czasie Tledztwa rQkach, jak czVowiek"ten, krzywiUc siQ i pojQkujUc,uTmiecha siQ zarazem nieprzytomnym, bezmyTlnym uTmiechem. WiedziaV, Re jednoczeTnie eskorta prowadzi ku bocznym schodkom trzech zwiUzanych wiQniWw, Re wyprowadzi ich !za chwilQ na drogQ wiodUcU kuzachodowi, za miasto, na NagU GWrQ. PodniWsV oczy dopiero wtedy, kiedy znalazV siQ poza pomostem i wiedziaV, "Re nic mu juR nie grozi, Re niemoRe juR zobaczy skazaScWw. !Do pomrukWw tVumu, ktWry juR o 0 rkPPĂ`mk&k{AgB!K; ": c #  c $ cL %( Y &2 c '=k %siQ zaczUV ucisza, doVUczyVy siQ przenikliwe krzyki heroldWw, powtarzajUcych po aramejsku i po grecku to wszystko, co wykrzyczaV z pomostu procurator. PiVat $usVyszaV rWwnieR przybliRajUcysiQ rozdygotany tupot koSskich kopyt i wesoVy, urywany gVos trUbki. A potem usVyszaV jeszcze przenikliwe gwizdy chVopcWw, ktWrzy obsiedli dachy domWw przy ulicy, prowadzUcej od targowiska do placu przy hipodromie, i okrzyki XUwaga...Y !Samotny RoVnierz, ktWry staV !poTrodku pustej czQTci placu, ostrzegawczo pomachaV trzymanym w rQku znakiem. Procurator, legat legionu, sekretarz i RoVnierze eskorty przystanQli. Ala jezdnych wypadVa cwaVem !na plac, przeciQVa go na ukos, omijajUc bokiem zgromadzone tVumy, by przez zauVek obok obroTniQtych winem murWw obronnych najkrWtszU drogU popQdzi na NagU GWrQ. CwaVujUcy na czele maVy jak wyrostek i ciemny jak Mulat Syryjczyk, dowWdca ali, zrWwnawszy siQ z PiVatem krzyknUV coT przenikliwie i wyszarpnUV miecz z pochwy. Jego dziki, spieniony kary koS uskoczyV i stanUV dQba. DowWdca wcisnUV miecz do pochwy, krWtkim biczem smagnUV konia po karku, wyrWwnaV do szeregu, dopadV zauVka, przeszedV w galop. Za nim trWjkami przemknQli w chmurach kurzu jedcy, podskakiwaVy groty lekkich bambusowych dzid, przelatywaVy obok procuratoratwarze o biaVych, poVyskliwych, wesoVo wyszczerzonych zQbach, twarze, ktWre pod biaVymi zawojami wydawaVy siQ by jeszcze smaglejsze. WzbijajUc kurz aR pod niebo, ala wpadVa w zauVek, koVo PiVata przemknUV ostatni %RoVnierz, jarzyVa siQ w sVoScu trUbka, ktWrU miaV przewieszonU przez ramiQ. #PiVat dVoniU osVoniV twarz od kurzu i krzywiUc siQ z niezadowoleniem ruszyV dalej, kierujUc siQ ku bramie ogrodWw paVacowych, a legat, sekretarz i RoVnierze eskorty szli za nim. ByVa mniej wiQcej dziesiUta rano. 3. DowWd siWdmy Tak, byVa mniej wiQcej dziesiUta rano, wielce szanowny Iwanie NikoVajewiczu - powiedziaV profesor. Poeta, jak czVowiek, ktWry dopiero co siQ obudziV, !przesunUV dVoniU po twarzy i spostrzegV, Re na PatriarszychPrudach zapadV juR wieczWr. Po czarnej wodzie stawu TlizgaVa siQ lekka VWdka, sVycha byVo plusk wioseV i Tmieszek znajdujUcej siQ w VWdce obywatelki. Na Vawkach w alejkach pojawiVa siQ publicznoT, ale tylko na trzech bokach kwadratu, na czwartym, gdzie siedzieli nasi znajomi, byVo nadal pusto. Niebo nad MoskwU jakby wypVowiaVo i zupeVnie "wyranie wida byVo ksiQRyc w!peVni, jeszcze nie zVoty, tylkobiaVy. Powietrze staVo siQ !chVodniejsze i gVosy pod lipamibrzmiaVy teraz Vagodniej, po wieczornemu. XJak mogVem nawet nie zauwaRy, kiedy on nam tu !opowiedziaV caVU tQ bzdurnU bajdQ? - ze zdumieniem pomyTlaV Bezdomny. - PrzecieR!juR wieczWr. A moRe on nic niemWwiV, moRe po prostu !zasnUVem i to wszystko mi siQ przyTniVo?Y NaleRy jednak sUdzi, iR to profesor opowiadaV, inaczej bowiem musielibyTmy przyjU, Re dokVadnie to samo przyTniVo siQ Berliozowi, poniewaR powiedziaV wpatrujUc siQ uwaRnie w twarz cudzoziemca: - PaSskie opowiadanie, profesorze, jest nadzwyczaj interesujUce, aczkolwiek caVkowicie sprzeczne z Ewangelia. %- Na litoT - uTmiechnUV siQ z pobVaRliwa ironiU profesor - kto jak kto, ale pan powinien wiedzie, Re nic z tego, co zostaVo opisane w Ewangelii, nie miaVo miejsca naprawdQ i jeReli zaczniemy powoVywa siQ na EwangeliQ jako na #rWdVo historyczne... - Profesor#znWw siQ uTmiechnUV, a Berlioz#zajUknUV siQ; bo dosVownie to samo mWwiV Bezdomnemu, idUcz nim BronnU w stronQ Patriarszych PrudWw. - Ma pan racjQ - powiedziaV Berlioz - ale obawiam siQ, Re !nikt nie moRe potwierdzi, iR to, co pan nam opowiedziaV, zdarzyVo siQ istotnie. - E, nie. Jest ktoT, kto to moRe potwierdzi - Vamanym rosyjskim jQzykiem, z ogromnU pewnoTciU siebie oTwiadczyV profesor i niespodziewanie tajemniczym gestem zachQciV #przyjaciWV, aby przysunQli siQ bliRej. !A kiedy pochylili siQ ku niemu z obu stron, powiedziaV juR bez cienia obcego akcentu, ktWry diabli wiedzU czemu to siQ u niego pojawiaV, to znikaV: - Rzecz w tym - tu profesor %rozejrzaV siQ lQkliwie i zaczUV szepta - Re sam przy tym byVem. ByVem i na tarasie u Poncjusza PiVata i w ogrodzie,kiedy rozmawiaV z Kajfaszem, i na pomoTcie, oczywiTcie potajemnie, incognito, jeTli tak moRna powiedzie, wiQc bardzo proszQ - nikomu ani sVowa, caVkowita dyskrecja, tTTT... ZapadVo milczenie, Berlioz zbladV. - A pan... od jak dawna jest pan w Moskwie? - zapytaV drRUcym gVosem. - WVaTnie przyjechaVem - niepewnie odpowiedziaV profesor. Dopiero teraz literatom przyszVo do gVowy, aby uwaRnie popatrze mu w oczy, i przekonali siQ, Re w !lewym, zielonym, pVonie obVQd,prawe zaT - jest czarne, martwe i puste. XNo, wszystko jest jasne - panicznie pomyTlaV Berlioz - Ten Niemiec albo juR przyjechaV obVUkany, albo dopiero co zwariowaV akurat na Patriarszych Prudach. adna historia!Y Tak, rzeczywiTcie, wszystko !stawaVo siQ zrozumiaVe - i to co najmniej dziwne Tniadanie u nieboszczyka filozofa Kanta,i idiotyczna gadanina o Annuszce i oleju sVonecznikowym, i przepowiednie o odciQtej gVowie, i wszystko inne - profesor byV obVUkany. Berlioz natychmiast zorientowaV siQ, co naleRy !robi. OsunUV siQ na oparcie Vawki i za plecami profesora mrugnUV do Bezdomnego: nie spieraj siQ z nim. Ale wytrUcony z rWwnowagi poeta nie zrozumiaV. - Tak, tak, tak - z podnieceniem mWwiV Berlioz. - CWR, to wszystko jest doT prawdopodobne... i Poncjusz PiVat, i taras, i tak dalej... nawet bardzo prawdopodobne...A pan przyjechaV sam czy moRe z maVRonkU? - Sam, sam, ja zawsze jestem sam - gorzko odparV profesor. - A gdzie sU paSskie rzeczy, profesorze? - przymilnie wypytywaV Berlioz. - W XMetropoluY? Gdzie siQ pan zatrzymaV? - Ja? Nigdzie - odpowiedziaV obVUkany Niemiec, a jego zielone oko dziko i smQtnie bVUdziVo po stawie. !- Co?... A... gdzie pan ma zamiar mieszka? - W pana mieszkaniu - bezczelnie odpowiedziaV wariat i przymruRyV oko. "- Ja... byVbym szalenie rad... - wybeVkotaV Berlioz - ale proszQ mi wierzy, Re u mnie bQdzie panu niewygodnie... a wXMetropoluY sU znakomite apartamenty, to naprawdQ Twietny hotel. !- A diabVa teR nie ma? - nagle wesoVo zapytaV Iwana NikoVajewicza chory. - DiabVa teR... - Nie sprzeciwiaj mu siQ - samymi wargami szepnUV Berlioz przechylajUc siQ za plecami profesora i robiUc miny do poety. - Nie ma Radnego diabVa! - Iwan NikoVajewicz doprowadzony do ostatecznoTci caVym tym cyrkiem wykrzyknUV zupeVnie nie to, co trzeba. - Co to za obVQd! CzyTcie poszaleli? ObVUkany wybuchnUV takim !Tmiechem, Re z lipy, pod ktWra#staVa Vawka, wyfrunUV wrWbel. - To naprawdQ zaczyna by ciekawe - powiedziaV trzQsUc siQ ze Tmiechu - co to siQ u was dzieje? Czego byT nie tknUV, tego nie ma - nagle "przestaV siQ Tmia i, co przy chorobie umysVowej zupeVnie zrozumiaVe, po nadmiernej wesoVoTci wpadV w drugU skrajnoT i zirytowany zakrzyknUV surowo: - WiQc to znaczy, Re go nie ma, tak? "- ProszQ siQ uspokoi, proszQ !siQ uspokoi, profesorze - nie chcUc denerwowa chorego mamrotaV Berlioz. - Niech pan tu chwileczkQ posiedzi z towarzyszem Bezdomnym, a jatylko skoczQ na rWg do telefonu, a potem zaraz pana odprowadzimy, dokUd pan "tylko bQdzie sobie RyczyV. Pan przecieR nie zna miasta... Plan Berlioza naleRy uzna za jedynie sVuszny - naleRaVo pobiec do najbliRszego automatu i zawiadomi biuro turystyki zagranicznej, Re przybyVy wVaTnie z zagranicy konsultant znajduje siQ na Patriarszych Prudach w stanie najwyraniej odbiegajUcym odnormy. Trzeba z nim koniecznie coT zrobi, bo sprawa przybiera zdecydowanie nieprzyjemny obrWt. - Zadzwoni? No cWR, niech pan dzwoni - ze smutkiem wyraziV zgodQ chory i nagle poprosiV Rarliwie - ale na poRegnanie bVagam pana, niech pan uwierzy chociaR w to, Re istnieje diabeV. O nic wiQcej nie proszQ. Niech mi pan wierzy, Re na to istnieje siWdmy dowWd, nie do obalenia,i dowWd ten niebawem zostanie panu przedstawiony, - Dobrze, dobrze - powiedziaV !z udanU serdecznoTciU Berlioz mrugajUc do zdenerwowanego poety, ktWremu wcale nie "uTmiechaVa siQ rola straRnika przy obVUkanym Niemcu, i !ruszyV w stronQ tego wyjTcia, ktWre znajdowaVo siQ na rogu Bronnej i JermoVajewskiej. Profesor natychmiast rozpogodziV siQ i jakby ozdrowiaV. - Michale Aleksandrowiczu! - zawoVaV za Berliozem. Redaktor drgnUV, odwrWciV "gVowQ, ale sam siebie uspokoiV,Re najpewniej jego imiQ rWwnieR jest profesorowi znane z gazet. A profesor woVaV przez zwiniQte w trUbkU dVonie: - JeTli pan sobie Ryczy, to natychmiast kaRQ wysVa depeszQ do paSskiego wujka do Kijowa! Berlioza znWw przeszedV dreszcz. SkUd wariat wie o wujku z Kijowa? PrzecieR o tym na pewno nie pisaVa Radnagazeta. Ee... Czy Bezdomny niema jednak racji? A jeTli te dokumenty sU lipne? Co za przedziwny facet... Trzeba zadzwoni, natychmiast trzeba zadzwoni! Faceta szybko wyjaTniU. $I nie sVuchajUc dVuRej, Berlioz pobiegV dalej. TuR przy wyjTciu na BronnU podniWsV siQ z Vawki na spotkanie redaktora obywatel identycznie taki sam, jak ten,ktWry przedtem w Twietle !sVoSca utkaV siQ z tVustego !upaVu. Tylko Re teraz nie byV juR ulepiony z powietrza, byV normalny, z krwi i koTci. W zapadajUcym zmierzchu !Berlioz wyranie zobaczyV, Re facet ma wUsiki jak kurze !piWrka, maleSkie ironiczne i na wpWV pijane oczka, a kraciaste!porciQta podciUgniQte sU tak wysoko, Re wida brudne biaVe skarpetki. Berlioz aR siQ cofnUV, ale !uspokoiVa go myTl, Re jest to po prostu gVupi zbieg !okolicznoTci i Re w ogWle nie pora siQ nad tym zastanawia. - Szukacie wyjTcia, obywatelu? - zardzewiaVym tenorem zasiQgnUV informacji !kraciasty typ. - TQdy, proszQ. Prosto, a traficie, gdzie naleRy. DalibyTcie za dobrU radQ na wiartkQ na wzmocnienie zdrowia byVego regenta chWru cerkiewnego - "i, zgrywajUc siQ, facet zdjUV zamaszyTcie swojU dRokejskU czapeczkQ. "Berlioz nie miaV zamiaru dVuRejsVucha RebrzUcego zgrywusa-dyrygenta, podbiegV#do wyjTcia i poVoRyV rQkQ na $turnikiecie. PrzekrQciV go i juR zamierzaV postawi stopQ na szynach, kiedy w twarz bryznQVo mu biaVe i czerwone TwiatVo - na szklanej skrzynce"zapVonUV napis: ,,StrzeR siQ tramwajuY. I tramwaj ten natychmiast nadleciaV skrQcajUc w nowU trasQ, z JermoVajewskiej na BronnU. Kiedy zakrQciV i wyszedV na prostU, niespodziewanie rozbVysnUV wewnUtrz elektrycznym "TwiatVem, zawyV i dodaV gazu. !OstroRny Berlioz, cho staV w bezpiecznym miejscu, postanowiV zawrWci, #przesunUV rQkQ na turnikiecie izrobiV krok do tyVu. I wtedy !jego rQka zeTlizgnQVa siQ i spadVa, noga niepowstrzymanie, jak po lodzie, pojechaVa po kocich Vbach schodzUcych ukoTnie w dWV ku szynom tramwajowym, drugU jego nogQ poderwaVo i Berlioza wyrzuciVo na torowisko. StarajUc siQ zVapa za cokolwiek upadV na wznak, tyVem gVowy niezbyt mocno uderzyV o bruk i zdURyV jeszcze zobaczy wysoko nad !sobU pozVocisty ksiQRyc, ale czy byV on po prawej, czy po !lewej - tego juR nie wiedziaV. !MichaV Aleksandrowicz zdURyV przekrQci siQ na bok, wTciekVym ruchem, w tejRe sekundzie podciUgnUV nogi podbrzuch, odwrWciV siQ i zobaczyV niepowstrzymanie "pQdzUcU na niego zbielaVU ze zgrozy twarz prowadzUcej tramwaj kobiety i jej czerwonU opaskQ. Nie $krzyknUV, ale caVa ulica wokWV niego zaskowyczaVa rozpaczliwymi kobiecymi gVosami. Kobieta-motorniczy szarpnQVa elektryczny hamulec, wagon osiadV z nosem przy ziemi, potem bVyskawicznie podskoczyV, z brzQkiem i !Voskotem posypaVy siQ z okien szyby. I wtedy w mWzgu Berlioza ktoT rozpaczliwie krzyknUV: XA jednak!Y Raz jeszcze, ostatni raz, mignUV ksiQRyc, ale rozlatujUcy siQ na kawaVki, potem zapanowaVa ciemnoT. Tramwaj najechaV na Berlioza ina bruk pod sztachety Patriarszej alei wypadV okrUgVy ciemny przedmiot. Przedmiot ten stoczyV siQ na dWV i podskoczyV na kocich Vbach jezdni. "ByVa to odciQta gVowa Berlioza. 4. PogoS UcichVy histeryczne krzyki kobiet, milicyjne gwizdki odgwizdaVy swoje, jedna karetka pogotowia zabraVa do kostnicy bezgVowe ciaVo i osobno gVowQ, druga zaT - poranionU odVamkami szkVa !TlicznotkQ, ktWra prowadziVa tramwaj, dozorcy w biaVych fartuchach zmietli rozbite szkVo, posypali piaskiem kaVuRQ krwi, poeta zaT jak upadV na VawkQ, nie zdURywszy dobiec do wyjTcia,tak na niej pozostaV. Kilkakrotnie prWbowaV wsta, ale nogi odmawiaVy mu posVuszeSstwa - Bezdomnemu !przydarzyVo siQ coT, co moRna!porWwna jedynie do paraliRu. PobiegV do wyjTcia, skoro tylko usVyszaV pierwszy krzyk,widziaV podskakujUcU po kamieniach jezdni gVowQ. Widok ten niemal przyprawiV go o szaleSstwo. UpadV na #VawkU i aR do krwi ugryzV siQ !w rQkU. ZapomniaV oczywiTcie o zwariowanym Niemcu i tylko jedno staraV siQ teraz zrozumie; jak to moRe by - dopiero co rozmawiaV z Berliozem, a teraz, dosVownie #w minutQ pWniej - ta gVowa... PrzejQci ludzie biegli alejkU !obok poety, woVali coT, ale do !Iwana ich sVowa nie docieraVy. Nagle niespodziewanie tuR przed nim wpadVy na siebie dwie kobiety. jedna z nich ostronosa i rozczochrana, tuR nad uchem poety krzyknQVa dodrugiej, co nastQpuje: - Annuszka, to nasza Annuszka! Ta z Sadowej! To !wszystko przez niU... KupiVa w spoRywczym olej sVonecznikowy i trzask litrWwkU o turnikiet. Oj, wyklinaVa, na czym Twiat stoi,#caVa spWdnice sobie uTwiniVa! Aon, biedak, pewnikiem #poTlizgnUV siQ, no i pojechaV na szyny... Ze wszystkiego, co krzyczaVa kobieta, dotarVo do nieprzytomnego mWzgu poety jedno tylko sVowo - XAnnuszkaY... - Annuszka... Annuszka? - zamamrotaV rozglUdajUc siQ trwoRnie. - Zaraz, zaraz... Do sVowa XAnnuszkaY doVUczyVy sVowa Xolej sVonecznikowyY, a nastQpnie, nie wiadomo dlaczego, #XPoncjusz PiVatY. PiVata poeta odrzuciV i zaczUV VUczy ogniwa VaScucha poczynajUc od sVowa XAnnuszkaY. Ogniwa !te poVUczyVy siQ nader szybkoi zaprowadziVy natychmiast dozwariowanego profesora. "XNo, tak! PrzecieR to wVaTnie ten wariat powiedziaV, Re zebranie siQ nie odbQdzie, poniewaR Annuszka rozlaVa olej. I proszQ - rzeczywiTcie siQ nie odbQdzie. Nie doT tego, przecieR tamten powiedziaV wprost, Re Berliozowi utnie gVowQ kobieta? Tak, tak, tak! A tramwaj prowadziVa kobieta! Co to wszystko ma znaczy?Y Nie pozostawaV nawet cieS wUtpliwoTci, Re tajemniczy konsultant z gWry dokVadnie wszystko wiedziaV o "straszliwej Tmierci Berlioza. Tu dwie myTli przeszyVy mWzg poety. Pierwsza: XZawracanie "gVowy, to nie Raden wariatY. I druga: XCzy przypadkiem ten profesor tego wszystkiego samnie zorganizowaV?Y XNo dobrze, ale w jaki sposWb?! Ee, tego to my siQ raz-dwa dowiemy!Y Iwan Bezdomny ogromnym wysiVkiem woli zmusiV siQ do powstania z Vawki i pobiegV tam, gdzie przed chwilU rozmawiaV z profesorem. OkazaVo siQ, Re cudzoziemiec na szczQTcie jeszcze nie odszedV. Na Bronnej zapalono juR latarnie, a nad Patriarszymi $Prudami pVonUV zVoty ksiQRyc iw jego nieodmiennie oszukaSczym Twietle wydaVo siQ poecie, Re profesor stoi obok Vawki, ale trzyma pod !pachU nie laskQ, lecz szpadQ. y juR o 0 rkPPĂ`mk&k{A(p c~ )Y # c *|W cD+! c,,BM -5b `WNatrQtny zdymisjonowany regent cerkiewnego chWru siedziaV na miejscu, ktWre jeszcze niedawno zajmowaV Bezdomny. Obecnie dawny dyrygent cerkiewny wcisnUV sobie na nos najoczywiTciej zbQdne binokle, w ktWrych jedno szkVo byVo pQkniQte, drugiego zaT brakowaVo w !ogWle... DziQki temu kraciasty obywatel staV siQ jeszcze paskudniejszy, niR byV wWwczas, gdy wskazywaV Berliozowi drogQ prowadzUcU na szyny. Iwan ze zmartwiaVym sercem zbliRyV siQ do profesora, spojrzaV mu w twarz i upewniV "siQ, Re Radnych oznak obVQdu na tej twarzy nie ma i nie byVo. - Niech siQ pan przyzna, kim pan jest? - gVucho zapytaV Iwan. Cudzoziemiec nachmurzyV siQ, spojrzaV na poetQ, jakby go !widziaV pierwszy raz w Ryciu, iodpowiedziaV nieprzyjanie: $- Nie rozumie... mWwi ruski... - Ten pan nie rozumie - wmieszaV siQ siedzUcy na Vawce regent, cho nikt go nieprosiV o tVumaczenie sVWw cudzoziemca. - Niech pan nie udaje! - gronie powiedziaV Iwan i uczuV, Re mrWz mu przeszedV po skWrze. - Jeszcze przed !chwilU Twietnie pan mWwiV po rosyjsku. Pan nie jest Radnym Niemcem ani Radnym profesorem! Jest pan szpiegiemi mordercU! PaSskie dokumenty! - wrzasnUV z wTciekVoTciU. Zagadkowy profesor skrzywiV swoje i tak juR krzywe usta, wzruszyV ramionami. - Obywatelu - znowu wVUczyV siQ do rozmowy ohydny regent.- Jakim prawem denerwujecie zagranicznego turystQ? Drogo za to zapVacicie! ZaT podejrzany konsultant przybraV wyniosVy wyraz #twarzy, odwrWciV siQ i poszedV sobie. Iwan poczuV, Re jest bezradny. Z trudem VapiUc !oddech zwrWciV siQ do regenta:- Ej, obywatelu, pomWRcie zatrzyma przestQpcU! To wasz obowiUzek! !Regent niezmiernie siQ oRywiV,zerwaV siQ, wrzasnUV: - KtWry to? Gdzie on jest? Zagraniczny przestQpca? - oczka mu radoTnie zaigraVy. - Ten? PrzestQpca? Pierwsza rzecz - trzeba krzycze: ,,Na pomoc!Y Inaczej zwieje. WoVajmy razem, no! - i regent rozwarV paszczQ. Stropiony Iwan usVuchaV dowcipnisia i zawoVaV ,,Na pomoc!Y, regent zaT zrobiV z "niego balona i nic nie zawoVaV. Samotny, ochrypVy krzyk Iwananie przyniWsV dobrych rezultatWw. JakieT dwie pannice odskoczyVy od niego i Iwan usVyszaV: XpijanyY. - A, to ty jesteT z tej samej bandy? - wpadajUc w gniew krzyknUV Iwan. - Chcesz mnie nabra? Puszczaj! Iwan rzuciV siQ na prawo i regent teR na prawo. Iwan - nalewo i tamten draS teR na lewo. - Specjalnie plUczesz mi siQ pod nogami? - w furii wrzasnUV Iwan. - Ja i ciebie oddam w rQce milicji! !SprWbowaV zVapa Vajdaka za #rQkaw, ale chybiV i nie zVapaV nic, regent jakby siQ pod ziemiQ zapadV. "Iwan jQknUV, spojrzaV w dal i przy samym wyjTciu zobaczyV znienawidzonego nieznajomego, ktWry juR nie byV sam. Ten co najmniej !podejrzany regent zdURyV siQ przyVUczy do profesora. Trzecim w tej kompanii byV kocur, ktWry nie wiadomo skUdsiQ wziUV, wyposaRony w zawadiackie wUsy kawalerzysty, olbrzymi jak wieprz, czarny jak sadza lub !gawron. CaVa trWjka ruszyVa w ulicQ PatriarszU, przy czym kocur szedV na tylnych Vapach. Iwan pobiegV za Vajdakami i od"razu przekonaV siQ, Re dogoniich bQdzie bardzo trudno. TrWjka bVyskawicznie przemknQVa przez ulicQ i znalazVa siQ na Spirydonowce. Cho Iwan nieustannie "przyspieszaV kroku, odlegVoT miedzy nim a Tciganymi nie "zmniejszaVa siQ. Poeta ani siQ obejrzaV, jak przemierzyV SpirydonowkQ i znalazV siQ przy Bramie Nikickiej, a tam jego sytuacja znacznie siQ pogorszyVa. Tu juR byVo tVoczno. W dodatku szajka zVoczyScWw wVaTnie postanowiVa zastosowa wyprWbowany bandycki fortel iucieka w rozsypce. Regent nader zrQcznie wprasowaV siQ do autobusu, !ktWry na peVnym gazie pQdziV w kierunku placu Arbackiego, iumknUV. Iwan, zgubiwszy jednego ze Tciganych, caVU uwagQ skoncentrowaV na kocurze i zobaczyV, Re dziwnyWw kot podszedV do drzwi wagonu motorowego linii XAY, ktWry staV na przystanku, bezczelnie odepchnUV wrzeszczUcU kobietQ, chwyciVza porQcz i nawet wykonaV prWbQ wrQczenia konduktorce dziesiUtaka przez otwarte z powodu upaVu okno. Zachowanie siQ kota wstrzUsnQVo Iwanem do tego stopnia, Re zastygV nieruchomo obok sklepu kolonialnego na rogu i wtedy !zdumiaV siQ po raz drugi, i to znacznie silniej, tym razem zaprzyczynU konduktorki. Ta, skoro tylko zobaczyVa wVaRUcego do tramwaju kota, wrzasnQVa dygocUc z wTciekVoTci: - Kotom nie wolno! Z kotami nie wolno! Psik! WyVa, bo zawoVam milicjanta! Ani konduktorki, ani !pasaRerWw nie zdziwiVo to, co byVo najdziwniejsze - nie to wiQc, Re kot pakuje siQ do tramwaju, to byVoby jeszcze "pWV biedy, ale to, Re zamierza zapVaci za bilet! Kot okazaV siQ zwierzakiem nietylko wypVacalnym, ale takRe zdyscyplinowanym. Na pierwszy okrzyk konduktorki przerwaV natarcie, opuTciV stopieS i pocierajUc monetU wUsy usiadV na przystanku. Alegdy tylko konduktorka szarpnQVa dzwonek i tramwaj "ruszyV, kocur postUpiV tak, jakpostUpiVby kaRdy, kogo wyrzucajU z tramwaju, a kto mimo to jecha musi. PrzeczekaV, aR minU go wszystkie trzy wagony, po czym wskoczyV na tylny zderzak ostatniego, VapU objUV sterczUcU nad zderzakiem gumowU rurQ i pojechaV, ZaoszczQdziwszy w !ten sposWb dziesiQ kopiejek. Iwan zajQty paskudnym kotem o maVo nie straciV z oczu !najwaRniejszego z caVej trWjki!- profesora. Ale, na szczQTcie,przynajmniej ten nie zdURyV mu umknU. Iwan zobaczyV szary beret w tVumie, przy samym rogu Wielkiej Nikickiej,czyli ulicy Hercena. Po sekundzie juR tam byV. Nic mu to jednak nie daVo. Poeta przyTpieszyV kroku, zaczUV nawet, roztrUcajUc przechodniWw, biec truchtem, !ale ani o centymetr nie zbliRyVsiQ do profesora. Cho byV ogromnie wzburzony,to przecieR zdumiewaVa go ta niesamowita szybkoT poTcigu.Nie upVynQVo nawet dwadzieTcia sekund, od kiedy minUV BramQ NikickU, a juR oTlepiVy go TwiatVa placu Arbackiego. Jeszcze kilka sekund i oto jakiT ciemny zauVek z zapadniQtym trotuarem - tu wVaTnie Iwan #przewrWciV siQ i stVukV sobie kolano. Znowu oTwietlona arteria - ulica Kropotkina, potem znWw zauVek, potem OstoRenka, jeszcze jakiT zauVek, ponury, wstrQtny, marnie oTwietlony. I wVaTnie tutaj poeta ostatecznie straciV z oczu tego, ktWrego tak bardzo chciaV dogoni. Profesor znikV. Poeta stropiV siQ, ale nie na dVugo, nagle doszedV bowiem do przekonania, Re profesor niezawodnie musi znajdowa siQ w domu numer trzynaTcie, ito niewUtpliwie w mieszkaniu pod czterdziestym siWdmym. WpadV do bramy, lotem bVyskawicy wbiegV na pierwszepiQtro, odnalazV wVaTciwe !drzwi i niecierpliwie zadzwoniV. Oczekiwanie nie trwaVo dVugo. OtworzyVa mu jakaT piQcioletnia dziewczynka i o nic nie pytajUc natychmiast dokUdT sobie poszVa. Wielki, zapuszczony do ostatnich granic przedpokWj sVabo oTwietlaVa maleSka RarWwka zawieszona w kUcie, tuR pod wysokim, czarnym z brudu sufitem. Na Tcianie wisiaV rower bez opon, pod nimstaV wielki, obity Relazem kufer, a na pWVce wieszaka leRaVa zimowa czapka-uszanka. Jej uszy zwisaVy z pWVki. Za jakimiT drzwiami donoTny mQski gVos wradio gniewnie krzyczaV do wiersza. Iwan NikoVajewicz ani trochQ nie straciV pewnoTci siebie, cho znalazV siQ w nieznanym miejscu. RuszyV prosto korytarzem, rozumujUc nastQpujUco: XOczywiTcie #profesor ukryV siQ w VazienceY.W korytarzu byVo ciemno. WpadajUc na Tciany Iwan zauwaRyV cieniutkU smuRkQ TwiatVa pod drzwiami. ZmacaV klamkQ i niezbyt mocno szarpnUV. Haczyk wyskoczyV, !Iwan rzeczywiTcie znalazV siQ w Vazience i pomyTlaV, Re jednak ma szczQTcie. "MiaV szczQTcie, ale nie takie, jakiego by sobie RyczyV. "TchnQVo naS wilgotne ciepVo i !przy Twietle RarzUcego siQ w !piecyku wQgla dojrzaV wielkie, wiszUce na Tcianie koryta i wannQ pokrytU strasznymi czarnymi liszajami poodbijanejemalii. A w tej wannie staVa goVa obywatelka, dokVadnie namydlona, z gUbkU w dVoni. ZmruRyVa krWtkowzroczne oczy, spojrzaVa na Iwana i, najwidoczniej na skutek !piekielnego oTwietlenia biorUc go za kogoT innego, powiedziaVa cicho i wesoVo: - Kiriuszka! ProszQ siQ nie wygVupia! Czy pan !zwariowaV... Zaraz wrWci FiodorIwanowicz. Niech pan siQ stad "wynosi i to juR! - i zamierzyVa siQ na Iwana gUbkU. Nieporozumienie byVo niewUtpliwe i winien wszystkiemu byV oczywiTcie poeta. Ale przyzna siQ do !tego nie zamierzaV, zawoVaV z wyrzutem: ,,Ach, rozpustnico!...Y - i niezwVocznie, nie wiadomo po co, znalazV siQ w kuchni. Nie byVo tam nikogo, tylko w pWVmroku na blasze staVo okoVo tuzina milczUcych, zimnych prymusWw. Samotny #promieS ksiQRyca przedarV siQ przez zakurzone, od lat nie myte okno i skUpo oTwietlaV kUt, w ktWrym wisiaVa pokrytakurzem i osnuta pajQczynU zapomniana ikona. Zza jej obramowania SterczaVy dwie Tlubne Twiece. Pod wielkU ikonU wisiaV przyszpilony maleSki papierowy TwiQty obrazek. Nikt nie wie, co !opQtaVo Iwana, ale nim wybiegVprzez kuchenne drzwi, przywVaszczyV sobie jednU TwiecQ i TwiQty obrazek. Z tymi to przedmiotami mamroczUc coT, zaRenowany tym, co przed chwilU przeRyV w Vazience, opuTciV nieznane mieszkanie. Mimo woli staraV !siQ odgadnU, kim teR mWgV by Ww bezczelny Kiriuszka i czy to nie do niego przypadkiem naleRy wstrQtna uszanka. W pustej, beznadziejnej uliczce poeta rozejrzaV siQ szukajUc zbiega - nigdzie go nie byVo wida. Wtedy powiedziaV stanowczo sam do siebie: - To jasne, Re jest nad rzekU,nad MoskwU! NaprzWd! NaleRaVoby chyba zapyta Iwana, czemu to przypuszcza, Re znajdzie profesora akurat nad rzekU, a nie w jakimkolwiek innym miejscu. Ale z tym wVaTnie bieda, Re nie miaV go kto o to zapyta. Obrzydliwa uliczka byVa zupeVnie pusta. Niebawem moRna byVo zobaczy Iwana na granitowych stopniach nabrzeRa rzeki Moskwy. !Iwan zrzuciV z siebie odzienie, opiekQ nad nim poruczyV jakiemuT sympatycznemu "brodaczowi, ktWry paliV skrQta siedzUc obok podartej biaVej toVstojowskiej koszuli i rozsznurowanych zdeptanych butWw. Iwan pomachaV rQkami, by ochVonU, i skoczyV strzaVkU do wody. AR dech mu zaparVo, taka zimna byVa ta woda, pomyTlaV nawet, Re chyba mu siQ nie uda wypVynU na powierzchniQ. "Jednak wypVynUV i z okrUgVymize zgrozy oczyma, parskajUc iVapiUc powietrze, zaczUV pVywa w czarnej cuchnUcej ropU naftowU wodzie, pomiQdzy zygzakowatymi "TwiatVami nadbrzeRnych latarS.Kiedy mokry poeta przyskakaV po stopniach do tego miejsca, gdzie zostawiV pod opiekU brodacza swoje ubranie, !okazaVo siQ, Re zginQVo nie tylko ono, ale i sam brodacz. DokVadnie tam, gdzie leRaVo rzucone na kupQ ubranie poety, spoczywaVy teraz pasiaste kalesony, podarta koszula, Twieca, TwiQty obrazek i pudeVko zapaVek. W bezsilnej wTciekVoTci Iwan pogroziV nie wiadomo komu %piQTciU i przyoblWkV siQ w to, co zostaVo. Teraz zaczQVy go niepokoi dwie sprawy. Po pierwsze to, Re zginQVa legitymacja Massolitu, z ktWrU siQ nigdy nie rozstawaV, po drugie - pytanie, czy uda mu siQ w tymstanie przejT przez miasto bez przeszkWd? W samych kalesonach?... Niby co komu do !tego, ale lepiej przecieR, Reby nikt siQ nie przyczepiV i nie zatrzymaV go. Iwan oberwaV guziki od kalesonWw w tych miejscach, gdzie zapinaVy siQ przy !kostce, liczUc na to, Re w tej wersji kalesony bQdU mogVy uchodzi za letnie spodnie, wziUV obrazek, TwiecQ i zapaVki i ruszyV powiedziawszysobie: - Do Gribojedowa! On niewUtpliwie jest tam! Miasto RyVo juR wieczornym Ryciem. WzbijajUc kurz przelatywaVy szczQkajUce VaScuchami ciQRarWwki. Na platformach ciQRarWwek, na workach leReli do gWry brzuchami jacyT mQRczyni. Wszystkie okna byVy szeroko pootwierane. W kaRdym pVonQVo pod pomaraSczowym abaRurem TwiatVo, ze wszystkich okien, ze wszystkich drzwi, ze wszystkich bram, z dachWw i ze strychWw, z piwnic i z podwWrek buchaV ochrypVy ryk poloneza z XEugeniusza OnieginaY. Obawy Iwana w caVej peVni siQpotwierdziVy - przechodnie zwracali naS uwagQ, oglUdali siQ za nim. Z tej przyczyny poeta postanowiV nie $korzysta z gVWwnych ulic i iTdalej zauVkami, gdzie ludzie "nie sU tak natrQtni i gdzie sU mniejsze szansQ na to, Re bQdU siQ czepia bosego czVowieka zamQczajUc go pytaniami o kalesony, ktWre uparcie nie chciaVy siQ upodobni do spodni. Iwan tak wVaTnie zrobiV, $zagVQbiV siQ w tajemniczU sie arbackich zauVkWw, przekradaV siQ pod Tcianami, straszliwie zezowaV na boki, co chwila oglUdaV siQ, Czasami chowaV siQ do bram, unikaV skrzyRowaS ze TwiatVami i eleganckich podjazdWw przed willami dyplomatWw. #I przez caVU tQ trudnU drogQ, nie wiedzie czemu, niewypowiedzianie drQczyVa Iwana wszechobecna orkiestra,przy akompaniamencie ktWrej !ociQRaVy bas TpiewaV o swej miVoTci do Tatiany. 5. Co siQ zdarzyVo w Gribojedowie Kremowy, staroTwiecki piQtrowy dom staV przy okrQRnych bulwarach w gVQbi wUtVego ogrodu, ktWry oddzielaVo od trotuaru ozdobne Relazne ogrodzenie. Niewielki placyk przed domem byV wyasfaltowany, zimU wznosiVa siQ tam uwieSczona VopatU zaspa, latem placyk przeksztaVcaV siQ w uroczy ogrWdek letniej restauracji ocieniony wielkU markizU z Raglowego pVWtna. Dom Ww nazywano XDomem GribojedowaY, poniewaR jego wVaTcicielkU byVa niegdyT jakoby ciotka pisarza Aleksandra Gribojedowa. ByVa "jego wVaTcicielkU czy teR nie byVa - tego dokVadnie nie wiemy, zdaje siQ nawet, Re Gribojedow nie miaV chyba Radnej takiej ciotki-posesjonatki... Dom Ww wszakRe takie nosiV miano. Co wiQcej, pewien blagier moskiewski opowiadaV, Re jakoby na pierwszym piQtrze tego domu, w okrUgVej sali kolumnowej, znakomity pisarz miaV czyta tej wVaTnie rozpartej na kanapie ciotce fragmenty XMUdremu biadaY. A!zresztU diabli to wiedzU, moRei czytaV, nie jest to takie waRne! WaRne, Re obecnie dom ten naleRaV do Massolitu, na ktWrego czele staV do momentu, w ktWrym znalazV siQna Patriarszych Prudach, nieszczQsny MichaV Berlioz. Za przykVadem czVonkWw !Massolitu nikt nie mWwiV XDom GribojedowaY, wszyscy natomiast mWwili po prostu !XGribojedowY: XPrzesiedziaVemwczoraj dwie godziny u GribojedowaY. - XNo i co?Y - XZaVatwiVem sobie JaVtQ na &miesiUcY. - XBrawo!Y Albo: XId z tym do Berlioza, on dziT od czwartej do piUtej przyjmuje !u GribojedowaY... I tak dalej w tym rodzaju. Massolit rozlokowaV siQ w Gribojedowie tak, Re trudno sobie wyobrazi, jak by to moRna byVo zrobi lepiej i wygodniej. KaRdy wchodzUcy do Gribojedowa po niewoli zapoznawaV siQ przede wszystkim z komunikatami najprzerWRniejszych klubWw sportowych, a takRe z grupowymi oraz indywidualnymi!zdjQciami czVonkWw Massolitu, ktWrymi (zdjQciami, nie czVonkami) obwieszone byVy Tciany klatki schodowej prowadzUcej na pierwsze piQtro. Na drzwiach najbliRszego pokoju na piQtrze widniaV wielki napis: XSekcja wQdkarsko-urlopowaY, a obok umieszczono podobiznQ zVapanego na wQdkQ karasia. Na drzwiach pokoju numer dwa napisano coT, co nie byVo tak zupeVnie zrozumiaVe: XJednodniowe delegacje twWrcze. ProszQ siQ zwraca do M. PodVoRnejY. NastQpne drzwi dwigaVy tekst lakoniczny, ale za to zupeVnie $juR niepojQty: XPierieVyginoY. NastQpnie komuT, kto przypadkiem odwiedziV Gribojedowa, zaczynaVo migaw oczach na widok pstrzUcychlecz szpadQ. y juR o 0 rkPPĂ`mk&k{AgB.p c/ c0k c}1! c2+' cC3!7RGsiQ na orzechowych ciotczynych drzwiach napisWw:XDo kolejki po papier moRna siQ zapisywa u PoklewkinyY, XKasaY, XRepartycje i rozliczenia tekTciarzy estradowychY... PrzecisnUwszy siQ przez #dVugU, zaczynajUcU siQ juR w portierni na dole, kolejkQ moRna byVo dostrzec napis na drzwiach, w ktWre nieustannie !wdzieraV siQ tVum: XProblemy mieszkanioweY. Za problemami mieszkaniowymirozpoTcieraV siQ widok na wspaniaVy plakat, na ktWrym wyobraRona byVa skala, a na niej jedziec w burce, z przewieszonym przez plecy karabinem. PoniRej byVy palmy oraz taras, a na tarasie siedziaV mVody czVowiek z czubem nastroszonych "wVosWw, siedziaV i patrzyV ku gWrze niezmiernie bystrymi oczyma, a w dVoni trzymaV wieczne piWro. Podpis: XPeVnoterminowe urlopy twWrcze od dwu tygodni (opowiadanie-nowela) do jednego roku (powieT, trylogia) JaVta, Suuksu, Borowoje, Cidudziri, MachinRauri, Leningrad (PaVac Zimowy)Y. Przed tymi drzwiami takRe byVa kolejka, ale nie przesadna, najwyRej sto piQdziesiUt osWb. Dalej nastQpowaVy podporzUdkowane zawiVej architekturze gribojedowskiego labiryntu XZarzUd MassolituY, XKasy numer 2, 3, 4 i 5Y, XKolegium redakcyjneY, XPrzewodniczUcy!MassolituY, XSala bilardowaY, rozmaite mniej waRne agendy Massolitu i wreszcie owa sala kolumnowa, w ktWrej ciocia zachwycaVa siQ komediU genialnego siostrzeSca. KaRdy, kto trafiV do tego !domu, jeTli, oczywista, nie byVzupeVnym tQpakiem, od razu widziaV, jak dobrze siQ Ryje wybraScom losu - czVonkom Massolitu, i z miejsca opanowywaVa go czarna zawiT. Natychmiast zaczynaV czyni niebu gorzkie wyrzuty za to, Re nie obdarzyVo go w koVysce talentem literackim, bez ktWrego, oczywista, nie moRna byVo nawet marzy o uzyskaniu legitymacji czVonkowskiej Massolitu, brUzowej, pachnUcej kosztownU skWrU, z szerokU zVotU obwWdkU, legitymacji, ktWrU znaVa caVa Moskwa. KtWR powie cho sVowo w obronie zawiTci? To uczucie najniRszej kategorii, mimo wszystko naleRy jednak !postawi siQ na miejscu kogoT,kto trafiV do tego domu. PrzecieR to, co zobaczyV na piQtrze, to jeszcze nie byVo wszystko, o, bynajmniej nie wszystko. CaVy parter ciotczynego domu zajmowaVa restauracja, i to jaka "restauracja! SVusznie sVynQVa ona jako najlepszy lokal w Moskwie. Nie tylko dlatego, Re zajmowaVa dwie ogromne sale o sklepionych puVapach, na ktWrych wymalowane byVy fioletowe konie o assyryjskich grzywach, nie tylko dlatego, Re na kaRdym stoliku staVa lampa z abaRurem, nie tylko dlatego, Re nie mWgV tam wtargnU pierwszy lepszy z "ulicy, ale rWwnieR dlatego, Re w dziedzinie jakoTci wyRywienia Gribojedow biV na gVowQ wszystkie pozostaVe moskiewskie restauracje a takRe dlatego, Re wszystko, co mogVa zaoferowa tutejszakuchnia, sprzedawano po nader przystQpnych, bynajmniej nie wygWrowanych cenach. Nie ma zatem nic dziwnego chociaRby w takiej rozmowie, ktWrU pewnego razu autor tej najprawdziwszej w Twiecie opowieTci usVyszaV koVo Relaznego ogrodzenia Gribojedowa. - Gdzie dziT jesz kolacjQ, Ambrosij? - CWR za pytanie, oczywista !Re tutaj, drogi Foko! Archibald !Archibaldowicz zdradziV mi, Re dziT bQdzie w karcie sandacz au naturel. Palce liza! - Ty to umiesz siQ urzUdzi, Ambrosij! - odpowiedziaV z westchnieniem wychudVy, zaniedbany, z karbunkuVem nakarku Foka rumianogQbemu, zVocistowVosemu, czerwonoustemu poecie Ambrosijowi. - To Radna umiejQtnoT - protestowaV Ambrosij. - ChcQ po prostu Ry jak czVowiek. ChciaVeT powiedzie, drogi Foko, Re sandacz bywa takRe w XColosseumY? Ale w XColosseumY za porcjQ sandacza biorU trzynaTcie !rubli piQtnaTcie kopiejek, a u !nas piQ piQdziesiUt! Poza tym sandacz w XColosseumY ma zawsze przynajmniej ze trzy dni, a poza tym nikt ci nie zagwarantuje, Re nie dostaniesz w XColosseumY kiTciU winogron po mordzie od jakiegoT mVodego czVowieka, przecieR moRe tam wejT kaRdy, kto przechodzi akurat pasaRem Teatralnym. O nie, jestem zdecydowanym przeciwnikiem XColosseumY - grzmiaV na caVy bulwar smakosz Ambrosij. - Nawet nieprWbuj mnie namawia, Foko! - Ja ciQ nie namawiam - !piszczaV Foka. - MoRna zjeT kolacjQ w domu. - No wiecie paSstwo - basowaV Ambrosij - wyobraRamsobie twojU RonQ przyrzUdzajUcU w rondelku wewspWlnej kuchni sandacza au #naturel! Chi-chi-chi!... Au revoir!- i Ambrosij podTpiewujUc ruszyV ku werandzie pod markizU. Ech, ho-ho! Stare dzieje! PamiQtajU znakomitego Gribojedowa co starsi mieszkaScy Moskwy! Co tam sandacz au naturel z wody?! Sandacz to jeszcze nic, mWj "miVy Ambrosij! A sterlet, sterletw srebrzystym naczySku, filet sterleta z szyjkami rakowymi ize TwieRym kawiorem? A jajka de cocotte w pieczarkowym sosie w kokilce? A moRe mielibyTcie coT przeciwko filecikom z drozdWw? Z truflami? Albo przeciwko przepiWrce po genueSsku? DziewiQ piQdziesiUt, jak barszcz! A jazz, a uprzejmoT personelu? A w lipcu, kiedy caVa rodzina jest na letnisku, "ciebie zaT nie cierpiUce zwVoki zajQcia literackie zatrzymujU w mieTcie - na ocienionej przez pnUce siQ wino werandzie chVodnik printanier w zVocie kontrastujUcym ze TwieRutkim obrusem? PamiQtasz, Ambrosij? ZresztU nie warto nawet pyta! Po twoich wargach widzQ, Re #pamiQtasz. Ale cWR te Vososie, te sandacze?! A bekasy, a dubelty, a kszyki, a baranki w !sezonie, a przepiWrki, a kuliki?A narzan szczypiUcy w gardle?!Ale doT tego, wracajmy do tematu, zaczynasz siQ nudzi,czytelniku! Za mnU!... O wpWV do jedenastej wieczorem, tego dnia, kiedy !Berlioz zginUV na Patriarszych Prudach, na gWrze u #Gribojedowa TwiatVo paliVo siQ tylko w jednym pokoju, w ktWrym dwunastu przybyVych na posiedzenie literatWw !oczekiwaVo z niecierpliwoTciU na MichaVa Aleksandrowicza. SiedzUcy na krzesVach i stoVach, a nawet na dwu parapetach okiennych w pokoju ZarzUdu Massolitu okropnie cierpieli z powodu upaVu. Przez otwarte okna nie napVywaVa ani odrobina TwieRego powietrza. Moskwa oddawaVa nagromadzone przez caVy dzieS w asfaltach gorUcoi byVo oczywiste, Re noc !rWwnieR nie przyniesie ulgi. Z sutereny ciotczynego domu, w ktWrej mieTciVa siQ kuchnia restauracji, dobiegaVa woS cebuli, wszystkim chciaVo siQ pi, wszyscy byli zniecierpliwieni i zirytowani. Beletrysta Bieskudnikow, cichy, starannie ubrany czVowiek, o uwaRnym i zarazem nieuchwytnym spojrzeniu, wyjUV zegarek. WskazWwka zbliRaVa siQ do jedenastki. Bieskudnikow prztyknUV palcem w cyferblat ipokazaV go sUsiadowi, poecie Dwubratskiemu, ktWry siedziaV na stole i z nudWw majtaV nogami obutymi w RWVte pWVbuty na gumie. - To przesada - mruknUV Dwubratski. - ChVopiec zapewne zasiedziaV!siQ nad KlamU - powiedziaVa gVQbokim gVosem Anastazja ukiniszna Niepriemienowa, sierota po kupcu moskiewskim,ktWra zostaVa pisarka i pisywaVa batalistyczne opowiadania marynistyczne pod pseudonimem XBosman orRY. - Za pozwoleniem! - powiedziaV odwaRnie autor popularnych skeczWw Zagriwow. - Sam wolaVbym pi teraz herbatkQ na tarasie, zamiast zdycha tu z gorUca. #JeTli siQ nie mylQ, posiedzenie wyznaczone zostaVo na dziesiUtU? - A nad KlamU teraz jest przyjemnie - podbechtywaVa obecnych Bosman orR dobrze wiedzUc, Re PierieVygino, letniskowe osiedle literatWw nad KlamU, to czuVy punkt wszystkich. - Teraz juR na pewno TpiewajU sVowiki. Zawsze jakoT lepiej mi siQ pracuje za miastem, zwVaszcza na wiosnQ. - Trzeci rok wpVacam pieniURki, Reby chorU na Basedowa RonQ wysVa do !tego raju, ale jakoT siQ na to nie zanosi - jadowicie, z goryczU powiedziaV nowelista Hieronim Poprichin. - To zaleRy od szczQTcia - zahuczaV z parapetu krytyk Ababkow. #RadoT zapVonQVa w maleSkich oczkach - Bosman orR powiedziaVa VagodzUc swWj kontralt: - Nie trzeba zazdroTci, towarzysze. SU tylko dwadzieTcia dwie wille i raptem siedem w budowie, a wMassolicie jest nas trzy tysiUce. - Trzy tysiUce stu jedenastu -wtrUciV ktoT z kUta. - No, widzicie - ciUgnQVa Bosman. - WiQc cWR poczU? To zrozumiaVe, Re przyznano wille najbardziej utalentowanym... - Generalicja! - z otwartU przyVbicU ruszyV do boju GVuchariow, scenarzysta. Bieskudnikow udaV, Re ziewa, iwyszedV z pokoju. - Sam w piQciu pokojach w PierieVyginie - powiedziaV po jego wyjTciu GVuchariow. - Laurowicz w pojedynkU zajmuje szeT - zawrzasnUV Deniskin - i w jadalni ma dQbowU boazeriQ! - E, teraz nie o to chodzi - zahuczaV Ababkow - tylko o !to, Re jest wpWV do dwunastej.WszczUV siQ tumult, dojrzewaVo coT w rodzaju buntu. ZaczQli telefonowa do znienawidzonego PierieVygina, ale dodzwonili siQ do innej wilii, do Laurowicza, dowiedzieli siQ, Re Laurowicz poszedV nad rzekQ i to ich zupeVnie wyprowadziVo z rWwnowagi. Zadzwonili na chybiV trafiV do komisji literatury piQknej, na wewnQtrzny dziewiQset trzydzieTci, i, oczywiTcie, nikogo tam nie zastali. !- MWgVby chociaR zadzwoni! - krzyczeli Deniskin, GVuchariow i Kwant. Ach, daremne byVy to krzyki - MichaV Aleksandrowicz donikUdnie mWgV zadzwoni. Daleko, daleko od Gribojedowa, w wielkiej, oTwietlonej tysiUcTwiecowymi RarWwkami sali, na trzech obitych blachU !cynkowU stoVach leRaVo to, cojeszcze niedawno byVo MichaVem Aleksandrowiczem Berliozem. !Na pierwszym stole leRaV nagi, pokryty zaschniQtU krwiU !tuVWw ze zmiaRdRonU klatkU piersiowU i zmasakrowanU rQkU, na drugim - gVowa z wybitymi przednimi zQbami, z otwartymi, zmQtniaVymi !oczyma, ktWrych nie raziVo juRnawet tak jaskrawe TwiatVo, ana trzecim - kupa zesztywniaVych szmat. Przy zdekapitowanym staV profesor medycyny sUdowej, anatomopatolog i jego prosektor, przedstawiciele organWw Tledczych oraz wezwany telefonicznie, oderwany od chorej Rony zastQpca Berlioza w Massolicie, literat eVdybin. Po eVdybina posVano wWz, ktWry przede wszystkim zawiWzV go wraz z przedstawicielami organWw Tledczych (byVo to okoVo pWVnocy) do mieszkania denata, gdzie dokonano opieczQtowania papierWw zmarVego, a potem juR wszyscy pojechali do kostnicy.I oto teraz stojUcy przy zwVokach nieboszczyka dyskutowali, jak bQdzie dalej - czy przyszy do karku odciQtUgVowQ, czy teR wystawi zwVoki w sali u Gribojedowa poprostu zakrywszy zmarVego aRpo podbrWdek czarnU materiU?Tak, Berlioz nie mWgV zadzwoni donikUd i doprawdy niepotrzebnie zVoTcili siQ i krzyczeli Deniskin, GVuchariow,Kwant i Bieskudnikow. DokVadnie o pWVnocy caVa dwunastka literatWw opuTciVa pierwsze piQtro i zeszVa do restauracji. Tu raz jeszcze brzydko pomyTleli o Berliozie, poniewaR na werandzie wszystkie stoliki byVy juR oczywiTcie pozajmowane i musieli zasiUT do kolacji w jednej z owych piQknych, leczdusznych sal. !RWwnieR dokVadnie o pWVnocy w pierwszej z owych sal coT gruchnQVo, zadzwoniVo, potoczyVo siQ, zadygotaVo. I zaraz cienki mQski gVos przekrzykujUc muzykQ #desperacko zawoVaV: XAlleluja!YTak zagrzmiaV sVynny jazzbandGribojedowa. Pokryte kropelkami potu twarze "zajaTniaVy, wydawaVo siQ, jak gdyby oRyVy wymalowane na suficie konie, lampy jak gdyby#zaTwieciVy jaTniej i nagle obie sale poszVy w tany, jakby siQ !zerwaVy z VaScucha, a za nimi poszVa w tany i weranda. RuszyV w tany z poetkU TamarU PoVumiesiac GVuchariow, ruszyV do taSca Kwant z jakUT aktorkU filmowU w RWVtej sukni, poszedV w tany powieTciopisarz ukopow. TaSczyV DraguSski i Czerdaczkin, maleSki Deniskin z olbrzymiU Bosman orR, taSczyVa piQkna Siemiejkina-Gall, architekt, w mocnym uTcisku anonima w spodniach z biaVego Raglowego#pVWtna. TaSczyli stali bywalcy iwprowadzeni goTcie, moskwiczanie i przyjezdni, pisarz Johann z Kronsztadtu, jakiT Witia Kuftik z Rostowa, bodaj Re reRyser, z fioletowymliszajem przez caVy policzek, taSczyli najwybitniejsi przedstawiciele sekcji poetyckiej Massolitu, a wiQc: PawianWw, Bogochulski, SVadkij, Szpiczkin i Adelfina !Buzdiak, taSczyli mVodzi ludzieo niewyjaTnionym zawodzie, ostrzyReni na bokserWw, wywatowani w ramionach, taSczyV jakiT wiekowy staruszek z brodU, w ktWrU wplUtaVo siQ dbVo szczypiorku, taSczyVa z nim chuderlawa, zRerana przez anemiQ dziewczynina w wygniecionej sukieneczce z pomaraSczowego jedwabiu. Zlani potem kelnerzy nieTli ponad gVowami spotniaVe kuflepiwa, krzyczeli ochryple, z nienawiTciU: XNajmocniej przepraszam, obywatelu!Y GVosskUdT z gVoTnika komenderowaV: XSzaszVyk !karski raz! Dwie igicze! Flaki popolsku!!Y Cienki gVos nie TpiewaV juR, ale porykiwaV: XAlleluja!Y oskot zVotych talerzy jazabandu zagVuszaVo od czasu do czasu szczQkanie naczyS, ktWre pomywaczki zsuwaVy po rWwni pochyVej do kuchni. Jednym sVowem - piekVo. A o pWVnocy ukazaVa siQ w piekle zjawa. WszedV na werandQ piQkny czarnooki mQRczyzna ze spiczastU brWdkU, we fraku i ogarnUV wVadczym spojrzeniem swoje wVoTci. A mWwili, a mWwili mistycy, Re byV czas, kiedy mQRczyzna ten nie chodziV wefraku, tylko przepasywaV siQ szerokim pasem skWrzanym, zza ktWrego sterczaVy rQkojeTci pistoletWw, a jego wVosy jak krucze skrzydVo przewiUzywaV szkarVatny jedwab i po Morzu Karaibskim pVynUV pod jego dowWdztwem bryg pod czarnU trumiennU banderU z trupiU czaszkU. Ale nie, o, nie! RU kusiciele-mistycy, nie ma na Twiecie Radnych karaibskich mWrz i nie pVywajU po nich odwaRni do szaleSstwa flibustierowie ani korweta nie rusza za nimi w poTcig, nie Tciele siQ ponad falami dym z dziaV. Niczego takiego nie ma inigdy nie byVo! Owszem jest przywiQdVa lipa, sU Relazne sztachety i bulwar za nimi... LWd pVywa w kompotierce, przy sUsiednim stoliku wida czyjeT przekrwione bycze oczy i jest strasznie, jest strasznie... O, bogowie, o, moi bogowie, trucizny, trucizny!.. I nagle przy stoliku #eksplodowaVo sVowo XBerlioz!!!YJazz nagle rozpadV siQ i uciszyV, jak gdyby ktoT go $zdzieliV piQTciU. XCo, co, co, &co?!!Y - XBerlioz!!!Y - I dalejRe $zrywa siQ, dalejRe krzycze... Tak, na strasznU wiadomoT o Michale Aleksandrowiczu $dwignQVa siQ fala zgrozy. KtoT!zakrzUtnUV siQ, woVaV, Re naleRy niezwVocznie, natychmiast, nie rozchodzUc "siQ wystosowa jakUT wspWlnUdepeszQ i wysVa jU zaraz. Ale jakU depeszQ, zapytajmy, i do kogo? I po co jU wysyVa? W rzeczy samej - do kogo? I jakiR poRytek moRe mie z jakiejkolwiek depeszy ten, "ktWrego ciemiQ TciskajU teraz gumowe rQce prosektora, ktWrego kark profesor przekVuwa wVaTnie zakrzywionymi igVami? Ten czVowiek nie Ryje i nic mu po depeszach. Wszystko siQ skoSczyVo, nie zawracajmy gVowy telefonistkom. #Tak, nie Ryje, nie Ryje... Ale myprzecieR Ryjemy! Tak, wydwignQVa siQ fala grozy, ale chwilQ potrwaVa i #juR zaczQVa opada, juR ten i "Ww wrWciV do swego stolika, i, najpierw ukradkiem, a potem zgoVa bez Renady, wypiV !swojU wWdeczkQ, zakUsiV. No bo rzeczywiTcie, po co ma siQ marnowa de volatile? CzyR moRemy pomWc MichaVowi Aleksandrowiczowi? CzyR mu bQdzie lRej od tego, Re bQdziemy gVodni? My przecieR Ryjemy! OczywiTcie, fortepian zamkniQto na klucz, jazzband siQ rozszedV, dziennikarze rozjechali siQ do swoich !redakcji, aby pisa nekrologi. Zkostnicy sUdWwki przyjechaV eVdybin. UlokowaV siQ na gWrze, w gabinecie nieboszczyka, i zaraz zaczQtomWwi, Re to wVaTnie on bQdzie nastQpcU Berlioza. Ucychlecz szpadQ. y juR o 0 rkPPĂ`mk&k{AgB4< c5 cP6 c7!18}&A cG90] c:;l* eVdybin wezwaV do siebie z restauracji wszystkich dwanaTcioro czVonkWw zarzUdu i na niezwVocznie rozpoczQtym w gabinecie Berlioza posiedzeniu omWwionopilne sprawy dekoracji sali kolumnowej Gribojedowa, przewiezienia ciaVa z kostnicydo tej sali, wystawienia zwVokna widok publiczny i inne zwiUzane z tym smutnym wydarzeniem problemy. Restauracja zaT zaczQVa swojezwykle nocne Rycie i kontynuowaVaby je aR do zanikniQcia, to znaczy do czwartej rano, gdyby nie zaszVo coT zupeVnie juR niezwykVego, coT, co na goTciach restauracji zrobiVo znacznie wiQksze wraRenie niRwieT o Tmierci Berlioza. Poruszenie ogarnQVo najpierw dyRurujUcych przed podjazdem domu Gribojedowa doroRkarzy. Jeden z nich wstaVna kole i zawoVaV: - Fiu! Popatrzcie no tylko! NastQpnie przy Relaznych sztachetkach zapVonUV ognik, "ktWry wziUV siQ nie wiedzie !skUd, i ognik ten zaczUV siQ zbliRa do werandy. ZaczQto wstawa od stolikWw i przyglUda mu siQ i zobaczono, Re wraz z owym ognikiem podURa w stronQ restauracji biaVa zjawa. Kiedy podeszVa aR do ustawionych wokWV werandy kratek, wszyscy zastygli przy swoich stolikach z kawaVkami sterletana widelcach, z powytrzeszczanymi oczyma. "Portier, ktWry wVaTnie wyszedVna papierosa przed drzwi restauracyjnej szatni, !zadeptaV niedopaVek i ruszyV wkierunku zjawy, najwyraniej chcUc jej zagrodzi drogQ do restauracji, ale z jakichT nieznanych powodWw odstUpiV od tego zamiaru i stanUV uTmiechajUc siQ gVupkowato. !Zjawa zaT minQVa sztachetki i bez przeszkWd wkroczyVa na werandQ. Wtedy wszyscy zobaczyli, Re nie jest to Radna zjawa, tylko sVynny poeta Iwan Bezdomny. Poeta byV bosy, miaV na sobie biaVe pasiaste kalesony i rozdartU biaVawU toVstojowskU koszulQ, do "ktWrej przypiQty byV na piersi agrafkU papierowy TwiQty obrazek przedstawiajUcy niezidentyfikowanego "TwiQtego. Iwan trzymaV w dVoni zapalonU TwieczkQ, a na jego prawym policzku widniaVo TwieRe zadrapanie. Wprost "trudno zmierzy gVQbiQ ciszy, ktWra zalegVa na werandzie. Jednemu z kelnerWw przechyliV siQ kufel i wida byVo, jak piwo leje siQ na podVogQ. Poeta wzniWsV TwiecQ nad "gVowQ i powiedziaV gVoTno: - CzoVem, przyjaciele! - po czym"zajrzaV pod najbliRszy stolik i zawoVaV smutno: - Nie, tu go nie ma! !DaVy siQ sVysze dwa gVosy. Bas powiedziaV bezlitoTnie: - No i macie. Delirium. ZaT gVos drugi, kobiecy, wylQkniony, wypowiedziaV nastQpujUce sVowa: !- e teR milicja pozwoliVa mu iT przez miasto w takim #stanie! Iwan usVyszaV i odparV: - Dwa razy chcieli mnie zatrzyma, raz na Skatiertnymi drugi raz tutaj, na Bronnej, ale daVem nogQ przez pVot, i widzicie, policzek sobie rozwaliVem! - Po czym poeta #wzniWsV TwiecQ i wrzasnUV: - Bracia w literaturze! (Jego naderwany gVos okrzepV i !nabraV ognia.) SVuchajcie mnie wszyscy! On siQ pojawiV! apcie go zaraz, bo inaczej narozrabia tak, Re siQ nie pozbieramy! - Co, co? Co on mWwi? Kto siQ ukazaV? - rozlegVy siQ ze wszystkich stron gVosy. - Konsultant! - odparV Iwan: - Konsultant dopiero co zabiV, na Patriarszych Prudach Misze Berlioza. Teraz z dalszej sali runUV na werandQ tVum, ciRba zgromadziVa siQ wokWV Iwanowego ogieSka. - Przepraszam, przepraszam, "proszQ wyraRa siQ jaTniej - rozlegV siQ nad uchem Iwana spokojny i uprzejmy gVos. - Coto znaczy - zabiV? ProszQ powiedzie, kto zabiV. - Zagraniczny konsultant, profesor i szpieg - !rozglUdajUc siQ odpowiedziaV Iwan. - A jak on siQ nazywa? - zapytano go cicho, na ucho. - WVaTnie, jak siQ nazywa! - krzyknUV zrozpaczony Iwan. - ebym to ja wiedziaV, jak on siQ nazywa! Nazwisko byVo na wizytWwce, ale siQ nie przyjrzaVem... PamiQtam tylko "pierwszU literQ XWY, na XWY siQ nazywa! Co to byVo za nazwisko na XWY? - schwyciwszy siQ za gVowQ Iwan zapytaV sarn siebie i nagle zaczUV mamrota: - We, we, we, wa... Wo... Waszner? Wagner? Weiner? Wegner? Winter? - RozmyTlaV w takim "napiQciu, Re poruszaVy mu siQ wVosy na gVowie. "- Wulf! - podrzuciVa litoTciwie jakaT kobieta. Iwan siQ wTciekV. - Idiotka! - wrzasnUV, szukajUc oczyma tej, ktWra siQ odezwaVa. - Co tu ma do rzeczy Wulf? Wulf nic tu nie zawiniV! Wo, wa... Nie, nie pamiQtam! Wiecie co, obywatele - zadzwoScie co #prQdzej na milicjQ, niech wyTlU w poTcig za konsultantem piQmotocykli z karabinami maszynowymi. Ale nie zapomnijcie powiedzie, Re jest z nim jeszcze dwWch, jakiT taki kraciasty dryblas, !pQkniQte szkVo w binoklach, i !czarny kot, taki tVusty... A ja pWki co przeszukam Gribojedowa, coT mi mWwi, Re jest tutaj! Iwan w podnieceniu rozepchnUV otaczajUcy go tVum, zaczUV wymachiwa Twieczka polewajUc siQ !woskiem i zaglUda pod stoliki.Wtedy ktoT zawoVaV: XGdzie !lekarz?Y i pojawiVa siQ przed Iwanem czyjaT jowialna, miQsista, wygolona i dobrze odRywiona twarz w rogowych okularach. - Towarzyszu Bezdomny - powiedziaVa ta twarz jubileuszowym gVosem - uspokWjcie siQ! WyprowadziVa was z rWwnowagi Tmier tego, ktWrego wszyscy tak kochaliTmy, Tmier MichaVa Aleksandrowicza... nie, po prostu Miszy Berlioza. WszyscyTwietnie to rozumiemy. Potrzebny jest wam spokWj. Towarzysze zaraz was odprowadzU do VWRka, przeTpicie siQ... - Czy ty - szczerzUc zQby przerwaV mu Iwan - rozumiesz,Re trzeba zVapa profesora? Co mi tu gVowQ zawracasz jakimiT bzdurami? Kretyn! - Towarzyszu Bezdomny, jak tak moRna?! - odpowiedziaVa twarz czerwieniUc siQ, "wycofujUc i RaVujUc juR, Re siQ w to wszystko wdaVa. - O, nie, dla kogo jak dla kogo, ale dla ciebie nie bQdQ miaV litoTci - z cichU nienawiTciU powiedziaV Iwan. Skurcz zeszpeciV jego twarz, poTpiesznie przeVoRyV TwieczkQ z prawej rQki do !lewej, zamachnUV siQ szeroko idaV w ucho wspWVczujUcej twarzy. Wtedy wreszcie zrozumiano, #Re naleRy siQ rzuci na Iwana, i rzucono siQ na niego. wieczka zgasVa, okulary, ktWre zeskoczyVy z twarzy, w mgnieniu oka zostaVy rozdeptane. Iwan wydaV z siebie straszliwy okrzyk bojowy, ktWry ku powszechnemu podziwowi daV siQ sVysze nawet na #bulwarze, i zaczUV siQ broni. "RozlegV siQ brzQk spadajUcych ze stolikWw naczyS i krzyki kobiet. Podczas kiedy kelnerzy wiUzalipoetQ serwetami, w szatni kapitan brygu rozmawiaV z portierem. - Nie widziaVeT, Re jest w samych kalesonach? - zimno zapytywaV pirat. - Ale przecieR, Archibaldzie Archibaldowiczu - odpowiedziaV przeraRony portier - jakRe mogVem ich niewpuTci, skoro oni sU czVonkiem Massolitu? - Nie widziaVeT, Re jest w samych kalesonach? - powtWrzyV pirat. - Ulitujcie siQ, Archibaldzie Archibaldowiczu - mWwiV purpurowiejUc portier - co ja miaVem zrobi? Sam rozumiem, na werandzie siedzU damy... - Damy nic tu nie majU do rzeczy, damom jest to obojQtne - odpowiadaV pirat dosVownie spopielajUc portieraoczyma. - Ale milicji to nie jest obojQtne! CzVowiek w "bielinie moRe kroczy ulicami Moskwy tylko w jednym wypadku, w tym mianowicie, kiedy towarzyszU mu milicjanci, i tylko w jednym kierunku - na komisariat! A tyTpowinien wiedzie, skoro jesteT portierem, Re masz obowiUzek gwizda nie zwlekajUc ani przez sekundQ. SVyszysz? SVyszysz, co siQ dzieje na werandzie? Wtedy na wpWV oszalaVy "portier usVyszaV jakoweT jQki dobiegajUce z werandy, szczQk tVuczonych naczyS, krzyki kobiet. - No i co mam teraz z tobU zrobi? - zapytaV flibustier. SkWra na twarzy portiera przybraVa tyfusowy odcieS, jego oczy zmartwiaVy. WydaVo mu siQ, Re czarna fryzurQ z przedziaVkiem okryV ognisty jedwab. ZnikV TnieRny gors, znikV frak, a za skWrzanym pasem zjawiVa siQ gVownia !pistoletu. Portier widziaV juR oczyma wyobrani, jak wisi namarsarei fokmasztu. Na wVasneoczy oglUdaV swWj wVasny wywalony jQzyk i znieruchomiaVU, opadVU na !ramiQ gVowQ, usVyszaV nawet "plusk fali za burtU. Kolana siQ pod nim ugiQVy. Ale wtedy #flibustier uRaliV siQ nad nim i !zagasiV swe palUce spojrzenie. - UwaRaj, MikoVaju, Reby mi to byVo ostatni raz! Takich portierWw to nam tu nie "potrzeba. Id lepiej za strWRa do cerkwi. - Powiedziawszy tokapitan brygu szybko, wyranie i precyzyjnie zakomenderowaV: - Bufetowy Pantielej. Milicja. ProtokWV. "WWz. Do czubkWw. - I dorzuciV: - GwiRdR! W kwadrans potem niezmierniepodniecona publicznoT nie tylko w restauracji, ale takRe na bulwarze i w oknach sUsiadujUcych z ogrodem restauracji domWw, patrzyVa, jak Pantielej, portier, milicjant, kelner oraz poeta Riuchin wynoszU z bramy Gribojedowa spowitego jak niemowlQ mVodego czVowieka, $ktWry zalewaV siQ Vzami, pluV, #szczegWlnie starajUc siQ trafi w Riuchina, i krzyczaV na caVybulwar: - Dranie!... Dranie!... Kierowca ciQRarWwki z gniewnym obliczem zapuszczaV!silnik. Obok doroRkarz zacinaV szkapQ, chVostaV jU po kVQbach lejcami barwy bzu, krzyczaV: - Tutaj, tutaj, to wyTcigowa klacz! Ja juR woziVem do wariatWw! DokoVa huczaV tVum, omawiaV niezwykVe wydarzenie. ByV to, jednym sVowem, obrzydliwy, niegodny, gorszUcy, TwiSski skandal w zVym guTcie, skandal, ktWry skoSczyV siQ wtedy dopiero, kiedy ciQRarWwka odjechaVa wreszcie sprzed bramy Gribojedowa uwoRUc nieszczQsnego Iwana NikoVajewicza, milicjanta, Pantieleja i Riuchina. 6. Schizofrenia, zgodnie z zapowiedziU !Kiedy do izby przyjQ sVynnej kliniki psychiatrycznej, niedawno wybudowanej na brzegu podmoskiewskiej rzeki,wszedV przyobleczony w biaVy fartuch czVowiek ze spiczasta!brWdka, byVo wpWV do drugiej w nocy. Trzej pielQgniarze nie spuszczali z oczu siedzUcego na kanapie Iwana. Na posterunku znajdowaV siQ rWwnieR okropnie przejQty poeta Riuchin. Obrusy, ktWrymizwiUzano Iwana, leRaVy zwalone na kupQ na tejRe kanapie. RQce i nogi Iwana byVy juR wolne. Kiedy Riuchin spostrzegV wchodzUcego, zbladV, odkaszlnUV i nieTmiaVo powiedziaV: - DzieS dobry, doktorze. "Doktor ukVoniV siQ poecie, ale nie patrzyV na niego, tylko na Iwana. Ten zaT zmarszczywszybrwi siedziaV nieruchomo, ze zVa twarzU, i na widok lekarzanawet nie drgnUV. - Panie doktorze - nie wiedzie czemu tajemniczo zaszeptaV Riuchin, lQkliwie zerkajUc na Iwana - to jest znany poeta, Iwan Bezdomny... i, widzi pan... obawiamy siQ, czy to przypadkiem nie delirium... - DuRo piV? - Nie bardzo, trochQ, nie tak znowu, Reby... - Nie prWbowaV Vapa karaluchWw, myszy, krasnoludkWw albo uciekajUcych psWw? - Nie - odpowiedziaV z westchnieniem Riuchin - widziaVem go wczoraj i dzisiaj rano... ByV zupeVnie zdrWw. - A dlaczego w kalesonach? Zabrano go z VWRka? - Panie doktorze, on w takim stanie przyszedV do restauracji... - Tak, tak - powiedziaV ogromnie zadowolony lekarz - a siniaki? BiV siQ z kimT? - SpadV z ogrodzenia, a potemw restauracji uderzyV jednego $kolegQ... i jeszcze parQ osWb... - Tak, tak - powiedziaV "doktor, odwrWciV siQ do Iwana idodaV: - DzieS dobry! - Serwus, draniu! - gVoTno, z !nienawiTciU odpowiedziaV Iwan.Riuchin zmieszaV siQ do tego !stopnia, Re nie oTmieliV siQ nawet podnieT oczu na uprzejmego lekarza. Ale tamtenani trochQ siQ nie obraziV, tylko wprawnym ruchem zdjUV okulary, rozchyliV fartuch, wVoRyV je do tylnej kieszeni spodni, a nastQpnie zapytaV Iwana: - Ile pan ma lat? - IdcieR wy wreszcie do wszystkich diabVWw! - ordynarnie wrzasnUV Iwan i odwrWciV siQ. - Czemu pan siQ zVoTci? Czy powiedziaVem coT niegrzecznego? - Mam dwadzieTcia trzy lata -powiedziaV ze wzburzeniem Iwan - i zVoRQ na was wszystkich zaRalenie. A juR zwVaszcza na ciebie, ty gnido!- Riuchinem zajUV siQ oddzielnie. - A z jakiego powodu chce pan skVada zaRalenie? - A z takiego, Re mnie, zdrowego i normalnego czVowieka, zwiUzano i przemocU przywieziono do domu wariatWw! - gniewnie odpowiedziaV Iwan. W tym momencie Riuchin spojrzaV na Iwana i zmartwiaV - w oczach poety nie byVo ani cienia obVQdu. Nie byVy juR zamUcone, jak w Gribojedowie, ale znowu normalne, jasne i czyste. !XO rany! - pomyTlaV Riuchin z przeraReniem. - PrzecieR on jest rzeczywiTcie zdrowy! A toci historia! I po coTmy go tu przywlekli? Normalny, zupeVnie normalny, tylko morda podrapana...Y - Znajduje siQ pan - spokojnie powiedziaV lekarz przysiadajUcna jednonogim biaVym taborecie - bynajmniej nie w !domu wariatWw, ale w klinice. I nikt pana nie zamierza tu !zatrzymywa, jeReli nie bQdzieto konieczne. Iwan spojrzaV z niedowierzaniem, ale jednak wymruczaV: - DziQki ci, BoRe! Nareszcie #znalazV siQ wTrWd tych idiotWwjeden normalny! A najwiQkszymidiotU jest oczywiTcie to skretyniaVe beztalencie - Saszka! - A kto to taki, ten Saszka-beztalencie? - zainteresowaV siQ lekarz. - A ten tam, Riuchin - odpowiedziaV Iwan i wystawiV brudny palec w kierunku Riuchina. Riuchina z oburzenia omal krew nie zalaVa. XTak mi siQ odwdziQcza - pomyTlaV z goryczU - za to, Re siQ nim zajUVem! Niespotykany Vajdak!Y - Typowo kuVacka psychologia - powiedziaV nastQpnie Iwan, ktWry najwidoczniej odczuwaV nieprzepartU potrzebQ natychmiastowego zdemaskowania Riuchina - ale stara siQ ucharakteryzowa naproletariusza. SpWjrzcie na jego obVudnU fizys i porWwnajcie jU z jego nadQtymi wierszydVami. He-he-he... Zajrzyjcie mu do Trodka, a zobaczycie, co on sobie myTli, i wtedy oko wam #zbieleje! - tu Iwan zaTmiaV siQ zVowieszczo. Riuchin sapaV ciQRko, czerwony byV jak burak i !myTlaV tylko o jednym - Re otowyhodowaV RmijQ na wVasnym Vonie, zajUV siQ serdecznie czVowiekiem, ktWry zdemaskowaV siQ jako podstQpny wrWg. A co najgorsze, Riuchin byV teraz caVkowicie bezradny - nie $bQdzie siQ przecieR wykVWcaV z wariatem! Lekarz uwaRnie wysVuchaV oskarReS Bezdomnego, a potem zapytaV: - A dlaczego wVaTciwie przywieziono pana do nas? - Cholera ich tam wie, idiotWw!ZVapali, zwiUzali jakimiT szmatami i przywieli ciQRarWwkU! - A czy mWgVby mi pan wyjaTni, dlaczego przyszedV pan do restauracji w samej bielinie? - Nie ma w tym nic dziwnego - odpowiedziaV Iwan - poszedVem siQ wykUpa nad MoskwQ, no i gwizdnQli mi ubranie, a zostawili te szmaty!"Nie mogVem przecieR iT goVy przez miasto! UbraVem siQ w to, co byVo akurat pod rQkU, bo bardzo siQ TpieszyVem do Gribojedowa. Lekarz pytajUco spojrzaV na Riuchina, ktWry ponuro powiedziaV: - Tak siQ nazywa nasza restauracja. - Aha - powiedziaV lekarz - a !dlaczego pan siQ tak TpieszyV?ByV pan z kimT umWwiony? - apiQ konsultanta - odpowiedziaV Iwan i niespokojnie rozejrzaV siQ dookoVa. - Jakiego konsultanta? - Berlioza pan zna? - zapytaV Iwan znaczUco. - Tego... kompozytora? - Iwan zaniepokoiV siQ. - Jakiego znowu kompozytora?Ach, tego... AleR skUd! Ten kompozytor nosi to samo nazwisko, co Misza Berlioz. Riuchin nie miaV najmniejszej ochoty zabiera gVosu, ale musiaV wyjaTni. - Sekretarza Massolitu, Berlioza, dzisiaj wieczorem na Patriarszych Prudach przejechaV tramwaj. - Nie gadaj, jak nie wiesz! - rozgniewaV siQ na Riuchina Iwan. - Ja byVem przy tym, niety! On na niego specjalnie ten tramwaj napuTciV. - PchnUV go na szyny? - Kto tu mWwi o pchaniu? - krzyknUV rozwTcieczony na powszechna tQpotQ Iwan. - Taki to nie musi nikogo nigdziewpycha! On takie numery potrafi odstawia, Re bywaj zdrWw! Z gWry wiedziaV, Re Berlioz wpadnie pod tramwaj! - A kto jeszcze widziaV tego konsultanta? - W tym caVa bieda, Re tylko hlecz szpadQ. y juR o 0 rkPPĂ`mk&k{A; c7< c={ c>m!c c`?, @- cAr8@0ja i Berlioz. - Tak. A co pan zrobiV, aby schwyta tego mordercQ? - w tym momencie lekarz odwrWciV #siQ i spojrzaV na siedzUcU przystoliku pod Tciana kobietQ w biaVym fartuchu. Kobieta wyjQVa arkusz papieru i zaczQVa wypeVnia kolejne rubryki. - Co zrobiVem? ZabraVem z kuchni TwieczkQ... - TQ? - zapytaV lekarz wskazujUc poVamanU TwieczkQ, ktWra razem ze TwiQtym obrazkiem leRaVa na stole przed biaVo ubranU kobietU. - Tak, tQ, i... - A TwiQty obrazek po co? - Ach tak, obrazek... - Iwan zaczerwieniV siQ. - Ten obrazek najbardziej ich wystraszyV - znowu pokazaV palcem na Riuchina - ale chodzi o to, Re ten konsultant, Re on... cWR, spWjrzmy prawdzie w oczy... %zadaV siQ z nieczystU siVU... i tak zwyczajnie to siQ go nie da zVapa. PielQgniarze nie wiadomo dlaczego przybrali postawQ zasadniczU i nie spuszczali oczu z Iwana. "- OtWR to! - mWwiV dalej Iwan - nieczysta siVa! To niezaprzeczalny fakt. OsobiTcie rozmawiaV z Poncjuszem PiVatem. Nie ma co!tak siQ na mnie gapi, prawdQ mWwiQ! WidziaV wszystko - i taras, i palmy. Jednym sVowem, byV wtedy u Poncjusza PiVata, mogQ za to zarQczy. - No, no, no. - No, to przyczepiVem obrazekdo koszuli i pobiegVem... !I wtedy wVaTnie zegar uderzyV dwa razy. - Oho-ho! - zawoVaV Iwan i wstaV z kanapy. - JuR druga, aja tu z wami tylko niepotrzebnie czas tracQ! Gdzie tu jest telefon? - PrzepuTcie go do telefonu -poleciV lekarz sanitariuszom. Iwan zVapaV za sVuchawkQ, a tymczasem kobieta cicho zapytaVa Riuchina: - Czy on jest Ronaty? - Kawaler - ze strachem odpowiedziaV Riuchin. - NaleRy do ZwiUzku Zawodowego? - Tak. - Milicja? - wrzasnUV Iwan do sVuchawki. - Milicja? Towarzyszu dyRurny, natychmiast kaRcie wysVa piQ motocykli uzbrojonych w karabiny maszynowe w celu ujQcia zagranicznego konsultanta. Co? Przyjedcie po mnie, pojadQ razem z wami... MWwi poeta Bezdomny zdomu wariatWw... Jaki jest wasz adres? - zapytaV szeptem Bezdomny doktora, i znowu krzyknUV do sVuchawki: - SVyszycie mnie? Halo!... To skandal! - zawyV nagle Iwan i rzuciV sVuchawkU o TcianQ. NastQpnie odwrWciV siQ do !lekarza, podaV mu rQkQ, sucho oTwiadczyV ,,do widzeniaY i skierowaV siQ do wyjTcia. - Na litoT, dokUd pan chce iT? - powiedziaV lekarz wpatrujUc siQ w oczy Iwana. - PWnU nocU, w samej &bielinie... Pan siQ przecieR le czuje, niech pan zostanie u nas. !- PrzepuTci - powiedziaV Iwando pielQgniarzy, ktWrzy zagrodzili mu dostQp do drzwi. - Puszczacie czy nie! - zawoVaV strasznym gVosem. Riuchin zadrRaV, a kobieta przycisnQVa zainstalowany w stoliku guziczek. Na szklanym blacie pojawiVo siQ lTniUce pudeVko i ampuVka. - Ach, tak?! - toczUc dookoVa dzikim, zaszczutym wzrokiem powiedziaV Iwan. - No to "poczekajcie... egnam!! - gVowUnaprzWd rzuciV siQ w zasVoniQte okno. #upnQVo doT mocno, ale szkVoza zasVonU nawet siQ nie zarysowaVo i po sekundzie poeta miotaV siQ w rQkach pielQgniarzy. CharczaV, prWbowaV gry i krzyczaV: - Ach, wiQc takie szyby !zaVoRyliTcie tutaj! Puszczaj! Puszczaj! W dVoni lekarza bVysnQVa strzykawka, kobieta jednym ruchem rozdarVa rQkawkoszuli i z niekobiecU siVU unieruchomiVa rQkQ Iwana. ZapachniaVo eterem, Iwan !osVabV w rQkach czworga ludzi,a zrQczny lekarz wykorzystaV ten moment i wbiV mu igVQ w ramiQ. PoetQ potrzymano jeszcze przez kilka sekund, a potem posadzono na kanapie. - Bandyci! - wrzasnUV Iwan i zerwaV siQ z kanapy, ale natychmiast zostaV na niej umieszczony z powrotem. PoderwaV siQ znowu, ale zaraz usiadV, juR z wVasnej woli. !Przez chwilQ milczaV, patrzUc dziko, potem nagle ziewnUV, potem uTmiechnUV siQ nienawistnie. - A jednak mnie przymknQli - powiedziaV, po czym jeszcze raz ziewnUV, niespodziewanie &wyciUgnUV siQ, poVoRyV gVowQ na poduszce, policzek po dziecinnemu oparV na dVoni i zamruczaV sennym gVosem, juRbez zVoTci: - No i dobrze... jeszcze za to zapVacicie... ja was uprzedziVem, a teraz to juR jak tam sami sobie chcecie... Teraz interesuje mnie wyVUcznie Poncjusz PiVat... PiVat... - w tym momencie zamknUV oczy. - KUpiel, separatka sto !siedemnaTcie, pielQgniarz przy drzwiach - wkVadajUc okulary zarzUdziV lekarz. Riuchin znowu siQ wzdrygnUV: biaVe drzwi otworzyVy siQ !bezszelestnie, za nimi ciUgnUVsiQ oTwietlony niebieskimi nocnymi lampkami korytarz. Z korytarza wyjechaV wWzek szpitalny na ogumionych kWVkach, TpiUcego Iwana przeniesiono z kanapy na wWzek, poeta odjechaV w gVUbkorytarza i drzwi siQ za nim zamknQVy. - Doktorze - zapytaV szeptem !wstrzUTniQty Riuchin - czy to znaczy, Re on jest naprawdQ chory? - O tak - odpowiedziaV lekarz.- A co mu wVaTciwie jest? - nieTmiaVo zapytaV Riuchin. ZmQczony lekarz spojrzaV na Riuchina i apatycznie odpowiedziaV: - Pobudzenie oTrodkWw mowy iruchu... halucynacje... Skomplikowany przypadek, jak przypuszczam. Najprawdopodobniej schizofrenia. A do tego jeszcze alkoholizm... Riuchin nie zrozumiaV nic z tego, co mWwiV lekarz, poza tym, Re z Iwanem jest niedobrze. WestchnUV i zapytaV: - A dlaczego on bez przerwy opowiada o jakimT konsultancie? - Pewnie widziaV kogoT, kto wstrzUsnUV jego chorU wyobraniU. A moRe po prostu halucynacja... Po kilku minutach ciQRarWwka uwoziVa Riuchina w kierunku Moskwy. DniaVo, blask nie zgaszonych jeszcze latarS przy szosie byV niepotrzebny juR i niemiVy. Kierowca, wTciekVy, Re zmarnowaV noc, gnaV samochWd ze wszystkich siV, aR zarzucaVo na zakrQtach. Oto i las juR siQ skoSczyV, pozostaV za nimi, i rzeka umknQVa gdzieT w bok, na !spotkanie ciQRarWwki wybiegVyrWRne rWRnoTci - jakieT parkany, budki dla straRnikWw,przy nich sagi drzewa, wieRe wysokiego napiQcia i jakieT maszty, a na nich szpule, usypiska gruzu, poprzecinane kanaVami skrawki ziemi - !jednym sVowem, czuVo siQ, Re za moment ukaRe siQ Moskwa, Re jest tuR tuR, za najbliRszym zakrQtem, Re zaraz runie na ciebie znienacka i od razu pochVonie.!TrzQsVo i rzucaVo Riuchina na wszystkie strony. JakiT !pieniek, na ktWrym staraV siQ !usiedzie, co chwila usiVowaV wymknU siQ spod niego. Po caVej skrzyni ciQRarWwki suwaVy siQ restauracyjne serwety porzucone tu przez milicjanta i Pantielejmona, !ktWrzy juR wczeTniej pojechalido miasta trolejbusem. Riuchin myTlaV nawet przez chwilU, Reby je pozbiera, ale nie wiedzie czemu zasyczaV z #wTciekVoTciU: XNiech je szlag trafi! Po kiego licha zawracam $sobie nimi gVowQ jak idiota?...Y - kopnUV serwety i w ogWle przestaV na nie patrze. ByV w okropnym stanie ducha. StawaVo siQ jasne, Re po pobycie w domu udrQki #pozostaV mu ciQRki uraz. StaraV"siQ zrozumie, co go wVaTciwietak gnQbi. Korytarz z niebieskimi RarWwkami, ktWry tak wryV mu siQ w pamiQ? MyTl o tym, Re nie ma na Twiecie straszliwszego "nieszczQTcia niR obVQd? Tak, !tak, oczywiTcie to teR. Ale to przecieR banaV. Jest coT jeszcze. Ale co? Poczucie !krzywdy, tak, wVaTnie to. I te krzywdzUce sVowa, ktWre rzuciV mu w twarz Bezdomny. NieszczQTcie polegaVo nie na tym, Re byVy one obraliwe, ale na tym, Re zawieraVy prawdQ. !Poeta juR siQ nie rozglUdaV, siedziaV wpatrzony w brudnU podVogQ, mruczUc coT, wyrzekajUc, jUtrzUc swoje rany. !CWR, wiersze... On, Riuchin, majuR trzydzieTci dwa lata! RzeczywiTcie, co bQdzie dalej? - Dalej bQdzie pisaV po kilka wierszy rocznie? - I tak do pWnej staroTci? - Tak, do staroTci. - Co mu przyniosU tewiersze? SVawQ? XCo za bzdura! Przynajmniej sam siebie nie prWbuj oszukiwa. SVawa nigdy nie stanie siQ udziaVem tego, kto pisze niedobre wiersze. Ale dlaczego one sU niedobre? Iwan powiedziaV prawdQ, szczerU prawdQ!Y - bez litoTci dla siebie skonstatowaV Riuchin. Zatruty neurasteniU poeta zachwiaV siQ, podVoga #przestaVa siQ pod nim koVysa. $UniWsV gVowQ i spostrzegV, Re juR od dawna jest w Moskwie, co wiQcej, Re nad miastem jest juR Twit, Re obVoki !przeTwiecajU zVotawo, Re jegociQRarWwka stoi, poniewaR utknQVa w potoku innych samochodWw przy zakrQcie na bulwary, i Re tuR obok niego, Riuchina, bliziutko, stoi na cokole czVowiek z Reliwa z lekko pochylonU gVowU i obojQtnie spoglUda na bulwar. JakieT dziwaczne myTli napVynQVy nagle do gVowy cierpiUcego poety: XOto przykVad prawdziwej kariery... - w tym momencie Riuchin wstaV w caVej okazaVoTci i nawet rQkQ wzniWsV, nie wiadomo dlaczego nacierajUc na czVowieka z Reliwa, ktWry nic mu nie zawiniV - a przecieR wszystko, co robiV w Ryciu, cokolwiek siQ z nim dziaVo, wszystko to obracaVo !siQ na jego korzyT, wszystko to przyczyniaVo mu sVawy. Ale co on wVaTciwie takiego "zrobiV? Nie pojmujQ... Czy coT naprawdQ niezwykVego jest w !tych sVowach: XZamie mgVami #niebo kryje...Y? Nie rozumiem!... "MiaV szczQTcie, miaV po prostuszczQTcie! - nagle jadowicie "stwierdziV Riuchin i poczuV, Re$ciQRarWwka drgnQVa - strzelaV do niego ten biaVogwardzista, !strzelaV, zgruchotaV mu biodro i w ten sposWb zapewniV nieTmiertelnoT...Y Kolumna samochodWw ruszyVa. Kompletnie chory, a nawet nagle postarzaVy, poeta w dwie minuty pWniej wchodziV na werandQ Gribojedowa. Na werandzie byVo juR prawie pusto. W kUcie piVo jakieT towarzystwo, a na Trodku krQciV siQ znajomy konferansjer w tiubietiejce i zkielichem XAbrauY w dVoni. Archibald Archibaldowicz serdecznie powitaV obVadowanego serwetami !Riuchina i niezwVocznie uwolniVpoetQ od przeklQtych szmat. Gdyby Riuchin nie byV tak wymQczony pobytem w klinice i jazdU na ciQRarWwce, z pewnoTciU sprawiVaby mu wielesatysfakcji upiQkszona zmyTlonymi szczegWVami opowieT o wydarzeniach w klinice. Ale teraz nie miaV do tego gVowy, zresztU nawet czVowiek tak maVo spostrzegawczy jak Riuchin teraz, po torturach, jakie "przeRyV w ciQRarWwce, po raz pierwszy przenikliwie popatrzyV na pirata i zrozumiaV, Re ten, chociaR zadaje pytania i nawet !wykrzykuje Xajajaj!Y, nie jest bynajmniej ciekaw losu Bezdomnego i nawet ani trochQ mu nie wspWVczuje. XBrawo! Ma racjQ!Y - z cynicznU, samounicestwiajUcU%zVoTliwoTciU pomyTlaV Riuchin, przerwaV swojU opowieT o schizofrenii i poprosiV: - Szefie, niech mi pan da maVU wWdkQ... !Korsarz przybraV wspWVczujUcywyraz twarzy i szepnUV: !- Rozumiem... chwileczkQ... - i daV znak kelnerowi. W kwadrans pWniej zgarbionynad certU Riuchin wychylaV samotnie kieliszek za kieliszkiem caVkowicie przekonany, Re w jego Ryciu #nic juR siQ nie da naprawi, Repozostaje mu tylko zapomnienie. PogodziV siQ z tym nawet. Poeta zmarnowaV swU noc, podczas kiedy inni ucztowali, i#teraz juR wiedziaV, Re straciV jU raz na zawsze. WystarczyVo"unieT gVowQ, spojrze ponad lampU w niebo, by zrozumie, Re noc minQVa bezpowrotnie. Kelnerzy poTpiesznie zrywali obrusy ze stolikWw. PrzemykajUce siQ obok werandy koty przybraVy juR poranny wyglUd. Na poetQ #nieubVaganie zwalaV siQ dzieS. 7. Fatalne mieszkanie Gdyby nastQpnego dnia rano !ktoT powiedziaV tak: XStiopa! JeReli natychmiast nie wstaniesz, zostaniesz rozstrzelany!Y - Stiopa odpowiedziaVby sVabym, ledwiedosVyszalnym gVosem: !XRozstrzeliwujcie mnie, rWbcie ze mnU, co chcecie, za nic nie wstanQY. CWR tu mWwi o wstawaniu - Stiopie wydawaVo siQ, Re nawet oczu nie zdoVa otworzy, a jeReli tylko sprWbuje zrobi coT podobnego, potworna bVyskawica rozwali mu gVowU na kawaVki. W gVowie tej koVysaV siQ olbrzymi dzwon, pod powiekami przepVywaVy brUzowe plamy z ognistozielonU obwWdkU. Na domiar wszystkiego StiopQ mdliVo, przy czym wydawaVo #mu siQ, Re mdVoTci te wiURU siQ w jakiT sposWb z natrQtnymi dwiQkami patefonu. StaraV siQ coT sobie przypomnie, ale przypomniaV sobie tylko jedno, Re to byVo !chyba wczoraj, Re staV gdzieT,nie wiadomo gdzie, z serwetkU!w rQku i usiVowaV pocaVowa jakUT nieznajomU damQ, przy czym zapowiadaV, Re nastQpnego dnia, dokVadnie o dwunastej w poVudnie, zVoRy jej wizytQ. Dama wymawiaVa "siQ, mWwiVa: XNie, nie, jutro nie bQdzie mnie w domu!Y, a $Stiopa upieraV siQ: XAle ja i tak przyjdQ!Y Co to jednak byVa za dama, ktWra jest teraz godzina jaki to dzieS tygodnia, ktWrego dziT - o tym Stiopa nie miaV bladego wyobraRenia i, co najgorsze, nie miaV rWwnieR najmniejszego pojQcia, gdzie siQ znajduje. PostanowiV wyjaTni przynajmniej ten ostatni problem i w tym celu rozkleiV zlepione powieki lewego oka. W pWVmroku coT mQtnie poVyskiwaVo. Stiopa rozpoznaV wreszcie tremo i zrozumiaV, Re leRy na wznak we wVasnym VWRku, to znaczy w byVym VWRku wdowy po jubilerze, w swojej sypialni. W tym momencie coT w jego gVowie eksplodowaVo z takU "siVU, Re jQknUV i zamknUV oczy. WyjaTniamy - Stiopa Lichodiejew, dyrektor teatru Varietes, ocknUV siQ rano w !swoim mieszkaniu, ktWre dzieliVz nieboszczykiem Berliozem, wwielkim, majUcym ksztaVt podkowy, piQciopiQtrowym domu na ulicy Sadowej. Stwierdzi tu naleRy, Re mieszkanie to - numer piQdziesiUt - od dawna %cieszyVo siQ, jeTli nie zVU, to w kaRdym razie wUtpliwU sVawU. Jeszcze dwa lata temu !wVaTcicielkU jego byVa wdowa po jubilerze, Anna de "Fougerais, piQdziesiQcioletniaszanowana przez wszystkich i nader zapobiegliwa matrona, ktWra trzy ze swoich piQciu pokoi odnajmowaVa sublokatorom. Jeden z nich nazywaV siQ, bodajRe, !BieVomut, drugi - zaprzepaTciVgdzieT swoje nazwisko. I nagle, przed dwoma laty, w !mieszkaniu zaczQVy siQ dzia rzeczy niepojQte - jego mieszkaScy jeden po drugim znikali bez wieTci. O zaginionych i o przeklQtym mieszkaniu w caVym domu dVugo opowiadano najrWRniejsze legendy, a nastQpnie zamieszkaV tu nieboszczyk Berlioz z maVRonkU oraz wyRej wymieniony Stiopa, rWwnieR z RonU. Jasne, Re skoro tylko zadomowili siQ w fatalnym "mieszkaniu, zaczQVo siQ diabli wiedzU co! Przede wszystkim w ciUgu miesiUca przepadVy obie Rony, co prawda nie bez wieTci. O Ronie Berlioza opowiadano, Re ktoT widziaV jU podobno w Charkowie z jakimT baletmistrzem, Rona Stiopy natomiast znajdowaVa siQ jakoby na BoRedomce, gdzie, jak plotkowano, dyrektor Varietes, wykorzystujUc swoje nadzwyczajne stosunki, zaVatwiV dla niej pokWj, pod tym wszakRe warunkiem, Re jej noga nie postanie wiQcej na Sadowej... "A wiQc Stiopa jQknUV. ChciaV zawoVa sVuRUcU GruniQ i poleci jej, Reby mu przyniosVa piramidon, lecz pomimo wszystko zdaV sobie sprawQ, Re Radnego piramidonu Grunia mie nie moRe. PrWbowaV wezwa na pomoc Berlioza, dwukrotnie &zajQczaV: XMisza... Misza...Y, alejak siQ sami domyTlacie, odpowiedzi nie otrzymaV. W mieszkaniu panowaVa niczym nie zmUcona cisza. PoruszyV palcami nWg i zrozumiaV, Re leRy w skarpetkach. DrRUcU dVoniU przesunUV po biodrze, Reby stwierdzi, czy ma na sobie spodnie, czy nie, lecz nie stwierdziV tego. Wreszcie widzUc jasno, Re jest samotnyi porzucony przez wszystkich,Re nikt mu nie chce pomWc, postanowiV wsta, choby miaVo to by ponad ludzkie siVy. RozkleiV zlepione powieki i ujrzaV w lustrze czVowieka ze sterczUcymi na wszystkie strony wVosami, z opuchniQtU,pokrytU czarna szczecinU fizjonomiU, z zapVyniQtymi oczyma. CzVowiek Ww miaV na sobie brudnU koszulQ, krawat, kalesony i skarpetki. Takim Stiopa zobaczyV siebie tylko hlecz szpadQ. y juR o 0 rkPPĂ`mk&k{ABp cpC9 cD c6E! cF+> cG(7TM_w lustrze, a obok lustra zauwaRyV nie znanego sobie czVowieka, ubranego na czarno i w czarnym berecie. %UsiadV na VWRku i, na ile byV w stanie, wytrzeszczyV na nieznajomego przekrwione !oczy. Milczenie naruszyV goT wypowiadajUc niskim, ciQRkim gVosem z cudzoziemskim akcentem nastQpujUce sVowa: - DzieS dobry, najmilszy dyrektorze! NastUpiVa pauza, po ktWrej nadludzkim wysiVkiem przemWwiV Stiopa: - Czego pan sobie Ryczy? - i sam zdumiaV siQ nie poznajUc wVasnego gVosu. SVowo XczegoY zostaVo wypowiedziane falsetem, !XpanY - basem, a XRyczyY - wogWle nie wydostaVo siQ na Twiat boRy. Nieznajomy uTmiechnUV siQ !Ryczliwie, wyjUV duRy zVoty zegarek z brylantowym trWjkUtem na kopercie, zegarek zadzwoniV jedenaTcie razy, a goT powiedziaV: - Jedenasta. DokVadnie od godziny oczekujQ na paSskie przebudzenie, poniewaR wyznaczyV mi pan spotkanie na dziesiUtU. WiQc jestem! Stiopa namacaV spodnie leRUcena krzeTle, wyszeptaV: "- Przepraszam... - wVoRyV je i ochrypVym gVosem zapytaV: - czy moRe mi pan poda swoje nazwisko? MWwienie przychodziVo mu z trudem. Przy kaRdym wypowiedzianym sVowie ktoT wtykaV mu igVQ w mWzg, co powodowaVo piekielny bWl. - Jak to? Mojego nazwiska teRpan nie pamiQta? - tu nieznajomy znowu siQ uTmiechnUV. - Przykro mi... - zachrypiaV Stiopa czujUc, Re kac obdarzyV go wVaTnie nowym upominkiem. PodVoga przed VWRkiem gdzieT uniknQVa i wydaVo siQ Stiopie, Re za !sekundQ poleci gVowU na dWV do wszystkich diabVWw, w otchVaS bez dna. - Drogi dyrektorze - powiedziaV z przenikliwym uTmiechem goT - nie pomoRe panu Raden piramidon. Niech siQ pan zastosuje do starej, mUdrej zasady. Klin naleRy wybija klinem. Jedyne, co moRe przywrWci panu Rycie, to dwie wWdki pod pikantnU, gorUcU zakUskQ. Stiopa byV czVowiekiem sprytnym i mimo swego tragicznego stanu zrozumiaV, "Re skoro juR ktoT go zastaV w takim poVoReniu, to najlepiej bQdzie przyzna siQ do wszystkiego. - Szczerze mWwiUc - zaczUV ledwie obracajUc jQzykiem - to wczoraj troszeczkQ... "- Ani sVowa wiQcej! - zawoVaV goT i odjechaV z fotelem na bok. Stiopa wybaVuszajUc oczy zobaczyV, Re na malutkim stoliku stoi taca, na ktWrej leRy pokrojony biaVy chleb, prasowany kawior w salaterce,marynowane borowiki na talerzyku, przykryty pokrywkUrondelek i wreszcie wWdka w pojemnej karafce pozostaVej w spadku po jubilerowej. SzczegWlnie wstrzUsajUce wraRenie na Stiopie wywarVo to, Re karafka spotniaVa z zimna. ByVo to zresztU caVkowicie zrozumiaVe - spoczywaVa bowiem w wiaderku napeVnionym lodem. Jednym sVowem stWV byV nakryty fachowo, ze znajomoTciU rzeczy. Nieznajomy nie pozwoliV na to, by zdumienie Stiopy narosVo aRdo chorobliwych granic, i zrQcznie nalaV mu z pWV szklanki wWdki. - A pan? - pisnUV Stiopa. - Z przyjemnoTciU! #DrRUcU rQkU Stiopa podniWsV kieliszek do ust, zaT nieznajomy jednym haustem "przeVknUV zawartoT swojego. ujUc kawior Stiopa wykrztusiV: - A pan... niczym pan nie przegryzie? - ProszQ mi wybaczy, ale ja zwykVem pija bez zakUski - odparV nieznajomy i nalaV nastQpnU kolejkQ. ZdjUV z rondelka pokrywkQ - okazaVo "siQ, Re sU tam parWwki w sosie pomidorowym. I oto sprzed oczu Stiopy znikVapaskudna zielonoT, sVowa daVy siQ juR wymawia, a co najwaRniejsze, Stiopa zaczUV !sobie coT niecoT przypomina. To mianowicie, Re wczoraj byVw Schodni, w podmiejskiej williautora skeczWw Chustowa, i Re pojechali tam razem z Chustowem taksWwkU. PrzypomniaV sobie nawet, Re zVapali tQ taksWwkQ pod !XMetropolemY i Re byV jeszcze"z nimi jakiT aktor, nie aktor... z walizkowym patefonem. Tak,"tak, tak, to byVo w tej willi! I jeszcze - teraz to sobie przypomniaV - psy wyVy, kiedypuszczali ten patefon. Tylko dama, ktWrU Stiopa chciaV pocaVowa, pozostawaVa w !dalszym ciUgu niewyjaTniona... diabli wiedzU, co za jedna... !zdaje siQ, Re pracuje w radio, a zresztU moRe i nie... Tym sposobem dzieS wczorajszy powolutku siQ "przejaTniaV, ale StiopQ obecniebardziej interesowaV dzieS dzisiejszy, a w szczegWlnoTci fakt pojawienia siQ w sypialni nieznajomego, w dodatku z wWdkU i zakUskU. Oto jest coT, co dobrze byVoby wyjaTni! - No cWR, teraz mam nadziejQ,przypomniaV pan sobie moje nazwisko? Ale Stiopa tylko wstydliwie 'uTmiechnUV siQ i rozVoRyV rQce.- A jednak! CzujQ, ze po wWdce piV pan portwajn. Na !litoT, ktWR tak postQpuje! - ChciaVbym, Reby to zostaVo miQdzy nami - przymilnie poprosiV Stiopa. - AleR naturalnie! Ale za Chustowa, rozumie siQ, nie mogQ zarQczy! - To pan zna Chustowa? - Wczoraj widziaVem przelotnie tego typa w pana gabinecie, ale wystarczy jedenrzut oka na tQ twarz, Reby stwierdzi, Re to draS, plotkarz, karierowicz i wazeliniarz. XSzczera prawdaY - pomyTlaV Stiopa zdumiony tak trafnU, dokVadnU i zwiQzVU charakterystykU Chustowa. Tak wiQc dzieS wczorajszy powoli ukVadaV siQ z kawaVkWw, ale mimo to trwoganie opuszczaVa dyrektora Varietes. Rzecz w tym, Re w owym wczorajszym dniu ziaVa przeogromna czarna dziura. Niech mWwiU, co chcU, ale tego czarnego goTcia razem z jego beretem Stiopa w swoim gabinecie wczoraj z pewnoTciU nie oglUdaV. - Profesor czarnej magii Woland - dostojnie powiedziaV goT, a widzUc zakVopotanie Stiopy opowiedziaV mu wszystko od poczUtku. Wczoraj profesor przyjechaV zzagranicy do Moskwy, niezwVocznie stawiV siQ u Stiopy i zaproponowaV, Re wystUpi w Varietes. Stiopa zadzwoniV do StoVecznej Komisji Nadzoru Widowisk, uzgodniV sprawQ (Stiopa na to zbladV i zamrugaV powiekami), a nastQpnie podpisaV z profesorem Wolandem kontraktna siedem koncertWw (Stiopa otworzyV usta) oraz umWwiV siQ, Re Woland wpadnie do niego dzisiaj o dziesiUtej "rano, by uzgodni szczegWVy... WiQc przyszedV. PowitaVa go $sVuRUca Grunia, wyjaTniVa, Re sama dopiero co weszVa, Re jest tu na przychodne, Re Berlioza nie ma w domu, jeReli natomiast goT pragnie widzie dyrektora, to niech idzie sam do sypialni. Stiepan Bogdanowicz sypia tak mocno,Re ona, Grunia, nie podejmuje siQ go obudzi. Kiedy artysta zobaczyV, w jakim stanie !znajduje siQ dyrektor, posVaV GruniQ do pobliskiego sklepu powWdkQ i zakUskQ oraz do apteki po lWd i... - Pozwoli pan... - zaskomlaV przybity Stiopa i zaczUV szuka portfela. - AleR co znowu! - zawoVaV profesor i o niczym podobnym nie chciaV nawet sVysze. Tak wiQc wWdka i zakUska staVy siQ zrozumiaVe, a mimo to przykro byVo patrze na StiopQ - absolutnie nie przypominaV sobie Radnego kontraktu i gVowQ daVby, Re nie widziaV wczoraj tego Wolanda. Owszem, Chustow tak, ale Radnego Wolanda nie byVo. - Pan pozwoli, Re obejrzQ naszkontrakt - cicho poprosiV Stiopa. - AleR oczywiTcie... oczywiTcie... Stiopa spojrzaV na dokument i zmartwiaV. Wszystko byVo jak naleRy. Po pierwsze, jego, Stiopy, wVasnorQczny zamaszysty podpis... ukoTna adnotacja na boku sporzUdzona rQkU dyrektora finansowego Rimskiego zezwalajUca na wypVacenie artyTcie Wolandowi dziesiQciu tysiQcy rubli a conto naleRnych mu za siedem koncertWw trzydziestu piQciu tysiQcy. Co wiQcej, do kontraktu zaVUczone byVo pokwitowanie Wolanda na oweotrzymane juR dziesiQ tysiQcy! "XCo siQ dzieje?!Y - pomyTlaV nieszczQsny Stiopa i w gVowie mu siQ zakrQciVo. ZaczynajU siQ zVowrWRbne zaburzenia pamiQci? No, oczywiTcie, !rozumie siQ samo przez siQ, Repo okazaniu kontraktu dalsze wyraRanie zdziwienia byVoby po prostu nieprzyzwoitoTciU. Stiopa przeprosiV goTcia, Re musi na chwilQ go opuTci, i tak jak byV, w skarpetkach, pobiegV do przedpokoju do telefonu. Po drodze krzyknUV w kierunku kuchni: - Grunia! "Ale nikt siQ nie odezwaV. StiopaspojrzaV na drzwi sUsiadujUcego z przedpokojemgabinetu Berlioza, jak to siQ mWwi, osVupiaV. ZobaczyV na klamce olbrzymiU, lakowU pieczQ na sznurku. XMoje uszanowanie! - zaryczaVktoT w gVowie Stiopy. - Tego jeszcze brakowaVo!Y - i od tej#chwili myTli Stiopy pobiegVy juR nie dwutorowo, ale, jak to siQ zwykle dzieje w chwili katastrofy, w jednym kierunku"i w ogWle diabli wiedzU dokUd. Trudno sobie nawet wyobrazi kaszQ, jaka powstaVa w gVowieStiopy. ByVo tam i to diabelstwo z czarnym beretem,zimnU wWdkU i nieprawdopodobnym kontraktem... A do tego wszystkiego, jak na zamWwienie, jeszcze ta pieczQ na drzwiach! Powiedzcie, komu chcecie, Re !Berlioz coT przeskrobaV - nikt nie uwierzy, no dosVownie nikt nie uwierzy! A jednak pieczQ wisi, wisi jak byk! Ta-ak... I tu zakipiaVy w mWzgu Stiopy jakieT wyjUtkowo nieprzyjemne myTli, o artykule #dla pisma, ktWry, jak na zVoT,niedawno wepchnUV !Berliozowi... ArtykuV, mWwiUc miQdzy nami, idiotyczny i za marne pieniUdze... Natychmiast w Tlad za wspomnieniem o artykule nadbiegVo inne, o jakiejT podejrzanej rozmowie, ktWra, o ile pamiQta, miaVa miejsce dwudziestego czwartego kwietnia wieczorem, tu, w stoVowym, kiedy Stiopa jadV kolacjQ z Berliozem. To znaczy, oczywiTcie, w peVnymznaczeniu tego sVowa rozmowy tej nie moRna nazwa podejrzanU (Stiopa nigdy by sobie na coT podobnego nie pozwoliV), ale jednak byVa to rozmowa na jakiT zbQdny temat. ZupeVnie dobrze, obywatele, mogVoby siQ obejT bez tej rozmowy. Przed pieczQciU bez wUtpieniamoRna by tQ rozmowQ uzna za zupeVne gVupstwo, ale "teraz, kiedy wisi ta pieczQ... XAch, Berlioz, Berlioz! - bulgotaVo w mWzgu Stiopy - PrzecieR to siQ po prostu nie mieTci w gVowie!Y Ale nie mWgV zbyt dVugo zamartwia siQ tym niepokojUcym wydarzeniem - nakrQciV numer gabinetu dyrektora finansowego Varietes, Rimskiego. Sytuacja Stiopy byVa wyjUtkowo niezrQczna - po pierwsze cudzoziemiec mWgV siQ obrazi, Re Stiopa sprawdza jego sVowa nawet po okazaniukontraktu, a po drugie nie miaV pojQcia, jak zaczU rozmowQ z dyrektorem. Bo rzeczywiTcie, przecieR nie sposWb go zapyta: XNie wie pan przypadkiem, czy zawieraVem wczoraj z profesorem czarnej magii kontrakt na trzydzieTci piQ tysiQcy rubli?Y PrzecieR tak rozmawia nie moRe! - Halo! - rozlegV siQ w sVuchawce ostry, nieprzyjemnygVos Rimskiego. - DzieS dobry panu - cicho powiedziaV Stiopa - mWwi !Lichodiejew. Chodzi o to, Re... hm... hm... siedzi u mnie teraz "ten... e... Woland... WiQc ja... chciaVem siQ dowiedzie, co tam sVycha z dzisiejszym koncertem? - A, ten mag? - odezwaV siQ wsVuchawce Rimski. - Zaraz bQdU afisze. - Aha... - sVabym gVosem powiedziaV Stiopa - to do widzenia... - A kiedy pan przyjdzie do teatru? - zapytaV Rimski. - Za pWV godziny - odpowiedziaV Stiopa, odwiesiV !sVuchawkQ i TcisnUV rQkami pVonUcU gVowQ. Ach, co za !paskudna historia! CWR to siQ dzieje z tU pamiQciU, obywatele? Jednak niepodobna byVo dVuRejsiedzie w przedpokoju, wiQc !Stiopa z miejsca uVoRyV sobie !plan - za RadnU cenQ nie da pozna, Re ma tak niewiarygodnU lukQ w pamiQci,oraz natychmiast sprytnie i ostroRnie wywiedzie siQ od cudzoziemca, co on wVaTciwie ma zamiar zademonstrowa dziT wieczWr w powierzonym Stiopie Varietes. "Stiopa odwrWciV siQ plecami do aparatu telefonicznego i w wiszUcym w przedpokoju lustrze, o ktWrym dawno juR zapomniaVa leniwa Grunia, wyranie zobaczyV jakiegoT dziwacznego, dVugiego jak Rerd osobnika w binoklach. (Ach, gdybyR tu byV Iwan NikoVajewicz! Z miejsca by go poznaV!) Osobnik ten ukazaV siQ w lustrze i przepadV. PrzeraRony Stiopa uwaRniej !spojrzaV w gVUb przedpokoju i znWw siQ zachwiaV, zobaczyV bowiem w lustrze ogromnego czarnego kocura, ktWry przeszedV przez przedpokWj i takRe znikV. Stiopa zatoczyV siQ, serce w nim zamarVo. XCo siQ ze mnU dzieje? - pomyTlaV. - Czy ja aby nie !oszalaVem? SkUd te odbicia?!Y - zajrzaV do przedpokoju i z przeraReniem zawoVaV: !- Grunia! Co to za kot pQta siQ!u nas?! SkUd on siQ wziUV? I jeszcze jacyT siQ tu krQcU! - ProszQ siQ nie obawia, !dyrektorze - odezwaV siQ jakiT#gVos, ale nie byV to gVos Gruni,tylko goTcia z sypialni. - To mWj kot. Niech pan siQ nie denerwuje. A Gruni nie ma, wysVaVem jU do WoroneRa. $SkarRyVa siQ, ReTcie jej urlop zarwali. SVowa goTcia byVy tak nieoczekiwane i pozbawione wszelkiego sensu, iR Stiopa uznaV, Re siQ przesVyszaV. Kompletnie oszoVomiony, truchtem pobiegV do sypialni i %- osVupiaV. WVos mu siQ zjeRyV,a czoVo pokryVy drobne kropelki potu. GoT nadal przebywaV w "sypialni, ale juR nie sam, tylko w towarzystwie - w drugim fotelu siedziaV typ, ktWry przywidziaV siQ Stiopie w przedpokoju. Teraz byVo widawyranie - pierzaste wUsiki, !jedno szkVo binokli poVyskuje, a drugiego brak. Ale w sypialni dziaVy siQ poza tym rzeczy znacznie okropniejsze: na pufie po jubilerowej rozwaliV siQ w nonszalanckiej pozie trzeci kompan, przeraRajUcych rozmiarWw czarny kocur z kieliszkiem wWdki w jednej Vapie i z widelcem - na ktWry zdURyV juR nadzia marynowany grzyb - w drugiej. #wiatVo w sypialni, i tak sVabe,zaczQVo do reszty przygasa w oczach Stiopy. XA wiQc tak %wVaTnie zaczyna siQ obVQd...Y -pomyTlaV i zVapaV siQ za futrynQ. - Jak widzQ, jest pan nieco zdziwiony, najdroRszy dyrektorze? - zapytaV Woland !szczQkajUcego zQbami StiopQ. - A tymczasem nie ma siQ czemu dziwi. To po prostu moja Twita. Kocur akurat wypiV wWdkQ i dVoS Stiopy zsunQVa siQ po futrynie. - A dla mojej Twity potrzebne mi jest miejsce - mWwiV dalej Woland - tak Re o kogoT z nasjest w tym mieszkaniu za duRo. Wydaje mi siQ, Re tym kimT jest wVaTnie pan. - Oni, oni! - kolim gVosem zabeczaV dVugi kraciasty, uRywajUc w stosunku do Stiopy liczby mnogiej. - W ogWle oni w ostatnim czasie paskudnie siQ TwiniU. PijU, wykorzystujUc swoje stanowisko TpiU z kobietami, ni cholery nie robiU, zresztU nawet nie mogU nic robi, bo nie majU zielonego pojQcia o tym, czym siQ zajmujU! MydlU tylko oczy zwierzchnikom! - SVuRbowym samochodem rozjeRdRa bez skrupuVWw! - naskarRyV zagryzajUc grzybkiem kot. Stiopa juR prawie zupeVnie osunUV siQ na podVogQ i sVabnUcU dVoniU drapaV futrynQ, kiedy staV siQ Twiadkiem jeszcze jednego, czwartego juR nadprzyrodzonego zjawiska wewVasnym mieszkaniu - wprost z trema, z tafli lustra wszedV do pokoju maVy, o nieprawdopodobnie szerokich barach osobnik w meloniku na "gVowie. Z ust sterczaV mu kieV znieksztaVcajUcy jego i tak niezwyczajnie szpetnU fizys. W dodatku byV pVomiennie rudy. !- Ja - wVUczyV siQ do rozmowynowo przybyVy - w ogWle nie "rozumiem, jak to siQ staVo, Re on zostaV dyrektorem - rudy mWwiV coraz bardziej nosowymgVosem. - Z niego przecieR taki dyrektor, jak ze mnie arcybiskup. - Ty nie przypominasz arcybiskupa, Asasello - zauwaRyV kot nakVadajUc sobie parWwki na talerz. - PrzecieR o tym wVaTnie !mWwiQ - oTwiadczyV przez nos rudy i zwracajUc siQ do Wolanda zapytaV z szacunkiem: - Czy moRna, messer, przepQdzi go z Moskwy do wszystkich diabVWw? #- Won! - jeRUc sierT ryknUV nagle kot. W tym momencie sypialnia zawirowaVa, Stiopa uderzyV gVowU o framugQ i tracUc przytomnoT pomyTlaV: XUmieram...Y !Ale nie umarV. Kiedy ostroRnie otworzyV oczy, poczuV, Re siedzi na czymT kamiennym. DookoVa coT szumiaVo. Kiedy otworzyV oczy szerzej, zrozumiaV, Re sVyszy szum morza, co wiQcej - fale #koVyszU siQ tuR u jego stWp, a szpadQ. y juR o 0 rkPPĂ`mk&k{AgBH%I cJ c4KlK cL$* cM/ c]N:, on sam, krWtko mWwiUc, siedzina koScu mola, ma nad gVowU bVQkitne poVyskujUce niebo, za plecami zaT biaVe, rozrzucone na wzgWrzach miasto. Nie majUc pojQcia, jak siQ postQpuje w takich wypadkach, Stiopa wstaV i na dygocUcych nogach pomaszerowaV molem ku brzegowi. Na molo staV jakiT czVowiek, paliV papierosa i spluwaV na !fale. PopatrzyV dziko na StiopQi przestaV plu. Wtedy Stiopa wykonaV nastQpujUcy numer: upadV na kolana przed nieznajomym naVogowcem i zapytaV: - BVagam, niech mi pan powie,co to za miasto? - GotWw! - powiedziaV bezduszny palacz. - Nie jestem pijany - ochryple"powiedziaV Stiopa - coT siQ ze mnU staVo... jestem chory... Gdzie ja jestem? Co to za miasto? - No, JaVta... Stiopa cicho westchnUV, upadVbokiem na ziemiQ uderzajUc gVowU o nagrzane kamienie #mola. wiadomoT opuTciVa go. 8. Pojedynek profesora z poetU WVaTnie wtedy, kiedy Stiopa "straciV przytomnoT w JaVcie, to znaczy koVo wpWV do dwunastej, odzyskaV jU i !obudziV siQ z dVugotrwaVego, gVQbokiego snu Iwan Bezdomny.Przez czas pewien usiVowaV sobie uzmysVowi, jakim to sposobem znalazV siQ w nieznanym biaVym pokoju, w ktWrym byV przedziwny stolik nocny z jakiegoT jasnego metalu i biaVe zasVony, przez !ktWre przeTwitywaVo sVoSce. "PotrzUsnUV gVowU, przekonaV siQ, Re go nie boli, i przypomniaV sobie, Re jest w !lecznicy. Ta myTl pociUgnQVa za sobU wspomnienie o Tmierci Berlioza, ale dziT wspomnienie to nie wywarVo juR na Iwanie !takiego wraRenia. WyspaV siQ ibyV teraz znacznie spokojniejszy, umysV miaV jaTniejszy. Przez czas pewien leRaV nieruchomo w czyTciutkim, wygodnym VWRku na sprQRynach, potem spostrzegV obok siebie przycisk dzwonka. PoniewaR zwykV dotyka rWRnych przedmiotWw bez potrzeby, nacisnUV go. OczekiwaV, Re naciTniQcie guziczka wywoVa jakiT dwiQk, Re ktoT nadejdzie, ale staVo siQ coT zupeVnie innego. !W nogach VWRka Iwana zapaliV siQ matowy cylinder z napisem XPiY. Napis trwaV przez chwilQ, a potem cylinder #zaczUV siQ obraca, dopWki nieukazaV siQ na nim napis XSalowaY. To zrozumiaVe, Re pomysVowy cylinder zaszokowaV Iwana. Napis XSalowaY zastUpiony zostaV przez napis XProszQ wezwa lekarzaY. - Hmmm... - powiedziaV Iwan nie wiedzUc, co teraz z tym cylindrem poczU. Ale dopomWgV mu przypadek. Przy sVowie XPielQgniarkaY Iwan !nacisnUV przycisk po raz drugi.Cylinder w odpowiedzi zadzwoniV cichutko, zatrzymaVsiQ, zagasV, a do pokoju weszVa pulchna sympatyczna kobieta w czystym biaVym fartuchu i powiedziaVa do Iwana: - DzieS dobry! Iwan nic nie odpowiedziaV, uznaV bowiem, Re takie powitanie w danych warunkach jest co najmniej niestosowne. Bo rzeczywiTcie, wpakowali zdrowego czVowieka!do szpitala i jeszcze udajU, Rewszystko jest w porzUdku! Tymczasem kobieta, nadal z tym samym dobrodusznym wyrazem twarzy, jednym przyciTniQciem guziczka podciUgnQVa zasVony i przez siQgajUcU aR do podVogi cienkU kratQ o szeroko rozstawionych prQtach chlusnQVo do pokoju sVoSce. "OkazaVo siQ, Re za kratU jest taras, dalej - brzeg wijUcej siQ zakolami rzeczki, zaT na drugim brzegu tej rzeczki - wesolutki sosnowy bWr. "- ProszQ do kUpieli - zaprosiVakobieta i pod jej dotkniQciem rozsunQVa siQ wewnQtrzna "Tciana, za ktWrU ukazaVa siQ Vazienka i znakomicie wyposaRona toaleta. ChociaR Iwan postanowiV sobie, Re nie odezwie siQ do tej kobiety, to przecieR nie wytrzymaV i obserwujUc wodQ !szerokU strugU lejUcU siQ z bVyszczUcego kranu do wanny,powiedziaV ironicznie: - Patrzcie no! CaVkiem jak w ,,MetropoluY!... - O, nie! - odpowiedziaVa z dumU kobieta - znacznie lepiej niR tam. Takiego wyposaRenia nie ma nigdzie, nawet za granicU. Uczeni i lekarze specjalnie !przyjeRdRajU, Reby zwiedzi naszU klinikQ. Codziennie nas odwiedzajU zagraniczni turyTci. Kiedy powiedziaVa Xzagraniczni turyTciY, Iwan natychmiast przypomniaV sobieo wczorajszym konsultancie. !ZachmurzyV siQ, spojrzaV spodeVba i powiedziaV: - TuryTci... AleR wy wszyscy uwielbiacie tych cudzoziemcWw! Tymczasem, nawiasem mWwiUc, rWRni siQ wTrWd nich zdarzajU. Wczoraj na przykVad spotkaVem takiego, Re niech rQka boska broni! !I o maVo nie zaczUV opowiadao Poncjuszu PiVacie, ale !pohamowaV siQ, rozumiejUc, Re kobiecie nic po tej opowieTci, Re tak czy owak pomWc mu ona nie moRe. WykUpanemu Iwanowi wrQczono natychmiast dosVownie wszystko, czego potrzeba mQRczynie, ktWry wyszedV z wanny - wyprasowanU koszulQ, kalesony, skarpetki. Ale nie doT tego - kobieta otworzyVadrzwiczki szafki, wskazaVa jejwnQtrze i zapytaVa: - Co byT chciaV wVoRy, goVUbeczku? Szlafrok czy piRamkQ? Po niewoli skazany na nowe miejsce pobytu Iwan o maVo nie klasnUV w rQce na takU poufaVoT i w milczeniu wskazaV palcem piRamQ z pUsowego barchanu. Potem poprowadzono go pustym, wytVumiajUcym wszelkie odgVosy korytarzem, wprowadzono do olbrzymiego gabinetu. Iwan, ktWry postanowiV ironicznie traktowa wszystko, co siQ znajduje w tym fantastycznie wyposaRonym budynku, natychmiast w myTli nazwaV ten gabinet XkuchniU - laboratoriumY. MiaV powody, by tak go nazwa. StaVy tu szafy i przeszklone szafki peVne bVyszczUcych niklowanych narzQdzi. StaVy tu fotele o niesVychanie skomplikowanej konstrukcji, jakieT pQkate lampy o lTniUcych kloszach, mnWstwo szklanych naczyS, byVy tam palniki gazowe i przewody elektryczne i jakaT nikomu nie znana aparatura. W gabinecie zabraVy siQ do Iwana trzy osoby - dwie kobiety i mQRczyzna, wszyscyw bieli. Przede wszystkim posadzono go przy stoliku w kUcie, najoczywiTciej zamierzajUc przeprowadzi wywiad. Iwan zaczUV rozmyTla nad swojU sytuacjU. MiaV tu wyboru trzy moRliwoTci. Niezmiernie nQcUca byVa pierwsza - rzuci siQ na te lampy, na te wymyTlne cudeSka, wytVuc je wszystkie,rozpieprzy w drobny mak i w ten sposWb wyrazi swWj protest przeciwko temu, Re siedzi tu za niewinnoT. Ale !dzisiejszy Iwan bardzo juR siQ !rWRniV od Iwana wczorajszego, uznaV wiQc, Re to pierwsze wyjTcie nie jest najlepsze - jeszcze tego brakowaVo, Reby siQ utwierdzili w przekonaniu, Re jest furiatem. Dlatego zrezygnowaV z pierwszej "moRliwoTci. IstniaVa rWwnieR druga - z miejsca zaczU opowiada o konsultancie i Poncjuszu PiVacie. Ale wczorajsze doTwiadczenia wykazaVy, Re ludzie w tQ opowieT nie wierzU albo rozumiejU jU jakoT opacznie. Wiec Iwan zrezygnowaV takRe "i z tej moRliwoTci, postanowiV wybra trzecie wyjTcie - wyniosVe milczenie. Nie udaVo mu siQ w peVni zrealizowa swych zamierzeS ichcUc nie chcUc, musiaV udziela odpowiedzi na caVy szereg pytaS, cho co prawda byVy to odpowiedzi opryskliwe i skUpe. Wypytywano Iwana dosVownie o wszystko, co dotyczyVo jego dotychczasowego Rycia, wVUcznie z tym, jaki byV przebieg szkarlatyny, na ktWrUchorowaV przed piQtnastoma laty. Opisano Iwana na caVU stronicQ, przewrWcono arkusz na drugU stronQ i kobieta w !bieli przeszVa do pytaS o jego krewnych. MoRna byVo dosta !krQka - kto umarV, kiedy i naco, czy nie pil, czy nie chorowaV na choroby weneryczne i tak dalej w tym stylu. Wreszcie poprosili, by opowiedziaV, co zaszVo wczoraj na Patriarszych Prudach, ale nie czepiali siQ zanadto, komunikat o !Poncjuszu PiVacie przyjQli bez zdziwienia. Potem kobieta przekazaVa Iwana mQRczynie, ten zaT zabraV siQ do niego zupeVnie !inaczej i o nic juR nie pytaV. Przy pomocy termometru sprawdziV temperaturQ Iwanowego ciaVa, zmierzyV tQtno, przyTwiecajUc sobie !jakUT lampU zajrzaV Iwanowi woczy. Potem poTpieszyVa mu z pomocU druga kobieta i kVuli Iwana czymT w plecy, ale nie bardzo boleTnie, trzonkiem mVoteczka rysowali mu na piersiach jakieT znaki na skWrze, stukali mVoteczkami w kolana, co powodowaVo, Re nogi Iwana podrygiwaVy, kVuli go w palec pobierajUc krew, kVuli go w zgiQciu rQki, zakVadali mu na ramiQ jakieT gumowe opaski... Iwan tylko gorzko uTmiechaV "siQ pod nosem i myTlaV, jak to wszystko gVupio i dziwacznie #wyszVo. PomyTle tylko! ChciaV wszystkich uprzedzi o niebezpieczeSstwie, jakie stanowi nieznany konsultant, zamierzaV go schwyta, a $osiUgnUV tylko tyle, Re trafiV do jakiegoT tajemniczego gabinetu, po to, Reby opowiada jakieT bzdury o wujku Fiodorze, ktWry piV na umWr w WoVogdzie. Strasznie to gVupio wypadVo! Wreszcie dano Iwanowi spokWj.ZostaV odtransportowany z powrotem do swego pokoju, gdzie dostaV filiRankQ kawy, dwa jajka ma miQkko i biaVy chleb z masVem. ZjadVszy i wypiwszy to wszystko Iwan !postanowiV, Re bQdzie czekaV na kogoT, kto jest najwaRniejszy w tej instytucji, a z tego kogoT z pewnoTciU uda mu siQ wydusizainteresowanie swojU osobU isprawiedliwoT. !DoczekaV siQ kogoT takiego, i to bardzo szybko, zaraz po Tniadaniu. W pokoju Iwana nagle otworzyVy siQ drzwi i weszVo mnWstwo ludzi w biaVych fartuchach. Na czele szedV czterdziestopiQcioletni wygolony starannie jak aktor mQRczyzna o miVych, ale bardzo przenikliwych oczach, o nienagannych manierach. CaVa Twita manifestowaVa swWj dla niego szacunek i uwagQ, w zwiUzku z czym wejTcie jego wypadVo bardzo uroczyTcie. XZupeVnie jak Poncjusz PiVat!Y - mimo woli pomyTlaV Iwan. Tak, ten czVowiek byV tu niewUtpliwie najwaRniejszy. UsiadV na taborecie, podczas kiedy reszta stalU nadal. UsiadV i przedstawiV siQ Iwanowi: - Doktor StrawiSski. -I popatrzyV naS Ryczliwie. - ProszQ, Aleksandrze NikoVajewiczu - cicho powiedziaV jakiT czVowiek ze schludnU brWdkU i podaV StrawiSskiemu zapisany po brzegi arkusz Iwana. "XWysmaRyli caVU rozprawQY - pomyTlaV Iwan, siedzUcy zaT wprawnie przejrzaV arkusz, mruknUV: XYhmm, yhmm...Y i zamieniV z otoczeniem kilka !zdaS w maVo znanym jQzyku. XI po Vacinie mWwi zupeVnie jak "PiVatY - ze smutkiem pomyTlaV Iwan. Nagle usVyszaV sVowo, "ktWre sprawiVo, Re drgnUV, a !byVo to sVowo ,,schizofreniaY - niestety, juR wczoraj na Patriarszych Prudach to samo !sVowo padVo z ust przeklQtego cudzoziemca, a dziT powtWrzyV"je tutaj profesor StrawiSski. XIo tym teR wiedziaV!Y - !pomyTlaV z przeraReniem Iwan. !StrawiSski miaV widocznie takUzasadQ, Re zgadzaV siQ ze wszystkim, cokolwiek mWwiVo jego otoczenie, i przyjmowaV to z entuzjazmem, ktWry wyraRaV w sVowach: "XWyTmienicie, wyTmienicieY... - WyTmienicie! - powiedziaV zwracajUc komuT arkusz, po czym zwrWciV siQ do Iwana: - Pan jest poetU? - Jestem poetU - posQpnie odparV Iwan i po raz pierwszy w Ryciu poczuV nagle jakiT niewytVumaczalny wstrQt do poezji, a jego wVasne wiersze,o ktWrych zaraz pomyTlaV, z niewiadomych powodWw wydaVy mu siQ czymT niesympatycznym. ZmarszczyV czoVo i z kolei zapytaV StrawiSskiego: - Pan jest profesorem? Na co StrawiSski z uprzedzajUcU grzecznoTciU skVoniV gVowQ. - Pan tu jest najwaRniejszy? -ciUgnUV Iwan. W odpowiedzi StrawiSski znowu skVoniV gVowQ. - ChciaVbym z panem pomWwi- powiedziaV znaczUco Iwan NikoVajewicz. - Po to wVaTnie przyszedVem -odparV StrawiSski. - Chodzi o to - zaczUV Iwan czujUc, Re wybiVa jego godzina - Re zrobili ze mnie wariata i nikt nie chce sVucha tego, co mWwiQ!... - O, przeciwnie, wysVuchamy pana z wielkU uwagU - powaRnie, uspokajajUco powiedziaV StrawiSski. - I w Radnym razie nie pozwolimy robi z pana wariata. - To niech pan sVucha: wczorajwieczorem na Patriarszych Prudach spotkaVem jakUT tajemniczU osobistoT, jakiegoT chyba cudzoziemca, ktWry z gWry wiedziaV, Re Berlioz zginie, i widywaV osobiTcie Poncjusza PiVata. wita sVuchaVa poety w milczeniu, zamarVa bez ruchu. - PiVata? Tego PiVata, ktWry RyV za czasWw Jezusa Chrystusa? - patrzUc na IwanazmruRonymi oczyma zapytaV StrawiSski. - WVaTnie, tego. - Aha - powiedziaV StrawiSski !- a Berlioz to ten, ktWry wpadV pod tramwaj? - WVaTnie na moich oczach wczoraj go przejechaVo na Patriarszych Prudach, a ten zagadkowy obywatel... - Ten znajomy Poncjusza !PiVata? - zapytaV StrawiSski, ktWry najwidoczniej umiaV bystro kojarzy fakty. - WVaTnie on - uwaRnie przyglUdajUc siQ StrawiSskiemu przytaknUV Iwan. - WiQc on juR przedtem powiedziaV, Re Annuszka "rozlaVa olej sVonecznikowy... A on siQ akurat w tym miejscu $poTlizgnUV! No i jak to siQ panupodoba? - znaczUco zagadnUVIwan, pewien, Re jego sVowa wywierajU ogromne wraRenie. Ale nie wywarVy takiego wraRenia, tylko StrawiSski najzwyczajniej zadaV nastQpujUce pytanie: - A ktWR to taki, ta Annuszka?To pytanie nieco wytrUciVo Iwana z rWwnowagi, skurcz wykrzywiV mu twarz. - Annuszka nic tu nie ma do rzeczy - powiedziaV denerwujUc siQ. - Diabli wiedzU, co to za jedna. Po prostu jakaT idiotka z Sadowej. Chodzi o to, Re on z gWry, rozumie pan, z gWry wiedziaV o tym oleju sVonecznikowym! Pan mnie rozumie? - Doskonale rozumiem - powaRnie odpowiedziaV StrawiSski i dotknUwszy kolana poety dodaV: - ProszQ siQ uspokoi i proszQ opowiada dalej. - WiQc dalej - powiedziaV IwanstarajUc siQ utrafi w ton !StrawiSskiego i wiedzUc juR z wVasnych gorzkich !doTwiadczeS, Re tylko spokWj moRe mu pomWc - wiQc ten straszny typ (on zresztU kVamie, Re jest konsultantem) ma jakUT niezwykVU moc. Na przykVad gonisz go pan, ale nie ma na to siVy, Reby dogoni... Jest z nim jeszcze taka parka, teR dobra, ale to juR inna para kaloszy - taki wysoki, w stVuczonych szkVach i jeszcze niewiarygodnie wielki kot, ktWry sam jedzi tramwajem. Poza tym - Iwan, ktWremu nikt nie przerywaV, mWwiV z coraz wiQkszym zapaVem i z coraz wiQkszym przekonaniem - on byV osobiTcie na tarasie Poncjusza PiVata, co do tego nie ma dwWch zdaS. No, wiQc co siQ dzieje, ludzie? Trzeba go natychmiast aresztowa, bo inaczej zdarzy siQ jakieT straszliwe nieszczQTcie. - Zatem domaga siQ pan, aby go aresztowano? Czy dobrze pana zrozumiaVem? - zapytaV StrawiSski. XTo mUdry czVowiek - pomyTlaV Iwan. - Trzeba przyzna, Re wTrWd #inteligentWw takRe trafiajU siQwyjUtkowo mUdrzy ludzie, nie da siQ temu zaprzeczyY - i odparV: - Pewnie! Jak mam siQ tego niedomaga, niech pan sam pomyTli! A tymczasem trzymajUmnie tu siVU, TwiecU mi w oczy lampU, wsadzajU do wanny, pytajU o wujka FiediQ. Wujek juR dawno ziemiQ gryzie. Udam, Reby mnie natychmiast wypuszczono! - No, cWR, wyTmienicie, wyTmienicie! - powiedziaV StrawiSski. - A zatem wszystko siQ wyjaTniVo. RzeczywiTcie, po cWR mielibyTmy trzyma w lecznicy czVowieka, ktWry jest zdrWw? Dobrze wiQc, natychmiast !pana stUd wypuszczQ, jeTli mi pan tylko powie, Re jest pan normalny. Nie musi pan tego udowadnia, wystarczy, Re pan to powie. A wiQc - czy jest pan normalny? ZapadVa absolutna cisza, otyVakobieta, ktWra rankiem krzUtaVa siQ przy Iwanie, popatrzyVa na profesora z szacunkiem i z zachwytem. !Iwan zaT raz jeszcze pomyTlaV:XTo stanowczo mUdry czVowiek!Y Propozycja profesora bardzo mu siQ spodobaVa, ale zanim odpowiedziaV, namarszczyV "czoVo i zastanowiV siQ bardzo, bardzo gVQboko, wreszcie oTwiadczyV stanowczo: - Jestem normalny. - To wyTmienicie - z ulgU zawoVaV StrawiSski - a skoro tak, porozmawiajmy logicznie. Choby o tym, co pan robiV wczoraj. - Tu odwrWciV siQ i natychmiast podano mu arkuszIwana. - W poszukiwaniu kogoT, kto przedstawiV siQ y juR o 0 rkPPĂ`mk&k{AO cP; # cOQ^SR c Sp! c TE, c ~U6L panu jako znajomy Poncjusza !PiVata, zrobiV pan wczoraj, co nastQpuje. - I StrawiSski zaginajUc szczupVe palce, patrzUc to w arkusz, to na Iwana, zaczUV wylicza: - ZawiesiV pan sobie na piersiachTwiQty obrazek. Tak? - Tak - posQpnie przytaknUV Iwan. - SpadV pan ze sztachet i pokaleczyV sobie twarz. Tak? PrzyszedV pan do restauracji trzymajUc zapalonU TwieczkQ, w samej bielinie i pobiV pan kogoT w tej restauracji. Do nasprzywieziono pana zwiUzanego. Od nas dzwoniV !pan na milicjQ i prosiV, Reby przysVano karabiny maszynowe. Potem usiVowaV pan wyskoczy przez okno. Tak? ProszQ mi powiedzie, czy to sU dziaVania majUce nacelu schwytanie lub aresztowanie kogokolwiek? JeReli jest pan czVowiekiem normalnym, to sam pan przyzna, Re nie. Chce siQ pan stUd wydosta? ProszQ bardzo.Ale pozwoli pan, Re zapytam, dokUd chce siQ pan stUd uda? - Na milicjQ, oczywiTcie - odpowiedziaV Iwan juR mniej stanowczo, nieco zmieszany spojrzeniem profesora. - Prosto stUd? - Mhm... - Nie wstUpi pan po drodze doswojego mieszkania? - szybko zapytaV StrawiSski. - PrzecieR szkoda czasu! Ja bQdQ sobie jedziV po mieszkaniach, a on tymczasem da nogQ! - Tak. A co pan przede wszystkim powie na milicji? - Powiem o Poncjuszu PiVacie - odparV Iwan, a jego oczy zasnuVa mroczna mgieVka. - No, tak, wyTmienicie! - wykrzyknUV pokonany StrawiSski, zwrWciV siQ do brodacza i poleciV: - Fiodorze Wasiliewiczu, proszQ, wypiszcie, z Vaski swojej, obywatela Bezdomnego z !kliniki. Ale tego pokoju proszQ nie zwalnia, bielizny poTcielowej moRna nie zmienia. Za dwie godziny obywatel Bezdomny bQdzie tu "znowu. No, cWR - zwrWciV siQ do poety - nie bQdQ panu RyczyV powodzenia, bo nie wierzQ, Reby siQ panu powiodVo. Do rychVego zobaczenia! - I wstaV, a jego "Twita poruszyVa siQ rWwnieR. - Dlaczego miaVbym trafi tu znowu? - z niepokojem zapytaV Iwan. StrawiSski jak gdyby tylko czekaV na to pytanie, od razu "usiadV znowu i zaczUV mWwi: - Dlatego, Re skoro tylko przyjdzie pan w kalesonach na"milicjQ i powie tam, Re siQ panwidziaV z osobistym znajomym Poncjusza PiVata, natychmiastprzywiozU pana tutaj i znajdzie siQ pan znowu w tym samym pokoju. - Co tu majU do rzeczy kalesony? - zapytaV Iwan rozglUdajUc siQ niepewnie. - Chodzi przede wszystkim o Poncjusza PiVata. Ale o kalesony takRe. Jasne, Re zabierzemy panu szpitalne ubranie i wydamy panu to, w czym pan byV. A przywieziono pana do nas w kalesonach. A przecieR nie zamierzaV pan wstUpi do swojego mieszkania, chociaR podsuwaVem panu tQ myTl. Do !tego jeszcze dojdzie PiVat... i to juR wystarczy. WWwczas z Iwanem staVo siQ coT dziwnego. Jego wola pQkVa, jak gdyby zrozumiaV, Re braknie mu siV, Re potrzebna mu jest czyjaT rada.- WiQc co mam robi? - !zapytaV, tym razem nieTmiaVo. - No, proszQ, wyTmienicie! - powiedziaV StrawiSski. - To rozsUdne pytanie. Teraz powiem panu, co siQ mianowicie panu zdarzyVo. Wczoraj ktoT bardzo pana przestraszyV i podnieciV opowieTciU o Poncjuszu PiVacie, a takRe innymi rzeczami. I oto pan, wyczerpany nerwowo i doprowadzony do ostatecznoTci, wyruszyV na miasto opowiadajUc wszystkimo Poncjuszu PiVacie. Jest "zupeVnie zrozumiaVe, Re biorU pana za obVUkanego. Tylko jedno moRe pana teraz uratowa - absolutny spokWj. Jest absolutnie konieczne, abypan zostaV tu u nas. - Ale trzeba zVapa tamtego! -bVagalnie wykrzyknUV Iwan. - Dobrze, ale po co ma go pan Tciga osobiTcie? Niech pan wyVoRy na piTmie wszystkie swoje podejrzenia i zarzuty pod adresem tego czVowieka. Nic prostszego niR przesVa pana notatkQ, gdzie naleRy, a jeReli, tak jak pan przypuszcza, mamy do czynienia z przestQpcU, to sprawa zostanie bardzo szybko wyjaTniona. Jest wszakRe jeden warunek - niech siQ pan nie przemQcza myTleniem i niech pan jak najmniej myTli o Poncjuszu PiVacie. Albo to maVo rzeczy moRna opowiada? Nie we wszystko trzeba od razu wierzy. - Rozumiem! - stanowczo oTwiadczyV Iwan. - ProszQ mi da papier i piWro. - ProszQ przynieT papier i krWciutki oVWwek - poleciV StrawiSski otyVej kobiecie, a do Iwana powiedziaV tak: - Ale dziT radziVbym nie pisa. - Nie, nie, oczywiTcie, Re dziT, koniecznie dziT! - zawoVaV z lQkiem Iwan. - No, dobrze. Tylko niech pan %nie wysila umysVu. JeTli dziT siQ panu nie uda, to uda siQ jutro.- On ucieknie! - O, nie - powiedziaV StrawiSski z przekonaniem - zarQczam panu, Re nigdzie nie#ucieknie. I proszQ pamiQta, Retutaj pomoRemy panu, jak tylko bQdziemy mogli, a bez tego bQdzie z panem le. SVyszy mnie pan? - nagle !znaczUco zapytaV StrawiSski i $ujUV obie rQce Iwana. UjUV jegodVonie i z bliska patrzUc w oczy dVugo powtarzaV: - PomoRemy tu panu... SVyszy mnie pan?... PomoRemy tu #panu... Poczuje siQ pan lepiej... Tu jest cisza, spokWj... PomoRemy tu panu... Iwan NikoVajewicz ziewnUV nagle, twarz mu zVagodniaVa. - Tak, tak - powiedziaV cicho. - No, to wyTmienicie! - StrawiSski zakoSczyV rozmowQswoim porzekadVem i wstaV. - !Do widzenia! - cisnUV dVoS !Iwana, a juR od drzwi odwrWciV!siQ do brodacza i powiedziaV: -#Tak, sprWbujcie da tlen... no i kUpiele. Po maVej chwileczce przy Iwanie nie byVo juR ani !StrawiSskiego, ani jego Twity. !Za okiennU siatka pyszniV siQ w poVudniowym sVoScu wesoVy wiosenny las na drugim brzegu rzeki, a jeszcze bliRej migotaVa sama rzeka. 9. GVupie dowcipy Korowiowa Nikanor Iwanowicz Bosy, prezes spWVdzielni mieszkaniowej, do ktWrej naleRaV dom numer 302-A na ulicy Sadowej, gdzie mieszkaV nieboszczyk Berlioz, miaV obecnie okropne kVopoty - zaczQVy siQ one poprzedniej nocy, ze Trody na czwartek. Jak juR wiemy, o pWVnocy przyjechaVa komisja, w skVad ktWrej wchodziV eVdybin, zawezwaVa przed swoje oblicze prezesa, zawiadomiVa go o Tmierci Berlioza, po czym wszyscy udali siQ do !mieszkania numer piQdziesiUt.Dokonano tam opieczQtowania rQkopisWw i innych rzeczy "zmarVego. Ani Gruni, sVuRUcej na przychodne, ani lekkomyTlnego Stiepana Bogdanowicza w tym czasie w mieszkaniu nie byVo. Komisja zawiadomiVa prezesa, Re rQkopisy zmarVego zabiera, aby je przejrze i uporzUdkowa, Re czQT mieszkania naleRUca do nieboszczyka, to znaczy trzy pokoje (byVy gabinet jubilerowej, salon i stoVowy) zostaje oddana do dyspozycji #spWVdzielni, rzeczy zaT naleRy zgromadzi w jednym miejscu izabezpieczy aR do momentu znalezienia spadkobiercWw. WieT o Tmierci Berlioza rozniosVa siQ po domu z nadnaturalnU szybkoTciU i poczynajUc od siWdmej rano wczwartek w mieszkaniu BosegorozdzwoniVy siQ telefony, a nastQpnie reflektanci na !oprWRnione mieszkanie zaczQli !siQ pojawia osobiTcie wraz z podaniami. W ciUgu dwWch godzin Nikanor Iwanowicz przyjUV coT trzydzieTci dwa takie podania. ZawieraVy one bVagania, groby, skargi, donosy, obietnice przeprowadzenia remontu na wVasny koszt, powoVywano siQ na nieznoTnU ciasnotQ, na caVkowitU niemoRnoT przebywania dVuRej w jednym mieszkaniu z bandytami. MiQdzy innymi znajdowaV siQ tam wstrzUsajUcy pod wzglQdem siVy artystycznego wyrazu opis porwania pieroRkWw zapakowanych bezpoTrednio do kieszeni marynarki w mieszkaniu pod trzydziestym pierwszym, dwie obietnice popeVnienia samobWjstwa i jedno wyznanie dotyczUce potajemnej ciURy. Prezesa wywoVywano do jego wVasnego przedpokoju, Vapanoza guzik, coT naszeptywano, mrugano, zapewniano, Re przysVuga nie pWjdzie w niepamiQ. Ta udrQka trwaVa do pierwszej, kiedy prezes po prostu uciekV ze swojego mieszkania do mieszczUcego !siQ tuR przy bramie biura, ale kiedy zobaczyV, Re i tam na niego czatujU, uciekV i stamtUd. Pozbywszy siQ jakoT tych, ktWrzy deptali mu po piQtach, Bosy przebiegV wyasfaltowane podwWrko, #wszedV na szWstU klatkQ i udaVsiQ na czwarte piQtro, na ktWrym znajdowaVo siQ owo przeklQte mieszkanie numer piQdziesiUt. Kiedy tQgi prezes trochQ juR odsapnUV na podeTcie, przycisnUV dzwonek, ale nikt mu nie otwieraV. ZadzwoniV znowu, potem jeszcze i jeszcze raz, po czym !zamruczaV coT i nawet zaczUV cichutko klU. Ale nawet i wtedy nikt mu nie otworzyV. CierpliwoT prezesa wyczerpaVa siQ, wyjUV z !kieszeni wiUzkQ naleRUcych dozarzUdu zapasowych kluczy, wVadczU dVoniU otworzyV drzwi i wszedV do Trodka. !- Ej! - zawoVaV w pWVmrocznymprzedpokoju. - Ty, jak ciQ tamzwU, Grunia! Nie ma ciQ? Nikt nie odpowiadaV. Wtedy Bosy wyjUV z teczki calWwkQ, nastQpnie zerwaV pieczQ z drzwi gabinetu i wkroczyV do Trodka. Wkroczywprawdzie wkroczyV, ale zdumiony zatrzymaV siQ w progu i nawet z lekka siQ zachwiaV. Przy biurku nieboszczyka siedziaV niezidentyfikowany dVugi i chudy obywatel w kraciastej marynareczce, w dRokejce i w binoklach... no, sVowem, ten sam! - Kim pan jest, obywatelu? - ze strachem zapytaV Bosy. - Ba! Prezesie! - wrzasnUV skrzekliwym tenorem zagadkowy obywatel, zerwaV siQ i powitaV Bosego przymusowym i raptownym uTciskiem dVoni. To powitanie bynajmniej prezesa nie uradowaVo. - Przepraszam najmocniej - powiedziaV podejrzliwie. - Ale kim pan wVaTciwie jest? Czy pan tu urzQdowo? - Eh, prezesie! - serdecznie !zawoVaV nieznajomy. - CWR to wVaTciwie znaczy - urzQdowo czy nieurzQdowo? To zaleRy odpunktu widzenia. Wszystko, mWj drogi, jest chwiejne i umowne. DziT, na przykVad, jestem osobU nieurzQdowU, a jutro, patrzcie no tylko, juR urzQdowU! A bywa i na odwrWt,oj i to jeszcze jak! Te rozwaRania ani trochQ nie usatysfakcjonowaVy prezesa. BQdUc z natury czVowiekiem podejrzliwym, doszedV do wniosku, Re gadatliwy Ww obywatel jest osobU zgoVa nieurzQdowU, a nawet, by moRe, wUtpliwej konduity. - Ale kim pan wVaTciwie jest? Nazwisko pana? - coraz surowiej wypytywaV prezes i nawet zaczUV napiera na zagadkowego osobnika. - Moje nazwisko... - powiedziaVani trochQ nie zmieszany srogoTciU prezesa obywatel - powiedzmy, Re moje nazwisko - Korowiow. Ale moRe by pan coT przegryzV, prezesie? ProszQ siQ nie krQpowa. - Przepraszam, co to za przegryzanie - Bosego ogarniaV juR gniew (musimy tu wyzna, aczkolwiek z !przykroTciU, Re Nikanor Bosy znatury byV nieco gburowaty). -Przebywanie na metraRu nieboszczyka jest zabronione! Co pan tu robi? - AleR niech pan siada - wrzeszczaV ani trochQ nie zdetonowany obywatel i nawet!krQcUc siQ jak fryga zaczUV podsuwa prezesowi fotel. RozwTcieczony do ostatecznoTci Bosy wzgardziV fotelem i wrzasnUV: - Kim pan jest? - Ja, szanowny panie, zajmujQstanowisko tVumacza przy osobie cudzoziemca, ktWry rezyduje w tym wVaTnie mieszkaniu - przedstawiV siQ ten, ktWry nazwaV siQ Korowiowem, i trzasnUV obcasami RWVtych nie wyczyszczonych butWw. Bosy ze zdziwienia otworzyV usta. ObecnoT w tym mieszkaniu jakiegoT cudzoziemca, na dodatek jeszcze z tVumaczem, byVa dla niego zupeVnU niespodziankU, w zwiUzku z czym zaRUdaV wyjaTnieS. TVumacz chQtnie mu ich udzieliV. Zagraniczny artysta, pan Woland, zostaV zaproszony przez uprzejmego dyrektora Varietes, Stiepana Lichodiejewa, aby w czasie, kiedy bQdzie wystQpowaV, co potrwa mniej wiQcej tydzieS, skorzystaV z jego goTciny. Dyrektor jeszcze wczoraj zawiadomiV o tym pisemnie prezesa proszUc o zameldowanie cudzoziemca na pobyt czasowy, dopWki !Lichodiejew nie wrWci z JaVty. - Lichodiejew niczego takiego !do mnie nie pisaV - powiedziaV zdumiony prezes. - Niech pan moRe jednak dobrze poszuka w swojej teczce - zaproponowaV sVodko Korowiow. WzruszajUc ramionami prezes otworzyV teczkQ - znalazV w niej list od Lichodiejewa. - Jak to siQ staVo, Re o tym zapomniaVem? - patrzUc na otwartU kopertQ tQpo wymruczaV Bosy. - Nie takie rzeczy siQ zdarzajU, niech mi pan wierzy,nie takie! - zatrzeszczaV Korowiow. - Roztargnienie, roztargnienie, przemQczenie i podwyRszone ciTnienie, drogi przyjacielu! Sam jestem !roztargniony do niemoRliwoTci! KiedyT przy kieliszku opowiem panu kilka faktWw z mojego Rycia, dajQ sVowo - nie powstrzyma siQ pan od Tmiechu! - A kiedy Lichodiejew jedzie do JaVty? - AleR on juR pojechaV, !pojechaV! - krzyczaV tVumacz. - On, wie pan, jest juR w #podrWRy! Jest juR diabli wiedzUgdzie! - w tym momencie tVumacz zamachaV rQkoma jak wiatrak. Bosy oTwiadczyV, Re musi osobiTcie zobaczy siQ z cudzoziemcem, tVumacz jednak stanowczo odmWwiV: NiemoRliwe. ZajQty. Tresuje kota. !- Kota, jeReli pan sobie Ryczy,mogQ pokaza - zaproponowaV.Z tego z kolei zrezygnowaV prezes, tVumacz zaT z miejsca!zVoRyV mu nieoczekiwanU, ale nader interesujUcU propozycjQ- poniewaR pan Woland za RadnU cenQ nie Ryczy sobie mieszka w hotelu, a przywykVdo Rycia na szerokiej stopie, czy wiQc w takim razie "spWVdzielnia nie zgodzi siQ na wynajQcie na tydzieS, dopWki bQdU trwaVy jego wystQpy w Moskwie, caVego mieszkania, to znaczy rWwnieR tej jego czQTci, w ktWrej mieszkaV nieboszczyk Berlioz? - PrzecieR dla niego to jest zupeVnie obojQtne, dla nieboszczyka, znaczy siQ - szeptem chrypiaV Korowiow. - Zgodzi siQ pan chyba ze mnU, prezesie, Re to mieszkanie niejest mu juR teraz do niczego potrzebne? Prezes z niejakim zdziwieniem powiedziaV, Re przecieR cudzoziemcy zwykli mieszka w XMetropoluY, a nie w prywatnych mieszkaniach... - MWwiQ panu, ten jest grymaTny, jak sam diabeV - szeptaV Korowiow. - Nie ma Ryczenia! Nie znosi hoteli! MamjuR ich potUd, tych zagranicznych turystWw! - "intymnie uRaliV siQ wskazujUc "palcem swojU RylastU szyjQ. - ProszQ mi wierzy, juR w piQtkQ goniQ! Przyjdzie taki jeden z drugim i albo naszpieguje jak ostatni sukinsyn, albo grymasami zamQczy czVowieka - i tak mu le, i tak niedobrze!... A dla waszej spWVdzielni, szanowny prezesie, to wielka wygoda i znaczny profit. Na pieniUdzach mu nie zaleRy. - Korowiow rozejrzaV siQ dookoVa, a potem szepnUV Bosemu na ucho: - Milioner! Propozycja tVumacza zawieraVa wyrany praktycznysens, propozycja to byVa solidna, ale coT nad wyraz niesolidnego byVo w jego sposobie mWwienia, w jego ubiorze i w tych wstrQtnych, pozbawionych wszelkiego sensu binoklach. Wszystko to !sprawiaVo, Re jakieT niejasne uczucie trapiVo duszQ prezesa,mimo wszystko postanowiV jednak przyjU propozycjQ. Rzecz w tym, Re spWVdzielnia miaVa, niestety, nader znaczny deficyt. Przed zimU "naleRaVo zakupi ropQ naftowUdla potrzeb centralnego ogrzewania, nie wiadomo tylko, za jakie kapitaVy. A z pieniQdzmi cudzoziemca moRnaby chyba wyjT na swoje. Ale praktyczny i ostroRny prezes oTwiadczyV, Re przede wszystkim musi uzgodni sprawQ z biurem turystyki zagranicznej. - Rozumiem! - zawoVaV Korowiow. - JakRe moRna bez uzgodnienia? OczywiTcie! Oto telefon, prezesie, i proszQ niezwVocznie uzgadnia! A co do pieniQdzy - niech siQ pan nie krQpuje - dodaV szeptem Korowiow, ciUgnUc prezesa doprzedpokoju, gdzie staV telefon - od kogo bra, jeTli nie od niego! Gdyby pan zobaczyV jego willQ w Nicei! Kiedy pan w przyszVym roku wybierze siQ latem za granicQ,niech pan specjalnie przyjedzie popatrze - oko panu zbieleje! Bosy zaVatwiV sprawQ w biurzeturystyki zagranicznej z niesVychanU, wprost wstrzUsajUcU szybkoTciU. OkazaVo siQ, Re w biurze wiedzU juR o tym, Re pan Woland pragnie zatrzyma siQ w prywatnym mieszkaniu Lichodiejewa, i Re nie majU codo tego Radnych zastrzeReS. - No to cudownie! - wydzieraV V siQ y juR o 0 rkPPĂ`mk&k{AV c -W`  c Xn c Y!; VZ') c [1 c \}< WsiQ Korowiow. Nieco oszoVomiony jego trajkotaniem prezes !oTwiadczyV, Re spWVdzielnia zgadza siQ wynajU na tydzieS mieszkanie numer piQdziesiUt artyTcie Wolandowi po... - prezes lekko siQ zajUknUV i wypaliV: - Po piQset rubli dziennie! Wtedy Korowiow wprawiV prezesa w ostateczne zdziwienie. Po zVodziejsku mrugnUV w stronQ sypialni, skUd dobiegaVy odgVosy miQkkich skokWw olbrzymiego kota, i zachrypiaV: - To znaczy za tydzieS - trzyi pWV tysiUca? Bosy pomyTlaV, Re Korowiow powie teraz: XMa pan niezVy apetycik, prezesie!Y, ale Korowiow powiedziaV coT zupeVnie innego: - I to majU by pieniUdze? "Niech pan zaRUda piQ, on da! Nikanor Bosy nawet nie zauwaRyV, kiedy ze zmieszanym uTmiechem na !twarzy znalazV siQ przy biurku zmarVego, przy ktWrym to biurku Korowiow bVyskawiczniei z niezwykVU zrQcznoTciU napisaV tekst umowy w dwu egzemplarzach. NastQpnie #pomknUV do sypialni, powrWciV ioba egzemplarze byVy juR opatrzone zamaszystym podpisem cudzoziemca. PodpisaV umowU rWwnieR i prezes. Wtedy Korowiow poprosiV o pokwitowanie na piQ... "- SVownie, sVownie, prezesie... "tysiQcy rubli... - i ze sVowami jakoT nie licujUcymi z powaga chwili: - Eins, zwei, drei! - "wyVoRyV Bosemu na biurko piQnowiutkich paczek, prosto z banku. OdbyVo siQ przeliczenie, obficie okraszone porzekadVami i Rarcikami Korowiowa, w rodzaju !XpieniUdz lubi by liczonyY, XpaSskie oko konia tuczyY i innymi tej samej klasy. Przeliczywszy pieniUdze Bosy wziUV od Korowiowa paszport cudzoziemca, aby zameldowaartystQ na pobyt tymczasowy,wVoRyV ten paszport wraz z umowU i pieniQdzmi do teczki,i, jakoT nie mogUc siQ powstrzyma, wstydliwie poprosiV o bilecik... - Ach, nie ma o czym mWwi! -ryknUV Korowiow. - Ile pan sobie Ryczy bilecikWw, dwanaTcie, piQtnaTcie? OszoVomiony prezes wyjaTniV, Re bileciki sU mu potrzebne w liczbie dwWch, dla niego samego mianowicie i dla PelagiiAntonowny, jego Rony. Korowiow natychmiast wyrwaV z kieszeni notes i zamaszyTciewypisaV prezesowi kartkQ na dwa bilety w pierwszym !rzQdzie. TQ karteczkQ tVumaczlewU rQkU zwinnie wrQczyV prezesowi, a prawU wVoRyV w drugU dVoS prezesa grubU szeleszczUcU paczkQ. Bosy "rzuciV na niU okiem, zapVoniV !siQ po uszy i zaczUV odpychapaczkQ od siebie. - Nie uchodzi - wymamrotaV. - Nie chcQ o tym nawet sVysze - szepnUV wprost w prezesowe ucho Korowiow. - Unas nie uchodzi, a u cudzoziemcWw wrQcz przeciwnie. Pan go obrazi, a topo prostu nie wypada. Pan siQ przecieR fatygowaV... - Najsurowiej wzbronione - cichuteSko zaszemraV prezes irozejrzaV siQ wokWV. - A gdzieR sU Twiadkowie? - szeptaV mu w drugie ucho Korowiow. - Gdzie Twiadkowie,pytam? Co teR pan... I w tym momencie staV siQ, jak!pWniej twierdziV prezes, cud - paczka sama wTliznQVa mu !siQ do teczki. A nastQpnie Bosyz poczuciem dziwnej sVaboTci,jak po ciQRkiej chorobie, znalazV siQ na schodach. Wicher myTli szalaV w jego gVowie. ByVa tam i willa w Nicei, i tresowany kot, i myTl o tym, Re TwiadkWw istotnie nie byVo oraz Re Pelagia Antonowna ucieszy siQ z biletWw. MyTli te, aczkolwiek bez Radnego zwiUzku ze sobU,byVy na ogWV przyjemne. Niemniej jednak jakiT cierS w najgVQbszych czeluTciach prezesowej duszy uwieraV !Bosego. ByV to cierS niepokoju.Poza tym, tu, na schodach, nagle poczuV siQ tak, jakby dostaV obuchem w Veb: XA w "jaki sposWb tVumacz dostaV siQdo gabinetu, skoro na drzwiach znajdowaVa siQ nienaruszona pieczQ? I jak to"siQ staVo, Re on, Nikanor Bosy,"nie zapytaV o to?Y Przez jakiT czas prezes jak baran wpatrywaV siQ w stopnie schodWw, ale w koScu postanowiV machnU na to !wszystko rQkU i nie zamQcza siQ rozwaRaniami na zbyt skomplikowane tematy. Skoro tylko prezes opuTciV mieszkanie, z sypialni dobiegV niski gVos: - Nie spodobaV mi siQ ten prezes. To szubrawiec i !krQtacz. Czy nie moRna zrobi "tak, Reby on tu siQ wiQcej nie pojawiaV? - Wystarczy, Re wydasz polecenie, messer - odezwaV siQ Korowiow, a gVos jego nie byV juR skrzekliwy, ale dwiQczny i bardzo czysty. I momentalnie przeklQty tVumacz znalazV siQ w przedpokoju, nakrQciV numer i powiedziaV do sVuchawki gVosem nie wiedzie czemu nad wyraz pVaczliwym: - Halo! UwaRam za swWj obowiUzek zawiadomi, Re !prezes spWVdzielni, do ktWrej naleRy dom pod numerem 302-A na ulicy Sadowej, Nikanor Iwanowicz Bosy, spekuluje walutU. W obecnej chwili w jego mieszkaniu pod numerem trzydzieTci piQ w przewodzie wentylacyjnym w ubikacji znajduje siQ zawiniQte w papier gazetowy czterysta dolarWw. MWwi Timofiej Kwascow, lokator inkryminowanego domu z mieszkania numer jedenaTcie. Zaklinam na wszystko o utrzymanie mego nazwiska w tajemnicy, poniewaR obawiam siQ zemsty przytoczonego wyRej prezesa! I odwiesiV sVuchawkQ, draS! Co dalej dziaVo siQ w mieszkaniu pod piQdziesiUtym- nie wiadomo, ale za to dokVadnie wiadomo, co robiV Nikanor Bosy. Prezes mianowicie zamknUV siQ na haczyk w ubikacji, wyjUV z kieszeni paczkQ, ktWra w niego wmusiV tVumacz, i upewniV siQ, Re zawiera ona !czterysta rubli. PaczkQ tQ BosyzawinUV w kawaVek gazety i wepchnUV w przewWd wentylacyjny. #W piQ minut pWniej siedziaV juR przy stole w swojej maleSkiej jadalni. MaVRonka jego przyniosVa z kuchni starannie pokrojonego, suto posypanego szczypiorkiem "Tledzia. Nikanor Bosy napeVniV "wWdkU kieliszek, wypiV, nalaV znowu, wypiV, nadziaV na !widelec trzy dzwonka Tledzia... i w tym wVaTnie momencie ktoT zadzwoniV do drzwi. A "wVaTnie Rona wniosVa wazQ, z ktWrej buchaVa para. WystarczyVo raz tylko spojrze na tQ wazQ, by wiedzie, Re wewnUtrz niej w gQstwinie pVomiennego barszczu znajduje siQ to, co najsmaczniejsze na Twiecie - "koT szpikowa. Bosy przeVknUVTlinQ i zawarczaV jak pies: "- eby ich ziemia pochVonQVa! !Nawet zjeT nie dadzU!... Nie wpuszczaj nikogo, nie ma mnie, nie ma... W sprawie mieszkania powiedz, Reby !przestali tu lata, za tydzieS bQdzie zebranie zarzUdu. MaVRonka pobiegVa do przedpokoju, a prezes VyRkU wazowU wyVowiV z ziejUcego !pVomieniem jeziora jU, koT, pQkniQtU wzdVuR. W tym momencie do stoVowego weszVo dwWch obywateli, a z nimi nie wiedzie czemu Tmiertelnie pobladVa Rona prezesa. Bosy na widok owych obywateli rWwnieR zbielaV i wstaV. - Gdzie tu jest toaleta? - z troskU w gVosie zapytaV !pierwszy, ten w biaVej koszuli. CoT stuknQVo o nakryty do obiadu stWV (to Nikanor Bosy upuTciV VyRkQ na ceratQ). - Tutaj, tutaj - szybciutko odpowiedziaVa Pelagia Antonowna. Przybysze niezwVocznie udali siQ na korytarz. - A o co chodzi? - cicho zapytaV Bosy podURajUc za goTmi. - U nas w mieszkaniu nie moRe siQ znajdowa nic takiego... MoRe bym tak mWgV zobaczy dokumenty... proszQ o wybaczenie... Pierwszy w przelocie pokazaV prezesowi stosowny dokument,a drugi w tej samej sekundzie staV juR na taborecie w ubikacji z rQkU w przewodzie wentylacyjnym. Bosemu pociemniaVo w oczach. RozwiniQto gazetQ, ale w paczce nie byVo rubli, tylko dziwne nieznane banknoty - ni to niebieskie, ni to zielone - zpodobiznU jakiegoT starca. ZresztU wszystko to Bosy widziaV niezbyt wyranie - przed oczami lataVy mu jakieT plamy. - Dolary w wentylacji... - z zadumU powiedziaV pierwszy i miQkkim, uprzejmym gVosem zapytaV Bosego: - To wasza paczuszka? - Nie! - odpowiedziaV strasznym gVosem prezes. - Podrzucili wrogowie! !- To siQ zdarza - zgodziV siQ ten pierwszy i dodaV znowu bardzo serdecznie: - No cWR, trzeba odda resztQ. - Nie mam nic wiQcej! Nie mam, przysiQgam na Boga! Nigdy niczego podobnego nawet w rQku nie miaVem! - rozpaczliwie krzyczaV prezes. !RzuciV siQ w stronQ komody, z "Voskotem wyciUgnUV szufladQ, a z niej teczkQ, wykrzykujUc przy tym bez zwiUzku: - Oto umowa... tVumacz-bandyta podrzuciV... Korowiow... w binoklach!... Bosy otworzyV teczkQ, wsadziVrQkQ do Trodka, zsiniaV na twarzy i upuTciV teczkQ w barszcz. Teczka byVa pusta - ani listu od Stiopy, ani umowy,ani paszportu cudzoziemca, ani pieniQdzy, ani kartki w sprawie biletWw. Jednym sVowem, w teczce nie byVo nicoprWcz calWwki. - Towarzysze! - nieludzkim gVosem wrzasnUV prezes. - Trzymajcie ich! W naszym domu jest nieczysta siVa! W tym momencie nie wiadomo co zwidziaVo siQ jego Ronie, poniewaR zaVamaVa rQce i zawoVaVa: !- Przyznaj siQ, Iwanycz! KrWcejbQdziesz siedziaV! Bosy z oczyma nalanymi krwiU #potrzUsaV piQTciami nad gVowURony i chrypiaV: - Uuu, krowa przeklQta! Potem osVabV, opadV na krzesVo, najwidoczniej postanawiajUc podda siQ temu, co nieuniknione. W tym czasie Timofiej Kondratiewicz Kwascow pVonUc z ciekawoTci staV na podeTcie, przypadajUc na zmianQ raz okiem, raz uchem do dziurki od klucza w drzwiach prezesowego mieszkania. Po piQciu minutach wszyscy mieszkaScy domu, ktWrzy w tym czasie znajdowali siQ na podwWrku, mogli widzie swegoprezesa, jak w towarzystwie dwWch mQRczyzn przemaszerowaV wprost do bramy domu. Opowiadano, Re Nikanor Iwanowicz wyglUdaV #jak cieS, Re idUc chwiaV siQ, jakby byV pijany, i Re mamrotaV coT pod nosem. A po godzinie nieznany obywatel pojawiV siQ w mieszkaniu numer jedenaTcie, wVaTnie wtedy, kiedy Timofiej Kwascow, zachVystujUc siQ ze szczQTcia, opowiadaV innym lokatorom, jak nakryto prezesa - skinieniem palca wywoVaV Kwascowa z kuchni do przedpokoju, coT mu powiedziaV, po czym Kwascow przepadV wraz z nim. 10. WieTci z JaVty W tym samym czasie, kiedy nieszczQTcie spadVo na Nikanora Iwanowicza, nie opodal domu numer 302-A na Sadowej w gabinecie dyrektorafinansowego teatru Varietes, Rimskiego, znajdowaVo siQ dwWch ludzi - sam dyrektor Rimski i administrator Warionucha. Dwa okna wielkiego gabinetu na pierwszym piQtrze budynku teatru wychodziVy na SadowU, trzecie zaT - znajdujUce siQ dokVadnie za plecami siedzUcego przy biurku dyrektora - wychodziVo na letni ogrWdek Varietes. MieTciVy siQ tam bufety z napojami chVodzUcymi, strzelnica i estrada pod goVym niebem. W gabinecie tym oprWcz biurka znajdowaVo siQ jeszcze mnWstwo starych, rozwieszonych na Tcianach afiszWw, maleSki stolik z karafkU wody, cztery fotele oraz stojUcy w kUcie stelaR, na ktWrym staVa zakurzona, stara makieta dekoracji do "jakiejT rewii. No i rozumie siQ samo przez siQ, Re poza tym wszystkim rezydowaVa w !gabinecie niewielka, wyliniaVa isfatygowana kasa pancerna - staVa ona po lewej rQce Rimskiego, obok biurka. SiedzUcy za biurkiem Rimski odsamego rana byV w fatalnym nastroju, natomiast Warionucha, przeciwnie, byV niezmiernie oRywiony i jakoT szczegWlnie, niespokojnie aktywny. A tymczasem nie "mWgV znale ujTcia dla swej energii. Obecnie Warionucha ukrywaV siQ w gabinecie dyrektora przed amatorami wejTciWwek, ktWrzy zatruwali mu Rycie, szczegWlnie w dniach zmiany programu, a dzisiaj wVaTnie byV taki dzieS. Skoro tylko telefon zaczynaV dzwoni, Warionucha podnosiV sVuchawkQ i VgaV: - Z kim? Z Warionucha? Nie mago. WyszedV z teatru. - ProszQ ciQ, zadzwoS ty jeszcze raz do Lichodiejewa - z rozdraRnieniem powiedziaV Rimski. - AleR nie ma go w domu. JuR nawet Karpowa posyVaVem, nikogo nie ma w mieszkaniu. - Diabli wiedza, co to ma znaczy! - syczaV Rimski, stukajUc na arytmometrze. OtworzyVy siQ drzwi, bileter przydwigaV grubU paczkQ TwieRo wydrukowanych sztrajf- na zielonym papierze wielkimi czerwonymi literami widniaVo: DZI I CODZIENNIE W TEATRZE VARIETES NADPROGRAM PROFESOR WOLAND SEANSE CZARNEJ MAGII ORAZ MAGII OWEJ CAKOWITE ZDEMASKOWANIE Warionucha narzuciV sztrajfQ na makietQ, odszedV na parQ krokWw, ponapawaV siQ i poleciV bileterowi, aby niezwVocznie kazaV rozklei wszystkie egzemplarze. - Dobre! Zwraca uwagQ! - "zauwaRyV po odejTciu biletera. - A mnie siQ ta caVa afera wyjUtkowo nie podoba - z nienawiTciU patrzUc na afisz przez okulary w rogowej oprawie warczaV Rimski - i w "ogWle bardzo siQ dziwiQ, Re mupozwolili na wystawienie czegoT podobnego. - Nie, Grisza, nie mWw! To bardzo subtelne posuniQcie. CaVy dowcip polega na demaskowaniu. - Nie wiem, nie wiem, moim zdaniem to kiepski dowcip... ten Stiopa zawsze wymyTli coTtakiego!... Gdyby chociaR pokazaV tego maga! Ty go !przynajmniej widziaVeT? Diabli wiedzU, skUd on go wytrzasnUV! OkazaVo siQ, Re Warionucha, podobnie jak Rimski, maga nie widziaV na oczy. Wczoraj "Stiopa (Xjak oszalaVyY, wedVug!okreTlenia Rimskiego) przybiegVdo dyrektora z napisanU juR na brudno umowU, natychmiast poleciV jU przepisa i wypVaci Wolandowi pieniUdze. Potem mag ulotniV siQ i nikt prWcz Stiopy wiQcej go nie widziaV. Rimski wyjUV zegarek, zobaczyV, Re wskazWwki wskazujU piQ minut po !godzinie drugiej i rozwTcieczyV!siQ na dobre. Bo rzeczywiTcie! Lichodiejew dzwoniV mniej wiQcej o jedenastej, powiedziaV, Re przyjdzie za pWV godziny, tymczasem nie !tylko nie przyszedV, ale gdzieTzniknUV z mieszkania. - Przez niego caVa robota stoi!!- ryczaV juR Rimski pokazujUc palcem na stos nie podpisanych papierkWw. - A moRe wpadV pod tramwaj jak Berlioz? - wyraziV przypuszczenie Warionucha trzymajUc przy uchu !sVuchawkQ, z ktWrej dobiegaVy"gVQbokie, dVugie i caVkowicie beznadziejne sygnaVy. - To byVoby wcale nie najgorzej... - ledwie dosVyszalnie, przez zQby, powiedziaV Rimski. W tym momencie do gabinetu weszVa kobieta w mundurowej kurtce, czarnej spWdnicy, pantoflach na pVaskim obcasie i w furaRerce. Kobieta ta wyjQVa z niewielkiej, zawieszonej na pasku torby biaVy kwadracik oraz zeszyt i zapytaVa: - Gdzie tu jest Varietes? Mam#pilnU depeszQ. ProszQ podpisa.Warionucha nabazgraV w zeszycie jakiT zakrQtas i jak "tylko za kobietU zamknQVy siQ drzwi, otworzyV telegram. Zapoznawszy siQ z jego treTciU zamrugaV oczami i podaV blankiet Rimskiemu. Depesza brzmiaVa jak nastQpuje: XJaVty moskwy !varietes dzisiaj pWV dwunastej !komisariacie zjawiV siQ szatyn nocnej koszuli spodniach bez butWw obVUkany zeznaV nazwisko lichodiejew jest dyrektorem varietes depeszujcie milicja JaVta gdziedyrektor lichodiejewY. - Moje uszanowanie! - zawoVaVRimski i dodaV - jeszcze jednaniespodzianka! - Samozwaniec! - oTwiadczyV Warionucha i powiedziaV do sVuchawki telefonicznej: - Przyjmowanie telegramWw? Na rachunek Varietes. Pilna depesza. SVyszy mnie pani? XJaVta, milicja... dyrektor lichodiejew moskwie dyrektor finansowy rimskiY. NiezaleRnie od wiadomoTci o samozwaScu z JaVty Warionucha znowu rozpoczUV wszechstronne telefoniczne poszukiwania Stiopy, ale nigdzie naturalnie go nie znalazV. WVaTnie kiedy Warionucha trzymajUc w rQku sVuchawkQ zastanawiaV siQ, dokUd by jeszcze zadzwoni, weszVa ta sama kobieta, ktWra przyniosVa!pierwszU depeszQ, i wrQczyVa mu nowy blankiet. Warionucha pospiesznie rozerwaV go, przeczytaV i gwizdnUV. - Go tam znowu? - z nerwowym grymasem zapytaV Rimski. Warionucha w milczeniu podaV mu blankiet i dyrektor ujrzaV wystukane na nim sVowa: XbVagam da wiarQ przeniesiony JaVty hipnoza wolanda depeszujcie milicjQ potwierdzenie toRsamoTci lichodiejewY. Rimski i Warionucha gVowa przy gVowie studiowali depeszQ, a przestudiowawszy jU w milczeniu popatrzyli na siebie. - Obywatele! - rozgniewaVa siQkobieta. - Najpierw podpiszcie, a potem bQdziecie sobie milcze, ile dusza y juR o 0 rkPPĂ`mk&k{A]p c u^ c _< c ; `:!H c a+ c !b6O d!zapragnie! PrzecieR ja roznoszQ pilne telegramy. Nie spuszczajUc oczu z blankietu Warionucha krzywo coT nakreTliV w zeszycie, kobieta zniknQVa. - PrzecieR rozmawiaVeT z nim przez telefon po jedenastej? -zapytaV caVkowicie zdezorientowany administrator. - GVupie gadanie! - "przeraliwie wrzasnUV Rimski. -RozmawiaVem czy nie rozmawiaVem, Lichodiejew nie moRe by teraz w JaVcie! To Tmieszne! !- On jest pijany... - powiedziaV Warionucha. - Kto jest pijany? - zapytaV Rimski i znowu obaj wytrzeszczyli na siebie oczy. e z JaVty depeszowaV samozwaniec albo uzurpator, to nie ulegaVo wUtpliwoTci. Lecz oto co byVo dziwne - skUd Ww krymski mistyfikator znaV Wolanda, ktWry dopiero wczoraj przyjechaV do Moskwy? W jaki sposWb dowiedziaV siQ o kontaktach Lichodiejewa z Wolandem? - Hipnoza... - powtarzaV Warionucha sVowo z depeszy. - SkUd on moRe wiedzie o Wolandzie? - zamrugaV powiekami i nagle zawoVaV zdecydowanie. - Ale skUdRe! Bzdura! Bzdura! Bzdura! - Gdzie siQ zatrzymaV ten Woland, a niech go diabli porwU?! - zapytaV Rimski. Warionucha natychmiast poVUczyV siQ z biurem turystyki zagranicznej i ku olbrzymiemu zdumieniu Rimskiego zawiadomiV go, Re Woland mieszka u Lichodiejewa. NastQpnie Warionucha nakrQciV numer mieszkania Lichodiejewa i dVugo wsVuchiwaV siQ w gVQbokie, buczUce sygnaVy. "WTrWd tych sygnaVWw skUdT z !dala dobiegV ciQRki, posQpny #gVos, ktWry TpiewaV: XSkaVy, moja przystaS...Y - WarionuchadoszedV do wniosku, Re do #sieci telefonicznej wVUczyV siQgVos ze studia radiowego. - Mieszkanie nie odpowiada - powiedziaV Warionucha odkVadajUc sVuchawkQ na !wideVki. - MoRe by sprWbowa zadzwoni jeszcze... Nie skoSczyV. W drzwiach znWw pojawiVa siQ ta sama kobieta i obaj wstali na jej spotkanie, a kobieta wyjQVa z torby juR nie biaVy papierek, ale jakiT ciemny. - To zaczyna by ciekawe - odprowadzajUc wzrokiem oddalajUcU siQ poTpiesznie kobietQ wycedziV przez zQby Warionucha. Pierwszy zawVadnUV arkusikiem Rimski. Na ciemnym tle fotograficznego papieru wyranie odcinaVy siQ czarne pisane litery: XDowodem mWj charakter pisma, mWj podpis, proszQ potwierdzi telegraficznie, zarzUdcie obserwacjQ Wolanda. LichodiejewY. W ciUgu dwudziestu lat swojejpracy w teatrach Warionucha "widywaV juR rWRne rzeczy, ale tym razem poczuV, Re jego umysV ulega jakiemuT zamieniu, i nie byV w stanie wydoby z siebie niczego pozatrzewym, a jednoczeTnie caVkowicie pozbawionym sensu zdaniem: - To jest niemoRliwe! Rimski natomiast postUpiV inaczej. WstaV, otworzyV drzwii wrzasnUV do siedzUcej na taborecie goSczyni: - Nie wpuszcza nikogo poza listonoszem! - i zamknUV drzwi na klucz. !NastQpnie wyjUV z biurka kupQpapierWw i zaczUV uwaRnie porWwnywa grube, pochylone w lewo litery na fotogramie z literami adnotacji sporzUdzonych przez StiopQ, zjego zaopatrzonymi w Trubowaty zakrQtas podpisami.Warionucha nieomal leRUc na biurku ziaV gorUcym oddechemw policzek Rimskiego. - To jego charakter pisma - stanowczo powiedziaV wreszcie dyrektor, a Warionucha zawtWrowaV jak echo: - Jego. Administrator uwaRnie przyjrzaV siQ twarzy Rimskiego i zdziwiV siQ zmianie, jaka w niej zaszVa. I tak chudy dyrektor jak gdyby jeszcze !schudV i nawet zestarzaV siQ, a jego oczy w rogowej oprawie straciVy swWj zwykVy ostry wyraz, pojawiV siQ w nich lQk, a nawet smutek. Warionucha wykonaV wszystko, co czVowiek powinien wykona w chwili niesVychanego zdumienia. I po gabinecie pobiegaV, i dwukrotnie rozrzuciV rQce, jakby go kto ukrzyRowaV, i $wypiV caVU szklankQ RWVtawej wody z karafki, a nawet wydawaV z siebie nastQpujUce okrzyki: - Nie rozumiem! Nie rozumiem! Nie-ro-zu-miem! Rimski zaT patrzyV w okno i gVQboko nad czymT medytowaV.Sytuacja dyrektora byVa nad wyraz kVopotliwa. NaleRaVo !niezwVocznie, nie ruszajUc siQz miejsca, wytVumaczy rzeczy niewytVumaczalne. PrzymruRajUc oczy dyrektor wyobraziV sobie StiopQ, jak w nocnej koszuli i bez butWw wsiada dzisiaj okoVo wpWV do dwunastej do jakiegoT niesVychanego superszybkiego samolotu, a nastQpnie tego !samego StiopQ, ktWry rWwnieR o wpWV do dwunastej stoi w skarpetkach na lotnisku w JaVcie... czort wie, co to wszystko znaczy! A moRe to nie Stiopa rozmawiaV dziT z nim przez telefon ze swojego wVasnego mieszkania? Nie, to na pewno !byV Stiopa! Kto jak kto, ale on, Rimski, dobrze zna gVos Stiopy.Ale nawet gdyby to nie Stiopa dzwoniV dziT do niego, to przecieR nie dalej jak wczoraj pod wieczWr Stiopa prosto ze swojego gabinetu przyszedV tu, do gabinetu Rimskiego, z tU idiotycznU umowU i denerwowaV dyrektora swojU lekkomyTlnoTciU. Jak mWgV !gdzieT pojecha czy polecie, nie zawiadamiajUc nikogo w teatrze? A nawet jeTliby wyleciaV wczoraj wieczorem, "to nie mWgV dolecie do JaVty #dziT w poVudnie. A moRe mWgV? "- Ile jest kilometrWw do JaVty? - zapytaV Rimski. Warionucha zaprzestaV swojej bieganiny i wrzasnUV: - JuR myTlaVem o tym! MyTlaVem! KolejU do Sewastopola okoVo pWVtora !tysiUca kilometrWw, a do JaVtytrzeba jeszcze dorzuci z osiemdziesiUt! W linii prostej oczywiTcie mniej. Hm... Tak... O Radnych pociUgach nie moRe tu by nawet mowy. Ale co w takim razie pozostaje? MyTliwiec? Alekto i do jakiego myTliwskiego samolotu wpuTci StiopQ bez butWw? Po co? A moRe Stiopa "zdjUV buty, kiedy przyleciaV doJaVty? Znowu to samo - po co?ZresztU nawet w butach nikt nie wpuTci Stiopy do wojskowego samolotu. ZresztU pomysV z myTliwcem jest bez sensu. PrzecieR napisane byVo w depeszy, Re Lichodiejew $pojawiV siQ na milicji o pWV do dwunastej, a tymczasem rozmawiaV przez telefon w !Moskwie... chwileczkQ... (przed oczami Rimskiego pojawiV siQ cyferblat jego zegarka). Rimski przypominaV sobie poVoRenie wskazWwek... To przeraRajUce! ByVo wWwczas dwadzieTcia po jedenastej! WiQc co z tego wynika? JeReli zaVoRy, Re Stiopa natychmiast po rozmowie popQdziV na lotnisko i Re znalazV siQ tam, powiedzmy, po piQciu minutach (co, nawiasem mWwiUc, jest "rWwnieR nie do pomyTlenia), to wynika z tego, Re samolot, niezwVocznie startujUc, w ciUgu piQciu minut pokonaV ponad tysiUc kilometrWw. To znaczy, Re osiUga szybkoT dwunastu tysiQcy kilometrWw na godzinQ! To jest zupeVnie wykluczone, z czego wniosek, Re Stiopy nie ma w JaVcie! WiQc co pozostaje? Hipnoza? Nie ma na Twiecie takiej hipnozy, Reby przerzuci !czVowieka o tysiUc kilometrWw!A zatem Stiopie tylko siQ majaczy, Re jest w JaVcie? Jemu moRe siQ oczywiTcie tak wydawa, ale czy milicji w JaVcie teR siQ to tylko przywidziaVo?! O, nie, wybaczcie, takie rzeczy siQ !nie zdarzajU!... No dobrze, ale przecieR oni stamtUd telegrafujU. Twarz dyrektora finansowego byVa dosVownie straszna. Tymczasem ktoT z tamtej #strony dobijaV siQ i szarpaV za #klamkQ, sVycha teR byVo, jak goSczyni rozpaczliwie krzyczy.- Nie wolno! Nie puszczQ! ChobyTcie zamordowali! Posiedzenie! !Rimski opanowaV siQ, na ile go #byVo sta, podniWsV sVuchawkQtelefonu i powiedziaV: - PoproszQ rozmowQ bVyskawicznU z JaVtU. "XMUdrze!Y - zawoVaV w myTli Warionucha. Ale rozmowa z JaVtU nie doszVa do skutku. Rimski odVoRyV sVuchawkQ i powiedziaV: - Jak na zVoT linia jest uszkodzona. Wida byVo, Re uszkodzenie linii, nie wiedzie czemu, szczegWlnie zdenerwowaVo dyrektora, a nawet skVoniVo go do nowych rozmyTlaS. Po chwilizadumy Rimski znowu jednU $rQkU ujUV sVuchawkQ, a drugU notowaV to, co sam mWwiV przez telefon. - ProszQ przyjU depeszQ. PilnU. Varietes. Tak. JaVta. Komenda milicji. Tak. Xdzisiaj okoVo wpWV do dwunastej lichodiejew rozmawiaV ze mnU telefon moskwie kropka po rozmowie nie przyszedV do pracy telefonicznie znale nie moRemy kropka charakter pisma potwierdzam kropka kroki celu wziQcia pod obserwacjQ wymienionego artysty poczyniVem dyrektor finansowy rimskiY !XBardzo mUdrze!Y - pomyTlaV Warionucha, ale jeszcze nie zdURyV na dobre tego pomyTle, kiedy przez gVowQ "przeleciaVa mu myTl: XGVupio! "Stiopa nie moRe by w JaVcie!YRimski tymczasem zrobiV, co !nastQpuje - starannie zVoRyV wszystkie otrzymane depesze wraz z kopiU swojej, wszystko"to wVoRyV do koperty, zakleiV jU, napisaV na wierzchu kilka sVWw i wrQczyV kopertQ Warionusze, mWwiUc: - Odwie to sam, nie zwlekajUc. Niech tam siQ martwiU. "XA to juR naprawdQ mUdrze!Y - pomyTlaV Warionucha i schowaVkopertQ do teczki. NastQpnie jeszcze raz na wszelki wypadek wykrQciV numer mieszkania Lichodiejewa, wsVuchaV siQ uwaRnie, zamrugaV radoTnie i tajemniczo wykrzywiV twarz. Rimski wyciUgnUV szyjQ. - Czy mogQ prosi pana Wolanda? - sVodko zapytaV Warionucha. - Oni sU zajQci - odpowiedziaVa skrzekliwym gVosem sVuchawka. - A kto prosi? - Administrator Varietes Warionucha. - Iwan Sawieliewicz? - !radoTnie zawoVaVa sVuchawka. - Jestem szalenie rad, Re pana sVyszQ! Jak paSskie zdrowie? - Merci - ze zdumieniem odpowiedziaV Warionucha - alekto przy telefonie? - Jego pomocnik, pomocnik i tVumacz, Korowiow! - trzeszczaVa sVuchawka. - Jestem do paSskich usVug, najmilszy Iwanie Sawieliewiczu!Niech pan dysponuje mojU !osobU wedle paSskich RyczeS. A wiQc? - Przepraszam... czy Stiepana Lichodiejewa nie ma w tej chwili w domu? - Niestety! Nie ma! - krzyczaVa sVuchawka. - WyjechaV! - DokUd? - Na przejaRdRkQ samochodowU za miasto. !- C...CO? Na p...przejaRdRkQ? ...A kiedy wrWci? - A, powiedziaV, odetchnQ TwieRym powietrzem i wrWcQ. !- Tak... - powiedziaV stropiony Warionucha - merci... Niech pan bQdzie uprzejmy przekaza panu Wolandowi, Rejego dzisiejszy wystQp "odbQdzie siQ w trzeciej czQTci programu. - SVucham. OczywiTcie. JakRe inaczej. Natychmiast. Bez wUtpienia. PrzekaRQ - urywanie stukaVa sVuchawka. - Wszystkiego dobrego - powiedziaV zdziwiony Warionucha. - ProszQ przyjU - mWwiVa sVuchawka - moje najlepsze, najgorQtsze gratulacje i Ryczenia! Powodzenia! !SukcesWw! PeVnego szczQTcia! Wszystkiego! - No, oczywiTcie! PrzecieR mWwiVem! - ze wzburzeniem krzyczaV administrator. - Nie pojechaV do Radnej JaVty, tylko za miasto! - No, jeReli to tak - blednUc ze wTciekVoTci powiedziaV dyrektor - to jest to rzeczywiTcie TwiSstwo nie z tej ziemi. W tym momencie administrator!podskoczyV i wrzasnUV tak, ReRimski aR siQ wzdrygnUV. - PrzypomniaVem sobie! PrzypomniaVem! W Puszkino otworzyli niedawno wschodniU restauracjQ! Nazywa siQ !XJaVtaY! Wszystko jest jasne! PojechaV tam, schlaV siQ i stamtUd depeszuje! - No, tego to juR za wiele - policzek Rimskiego znieksztaVcaV nerwowy tik, a w oczach pVonQVa ciQRka prawdziwa nienawiT. - No cWR, drogo zapVaci za ten spacer! - Rimski nagle zaciUV siQ i niezdecydowanie dodaV: -$Ale jakRe to, przecieR milicja... - To gVupstwo! GVupie kawaVy Lichodiejewa - przerwaV mu ekspansywny administrator i zapytaV: - A kopertQ jednak zawie? - BezwzglQdnie - odpowiedziaVRimski. I znowu otworzyVy siQ drzwi i "weszVa ta sama... XOna!Y - nie wiadomo dlaczego z udrQkU !pomyTlaV Rimski. I obaj wstali na spotkanie dorQczycielki. Tym razem depesza zawieraVa nastQpujUce sVowa: XdziQkujQ potwierdzenie natychmiast piQset komenda milicji moje nazwisko jutro wylatujQ moskwy lichodiejewY. - On zwariowaV... - sVabo powiedziaV Warionucha. !Rimski zaT brzQknUV kluczem, wyjUV pieniUdze z kasy #ogniotrwaVej, odliczyV piQset "rubli, zadzwoniV na goSca, daV mu pieniUdze i poleciV nada je na poczcie. - Na miVoT boskU, Grisza - nie wierzUc swoim oczom powiedziaV Warionucha - wedVug mnie niesVusznie robiszwysyVajUc te pieniUdze. - WrWcU z powrotem - cicho odparV Rimski - ale Lichodiejew ciQRko odpokutuje ten piknik. - I dodaV wskazujUc teczkQ Warionuchy: - Jed jak najszybciej, Tpiesz siQ. Warionucha wybiegV z teczkU z gabinetu. ZszedV na parter, zobaczyV olbrzymiU kolejkQ przy kasie, "dowiedziaV siQ od kasjerki, Re za godzinQ bQdzie komplet, poniewaR gdy tylko rozlepiono "sztrajfy, publicznoT zaczQVa !wali jak nieprzytomna, poleciV"kasjerce zakreTli trzydzieTci najlepszych miejsc w loRach i na parterze i nie sprzedawa ich, wybiegV z kasy, po drodze pozbyV siQ paru zabiegajUcych"o wejTciWwki natrQtWw i wpadVna chwilkQ do swojego gabinetu, Reby zabra czapkQ.W tym momencie zaterkotaV telefon. - Halo! - krzyknUV Warionucha.- Iwan Sawieliewicz? - wstrQtnym nosowym gVosem zasiQgnQVa informacji sVuchawka. - WyszedV z teatru - zdURyV krzyknU Warionucha, ale sVuchawka z miejsca mu przerwaVa: - Niech pan lepiej sVucha, zamiast struga wariata. Niechpan tych depesz nigdzie nie nosi i nikomu nie pokazuje. - Kto mWwi? - zaryczaV Warionucha. - ProszQ natychmiast przesta siQ wygVupia! My pana znajdziemy! PaSski numer? - Warionucha - odezwaV siQ ciUgle ten sam paskudny gVos. - Czy ty rozumiesz po rosyjsku? Nie noT nigdzie tychdepesz. - Przestanie pan czy nie!? - krzyknUV rozwTcieczony administrator. - No, poczekaj! ZapVacisz ty mi za to! - Iwan Sawieliewicz wywrzasnUV !jeszcze jakUT pogrWRkQ, ale zaraz zamilkV, poniewaR wyczuV, Re po tamtej stronie nikt go juR nie sVucha. Wtedy w gabinecie jakoT #szybko zaczQVo siQ Tciemnia. Warionucha wybiegV, zatrzasnUV za sobU drzwi i bocznym wyjTciem wymknUV siQ do letniego ogrWdka. !ByV wzburzony i peVen energii. Po tej niesVychanej rozmowie nie wUtpiV juR, Re banda chuliganWw pozwala sobie na obrzydliwe kawaVy i Re te kawaVy sU w jakiT sposWb zwiUzane ze znikniQciem Lichodiejewa. Nieomal dusiV siQ, tak pragnUV wykry !zVoczyScWw i, co dziwniejsze, uczuV przedsmak czegoT przyjemnego. Tak bywa, kiedy !czVowiek stara siQ znale w centrum uwagi albo przynosi !gdzieT sensacyjnU wiadomoT. W ogrWdku wiatr uderzyV administratora w twarz, zasypaV mu oczy piaskiem, jakgdyby zagradzaV mu drogQ, jakgdyby przestrzegaV. Rama okienna na pierwszym piQtrze trzasnQVa tak, Re omal nie wyleciaVy szyby, a wierzchoVkilip i klonWw trwoRnie zaszumiaVy. ciemniVo siQ i ochVodziVo. Administrator przetarV oczy i zobaczyV, Re nad MoskwQ nadpeVza niska RWVtobrzucha chmura burzowa.W oddali ciQRko zagrzmiaVo. Cho TpieszyV siQ ogromnie, nie potrafiV siQ opanowa, Reby nie wpaT na sekundQ doletniego szaletu i nie !sprawdzi, czy monter zaVoRyVna lampQ koszulkQ siatkowU. Warionucha przebiegV obok strzelnicy i znalazV siQ w gQstych krzakach bzu, wTrWd ktWrych staV niebieskawy domek - letni szalet. Monter okazaV siQ czVowiekiem sVownym, lampa pod daszkiem w mQskiej ubikacji byVa juR "osVoniQta metalowU siatkU, alezmartwiV bardzo administratora fakt, Re nawet w przedburzowym sVabym !Twietle moRna byVo zauwaRy,$iR na Tcianach juR siQ pojawiVywykonane wQglem i oVWwkiem napisy. - Co to za... - zaczUV !administrator i nagle usVyszaV za sobU gVos, ktWry wymruczaV: - To pan, Iwanie Sawieliewiczu? Warionucha drgnUV, odwrWciV siQ i zobaczyV przed sobU nieduRego grubasa, jak mu siQ wydaVo, z kociU fizjonomiU. - Powiedzmy, Re ja - odpowiedziaV nieprzyjanie. - MiVo mi, naprawdQ bardzo mimiVo - piskliwym gVosem powiedziaV kotopodobny "grubas i nagle zamachnUV siQ i zasunUV go w ucho tak, Re czapka spadVa administratorowi z gVowy i na wieki zniknQVa w otworze y juR o 0 rkPPĂ`mk&k{AgBc c !db  "e c '"f- c "g"% W "h+| c D#ie6* R # klozetu. Od uderzenia grubasa caVy szalet rozjarzyV siQ na sekundQ migotliwym TwiatVem, !a w niebie rozlegV siQ grzmot. Potem bVysnQVo jeszcze raz i przed administratorem pojawiV siQ jeszcze jeden - malutki, ale z barami atlety, rudy jak ogieS, na jednym oku bielmo, w ustach kieV... Ten drugi, bQdUc najwidoczniej maSkutem, przygrzaV administratorowi w drugie ucho. W odpowiedzi znWw zagrzmiaVo w niebie i na drewniany dach szaletu runQVaulewa. - Co wy robicie, towarzy... - wyszeptaV oszalaVy administrator i z miejsca zdaV sobie sprawQ, Re sVowo XtowarzyszeY ani rusz nie pasuje do bandytWw, ktWrzy napadajU na czVowieka w szalecie stanowiUcym wVasnoT spoVecznU, !zachrypiaV wiQc: - obywate... -$poVapaV siQ, Re i na ten tytuV !rWwnieR nie zasVugujU i, tym razem nie wiadomo od ktWrego otrzymaV trzeci straszny cios, krew z nosa chlusnQVa mu na koszulQ. - Co masz w teczce, gnido? - przenikliwym gVosem wrzasnUV podobny do kota. - Depesze? Auprzedzano ciQ przez telefon, RebyT ich nigdzie nie nosiV? Uprzedzano czy nie, pytam ciebie? "- Uprzedza... dzano... dzano... - VapiUc oddech odpowiedziaV administrator. - A ty musiaVeT polecie? Dawaj teczkQ, pasoRycie! - krzyknUV drugi bandyta tym samym nosowym gVosem, ktWryadministrator sVyszaV juR w telefonie, i wyrwaV teczkQ z trzQsUcych siQ rUk Warionuchy. Obaj ujQli administratora pod ramiona, wywlekli go z ogrWdkai pomknQli wraz z nim po Sadowej. Burza szalaVa na caVego, woda z szumem i wyciem zapadaVa siQ pod ziemiQ, w studzienki kanalizacyjne, wszQdzie "piQtrzyVy siQ pieniste fale, z dachWw chlustaVy strumienie, z"bram i z rynien pVynQVy rwUce potoki. Wszystko, co RyVo, zniknQVo z Sadowej i Iwanowi Sawieliewiczowi nikt nie mWgV przyjT z pomocU. SkaczUc w mQtnych rzeczkach oTwietlani bVyskawicami bandyci w mgnieniu oka dowlekli na wpWV Rywego administratora do domu numer 302-A, wskoczyli z nim do bramy, w ktWrej trzymajUc w rQkach pantofle i#poSczochy tuliVy siQ do Tciany dwie bosonogie kobiety. NastQpnie wpadli na szWstU klatkQ i bliski obVQdu Warionucha zostaV wniesiony na czwarte piQtro i rzucony napodVogQ w dobrze znanym mu pWVmroku przedpokoju w mieszkaniu Stiopy Lichodiejewa. WWwczas obaj rozbWjnicy zniknQli, a na ich miejsce zjawiVa siQ w przedpokoju zupeVnie naga dziewczyna - ruda, z oczyma pVonUcymi fosforycznym blaskiem. Warionucha zrozumiaV, Re to jest wVaTnie to najstraszniejsze ze wszystkiego, co go spotkaVo, i!z jQkiem przywarV do Tciany. Adziewczyna podeszVa bardzo blisko do administratora i poVoRyVa mu dVonie na ramionach. WVosy na gVowie Warionuchy uniosVy siQ i stanQVy dQba, poniewaR nawetprzez zimnU, zupeVnie przemokniQtU tkaninQ koszuli poczuV, Re dVonie te sU jeszcze zimniejsze, Re sU one zimne jak lWd. - PozwWl, Re ciQ ucaVujQ - czule powiedziaVa dziewczyna !i bVyszczUce jej oczy znalazVysiQ tuR przy oczach administratora. Wtedy Warionucha zemdlaV i pocaVunku juR nie czuV. 11. Rozdwojenie Iwana Las na przeciwlegVym brzegu rzeki, jeszcze przed godzinU rozTwietlony majowym "sVoScem, zmroczniaV, zmQtniaVi rozpVynUV siQ. Za oknem wisiaVa gQsta zasVona wody. Na niebie co !chwila pojawiaVy siQ gorejUce !nici, niebo pQkaVo i migotliwe "przeraRajUce TwiatVo zalewaVopokWj chorego. Iwan siedziaV na VWRku i patrzUc na mQtnU kipiUcU rzekQ cicho pVakaV. Przy kaRdym uderzeniu pioruna wydawaV RaVosny okrzyk i zasVaniaV rQkami twarz. Na podVodze poniewieraVy siQ zapisane kartki papieru - !zdmuchnUV je wiatr, ktWry tuRprzed burzU wdarV siQ do pokoju. Podejmowane przez poetQ prWby napisania meldunku o straszliwym konsultancie do niczego nie doprowadziVy. Otrzymawszy od grubej pielQgniarki Praskowii Fiodorowny ogryzek oVWwka i papier poeta wesoVo zatarV "dVonie i spiesznie zasiadV przy stoliku. PoczUtek wyszedV mu nawet zupeVnie niele. "XDo milicji. Doniesienie czVonkaMassolitu Iwana Bezdomnego. Wczoraj wieczorem przyszedVem z nieboszczykiemM. Berliozem na Patriarsze Prudy...Y I natychmiast poeta zaplUtaV siQ, gVWwnie z powodu tego XnieboszczykaY. Z miejsca zaczynaVo to wyglUda doT idiotycznie. JakRe to tak - przyszedVem z nieboszczykiem.Nieboszczycy nie chadzajU naspacery. Doprawdy, uznajU go za wariata, jeszcze tylko tego brakowaVo! DoszedVszy do takiego wniosku, Iwan zaczUV poprawia tekst. WyszVo tak: X...z M. Berliozem, obecnym !nieboszczykiem...Y To rWwnieR nie usatysfakcjonowaVo autora. Trzeci wariant okazaV siQ gorszy od obu poprzednich:XBerliozem, ktWry wpadV pod tramwaj...Y, a tu jeszcze !przyplUtaV siQ ten nikomu nie znany kompozytor o tym samym nazwisku i trzeba byVo dopisa: ,,nie z kompozytorem...Y NamQczywszy siQ z dwoma Berliozami, Iwan przekreTliV wszystko i postanowiV zaczU od czegoT bardzo mocnego, conatychmiast przykuje uwagQ !czytajUcego, napisaV wiQc, Rekot wsiadaV do tramwaju, potem znowu wrWciV do historiiz odciQta gVowU. GVowa i przepowiednia konsultanta skojarzyVy mu siQ z Poncjuszem PiVatem i, by caVoT wypadVa bardziej przekonywajUco, postanowiV wcaVoTci przytoczy opowiadanie o rzymskim procuratorze zaczynajUc od !chwili, kiedy ten pojawiV siQ wbiaVym pVaszczu z podbiciem koloru krwawnika pod kolumnadU paVacu Heroda. Iwan pracowaV z zapaVem, "kreTliV, wpisywaV nowe sVowa, sprWbowaV nawet narysowa Poncjusza PiVata, a potem stojUcego na tylnych Vapach kota. Ale rysunki niewiele pomogVy, im dalej, tym bardziej niezrozumiaVy i zawiVy stawaV siQ raport poety. Kiedy daleko na niebie ukazaVasiQ przeraRajUca chmura o dymiUcych brzegach i spowiVa las, kiedy zerwaV siQ wicher, $Iwan poczuV, Re opadV z siV, Renie poradzi sobie z raportem, nawet nie podniWsV z podVogi zapisanych kartek i cicho, gorzko zapVakaV. Dobroduszna Praskowia Fiodorowna odwiedziVa poetQ w czasie burzy, zobaczyVa, Re pVacze, #przestraszyVa siQ, zaciUgnQVa story, Reby bVyskawice nie !przeraRaVy chorego, podniosVa !z podVogi kartki i pobiegVa po lekarza. Lekarz przyszedV, zrobiV Iwanowi zastrzyk w ramiQ, "zapewniV go, Re wiQcej pVaka nie bQdzie, Re teraz wszystko przejdzie, wszystko siQ odmieni na lepsze i wszystko ulegnie zapomnieniu. OkazaVo siQ, Re lekarz miaV racjQ. Po pewnym czasie las zarzekU odzyskaV dawny wyglUd.KaRde drzewo rysowaVo siQ dokVadnie na bVQkicie wyczyszczonym do poprzedniej niebieskoTci, a i "rzeka pVynQVa sobie spokojnie. Chandra zaczQVa opuszcza Iwana zaraz po zastrzyku, poeta leRaV teraz spokojnie, wpatrzony w rozpiQtU na niebie tQczQ. Tak trwaVo do wieczora i chory nawet nie zauwaRyV, kiedy roztajaVa tQcza, kiedy posmutniaVo wypVowiaVe niebo i sczerniaV las. WypiV gorUce mleko, potem !znWw siQ poVoRyV i sam siQ zdziwiV, jak bardzo odmieniVy %siQ jego myTli. ZatarV siQ nieco w pamiQci przeklQty diabelski "kot, nie straszyVa juR odciQta gVowa, a Iwan, zarzuciwszy !rozwaRania o niej, rozmyTlaV otym, Re w klinice jest w gruncie rzeczy zupeVnie "niele, Re StrawiSski to bardzomUdry czVowiek i w ogWle sVawa, Re mie z nim do czynienia to wielka przyjemnoT. A powietrze wieczorem po burzy jest chVodne i wonne. Dom udrQki zasypiaV. Na cichych korytarzach pogasVy biaVe matowe lampy, natomiast- zgodnie z regulaminem !zapaliVy siQ sVabe bVQkitne RarWwki, coraz rzadziej sVycha byVo za drzwiami ciche stUpania pielQgniarek pogumowych chodnikach korytarza. Iwan leRaV teraz zmoRony !sVodkU niemocU, patrzyV to nalampQ z abaRurem, ktWra TwieciVa pod sufitem Vagodnymrozproszonym TwiatVem, to znWw na ksiQRyc wschodzUcy nad ciemnym lasem, i sam ze sobU rozmawiaV. - WVaTciwie dlaczego tak siQ zdenerwowaVem, kiedy Berlioz wpadV pod tramwaj - rozwaRaV. - Ostatecznie, co mi do tego? Co to, mWj brat albo swat? JeTli przeanalizowa to zagadnieniejak naleRy, to wVaTciwie nawet nie znaVem dobrze nieboszczyka. Bo co ja, prawdQ mWwiUc, o nim "wiedziaVem? Tyle tylko, Re byV "Vysy i przeraRajUco gadatliwy. A poza tym, obywatele - dalej Iwan przemawiaV do kogoT - sprWbujmy wyjaTni rzecz nastQpujUcU - proszQ mi wytVumaczy, dlaczego wTciekVem siQ na tego zagadkowego konsultanta, maga i profesora z pustym i czarnym okiem? Po co mi byVa ta caVa idiotyczna pogoS za nim, w kalesonach, ze TwieczkU w rQku, a potem jeszcze ta dzika draka w restauracji? - No-no-no! - nowy Iwan usVyszaV nagle surowy gVos dawnego Iwana - nie wiedziaV,czy byV to gVos wewnQtrzny, czy teR dobiegaV z zewnUtrz. - PrzecieR o tym, Re Berliozowi obetnie gVowQ, profesor wiedziaV jednak z gWry? JakRe siQ tu nie zdenerwowa. - O co wVaTciwie chodzi, towarzysze? - nowy Iwan nie zgodziV siQ z Iwanem zamierzchVym. - e sprawa jest nieczysta, to jasne nawetdla dziecka. Profesor to czVowiek niezwykVy i tajemniczy na sto procent! AleprzecieR wVaTnie to jest najciekawsze! Facet znaV osobiTcie Poncjusza PiVata! Jeszcze wam maVo? Czego chcecie ciekawszego? Czy nie rozsUdniej byVoby zamiast robi tQ wyjUtkowo gVupiU chryjQ na Patriarszych Prudach, wypyta go !uprzejmie, co siQ dalej dziaVo z PiVatem i z tym aresztowanym Ha-Nocri? A ja zajmowaVem siQ cholera wie czym! RzeczywiTcie, jest o czym mWwi - redaktor miesiQcznika literackiego wpadV pod tramwaj! No i co, moRe miesiQcznik przez to przestanie wychodzi? ZresztU, co tu poradzisz? !CzVowiek jest Tmiertelny i, jak to ktoT sVusznie powiedziaV, !to, iR jest Tmiertelny, okazuje siQ niespodziewanie. No, wiQc niech mu ziemia lekkU bQdzie! No, to bQdzie inny redaktor, moRe nawet jeszcze wymowniejszy od poprzednika!Po krWtkiej drzemce nowy Iwanzjadliwie zapytaV dawnego Iwana: - WiQc na kogo wyszedVem w takim razie? - Na durnia! - wyranie powiedziaV jakiT bas nie naleRUcy do Radnego z IwanWw, za to nadzwyczaj podobny do basu konsultanta. !Iwan jakoT siQ nie obraziV na epitet XdureSY i nawet przyjemnie nim zdziwiony uTmiechnUV siQ i zacichV w #pWVTnie. Do Iwana skradaV siQ sen i juR zamajaczyVa poecie palma na sVoniowej nodze, przeszedV obok kot, nie, bynajmniej nie straszny, przeciwnie, wesoVy, sVowem - jeszcze chwilka i Iwan zapadnie w sen, kiedy nagle krata bezszelestnie odsunQVa siQ na bok, na balkonie pojawiVa siQ tajemnicza, kryjUca siQ przed poTwiatU !ksiQRyca sylwetka i pogroziVa Iwanowi palcem. Iwan bez lQku uniWsV siQ na VWRku i zobaczyV, Re na "balkonie stoi jakiT mQRczyzna. !MQRczyzna ten poVoRyV palec na ustach i wyszeptaV: - CTTT!... 12. Czarna magia oraz jak jU zdemaskowano Niewysoki czVowiek o malinowym nosie przypominajUcym ksztaVtem gruszkQ, w dziurawym RWVtym meloniku, w kraciastych spodniach i w lakierkach z cholewkU wjechaV na scenQ Varietes na najzwyklejszym dwukoVowym rowerze. Przy dwiQkach fokstrota zatoczyV krUg, a potem wydaV zwyciQski okrzyk, co spowodowaVo, Re rower stanUV dQba. CzVowieczek przejechaV kawaVek tylko na tylnym kole, potem stanUV na gVowie, w "biegu odkrQciV przednie koVo i odturlaV je za kulisy, po czym kontynuowaV podrWR na jednym kole, obracajUc pedaVy rQkami. Na wysokim metalowym maszcie, u szczytu ktWrego byVo siodeVko, wjechaVa na jednym kole pulchna blondyna w trykocie, w krWtkiej, usianejsrebrnymi gwiazdami #spWdniczce, i zaczQVa jedzi w koVo. CzVowieczek mijajUc jU wydawaV okrzyki powitalne i nogU zdejmowaV z gVowy melonik. Wreszcie na malutkim, dziecinnym, dwukoVowym rowerku, do ktWrego kierownicy przymocowano olbrzymi klakson samochodowy, wjechaV oTmioletni chVopczyk o twarzy staruszka i zaczUV przemyka siQ miQdzy dorosVymi. !Zrobiwszy kilka okrUReS caVa trupa, przy nerwowym warkocie bQbna z orkiestry, podjechaVa do samej rampy i widzowie z pierwszych rzQdWw"odchylili siQ z okrzykami lQku, wydaVo siQ bowiem !publicznoTci, Re caVa trWjka wraz ze swymi pojazdami spadnie na orkiestrQ. Ale rowery zatrzymaVy siQ w ostatniej chwili, wtedy kiedy przednie koVa juR-juR miaVy siQ zeTlizgnU w otchVaS ponad gVowy czVonkWw orkiestry. RowerzyTci z gromkim okrzykiem XUp!Y zeskoczyli ze swych pojazdWw$i skVonili siQ publicznoTci, przyczym blondyna posyVaVa widowni napowietrzne caVusy, a chVopaczek odtrUbiV na swoim klaksonie pocieszny sygnaV. Oklaski wstrzUsnQVy budynkiem, z prawej i z lewej ruszyVa bVQkitna kurtyna, !ktWra zasVoniVa rowerzystWw, zielone TwiateVka z napisami XWyjTcieY zagasVy nad drzwiami i w pajQczynie trapezWw pod kopuVU !zapVonQVy biaVe jak sVoSce kule. ZaczUV siQ ostatni antrakt. Jedynym czVowiekiem, ktWregoani trochQ nie interesowaVy owe dziwy techniki rowerowej tria Giugli byV Grigorij DaniVowicz Rimski. SiedziaV w caVkowitej samotnoTci w swoim gabinecie, zagryzaV wUskie wargi, a po jego twarzy co chwila przebiegaV skurcz. Do niezwykVego znikniQcia Lichodiejewa doszVona dobitkQ jak najzupeVniej nieprzewidziane znikniQcie Warionuchy. Rimski dobrze wiedziaV, dokUd poszedV Warionucha, ale Warionucha poszedV... i nie wrWciV! Rimski wzruszaV ramionami i szeptaV sam do siebie: - Ale za co?! I dziwna sprawa - czVowiek tak rzeczowy jak dyrektor "finansWw mWgV oczywiTcie, i toby byVo najprostsze, zadzwoni tam, dokUd siQ udaV Warionucha, i dowiedziesiQ, co siQ z nim staVo, "wszakoR byVa juR dziesiUta, a !Rimski wciUR jeszcze siedziaV bezczynnie. A o dziesiUtej, przymusiwszy siQ do tego dosVownie "gwaVtem, podniWsV sVuchawkQ inatychmiast stwierdziV, Re jego aparat ogVuchV. Goniec zameldowaV, Re zepsuVy siQ takRe pozostaVe telefony w teatrze. Ten nieprzyjemny oczywiTcie, ale nie nadprzyrodzony przecieR fakt,nie wiedzie czemu, ostatecznie wytrUciV dyrektora z rWwnowagi, ale i ucieszyV go zarazem - Rimski nie musiaV dzwoni. Kiedy nad gVowU dyrektora na znak, Re rozpoczUV siQ antrakt, zapaliVa siQ i zamigotaVa czerwona RarWweczka, wszedV goniec i zameldowaV, Re przyjechaV zagraniczny artysta. Dyrektor wzdrygnUV siQ z nieznanych powodWw i, posQpny jak gradowa chmura, ruszyV za kulisy, aby powita maga - niebyVo bowiem nikogo innego, kto by mWgV to zrobi. Z korytarza, na ktWrym terkotaVy juR dzwonki, do wielkiej garderoby zaglUdali pod rWRnymi pretekstami ciekawi. Byli tu sztukmistrze wkrzykliwych kostiumach i w turbanach, mistrz jazdy figurowej na VyRwach w biaVym, rozpinanym swetrze, biaVy od pudru wykonawca monologWw i charakteryzator. PrzybyVa znakomitoT oszoVomiVa wszystkich frakiemniespotykanej dVugoTci i przedziwnego kroju oraz tym, Re miaVa na twarzy maVU czarnU maseczkQ. Ale najdziwniejsza byVa para, ktWra towarzyszyVa magowi - chudy kraciasty osobnik w !pQkniQtych binoklach i tVusty czarny kocur, ktWry wszedV dogarderoby na tylnych Vapach, beztrosko zasiadV na kanapie i mruRyV Tlepia, bo go raziVy "nagie RarWwki przy sVuRUcych do charakteryzacji lustrach. "Rimski postaraV siQ przywoVa na twarz uTmiech, skutkiem !czego twarz ta staVa siQ jakaTskwaszona i zVa, wymieniV ukVony z milczUcym magiem, ktWry siedziaV obok kota na !kanapie. ObyVo siQ bez uTciskudVoni. Za to nonszalancki kraciasty sam siQ dyrektorowi przedstawiV jako ,,ichni asystentY. ZdziwiVo to dyrektora finansowego, i to zdziwiVo niemile - kontrakt anisVowem nie napomykaV o Radnym asystencie. tworze y juR o 0 rkPPĂ`mk&k{Ajp c #ke c \$ln c $mU! c "%n#, c %o<7SJ %Grigorij DaniVowicz oschle i wymuszenie zapytaV zwalajUcego mu siQ nagle na gVowQ kraciastego, gdzie sU rekwizyty artysty. - Brylancie ty nasz niebieski, dyrektorze najsVodszy - odparV skrzeczUcym gVosem asystent maga - nasze rekwizyty zawsze mamy ze !sobU, oto one! Eins, zwei, drei! PokrQciV wQlastymi palcami przed oczyma Rimskiego i znienacka wyciUgnUV kotu zzaucha zVoty zegarek z !dewizkU, wVasnoT dyrektora, zegarek, ktWry Rimski miaV dotUd w kieszonce kamizelki pod zapiQta marynarkU - w dodatku dewizka zaciUgaVa siQpQtlU w dziurce od guzika. Rimski mimo woli chwyciV siQ za brzuch, obecni przy tym !jQknQli, a zaglUdajUcy przez drzwi charakteryzator chrzUknUV z aprobatU. - To paSski zegareczek? ProszQ, oto on - uTmiechajUc siQ bezczelnie powiedziaV kraciasty i na brudnej dVoni podaV osVupiaVemu Rimskiemu jego wVasnoT. - Z takim do tramwaju nie wsiadaj - cicho i wesoVo szepnUV charakteryzatorowi do ucha wykonawca monologWw. Ale kocur odstawiV numer lepszy niR ta sztuczka z zegarkiem. Znienacka wstaV z kanapy, podszedV na tylnych Vapach do stolika pod lustrem, !przedniU VapU wyjUV korek z karafki, nalaV sobie wody do "szklanki, wypiV, korek wcisnUV na miejsce i otarV sobie wUsy TciereczkU do charakteryzacji.Teraz nikt juR nawet nie jQknUV, tylko wszyscy pootwierali usta, a charakteryzator szepnUV w zachwyceniu: - To jest klasa... Tymczasem dzwonki po raz trzeci zagrzmiaVy niespokojniei wszyscy podnieceni w przewidywaniu interesujUcego popisu wysypali siQ z garderoby. W minutQ pWniej zagasVy na widowni kule, rzucajUce czerwonawy odblask na dolne partie kurtyny, zapaliVa siQ rampa, kurtyna nieco siQ rozsunQVa i w oTwietlonej szparze stanUV przed widowniU tQgi, wesoVy jak dziecko, gVadko wygolony mQRczyzna w wymiQtym fraku z nieTwieRym gorsem. ByV to doskonale znany caVej Moskwie konferansjer orR Bengalski. - A wiQc, obywatele - rozpoczUV z dziecinnym uTmiechem Bengalski - wystUpiteraz przed wami... - Tu Bengalski sam sobie przerwaV i zaczUV w innej tonacji: - WidzQ, Re po drugim antrakciemamy jeszcze wiQcej #publicznoTci. ZwaliVo siQ dziT do nas pWV miasta! ParQ dni temu spotykam przyjaciela i pytam: XDlaczego do nas nie zajrzysz? Wczoraj byVo u nas #pWV miastaY. A on mi na to: XBoja mieszkam w tej drugiej poVowie!Y - Bengalski zrobiV pauzQ czekajUc na salwQ !Tmiechu, ale poniewaR nikt siQ%nie rozeTmiaV, ciUgnUV dalej: - ...A wiQc wystUpi teraz z seansem czarnej magii znakomity artysta zagranicznymonsieur Woland. Oczywista, i ja wiem, i paSstwo wiecie - tuBengalski uTmiechnUV siQ arcymUdrym uTmiechem - Re czarna magia w ogWle nie istnieje i Re nie jest to nic innego jak tylko przesUd, zaT maestro Woland po prostu mistrzowsko opanowaV technikU trickWw, o czym siQ zresztU dowiecie w najciekawszej czQTci jego wystQpu, to znaczy w czQTci demaskujUcej caVU tQ technikQ, no, a poniewaR wszyscy jesteTmy entuzjastami techniki i jej demaskowania, to poprosimy teraz pana Wolanda!... WygVosiwszy wszystkie te niedorzecznoTci, Bengalski $wzniWsV rQce, splWtV dVonie i potrzUsnUV nimi powitalnie w kierunku szpary w kurtynie, cosprawiVo, Re ta ostatnia z cichym szelestem rozjechaVa siQ na obie strony. Entree maga, ktWremu towarzyszyV dVugi asystent i kot, wchodzUcy na scenQ na tylnych Vapach, ogromnie spodobaVo siQ publicznoTci. "- Fotel - rzuciV niezbyt gVoTnoWoland i w tejRe chwili, nie wiadomo skUd ani jak, pojawiVsiQ na scenie fotel, po czym mag w nim zasiadV. - Drogi Fagocie, bUd tak uprzejmy i pokaR nam na poczUtek coT proTciutkiego. Sala poruszyVa siQ. Fagot i kocur rozeszli siQ wzdVuR rampy w rWRne strony. Fagot prztyknUV palcami, krzyknUV dziarsko: XTrzy, cztery!Y, !chwyciV z powietrza taliQ kart,potasowaV ja, rzuciV - karty !jak wstQga poleciaVy w stronQ "kota. Kot zVapaV tQ wstQgQ i odrzuciV jU z powrotem. ZafurkotaV atVasowy wUR, Fagot rozdziawiV siQ jak pisklak i poVknUV caVU tQ wstQgQ, karta po karcie. Po "czym kot ukVoniV siQ szurajUc prawU tylnU VapU, co wywoVaVo niewiarygodnU owacjQ. - Klasa! Klasa! - krzyczano z zachwytem za kulisami. Fagot zaT tknUV palcem w parter i oTwiadczyV: - Talia ta, szanowne obywatele, znajduje siQ tera wsiWdmem rzQdzie u obywatela Parczewskiego, jak raz miQdzybanknotem trzyrublowym a wezwaniem do sUdu w sprawieo zalegVe alimenty dla obywatelki Zielkowej. Na parterze zapanowaVo poruszenie, zaczQto wstawa z miejsc, aR wreszcie jakiT obywatel, ktWry widocznie nazywaV siQ Parczewski, purpurowy ze zdumienia wyjUVtaliQ z pugilaresu i zaczUV wymachiwa niU w powietrzu nie wiedzUc, co ma z niU dalej poczU. - ProszQ jU zachowa na pamiUtkQ! - zawoVaV doS Fagot. - Nie na darmo mWwiV pan wczoraj przy kolacji, Re gdyby nie poker, to pana Rycie w Moskwie byVoby zupeVnie nie do zniesienia. "- Stary kawaV! - krzyknUV ktoTz balkonu. - Ten na parterze jest z tej samej paczki! - Tak pan sUdzi? - zawrzasnUVFagot przymruRonymi oczyma patrzUc na balkon. - W takim razie pan teR do niej naleRy, poniewaR talia znajduje siQ w paSskiej kieszeni! Na jaskWVce powstaVo niewielkie zamieszanie, odezwaV siQ uradowany gVos: "- RzeczywiTcie! Ma! SU, sU!... Poczekaj! PrzecieR to czerwonce! Ci z parteru poodwracali gVowy. Na balkonie jakiT !wstrzUTniQty obywatel znalazVpaczkQ banknotWw w bankowej banderoli z napisem: #XJeden tysiUc rubliY. SUsiedzi !tVoczyli siQ wokWV niego, on zaT ze zdumieniem skrobaV paznokciem banderolQ, usiVujUc rozezna, czy to prawdziwe ruble, czy teR jakieT zaczarowane. - Jak Boga kocham, prawdziwe! Czerwonce, same dychy - radoTnie krzyczano z jaskWVki. - Zagraj pan i ze mnU takimi kartami! - zaproponowaV wesoVo jakiT tVuTcioch w Trodku parteru. - Avec plaisir! - odpowiedziaV Fagot. - Ale dlaczego tylko z panem? Wszyscy chQtnie wezmU w tym udziaV! - I zakomenderowaV: - ProszQ popatrze w gWrQ! Raz! - W $jego dVoni znalazV siQ pistolet. Fagot zawoVaV: - Dwa! - Lufa pistoletu podskoczyVa do gWry.Fagot zawoVaV: - Trzy! - BVysnQVo, buchnQVo i zaraz spod kopuVy, nurkujUc pomiQdzy podwieszonymi trapezami, zaczQVy spada na widowniQ biaVe papierki. WirowaVy, opWr powietrza znosiV je na boki, spadaVy na balkon, do orkiestry i na scenU. Po kilku sekundach coraz rzQsistszy deszcz "pieniQdzy dosiQgnUV parteru i widzowie zaczQli wyVapywa papierki. WznosiVy siQ setki rUk, widzowie patrzyli poprzez "papierki na oTwietlonU scenQ i widzieli jak najprawdziwsze, jak najautentyczniejsze znakiwodne. Zapach takRe nie pozostawiaV najmniejszych wUtpliwoTci - byV to Ww niezrWwnany, najmilszy na Twiecie zapach TwieRo wydrukowanych banknotWw. CaVy teatr ogarnQVa najpierw !radoT, a potem - osVupienie. ZewszUd huczaVo sVowo XczerwonceY, XczerwonceY, !dobiegaVy okrzyki Xach, ach!Y i radosne Tmiechy. Na twarzach milicjantWw zaczQVo siQ pomaleSku malowa zdziwienie, artyTci zaT bezceremonialnie wysuwalisiQ zza kulis. W ogWle narastaVo podnieceniei nie wiadomo, czym by siQ, towszystko mogVo skoSczy, gdyby nie Fagot, ktWry znienacka dmuchnUV w powietrze i powstrzymaV owU ulewQ pieniQdzy. Dwaj mVodzi ludzie zamieniwszy ze sobU znaczUce i rozbawione spojrzenia wstali ze swoich #miejsc i udali siQ proTciuteSko do bufetu. W teatrze panowaV haVas, wszystkim widzom oczybVyszczaVy z podniecenia. Tak, tak, nie wiadomo, czym by siQ to wszystko mogVo skoSczy, gdyby Bengalski nie $znalazV w sobie doT siVy i nie !ruszyV do akcji. StarajUc siQ jak najlepiej zapanowa nad sobU, zatarV z przyzwyczajenia rQce i zaczUVnajdwiQczniejszym swoim gVosem: - Tak wiQc, obywatele, byliTmyoto Twiadkami tak zwanej masowej hipnozy. Jest to TciTle naukowe doTwiadczenie,!ktWre najlepiej dowodzi, Re niema w magii Radnych cudWw. Poprosimy teraz maestro Wolanda, Reby zechciaV nam objaTni to doTwiadczenie. Obecnie, obywatele, zobaczycie, Re te rzekome banknoty zniknU rWwnie szybko, jak siQ zjawiVy. #I zaczUV klaska, ale klaskaV wzupeVnym osamotnieniu, jego uTmiech wyraRaV pewnoT siebie, ale w oczach nie miaV tej pewnoTci za grosz, !patrzyVy one raczej bVagalnie. Przedmowa Bengalskiego nie przypadVa publicznoTci do gustu. ZapadVa zupeVna cisza, ktWrU przerwaV kraciasty Fagot. - A oto przypadek tak zwanego Vgarstwa - gromko oTwiadczyV kolim tenorem - te pieniUdze sU prawdziwe, obywatele. - Brawo! - wrzasnUV krWtko bas kQdyT z wyRyn. - Nawiasem mWwiUc, obrzydV mi ten facet - tu Fagot wskazaV Bengalskiego. - Pcha siQ ciUgle tam, gdzie go nie proszU, psuje caVy seans kVamliwymi komentarzami! Co z nim zrobimy? - GVowQ mu urwa! - surowo !powiedziaV ktoT na jaskWVce. - HQ, co pan radzi? - Fagot natychmiast zareagowaV .na tQniegodziwU propozycjQ. - Urwa gVowQ? To jest myTl! Behemot! - zawoVaV kota. - Do roboty! Eins, zwei, drei! "I staVa siQ rzecz niesVychana. Czarny kot zjeRyV siQ i miauknUV rozdzierajUco. Potem#sprQRyV siQ i jak pantera daV susa prosto na pierT Bengalskiego, a stamtUd przeskoczyV mu na gVowQ. Z pomrukiem wbiV napuszone Vapy w wUtVU fryzurQ konferansjera, dziko zawyV, przekrQciV tQ gVowQ raz, "przekrQciV drugi i oderwaV jU od pulchnego karku. Dwa i pWV tysiUca ludzi na widowni krzyknQVo jak jeden mUR. Krew z rozdartych tQtnic chlusnQVa fontannami, zalaVa !pWVkoszulek i frak. CiaVo bez gVowy bezsensownie poruszyVo nogami i usiadVo na podVodze. "Na sali rozlegVy siQ histeryczne!krzyki kobiet. Kot podaV gVowQ Fagotowi, ten podniWsV jU za "wVosy i ukazaV publicznoTci, a gVowa krzyknQVa rozpaczliwie na caVy teatr: - Lekarza! - BQdziesz jeszcze plWtV smalone duby? - gronie zapytaV pVaczUca gVowQ Fagot. "- JuR nie bQdQ! - wychrypiaVa gVowa. "- Na litoT boskU, przestaSciego mQczy! - nagle przekrzykujUc haVas, dobiegV z loRy kobiecy gVos i mag odwrWciV siQ na Ww gVos. - WiQc jak, obywatele, darowa mu czy nie? - zwracajUc siQ do widowni zapytaV Fagot. !- Darowa, darowa! - rozlegVysiQ najpierw pojedyncze, przewaRnie kobiece gVosy, ktWre zlaVy siQ nastQpnie w jeden chWr z gVosami mQRczyzn. - Co rozkaResz, messer? - !zapytaV Fagot tego, ktWry byV w masce. - No cWR - odparV w zadumie tamten. - Ludzie sU tylko ludmi... Prawda, sU lekkomyTlni... No, cWR... I miVosierdzie zapuka niekiedy #do ich serc... Ludzie jak ludzie...- I rozkazaV dobitnie: - WVWRcie gVowQ. Kot starannie siQ przymierzywszy nasadziV gVowQ na kark - trafiVa precyzyjnie na wVaTciwe miejsce, jakby siQ nigdzie nie !oddalaVa. I, co najwaRniejsza, na szyi nie byVo nawet blizny. Kot strzepnUV Vapami frak i !gors Bengalskiego i zniknQVy z "nich Tlady krwi. Fagot podniWsVsiedzUcego Bengalskiego, postawiV go na nogi, wsunUV mu do kieszeni fraka plik czerwoScWw i ze sVowami: - ZjeRdRaj stUd, bez ciebie bQdzie weselej! - przepQdziV go ze sceny. Konferansjer potykajUc siQ i rozglUdajUc bezmyTlnie dobrnUV tylko do krzeseVka straRaka, tam zaczQVo z nim "by le. ZawoVaV RaVoTnie: - Och, moja gVowa, moja gVowa!... WTrWd innych rzuciV siQ ku niemu Rimski. Konferansjer pVakaV, chwytaV rQkami powietrze, mamrotaV: - Oddajcie mi mojU gVowQ, "gVowQ mi oddajcie... Zabierzcie mieszkanie, zabierzcie obrazy,ale oddajcie gVowQ!... Goniec popQdziV po lekarza. Bengalskiego prWbowano poVoRy na kanapce w garderobie, ale zaczUV siQ wyrywa, wpadV w szaV. Trzeba byVo wezwa karetkQ. Kiedy zabrano nieszczQTliwegokonferansjera, Rimski pobiegV z powrotem na scenQ i zobaczyV, Re dziejU siQ tam nowe cuda. Nawiasem mWwiUc !w tej wVaTnie chwili, czy moRe nieco wczeTniej, mag zniknUV ze sceny wraz ze swym wyleniaVym fotelem i trzeba tu#doda, Re publicznoT w ogWle tego nie zauwaRyVa, tak byVa zaabsorbowana tym, co wyczarowaV na scenie Fagot. Fagot, odprowadziwszy poszkodowanego konferansjera, oTwiadczyV publicznoTci, co nastQpuje: - A teraz, skoroTmy spVawili juR tego nudziarza, otwWrzmy magazyn dla paS! I natychmiast deski sceny pokryVy perskie dywany, pojawiVy siQ olbrzymie lustra oTwietlone po bokach zielonkawymi rurkami, miQdzy lustrami zaT witryny, w ktWrych mile oszoVomieni widzowie zobaczyli paryskie sukienki najrWRniejszych kolorWw i fasonWw. ZajmowaVy one czQT witryn. W innych pojawiVy siQ setki damskich kapeluszy z piWrkamii bez piWrek, z klamerkami i bez klamerek, a takRe setki par bucikWw - czarnych, biaVych, beRowych, skWrzanych, atVasowych, zamszowych, z rzemyczkami i z kamuszkami. PomiQdzy pantofelkami pojawiVy siQ perfumy w etui, zwaVy torebekze skWry antylopy, zamszu, z jedwabiu, a miQdzy nimi caVe sterty szminek w ozdobnych podVuRnych zVotych oprawkach. Ruda pannica w czarnej wieczorowej toalecie, pannica,!ktWra diabli wiedzU skUd siQ !wziQVa i ktWra byVaby bardzo przystojna, gdyby nie szpeciVajej dziwaczna blizna na szyi, uTmiechaVa siQ obok tych witryn zachQcajUcym uTmiechem wVaTcicielki. Fagot, sVodko szczerzUc zQby,oTwiadczyV, Re firma caVkowicie bezpVatnie wymienia stare sukienki i obuwie na paryskie toalety i rWwnie paryskie pantofelki. Dotyczy to, dodaV, rWwnieR torebek i caVej reszty. Kocur szurnUV zadniU VapU, przedniU wykonujUc zarazem jakieT gesty wVaTciwe otwierajUcym drzwi portierom. Pannica grasejujUc odTpiewaVasVodko, aczkolwiek z chrypkU w gVosie, coT niezupeVnie zrozumiaVego, ale sUdzUc po twarzach kobiet na widowni musiaVo to by coT nader nQcUcego: - Guerlain, Chanel, Mitsuko, Narcisse Noir, Chanel numer piQ, suknie wieczorowe, sukienki cocktailowe... Fagot wyginaV siQ, kocur siQ kVaniaV, pannica otwieraVa przeszklone witryny. !- ProszQ! - darV siQ Fagot. - Bez Radnych ceremonii! ProszQsiQ nie krQpowa! PublicznoT byVa podniecona, "ale na razie nikt siQ nie kwapiVz wejTciem na scenQ. Wreszciew dziesiUtym rzQdzie wstaVa jakaT brunetka i uTmiechajUc siQ na znak, Re niby jest jej naprawdQ wszystko jedno i w ogWle ma to w nosie, podeszVa i po bocznych schodkach wspiQVa siQ na proscenium. - Brawo! - zawoVaV Fagot. - Witam pierwszU klientkQ! Behemot, fotel dla pani! Zaczniemy od bucikWw, madame! Brunetka zasiadVa na fotelu, aFagot natychmiast wysypaV przed niU na dywan caVy stos pantofli. Brunetka zdjQVa z nogi swWj prawy but, przymierzyVa liliowy pantofel, postawiVa nogQ na dywanie i !po kilkakro poruszyVa stopU, obejrzaVa obcas. - A nie bQdU cisnQVy? - zapytaVa z zadumU. Fagot na to zakrzyknUV z oburzeniem: !- Co teR pani mWwi! - Kot zaT tak siQ obraziV, Re aR miauknUV. - WezmQ tQ parQ, monsieur - powiedziaVa z godnoTciU brunetka wkVadajUc takRe drugi pantofel. Stare jej pantofle zostaVy wyrzucone za zasVonkQ, powQdrowaVa tam rWwnieR i sama brunetka w asyTcie rudejpannicy i Fagota, ktWry dwigaV na ramieniu pewnU %iloT sukienek. Kot krzUtaV siQ, pomagaV, a Reby przyda sobiepowagi, zawiesiV na szyi centymetr. Po chwili brunetka wyszVa zza zasVonki w takiej sukience, ReaR przez caVy parter przetoczyVo siQ westchnienie. Dzielna kobieta, ktWra teraz zadziwiajUco wyVadniaVa, poprawiVa sobie wVosy na %karku i przegiQVa siQ, usiVujUc obejrze siQ od tyVu. - Firma prosi, Reby zechciaVa 0 rkPPĂ`mk&k{AgBp c 2&q[ c &r  c &s  ['t c ^'u_+ c 'v6| W $(!pani przyjU to na pamiUtkQ -powiedziaV Fagot i podaV brunetce otwarte etui z flakonem perfum. - Merci - wynioTle odpowiedziaVa brunetka i zeszVa po schodkach na widowniQ. Kiedy szVa wzdVuR !rzQdWw, widzowie zrywali siQ zmiejsc, dotykali etui. "I wVaTnie wtedy tamy runQVy i kobiety ze wszech stron wdarVy siQ na scenQ. W ogWlnym rozgwarze, wTrWd powszechnego podniecenia, !wTrWd chichotWw i westchnieS "rozlegV siQ nagle mQski gVos: XStanowczo ci zabraniam!Y - i $gVos kobiecy: XJesteT filister i tyran, puT, zVamiesz mi rQkQ!Y Kobiety znikaVy za zasVonkU, pozostawiaVy tam swoje sukienki i ukazywaVy siQwidzom w nowych strojach. Nataborecikach o pozVacanych !nWRkach zasiadVo mnWstwo paSenergicznie tupiUcych w dywan TwieRo obutymi stopkami. Fagot klQkaV, !manewrowaV srebrzystU VyRkU do butWw, omdlewaV pod zwaVami pantofli i torebek, miotaV siQ od taborecikWw do witryn i od witryn do taborecikWw, pannica o zeszpeconej szyi zjawiaVa siQ,znowu znikaVa, wreszcie upadVa tak nisko, Re trajkotaVa uRywajUc juR wyVUcznie francuszczyzny, przy czym najbardziej zadziwiajUce byVo to, Re rozumiaVy jU w pWV sVowa wszystkie kobiety, te nawet, ktWre po francusku ani be, anime. Powszechny podziw wywoVaV "mQRczyzna, ktWry wdarV siQ na!scenQ. OTwiadczyV on, Re jego"maVRonka cierpi na grypQ i Re w zwiUzku z tym zmuszony jest prosi, aby przekazano jej to i owo za jego poTrednictwem. Obywatel Ww, by dowieT, Re rzeczywiTcie !jest Ronaty, gotWw byV okazaswWj dowWd osobisty. OTwiadczenie zapobiegliwego mQRa przyjQte zostaVo chichotami. Fagot zaT wrzasnUV, Re ufa mu jak samemu sobie nawet bez okazywania dowodu, i wrQczyVowemu obywatelowi dwie pary jedwabnych poSczoch, a kocurdodaV od siebie paryskU szminkQ. WdzieraVy siQ na scenQ !spWnione panie, spVywaVy ze sceny uszczQTliwione, w balowych sukniach, w piRamach haftowanych w smoki, w dyskretnych kostiumach wizytowych, w przekrzywionych na bakier kapelusikach. WWwczas Fagot oTwiadczyV, Re z powodu spWnionej pory magazyn zostanie zamkniQty aR do jutrzejszego wieczora. DokVadnie w minutQ pWniej gruchnUV wystrzaV pistoletowy, zniknQVy lustra, !zapadVy siQ pod ziemiQ witryny!i taboreciki, dywan rozpVynUV siQ w powietrzu podobnie jak zasVonka. Jako ostatnia zniknQVa wielgachna gWra starych sukien i obuwia, scenabyVa znWw surowa, naga i pusta. !Raptem wVUczyVa siQ do akcji nowa osoba dramatu. Z loRy numer dwa dobiegV miVy, dwiQczny i bardzo kategoryczny baryton: - Mimo wszystko, poRUdane by byVo, obywatelu artysto, byzechciaV pan bez zwVoki zdemaskowa wobec publicznoTci technikQ swoich trickWw, a zwVaszcza tego tricku z banknotami. PoRUdanybyVby takRe powrWt konferansjera na scenQ. Los jego niepokoi widzWw. WVaTcicielem barytonu byV honorowy goT dzisiejszego koncertu, przewodniczUcy komisji akustycznej teatrWw moskiewskich, Arkadiusz ApoVVonowicz Siemplejarow we wVasnej osobie. Siemplejarow przebywaV w loRywraz z dwiema damami - jednaz nich byVa leciwa, drogo i modnie ubrana, druga, mVodziutka i bardzo Vadna, ubrana byVa skromniej. Ta pierwsza, jak siQ niebawem przy spisywaniu protokoVu wyjaTniVo, byVa maVRonkU Siemplejarowa, druga zaT - jego dalekU krewnU, poczUtkujUcU, acz rokujUcU wielkie nadzieje aktorkU, ktWra przyjechaVa z Saratowa izatrzymaVa siQ w mieszkaniu przewodniczUcego i jego poVowicy. - Pardon! - odpowiedziaV na toFagot. - Przepraszam, tu nic nie trzeba demaskowa, wszystko jest jasne. - O, nie, proszQ mi wybaczy,ale nie mogQ siQ z tym zgodzi! Zdemaskowanie jest !niezbQdne. JeTli nie nastUpi, paSski znakomity wystQp pozostawi przygnQbiajUce wraRenie. Masowy odbiorca domaga siQ wyjaTnieS. - Wydaje mi siQ - przerwaV Siemplejarowowi bezczelny bufon - Re masowy odbiorca nie wyraRaV takich RyczeS. Ale, Arkadiuszu ApoVVonowiczu,!przychylajUc siQ do paSskiego wielce szanownego Ryczenia dokonam, oczywiTcie, demaskacji. Pozwoli pan wszakRe, Re w tym celu zademonstrujemy jeszcze jeden krWciutki numerek? - ProszQ uprzejmie - protekcjonalnie odpowiedziaV Siemplejarow. - Ale koniecznie wraz ze zdemaskowaniem. "- Tak jest, tak jest, zrobi siQ. A zatem pozwoli pan, Arkadiuszu ApoVVonowiczu, Re zapytam, gdzie pan spQdziV wczorajszy wieczWr? Po tym z pewnoTciU nietaktownym, a nawet chyba chamskim pytaniu SiemplejarowzmieniV siQ na twarzy, i to nawet bardzo siQ zmieniV. - Wczoraj wieczorem Arkadiusz ApoVVonowicz byV naposiedzeniu komisji akustycznej - niezmiernie wynioTle oTwiadczyVa maVRonka przewodniczUcego. -Nie rozumiem jednak, jaki to ma zwiUzek z magiU. - Oui, madame! - przytaknUV Fagot. - OczywiTcie Re pani nie rozumie. Co zaT do posiedzenia, to jest pani w bVQdzie. Wyjechawszy na wyRej wzmiankowane posiedzenie, ktWre, nawiasem mWwiUc, wcale nie byVo na wczoraj wyznaczone, maVRonek pani zwolniV kierowcQ przed gmachem komisji akustycznej na Czystych Prudach (caVy teatr zamarV), sam zaT pojechaV autobusem na ulicQ JeVochowskU, by zVoRy wizytQ artystce rejonowego teatru objazdowego Milicy Andrejewnie Pokobatko, i bawiV u niej mniej wiQcej przez cztery godziny. - Och! - zakrzyknUV w zupeVnej ciszy jakiT zbolaVy gVos. MVoda zaT kuzyneczka Arkadiusza ApoVVonowicza !rozeTmiaVa siQ nagle niskim i straszliwym Tmiechem. - Teraz wszystko rozumiem! - krzyknQVa. - JuR od dawna to podejrzewaVam. Teraz rozumiem, dlaczego to "beztalencie dostaVo rolQ Luizy! I, zamachnUwszy siQ znienacka, krWtkU i grubU parasolkU uderzyVa przewodniczUcego komisji akustycznej po gVowie. PodVy zaT Fagot, czyli Korowiow, woVaV: - Oto, szanowni obywatele, typowy przykVad zdemaskowania, ktWrego tak usilnie domagaV siQ Arkadiusz ApoVVonowicz! - JakReT ty TmiaVa, szelmo jedna, dotknU Arkadiusza ApoVVonowicza? - gronie zapytaVa maVRonka Siemplejarowa powstajUc w loRy w caVej swej olbrzymiej okazaVoTci. MVodziutkU kuzyneczkQ po razdrugi ogarnUV napad urywanego satanicznego Tmiechu. - Kto jak kto - powiedziaVa chichoczUc - ale ja mam "odwagQ go dotknU! - I rozlegVsiQ po raz drugi suchy trzask parasolki odskakujUcej od gVowy przewodniczUcego. - Milicja! Aresztowa jU! - zawoVaVa maVRonka Siemplejarowa gVosem tak strasznym, Re niejednemu zrobiVo siQ zimno. W dodatku kocur wVaTnie !wtedy rzuciV siQ byV ku rampiei ludzkim gVosem wrzasnUV znienacka na caVy teatr: - Koniec seansu! Maestro! Zasuwaj pan marsza! OgVupiaVydyrygent nie zdajUc sobie sprawy z tego, co robi, !machnUV batutU i orkiestra niezagraVa, nie zagrzmiaVa ani #nawet nie VupnQVa, ale wVaTnie- dokVadnie tak, jak to ohydnie okreTliV kot - zasunQVa jakiegoT nieprawdopodobnego i z niczym co do swego wyuzdania nie dajUcego siQ porWwna marsza. Przez moment wydawaVo siQ, Re kiedyT, pod gwiazdami PoVudnia, w jakimT cafe chantant rozbrzmiewaVy juR trudne do zrozumienia, na wpWV oTlepVe. a przecieR chwackie sVowa tego marsza: SVaboT miaV takU Jego WysokoT: lubiV domowe ptactwo - gdy hoRe dziewczQ wpadVo mu w oko, w opiekQ braV biedactwo! A moRe nie byVo Radnych #takich sVWw, moRe byVy jakieT inne, napisane do tejRe muzyki, juR zupeVnie nieprzyzwoite. To niewaRne. WaRne, Re w Varietes zaczQVosiQ po tym wszystkim coT w rodzaju istnej wieRy Babel. Milicjanci biegli w kierunku loRy Siemplejarowa, gapie wVazili na porQcze krzeseV, sVycha byVo wybuchy piekielnego Tmiechu, oszalaVe "krzyki, ktWre zagVuszaV zVoty brzQk talerzy orkiestry. I moRna byVo zobaczy, Re scena nieoczekiwanie opustoszaVa, Re i Fagot-nabieracz, i to bezczelne kocisko, Behemot, rozpVynQli siQ w powietrzu, zniknQli, tak jak zniknUV przedtem mag, ktWry siedziaV w fotelu z wyleniaVym obiciem.13. Pojawia siQ bohater Tak wiQc nieznajomy pogroziV Iwanowi palcem i szepnUV: - XTTT!...Y Iwan usiadV na VWRku i rozejrzaV siQ. Do pokoju ostroRnie zaglUdaV mniej wiQcej trzydziestooTmioletni czVowiek, ciemnowVosy, starannie wygolony, o ostrym nosie i przeraRonych oczach. CzVowiek ten staV na balkonie,kosmyk wVosWw opadaV mu na czoVo. Upewniwszy siQ, Re Iwan jest sam, tajemniczy Ww goT nasVuchiwaV jeszcze przez chwilQ, a potem nabraV odwagii wszedV do pokoju. Iwan zobaczyV wtedy, Re przybysz ma na sobie szpitalnU odzieR. PrzybyVy byV w bielinie, na ramiona narzuciV szary szlafrok, a bose jego stopy tkwiVy w rannych pantoflach. Przybysz zrobiV oko do Iwana, schowaV do kieszeni wiUzkQ kluczy, upewniV siQ szeptem, !czy moRe usiUT, a kiedy Iwanw odpowiedzi na to skinUV mu potwierdzajUco gVowU, usadowiV siQ wygodnie w fotelu. - Jak pan siQ tu dostaV? - zapytaV szeptem Iwan czujUc respekt przed groRUcym mu, szczupVym palcem. - PrzecieR kraty balkonWw zamykane sU na klucz? - Kraty zamyka siQ na klucz - przytaknUV goT - ale Praskowia Fiodorowna to osoba wprawdzie niezmiernie sympatyczna, lecz, niestety, roztargniona. JuR przed #miesiUcem TciUgnUVem jej caVypQk kluczy, uzyskujUc w ten sposWb moRnoT przedostawania siQ na wspWlnynasz balkon, a balkon ten ciUgnie siQ, jak wiadomo, wzdVuR caVego piQtra i nic "Vatwiejszego niR odwiedzi tU drogU sUsiada. - Skoro moRe pan wyjT na !balkon, moRe pan rWwnieR stUduciec. A moRe to za wysoko? -zainteresowaV siQ Iwan. - O, nie - odparV z naciskiem goT - nie mogQ stUd uciec, nie dlatego, Re za wysoko, tylko dlatego, Re nie mam dokUd ucieka. - A po chwili dodaV: - A wiQc siedzimy? - Siedzimy - odpowiedziaV mu Iwan wpatrujUc siQ w piwne, nader niespokojne oczy przybysza. !- Ta-ak... - goT zaniepokoiV !siQ nagle. - Mam nadziejQ, Re jest pan spokojnym pacjentem? Bo, wie pan, nie znoszQ haVasWw, awantur, przemocy ani niczego w tym guTcie. ZwVaszcza nienawidzQ,kiedy ludzie krzyczU - wszystko jedno, czy krzyczU z bWlu, czy z gniewu, czy z jakiegokolwiek innego powodu.ProszQ mi powiedzie dla mojego TwiQtego spokoju, czy nie miewa pan atakWw szaVu? - Wczoraj w knajpie przysunUVem w mordQ jednemufacetowi - mQRnie przyznaV siQ przeobraRony poeta. - Powody? - surowo zapytaV goT. - PrawdQ mWwiUc to bez powodu - odpowiedziaV skonfundowany Iwan. - PrzeraRajUce! - skarciV "Iwana goT i dorzuciV: - A pozatym cWR to za wyraRenia - przysunUVem w mordQ?... PrzecieR nie wiadomo wVaTciwie, czy czVowiek ma mordQ, czy twarz. MyTlQ zresztU, Re mimo wszystko matwarz. WiQc, wie pan, tak, piQTciami... Lepiej niech pan skoSczy z tym raz na zawsze. Zbesztawszy w ten sposWb gospodarza goT zapytaV: - ZawWd? - Poeta - jakoT niechQtnie przyznaV siQ Iwan. Przybysz byV niepocieszony. - AleR mi siQ nie wiedzie! - zawoVaV, ale opanowaV siQ natychmiast, przeprosiV Iwana i zapytaV: - A pana nazwisko? - Bezdomny. "- Ech, ech... - powiedziaV goTi skrzywiV siQ. - Nie podobajU siQ panu moje wiersze? - zapytaV zaciekawiony Iwan. - Strasznie mi siQ nie podobajU. - A ktWre z nich pan czytaV? - Nie czytaVem Radnych paSskich wierszy! - nerwowo wykrzyknUV przybysz. - WiQc dlaczego pan tak mWwi? - CWR w tym dziwnego? - odpowiedziaV goT. - Albo to nie czytaVem innych wierszy? ZresztU, rWRnie to bywa... Dobrze, gotWw jestem uwierzy na sVowo. ProszQ mi powiedzie, czy te pana wiersze sU dobre? - Potworne! - TmiaVo i szczerze powiedziaV nagle Iwan. "- ProszQ ich wiQcej nie pisa! !- bVagalnie poprosiV przybysz. - Przyrzekam to i przysiQgam !- uroczyTcie oTwiadczyV Iwan. "PrzypieczQtowali tQ przysiQgQ uTciskiem dVoni, ale z korytarza dobiegVy nagle czyjeT miQkkie kroki, jakieT gVosy. - TTT! - szepnUV goT, wyskoczyV na balkon i przymknUV za sobU kratQ. ZajrzaVa Praskowia Fiodorowna, zapytaVa, jak siQ Iwan czuje, czy woli spa po ciemku, czy przy zapalonym Twietle. Iwan poprosiV, by zostawiono TwiatVo, i Praskowia Fiodorowna wyszVa RyczUc choremu dobrej nocy. A kiedy wszystko juR ucichVo, wrWciV goT. Szeptem zakomunikowaV Iwanowi, Re do sto dziewiQtnastki przywieziono nowego, jakiegoT grubasa o purpurowej twarzy, ktWry nieustannie mamrocze o jakichT dolarach w przewodzie wentylacyjnym i przysiQga, Re w jego mieszkaniu na Sadowej zagniedziVa siQ siVa nieczysta. - WymyTla Puszkinowi na czymTwiat stoi i ciUgle krzyczy: #XKurolesow, bis, bis!Y - drRUc #z trwogi mWwiV goT. Potem siQ#uspokoiV, usiadV, powiedziaV: - A zresztU BWg z nim... - i wrWciV do przerwanej rozmowy."- A wiQc jak to siQ staVo, Re siQ tu pan znalazV? - Poncjusz PiVat - odparV Iwan posQpnie patrzUc w podVogQ. - Co?! - wrzasnUV goT zapominajUc o ostroRnoTci i zaraz zasVoniV sobie usta dVoniU. - CWR za zbieg !okolicznoTci! BVagam, bVagam, niech pan o tym opowie. Iwan sam nie wiedziaV, czemu przybysz wzbudziV w nim zaufanie. PoczUtkowo czerwieniV siQ i jUkaV, ale potem nabraV TmiaVoTci i zaczUV opowiada, co siQ wczoraj zdarzyVo na Patriarszych Prudach. O, w osobie tajemniczego zdobywcykluczy Iwan zyskaV sobie wdziQcznego sVuchacza! GoT najwyraniej nie uwaRaV go zawariata, zdradzaV ogromne zainteresowanie tym, co Iwan miaV do opowiedzenia, a w miarQ snutej opowieTci popadaV w coraz wiQkszy zachwyt. Co chwila przerywaV Iwanowi okrzykami: - No, no, niech pan mWwi dalej, niech pan mWwi dalej, bVagam! Tylko, na wszystkie TwiQtoTci, proszU nie zapomina o Radnym szczegWle! Iwan nie zapominaV o Radnym szczegWle, Vatwiej mu byVo powiedzie wszystko po kolei, powoli dotarV do tego miejsca, kiedy Poncjusz PiVat w biaVym pVaszczu z podbiciem koloru krwawnika wyszedV na taras. Wtedy goT modlitewnie zVoRyV dVonie i wyszeptaV: - O, ja to przewidywaVem! Jakja to wszystko dokVadnie przewidziaVem! Przy opisie RaVosnego zgonu Berlioza sVuchacz zagadkowo zauwaRyV, przy czym jego oczy bVysnQVy gniewnie: - Jednego tylko nie mogQ przebole, tego, Re na miejscu"Berlioza nie znalazV siQ krytyk #atuSski albo literat MTcisVaw Laurowicz! - i zajadle, cho bardzo cicho, wrzasnUV: - Niech pan mWwi dalej! Ogromnie rozbawiV goTcia kot,!ktWry pVaciV za bilet, goT krztusiV siQ od tVumionego Tmiechu patrzUc, jak Iwan, podniecony wraReniem wywieranym przez jego opowieT, kica na piQtach udajUc kota z monetU pod wUsem. - I tak oto - zakoSczyV Iwan, opowiedziawszy o tym, co siQ staVo w Gribojedowie, posmutniaVy i przygaszony - znalazVem siQ tutaj. Przybysz ze wspWVczuciem "ujUV biednego poetQ za ramiQ ipowiedziaV tak: - NieszczQsny poeto! Niestety,sam sobie jesteT winien, kochaneczku. Nie trzeba byVo siQ przy nim zachowywa tak bezceremonialnie, a nawet, rzekVbym, arogancko. Oto $skutki. DziQkuj losowi, ReT siQ z tego wywinUV tak maVym kosztem. - Ale kimRe on w koScu jest? -potrzUsajUc we wzburzeniu "zaciTniQtymi piQTciami pytaV Iwan. !GoT przyjrzaV siQ Iwanowi i odpowiedziaV pytaniem na pytanie: - Ale czy zachowa pan spokWj,kiedy to panu powiem? Wszyscy jesteTmy doT niezrWwnowaReni... Nie trzeba bQdzie wzywa lekarza, robi zastrzyku, nie bQdzie kVopotu?!- Nie, nie! - krzyknUV Iwan. - ProszQ powiedzie, kim on jest? - Dobrze - odparV goT i z naciskiem, starannie akcentujUc sVowa powiedziaV: - Wczoraj na Patriarszych Prudach spotkaV pan szatana. Iwan zgodnie z obietnicU Reby zechciaVa 0 rkPPĂ`mk&k{Awp c {(x c (y5 c A)z! c ){,\ c *|8|B j*zachowaV spokWj, byV jednak wstrzUTniQty i oszoVomiony. - To niemoRliwe! Nie ma Radnego szatana! - Bardzo przepraszam! Kto jak kto, ale pan nie powinien mWwi takich rzeczy. Jest pan przecieR jednU z pierwszych jego ofiar. Siedzi pan, jak sam pan o tym dobrze wie, w szpitalu psychiatrycznym, a !ciUgle jeszcze pan siQ upiera, Re szatan nie istnieje. To doprawdy dziwne! Iwan, zbity z pantaVyku, zamilkV. - Skoro tylko zaczUV go pan #opisywa - ciUgnUV goT - od !razu siQ domyTliVem, z kim pan miaV wczoraj przyjemnoT. I, sVowo dajQ, dziwiQ siQ Berliozowi! PaSski umysV to puszcza dziewicza - tu goT znowu poprosiV o wybaczenie - ale Berlioz, sUdzUc z tego, "co o nim sVyszaVem, coT niecoTprzecie czytaV! JuR pierwsze zdania tego profesora rozwiaVy wszystkie moje wUtpliwoTci. Trudno go nie rozpozna, przyjacielu! ZresztU, pan... raz jeszcze proszQ o wybaczenie, ale #chyba siQ nie mylQ, sUdzUc, Rejest pan nieukiem? - NiewUtpliwie! - przytaknUV zmieniony nie do poznania Iwan. !- WVaTnie... A przecieR nawet !ta twarz, ktWrU mi pan opisaV, te oczy, z ktWrych kaRde jest inne, te brwi! ProszQ mi wybaczy, ale moRe nawet niezna pan opery XFaustY? Iwan nie wiedzie czemu zmieszaV siQ okropnie, zaczerwieniV i zaczUV coT mamrota o jakimT wyjedzie do sanatorium... do JaVty... $- No, wVaTnie... No, wVaTnie... Nic zatem dziwnego... Ale Berlioz, powtarzam, zaskoczyVmnie... To byV czVowiek nie tylko oczytany, ale rWwnieR bardzo sprytny. Cho muszQ powiedzie na jego obronQ, ReWoland potrafi zamydli oczy nawet sprytniejszym od Berlioza. "- Kto?! - krzyknUV z kolei Iwan. - Ciszej! Iwan palnUV siQ po gVowie i wychrypiaV: - Rozumiem, rozumiem. MiaV literQ XWY na wizytWwce. Aj-aj-aj, to ci dopiero! - Przez chwilQ milczaV wzburzony, wpatrywaV siQ w przepVywajUcy za kratami ksiQRyc, potem znWw zaczUV mWwi: - WiQc on naprawdQ !mWgV by u Poncjusza PiVata? PrzecieR byV juR wtedy na Twiecie! A mWwiU, Re jestem wariat! - dodaV wskazujUc z oburzeniem drzwi. Na ustach goTcia pojawiV siQ gorzki grymas. - Musimy spojrze prawdzie w oczy - goT zwrWciV twarz w kierunku wQdrujUcego przez !chmurQ bladego planety. - CWR tu ukrywa, obaj jesteTmy obVUkani. Widzi pan, to jest tak - on wywarV na panu wstrzUsajUce wraRenie i postradaV pan zmysVy, bo widocznie miaV pan do tego predyspozycjQ. Ale to, o czym pan opowiada, niewUtpliwie rzeczywiTcie miaVo miejsce. Jest to jednak coT tak niezwykVego, Re nawet genialny psychiatra StrawiSski nie mWgV, oczywiTcie, uwierzy panu. StrawiSski panabadaV? (Iwan przytaknUV)... "PaSski rozmWwca byV u PiVata, jadV Tniadanie z Kantem, a teraz odwiedziV MoskwQ. - Ale przecieR on tu diabli wiedzU jak narozrabia! Trzeba go jakoT zVapa! - W nowym Iwanie powoli acz niepewnie dochodziV do gVosu Iwan dawny, najwidoczniej jeszcze nie dobity. !- JuR pan prWbowaV, a wiQcej prWbowa bym nie radziV - !powiedziaV goT ironicznie. - Nie radziVbym ani panu, ani innym. A Re narozrabia, o to moRe pan by spokojny. Ach! !Ach! Nie mogQ odRaVowa, Re to pan go spotkaV, a nie ja. Cho juR wszystko spVonQVo do cna i popiWV przysypaV wQgle, to jednak przysiQgam, Re za to spotkanie oddaVbym wszystkie klucze Praskowii Fiodorowny, bo niczego prWcz nich nie mam do oddania. Jestem nQdzarzem. - Po cWR on panu? GoT dVugo wzdychaV z $RaVoTciU, aR wreszcie zaczUV mWwi: - Tak siQ, widzi pan, dziwnie skVada, Re siedzQ tu z tego samego powodu, co pan, to znaczy z powodu PiVata. - Tu rozejrzaV siQ z lQkiem i powiedziaV: - Rzecz w tym, Reprzed rokiem napisaVem powieT o PiVacie z Pontu. - Jest pan pisarzem? - zapytaV z zainteresowaniem poeta. Twarz goTcia pociemniaVa, pogroziV Iwanowi piQTciU, a potem powiedziaV: - Jestem mistrzem. - GoT przybraV surowy wyglUd i !wyciUgnUV z kieszeni szlafrokanieopisanie brudnU czarnU czapeczkQ, na ktWrej wyszyta!byVa RWVtym jedwabiem litera !XMY. WVoRyV tQ czapeczkQ, zademonstrowaV siQ Iwanowi en face i z profilu, by "dowieT, Re rzeczywiTcie jest mistrzem. - UszyVa mi jU wVasnorQcznie - dodaV tajemniczo. - A jak pana nazwisko? - Nie mam juR nazwiska - odparV z posQpnU pogardU !dziwny goT. - WyrzekVem siQ go, jak zresztU wszystkiego wtym Ryciu. PuTmy to w niepamiQ. - W takim razie niech pan przynajmniej coT opowie o tej "powieTci - nieTmiaVo poprosiV Iwan. - ProszQ uprzejmie. Trzeba przyzna, Re moje Rycie #ukVadaVo siQ doT niezwykle - zaczUV mWwi goT. ...Z wyksztaVcenia historyk, jeszcze przed dwoma laty pracowaV w jednym z moskiewskich muzeWw, a poza tym zajmowaV siQ przekVadami. - Z jakiego jQzyka? - przerwaVmu zaciekawiony Iwan. !- PrWcz rosyjskiego znam piQ jQzykWw - odparV goT - angielski, francuski, niemiecki,!VacinQ i grekQ. Czytam takRe trochQ po wVosku. - O, cholera! - szepnUV z zazdroTciU Iwan. ...Historyk byV samotny, nie miaV Radnych krewnych, nieomal nie miaV nawet znajomych w Moskwie. I proszQsobie wyobrazi, Re pewnego !dnia wygraV sto tysiQcy rubli. - Niech pan sobie wyobrazi moje zdumienie - szeptaV wVaTciciel czarnej czapeczki -kiedy siQgnUVem do kosza z !brudnU bieliznU i zobaczyVem, Re mam ten wVaTnie numer, ktWry zostaV podany w "gazecie! ObligacjQ - wyjaTniV -dostaVem w muzeum. ...Po wygraniu tych stu tysiQcytajemniczy goT Iwana kupiV #mnWstwo ksiURek, wyniWsV siQ ze swego pokoiku na Miasnickiej... - Och, co za przeklQta nora! - zaryczaV. ..I w jednym z zauVkWw w pobliRu Arbatu odnajUV od przedsiQbiorcy budowlanego dwa pokoje w suterenie niewielkiego, stojUcego w ogrodzie domku. RzuciV muzeum i rozpoczUV pracQ nad powieTciU o PiVacie Ponckim. - Ach, to byVy zVote czasy! - oczy opowiadajUcego !bVyszczaVy, kiedy to szeptaV. - WVasne, oddzielne mieszkanko, do tego jeszcze przedpokWj, a w przedpokoju zlew - nie wiedzie czemu podkreTliV to ze szczegWlnU dumU - maleSkie okienka tuR nad trotuarem, ktWry prowadziV od domku do furtki. A pod pVotem, o cztery kroki, przed samymi oknami - bez, lipa i klon. Ach, ach, ach! W zimie bardzo rzadko widywaVem w okienku czyjeT czarne nogi i sVyszaVem chrzQst Tniegu pod czyimiT butami. A w moim piecu wiecznie pVonUV ogieS! Ale raptem nastaVa wiosna i przez zmQtniaVe szybki zobaczyVem krzaki bzu, najpierw nagie, a pWniej odziewajUce siQ w zieleS. I wVaTnie wtedy, minionej wiosny, zdarzyVo siQ coT znacznie bardziej zdumiewajUcego niR stutysiQczna wygrana. ByVy to,przyzna pan, olbrzymie pieniUdze. - Jasne - przytaknUV sVuchajUcy z uwagU Iwan. - OtworzyVem okna i siedziaVem w drugim pokoju, zupeVnie maleSkim - goT !zaczUV odmierza ruchami rUk.- Kanapa jakby w tym miejscu, naprzeciwko druga kanapa, miQdzy nimi stolik, a na stoliku piQkna lampa, tu, "bliRej okna, ksiURki, tu znWw malutkie biureczko, a w pierwszym pokoju - to byV ogromny pokWj, czternaTcie metrWw - same ksiURki, nic, !tylko ksiURki i piec. Ach, jak znakomicie sobie urzUdziVem to mieszkanie! Bzy niezwykle pachniaVy! Moja gVowa ze zmQczenia stawaVa siQ #niewaRka, a PiVat zbliRaV siQ do koSca... - BiaVy pVaszcz, czerwone podbicie? Rozumiem! - woVaV Iwan. &- WVaTnie! PiVat zbliRaV siQ do koSca, wiedziaVem juR, Re !ostatnie sVowa powieTci bQdU brzmiaVy tak: X...piUty procurator Judei, eques Romanus Poncjusz PiVatY. Oczywista, wychodziVem na spacery. Sto tysiQcy to mnWstwo pieniQdzy, miaVem wiQc bardzo dobre ubranie. Albo teR szedVem na obiad do !jakiejT niedrogiej restauracji. ByVa taka Twietna knajpka na Arbacie, nie wiem, czy jeszczeistnieje. - Oczy goTcia "rozszerzyVy siQ, szeptaV dalej !patrzUc na ksiQRyc. - NiosVa "obrzydliwe, niepokojUco RWVte !kwiaty. Diabli wiedzU, jak siQ te kwiaty nazywajU, ale sU topierwsze kwiaty, jakie siQ wiosnU pokazujU w Moskwie. Te kwiaty rysowaVy siQ bardzo wyraziTcie na tle jej czarnego $pVaszcza. NiosVa RWVte kwiaty! To niedobry kolor! SkrQciVa z Twerskiej w zauVek i wtedy siQobejrzaVa. No, TwerskU chyba pan zna? SzVy TwerskU tysiUceludzi, ale zarQczam panu, Re ona zobaczyVa tylko mnie jednego i popatrzyVa na mnie nie to, Reby z lQkiem, ale jakoT tak boleTnie. !WstrzUsnQVa mnU nie tyle jej uroda, ile niezwykVa, niesVychana samotnoT malujUca siQ w tych oczach. PosVuszny owemu RWVtemu znakowi losu ja rWwnieR "skrQciVem w zauVek i ruszyVem !jej Tladem. SzliTmy bez sVowa tym smutnym, krzywym zauVkiem, ja po jednej jego stronie, ona po drugiej. I proszQ sobie wyobrazi, Re prWcz nas nie byVo w zauVku Rywej duszy. MQczyVem siQ, poniewaR wydaVo mi siQ, Re "muszQ z niU pomWwi, i baVem !siQ, Re nie powiem ani sVowa, a ona tymczasem odejdzie i nigdy juR jej wiQcej nie zobaczQ. I proszQ sobie "wyobrazi, Re to wVaTnie ona, odezwaVa siQ nieoczekiwanie: - PodobajU siQ panu moje kwiaty? !DokVadnie pamiQtam dwiQk jejgVosu, taki dosy niski, ale zaVamujUcy siQ niekiedy, i chociaR to gVupie, wydaVo mi siQ, Re RWVte, brudne mury uliczki powtarzajU echem jej sVowa. Spiesznie przeszedVem !na tQ stronQ, po ktWrej szVa ona, podszedVem do niej i odpowiedziaVem: - Nie. PopatrzyVa na mnie zdziwiona,a ja nagle i najzupeVniej nieoczekiwanie zrozumiaVem, !Re przez caVe Rycie kochaVem tQ wVaTnie kobietQ! To ci dopiero, co? Na pewno powie pan, Re jestem niespeVna rozumu? - Niczego takiego nie mWwiQ i nie powiem - gorUco "sprzeciwiV siQ Iwan i dodaV: - BVagam, niech pan mWwi dalej! GoT ciUgnUV: - Tak, popatrzyVa na mnie zdziwiona, a potem zapytaVa: - Czy pan w ogWle nie lubi kwiatWw? "WydaVo mi siQ, Re w jej gVosie!byVa jakaT wrogoT. SzedVem "obok niej, staraVem siQ iT w nogQ i, ku memu zdziwieniu, zgoVa nie czuVem zmieszania. - LubiQ kwiaty, ale nie takie -powiedziaVem. - A jakie? - LubiQ rWRe. Natychmiast poRaVowaVem swoich sVWw, bo ona uTmiechnQVa siQ !przepraszajUco i cisnQVa swojekwiaty do rynsztoka. ZmieszaVem siQ nieco, ale jednak je podniosVem i podaVem jej, ale ona z uTmiechem odsunQVa kwiaty, wiQc musiaVem nieT je sam. SzliTmy tak w milczeniu przez czas pewien, dopWki nie !wziQVa kwiatWw z moich rUk i nie rzuciVa ich na jezdniQ. Potem wsunQVa w mojU dVoS swojU dVoS w czarnej rQkawiczce z szerokim mankietem i poszliTmy dalej razem. - Niech pan mWwi dalej - powiedziaV Iwan - i proszQ, niech pan nie pomija Radnych szczegWVWw! !- Dalej? - zapytaV goT. - No cWR, tego, co byVo potem, #mWgVby siQ pan sam domyTli. -Prawym rQkawem wytarV nagle nieoczekiwanU VzQ i mWwiV #dalej: - MiVoT napadVa na nas tak, jak napada w zauVku wyrastajUcy spod ziemi morderca, i poraziVa nas oboje od razu. Tak wVaTnie razi grom albo nWR bandyty! Ona zresztUutrzymywaVa pWniej, Re to #nie byVo tak, Re musieliTmy siQkocha juR od dawna, jeszczesiQ nie znajUc i zanim siQ jeszcze spotkaliTmy, i Re ona !RyVa z innym mQRczyznU... a ja, tam, wtedy... z tU, no, jakRe jej... - Z kim? - zapytaV Bezdomny. %- Z tU, no... z tU, no... - odparVgoT i pstryknUV palcami. - To pan byV Ronaty? - No tak, przecieR wVaTnie w "tej sprawie pstrykam... Z tU... ZWariU... Z ManiU... nie, z WariU... taka sukienka w paski,muzeum... ZresztU nie pamiQtam. No wiQc ona mWwiVa, Re wyszVa tego dnia z bukietem !RWVtych kwiatWw wVaTnie po to, bym jU wreszcie odnalazV, i gdyby tak siQ nie staVo, #otruVaby siQ, bo jej Rycie byVopozbawione sensu. Tak, miVoT poraziVa nas w jednej chwili. WiedziaVem o tym jeszcze tego samego dnia, po godzinie, gdyTmy "znaleli siQ, sami nie wiedzUc jak i kiedy, na nadrzecznym bulwarze pod murami Kremla. RozmawialiTmy ze sobU, tak jakbyTmy siQ rozstali dopiero wczoraj, jakbyTmy siQ znali od"wielu lat. UmWwiliTmy siQ, Re siQ spotkamy nazajutrz w tym samym miejscu, nad brzegiem Moskwy, i spotkaliTmy siQ tam.PrzyTwiecaVo nam majowe sVoSce. I niebawem ta kobieta potajemnie staVa siQ mojU RonU. PrzychodziVa do mnie co dzieS!w poVudnie, ale czeka na niU zaczynaVem juR od rana. Oczekiwanie to wyraRaVo siQ w ten sposWb, Re przestawiaVem przedmioty na biurku. Na dziesiQ minut przed jej przyjTciem siadaVem przy okienku i nasVuchiwaVem, kiedy stuknie rachityczna furtka. I jak to siQ dziwnie skVada - zanim jU spotkaVem, bardzo niewiele osWb przychodziVo na nasze podwWrko, moRna powiedzie, Re nikt tam nie przychodziV, !teraz zaT wydawaVo mi siQ, RecaVe miasto podURa na nasze podwWrze. Ona przechodziVa przez furtkQ$tylko raz, ale nie skVamiQ, jeTlipowiem, Re zanim weszVa, serce zaczynaVo mi wali !przynajmniej z dziesiQ razy. Apotem, kiedy zbliRaVa siQ godzina, o ktWrej ona miaVa przyjT, kiedy wskazWwki zegara zbiegaVy siQ na dwunastej, serce w ogWle juR nie przestawaVo Vomota, dopWki ona, nawet nie stuknUwszy furtkU, niemal "bezgVoTnie, nie zjawiaVa siQ, dopWki nie zobaczyVem za okienkiem jej pantofli z czarnymi kokardkami z zamszu, TciUgniQtymi przy pomocy stalowych sprzUczek. Niekiedy swawoliVa zatrzymujUc siQ koVo drugiegookienka i stukajUc w szybQ czubkiem bucika. W tejRe chwili dopadaVem okna, ale pantofelek znikaV, znikaV czarny jedwab przesVaniajUcy TwiatVo, i biegVem, by jej otworzy drzwi. Nikt nie wiedziaV o naszym zwiUzku, rQczQ panu za to, chociaR to siQ nigdy nie zdarza. Nie wiedziaV o nim jej mUR, nie wiedzieli takRe znajomi. W starym domku, w ktWrym wynajmowaVem mojU suterenQ, wiedziano, oczywiTcie, Re przychodzi do mnie jakaT kobieta, ale nikt nie znaV jej imienia. - A kim ona byVa? - zapytaV Iwan, niezmiernie zaciekawiony tU romansowU historiU. #GoT uczyniV gest, ktWry miaV znaczy, Re nie wyjawi tego nikomu, i kontynuowaV swojU opowieT. !Iwan dowiedziaV siQ wiQc, Re mistrz i nieznajoma tak siQ pokochali, Re stali siQ nierozVUczni. Iwan dokVadnie juR sobie wyobraRaV owe dwa pokoje w suterenie domku, w ktWrych z powodu pVotu i bzWw zawsze panowaV pWVmrok. WidziaV podniszczone, niegdyT wykwintne niskie, biurko, na biurku dzwoniUcy co pWV godziny zegar i ksiURki, ksiURki od malowanej podVogi aR po zakopcony sufit i piec. Iwan dowiedziaV siQ, Re przybysz i jego potajemna Rona juR w pierwszych dniach trwania ich zwiUzku doszli do wniosku, Re wtedy na rogu Twerskiej i owego zauVka, !zetknUV ich ze sobU sam los i Re sU stworzeni dla siebie. !Iwan dowiedziaV siQ takRe, jakspQdzali dnie zakochani. Ona przychodziVa, natychmiast wkVadaVa fartuch i w wUskim korytarzyku, gdzie byV zlew, ktWrego obecnoT tam z takU dumU podkreTlaV nieszczQsny chory, zapalaVa na drewnianymstole prymus i przygotowywaVaTniadanie, ktWre zjadali nastQpnie przy nakrytym owalnym stole w pierwszym pokoju. Kiedy zrywaVy siQ majowe burze, a tuR za oTlepVymi okienkami z szumem pVynQVa ku Tciekowi woda, groRUc zalaniem ich ostatniej przystani, zakochani rozpalali w piecu i piekli sobie w popielniku kartofle. Z kartofli buchaVa para, czarne Vupiny ziemniaczane brudziVy palce. W suterenie rozlegaVy siQ Tmiechy, a drzewa w ogrWdku po przejTciu ulewy gubiVy !zVamane przez wiatr gaVUzki i biaVe kiTcie. "Kiedy skoSczyV siQ okres burz inadeszVo skwarne lato, w wazonie pojawiVy siQ od dawnawyczekiwane i ulubione przez zechciaVa 0 rkPPĂ`mk&k{AgB}pj c *~ c +a c r+*" c +.- c 8,,8LA ,nich oboje rWRe. Ten, ktWry nazwaV siQ mistrzem, gorUczkowo pracowaV nad swUpowieTciU i owa powieT pochVonQVa rWwnieR nieznajomU. - Przyznam, Re chwilami zaczynaVem juR by o to zazdrosny - szeptaV do Iwana nocny goT, przybyVy z zalanego ksiQRycowym TwiatVem balkonu. Zanurzywszy we wVosach szczupVe palce o ostrych paznokciach, czytaVa w nieskoSczonoT to, co juR napisaV, a przeczytawszy zaczynaVa szy tQ wVaTnie czapeczkQ. Niekiedy siedziaVa w kucki obok najniRszych pWVek albo staVa obok najwyRszych i wycieraVa TciereczkU setki zakurzonych #grzbietWw. WrWRyVa mu sVawQ, ponaglaVa go i wVaTnie wtedy zaczQVa go nazywa mistrzem.Nie mogVa siQ doczeka przyobiecanych ostatnich sVWwo piUtym procuratorze Judei, Tpiewnie, gVoTno powtarzaVa poszczegWlne zdania, ktWre jej#siQ spodobaVy, i mWwiVa, Re w tej powieTci jest caVe jej Rycie. PowieT zostaVa ukoSczona w sierpniu, przekazana jakiejT nieznajomej maszynistce, a ta!przepisaVa ksiURkQ w piQciu egzemplarzach. I oto nadeszVa wreszcie chwila, kiedy trzeba "byVo porzuci cichU przystaS ipowrWci do Rycia. - PowrWciVem do Rycia, trzymajUc oburUcz mojU powieT, i wtedy moje Rycie siQ skoSczyVo - wyszeptaV "mistrz i zwiesiV gVowQ, dVugo chwiaVa siQ RaVobna czarna %czapeczka z RWVtU literU XMY. #CiUgnUV dalej swojU opowieT,#ale opowieT ta staVa siQ niecochaotyczna, jedno tylko moRna byVo z niej zrozumie -!goTciowi Iwana przydarzyVo siQ!wWwczas jakieT nieszczQTcie, - Po raz pierwszy wkroczyVem !do Twiata literatury, ale teraz,kiedy juR jest po wszystkim i kiedy moja zagVada jest oczywista, wspominam to z przeraReniem! - uroczyTcie $wyszeptaV mistrz i uniWsV rQkQ:- Tak, mi mnU nadzwyczaj wstrzUsnUV, jak on mnU wstrzUsnUV! - Kto? - szepnUV Iwan ledwie dosVyszalnie, nie chcUc przerywa zdenerwowanemu narratorowi. - No, redaktor, mWwiQ przecieR, Re redaktor! Tak, przeczytaV ksiURkQ. Tak na mnie patrzyV, jakbym miaV !fluksjQ, patrzyV w kUt i nawetchichotaV ze zmieszania. Bez Radnej potrzeby miUV maszynopis w palcach i chrzUkaV. Pytania, ktWre mi zadawaV, byVy, moim zdaniem, zupeVnie obVUkaScze. Nie !wspominajUc o treTci ksiURki pytaV, kim jestem i skUd siQ wVaTciwie wziUVem, czy od dawna piszQ i dlaczego dotUd o mnie nie sVyszaV, zadaV nawet moim zdaniem zupeVnie idiotyczne pytanie: - kto mi podsunUV pomysV napisania ksiURki na tak niedorzeczny temat? W koScu miaVem tego doT i zapytaVem go wprost, czy wydrukuje mojU ksiURkQ. "On siQ na to zmieszaV, zaczUV coT mamrota i oznajmiV mi, !Re nie moRe rozstrzygnU tej kwestii sam, Re muszU siQ zapozna z moim utworem takRe inni czVonkowie kolegium redakcyjnego, a zwVaszcza krytycy atuSski i Aryman oraz literat MTcisVaw Laurowicz. ProsiV, Rebym przyszedV za dwa tygodnie. Kiedy przyszedVem po dwWch tygodniach, przyjQVa mnie jakaT pannica, ktWra od nieustannego Vgania dostaVa juR zeza. - To apszennikowa, sekretarzredakcji - z uTmiechem powiedziaV Iwan, ktWry dobrze znaV Twiatek opisywany z takim gniewem przez jego goTcia. - MoRliwe - uciUV tamten - zatem to ona wrQczyVa mi mojU powieT, doT juR sponiewieranU i podniszczonU. apszennikowa, starajUc siQ nie patrze mi w oczy, zakomunikowaVa, Re redakcja ma dosy materiaVu na najbliRsze dwa lata i Re w zwiUzku z tym problem druku mojej powieTci, jak siQ wyraziVa, upada. - CWR jeszcze pamiQtam? - mruczaV mistrz pocierajUc skroS. - Aha, czerwone pVatki na karcie tytuVowej i oczy mojej najdroRszej. Tak, te oczy pamiQtam. OpowieT goTcia Iwanowego stawaVa siQ coraz zawilsza, coraz wiQcej w niej byVo jakichT niedomWwieS. MWwiV coT o zacinajUcym deszczu i orozpaczy panujUcej w cichej piwnicznej przystani, o tym, Re dokUdT jeszcze chodziV z rQkopisem. WykrzykiwaV szeptem, Re bynajmniej nie wini tej, ktWra zagrzewaVa go do walki, o nie, nie wini jej! Potem, jak siQ Iwan dowiedziaV, zaszVo coT nieoczekiwanego, coT strasznego. KtWregoT dnia naszbohater otworzyV gazetQ i zobaczyV wydrukowany w niej artykuV krytyka Arymana, artykuV, w ktWrym Aryman przestrzegaV wszystkich razemi kaRdego z osobna przed naszym bohaterem, jako przed!tym, ktWry usiVowaV przemyci na Vamy prasy apologiQ Jezusa Chrystusa. - PamiQtam, pamiQtam! - zawoVaV Iwan. - Tylko zapomniaVem, jakie pan nosi nazwisko! - Powtarzam, puTmy w niepamiQ moje nazwisko, ono $juR nie istnieje - odparV goT. - Nie o nie chodzi. NastQpnegodnia w innej gazecie ukazaV siQ inny artykuV, podpisany przez MTcisVawa Laurowicza. Autor domagaV siQ bezlitosnej rozprawy z piVatyzmem i z tymreligianckim tandeciarzem, ktWry umyTliV sobie, Re przemyci (znWw to przeklQte sVowo!) piVatyzm na Vamy czasopism. OsVupiaVy na widok tego niesVychanego sVowa XpiVatyzmY otworzyVem nastQpny dziennik. Ten zamieszczaV dwa artykuVy, "jeden z nich napisaV atuSski, drugi natomiast sygnowany byVliterkami XN.EY. Zapewniam pana, Re utwory Arymana i Laurowicza to byVo jeszcze nic w porWwnaniu z tym, co napisaV atuSski. Wystarczy, #jeTli powiem, Re tytuV artykuVuatuSskiego brzmiaV: XStarowier wojujUcyY. ByVem tak pogrURony w lekturze traktujUcych o mnie artykuVWw, Re nie zauwaRyVem, kiedy ona (zapomniaVem zamknU drzwi!) stanQVa przede mnU z mokrU parasolkU w jednym rQku i mokrymi dziennikami w drugim.!Jej oczy miotaVy iskry, dVonie !miaVa zimne, drRUce. Najpierw zaczQVa mnie caVowa, a potem ochrypVym gVosem, $bijUc przy tym piQTciU w stWV,powiedziaVa, Re otruje atuSskiego. !Iwan chrzUknUV, nie wiedzie czemu zmieszany, ale nic nie powiedziaV. - NadeszVy dni jesiennej !beznadziei - ciUgnUV goT - potworne niepowodzenie tej powieTci jak gdyby okaleczyVomojU duszQ. PrawdQ mWwiUc !przestaVem mie cel w Ryciu i RyVem juR tylko od jednego spotkania z niU do drugiego. I "wVaTnie wtedy coT siQ ze mnU staVo. Diabli wiedzU co, StrawiSski zresztU na pewno !dawno siQ juR w tym poVapaV. Tak wiQc ogarnUV mnie #smutek, zaczQVy siQ jakieT zVeprzeczucia. Na przykVad zaczUVem siQ obawia ciemnoTci. Jednym sVowem, zaczQVa siQ choroba psychiczna. WydawaVo mi siQ, zwVaszcza kiedy zasypiaVem, Re macki jakiejT zwinnej i !zimnej oTmiornicy skradajU siQwprost ku mojemu sercu. MusiaVem sypia przy zapalonym Twietle. Moja ukochana zmieniVa siQ bardzo (o oTmiornicy nic jej, oczywista, nie wspominaVem, "widziaVa jednak, Re dzieje siQ ze mnU coT niedobrego), schudVa, wybladVa, przestaVa !siQ Tmia i tylko nieustannie mnie prosiVa, bym jej wybaczyV to, Re radziVa mi da do druku fragment #powieTci. MWwiVa, Rebym rzuciVto wszystko i wyjechaV na PoVudnie, nad Morze Czarne, wydajUc na to wszystko, co mi jeszcze pozostaVo z owych stu tysiQcy. Bardzo na to nalegaVa i ja, by uniknU dyskusji (coT mi mWwiVo, Re ten mWj wyjazd nad Morze Czarne nie dojdzie do skutku) obiecaVem jej, Re lada dzieS to zrobiQ. Ale ona powiedziaVa, Re sama kupi mi bilet. WyjUVem wtedy wszystkie moje pieniUdze, to znaczy okoVo dziesiQciu tysiQcy rubli, i oddaVem jej. - Czemu tak duRo? - zdziwiVa siQ. PowiedziaVem coT w tym rodzaju, Re niby bojQ siQ zVodziei i proszQ jU o przechowanie tych pieniQdzy aR do dnia mego wyjazdu. #WziQVa je, wVoRyVa do torebki,zaczQVa mnie caVowa i #mWwi, Re Vatwiej by jej byVo umrze niR porzuca mnie samego w takim stanie, ale Re czekajU na niU, Re zatem ustQpuje wobec koniecznoTci, Re przyjdzie nazajutrz. ZaklinaVa mnie, bym siQ niczego nie obawiaV. ByVo to o zmierzchu, w poVowie padziernika. Ona odeszVa. PoVoRyVem siQ na kanapie i zasnUVem nie zapalajUc TwiatVa. ObudziVo mnie uczucie, Re oTmiornica !jest tuR. BVUdzUc dVoniU w ciemnoTci z trudem zdoVaVem zapali lampQ. Zegarek kieszonkowy wskazywaV drugU!w nocy. Kiedy siQ kVadVem, po prostu czuVem siQ le, obudziVem siQ natomiast jako !czVowiek chory. WydaVo mi siQ nagle, Re jesienna ciemnoT wygniecie szyby, wleje siQ do pokoju i zadVawi mnie jak atrament. Kiedy wstaVem, !absolutnie juR nie mogVem siQ opanowa. WrzasnUVem, przyszVo mi do gVowy, Reby do!kogoT pobiec, choby na gWrQ,do przedsiQbiorcy budowlanego. WalczyVem z sobU samym jak szalony. !WystarczyVo mi siV, by dotrze"do pieca i rozpali ogieS. Kiedy zaczQVy trzaska drwa, kiedy drzwiczki pieca zaczQVy !pojQkiwa, poczuVem siQ jakbytrochQ lepiej. PoszedVem do przedpokoju, zapaliVem tam TwiatVo, odnalazVem butelkQ biaVego wina, odkorkowaVem jU i zaczUVem pi wprost z !butelki. Moje lQki zmniejszyVy siQ nieco, w kaRdym razie na tyle, Re nie pobiegVem do gospodarza, tylko wrWciVem dopieca. OtworzyVem drzwiczki tak, Re Rar paliV mi twarz i rQce, i szeptaVem: !- DomyTl siQ, Re ze mnU jest le... Przyjd, przyjd, przyjd!... Nikt jednak nie nadchodziV. W piecu huczaV ogieS, o szyby "biV deszcz. Wtedy staVo siQ to nieodwracalne. WyjUVem z szuflady biurka ciQRkie egzemplarze maszynopisu powieTci i bruliony brudnopisWw i zaczUVem wszystko to pali. ByVo to bardzo trudne, poniewaR zapisany papier nie chce siQ !pali. amiUc sobie paznokcie darVem zeszyty, stojUc wciskaVem je miQdzy polana, poruszaVem pogrzebaczem ich karty. Od czasu do czasu #popiWV okazywaV siQ silniejszy "ode mnie, tVumiV pVomienie, alewalczyVem z nim i powieT ginQVa, chociaR stawiaVa zaciekVy opWr. MigaVy dobrze mi znane sVowa, stronice RWVkVy powoli, lecz niepowstrzymanie, ale nawet na poRWVkVych nadal moRna byVo odczyta sVowa. SVowa ginQVy wtedy dopiero, kiedy papier czerniaV, w zapamiQtaniu dobijaVem je pogrzebaczem. Tymczasem ktoT zaczUV cicho skroba w szybQ. Serce skoczyVo mi do gardVa, cisnUVem w pVomienie ostatni zeszyt i poTpieszyVem, by otworzy drzwi. Z sutereny do drzwi na podwWrko prowadziVy ceglane schodki. PotykajUc siQpodbiegVem do drzwi i cicho zapytaVem: - Kto tam? GVos, jej gVos, odpowiedziaV mi: - To ja... Nie pamiQtam, jak sobie poradziVem z zamkiem i z VaScuchem. Kiedy tylko weszVa do Trodka, przytuliVa siQ do mnie, drRUca, caVa mokra, miaVa mokre policzki i potargane wVosy. MogVem wymWwi tylko jedno sVowo: "- To ty... to ty?... - i gVos mi %siQ zaVamaV, zbiegliTmy na dWV.ZdjQVa w przedpokoju palto, szybko weszliTmy do pierwszego pokoju. KrzyknQVa cicho, wyciUgnQVa z pieca goVymi rQkami ostatni jeszcze !nie spalony, zaledwie tlUcy siQ na krawQdziach plik papierWw irzuciVa go na podVogQ. Dym natychmiast wypeVniV pokWj. ZadeptaVem ogieS, a ona opadVa na kanapQ i zaczQVa pVaka, niepohamowanie, spazmatycznie. Kiedy siQ uspokoiVa, powiedziaVem: #- ZnienawidziVem tQ ksiURkQ i !bojQ siQ. Jestem chory. Bardzo siQ bojQ. WstaVa i powiedziaVa: "- BoRe, jakiT ty chory. I za co !to, za co? Ale ja ciQ uratujQ, ja ciQ uratujQ. Co to siQ dzieje? WidziaVem jej oczy opuchniQteod dymu i pVaczu, czuVem jej zimne dVonie przesuwajUce siQpo moim czole. - WyleczQ ciQ, wyleczQ - mamrotaVa TciskajUc moje ramiona. - Napiszesz powieT od nowa. Jak mogVam, jak mogVam nie zostawi sobie choby jednej kopii? #ZaciskaVa zQby z wTciekVoTci, mWwiVa coT jeszcze, czego niezrozumiaVem. A potem zacisnQVa wargi i zaczQVa zbiera i rozprostowywa "nadpalone kartki. ByV to ktWryT rozdziaV ze Trodka powieTci, nie pamiQtam juR ktWry. Starannie zVoRyVa kartki, owinQVa je w papier, przewiUzaVa wstURkU. Wszystko, co robiVa, TwiadczyVo o jej zdecydowaniu i o tym, Re zdoVaVa siQ opanowa. !PoprosiVa, Rebym daV jej wina,a kiedy wypiVa, powiedziaVa juR spokojniej: - Oto jak trzeba pVaci za !kVamstwo - mWwiVa - nie chcQ #juR dVuRej kVama. ZostaVabymz tobU nawet teraz, od razu, !ale nie chcQ tego zaVatwia w !taki sposWb. Nie chcQ, Reby dokoSca Rycia pamiQtaV, Re uciekVam od niego w Trodku nocy. Nigdy nie zrobiV mi najmniejszej krzywdy... Wezwano go nagle, w fabryce,w ktWrej pracuje, wybuchV poRar. Ale niedVugo wrWci. WytVumaczQ mu wszystko jutro rano, powiem, Re kocham!innego, i wrWcQ do ciebie juR na zawsze. Ale odpowiedz mi, moRe ty tego wcale nie chcesz? - Moja biedna, moja biedna - powiedziaVem do niej. - Jednaknie dopuszczQ do tego. Ze mnU"bQdzie le i nie chcQ, RebyT ginQVa wraz ze mnU. - Tylko o to ci chodzi? - !zapytaVa i zajrzaVa mi z bliskaw oczy. - Tylko o to. ORywiVa siQ ogromnie, "przytuliVa do mnie, objQVa mnieza szyjQ i powiedziaVa: - Zamierzam zginU wraz z tobU. Rano tutaj przyjdQ. !I oto ostatniU rzeczU, ktWrU pamiQtam z mego Rycia, jest smuga TwiatVa padajUcego z przedpokoju, a w tej smudze jej potargane wVosy, jej bereti jej oczy peVne zdecydowania.PamiQtam dotUd czarnU sylwetkQ w progu drzwi prowadzUcych na podwWrze i ten biaVy rulon. - OdprowadziVbym ciQ, ale nie mam juR siVy, by wraca samotnie, bojQ siQ. - Nie bWj siQ. Wytrwaj jeszczete kilka godzin. Jutro rano tu przyjdQ. - To byVy ostatnie jej sVowa, jakie usVyszaVem w Ryciu... - CTTT! - chory nagle sam !sobie przerwaV i uniWsV palec do gWry. - Taka dziT niespokojna, ksiQRycowa noc. ZniknUV na balkonie. Iwan usVyszaV, Re korytarzem przejeRdRa wWzek, ktoT chlipnUV czy teR jQknUV cichutko. Kiedy wszystko to ucichVo, $goT wrWciV i oznajmiV, Re do stodwudziestki przybyV nowy mieszkaniec. Przywieziono kogoT, kto nieustannie bVaga, by mu oddano jego gVowQ. Obaj rozmWwcy przez chwilQ milczeli zalQknieni, ale potem "odzyskali spokWj i powrWcili do przerwanej opowieTci. GoT juR otworzyV usta, ale noc rzeczywiTcie byVa niespokojna.Na korytarzu stale sVycha #byVo jakieT gVosy, wiQc goT zaczUV mWwi Iwanowi do uchatak cicho, Re to, co opowiedziaV, znane jest tylko poecie, wyjUwszy pierwsze zdanie: - W kwadrans po jej wyjTciu zapukali do mojego okna... To, o czym chory szeptaV Iwanowi na ucho, bardzo go najwidoczniej wzburzyVo. Twarz mu drgaVa. W oczach trzepotaV strach i gniew. OpowiadajUcy wskazywaV dVoniU kQdyT w stronQ ksiQRyca, ktWry dawno juR zniknUV znad balkonu. Dopiero gdy ucichVy wszelkie dobiegajUce z zewnUtrz #odgVosy, goT odsunUV siQ od Iwana i zaczUV mWwi nieco gVoTniej: - Tak wiQc pWnym wieczorem w poVowie stycznia, w tym samym paletku, ale z poobrywanymi guzikami, drRaVem z zimna na moim podwWrku. Za plecami miaVem zaspy, w ktWrych zniknQVy krzaki bzu, a przed sobU, w dole, moje okienka, w ktWrych !spoza zasVon sVabo przebijaVo TwiatVo. PrzypadVem do pierwszego okienka, nasVuchiwaVem - w moim pokoju graV patefon. To wszystko, co zdoVaVem usVysze, zobaczy nie mogVem nic. PostaVem tak przez chwilQ, a potem zawrWciVem do furtki i w zauVek. W zauVku hulaVa zamie. PrzestraszyVem siQ psa, ktWry wpadV mi pod nogi, i uciekVem przed nim na drugU stronQ ulicy. Zimno i strach, ktWry teraz juR mi zawsze towarzyszyV, sprawiVy, Re popadVem w otQpienie. Nie miaVem dokUd pWjT, najproTciej, oczywista, byVoby rzuci siQ pod tramwaj na tej ulicy, ktWrU przecinaV mWj zauVek. WidziaVem w dali te oblodzone pudeVka peVne TwiatVa, sVyszaVem ich obmierzVy zgrzyt na mrozie. "Ale, drogi mWj sUsiedzie, caVa rzecz polegaVa na tym, Re ione przez zechciaVa 0 rkPPĂ`mk&k{AgB{ c ,  ?- cQ- c- $ c..P cz.:w1.strach owVadnUV kaRdU "komWrkU mego ciaVa. BaVem siQtramwaju zupeVnie tak samo, jak przedtem tego psa. Tak, zapewniam pana, Re nie ma w tym pawilonie ciQRszego przypadku niR mWj! - AleR mWgV pan przecieR zawiadomi jU - powiedziaV Iwan, peVen wspWVczucia dla nieszczQsnego chorego. - Pozatym ona przecieR miaVa !paSskie pieniUdze. PrzecieR z pewnoTciU je przechowaVa? - Z pewnoTciU je przechowaVa, w to nie wUtpiQ.Ale pan mnie najwyraniej nie rozumie. Lub teR, mWwiUc TciTlej, nie mam juR dawnego daru opowiadania. ZresztU nie bardzo mi go Ral, bo nigdy mi juR nie bQdzie potrzebny. LeRaVby przed niU - goT popatrzyV z przejQciem w ciemnoT - list z domu obVUkanych. A czyR na taki adres moRna pisywa listy?... !Chory umysVowo!... Pan Rartuje,mWj przyjacielu! MiaVbym jU !unieszczQTliwi? Nie, do tego nie jestem zdolny. Iwan nie znalazV na to odpowiedzi, ale milczUco !wspWVczuV swojemu goTciowi i cierpiaV wraz z nim. A on, umQczony tymi wspomnieniami,kiwaV odzianU w czarnU "czapeczkQ gVowU i mWwiV tak: - Biedna kobieta... A zresztU mam nadziejQ, Re zapomniaVa o mnie... - MoRe pan przecieR wyzdrowie... - nieTmiaVo powiedziaV Iwan. - MWj przypadek jest nieuleczalny - spokojnie !odpowiedziaV mu goT. - Kiedy StrawiSski obiecuje mi, Re przywrWci mnie Ryciu, nie !wierzQ mu. To czVowiek ludzki ipo prostu chce mnie pocieszy. Nie przeczQ zresztU, Re czujQ siQ teraz znacznie lepiej. Tak, a wiQc na czym to stanQliTmy? MrWz, te pQdzUce tramwaje... WiedziaVem, Re wVaTnie otwarto te klinikQ, i poszedVem do niej pieszo przez caVe miasto. To byVo szaleSstwo! W polu z pewnoTciU bym zamarzV, ale ocaliV mnie przypadek. ZepsuVa"siQ ciQRarWwka, podszedVem dokierowcy, to byVo ze cztery kilometry za miastem, i kierowca, ku memu najwyRszemu zdumieniu, uRaliVsiQ nade mnU. WWz jechaV w tym kierunku. Kierowca zabraV $mnie. SzczQTliwie skoSczyVo siQna tym, Re odmroziVem sobie palce lewej stopy. Wyleczono mi je zresztU. I oto jestem tutaj juR czwarty miesiUc. I wie pan co, uwaRam, Re tu "jest zupeVnie niele. Tylko nie trzeba sobie, drogi sUsiedzie, zaprzUta gVowy wielkimi planami, niech mi pan wierzy! Ja, na przykVad, chciaVem !przewQdrowa caVy Twiat. Ale #cWR, okazaVo siQ, Re wypadVo inaczej. WidzQ stUd tylko bardzo nieznaczny kawaVek #tego Twiata. MyTlQ zresztU, Renie najlepszy jego kawaVek, ale, powtarzam, to nie jest "takie straszne. Teraz zbliRa siQlato, Praskowia Fiodorowna mWwi, Re balkon obroTnie bluszczem. Te klucze bardzo zwiQkszyVy mojU swobodQ "ruchWw. Nocami bQdzie TwieciV ksiQRyc. Ach, ksiQRyc juR #zaszedV! Robi siQ chVodno. JuR po pWVnocy. Czas na mnie. - ProszQ, niech mi pan powie, jak to byVo dalej z JeszuU i PiVatem - poprosiV Iwan. - BVagam pana, tak bym chciaV siQ tego dowiedzie. - O, nie, o, nie - wzdrygajUc $siQ boleTnie odpowiedziaV goT. - Nie mogQ myTle spokojnie omojej powieTci. Natomiast pana znajomy z Patriarszych PrudWw zrobiVby to znacznie lepiej niR ja. DziQkujQ za rozmowQ. Do widzenia. Nim siQ Iwan opamiQtaV, cichutko zadwiQczaVa zamykana krata i goT zniknUV. 14. ChwaVa kogutowi! Rimski, jak to siQ mWwi, nie wytrzymaV nerwowo i nie doczekawszy siQ, aR skoSczU spisywanie protokoVu, uciekV do swojego gabinetu. SiedziaV za biurkiem i patrzyV zaczerwienionymi oczyma na leRUce przed nim magiczne czerwonce. Dyrektor finansowy miaV juR zupeVnU sieczkQ w gVowie. Z budynku Varietes !publika hurmem waliVa na ulicQ.Nadzwyczaj wyostrzony sVuch Rimskiego wyVowiV nagle wyrazisty trel milicyjnego gwizdka. Taki gwizd nigdy nie zapowiada niczego dobrego. A !kiedy gwizd Ww powtWrzyV siQ "po kilkakro, kiedy poTpieszyV mu w sukurs drugi gwizdek, jeszcze bardziej przeciUgVy, jeszcze bardziej wVadczy, !kiedy potem doVUczyVy siQ do nich gVoTne Tmiechy, a nawet jakieT obelRywe wrzaski, dyrektor zrozumiaV od razu, Rena ulicy odbywa siQ jakaT awantura, jakiT skandal, jakaT$sproTnoT. ZrozumiaV teR, Re, ku najwyRszemu jego niezadowoleniu, to, co siQ teraz dzieje, pozostaje w najTciTlejszym zwiUzku z obrzydliwym wystQpem czarnego maga i jego asystentWw. PrzewidujUcy dyrektor "bynajmniej siQ nie myliV. Skoro tylko wyjrzaV przez okno, ktWre wychodziVo na SadowU, twarz mu siQ wykrzywiVa i nie tyle wyszeptaV, ile syknUV: - WiedziaVem, Re tak siQ to skoSczy! W silnym Twietle jasnych ulicznych latarS zobaczyV w dole na trotuarze damQ w samej halce i we fioletowych reformach. Co prawda, dama miaVa jeszcze kapelusz na gVowie i parasolkQ w dVoni. WokWV owej nieopisanie zaRenowanej damy, ktWra na przemian to kucaVa, to znWw %usiVowaVa dokUdT biec, kVQbiV !siQ i chichotaV tVum. Chichot !tVumu sprawiV, Re dyrektorowi finansowemu ciarki przebiegVy po grzbiecie. Nie opodal damy podrygiwaV jakiT obywatel, #usiVujUc zedrze z siebie letni paltocik, ale ze zdenerwowania nie mWgV sobie #poradzi z rQkU, ktWra uwiQzia w rQkawie. Krzyki i gromkie Tmiechy dobiegaVy takRe z innego miejsca, mianowicie od lewegopodjazdu, i dyrektor !zwrWciwszy gVowQ w tQ stronQzobaczyV innU damQ, w rWRowej kombinacji. Dama owa uciekVa z jezdni na chodnik, usiVujUc ukry siQ pod arkadami, ale wysypujUca siQ z teatru publicznoT przegradzaVa jej drogQ i nieszczQsna ofiara wVasnej lekkomyTlnoTci oraz umiVowania strojWw, wyprowadzona w pole przez firmQ bezwstydnego Fagota, marzyVa tylko o jednym - RebyzapaT siQ pod ziemiQ. widrujUc gwizdem powietrze ruszyV ku nieszczQsnej milicjant, a za nim Tpieszyli jacyT rozradowani mVodzi ludzie w cyklistWwkach. To !wVaTnie oni zarykiwali siQ ze Tmiechu i obelRywie pokrzykiwali. Chudy wUsaty doroRkarz pQdem podjechaV do pierwszej rozebranej i TciUgnUV lejce koTcistej dychawicznej chabety. Twarz wUsacza uTmiechaVa siQ radoTnie. #Rimski rUbnUV siQ piQTciU w #gVowQ, splunUV i odskoczyV od !okna. Przez czas jakiT siedziaV"przy stole, nasVuchiwaV, co siQdzieje na ulicy. Gwizdki w !rWRnych miejscach osiUgnQVy apogeum, potem zaczQVy sVabnU. Ku zdumieniu Rimskiego skandal likwidowano zadziwiajUco szybko. !Trzeba byVo coT robi, trzeba byVo wypi do dna gorzki kielich odpowiedzialnoTci. Telefony w czasie ostatniej czQTci koncertu zaczQVy "dziaVa, trzeba byVo dzwoni, zawiadamia o tym, co zaszVo,"prosi o pomoc, wykrQca siQ, zwala wszystko na Lichodiejewa, wybrania siebie$i tak dalej. Tfu, diabli nadali!... Zdenerwowany dyrektor po dwakro kVadV dVoS na sVuchawce i po dwakro jU cofaV. I nagle w martwej ciszy gabinetu sam telefon siQ rozdzwoniV prosto w nos dyrektorowi finansowemu, $ktWry zadrRaV - zrobiVo mu siQ zimno. XJednak niele zszarpaVem sobie nerwyY - $pomyTlaV i podniWsV sVuchawkQ.Ale zaraz odskoczyV od niej jak oparzony i zrobiV siQ bielszy niR papier. Spokojny, przymilny, a zarazem sproTny gVos kobiecy szeptaV w sVuchawce: - Rimski, lepiej nigdzie nie dzwoS, bo bQdzie le... I juR w sVuchawce nie byVo nikogo. CzujUc, Re przechodzi go mrowie, dyrektor odVoRyV sVuchawkQ i nie wiedzie czemu spojrzaV w znajdujUce siQ za jego plecami okno. Przez rzadkie, pokryte wUtVU "jeszcze zieleniU gaVQzie klonu zobaczyV w przejrzystym "obVoku biegnUcy ksiQRyc. CoT przykuVo wzrok Rimskiego do "tych gaVQzi, patrzyV na nie, a im dVuRej patrzyV, tym wiQkszy ogarniaV go strach. W koScu dyrektor z trudem !zmusiV siQ do tego, Reby siQ odwrWci od ksiQRycowego okna, i wstaV. O tym, Reby dzwoni gdziekolwiek, nie byVojuR teraz mowy, dyrektor myTlaV tylko o jednym - jak bytu czym prQdzej wyjT z teatru. NasVuchiwaV - w budynku !panowaVa cisza. ZrozumiaV, Re juR od dawna na caVym pierwszym piQtrze jest tylko on jeden, i kiedy to sobie uTwiadomiV, owVadnUV nim nieprzezwyciQRony, dziecinny strach. Nie mWgV bez drRenia myTle o tym, Re bQdzie oto musiaV iT samotnie przez puste korytarze i schodzi po schodach. GorUczkowo chwyciVleRUce na stole czerwonce hipnotyzerWw, schowaV je do "teczki i odkaszlnUV, Reby choodrobinQ doda sobie odwagi. Kaszel wypadV ochryple i cicho.I wtedy wydaVo mu siQ, Re spod drzwi gabinetu wionQVo wilgotnU zgniliznU. Dreszcz przeszedV dyrektorowi finansowemu po krzyRu. W dodatku znienacka zaczUV bi zegar - wybijaV pWVnoc. I nawet to bicie zegara przyprawiaVo dyrektora o dreszcze. Ale definitywnie zamarVo mu serce, kiedy usVyszaV, Re w zamku yale powolutku obraca siQ klucz. Kurczowo wczepiV w teczkQ zimne, zwilgotniaVe dVonie, !czuV, Re jeReli jaszcze przez chwilU potrwa ten szmer w dziurce od klucza, to nie wytrzyma i przeraliwie wrzaTnie. Wreszcie drzwi poddaVy siQ czyimT wysiVkom, otworzyVy siQ i bezszelestnie wszedV do gabinetu Warionucha. Rimski !opadV na fotel, bowiem ugiQVy siQ pod nim nogi. Nabrawszy dopVuc powietrza uTmiechnUV siQ, jak gdyby przymilnie, i cicho powiedziaV: - BoRe, jakReT ty mnie przestraszyV... Tak, to nieoczekiwane pojawienie siQ Warionuchy kaRdego mogVo przestraszy, ale jednoczeTnie sprawiVo ono dyrektorowi wielkU radoT - wtej zawikVanej sprawie odnalazV siQ koniec jednej przynajmniej nitki. !- No, mWwRe prQdzej! No! no! -czepiajUc siQ tej nitki wychrypiaV Rimski. - Co to wszystko ma znaczy?! - Przepraszam ciQ bardzo - zamykajUc drzwi gVucho odpowiedziaV przybysz. - "MyTlaVem, Re juR ciQ nie ma. I Warionucha nie zdejmujUc kaszkietu podszedV do fotela izasiadV po drugiej stronie biurka. Trzeba tu zaznaczy, Re w odpowiedzi Warionuchy daVo siQ wyczu coT nieuchwytnego, lecz dziwnego.CoT, co od razu wychwyciV !dyrektor, ktWrego wraRliwoT TmiaVo mogVa konkurowa z najczulszymi sejsmografami. JakRe to tak? WiQc po co Warionucha szedV do gabinetu dyrektora finansowego, skoro sUdziV, Re go tam nie ma? PrzecieR, po pierwsze, ma wVasny gabinet. A po drugie - ktWrymkolwiek wejTciem wszedV Warionucha do budynku, nieuniknianie musiaV spotka jednego ze strWRWw nocnych, a wszystkim im zostaVo zapowiedziane, Re dyrektor zostanie nieco dVuRejw swoim gabinecie. Ale dyrektor nie zastanawiaV siQ dVugo nad tU dziwnU !okolicznoTciU - nie to mu byVo w gVowie. - DlaczegoT nie zadzwoniV? Coma znaczy ta caVa heca z JaVtU? - No, to, co mWwiVem - cmoknUwszy, jakby mu doskwieraV bolUcy zUb, odpowiedziaV administrator. - Znaleli go w knajpie w Puszkino. - Jak to w Puszkino?! To przecieR pod MoskwU?! A depesza z JaVty?! - Jaka tam, u diabVa, JaVta! "SpiV puszkiSskiego telegrafistQi obaj zaczQli rozrabia, a miQdzy innymi wysyVali telegramy z adnotacjU XJaVtaY. - Aha... Aha... No, dobrze, dobrze... - raczej zaTpiewaV, niR powiedziaV Rimski. Jego "oczy rozjarzyVy siQ RWVtawym blaskiem. Oczyma duszy widziaV juR z radoTciU triumfalnU scenQ zdejmowania okrytego haSbU Stiopy ze stanowiska. Wyzwolenie! Tak dVugo oczekiwane wyzwolenie dyrektora finansowego od tej !RywioVowej klQski, od Stiopy. Lichodiejewa! A moRe uda siQ podszykowa mu nawet coT !gorszego niR wylanie z pracy... - SzczegWVy! - powiedziaV Rimski i stuknUV w biurko suszkU. WiQc Warionucha zaczUV opowiada o szczegWVach. Kiedy przyszedV tam, dokUd goposVaV dyrektor, zostaV natychmiast przyjQty i wysVuchany z wielkU uwagU. Nikt, oczywiTcie, nie sUdziV nawet przez chwilQ, Re Stiopa moRe by w JaVcie. Wszyscy od razu zgodzili siQ z przypuszczeniem Warionuchy, Re Stiopa siedzi z pewnoTciU w XJaVcieY, w Puszkino. - Gdzie on teraz jest? - przerwaV administratorowi zdenerwowany dyrektor finansowy. - A gdzie ma by? - odpowiedziaV ze zVoTliwym uTmiechem administrator. - !Jasne, Re w izbie wytrzewieS.- No, no! Moje uszanowanie! Warionucha tymczasem "ciUgnUV swojU opowieT i im dVuRej opowiadaV, tym wyraziTciej rysowaV siQ dyrektorowi dVugi VaScuch wyskokWw i bezeceSstw Lichodiejewa, a kaRde kolejne ogniwo tego VaScucha gorsze "byVo od poprzedniego. IleR byV wart choby Ww pijacki taniecw objQciach telegrafisty na polance przed pocztU w Puszkino, przy dwiQkach !katarynki jakiegoT wVWczykija!Albo gonitwa za jakimiT obywatelkami, ktWre uciekaVy piszczUc ze strachu! Albo prWba wszczQcia bWjki z bufetowym w samej XJaVcieY! Rozrzucanie szczypiorku po podVodze w tejRe XJaVcieY! Rozbicie oTmiu butelek biaVegowytrawnego XAj-DanilaY. Zdemolowanie licznika szoferowi taksWwki, ktWry nie chciaV odda Stiopie "kierownicy. PogrWRki Stiopy, Reprzymknie obywateli, ktWrzy usiVowali poVoRy kres jego chuligaSskim numerom... JednymsVowem - ponura zgroza! Stiopa byV znany w koVach teatralnych Moskwy i kaRdy wiedziaV, Re czVowiek ten to !nie bukiecik fioVkWw. Ale, mimowszystko, tego, co teraz opowiadaV o nim administrator,nawet jak na StiopQ byVo nadto. O, tak, tego byVo zbyt wiele, doprawdy zbyt wiele. KVujUce spojrzenie Rimskiego wbijaVo siQ nad blatem biurka w twarz administratora i im dVuRej ten mWwiV, tym mroczniejsze stawaVo siQ to spojrzenie. Im bardziej malownicze byVy te wszystkie plugawe szczegWVy, w ktWre administrator wyposaRaV swojUopowieT, im bardziej byVy prawdopodobne, tym mniej dyrektor finansowy wierzyV opowiadajUcemu. Kiedy zaT Warionucha oTwiadczyV, Re Stiopa rozhulaV siQ do tego !stopnia, iR usiVowaV stawia opWr tym, ktWrzy przyjechali po niego z Moskwy, dyrektor byV juR zupeVnie pewien, Re wszystko, co mu opowiedziaV przybyVy o pWVnocy administrator, to Vgarstwo. garstwo od pierwszego do ostatniego sVowa! Warionucha nie jedziV do Puszkino, Stiopa takRe w Puszkino nie byV. Nie byVo pijanego telegrafisty, nikt nie "tVukV szkVa w knajpie, nikt niewiUzaV Stiopy sznurkami - wszystko to lipa. Skoro tylko dyrektor finansowy utwierdziV siQ w przekonaniu, Re administrator VRe, strach popeVznUV po jego ciele, od nWg poczynajUc, i znowu wydaVo siQ dyrektorowi, Re spod drzwi gabinetu wionQVo zgniVU malarycznU wilgociU. Ani na moment nie spuszczajUc z oczu administratora - ktWry jakoT dziwnie w siQ w fotelu, przez caVy czas staraV siQ nie wychyla z niebieskiego cieniastojUcej na biurku lampy, przedziwnie osVaniaV siQ gazetU, niby to przed "raRUcym go TwiatVem RarWwki - dyrektor finansowy myTlaV tylko o jednym - co to wszystko ma znaczy. Dlaczego w opustoszaVym, milczUcym budynku Iwan "Sawieliewicz, ktWry wrWciV tak bardzo pWno, tak bezczelnie kVamie mu w Rywe oczy. I zaczQVo nQka Rimskiego poczucie niebezpieczeSstwa, niebezpieczeSstwa nieznanego, ale gronego. UdajUc, Re nie zauwaRa dziwnego zachowania Warionuchy i jego sztuczek z gazetU, dyrektor przyglUdaV siQ jego twarzy prawie juR niesVuchajUc tego, co Warionucha plecie. ByVo coT jeszcze bardziej niepojQtego niR ta nie wiadomo po co wymyTlona opowieT o wydarzeniach w Puszkino, a mianowicie zmiany, ktWre zaszVy w wyglUdzie i zachowaniu administratora. Cho ten jak mWgV tak nasuwaV na oczy kaczkowaty daszek kaszkietu, Reby !zacieni twarz, cho jak mWgV wykrQcaV gazetQ, dyrektorowi udaVo siQ dostrzec potQRny siniak pod prawym okiem, tuR koVo nosa. Poza tym rumiany zazwyczaj administrator byV teraz blady niezdrowU kredowU bladoTciU, a szyjQ, cho noc byVa parna, okutanU miaV, nie wiadomo dlaczego, starym pasiastym szalikiem. chciaVa 0 rkPPĂ`mk&k{A c/{ H cq/B/3 c0( cy03%093 c0"> C1JeTli jeszcze doda do tego, Re administrator popadV w czasie swojej nieobecnoTci w obrzydliwy naVWg cmoktania i pomlaskiwania, Re gVos wyranie mu siQ zmieniV, zgrubiaV i zmatowiaV, Re spojrzenie jego staVo siQ niespokojne i tchWrzliwe, to "TmiaVo moRna byVo powiedzie,Re Iwan Warionucha zmieniV siQ nie do poznania. I jeszcze coT gwaVtownie niepokoiVo dyrektora, ale co - !tego nie mWgV zrozumie, choz caVej mocy wytQRaV rozgorUczkowany umysV, cho wpatrywaV siQ uparcie w WarionuchQ. Jedno mWgVby z !caVU pewnoTciU powiedzie - byVo coT niespotykanego, coT nienaturalnego w tym zestawieniu administratora z tak dobrze mu znanym fotelem. - No, w koScu daliTmy mu !radQ, no, zaVadowaliTmy go do samochodu - huczaV Warionucha wyzierajUc zza "gazety i przysVaniajUc dVoniU siniak. #Rimski nagle wyciUgnUV rQkQ i niby to machinalnie, postukujUc palcami po biurku, "jednoczeTnie nacisnUV dVoniU przycisk elektrycznego dzwonka i - zamarV. W pustymbudynku niewUtpliwie byVoby sVycha przenikliwy dzwonek. Ale dzwonek Ww siQ nie odezwaV, guzik przycisku martwo zapadV w blat biurka. Guzik byV martwy, dzwonek nie dziaVaV. Manewr dyrektora nie uszedV uwadze Warionuchy, ktWry !wykrzywiV siQ i zapytaV, przy czym w jego oczach bVysnQVo "wyranie zVowrogie TwiateVko: - Po co dzwonisz? - Machinalnie - cofnUwszy rQkQ odparV gVucho dyrektor finansowy i niepewnym gVosemzapytaV z kolei: - Co tam masz na twarzy? - ZarzuciVo wWz, uderzyVem !siQ o klamkQ - spoglUdajUc w bok odpowiedziaV Warionucha. !XKVamie!Y - zawoVaV w duchu dyrektor finansowy. I wtedy !nagle oczy mu siQ wyokrUgliVy,"pojawiV siQ w nich obVQd, nie mWgV oderwa oczu od oparciafotela. Na podVodze za fotelem leRaVydwa skrzyRowane cienie, jeden gQstszy, ciemniejszy, drugi szary, ledwie widoczny. Wyranie wida byVo na !podVodze cieS oparcia fotela i cieS jego zwQRajUcych siQ nWg, ale nad oparciem na podVodze nie byVo cienia gVowy Warionuchy, podobnie jak miQdzy nogami fotela nie wida byVo cienia nWg administratora. XOn nie rzuca cienia!Y - desperacko wrzasnUV w duchu Rimski. I zadygotaV. Warionucha niespokojnie, bojaliwie obejrzaV siQ, podURajUc za oszalaVym spojrzeniem Rimskiego, spojrzaV za oparcie fotela i zrozumiaV, Re zostaV zdemaskowany. WstaV z fotela(to samo zrobiV takRe dyrektor) i TciskajUc w dVoniach teczkQ odszedV na krok od biurka. - DomyTliV siQ, przeklQty! Zawsze byV sprytny - powiedziaV Warionucha gniewnie, uTmiechajUc siQ prosto w nos dyrektorowi, znienacka skoczyV od fotela ku drzwiom i szybko przesunUVw dWV rygiel zatrzasku. Dyrektor rozejrzaV siQ rozpaczliwie, cofnUV siQ. w stronQ wychodzUcego na ogrWd okna i w tym zalanym ksiQRycowU poTwiatU oknie zobaczyV przywierajUcU do szyby twarz nagiej dziewczyny i obnaRonU, #przesuniQtU przez lufcik rQkQ, ktWra staraVa siQ odsunU dolnU zasuwkQ ramy. GWrna byVa juR odsuniQta. WydaVo mu siQ, Re TwiatVo lampy na biurku przygasa, Re "biurko siQ przechyla. OgarnQVa Rimskiego lodowata fala, ale na szczQTcie dla siebie - przemWgV siQ i nie upadV. Resztek jego siV wystarczyVo "na to, Reby nie krzyknU juR, ale szepnU: - Na pomoc... Warionucha, ktWry pilnowaV drzwi, podskakiwaV przy nich iza kaRdym podskokiem przez dVuRszU chwilQ zawisaV w powietrzu chwiejUc siQ nad podVogU. MachaV w stronQ Rimskiego rozcapierzonymi dVoSmi, syczaV i cmoktaV, i mrugaV do dziewczyny w oknie.Dziewczyna zaczQVa siQ spieszy, wsunQVa w lufcik $rudU gVowQ, rQkQ wyciUgnQVa jak mogVa najdalej, zaczQVa drapa paznokciami dolny #baskwil i potrzUsa ramU. DVoS!jej wydVuRyVa siQ, jak gdyby byVa z gumy, i przybraVa trupiozielonkawU barwQ. Wreszcie zielone palce trupa uchwyciVy rUczkQ baskwila, #przekrQciVy jU i okno zaczQVo "siQ otwiera. Rimski krzyknUV cicho, przywarV do Tciany i niczym tarczU zasVoniV siQ !teczkU. WiedziaV, Re nadeszVajego ostatnia chwila. !Okno otworzyVo siQ na oTcieR,ale zamiast nocnego chVodku i aromatu lip wtargnQVa do pokoju piwniczna woS. Nieboszczka weszVa na parapet. Rimski wyranie widziaV ciemne plamy rozkVaduna jej piersiach. I wVaTnie wtedy dobiegVo radosne, nieoczekiwane pianiekoguta z ogrodu, z tego niskiego budyneczku za strzelnicU, w ktWrym trzymanobiorUce udziaV w programie ptaki. Tresowany kogut grzmiaV gromko, donoTnie, obwieszczaV, Re od wschodu nadciUga nad MoskwQ Twit. !Dzika wTciekVoT wykrzywiVa twarz dziewczyny, nieboszczka bluznQVa ochrypVym przekleSstwem, a Warionucha przy drzwiach zaskowyczaV i spadV spod sufitu na podVogQ. Kogut zapiaV po raz wtWry, dziewczyna zgrzytnQVa zQbami, zjeRyVy jej siQ na gVowie rude wVosy. Za trzecim pianiem odwrWciVa siQ i wyleciaVa z pokoju. Warionucha podskoczyV, wyciUgnUV siQ w powietrzu poziomo, co go upodobniVo do fruwajUcego Kupidyna, przeleciaV ponad biurkiem i powoli wypVynUV przez okno. Siwy jak Tnieg, bez jednego ciemnego wVoska na gVowie starzec, ktWry jeszcze niedawno byV Rimskim, !podbiegV do drzwi, odciUgnUV "rygiel, otworzyV drzwi i rzuciV siQ do ucieczki ciemnym korytarzem. Przy zakrQcie na klatkQ schodowU, jQczUc i chlipiUc ze strachu, namacaV wyVUcznik i TwiatVo zalaVo schody. Na schodach trzQsUcy siQ i drRUcy starzec upadV, wydaVo mu siQ bowiem, Re z gWry miQkko spadV na niego Warionucha. ZbiegVszy na dWV Rimski !zobaczyV TpiUcego na krzeTle !koVo kasy w westybulu strWRa. PrzekradV siQ koVo niego na palcach i przeTlizgnUV siQ frontowymi drzwiami na dwWr. Na ulicy poczuV siQ nieco !raniej. OprzytomniaV na tyle, Reby schwyciwszy siQ za gVowQ zorientowa siQ, Re jego kapelusz zostaV w gabinecie. OczywiTcie nie wrWciV po kapelusz, tylko z trudem VapiUc oddech przebiegV przezszerokU jezdniQ na przeciwlegVy rWg, przed kino, gdzie majaczyVo mQtne czerwonawe TwiateVko. W minutQ byV przy nim. Nikt nie zdURyV zajU mu taksWwki. - Na leningradzki ekspres, doVoRQ na setkQ - ciQRko dyszUc i trzymajUc siQ za serce powiedziaV starzec. - ZjeRdRam do garaRu - odpowiedziaV z nienawiTciU kierowca i odwrWciV siQ. Wtedy Rimski otworzyV teczkQ, wyciUgnUV z niej piQdziesiUt rubli i przez opuszczona szybQ przednich drzwi podaV je kierowcy. W chwilQ potem rozklekotany wWz gruchoczUc mknUV jak wicher po Vuku Sadowej. PasaRera podrzucaVo na siedzeniu i w wiszUcym przed kierowcU kawaVku lusterka Rimski widziaV to rozradowane oczy kierowcy, to swoje, oszalaVe. WyskoczyV z taksWwki przed budynkiem dworca, krzyknUV do pierwszego napotkanego czVowieka w biaVym fartuchu iz blachU na piersi: - Pierwsza klasa, jeden, dam trzydzieTci - gniWtV wyciUgniQte z teczki czerwonce. - Jak nie bQdzie pierwszej - bierz drugU... Jak !nie bQdzie - to bierz trWjkQ! CzVowiek z blachU oglUdajUc siQ na oTwietlony zegar wyrywaV Rimskiemu czerwonce.W piQ minut pWniej pod przeszklonU kopuVU dworca !juR nie byVo ekspresu - znikV bez Tladu w ciemnoTciach. Wraz z nim zniknUV i Rimski. 15. Nikanor Iwanowicz Bosy Nietrudno siQ domyTli, Re grubasem z purpurowU twarzU,ktWrego umieszczono w klinicew pokoju numer sto dziewiQtnaTcie, byV Nikanor Iwanowicz Bosy. Do profesora StrawiSskiego trafiV on jednak nie od razu, przedtem czas jakiT przebywaVw zupeVnie innym miejscu. O tym innym miejscu Bosy niewiele zachowaV wspomnieS. "PamiQtaV tylko biurko, szafQ i kanapQ. RozpoczQto tam rozmowQ z Nikanorem Iwanowiczem, !ktWremu miVo siQ w oczach oduderzeS krwi do gVowy, a takRe na skutek zdenerwowania, ale rozmowa wyszVa dziwna, zawikVana, a prawdQ mWwiUc w ogWle nie wyszVa. Pierwsze od razu pytanie, jakie Nikanorowi Iwanowiczowizadano, brzmiaVo: - Wasze nazwisko Nikanor Iwanowicz Bosy? JesteTcie prezesem komitetu blokowego numer 302-A z ulicy Sadowej? Na to Nikanor Iwanowicz rozeTmiaV siQ straszliwym Tmiechem i odpowiedziaV dosVownie tak: - Jestem Nikanor, Nikanor, oczywiTcie! Ale jaki tam ze mnie, u diabVa, prezes? - Co to ma znaczy? - mruRUcoczy zapytano Nikanora Iwanowicza. - Ma to znaczy - odpowiedziaV - Re skoro jestem prezesem, to powinienem byV od razu ustali, Re on jest siVU !nieczystU! Bo i jakRe? Binokle pQkniQte, chodzi w Vachach i to ma by tVumacz cudzoziemca? - O kim mWwicie? - zapytano Nikanora Iwanowicza. - Korowiow! - wrzasnUV Bosy -siedzi u nas pod piQdziesiUtym! Piszcie - Korowiow! Trzeba go natychmiast zVapa. Piszcie - szWsta klatka. Tam go znajdziecie. - Kto wam daV walutQ? - zapytano serdecznie Nikanoira Iwanowicza. - BoRe Wielki, BoRe WszechmogUcy! - zaczUV mWwi Bosy - ty wszystko widzisz, dobrze mi tak! adnejwaluty na oczy nie widziaVem, nie mam zielonego pojQcia, o jakiej walucie mowa! Pan BWg mnie pokaraV za grzechy - ciUgnUV z uczuciem na przemian to zapinajUc, to rozpinajUc koszulQ, to znWw !RegnajUc siQ znakiem krzyRa. - BraVem! BraVem, ale braVem nasze, radzieckie! MeldowaVemza pieniUdze, nie przeczQ, !zdarzaVo siQ. I nasz sekretarz !ProleRniew teR jest dobry, teRdobry! PrawdQ mWwiUc, w naszej administracji zVodziej na zVodzieju i zVodziejem pogania... Ale waluty nie braVem! Poproszony, Reby nie udawaV durnia, tylko opowiedziaV, skUd siQ wziQVy dolary w przewodzie wentylacyjnym, Bosy padV na kolana, zachwiaV siQ i rozwarV usta, jak gdyby zamierzaV poVknU klepki parkietu. - JeTli chcecie - beknUV - #ziemiQ bQdQ jadV na dowWd, Renie braVem! A Korowiow to diabeV! Wszelka cierpliwoT ma swoje granice, wiQc za biurkiem podniesiono gVos dajUc Bosemu do zrozumienia, Re pora juR byzaczU mWwi po ludzku. WWwczas pokWj, w ktWrym staVa owa kanapka, zadygotaVod dzikiego wrzasku Nikanora !Iwanowicza, ktWry zerwaV siQ z klQczek: - To on! To on, tam, za szafU! O, jak zQby szczerzy! I binoklete same... apcie go! Gdzie kropidVo? WyTwiQci lokal! Krew odpVynQVa z twarzy Nikanora Iwanowicza. DygocUc czyniV w powietrzu znak !krzyRa, rzucaV siQ ku drzwiom i znWw zawracaV, zaintonowaV jakUT modlitwQ, a wreszcie zaczUV mWwi zupeVnie od rzeczy. !StaVo siQ oczywiste, Re prezeskomitetu blokowego nie nadajesiQ do Radnych rozmWw. Wyprowadzono go, umieszczono w osobnym pokoju, gdzie nieco siQ !uspokoiV - modliV siQ tylko i VkaV. Ci, do ktWrych to naleRaVo, pojechali oczywiTcie na SadowU, zwiedzili mieszkanie numer piQdziesiUt. Ale nie znaleli tam Radnego Korowiowa, nikt z lokatorWw kamienicy Radnego Korowiowa nie znaV ani nie widziaV na oczy. Mieszkanie zajmowane przez nieboszczyka Berlioza oraz przez Lichodiejewa, ktWrywyjechaV byV do JaVty, TwieciVo pustkami, w gabineciespokojnie wisiaVy sobie na szafach nienaruszone pieczQcie VUkowe. Tyle wskWrawszy wrWcili z Sadowej imoRemy tu doda, Re w drodze powrotnej towarzyszyVim stropiony i przygnQbiony !sekretarz zarzUdu spWVdzielni ProleRniew. Wieczorem Bosego przywieziono do kliniki StrawiSskiego. ZachowywaV siQtam tak niespokojnie, Re trzeba mu byVo zrobi przepisany przez profesora zastrzyk i dopiero po pWVnocy Nikanor Iwanowicz zasnUV w pokoju numer sto dziewiQtnaTcie i tylko z rzadka wydawaV ciQRkie, umQczone pobekiwanie. "Ale jego niepokWj udzieliV siQ sto dwudziestce, ktWrej chory lokator wyrwany ze snu zaczUV szuka swojej gVowy, a takRe sto osiemnastce, w ktWrej nieznany mistrz zatrwoRyV siQ i z udrQkU zaVamaV rQce patrzUc na ksiQRyc i wspominajUc owU gorzkU, ostatniU w jego Ryciunoc jesiennU, owo pasmo TwiatVa pod drzwiami w suterenie i tamte rozwiane wVosy. Ze sto osiemnastki niepokWj dotarV przez balkon do Iwana -!Iwan obudziV siQ i zapVakaV. Ale lekarz szybko uspokoiV !caVU strwoRonU i cierpiUcU trWjkQ - zaczQli zasypia. NajpWniej usnUV Iwan, nad rzekU wstawaV juR Twit. Po wypiciu lekarstwa, ktWre $przepoiVo caVe ciaVo, ogarnQVa go fala uspokojenia. CiaVo jego!staVo siQ lekkie, jego gVowQ owiewaV ciepVy wietrzyk pWVsnu. ZasnUV, a ostatniU rzeczU, ktWrU jeszcze usVyszaV na jawie, byV Twiergot ptakWw. W lesie w godzinie przedTwitu. Ale ptaki wkrWtce zamilkVy i Iwanowi %TniVo siQ, Re sVoSce juR siQ zniRa ponad NagU GWrU, a gWra ta otoczona jest !podwWjnym VaScuchem straRy... 16. KaS #SVoSce juR siQ zniRaVo ponad NagU GWrU, a gWra ta otoczona byVa podwWjnym VaScuchem straRy. Owa ala jazdy, ktWra okoVo poVudnia !przeciQVa drogQ procuratorowi,docwaVowaVa do bramy HebroSskiej. Przygotowano juR!dla niej przejTcie. Piechurzy z kohorty kapadocyjskiej odepchnQli na boki gromady "ludzi, muVy i wielbVUdy i ala, wzbijajUc pod niebo biaVe sVupy kurzu, dotarVa cwaVem do skrzyRowania dwu traktWw - poVudniowego, na Bettagium,i pWVnocno-zachodniego, wiodUcego do Jafy. Ala pocwaVowaVa drogU na pWVnocny zachWd. Tu takRe kapadocyjczycy rozsypali siQ po obu stronach drogi i zawczasu spQdzili z niej na boki wszystkie karawany zdURajUce na TwiQto do Jeruszalaim. TVumy pUtnikWw staVy za kapadocyjczykami, porzucone przenoTne pasiaste ich namioty rozbite byVy wprost na trawie. Po przebyciumniej wiQcej kilometra ala wyprzedziVa drugU kohortQ legionu BVyskawic, przebyVa jeszcze kilometr i pierwsza #zbliRyVa siQ do podnWRa NagiejGWry. Tu zsiadVa z koni. DowWdca podzieliV ale na druRyny i druRyny te ze wszystkich stron otoczyVy podnWRe niewysokiego wzgWrza pozostawiajUc tylko jedno wolne przejTcie od strony drogi do Jafy. Po pewnym czasie w Tlad za alU dotarVa do wzgWrza druga kohorta, wspiQVa siQ nieco wyRej i opasaVa gWrQ VaScuchem. Wreszcie nadeszVa centuria dowodzona przez Marka SzczurzU mier. SzVa rozciUgniQta w dwa rzQdy po obu stronach drogi, a miQdzy tymi dwoma rzQdami konwojowani przez ludzi z !tajnej sVuRby jechali na wWzkutrzej skazaScy, kaRdy z nich #miaV na szyi biaVU deskQ, a na deskach tych w dwWch jQzykach - po aramejsku i po grecku - napisane byVo: XzbWjca i wichrzycielY. Za wWzkiem skazaScWw toczyVy siQ inne wozy, wyVadowane TwieRo ociosanymi belkami zaopatrzonymi w poprzeczki, sznurami, Vopatami, wiadrami isiekierami. Na wozach tych jechaVo szeTciu oprawcWw. Za nimi, wierzchem, centurion Marek, przeVoRony sVuRby TwiUtynnej z Jeruszalaim oraz Ww zakapturzony czVowiek, z ktWrym PiVat widziaV siQ przelotnie w zaciemnionym pokoju w paVacu. #aScuch RoVnierzy zamykaV tQ procesjQ, a potem szVo ze dwatysiUce gapiWw, ktWrzy nie "zlQkli siQ piekielnego upaVu i chcieli zobaczy ciekawe widowisko. Do tych gapiWw z miasta przyVUczali siQ teraz ciekawi spoTrWd pUtnikWw - nie czyniono im trudnoTci, kiedy doVUczali na koniec kolumny. WTrWd przenikliwych okrzykWw heroldWw, ktWrzy towarzyszyli kolumnie i krzyczeli to samo, co okoVo poVudnia wykrzyczaV PiVat, !procesja weszVa na NagU GWrQ.Ala przepuTciVa wszystkich miQdzy pierwszy i drugi kordon, a druga centuria pozwoliVa przejT tym tylko, ktWrzy niezbQdni byli przy kani, po czym spiesznymi manewrami rozproszyVa tVum !wokWV caVego wzgWrza tak, Re ciRba znalazVa siQ pomiQdzy kordonem piechurWw na gWrze a kordonem spieszonej jazdy na dole. Teraz wszyscy mogli przyglUda siQ kani spoza doT rzadkiego VaScucha pieszych RoVnierzy. "Tak wiQc minQVy juR przeszVo 0 rkPPĂ`mk&kpW cP1 : c1b c2c" cy2\- c28:?3trzy godziny od chwili, kiedy $procesja wspiQVa siQ na gWrQ, i#sVoSce juR siQ zniRaVo ponad NagU GWrU, ale skwar byV jeszcze nieznoTny i udrQczeni nim RoVnierze w obu kordonach!mQczyli siQ, nudzili i w duchu przeklinali trzech zbWjcWw, szczerze im RyczUc jak "najrychlejszej Tmierci. MaleSki !dowWdca ali miaV mokre czoVo, jego biaVa koszula pociemniaVana plecach od potu, znajdowaV!siQ u stWp wzgWrza, tam gdzie pozostawiono wolne przejTcie na szczyt, co chwila podchodziV do skWrzanego wiadra, ktWre byVo w pierwszym plutonie, zVoRonymi$dVoSmi czerpaV zeS wodQ, piV izwilRaV swWj zawWj. To sprawiaVo mu niejakU ulgQ, odchodziV i znowu zaczynaV tam i z powrotem przemierza !peVnU kurzu drogQ wiodUcU naszczyt. Jego dVugi miecz postukiwaV o skWrzany sznurowany but. DowWdca chciaV da swym podkomendnym przykVad "wytrzymaVoTci, ale Ral mu byVo"RoVnierzy, wiQc pozwoliV im z wbitych w ziemiQ dzid wznieTpiramidy i narzuci na nie biaVe pVaszcze. Syryjczycy !chronili siQ do tych szaVasWw uciekajUc przed bezlitosnym sVoScem. Wiadro szybko pokazywaVo dno i RoVnierze z rWRnych druRyn po kolei chodzili po wodU do niedalekiego wUwozu, gdzie w wUtVym migotliwym cieniu mizernych drzew morwowych w tej piekielnej spiekocie doRywaV swych dni z lekka !zmQtniaVy strumyk. Stali tutaj rWwnieR znudzeni luzacy, trzymali otQpiaVe konie wQdrujUc za przesuwajUcym siQ cieniem. ZnuRenie RoVnierzy i ich przekleSstwa pod adresem zbWjcWw byVy zrozumiaVe. Obawy procuratora przed zamieszkami, ktWre mogVyby siQ byVy wydarzy w znienawidzonym przezeS mieTcie Jeruszalaim, byVy na szczQTcie nieuzasadnione. I kiedy zaczQVa siQ czwarta godzina kani, wbrew wszelkimoczekiwaniom pomiQdzy dwoma kordonami, miQdzy piechotU na gWrze a jazdU u "stWp wzgWrza, nie byVo juR anijednego czVowieka. SVoSce #przepaliVo tVum i popQdziVo go z powrotem do Jeruszalaim. Za VaScuchem dwu centurii rzymskich zostaVy tylko dwa nie wiedzie czyje psy, ktWre !przybVUkaVy siQ na wzgWrze. Ale i te, znuRone upaVem, #poVoRyVy siQ, wywiesiVy ozory,!ciQRko ziajaVy nie zwracajUc najmniejszej uwagi na zielonogrzbiete jaszczurki, jedyne Rywe stworzenia, ktWre$nie baVy siQ sVoSca i TmigaVy pomiQdzy rozpalonymi kamieniami i jakimiT wijUcymi siQ po ziemi roTlinami o wielkich kolcach. Nikt nie prWbowaV odbi skazanych ani w samym Jeruszalaim, gdzie peVno byVo wojska, ani tu, na otoczonym kordonami wzgWrzu, a tVum wrWciV do miasta, poniewaR doprawdy nie byVo w tej kaniniczego interesujUcego, natomiast tam, w mieTcie, trwaVy juR przygotowania do rozpoczynajUcego siQ wieczorem wielkiego TwiQta Paschy. Piechota rzymska w drugim kordonie cierpiaVa bardziej jeszcze niR Syryjczycy. Centurion Szczurza mier pozwoliV RoVnierzom na to jedynie, by zdjQli heVmy i nakryli gVowy biaVymi, zmoczonymi w wodzie chustami, RoVnierze musieli jednak sta nie wypuszczajUc!wVWczni z rUk. On sam, z takUsamU, nie zmoczonU jednak, lecz suchU chustU na gVowie, przechadzaV siQ nie opodal grupki oprawcWw nie zdjUwszynawet ze swej tuniki przypinanych srebrnych lwich pyskWw, nie odpiUwszy nagolennikWw, nie odpasawszy miecza ani krWtkiego sztyletu. SVoSce biVo wprost w centuriona, nie przyczyniajUc mu najmniejszej krzywdy, na "lwie pyski zaT nie sposWb byVo spojrze - paliV oczy "oTlepiajUcy blask srebra, ktWre jak gdyby kipiaVo na sVoScu. Na pokiereszowanej twarzy Szczurzej mierci nie wida byVo ani znuRenia, ani niezadowolenia i wydawaVo siQ, Re olbrzymi centurion moRe tak chodzi przez caVy !dzieS, przez caVU noc i przez jeszcze jeden dzieS, tak dVugo, sVowem, jak dVugo bQdzie to potrzebne. MoRe chodzi ciUgle tak samo, !wsparVszy dVonie na ciQRkim, nabijanym miedzianymi blachami pasie, nieodmiennie surowo spoglUdajUc to na sVupy z traconymi, to na legionistWw w kordonie, nieodmiennie obojQtnie odrzucajUc szpicem kosmatej skWrzni wybielone przez czas ludzkie koTci albo maVe kamienie, ktWre znalazVy siQ na jego drodze. Zakapturzony czVowiek zasiadVw pobliRu sVupWw na trWjnoRnym skVadanym stoVku obozowym i siedziaV dobrodusznie nieruchomy, a niekiedy z nudWw dVubaV kijaszkiem w piasku. Powiedziane juR zostaVo, Re za VaScuchem legionistWw nie byVo nikogo - niezupeVnie odpowiada to prawdzie. ByV tam pewien czVowiek, ale po prostu nie wszyscy go widzieli.UlokowaV siQ on nie z tej strony, z ktWrej pozostawiono !przejTcie na gWrQ i z ktWrej najwygodniej byVo przyglUda siQ kani, ale od strony pWVnocnej. Zbocze nie byVo tam Vagodne i Vatwe do !podejTcia, ale nierWwne, peVneurwisk i rozpadlin - tam to w szczelinie, uczepiwszy siQ przeklQtej przez niebo, wysuszonej jaVowej ziemi, walczyVo o Rycie chore drzewko figowe. WVaTnie pod tym nie dajUcym Radnego cienia drzewkiem ulokowaV siQ Ww jedyny czVowiek, ktWry byV widzem, anie uczestnikiem kani, i siedziaV tam na kamieniu od samego poczUtku, to znaczy czwartU juR godzinQ. Tak, wybraV nie najlepsze, lecz najgorsze stanowisko, by $przyglUda siQ kani. Ale takRe i stamtUd wida byVo sVupy, wida byVo dwa poVyskujUce punkty na piersi centuriona zakordonem, a to najwyraniej caVkiem wystarczaVo czVowiekowi, ktWry najwidoczniej chciaV pozostanie zauwaRony i przez nikogo nie niepokojony. Ale przed czterema godzinami,na poczUtku kani, czVowiek ten zachowywaV siQ zupeVnie inaczej; jak najbardziej mWgV !zosta dostrzeRony i wVaTnie w zwiUzku z tym zapewne teraz inaczej siQ zachowywaV i odosobniV siQ tutaj. Wtedy, skoro tylko procesja weszVa za kordon, na sam szczyt wzgWrza, czVowiek ten pojawiV siQ po raz pierwszy, byV przy tym najwyraniej $spWniony. DyszaV ciQRko i nie wszedV, lecz wbiegV na wzgWrze, przepychaV siQ, a kiedy VaScuch zamknUV siQ przed nim jak i przed wszystkimi innymi, udajUc, Re nie rozumie gniewnych okrzykWw, podjUV naiwnU prWbQ przedarcia siQ miQdzy RoVnierzami aR na samo miejsce kani, tam gdzie skazanych TciUgano juR z wWzka. BoleTnie uderzony w pierT drzewcem wVWczni, krzyknUV i odskoczyV od RoVnierzy, byV to jednak okrzyk nie bWlu, ale rozpaczy. !LegionistQ, ktWry go uderzyV, obrzuciV nie widzUcym i zobojQtniaVym na wszystko spojrzeniem czVowieka, ktWry nie czuje bWlu fizycznego. TrzymajUc siQ za pierT, !kaszlUc i tracUc oddech obiegV wzgWrze dokoVa, prWbujUc na pWVnocnym stoku znale w VaScuchu jakUT lukQ, przez ktWrU moRna by siQ #przeTlizgnU. Ale byVo juR za $pWno, krUg siQ zamknUV. WiQcczVowiek o wykrzywionej bWlem twarzy musiaV zaniechaprWb przedarcia siQ ku wozom,z ktWrych wyVadowano juR belki. PrWby takie doprowadziVyby tylko do tego,Re zostaVby schwytany, a owego dnia w Radnym razie "nie mWgV sobie na to pozwoli. I oto czVowiek Ww odszedV na bok, ku rozpadlinie, gdzie byVospokojniej i gdzie nikt mu nie przeszkadzaV. Teraz czarnobrody Ww mQRczyzna o ropiejUcych od blasku sVoSca i bezsennoTci oczach siedziaV na kamieniu i rozpaczaV. To wzdychaV - rozchylajUc swWj podniszczonyw czasie dVugich wQdrWwek, niegdyT bVQkitny, teraz "brudnoszary tallif i odsVaniajUcuderzonU drzewcem wVWczni pierT, po ktWrej spVywaV brudny pot - to w nieznoTnej mQce wznosiV oczy ku niebu i $TledziV trzy sQpy, ktWre juR oddawna szybowaVy na wysokoTci zataczajUc wielkie krQgi, pewne niedalekiej uczty, to znWw wbijaV zagasVe!spojrzenie w RWVtU ziemiQ i widziaV na tej ziemi na wpWV sprWchniaVU psiU czaszkQ i biegajUce wokWV niej jaszczurki. MQka owego czVowieka byVa tak wielka, Re chwilami rozmawiaV sam ze sobU. "- O, cWR ze mnie za gVupiec... - mruczaV kiwajUc siQ na kamieniu w strasznej udrQce i drapiUc paznokciami smagVU "pierT. - GVupiec, gVupia baba, tchWrz! Psem plugawym jestem,a nie czVowiekiem! "MilkV, zwieszaV gVowQ, a potem!piV ciepVU wodQ z drewnianej flaszy, znowu siQ oRywiaV i chwytaV to za ukryty na !piersiach pod tallifem nWR, to za kawaVek pergaminu, ktWry leRaV przed nim na kamieniu obok trzcinki i kaVamarza z tuszem. Na pergaminie owym byVo juR zapisane: XMinuty pVynU i ja, Mateusz Lewita, jestem na Nagiej GWrze, a Tmier nie nadchodzi!Y Potem: XSVoSce schyla siQ ku zachodowi, a Tmier nie nadchodzi!Y Teraz Mateusz Lewita bez "nadziei napisaV ostrU trzcinkU co nastQpuje: XBoRe, czemuT obrWciV na niego twWj gniew?! ZeTlij mu Tmier.Y !Zapisawszy to zaVkaV bez Vez iznowu rozdrapaV paznokciami pierT. Powodem rozpaczy Lewity byVa ta straszliwa kieska, ktWra spotkaVa JeszuQ i jego samego, a takRe Ww niewybaczalny bVUd, ktWry on,Mateusz Lewita, jak mniemaV, popeVniV. Przedwczoraj rano Jeszua i Lewita byli w Bettagium pod Jeruszalaim, gdzie goTcili u pewnego ogrodnika, ktWremu nadzwyczaj siQ spodobaVy proroctwa Jeszui. CaVy ranek obaj goTcie przepracowali w ogrodzie, pomagajUc gospodarzowi, a pod wieczWr, !kiedy siQ ochVodzi, zamierzali "iT do Jeruszalaim. Ale Jeszua, z niewiadomej przyczyny, zaczUV siQ Tpieszy, powiedziaV, Re ma w mieTcie "pilnU sprawQ do zaVatwienia, i okoVo poVudnia odszedV samotnie. Na tym to wVaTnie polegaV pierwszy bVUd Mateusza Lewity. Czemu, och, czemu puTciV go samego! Wieczorem Mateusz nie poszedV do Jeruszalaim. DopadVa go jakaT nagVa i #dokuczliwa boleT. TrzQsVo go, jego ciaVo wypeVniV ogieS, szczQkaV zQbami i co chwila prosiV o wodQ. 'IT nigdzie nie mWgV. ZwaliV siQ na derQ w szopie ogrodnika i przeleRaV tam aR do piUtkowego Twitu, kiedy choroba minQVa rWwnie nieoczekiwanie, jak nadeszVa. ChociaR byV jeszcze sVaby i cho nogi pod nim drRaVy, poRegnaV siQ z gospodarzem i !ruszyV do Jeruszalaim, mQczyVogo bowiem przeczucie jakiegoTnieszczQTcia. W Jeruszalaim !dowiedziaV siQ, Re przeczucie "go nie zawiodVo, Re staVo siQ nieszczQTcie. Lewita byV w #tVumie i sVyszaV ogVaszajUcegowyrok procuratora. Kiedy poprowadzono skazaScWw na gWrQ, Mateusz Lewita biegV obok szeregu RoVnierzy w tVumie ciekawych,starajUc siQ jakoT niezauwaRalnie da zna Jeszui choby tylko o tym, Re on, Lewita, jest tu, obok !niego, Re nie porzuciV go w tej"ostatniej drodze i Re modli siQ "o to, by Tmier zabraVa JeszuQjak najszybciej. Ale Jeszua patrzyV w dal, tam, dokUd go wieziono i, oczywista, nie widziaV Mateusza. I oto, kiedy procesja przeszVa juR drogU z pWV wiorsty, popychanego w tVumie tuR obok szeregu RoVnierzy "Mateusza olTniVa myTl prosta i genialna i natychmiast, zapalczywy jak zawsze, obrzuciV siebie obelgami za to,!Re myTl ta nie przyszVa mu do "gVowy wczeTniej. oVnierze nieszli zwartym szeregiem, byVy miQdzy nimi odstQpy. Przy duRej zrQcznoTci i trafnym wyliczeniu moRna byVo skuli siQ, przeskoczy miQdzy dwoma legionistami, dopaT wWzka i wskoczy naS. Wtedy Jeszua bQdzie wybawiony od mQczarni. Wystarczy jedna chwila, by uderzy JeszuQ noRem w plecyi krzyknU mu: XJeszua! OcaliVem ciQ i odchodzQ wraz z tobU! To ja, Mateusz, twWj wierny i jedyny uczeS!Y A gdyby BWg zechciaV sprzyja"i zesVaV jeszcze jednU chwilQ wolnoTci, to moRna byVoby "zdURy zabi i siebie samego, uniknUwszy w ten sposWb !Tmierci na sVupie. To zresztU maVo juR obchodziVo MateuszaLewitQ, byVego poborcQ podatkowego. ObojQtne mu !byVo, jak zginie. ChciaV tylko jednego - by Jeszua, ktWry nigdy w Ryciu nie zrobiV nikomu najmniejszej krzywdy, mWgV uniknU mQki. !Plan byV bardzo dobry, ale sQk w tym, Re Lewita nie miaV przy"sobie noRa. Nie miaV takRe ani grosza. WTciekVy na siebie wydostaV siQ z tVumu i pobiegV z powrotem do miasta. W jego pVonUcej gVowie dygotaVa tylko jedna gorUczkowa myTl -jak natychmiast, w jakikolwiek"sposWb, zdoby w mieTcie nWR !i jak potem dopQdzi procesjQ.DobiegV do miejskiej bramy, lawirujUc w natVoku wsysanych przez miasto karawan, i po lewej stronie zobaczyV otwarte drzwi sklepiku, w ktWrym sprzedawano chleb. DyszUc ciQRko, po biegu rozpalonU drogU, Lewita opanowaV siQ, statecznie wszedV do sklepiku,dostojnie pozdrowiV stojUcU $za ladU wVaTcicielkQ, poprosiV &jU, by zdjQVa z pWVki leRUcy u samej gWry bochen, ktWry z niewiadomego powodu spodobaV mu siQ bardziej niR "inne, a kiedy ta siQ obrWciVa, w milczeniu szybko chwyciV z lady coT, od czego nie mogVo by nic lepszego - dVugi, wyostrzony jak brzytew nWR chlebowy, i natychmiast wybiegV ze sklepiku. W kilka minut pWniej byV znowu na drodze do Jafy. Ale procesji juR nie byVo wida. PobiegV. Niekiedy padaV i VapiUc oddech leRaV przez !chwilQ w bezruchu. LeRaV tak, zadziwiajUc ludzi, ktWrzy !jechali na muVach i szli pieszo ku Jeruszalaim. LeRaV, nasVuchiwaV, jak jego serce Vomoce nie tylko w piersiach, ale takRe pod czaszkU i w uszach. WytchnUwszy nieco #zrywaV siQ i biegV dalej, coraz wolniej jednak i wolniej. Kiedy wreszcie zobaczyV w dali dVugU, wzbijajUcU kurz procesjQ, dochodziVa juR ona do stWp wzgWrza. "- O, BoRe!... - jQknUV Lewita widzUc, Re nie zdURy. I nie zdURyV. Kiedy minQVa czwarta godzina kani, udrQka Lewity osiUgnQVa szczyt i Mateusz #wpadV we wTciekVoT. WstaV z kamienia, cisnUV na ziemiQ niepotrzebnie, jak teraz myTlaV, ukradziony nWR, rozdeptaV flaszQ pozbawiajUc siQ w ten sposWb wody, zdarV z gVowy kefi, chwyciV siQ za swoje rzadkie wVosy i zaczUV sam siebie przeklina. PrzeklinaV siebie wykrzykujUc bezsensowne sVowa, ryczaV i pluV, zniewaRaV swych rodzicWw za to, Re wydali na Twiat gVupca. WidzUc, Re klUtwy i wyzwiska nie dziaVajU, Re nic siQ nie zmienia na spalonym przez sVoSce wzgWrzu, zacisnUV #wyschVe piQTci, oczy, wzniWsV ramiona ku niebu, ku sVoScu, ktWre zniRaVo siQ, coraz !bardziej wydVuRajUc cienie, i odchodziVo, aby zapaT w !Morze rWdziemne, i zaRUdaV od Boga natychmiastowego cudu. DomagaV siQ, by BWg niezwVocznie zesVaV Jeszui Tmier. OtworzyV oczy, przekonaV siQ,Re na wzgWrzu wszystko pozostaVo, jak byVo, tyle tylko, Re przygasVy punkty pVonUce na piersiach "centuriona. SVoSce TwieciVo w grzbiety skazaScWw, ktWrych twarze skierowane byVy ku Jeruszalaim. Wtedy Lewita zawoVaV: - Przeklinam ciebie, BoRe! Naderwanym gVosem krzyczaV, Re przekonaV siQ o !niesprawiedliwoTci boskiej i niema zamiaru wierzy Bogu dVuRej. - JesteT gVuchy! - ryczaV Mateusz. - GdybyT nie byV gVuchy, usVyszaVbyT mnie i zabiVbyT go w tejRe chwili! MruRUc oczy Lewita czekaV na!ogieS, ktWry spadnie z nieba i porazi go. Nic takiego siQ nie staVo, wiQc Lewita z zaciTniQtymi powiekami nadal wykrzykiwaV uwVaczajUcU i szyderczU przemowQ do niebios. KrzyczaV, Re jest najzupeVniej zawiedziony, !krzyczaV takRe, Re sU jeszcze!inni bogowie i inne religie. Tak.Inny bWg nie dopuTciVby do tego, nigdy by nie dopuTciV dotego, by takiego czVowieka jak Jeszua spalaVo na sVupie sVoSce. "- ByVem w bVQdzie! - krzyczaV zupeVnie zachrypniQty Lewita. !- Ty jesteT Bogiem zVa! A moRetwoje oczy caVkiem juR przesVoniV dym z ofiarnych !oVtarzy TwiUtyni, a twoje uszy!nie sVyszU juR niczego prWcz dwiQku trUb kapVanWw? Nie jesteT wszechmogUcy! JesteT Bogiem nieprawoTci! Przeklinam ciQ, BoRe VotrWw, opiekunie zbWjcWw, natchnienie zbrodniarzy! minQVy juR przeszVo 0 rkPPĂ`mk&k{AgBm cy3 c3 c?4!t!4T% c4/ c&5:,5Wtedy coT wionQVo w twarz byVego poborcy, coT zaszeleTciVo u jego stWp. PowiaVo raz jeszcze i Lewita otworzyV oczy i zobaczyV, Re czy to pod wpVywem jego klUtw, czy teR z jakiegoT innego powodu caVy Twiat siQ "zmieniV. SVoSce zniknQVo nie doszedVszy do morza, w ktWrym tonQVo co wieczora. PochVonQVa je grona i nieodparta chmura burzowa nadciUgajUca niebem od zachodu. Na jej krawQdziach "kipiaVa juR biaVa piana, czarnyi dymny jej brzuch przeTwiecaV RWVto. Chmura warczaVa i od czasu do czasu wysypywaVy siQ z niej ogniste nici. Przez drogQ do Jafy i przez nQdznU dolinQ Gehinom nad namiotami wiernych przetaczaVy siQ wzbite nagVymuderzeniem wiatru sVupy kurzu.Lewita zamilkV, zastanawiaV #siQ, czy burza, ktWra zwali siQ za chwilQ na Jeruszalaim, odmieni cokolwiek w losach nieszczQsnego Jeszui. I natychmiast, patrzUc na nici ognia przekrawajUce chmury, zaczUV prosi o to, by grom !uderzyV w sVup Jeszui. PatrzUcze skruchU w czyste, nie pochVoniQte jeszcze przez chmurQ niebo, w ktWrym sQpy kVadVy siQ na skrzydVo, aby uciec przed burzU, Lewita pomyTlaV, Re nierozumnie pospieszyV siQ ze swymi klUtwami - teraz BWg go nie wysVucha. Spojrzawszy na podnWRe gWry Lewita wpatrzyV siQ w miejsce,gdzie staV rozsypany oddziaV jazdy i zobaczyV, Re zaszVy tam znaczne zmiany. PatrzUc z gWry, widziaV jak na dVoni bieganinQ RoVnierzy wyciUgajUcych dzidy z ziemi inarzucajUcych na ramiona pVaszcze, widziaV luzakWw, ktWrzy cwaVowali ku drodze prowadzUc za cugle kare wierzchowce. Jazda odchodziVa, to byVo oczywiste.!Lewita osVaniaV siQ ramieniem przed bijUcym w twarz kurzem, spluwaV i staraV siQ wyobrazi sobie, co teR to moRe znaczy, Re konnica zamierza odejT. SpojrzaV wyRej i zobaczyV wspinajUcU !siQ ku miejscu straceS posta w purpurowej mundurowej chlamidzie. Wtedy byVy poborca poczuV chVWd w sercu,przeczuV bowiem coT radosnego. Tym, ktWry w piUtej godzinie "mQczarni zbWjcWw wspinaV siQ na szczyt, byV dowWdca kohorty - wraz z ordynansem przygalopowaV z Jeruszalaim. Na skinienie Szczurzej mierci rozstUpiV siQ VaScuch RoVnierzy i centurion oddaV honory trybunowi. Ten odprowadziV SzczurzU mier na bok i coT mu szepnUV. Centurion zasalutowaV po raz drugi i poszedV w kierunku grupki oprawcWw, ktWrzy rozsiedli siQ na kamieniach u podnWRa sVupWw. Trybun zaT skierowaV swoje kroki ku temu, ktWry siedziaV na !trWjnoRnym stoVku, a siedzUcypowstaV uprzejmie na jego powitanie. Jemu rWwnieR trybun coT cicho powiedziaV, po czym obaj poszli w stronQ $sVupWw. PrzyVUczyV siQ do nich#przeVoRony sVuRby TwiUtynnej.Szczurza mier spojrzaV z obrzydzeniem na brudne szmaty leRUce na ziemi koVo sVupWw, Vachmany, ktWre do niedawna stanowiVy odzieR przestQpcWw, a ktWrymi wzgardzili oprawcy, odwoVaV dwu oprawcWw i rzuciV im rozkaz: - Za mnU! Od najbliRszego sVupa dobiegaVa ochrypVa bezsensowna piosenka. Muchy #i sVoSce sprawiVy, Re wiszUcy na nim Gestas pod koniec trzeciej godziny kani zwariowaV, a teraz TpiewaV cicho coT o winoroTlach, a okrQcona zawojem gVowa kiwaVa mu siQ z rzadka, a wtedy muchy leniwie podrywaVy siQ z jego twarzy, by niebawem powrWci. Dismos na drugim sVupie cierpiaV bardziej niR dwaj !pozostali, poniewaR nie traciV przytomnoTci i czQsto, miarowo rzucaV gVowU to w lewo, to w prawo, tak by uchem uderza o ramiQ. !Jeszua miaV wiQcej szczQTcia niR tamci dwaj. JuR w pierwszej godzinie popadaV w omdlenie, a potem straciV "przytomnoT, zwiesiV gVowQ w zawoju, ktWry siQ rozwinUV. Przeto muchy i Tlepaki zupeVnie go oblepiVy, tak Re twarz jego znikVa pod rojUcU siQ czarnU masU. W pachwinie,na brzuchu i pod pachami $zasiadVy tVuste Tlepaki i ssaVy RWVte obnaRone ciaVo. Jeden z oprawcWw posVuszny skinieniom czVowieka w kapturze wziUV wVWczniQ, a drugi przyniWsV pod sVup wiadro i gUbkQ. Pierwszy z nich wzniWsV wVWczniQ i !postukaV niU po wyciUgniQtychi przywiUzanych sznurami do poprzecznej belki rQkach Jeszui, najpierw po jednej, potem po drugiej. CiaVo, na ktWrym wystUpiVy wszystkie Rebra, drgnQVo. Oprawca powiWdV koScem wVWczni po brzuchu. WWwczas Jeszua podniWsV gVowQ, muchy poderwaVy siQ z brzQczeniem, !odsVoniVa siQ zapuchniQta od ich ugryzieS twarz powieszonego, twarz o obrzQkVych powiekach, twarz nie do poznania. Ha-Nocri rozkleiV powieki i popatrzyV na dWV. Jego oczy, jasne zazwyczaj, byVy teraz zmQtniaVe. - Ha-Nocri! - powiedziaV oprawca. Ha-Nocri poruszyV opuchniQtymi wargami i odezwaV siQ ochrypVym gVosem zbWjcy: - Czego chcesz? Po coT do mnie podszedV? - Pij! - powiedziaV oprawca - inasycona wodU gUbka zatkniQta na ostrzu wVWczni wzniosVa siQ ku wargom Jeszui.W oczach skazaSca rozbVysVa radoT, przypadV do gUbki i chciwie zaczUV wysysa wilgo. Od sUsiedniego sVupa #daV siQ sVysze gVos Dismosa: - NiesprawiedliwoT! Jestem takim samym zbWjcU jak on! !Dismos wyprQRyV siQ, ale nie #zdoVaV siQ poruszy, jego rQcew trzech miejscach przywiUzane byVy do poprzecznej belki pierTcieniamipowrozWw. WciUgnUV brzuch, wpiV siQ paznokciami w koSce "belki, gVowQ miaV zwrWconU w stronQ sVupa Jeszui, w oczach #Dismosa pVonQVa wTciekVoT. Chmura kurzu okryVa szczyt !wzgWrza, zrobiVo siQ znacznie #ciemniej. Kiedy kurz siQ uniWsV,centurion krzyknUV: - Milcze tam na drugim sVupie! Dismos zamilkV. Jeszua oderwaV$siQ od gUbki i starajUc siQ, by "jego gVos zabrzmiaV Vagodnie i przekonywajUco, co mu siQ nieudaVo, poprosiV oprawcQ ochryple: - PozwWl mu siQ napi! RobiVo siQ coraz mroczniej. Chmura sunUc ku Jeruszalaim #zalaVa juR poVowQ nieba, kipiel biaVych obVokWw poprzedzaVa tamtU, peVnU czarnej wody i !ognia chmurQ. BVysnQVo, grom uderzyV nad samym wzgWrzem. Oprawca zdjUV gUbkQ z ostrza wVWczni. - SVaw wielkodusznego hegemona! - szepnUV uroczyTcie i lekkim ruchem dgnUV JeszuQ w serce. w drgnUV, szepnUV: - Hegemon... Krew pociekVa mu po brzuchu, dolna szczQka zadrRaVa nerwowo, gVowa opadVa. Kiedy uderzyV drugi piorun, oprawca poiV juR Dismosa i z tymiR sVowami: - SVaw hegemona! - zabiV i jego takRe. Gestas, ktWry postradaV zmysVy, krzyknUV z !przeraRenia, skoro tylko ujrzaV!koVo siebie oprawcQ, ale kiedy gUbka dotknQVa jego warg, "zaryczaV i wbiV w niU zQby. W kilka sekund pWniej i jego "ciaVo zwisVo, na ile pozwalaVy na to sznury. CzVowiek w kapturze szedV w Tlad za oprawcU i centurionem, za nim podURaV #przeVoRony sVuRby TwiUtynnej.StanUwszy przy pierwszym sVupie czVowiek w kapturze uwaRnie przyjrzaV siQ zakrwawionemu Jeszui, trUciV biaVU dVoniU jego stopQ i powiedziaV do tych, ktWrzy mutowarzyszyli: - Nie Ryje. To samo powtWrzyVo siQ rWwnieR przy dwu pozostaVych sVupach. NastQpnie trybun daV znak centurionowi, zawrWciV i zaczUV schodzi ze szczytu wraz z dowWdcU straRy TwiUtynnej i czVowiekiem w kapturze. ZapadV pWVmrok, bVyskawice brudziVy czarne niebo. Nagle bryznUV z niego ogieS i krzyk centuriona: "XZwija kordon!Y - zagVuszyV !grzmot. SzczQTliwi RoVnierze zbiegali ze wzgWrza wkVadajUcheVmy w biegu. CiemnoT okryVa Jeruszalaim. Ulewa lunQVa nagle, zastaVa centurie w poVowie zbocza. Woda runQVa tak straszliwa, Re gdy RoVnierze zbiegali na dWV, juR pQdziVy za nimi w pogoS rozpasane strumienie. oVnierze Tlizgali siQ i przewracali na rozmiQkVej glinie TpieszUc ku rWwnej drodze, ktWrU - ledwie juR widoczna za przesVonU wody -odjeRdRaVa do Jeruszalaim przemoczona do suchej nitki konnica. Po kilku minutach w dymnej kipieli burzy, wody i ognia na wzgWrzu pozostaV jeden tylko czVowiek. PotrzUsajUc nie na darmo ukradzionym noRem, osuwajUcsiQ z oTlizgVych uskokWw, #czepiajUc siQ, czego siQ daVo, niekiedy peVznUc na kolanach wspinaV siQ ku sVupom. To znikaV w nieprzeniknionej mgle, to nagle oTwietlaV go migotliwy bVysk. DotarVszy do sVupWw, juR po kostki w wodzie, zdarV z siebie ciQRki teraz, bo przemoczony tallif, pozostaV wsamej koszuli i przypadV do "nWg Jeszui. PrzeciUV sznury na #goleniach, wspiUV siQ na dolnU belkQ poprzecznU, objUV JeszuQ i wyzwoliV jego ramionaz gWrnych pQt. Nagie mokre ciaVo Jeszui zwaliVo siQ na Mateusza i przewrWciVo go na ziemiQ. Lewita chciaV je natychmiast zarzuci sobie na"ramiQ, ale pomyTlaV o czymT i to go powstrzymaVo. PozostawiV w wodzie na ziemi ciaVo z odrzuconU do tyVu gVowU i rozrzuconymi ramionami i pobiegV do pozostaVych sVupWw, nogi #rozjeRdRaVy mu siQ w gliniastej"mazi. PrzeciUV wiQzy takRe na tamtych sVupach i jeszcze dwa ciaVa zwaliVy siQ na ziemiQ. MinQVo kilka minut i na wierzchoVku wzgWrza zostaVy tylko te dwa ciaVa i trzy puste"sVupy. Woda laVa siQ z nieba i przekrQcaVa te ciaVa. Ani Lewity, ani ciaVa Jeszui naszczycie wzgWrza wWwczas juR nie byVo. 17. Niespokojny dzieS W piUtek rano, to znaczy nazajutrz po przeklQtym seansie, caVy personel Varietes - gVWwny ksiQgowy Wasilij Stiepanowicz astoczkin, dwWch innych ksiQgowych, trzy maszynistki, obie kasjerki, goScy, bileterzyi sprzUtaczki - sVowem wszyscy, ktWrzy znajdowali siQw teatrze, nie pracowali, lecz siedzUc na parapetach wychodzUcych na SadowU !okien przyglUdali siQ temu, co siQ dzieje pod murem Varietes.Pod murem tym ustawiVa siQ w dwWch rzQdach wielotysiQczna kolejka, ktWrej koniec znajdowaV siQ na placu KudriSskim. W poczUtku tej kolejki staVo ze dwudziestu dobrze znanych w teatralnej Moskwie konikWw. Kolejka byVa bardzo wzburzona, zwracaVa na siebieuwagQ obywateli przechodniWw i zajmowaVa siQ roztrzUsaniempasjonujUcych opowieTci o wczorajszym niebywaVym seansie czarnej magii. OpowieTci te niezmiernie zdetonowaVy gVWwnego ksiQgowego Wasilija Stiepanowicza, ktWry wczoraj !nie byV na spektaklu. Bileterzy opowiadali niestworzone rzeczy. Opowiadali miQdzy innymi, Re po zakoSczeniu niezwykVego seansu niektWre obywatelki biegaVy po ulicy nieprzyzwoicie porozbierane, irWRne inne historie w tym guTcie. Skromny i spokojny astoczkinsVuchajUc gadaniny o wszystkich tych cudach mrugaV tylko oczyma i zupeVnie nie wiedziaV, co ma poczU, a powinien byV coT !zrobi, wVaTnie on, a nie kto inny, poniewaR byV teraz najstarszy stanowiskiem wTrWdpersonelu Varietes. O dziesiUtej rano zVakniona biletWw kolejka tak "napQczniaVa, Re wieT o niej dotarVa do milicji i z zadziwiajUcU szybkoTciU zostaVy przysVane patrole, zarWwno piesze, jak konne, ktWre zaprowadziVy w kolejce niejaki porzUdek. Jednak dVugina kilometr ogonek sam przez siQ byV rzeczU ogromnie gorszUcU i wprawiaV w osVupienie przechodniWw na Sadowej, nawet kiedy staV spokojnie. Wszystko to dziaVo siQ na zewnUtrz, wewnUtrz zaT budynku Varietes rWwnieR panowaV nieopisany rozgardiasz. Od wczesnego rana w gabinecie Lichodiejewa, w gabinecie Rimskiego, w ksiQgowoTci, w kasie i w gabinecie Warionuchy rozdzwoniVy siQ telefony i dzwoniVy juR bez ustanku. Najpierw astoczkin coT odpowiadaV, odpowiadaVa takRe kasjerka, coT tam mamrotali do sVuchawek bileterzy, a potem w ogWle wszyscy przestali podnosi sVuchawki, doprawdy bowiem nie mieli co odpowiada na pytania, gdzie jest Lichodiejew, Warionucha, Rimski. PrWbowali z poczUtku spVawia rozmWwcQ mWwiUc: XLichodiejew jest w domuY, ale wtedy po tamtej stronie sVuchawki mWwiono, Re do domu juR dzwonili i Re w domu twierdzU; Re Lichodiejew jest w Varietes. ZadzwoniVa wzburzona dama domagajUca siQ rozmowy z Rimskim, poradzono jej, Reby zadzwoniVa do jego Rony, na co sVuchawka odrzekVa wTrWd szlochu, Re ona wVaTnie jest !RonU Rimskiego i Re Rimskiego "nigdzie nie ma. DziaVo siQ coT niepojQtego. SprzUtaczka zdURyVa juR opowiedzie wszystkim, Re kiedy przyszVa do gabinetu dyrektora finansowego, Reby posprzUta, zobaczyVa drzwi "otwarte na oTcieR, paVace siQ lampy, wybite szyby w oknie wychodzUcym na ogrWd, na podVodze sponiewierany fotel, ale nikogo w gabinecie nie byVo. O jedenastej wdarVa siQ do Varietes madame Rimska. !SzlochaVa i zaVamywaVa rQce. GVWwny ksiQgowy zupeVnie "straciV gVowQ i nie wiedziaV, co ma jej poradzi. A o wpWV do jedenastej zjawiVa siQ milicja. Jej pierwsze pytanie, zupeVnie zresztU sVuszne, brzmiaVo: - Co siQ tu u was dzieje, obywatele? O co chodzi? Personel podaV tyVy, na placu pozostaV blady, zdenerwowanyWasilij Stiepanowicz. Trzeba byVo wreszcie zaczU nazywa rzeczy po imieniu i przyzna, Re administracja Varietes w osobach dyrektora,dyrektora finansowego i administratora zaginQVa i nie wiadomo, gdzie siQ znajduje, Re konferansjera po wczorajszym seansie odwieziono do szpitala psychiatrycznego i Re, krWtko mWwiUc, ten wczorajszy spektakl byV po prostu skandaliczny. Uspokoiwszy, na ile siQ daVo, szlochajUcU madame RimskU wyprawiono do domu i zainteresowano siQ przede wszystkim opowieTciU sprzUtaczki o tym, w jakim tostanie zastaVa ona gabinet dyrektora finansowego. Poproszono pracownikWw, aby zechcieli powrWci do swoich zajQ, a w budynku Varietes zjawiVy siQ niebawem organa Tledcze, ktWrym towarzyszyV jasnopopielaty, spiczastouchy,muskularny pies o zdumiewajUco mUdrych Tlepiach. Pracownicy Varietes od razu zaczQli szepta po kUtach, Re ten pies to niezrWwnany Askaro we #wVasnej osobie. I tak teR byVo. Poczynania psa wprawiVy wszystkich w podziw. Askaro, skoro tylko wbiegV do gabinetudyrektora finansowego, warknUV, wyszczerzyV potworne RWVtawe kVy, przywarowaV i, z jakimT smutkiem, a zarazem wTciekVoTciU w Tlepiach, poczoVgaV siQ w kierunku rozbitego okna. Nagle, przezwyciQRajUc strach, zerwaV siQ, wskoczyV na parapet i dziko, zVowrogo zawyV zadzierajUc ku gWrze swWj spiczasty pysk. Nie dawaVsiQ spQdzi z parapetu, warczaV, wzdrygaV siQ i usiVowaV wyskoczy przez okno. Wyprowadzono psa z gabinetu, zaprowadzono go dowestybulu, stamtUd przez drzwi frontowe wybiegV na !ulicU i przyprowadziV idUcych za nim na postWj taksWwek. Napostoju zgubiV Tlad, ktWrym dotUd szedV. W zwiUzku z czym Askara odwieziono. Organa Tledcze ulokowaVy siQ w gabinecie Warionuchy, tam teR po kolei zaczQVy wzywa tych wszystkich pracownikWw Varietes, ktWrzy byli Twiadkami wczorajszych zajTna seansie. Trzeba tu doda, Re Tledztwo na kaRdym kroku musiaVo przezwyciQRa !nieprzewidziane trudnoTci. Ni co chwila rwaVa siQ w rQku. Afisze na przykVad... ByVy? ByVy. Ale w nocy zaklejono je nowymi i teraz nie ma ani "jednego, cho siQ powieT! SkUd"siQ wziUV ten caVy mag? A kto go tam wie. Zapewne jednak zawarto z nim jakUT umowQ? - Pewnie zawarto - odpowiadaV przejQty gVWwny ksiQgowy. - Wiec skoro jU zawarto, to musiaVa przejT przez ksiQgowoT? - Bez wUtpienia - odpowiadaV zdenerwowany Wasilij Stiepanowicz. - WiQc gdzieR ona jest? - Nie ma - blednUc coraz bardziej i rozkVadajUc rQce odpowiadaV ksiQgowy. I rzeczywiTcie, ani w skoroszytach ksiQgowoTci, ani u dyrektora finansowego, ani u Lichodiejewa, ani u Warionuchy nie byVo nawet Tladu umowy. Jak brzmi nazwisko tego maga? astoczkin nie wie, nie byVo go wczoraj na seansie. Bileterzy nie wiedzU, kasjerka z kasy biletowej marszczyVa czoVo, marszczyVa, iarzy! minQVy juR przeszVo 0 rkPPĂ`mk&k{Ap c5 c6 c{6 0 c6, cA76P7medytowaVa, wreszcie powiedziaVa: - Wo... Zdaje siQ - Woland... A moRe nie Woland? MoRe i nieWoland. MoRe Faland. Stwierdzono, Re w biurze turystyki zagranicznej o Radnym Wolandzie ani teR Falandzie, magu, w ogWle nie sVyszano. Goniec Karpow zeznaV, jakoby ten mag miaV siQ zatrzyma u Lichodiejewa w domu. Oczywista, pojechano tam natychmiast, ale Radnego maga tam nie byVo. Nie byVo !rWwnieR Lichodiejewa. Nie byVe#takRe sVuRUcej Gruni i nikt nie!wiedziaV, gdzie siQ podziaVa. Nikanora Iwanowicza, przewodniczUcego zarzUdu, !nie ma. ProleRniewa teR nie ma! SVowem - jakaT historia nie z tej ziemi: zniknQVo caVe kierownictwo administracji teatru, wczoraj odbyV siQ straszny, skandaliczny seans, a kto go przeprowadziV i z czyjej inicjatywy - nie wiadomo. Tymczasem zbliRaVo siQ poVudnie, a o dwunastej !powinno siQ otworzy kasQ. Aleo tym, oczywista, nawet mowy by nie mogVo! Na drzwiach Varietes zaraz wywieszono wielki arkusz kartonu z napisem: XOdwoVuje siQ dzisiejszy spektaklY. W kolejce, poczynajUc od jej czoVa, zapanowaVo podniecenie, ale podenerwowawszy siQ trochQ ogonek zaczUV siQ jednak z wolna rozchodzi i mniej wiQcej po godzinie na Sadowejnie byVo po nim ani Tladu. Organa Tledcze opuTciVy Varietes, aby kontynuowa swoje prace w innym miejscu, pracownikWw zwolniono do domWw zatrzymujUc tylko dyRurnych i Varietes zamknQVo swe podwoje. KsiQgowy astoczkin miaV przed sobU dwa nie cierpiUce zwVoki zadania. Po pierwsze - pojecha do Komisji Nadzoru Widowisk i Rozrywek LRejszego Gatunku i zVoRy raport o wczorajszych !zajTciach, a po drugie - wpaT do wydziaVu finansowo-widowiskowego, Reby wpVaci wczorajsze wpVywy z kasy - dwadzieTcia jeden tysiQcy siedemset jedenaTcie rubli. Pedantyczny i obowiUzkowy Wasilij Stiepanowicz opakowaVpieniUdze w gazetQ, przewiUzaV paczkQ szpagatem,$wVoRyV jU do teczki i, TwietnieznajUc instrukcjQ, poszedV oczywiTcie nie do autobusu ani nie do tramwaju, tylko na postWj taksWwek. Skoro tylko kierowcy trzech taksWwek zobaczyli zmierzajUcego w kierunku postoju pasaRera z wypchanU teczkU, natychmiast pustymi taksWwkami odjechali mu sprzed nosa, nie wiedzie czemu oglUdajUc siQ przy tym z wTciekVoTciU. Zdumiony tym ksiQgowy przez dVuRszU chwilQ stal w osVupieniu, nie mogUc dociec, co teR by to miaVo znaczy. Po trzech minutach podjechaVa pusta taksWwka, kierowca skrzywiV siQ na widok pasaRera. - Wolny? - zapytaV astoczkinodkaszlnUwszy ze zdumieniem.- PokaR pan pieniUdze - nie patrzUc na pasaRera ze "zVoTciU odpowiedziaV kierowca.Coraz bardziej oszoVomiony ksiQgowy TcisnUV pod pachU drogocennU teczkQ, wyciUgnUV z portfela czerwoSca i pokazaV go szoferowi. - Nie pojadQ! - krWtko oTwiadczyV kierowca. - Przepraszam bardzo... - zaczUV ksiQgowy, ale kierowcaprzerwaV mu: - TrWjek pan nie ma? ZupeVnie juR zbity z tropu ksiQgowy wyjUV z portfela dwatrzyrublowe banknoty i pokazaV je kierowcy. - Wsiadaj pan! - krzyknUV taksWwkarz i tak trzepnUV w chorUgiewkQ taksometru, Re omaVo jej nie zVamaV. - Jedziemy. - ZabrakVo panu drobnych? - nieTmiaVo zapytaV ksiQgowy. - Drobnych peVna kieszeS! - zaryczaV szofer i w lusterku ukazaVy siQ jego przekrwione !oczy. - JuR trzeci raz dziT mi siQ to zdarza. Innym teR siQ zdarzaVo. Daje taki sukinsyn czerwoSca, ja mu cztery !piQdziesiUt reszty. Wysiada, "Vobuz. Za piQ minut patrzQ - zamiast czerwoSca etykieta z butelki mineralnej! - W tym miejscu kierowca wypowiedziaV kilka nie nadajUcych siQ do druku uwag.- Drugi jechaV na Zubowski. Czerwoniec. DajQ trzy ruble reszty. WysiadV. SiQgam do portmonetki, a tam - pszczoVa. W palec mnie !rUbnQVa! Ach, ty!... - Szofer znWw wmontowaV nie nadajUcesiQ do druku wyrazy. - A czerwoSca nie ma. Wczoraj w tym Varietes (nie do druku) jakiT cholerny magik odstawiV numer z czerwoScami (sVowa nie do druku)... !KsiQgowy oniemiaV, nastroszyV siQ, zrobiV takU minQ jakby nawet samU nazwQ XVarietesYsVyszaV po raz pierwszy w Ryciu, i pomyTlaV sobie: XPatrzcie, patrzcie...Y Przyjechawszy, gdzie naleRy, iszczQTliwie zapVaciwszy za kurs, ksiQgowy wszedV do budynku, ruszyV korytarzem w stronQ gabinetu kierownika i !juR po drodze zorientowaV siQ,Re przychodzi nie w porQ. W kancelarii komisji widowisk panowaVo zamieszanie. PrzebiegVa koVo ksiQgowego goSczym z wybaVuszonymi oczyma, w chusteczce zsuniQtej na tyV gVowy. - Nie ma, nie ma, nie ma! Nie ma, kochani! - krzyczaVa nie wiadomo do kogo. - Marynarkajest i spodnie sU, ale w marynarce nic nie ma! ZniknQVa w jakichT drzwiach, zza ktWrych zaraz dobiegVy brzQki tVuczonych naczyS. Z sekretariatu wybiegV znajomy buchaltera, kierownik pierwszego wydziaVu komisji, !ale byV w takim stanie, Re nie poznaV ksiQgowego, i zaraz znikV gdzieT bez Tladu. WstrzUTniQty tym wszystkim astoczkin wszedV do sekretariatu, przez ktWry wchodziVo siQ do gabinetu przewodniczUcego komisji, i tu popadV w ostateczne przeraRenie. Zza zamkniQtych drzwi gabinetu dobiegaV gromki gVos,niewUtpliwie naleRUcy do Prochora Piotrowicza, przewodniczUcego. XRuga kogoT czy co?Y - pomyTlaV stropiony buchalter, obejrzaV siQ i zobaczyV taki obrazek - w skWrzanym fotelu, odrzuciwszy gVowQ na oparcie,szlochajUc niepowstrzymanie leRaVa z mokrU chusteczkU w dVoni, wyciUgnUwszy nogi prawie na Trodek pokoju, sekretarka osobista przewodniczUcego, piQkna Anna Ryszardowna. Anna Ryszardowna caVU brodQ miaVa umazanU a po jej brzoskwiniowych policzkach !spVywaVy z rzQs czarne strugi rozwodnionego tuszu. WidzUc,Re ktoT wszedV, Anna Ryszardowna zerwaVa siQ, rzuciVa siQ do ksiQgowego, !chwyciVa go za klapy i zaczQVanim potrzUsa woVajUc jednoczeTnie: - ChwaVa Bogu, znalazV siQ przynajmniej jeden odwaRny! Wszyscy pouciekali, wszyscy zdradzili! Chodmy, chodmy do niego, ja juR nie wiem, co robi! - I, nadal szlochajUc, pociUgnQVa ksiQgowego do gabinetu. WszedVszy tam Wasilij Stiepanowicz przede wszystkim upuTciV teczkQ, a wszystkie myTli w jego gVowie stanQVy dQba. Trzeba przyzna, Re powody byVy dostateczne. Za ogromnym biurkiem, na ktWrym staV masywny kaVamarz, siedziaV pusty garnitur i nie umoczonym w atramencie piWrem wodziV po papierze. Garnitur byV w krawacie, z butonierki sterczaVo mu wieczne piWro, ale ponad koVnierzykiem nie byVo ani szyi, ani gVowy, z mankietWw nie wychylaVy siQ "dVonie. Ubranie pogrURone byVow pracy i w ogWle nie zauwaRaVo panujUcego wokWV zamQtu. SVyszUc, Re ktoT "wszedV, odchyliVo siQ w fotelu i sponad koVnierzyka rozbrzmiaV dobrze ksiQgowemuznany gVos Prochora Piotrowicza: - O co chodzi? PrzecieR na drzwiach jest napisane, Re nie przyjmujQ. !PiQkna sekretarka wrzasnQVa i zaVamujUc dVonie zawoVaVa: - Widzi pan? Widzi pan? Nie ma go! Nie ma! Oddajcie go, oddajcie! KtoT wVaTnie stanUV w drzwiach gabinetu, jQknUV i !wybiegV. KsiQgowy poczuV, Re ugiQVy siQ pod nim nogi, i !przysiadV na brzeRku krzesVa, nie zapominajUc wszakRe o podniesieniu teczki. Urodziwa sekretarka skakaVa wokWV buchaltera, szarpaVa go za marynarkQ i woVaVa: - Ja zawsze, zawsze go #ostrzegaVam, kiedy siQ piekliV! $No i dopiekliV siQ! - licznotka podbiegVa do biurka i tkliwym, melodyjnym gVosem, trochQ przez nos, bo byVa zapVakana, zawoVaVa: - ProszeSka! Gdzie jesteT? - Kto tu dla pani jest XProszeSkaY? - jeszcze gVQbiej zapadajUc w fotel "wynioTle zasiQgnUV informacji garnitur. - Nie poznaje! Mnie nie poznaje! CoT takiego!... - zaVkaVa sekretarka. - ProszQ nie szlocha w moim gabinecie! - gniewnie powiedziaV zapalczywy garnitur w prURki i rQkawem !przyciUgnUV do siebie kolejny plik papierWw, najwyraniej zamierzajUc napisa na kaRdym z nich swojU decyzjQ. - Nie, nie mogQ na to patrzy,nie, nie mogQ! - krzyknQVa Anna Ryszardowna i wybiegVa do sekretariatu, a za niU jak zprocy wypadV ksiQgowy. - SiedzQ, niech pan sobie wyobrazi - opowiadaVa sekretarka znowu wczepiajUc siQ w rQkaw ksiQgowego - a tuwchodzi kot. Czarny, wielki jak hipopotam. Ja, oczywiTcie,krzyczQ na niego: XA psik!Y UciekV, a zamiast niego wchodzi tVuTcioch, teR ma !jakiT taki koci pysk, i powiada:XCo to, obywatelko, krzyczycie Xa psik!Y na interesantWw?Y - iR miejsca szast do Prochora Piotrowicza.Ja, oczywiTcie, za nim, krzyczQ: XCzy pan zwariowaV?Y A on jak ostatni cham - prosto do Prochora Piotrowicza i siada w fotelu, naprzeciwko niego. No, i... Prochor Piotrowicz to dusza !czVowiek, ale nerwowy. UniWsV siQ, to prawda. Nerwy ma stargane, haruje jak wWV - no,cWR, wybuchnUV: XCo to za wchodzenie bez zameldowania?Y A ten bezczelny typ, niech pan sobie!wyobrazi, rozwaliV siQ w fotelui mWwi z uTmiechem: XPrzyszedVem, powiada, obgada interesY. Prochor Piotrowicz znowu siQ uniWsV: !XJestem zajQtyY. A ten, niech pan sobie wyobrazi, na to: XNieprawda, wcale pan nie jest zajQtyY... Coo? Wtedy, oczywiTcie, skoSczyVa siQ cierpliwoT Prochora !Piotrowicza, wrzasnUV: XCo to ma znaczy? Wyrzuci go stUd natychmiast, niech mnie !diabli porwU!Y A ten, niech pan"sobie wyobrazi, uTmiechnUV siQ!i powiada: XNiech diabli porwU?$To siQ da zrobi!Y I - trach! NiezdURyVam nawet krzyknU, patrzQ, nie ma tego z kocim pyskiem, i sie... siedzi... garnitur... Eeeee! - zawyVa rozwarVszy usta, ktWre zupeVnie juR zatraciVy jakikolwiek kontur. ZakrztusiVa siQ szlochem, nabraVa tchu i bluznQVa zupeVnie juR od rzeczy: - I pisze, pisze, pisze! Zwariowa moRna! Rozmawia przez telefon! Garnitur! Wszyscy pouciekali jak zajUce! #Buchalter staV i dygotaV. Ale losprzyszedV mu z pomocU. Spokojnym, rzeczowym krokiem wchodziVa do sekretariatu milicja w sile dwWch funkcjonariuszy. Na ich"widok Tlicznotka jQVa szlocha!jeszcze gorliwiej, dVoniU zaT wskazywaVa drzwi gabinetu. - Wiecie co, obywatelko, przestaScie szlocha - spokojnie powiedziaV jeden z milicjantWw, ksiQgowy zaT !czujUc, Re jego obecnoT jesttutaj najzupeVniej zbyteczna, wyskoczyV z sekretariatu i po minucie byV juR na TwieRym powietrzu. W gVowie miaV przeciUg, huczaVo w niej jak w kominie, a w tym huku "moRna byVo usVysze strzQpki bileterskich opowieTci o wczorajszym kocie, ktWry uczestniczyV w seansie. XEhe! Czy to aby nie bQdzie nasze kociUtko?Y Nic nie wskWrawszy w komisji astoczkin postanowiV uda siQ do jej oddziaVu, ktWry mieTciV siQ w zauVku WagaSkowskim, i Reby trochQ siQ uspokoi, drogQ do oddziaVu odbyV piechotU. Miejski zarzUd widowisk, filia komisji, mieTciV siQ w nadgryzionej zQbem czasu willi#w gVQbi podwWrza i wyrWRniaV siQ porfirowymi kolumnami w westybulu. Nie owe kolumny "wszakRe, ale to, co siQ wTrWd !nich dziaVo, robiVo owego dnia niesamowite wraRenie na interesantach. Kilku zagapionych petentWw "staVo i patrzyVo na pVaczUcU !panienkQ, ktWra siedziaVa przystoliku zawalonym specjalistycznymi dzieVkami o tematyce widowiskowej. W tejchwili panienka ta nikogo nie zachQcaVa do nabywania tej literatury, na wspWVczujUce zaT pytania machaVa tylko rQkU, podczas gdy z gWry, z doVu i z bokWw, ze wszystkichstron urywaVy siQ dzwonki co najmniej dwudziestu zachVystujUcych siQ telefonWw. PopVakawszy sobie nieco sprzedawczyni nagle drgnQVa, krzyknQVa histerycznie: - O, znowu! I nieoczekiwanie zaTpiewaVa drRUcym dyszkantem: Morze przesVawne, Bajkale ty nasz!... Na schodach zjawiV siQ goniec,pogroziV komuT piQTciU i gVuchym, bezbarwnym barytonem ciUgnUV W duecie z dziewojU: ajbo dziurawa, pVyS burzy na przekWr!... Do gVosu goSca przyVUczyVy siQ dalsze gVosy, chWr rozrastaV siQ, aR wreszcie pieTS zagrzmiaVa we wszystkich pomieszczeniach oddziaVu. W najbliRszym pokoju, pod szWstkU, gdzie mieTciVa siQ rachuba, dominowaV czyjT potQRny, zachrypniQty basso profondo. agle podarte wciUgnijcie na !maszt!... - darV siQ goniec na schodach. zy pVynQVy dziewoi po twarzy, prWbowaVa zacisnU zQby, ale usta same siQ jej "otwieraVy i TpiewaVa o oktawQ wyRej niR goniec: JuR niedaleko do brzegu... OniemiaVych interesantWw oddziaVu zadziwiVo to, Re "chWrzyTci rozsiani przecieR po rWRnych zakUtkach budynku, Tpiewali zadziwiajUco zgodnie, zupeVnie jak gdyby caVy chWr staV i wpatrywaV siQ w niewidzialnego dyrygenta. Przechodnie na WagaSkowskimzatrzymywali siQ koVo sztachet ogrodzenia, dziwiVa ich panujUca w oddziale wesoVoT. Skoro tylko odTpiewano !pierwszU zwrotkQ, Tpiew urwaVsiQ nagle, jakby na skinienie dyrygenta. Goniec zaklUV cicho i uciekV. Wtedy otworzyVy siQ drzwi frontowe i stanUV w nich obywatel w letnim pVaszczu, spod ktWrego wyzieraV biaVy fartuch. TowarzyszyV mu milicjant. - BVagam pana, doktorze, niech pan coT zrobi! - histerycznie krzyknQVa dziewoja. Sekretarz oddziaVu wybiegV na schody i najwyraniej zapVoniony ze wstydu, zaRenowany, zacinajUc siQ zaczUV mWwi: - Widzi pan, doktorze, zdarzyV siQ tu przypadek jakiejT masowej hipnozy i trzeba koniecznie... - Nie "dokoSczyV zdania, zaczUV siQ krztusi wVasnymi sVowami i nagle zaTpiewaV tenorem: SzyVka i NerczySsk nie straszne nam dziT... - DureS - krzyknQVa dziewoja,ale nie wyjaTniVa, kogo za durnia uwaRa, tylko wykonaVa "wysilonU ruladQ i sama rWwnieRzaTpiewaVa o SzyVce i NerczySsku. "- ProszQ siQ wziU w garT! ProszQ przesta Tpiewa! - zwrWciV siQ do sekretarza doktor. Wszystko wskazywaVo na to, Re sekretarz sam wiele by daV !za to, Reby przesta Tpiewa,$ale wVaTnie nie mWgV przesta iwraz z caVym chWrem zakomunikowaV przechodniom w zauVku, Re w XgWrach nie !poRarV RarVoczny go zwierz i kule straRnikWw chybiVyY. Skoro tylko zwrotka dobiegVa koSca, dziewoja pierwsza otrzymaVa od lekarza swoja porcjQ waleriany, po czym doktor popQdziV za sekretarzem do innych, Reby ich rWwnieR napoi. - Przepraszam, obywatelko - zwrWciV siQ nagle do dziewoi astoczkin. - Czy nie odwiedziV was czarny kot? - Jaki znWw kot! - gniewnie zawoVaVa dziewoja. - OsioV #siedzi w naszej filii, osioV! - i dodaVa: - No to co, Re usVyszy, wszystko zaraz opowiem! - I rzeczywiTcie opowiedziaVa, co zaszVo. OkazaVo siQ, Re kierownik oddziaVu miejskiego, ktWry (zdaniem dziewoi) Xostatecznie rozVoRyV rozrywki lRejszego gatunkuY, miaV maniQ organizowania najrozmaitszych kWVek. - MydliV oczy kierownictwu! - darVa siQ dziewoja. W ciUgu roku kierownik zdoVaVzorganizowa kWVko !miVoTnikWw Lermontowa, kWVkoszachowo-warcabowe, kWVko ping-ponga i kWVko jazdy konnej. OdgraRaV siQ, Re do lata zorganizuje jeszcze kWVkosVodkowodnych wioTlarzy oraz $kWVko alpinistWw. I oto dzisiaj, w czasie przerwy obiadowej kierownik wchodzi... - ...i prowadzi pod rQkQ jakiegoT sukinsyna - opowiadaVo dziewczQ - ktWrego nie wiadomo skUd wytrzasnUV, w kraciastych spodenkach, w pQkniQtych binoklach i... morda zupeVnie nie do przyjQcia!... Dziewoja opowiedziaVa, Re kierownik z miejsca przedstawiV goTcia wszystkim, ktWrzy akurat byli na obiedzie w stoVWwce, jako wybitnego specjalistQ w dziedzinie organizowania chWrWw amatorskich. Twarze niedoszVych alpinistWw posmutniaVy, ale kierownik zaraz zaapelowaV do wszystkich, by nie upadali na duchu, specjalista zaT RartowaV, dowcipkowaV i "uroczyTcie zapewniV, iR Tpiew zeszVo 0 rkPPĂ`mk&k{AgBH c7 RRW8 c8 c 9) co94 c96Qd>bufetowemu zVoty dwuzQbny widelec. - Ja... najuprzejmiej... !- Nie, nie, proszQ sprWbowa! Bufetowy przez uprzejmoT !wVoRyV kawaVeczek do ust i odrazu zrozumiaV, Re miQso, ktWre je, jest naprawdQ bardzo TwieRe i, co najwaRniejsze, niezwykle smaczne. Ale zajadajUc wonne,smakowite, soczyste miQso, $omal siQ nie udVawiV i nie spadVpo raz drugi z taboretu. Z sUsiedniego pokoju wleciaV wielki ciemny ptak i leciutko musnUV skrzydVem VysinQ bufetowego. Kiedy usiadV na gzymsie kominka obok zegara,#okazaVo siQ, Re to sowa. XBoRewszechmogUcy!... - pomyTlaV nerwowy jak wszyscy bufetowi Andrzej Fokicz. - To dopiero mieszkanko!Y - Pucharek wina? BiaVe, czerwone? Wina jakich krain zwykV pan pija o tej porze? - Najuprzejmiej... jestem niepijUcy... - Szkoda! Zatem ma pan moRe ochotQ na partyjkQ koTci? Czy"teR woli pan jakUT innU grQ? Karty, domino? - Nie gram - odrzekV umQczony juR bufetowy. - To bardzo le - stwierdziV "gospodarz. - CWR, jeTli wolno, !przyzna pan, Re kryje siQ coT niedobrego w mQRczyznach, ktWrzy unikajU wina, gier, towarzystwa piQknych kobiet iucztowania. Tacy ludzie albo #sU ciQRko chorzy, albo w gVQbiduszy nienawidzU otoczenia. Co prawda zdarzajU siQ wyjUtki. WTrWd tych, z ktWrymi wypadaVo mi ucztowa, zdarzali siQ od czasu do czasu niewiarygodni !szubrawcy!... SVucham wiQc, co pana sprowadza? - Wczoraj byV pan Vaskaw pokazywa sztuki... - Ja? - zawoVaV zdumiony mag.- Pan daruje! Raczy pan chybaRartowa! Mnie to przecieR nawet nie przystoi! - ProszQ mi wybaczy - powiedziaV speszony bufetowy.!- Ale przecieR... seans czarnej magii... - Ach, no tak, no tak! CWR wiQc sprowadza pana do mnie w zwiUzku z tym seansem? - Przepraszam najuprzejmiej, !ale oTmielam siQ przypomnie, Re miQdzy innymi poleciaVy tam z sufitu papierki... - Bufetowy zniRyV gVos i obejrzaV siQ z zaRenowaniem. - No i wszyscy je Vapali. Przychodzi wiQc do mnie do bufetu mVody czVowiek, daje czerwoSca, ja mu wydajQ osiem piQdziesiUt reszty... Potem drugi... - TeR mVody? - Nie, starszy. Przychodzi potem trzeci, czwarty... A ja wszystkim wydajQ resztQ. A dzisiaj sprawdzam kasQ - a w kasie zamiast pieniQdzy kawaVki papieru. Na sto !dziewiQ rubli naciQli bufet. !- Aj-ja-jaj! - zawoVaV artysta.!- CzyRby oni naprawdQ sUdzili, Re to sU prawdziwe pieniUdze?Nawet nie dopuszczam do #siebie myTli, Re mogli to zrobi Twiadomie. ZnQkany bufetowy spojrzaV zezem, ale nic nie powiedziaV. - CzyRby kanciarze? - zapytaVgoTcia zaniepokojony mag. - CzyRby wTrWd mieszkaScWw Moskwy mogli siQ znale kanciarze? W odpowiedzi bufetowy #uTmiechnUV siQ tak gorzko, Re wszelkie wUtpliwoTci zostaVy rozwiane - tak, niewUtpliwie, w Moskwie zdarzajU siQ kanciarze. !- To podVoT! - oburzyV siQ Woland. - Pan jest czVowiekiem ubogim. Prawda? Pan jest ubogi? Bufetowy wciUgnUV gVowQ w ramiona i od razu staVo siQ jasne, Re jest on ubogim czVowiekiem. - Ile wynoszU paSskie oszczQdnoTci? Pytanie zadane byVo Ryczliwym tonem, niemniej jednak pytania takiego nie moRna uzna za taktowne. Bufetowy zmieszaV siQ. - DwieTcie czterdzieTci #dziewiQ tysiQcy rubli w piQciu oddziaVach kasy oszczQdnoTci - rozlegV siQ z sUsiedniego pokoju pQkniQty gVos - a w domu pod podVogU dwieTcie zVotych dziesiUtek. Bufetowego jakby przylutowaVo do taboretu. - No, to rzeczywiTcie nie sU pieniUdze - lekcewaRUco powiedziaV do swego goTcia Woland - chociaR szczerze mWwiUc nawet tyle nie jest panu potrzebne. Kiedy ma pan zamiar umrze? !Tego bufetowy juR nie zniWsV. - Nikt tego wiedzie nie moRei nikogo nie powinno to obchodzi - powiedziaV. - Powiedzmy, Re nikt nie wie - rozlegV siQ z gabinetu ten sam wstrQtny gVos. - Dwumian Newtona, nie wiesz czasem! Umrze on za dziewiQ miesiQcy, w przyszVym roku, wlutym, na raka wUtroby w klinice Pierwszego Moskiewskiego Uniwersytetu PaSstwowego na sali numer cztery. Bufetowy zRWVkV na twarzy. - DziewiQ miesiQcy... - w zadumie liczyV Woland. - "DwieTcie czterdzieTci dziewiQtysiQcy... Po zaokrUgleniu wypada dwadzieTcia siedem "tysiQcy na miesiUc... niewiele, ale na skromne utrzymanie wystarczy... Do tego jeszcze te dziesiUtki... - DziesiUtek nie da siQ "upVynni - wtrUciV siQ znowu ten sam gVos mroRUcy krew w sercu bufetowego. - Po TmierciAndrzeja Fokicza dom natychmiast zostanie zburzony, a monety zostanU przekazane do Banku Narodowego. - ZresztU nie radziVbym panu #kVaT siQ do kliniki - mWwiV dalej artysta. - Co za sens umiera na szpitalnej sali, gdzie sVycha tylko jQki i !rzQRenie Tmiertelnie chorych? Czy nie lepiej wyda ucztQ za te dwadzieTcia siedem tysiQcy, a potem zaRy truciznU i przenieT siQ na tamten Twiat przy dwiQkach strun, wTrWd oszoVomionych winem piQknych kobiet i wesoVych przyjaciWV? Bufetowy siedziaV nieruchomo,bardzo siQ postarzaV. Ciemne krQgi otoczyVy jego oczy, policzki mu obwisVy, a dolna szczQka opadVa. !- ZresztU, doT tych marzeS! - zawoVaV gospodarz. - Do rzeczy! Niech pan pokaRe te kawaVki papieru. Zdenerwowany bufetowy !wyciUgnUV z kieszeni paczkQ, wyciUgnUV jU i osVupiaV - zawiniQte w gazetQ leRaVy czerwonce... - MWj drogi, jest pan istotnie niezdrWw - wzruszajUc ramionami powiedziaV Woland. Bufetowy uTmiechajUc siQ dziko wstaV z taboretu. $- Aa... - powiedziaV jUkajUc siQ#- a jeReli one znowuR... tego... $- Hm... - zamyTliV siQ artysta - wtedy niech pan znowu do nasprzyjdzie. Serdecznie prosimy, jestem niezmiernie rad, Re pana poznaVem... W tym momencie wyskoczyV z gabinetu Korowiow, wczepiV siQ w dVoS bufetowego, poczUV niU potrzUsa bVagajUc przy tym Andrzeja Fokicza, aby wszystkim, ale towszystkim przekazaV jego najserdeczniejsze pozdrowienia. Z trudem zbierajUc myTli bufetowy ruszyV do przedpokoju. - Helia, odprowad pana! - krzyczaV Korowiow. Znowu ta ruda i goVa w przedpokoju! Bufetowy $wTlizgnUV siQ w drzwi, pisnUV "XDo widzenia!Y - i poszedV jak pijany. ZszedV trochQ niRej, usiadV na stopniu, wyjUV paczkQ, sprawdziV - czerwonce byVy na miejscu. Wtedy z mieszkania na tym !piQtrze, na ktWrym przysiadV, wyszVa kobieta z zielonU torbU. Kiedy zobaczyVa czVowieka siedzUcego na schodach i tQpo wpatrzonego !w czerwonce, uTmiechnQVa siQ i powiedziaVa z zadumU: - Co za dom! Ten teR od samego rana pijany... Znowu wybili szybQ na schodach! PrzyjrzaVa siQ bufetowemu uwaRniej i dodaVa: - E, niektWrzy, jak widzQ, to siedzU na pieniUdzach! !PodzieliVbyT siQ ze mnU, co? #- Odczep siQ, na miVoT boskU!- przeraziV siQ bufetowy i raz-dwa schowaV banknoty. Kobieta rozeTmiaVa siQ. - CaVuj psa w nos, liczykrupo! !ZaRartowaVam... - i poszVa na dWV. Bufetowy powoli wstaV, #podniWsV rQkQ, Reby poprawi !kapelusz, i przekonaV siQ, Re na gVowie go nie ma. Okropnie "mu siQ nie chciaVo wraca, ale Ral mu byVo kapelusza. WahaV siQ przez moment, zawrWciV jednak i zadzwoniV. - Czego pan jeszcze chce? - zapytaVa przeklQta Helia. - ZostawiVem kapelusz... - wyszeptaV bufetowy "wskazujUc swojU VysinQ. Helia odwrWciVa siQ. Bufetowy splunUV w myTli i zamknUV oczy. Kiedy je otworzyV, Helia podawaVa mu kapelusz i !szpadQ z ciemnU rQkojeTciU. - To nie moje... - szepnUV bufetowy odpychajUc szpadQ ipoTpiesznie wkVadajUc kapelusz. - CzyRby pan przyszedV bez szpady? - zdziwiVa siQ Helia. Bufetowy coT odburknUV i szybko poszedV na dWV. W tym kapeluszu byVo mu, nie wiedzie czemu, niewygodnie, za gorUco w gVowQ. Andrzej Fokicz zdjUV kapelusz, podskoczyV ze strachu i wydaVcichy okrzyk - trzymaV w rQkuaksamitny beret z wyleniaVym kogucim piWrem. Bufetowy przeRegnaV siQ. W tejRe sekundzie beret zamiauczaV, przemieniV siQ w czarnego kociaka, wskoczyV z powrotem na gVowQ Andrzeja Fokicza i wszystkimi pazurami wpiV siQ w jego VysinQ. Bufetowy wydaV histeryczny okrzyk zgrozy i popQdziV na dWV, kociak zaT spadV mu z gVowy i prysnUV po schodach na gWrQ. Kiedy bufetowy znalazV siQ pod goVym niebem, pobiegV truchtem do bramy i na zawsze opuTciV piekielny dom numer 302-A. DokVadnie wiadomo, co siQ dalej dziaVo z bufetowym. Kiedy wydostaV siQ na ulicQ, "dziko rozejrzaV siQ dokoVa jak gdyby czegoT szukajUc. Po chwili byV juR po drugiej stronie ulicy, w aptece. Skoro tylko wyrzekV: - ProszQ mi powiedzie... Kobieta za ladU zawoVaVa: "- PrzecieR pan ma caVU gVowQ we krwi! W piQ minut pWniej bufetowy byV juR zabandaRowany, wiedziaV juR, Re za najlepszych specjalistWw od chorWb wUtroby uwaRa siQ profesorWw Bernadskiego i Kumina, zapytaV, do ktWrego "z nich bliRej, oczy zapVonQVy !mu radoTciU, kiedy dowiedziaV siQ, Re Kumin mieszka w sUsiednim podwWrku, w #maleSkiej biaVej willi, i w dwie !minuty pWniej znalazV siQ w owej willi. Domek to byV staroTwiecki, alebardzo, bardzo sympatyczny. Bufetowy pamiQtaV, Re pierwszU spotkanU tam osobU !byVa zgrzybiaVa niania, ktWra chciaVa zaopiekowa siQ jego kapeluszem, poniewaR jednak Andrzej Fokicz takowego nie posiadaV, niania poruszajUc bezzQbnymi szczQkami gdzieT sobie poszVa. Zamiast niej, pod lustrem, zdaje siQ Re w Vukowato sklepionym przejTciu, objawiVa siQ kobieta w Trednim wieku i z miejsca oTwiadczyVa, Re zapisa do profesora moRe dopiero na dziewiQtnastego, nie wczeTniej. Bufetowy bVyskawicznie znalazV jedyne wyjTcie. SpojrzaV gasnUcym wzrokiem gdzieT poza przejTcie, tam gdzie w niewUtpliwej poczekalni siedziaVy trzy osoby, i wyszeptaV: - Jestem Tmiertelnie chory... Kobieta ze zdumieniem popatrzyVa na zabandaRowanUgVowQ bufetowego, zawahaVa siQ i powiedziaVa: - Skoro tak... - i wpuTciVa bufetowego do poczekalni. W tejRe chwili otworzyVy siQ drzwi naprzeciwko i zabVysVy w nich czyjeT zVote binokle. Kobieta w fartuchu powiedziaVa: - Obywatele, ten chory zostanie przyjQty poza kolejkU. Bufetowy nawet nie zdURyV mrugnU, jak znalazV siQ w gabinecie profesora Kumina. PodVuRny pokWj nie miaV w sobie nic lekarskiego, uroczystego ani strasznego. - Co siQ panu staVo? - przyjemnym gVosem zapytaV profesor Kumin, z niejakim niepokojem patrzUc na zabandaRowanU gVowQ Sokowa.- Przed chwilU dowiedziaVem siQ z wiarygodnego rWdVa - odpowiedziaV bufetowy, zdziczaVym wzrokiem wpatrujUc siQ w oszklone zdjQcie jakiejT grupy - Re w lutym przyszVego roku umrQ naraka wUtroby. BVagam, niech pan powstrzyma tego raka. Profesor Kumin opadV na wysokie gotyckie oparcie skWrzanego fotela. - Pan daruje, ale nie rozumiem... Czy pan... byV u lekarza? Dlaczego ma pan zabandaRowanU gVowQ? - U jakiego lekarza?... ZobaczyVby pan tego lekarza... - odpowiedziaV bufetowy i "zaczUV nagle szczQka zQbami.- A na gVowQ proszQ nie zwraca uwagi, gVowa nic do tego nie ma... Niech pan plunie na gVowQ, ona nie ma z tym !nic wspWlnego... Rak wUtroby - proszQ go powstrzyma... - Pan wybaczy, ale kto to panu powiedziaV!? - Niech mu pan wierzy! - pVomiennie poprosiV bufetowy. - JuR on dobrze wie, co mWwi! - Nic nie rozumiem! - wzruszajUc ramionami i odjeRdRajUc z fotelem od biurka mWwiV profesor. - SkUdRe ktoT moRe wiedzie, kiedy pan umrze? Tym bardziejRe, jak rozumiem, to nie jest lekarz! - Na sali numer cztery - odpowiedziaV Andrzej Fokicz. Wtedy profesor popatrzyV na swego pacjenta, na jego gVowQ, na wilgotne spodnie i !pomyTlaV: XWariat, no, tego mitu jeszcze brakowaVo...Y ZapytaV: - Pije pan wWdkU? - Nigdy do ust nie wziUVem - odpowiedziaV bufetowy. W chwilQ pWniej leRaV rozebrany na ceratowej kozetce, a profesor ugniataV mu brzuch. NaleRy tu doda, Re Andrzej Fokicz znacznie poweselaV. Profesor zapewniV go kategorycznie, Re teraz, a w kaRdym razie w obecnej chwili, nie ma Radnych objawWw nowotworu, ale jeReli... jeReli nastraszony przez jakiegoT szarlatana pacjent tak bardzo siQ obawiaraka, to trzeba zrobi wszystkie analizy... #Profesor pisaV coT, wyjaTniaV, !dokUd naleRy pWjT i co tam #naleRy zanieT... Poza tym daV Andrzejowi Fokiczowi karteczkQ do neurologa, profesora Bourre'a, twierdziV bowiem, Re system nerwowy bufetowego jest w fatalnym stanie. - Ile jestem panu winien, profesorze? - subtelnym, drRUcym gVosem zapytaV bufetowy wyciUgajUc gruby portfel. - Ile pan uwaRa - oschle odpowiedziaV profesor. Bufetowy wyjUV trzydzieTci "rubli, wyVoRyV je na stWV, a nastQpnie nieoczekiwanym miQkkim ruchem, jak gdyby "posVugiwaV siQ kociU VapkU, postawiV na czerwoScach !pobrzQkujUcy sVupek owiniQty w starU gazetQ. - A to co takiego? - zapytaV Kumin i podkrQciV wUsa. - Niech pan nie wzgardzi, panie profesorze - wyszeptaV bufetowy. - BVagam, niech panzatrzyma raka! - ProszQ natychmiast zabra to zVoto - powiedziaV dumny zsiebie profesor. - Niech pan lepiej leczy nerwy. ProszQ od razu jutro odda mocz do analizy, proszQ nie pi zbyt !wiele herbaty i jeT zupeVnie bez soli. - Nawet zupy nie soli? - zapytaV bufetowy. - Niczego nie soli - poleciV profesor. - Ech! - czule patrzUc na profesora, zabierajUc dziesiUtki i sunUc tyVem w kierunku drzwi smQtnie wykrzyknUV bufetowy. PacjentWw profesor tego wieczora miaV niewielu, z nadejTciem zmierzchu wyszedVostatni z nich. ZdejmujUc fartuch profesor spojrzaV na to miejsce, na ktWrym bufetowy zostawiV czerwonce,i zobaczyV, Re nie ma tam Radnych banknotWw, leRU natomiast na biurku trzy etykietki z butelek XAbrau -DursoY. - Diabli wiedzU, co to takiego!- zamruczaV Kumin ciUgnUc za sobU po podVodze fartuch istudiujUc papierki. - Okazuje siQ, Re to byV nie tylko schizofrenik, ale takRe oszust!Ale nie mogQ zrozumie, czegoon mWgV chcie ode mnie? CzyRby przyszedV po skierowanie na analizQ moczu? Oo! Na pewno ukradV palta! - i profesor rzuciV siQ do przedpokoju zapominajUc wVoRy w rQkaw fartucha drugU rQkQ. - Pani Kseniu! - przenikliwym gVosem krzyknUV w drzwiach przedpokoju. - Niech pani sprawdzi, czy sU palta? "OkazaVo siQ, Re palta sU. Ale za to, kiedy profesor zrzuciwszy nareszcie z siebie fartuch wrWciV do biurka, stanUV jak wryty nie mogUc oderwa oczu od biurka. Tam, gdzie przed chwilU leRaVy etykietki, siedziaV teraz czarny kociak-sierotka, !pyszczek miaV nieszczQTliwy i miauczaV nad spodeczkiem mleka. - Co to takiego, o BoRe?! To !przecieR... - i Kumin poczuV chVWd na karku. Na cichy i RaVosny okrzyk profesora przybiegVa Ksenia Nikitiszna i z miejsca uspokoiVa go zapewniajUc, Re !to ktWryT z pacjentWw musiaV !podrzuci kotka, co siQ czQstoprzydarza profesorom. - Powodzi siQ im na pewno nienajlepiej - wyjaTniVa Ksenia Nikitiszna - no, a u nas, oczywiTcie... ZaczQli siQ zastanawia, kto !by to mWgV zrobi. PodejrzeniepadVo na staruszkQ z wrzodem RoVUdka. - Ona, oczywiTcie - mWwiVa Ksenia Nikitiszna - myTli: tak czy owak Tmier mi pisana, a kociaka szkoda. - Przepraszam! - krzyknUV Kumin. - A co z mlekiem?... TeR staruszka przyniosVa? Razem ze spodeczkiem, tak? PrzyniosVa w buteleczce, a tu wylaVa na spodek - wytVumaczyVa Ksenia Nikitiszna. - W kaRdym razie proszQ zabra i kociaka, i spodek - powiedziaV Kumin i !odprowadziV KseniQ NikitisznQ do drzwi. Kiedy wrWciV, sytuacja ulegVa juR zmianie. WieszajUc fartuch na gwodziu profesor usVyszaV Tmiech na podwWrku. WyjrzaV iny i podaV Za ew zeszVo 0 rkPPĂ`mk&k{AgBV c> 0 ? c%?Q c?"X c?W. cN@k918@oczywiTcie osVupiaV. Przez podwWrko biegVa w stronQ oficyny dama w samej tylko koszuli. Profesor wiedziaV nawet, jak siQ owa dama nazywa - Maria Aleksandrowna.JakiT chVopiec TmiaV siQ. - Co to ma by? - powiedziaV z dezaprobatU Kumin. W tym momencie za TcianU w pokoju jego cWrki patefon #zagraV fokstrota XAllelujaY i w tejRe chwili za profesorskimi "plecami rozlegVo siQ wierkanie#wrWbla. Kumin odwrWciV siQ i zobaczyV, Re po jego biurku skacze sobie ogromny wrWbel. XHm... tylko spokojnie! - pomyTlaV profesor - ptak wleciaV, kiedy odchodziVem od okna. Wszystko w porzUdku!Y - zaleciV sobie czujUc, Re wszystko jest w najzupeVniejszym nieporzUdku,i to gVWwnie z powodu tego wrWbla. Kiedy profesor przyjrzaV mu siQ, od razu spostrzegV, Re wrWbel ten to nie jest zwyczajny wrWbel. ObmierzVy ptak chromaV na lewU VapkQ, najwyraniej wymaVpiaV siQ, powVWczyV nogU, wybijaV synkopy, jednym sVowem, taSczyV fokstrota przy dwiQkach patefonu niczym pijany przy barze, zachowywaV siQ tak po chamsku, jak tylko potrafiV, i obelRywie patrzyV na profesora. DVoS Kumina spoczQVa na aparacie telefonicznym, profesor miaV zamiar zadzwoni do swego kolegi Bourre'a, chciaV go zapyta, co by teR mogVy oznacza tego rodzaju wrWbelki w wiekulat szeTdziesiQciu i co to znaczy, jeReli do tego nagle czVowiekowi zaczyna siQ krQci w gVowie? Tymczasem wrWbel usiadV na ofiarowanym niegdyT profesorowi kaVamarzu, napaskudziV do niego (ja nie $RartujQ!), nastQpnie wzbiV siQ w gWrQ, zawisV w powietrzu, po czym z rozpQdu, dziobem niczym ze stali, uderzyV w szkVo fotografii przedstawiajUcej grono absolwentWw uniwersytetu z roku 1894, rozbiV to szkVo na drobne kawaVki i wyfrunUV przez okno. Profesor zmieniV decyzjQ i zamiast zadzwoni do profesora Bourre'a zadzwoniV do wypoRyczalni pijawek, powiedziaV, Re mWwi profesor Kumin, i poprosiV, by mu niezwVocznie przysVano pijawki do domu, OdVoRyV #sVuchawkQ, znWw odwrWciV siQ do biurka i wrzasnUV. Za biurkiem w czepku siostry !miVosierdzia siedziaVa kobieta z torbU, a na torbie napisane "byVo: XpijawkiY. Krzyk wyrwaV !siQ profesorowi, kiedy spojrzaVna usta kobiety - byVy to mQskie usta, wykrzywione od ucha do ucha i sterczaV z nich!kieV. Oczy siostry byVy martwe.- PieniURki siQ schowa - mQskim basem powiedziaVa siostra. - Po co majU siQ tu poniewiera - ptasiU VapU zgarnQVa etykietki i powoli rozpVynQVa siQ w powietrzu. MinQVy dwie godziny. Profesor Kumin siedziaV na swoim VWRku w sypialni, pijawki wisiaVy mu na skroniach, za uszami i na szyi. W nogach VWRka siedziaV na jedwabnej koVdrze siwowUsy profesor Bourre, patrzyV na Kumina ze wspWVczuciem i pocieszaV go, Re wszystko to gVupstwo. W oknie byVa juR noc. Nie wiemy, jakie jeszcze przedziwne rzeczy dziaVy siQ w Moskwie tej nocy, i oczywiTcie nie zamierzamy tego docieka, tym bardziej Re czas juR, abyTmy przeszli do drugiej czQTci tej jakRe prawdziwej opowieTci. Za mnU, czytelniku! €ĀŀƀǀȀɀʀˀ̀΀πЀрҀӀԀՀր؀ـڀۀ܀݀ހ߀19. MaVgorzata "Za mnU, czytelniku! KtWR to ci powiedziaV, Re nie ma juR na Twiecie prawdziwej, wiernej, wiecznej miVoTci? A niechRe wyrwU temu kVamcy jego plugawy jQzyk! Za mnU, czytelniku mWj, "podURaj za mnU, a ja ci ukaRQtakU miVoT! !O, nie! Mistrz byV w bVQdzie, kiedy w lecznicy, gdy przemijaVa pWVnocna godzina, mWwiV Iwanowi z goryczU, Re ona zapomniaVa go juR. Tak sta siQ nie mogVo. OczywiTcie, Re nie zapomniaVao nim. Zdradmy przede wszystkim tajemnicQ, ktWrej mistrz nie zechciaV zdradzi Iwanowi. Ukochana mistrza miaVa na imiQ MaVgorzata. Wszystko, coopowiadaV o niej nieszczQsnemu poecie, byVo szczerU prawdU. OpisaV swU ukochanU wiernie. MaVgorzata "byVa piQkna i mUdra. I jeszcze jedno trzeba tutaj doda - moRna stwierdzi z caVym przekonaniem, Re jest wiele kobiet, ktWre nie wiem co !daVyby za to, aby zamieni siQz MaVgorzatU. Trzydziestoletnia bezdzietna MaVgorzata byVa RonU wybitnego specjalisty, ktWry wdodatku dokonaV pewnego odkrycia o ogWlnopaSstwowym !znaczeniu. Jej mUR byV mVody,przystojny, dobry, uczciwy i uwielbiaV RonQ. MaVgorzata zajmowaVa z mQRem caVe #piQtro piQknej willi stojUcej w ogrodzie przy jednej z uliczek w pobliRu Arbatu. Uroczy zakUtek! KaRdy moRe siQ o tym sam przekona, jeTli tylkozechce siQ uda do owego !ogrodu. NiechRe siQ zwrWci do mnie, ja mu podam adres, wskaRQ drogQ, willa stoi do dziT. MaVgorzacie nigdy nie brakowaVo pieniQdzy. MogVa kupi wszystko, na co miaVa ochotQ. WTrWd znajomych jej mQRa byVo wielu interesujUcych ludzi. MaVgorzata nigdy nie dotknQVaprymusa, nie zaznaVa udrQk wspWlnego mieszkania. #SVowem... czy byVa szczQTliwa? Ani przez chwilQ! OdkUd majUc lat dziewiQtnaTcie wyszVa za #mUR i trafiVa do tej willi, nie zaznaVa szczQTcia. O bogowie,o bogowie moi! CzegWR jeszczebrakowaVo tej kobiecie, w ktWrej oczach jarzyVy siQ nieustannie jakieT niepojQte ogniki? CzegWR jeszcze trzebabyVo tej leciutko zezujUcej wiedmie, ktWra wtedy, na wiosnQ, niosVa bukiet mimozy? Nie wiem, nie mam pojQcia. MWwiVa zapewne prawdQ - potrzebny byV jej on, mistrz, awcale nie Radna gotycka willa ani wVasny ogrWdek, ani pieniUdze. MWwiVa prawdQ - ona go kochaVa. Nawet mnie, rzetelnemu sprawozdawcy, ale przecieR czVowiekowi postronnemu, serce siQ Tciska, kiedy !pomyTlQ, co czuVa MaVgorzata,kiedy nastQpnego dnia przyszVa do domku mistrza (na!szczQTcie nie zdURywszy siQ !rozmWwi z mQRem, ktWry nie wrWciV w zapowiedzianym #terminie) i dowiedziaVa siQ, Re mistrza juR nie ma. ZrobiVa wszystko, Reby czegokolwiek !siQ o nim dowiedzie, i, rzecz jasna, nie dowiedziaVa siQ #niczego. WrWciVa wiQc do willi i mieszkaVa tam nadal. Ale skoro tylko z trotuarWw i z jezdni zniknUV brudny Tnieg, skoro tylko zadUV w lufciki niespokojny, niosUcy lekki zapach zgnilizny, wiosenny wiatr, MaVgorzata zatQskniVa silniej niR w zimie. CzQsto dVugo i gorzko pVakaVa potajemnie. Nie wiedziaVa, kogo kocha - Rywego czy zmarVego? A im wiQcej mijaVo rozpaczliwych dni, tym czQTciej, zwVaszcza o zmierzchu, powracaVa myTl, Re jest zwiUzana z kimT, kto nie Ryje. MusiaVa albo zapomnie o nim, albo umrze sama. PrzecieR tak nie sposWb Ry! Tak nie moRna! Zapomnie o nim, za wszelkU cenQ zapomnie! Ale nieszczQTcie na tym wVaTnie polega, Re zapomnie o nim nie umie. - Tak, tak, tak, popeVniVam ten sam bVUd - mWwiVa MaVgorzata siedzUc przy piecu i patrzUc w ogieS rozpalony napamiUtkQ owego ognia, ktWry pVonUV wWwczas, gdy mistrz pisaV Poncjusza PiVata - dlaczego wtedy w nocy zostawiVam go samego? Dlaczego? PrzecieR to byVo szaleSstwo! WrWciVam nazajutrz, uczciwie, tak jak obiecaVam, ale byVo juR za pWno. Tak, wrWciVam za pWno, jak ten nieszczQsny Mateusz Lewita! Wszystkie te sVowa byVy oczywiTcie niedorzeczne, bo i !cWR, prawdQ mWwiUc, by siQ zmieniVo, gdyby zostaVa tamtej nocy u mistrza? Czyby go ocaliVa? To Tmieszne! - moglibyTmy zawoVa, ale przecieR nie uczynimy tego w obecnoTci doprowadzonej do ostatecznej rozpaczy kobiety.Tego samego dnia, kiedy powstaV caVy Ww niedorzecznyzamQt spowodowany zjawieniem siQ w Moskwie czarnego maga, w piUtek, kiedy przepQdzono i wysVano zpowrotem do Kijowa wujaszka Berlioza, kiedy aresztowano ksiQgowego i kiedy wydarzyVo siQ jeszcze mnWstwo nonsensownych i niepojQtych rzeczy, MaVgorzata obudziVa siQ okoVo poVudnia w swojej "sypialni, ktWrej pWVokrUgVe, trzyskrzydVowe okno znajdowaVo siQ w wieRyczce willi. Obudziwszy siQ nie zapVakaVa,jak to siQ czQsto zdarzaVo, obudziVa siQ bowiem z przeczuciem, Re dziT wreszcie"coT siQ wydarzy. ZVapawszy siQna tym przeczuciu zaczQVa je w sobie podsyca i piastowa $bojUc siQ, by jej nie opuTciVo. - WierzQ! - szeptaVa "uroczyTcie. - WierzQ! CoT siQ wydarzy! Nie moRe siQ nie wydarzy, bo i za jakie to przewiny, prawdQ mWwiUc, !miaVabym cierpie doRywotniU mQkQ? PrzyznajQ, kVamaVam, oszukiwaVam, RyVam potajemnym Ryciem, ktWre ukrywaVam przed ludmi, ale przecieR nie moRna kara za to aR tak okrutnie!... !NiewUtpliwie coT siQ wydarzy, poniewaR nic nie moRe trwa wiecznie. A poza tym mWj sen byV proroczy, dam za to gVowQ... Tak szeptaVa MaVgorzata patrzUc na wypeVniajUce siQ sVoScem pUsowe zasVony, ubierajUc siQ poTpiesznie, rozczesujUc przed potrWjnym !lustrem krWtkie krQcone wVosy.Sen, ktWry siQ tej nocy przyTniV MaVgorzacie, byV rzeczywiTcie niezwykVy. Rzeczw tym, Re w okresie jej zimowej udrQki ani razu nie "przyTniV jej siQ mistrz. W nocyzostawiaV jU w spokoju, mQczyVa siQ tylko we dnie. A dziT nagle siQ przyTniV. PrzyTniVa siQ MaVgorzacie "jakaT okolica, ktWrej nie znaVa- beznadziejna, posQpna, pod pochmurnym niebem wczesnej wiosny. PrzyTniVo jej siQ strzQpiaste, rozpQdzone, szarusieSkie niebo, a pod tym niebem niema chmara gawronWw. JakiT koTlawy mostek, pod mostkiem mQtna wiosenna rzeczuVka. SmQtne, nQdzarskie, na wpWV nagie drzewa. Samotna osika, a dalej- wpoTrWd drzew za jakimT warzywnikiem - domek z bierwion: ni to kuchnia w ogrodzie, ni to Vania, ni to diabli wiedzU co! I oto, wyobracie sobie, otwierajU siQ drzwi tego domku z bierwion i staje w nich on. To doT daleko, ale wida go wyranie. Jest obdarty, trudno siQ zorientowa, co wVaTciwie ma na sobie. Potargany, nie ogolony. Oczy smutne, peVne lQku. PrzywoVuje jU ruchem rQki, wzywa do siebie. MaVgorzata zachVystujUc siQ martwym powietrzem pobiegVa ku niemu skaczUc z kQpy na kQpQ i wtedy siQ obudziVa. XSen ten moRe oznacza tylkojedno z dwojga - rozmyTlaVa -!jeReli nie Ryje, a wzywaV mniedo siebie, to znaczy, Re przyszedV po mnie i Re "niebawem umrQ. Ale jeReli Ryje,to sen moRe znaczy tylko jedno - Re chciaV mi o sobie przypomnie! Chce powiedzie,Re siQ jeszcze zobaczymy... Tak, zobaczymy siQ bardzo niedVugo!Y MaVgorzata, ciUgle jeszcze w !stanie podniecenia, ubraVa siQ !i zaczQVa wmawia sobie, Re wgruncie rzeczy wszystko bierze bardzo dobry obrWt, a takie momenty trzeba umie uchwyci i wykorzysta. MUR wyjechaV na delegacjQ na caVe trzy dni. Przez caVe trzy doby bQdzie pozostawiona samej sobie, nikt nie przeszkodzi jejrozmyTla, o czym tylko bQdzie chciaVa, marzy, o czym jej siQ Rywnie podoba. Wszystkie piQ pokoi na piQtrze willi, caVe to mieszkanie, ktWrego "pozazdroTciVyby jej dziesiUtki tysiQcy ludzi w Moskwie, jest do jej wyVUcznej dyspozycji. Ale uzyskawszy na caVe trzy dni wolnoT MaVgorzata z caVego tego wspaniaVego mieszkania wybraVa miejsce bynajmniej nie najwspanialsze.Napiwszy siQ herbaty przeszVado ciemnego pokoiku bez okien, w ktWrym przechowywano walizki i gdzie staVy dwie wielkie szafy peVneprzerWRnych rupieci. !PrzykucnQVa, wysunQVa dolnU szufladQ pierwszej z tych szaf i spod sterty TcinkWw jedwabiuwyjQVa tQ jedynU cennU rzecz, jaka jej zostaVa w Ryciu. MaVgorzata trzymaVa w rQku stary oprawny w brUzowUskWrQ album, w ktWrym byVo zdjQcie mistrza, ksiUReczkQ !oszczQdnoTciowU na jego imiQ,na ktWrej byVo dziesiQ tysiQcy, zaprasowane miQdzy kawaVkami bibuVki do papierosWw pVatki zasuszonej $rWRy i czQT duRego brulionu, zapisanego na maszynie i nadpalonego u doVu. WrWciwszy z tymi skarbami do !sypialni, MaVgorzata zatknQVa fotografiQ za trzyczQTciowe lustro i mniej wiQcej przez godzinQ siedziaVa trzymajUc na kolanach uszkodzony przez ogieS brulion, kartkujUc go i czytajUc po wielekro to, co po spaleniu nie miaVo juR ani poczUtku, ani koSca: X...CiemnoT, ktWra nadciUgnQVa znad Morza rWdziemnego, okryVa znienawidzone przez procuratora miasto. ZniknQVy wiszUce mosty, VUczUce $TwiUtyniQ ze straszliwU wieRU Antoniusza, otchVaS zwaliVa siQ z niebios i pochVonQVa skrzydlatych bogWw ponad hipodromem, paVac Hasmonejski wraz z jego strzelnicami, bazary, karawanseraje, zauVki, stawy...Jeruszalaim, wielkie miasto, zniknQVo, jak gdyby nigdy nie istniaVo...Y MaVgorzata chciaVa czyta dalej, ale dalej oprWcz nierWwno wystrzQpionego zwQglonego papieru nie byVo juR nic. OcierajUc Vzy odVoRyVa brulion, wsparVa !Vokcie na toaletce i dVugo tak siedziaVa naprzeciw swego lustrzanego odbicia nie spuszczajUc oczu ze zdjQcia. Potem Vzy obeschVy. MaVgorzata starannie poskVadaVa swWj skarb i w ciemnym pokoju dwiQcznie szczQknUV zamek. MaVgorzata wkVadaVa w przedpokoju palto, chciaVa wyjT na spacer. liczna Natasza, jej sVuRUca, zapytaVa, co ma zrobi na drugie danie, a otrzymawszy odpowied, Re jest to obojQtne, aReby siQ trochQ rozerwa, zaczQVa rozmowQ zeswU chlebodawczyniU opowiadajUc jej BWg wie co, na przykVad, Re wczoraj w teatrze sztukmistrz wyczyniaVtakie sztuki, Re wszystkim oko zbielaVo, kaRdemu dawaV za darmo po dwa flakony zagranicznych perfum i poSczochy, a potem, jak seans siQ skoSczyV, publika "wyszVa na ulicQ i patrze, a tuwszyscy sU golusieScy! MaVgorzata opadVa na krzesVo w przedpokoju pod lustrem i zaniosVa siQ Tmiechem. - Natasza! Jak ci nie wstyd - mWwiVa - umiesz czyta i pisa, jesteT mUdra dziewczyna... W kolejkach !plotU diabli wiedzU co, a ty to powtarzasz! !Natasza oblaVa siQ rumieScem iz wielkim Rarem zaprotestowaVa, Re to wcale nie Radne Vgarstwo, Re na wVasne oczy widziaVa dzisiaj wspoRywczym na Arbacie jednU obywatelkQ, ktWra przyszVa dosklepu w pantoflach, a jak !poszVa do kasy pVaci, to jej pantofle zniknQVy z nWg i zostaVa w samych poSczochach. Oczy wybaVuszyVa, a na piQcie dziura! A to byVy zaczarowane pantofle wVaTnie z tego seansu. - I tak poszVa? - I tak poszVa! - woVaVa Natasza czerwieniUc siQ coraz"bardziej, Re jej nie wierzU. - Awczoraj, MaVgorzato NikoVajewna, to milicja ze stu ludzi wieczorem zabraVa. Obywatelki z tego seansu biegaVy po Twerskiej w samych reformach. Ta pocieszna rozmowa zakoSczyVa siQ miVU dla Nataszy niespodziankU. !MaVgorzata poszVa do sypialni i"wrWciVa niosUc parQ poSczoch i flakon wody koloSskiej. Powiedziawszy Nataszy, Re takRe chce pokaza sztukQ, podarowaVa jej zarWwno poSczochy, jak wodQ koloSskU"i powiedziaVa, Re prosi tylko o jedno - Reby Natasza nie biegaVa w samych poSczochach po Twerskiej i Reby nie sVuchaVa tego, co !wygaduje Daria. Pani i sVuRUcaucaVowaVy siQ i rozstaVy. OsunUwszy siQ na wygodne miQkkie oparcie fotela w trolejbusie MaVgorzata jechaVaArbatem i to rozmyTlaVa o swoich sprawach, to !przysVuchiwaVa siQ, o czym do siebie szepczU dwaj siedzUcy przed niU obywatele. #Ci zaT, oglUdajUc siQ niekiedy w obawie, czy ktoT ich nie sVyszy, szeptali o jakichT zupeVnie niestworzonych "rzeczach. DuRy, tQgi, miQsisty,o Rwawych TwiSskich oczkach,ktWry siedziaV przy oknie, cicho komunikowaV swemu niziutkiemu sUsiadowi, Re trumnQ trzeba byVo nakry czarnU kapU... - NiemoRliwe! - szeptaV !wstrzUTniQty niziutki. - CoT !podobnego! To niesVychane!... A co zrobiV eVdybin? Poprzez miarowy warkot silnika trolejbusu moRna byVo usVysze sVowa spod okna: - Milicja... skandal... no, po Vo 0 rkPPĂ`mk&k{A? c@ y cLA8= cAu cBP+JuBO3 cB[>F "Cprostu mistyka! Z tych strzQpkWw MaVgorzacie udaVo siQ zestawi coT, co miaVo jaki taki sens. Obywatele ci szeptali sobie, Re jakiemuT nieboszczykowi (nie mWwili jakiemu) skradzionodziT rano z trumny gVowQ... Wreszcie znudziVo siQ MaVgorzacie sVuchanie tej tajemniczej gadaniny o gVowieukradzionej z trumny i #ucieszyVa siQ, Re juR wysiada. "W kilka chwil pWniej siedziaVajuR na Vawce pod murem !Kremla, usiadVa tak, Re mogVa widzie plac ManeRu. MruRyVa oczy w ostrym !sVoScu, rozpamiQtywaVa swWj dzisiejszy sen, wspominaVa, jak to przez rWwniutko rok dzieS w dzieS o tej samej godzinie siadywaVa na tejRe Vawce z mistrzem. I zupeVnie tak samo jak wtedy leRaVa na Vawce obok niej czarna torebka. Mistrz nie siedziaV !dziT obok niej, ale MaVgorzata rozmawiaVa z nim w myTlach: XCzemu nie dajesz o sobie !zna? PrzestaVeT mnie kocha?Nie, jakoT nie mogQ w to &uwierzy. A wiQc umarVeT... JeTli tak, to proszQ - zwolnij mnie, pozwWl mi wreszcie Ry, oddycha!Y MaVgorzata sama sobie odpowiadaVa w zastQpstwie mistrza: XJesteT !wolna... czyR ja ciQ trzymam w niewoli?Y A potem znWw !protestowaVa: XO nie, cWR to za odpowied? Odejd z mojejpamiQci, dopiero wtedy bQdQ wolna...Y Ludzie przechodzili obok MaVgorzaty. JakiT mQRczyzna spojrzaV spod oka na dobrze ubranU kobietQ, zainteresowaVa go jej uroda i #samotnoT. OdkaszlnUV i usiadVna brzeRku tej samej Vawki, na ktWrej siedziaVa !MaVgorzata. ZaczerpnUV tchu i powiedziaV: - JednakowoR Vadna mamy dziT pogodQ... Ale MaVgorzata popatrzyVa na niego tak posQpnie, Re mQRczyzna wstaV i odszedV. XOto masz przykVad - mWwiVa w myTli MaVgorzata do tego, do ktWrego naleRaVa. - Dlaczego wVaTciwie przepVoszyVam tego mQRczyznQ? Nudzi mi siQ, a ten lowelas w niczym nie jest gorszy od innych, no, moRe #tylko to gVupie XjednakowoRY...Dlaczego siedzQ jak sowa, sama jedna pod murem? Dlaczego wyrwano mnie z Rycia?Y %ZwiesiVa gVowQ i pogrURyVa siQw smutku. Ale nagle ta sama corano fala wzburzenia i oczekiwania uderzyVa jU w pierT: XTak, coT siQ dziT wydarzy!Y Fala napVynQVa po raz drugi i wtedy MaVgorzata zrozumiaVa, Re jest to fala !dwiQkWw. Przez haVas miasta coraz wyraniej przedzieraV $siQ gVos bQbna i dwiQki nieco faVszujUcych trUb. Pierwszy ukazaV siQ przejeRdRajUcy stQpa obok parkowego ogrodzenia konny milicjant, za nim maszerowali !trzej piesi. NastQpnie ukazaVa "siQ jadUca powoli ciQRarWwka z orkiestrU. Wreszcie wolno posuwajUcy siQ otwarty nowy samochWd-karawan, na nim trumna pokryta wieScami, obok trumny w rogach platformy staVo czworo ludzi -trzech mQRczyzn i kobieta. MaVgorzata odprowadziVa kondukt wzrokiem, wsVuchaVa siQ w zacichajUcy w dali smQtny gVos wielkiego bQbna, powtarzajUcy ciUgle jedno i tosamo Xbums, bums, bumsY i #myTlaVa: XJaki dziwny pogrzeb...i jaki smutek ogarnia od tego XbumsaY. Ach, doprawdy zaprzedaVabym duszQ diabVu, !Reby siQ tylko dowiedzie, czyon Ryje?... Ciekawe, czyj to pogrzeb?Y - MichaVa Aleksandrowicza Berlioza - usVyszaVa obok siebie mQski, nieco nosowy gVos - przewodniczUcego Massolitu. MaVgorzata odwrWciVa siQ zdziwiona i zobaczyVa na Vawce obok siebie obywatela, !ktWry musiaV przysiUT siQ bezszelestnie, kiedy MaVgorzata - zapatrzywszy siQ na RaVobnU procesjQ - ostatnie swoje pytanie przez roztargnienie wypowiedziaVa widocznie na gVos. Tymczasem kondukt zwolniV, najwidoczniej wstrzymywaVy go TwiatVa na skrzyRowaniu. - Tak - mWwiV dalej niewiadomy obywatel - panujewTrWd nich doprawdy niespotykany nastrWj. WiozU nieboszczyka, a myTlU o tym, !gdzie teR siQ mogVa zapodzia jego gVowa. - Jaka gVowa? - zapytaVa MaVgorzata wpatrujUc siQ z uwagU w niespodziewanego "rozmWwcQ. SUsiad jej, jak siQ okazaVo, byV niewielkiego wzrostu, pVomiennie rudy, posiadaV wielki kieV, zaT na sobie miaV wykrochmalonU koszulQ, pasiasty garnitur w dobrym gatunku, na nogach lakierki, a na gVowie melonik. Krawat jaskrawy. ZdumiewajUce byVo to, Re z kieszonki, w ktWrej zwykle mQRczyni noszU chusteczki lub wieczne piWra, wystawaVo mu ogryzione kurze udko. - ProszQ tylko pomyTle - wyjaTniaV rudy - dziT rano z sali u Gribojedowa ktoT gwizdnUV z trumny gVowQ nieboszczyka. - Jak to siQ mogVo sta? - machinalnie zapytaVa MaVgorzata wspominajUc jednoczeTnie szepty w trolejbusie. - A diabli wiedzU jak! - nonszalancko odpowiedziaV rudy. - I co najwaRniejsze, to niepojQte, komu i do czego moRe by potrzebna taka gVowa! ChociaR MaVgorzata byVa bardzo zajQta swoimi sprawami, to jednak zadziwiVyjU dziwaczne Vgarstwa nieznanego obywatela. - ChwileczkQ! - zawoVaVa nagle. - Jakiego Berlioza? Tego, co to dzisiaj w gazetach... - A tak, tak... - To znaczy, Re za trumnU idUliteraci? - zapytaVa MaVgorzata. - No jasne, Re literaci! - A pan ich zna? - Wszystkich co do jednego - odpowiedziaV rudy. - ProszQ mi powiedzie - wyrzekVa MaVgorzata, a gVos !jej staV siQ gVuchy - czy nie ma wTrWd nich krytyka atuSskiego? - JakRe go moRe nie by? - odpowiedziaV rudy. - Ten w czwartym rzQdzie z samego brzegu to wVaTnie on. - Ten blondyn? - mruRUc oczy zapytaVa MaVgorzata. - Z popielatymi wVosami... o, wzniWsV oczy do nieba! - Podobny do pastora? - O to, to! O nic wiQcej MaVgorzata nie spytaVa - zapatrzyVa siQ na atuSskiego. - Jak widzQ - z uTmiechem powiedziaV rudy - nienawidzi pani tego atuSskiego, MaVgorzato NikoVajewna! MaVgorzata zdziwiVa siQ. - Pan mnie zna? Zamiast odpowiedzi rudy zamaszyTcie skVoniV siQ melonikiem. XWypisz wymaluj - morda rozbWjnika!Y - pomyTlaVa MaVgorzata wpatrujUc siQ w ulicznego przybVQdQ. - A ja pana nie znam - odpowiedziaVa oschle. - SkUd mnie pani moRe zna? A nawiasem mWwiUc, to przysVano mnie do pani z interesem. MaVgorzata odsunQVa siQ gwaVtownie i zbladVa. - Nic nie rozumiem, z jakim interesem? "Rudy obejrzaV siQ i powiedziaV tajemniczo: - Polecono mi, Rebym na dziT wieczWr paniU zaprosiV. - Co pan bredzi? Do kogo? - Do pewnego bardzo waRnegocudzoziemca - przymruRajUc oko znaczUco powiedziaV rudy.MaVgorzata bardzo siQ rozgniewaVa. - Jak widzQ, rodzi siQ nowa !profesja - uliczny strQczyciel! - powiedziaVa wstajUc z $Vawki, aby odejT, i usVyszaVa wtedy gVos rudego: #- CiemnoT, ktWra nadciUgnQVaznad Morza rWdziemnego, okryVa znienawidzone przez procuratora miasto. ZniknQVy wiszUce mosty, VUczUce #TwiUtyniU ze straszliwU wieRUAntoniusza, otchVaS zwaliVa siQ z niebios i pochVonQVa skrzydlatych bogWw ponad hipodromem... Niech paniU piekVo pochVonie razem z tym nadpalonym brulionem i z zasuszonU rWRU! Niech sobie pani siedzi samotnie na Vawce i bVaga go, Reby wypuTciV paniU na wolnoT, pozwoliV pooddycha powietrzem, zniknUV z pamiQci! !MaVgorzata ze zbielaVU twarzUwrWciVa na VawkQ. Rudy popatrzyV na niU spod przymruRonych powiek. - Nic nie rozumiem - powiedziaVa cicho. - O bibuVceto jeszcze moRna siQ dowiedzie... podejrze, podpatrzy... Ale jak pan !poznaV moje myTli? - cierpienie#zbrudziVo jej czoVo i dodaVa: - Niech mi pan powie, kim panjest? - To ci utrapienie... - wymruczaV rudy. - Niech pani usiUdzie. MaVgorzata usVuchaVa bez sprzeciwu, ale siadajUc zapytaVa jednak jeszcze raz: - Kim pan jest? - No, niech juR bQdzie, nazywam siQ Asasello, ale przecieR to i tak nic pani nie mWwi. - Ale pan coT o nim wie - bVagalnie wyszeptaVa MaVgorzata. - Powiedzmy, Re wiem. - BVagam, niech mi pan powie !tylko jedno... Ryje? Niech mnie pan nie mQczy! - No Ryje, Ryje - niechQtnie odrzekV Asasello. - O BoRe! - Tylko proszQ bez histerii - nachmurzyV siQ Asasello - Przepraszam, przepraszam - szeptaVa pokorna teraz MaVgorzata - OczywiTcie, rozgniewaVam siQ na pana. Ale, zgodzi siQ pan chyba, Re kiedyna ulicy ktoT nagle zaprasza !kobietQ... nie mam przesUdWw, zapewniam pana - MaVgorzata !uTmiechnQVa siQ niewesoVo - ale ja nigdy nie widujQ siQ z cudzoziemcami i nie mam ochoty nawiUzywa z nimi stosunkWw towarzyskich... a przy tym mWj mUR... na tym "polega mWj dramat, Re RyjQ niez tym, ktWrego kocham... ale "uwaRam, Re byVoby podVoTciU zmarnowa mu karierQ... Z jegostrony spotkaVo mnie tylko dobro... Asasello z widocznym znudzeniem wysVuchaV tego niezbyt jasnego przemWwienia i powiedziaV surowo: - PoproszQ, aby pani na chwilQprzestaVa mWwi. MaVgorzata pokornie zamilkVa. - Cudzoziemiec, do ktWrego paniU zapraszam, jest caVkowicie niegrony. I Rywa dusza nie bQdzie wiedziaVa o pani wizycie. Za co jak za co, ale za to mogQ pani rQczy. - Co to za cudzoziemiec?! - tak gVoTno zawoVaVa poruszona do gVQbi MaVgorzata, Re zwrWciVa na siebie uwagQ mijajUcych !VawkQ przechodniWw. - I po co miaVabym iT do niego? "Asasello pochyliV siQ ku niej i szepnUV znaczUco: - No, powiedzmy, Re ma pani w tym interes... skorzysta pani z okazji... - Co? - zawoVaVa MaVgorzata i$oczy jej zrobiVy siQ okrUgVe. - JeTli pana dobrze rozumiem, oznacza to, Re bQdQ siQ tam mogVa czegoT o nim dowiedzie? Asasello w milczeniu skinUV gVowU. - JadQ! - z mocU zawoVaVa MaVgorzata i chwyciVa go za "rQkQ. - JadQ, dokUd pan tylko chce! Asasello posapujUc z ulgU opadV na oparcie Vawki zakrywajUc plecami wyskrobane wielkimi literami !sVowo XNiuraY i powiedziaV z ironiU: - CiQRka sprawa z tymi kobietami! - wepchnUV rQce w kieszenie i wyciUgnUV nogi przed siebie. - Dlaczego akuratmnie do tego oddelegowali? Niechby jechaV Behemot, Behemot ma wdziQk... MaVgorzata zaczQVa mWwi z ironicznym i gorzkim uTmiechem: - Niech pan przestanie mnie mistyfikowa i zamQcza zagadkami. Jestem przecieR bardzo nieszczQTliwa i pan to wykorzystuje... PakujQ siQ w jakUT dziwnU historiQ, ale przysiQgam, robiQ to tylko dlatego, Re pan o nim wspomniaV! KrQci mi siQ w gVowie od tych wszystkich niepojQtych rzeczy... - Tylko bez dramatWw - wykrzywiajUc siQ powiedziaV Asasello. - Trzeba siQ teR postawi i w mojej sytuacji. Da administratorowi po mordzie albo wyrzuci z domu wujaszka, albo postrzeli kogoT, albo jakiT tam jeszcze drobiazg w tym stylu to moja wVaTciwa specjalnoT. Ale rozmowy z zakochanymi kobietami - o, dziQkujQ, "pokorny sVuga!... PrzecieR juR !pWV godziny paniU namawiam... WiQc jedzie pani? - JadQ - prosto odpowiedziaVa MaVgorzata. - W takim razie zechce pani przyjU to - powiedziaV Asasello, wyjUV z kieszeni zVote okrUgVe puzderko i wrQczyV je MaVgorzacie ze sVowami: - NiechRe je pani schowa, przecieR ludzie patrzU. Ono siQ pani przyda, MaVgorzato NikoVajewna, pani siQ solidnie zestarzaVa ze zmartwienia przez ostatnie pWV roku. - MaVgorzata zaczerwieniVa siQ, ale nie odpowiedziaVa nic, a Asasello mWwiV dalej. - Dzisiaj wieczorem, punktualnie o wpWVdo dziesiUtej, bQdzie pani uprzejma rozebra siQ do naga i natrze tU maTciU twarz i caVe ciaVo. Potem moRe pani !robi, co pani chce, ale proszQ!nie oddala siQ od telefonu. O dziesiUtej zadzwoniQ do pani ipowiem wszystko, co trzeba. Zostanie pani dostarczona na miejsce bez Radnych kVopotWwi o nic nie bQdzie siQ pani musiaVa troszczy. Jasne? MaVgorzata milczaVa chwilQ, potem odrzekVa: - Jasne. To pudeVko jest ze szczerego zVota, wida po wadze. No cWR, Twietnie rozumiem, Re mnie przekupujUi wciUgajU w jakUT ciemnU historiQ i Re drogo za to zapVacQ... - Co to ma znaczy? - nieomal zasyczaV Asasello. - Znowu?... - Nie, niech pan poczeka! - ProszQ mi zwrWci krem! MaVgorzata mocniej zacisnQVa puzderko w dVoni. - Niech pani odda! - ze !zVoTciU krzyczaV Asasello. - !ProszQ odda i do diabVa z tymwszystkim! Niech poTlU Behemota! - O nie! - wprawiajUc w zdumienie przechodniWw zawoVaVa MaVgorzata. - Zgadzam siQ na wszystko, zgadzam siQ na tQ komediQ z wcieraniem maTci, zgadzam siQjecha, gdzie diabeV mWwi dobranoc! Nie oddam! !- Ba! - nagle wrzasnUV Asaselloi wytrzeszczajUc oczy na sztachety parku pokazaV coT palcem. MaVgorzata spojrzaVa w stronQ, w ktWrU wskazywaV Asasello, ale nic szczegWlnego tam nie zauwaRyVa. Kiedy odwrWciVa siQ znowu do Asasella, chcUc otrzyma wyjaTnienie w sprawie tego idiotycznego ,,Ba!Y, juR nie miaV kto udzieli jej owego wyjaTnienia - tajemniczy rozmWwca MaVgorzaty zniknUV.20. Krem Asasella Poprzez gaVQzie klonu wida byVo wiszUcy na wieczornym bezchmurnym niebie krUgVy ksiQRyc. Lipy i akacje rozrysowaVy ziemiQ w ogrodzie!w zawiVy wzWr plam TwiatVa i cieni. W otwartym, ale zasVoniQtym storU pWVokrUgVym oknie w #wieRyczce paliVo siQ wTciekVe !TwiatVo elektryczne. W sypialniMaVgorzaty paliVy siQ wszystkie lampy oTwietlajUc panujUcy w pokoju nieopisany baVagan. Na przykrytym kocem VWRku leRaVy koszulki, poSczochy i TwieRa bielizna, zmiQta zaT bielizna poniewieraVa siQ wprost na podVodze obok rozdeptanego w poTpiechu pudeVka papierosWw. Pantofle staVy na nocnym stoliku obok nie dopitej filiRanki kawy i popielniczki, w ktWrej dymiV niedopaVek. Na oparciu krzesVawisiaVa czarna wieczorowa suknia. W pokoju pachniaVy perfumy. PrzywQdrowaV tu takRe skUdT zapach rozgrzanego Relazka. MaVgorzata siedziaVa przed lustrem w zamszowych czarnych pantoflach i w pVaszczu kUpielowym narzuconym na nagie ciaVo. Zegarek na zVotej bransoletce leRaV przed niU obok otrzymanego od Asasella puzdereczka i MaVgorzata nie spuszczaVa oczu z cyferblatu. !Chwilami wydawaVo siQ jej, Re zegarek siQ zepsuV i Re jego wskazWwki nie poruszajU siQ. PoruszaVy siQ jednak, acz bardzo powoli, jak gdyby lepiUc siQ do tarczy, aR wreszcie dVuRsza wskazWwka osiUgnQVa dwudziestU dziewiUtU minutQ po dziewiUtej. Serce MaVgorzaty zaVomotaVo tak strasznie, Re nie mogVa nawet siQgnU od razu po puzderko. Kiedy wziQVa siQ w garT i otworzyVa je, zobaczyVa, Re zawiera tVusty #RWVtawy krem. WydaVo jej siQ, Re krem ten ma zapach bagiennego szlamu. KoScem palca MaVgorzata nabraVa !sobie na dVoS odrobinQ kremu, a wtedy jeszcze wyraniej zapachniaVo lasem i zioVami z bagnisk, po czym zaczQVa dVoniU wciera sobie krem w policzki i w czoVo. Krem Vatwo siQ rozsmarowywaV"i natychmiast siQ ulatniaV, tak przynajmniej wydawaVo siQ MaVgorzacie. Posmarowawszy !siQ po kilkakro, spojrzaVa w lustro i upuTciVa puzderko prosto na szkieVko zegarka, ktWre promieniTcie pQkVo. !ZasVoniVa oczy dVoniU, potem spojrzaVa raz jeszcze i rozeTmiaVa siQ niepohamowanie. Brwi wyszczypane w sznureczki zagQTciVy siQ i rWwnymi czarnymi Vukami legVynad pozieleniaVymi oczyma. Delikatna pionowa zmarszczka u nasady nosa, ktWra pojawiVa siQ wtedy, w padzierniku, "kiedy mistrz zaginUV, zniknQVabez Tladu. ZniknQVy takRe !RWVtawe cienie na skroniach i ledwie zauwaRalne kurze Vapki przy zewnQtrznych kUcikach oczu. SkWra na policzkach rWwnomiernie porWRowiaVa, $czoVo staVo siQ biaVe i jasne, atrwaVa ondulacja rWwnieR zniknQVa bez Tladu. Na trzydziestoletniU MaVgorzatQ patrzyVa z lustra kQdzierzawa kruczowVosa dwudziestoletnia dziewczyna. NaTmiawszy siQ do woli MaVgorzata jednym susem wyskoczyVa ze szlafroka, zaczerpnQVa wiQcej tVustego pienistego kremu i zaczQVa mocno wciera go sobie w skWrQ. CiaVo jej natychmiast !porWRowiaVo, rozgrzaVo siQ. 0 rkPPĂ`mk&k{Ap c-CS cC/k `C  cSD+ cD6MEPotem w jednej chwili, jak "gdyby ktoT wyciUgnUV igVQ z mWzgu, znikV bWl w skroni, doskwierajUcy caVy wieczWr pospotkaniu w ogrodzie Aleksandrowskim, w miQTnie rUk i nWg wstUpiVa siVa, a potem ciaVo MaVgorzaty staVo siQ niewaRkie. PodskoczyVa i zawisVa w powietrzu nieco ponad dywanem, potem coT jU "powolutku zaczQVo TciUga na ziemie, opadVa. - To mi krem! To mi krem! - zawoVaVa rzucajUc siQ na fotel. Krem zmieniV jU nie tylko zewnQtrznie. Teraz w MaVgorzacie, w kaRdej czUstce jej ciaVa, kipiaVa "radoT, ktWrU odczuwaVa tak, jak gdyby w caVym jej ciele kipiaVy maleSkie pQcherzyki. MaVgorzata poczuVa siQ wolna,wyzwolona ze wszystkiego. Poza tym byVo teraz zupeVnie "jasne, Re staVo siQ to, o czym juR z rana powiedziaVo jej !przeczucie, Re opuszcza willQ iporzuca swoje dotychczasoweRycie na zawsze. Ale oto od tego dotychczasowego Rycia "oddzieliVa siQ myTl o tym, Re zanim rozpocznie siQ to nowe, niezwykVe, to, co pociUga jU ku gWrze, w powietrze, ma do speVnienia jeszcze jeden, ostatni obowiUzek. I tak jak staVa, naga, co chwila wzbijajUc siQ w powietrze pobiegVa z sypialni do gabinetu!mQRa, zapaliVa tam TwiatVo, podbiegVa do biurka. Na wyrwanej z notesu kartce napisaVa oVWwkiem szybko, bezskreTleS, duRymi literami: XPrzebacz mi i zapomnij o mnie jak najszybciej. Opuszczam ciQ na zawsze. Nie szukaj mnie, to siQ na nic nie zda. Na skutek klQsk i nieszczQT, ktWre na mnie spadVy, zostaVam wiedmU. Czas na mnie. egnaj.Y MaVgorzata poczuVa ogromnU #ulgQ, przeleciaVa do sypialni, a zaraz za niU wbiegVa tam obVadowana rzeczami Natasza.I wszystkie te rzeczy, drewniane ramiUczko z sukniU,koronkowe chusteczki, niebieskie jedwabne pantofelkina prawidVach i pasek, wszystko to natychmiast posypaVo siQ na podVogQ, a Natasza plasnQVa w wolne juR teraz dVonie. - Co, Vadna jestem? - ochrypVym gVosem gVoTno krzyknQVa MaVgorzata. - JakRe to tak? - szeptaVa cofajUc siQ Natasza. - Jak pani to robi, MaVgorzato NikoVajewna? - To krem! Krem, krem! - odpowiedziaVa MaVgorzata wskazujUc bVyszczUce zVote pudeVeczko i okrQcajUc siQ przed lustrem. OgVupiaVa Natasza przez chwilQ stojUc nieruchomo patrzyVa na MaVgorzatQ, "potem rzuciVa siQ jej na szyjQ i caVujUc jU woVaVa: - Jak atVas! AR jaTnieje! Czysty atVas! A brwi! Jakie brwi! - We sobie wszystkie szmatki, perfumy i schowaj doswojego kuferka - woVaVa MaVgorzata - tylko nie bierz !kosztownoTci, bo ciQ posUdzU o kradzieR! Natasza zgarnQVa w tobWV wszystko, co jej wpadVo w rQce - sukienki, pantofle, poSczochy i bieliznQ - i wybiegVa z sypialni. Tymczasem gdzieT po przeciwnej stronie zauVka wyrwaV siQ z otwartego okna iwyleciaV w Twiat huraganowy, wirtuozerski walc, do uszu MaVgorzaty dobiegV takRe warkot podjeRdRajUcego przedbramQ samochodu. - Zaraz zadzwoni Asasello - zawoVaVa sVuchajUc napVywajUcego w zauVek walca. - Zadzwoni! A cudzoziemiec jest niegrony, tak, teraz rozumiem, Re jest niegrony! SamochWd zawarczaV odjeRdRajUc spod bramy. StuknQVa furtka i na pVytach prowadzUcej do willi alejki zatupotaVy kroki. XTo MikoVaj Iwanowicz, poznajQ go po krokach - pomyTlaVa MaVgorzata - trzebabQdzie zrobi na poRegnanie coT ciekawego i zabawnegoY. MaVgorzata odciUgnQVa z oknazasVonQ i usiadVa bokiem na parapecie, objQVa ramionami kolano. wiatVo ksiQRyca !polizaVo jej prawy bok. UniosVa#gVowQ do ksiQRyca i przybraVa poetyczny i zamyTlony wyraz twarzy. Jeszcze dwukrotnie obcasy uderzyVy o pVyty, potem kroki nagle ucichVy. MaVgorzata chwilQ jeszcze podziwiaVa ksiQRyc, westchnQVa, bo tak wypadaVo, a potem odwrWciVa gVowQ i w ogrodzie rzeczywiTcie zobaczyVa MikoVaja Iwanowicza, ktWry mieszkaV naparterze w tej samej willi. $KsiQRyc oTwietlaV go wyranie. MikoVaj Iwanowicz siedziaV na Vawce i wszystko wskazywaVo na to, Re usiadV na niej zupeVnie nieoczekiwanie. Binokle na jego nosie przekrzywiVy siQ dziwacznie, teczkQ TciskaV w dVoniach. - A, dobry wieczWr, MikoVaju Iwanowiczu - smutnym gVosem powiedziaVa MaVgorzata. - Jak siQ pan ma? Wraca pan z zebrania? MikoVaj Iwanowicz nic na to nie odpowiedziaV. "- A ja - ciUgnQVa MaVgorzata, jeszcze bardziej wychylajUc siQ z okna - siedzQ, jak pan !widzi, sama, nudzQ siQ, patrzQsobie na ksiQRyc i sVucham walca... LewU dVoniU powiodVa po skroni poprawiajUc kosmyk wVosWw, potem powiedziaVa gniewnie: - To niegrzecznie, MikoVaju Iwanowiczu! Mimo wszystko jestem przecieR kobietU! PrzecieR to chamstwo - nie odpowiada, kiedy ktoT mWwi do pana. MikoVaj Iwanowicz, ktWrego w $Twietle ksiQRyca wida byVo aRdo ostatniego guziczka na szarej kamizelce, aR do ostatniego wVoska w jasnej, spiczastej brWdce, nagle uTmiechnUV siQ dzikim uTmiechem, wstaV z Vawki i "najwyraniej zupeVnie ogVupiaVze zmieszania, zamiast zdjU kapelusz machnUV w bok teczkU i ugiUV kolana, jak gdyby zamierzaV ruszy w prysiudy. - Ach, jaki pan jest nudny, MikoVaju Iwanowiczu! - ciUgnQVa MaVgorzata. - W ogWle tak ReTcie mi wszyscy !obrzydli, Re nie potrafiQ panu tego wyrazi i jestem "ogromnie szczQTliwa, Re siQ z wami rozstajQ! A niech was diabli wezmU! W tej chwili w pokoju, za plecami MaVgorzaty, zadzwoniVtelefon. MaVgorzata zerwaVa siQ z parapetu i, zapominajUc o MikoVaju Iwanowiczu, chwyciVa sVuchawkQ: - MWwi Asasello - odezwano siQ w sVuchawce. - Asasello, kochany! - zawoVaVa MaVgorzata. - JuR czas. Niech pani wylatuje - powiedziaV w sVuchawce Asasello, a ton, "ktWrym mWwiV, TwiadczyV, Re szczery entuzjazm MaVgorzatysprawiaV mu przyjemnoT. - Kiedy bQdzie pani przelatywaVa nad bramU, proszQ krzyknU: XNiewidzialnaY. Potem niech pani sobie trochQ polata nad miastem, Reby siQ przyzwyczai, a nastQpnie !proszQ lecie na poVudnie, za miasto i wprost nad rzekQ. TamjuR na paniU czekajU! MaVgorzata odwiesiVa sVuchawkQ i jednoczeTnie w !sUsiednim pokoju rozlegVo siQ drewniane kuTtykanie i coT "zaczQVo dobija siQ do drzwi. MaVgorzata otworzyVa i szczotka do zamiatania, wVosiem ku gWrze, taSczUc wleciaVa do pokoju. KoScem kija stepowaVa po podVodze, "wierzgaVa i rwaVa siQ ku oknu. MaVgorzata pisnQVa z zachwytu i wskoczyVa na oklep na szczotkQ. Dopiero wtedy bVysnQVa jedczyni myTl, Re wTrWd caVego tego zamieszania zapomniaVa siQ #ubra. PogalopowaVa do VWRka, zVapaVa pierwszU z brzegu rzecz, jakaT niebieskU koszulkQ. WymachujUc niU niczym sztandarem wyleciaVa przez okno. Jeszcze gVoTniej buchnUV ponad ogrodem walc. !MaVgorzata z okna spVynQVa kuziemi i zobaczyVa na Vawce MikoVaja Iwanowicza. ZastygV na Vawce kompletnie !oszoVomiony wsVuchujUc siQ w krzyki i haVasy dobiegajUce z !oTwietlonej sypialni lokatorWw z gWry. - egnam pana, MikoVaju Iwanowiczu! - zawoVaVa MaVgorzata taSczUc przed nim na szczotce. MikoVaj Iwanowicz jQknUV i !przebierajUc dVoSmi po Vawce #odsunUV siQ jak mWgV, tak Re strUciV nawet na ziemiQ teczkQ. - egnajcie na zawsze! OdlatujQ! - zagVuszajUc dwiQki walca woVaVa MaVgorzata. ZrozumiaVa teraz, Re koszula nie jest jej do niczego potrzebna i, zachichotawszy zVowieszczo, zarzuciVa jU MikoVajowi Iwanowiczowi na gVowQ. OTlepiony MikoVaj Iwanowicz zwaliV siQ z Vawki na cegVy alejki. MaVgorzata obejrzaVa siQ, Reby po raz ostatni popatrzy na willQ, w ktWrej tak dVugo cierpiaVa, i w jaTniejUcym oknie zobaczyVa wykrzywionU ze zdumienia twarz Nataszy. - egnaj, Natasza! - zawoVaVaMaVgorzata i poderwaVa szczotkQ. - Niewidzialna! Niewidzialna! - krzyknQVa jeszcze gVoTniej i pomiQdzy gaVQziami klonu, ktWre smagnQVy jU po twarzy, przeleciaVa nad bramU i wyleciaVa w zauVek. A w Tlad za niU poleciaV caVkiem juR oszalaVy walc. 21. Lot Niewidzialna! Niewidzialna!... MaVgorzata przeleciaVa nad swoim zauVkiem, znalazVa siQ !nad innymi, krzyRujUcymi siQ ztamtym pod kUtem prostym. Wjednej chwili pozostawiVa za sobU tQ wylatanU, wycerowanU, krzywU i dVugU uliczkQ, wypaczone drzwi sklepu z materiaVami Vatwopalnymi, gdzie sprzedajU naftQ na kubki i flakony pVynuna pasoRyty, i wtedy zrozumiaVa, Re aczkolwiek jest zupeVnie wolna i niewidzialna, to przecieR nawet w upojeniu powinna zachowa trochQ rozsUdku. Doprawdy tylko cudem zdoVaVa przyhamowa i uniknU roztrzaskania siQ o starU naroRnU latarniQ. UchyliVa siQ jednak, mocniej #TcisnQVa szczotkQ i poleciaVa wolniej, wypatrujUc przewodWw elektrycznych i umieszczonych w poprzek trotuaru szyldWw. Trzecia z kolei uliczka prowadziVa wprost na Arbat. Doleciawszy tam MaVgorzata caVkiem juR siQ oswoiVa z kierowaniem szczotkU, !zorientowaVa siQ, Re szczotka posVusznie reaguje na najlRejsze dotkniQcie dVoni czy nogi, zrozumiaVa, Re kiedyleci nad miastem, musi by bardzo uwaRna i nie moRe !szale. Poza tym juR w zauVku staVo siQ jasne, Re przechodnie nie widzU latawicy. Nikt nie zadzieraV gVowy, nie woVaV: XPopatrz, popatrz!Y, nikt nie uskakiwaV na bok, nie piszczaV ani nie mdlaV, nikt nie wybuchaV obVUkaSczym Tmiechem. "MaVgorzata leciaVa bezgVoTnie,bardzo powoli, niezbyt wysoko, mniej wiQcej na poziomie pierwszego piQtra. Alenawet przy tak powolnym lociena rogu oTlepiajUco rozjarzonego Arbatu trochQ le!obliczyVa i uderzyVa ramieniem #o jakUT oTwietlonU tarczQ, na ktWrej namalowana byVa strzaVka. To rozgniewaVo MaVgorzatU. OsadziVa "posVusznU szczotkQ, odleciaVa na bok, a potem runQVa na tarczQ i kijem od szczotki rozbiVa jU znienacka w drobny mak. PosypaVo siQ z brzQkiem szkVo, przechodnie odskoczyli,!gdzieT rozlegV siQ gwizdek, a MaVgorzata po tym niepotrzebnym wyczynie rozeTmiaVa siQ. XNa Arbacie muszQ by jeszcze ostroRniejsza - pomyTlaVa - tyle tu wszystkiego ponapychali, Re #trudno siQ poVapaY. ZaczQVa nurkowa miQdzy przewodami elektrycznymi. PrzepVywaVy pod niU dachy trolejbusWw, autobusWw i samochodWw osobowych, chodnikami zaT - tak siQ wydawaVo patrzUcej z gWry MaVgorzacie - pVynQVy rzeki kaszkietWw. WypVywaVy ztych rzek maVe strumyczki, ktWre wpadaVy w ogniste czeluTci wieczornych sklepWw. MinQVa Arbat, wzniosVa siQ wyRej, na wysokoT trzeciego "piQtra, i mijajUc jarzUce siQ !oTlepiajUco rurki na naroRnym budynku teatru wpVynQVa w wUski zauVek zabudowany wysokimi kamienicami. Wszystkie okna w tych domach byVy pootwierane, ze wszystkich dobiegaVa muzyka z radia. MaVgorzata z ciekawoTci zajrzaVa do ktWregoT okna. ZobaczyVa kuchniQ. Na blasze huczaVy dwa prymusy, obok nich staVy i przemawiaVy siQ dwie kobiety. - Jak siQ wychodzi z klozetu, to trzeba gasi po sobie TwiatVo, tyle pani powiem, Pelagio Piotrowna - mWwiVa ta,przed ktWrU staV rondel z !jakUT parujUcU potrawU - bo jak nie, to wystUpimy, Reby paniU wykwaterowali. - A pani to teR dobra! - odpowiadaVa druga. - ObieTcie dobre! - powiedziaVa dwiQcznie MaVgorzata przesadzajUc parapet i wpVywajUc do kuchni. !Obie zwaTnione odwrWciVy siQ na dwiQk gVosu i zamarVy z brudnymi VyRkami w dVoniach. !MaVgorzata ostroRnie wsunQVa miQdzy nie rQkQ, zakrQciVa kurki obu prymusWw, zgasiVa je. Kobiety jQknQVy i pootwieraVy usta. Ale "MaVgorzacie juR siQ znudziVo wkuchni i wyleciaVa z powrotem w zauVek. !Na koScu uliczki zwrWciVa jej uwagQ wspaniaVa bryVa siedmiopiQtrowego, najwyraniej dopiero co wybudowanego domu. MaVgorzata obniRyVa lot, wylUdowaVa i zobaczyVa, Re fasada domu oblicowana jest czarnym marmurem, za szerokimi oszklonymi drzwiami wida czapkQ ze zVotym galonem i guziki portiera, a nad wejTciem umieszczono #zVocone litery: XDom DramlituY. MaVgorzata przyglUdaVa siQ napisowi, zastanawiaVa siQ, coteR by mogVo znaczy to sVowo - XDramlitY? WziQVa szczotkQ pod pachQ, weszVa do sieni, potrUcajUc drzwiami zdumionego portiera, i zobaczyVa na Tcianie obok !windy wielkU czarnU tablicQ, ana niej wypisane biaVymi literami numery mieszkaS i nazwiska lokatorWw. WzniosVa siQ nieco w powietrze i zaczQVa pilnie czyta te nazwiska: Chustow, Dwubratski, Kwant, Bieskudnikow, atuSski... - atuSski! - wrzasnQVa przenikliwie. - atuSski! To przecieR on... przecieR to on zgubiV mistrza! Portier przy drzwiach wytrzeszczajUc oczy, a nawetpodskakujUc ze zdumienia !patrzyV na czarnU tablicQ nie mogUc zrozumie, co to za dziwy - czemu mianowicie !lista lokatorWw zaczQVa nagle krzycze. Tymczasem MaVgorzata !spiesznie wznosiVa siQ klatkU schodowU na gWrQ i powtarzaVa w jakimT upojeniu: - atuSski osiemdziesiUt cztery... atuSski osiemdziesiUt cztery... I oto na lewo osiemdziesiUt dwa, na prawo osiemdziesiUt trzy, jeszcze wyRej, na lewo !osiemdziesiUt cztery! Tu! OtWR!i wizytWwka: XO. atuSskiY. ZeskoczyVa ze szczotki, kamienna podVoga podestu mile!chVodziVa jej rozpalone stopy. ZadzwoniVa raz, zadzwoniVa !drugi. Nikt jednak nie otwieraV.Mocniej nacisnQVa guzik, usVyszaVa wTciekVy dzwonek wmieszkaniu atuSskiego. Tak, lokator spod osiemdziesiUtego czwartego na siWdmym piQtrzedo grobowej deski powinien by wdziQczny nieboszczykowiBerliozowi za to, Re prezes Massolitu wpadV pod tramwaj i Re zebranie poTwiQcone jego pamiQci wyznaczone zostaVo akurat na ten wieczWr. Pod $szczQTliwU gwiazdU urodziV siQkrytyk atuSski - gwiazda ta ustrzegVa go przed spotkaniemz MaVgorzatU, ktWra owego piUtku zostaVa wiedmU. Nikt nie otwieraV. Zatem MaVgorzata co prQdzej ruszyVana dWV, odliczajUc piQtra !doleciaVa na parter, wymknQVa siQ na ulicQ, popatrzyVa w gWrQ, odliczyVa piQtra od zewnUtrz, sprawdziVa jeszcze !raz - zastanawiaVa siQ, ktWre okna mogU naleRe do mieszkania atuSskiego. Tak, to musiaVo by tych piQ ciemnych naroRnych okien na siWdmym piQtrze. Upewniwszy siQ co do tego MaVgorzata uniosVa siQ w powietrze i w !kilka sekund pWniej wchodziVaprzez otwarte okno do nie oTwietlonego pokoju, w ktWrym!srebrzyVo siQ tylko wUziutkie pasemko ksiQRycowej poTwiatyna podVodze. MaVgorzata pobiegVa po tym pasemku, namacaVa wyVUcznik. Po chwili w caVym mieszkaniu !paliVo siQ TwiatVo. Szczotka staVa w kUcie. Upewniwszy siQ, Re nie ma w domu nikogo, MaVgorzata otworzyVa drzwi na klatkQ schodowU, sprawdziVa, czy opatrzone sU wVaTciwU wizytWwkU. WizytWwka byVa na swoim miejscu, MaVgorzata trafiVa wVaTciwie. No cWR, krytyk atuSski podobno jeszcze dziT blednie, kiedy sobie przypomni Ww straszliwy wieczWr, do dziT imiQ Berlioza wymawia ze czciU. Doprawdy nie wiadomo, jaka posQpna i bezecna zbrodnia upamiQtniVaby ten wieczWr - MaVgorzata wyszVa z kuchni trzymajUc ciQRki mVotek. Niewidzialna latawica hamowaVa siQ jak mogVa, !staraVa siQ zachowa spokWj, rQce jej siQ trzQsVy z niecierpliwoTci. Starannie wycelowawszy uderzyVa w klawisze fortepianu i w caVym mieszkaniu rozbrzmiaV pierwszy RaVobny akord. Bogu ducha winny gabinetowy beckerowski instrument krzyczaV jak opQtany. WyVamywaVy siQ klawisze, koT sVoniowa, ktWrU byVy oklejone, pryskaVa na wszystkie strony. Instrument wyV, chrypiaV, podzwaniaV. W Vazience straszliwie szumiaVa woda, w kuchni "takRe. XChyba juR siQ przelewa na podVogQ...Y - pomyTlaVa "MaVgorzata i dorzuciVa na gVos:- Ale nie ma siQ co WRowiaVo, rozgrzaVo siQ. 0 rkPPĂ`mk&k{AgBpD cfE 1 cE_ c,FD" cFH-Y cF8=UG zasiadywa. Z kuchni do przedpokoju rwaV juR strumieS. ChlupiUc po wodzie bosymi stopami MaVgorzata wiadrami nosiVa wodQ z kuchni do gabinetu. NastQpnie w tymRe gabinecie rozbiVa mVotkiem drzwi szafy i pobiegVa do sypialni. RozbiVa lustrzanU trzydrzwiowU szafQ,wyciUgnQVa z niej garnitur krytyka i utopiVa go w wannie.Zniszczenia, ktWrych dokonywaVa, sprawiaVy jej mnWstwo satysfakcji, ale jednoczeTnie wydawaVo jej siQprzez caVy czas, Re osiUga zbyt mizerne rezultaty. Tymczasem pod osiemdziesiUtym drugim, piQtroniRej, gosposia dramatopisarzaKwanta siedziaVa w kuchni, !popijaVa herbatQ i zachodziVa !w gVowQ, co teR to za haVasy,"Vomoty i bieganinQ sVycha na !gWrze. ZadarVa gVowQ i nagle zobaczyVa, Re sufit w oczach zmienia kolor, z biaVego staje siQ trupiosiny. Plama rosVa w oczach, zaczQVy nabrzmiewa na niej krople. Gosposia przez dwie minuty siedziaVa przyglUdajUc siQ dziwnemu zjawisku, aR wreszcie rzQsistydeszcz lunUV z sufitu i zabQbniV po podVodze. Wtedy zerwaVa siQ, podstawiVa miednicQ, co niewiele pomogVo,poniewaR deszcz padaV na coraz wiQkszym obszarze, laVo"siQ juR na kuchniQ i na stWV "peVen naczyS. KrzyknQVa wiQc, wybiegVa na klatkQ schodowU izaraz w mieszkaniu #atuSskiego zaczUV siQ urywa dzwonek. - No, juR dzwoniU... Czas koSczy - powiedziaVa MaVgorzata. DosiadVa szczotki nasVuchujUc kobiecego gVosu drUcego siQ w dziurkQ od klucza: - OtwWrzcie! OtwWrzcie! Dusia,otwWrz! To od was woda siQ leje? ZalaVo nas! !MaVgorzata uniosVa siQ na metrponad podVogQ i uderzyVa mVotkiem w Ryrandol. Dwie RarWwki eksplodowaVy, na wszystkie strony posypaVy siQ krysztaVowe wisiorki. Przestano krzycze w dziurkQ od klucza, ze schodWw dobiegVtupot nWg. MaVgorzata wypVynQVa przez okno, znalazVszy siQ za oknem zamachnQVa siQ z lekka i uderzyVa mVotkiem w szybQ. SzkVo zaVkaVo i po marmurowym frontonie sypnQVa"siQ na dWV kaskada odVamkWw. MaVgorzata podleciaVa do nastQpnego okna. Daleko w !dole na trotuarze rozbiegali siQprzechodnie, jeden z dwWch stojUcych przed bramU samochodWw zatrUbiV i odjechaV. !TVum biegV zauVkiem w stronQ domu Dramlitu, a i w samym domu po wszystkich klatkach schodowych biegali miotajUcy siQ bez celu i sensu ludzie. Gosposia Kwanta krzyczaVa dotych, ktWrzy biegli po schodach, Re zalaVo ich mieszkanie, a wkrWtce przyVUczyVa siQ do niej sVuRUca Chustowa spod osiemdziesiUtego, dwa piQtra niRej. U ChustowWw zaczQVo "siQ la z sufitWw, w kuchni i wVazience. W koScu w kuchni KwantWw oderwaV siQ od sufitu!olbrzymi kawaV tynku, potVukV wszystkie brudne naczynia, a potem zaczQVa siQ prawdziwa ulewa, ze szpar wybrzuszanej,namokniQtej podsufitWwki lunQVo jak z cebra. PrzelatujUc obok przedostatniego okna na trzecim piQtrze MaVgorzata zajrzaVa doS i zobaczyVa czVowieka, ktWry w panice naciUgaV na twarz maskQ "gazowU. PrzeraziV siQ i wypadVz pokoju, kiedy MaVgorzata uderzyVa mVotkiem w szybQ. Straszliwy pogrom zakoSczyV !siQ znienacka. ObniRywszy siQ na wysokoT drugiego piQtra MaVgorzata zajrzaVa do "zaciUgniQtego cienkU zasVonU okna przy Tcianie szczytowej. W pokoju paliVa siQ sVaba nocna lampka z abaRurem. W maVym VWReczku z siatkU siedziaV czteroletni moRe chVopczyk i z przeraReniem nasVuchiwaV, co siQ dzieje. Nikogo dorosVego nie byVo w pokoju, wszyscy wybiegli z mieszkania. - TVukU szyby - powiedziaV chVopczyk i zawoVaV: - Mamo! Nikt mu nie odpowiedziaV, a wWwczas chVopczyk oTwiadczyV: - Mamo, ja siQ bojQ. !MaVgorzata uchyliVa zasVony i wleciaVa do pokoju. - BojQ siQ - powtWrzyV chVopczyk i zaczU drRe. - Nie bWj siQ, nie bWj siQ, malutki - powiedziaVa !MaVgorzata starajUc siQ nadaswemu ochrypVemu na wietrze,zbrodniczemu gVosowi jak najVagodniejsze brzmienie - tochVopcy wybijali szyby. - Z procy? - zapytaV !chVopczyk i przestaV dygota. - Z procy, z procy - "przytaknQVa MaVgorzata - Tpij juR. - To Sitnik - powiedziaV chVopiec - on ma procQ. - Pewnie, Re on! ChVopczyk chytrze spojrzaV gdzieT w bok i zapytaV: - A gdzie ty jesteT, ciociu? - Mnie nie ma - odpowiedziaVa#mu MaVgorzata - ja ci siQ TniQ.- Tak sobie myTlaVem - powiedziaV chVopczyk. - KVad siQ - poleciVa #MaVgorzata - podVWR rQkQ pod &policzek, a ja ci siQ bQdQ TniVa."- No to siQ Tnij - przystaV na to maVy, natychmiast siQ $poVoRyV i podVoRyV dVoS pod policzek. - Opowiem ci bajkQ - zaczQVa "mWwi MaVgorzata i poVoRyVa !rozpalonU dVoS na ostrzyRonejgVWwce. - ByVa sobie razu pewnego ciocia... Nie miaVa dzieci i w ogWle nie byVa szczQTliwa. WiQc ta ciocia najpierw dVugo pVakaVa, a #potem zrobiVa siQ taka zVa... - MaVgorzata zamilkVa, zabraVa dVoS, chVopczyk spaV. Po cichutku odVoRyVa mVotek na parapet i wyleciaVa za okno. Przed domem byV sUdny dzieS. Ludzie krzyczUc coT biegli wyasfaltowanym chodnikiem osypanym potVuczonym szkVem. WTrWd nich wida juR byVo milicjantWw. Nagle zagrzmiaV dzwon i od strony Arbaijij wpadV w zauVek czerwony !samochWd straRacki z drabinU. Ale MaVgorzata nie interesowaVa siQ tym, co !bQdzie dalej. UwaRajUc, Reby nie zaczepi o Raden przewWd,"TcisnQVa mocniej szczotkQ i w mgnieniu oka wzniosVa siQ ponad dach pechowego domu. "ZauVek pod niU przechyliV siQ "na bok i zapadV gdzieT w gVUb.Pod stopami MaVgorzaty miejsce jego zajQVa ciRba dachWw pod rWRnymi kUtami poprzecinana poVyskliwymi Tciekami. Wszystko to nagle odpVynQVo w bok, VaScuszki #TwiateV rozmazaVy siQ i zlaVy ze sobU. MaVgorzata wykonaVa jeszcze jeden zryw, wWwczas ziemia !pochVonQVa caVU tQ ciRbQ dachWw, a na ich miejscu pojawiVo siQ na dole jezioro rozedrganych TwiateV elektrycznych i owo jezioro znienacka wzniosVo siQ pionowo ku gWrze i znalazVo !siQ ponad gVowU MaVgorzaty - pod jej stopami zabVysnUV ksiQRyc. ZrozumiaVa, Re "wywinQVa kozioVka, wrWciVa donormalnej pozycji, obejrzaVa #siQ i zobaczyVa, Re jeziora juRnie ma i Re tam, za jej plecami, wida juR tylko rWRowiejUcU na horyzoncie VunQ. W sekundQ pWniej zniknQVa i ona, a MaVgorzata zrozumiaVa, Re jest sam na sam z lecUcym nad jej gVowU, nieco w lewo od niej, ksiQRycem. WVosy MaVgorzaty juR od dawna byVy zmierzwione, ksiQRycowa poTwiata ze Twistem opVywaVajej ciaVo. WidzUc, jak dwa szeregi rzadkich TwiateVek w dole zlewajU siQ w dwie nieprzerwane ogniste kreski, widzUc, jak szybko owe kreskipozostajU w tyle i niknU, "MaVgorzata domyTliVa siQ, Re !leci z niesamowitU szybkoTciU,!i zdumiaVo jU, Re nie zapiera jej tchu. MinQVo jeszcze kilka sekund i daleko w dole nad czerniznU ziemi rozjarzyVa siQ nowa !elektryczna Vuna, zwaliVa siQ pod stopy lecUcej, ale w tejRe"chwili zawirowaVa jak TmigVo i zapadVa siQ pod ziemiQ. Jeszcze kilka sekund - i "powtWrzyVo siQ dokVadnie takiesamo zjawisko; - Miasta! Miasta! - zawoVaVa MaVgorzata. Potem dwa czy trzy razy widziaVa pod sobU jakieT mQtnie odbVyskujUce klingi spoczywajUce w otwartych czarnych #futeraVach, domyTliVa siQ, Re to rzeki. ZadzierajUc gVowQ do gWry i spoglUdajUc w lewo, lecUca napawaVa siQ widokiem !ksiQRyca, ktWry jak oszalaVy pQdziV nad niU, z powrotem kuMoskwie, a zarazem w jakiT niepojQty sposWb staV nieporuszony, tak Re wida byVo na nim wyranie coT ciemniejUcego i tajemniczego,ni to smoka, ni to konika-garbuska, ktWry zwracaV w stronQ porzuconegomiasta swWj spiczasty pysk. !Za plecami MaVgorzaty daV siQ sVysze basowy poszum rozcinanego powietrza, poszum Ww zaczUV dopQdza lecUcU. Powoli do owego poszumu czegoT, co mknQVo niczym pocisk, doVUczyV siQ sVyszalny w promieniu wielu wiorst Tmiech kobiety. MaVgorzata obejrzaVa siQ i zobaczyVa, Re dopQdza jU !jakiT frymuTny ciemny ksztaVt.KsztaVt Ww, w miarQ jak doganiaV MaVgorzatQ, stawaV siQ coraz wyrazistszy, wida %juR byVo, Re to jakiT jedziec. Wreszcie wszystko staVo siQ jasne - zwalniajUc biegu !dopQdziVa MaVgorzatQ Natasza.ByVa zupeVnie naga, jej potargane wVosy rozwiewaV wiatr, leciaVa na oklep na spaTnym wieprzu, ktWry w przednich racicach TciskaV teczkQ, zadnimi zaT wTciekle mVWciV powietrze. Niekiedy poVyskujUce w Twietle ksiQRyca, a potem znWw gasnUce binokle zsunQVy mu !siQ z nosa i trzymajUc siQ na tasiemce leciaVy za nim, kapelusz zaT co chwila zsuwaV siQ wieprzowi na oczy. MaVgorzata przyjrzawszy siQ dokVadniej rozpoznaVa w opasie MikoVaja Iwanowicza, a wWwczas jej przemieszany ze Tmiechem Nataszy Tmiech zagrzmiaV ponad lasami. - Nataszka! - przenikliwie zawoVaVa MaVgorzata. - NasmarowaVaT siQ kremem? - Kochana! - odpowiedziaVa jejNatasza budzUc swoimi wrzaskami drzemiUce sosnowe bory. - KrWlowo ty moja francuska! PrzecieR ja i jemu posmarowaVam VysinQ, jemu teR! - KsiQRniczko! - pVaczliwie zawyV wieprz galopujUc z amazonkU na grzbiecie. Natasza leciaVa obok i wTrWd TmiechWw opowiadaVa jej, co zaszVo w willi po odlocie MaVgorzaty. "PrzyznaVa siQ, Re nie tykajUc nawet Radnej z podarowanychjej rzeczy rozebraVa siQ do naga, pobiegVa po krem i niezwVocznie nasmarowaVa siQ "nim. Po czym staVo siQ z niU to samo, co przedtem staVo siQ z jej chlebodawczyniU. Podczas gdy Natasza TmiejUc siQ z radoTci zachwycaVa siQ przed lustrem swU czarodziejskU urodU, otworzyVy siQ drzwi i stanUV przed niU MikoVaj Iwanowicz. ByV niezmiernie podniecony, trzymaV w rQkach koszulkQ MaVgorzaty i swWj wVasny kapelusz oraz teczkQ. Zobaczywszy NataszQ MikoVaj Iwanowicz zaniemWwiV. A kiedy oprzytomniaV, oTwiadczyV, czerwony jak rak, Re uwaRaV, iR jest jego obowiUzkiem #podnieT koszulkQ i przynieT jU osobiTcie... - Czego on nie wygadywaV, ten Twintuch! - piszczaVa i !siniaVa siQ Natasza. - Do czegonie namawiaV! JakU forsQ !obiecywaV! MWwiV, Re Klaudia Piotrowna o niczym siQ nie dowie! Co, moRe powiesz, Re kVamiQ? - woVaVa do wieprza Natasza, ten zaT, skonfundowany, tylko odwracaV ryj. Rozigrawszy siQ w sypialni, Natasza maznQVa kremem MikoVaja Iwanowicza i osVupiaVa, zdumiona. Twarz wielce szanownego lokatora z "parteru zwinQVa siQ w ryj, jego"dVonie i stopy przemieniVy siQ w racice. MikoVaj Iwanowicz !spojrzaV w lustro, dziko zawyV w rozpaczy, ale byVo juR za #pWno. W kilka chwil pWniej z Natasza na grzbiecie, szlochajUc rozpaczliwie, wylatywaV z Moskwy gdzieT do diabVa. - Domagam siQ przywrWcenia mi mojego normalnego wyglUdu!- nagle ni to wTciekle, ni to bVagalnie wykwiczaV ochryple tucznik. - MaVgorzato NikoVajewna, pani jest obowiUzana przywoVa do porzUdku swojU pomoc domowU! - Ach, to ja teraz dla ciebie jestem pomoc domowa? Pomocdomowa? - woVaVa Natasza targajUc wieprza za ucho. - A byVam bogini? Jak ty do mnie mWwiVeT? - Wenero! - pVaczliwie odpowiedziaV wieprz przelatujUc nad szumiUcym wTrWd gVazWw strumieniem i potrUcajUc racicami gaVQzie leszczyn. - Wenero! Wenero! - triumfalnie zawoVaVa Natasza, !jednU rQkQ opierajUc na boku,drugU zaT wyciUgajUc ku ksiQRycowi. #cisnQVa piQtami zapadniQte odszaleSczego galopu boki wieprza i ten tak siQ poderwaVdo biegu, Re znowu rozpruV powietrze i po chwili Natasza mignQVa daleko na przedzie jako maVy czarny punkcik, a potem caVkiem zniknQVa z oczu, zagasV poszum jej lotu. MaVgorzata nadal leciaVa powoli przez nieznane pustynne okolice, nad wzgWrzami usianymi leRUcymi wTrWd ogromnych samotnych sosen wielkimi otoczakami. LeciaVa nie ponad wierzchoVkami sosen, ale niRej, pomiQdzy ich pniami wysrebrzonymi z jednej stronyprzez ksiQRyc. Lekki cieS lecUcej peVzV przed niU po ziemi, ksiQRyc byV teraz za plecami MaVgorzaty. WyczuwaVa bliskoT wody, $domyTlaVa siQ, Re cel musi by "juR niedaleko. Sosny rozstUpiVy siQ i MaVgorzata poszybowaVa powoli nad kredowe urwisko. Wdole, za owym urwiskiem, leRaVa w ciemnoTciach rzeka. MgVa czepiaVa siQ porastajUcych zbocze krzakWw, snuVa siQ miQdzy nimi, a przeciwlegVy brzeg rzeki byV rWwninny i pVaski. Pod samotnU kQpU jakichT rozVoRystych drzew chwiaVo "siQ na nim TwiateVko ogniska i wida byVo tam czyjeT poruszajUce siQ sylwetki. WydaVo siQ MaVgorzacie, Re dobiega stamtUd jakaT wesolutka, wibrujUca muzyka. Dalej, tak daleko jak tylko moRna byVo siQgnU spojrzeniem, nie byVo wida nawysrebrzonej rWwninie Radnych ludzkich siedzib ani wogWle Rywego ducha. "MaVgorzata zeTlizgnQVa siQ z urwiska i spiesznie opuTciVa siQ ponad wodQ. Woda nQciVa jU po napowietrznej jedzie. OdrzuciVa szczotkQ i z !rozbiegu, gVowU w dWV, daVa nura w nurt. Jej lekkie ciaVo !przeciQVo lustro jak strzaVa, bryzgi wody siQgnQVy nieomal do parnego ksiQRyca. Woda !byVa ciepVa niczym w Vani i MaVgorzata wychynUwszy z gVQbiny popVywaVa sobie do woli w tej nocnej rzece, sama,samiuteSka jak palec. !Potem gwizdnQVa przeraliwie, wskoczyVa na szczotkQ, ktWra posVusznie podleciaVa na ten gwizd, i przemknQVa nad wodUna drugi brzeg. Rzucany przez #kredowU gWrQ cieS nie siQgaV tutaj i caVy brzeg zalany byV TwiatVem ksiQRyca. Skoro tylko MaVgorzata dotknQVa wilgotnych traw, muzyka spod wierzb zagrzmiaVa donoTniej, weselej !strzeliV z ogniska snop iskier. GaVQzie wierzb usiane byVy widocznymi w ksiQRycowej poTwiacie delikatnymi puszystymi baziami, a pod tymi gaVQziami siedziaVy w dwWch szeregach Raby o tVustych pyskach, nadymaVy siQ, jakby byVy z gumy, i przygrywaVy na fujarkach brawurowego marsza. Przed kaRdU muzykantkU wisiaV na wierzbowej nitce kawaVek TwiecUcego prWchna, prWchno oTwietlaVo nuty, chybotliwy !odblask ognia peVgaV po Rabich pyskach. Marsza tego grano na czeT MaVgorzaty. PrzyjQto jU nadzwyczaj uroczyTcie. Przejrzyste rusaVki przerwaVy swWj taniec ponad rzekU i machaVy do MaVgorzaty wodorostami, nad zielonkawympustynnym brzegiem popVynQVyich donoTne jQkliwe pozdrowienia. Spoza wierzb wyskoczyVy nagie wiedmy, "ustawiVy siQ w szereg, zaczQVyprzysiada w dwornych ukVonach. KtoT na kolich nogach podbiegV i przypadV do "dVoni MaVgorzaty, rozesVaV na trawie jedwab, zapytaV, czy przyjemnie siQ krWlowej kUpaVo, zaproponowaV, by zechciaVa siQ poVoRy i odpoczU nieco. MaVgorzata tak teR uczyniVa. Kolonogi podaV jej kielich szampana, wychyliVa go i od !razu zrobiVo jej siQ raniej. ZapytaVa, gdzie jest Natasza. Odpowiedziano jej, Re Natasza juR siQ wykUpaVa i poleciaVa na swoim wieprzu do Moskwy, by uprzedzi tam, ReMaVgorzata juR wkrWtce nadciUgnie, i by pomWc przygotowywa dla niej szaty. Potem wszyscy zaczQli siQ zbiera do drogi. RusaVki dokoSczyVy swWj taniec w ksiQRycowej poTwiacie i !rozpVynQVy siQ. Kolonogi z szacunkiem zapytaV, na czym MaVgorzata przyleciaVa nad rzekQ. Dowiedziawszy siQ, Re przybyVa na oklep na szczotce, powiedziaV: - Och, jakRe moRna, to nie uchodzi! - migiem sporzUdziV zdwu patykWw jakiT podejrzany"telefon i zaRUdaV od kogoT, byw tej sekundzie przysVaV samochWd, co rzeczywiTcie w tej samej sekundzie zostaVo wykonane. SpadV na ostrWw buVany kabriolet, ale za kierownicU nie siedziaV zwyczajny szofer,tylko czarny dVugodzioby gawron w ceratowym kaszkiecie i w rQkawicach z rozciQtymi mankietami. Wysepka pustoszaVa. co WRowiaVo, rozgrzaVo siQ. 0 rkPPĂ`mk&k{AgB|G cG  cH chH+# cH- c.I89IRozpVynQVy siQ w blasku !ksiQRyca odlatujUce wiedmy. Ognisko dogasaVo, wQgle pokrywaVy siQ siwym popioVem.Kolonogi podsadziV MaVgorzatQ, spoczQVa na przestronnym tylnym siedzeniubuVanego samochodu. SamochWd zawyV, skoczyV i !wzniWsV siQ nieomal do samego ksiQRyca, ostrWw zniknUV, zniknQVa rzeka, MaVgorzata pomknQVa do Moskwy. 22. Przy Twiecach Miarowy warkot lecUcego wysoko ponad ziemiU samochodu koVysaV MaVgorzatQdo snu, a TwiatVo ksiQRyca "rozgrzewaVo jU mile. ZamknQVa oczy, wystawiVa twarz na wiatr i z niejakim smutkiem myTlaVa o brzegu nieznanej #rzeki, ktWry opuTciVa i ktWrego!- czuVa to - juR nigdy wiQcej nie zobaczy. Po wszystkich cudach i cudeSkach dzisiejszego wieczoru #domyTlaVa siQ juR, do kogo jU wiozU, ale to jej nie przeraRaVo. Nadzieja, Re uda jej siQ tam zdoby na powrWt !swoje szczQTcie, uczyniVa jU nieustraszonU. ZresztU niedVugo miaVa marzy w samochodzie o tym szczQTciu. Czy to gawron byV takim mistrzem w swoim rzemioTle, czy to samochWd byV tak doskonaVy, doT Re wkrWtce otworzywszy oczy zobaczyVa pod sobU nie ciemnoT boru, lecz rozedrgane jezioro TwiateV Moskwy. Czarny ptak-kierowca odkrQciV w locieprawe przednie koVo, a potem !wylUdowaV na jakimT zupeVnie bezludnym cmentarzu gdzieT wpobliRu DorogomiVowa. Wysadziwszy przy ktWrymT grobowcu o nic nie pytajUcU MaVgorzatQ wraz z jej szczotkU, gawron zapuTciV silnik i skierowaV samochWd wprost na wUwWz za cmentarzem. SamochWd runUV w ten wUwWz z Voskotem i roztrzaskaV siQ. Gawron z szacunkiem zasalutowaV, #usiadV oklep na kole i odleciaV. A wtedy zza jednego z pomnikWw ukazaV siQ czarny pVaszcz. BVysnUV w Twietle ksiQRyca kieV i MaVgorzata poznaVa Asasella. Asasello gestem zachQciV jU, by dosiadVa szczotki, sam wskoczyV na dVugi rapier, oboje wzbili siQ w powietrze i w kilka sekund pWniej, nie zauwaReni przez nikogo, wylUdowali na Sadowej przed domem numer 302-A. Kiedy niosUc pod pachU szczotkQ i rapier weszli do bramy, MaVgorzata zauwaRyVa w niej zniecierpliwionego czVowieka w kaszkiecie i w butach z cholewami, ktWry zapewne czekaV na kogoT. Cho kroki MaVgorzaty i !Asasella byVy zupeVnie lekkie, Ww samotny czVowiek usVyszaV je i drgnUV z niepokojem, nie rozumiejUc, skUd teR one dobiegajU. Nie zadzwonili do drzwi !mieszkania numer piQdziesiUt.Asasello po cichutku otworzyV je wVasnym kluczem. PierwszU rzeczU, ktWra uderzyVa MaVgorzatQ, byVy ciemnoTci, w jakich siQ znalazVa. Ciemno byVo jak w lochu, wiQc mimo woli chwyciVapVaszcz Asasella, bala siQ bowiem, Re siQ potknie. Ale nagle, gdzieT daleko i wysoko, !zamigotaVo TwiateVko jakiejT %lampki, zaczQVo siQ przybliRa. Asasello wyjUV MaVgorzacie spod ramienia szczotkQ i !szczotka bezgVoTnie zniknQVa w ciemnoTciach. ZaczQli wchodzi po jakichT szerokich schodach, !MaVgorzacie wydawaVo siQ, Re !schody nigdy siQ nie skoSczU. ZdumiewaVa siQ, jak w przedpokoju zwykVego moskiewskiego mieszkania mogU siQ pomieTci takie niezwykVe, niewidoczne, ale przecieR dobrze wyczuwane schody. Ale stopnie skoSczyVy siQ, MaVgorzata zorientowaVa siQ, Re stoi na podeTcie. &wiateVko zbliRyVo siQ tuR-tuR i MaVgorzata ujrzaVa oTwietlonU twarz wysokiego czarnego mQRczyzny, ktWry "trzymaV latarenkQ w dVoni. Ci, ktWrzy w owe dni mieli nieszczQTcie stanU na jego drodze, rozpoznaliby go, oczywiTcie, natychmiast, nawet przy tym wUtVym Twietle kaganka. ByV to Korowiow, alias Fagot. Jego powierzchownoT, co prawda, bardzo siQ zmieniVa. Migotliwy pVomyk odbijaV siQ nie w pQkniQtych binoklach, ktWre dawno juR powinny byVy #znale siQ na Tmietniku, tylkow monoklu, co prawda rWwnieRpQkniQtym. WUsiki na jego bezczelnej twarzy byVy podkrQcone i wypomadowane, a czerS Korowiowa dawaVa siQ bardzo prosto wytVumaczy - byV we fraku. Tylko gors mu bielaV. Mag, regent cerkiewny, czarodziej, tVumacz czy diabli tam wiedzU kto wreszcie, "sVowem - Korowiow, skVoniV siQi zatoczywszy latarenkU Vuk wpowietrzu zaprosiV MaVgorzatQ, by podURyVa za nim. Asasello zniknUV. XZadziwiajUco niezwykVy !wieczWr - myTlaVa MaVgorzata - wszystkiego mogVam siQ spodziewa, ale przecieR nie !tego. wiatVo im siQ zepsuVo czy co? Ale najbardziej zdumiewajUce sU rozmiary tego pomieszczenia... Jakim cudem wszystko to moRe siQ zmieTci w moskiewskim mieszkaniu? PrzecieR doprawdy w Raden sposWb nie moRe!Y - Pani pozwoli, Re siQ jej przedstawiQ - zaskrzypiaV regent - Korowiow. - Dziwi to paniU, Re nie ma TwiatVa? MyTli pani z pewnoTciU, Re "chodzi o oszczQdnoT? SkUdRe!Niech pierwszy lepszy kat, chociaRby jeden z tych, ktWrzy dziT, nieco pWniej, !bQdU mieli zaszczyt ucaVowa pani kolano, na tym oto postumencie odrUbie mi gVowQ,!jeTli to o to chodzi! Po prostu messer nie lubi TwiatVa elektrycznego, wiQc wVUczymyje w ostatniej chwili. A wtedy, proszQ mi wierzy, bQdzie go dosy. MoRliwe nawet, Re byVoby lepiej, gdyby go byVo mniej. Korowiow spodobaV siQ MaVgorzacie i jego zgrzytliwa gadanina podziaVaVa na niU uspokajajUco. - Nie - odpowiedziaVa mu MaVgorzata - najbardziej mniezdumiewa, gdzie siQ to wszystko mieTci. - PowiodVa dVoniU podkreTlajUc w ten sposWb nieograniczony ogrom sali. Korowiow uTmiechnUV siQ sVodko, co spowodowaVo, Re poruszyVy siQ cienie w zmarszczkach jego nosa. !- To zupeVnie proste! - odparV.- Ci, ktWrzy sU otrzaskani z piUtym wymiarem, bez trudu mogU powiQkszy lokal do potrzebnych rozmiarWw. Powiem wiQcej, Vaskawa pani -do czort wie jakich rozmiarWw!ZdarzaVo mi siQ zresztU - paplaV dalej Korowiow - spotyka ludzi, ktWrzy nie tylko nie mieli zielonego pojQcia o piUtym wymiarze, ale w ogWle o niczym nie mieli zielonego pojQcia, niemniej dokonywali najprawdziwszych cudWw, jeTli chodzi o powiQkszenie swoich mieszkaS.Tak wiQc opowiadano mi na przykVad, Re pewien mieszkaniec stolicy, otrzymawszy trzy pokoje z kuchniU na Ziemlanym Wale, bez Radnego tam piUtego wymiaru i innych takich rzeczy, od ktWrych moRna dosta koVowacizny, w mgnieniu oka przerobiV je na cztery pokoje z kuchniU - jeden pokWj przedzieliV przepierzeniem na pWV. NastQpnie zamieniV to mieszkanie na dwa oddzielne mieszkania w rWRnych dzielnicach Moskwy, jedno trzy, a drugie dwupokojowe. Przyzna pani sama, Re to juR czyni piQ pokoi. Trzypokojowe zamieniV na dwaoddzielne po dwa pokoje z kuchniU i staV siQ posiadaczem, jak sama pani towidzi, szeTciu pokoi, co prawda rozrzuconych chaotycznie po caVej Moskwie.ZamierzaV wVaTnie wykona ostatniU i najbardziej !popisowU woltQ i zamieTciV w gazecie ogVoszenie, Re chce zamieni szeT pokoi w rWRnych punktach Moskwy na jedno piQciopokojowe mieszkanie na Ziemlanym Wale,"kiedy jego dziaValnoT ustaVa z przyczyn caVkowicie od !niego niezaleRnych. By moRe, "Re zajmuje i teraz jakiT pokWj,mogQ paniU jednak zapewni, Re nie w Moskwie. ProszQ, to siQ nazywa czVowiek z gVowU na karku, a pani tu opowiada o piUtym wymiarze! MaVgorzata, cho o piUtym wymiarze nawet siQ nie #zajUknQVa - mWwiV o nim tylko Korowiow - wysVuchawszy opowieTci o przygodach kombinatora mieszkaniowego rozeTmiaVa siQ wesoVo. Korowiow tymczasem ciUgnUV: - Ale do rzeczy, do rzeczy, MaVgorzato NikoVajewna. Jest pani bardzo mUdrU kobietU i bez wUtpienia domyTliVa siQ juR pani, kim jest nasz gospodarz? Serce MaVgorzaty zaVomotaVo, skinQVa gVowU. - No, wiQc tak, wiQc tak - mWwiV Korowiow. - JesteTmy wrogami wszelkich niedomWwieS i tajemniczoTci. Raz do roku messer wydaje bal.Jest to wiosenny bal peVni ksiQRyca, zwany teR balem stukrWlWw. TVumy!... - w tym miejscu Korowiow zVapaV siQ za szczQkQ, jak gdyby nagle rozbolaV go zUb. - ZresztU mam nadziejQ, Re sama siQ pani o tym przekona. Tak wiQc, jak sama pani zapewne siQ domyTla, messer jest kawalerem. Potrzebna jest jednak gospodyni - Korowiow !rozVoRyV rQce - chyba zgodzi siQ pani, Re bez gospodyni... !MaVgorzata sVuchaVa starajUc siQ nie uroni ani sVowa, uczuVa chVWd pod sercem, nadzieja szczQTcia powodowaVa zawrWt gVowy. "- UtarVa siQ tradycja - mWwiV dalej Korowiow - Re gospodynibalu musi mie na imiQ MaVgorzata, to po pierwsze, a po drugie - powinna pochodziz miejscowoTci, w ktWrej bal siQ odbywa. A my, jak pani zechciaVa zauwaRy, podrWRujemy i obecnie znajdujemy siQ w Moskwie. OdszukaliTmy w tym mieTcie sto dwadzieTcia jednU MaVgorzatQ i czy pani uwierzy - Korowiow z rozpaczU !klepnUV siQ po udzie - Radna siQ nie nadaje! AR wreszcie szczQTliwy traf... Korowiow uTmiechnUV siQ #znaczUco, przegiUV siQ w talii i MaVgorzata znowu poczuVa chVWd pod sercem. - KrWtko mWwiUc - zawoVaV Korowiow - Reby siQ miQ rozwodzi: czy zgadza siQ paniprzyjU na siebie te obowiUzki? - Zgadzam siQ! - zdecydowanie odpowiedziaVa MaVgorzata. - To wszystko - powiedziaV Korowiow i wzniWsVszy latarmkU dodaV: - ProszQ za mnU. Poszli pomiQdzy kolumny, wreszcie dotarli do jakiejT innej sali, w ktWrej, nie wiedzie czemu, mocno pachniaVo cytrynami, sVycha "byVo jakieT szelesty i w ktWrejcoT musnQVo gVowQ MaVgorzaty. Korowiow zdmuchnUV swojU latarenkQ i zniknQVa ona z jego dVoni, a !MaVgorzata zobaczyVa leRUcU na posadzce smuRkQ TwiatVa spod jakichT ciemnych drzwi. Korowiow cicho zapukaV do tych drzwi. Wtedy MaVgorzata tak siQ zdenerwowaVa, Re zQby jej zaszczekaVy, a przezciaVo przebiegV dreszcz. #Drzwi otworzyVy siQ. PokWj byV to bardzo nieduRy. MaVgorzatazobaczyVa szerokie dQbowe !VoRe, na nim brudne, zmiQte i skopane przeTcieradVa i poduszki. Przed VoRem staV dQbowy stWV na rzebionych nogach, a na stole - kandelabrz gniazdami na Twiece w ksztaVcie szponiastych ptasich Vap. W siedmiu takich zVotych szponach pVonQVo siedem grubych woskowych Twiec. PrWcz kandelabra znajdowaVa siQ na stole wielka szachownica z figurkami nadermisternej roboty. Na malutkim wytartym dywaniku staVa niska Vaweczka. ByV tam jeszcze jeden stWV, staV na !nim jakiT zVoty puchar i drugi kandelabr, ktWrego ramiona "zrobione byVy na ksztaVt wQRy.W pokoju trwaV zapach siarki ismoVy. Na posadzce krzyRowaVy siQ cienie obu TwiecznikWw. WTrWd obecnych MaVgorzata od razu poznaVa Asasella, teraz ubranego juR we frak i stojUcego w gVowach VoRa. Wystrojony Asasello nie przypominaV juR owego rozbWjnika, jakim wydaV siQ wtedy MaVgorzacie w parku Aleksandrowskim, ukVoniV siQ jej rWwnieR z nieopisanU galanteriU. Naga wiedma, ta sama Helia, ktWra tak zgorszyVa czcigodnego bufetowego Varietes, i ta sama, niestety, ktWrU, na caVe szczQTcie, kogut spVoszyV owej nocy po osVawionym seansie, siedziaVa na podVodze, na dywaniku przed VoRem, i mieszaVa w garnku coT, z czego buchaVy pary siarki. OprWcz nich znajdowaVo siQ jeszcze w pokoju olbrzymie czarne kocisko, ktWre siedziaVo na wysokim taborecie przy stoliku szachowym i trzymaVo w prawej Vapie szachowego konia. !Helia wstaVa i pokVoniVa siQ MaVgorzacie. Kocur zeskoczyV z taboretu i uczyniV to samo. !SzurgajUc prawU zadniU VapU !upuTciV konia i poszukujUc go wlazV pod VoRe. UmierajUca ze strachu MaVgorzata w zdradliwych cieniach Twiec zaledwie zdoVaVa to wszystko zauwaRy. Jej uwagQ !przykuwaVo posVanie - siedziaVna nim ten, ktWrego jeszcze tak niedawno biedny Iwan przekonywaV na Patriarszych "Prudach, Re ksiURQ ciemnoTci nie istnieje. NieistniejUcy siedziaV na VoRu. Dwoje oczu wpiVo siQ w twarz MaVgorzaty. Prawe, ze zVotU iskierkU na dnie, przeTwidrowywaVo kaRdego na wylot, lewe, puste i czarne, byVo jak wUskie ucho igielne, jak wylot bezdennej studni wszelakich ciemnoTci i cieni. Twarz Wolanda byVa wykrzywiona, prawy kUcik jego ust opadaV ku doVowi, wysokie VysiejUce czoVo $brudziVy gVQbokie, rWwnolegVedo ostrych brwi zmarszczki. SkWrQ na jego twarzy jak gdyby na wiek wiekWw przepaliVa opalenizna. Woland leRaV wyciUgniQty na "poTcieli, ubrany tylko w dVugU nocnU koszulQ, brudnU i zacerowanU na lewym ramieniu. JednU goVU nogQ podkuliV pod siebie, drugU wyciUgnUV i wsparV na Vaweczce. Helia nacieraVa wVaTnie kolano tej ciemnej !nogi jakUT dymiUcU maTciU. MaVgorzata dostrzegVa jeszczena nieowVosionej piersi Wolanda misternej roboty skarabeusza z ciemnego kamienia na zVotym VaScuszku, Ruk miaV na grzbiecie jakieT hieroglify. Na masywnym postumencie obok Wolanda staV dziwny, jak gdyby Rywy globus oTwietlony z jednej strony promieniami sVoSca. Przez kilka sekund trwaVo milczenie. XOcenia mnieY - pomyTlaVa MaVgorzata i wysiVkiem woli sprWbowaVa opanowa drRenie kolan. Woland uTmiechnUV siQ wreszcie i przemWwiV, jego roziskrzone oko zabVysVo przy tym. - Witam ciQ, krWlowo, i !proszQ, byT mi wybaczyVa mWj domowy strWj. !GVos Wolanda byV tak niski, Reprzy niektWrych sylabach przechodziV w chrypienie. $WoVand podniWsV z VoRa dVugU szpadU, pochyliV siQ, !pogrzebaV szpadU pod VWRkiemi powiedziaV: - WyVa! Przerywamy partiQ. Mamy goTcia. "- AleR - niczym sufler lQkliwie TwisnUV MaVgorzacie nad uchem Korowiow. $- AleR... - zaczQVa MaVgorzata. - Messer - tchnUV jej w ucho Korowiow. - AleR, messer - opanowawszysiQ, cicho, ale wyranie powiedziaVa MaVgorzata, potem uTmiechnQVa siQ i dodaVa: - bardzo proszQ, niechRe pan nie przerywa sobie partii. Jestem pewna, Re kaRde pismo szachowe wiele "by zapVaciVo za to, by mWc tQ partiQ przedrukowa. Asasello cicho chrzUknUV z zadowoleniem, Woland zaT uwaRnie przyjrzaV siQ MaVgorzacie i przywoVaV jU skinieniem. PodeszVa, nie wyczuwajUc bosymi stopami posadzki. Woland poVoRyV jej "na ramieniu swojU ciQRkU, jak gdyby z kamienia wykutU, a zarazem gorUcU jak pVomieS $rQkQ, przyciUgnUV MaVgorzatQ ku sobie i posadziV jU obok siebie na VoRu. - No, skoro jest pani tak ujmujUco uprzejma - powiedziaV - czego siQ zresztU spodziewaVem, to dajmy pokWj ceremoniom - "znWw schyliV siQ nad krawQd VWRka i krzyknUV: - DVugo jeszcze bQdzie trwaV cyrk podtym VWRkiem? Wyjdziesz ty stamtUd, Hansie przeklQty! - Nie mogQ znale konia - przytVumionym, faVszywym #gVosem odezwaV siQ spod VWRka kocur - pocwaVowaV gdzieT, a zamiast niego skacze tu jakaTRaba. - Czy nie wydaje ci siQ aby, Re jesteT na jarmarku? - zapytaV Woland udajUc zagniewanie. - Nie ma i nie #byVo pod VWRkiem Radnej Raby!Zachowaj te tandetne sztuczki dla Varietes. JeTli w tej chwili nie wyjdziesz, to "bQdziemy uwaRali, Re poddaVeT partiQ, przeklQty dezerterze! - Za nic, messer - wrzasnUV kot i natychmiast wylazV spod VWRka z koniem w Vapie. - PragnQ poleci pani... - zaczUV Woland, ale sam sobie przerwaV: - Nie, nie mogQ patrzy na tego bVazna. ProszQ popatrzy, co on z #siebie zrobiV pod tym VWRkiem! Zakurzony, stojUcy na tylnychVapach kocur kVaniaV siQ tymczasem MaVgorzacie. MiaV !teraz pod szyjU biaVU muszkQ,a na piersiach dyndaVo mu na rzemyku oprawne w masQ perVowU damskie lorgnon. Pozatym pozVociV sobie wUsy. - Co to ma znaczy? - zawoVaV Woland. - DlaczegoT sobie pozVociV wUsy? I po kiego diabVa ci ta muszka, skoro nie masz nawet spodni? - Spodnie nie dotyczU kota, messer - niezmiernie godnie iaVo, rozgrzaVo siQ. 0 rkPPĂ`mk&k{AA cI  c-JJ" cJ#8 cK!/7 ckKX:..KodpowiedziaV kocur. - MoRe polecisz mi, messer, wVoRy jeszcze buty? Koty w butach wystQpujU jedynie w bajkach, !messer. Ale czy zdarzyVo ci siQkiedykolwiek widzie na balu kogoT, kto by nie byV w muszce? Nie chciaVbym !znale siQ w oTmieszajUcej sytuacji ani ryzykowa, Re zostanQ wyrzucony za drzwi. KaRdy przystraja siQ, jak moRe. We pod uwagQ, messer,Re to, co powiedziaVem, odnosi siQ takRe do lorgnon! - Ale wUsy?... - Nie rozumiem - oschle zaprotestowaV kocur - dlaczego Asasello i Korowiow golUc siQ dzisiaj mogli siQ posypa biaVym pudrem i w czym biaVy puder jest lepszy od zVotego? UpudrowaVem sobie wUsy i to wszystko! Co innego, gdybym siQ ogoliV! Ogolony kot to rzeczywiTcie shocking, zgoda, zawsze to przyznam. Ale w ogWle - tu w !gVosie kota zadrRaVa obraza - !widzQ, Re robi siQ tu jakieT wycieczki pod moim adresem, widzQ teR, Re staje przede mnU powaRny problem - czy aby powinienem iT na bal? CWR mi na to odpowiesz, messer? I obraRony kocur tak siQ nadUV, Re zdawaVo siQ - jeszcze sekunda, a pQknie. - Ach, cWR to za nicpoS - !mWwiV Woland kiwajUc gVowU -ilekro sytuacja na szachownicy staje siQ dla niego beznadziejna, zaczyna odwraca uwagQ jak najostatniejszy szarlatan na moTcie. Siadaj natychmiast i skoScz z tU chaVturU. - Tak wiQc - Woland zwrWciV siQ do MaVgorzaty - pragnQ przedstawi pani, mia donna, #mojU TwitQ. Ten, ktWry siQ tu wygVupia, to kot Behemot, Asasella i Korowiowa juR pani zna, a oto Helia, moja wierna sVuga - jest roztropna, pojQtna i we wszystkim potrafi usVuRy. PiQkna Helia uTmiechaVa siQ zwracajUc ku MaVgorzacie peVne zieleni oczy i nadal czerpaVa dVoniU maT i okVadaVa niU kolano Wolanda. - No, to by byVo wszystko - zakoSczyV Woland i skrzywiV #siQ, bo Helia mocniej TcisnQVa jego kolano - towarzystwo, jak pani widzi, nieduRe, mieszane i prostoduszne. - ZamilkV i zaczUV obraca stojUcy przed nim globus tak przemyTlnie sporzUdzony, Re bVQkitne oceany falowaVy na nim, a na biegunie zalegaVa czapa ze Tniegu i lodu, zupeVnie jak prawdziwa. - !WidzQ, Re zainteresowaV paniU mWj globus? - O, tak, nigdy jeszcze nie widziaVam niczego podobnego. - Niebrzydki drobiazg. PrawdQ mWwiUc, nie lubiQ sVucha dziennikWw radiowych. Zawsze czytajU je jakieT dziewczUtka, ktWre niewyranie wymawiajU nazwymiejscowoTci. W dodatku co trzecia sepleni jakby specjalnie tam takie dobierano.MWj globus jest znacznie wygodniejszy w uRyciu, tym #bardziej Re muszQ mie TcisVe informacje o tym, co siQ dzieje. Czy widzi pani ten, na przykVad, skrawek omywanegoprzez ocean lUdu? ProszQ "popatrzy, jak siQ rozRarzyV. WybuchVa tam wojna. JeTli przyjrzy mu siQ pani z bliska, zobaczy pani wszystko dokVadnie. MaVgorzata pochyliVa siQ w !stronQ globusa i zobaczyVa, Rekwadracik ziemi powiQksza siQ, nabiera wyrazistych barw i przeksztaVca siQ jak gdyby wmapQ plastycznU. Potem zobaczyVa takRe wstUReczkQ rzeki i jakUT osadQ nad tU rzekU. Dom wielkoTci ziarnka "grochu rozrWsV siQ, byV teraz jak pudeVko zapaVek. Nagle dach owego domu bezgVoTnie wzleciaV w kVQbach czarnego dymu ku gWrze, Tciany domu runQVy i z piQtrowego pudeVeczka nie pozostaVo nic oprWcz garstki popioVu, z ktWrej waliV czarny dym. !Nachyliwszy siQ jeszcze bliRej MaVgorzata zobaczyVa maleSkUfigurkQ leRUcej na ziemi kobiety, a obok niej, w kaVuRykrwi, maleSkie dziecko z rozrzuconymi raczkami. - I po wszystkim - powiedziaV z uTmiechem Woland - przynajmniej nie zdURyVo nagrzeszy. Abbadona pracuje bez zarzutu. - Nie chciaVabym znajdowa siQ po tej stronie, przeciwko ktWrej jest Ww Abbadona - powiedziaVa MaVgorzata. - Po czyjej on jest stronie? - Im dVuRej z paniU rozmawiam- uprzejmie powiedziaV Woland- tym dobitniej siQ przekonujQ, jak bardzo jest pani mUdra. MogQ paniU uspokoi. Abbadona jest wyjUtkowo obiektywny i jednakowo wspWVczuje obydwom walczUcym stronom. DziQki temu obie strony osiUgajU zawsze jednakowe wyniki. Abbadona! - niezbyt gVoTno zawoVaV Woland i natychmiast ze Tciany wyVoniVa siQ jakaT chuda posta w ciemnych okularach. Okulary te zrobiVy na MaVgorzacie tak wielkie wraRenie, Re krzyknQVa cichutko i wtuliVa twarz w nogQ Wolanda. - NiechRe pani !da spokWj! - zawoVaV Woland. -Ach, jacy nerwowi sU dzisiaj ludzie! - Z rozmachem klepnUV MaVgorzatQ po plecach, aR "zadwiQczaVo. - PrzecieR widzipani, Re on jest w okularach. Poza tym nigdy jeszcze siQ nie!zdarzyVo, i zresztU nigdy siQ nie zdarzy, Reby Abbadona ukazaV siQ komukolwiek przedwczeTnie. W koScu i ja tu jestem. Jest pani moim goTciem! Po prostu chciaVem go pani pokaza. Abbadona staV bez ruchu. - Czy on mWgVby zdjU na chwilQ te okulary? - zapytaVa MaVgorzata tulUc siQ do Wolanda i drRUc. Teraz jednak drRaVa juR z CiekawoTci. - Co to, to nie - z powagU odpowiedziaV Woland, skinUV dVoniU Abbadonie i ten zniknUV. - Co chciaVeT powiedzie, Asasello? - Messer - odparV Asasello - TpieszQ donieT, Re mamy dwoje obcych: jakUT piQknU dziewczynQ, ktWra zanudza bVaganiami, Reby jU pozostawiono przy jej pani, a wraz z niU, przepraszam za !wyraRenie, przybyV jej wieprz. - Dziwnie siQ zachowujU te piQkne dziewczyny! - zauwaRyV Woland. - To Natasza, Natasza! - zawoVaVa MaVgorzata. - No, to pozostawcie jU przy jej pani. A wieprza - do kuchni. - Chcecie go zarRnU? - z przeraReniem krzyknQVa MaVgorzata. - Na litoT, messer, przecieR to MikoVaj Iwanowicz, lokator z parteru. To nieporozumienie, Natasza, widzi pan, maznQVa go kremem, i... - AleR, proszQ pani - powiedziaV Woland - po kiego diabVa miaVby go kto zarzyna? Niech sobie posiedziz kucharzami i koniec. Przyzna!pani przecieR, Re nie mogQ go wpuTci do sali balowej. - No, tego by jeszcze !brakowaVo - dorzuciV Asasello izameldowaV: - ZbliRa siQ pWVnoc, messer. 23. Wielki bal u szatana &ZbliRaVa siQ pWVnoc, trzeba siQ "byVo Tpieszy. MaVgorzata jak !przez mgVQ widziaVa komnatQ. ZapamiQtaVa Twiece i basen z malachitu. Kiedy stanQVa na dnie owego basenu, Helia i Natasza, ktWra Helii pomagaVa,'oblaVy jU jakUT gQstU, ciepVU, czerwonU cieczU. MaVgorzata poczuVa sVonawy smak na wargach i zrozumiaVa, Re kUpiU jU we krwi. Miejsce krwawego pVaszcza zajUV potem inny, gQsty, przejrzysty, rWRowawy i MaVgorzacie zakrQciVo siQ w gVowie od zapachu olejku !rWRanego. Potem poVoRono jU na krysztaVowym VoRu i zaczQto wyciera do sucha jakimiT wielkimi zielonymi liTmi. Wtedy wdarV siQ tam kocur i !zaczUV pomaga. PrzycupnUV wnogach VoRa i naTladujUc ulicznego pucybuta nacieraV stopy MaVgorzaty. MaVgorzata nie pamiQta, kto uszyV jej pantofle z pVatkWw bladej rWRy, nie pamiQta, w jaki sposWb te pantofle same #zapiQVy siQ na zVote klamerki. JakaT nieznana siVa poderwaVa!jU i postawiVa przed lustrem - we wVosach jej bVysnUV krWlewski brylantowy diadem. !Nie wiedzie skUd zjawiV siQ Korowiow i zawiesiV MaVgorzacie na piersiach, na ciQRkim VaScuchu, ciQRki medalion w owalnej ramie, przedstawiajUcy czarnego pudla. Ta ozdoba strasznie $zaciURyVa krWlowej. aScuch z miejsca zaczUV ociera jej kark, medalion przyginaV jU kuziemi. ByVo jednak coT, co wynagrodziVo MaVgorzacie kVopoty, jakie jej sprawiaV VaScuch z czarnym pudlem - byV to szacunek, jaki jej zaczQli okazywa Korowiow i Behemot. - To nic, to nic, to nic - mamrotaV Korowiow przed drzwiami komnaty, w ktWrej znajdowaV siQ basen. - CWR !robi, tak trzeba, tak trzeba...Ale niech pani pozwoli, krWlowo, Re dam jej jeszcze $tylko jednU radQ. PoTrWd goTci #bQdU rWRni, o, bardzo rWRni, ale nikogo, krWlowo Margot, !proszQ nie wyrWRnia! JeTli nawet ktoT siQ pani nie spodoba... ja wiem, oczywiTcie,Re nie da pani tego po sobie pozna, o tym nie ma mowy! ZauwaRy, natychmiast zauwaRy! Jedyne wyjTcie to polubi takiego kogoT, trzeba !go polubi, krWlowo! Gospodyni balu zostanie za to po stokrowynagrodzona. I jeszcze jedno- proszQ nie zapomnie o "nikim! ChociaR uTmiech, jeReli nie starczy czasu, Reby rzucijakieT sVWwko, choby najlRejsze skinienie gVowy! Cokolwiek pani zechce, byle tylko nikt nie zastaV pominiQty. Inaczej uTwierknU ze zgryzoty... I oto eskortowana przez Korowiowa i Behemota MaVgorzata przekroczyVa prWg komnaty, w ktWrej byV basen, iznalazVa siQ w zupeVnych ciemnoTciach. - Ja, ja - szeptaV kot - ja dam sygnaV! - Dawaj! - odpowiedziaV z ciemnoTci Korowiow. $- Bal!!! - przeraliwie wrzasnUV kot i w tejRe chwili MaVgorzata krzyknQVa i na kilka sekund zamknQVa oczy. "Bal zwaliV siQ na niU najpierw pod postaciU jasnoTci, a zarazem dwiQku i zapachu. Unoszona pod rQkQ przez Korowiowa zobaczyVa, Re znalazVa siQ w tropikalnym lesie. Papugi o czerwonych piersiach i zielonych ogonach darVy siQ: XJestem zachwycona!Y Ale las, w ktWrym duszno byVo jak w #Vani, wkrWtce siQ skoSczyV, znaleli siQ w przewiewnej balowej sali peVnej kolumn z jakiegoT roziskrzonego RWVtawego kamienia. Sala ta, podobnie jak las, byVa zupeVnie pusta, tylko pod !kaRdU kolumnU stali obnaReni Murzyni w srebrnych zawojach.Kiedy wleciaVa do sali MaVgorzata ze swojU TwitU, wktWrej nie wiedzie skUd "znalazV siQ rWwnieR Asasello, twarze MurzynWw poszarzaVy zprzejQcia. WWwczas Korowiow puTciV rQkQ MaVgorzaty i szepnUV: - Wprost na tulipany! Przed MaVgorzatU wyrosVa niska Tciana biaVych tulipanWw, a za tU TcianU MaVgorzata zobaczyVa nieprzeliczone ognie w maVychkloszach, a pod nimi biaVe gorsy i czarne wyfraczone plecy. ZrozumiaVa teraz, skUd to dobiegaVy odgVosy balu. "ZwaliV siQ na niU ryk trUb, a przedzierajUcy siQ poprzez Wwryk wzlot skrzypiec oblaV jU caVU niczym krwiU. StupiQdziesiQcioosobowa orkiestra graVa poloneza. GWrujUcy nad orkiestrU mQRczyzna we fraku zobaczywszy MaVgorzatQ %zbladV, zaczUV siQ uTmiecha i nagle gestem obu rUk nakazaV orkiestrze, by wstaVa. Ani przez moment nie przestajUc gra caVa orkiestra, stojUc, spowijaVa MaVgorzatQ w dwiQki. GWrujUcy nad muzykami mQRczyzna odwrWciVsiQ od nich i szeroko rozrzuciwszy ramiona skVoniV siQ MaVgorzacie, a ona !uTmiechnQVa siQ i pomachaVa mu dVoniU. - Nie, to za maVo, za maVo - spiesznie jUV szepta Korowiow - on przez caVU noc "nie bQdzie mWgV spa. ProszQ zawoVa do niego: XWitam pana, krWlu walca!Y MaVgorzata zawoVaVa tak i "zdumiaVo jU, Re jej gVos jest dwiQczny jak dzwon i Re zagVuszyV caVU orkiestrU. MQRczyzna na podium zadrRaV ze szczQTcia i lewU dVoS przyVoRyV do piersi, prawU !zaT, w ktWrej trzymaV biaVU batutQ, w dalszym ciUgu wymachiwaV. - To za maVo, za maVo - znWw wyszeptaV Korowiow - proszQ spojrze tam, w lewo, na pierwsze skrzypce, i proszQ skinU tak, aby kaRdy #pomyTlaV, Re wVaTnie jego panidostrzegVa. Tu sU same Twiatowe sVawy. O, ten, za pierwszym pulpitem, to "Vieux-temps!... Tak, Twietnie... A teraz dalej! - Kto dyryguje? - zapytaVa MaVgorzata odlatujUc. - Johann Strauss! - wrzasnUV kocur. - I niech mnie powieszUna lianie w tropikalnym lesie, jeTli kiedykolwiek na jakimkolwiek balu graVa juR taka orkiestra! OsobiTcie ich "zapraszaVem! I proszQ zwrWci uwagQ, Re ani jeden nie zachorowaV, ani jeden nie odmWwiV! W nastQpnej sali nie byVo kolumn, zamiast nich po jednejstronie staVa Tciana czerwonych, rWRowych i mlecznobiaVych rWR, a po drugiej - Tciana dubeltowych japoSskich kamelii. MiQdzy !tymi dwiema Tcianami biVy juR z pluskiem fontanny i szampan!pieniV siQ bUbelkami w trzech basenach, z ktWrych pierwszy byV przezroczysty i fioletowy, drugi rubinowy, a trzeci z krysztaVu. WTrWd tych basenWw krzUtali siQ Murzyni w jasnoczerwonych turbanach i srebrnymi czerpakami napeVniali z basenWw pVaskie "puchary. W Tcianie z rWR byVa maVa nisza, w ktWrej gorUczkowaV siQ na estradzie ktoT w czerwonym fraku z !jaskWVczymi poVami. Przed nim przeraliwie gVoTno dudniV jazz. Skoro tylko dyrygent #ujrzaV MaVgorzatQ, zgiUV siQ przed niU w ukVonie tak, Re dVoSmi dotykaV podVogi, po czym wyprostowaV siQ i krzyknUV przenikliwie: - Alleluja! KlepnUV siQ po kolanie raz, potem na krzyR po drugim - dwa, wyrwaV z rQki siedzUcegoz brzegu muzyka talerz i trzasnUV nim o kolumnQ. MaVgorzata odlatujUc dostrzegVa jeszcze, Re jazzman-wirtuoz walczUc z polonezem, ktWry dUV MaVgorzacie w plecy, bije swoich jazzbandzistWw talerzem po gVowach, a oni przysiadajU z komicznym, udawanym przeraReniem. Wylecieli wreszcie na podest, na ktWrym, jak zorientowaVa "siQ MaVgorzata, spotykaV jU w ciemnoTciach Korowiow z latarenkU. Teraz na owym podeTcie oTlepiaVo TwiatVo lejUce siQ z krysztaVowych winnych gron. wita zatrzymaVa tu MaVgorzatQ, pod lewym jej ramieniem znalazVa siQ niska kolumienka z ametystu. - JeTli bQdzie juR bardzo !ciQRko, moRna oprze na niej rQkQ - szeptaV Korowiow. JakiT czarnoskWry podVoRyV pod nogi MaVgorzaty poduszkQ, na ktWrej byV wyhaftowany zVoty pudel, i napoduszce tej posVuszna czyimT dVoniom MaVgorzata postawiVa prawU nogQ, zgiUwszy jU w kolanie. SprWbowaVa siQ rozejrze. Korowiow i Asasello stali przy niej w uroczystych pozach. Obok Asasella stali trzej mVodzieScy, ktWrzy trochQ przypominali AbbadonQ. W plecy wiaVo zimnem. MaVgorzata obejrzaVa siQ i zobaczyVa, Re z marmurowej Tciany za jej plecami tryska i spVywa do oblodzonego basenuwino. Przy lewej nodze wyczuwaVa coT ciepVego i puszystego. ByV to Behemot. MaVgorzata znajdowaVa siQ u szczytu ogromnych, zasVanychdywanem schodWw. W dole, takdaleko, ze zdawaVo siQ, iR patrzy przez odwrWconU lornetkQ, widziaVa olbrzymiU kordegardQ z gigantycznym kominkiem, w ktWrego czarnej i zimnej czeluTci bez trudu mogVaby siQ zmieTci !piQciotonowa ciQRarWwka. Ani w kordegardzie, ani na rzQsiTcie oTwietlonych schodach nie byVo nikogo. !DwiQk trUb dobiegaV teraz do MaVgorzaty z daleka. Stali tak w bezruchu mniej wiQcej przez minutQ. !- A gdzieR goTcie? - zapytaVa Korowiowa MaVgorzata. - NadejdU, krWlowo, nadejdU, zaraz nadejdU. Nie bQdziesz siQ mogVa uskarRa na ich brak. SVowo dajQ, wolaVbym drwa rUba niR wita ich tutaj, na tym podeTcie. - Co? RUba drwa?! - podchwyciV rozmowny kot - Jabym wolaV by konduktorem w tramwaju, a to doprawdy najpodlejsze-zajQcie na Twiecie! !- Do pWVnocy zostaVo najwyRej dziesiQ sekund - powiedziaV Korowiow - zaraz siQ zacznie. "MaVgorzacie wydaVo siQ, Re te sekundy ciUgnU siQ niezwykle #dVugo. Najwyraniej minQVy juR i nic siQ w ogWle nie staVo. AliTci nagle coT huknQVo w przepastnym kominku i wyskoczyVa stamtUd szubienica, na ktWrej dyndaV rozsypujUcy siQ w proch #wisielec. Wisielec Ww urwaV siQ ze stryczka, upadV na posadzkQ i oto wyskoczyV z niego piQkny rudy mVodzian we fraku i w lakierkach. WybiegVa z kominka maVa, na wpWV !zetlaVa trumna, otworzyVo siQ wieko i wypadVy z niej inne zwVoki. PiQkny mVodzian poskoczyV ku nim z galanteriU i podaV im ramiQ. Ze zwVok tych uformowaVa siQ ruchliwa kobieta w czarnych pantoflachi z czarnymi piWrami na gVowie, i oboje poTpiesznie zaczQli wstQpowa po schodach. - OtWR i pierwsi! - zawoVaV Korowiow. - Monsieur Jacques ie iaVo, rozgrzaVo siQ. 0 rkPPĂ`mk&k{Ap cKU c_LQ cLM!l c%M, cM7EMz maVRonkU. Mam zaszczyt przedstawi pani, krWlowo, jednego z najbardziej interesujUcych mQRczyzn. Z !powoVania faVszerz pieniQdzy, zdrajca stanu, ale doprawdy zdolny alchemik. WsVawiV siQ tym - szepnUV na ucho MaVgorzacie - Re otruV kochankQ krWla. A to siQ przecieR nie kaRdemu zdarza! ProszQ popatrzy, jaki przystojny! PobladVa MaVgorzata z otwartymi ustami patrzyVa na !dWV i zobaczyVa, Re zarWwno trumna, jak szubienica znikajUw jakichT bocznych drzwiczkach kordegardy. #- JakRe siQ cieszQ! - wrzasnUVkot prosto w nos wspinajUcego siQ po schodach pana Jacques'a. Tymczasem na dole wyVoniV siQz kominka bezgVowy szkielet z"oderwanU rQkU, zwaliV siQ na ziemiQ i przemieniV siQ w mQRczyznQ we fraku. MaVRonka pana Jacques'a juR !przyklQkaVa przed MaVgorzatU na jedno kolano i - pobladVa z przejQcia - caVowaVa jej stopQ. - KrWlowo... - beVkotaVa maVRonka pana Jacques'a. - KrWlowa jest zachwycona! - wrzeszczaV Korowiow. "- KrWlowo... - cicho powiedziaV piQkny pan Jacques. - JesteTmy zachwyceni! - !zawodziV kocur. MVodzi ludzie, towarzysze Asasella, uTmiechali siQ martwo acz !uprzejmie i juR odciUgali pana Jacques'a i jego maVRonkQ na bok, do kielichWw z szampanem, ktWre trzymali w dVoniach Murzyni. Po schodachwbiegV samotny mQRczyzna wefraku. - Hrabia Robert - szepnUV MaVgorzacie Korowiow - takReciekawa posta. ProszQ zwrWci uwagQ, krWlowo, jak zabawnie siQ skVada - to odwrotny przypadek. Hrabia Robert byV kochankiem "krWlowej i otruV swojU RonU. - Bardzo nam miVo, hrabio! - zawoVaV Behemot. Z kominka po kolei jedna po drugiej wychynQVy trzy trumny, roztrzaskaVy siQ i rozpadVy, za nimi wyskoczyV ktoT w czarnej pelerynie, a nastQpny, ktWry wybiegV z czarnej czeluTci, uderzyV tegow pelerynie noRem w plecy. DobiegV z doVu przytVumiony okrzyk. Z kominka wypadV trupw stanie nieomal zupeVnego rozkVadu. MaVgorzata zamknQVa oczy, czyjaT rQka podsunQVa jej pod nos flakon zsolami trzewiUcymi. WydaVo siQ MaVgorzacie, Re byVa to rQka Nataszy. Na schodach zrobiVo siQ tVoczno. Na kaRdym ich stopniu znajdowali siQ teraz, zdala zupeVnie identyczni, mQRczyni we frakach, ktWrymtowarzyszyVy nagie kobiety, !rWRniUce siQ od siebie tylko kolorem pantofelkWw i piWr na gVowach. KulejUc zbliRaVa siQ do MaVgorzaty dama w dziwnym drewnianym sabocie na lewej nodze. Oczy miaVa spuszczonejak mniszka, byVa chudziutka, niepokana, a na szyi, nie wiedzie czemu, miaVa szerokU zielonU przepaskU. - Kto to jest, ta... zielona? - machinalnie spytaVa MaVgorzata. - Nader czarujUca i ogromnie solidna dama - szeptaV Korowiow - polecam jU twojej uwadze - to signora Tofana. ByVa niezmiernie popularna wTrWd mVodych, uroczych neapolitanek, a takRe mieszkanek Palermo, zwVaszcza tych, ktWrym znudzili siQ ich mQRowie. PrzecieR zdarza siQ tak, krWlowo, Re Rona ma doT mQRa... - Tak - gVucho odparVa MaVgorzata, uTmiechajUc siQ jednoczeTnie do dwWch wyfraczonych, ktWrzy skVonili #siQ przed niU po kolei, caVujUcjej kolano i dVoS. - A zatem - Korowiow potrafiVszepta do MaVgorzaty, zarazem gVoTno wykrzykujUc do kogoT: - KsiURQ! Kieliszeczek szampana? Jestemzachwycony!... Tak wiQc signora Tofana wczuwaVa siQ w sytuacjQ tych biednych kobiet i sprzedawaVa im jakowUT wodQ we flaszeczkach. ona wlewaVa tQ wodQ mQRowi do zupy, mUR to#spoRywaV, piQknie dziQkowaV i czuV siQ znakomicie. Co prawda po paru godzinach zaczynaV mie ogromne !pragnienie, potem kVadV siQ do VWRka i nie mijaV dzieS, a piQkna neapolitamka, ktWra podaVa swemu mQRowi tak znakomitU zupQ, byVa juR wolna jak wiosenny wiatr. - A cWR to ona ma na nodze? -pytaVa MaVgorzata, nieustannie podajUc rQkQ goTciom, ktWrzy wyprzedzili "kuTtykajUcU signorQ TofanQ. -!I do czego sVuRy ta zieleS na szyi? Ma zwiQdVU szyjQ? "- JakRe siQ cieszQ, mon prince!- woVaV Korowiow szepcUc jednoczeTnie do MaVgorzaty: -Szyja jest w porzUdku, ale signorQ spotkaVa w wiQzieniu pewna nieprzyjemnoT. Na nodze ma ona, krWlowo, bucik hiszpaSski, a ta szarfa pochodzi stUd, Re straRnicy wiQzienni dowiedziawszy siQ, Re okoVo piQciuset zbyt pochopnie wybranych mQRWw opuTciVo na wieki Neapol i Palermo, tak siQ zdenerwowali,"Re udusili signorQ TofanQ w jejceli. - JakRe jestem szczQTliwa, o !szlachetna krWlowo, Re spotkaVmnie ten wielki zaszczyt... - szeptaVa Tofana, jak to czyniU mniszki, usiVujUc jednoczeTnie przyklQknU, w czym przeszkadzaV jej but hiszpaSski. Korowiow i Behemot pomogli signorze podnieT siQ. - Bardzo mi miVo - odpowiedziaVa jej MaVgorzata jednoczeTnie podajUc dVoS innym. Po schodach pVynUV na gWrQ caVy potok. MaVgorzata nie mogVa juR widzie, co siQ dzieje w kordegardzie. Machinalnie podnosiVa i opuszczaVa rQkQ, monotonnie uTmiechaVa siQ do goTci. Na !podeTcie panowaV juR zgieVk, z opuszczonych przez MaVgorzatQ sal balowych jak szum morza napVywaVa muzyka. - A to nieciekawa posta - Korowiow nie szeptaV juR, mWwiV gVoTno wiedzUc, Re wTrWd zgieVku wielu gVosWw nikt go teraz nie usVyszy. - Uwielbia bale, stale marzy o tym, Reby siQ poskarRy na swojU chusteczkQ. Spojrzenie MaVgorzaty wyVowiVo wTrWd wchodzUcych "na gWrQ tQ, ktWrU wskazywaV jej Korowiow. ByVa to mVoda, dwudziestoletnia kobieta, niezwykle piQknie zbudowana, ale oczy miaVa natarczywe i niespokojne. - Co to za chusteczka? - zapytaVa MaVgorzata. - Przydzielono do niej pokojWwkQ - wyjaTniaV Korowiow - i ta pokojWwka od trzydziestu lat kVadzie jej w nocy na stoliku koVo VWRka chustkQ do nosa. Kiedy siQ obudzi, chustka juR tam leRy. #PaliVa jU juR w piecu, topiVa w rzece, ale to nic nie pomogVo. - Co to za chusteczka? - szeptaVa MaVgorzata !podnoszUc i opuszczajUc rQkQ.- Z granatowU obwWdkU. Rzecz w tym, Re kiedy pracowaVa w kawiarni, wVaTciciel pewnego razu zawoVaV jU do piwnicy, a w dziewiQ miesiQcy pWniej urodziVa chVopczyka, wyniosVago do lasu i wcisnQVa mu do ust chusteczkQ, a potem zakopaVa. Przed sUdem !mWwiVa, Re nie miaVaby mu co da jeT. - A gdzieR Ww wVaTciciel kawiarni? - zapytaVa MaVgorzata. - KrWlowo - zaskrzypiaV nagle "z doVu kocur - pozwWl, Re ciQ zapytam, co tu ma do rzeczy !wVaTciciel kawiarni? PrzecieR to nie on dusiV w lesie to niemowlQ! Natarczywe, posQpne oczy "znalazVy siQ przed MaVgorzatU.!- Jestem szczQTliwa, krWlowo ipani, Re zostaVam zaproszona !na wielki bal peVni ksiQRyca! - A ja cieszQ siQ, Re paniU widzQ - odpowiedziaVa jej MaVgorzata. - Bardzo siQ cieszQ. Czy lubi pani szampana? - Co pani robi, krWlowo? - rozpaczliwie, lecz bezgVoTnie krzyknUV do ucha MaVgorzaty Korowiow. - Zrobi siQ zator. - LubiQ - bVagalnie powiedziaVa kobieta i nagle !zaczQVa bezmyTlnie powtarza:- Frieda, Frieda, Frieda! O, krWlowo, ja jestem Frieda! - Niech siQ wiQc pani dzisiaj upije, Friedo, i niech pani o niczym nie myTli - powiedziaVa MaVgorzata. !Frieda wyciUgnQVa do niej obierQce, ale Korowiow i Behemot nader zrQcznie uchwycili jU pod ramiona i Frieda zgubiVa siQ w tVumie. $Z doVu rwaVa rzeka. Jej rWdVo - Ww ogromny kominek - stale jU zasilaVo. MinQVa tak godzina, zaczQVa siQ druga godzina. MaVgorzata zauwaRyVa, Re jej VaScuch staje siQ ciQRszy niR dotychczas. Silny bWl, jakby odukVucia igVU, przeszyV jej prawe ramiQ i MaVgorzata zacisnUwszy zQby oparVa Vokie o postument. Z sali za jej plecami dobiegaVy teraz jakieT szelesty, jak gdyby "bicie skrzydeV o TcianQ, byVo oczywiste, Re taSczU tam !nieprzeliczone zastQpy goTci, i!wydawaVo siQ MaVgorzacie, Re rytmicznie pulsuje nawet masywna, marmurowa, mozaikowa i krysztaVowa posadzka owej przedziwnej sali. Ani cezar Gajus Kaligula, ani Messalina nie zainteresowali juR MaVgorzaty, podobnie jak nie wzbudziV jej zainteresowania Raden z "krWlWw, ksiURUt, kawalerWw, samobWjcWw, wisielcWw, dozorcWw wiQziennych i szulerWw, katWw, konfidentWw i zdrajcWw, tajniakWw, deprawatorWw, Radna z !trucicielek ani rajfurek. Imiona ich wszystkich poplUtaVy jej "siQ w gVowie, twarze ich zlaVy !siQ w jednU olbrzymiU masQ i tylko jedna twarz uporczywie trwaVa w jej pamiQci - okolonaprawdziwie pVomiennU brodU twarz Maluty Skuratowa. Nogi uginaVy siQ pod MaVgorzatU, !nieustannie baVa siQ, Re siQ !rozpVacze. NajwiQcej cierpieS przyczyniaVo jej prawe kolano,!w ktWre jU caVowano. SpuchVo, skWra na nim posiniaVa, cho dVoS Nataszy kilkakrotnie pojawiaVa siQ przy nim z gUbka i przecieraVa je czymT pachnUcym. Pod koniec trzeciej godziny MaVgorzata spojrzaVa na dWV oczyma, w "ktWrych nie byVo juR nadziei, izadrRaVa z radoTci - tVum goTci rzedV. W sekundQ pWniej MaVgorzatanie rozumiejUc, jak to siQ staVo, znalazVa siQ znowu w komnacie, w ktWrej byV basen, zapVakaVa, tak bardzo bolaVa jU rQka i noga, i upadVa wprost na posadzkQ. Ale Helia i Natasza wTrWd pocieszeS znWwjU zaciUgnQVy pod krwawy prysznic, znWw wymasowaVy jej ciaVo i MaVgorzata znowu oRyVa. - Jeszcze, jeszcze, krWlowo Margot - szeptaV Korowiow, !ktWry znalazV siQ obok niej - trzeba oblecie sale, aby !czcigodni goTcie nie czuli siQ zaniedbywani. I MaVgorzata znowu wyleciaVa z komnaty, w ktWrej byV basen. Na estradzie za tulipanami, tam gdzie graVa $orkiestra krWla walca, biesiV siQ teraz maVpi jazzband. Wielki, okosmatych bokobrodach goryl trzymaV w rQku trUbkQ i dyrygowaV, podtaScowujUc !ociQRale. Orangutany zasiadVy !szeregiem, dQVy w bVyszczUce trUbki. Na ich grzbietach zasiadVy na oklep wesele szympansy z harmoniami. Dwa pawiany pVaszczowe o grzywach podobnych grzywom lwWw graVy na fortepianach, lecz fortepianWw tych nie byVosVycha wTrWd grzmotWw, popiskiwaS i uderzeS saksofonWw, skrzypiec i bQbnWw w Vapach gibbonWw, mandryli i koczkodanWw. Na zwierciadlanej posadzce nieprzebrane mnWstwo sczepionych ze sobU par wirujUc w jednym kierunku, zadziwiajUc zrQcznoTciU i !gracjU ruchWw sunQVo jak mur,ktWry zamierza zmieT wszystko, cokolwiek znajdzie siQ na jego drodze. ywe atVasowe motyle nurkowaVy nad taSczUcymi zastQpami, z plafonWw sypaVy siQ kwiaty. Kiedy przygasVo TwiatVo elektryczne, w kapitelach kolumn rozjarzaVy siQ miriady robaczkWw TwiQtojaSskich, w powietrzu pVywaVy bVQdne ogniki bagienne. Potem MaVgorzata znalazVa siQw okolonym kolumnadU baseniepotwornych rozmiarWw. Gigantyczny czarny Neptun wyrzucaV z paszczy szeroki rWRowy strumieS. Nad basenemunosiVa siQ odurzajUca woS szampana. PanowaVa tu niewymuszona wesoVoT. Damy wTrWd TmiechWw oddawaVy torebki do potrzymania swoim kawalerom albo Murzynom biegajUcym z przeTcieradVami w dVoniach i z krzykiem skakaVy strzaVkU do basenu. Pieniste sVupy szampana strzelaVy ku gWrze. KrysztaVowe dno basenu podTwietlone od doVu jarzyVo siQ przebijajUcym przez warstwy wina TwiatVem i widabyVo w tym winie srebrzyste ciaVa pVywajUcych. Kobiety wyskakiwaVy z basenu pijaniuteSkie. Pod kolumnami dzwoniVy Tmiechy, huczaVy jakjazz. W caVym tym rozgardiaszu wryVa siQ MaVgorzacie w pamiQ jedna pijaniusieSka twarz kobieca o oczach bezmyTlnych, ale nawet w tej bezmyTlnoTci bVagalnych, i wypVynQVo w pamiQci jedno sVowo: XFriedaY. - Ostatnie wyjTcie - szepnUV zafrasowany Korowiow - i bQdziemy wolni! MaVgorzata z nieodstQpnym Korowiowem u boku znowu "znalazVa siQ w sali balowej, aleteraz juR tam nie taSczono - nieprzeliczone tVumy cisnQVy !siQ pod kolumnami, Trodek sali pozostawiajUc wolny. MaVgorzata nie pamiQtaVa, ktopomWgV jej wstUpi na podwyRszenie, ktWre ukazaVo "siQ na Trodku owej oprWRnionej#czQTci sali. Kiedy wstUpiVa na nie, usVyszaVa ku swemu zdziwieniu, Re gdzieT bije pWVnoc, ktWra wedVug jej rachuby dawno juR minQVa. Z ostatnim uderzeniem nie wiedzie gdzie bijUcego zegara cisza opadVa na tVumy goTci. I wtedy MaVgorzata znowu zobaczyVa Wolanda. SzedV w towarzystwie Abbadony, Asasella i jeszcze kilku podobnych do Abbadony, czarnowVosych i mVodych. ZauwaRyVa teraz, Re naprzeciw jej podwyRszenia przygotowano drugie, dla Wolanda. Ale Woland nie !skorzystaV z niego. MaVgorzatQzdumiaVo to, Re Woland przyszedV na to ostatnie wielkie wyjTcie na balu ubrany dokVadnie tak samo, jak byV ubrany w sypialni. ZwisaVa mu z ramion ta sama brudna, pocerowana nocna koszula, nanogach miaV te same przydeptane ranne pantofle. $MiaV szpadQ, ale posVugiwaV siQ!tU obnaRonU szpadU jak laskU- wspieraV siQ na niej. Z lekka kulejUcy Woland stanUV koVo przygotowanego dlaS podwyRszenia i natychmiast znalazV siQ przed nim Asasello z tacU w dVoni - na tacy tej MaVgorzata zobaczyVa odciQtU ludzkU gVowQ z wybitymi przednimi zQbami. Nadal trwaVa cisza jakmakiem zasiaV, tylko raz "przerwaV jU daleki i niepojQty w tych okolicznoTciach odgVosdzwonka, jakie bywajU przy drzwiach frontowych. - Michale Aleksandrowiczu - #niezbyt gVoTno zwrWciV siQ do gVowy Woland, a wtedy !powieki zabitego uniosVy siQ i MaVgorzata drgnQVa - na martwej twarzy zobaczyVa "Rywe, peVne myTli i cierpienia oczy. - Wszystko siQ sprawdziVo, prawda? - ciUgnUV Woland patrzUc w oczy gVowy. - GVowQ odciQVa kobieta, posiedzenie nie doszVo do skutku, a ja mieszkam w paSskim mieszkaniu. To fakt. Afakty to najbardziej uparta rzecz pod sVoScem. Nas jednak interesuje to, co bQdzie dalej,a nie Ww dokonany juR fakt. Zawsze byV pan zagorzaVym gVosicielem teorii, wedVug "ktWrej po odciQciu gVowy Rycie czVowieka siQ urywa, czVowiekzamienia siQ w popiWV i odchodzi w niebyt. MiVo mi zakomunikowa panu w obecnoTci mych goTci, !aczkolwiek mogU oni posVuRy jako dowWd prawdziwoTci zgoVa innej teorii, Re teoria !paSska jest rWwnie solidna jak bVyskotliwa. ZresztU wszystkieteorie sU siebie warte. Jest miQdzy nimi i taka, ktWra !gVosi, Re kaRdemu bQdzie daneto, w co wierzy. Niech siQ zatem tak stanie. Pan odchodzi w niebyt, a ja, wznoszUc toast za istnienie, z#radoTciU speVniQ ten kielich, wktWry pan siQ przeksztaVci. Woland wzniWsV szpadQ. Natychmiast miQTnie okrywajUce czaszkQ "pociemniaVy i skurczyVy siQ, a potem odpadVy po kawaVku, oczy zniknQVy i wkrWtce MaVgorzata ujrzaVa na tacy RWVtawU czaszkQ na zVotej nWRce, z oczyma ze szmaragdWw i zQbami z pereV. Pokrywka czaszki odchyliVa siQ na zawiasie. - Za chwileczkQ, messer - powiedziaV Korowiow zauwaRywszy pytajUce spojrzenie Wolanda - stanie on przed panem. W tej grobowej ciszy sVyszQ juR "skrzyp jego lakierkWw, sVyszQ, jak dwiQczy odstawiony na "stWV kielich, z ktWrego po raz !ostatni w tym Ryciu napiV siQ szampana. Ale otWR i on. !KierujUc siQ w stronQ Wolanda wchodziV do sali nowy samotnygoT. SpoTrWd mnWstwa pozostaVych goTci-mQRczyzn zewnQtrznie "nie wyrWRniaV siQ niczym, pozajednU rzeczU - dosVownie chwiaV siQ z przeraRenia, co !byVo wida nawet iR daleka. Napoliczkach pVonQVy mu krwaweplamy, oczy biegaVy w potwornym strachu. ByV ledwie przytomny i byVo to jak najbardziej uzasadnione - oszoVamiaVo go wszystko, a przede wszystkim, rzecz jasna, strWj Wolanda. PrzyjQty zostaV wszakRe niezmiernie serdecznie. - A-a-a, nasz drogi baron Meigel - z Ryczliwym !uTmiechem zwrWciV siQ Woland do goTcia, ktWrego oczy grzaVo siQ. 0 rkPPĂ`mk&k{AgBT c0N No cN{L cO# crO.8 cO928P%zrobiVy siQ wielkie jak filiRanki.I w tym momencie MaVgorzata zamarVa, poznaVa bowiem owego Meigla. WidywaVa go niekiedy w moskiewskich teatrach i restauracjach. XZaraz... - pomyTlaVa MaVgorzata - wiQc to chyba #znaczy, Re on takRe umarV?...Y Ale ta sprawa natychmiast zostaVa wyjaTniona. - Drogi baron - ciUgnUV z radosnym uTmiechem Woland - byV tak ujmujUco uprzejmy, Redowiedziawszy siQ o moim przyjedzie do Moskwy natychmiast zadzwoniV do mnie i zaofiarowaV mi swoje usVugi w dziedzinie, w ktWrej #osiUgnUV biegVoT, to znaczy w sprawie pokazania mi tego, co w Moskwie godne uwagi. !Rozumie siQ samo przez siQ, RebyVem szczQTliwy mogUc zaprosi go do siebie. MaVgorzata zobaczyVa, Re Asasello tymczasem przekazujetacQ i czaszkQ Korowiowowi. - Nawiasem mWwiUc, baronie -nieoczekiwanie TciszajUc "konfidencjonalnie gVos ciUgnUV!Woland - rozeszVy siQ sVuchy opaSskiej nadzwyczajnej RUdzy!wiedzy. PowiadajU, Re wespWV z paSskU nie mniej wybujaVU rozmownoTciU zwraca ona na siebie powszechnU uwagQ. Co wiQcej, sU pewne oznaki, TwiadczUce o tym, Re nie dalej niR za miesiUc doprowadzi to pana do bardzo RaVosnego koSca. Tak wiQc, aby oszczQdzi panu nuRUcego oczekiwania, postanowiliTmy przyjT mu z pomocU korzystajUc z tego, Re pan sam siQ zaprosiV do mnie z zamiarem podsVuchania i podpatrzenia wszystkiego, co siQ da podsVucha i podpatrze. Baron zrobiV siQ bledszy niR Abbadona, ktWry z natury byV wyjUtkowo blady, a potem zaszVo coT strasznego. Abbadona stanUV przed baronem i zdjUV na sekundQ swoje okulary. W tejRe chwili w dVoniach Asasella coT bluznQVo ogniem, coT niezbyt gVoTno trzasnQVo, jak gdyby !ktoT klasnUV w dVonie, baron zaczUV siQ przewraca na wznak, szkarVatna krew "buchnQVa z jego piersi, zalaVa wykrochmalonU koszulQ i kamizelkQ. Pod bijUcy jej strumieS Korowiow podstawiV czaszkQ, po czym napeVnionU podaV Wolandowi. Martwe ciaVo"barona leRaVo juR bez Rycia na podVodze. - PijQ wasze zdrowie, panowie- niezbyt gVoTno powiedziaV Woland i wznoszUc puchar dotknUV go wargami. WWwczas zaszVa metamorfoza.ZniknQVa pocerowana koszula iprzydeptane kapcie. Woland miaV teraz na sobie jakUT czarnU chlamidQ, a u biodra - stalowU szpadQ. Szybko podszedV do MaVgorzaty, podaVjej puchar i powiedziaV rozkazujUco: - Pij! MaVgorzacie zakrQciVo siQ w gVowie, zachwiaVa siQ, ale puchar dotykaV juR jej warg, a"czyjeT gVosy - miQ mogVa siQ zorientowa, czyje - szeptaVyjej do obu uszu: %- ProszQ siQ nie ba, krWlowo... !ProszQ siQ nie ba, krWlowo, krew dawno juR wsiUkVa w !ziemiQ. Tam, gdzie jU rozlano, dojrzewajU juR winne grona. MaVgorzata nie otwierajUc "oczu wypiVa Vyk i sVodki prUd przebiegV przez jej RyVy, zaczQVo jej dzwoni w uszach.WydaVo jej siQ, Re !ogVuszajUco piejU koguty, Re gdzieT grajU marsza. TVumy goTci zaczQVy zatraca czVowieczy wyglUd - wyfraczeni mQRczyni i !kobiety obrWcili siQ w proch, w nicoT. Na oczach MaVgorzaty rozpad ogarnUV caVU salQ, napVynUV zapach grobowca. RozpadVy siQ kolumny, pogasVy!TwiatVa, wszystko roztajaVo i nie byVo juR Radnych fontann,!kamelii ani tulipanWw. ByVo po prostu to, co byVo - skromny salonik jubilerowej i smuRka TwiatVa wpadajUcego poprzez jego niedomkniQte drzwi. I MaVgorzata weszVa w owe niedomkniQte drzwi. 24. Wydobycie mistrza W sypialni Wolanda wszystko byVo tak, jak przed balem. Woland siedziaV w nocnej !koszuli na VWRku, tylko Helia !nie nacieraVa mu juR nogi, lecz!nakrywaVa do kolacji stWV, na ktWrym przedtem grali w szachy. Korowiow i Asasello zdjUwszy fraki zasiedli za stoVem, a obok nich ulokowaV !siQ oczywiTcie kot, ktWry nie !zechciaV siQ rozsta ze swoim krawatem, cho krawat Ww zamieniV siQ tymczasem w idealnie brudnU szmatkQ. MaVgorzata chwiejUc siQ na nogach podeszVa do nich i oparVa siQ o stWV. WWwczas Woland, jak wtedy, przywoVaV jU gestem i wskazaV jej miejsce obok siebie. - No co, bardzo paniU wymQczyli? - zapytaV. - O nie, messer - odparVa mu MaVgorzata, ale powiedziaVa totak cicho, Re ledwo jU byVo sVycha. - Noblesse oblige - zauwaRyV kocur i nalaV MaVgorzacie do smukVego kieliszka jakiegoT przejrzystego pVynu. - To wWdka? - sVabym gVosem zapytaVa MaVgorzata. "Kot poczuV siQ dotkniQty i aR podskoczyV na krzeTle. !- Na litoT boskU, krWlowo - "zachrypiaV - czyR oTmieliVbym siQ nala damie wWdki? To czysty spirytus! "MaVgorzata uTmiechnQVa siQ i "sprWbowaVa odsunU kieliszek. - ProszQ pi TmiaVo - powiedziaV Woland i MaVgorzata natychmiast wziQVa kieliszek do rQki. - Siadaj, Helia - powiedziaV !Woland i wyjaTniV MaVgorzacie:- Noc peVni ksiQRyca to noc TwiUteczna i wieczerzam w #maVym gronie przyjaciWV i sVug.A zatem - jak siQ pani czuje? Jak przeszedV ten mQczUcy bal? - Znakomicie! - zaterkotaV Korowiow. - Wszyscy byli oczarowani, zakochani, !zdruzgotani! IleR taktu, jakaR dystynkcja, wdziQk i charme! Woland w milczeniu wzniWsV kieliszek i traciV siQ z MaVgorzatU. MaVgorzata pokornie wypiVa przekonana, !Re ten spirytus jU dobije. Nic zVego jednak siQ nie staVo. ORywcze ciepVo rozgrzaVo jej wnQtrznoTci, coT miQkko uderzyVo jU po karku, !powrWciVy siVy, poczuVa siQ tak, jakby wstaVa po dVugim orzewiajUcym Tnie, poczuVa takRe wilczy apetyt. Kiedy uTwiadomiVa sobie, Re od wczoraj rano nic nie jadVa, gVWd Ww staV siQ jeszcze przeraliwszy... ZaczQVa chciwie jeT kawior. Behemot ukroiV sobie kawaVek ananasa, posoliV go, popieprzyV, zjadV, a potem takbrawurowo chlupnUV drugU setkQ spirytusu, Re wszyscy zaczQli mu bi brawo. Kiedy MaVgorzata wypiVa drugi kieliszek, Twiece w lichtarzachrozjarzyVy siQ jaTniej, na kominku przybyVo pVomieni. MaVgorzata wcale nie czuVa !rauszu. GryzUc biaVymi zQbami miQso upajaVa siQ wyciekajUcym sokiem, a "jednoczeTnie przyglUdaVa siQ, jak Behemot smaruje musztardU ostrygQ... - PoVWR jeszcze na to winogrono - trUcajUc kocura w bok cicho powiedziaVa Helia.- ProszQ mnie nie poucza - odparV Behemot - nie pierwszyraz siedzQ przy stole, spokojna gVowa! "- Ach, jak miVo siQ je kolacjQ tak wVaTnie, zwyczajnie, przy kominku - skrzeczaV Korowiow- W szczupVym gronie... - Nie, Fagocie - protestowaV kocur - bal ma takRe swoje uroki, ma rozmach... - Nie ma w nim Radnych urokWw ani Radnego rozmachu - powiedziaV Woland. - A proszQ mi powiedzie - zwrWciVa siQ do Asasella oRywiona po wypitej wWdce Margot - zastrzeliV go pan, tego eksbarona? !- Naturalnie - odparV Asasello. - JakRe miaVem go nie zastrzeli? Koniecznie trzeba go byVo zastrzeli. - Ach, jak ja siQ zdenerwowaVam, kiedy ten baron upadV! - mWwiVa MaVgorzata, najwyraniej dotUd jeszcze przeRywajUc pierwsze morderstwo, jakie "zdarzyVo siQ jej widzie. - Panz pewnoTciU dobrze strzela? - Nie narzekam - odpowiedziaV Asasello. - Na ile krokWw? - zadaVa mu MaVgorzata niezupeVnie jasne pytanie. - To zaleRy do czego - roztropnie odparV Asasello - coinnego trafi mVotkiem w szybQ krytyka atuSskiego, a zupeVnie co innego - trafi go w serce. - W serce! - zawoVaVa MaVgorzata, nie wiedzie, czemu chwytajUc siQ za wVasne serce. - W serce! - powtWrzyVa gVucho. - Co to za krytyk atuSski? - !przyglUdajUc siQ MaVgorzacie zapytaV Woland. Asasello, Korowiow i Behemot jakoT wstydliwie pospuszczali oczy, MaVgorzata zaT !czerwieniUc siQ odpowiedziaVa:- Taki jeden krytyk... DziT wieczorem zdemolowaVam mu caVe mieszkanie. - ProszQ, proszQ! A czemuR to?... - Ten czVowiek, messer - "wyjaTniVa MaVgorzata - zgubiV pewnego mistrza. !- Ale dlaczegWR siQ pani sama fatygowaVa? - zapytaV Woland, - PozwWl mi, messer - zrywajUc siQ z krzesVa radoTnie zawrzasnUV kocur. - Sied! - burknUV Asasello wstajUc. - Sam tam zaraz pojadQ... !- Nie! - zawoVaVa MaVgorzata. - Nie, bVagam, messer, nie trzeba! - Jak pani woli, jak pani sobie Ryczy - odparV Woland, a Asasello usiadV na swoim miejscu. - WiQc na czym ReTmy to stanQli, nieoszacowana krWlowo Margot? - mWwiV Korowiow. - Ach, tak, serce... W serce to on trafia - Korowiow wyciUgnUV dVugi swWj palec w kierunku Asasella - jak chce. W dowolny przedsionek albo w dowolnU komorQ - do wyboru. MaVgorzata nie od razu zrozumiaVa, a zrozumiawszy zawoVaVa ze zdumieniem: - Ale przecieR ich nie wida! - ZVociutka - skrzeczaV Korowiow - caVa sztuka na tym polega, Re sU niewidoczne! Na tym wVaTnie polega caVy dowcip! W przedmiot, ktWry wida, kaRdypotrafi trafi! Korowiow wyjUV z szuflady "stoVu siWdemkQ pik, podaV jU MaVgorzacie i poprosiV, by zechciaVa zaznaczy paznokciem dowolne serduszko. MaVgorzata zaznaczyVa to w prawym gWrnym rogu. Helia schowaVa kartQ pod poduszkQ i zawoVaVa: - Gotowe! "Asasello, ktWry siedziaV tyVem do poduszki, wyjUV z kieszeni sztuczkowych spodni oksydowany samopowtarzalny pistolet, oparV sobie lufQ na ramieniu i nie odwracajUc siQ w stronQ VoRa wystrzeliV, wywoVujUc zabawne przeraRenie MaVgorzaty. Spod przestrzelonej poduszki wyjQto siWdemkQ. Zaznaczone przez MaVgorzatQ serduszko byVo przedziurawione. - Nie chciaVabym siQ spotka z panem, kiedy bQdzie pan miaV w rQku rewolwer - spoglUdajUc kokieteryjnie na Asasella powiedziaVa MaVgorzata. Pasjami lubiVa ludzi, ktWrzy to, co robiU, robiU po mistrzowsku. - KrWlowo bezcenna - piszczaVKorowiow - nikomu bym nie !radziV spotka siQ z nim nawetwtedy, kiedy nie bQdzie miaV w rQku Radnego rewolweru! DajQ sVowo honoru byVego dyrygenta chWru cerkiewnego, sVowo honoru byVego zapiewajVy, Re nie ma czego !zazdroTci czVowiekowi, ktWryna swej drodze spotka Asasella. WesoVa kolacja trwaVa dalej. wiece opVywaVy w kandelabrach, falami pVynQVo przez pokWj suche, wonne ciepVo kominka. MaVgorzata najadVa siQ, ogarnQVo jU "uczucie bVogoTci. PatrzyVa, jakszare kWVka dymu znad cygara Asasella ReglujU do kominka i jak kocur chwyta je na koniuszek szpady. Nie chciaVo "jej siQ nigdzie stUd odchodzi,cho odnosiVa wraRenie, Re !jest juR bardzo pWno. WedVugwszelkich oznak dochodziVa szWsta rano. WykorzystaVa wiQc chwilQ milczenia, zwrWciVa siQ do Wolanda i nieTmiaVo, niepewnie powiedziaVa: - Chyba czas juR na mnie... Jest pWno... - DokUd siQ pani Tpieszy? - zapytaV Woland uprzejmie, ale !nieco oschle. Pozostali milczeli,udawali, Re sU pochVoniQci kWVeczkami dymu z cygara. To do reszty zmieszaVo MaVgorzatQ. !- Tak, juR czas - powtWrzyVa iodwrWciVa siQ, jak gdyby szukajUc narzutki czy pVaszcza. PoczuVa siQ nagle zaRenowana swojU nagoTciU. WstaVa od stoVu, Woland w milczeniu podniWsV z VWRka swWj brudny znoszony szlafrok, a Korowiow narzuciV go MaVgorzacie na ramiona. - DziQkujQ panu, messer - zaledwie dosVyszalnie powiedziaVa MaVgorzata i pytajUco popatrzyVa na Wolanda. UTmiechnUV siQ w odpowiedzi tyleR uprzejmie, ileobojQtnie. Czarna rozpacz z miejsca oblaVa jej serce. MaVgorzata poczuVa siQ oszukana. Nikt najwyraniej nie zamierzaV zaproponowa Radnej nagrody za jej usVugi na balu, nikt jej takRe nie zatrzymywaV. Na domiar zVego byVo dla niej zupeVnie oczywiste, Re nie ma dokUd "iT. Przelotna myTl o tym, Re "trzeba bQdzie wrWci do willi, wywoVaVa w niej wewnQtrzny wybuch rozpaczy. A moRe ma poprosi sama, jak to jej doradzaV Asasello, kiedy jU wodziV na pokuszenie W ogrodzie Aleksandrowskim? XNie, za nic!Y - powiedziaVa sobie. - Wszystkiego dobrego, messer - powiedziaVa na gVos, $pomyTlaVa zaT: XByle siQ stUd wydosta, potem juR jakoT "dojdQ do rzeki i utopiQ siQY. - ProszQ usiUT - rozkazaV nagle Woland. MaVgorzata zmieniVa siQ na twarzy i usiadVa. - Chce pani moRe powiedzie coT na poRegnanie? - Nie, messer, nie mam nic do powiedzenia - dumnie odparVa MaVgorzata - poza tym, Re jeTli jestem jeszcze potrzebna, to jestem gotowa zrobi wszystko, czego bQdziesz sobie RyczyV. Nie jestem ani trochQ zmQczona i bardzo dobrze bawiVam siQ na balu - MaVgorzata patrzyVa na Wolanda jak przez zasVonQ, #jej oczy napeVniaVy siQ Vzami. - To byVa prWba - powiedziaV Woland - niech pani nigdy !nikogo i o nic nie prosi! Nigdy i o nic, tych zwVaszcza, ktWrzy sU od pani potQRniejsi. Sami zaproponujU, sami wszystko dadzU. Siadaj, dumna kobieto - Woland zdarV z MaVgorzaty ciQRki szlafrok i MaVgorzata znowu siedziaVa na posVaniu obok Wolanda. - A wiQc, Margot - ciUgnUV Woland Vagodniejszym juR gVosem - czego pani chce za to, Re byVa dziT pani gospodyniU mego balu? ProszQ mWwi! I proszQ juR teraz mWwi bez skrQpowania, poniewaR propozycja wyszVa ode mnie. Serce MaVgorzaty zaVomotaVo, "westchnQVa gVQboko, zaczQVa siQ zastanawia. - No, cWR to, Tmielej! - zachQcaV Woland. - ProszQ rozbudzi swojU wyobraniQ, niechRe jej pani da ostrogQ! JuR za samU obecnoT przy zamordowaniu tego, niech mu !ziemia ciQRkU bQdzie, Votra !barona naleRy siQ czVowiekowi nagroda, zwVaszcza jeTli czVowiek ten jest kobietU. A wiQc? MaVgorzacie zaparVo dech, chciaVa juR wypowiedzie od dawna sformuVowane w duchu najgorQtsze Ryczenie, ale nagle pobladVa, otworzyVa usta, wytrzeszczyVa oczy. "XFrieda!... Frieda, Frieda!... - krzyczaV jej w uszach czyjT !natrQtny, bVagalny gVos. - Ja jestem Frieda!Y - i MaVgorzatazacinajUc siQ co sVowo zaczQVa mWwi: - A zatem, jak rozumiem... mogQ... wyrazi jedno Ryczenie? - ZaRUda, zaRUda, mia donna - uTmiechajUc siQ porozumiewawczo odparV !Woland. - ZaRUda speVnienia jednego Ryczenia. Ach, jak zrQcznie, jak dobitnieWoland powtarzajUc sVowa MaVgorzaty podkreTliV to Xjedno Ryczenie!Y MaVgorzata westchnQVa raz jeszcze i powiedziaVa: - ChcQ, aby przestano podsuwa Friedzie tQ chustkQ,!ktWrU zadusiVa swoje dziecko. "Kocur wzniWsV Tlepia ku niebu, westchnUV donoTnie, ale nic nie powiedziaV. - PoniewaR - uTmiechnUwszy siQ zaczUV mWwi Woland - "moRliwoT wziQcia przez paniU VapWwki od tej idiotki Friedy jest oczywiTcie najzupeVniej wykluczona - nie daVoby siQ toprzecieR pogodzi z pani krWlewskU godnoTciU - doprawdy nie wiem, co mam poczU. Mam chyba tylko jedno wyjTcie - zaopatrzy siQ w szmaty i pozatyka nimi wszystkie szpary w Tcianach mej sypialni. - O czym pan mWwi, messer? -zdumiaVa siQ MaVgorzata usVyszawszy te doprawdy niepojQte sVowa. - NajzupeVniej siQ z tobU zgadzam, messer - wmieszaV siQ do rozmowy kocur - wVaTnie szmatami! - I rozdraRniony kot trzasnUV VapU w stWV. - MWwiQ o miVosierdziu - wyjaTniV swoje sVowa Woland nie spuszczajUc z MaVgorzaty pVomiennego oka - niekiedy najzupeVniej nieoczekiwanie i zdradliwie wciska siQ ono w najmniejsze szczeliny. Dlatego "wVaTnie mWwiVem o szmatach... - To samo miaVem na myTli! - zawoVaVo kocisko. - Milcz! - przykazaV kotu Woland i zwracajUc siQ do MaVgorzaty zapytaV: - O ile "zdoVaVem siQ zorientowa, jestpani czVowiekiem niespotykanej dobroci? CzVowiekiem wyjUtkowo moralnym? - O, nie - odpowiedziaVa mu znaciskiem MaVgorzata - wiem, Re z panem moRna rozmawia tylko szczerze, wiQc powiem panu z caVU szczeroTciU, na jakU mnie sta - jestem lekkomyTlna. Wstawiam siQ za !FriedU tylko dlatego, Re byVam tak nierozwaRna i zrobiVam jejktWrego oczy grzaVo siQ. 0 rkPPĂ`mk&k{Ap cjPS cP c0Q! cQ+ cQ6RYRnadziejQ. Ona czeka, messer, ona wierzy w mojU potQgQ. A jeTli zostanie zawiedziona, ja znajdQ siQ w okropnej !sytuacji. Przez caVe Rycie nie zaznam spokoju. CWR robi, tak siQ zVoRyVo. - Aa - powiedziaV Woland - rozumiem. - Sprawi pan to? - zapytaVa cicho MaVgorzata. - W Radnym razie - odpowiedziaV Woland - zaszVo tu, droga krWlowo, maVe nieporozumienie. KaRdy resort powinien siQ zajmowa wVasnymi sprawami. Nie przeczQ, mamy doT duRe !moRliwoTci, znacznie wiQksze, !niR sUdzU niektWrzy, niezbyt dalekowzroczni ludzie... - Ach, bez porWwnania wiQksze - nie wytrzymaV i wtrUciV siQ kocur, najwyraniej niezmiernie z tych moRliwoTci dumny. - Zamilcz wreszcie u diabVa! - powiedziaV doS Woland i zwracajUc siQ do MaVgorzaty kontynuowaV: - Ale jakiR jest sens zajmowa siQ tym, czym, jak juR powiedziaVem, zajU siQ powinien inny resort? A zatem ja tego nie zrobiQ, panito zaVatwi sama. - A czy na moje Ryczenie zostanie to zaVatwione? !Asasello ironicznie wybaVuszyV na MaVgorzatQ pokrytU bielmem renicQ, ukradkiem pokrQciV rudU gVowU i prychnUV. - Niech pani sprWbuje, co za utrapienie - mruknUV Woland, pokrQciV globus i jUV siQ wpatrywa w jakiT punkt na nim, najwyraniej w czasie rozmowy z MaVgorzatU zajmujUc siQ rWwnieR innymi sprawami. !- No, Frieda... - podpowiedziaV Korowiow. - Frieda! - przeraliwie krzyknQVa MaVgorzata. "Drzwi otworzyVy siQ na oTcieR i wbiegVa do komnaty naga, potargana, ale zupeVnie juR trzewa kobieta o szalonych oczach. WyciUgnQVa rQce do MaVgorzaty, a MaVgorzata majestatycznie oznajmiVa: - Wybaczono ci. Nie bQdU ci !juR wiQcej przynosi chustki. UsVyszeli jQk Friedy, Frieda padVa na twarz na podVogQ, legVa krzyRem przed MaVgorzatU. Woland machnUV rQkU i Frieda zniknQVa im sprzed oczu. - DziQkujQ, Regnam was - powiedziaVa MaVgorzata i wstaVa. - Jak sadzisz, Behemocie - rzekV Woland - nie bQdziemy chyba Rerowa w noc TwiQta na uczynkach kogoT, kto jest tak dalece niepraktyczny - #zwrWciV siQ ku MaVgorzacie. - Azatem to siQ nie liczy, ja przecieR nic nie zrobiVem. Czego pani pragnie dla siebie? !ZapadVo milczenie. PrzerwaV je Korowiow szepcUc MaVgorzacie do ucha: - Donno ty moja brylantowa, radzQ, niech pani bQdzie tym razem rozsUdniejsza! No, bo !przecieR fortuna moRe siQ pani wymknU! - ChcQ, by mi natychmiast, w tej chwili zwrWcono mego ukochanego mistrza - powiedziaVa MaVgorzata i twarz jej zeszpeciV skurcz. Natenczas do komnaty wdarV siQ wicher, spVaszczyVy siQ pVomienie Twiec w lichtarzach,#wydQVa siQ ciQRka zasVona na oknie, okno otworzyVo siQ i w dali na wysokoTci ukazaV siQ krUgVy, nie poranny jednak, tylko pWVnocny ksiQRyc. Z parapetu okna speVzVa na podVogQ zielonkawa chusta nocnej poTwiaty i zjawiV siQ na niej nocny goT Iwana, ten, ktWry nazywaV siebie mistrzem."MiaV na sobie szpitalnU odzieR,byV w szlafroku, w rannych pantoflach i w czarnej czapeczce, z ktWrU siQ nie rozstawaV. Nerwowy grymas !znieksztaVcaV jego nie ogolonUtwarz, mistrz z obVUkaSczym lQkiem patrzyV z ukosa na pVomyki Twiec, ksiQRycowy strumieS wrzaV wokWV niego. MaVgorzata poznaVa go od razu, jQknQVa, plasnQVa w !dVonie i podbiegVa do mistrza. CaVowaVa go w czoVo, w usta, tuliVa siQ do kVujUcego policzka, dVugo powstrzymywane Vzy biegVy teraz strumieniami po jej twarzy. WymawiaVa jedno tylko sVowo, powtarzaVa je bezmyTlnie: - Ty... ty... ty... !Mistrz odsunUV jU od siebie i gVuchym gVosem powiedziaV: - Nie pVacz, Margot, nie drQczmnie, jestem bardzo chory - chwyciV za parapet, jak gdybyzamierzajUc wskoczy naS i uciec, i, wpatrujUc siQ w siedzUcych za stoVem, !zawoVaV: - BojQ siQ, Margot! Znowu zaczynajU siQ halucynacje! MaVgorzata krztusiVa siQ od szlochu, szeptaVa: - Nie, nie, nie... Niczego siQ !nie bWj... jestem przy tobie... jestem przy tobie... Korowiow, nie wiedzie kiedy, zrQcznie podsunUV mistrzowi krzesVo i mistrz usiadV, MaVgorzata zaT padVa na !kolana, przytuliVa siQ do boku chorego i tak zamarVa. ByVa bardzo przejQta, nawet nie zauwaRyVa, Re jakoT nagle !przestaVa juR by naga, Re materaz na sobie czarny jedwabny pVaszcz. Chory $spuTciV gVowQ i wbiV w ziemiQ posQpny wzrok. Woland zwrWciV siQ do Korowiowa: - Daj no, rycerzu, temu czVowiekowi coT wypi. MaVgorzata drRUcym gVosem bVagaVa mistrza: - Wypij! Wypij! Boisz siQ? Oni ci pomogU, wierz mi! !Chory wziUV kieliszek i wypiV to, co w nim byVo, ale rQka mu zadrRaVa, kieliszek wypadV z #niej i stVukV siQ u jego stWp. - To na szczQTcie, na szczQTcie - szepnUV do MaVgorzaty Korowiow. - ProszQpopatrzy, przychodzi do siebie. RzeczywiTcie, spojrzenie chorego byVo juR mniej dzikie,spokojniejsze. - Ale to ty, Margot? - zapytaVksiQRycowy goT. - To ja, moResz by tego pewien - odpowiedziaVa MaVgorzata. - Jeszcze! - poleciV Woland. Kiedy mistrz osuszyV drugi kieliszek, jego oczy oRywiVy siQ oprzytomniaVy. - Teraz to co innego - mruRUcoczy powiedziaV Woland - teraz moRemy porozmawia. Kim pan jest? - Teraz jestem nikim - odparV mistrz i uTmiech wykrzywiV muusta. - SkUd pan przybywa? - Z domu udrQki. Jestem chory umysVowo - odpowiedziaV przybysz. MaVgorzata nie mogVa znieT tych sVWw, zapVakaVa znowu. Potem otarVa oczy i powiedziaVa: - Straszne sVowa! Straszne! Onjest mistrzem, messer, musisz o tym wiedzie! UzdrWw go, onjest tego wart! - Czy pan wie, z kim pan teraz rozmawia? - zapytaV przybysza Woland. - U kogo siQ pan znajduje? - Wiem - odpowiedziaV mistrz. - W domu wariatWw moim sUsiadem byV ten chVopiec, Iwan Bezdomny. OpowiedziaV mi o panu. - OczywiTcie, oczywiTcie - powiedziaV Woland - miaVem przyjemnoT zetknU siQ z tym mVodym czVowiekiem na Patriarszych Prudach. O maVo co mnie samego nie doprowadziV do obVQdu !dowodzUc mi, Re nie istniejQ. Ale pan wierzy, Re to rzeczywiTcie jestem ja? "- CWR robi, muszQ wierzy - powiedziaV przybysz - ale, oczywiTcie, byVbym znacznie spokojniejszy, gdybym mWgV uwaRa pana za wytwWr halucynacji. - Tu spostrzegV #siQ i dodaV: - O, przepraszam!...!- No cWR, skoro sprawi to, Re bQdzie pan spokojniejszy, to proszQ tak uwaRa - uprzejmie odparV Woland. - Nie, nie! - mWwiVa przestraszona MaVgorzata i !potrzUsaVa mistrza za ramiU. -OpamiQtaj siQ! StanUVeT naprawdQ przed nim! Kocur i teraz siQ wtrUciV: - Za to ja wyglUdam, jak !gdybym siQ przywidziaV. ProszQ!zwrWci uwagU na mWj profil wTwietle ksiQRyca - wlazV w !sVup ksiQRycowego TwiatVa i !chciaV coT jeszcze doda, ale poproszono go, Reby siQ zamknUV, wiQc odparV: - Dobrze, dobrze, mogQ milcze! "BQdQ milczUcU halucynacjU - i zamilkV. - ProszQ powiedzie, dlaczegoMaVgorzata nazywa pana mistrzem? - zapytaV Woland. Mistrz uTmiechnUV siQ i powiedziaV: !- To sVabostka, ktWrU naleRy jej wybaczy. MaVgorzata ma zbyt wysokie mniemanie o powieTci, ktWrU napisaVem. - O czym byVa ta powieT? - O Poncjuszu PiVacie. I oto znowu zachwiaVy siQ, rozedrgaVy jQzyczki Twiec, zadzwoniVa zastawa na stole - Woland rozeTmiaV siQ grobowo,ale Tmiech ten nikogo nie przestraszyV ani nie zdumiaV. Behemot nie wiadomo dlaczegozaczUV bi brawo. - O czym? O czym? O kim? - przestajUc siQ Tmia powiedziaV Woland. - To !wstrzUsajUce! To niesVychane! ProszQ mi jU da, chciaVbym jU zobaczy - i wyciUgnUV nadstawionU dVoS. - Niestety, nie mogQ tego zrobi - odparV mistrz - spaliVem jU w piecu. - Przepraszam, nie mogQ w to uwierzy - odpowiedziaV Woland - to niemoRliwe, #rQkopisy nie pVonU - odwrWciV siQ do Behemota i powiedziaV: - Ano, Behemocie, daj no tu tQ powieT. Kot momentalnie zerwaV siQ z krzesVa i wszyscy zobaczyli, Re siedziaV na grubym pliku maszynopisWw. Egzemplarz, !ktWry leRaV na wierzchu, kocurz ukVonem podaV Wolandowi. MaVgorzata zadrRaVa, byVa znWw zdenerwowana do Vez, krzyknQVa: - To twWj rQkopis! Woland wziUV do rQki podany mu egzemplarz, odwrWciV go, odVoRyV i w milczeniu, bez uTmiechu, zapatrzyV siQ na mistrza. Ale mistrz, nie wiadomo dlaczego, posmutniaV,#zaczUV siQ niepokoi, wstaV z krzesVa, zaVamaV rQce i zwracajUc siQ do dalekiego ksiQRyca zaczUV mamrota dygocUc: !- I w nocy, i przy ksiQRycu niezaznam spokoju!... CzemuR, niepozostawiono mnie w spokoju?O, bogowie, o, bogowie moi!... MaVgorzata wczepiVa siQ w szpitalny szlafrok, przytuliVa "siQ do mistrza i takRe zaczQVamamrota, smutna, zalana Vzami: - BoRe, dlaczego nie pomaga ci lekarstwo? - To nic, to nic, to nic - szeptaV Korowiow uwijajUc siQwokWV mistrza - to nic, to !nic... Jeszcze kieliszeczek, a jateR dla towarzystwa... I kieliszeczek zagraV, $rozbVysnUV w Twietle ksiQRyca i kieliszeczek ten pomWgV. Posadzono mistrza z powrotemna krzeTle, twarz chorego uspokoiVa siQ. - No, MaVgorzato - znowu wVUczyV siQ do rozmowy Woland - niech wiQc pani powie, czego pani pragnie? Oczy MaVgorzaty rozbVysVy, bVagalnie zwrWciVa siQ do Wolanda: - PozwWlcie mi szepnU mu parQ sVWw. Woland skinUV gVowU, a MaVgorzata przypadVa mistrzowi do ucha i coT szeptaVa. UsVyszano odpowied mistrza: - Nie, za pWno. Niczego juR !nie chcQ od Rycia, prWcz tego jednego - chcQ widzie ciebie.Ale radzQ ci jeszcze raz - opuT mnie, ze mnU zginiesz. - Nie, nie zostawiQ ciQ - "odparVa MaVgorzata i zwrWciVa siQ do Wolanda. - ProszQ, !RebyTmy znWw siQ znaleli w suterenie przy zauVku Arbackim, Reby znowu paliVa !siQ lampa i Reby wszystko byVo jak dawniej. Tu mistrz siQ zaTmiaV i ujmujUc od dawna juR potarganU gVowQ MaVgorzaty powiedziaV: - Ach, messer, niech pan nie sVucha tej biednej kobiety! W owej suterenie juR od dawna mieszka kto inny, a w ogWle to siQ nie zdarza, Reby cokolwiek!znowu byVo tak, jak juR byVo. - PrzytknUV policzek do gVowyswej ukochanej, objUV "MaVgorzatQ i zaczUV mrucze: - Biedna... biedna... - Nie zdarza siQ, powiada pan?- powiedziaV Woland - To prawda. Ale my jednak sprWbujemy. - I zawoVaV: - Asasello! !I zaraz zwaliV siQ z sufitu na podVogQ ogVupiaVy, bliski obVQdu obywatel w samej bielinie, ale nie wiedzie czemu z walizka w dVoni i w #kaszkiecie. TrzUsV siQ i kucaV ze strachu. - Mogarycz? - zapytaV Asasello tego, ktWry spadV im z nieba. - Alojzy Mogarycz - drRUc odpowiedziaV mu tamten. - To ty po przeczytaniu artykuVu atuSskiego o powieTci tego czVowieka napisaVeT na niego donos? - zapytaV Asasello. wieRo przybyVy obywatel zsiniaV i zalaV siQ Vzami skruchy. - ChciaVeT zajU jego mieszkanie? - Najserdeczniej, jak umiaV, powiedziaV przez nos Asasello. - WstawiVem wannQ... - szczQkajUc zQbami darV siQ Mogarycz i z przeraRenia zaczUV bredzi od rzeczy: - Samo pobielenie... sam ton... - To bardzo dobrze, Re !wstawiVeT wannQ - powiedziaV z aprobatU Asasello - on !powinien zaRywa kUpieli. - I wrzasnUV: - Won! Mogarycza przekrQciVo do gWrynogami i wyniosVo z sypialni Wolanda przez otwarte okno. Mistrz wytrzeszczyV oczy, szeptaV: - To jest chyba jeszcze lepszeod tego, o czym opowiadaV $Iwan! - RozglUdaV siQ, gVQboko wstrzUTniQty, wreszcie zwrWciV siQ do kota: - Przepraszam, czy to ty... Czy !to pan... - zajUknUV siQ nie wiedzUc, jak powinien siQ zwraca do kocura. - Czy to pan jest tym kotem, ktWry wsiadaV do tramwaju? - Ja - przytaknUV kot, ktWry #czuV siQ pochlebiony, i dodaV: -"MiVo mi usVysze, Re siQ pan tak uprzejmie zwraca do kota.Nie wiadomo dlaczego, wszyscy mWwiU do kotWw XtyY, cho jako Rywo Raden kot nigdy z nikim nie piV bruderszaftu. - Wydaje mi siQ, Re niezupeVnie jest pan kotem - niepewnie odparV na to mistrz. - Tak czy owak zacznU mnie !szuka w szpitalu - nieTmiaVo dodaV zwracajUc siQ do Wolanda. - Dlaczego mieliby szuka! - uspokoiV go Korowiow i w rQkach Korowiowa znalazVy siQ$jakieT papiery, jakieT ksiQgi: - PaSska historia choroby? - Tak... Korowiow cisnUV historiQ choroby do kominka. - A to jest ksiQga meldunkowapaSskiego przedsiQbiorcy budowlanego? - Ta-ak... - Zobaczymy, kto tu jest zameldowany? Alojzy Mogarycz? - Korowiow dmuchnUV na stronicQ ksiQgi meldunkowej. - Raz-dwa i juR go nie ma i nigdy, proszQ zwrWci na to uwagQ, nigdy nie byVo. A gdyby siQ ten "paSski przedsiQbiorca zdziwiV, to niech mu pan powie, Re mu siQ ten Alojzy przyTniV. Mogarycz? Co znowu za Mogarycz? aden Mogarycz nigdy nie istniaV! - I zasznurowana ksiQga ulotniVa !siQ z rak Korowiowa. - I ksiQgajest juR w biurku przedsiQbiorcy budowlanego. A oto pani skarb, MaVgorzato NikoVajewna. - I Korowiow wrQczyV MaVgorzacie wielki brulion z nadpalonymi brzegami, zasuszonU rWRQ, zdjQcie i ksiUReczkQ "oszczQdnoTciowU, tQ ostatniU #ze szczegWlnU troskliwoTciU. - "DziesiQ tysiQcy, ktWre byVa pani uprzejma wpVaci, MaVgorzato NikoVajewna. Cudzego nam nie trzeba. "- PrQdzej mi Vapy uschnU, niR #siQgnQ po cudze - nadUV siQ i "wrzasnUV kocur, ktWry taSczyVna walizce, starajUc siQ upcha w niej wszystkie egzemplarze nieszczQsnej powieTci. - A oto i pani dokumencik - ciUgnUV Korowiow podajUc MaVgorzacie dokument, a potem zwracajUc siQ do Wolanda zameldowaV z szacunkiem: - JuR wszystko, messer! - Nie, to jeszcze nie wszystko- odparV odrywajUc siQ od globusa Woland - mia donna droga, dokUd pani rozkaRe odesVa jej TwitQ? Mnie ona nie jest potrzebna. I natychmiast przez otwarte drzwi wbiegVa Natasza. ZawoVaVa do MaVgorzaty: "- yczQ pani duRo szczQTcia, MaVgorzato NikoVajewna! - SkinQVa mistrzowi gVowU i znowu zwrWciVa siQ do MaVgorzaty: - Ja przecieR doskonale wiedziaVam, dokUd pani chodzi. - SVuRUce wiedzU wszystko - znaczUco wznoszUc VapQ zauwaRyV kot. - Jest bVQdem sUdzi, Re sU Tlepe. - Czego chcesz, Natasza? - zapytaVa MaVgorzata. - Wracaj do willi. - MaVgorzato NikoVajewna, "zVociutka - bVagalnie zaczQVa Natasza i padVa na kolana. - Niech pani ich uprosi - wskazaVa oczyma Wolanda - niech mnie zatrzymajU jako wiedmQ. Monsieur Jacques oTwiadczyV mi siQ wczoraj na balu. - Natasza rozwarVa #zaciTniQtU piQT i pokazaVa jakieT zVote monety. MaVgorzata spojrzaVa pytajUcona Wolanda. Woland skinUV gVowU. WWwczas Natasza rzuciVa siQ MaVgorzacie na $szyjQ, gVoTno jU pocaVowaVa i z okrzykiem triumfu wyleciaVa przez okno. "ZastUpiV jU MikoVaj Iwanowicz.PrzybraV znowu swojU ludzkU posta, byV jednak niezmiernieponury, a nawet chyba zirytowany. - O, tego to zwolniQ ze szczegWlnU przyjemnoTciU - powiedziaV Woland patrzUc z odrazU na lokatora z parteru -z wyjUtkowU przyjemnoTciU, bo takich nam tu nie trzeba. - Bardzo proszQ o wydanie mi zaTwiadczenia - toczUc dzikim wzrokiem powiedziaV z wielkim naciskiem MikoVaj Iwanowicz - zaTwiadczenia, gdzie spQdziVem dzisiejszU noc. - W celu okazania komu? - surowo zapytaV kocu r. - W celu okazania Ronie - stanowczo powiedziaV MikoVaj Iwanowicz. - Zazwyczaj nie wydajemy zaTwiadczeS - powiedziaV kot i nadUV siQ - ale dla pana zrobimy chyba wyjUtek. I MikoVaj Iwanowicz ani siQ obejrzaV, a juR goVa Helia siedziaVa przy maszynie, a kotdyktowaV jej: - ZaTwiadcza siQ niniejszym, Re okaziciel niniejszego zaTwiadczenia, MikoVaj Iwanowicz, spQdziV wyRej wymienionU noc na balu u szatana, gdzie zostaV aVo siQ. 0 rkPPĂ`mk&k{AgB cRg cSS[ cqS!) cS, c7T7#Tu;(&TzaangaRowany jako Trodek lokomocji... otwWrz, Helia, nawias, a w nawiasie napisz XwieprzY. Podpisano - Behemot. "- A data? - pisnUV byVy wieprz.- Dat nie wpisujemy, z datU dokument byVby niewaRny - powiedziaV kot skVadajUc niedbaVy podpis. Potem wyjUV "skUdT pieczUtkQ, chuchnUV naniU urzQdowo, odbiV na !papierze sVowo XzapVaconoY i wrQczyV Ww papier lokatorowi z parteru. Po czym lokator z parteru zniknUV bez Tladu, a na jego miejscu zjawiV siQ nowy nieoczekiwany goT. - A to znWw kto? - z obrzydzeniem zapytaV Woland,!dVoniU osVaniajUc siQ przed blaskiem Twiec. Warionucha zwiesiV gVowQ, !westchnUV i cicho powiedziaV: - Zwolnijcie mnie, nie mogQ by wampirem. PrzecieR myTmyz Helia wtedy o maVo co nie wyprawili Rimskiego na tamtenTwiat. A ja nie jestem krwioRerczy. WypuTcie mnie! - Co to znowu za brednie? - marszczUc czoVo powiedziaV Woland. - Jaki Rimski? Co to znowu za bzdura? - ProszQ siQ nie denerwowa, !messer - odezwaV siQ Asasello i zwrWciV siQ do Warionuchy: - Przez telefon nie naleRy nikomu ubliRa. Przez telefon nie naleRy kVama. Zrozumiano? Nie bQdziesz tegowiQcej robiV? Warionusze z radoTci zamUciVosiQ w gVowie, twarz mu siQ rozpromieniVa i, ogVupiaVy, zaczUV mamrota: - Jak Boga ko... to jest, chciaVem powiedzie... Wasza Wyso... zaraz po obiedzie... - Warionucha przyciskaV dVonie !do piersi i patrzyV na Asasella bVagalnie. - Dobra. Do domu! - powiedziaVAsasello i Warionucha rozpVynUV siQ. - Teraz zostawcie mnie z nimi samego - poleciV Woland wskazujUc na mistrza i MaVgorzatQ. Polecenie Wolanda zostaVo wykonane bVyskawicznie. Po chwili milczenia Woland zwrWciV siQ do mistrza: - A zatem - do sutereny na Arbacie? A paSska powieT? A PiVat? !- ZnienawidziVem tQ powieT -odparV mistrz. - BVagam ciQ - RaVoTnie prosiVa MaVgorzata - nie mWw tak. Dlaczego siQ nade mnU znQcasz? PrzecieR wiesz, Re w!tQ ksiURkQ wVoRyVam caVe "swoje Rycie. - I zwracajUc siQ do Wolanda dodaVa: - Niech pan go nie sVucha, messer. - Ale o czymT przecieR trzeba #pisa? - mWwiV Woland. - JeTli pan skoSczyV z tym procuratorem, to niech pan siQzabierze chociaRby do takiego Alojzego. Mistrz uTmiechnUV siQ. - To niezbyt interesujUce. - WiQc co panu wypeVni Rycie?MaVgorzata oderwaVa siQ od mistrza i z wielkim Rarem zaczQVa mWwi: - ZrobiVam wszystko, co mogVam, podsuwaVam mu najbardziej porywajUce !projekty. Ale on na nic siQ nie zgadza. - Ja wiem, o czym mu pani szeptaVa - zaprotestowaV Woland - ale to wcale nie jest najbardziej porywajUce. A ja panu powiem - z uTmiechem zwrWciV siQ do mistrza - Re paSska powieT jeszcze sprawipanu niejednU niespodziankQ. - To bardzo smutne - odpowiedziaV mistrz. - Nie, to nie jest smutne - powiedziaV Woland - nie ma w tym niczego strasznego. No !cWR, MaVgorzato NikoVajewna, wszystko zostaVo wykonane. Czy moRe mi pani coT zarzuci? - AleR skUdRe, messer! - WiQc niechRe to pani przyjmie ode mnie na pamiUtkQ - powiedziaV Wolandi wyjUV spod poduszki niewielkU ozdobionU diamentami zVotU podkWwkQ. !- Nie, nie, nie, z jakiej racji? - Szuka pani zwady ze mnU? - zapytaV Woland i uTmiechnUV siQ. PoniewaR pVaszcz nie miaV "kieszeni, MaVgorzata poVoRyVa podkWwkQ na serwetce, ktWrU nastQpnie zawiUzaVa w wQzeVek. I w tym momencie "doznaVa olTnienia. SpojrzaVa w okno, za ktWrym TwieciV ksiQRyc, i po wiedziaVa: - CzegoT tu nie rozumiem... co to wVaTciwie jest - ciUgle !pWVnoc i pWVnoc, a przecieR juR dawno powinien nadejT Twit? #- wiUtecznU pWVnoc miVo jestzatrzyma nieco dVuRej - odpowiedziaV Woland. - No, to RyczQ szczQTcia wam obojgu! MaVgorzata modlitewnie wyciUgnQVa obie dVonie do "Wolanda, ale nie oTmieliVa siQ "doS zbliRy i tylko zawoVaVa cicho: - egnaj! egnaj, messer! - Do zobaczenia - powiedziaV Woland. MaVgorzata w czarnym pVaszczu, a mistrz w szpitalnym szlafroku wyszli na korytarz mieszkania po jubilerowej. W korytarzu paliVasiQ Twieca i oczekiwaVa ich tam Twita Wolanda. Kiedy wyszli z korytarza, Helia "niosVa walizkQ, w ktWrej byVa powieT i caVy skarb MaVgorzaty, kot zaT pomagaV Helii. Przy drzwiach wejTciowych $Korowiow skVoniV siQ i zniknUV,a reszta wyszVa odprowadza na schody. Klatka schodowa byVa pusta. Kiedy mijali podestdrugiego piQtra, coT miQkko !stuknQVo o podVogQ, ale nikt nie zwrWciV na to uwagi. Przy samych drzwiach, juR na dole, Asasello dmuchnUV w gWrQ i skoro tylko weszli na podwWrze, na ktWre nie zaglUdaV ksiQRyc, zobaczyli stojUcy przy samym wyjTciu z klatki schodowej czarny samochWd z wygaszonymi !TwiatVami. Na przedniej szybie niewyranie rysowaVa siQ sylwetka gawrona. Kiedy mieli juR wsiada do samochodu, przeraRona MaVgorzata krzyknQVa cicho: - O BoRe, zgubiVam podkowQ! - Wsiadajcie do samochodu - powiedziaV Asasello - i poczekajcie na mnie. Zaraz !wrWcQ, muszQ tylko zobaczy, co siQ wVaTciwie staVo. - I zawrWciV. !A staVo siQ, co nastQpuje: na jakiT czas przed tym, nim mistrz i MaVgorzata oraz caVe towarzystwo wyszli z mieszkania numer !piQdziesiUt, z mieszkania podczterdziestym Wsmym, ktWre "znajdowaVo siQ piQtro niRej w tym samym pionie, wyszVa na schody wychudVa kobieta z baSkU i z torbU. ByVa to ta wVaTnie Annuszka, ktWra w #TrodQ na nieszczQTcie Berlioza rozlaVa przy turnikiecie olej sVonecznikowy. Nikt nie wiedziaV i z pewnoTciU nikt siQ nigdy nie dowie, czym siQ zajmowaVa w Moskwie ta kobieta i z czego RyVa. Wiedziano o niej tyle !tylko, Re codziennie moRna jU "byVo spotka z baSkU - albo i z baSkU, i z torbU - albo w mydVami, albo na targu, albo pod bramU, albo na schodach, najczQTciej jednak w kuchni mieszkania pod czterdziestym Wsmym, w ktWrym zamieszkiwaVa owa Annuszka. Poza tym wszyscy przede wszystkim wiedzieli, Re gdziekolwiek siQ znajdowaVa, gdziekolwiek siQ pojawiaVa, tam natychmiast wybuchaV dziki skandal; moRemy jeszczedoda, Re byVa ona powszechnie znana rWwnieR jako XGangrenaY. Annuszka -Gangrena nie wiadomo dlaczego wstawaVa bardzo wczeTnie, a dzisiaj coTwyrwaVo jU ze snu jeszcze przed pierwszym brzaskiem, zaraz po dwunastej. PrzekrQciV siQ klucz w drzwiach, wsunUV siQ w nie nos, a nastQpnie caVa reszta Annuszki, drzwi zostaVy zatrzaTniQte i Annuszka zamierzaVa juR !gdzieT wyruszy, kiedy piQtro wyRej huknQVy drzwi, ktoT !popQdziV na dWV po schodach, wpadV na AnnuszkQ i odepchnUV na bok tak mocno, Re kobieta uderzyVa potylicU w TcianQ. - Gdzie ciQ diabeV nosi w samych kalesonach? - piskliwie"wrzasnQVa Annuszka VapiUc siQza kark. CzVowiek w samej bielinie, w kaszkiecie, z !walizkU w rQku, nie otwierajUcoczu powiedziaV Annuszce niesamowitym sennym gVosem: - Piecyk w Vazience... ton... samo pobielenie ile kosztowaVo... - z pVaczem zaryczaV. - Won! ZerwaV siQ i pobiegV nie na "dWV, tylko z powrotem na gWrQ,w kierunku okna z wybita szybU i przez to okno do gWry nogami wyleciaV na podwWrze. Annuszka nawet o swoim karkuzapomniaVa, jQknQVa i teR podbiegVa do okna. PoVoRyVa siQ, przywarVa brzuchem do !podVogi i wystawiVa gVowQ na zewnUtrz, przekonana, Re na oTwietlonym latarniU asfalcie podwWrka zobaczy roztrzaskane zwVoki czVowieka"z walizkU... Ale asfalt podwWrkabyV idealnie pusty. PozostawaVo wiQc uzna, Re Ww dziwny i senny osobnik wyleciaV z domu jak ptak nie pozostawiajUc po sobie najmniejszych TladWw. Annuszka przeRegnaVa siQ i pomyTlaVa: XWesoVe !mieszkanko ta piQdziesiUtka! Nie na darmo ludzie gadajU! Toci mieszkanko!Y Nie zdURyVa tego na dobre "pomyTle, a juR drzwi na gWrze trzasnQVy znowu i znowu ktoT zbiegaV stamtUd. Annuszka przycisnQVa siQ do Tciany i zobaczyVa jakiegoT doT dystyngowanego obywatela z brWdkU, ale z odrobinQ - tak siQ przynajmniej Annuszce wydaVo - prosiakowatU !twarzU. Obywatel Ww TmignUV koVo niej, podobnie jak tamtenpierwszy opuTciV dom przez okno i rWwnieR ani mu w "gVowie byVo roztrzaskiwa siQ o asfalt. Annuszka zapomniaVa juR, jaki miaV by cel jej wymarszu, i zostaVa na schodach - RegnaVa siQ znakiem krzyRa, pojQkiwaVa i sama ze sobU rozmawiaVa. Trzeci nie miaV brWdki, tylko "okrUgVU, wygolonU twarz, byV w toVstojowskiej koszuli, zbiegV z gWry niebawem i !rWwnieR wyfrunUV przez okno. OddajUc Annuszce sprawiedliwoT musimy powiedzie, Re byVa kobietU RUdnU wiedzy i Re postanowiVa trochQ poczeka - a nuR zdarzU siQ jeszcze jakieT nowe cuda? Drzwi na gWrze otworzyVy siQ znowu, ale tym razem zaczQVo schodzi caVe towarzystwo, nie zbiegaVo, szVo normalnie, jak ludzie. Annuszka odbiegVa "od okna, zeszVa pWV piQtra do swoich drzwi, szybciuteSko je otworzyVa, schowaVa siQ do przedpokoju i w wUskiej szparze niedomkniQtych drzwi zamigotaVo jej oszalaVe z ciekawoTci oko. JakiT niby chory, niby nie chory, dziwny, blady, zaroTniQty, w czarnej czapeczce i w jakimT szlafroku niepewnie szedV po schodach. Troskliwie podtrzymywaVa go pod ramiQ jakaT damulka w czymT, co w pWVmroku wydaVo siQ Annuszcehabitem. Damulka byVa ni to bosa, ni to w jakichT przezroczystych, z pewnoTciUzagranicznych, podartych na strzQpy pantofelkach. XWesoVemieszkanko!...Y Wszystko w duszy Annuszki TpiewaVo, kiedy sobie wyobraziVa, jak bQdzie rano opowiada to wszystko sUsiadom. Za dziwnie ubranU damulka !podURaVa inna dama, zupeVnie goVa, niosUca walizeczkQ, #obok walizeczki zaT krQciV siQ ogromny czarny kocur. Annuszka przetarVa oczy i maVo brakowaVo, a zapiszczaVaby na gVos. ZamykaV pochWd kulejUcy cudzoziemiec niskiego wzrostu, z bielmem na oku, bez marynarki, w biaVej frakowej kamizelce, w krawacie. CaVe to towarzystwoprzedefilowaVo obok Annuszki i$poszVo na dWV. CoT stuknQVo o podest. Annuszka odczekaVa, aR kroki przycichVy, jak wUR wyTlizgnQVa siQ zza drzwi, !odstawiVa baSkQ pod TcianQ, poVoRyVa siQ na podeTcie i zaczQta obmacywa podVogQ. Po chwili miaVa w rQku serwetkQ, a w niej coT ciQRkiego. Oczy Annuszce wylazVy na czoVo, kiedy rozwinQVa tQ serwetkQ. PodniosVa klejnot ku samym oczom, a w oczach tych "pVonUV wilczy zaiste ogieS. W gVowie Annuszki zerwaVa siQ zawierucha: XNic nie wiem, nic nie "widziaVam!... Do siostrzeSca? A "moRe rozpiVowa na kawaVki?...Kamienie moRna wydVuba i pokamyku - jeden na PietrowkQ, drugi na SmoleSski... Nic nie wiem, nic nie widziaVam...Y SchowaVa wiQc znalezisko za pazuchQ, chwyciVa baSkQ i odkVadajUc wyprawQ na miasto$juR zamierzaVa siQ wTliznU z powrotem do swego mieszkania, kiedy diabli wiedza skUd wziUV siQ przed !niU ten z biaVU piersiU, bez marynarki, i cicho powiedziaV: - Dawaj podkWwkQ i serwetkQ! - JakU znowu podkWwkQ, jakUznowu serwetkQ? - zdumiaVa siQ nader udatnie Annuszka. - Na oczy nie widziaVam Radnej serwetki. Pijani jesteTcie, obywatelu, czy jak? !BiaVopierTny, nic juR wiQcej nie mWwiUc, twardymi jak porQcze w autobusie i jak one zimnymi palcami tak TcisnUV !gardVo Annuszki, Re caVkowicieprzerwaV dopVyw powietrza do jej pVuc. BaSka wypadVa Annuszce z rQki, upadVa na podVogQ. Potrzymawszy AnnuszkQ czas pewien bez powietrza, roznegliRowany cudzoziemiec rozluniV uchwyt.Annuszka zaczerpnQVa tchu i uTmiechnQVa siQ. - Ach, podkWweczkQ? - "przemWwiVa. - JuR siQ robi! A wiQc to paSska podkWweczka? A ja patrzQ: leRy sobie w serwetce, to specjalnie wziQVam, Reby jej kto nie zabraV, bo potem to, wie pan, szukaj wiatru w polu! Otrzymawszy podkWweczkQ i serwetkQ cudzoziemiec jUV "uniRenie kVania siQ Annuszce,mocno Tciska jej rQkQ i gorUco dziQkowa z bardzo wyranym zagranicznym akcentem, takimi sVowy: - Jestem pani niezmiernie zobowiUzany, madame. Ta podkWwka to droga mi pamiUtka rodzinna. Pani bQdzieVaskawa za przechowanie tego!drobiazgu przyjU te dwieTcie rubli znalenego - wyjUV pieniUdze z kieszonki kamizelki i wrQczyV je Annuszce. UTmiechajUc siQ rozpaczliwie Annuszka pokrzykiwaVa tylko: - Ach, dziQkujQ panu najpokorniej! Merci! Merci! Hojny cudzoziemiec jednym !susem przesadziV pWV piQtra, ale nim ostatecznie zniknUV, !krzyknUV jeszcze z doVu, tylkojuR bez akcentu: - Ty stara wiedmo, jak jeszcze kiedy znajdziesz cudzU rzecz, to na milicjQ odnieT, a nie chowaj za pazuchQ! Annuszka, majUc w rozdzwonionej gVowie - wskutek wszystkich tych wydarzeS na klatce schodowej- zamQt, dVugo jeszcze z rozpQdu powtarzaVa: - Merci! Merci! Merci!... - ale cudzoziemca dawno juR nie byVo. Nie byVo takRe na podwWrzu samochodu. Jego TwiatVa $zniknQVy wTrWd innych TwiateV na bezsennej, gwarnej Sadowej. W godzinQ pWniej w sutereniemaleSkiego domku przy jednym z zauVkWw w pobliRu Arbatu, wpierwszym pokoju, w ktWrym wszystko byVo tak samo jak przed owU strasznU zeszVorocznU nocU jesiennU, przy nakrytym aksamitnU serwetU stole, pod lampU z !abaRurem, koVo ktWrej staVy wwazoniku konwalie, siedziaVa MaVgorzata i cicho pVakaVa z wyczerpania przeRytymi wstrzUsami i ze szczQTcia. LeRaV przed niU nadpalony !brulion, a obok niego piQtrzyVasiQ sterta innych, nienaruszonych. W domku panowaVa cisza. W maleSkim sUsiednim pokoiku leRaV przykryty szpitalnym szlafrokiem, pogrURony w gVQbokim Tnie, mistrz. OddychaV rWwno i cicho. MaVgorzata wypVakaVa siQ, siQgnQVa po nienaruszone bruliony i odnalazVa to miejsce, ktWre czytaVa przed spotkaniem z Asasellem pod murem Kremla. Nie chciaVo jej siQ spa. Pieszczotliwie gVaskaVa maszynopis, jak gVaska siQ ulubionego kota, obracaVa go w dVoniach, oglUdaVa ze wszystkich stron, to zatrzymujUc siQ na karcie tytuVowej, to zaglUdajUc na koniec. WpadVa jej nagle do gVowy straszna myTl, Re wszystko to sU czary, Re za chwilQ bruliony zniknU, Re znajdzie siQ w swojej sypialni w willi, a kiedy siQ obudzi, %bQdzie musiaVa iT siQ utopi. Ale byVa to ostatnia straszna #myTl, pogVos dVugiej udrQki, w "jakiej RyVa. Nic nie niknQVo, wszechmocny Woland byV rzeczywiTcie wszechmogUcy i MaVgorzata mogVa, ile tylko chciaVa, chociaRby do samego Twitu, szeleTci stronicami "brulionWw, przyglUda siQ im, caVowa je i czyta raz jeszcze sVowa: CiemnoT, ktWra nadciUgnQVa znad MorzarWdziemnego, okryVa znienawidzone przez procuratora miasto... 25. Jak procurator usiVowaV ocali JudQ z Kiriatu "CiemnoT, ktWra nadciUgnQVa znad Morza rWdziemnego, okryVa znienawidzone przez procuratora miasto. ZniknQVy wiszUce mosty VUczUce $TwiUtyniQ ze straszliwU wieRU Antoniusza, otchVaS zwaliVa siQ z niebios i pochVonQVa skrzydlatych bogWw ponad hipodromem, paVac Hasmonejski wraz z jego strzelnicami, bazary, karawanseraje, zauVki, stawy...Jeruszalaim, wielkie miasto, zniknQVo, jak gdyby nigdy nie istniaVo. Wszystko poRarVa ciemnoT, ktWra przeraziVa wszystko, co RyVo w samym Jeruszalaim i w jego okolicach.Dziwna chmura przygnana zostaVa znad morza przed wieczorem czternastego dnia wiosennego miesiUca nisan. Chmura ta zwaliVa siQ juR na nagie wzgWrze zwane TrupiU CzaszkU, na ktWrym oprawcy poTpiesznie dobijali skazaScWw, zwaliVa siQ na TwiUtyniQ jeruszalaimskU, dymnymi potokami speVzVa ze wzgWrza, na ktWrym staV Przybytek, i zalaVa Dolne Miasto. WlewaVa siQ w okienka i spQdzaVa ludzi z krQtych Q. 0 rkPPĂ`mk&k{Ap cT  cFU cU! c VU,~ coV6RVuliczek do domWw. Niespieszne $jej byVo podzieli siQ z ziemiU "swU wodU, obdzielaVa jU tylko swU barwU. Skoro tylko dymnU czarnU kipiel rozVupywaV #ogieS, wzbijaVa siQ ku gWrze z nieprzejrzanych ciemnoTci ogromna bryVa TwiUtyni z "poVyskujUcU VuskU dachu. Ale ogieS gasV natychmiast i TwiUtynia pogrURaVa siQ w ciemnej otchVani. WyrastaVa z niej po kilkakro i znowu siQ zanurzaVa, a za kaRdym razemtowarzyszyV takiemu zanurzeniu Voskot wVaTciwy kataklizmom. Inne migotliwe rozbVyski wydobywaVy z otchVani stojUcy naprzeciw TwiUtyni nazachodnim wzgWrzu paVac Heroda Wielkiego i straszliwe bezokie posUgi ze zVota wzlatywaVy ku czarnemu niebu"i wyciUgaVy ku niemu rQce. Ale !ogieS niebieski znowu znikaV i ciQRkie uderzenia piorunWw zapQdzaVy zVote idole w ciemnoT. Ulewa lunQVa nieoczekiwanie, awtedy burza przemieniVa siQ whuragan. W tym samym miejscu, gdzie okoVo poVudnia procurator rozmawiaV z arcykapVanem, koVo marmurowej Vawy w ogrodzie, uderzenie podobne uderzeniu armatniego pocisku przeVamaVojak trzcinQ cyprys. Wraz z pyVem wodnym i gradem wiatr wciskaV pod kolumnadQ tarasu "zerwane rWRe, liTcie magnolii, !kawaVki strzaskanych gaVQzi i piasek. Huragan szarpaV ogrody. W tym momencie znajdowaV siQ pod kolumnadU jeden tylko czVowiek - procurator. Nie siedziaV teraz na tronie, ale leRaV na sofie przy niewielkim niskim stole zastawionym jadVem i dzbanami z winem. Po przeciwnej stronie stoVu znajdowaVo siQ drugie VoRe, puste. U stWp procuratora ciemniaVa nie wytarta czerwona kaVuRa podobna "kaVuRy krwi, poniewieraVy siQ skorupy rozbitego dzbana. SVugQ, ktWry przed burzU !nakrywaV stWV dla procuratora,nie wiedzie czemu zmieszaVo spojrzenie hegemona, zdenerwowaV siQ myTlUc, Re zrobiV coT nie tak, jak naleRaVo, a rozgniewany na niego procurator rozbiV dzban o mozaikowU posadzkQ i powiedziaV: - Czemu nie patrzysz w twarz, kiedy podajesz? Czy coT ukradVeT? Czarna twarz Afrykanina poszarzaVa, w jego oczach #wida byVo TmiertelnU trwogQ, zadygotaV i o maVo nie zbiV drugiego dzbana, lecz gniew procuratora dlaczegoT minUV rWwnie szybko, jak nim owVadnUV. Afrykanin poskoczyV, by zebra skorupy i wytrze kaVuRQ, ale procurator skinUV naS i niewolnik uciekV. KaVuRa natomiast pozostaVa. Teraz, podczas huraganu, Afrykanin kryV siQ nie opodal niszy, w ktWrej staVa biaVa statua przedstawiajUca nagU kobietQ z pochylonU gVowU, #baV siQ nawinU pod rQkQ nie !w porQ, a zarazem lQkaV siQ, Re przegapi chwilQ, kiedy procurator moRe go zawezwa do siebie. Procurator leRUc na VoRu w pWVmroku burzy sam nalewaV sobie wino do pucharu, piV je !dVugimi Vykami, niekiedy braV do rQki chleb, kruszyV go i przeVykaV maleSkie kawaVeczki, od czasu do czasu wysysaV ostrygi, RuV cytrynQ i znowu popijaV. Gdyby nie Voskot wody, gdyby nie uderzenia piorunWw, ktWre,#zdawaVo siQ, chciaVy rozpVatapaVacowy dach, gdyby nie stukot gradu mVWcUcego stopnie tarasu, moRna by byVousVysze, Re procurator mruczy coT sam do siebie. I gdyby niepewne migoty ogni niebieskich przemieniVy siQ w "trwalsze TwiatVo, ktoT, kto by na to patrzyV, mWgVby zauwaRy, Re twarz procuratora o oczach rozpalonych przez bezsennoT i przez wino wyraRa zniecierpliwienie, Re procurator patrzy nie tylko na $dwie biaVe rWRe, ktWre utonQVyw czerwonej kaVuRy, ale co chwila zwraca twarz w stronQ ogrodu, tam skUd wpada pyV wodny i piasek, Re oczekuje na kogoT, oczekuje niecierpliwie. MinUV czas pewien, zaczQVa rzednU przesVona wody przedoczyma proeuratora. Huragan, cho tak wTciekVy, sVabV "przecieR. Nie trzeszczaVy juR i"nie spadaVy gaVQzie. Pioruny i bVyskawice byVy coraz rzadsze. Teraz przepVywaVa nad Jeruszalaim juR nie fioletowa o biaVych brzegach zasVona, ale zwykVa szara chmura dVugotrwaVej burzy. Burza przesuwaVa siQ w stronQMorza Martwego. "Teraz moRna juR byVo usVyszez osobna i szum deszczu, i szum wody spadajUcej Tciekami i wprost ze stopni owych schodWw, po ktWrych procurator szedV w dzieS, by ogVosi na placu wyrok. Wreszcie moRna byVo usVyszetakRe zagVuszanU dotychczas !fontannQ. RozjaTniaVo siQ. W szarej, oddalajUcej siQ ku wschodowi przesVonie pojawiVysiQ bVQkitne przeTwity. Wtedy z oddali, poprzez bQbnienie drobnego juR teraz deszczyku, dobiegV do uszu procuratora tupot kilkuset kopyt i sVabe dwiQki trUb. !Procurator poruszyV siQ, kiedy to usVyszaV, jego twarz !oRywiVa siQ. Ala powracaVa z Nagiej GWry. SUdzUc po !odgVosach mijaVa wVaTnie Ww plac, na ktWrym ogVoszono wyrok. Wreszcie procurator usVyszaV od dawna oczekiwane kroki i czVapanie na schodach prowadzUcych na gWrny taras ogrodWw, przed samU juR !kolumnadU. WyciUgnUV szyjQ, !jego oczy zabVysVy, wyraRaVy radoT. PomiQdzy dwoma marmurowymilwami ukazaVa siQ najpierw zakapturzona gVowa, a potem zupeVnie przemoczony czVowiek w pVaszczu, ktWry !oblepiaV mu ciaVo. ByV to ten sam czVowiek, ktWry przed wyrokiem spotkaV siQ z procuratorem w zaciemnionej komnacie paVacu, ktWry w czasie kani siedziaV na trWjnoRnym taborecie i bawiV siQ kijaszkiem. Nie zwracajUc uwagi na kaVuRe zakapturzony goT przeszedV przez ogrodowy taras, wszedV na mozaikowU posadzkQ pod kolumnadU i wznoszUc dVoS powiedziaV miVym wysokim gVosem: - BUd pozdrowiony, procuratorze! - MWwiV po Vacinie. !- Bogowie! - zawoVaV PiVat. - PrzecieR nie ma na tobie suchej nitki! Co za huragan! Prawda? ProszQ, przejd do mnie. Zechciej mi wyTwiadczytQ VaskQ i przebierz siQ niezwVocznie. Przybysz odrzuciV kaptur, odsVoniV zupeVnie mokrU gVowQ, wVosy przywarVy mu doczoVa. Na wygolonU twarz przywoVaV uprzejmy uTmiech, podziQkowaV za propozycjQ zmiany ubrania i zapewniV, Re deszczyk bynajmniej mu nie zaszkodzi. - Nie chcQ tego sVucha - !powiedziaV PiVat i klasnUV w dVonie. WezwaV w ten sposWb !chowajUce siQ przed nim sVugi "i poleciV im zatroszczy siQ o przybysza, a potem niezwVocznie poda coT gorUcego do jedzenia. Na to, by wysuszy wVosy, zmieni obuwie i odzieR i w ogWle doprowadzi siQ do porzUdku, goT procuratora potrzebowaV bardzo niewiele czasu i niebawem zjawiV siQ natarasie w suchych sandaVach, w suchym purpurowym wojskowym pVaszczu, uczesany. SVoSce tymczasem powrWciVo nad Jeruszalaim i zanim odeszVo, by zatonU w Morzu rWdziemnym, posyVaVo poRegnalne promienie znienawidzonemu przez procuratora miastu i wyzVacaVo wiodUce na taras schody. Fontanna odRyVa juR "zupeVnie i rozTpiewaVa siQ ze wszystkich siV, wyszVy na piasek goVQbie, gruchaVy, przeskakiwaVy przez poVamane gaVUzki, wydziobywaVy coT z mokrego piasku. Wytarto #czerwonU kaVuRQ, sprzUtniQto skorupy, na stole dymiVo miQsiwo. - SVucham rozkazWw procuratora - podchodzUc do stoVu powiedziaV przybysz. - Niczego nie usVyszysz, zanim nie usiUdziesz i nie napijesz siQ wina - uprzejmie odpowiedziaV PiVat i wskazaV wolnU sofQ. !Przybysz legV, sVuga nalaV do jego pucharu gQstego czerwonego wina. Inny sVuRUcy, przechylajUc siQ !ostroRnie przez ramiQ PiVata, napeVniV puchar procuratora. NastQpnie procurator skinieniem gVowy oddaliV obydwu. Kiedy przybysz piV i jadV, PiVat, pociUgajUc wino drobnymi Vyczkami, patrzyV zmruRonymi oczyma na swego goTcia. CzVowiek, ktWry przyszedV do PiVata, byV w Trednim wieku, miaV bardzo "miVU, krUgVU, czystU twarz, !miQsisty nos i wVosy jakiegoT nieokreTlonego koloru. !PojaTniaVy teraz, wysychajUc. Trudno byVoby orzec, jaka jestnarodowoT goTcia. Tym, co dominowaVo w jego twarzy, byVa chyba dobrodusznoT, z !ktWrU zresztU kVWciVy siQ oczy, a raczej nie tyle same oczy, ile sposWb, w jaki miaV zwyczaj patrze na swego rozmWwcQ. Zazwyczaj skrywaV swoje maVe renice pod opuszczonymi, nieco dziwnymi, jak gdyby opuchniQtymi powiekami. Wtedy w szparkach tych oczu"jaTniaVa dobroduszna chytroT.NaleRy sUdzi, Re goT procuratora byV czVowiekiem wesoVym. Ale niekiedy ze szparek humor Ww znikaV bez Tladu, czVowiek, ktWrego goTciV teraz procurator, szeroko otwieraV oczy i znienacka patrzyV na swego rozmWwcQ tak badawczo, jak gdyby chciaV siQ szybko i dokVadnie przyjrze niezauwaRalnemu znamieniu nanosie rozmWwcy. TrwaVo to przez oka mgnienie, po czym powieki znowu opadaVy, zwQRaVy siQ szparki i znWw zaczynaVa w nich jaTnie dobrodusznoT i figlarna bystroT umysVu. !Przybysz nie odmWwiV rWwnieR drugiego pucharu wina, z !widocznU rozkoszU przeVknUV kilka ostryg, sprWbowaV gotowanych jarzyn, zjadV kawaVek miQsa. Zaspokoiwszy gVWd pochwaliV wino: - Znakomity gatunek, procuratorze, ale to nie falern? - Caecubum. Trzydziestoletnie - odpowiedziaV uprzejmie procurator. %GoT przyVoRyV dVoS do serca, odmWwiV zjedzenia jeszcze czegokolwiek, powiedziaV, Re jest najedzony. WWwczas PiVat napeVniV swWj puchar, goT uczyniV to samo. Obaj ucztujUcy odlali nieco wina zeswoich pucharWw do pWVmiska z miQsiwem i procurator wznoszUc puchar powiedziaV gVoTno: - Za nas, za ciebie, cezarze, ojcze Rzymian!... NastQpnie dopili wino, !Afrykanie sprzUtnQli ze stoVu jadVo, pozostawiajUc owoce i dzbany. Procurator znowu oddaliV skinieniem usVugujUcych i zostaV pod kolumnadU sam na sam ze swoim goTciem. - A zatem - powiedziaV PiVat niezbyt gVoTno - co moResz mipowiedzie o nastrojach panujUcych w tym mieTcie? Mimo woli popatrzyV w tQ stronQ, gdzie za tarasami ogrodWw, w dole dopalaVy siQ kolumnady i pVaskie dachy wyzVocone ostatnimi promieniami. !- SUdzQ, Re kohorta BVyskawicmoRe odejT - powiedziaV goT. - To bardzo dobra myTl - !zgodziV siQ z nim procurator. -!OdeTlQ jU pojutrze, sam takRe!odjadQ i, przysiQgam na ucztQ dwunastu bogWw, przysiQgam na lary, Re wiele bym daV za to, aby mWc to uczyni juR dzisiaj! - Nie lubisz jednak Jeruszalaim, procuratorze? - dobrodusznie zapytaV goT. $- Na litoT! - uTmiechajUc siQ zawoVaV procurator. - Nie ma bardziej beznadziejnego miejsca na ziemi. Nie mWwiQ juR o przyrodzie - jestem chory za kaRdym razem, !ilekro muszQ tu przyjecha - "to jeszcze pWV biedy!... Ale te TwiQta!... Magowie, czarodzieje, czarnoksiQRnicy, te stada wiernych!... Fanatycy,!fanatycy!... IleR byV wart ten jeden mesjasz, ktWrego nagle zaczQli siQ spodziewa w tym roku! CzVowiek jest przygotowany na to, Re w kaRdej chwili moRe sta siQ Twiadkiem odraRajUcego przelewu krwi... Nieustannie trzeba przesuwa wojska, czyta donosy i skargi, a poVowa z nich to donosy i skargi na mnie! Przyznasz, Re to nudne. O, gdyby nie to, Re "jestem w sVuRbie imperatora!... #- Tak, TwiQta tu sU ciQRkie - przytaknUV goT. - PragnQ z caVego serca, Reby"siQ skoSczyVy jak najrychlej - energicznie dorzuciV PiVat. - "BQdQ mWgV wreszcie powrWci do Caesarei. Czy uwierzysz, Reta poroniona budowla Heroda -procurator machnUV rQkU w stronQ kolumnad i staVo siQ oczywiste, Re ma na myTli paVac - po prostu doprowadza mnie do obVQdu? Nie mogQ tu sypia. wiat nie widziaV dziwaczniejszej architektury!...Tak, ale wrWmy do rzeczy. Przede wszystkim - czy nie !niepokoi ciQ ten przeklQty Bar Rawan? W tym momencie goT wystrzeliV swoje osobliwe spojrzenie w policzek procuratora. Ale zmruRone w obrzydzeniu, udrQczone oczy PiVata patrzyVy w dal, wpatrywaVy siQ w leRUcU u jego stWp, dogasajUcU w zmierzchu czQT miasta. ZgasVo takRe spojrzenie goTcia, jego powieki opadVy. !- NaleRy sUdzi, Re Bar RawanbQdzie teraz niegrony jak jagniQ - przemWwiV goT i zmarszczki pojawiVy siQ na krUgVej jego twarzy. - Ale w kaRdym razie - zauwaRyV z niepokojem procurator i wzniWsV dVugi cienki palec z czarnym kamieniem pierTcienia - trzeba bQdzie... - O, procurator moRe by pewien, Re dopWki ja jestem wJudei, Bar nie uczyni ani jednego kroku, by moi ludzie nie deptali mu po piQtach. - Teraz jestem spokojny, zresztU zawsze jestem spokojny, kiedy ty jesteT tutaj. - JesteT dla mnie zbyt Vaskaw,procuratorze! - A teraz, proszQ, opowiedz mio kani - powiedziaV procurator. - Co mianowicie interesuje procuratora? - Czy tVum nie prWbowaV w jakiT sposWb wyrazi oburzenia? To, oczywista, najwaRniejsze. - Nie - odparV goT. - To bardzo dobrze. StwierdziVeT zgon osobiTcie? - Procurator moRe by tego pewien. - A powiedz mi... czy przed powieszeniem na sVupach podano im napWj? !- Tak. Ale - tu goT zamknUV oczy - nie chciaV go wypi. - Kto mianowicie? - zapytaV PiVat. - Przepraszam, hegemonie! - zawoVaV goT. - Nie powiedziaVem, kto? Ha-Nocri! "- Szaleniec! - powiedziaV PiVat i wykrzywiV siQ nie wiedzie czemu. ZadygotaVa RyVka pod jego lewym okiem. - Umiera na udar sVoneczny! CzemuR nieprzyjU tego, na co zezwala prawo? W jakich sVowach odmWwiV? - PowiedziaV - odparV goT znowu zamykajUc oczy - Re "dziQkuje i nie ma Ralu o to, Repozbawia siQ go Rycia. - Do kogo nie ma Ralu? - gVucho zapytaV PiVat. - Tego, hegemonie, nie powiedziaV... - Nic poza tym? - zapytaV ochrypVy gVos, - Poza tym nic. Procurator stuknUV pucharem nalewajUc sobie jeszcze wina. WysUczywszy puchar do dna powiedziaV: - Chodzi o to, Re jakkolwiek nie moRemy, przynajmniej w tej chwili, znale Radnych jego wyznawcWw czy teR naTladowcWw, to przecieR nie sposWb zarQczy, Re ich w ogWle nie ma. $GoT sVuchaV uwaRnie, pochyliV gVowQ. - Zatem, aby ustrzec siQ jakichT niespodzianek - ciUgnUV procurator - bardzo proszQ, aby jak najprQdzej i nie nadajUc sprawie rozgVosu uprzUtnU ciaVa wszystkich trzech skazaScWw i pogrzebaje potajemnie, cichaczem, tak!Reby nikt juR o nich nigdy nie usVyszaV. - Rozkaz, hegemonie - powiedziaV goT i wstaV ze sVowami: - PoniewaR sprawa jest skomplikowana i wielkiej wagi, proszQ mi pozwoli odjecha natychmiast. !- Nie, usiUd jeszcze, proszQ - powiedziaV PiVat, gestem powstrzymujUc swego goTcia -sU jeszcze dwie sprawy. Sprawa pierwsza - ogromne twoje zasVugi w trudnej pracy komendanta tajnej sVuRby przy procuratorze Judei pozwalajU mi zameldowa o nich Rzymowi, co z przyjemnoTciU uczyniQ. !WWwczas zarWRowiVa siQ twarz&goTcia, goT wstaV, skVoniV siQprocuratorowi i powiedziaV: - SpeVniam jedynie mWj obowiUzek w sVuRbach imperatora. - ChciaVbym jednak prosi - ciUgnUV hegemon - o to, byT odrzuciV propozycjQ awansu z przeniesieniem gdzie indziej, jeTli zostanie ci ona uczyniona, i abyT pozostaV przy mnie. Za nic nie chciaVbym rozstawa siQ z tobU. Niechaj ciQ wynagrodzU w jakiT inny sposWb. $- Jestem szczQTliwy, Re sVuRQ pod twymi rozkazami, hegemonie. - Bardzo to dla mnie miVe. Zatem - sprawa druga. Chodzi "o tego... jakRe mu tam... JudQ z Kiriatu. Tu goT wystrzeliV w procuratora swoje spojrzenie i, jak przystaVo, zaraz je zgasiV. - PowiadajU, Re - ciUgnUV procurator Tciszywszy glos - otrzymaV pieniUdze za to jakoby, Re tak serdecznie podjUV tego szaleSca. - Otrzyma je dopiero - sprostowaV cicho komendant tajnej sVuRby. - Czy to duRa suma? - Nikt tego wiedzie nie moRe, hegemonie. - Nawet ty? - powiedziaV hegemon i w jego zdziwieniu zabrzmiaVa pochwaVa. - Nawet ja, niestety - !spokojnie odpowiedziaV goT. -Ale wiem na pewno, Re otrzyma te pieniUdze z krQtych Q. 0 rkPPĂ`mk&k{AgBpa c$W V ^W' cW/ " cHXQ+# cXt6 SYdzisiejszego wieczora. ZostaV na dzisiaj wezwany do paVacu Kajfasza. - Ach, cWR to za chciwy starzec, ten kiriatczyk! - zauwaRyV z uTmiechem procurator. - Bo to przecieR starzec, prawda? !- Procurator nigdy siQ nie myli, tym razem jednak siQ omyliV - uprzejmie odparV goT - !czVowiek z Kiriatu jest mVody. "- O! Czy mogQ prosi o bliRszUcharakterystykQ? Czy to fanatyk? - O nie, procuratorze! - Ta-ak... CWR jeszcze? - Jest bardzo przystojny. - A oprWcz tego? Ma moRe jakUT sVaboT? - Trudno jest wiedzie wszystko o kaRdym mieszkaSca tak duRego miasta, procuratorze... - O, nie, nie, Afraniuszu! ProszQ, nie pomniejszaj swoich zasVug. - Ma on pewnU sVaboT, procuratorze! - goT zrobiV "maVU pauzQ. - Ma sVaboT do pieniQdzy. - A czym siQ zajmuje? Afraniusz wzniWsV oczy ku gWrze, zastanowiV siQ i odpowiedziaV: - Pracuje w kantorze wymiany, ktWry naleRy do jednego z jego krewnych. - Ach, tak, tak, tak, tak - procurator zamilkV, rozejrzaV siQ, czy nikogo nie ma pod kolumnadU, a potem powiedziaV cicho: - A wiQc, chodzi o to, Re doniesiono mi, iR zostanie on tej nocy zasztyletowany. !UsVyszawszy to, goT nie tylkoobrzuciV procuratora osobliwymswoim spojrzeniem, ale nawet zatrzymaV je przez chwilQ na rozmWwcy, a potem powiedziaV: - Zbyt pochlebny byV twWj sUdo mnie, procuratorze. UwaRam,!Re nie zasVugujQ na to, abyT donosiV o mnie Rzymowi. Mnie nic o tym nie wiadomo. - ZasVugujesz na najwyRsze nagrody - odparV procurator. -Wiem jednak, Re ten mVody czVowiek ma by dzisiejszej nocy zasztyletowany. - OTmielam siQ zapyta, od kogo pochodzU te wiadomoTci.- Wybacz, Re tego na razie nie zdradzQ, tym bardziej Re to wiadomoTci przypadkowe, niepewne i niejasne. Mam jednak obowiUzek przewidziewszystko. Tego wymaga ode mnie mWj urzUd, a ja wierzQ przede wszystkim moim przeczuciom, bo one nigdy mnie jeszcze nie zawiodVy. Z raportu zaT, ktWry otrzymaVem, wynika, Re ktoT zpotajemnych przyjaciWV Ha-Nocri, oburzony potwornU zdradU tego wekslarza, zmawia siQ ze swymi kompanami, zamierzajUc zabigo dzisiejszej nocy, a pieniUdze, ktWre otrzymaV za to, Re zaprzedaV gamalijczyka,podrzuci arcykapVanowi z notatkU: XZwracam przeklQte pieniUdzeY. Komendant tajnej sVuRby nie rzucaV juR wiQcej na hegemona swoich nieoczekiwanych spojrzeS, przymknUwszy oczy sVuchaV "jego sVWw, a PiVat ciUgnUV: - PomyTl, proszQ, czy przyjemnie bQdzie arcykapVanowi, kiedy w TwiUtecznU noc otrzyma taki prezent? - Czy przyjemnie? - !odpowiedziaV uTmiechajUc siQ !goT. - SUdzQ, procuratorze, Re to wywoVa ogromny skandal.- Jestem tego samego zdania. Dlatego wVaTnie chciaVbym, "byT zajUV siQ tU sprawU, to znaczy, byT uczyniV wszystko,co leRy w twej mocy, by uchroni JudQ z Kiriatu. - Rozkaz twWj zostanie speVniony - zaczUV mWwi Afraniusz - ale muszQ ciQ, hegemonie, uspokoi. ZamysV zbrodniarzy jest nader trudny do wykonania. ProszQ tylko #pomyTle - goT obejrzaV siQ mWwiUc, po czym ciUgnUV dalej - muszU wyTledzi czVowieka, zabi go, w dodatku muszU siQ !dowiedzie, ile dostaV i potem znale sposWb zwrWcenia pieniQdzy Kajfaszowi. I wszystko to w ciUgu jednej nocy? Dzisiejszej nocy? - A jednak zasztyletujU go dzisiaj - powtWrzyV z uporem PiVat. - Mam takie przeczucie, powiadam ci! Nie zdarzyVo siQ jeszcze, Reby przeczucie mniezawiodVo - i grymas wykrzywiVtwarz procuratora, hegemon ostro zatarV rQce. - Rozkaz - sVuRbiTcie powiedziaV goT, wstaV, wyprostowaV siQ i nagle zapytaV surowo: - A zatem zasztyletujU go, hegemonie? - Tak - odpowiedziaV mu PiVat.- PokVadam nadziejQ jedynie wtwojej zadziwiajUcej wszystkich sprawnoTci. $GoT obciUgnUV ciQRki pas podpVaszczem i powiedziaV: - BUd pozdrowiony! - No, tak! - zawoVaV niezbyt gVoTno PiVat. - Na Tmier zapomniaVem. PrzecieR jestem twoim dVuRnikiem!... GoT zdziwiV siQ. - Doprawdy, procuratorze, nic mi nie jesteT winien. - AleR jak to! W czasie mego wjazdu do Jeruszalaim, pamiQtasz, ten tVum RebrakWw... chciaVem jeszcze "rzuci im trochQ pieniQdzy, alejuR nie miaVem i tyT mi ich uRyczyV! - O, procuratorze, to drobiazg! - NaleRy pamiQta takRe o !drobiazgach. - PiVat odwrWciV 'siQ, uniWsV pVaszcz, ktWry leRaVna tronie za jego plecami, wyjUV spod niego skWrzany woreczek i podaV go goTciowi. w skVoniV siQ, kiedy go odbieraV, i schowaV sakiewkQ pod pVaszczem. - Czekam - powiedziaV PiVat -na raport o pogrzebaniu ciaV, a takRe w sprawie tego Judy zKiriatu, jeszcze dzisiejszej nocy, sVyszysz, Afraniuszu - !jeszcze dziT. StraRy poleci, by mnie obudzono, skoro tylkonadejdziesz. BQdQ czekaV. - Vale, procurator! - powiedziaV komendant tajnej %sVuRby, odwrWciV siQ i wyszedV spod kolumnady. SVycha byVo chrzQst mokrego piasku pod jego stopami, potem stukot jego butWw po marmurze pomiQdzy lwami, potem zniknQVy jego nogi, potem tuVWw, wreszcie kaptur. Dopiero wtedy procurator zauwaRyV, Re sVoSce juR zaszVo i Re zapadV mrok. 26. ZVoRenie do grobu MoRe to wVaTnie Ww mrok sprawiV, Re procurator tak bardzo siQ zmieniV. Jak gdyby w oczach siQ postarzaV, przygarbiV, wydawa siQ mogVo, Re ogarnia go trwoga. !W pewnej chwili rozejrzaV siQ idrgnUV, nie wiedzie czemu, kiedy spojrzaV na pusty tron, na ktWrego oparciu leRaV !pVaszcz. NadeszVa TwiUteczna noc, graVy swWj koncert wieczorne cienie i zmQczonemu procuratorowi przywidziaVo siQ zapewne, Re ktoT siedzi na tym pustym "tronie. Procurator nie oparV siQmaVodusznoTci, obmacaV #pVaszcz, odVoRyV go i zaczUV spiesznie przechadza siQ pod kolumnada, to zacieraV rQce, to podbiegaV do stoVu i chwytaV puchar to znWw zatrzymywaV siQ i bezmyTlnie wpatrywaV w mozaikQ posadzki, jak gdyby usiVowaV odczyta z niej jakieT inskrypcje... ZawracajUc po raz ktWryT, #zatrzymaV siQ nagle i gwizdnUV.Na Ww gwizd rozlegVo siQ w mroku basowe naszczekiwanie i wbiegV z ogrodu pod kolumnadQ ogromny szary pies o zaostrzonych uszach, w obroRy nabijanej zVoconymi blaszkami. - Banga, Banga - zawoVaV cicho procurator. !Pies stanUV na dwWch Vapach, przednie poVoRyV swemu panu na ramionach, o maVo nie przewracajUc go na ziemiQ, i polizaV go po policzku. Procurator usiadV na tronie. Banga wysunUwszy ozWr ziajUc poVoRyV siQ u stWp swego pana, Tlepia jego wyraRaVy radoT z tego, Re skoSczyVa siQ burza, jedyna w"Twiecie rzecz, ktWrej baV siQ ten nieustraszony pies, a takRe z tego, Re pies jest znowu tutaj, obok czVowieka, ktWrego kocha, szanuje i uwaRa za najpotQRniejszU istotQ na Twiecie, za pogromcQ wszystkich innych ludzi, obok czVowieka, dziQki ktWremu pies takRe moRe czusiQ stworzeniem uprzywilejowanym, wywyRszonym i niezwykVym. Ale legVszy u jego stWp, i nawet nie patrzUc na swego pana, tylko w wieczerniejUcy "ogrWd, pies od razu pojUV, Re pana spotkaVo nieszczQTcie. PokrQciV siQ wiQc, wstaV, "zaszedV z boku i poVoRyV pysk i przednie Vapy na kolanach procuratora wilgotnym piaskiem brudzUc poVy jego pVaszcza. Poczynania Bangi miaVy zapewne oznacza, Re pies chce pocieszy swego pana i gotWw jest wraz z nim stawi czoVa przeciwnoTciom. PrWbowaVy to wyrazi i zezujUce na pana Tlepia, i postawione wyostrzone uszy. I tak razem, pies i czVowiek kochajUcy siQ nawzajem, witali pod kolumnadU noc TwiQta. Tymczasem goT procuratora miaV mnWstwo do zrobienia. OpuTciwszy gWrny taras przed kolumnadU zszedV po schodachna nastQpny taras ogrodWw, skrQciV w prawo i doszedV do mieszczUcych siQ na terenie paVacu koszar. To wVaTnie w tych koszarach kwaterowaVy owe dwie centurie: manipuV, !ktWry przyszedV na TwiQto do Jeruszalaim wraz z procuratorem, a takRe tajna straR procuratora, ktWra znajdowaVa siQ pod rozkazami #goTcia. GoT niedVugo zabawiV w koszarach, nie dVuRej niR "dziesiQ minut, ale po upVywie tych dziesiQciu minut wyjechaVy z koszarowego podwWrza trzy wozy wyVadowane Vopatami i kilofami, na jednym z wozWw staVa takRe beczka z wodU. Wozom towarzyszyVo piQtnastu konnych w szarych pVaszczach. Eskortowane przez nich wozy wyjechaVy z terenu paVacu przez tylnU bramQ, skierowaVy siQ na zachWd, przejechaVy przez bramQ w murze miejskim, dojechaVy TcieRkU do traktu na Betlejem, pojechaVy tym traktem na pWVnoc, do skrzyRowania drWg przy bramieHebronu, a stamtUd traktem na JafQ, tym samym, ktWrym za dnia sunQVa procesja ze skazaScami. ByVo juR podWwczas ciemno, a nad horyzontem wydwignUV siQ ksiQRyc. WkrWtce po odjedzie wozWw itowarzyszUcego im oddziaVku wyjechaV konno z paVacu takRe i goT procuratora przebrany w ciemny zniszczony chiton. GoT nie pojechaV jednak za miasto, lecz do miasta. Po pewnym czasie moRna byVo zobaczy, jak podjeRdRaV do twierdzy !Antoniusza w pWVnocnej czQTcimiasta, twierdza ta sUsiadowaVa z wielkU TwiUtyniU. W twierdzy goT takRe nie zabawiV dVugo, stamtUd zaT Tlad jego prowadziV do Dolnego Miasta, do jego krzywych, splUtanych !zauVkWw. GoT przyjechaV tu oklep na mule. Dobrze znaV miasto i bez trudu#odnalazV ulicQ, ktWrej szukaV. Nazywano tQ ulicQ GreckU, poniewaR znajdowaVo siQ przy niej kilka greckich sklepWw, a wTrWd nich jeden, w ktWrym sprzedawano dywany. Przed tym wVaTnie sklepem goT zatrzymaV swego muVa, zsiadV i przywiUzaV zwierzQ do pierTcienia przy drzwiach. #Sklep byV juR zamkniQty. GoT wszedV w znajdujUce siQ obok wejTcia do sklepu drzwiczki i znalazV siQ na niewielkim kwadratowym podwWrzu obudowanym z trzech stron szopami. Na podwWrzu skrQciV !za wQgieV, znalazV siQ przed obroTniQtym bluszczem tarasem domu mieszkalnego, !rozejrzaV siQ. ZarWwno w domu,jak w szopach byVo ciemno, nie zapalono jeszcze TwiatVa. GoT zawoVaV cicho: - Nisa! Na to woVanie skrzypnQVy drzwi i w pWVmroku wieczora ukazaVa siQ na tarasie mVoda !kobieta z odsVoniQtU gVowU. !PrzechyliVa siQ przez porQcz, lQkliwie wpatrywaVa siQ w mrok, chciaVa zobaczy, kto przyszedV. Poznawszy "przybysza uTmiechnQVa siQ doS!na powitanie, skinQVa gVowU, pomachaVa rQkU. - JesteT sama? - cicho zapytaV po grecku Afraniusz. - Sama - szepnQVa stojUca na tarasie - mUR pojechaV rano do Caesarei - tu kobieta obejrzaVa siQ na drzwi i dorzuciVa szeptem - ale jest w#domu sVuRUca. - I zrobiVa gest,ktWry byV zaproszeniem do wejTcia. Afraniusz rozejrzaV siQ i wszedV na kamienne schodki. Potem oboje zniknQli wewnUtrz domku. Afraniusz byV u tej kobiety zupeVnie krWtko, z pewnoTciU nie "dVuRej niR piQ minut. Potem opuTciV dom, zszedVszy z tarasu nasunUV kaptur na oczy i wyszedV na ulicQ. Po domach zapalano wVaTnie szabaTniki, przedTwiUteczny tVok na "ulicach byV juR bardzo wielki i Afraniusz na swoim mule zginUV w rzece przechodniWw i"jedcWw. Nikt nie wie, dokUd pojechaV stamtUd. Natomiast kobieta, ktWrU Afraniusz nazwaV NisU, "zaczQVa siQ przebiera, kiedy wyszedV, spieszyVa siQ przy tym bardzo. Ale chociaR z trudem odnajdowaVa w ciemnym pokoju potrzebne jej rzeczy, nie zapalaVa Twiecznika ani nie wzywaVa sVuRUcej. Dopiero gdy byVa gotowa i miaVa juR na gVowie ciemny czepek, rozlegV siQ w domku jej gVos: - Gdyby ktoT o mnie pytaV, powiedz, Re poszVam do Enanty. "DaVo siQ sVysze w ciemnoTci !pomrukiwanie starej sVuRUcej: - Do Enanty? CiUgle tylko ta !Enanta! PrzecieR mUR zakazaV do niej chodzi! To rajfurka, ta twoja Enanta! Powiem ja mQRowi... - No, no, no, milcz lepiej - "powiedziaVa Nisa i wyTliznQVa siQ z domu jak cieS. SandaVy jej zastukotaVy po kamiennychpVytach podwWrka. SVuRUca mamroczUc coT zamknQVa !drzwi od tarasu. Nisa opuTciVa dom. W tym samym czasie w innym zauVku Dolnego Miasta, w krQtym zauVku schodzUcym stopniami ku jednemu ze stawWw miejskich, z furtki niepokanego domku, ktWrego okna wychodziVy na podwWrze,"a Tlepa tylna Tciana na zauVek,wyszedV mVody czVowiek ze starannie przystrzyRonU brWdka, w biaVym opadajUcym na ramiona kefi, w nowym, "odTwiQtnym bVQkitnym tallifie obramowanym u doVu kutasikami, w nowiuteSkich poskrzypujUcych sandaVach. w przystojny mVodzieniec o orlim nosie, wystrojony jak na "wielkie TwiQto, szedV dziarsko,wyprzedzaV przechodniWw TpieszUcych do domWw, by zasiUT do TwiUtecznego stoVu, patrzyV, jak jedno po drugim zapalajU siQ okna. MVody czVowiek poszedV wiodUcU wzdVuR targowiska ulicU w stronQ paVacu arcykapVana Kajfasza poVoRonego u stWp wzgWrza, na ktWrym staVa TwiUtynia. WkrWtce potem moRna byVo zobaczy, jak wchodziV do bramy paVacu Kajfasza. A jeszcze nieco pWniej - jak opuszczaV Ww paVac. Odwiedziwszy paVac, w ktWrympVonQVy juR Twieczniki i pochodnie, gdzie trwaVa TwiUteczna krzUtanina, mVodyczVowiek szedV jeszcze raniej, jeszcze bardziej dziarsko, szedV z powrotem, wstronQ Dolnego Miasta. Na rogu, tam gdzie ulica wychodziVa na plac targowy, wyprzedziVa go w tVoku zwiewna kobieta idUca krokiem jak gdyby tanecznym,kobieta w nasuniQtym na sameoczy czarnym kekryphalos. WyprzedzajUc przystojnego mVodzieSca kobieta ta na sekundQ zsunQVa czepek niecowyRej, rzuciVa na mVodego czVowieka spojrzenie, ale nie zwolniVa kroku, przeciwnie, przyTpieszyVa, jak gdyby chciaVa uciec przed tym, ktWrego wyprzedziVa. !MVody czVowiek zauwaRyV jU, co wiQcej - rozpoznaV, a poznawszy drgnUV, zatrzymaV siQ, z niedowierzaniem popatrzyV w jej Tlad i natychmiast popQdziV za niU. O maVo nie przewrWciwszy jakiegoT niosUcego dzban przechodnia dogoniV kobietQ i ciQRko dyszUc z podniecenia zawoVaV: - Nisa! Kobieta odwrWciVa siQ, zmruRyVa oczy, jej twarz przybraVa chVodny wyraz niezadowolenia, oschle odpowiedziaVa po grecku: - Ach, to ty, Juda! Nie poznaVam ciQ w pierwszej "chwili. To zresztU lepiej. MWwi "siQ u nas, Re ten, ktWrego nie poznano, bQdzie bogaty... Tak podniecony, Re serce !tVukVo mu siQ jak ptak okryty czarnym kekryphalos, Juda, lQkajUc siQ, by nikt z przechodniWw go nie dosVyszaV, zapytaV urywanym szeptem: - DokUd idziesz, Nisa? !- Po co miaVbyT to wiedzie? -odpowiedziaVa Nisa zwalniajUckroku i patrzUc na JudQ wynioTle. WWwczas w gVosie Judy daVa siQ sVysze jakaT dziecinna nutka, szeptaV zmieszany: - JakRe to tak... PrzecieR umWwiliTmy siQ.... ChciaVem wstUpi do ciebie, mWwiVaT przecieR, Re przez caVy wieczWr bQdziesz w domu... - Ach, nie, nie - odpowiedziaVa Nisa i kapryTnieodQVa dolnU wargQ, co sprawiVo, Re Judzie wydaVo siQ, iR jej twarz, najpiQkniejsza twarz, jakU "kiedykolwiek widziaV, staVa siQjeszcze piQkniejsza - !zaczQVam siQ nudzi. Wy macieTwiQto, a ja co mam robi? Siedzie i sVucha, jak wzdychasz na tarasie? I w dodatku lQka siQ, czy sVuRUca nie powie mu o tym? O, nie, nie, postanowiVam !pWjT za miasto i posVucha sVowikWw. - Jak to: za miasto? - zapytaVzdetonowany Juda. - Sama? - OczywiTcie, Re sama - odpowiedziaVa Nisa. - PozwWl sobie towarzyszy - poprosiV Juda. ZapieraVo mu dech w piersiach. MyTli zmUciVy mu siQ, zapomniaV o boRym Twiecie, patrzyV bVagalnie w bVQkitne oczy Nisy, ktWre teraz wydawaVy siQ czarne. Nic na to nie odpowiedziaVa i przyspieszyVa kroku. - Czemu milczysz, Nisa? - RaVoTliwie zapytaV Juda eniUdze z krQtych Q. 0 rkPPĂ`mk&k{AgBp8 caY  cYt c'Z 8"A cZ y-Q cZ 8>P[ dostosowujUc siQ do jej kroku.- A nie bQdQ siQ z tobU nudziVa? - zapytaVa nagle Nisa"i stanQVa. WWwczas myTli Judy zupeVnie siQ juR splUtaVy. - No, dobrze - ulegVa wreszcieNisa. - Chodmy. - Ale dokUd, dokUd? - Poczekaj... Wejdmy na to podwWrko, tam siQ zastanowimy, bo siQ bojQ, Re zobaczy mnie ktoT ze znajomych, a potem powiedzU mQRowi, Re byVam na ulicy z kochankiem. Nisa i Juda zniknQli z targowiska, szeptali do siebie w bramie jakiegoT podwWrza: - Id na plantacjQ oliwek - szeptaVa Nisa naciUgajUc czepek na oczy i odwracajUc siQ plecami do jakiegoT czVowieka, ktWry wchodziV wVaTnie do bramy niosUc wiadro - w Getsemani, za Kedronem, wiesz gdzie? - Tak, tak, tak... - Ja pWjdQ pierwsza - !ciUgnQVa Nisa - ale nie depcz mi po piQtach, id osobno. Ja pWjdQ pierwsza... Kiedy przejdziesz przez potok... Wiesz, gdzie jest grota? - Wiem, wiem... - Miniesz wytVaczarniQ oliwek,#pWjdziesz w gWrQ i skrQcisz do #groty. Ja juR tam bQdQ. Ale nie #waR siQ iT teraz za mnU, miej cierpliwoT, poczekaj tutaj - z tymi sVowami Nisa wyszVa z bramy, jakby w ogWle nie rozmawiaVa z Juda. Juda postaV samotnie przez czas pewien, usiVowaV zebra !rozbiegane myTli. ByVa wTrWd nich takRe myTl o tym, jak wytVumaczy wobec rodziny swojU nieobecnoT przy TwiUtecznym stole. StaV i "wymyTlaV jakieT Vgarstwo, ale w zdenerwowaniu niczego nie obmyTliV jak naleRy ani nie przygotowaV sobie Radnego wykrQtu i wyszedV powoli z bramy. "ZmieniV kierunek, nie szedV juRku Dolnemu Miastu, ale zawrWciV w stronQ paVacu Kajfasza. W mieTcie #rozpoczQVo siQ juR TwiQto. W oknach wokWV Judy pVonQVy TwiatVa, sVycha juR byVo takRe modlitwy. SpWnieni przechodnie pQdzili po jezdni osioVki, popQdzali je batem i okrzykami. Nogi same niosVy JudQ i nie zauwaRyV nawet, kiedy przesunQVy siQ obok niego straszliwe, omszaVe !wieRe Antoniusza, nie sVyszaV dobiegajUcego z twierdzy dwiQku trUb, nie zwrWciV uwagi na konny patrol rzymski z pochodniU, ktWrej niespokojny blask oTwietliV jego pierT. !MinUwszy wieRQ Juda odwrWciV"siQ i zobaczyV, Re niezmiernie wysoko nad TwiUtyniU zapVonQVy dwa gigantyczne "piQcioramienne Twieczniki. Ale ito Juda ledwie zauwaRyV. !WydaVo mu siQ, Re rozjarzyVo siQ nad Jeruszalaim dziesiQ niesVychanej wielkoTci zniczWw, ktWrych blask konkurowaV ze TwiatVem tego jednego jedynego, wznoszUcego siQ coraz wyRej nad Jeruszalaim - miesiUca. Nic go teraz nie interesowaVo,spieszyV do bramy Getsemani, !chciaV jak najszybciej opuTcimiasto. Niekiedy wydawaVo mu siQ, Re dostrzega przed sobU wTrWd plecWw i twarzy przechodniWw tanecznU figurkQ, ktWra go za sobU prowadzi. Ale byVo to zVudzenie. WiedziaV, Re Nisa musiaVa go znacznie wyprzedzi. PrzebiegV obok kantorWw wymiany i znalazV siQ wreszcie przy bramie Getsemani. Cho pVonUV z niecierpliwoTci, musiaV siQ jednak zatrzyma przed bramU. Do miasta wchodziVy !wielbVUdy, za nimi wjeRdRaV patrol syryjskich RoVnierzy. Juda przeklUV go w myTli... Ale wszystko ma swWj koniec. Niecierpliwy Juda byV wreszcieza miejskimi murami. Na lewo od siebie zobaczyV niewielki cmentarz, a przy nim kilka pasiastych namiotWw !pielgrzymWw. PrzeszedV zalanU "ksiQRycowym TwiatVem, peVnU kurzu drogQ, skierowaV siQ w stronQ potoku kedroSskiego, aby przejT na drugi jego brzeg. Woda bulgotaVa z cicha pod jego stopami. PrzeskakujUc z kamienia na !kamieS znalazV siQ wreszcie nagetsemaSskim brzegu i zobaczyV z radoTciU, Re prowadzUca wzdVuR gajWw droga jest pusta. Na wpWV rozwalona brama plantacji oliwek byVa juR niedaleko. JudQ, ktWry wyszedV z dusznego miasta, odurzyV zapach wiosennej nocy. Zza ogrodzenia gaju napVywaV od getsemaSskich polan zapach mirtWw i akacji. Nikt nie strzegV bramy, nikogo w niej nie byVo i juR w kilka minut pWniej Juda biegV w tajemniczym cieniu wielkich rozVoRystych drzew oliwnych. Droga wiodVa pod gWrQ. "WspinaV siQ dyszUc ciQRko, odczasu do czasu wypadaV z mroku na wzorzyste ksiQRycowe dywany, ktWre przypominaVy mu dywany widywane w sklepie zazdrosnego mQRa Nisy. Jeszcze w chwilQ pWniej na polanie, na lewo od Judy, zamajaczyVa wytVaczarnia oliwek z wielkim kamiennym !koVem i sterta jakichT beczek. W gaju nie byVo nikogo, prace przerwano o zachodzie sVoSca,a teraz nad gVowU Judy grzmiaVy klUskajUce chWry sVowicze. Cel byV juR niedaleki. Juda wiedziaV, Re w mroku po prawej rQce usVyszy lada chwila cichy szept spadajUcej w grocie wody. Tak siQ teR $staVo, usVyszaV go. RobiVo siQ coraz chVodniej. Wtedy zwolniVkroku i cicho zawoVaV: - Nisa! Ale zamiast Nisy oderwaVa siQ od grubego pnia oliwki i wyskoczyVa na drogQ krQpa mQska sylwetka, w rQku mQRczyzny coT bVysnQVo i zaraz zgasVo. Juda krzyknUV $cicho, zawrWciV i rzuciV siQ do ucieczki, ale inny czVowiek odcinaV mu odwrWt. Ten pierwszy, z przodu, zapytaV: &- IleT dziT dostaV? MWw, jeTli ci"Rycie miVe! Nadzieja zaTwitaVaw sercu Judy i zawoVaV z rozpaczU: - TrzydzieTci tetradrachm! TrzydzieTci tetradrachm! Wszystko, co dostaVem, mam przy sobie! Oto pieniUdze! Bierzcie, ale nie zabijajcie! !CzVowiek, ktWry staV z przodu,bVyskawicznie wydarV Judzie z!rQki sakiewkQ. W tejRe chwili za plecami Judy wzniWsV siQ !nWR i wbiV siQ pod VopatkQ zakochanego. Juda zatoczyV siQ do przodu, wyrzuciV w powietrze dVonie o zakrzywionych palcach. !CzVowiek, ktWry staV z przodu,!przejUV JudQ na swWj nWR - wbiV go w serce Judy aR po rQkojeT. !- Ni...sa... - nie swoim, wysokimi czystym mVodzieSczym gVosem, ale peVnym wyrzutu basem wyrzekV Juda i nie wydaV juR Radnego dwiQku. CiaVo jego uderzyVo o ziemiQ tak mocno, Re aR jQknQVa. Wtedy zjawiVa siQ na drodze !trzecia posta. Ten trzeci miaVna sobie pVaszcz z kapturem. - PoTpieszcie siQ - rzuciV. Mordercy poTpiesznie zawinQli w kawaV skWry sakiewkQ i karteczkQ podanU im przez tego trzeciego, przewiUzali zawiniUtko sznurkiem. Potem jeden z nich wsunUV je sobie w zanadrze i obaj mordercy !uskoczyli z drogi, pochVonQVa ich ciemnoT pod oliwkami. Trzeci zaT przykucnUV przy zabitym i zajrzaV mu w twarz. W cieniu twarz ta wydaVa siQ patrzUcemu biaVa jak kreda, piQkna i jakaT jakby natchniona. W kilka sekund pWniej nie byVo na drodze Rywego ducha. Wida byVo tylko "znieruchomiaVe ciaVo leRUce z rozrzuconymi rQkami. Lewa stopa znalazVa siQ w plamie !ksiQRycowego TwiatVa, wida byVo wyranie kaRdy rzemyk sandaVa. Tymczasem caVy gaj Getsemani rozbrzmiewaV Tpiewem sVowikWw. Nikt nie wie, dokUd poszli ci dwaj, ktWrzy zadgali JudQ, wiadomo jednak, co czyniV !nastQpnie Ww trzeci, czVowiek !w kapturze. ZszedV ze TcieRki,daV nura w gQstwinQ drzew oliwkowych i ruszyV na poVudnie. PrzelazV przez ogrodzenie plantacji w pobliRu gVWwnej bramy, na poVudniowym kraScu gaju, w miejscu gdzie wykruszyVy siQ zmuru gWrne kamienie. WkrWtce potem byV na brzegu Kedronu. WszedV wWwczas do wody i przez czas jakiT szedV rzeka, dopWki nie zobaczyV w oddali sylwetek dwu koni i pilnujUcego ich czVowieka. !Konie rWwnieR staVy w potoku. Woda bulgotaVa omywajUc im kopyta. CzVowiek, ktWry !pilnowaV koni, dosiadV jednego z nich, mQRczyzna w kapturzewskoczyV na drugiego, obaj pojechali potokiem, sVycha byVo, jak zgrzytajU pod kopytami wierzchowcWw kamienie. Potem jedcy wyjechali z wody, wspiQli siQ na jeruszalaimski brzeg i pojechali stQpa wzdVuR miejskiego muru. Nagle luzak pocwaVowaV do przodu i zniknUV z oczu, mQRczyzna zaT w kapturze zatrzymaV konia, zsiadV na pustej drodze, zdjUV pVaszcz, przewrWciV go na drugU stronU, wyjUV spod pVaszcza #pVytki heVm bez kity i wVoRyV go na gVowQ. Teraz wskoczyV na konia czVowiek ubrany w #RoVnierskU chlamidQ, z krWtkim!mieczem na biodrze. ciUgnUV udzienicQ i ognisty koS kawaleryjski ruszyV cwaVem, !podrzucajUc jedca w siodle. Nie pojechali daleko - jedzieczbliRaV siQ do poVudniowej bramy Jeruszalaim. Pod Vukiem bramy taSczyVy i podskakiwaVy niespokojne odblaski pochodni. PeVniUcy wartQ RoVnierze z drugiej centurii legionu BVyskawic siedzieli na kamiennych Vawach i grali w koTci. Zobaczywszy mundur wjeRdRajUcego zerwali siQ, !jedziec skinUV im dVoniU i wjechaV do miasta. Miasto byVo TwiUtecznie oTwietlone. W kaRdym oknie $peVgaVo TwiatVo szabaTnikWw i zewszUd dobiegaVy modVy zlewajUce siQ w nieskVadny chWr. Z rzadka zaglUdajUc do wychodzUcych na ulicQ okien, !jedziec mWgV zobaczy ludzi siedzUcych za stoVami, na "ktWrych staVo miQso jagniQcia i, wTrWd doprawionych gorzkimi zioVami potraw, puchary napeVnione winem. Cicho pogwizdujUc jakUT piosenkQ, jedziec niespiesznym cwaVem przemierzyV wyludnione ulice Dolnego Miasta kierujUc siQ kuwieRy Antoniusza i spoglUdajUc niekiedy na nie majUce sobie rWwnych na caVym Twiecie piQcioramienne Twieczniki gorejUce nad TwiUtyniU albo na ksiQRyc, ktWry wisiaV teraz jeszcze wyRej niR Twieczniki. PaVac Heroda Wielkiego nie uczestniczyV w uroczystoTciach paschalnej nocy. W poTledniejszych, zwrWconych ku poVudniowi komnatach paVacu, w ktWrych zakwaterowano starszyznQ kohorty rzymskiej oraz legata !legionu, paliVo siQ TwiatVo, panowaV tam jeszcze jakiT ruch. Natomiast czQT frontowa paVacu, jego czQT reprezentacyjna, w ktWrej spaV tylko jeden jedyny, przymusowy zresztU jej mieszkaniec - procurator, caVata czQT, wraz ze swymi kolumnadami i posUgami ze zVota, jak gdyby oTlepVa w blasku wyjUtkowo jasnego ksiQRyca. Tu, w paVacowych wnQtrzach, panowaVa cisza i mrok. Procurator, jak zresztU sam o tym powiedziaV Afraniuszowi, nie miaV ochoty wchodzi do paVacu. PoleciV, aby mu przygotowano posVanie pod kolumnadU, tam gdzie ucztowaV, gdzie rankiem prowadziV Tledztwo. LegV na przygotowanym VoRu, ale sen nie nadszedV. Nagi ksiQRyc wisiaV wysoko na czystym niebie i procurator patrzyV weS przez kilka godzin. Mniej wiQcej o pWVnocy sen uRaliV siQ wreszcie nad procuratorem. ZiewnUwszy spazmatycznie rozpiUV i zrzuciV pVaszcz, zdjUV przepasujUcy tunikQ rzemieS ze stalowym krWtkim sztyletemw pochwie, poVoRyV go na stojUcym obok VoRa tronie, &zdjUV sandaVy i wyciUgnUV siQ. Banga natychmiast wskoczyV $na poTciel i poVoRyV siQ obok, jego pysk znalazV siQ przy gVowie procuratora, ktWry !poVoRyV dVoS na karku psa i wreszcie zamknUV oczy. Dopiero wtedy zasnUV i pies. oRe znajdowaVo siQ w "pWVmroku, kolumna osVaniaVa jeprzed ksiQRycem, ale od wiodUcych na taras schodWw do posVania ciUgnQVo siQ ksiQRycowe pasmo, procurator,skoro tylko straciV kontakt z otaczajUcU go !rzeczywistoTciU, zaraz ruszyV "po owej jaTniejUcej TcieRce i poszedV niU ku gWrze, wprost "w ksiQRyc. AR siQ rozeTmiaV !przez sen, uszczQTliwiony, Re tak piQkne i niepowtarzalne byVo wszystko na tej przejrzystej niebieskiej drodze. SzedV, towarzyszyV muBanga, a obok kroczyV wQdrowny filozof. Dyskutowali o czymT nader waRnym i niezmiernie skomplikowanym i Raden z nich nie mWgV przekona drugiego. Nie mieli Radnych wspWlnych poglUdWw, co czyniVo ich dyskusjQ szczegWlnie interesujUcU i sprawiaVo, Re mogVa siQ ona ciUgnU w nieskoSczonoT. Dzisiejsza kaS, oczywista, okazaVa siQ by jedynie zwykVym nieporozumieniem; #filozof, ktWry wymyTliV coT takniepomiernie niedorzecznego jak to, Re wszyscy ludzie sU dobrzy, szedV tuR obok, a zatem RyV. Wolnego czasu mieli, ile dusza zapragnie, a burza miaVa nadciUgnU dopiero pod wieczWr, tchWrzostwo natomiast naleRy bez wUtpienia do najstraszliwszych uVomnoTci czVowieka. DowodziV tego Jeszua Ha-Nocri. O, nie, mWj filozofie, nie zgodzQ siQ z tobU - tchWrzostwo nie jest jedna z najstraszliwszych uVomnoTci, ono jest uVomnoTciU najstraszliwszU! Oto, na przykVad, nie stchWrzyVeT, obecny procuratorze prowincji Judea, a Wwczesny trybunie legionu wtedy, tam, w Dolinie Dziewic,kiedy tak niewiele brakowaVo, Reby rozwTcieczeni Germanie zagryli olbrzyma SzczurzU mier? Ale zechciej mi wybaczy, filozofie! CzyRbyT ty, tak rozumny, mWgV przypuTci, Re z powodu czVowieka, ktWry popeVniV przestQpstwo przeciw cezarowi, procurator Judei zaprzepaTci swojU karierQ? $- Tak, tak... - jQczaV i szlochaVprzez sen PiVat. - Teraz zawsze bQdziemy razem - mWwiV doS we Tnie obdarty filozof-wVWczQga, ktWry, nie wiedzie w jaki sposWb, stanUV na drodze Jedca ZVotej WVWczni - gdzie jeden, tam i drugi! KiedywspomnU mnie, rWwnoczeTnie wspomnU ciebie! Mnie, podrzutka, syna nieznanych rodzicWw, i ciebie, syna krWla-astronoma i mVynarzWwny, piQknej Pilli. - Tak, zechciej o mnie pamiQta, wspomnij o mnie, o synu astronoma - prosiV we "Tnie PiVat. I spostrzegVszy we Tnie skinienie idUcego obok niego nQdzarza z En Sarid, skinienie, ktWre byVo zapewnieniem, surowy procurator Judei z radoTci #TmiaV siQ i pVakaV przez sen. Wszystko to byVo bardzo !piQkne, ale tym RaVoTniejsze byVo przebudzenie hegemona. Banga zawyV do ksiQRyca i urwaVa siQ przed procuratoremTliska, jak gdyby wymoszczona"oliwU bVQkitna droga. OtworzyVoczy i odruchowo chwyciV obroRQ Bangi, a potem jego zbolaVe renice zaczQVy "szuka ksiQRyca i spostrzegV, #Re ksiQRyc odpVynUV nieco na bok i staV siQ srebrzystszy. Blask miesiUca silniejszy byV niR nieprzyjemne, niespokojne TwiatVo igrajUce na tarasie tuR przed oczyma. W dVoniach centuriona Szczurzej mierci peVgaVa i kopciVa pochodnia. Ten, ktWry jU trzymaV, spoglUdaV ze strachem i z nienawiTciU na niebezpiecznU "bestiQ, gotujUcU siQ do skoku.- Nie rusz, Banga - powiedziaVchorym gVosem procurator i zakaszlaV. OsVaniajUc siQ dVoniU przed pVomieniem, ciUgnUV: - I w nocy, i przy !ksiQRycu nie zaznam spokoju!... O, bogowie!... Ty, Marku, takRe#masz podVa sVuRbQ. oVnierzy czynisz kalekami... Marek patrzyV na procuratora z nieopisanym zdumieniem i !procurator opamiQtaV siQ. Aby zatrze wraRenie niepotrzebnych sVWw, sVWw, ktWre wypowiedziaV budzUc siQ, procurator rzekV: !- Nie gniewaj siQ, centurionie. Moja rola, powtarzam, jest jeszcze gorsza. Czego chcesz?- PrzyszedV komendant tajnej sVuRby - spokojnie zakomunikowaV Marek. - ProT, proT - powiedziaV procurator odkaszlnUwszy i jego bose stopy zaczQVy szuka sandaVWw. PVomieS zataSczyV na kolumnach, caligae centuriona zastukotaVypo mozaice. Centurion wyszedV do ogrodu. - Nawet przy ksiQRycu nie zaznam spokoju - zgrzytnUwszy zQbami powiedziaV procurator sam do siebie. Pod kolumnadU miejsce centuriona zajUV czVowiek w kapturze. - Banga, nie rusz - cicho powiedziaV procurator i przygiUV do ziemi kark psa. Afraniusz, zgodnie ze swoim zwyczajem, rozejrzaV siQ, nim #zaczUV mWwi, odszedV w cieS !i dopiero, kiedy siQ przekonaV,Re poza nimi dwoma nie ma pod kolumnadU nikogo prWcz Bangi, powiedziaV cicho: - ProszQ odda mnie pod sUd, "procuratorze. MiaVeT racjQ. NiepotrafiVem ustrzec Judy z Kiriatu, zostaV zasztyletowany, jak to przeczuwaVeT. ProszQ o oddanie mnie pod sUd i o dymisjQ. WydaVo siQ Afraniuszowi, Re patrzy na niego czworo oczu -dwoje psich i dwoje wilczych. Afraniusz wyjUV spod chlamidy sakiewkQ, zapieczQtowanU dwoma pieczQciami, caVU w Q. 0 rkPPĂ`mk&k{AgB X c[  c[ cT\u c\+. c]56}]L989]zakrzepVej krwi. - Ten oto woreczek z pieniQdzmi mordercy podrzuciliw domu arcykapVana. Krew na tym woreczku - to krew Judy z Kiriatu. - Ciekawe, ile tam jest? - pochylajUc siQ nad sakiewkU zapytaV PiVat. - TrzydzieTci tetradrachm. Procurator uTmiechnUV siQ i powiedziaV: - Nie jest to wiele. Afraniusz milczaV. - Gdzie jest zabity? - Tego nie wiem - godnie i ze spokojem odpowiedziaV czVowiek, ktWry nigdy nie rozstawaV siQ ze swoim kapturem. - Rano rozpoczniemy poszukiwania. Procurator drgnUV, puTciV rzemieS sandaVa, ktWry ani rusz nie chciaV siQ zadzierzgnU. - Ale wiesz na pewno, Re on nie Ryje? Na to pytanie procurator otrzymaV oschVU odpowied: - PracujQ w Judei od piQtnastulat, procuratorze. WstUpiVem do sVuRby za czasWw Waleriusza Gratusa. Nie muszQ oglUda zwVok, Reby powiedzie, czy ktoT zostaV zabity, i oto meldujQ ci, Re ten, ktWrego nazywano Juda zKiriatu, przed kilkoma godzinami zostaV zasztyletowany. - ProszQ, wybacz mi, !Afraniuszu - odparV PiVat - nierozbudziVem siQ jeszcze jak naleRy i tylko dlatego to powiedziaVem. le sypiam - "procurator uTmiechnUV siQ - i ciUgle mi siQ Tni promieS ksiQRyca. To zabawne, wyobra sobie - jak gdybym spacerowaV po tym promieniu. A zatem chciaVbym siQ dowiedzie, jakie sU twoje w tej sprawie przypuszczenia. Gdzie zamierzasz go szuka? Siadaj, komendancie tajnej sVuRby. Afraniusz skVoniV siQ, "przysunUV tron bliRej VoRa i usiadV podzwaniajUc mieczem. - Zamierzam go szuka w pobliRu wytVaczarni oliwek, w ogrodach Getsemani. - Tak, tak. A dlaczego wVaTnietam? - Hegemonie, wedVug moich przypuszczeS Juda zostaV zabity nie w samym !Jeruszalaim, ale teR nie gdzieTdaleko stUd; zabito go pod Jeruszalaim. - UwaRam ciQ za jednego z najwybitniejszych specjalistWww twoim zawodzie. Nie wiem zresztU, jak sprawy wyglUdajUw Rzymie, ale w koloniach nie masz rWwnego sobie... Tak! ZapomniaVem zapyta - !procurator potarV czoVo - jaki wymyTlono sposWb, by podrzuci Kajfaszowi pieniUdze? - Widzisz, procuratorze... Nie byVo to zbyt skomplikowane. "MTciciele poszli na tyVy paVacuKajfasza, tam gdzie zauVek wznosi siQ nad paVacowym dziedziScem. Przerzucili paczkQ przez mur. - Z notatkU? - Tak, dokVadnie tak, jak to przewidziaVeT, procuratorze. - WyobraRam sobie, co siQ dziaVo u Kajfasza! - Tak, procuratorze, wywoVaVoto bardzo duRe poruszenie. Zaprosili mnie natychmiast. Nawet w pWVmroku wida byVo,jak gorejU oczy PiVata. - To ciekawe, to ciekawe... "- OTmielam siQ sUdzi inaczej,procuratorze, to nie byVo ciekawe. Nudna i Rmudna sprawa. Kiedy zapytaVem, czy w paVacu Kajfasza nie wypVacono komuT pieniQdzy, odpowiedziano mi kategorycznie, Re nie. - Ach tak? No cWR, nie wypVacono, to znaczy nie wypVacono. Tym trudniej bQdzie znale mordercWw. - Tak jest, procuratorze. - A zatem, Afraniuszu, ta sprawa jest jasna. Przejdmy do sprawy pogrzebu. - SkazaScy zostali pogrzebani,procuratorze. - O, Afraniuszu, oddanie ciebie pod sUd byVoby przestQpstwem. Godzien jesteT najwyRszej nagrody. Jak to siQ odbyVo? Afraniusz zaczUV opowiada. Podczas kiedy zajQty byV sprawU Judy, druRyna tajnej sVuRby pod dowWdztwem jego zastQpcy dotarVa na wzgWrze juR po zapadniQciu zmierzchu. Na szczycie brakowaVo "jednego ciaVa. PiVat drgnUV i powiedziaV ochryple: - Ach, jakRe mogVem nie przewidzie tego!... - Nie ma powodu do niepokoju, procuratorze - "powiedziaV Afraniusz i ciUgnUV"dalej swojU opowieT: - ZabraliciaVa Dismosa i Gestasa, ktWrym drapieRne ptaki "zdURyVy juR wyVupi oczy, i natychmiast ruszyli na poszukiwanie trzecich zwVok. Znaleli je bardzo szybko. Pewien czVowiek... - Mateusz Lewita - powiedziaVPiVat. Nie pytaV, raczej stwierdziV. - Tak, procuratorze... Mateusz Lewita ukrywaV siQ w pieczarze na pWVnocnym zboczu ysej Czaszki, czekaV,aR zapadnie ciemnoT. Obok "niego leRaVo nagie ciaVo JeszuiHa-Nocriego. Kiedy straRnicy zpochodniU weszli do pieczary, Lewita wpadV w rozpacz i gniew. KrzyczaV, Re nie popeVniV Radnego przestQpstwa i Re zgodnie z prawem kaRdemu czVowiekowi wolno pochowa ciaVo !skazaSca, jeTli tylko ma na to ochotQ. Mateusz Lewita mWwiV,!Re nie chce siQ rozsta z tym ciaVem. ByV bardzo podniecony,wykrzykiwaV coT bez sensu, to&prosiV, to znWw groziV i lRyV... - Trzeba go byVo pojma? - posQpnie zapytaV PiVat. - Nie, procuratorze, nie - uspokajajUco odpowiedziaV !Afraniusz - udaVo siQ uspokoitego szaleSca, wyjaTniliTmy mu, Re ciaVo zostanie pogrzebane. Zrozumiawszy to Lewita uspokoiV siQ, ale !oTwiadczyV, Re nie ruszy siQ stamtUd i Re chce uczestniczy w pogrzebie. PowiedziaV, Re nie odejdzie, nawet gdyby go miano zamordowa, i nawet oferowaVw tym celu nWR chlebowy, ktWry miaV przy sobie. - PrzepQdzono go? - zapytaV stVumionym gVosem PiVat. - Nie, procuratorze, nie. MWj zastQpca pozwoliV mu wziU udziaV w pogrzebie. - KtWry z twoich zastQpcWw kierowaV tym wszystkim? - zapytaV PiVat. - Tolmaj - odpowiedziaV Afraniusz i dodaV z niepokojem: - MoRe popeVniV jakiT bVUd? !- MWw dalej - odparV PiVat. - !Nie popeVniono Radnego bVQdu.W ogWle jestem nieco zaniepokojony, Afraniuszu, najwyraniej mam do czynienia z czVowiekiem, ktWry nigdy nie popeVnia bVQdWw. CzVowiek Ww to ty. - Mateusza LewitQ zabrali na wWz wraz z ciaVami skazaScWwi po dwWch godzinach przyjechali do pustynnego wUwozu na pWVnoc od Jeruszalaim. Tam druRyna pracujUc na zmianQ w ciUgu "godziny wykopaVa gVQboki dWV i pogrzebaVa w nim wszystkichtrzech skazaScWw. - Nagich? - Nie, procuratorze, druRyna specjalnie zabraVa chitony. Na palce wVoRono trupom pierTcienie. Jeszui - z jednym naciQciem, Dismosowi - z dwoma, Gestasowi zaT z trzema. DWV zasypano, przywalono kamieniami. Tolmaj pamiQta znak, ktWry pozwoli nam trafi. - Ach, gdybym mWgV to przewidzie! - krzywiUc siQ powiedziaV PiVat. - PowinienembyV przecieR zobaczy tego Mateusza LewitQ... - On jest tu, procuratorze. PiVat szeroko otworzyV oczy i patrzyV przez czas pewien na Afraniusza, po czym powiedziaV: - DziQkujQ za wszystko, co zostaVo zrobione w tej sprawie. ProszQ, abyT jutro przysVaV do mnie Tolmaja, powiedz mu przedtem, Re jestem z niego zadowolony, a ciebie, Afraniuszu - procurator!wyjUV z kieszeni leRUcego na "stole pasa pierTcieS i podaV gokomendantowi tajnej sVuRby - proszQ, byT przyjUV to na pamiUtkQ. Afraniusz skVoniV siQ ze sVowami: - Wielki to dla mnie honor, procuratorze. - DruRynie, ktWra zajmowaVa siQ pochWwkiem, wypVa, proszQ, nagrody. Wywiadowcom, ktWrzy stracili z oczu JudQ, da nagany. A teraz przyTlij mi Mateusza LewitQ. Potrzebne mi sU teraz szczegWVowe informacje o sprawie Jeszui. - Rozkaz, procuratorze - powiedziaV Afraniusz zaczUV siQ oddala wTrWd ukVonWw, procurator zaT !klasnUV w dVonie i zawoVaV: - Do mnie! wiecznik pod kolumnadQ! Afraniusz odchodziV juR do ogrodu, a za plecami PiVata w rQkach sVug migotaVy juR ogniki. Na stole przed procuratorem stanQVy trzy Twieczniki i ksiQRycowa noc natychmiast cofnQVa siQ do ogrodWw, jak gdyby to Afraniusz zabraV jU ze sobU. Zamiast Afraniusza wszedV podkolumnadQ nieznany, niski i wychudzony czVowiek - obok niego szedV olbrzym centurion. Centurion zVowiV spojrzenie procuratora, natychmiast odszedV do ogrodu i zniknUV. Przybysz dobiegaV czterdziestki, byV czarny, obdarty, pokryty zaschniQtym !bVotem, patrzyV spode Vba jak wilk. SVowem - wyglUdaV bardzo nQdznie, moRna o byVo wziU za miejskiego Rebraka, jakich mnWstwo snuje siQ po tarasach TwiUtyni albo po targowiskach warnego i peVnego bVota Dolnego Miasta. Milczenie trwaVo dVugo, a przerwaVo je dziwne zachowanie tego, ktWrego przyprowadzono do PiVata. Jego twarz przybraVa dziwny wyraz, zachwiaV siQ upadVby, gdyby nie chwyciV brudnU dVoniU skraju stoVu. - Co ci jest? - zapytaV go PiVat. - Nic - odpowiedziaV Mateusz Lewita i uczyniV taki ruch, jakgdyby coT poVykaV. Naga, wychudVa, szara jego szyja nabrzmiaVa i znowu zaklQsVa. - Co ci jest, odpowiadaj - powtWrzyV PiVat. - Jestem zmQczony - odpowiedziaV Lewita i posQpniewpatrzyV siQ w posadzkQ. "- UsiUd - powiedziaV PiVat i wskazaV mu tron. Lewita spojrzaV na procuratora z niedowierzaniem, odszedV do tronu, popatrzyV z lQkiem na zVote porQcze usiadV nie na tronie, ale obok niego, na podVodze. - WyjaTnij mi, dlaczego nie !usiadVeT na tronie? - zapytaV PiVat. - Jestem brudny, zabrudzQ - powiedziaV patrzUc na ziemiQ Lewita. - Zaraz dadzU ci coT do jedzenia. - Nie chcQ jeT - odpowiedziaV Lewita. - Po co kVama? - cicho zapytaV PiVat. - Nie jadVeT przecieR przez caVy dzieS, a moRe nawet dVuRej. Ale dobrze, nie jedz. WezwaVem ciQ, abyT mi pokazaV nWR, ktWry miaVeT przy sobie. - oVnierze zabrali mi go, kiedy mnie tu wprowadzali - odpowiedziaV Lewita i posQpnie dodaV: - KaR mi zwrWci ten nWR, hegemonie, muszQ go odda wVaTcicielowi, ja go ukradVem. - Po co? - eby przeciU sznury - odpowiedziaV Lewita. - Marek! - krzyknUV procuratori centurion wszedV pod kolumny. -Dajcie mi jego nWR. Centurion z jednej z dwWch pochew u pasa wyjUV brudny nWR piekarski i podaV go procuratorowi, sam zaT siQ oddaliV. - Komu zabraVeT ten nWR? - Ze sklepiku piekarza przy bramie Hebronu, jak siQ wchodzi do miasta to zaraz nalewo. PiVat popatrzyV na szerokU klingU, mimochodem sprWbowaV palcem, czy nWR jest ostry, i powiedziaV: - O nWR siQ nie niepokWj, zostanie zwrWcony do sklepiku.A teraz nastQpna sprawa - pokaR mi tQ kartkQ, ktWrU nosisz przy sobie i na ktWrej zapisane sU sVowa Jeszui. Lewita z nienawiTciU popatrzyV na PiVata i "uTmiechnUV siQ uTmiechem tak niedobrym, Re jego twarz $staVa siQ zupeVnie odraRajUca. - Chcecie jU zabra? - zapytaV. - Nie powiedziaVem ci: oddaj - odparV PiVat - powiedziaVem: pokaR. Lewita pogrzebaV w zanadrzu i!wyjUV zwitek pergaminu. PiVat #wziUV go, rozwinUV, rozpostarVna stole miQdzy TwiatVami i mruRUc oczy zaczUV odczytywa niewyrane, nabazgrane tuszem znaczki. Trudno byVo zrozumie te koTlawe linijki, wiQc PiVat marszczyV siQ i pochylaV nad pergaminem, palcem wodzUc po wierszach. ZdoVaV siQ w koScu zorientowa, Re ma przed sobU bezVadny potok jakichT maksym, jakichT dat, gospodarskich notatek i fragmentWw poetyckich. To i owo udaVo mu siQ odcyfrowa: &X...Tmierci nie ma..., ...jedliTmy wczoraj sVodki wiosenny chleb TwiQtojaSski...Y WykrzywiajUc siQ z napiQcia PiVat mruRyV oczy i czytaV: X...zobaczymy czystU rzekQ "wody Rycia...Y, X...ludzkoT bQdzie patrzyVa w sVoSce poprzez przezroczysty krysztaV...Y PiVat zwinUV pergamin i gwaVtownym ruchem podaV go Lewicie. - Masz - powiedziaV, zamilkV, potem dodaV: - Kochasz ksiQgi,jak widzQ, i nie powinieneT chodzi tak samopas w nQdzarskim odzieniu, nie majUc wVasnego kUta. Mam w Caesarei wielkU bibliotekU, jestem bardzo bogaty i chcQ %wziU ciQ na sVuRbQ. BQdziesz !porzUdkowaV papirusy i dbaV o nie, bQdziesz syty i bQdziesz miaV siQ w co ubra. Lewita wstaV i odpowiedziaV: - Nie, nie chcQ. - Dlaczego? - zapytaV procurator i jego twarz pociemniaVa. - Nie jestem ci miVy... obawiasz siQ mnie? Ten sam niedobry uTmiech zeszpeciV twarz Lewity, ktWry powiedziaV: - Nie, nie chcQ, poniewaR to !ty bQdziesz siQ mnie obawiaV. !NieVatwo ci bQdzie spojrze miw twarz po tym, jak go zabiVeT. !- Milcz - odpowiedziaV PiVat. -Masz tu pieniUdze. Lewita odmownie pokrQciV $gVowU, procurator zaT ciUgnUV:- Wiem, Re uwaRasz siQ za ucznia Jeszui, ale muszQ ci powiedzie, Re nie zrozumiaVeT nic z tego, czego ciQ uczyV. Albowiem gdybyT cokolwiek zrozumiaV, to z #pewnoTciU przyjUVbyT coT ode mnie. We pod uwagQ, Re on "powiedziaV przed TmierciU, iR nikogo nie wini. - PiVat znaczUco wzniWsV palec, twarzjego drgaVa. - On sam bez wUtpienia przyjUVby coT ode mnie. JesteT nieludzki, a on "taki nie byV. DokUd pWjdziesz? Lewita zbliRyV siQ nagle do !stoVu, wsparV na nim obie rQcei patrzUc pVonUcymi oczyma na procuratora zaczUV szepta: - Wiedz o tym, hegemonie, Rejest w Jeruszalaim czVowiek, !ktWrego zabijQ. ChcQ ci o tym powiedzie, RebyT wiedziaV, Re krew jeszcze siQ poleje. - Ja takRe wiem, Re krew siQ !jeszcze poleje - odparV PiVat. - Twoje sVowa mnie nie zdziwiVy. Oczywista, zamierzasz zabi mnie? !- Ciebie zabi mi siQ nie uda -!szczerzUc zQby i uTmiechajUc siQ odpowiedziaV Lewita - nie jestem taki gVupi, by na to liczy. Ale poderRnQ gardVo !Judzie z Kiriatu, poTwiQcQ na to ostatek mych dni. Wtedy w oczach procuratora odmalowaVa siQ rozkosz, skinieniem palca zachQciV Mateusza LewitQ, by siQ zbliRyV, i powiedziaV: - Tego ci siQ nie uda zrobi, nie kVopocz siQ o to. Juda zostaV juR zabity tej nocy. Lewita odskoczyV od stoVuj rozejrzaV siQ obVQdnie i krzyknUV: - Kto to uczyniV? PiVat odpowiedziaV mu: - Ja to uczyniVem. Lewita otworzyV usta, zagapiV siQ na procuratora, ten zaT powiedziaV cicho: - UczyniVem, oczywiTcie, "niewiele, ale bUd co bUd to "uczyniVem ja. - I dodaV: - No, ateraz - czy przyjmiesz coT ode mnie? !Lewita pomyTlaV, zVagodniaV, wreszcie powiedziaV: - RozkaR, aReby mi dano kawaVek czystego pergaminu. MinQVa godzina. Lewity nie "byVo juR w paVacu. Teraz ciszQ"Twitu mUciV tylko cichy szelestkrokWw wartownikWw w ogrodach. KsiQRyc szybko pVowiaV, na przeciwlegVym #kraScu nieba wida byVo biaVU plamkQ gwiazdy zarannej. !wieczniki dawno juR pogasVy. $Procurator leRaV na VoRu. SpaV podVoRywszy dVoS pod !policzek, oddychaV bezgVoTnie.Obok niego spaV Banga. Tak spotkaV Twit piQtnastego nisana piUty procurator Judei, Poncjusz PiVat. 27. ZagVada mieszkania numer piQdziesiUt Kiedy MaVgorzata doczytaVa do koSca ostatnie sVowa !rozdziaVu: XTak spotkaV Twit piQtnastego nisana piUty procurator Judei, Poncjusz PiVatY, wstaV dzieS. Z podwWrka, z koron wierzby i lipy sVycha byVo wesoVe poranne rozmowy podnieconych wrWbli. MaVgorzata wstaVa z fotela, przeciUgnQVa siQ i dopiero teraz poczuVa, jak ogromnie jest znuRona i jak bardzo !chce jej siQ spa. Ciekawe, ReMaVgorzata znajdowaVa siQ w stanie caVkowitej rWwnowaga duchowej. MyTlaVa sprawnie i precyzyjnie, nie byVa bynajmniej wstrzUTniQta tym, Re spQdziVa noc w sposWb nadprzyrodzony. Nie niepokoiVojej wspomnienie pobytu na balu u szatana, Re jakimT cudem mistrz zostaV jej zwrWcony, Re powieT "odrodziVa siQ z popioVWw, Re wszystko w suterenie w zauVku, z ktWrej przepQdzony zostaV oszczerca Alojzy Mogarycz, znowu jest po staremu. Jednym sVowem - znajomoT z Wolandem nie przyczyniVa jej Radnego uszczerbku psychicznego. WyglUdaVo na to, Re wszystkojest tak, jak by powinno. PoszVa do sUsiedniego pokoju, upewniVa siQ, Re mistrz Tpi snem mocnym i spokojnym, zgasiVa niepotrzebnU juR lampQ na stole, sama rWwnieR wyciUgnQVa siQ pod Tciana naprzeciwko niego, na kanapce zasVanej starym, podartym przeTcieradVem. ZasnQVa w ciUgu minuty i nic !jej siQ nie TniVo tego ranka. MilczaVy pokoiki w suterenie, milczaV caVy maleSki domeczekprzedsiQbiorcy budowlanego, cisza panowaVa takRe w caVymustronnym zauVku. a pieczQciami, caVU w Q. 0 rkPPĂ`mk&k{Ap c] c7^ c^ c^m+N c`_6N_Ale w tym czasie, to znaczy wsobotQ o Twicie, nie spaVo caVe piQtro w pewnej moskiewskiej instytucji. CaVe piQtro zajQte byVo Tledztwem w sprawie Wolanda i w dziesiQciu gabinetach przez caVU noc nie gasVo TwiatVo. PrawdQ mWwiUc caVa sprawa staVa siQ jasna juR od wczoraj, to znaczy od piUtku,kiedy to wypadVo zamknU Varietes z powodu zawieruszenia siQ caVej administracji teatralnej oraz za przyczynU szeregu skandali, ktWre miaVy miejsce w wigiliQ tego dnia, w czasie osVawionego seansu czarnej magii. Rzecz w tym jednak, Renieustannie, bez najmniejszej przerwy, do czuwajUcych gabinetWw napVywaV wciUR nowy materiaV. Teraz ci, ktWrzy prowadzili Tledztwo w tej dziwnej sprawie - najwyraniej zatrUcajUcej diabelstwem i, jakby tego byVo nie doT, jakimiT hipnotycznymi sztuczkami i wyranym kryminaVem - starali siQ te wszystkie rWRnorakie i splUtane wydarzenia zlepi w jednU sensownU caVoT. Pierwszym, ktWremu wypadVo odwiedzi rozjaTnione elektrycznym TwiatVem bezsenne piQtro, byV ArkadiuszApoVVonowicz Siemplejarow, przewodniczUcy komisji akustycznej. Rozmowa to byVa przygnQbiajUca, doprawdy wyjUtkowo nieprzyjemna rozmowa, poniewaR wypadVo szczerze i otwarcie opowiedzie nie tylko o obrzydliwym seansie i o awanturze w loRy, ale teR przyokazji - co byVo niestety naprawdQ konieczne - rWwnieRo Milicy Andriejewnie Pokobatko z ulicy JeVochowskiej i o siostrzenicy z Saratowa, i o wielu jeszcze rzeczach. Opowiadanie o tym sprawiaVo przewodniczUcemu niewypowiedziane katusze. !Rozumie siQ samo przez siQ, Rezeznania Siemplejarowa, czVowieka inteligentnego i kulturalnego, ktWry byV Twiadkiem skandalicznego seansu, i to Twiadkiem rozumnym i wykwalifikowanym,ktWry znakomicie opisaV zarWwno samego zamaskowanego maga, jak i dwu jego Vajdackich pomocnikWw, ktWry bezbVQdniezapamiQtaV, Re nazwisko magabrzmi Woland, znacznie posunQVy Tledztwo naprzWd. ZaT porWwnanie zeznaS Arkadiusza ApoVVonowicza z zeznaniami innych, w liczbie ktWrych znajdowaVy siQ rWwnieR pewne damy poszkodowane na skutek seansu (ta w fioletowej #bielinie, ktWra tak przeraziVa Rimskiego, oraz, niestety, wiele innych dam) i goniec Karpow, ktWrego posyVano do mieszkania numer piQdziesiUtna SadowU - wVaTciwie od !razu pozwoliVo ustali miejsce,w ktWrym naleRy poszukiwa winowajcy. Owszem, ci, do ktWrych to !naleRaVo, odwiedzili mieszkanie numer piQdziesiUt, i to nie raz. I nie tylko przeszukali je nadzwyczaj starannie, ale opukali rWwnieR Tciany, sprawdzili przewody kominowe nad kominkiem, szukali tajnych skrytek. Jednak wszystko to nie daVo najmniejszego rezultatu i ani razu w czasie kolejnych wizyt "nikogo pod piQdziesiUtkU nie wykryto, cho byVo oczywiste,Re w mieszkaniu ktoT przebywa, niezaleRnie od faktu, Re wszystkie osobistoTci, ktWre w ten czy inny sposWb zajmowaVy siQ przyjeRdRajUcymi do Moskwy artystami z zagranicy, stwierdzaVy stanowczo i kategorycznie, Re Radnego maga Wolanda w Moskwie nie ma i by nie moRe. Woland po przyjedzie absolutnie nigdzie siQ nie zarejestrowaV, nikomu nie okazywaV swojego paszportu, podobnie jak Radnych innych dokumentWw, kontraktWw czy umWw, i nikt nic o nim nie sVyszaV. Kierownik wydziaVu repertuarowego Komisji Nadzoru Widowisk, niejaki #Kitajcew, przysiQgaV i zaklinaV #siQ na wszystkie TwiQtoTci, ReRadnego programu Wolanda zaginiony Stiopa Lichodiejew nie przysyVaV mu do zatwierdzenia ani nie rozmawiaV z nim o przyjedzieWolanda przez telefon. Tak wiQc on, Kitajcew, nie wie i w ogWle nie rozumie, w jaki !sposWb Stiopa mWgV dopuTci do tego, aby podobny seans odbyV siQ w Varietes. Kiedy zaT mWwiono mu, Re Arkadiusz ApoVVonowicz na wVasne oczy widziaV tego maga na seansie, "Kitajcew tylko rozkVadaV rQce iwznosiV oczy do nieba. I patrzUc w te oczy moRna byVo"TmiaVo stwierdzi, Re Kitajcewjest w tej sprawie czysty jak krysztaV. A znowu przewodniczUcy GVWwnej Komisji Nadzoru Widowisk, ten sam wVaTnie Prochor Piotrowicz... Nawiasem mWwiUc, odnalazV siQ z powrotem w swoim garniturze natychmiast po wkroczeniu milicji do jego gabinetu, ku nieprzytomnej radoTci jego sekretarki i ku nieopisanemu zdumieniu niepotrzebnie wezwanej milicji.NaleRy tu jeszcze doda, Re powrWciwszy na swoje miejsce, w swWj szary prURkowany garnitur, Prochor Piotrowicz caVkowicie zaaprobowaV wszystkie decyzje, ktWre podpisaV garnitur w czasie krWtkotrwaVej nieobecnoTci wVaTciciela. ...A wiec ten wVaTnie Prochor Piotrowicz zdecydowanie niczego nie wiedziaV o Radnym Wolandzie. NaleRy odda sprawiedliwoT temu, ktWry kierowaV Tledztwem. Zaginionego Rimskiego odnaleziono ze zdumiewajUcU szybkoTciU. WystarczyVo tylko przeanalizowa zachowanie Askara na postoju taksWwek obok kina oraz ustali dokVadnie godziny niektWrych wydarzeS - jak na przykVad godzinQ zakoSczenia seansu i !czas, w ktWrym mWgV zaginU Rimski - Reby niezwVocznie wysVa depeszQ do Leningradu.Po godzinie nadeszVa odpowied (byVo to w piUtek wieczorem), Re Rimski zostaV odnaleziony w hotelu "XAstoriaY, na trzecim piQtrze, w pokoju czterysta dwanaTcie, w sUsiedztwie pokoju, w ktWrym zatrzymaV siQ kierownik artystyczny pewnego moskiewskiego teatru, przebywajUcego na goTcinnych wystQpach w Leningradzie. Rimski zatrzymaVsiQ w tym wVaTnie pokoju, w ktWrym, jak wiadomo, jest znakomita Vazienka i szaroniebieskie meble ze zVoceniami. Wydobytego z szafy w czterysta dwunastym pokoju hotelu XAstoriaY Rimskiego przesVuchano od razu w Leningradzie. W wyniku tego do Moskwy zostaVa wysVana depesza informujUca, Re dyrektor finansowy Rimski postradaV zmysVy, Re na zadawane mu pytania sensownych odpowiedzi nie #umie udzieli albo teR udzieli ich nie chce, i bVaga tylko o jedno, aby go zamknU w opancerzonej celi, a przy drzwiach postawi uzbrojonych straRnikWw. W piUtek wieczorem natrafiono rWwnieR na Tlad Lichodiejewa. W poszukiwaniu Lichodiejewa do wszystkich miast rozesVano telegramy i z JaVty otrzymano odpowied, Re Lichodiejew znajdowaV siQ w JaVcie, obecnie zaT leci samolotem do Moskwy. Jedynym czVowiekiem, na ktWrego Tlad wpaT siQ nie udaVo, byV Warionucha. Znany dosVownie caVej Moskwie znamienity administrator teatralny przepadV jak kamieS w wodQ. Tymczasem trzeba byVo siQ zajU wydarzeniami w innych miejscach Moskwy, poza teatrem Varietes. NaleRaVo #wyjaTni niezwykVU historiQ z urzQdnikami TpiewajUcymi XMorze przesVawneY (profesorowi StrawiSskiemu w !ciUgu dwWch godzin udaVo siQ ich doprowadzi do normalnegostanu przy pomocy jakichT zaaplikowanych podskWrnie zastrzykWw), naleRaVo wyjaTni afery z osobami wrQczajUcymi innym osobom lub urzQdom pozornie pieniUdze, a w istocie diabli wiedzU co, jak rWwnieR koVomyjki z osobami, ktWre ucierpiaVy na skutek tego rodzaju transakcji. Jest samo przez siQ zrozumiaVe, Re najbardziej skandaliczny, najnieprzyjemniejszy i najbardziej niepojQty byV faktporwania gVowy zmarVego literata Berlioza. GVowQ ukradziono wprost z trumny, wbiaVy dzieS, z sali w Gribojedowie. Dwunastu ludzi prowadziVo Tledztwo VapiUc jak na druty przeklQte oczka tej skomplikowanej, rozproszonej po caVej Moskwie sprawy. Jeden ze Tledczych przyjechaVdo kliniki profesora StrawiSskiego i zaczUV od tego, Re poprosiV, aby udostQpniono mu spis osWb, ktWre przyjQto do lecznicy w ciUgu ostatnich trzech dni. W ten sposWb natrafiono na Nikanora Bosego i na nieszczQsnego konferansjera. ZresztU nimi akurat zajmowano siQ niewiele. Teraz juR bez trudu moRna byVo ustali, Re obydwaj oni byli ofiarami tego samego gangu, na ktWrego czele staV Ww tajemniczy mag. Ale za to IwanBezdomny nadzwyczajnie zainteresowaV Tledczego. W piUtek pod wieczWr otwarVysiQ drzwi pokoju numer sto siedemnaTcie. ledczy serdecznym gVosem wymieniV swoje nazwisko i powiedziaV, Re wpadV do Iwana, aby pogada z nim o przedwczorajszych wydarzeniach na Patriarszych Prudach. O, jak by Iwan triumfowaV, gdyby Tledczy zjawiV siQ u niego nieco wczeTniej, powiedzmy choby w owU czwartkowU noc, kiedy poeta tak zapalczywie i gwaVtownie wojowaV o to, by wysVuchano jego opowieTci o Patriarszych Prudach! Teraz jego marzenie o schwytaniu konsultanta przybraVo realny ksztaVt, nie musiaV siQ juR za nikim ugania, przyszli do niego "sami, i przyszli po to wVaTnie, aby wysVucha jego relacji o !tym, co wydarzyVo siQ w TrodQ wieczorem. Lecz, niestety, Iwan "caVkowicie zmieniV siQ w ciUgu!tego czasu, ktWry upVynUV od chwili Tmierci Berlioza, byV gotWw uprzejmie i rzeczowo odpowiada na wszystkie pytania Tledczego, ale zarWwno w spojrzeniu Iwana, jak i w intonacji jego gVosu wyczuwaVo siQ obojQtnoT. Poety nie wzruszaV juR los MichaVa Aleksandrowicza. Przed przyjTciem Tledczego Iwan leRaV, drzemaV i zwidywaVy mu siQ rWRne majaki. WidziaV wiQc miasto, dziwne, niepojQte, nie istniejUce miasto, bryVy marmuru, zwietrzaVe kolumnady, dachy bVyszczUce w sVoScu, czarnU posQpnU i bezlitosnU wieRQ Antoniusza, paVac na zachodnim wzgWrzu, prawie po sam dach zatopiony w tropikalnej zieleni ogrodu, a "nad tU zieleniU pVomieniejUce w promieniach zachodu rzeby, widziaV idUce pod murami staroRytnego miasta pancerne rzymskie centurie. We Tnie pojawiaV siQ przed Iwanem nieruchomo siedzUcy na tronie ogolony czVowiek o "udrQczonej, poRWVkVej twarzy, czVowiek w biaVym pVaszczu z purpurowym podbiciem, patrzyV z nienawiTciU na wspaniaVy i obcy ogrWd. "WidziaV teR Iwan nagie RWVte wzgWrze i puste juR sVupy z poprzecznymi belkami. A to, co siQ staVo na Patriarszych Prudach, poety Iwana Bezdomnego juR nie interesowaVo. - Powiedzcie, towarzyszu Bezdomny, jak daleko byliTcie od turnikietu, kiedy Berlioz wpadV pod tramwaj? Ledwie dostrzegalny obojQtny uTmiech nie wiedzie czemu musnUV wargi Iwana, kiedy odpowiadaV: - ByVem daleko. - A ten kraciasty byV przy samym turnikiecie? - Nie, siedziaV nieopodal niego, na Vawce. - Dobrze pamiQtacie, Re nie podchodziV do turnikietu w tym momencie, kiedy Berlioz siQ przewrWciV? - PamiQtam. Nie podchodziV. $RozparV siQ na Vawce i siedziaV.To byVy ostatnie pytania, jakie zadaV Iwanowi Tledczy. Otrzymawszy na nie odpowied wstaV, wyciUgnUV do Iwana rQkQ, RyczyV mu szybkiego powrotu do zdrowia i wyraziV nadziejQ, Re niebawem znWw bQdzie mWgV czyta jego wiersze. - Nie - cicho odpowiedziaV "Iwan - ja juR nie bQdQ wiQcej pisaV wierszy. ledczy uTmiechnUV siQ grzecznie i pozwoliV sobie wyrazi przekonanie, Re poetaznajduje siQ obecnie w stanie pewnej depresji, ktWra niezawodnie szybko przeminie.- Nie - odpowiedziaV Iwan patrzUc nie na Tledczego, ale gdzieT w dal, na gasnUcy nieboskVon - to mi juR nigdy nie przejdzie. Wiersze, ktWre pisaVem, to byVy niedobre wiersze. Teraz to zrozumiaVem.ledczy wyszedV od Iwana zebrawszy bardzo waRny materiaV. IdUc po nitce od koSca do poczUtku wydarzeS !wreszcie udaVo siQ dotrze do "ich rWdVa. ledczy nie miaV wUtpliwoTci co do tego, Re wszystko wziQVo poczUtek od morderstwa na Patriarszych Prudach. OczywiTcie ani Iwan, ani ten kraciasty nie wpychali pod tramwaj nieszczQsnego przewodniczUcego Massolitu - w sensie fizycznym, jeTli moRna siQ tak wyrazi, nikt mu nie dopomWgV w dostaniu "siQ pod koVa. Ale Tledczy byV przekonany, Re Berlioz rzuciV !siQ pod tramwaj (lub teR upadVna szyny), poniewaR go zahipnotyzowano. Tak, zebraVo siQ juR sporo materiaVu, byVo juR wiadomo, "kogo i gdzie naleRy Vapa. Ale problem polegaV na tym, Re niesposWb byVo zVapa podejrzanych. W po trzykro przeklQtym mieszkaniu numer piQdziesiUt, trzeba to jeszcze raz powtWrzy, !niewUtpliwie ktoT byV. Czasamimieszkanie odpowiadaVo na telefon, niekiedy skrzypiUcym,innym zaT razem nosowym gVosem, od czasu do czasu ktoT otwieraV okno. wiQcej nawet, zdarzaVo siQ, Re z mieszkania dobiegaVy dwiQki patefonu. A tymczasem za kaRdym razem, kiedy je odwiedzano, dokVadnie nikogo tam nie byVo. Tak, mieszkanie "numer piQdziesiUt rozrabiaVo,i nic na to nie moRna byVo poradzi. Tak sprawa ciUgnQVa siQ do pWVnocy z piUtku na sobotQ, kiedy to baron Meigel, w stroju wieczorowym i w lakierkach, uroczyTcie wkroczyV do mieszkania numerpiQdziesiUt w charakterze proszonego goTcia. ByVo sVycha, jak barona wpuszczono do mieszkania. DokVadnie w dziesiQ minut !pWniej zVoRono w mieszkaniu wizytQ, tym razem juR bez Radnych dzwonkWw, jednak !nie doT, Re nie znaleziono w nim gospodarzy, ale, co byVo juR zupeVnie niepojQte, nie wykryto rWwnieR Radnych oznak pobytu barona Meigla. A wiQc, jak juR mWwiliTmy, sprawa ciUgnQVa siQ tak do soboty rano. WWwczas uzyskano nowe, nader interesujUce dane. Na moskiewskim lotnisku wylUdowaV szeTcioosobowy samolot pasaRerski z Krymu. PrWcz innych pasaRerWw wysiadV z niego rWwnieR nadzwyczaj dziwny podrWRny. ByV to nie myty co najmniej odtrzech dni mVody, potwornie zaroTniQty obywatel o zaczerwienionych powiekach i przeraRonych oczach. Obywatel Ww nie miaV RadnegobagaRu, ubrany byV natomiast nieco ekscentrycznie. Na gVowie miaV papachQ, burkU narzuciV na nocnU koszulQ, szedV w skWrkowych, nowiutkich, prosto ze sklepu nocnych granatowych pantoflach. Kiedy tylko oderwaV siQ od trapu, po ktWrym wychodzono z kabiny samolotu, podeszli do niego. Oczekiwano juR na tego obywatela i po niedVugim czasie niezapomniany dyrektorVarietes, Stiepan BogdanowiczLichodiejew, stanUV przed prowadzUcymi Tledztwo. Lichodiejew dostarczyV nowych danych. StaVo siQ teraz jasne, Re Woland, uprzednio zahipnotyzowawszy "StiopQ, dostaV siQ do Varietes udajUc artystQ, a nastQpnie znalazV sposWb, aby tegoR #StiopQ przenieT o bWg wie ile kilometrWw od Moskwy. W ten sposWb iloT materiaVu #obciURajUcego zwiQkszyVa siQ,ale wcale lRej od tego nie byVo, kto wie, moRe nawet nieco ciQRej, poniewaR "stawaVo siQ juR oczywiste, Re pokonanie kogoT, kto umiaV dokaza takiej sztuki, jak ta, ktWrej ofiarU padV Stiopa Lichodiejew, nie bQdzie takie proste. Nawiasem mWwiUc, !Lichodiejew na wVasnU proTbQ zostaV zamkniQty w bezpiecznej celi i przed Tledczymi stanUV Warionucha, TwieRo aresztowany w swoim wVasnym mieszkaniu, do ktWrego powrWciV po tajemniczej dwudniowej nieobecnoTci. Nie baczUc na obietnicQ, Re nigdy wiQcej nie bQdzie kVama, obietnicQ, ktWrU wymWgV na nim Asasello, !administrator zaczUV wVaTnie od kVamstwa. Nie naleRy go wszakRe osUdza za to zbyt surowo. Asasello przecieR !zabroniV mu kVama i urUga przez telefon, a w przypadku, o ktWrym teraz mowa, administrator rozmawiaV nie korzystajUc z poTrednictwa aparatu telefonicznego. BVUdzUc wiQc oczyma Iwan !Sawieliewicz oTwiadczyV, Re w czwartek samotnie zalaV siQ w trupa w swoim gabinecie w Varietes, Re potem poszedV gdzieT, a gdzie - tego nie pamiQta, potem gdzieT jeszczepiV starkQ, gdzie - nie pamiQta, a jeszcze pWniej leRaV gdzieT pod pVotem, a gdzie to byVo - tego rWwnieR nie pamiQta. Dopiero kiedy powiedziano mu, Re swoim gVupim i nierozsUdnym zachowaniem utrudnia prowadzenie Tledztwa w waRnej sprawie, w zwiUzku z czym, oczywiTcie, bQdzie musiaV ponieT konsekwencje, Warionucha zaszlochaV i rozglUdajUc siQ dookoVa VU w Q. 0 rkPPĂ`mk&k{AgBp c`I ct`< c`  c:a,> caA7>Ib!wyszeptaV drRUcym gVosem, RekVamie wyVUcznie ze strachu przed zemstU szajki, ktWra miaVa go juR w swoich rQkach,i Re on, administrator Warionucha, pragnie, prosi, bVaga, aby go zamkniQto w opancerzonej celi. - Tfu, do diabVa! Poszaleli na punkcie tej opancerzonej celi! - mruknUV jeden z prowadzUcych Tledztwo. - Ci bandyci ogromnie ich nastraszyli - powiedziaV ten, ktWry byV u Iwana. Uspokoili WarionuchQ, jak umieli, powiedzieli mu, Re obroniU go bez zamykania w "celi, i od razu wyjaTniVo siQ, Re Radnej starki pod Radnym pVotem nie piV, Re biVo go dwWch, jeden rudy, z kVem, a drugi gruby. - Ach, ten podobny do kota? - Tak, tak, tak - szeptaV oglUdajUc siQ co sekundQ i zamierajUc ze strachu administrator i dalej zeznawaV szczegWVowo o tym, jak okoVo dwWch dni przebywaV w mieszkaniu numer piQdziesiUtw charakterze wampira-nawigatora, ktWry omal nie staV siQ przyczynU Tmierci dyrektora Rimskiego. Tymczasem wprowadzono przywiezionego pociUgiem z Leningradu Rimskiego. Ale ten trzQsUcy siQ ze strachu, posiwiaVy i rozbity psychiczniestarzec, w ktWrym trudno byVopozna dawnego dyrektora, za!nic nie chciaV mWwi prawdy i wykazaV w tej mierze niespotykany upWr. UtrzymywaV, Re nie widziaV Radnej Helii za oknem nocU w swoim gabinecie, podobnie jaknie widziaV Warionuchy, tylko najzwyczajniej zrobiVo mu siQ sVabo i w zamroczeniu wyjechaV do Leningradu. Nie trzeba chyba dodawa, Re swoje zeznania chory dyrektor finansowy zakoSczyV proTbU ozamkniQcie go w opancerzonejceli. AnnuszkQ aresztowano w chwili, kiedy usiVowaVa wrQczy kasjerce w domu towarowym na Arbacie dziesiQciodolarowy banknot. OpowieT Annuszki o ludziach wylatujUcych przez okno z domu na Sadowej i o zVotej podkWwce, ktWrU ona, Annuszka, jakoby podniosVa z tym wyVUcznie zamiarem, by okaza jU na milicji, wysVuchana zostaVa uwaRnie. - Czy podkWwka byVa rzeczywiTcie zVota i wysadzana brylantami? - zapytywano AnnuszkQ. - Co to, ja brylantWw nie widziaVam? - odpowiadaVa Annuszka. - Ale przecieR on daV wam, jakmWwicie, czerwonce? - Co to, ja czerwoScWw nie widziaVam? - odpowiadaVa Annuszka. - No, a kiedy te czerwonce zamieniVy siQ w dolary? - Nic nie wiem, jakie znowu dolary, Radnych tam dolarWw nie widziaVam! - wrzaskliwie odpowiadaVa Annuszka. - JesteTmy w swoim prawie! Dali nam nagrodQ, a my za niU kupujemy perkal. - I zaraz, juRzupeVnie od rzeczy, zaczQVa gada o tym, Re ona nie odpowiada za administracjQ, ktWra zapuTciVa na czwartym %piQtrze nieczystU siVQ, Re juR wytrzyma nie moRna. Tu Tledczy machnUV na AnnuszkQ obsadkU, albowiem wszyscy juR mieli tego doT, wypisaV jej przepustkQ na zielonym papierku, po czym kuogWlnemu zadowoleniu Annuszka zniknQVa z budynku. !NastQpnie przedefilowaVo caVe mnWstwo innych ludzi. WTrWd nich znajdowaV siQ rWwnieR MikoVaj Iwanowicz, aresztowany wyVUcznie z powodu gVupoty swojej zazdrosnej maVRonki, ktWra nad ranem zawiadomiVa milicjQ,"Re jej mUR zaginUV. MikoVaj Iwanowicz niezbyt zadziwiV Tledczych, kiedy poVoRyV na biurku bVazeSskie zaTwiadczenie stwierdzajUce, Re spQdziV noc na balu u szatana. W swoich opowieTciach o tym, jak w powietrzu wiWzV na grzbiecie nagU sVuRUcU gdzieT nad "rzekQ, do kUpieli, gdzie diabeVmWwi dobranoc, i o poprzedzajUcej to wszystko historii z pojawieniem siQ w oknie nagiej MaVgorzaty, MikoVaj Iwanowicz nieco "rozminUV siQ z prawdU. Tak na przykVad, nie uznaV za stosowne wspomnie o tym, "jak to pojawiV siQ w sypialni z wyrzuconU przez okno koszulkU. Z jego sVWw wynikaVo, Re Natasza wyleciaVa przez okno, dosiadVago i wywlokVa hen, daleko za MoskwQ... - Zmuszony byVem ustUpi przed przemocU i podporzUdkowa siQ - zakoSczyV swoje opowiadanie MikoVaj Iwanowicz, po czym !poprosiV, Reby ani jedno sVowo!z tego, co mWwiV, nie dotarVo do jego maVRonki. Przyobiecano mu to. Zeznanie MikoVaja Iwanowicza "pozwoliVo ustali, Re zarWwno MaVgorzata, jak jej sVuRUca Natasza zniknQVy bez najmniejszego Tladu. Poczyniono odpowiednie kroki w celu odnalezienia obu kobiet.Tak wiQc sobotni poranek powitaVo nie ustajUce ani na sekundQ Tledztwo. Tymczasem na mieTcie powstawaVy i "rozprzestrzeniaVy siQ zupeVnie nieprawdopodobne pogVoski, wktWrych malutkie czUstki prawdy przyozdabiano najwspanialszymi Vgarstwami. Opowiadano, Re w Varietes odbyV siQ seans, po ktWrym dwa tysiUce widzWw wyskoczyVo na ulicQ jak ich pan BWg stworzyV, Re wykryto na Sadowej drukarniQ faVszywych, zaczarowanych banknotWw, Re jakaT szajka porwaVa piQciu naczelnikWw z wydziaVu rozrywek, ale Re milicja zaraz ich wszystkich odnalazVa, a takRe wiele jeszcze innych rzeczy, ktWrych siQ nawet nie chce powtarza. Tymczasem zbliRaVa siQ pora obiadowa, kiedy tam, gdzie prowadzono Tledztwo, zadzwoniV telefon. Dzwoniono z Sadowej, Re przeklQte mieszkanie znowu daje oznaki Rycia. Poinformowano, Re w mieszkaniu ktoT otworzyV okna, Re dobiegajU stamtUd !dwiQki pianina oraz Tpiewy i Re widziano w oknie czarnego kota siedzUcego na parapecie i wygrzewajUcego siQ w sVoScu. OkoVo godziny czwartej owegogorUcego popoVudnia spora grupa ubranych po cywilnemu mQRczyzn wysiadVa z trzech samochodWw, KtWre zatrzymaVy siQ nieco przed domem 302-A na Sadowej. Ta duRa grupa podzieliVa siQ na dwie mniejsze, jedna z nich przez bramQ i podwWrko skierowaVa siQ prosto na szWstU klatkQ, druga natomiast otworzyVa zabite zwykle gwodziami malutkie drzwi na kuchenne schody, po czym obie grupy rWRnymi klatkami schodowymi podURyVydo mieszkania numer piQdziesiUt. Korowiow i Asasello - przy czym Korowiow byV w swoim zwykVym stroju, a bynajmniej nie w odTwiQtnym fraku - siedzieli wVaTnie w jadalni koSczUc Tniadanie. Woland swoim zwyczajem znajdowaV siQ w sypialni, a gdzie byV kocur - nie wiadomo. Ale sUdzUc po dobiegajUcym z kuchni brzQku garnkWw moRna byVo przypuszcza, Re Behemot znajduje siQ wVaTnie tam, swoim zwyczajem udajUc gVupiego. - A co to za kroki na schodach? - zapytaV Korowiow, zabawiajUc siQ VyReczkU zanurzonU w filiRance czarnej kawy. - IdU nas zaaresztowa - odpowiedziaV Asasello i wychyliV stopkQ koniaku. "- Aa... no-no... - odrzekV na to Korowiow. Tymczasem ci, ktWrzy szli od frontu, znaleli siQ na podeTcie drugiego piQtra. Tam jacyT dwaj hydraulicy majstrowali przy harmonijce kaloryfera. IdUcy zamienili z hydraulikami znaczUce spojrzenia. - Wszyscy w domu - szepnUV jeden z hydraulikWw stukajUc mVotkiem po rurze. Wtedy ten, ktWry szedV na czele grupy, niczego przed nikim nie ukrywajUc wyjUV spod palta czarny mauzer, a drugi idUcy obok niego - wytrychy. W ogolQ ci, ktWrzy zmierzali pod piQdziesiUty, byli wyposaReni jak naleRy. Dwaj mieli w kieszeniach cienkie, jedwabne, Vatwo rozwijajUce siQ sieci, inny miaV arkan, jeszcze inny - maski z gazy i ampuVki z chloroformem. NajwyRej sekundQ trwaVo otwieranie drzwi mieszkania !numer piQdziesiUt i przybyli znaleli siQ w przedpokoju, a w tej samej chwili trzasnQVy drzwi w kuchni, co oznaczaVo,Re druga grupa, !zabezpieczajUca tyVy, rWwnieRprzybyVa na czas. Tym razem, jeReli nie caVkowity, to pewien sukces byV jednak oczywisty. Ludzie w mgnieniu oka rozbiegli siQ powszystkich pokojach i nigdzie nikogo nie znaleli, ale w jadalni na stole wykryto resztki - wedVug wszelkich oznak przed chwilU przerwanego - Tniadania, a w salonie na gzymsie kominka obok krysztaVowej amfory siedziaV ogromny czarny kot. TrzymaV w Vapach prymus. W kompletnym milczeniu przybyli doT dVugo kontemplowali tego kota. $- Ta-ak... rzeczywiTcie niele... - szepnUV jeden z nich. - Nikomu nie przeszkadzam, nikogo nie ruszam, reperujQ prymus - nieRyczliwie "powiedziaV kot i nastroszyV siQ- poza tym uwaRam za swWj obowiUzek uprzedzi, Re kot to zwierzQ staroRytne i nietykalne. - WyjUtkowo czysta robota - szepnUV jeden z przybyVych, adrugi powiedziaV gVoTno i wyranie: - No to, nietykalny kocie-brzuchomWwco, pozwWl no tutaj! &Sie rozwinQVa siQ i TmignQVa wpowietrze, ale ku zdumieniu wszystkich chybiVa i zVowiVa tylko dzban, ktWry natychmiast rozbiV siQ z brzQkiem. - PudVo! - wrzasnUV kot. - Hurra! - i nagle, odstawiwszy prymus, wyszarpnUV zza plecWw brauning. BVyskawiczniewycelowaV w najbliRej stojUcego, ale nim zdURyV wystrzeli, z dVoni tamtego zionQVo ogniem i wraz z hukiem wystrzaVu z mauzera kot, wypuszczajUc brauning i porzucajUc prymus, klapnUV gVowU na dWV z gzymsu na podVogQ. - Wszystko skoSczone - sVabym gVosem powiedziaV kot i malowniczo uVoRyV siQ w czerwonej kaVuRy - odsuScie siQ ode mnie na chwilQ, pozwWlcie mi poRegna ten padWV. O przyjacielu mWj, Asasello - wyjQczaV kot !ociekajUc krwiU - gdzieReT? -wykrQciV gasnUce oczy w kierunku drzwi do jadalni - nieprzyszedVeT mi z pomocU w chwili nierWwnej walki, opuTciVeT biednego Behemota, zamieniVeT go na setkQ - co prawda bardzo dobrego - koniaku! CWR, niech moja Tmier spadnie na twoje sumienie, zapisujQ ci w testamencie mWj brauning... - Sie, sie, sie... - niespokojnie zaczQto szepta "dookoVa kota. Ale sie, diabeV wie dlaczego, o coT siQ zaczepiVa w kieszeni i za nic "nie moRna jej byVo wyciUgnU.- Jedyne, co moRe uratowa Tmiertelnie rannego kota - odezwaV siQ kot - to maleSki Vyczek benzyny - i, wykorzystujUc zamieszanie, przypiUV siQ do okrUgVego otworu w prymusie i napiV siQ benzyny. Krew natychmiast przestaVa siQ sUczy spod !jego lewej przedniej Vapy... Kot"poderwaV siQ, Rwawy i rzeTki, porwaV prymus pod pachQ, TmignUV wraz z nim z powrotem na kominek, a stamtUd rozdzierajUc tapety "wlazV na TcianQ, mniej wiQcej po dwWch sekundach znalazV siQ wysoko nad wszystkimi i zasiadV na metalowym karniszu. Natychmiast dVonie wczepiVy siQ w zasVonQ i zerwaVy jU razem z karniszem, na skutek czego sVoSce wpadVo do mrocznego pokoju. Ale na ziemiQ nie spadV ani prymus, ani ozdrowiaVy nagle kot-przechera. Nie rozstajUc #siQ z prymusem zdoVaV TmignUw powietrzu i wskoczy na wiszUcy na Trodku pokoju Ryrandol. "- DrabinQ! - krzyknQli na dole. - Wyzywam na pojedynek - !wydzieraV siQ kot przelatujUc nad gVowami ludzi na rozhuTtanym Ryrandolu, brauning znowu znalazV siQ w jego Vapach, prymus zaT kocurumieTciV miedzy ramionami "Ryrandola. Kot zVoRyV siQ do !strzaVu i latajUc jak wahadVo nad gVowami przybyVych otworzyV do nich ogieS. Huk zatrzUsV mieszkaniem. Na "podVogQ posypaVy siQ odpryski !krysztaVu z Ryrandola, pQkVo gwiadziTcie lustro na kominku, wzbiVa siQ chmura tynkowego pyVu. po podVodze skakaVy wystrzelone Vuski, szyby w oknach popQkaVy, a zprzestrzelonego prymusa trysnQVa benzyna. Ale strzelanina ta trwaVa niedVugo i sama z siebie zaczQVa przycicha. Rzecz w tym, Re ani kotu, ani przybyVym nie wyrzUdziVa ona najmniejszej krzywdy. Nikt niezostaV zabity, nikogo nawet nie zraniono. Wszyscy, w tym $rWwnieR kot, byli cali i zdrowi...KtWryT z przybyVych, aby ostatecznie rzecz wyjaTni, !piQ po kolei kuV ulokowaV w gVowie przeklQtego zwierzaka,kot w odpowiedzi dziarsko wystrzelaV caVy magazynek i znowu to samo - Radnego efektu. Kot huTtaV siQ na !coraz sVabiej siQ koVyszUcym Ryrandolu dmuchajUc, nie wiadomo po co, w lufQ "brauninga i spluwajUc na VapQ. Na twarzach tych, ktWrzy w milczeniu stali na dole, pojawiVo siQ niebywaVe zdumienie. To byV jedyny, czy teR jeden z jedynych, przypadek, kiedy strzelanina "zdawaVa siQ zupeVnie nie mie nastQpstw. MoRna byVo oczywiTcie przypuTci, Re brauning kota jest po prostu straszakiem, ale o mauzerach goTci tego w Radnym juR razienie moRna byVo powiedzie. Pierwsza zaT rana kota - teraz juR, rzecz jasna, nie moRna byVo mie co do tego najmniejszych wUtpliwoTci - nie byVa niczym innym jak tylko wybiegiem, fortelem, obVudnym TwiSstwem, podobnie jak picie benzyny. PodjQto jeszcze jednU prWbQ schwytania kota. Ale rzucony arkan zahaczyV o jednU z #RarWwek i Ryrandol siQ urwaV. WydawaVo siQ, Re uderzenie wstrzUsnQVo murami caVego domu, ale specjalnych korzyTcito nie przyniosVo. Na obecnych"posypaV siQ gruz, kot zaT daV olbrzymiego susa i wylUdowaV wysoko pod sufitem na gWrnej krawQdzi pozVacanej ramy wiszUcego nad kominkiem lustra. Nie zamierzaV nigdzie ucieka, a nawet przeciwnie, siedzUc w miejscu wzglQdnie bezpiecznym, przystUpiV do jeszcze jednego przemWwienia.- Nie potrafiQ sobie wytVumaczy - mWwiV spod sufitu - dlaczego siQ mnie tak le traktuje... Ale oracjQ kota juR po pierwszych jego sVowach przerwaV niski, ciQRki gVos dobiegajUcy nie wiadomo skUd:- Co siQ w tym mieszkaniu dzieje? PrzeszkadzajU mi w pracy... Drugi gVos, nieprzyjemny, nosowy, odrzekV: - A niech go diabli wezmU, to oczywiTcie Behemot! Trzeci, skrzekliwy gVos powiedziaV: - Messer! Sobota. SVoSce zachodzi. Czas na nas. - ProszQ mi wybaczy, Re nie !mogQ dVuRej z wami gawQdzi - powiedziaV kot z lustra. - Namnie czas. - I cisnUV swoim brauningiem w okno wybijajUc !obie szyby. NastQpnie chlusnUVbenzynU i benzyna ta sama siQzapaliVa, wyrzucajUc falQ pVomieni aR pod sufit. ZapaliVo siQ jakoT niezwyczajnie szybko i ostro, tak nie pali siQ nawet benzyna.Natychmiast zatliVy siQ tapety, zapVonQVa zerwana stora na podVodze, zadymiVy futryny powybijanych okien. "Kot zwinUV siQ jak sprQRyna, !miauknUV, skoczyV z lustra na parapet i zniknUV za oknem razem ze swoim prymusem. Na #zewnUtrz rozlegVy siQ strzaVy. CzVowiek siedzUcy na drabinieprzeciwpoRarowej, na wysokoTci okien jubilerowej, ostrzelaV kota, kiedy ten przelatywaV z parapetu na parapet w kierunku rynny w zaVomie domu zbudowanego, jak to juR byVo powiedziane, w ksztaVcie otwartego czworoboku. Po tej to rynnie kot wdrapaV siQ na dach. Tam, niestety rWwnieR bez rezultatu, ostrzelali go ci, !ktWrzy strzegli kominWw, i kot przepadV w zalewajUcym miasto blasku zachodzUcego sVoSca. Tymczasem w mieszkaniu !zapaliV siQ parkiet pod nogami obecnych i w ogniu, w tym miejscu, gdzie z szalbierczU "ranU leRaV kot, ukazaV siQ z minuty na minutQ coraz bardziej siQ materializujUcy trup byVego barona Meigla z wyostrzonym podbrWdkiem, ze szklistymi oczyma. Nie byVo juR Radnego sposobu, Reby go wyciUgnU z pVomieni. SkaczUc po pVonUcych klepkach parkietu, uderzajUc rQkami po dymiUcych siQ plecach i klapach przybysze wycofywali siQ z salonu do gabinetu, do przedpokoju. Ci, ktWrzy znajdowali siQ w sypialni i w stoVowym, wybiegli!przez korytarz. Ci, ktWrzy byli !w kuchni, rWwnieR popQdzili doprzedpokoju, Salon byV juR peVen pVomieni i dymu. KtoT zdURyV w biegu nakrQci numer straRy ogniowej i krzyknUV w sVuchawkQ: - Sadowa 302-A! "Na dVuRej nie byVo moRna siQ "zatrzyma. PVomieS wychlusnUVdo przedpokoju, nie byVo juR czym oddycha. Skoro tylko z wybitych okien przeklQtego mieszkania wyskoczyVy pierwsze smuRki dymu, na podwWrzu rozlegVy siQ rozpaczliwe okrzyki: - Pali siQ! Pali siQ! PoRar! W rozmaitych mieszkaniach w caVym domu ludzie zaczQli krzycze do sVuchawek: - Sadowa! Sadowa 302-A! W tym samym czasie, kiedy naSadowej usVyszano mroRUce krew bicie dzwonWw na dVugich czerwonych samochodach, pQdzUcych tam ze wszystkich oddziaVWw ookoVa VU w Q. 0 rkPPĂ`mk&k{AgB Ib ^ cSb!( cb" cc#!X c|c$, cc%7Bd&9 8Udmiejskich, miotajUcy siQ po podwWrzu ludzie widzieli, jak zokien na czwartym piQtrze wyleciaVy wraz z dymem trzy ciemne, jak siQ wydawaVo, mQskie sylwetki i jedna sylwetka nagiej kobiety. 28. Ostatnie przygody Korowiowa i Behemota Czy sylwetki te naprawdQ wyleciaVy przez okno, czy teR tak siQ tylko wydawaVo sparaliRowanym ze strachu lokatorom nieszczQsnego domuna Sadowej - trudno stwierdzi z caVkowitU pewnoTciU. JeReli zaT byVy tam, to rWwnieR nikt nie wie, dokUd siQ udaVy wprost z pVonUcego mieszkania. Nie moRemy teR stwierdzi, gdzie siQ rozdzieliVy, wiemy natomiast, Re mniej wiQcej po kwadransie Behemot i Korowiow znaleli siQ juR na bulwarze, akurat przed domemciotki Gribojedowa. Korowiow zatrzymaV siQ przy ogrodzeniu i powiedziaV: - Ba! PrzecieR to dom pisarzy! Wiesz, Behemocie, sVyszaVem o tym domu bardzo wiele dobrego, bardzo wiele pochlebnych opinii. ZwrW na ten dom uwagQ, mWj przyjacielu. AR przyjemnie pomyTle, Re pod tym dachem wzbiera i dojrzewa caVy ocean talentWw. - Jak ananasy w oranReriach! - powiedziaV Behemot i, aby dokVadniej obejrze kremowy dom z kolumienkami, wlazV na betonowU podmurWwkQ Relaznych sztachet. - Masz caVkowitU racjQ - zgodziV siQ ze swoim nieodVUcznym koleRkU Korowiow - i sVodka zgroza Tciska serce, kiedy pomyTlisz sobie, Re w tym domu dojrzewa teraz przyszVy autor!XDon KichotaY albo XFaustaY, albo, niech mnie diabli wezmU,XMartwych duszY! Co? - AR strach pomyTle - potwierdziV Behemot. - Tak - mWwiV dalej Korowiow - zdumiewajUcych rzeczy moRna oczekiwa z cieplarni tego domu, jednoczUcego pod swoim dachem kilka tysiQcy pracowitych straceScWw, ktWrzy postanowili caVe swoje Rycie poTwiQci sVuRbom Melpomeny, Polihymnii i Talii. Czy wyobraRasz sobie, jaki podniesie siQ rwetes, kiedy ktWryT z nich na poczUtek ofiaruje czytelnikom XRewizoraY albo, w najgorszym razie, XEugeniusza OnieginaY! - Ale, ale - zasiQgnUV informacji Behemot przesuwajUc swoja okrUgVU gVowQ przez otwWr w ogrodzeniu - co oni tam robiU na werandzie? - JedzU obiad - wyjaTniV Korowiow - do wszystkiego, co juR zostaVo powiedziane, dodam jeszcze, mWj drogi, Re mieTci siQ tu zupeVnie nie najgorsza i niedroga restauracja. A ja, jak kaRdy !turysta przed dalekU podrWRU,odczuwam nieprzepartU #ochotQ, aby coT zjeT i wypi duRe zimne piwo. !- I ja rWwnieR - odpowiedziaV Behemot i obydwaj szubrawcy pomaszerowali wyasfaltowanU !TcieRkU wprost na werandQ nieprzeczuwajUcej groRUcego nieszczQTcia restauracji. Blada i znudzona obywatelka wbiaVych skarpetkach i w rWwnie biaVym bereciku z pomponem siedziaVa na giQtym fotelu w kUcie przy wejTciu nawerandQ, w tym miejscu, gdzie w zieleni RywopVotu widniaVo wejTcie. Przed obywatelkU na zwyczajnym kuchennym stole !leRaVa gruba ksiQga z gatunku kancelaryjnych, do ktWrej obywatelka owa z nieznanego powodu wpisywaVa wszystkich wchodzUcych do restauracji. !Ta wVaTnie obywatelka stanQVana drodze Korowiowa i Behemota. - ProszQ okaza legitymacje! -powiedziaVa patrzUc ze zdziwieniem na binokle Korowiowa jak rWwnieR na prymus Behemota oraz na rozdarty rQkaw tego ostatniego. - TysiUckrotnie przepraszam, jakie legitymacje? - zapytaV zdziwiony Korowiow. - Panowie jesteTcie pisarzami?- teraz z kolei pytaVa obywatelka. - Bez wUtpienia - z godnoTciUodpowiedziaV Korowiow. - ProszU okaza legitymacje -powtWrzyVa obywatelka. !- licznotko moja... - zaczUV tkliwie Korowiow. - Nie jestem TlicznotkU - przerwaVa mu obywatelka. - O, jakRe tego RaVujQ - rozczarowanym gVosem powiedziaV Korowiow, a nastQpnie mWwiV dalej. - No "cWR, jeTli pani sobie tego nie Ryczy, to nie musi pani by "TlicznotkU, chociaR byVoby to nader przyjemne. WiQc, Reby upewni siQ, Re Dostojewski jest pisarzem, naleRy od niegoRUda okazania legitymacji? NiechRe pani wemie dowolne piQ stron pierwszej lepszej jego powieTci, a przekona siQ pani, Re ma pani do czynienia z pisarzem. ZresztU przypuszczam, Re Dostojewski!w ogWle Radnej legitymacji nie miaV! A ty jak myTlisz? - Korowiow zwrWciV siQ do Behemota. "- ZaVoRQ siQ, Re nie miaV - odpowiedziaV tamten, postawiVprymus na stole obok ksiQgi i wytarV rQkU pot z usmolonego czoVa. - Ale pan nie jest Dostojewskim - powiedziaVa zbijana z tropu przez Koro wiowa obywatelka. - SkUd to moRna wiedzie, skUd to moRna wiedzie - odrzekV Korowiow. - Dostojewski umarV - powiedziaVa obywatelka, ale jakoT niezbyt pewnie. "- ProtestujQ! - gorUco zawoVaVBehemot. - Dostojewski jest nieTmiertelny! - ProszQ okaza legitymacje, obywatele - powiedziaVa obywatelka. - Na litoT, przecieR to zaczyna by Tmieszne, koniec koScWw! - nie poddawaV siQ Korowiow. - Pisarz jest pisarzem, poniewaR pisze, a bynajmniej nie dlatego, Re ma legitymacjQ. SkUd pani moRe wiedzie, jakie wizje rodzU siQ w mojej gVowie? Albo w tejoto gVowie? - i wskazaV na gVowQ Behemota, ktWry natychmiast zdjUV czapkQ, jakby po to, aby uVatwi obywatelce dokVadniejsze obejrzenie jego Vba! "- ProszQ nie sta w przejTciu, obywatele - powiedziaVa juR trochQ nerwowo. Korowiow i Behemot odsunQli siQ i przepuTcili jakiegoT pisarza w szarym garniturze i biaVej letniej koszuli, bez krawata, z gazetU pod pachU. #Pisarz przyjanie skinUV gVowUobywatelce, postawiV w podsuniQtej mu ksiQdze jakiT zakrQtas i pomaszerowaV na werandQ. - Niestety, nie mam, nie mam - smutnie powiedziaV Korowiow- tylko jemu dostanie siQ Ww lodowaty kufel piwa, o ktWrym tak marzyliTmy my, biedni pielgrzymi. Sytuacja nasza jestnieVatwa, smutna, i nie wiem, co mam poczU. Behemot zaT tylko boleTciwie &rozVoRyV rQce i wVoRyV czapkQ %na okrUgVU gVowQ, poroTniQtU gQstym wVosem, !przypominajUcym kociU sierT.W tym momencie nad gVowU obywatelki zabrzmiaV "niegVoTny, lecz wVadczy gVos. - Zofio PawVowna, proszQ przepuTci. Obywatelka z ksiQgU zdumiaVasiQ. W zieleni RywopVotu pojawiV siQ TnieRny frakowy !gors i przyciQta w klin brWdka flibustiera. Pirat Ryczliwie spoglUdaV na dwWch podejrzanych oberwaScWw i cowiQcej, wykonywaV zapraszajUce gesty. AutorytetArchibalda Archibaldowicza posiadaV swojU wagQ na terenie restauracji, ktWrU zarzUdzaV, wiQc Zofia PawVowna pokornie zapytaVa Korowiowa: - PaSskie nazwisko? - Panajew - uprzejmie odpowiedziaV tamten. Obywatelka zapisaVa to nazwisko i podniosVa pytajUcespojrzenie na Behemota. - Skabiczewski - zapiszczaV Behemot, nie wiadomo dlaczego wskazujUc na swWj prymus. Zofia Pawlowna zapisaVa rWwnieR i to nazwisko, po czym podsunQVa #ksiQgQ goTciom, aby zVoRyli w niej swe podpisy. Korowiow naprzeciw nazwiska XPanajewY napisaV XSkabiczewskiY, a Behemot naprzeciw XSkabiczewskiegoY napisaV XPanajewY. Archibald Archibaldowicz wprawiV ZofiQ PawVownU w kompletne osVupienie - z uwodzicielskim uTmiechem poprowadziV goTci do najlepszego stolika na przeciwlegVym koScu werandy,w miejsce najbardziej zacienione, do stolika, przy ktWrym w szparze zieleni !wesoVo iskrzyVo siQ sVoSce. Zofia PawVowna natomiast mrugajUc ze zdumienia dVugo studiowaVa dziwne podpisy, ktWre niespodziewani goTcie zVoRyli w jej ksiQdze. W nie mniejsze zdumienie niR ZofiQ PawVowne Archibald Archibaldowicz wprawiV kelnerWw. OsobiTcie bowiem odsunUV krzesVo stolika zapraszajUc Korowiowa, Reby usiadV, do jednego mrugnUV, do drugiego coT szepnUV i !dwaj kelnerzy zakrzUtnQli siQ koVo nowych goTci, jeden zaT z tych goTci postawiV swWj prymus na podVodze obok porudziaVego buta. BVyskawicznie znikVa ze stolika stara poplamiona czymT RWVtym serweta, wzleciaVa w powietrze z chrzQstem krochmalu inna, biaVa, jak turban beduina, czysta, a pirat juR naszeptywaV cicho i z uczuciem w samo ucho Korowiowa: - Co panowie raczU zamWwi? Mamy nadzwyczajnego jesiotra... wydarVem go zjazdowi architektWw... - Niech nam pan... e... da w ogWle zakUski... e... - dobrodusznie zamruczaV Korowiow rozwalajUc siQ na krzeTle. - Rozumiem - znaczUco przymykajUc oczy odpowiedziaV Archibald Archibaldowicz. Kiedy kelnerzy zobaczyli, jak traktuje nader wUtpliwych goTci kierownik restauracji, opuTciVy ich wszelkie podejrzenia i powaRnie wziQli siQ do roboty. Jeden juR podawaV zapaVkQ Behemotowi, !ktWry wsadziV wVaTnie do ust wyciUgniQty z kieszeni niedopaVek, drugi podbiegV podzwaniajUc zielonym szkVem i juR ustawiaV przy nakryciach#kieliszki, kieliszeczki i literatki o cieniutkich Tciankach, te, z ktWrych tak znakomicie pija siQ narzan pod markiza... nie, wybiegajUc naprzWd powiemy !raczej - pijaVo siQ narzan pod markizU niezapomnianej werandy w Gribojedowie. "- MogQ poleci pierT jarzUbka - melodyjnie pomrukiwaV !Archibald Archibaldowicz. GoT w pQkniQtych binoklach caVkowicie zaaprobowaV propozycjQ dowWdcy brygu i spoglUdaV na niego przychylnieprzez bezuRyteczne szkieVko. SpoRywajUcy obiad przy sUsiednim stoliku prozaik Pietrakow -Suchowiej wraz z maVRonkU, ktWra wVaTnie koSczyVa wieprzowU escalope,z wVaTciwU wszystkim pisarzom spostrzegawczoTciU zauwaRyV starania Archibalda Archibaldowicza i bardzo, ale to bardzo siQ zdziwiV. A jego Rona, dama nad wyraz czcigodna, nawet zrobiVa siQ zazdrosna o pirata i nawet "zadzwoniVa VyReczkU - cWR toma znaczy? Jak dVugo jeszcze mamy czeka? KiedyR wreszcie podadzU te lody? Co to za porzUdki? Flibustier posVaV Pietrakowej uwodzicielski uTmiech i kelnera, sam wszakRe nie opuTciV swych drogich goTci. !Ach, jakRe mUdry byV ArchibaldArchibaldowicz! A jaki spostrzegawczy! Chyba nawet nie mniej niR sami pisarze! !SVyszaV i o seansie w Varietes,i o wielu innych wydarzeniach ostatnich dni, i nie puTciV mimo uszu sVowa XkraciastyY !ani sVowa XkotY. Od razu siQ #domyTliV, kim sU jego goTcie. Askoro siQ domyTliV, to oczywiTcie wolaV im siQ nie naraRa. A ta Zofia PawVowna - dobra sobie! Trzeba umie "coT takiego wymyTli - broni tej dwWjce wstQpu na werandQ! Ale wVaTciwie czego moRna od niej wymaga!... !WynioTle grzebiUc VyReczkU wtopniejUcych lodach Tmietankowych Pietrakowa z niezadowoleniem obserwowaVa,jak stolik przed tymi dwoma przebranymi za strachy na wrWble niby na skinienie czarnoksiQRnika obrasta smakowitoTciami. Wymyte, skrzUce siQ kroplami wody "liTcie saVaty juR wystawaVy z salaterki ze TwieRutkim kawiorem, jeszcze chwila i na specjalnie przystawionym, oddzielnym stoliku pojawiVo sit; zapotniaVe srebrne wiaderko... Dopiero przekonawszy siQ, Re wszystko zostaVo wykonane jak naleRy, dopiero wWwczas, kiedy w dVoniach kelnerWw nadleciaVa przykryta patelnia, na ktWrej coT powarkiwaVo, Archibald Archibaldowicz !pozwoliV sobie opuTci dwWch zagadkowych goTci, i to teR dopiero wtedy, kiedy im szepnUV: - ProszQ mi wybaczy! Ja na "minutkQ! OsobiTcie przypilnujQ jarzUbkWw! $OddaliV siQ od stolika i zniknUV!na zapleczu. JeReli jakikolwiek !obserwator mWgVby przeTledzidalsze poczynania pirata, poczynania te niewUtpliwie wydaVyby mu siQ nieco zagadkowe. Szef nie udaV siQ bynajmniej do kuchni, aby dopilnowa jarzUbkWw - udaV siQ do restauracyjnej spiRarni. OtworzyV jU wVasnym kluczem,zamknUV siQ w niej od wewnUtrz, ostroRnie, Reby niezabrudzi mankietWw, wyjUV ze skrzyni z lodem dwa potQRne wQdzone jesiotry, zawinUV je w gazety, pedantycznie przewiUzaV sznurkiem i odVoRyV na bok. NastQpnie w sUsiednim pokoju sprawdziV, czy znajduje siQ naswoim miejscu jego kapelusz oraz letni pVaszcz na jedwabnej podszewce i dopiero wtedy skierowaV siQ dokuchni, gdzie kucharz starannie przygotowywaV obiecane goTciom jarzUbki. NaleRy tu powiedzie, Re w tym, co robiV Archibald Archibaldowicz, nie byVo nic zagadkowego ani dziwacznego, i tylko nader powierzchowny obserwator mWgVby uzna jego poczynaniaza dziwne. PostQpowanie Archibalda Archibaldowicza byVo logicznym nastQpstwem wszystkiego, co dziaVo siQ poprzednio. ZnajomoT ostatnich wydarzeS, a przede wszystkim fenomenalna intuicja podpowiadaVy kierownikowi restauracji Gribojedowa, Re obiad jego !dwWch goTci bQdzie by moRe obfity i wystawny, lecz niezmiernie krWtko potrwa. Intuicja, ktWra jeszcze nigdy nie zawiodVa flibustiera, nie zawiodVa go rWwnieR tym razem. W tej samej chwili, kiedy Korowiow i Behemot trUcali siQdrugim juR kieliszkiem wspaniaVej, zimnej, podwWjnie destylowanej moskiewskiej wWdki, z zaplecza restauracji szybkim krokiem wyszli trzej "mQRczyni mocno TciTniQci w talii pasami, w sztylpach, z rewolwerami w dVoniach. IdUcy na przedzie krzyknUV dwiQcznie i przeraRajUco: !- Nie rusza siQ z miejsc! - i wszyscy trzej otworzyli na werandzie ogieS celujUc w gVowy Behemota i Korowiowa. Obaj ostrzeliwani natychmiast "rozpVynQli siQ w powietrzu, a zprymusa trysnUV prosto w markizQ sVup ognia. Jak gdyby rozwarta paszcza o czarnych brzegach pojawiVa siQ w pVWtnie i zaczQVa siQ rozpeVza na wszystkie strony.#OgieS przedarV siQ przez niU i wzbiV siQ aR do samego dachu domu Gribojedowa. LeRUce na oknie w pokoju redakcji na pierwszym piQtrze teczki z papierami nagle siQ zapaliVy, "od nich zajQVa siQ zasVona, a wtedy ogieS buzujUc, jak gdyby go ktoT rozdmuchiwaV, sVupami ruszyV w gVUb ciotczynego domu. W kilka sekund pWniej wyasfaltowanymi TcieRkami prowadzUcymi do sztachet bulwaru, skUd w TrodQ wieczorem przyszedV nie znajdujUcy u nikogo zrozumienia pierwszy zwiastunnieszczQTcia, poeta Iwan Bezdomny, biegli oderwani od obiadu pisarze, Zofia PawVowna, Pietrakowa, Pietrakow. WyszedVszy zawczasu bocznymi drzwiami Archibald Archibaldowicz nigdzie nie uciekajUc i nigdzie siQ nie TpieszUc, jak kapitan, ktWry ostatni opuszcza pokVad pVonUcego brygu, staV spokojnie w swoim letnim pVaszczu na jedwabnej podszewce, trzymajUc pod pachU dwa jesiotrowe polana. 29. PrzesUdzone zostajU losy mistrza i MaVgorzaty O zachodzie sVoSca, wysoko ponad miastem, na tarasie jednego z najpiQkniejszych budynkWw Moskwy, budynku wzniesionego przed stu "piQdziesiQcioma mniej wiQcej !laty, znajdowaVo siQ ich dwWch - Woland i Asasello. Z doVu, z ulicy nie moRna ich byVo zobaczy, poniewaR przed niepoRUdanym spojrzeniem osVaniaVa ich balustrada ozdobiona gipsowymi wazami i gipsowym kwieciem. Ale oni widzieli prawie caVe miasto. Woland ubrany w swojU czarnU chlamidQ siedziaV na skVadanym taborecie. DVuga i szeroka jego szpada wetkniQta ostrzem w szparQ miQdzy dwiema obluzowanymi pVytami tarasu, sterczaVa pionowo, tak Re powstaV zegarsVoneczny. CieS szpady wydVuRaV siQ powoli acz nieubVaganie, podpeVzaV ku czarnym trzewikom na nogach szatana. WsparVszy na piQTci trWjkUtny podbrWdek, podwinUwszy nogQ skurczony na taborecie Woland patrzyV nieustannie na nieogarnione skupisko paVacWw, wielopiQtrowych domWw i malutkich, skazanych na rozbiWrkQ ruder. Asasello, ktWry zrzuciV swWj wspWVczesny strWj, czyli marynarkQ, melonik i lakierki, podobnie jak Woland ubrany wczerS staV bez ruchu nie opodal swego wVadcy i podobnie jak on nie spuszczaV miasta z oczu. Ale nagle coT kazaVo Wolandowi zwrWci uwagQ na okrUgVU wieRQ, znajdujUcU siQ za nim, na dachu. Z muru tej wieRy wychynUV obdarty, umazany glinU posQpny czarnobrody czVowiek w chitonie i w sandaVach wVasnej roboty. koVa VU w Q. 0 rkPPĂ`mk&k'p) cd( Dd)O c4e*\ ce+_) ce,o4 c]f- Ba! - zawoVaV Woland patrzUc na przybysza z ironicznym uTmieszkiem. - Wszystkiego siQ mogVem spodziewa, tylko nie ciebie! Co ciQ sprowadza, nieproszony goTciu? - PrzybyVem do ciebie, duchu zVa i wVadco cieni - odparV przybysz, nieprzyjanie patrzUc spode Vba na Wolanda. - Skoro przybyVeT do mnie, to dlaczego mnie nie pozdrowiVeT,byVy poborco podatkWw? - surowo powiedziaV Woland. - Bo nie RyczQ ci dobrze, wcale nie chcQ, Reby ci siQ dobrze wiodVo - hardo odpowiedziaV mu przybysz. !- BQdziesz siQ jednak musiaV ztym pogodzi - odparV na to Woland i uTmiech wykrzywiV mu twarz. - ZaledwieT siQ zjawiV na dachu, a juR palnUVeT gVupstwo. Chcesz wiedzie, na czym ono polega?Na intonacji twego gVosu. To, "co powiedziaVeT, powiedziaVeT w sposWb zdajUcy siQ Twiadczy, Re nie uznajesz cieni ani zVa. BUd tak !uprzejmy i sprWbuj przemyTle nastQpujUcy problem - na co by siQ zdaVo twoje dobro, "gdyby nie istniaVo zVo i jak by wyglUdaVa ziemia, gdyby z niejzniknQVy cienie? PrzecieR cienie rzucajU przedmioty i ludzie. Oto cieS mojej szpady. !Ale sU rWwnieR cienie drzew i cienie istot Rywych. A moRe chcesz zVupi caVU kulQ ziemskU, usuwajUc z jej powierzchni wszystkie drzewa i wszystko, co Ryje, poniewaR!masz takU fantazjQ, Reby siQ napawa niezmUconU !TwiatVoTciU? JesteT gVupi. - Nie zamierzam z tobU dyskutowa, stary sofisto - odparV Mateusz Lewita. - Nie moResz ze mnU dyskutowa z powodu, o ktWrym juR wspomniaVem - albowiem jesteT gVupi - odpowiedziaV Woland i zapytaV:- No, mWw krWtko i nie zawracaj mi gVowy. Po coT tu przyszedV? - On mnie przysyVa. - CWR ci poleciV przekaza, niewolniku? - Nie jestem niewolnikiem - odpowiedziaV coraz bardziej rozwTcieczony Mateusz Lewita. - Jestem jego uczniem.- MWwimy, jak zawsze, !rWRnymi jQzykami - powiedziaVWoland. - Ale rzeczy, o ktWrych mWwimy, nie ulegnU odtego zmianie, prawda? - On przeczytaV utwWr mistrza- zaczUV mWwi Mateusz Lewita - i prosi ciQ, abyT zabraV mistrza do siebie i w nagrodQ obdarzyV go spokojem.CzyR trudno ci to uczyni, duchu zVa? - Nic dla mnie nie jest trudne - odpowiedziaV Woland - i ty otym dobrze wiesz. - MilczaV przez chwilQ, po czym dodaV: -A dlaczego nie wemiecie go do siebie, w TwiatVoT? - On nie zasVuRyV na !TwiatVoT, on zasVuRyV na spokWj - ze smutkiem powiedziaV Lewita. - MoResz powiedzie, Re zostanie to zrobione - odpowiedziaV Woland i dodaV, !a oko mu przy tym bVysnQVo: - I opuT mnie natychmiast. - On prosi, abyTcie zabrali !takRe tQ, ktWra go kochaVa i ktWra przez niego cierpiaVa - po raz pierwszy Lewita zwrWciVsiQ do Wolanda bVagalnie. - Gdyby nie ty, nigdy byTmy na to nie wpadli. Odejd. I Mateusz Lewita zniknUV, !Woland zaT przywoVaV Asasella i rozkazaV mu: - Le do nich i zaVatw wszystko. - Asasello opuTciV taras i Woland zostaV sam. !Ale samotnoT jego nie trwaVa #dVugo. DaV siQ sVysze stukot butWw po pVytach tarasu i oRywione glosy i przed Wolandem stanQli Korowiow i Behemot. Ale teraz grubas nie miaV ze sobU prymusa, obVadowany byV innymi przedmiotami. A wiQc pod pachU trzymaV nieduRy landszafcik w pozVacanej ramie, przez ramiQ przerzuciV na wpWV spalony fartuch kucharski, w drugim zaT rQku trzymaV caVego Vososia w skWrze i z ogonem. I od Korowiowa, i od Behemota zalatywaVo spaleniznU, fizjonomia Behemota byVa usmarowana sadzami, czapkQ zaT miaV mocno nadpalonU. - Salute, messer! - zawrzasnQVa niepoprawna parka, a Behemot pomachaV Vososiem. - DobrzyTcie - powiedziaV Woland. - W kaRdym razie przybyliTmy,messer - meldowaV Korowiow -i czekamy na twoje rozkazy. Woland wstaV z taboretu, podszedV do balustrady i dVugo, w milczeniu, samotnie, odwrWcony plecami do swojej Twity patrzyV w dal. Potem zawrWciV, znowu zasiadV na taborecie i powiedziaV: - Nie mam dla was Radnych !poleceS, zrobiliTcie wszystko, "coTcie mogli zrobi, i na razie nie bQdziecie mi potrzebni. MoRecie odpoczU. Zaraz nadciUgnie burza i ruszymy w drogQ. - wietnie, messer - odpowiedziaVy te dwa bVazny i zniknQVy kQdyT za krUgVU !wieRyczkU znajdujUcU siQ na Trodku tarasu. !Burza, o ktWrej mWwiV Woland, wzbieraVa juR na widnokrQgu. Czarna chmura wydwignQVa siQ na zachodzie i przeciQVa sVoSce w poVowie. Potem !przesVoniVa je caVkowicie. Na #tarasie zrobiVo siQ chVodniej, anieco pWniej zapadVy ciemnoTci. 30. Czas juR! Czas! Wesz - mWwiVa MaVgorzata - wczoraj wieczorem, kiedy #zasnUVeT, ja wVaTnie czytaVamo ciemnoTciach, ktWre nadciUgnQVy znad Morza #rWdziemnego... i te idole, ach, te zVote idole! Nie wiem, czemu przez caVy czas one mi nie dajU spokoju. Wydaje mi #siQ, Re i teraz bQdzie padaVo. Czujesz, jak siQ ochVodziVo? - Wszystko to jest bardzo Vadne i bardzo miVe - odpowiedziaV mistrz, palUc i !rozganiajUc dVoniU dym - i te idole, bWg z nimi... ale doprawdy nie wiem, co bQdzie dalej! Rozmowa ta odbywaVa siQ o zachodzie sVoSca, wtedy wVaTnie, kiedy na tarasie u Wolanda pojawiV siQ Mateusz Lewita. Okienko sutereny staVootworem i gdyby ktoT w nie #zajrzaV, zdumiaVby siQ, Re tak dziwnie wyglUdali rozmawiajUcy. MaVgorzata miaVa na sobie czarny pVaszcz narzucony wprost na goVe !ciaVo, mistrz zaT ubrany byV w#swojU szpitalnU piRamQ. StaVo !siQ tak dlatego, Re MaVgorzatadosVownie nie miaVa co na siebie wVoRy, wszystkie jej rzeczy zostaVy bowiem w willi,i chociaR do willi tej byVo bardzo blisko, oczywiTcie nawet nie mogVo by mowy o tym, Reby tam iT i zabra rzeczy. Mistrz zaT, ktWrego wszystkie ubrania byVy w szafie, jakby nigdzie nie "wjeRdRaV, po prostu nie chciaVsiQ ubra tVumaczUc !MaVgorzacie, Re tylko patrze,a zacznie siQ znowu jakieT nadprzyrodzone szaleSstwo. Coprawda byV ogolony po raz pierwszy od tamtej jesiennej nocy (w klinice przystrzygano mu tylko brWdkQ maszynkU). !PokWj takRe wyglUdaV dziwnie i trudno siQ byVo poVapa w panujUcym tam baVaganie. Na dywaniku leRaVy rQkopisy, rQkopisy poniewieraVy siQ takRe na kanapie. Na fotelu "leRaVa grzbietem do gWry jakaT"otwarta ksiURka, okrUgVy zaT stWV nakryto do obiadu, kilka !butelek staVo wTrWd zakUsek. Ani MaVgorzata, ani mistrz nie $mieli pojQcia, skUd siQ wziQVy te potrawy i napoje. Kiedy siQ obudzili, zastali juR to wszystko na stole. Pospawszy aR do sobotniego zmierzchu, mistrz i jego przyjaciWVka obudzili siQ zupeVnie wypoczQci i jedno tylko przypominaVo im o wczorajszych przygodach - kaRde z nich odczuwaVo lekki bWl w lewej skroni. Natomiast wielkie przemiany zaszVy w psychice obojga i przekonaVbysiQ o tym kaRdy, kto posVuchaVby toczUcej siQ w suterenie rozmowy. Nie byVo jednak nikogo, kto by ja mWgV podsVucha. Zaleta owego "podwWrza byVo wVaTnie to, Re zawsze byVo puste. Wierzby i lipy za oknem z dnia na dzieS coraz gwaVtowniej siQ zazieleniajUce roztaczaVy zapach wiosny i wietrzyk, "ktWry wVaTnie zaczynaV dU, przynosiV Ww zapach do sutereny. - Do diabVa! - zawoVaV nagle mistrz. - PomyTle tylko, to przecieR... - rozgniWtV niedopaVek w popielniczce i chwyciV siQ za gVowQ. - SVuchaj, jesteT przecieR mUdrym czVowiekiem i nie byVaT obVUkana... Czy naprawdQ jesteT pewna, Re byliTmy wczoraj u szatana? - NaprawdQ jestem zupeVnie pewna - odpowiedziaVa MaVgorzata. - OczywiTcie, oczywiTcie - !powiedziaV ironicznie mistrz. - adne rzeczy... A wiQc mamy teraz zamiast jednego wariata- dwoje: i mQRa, i RonQ! - WzniWsV dVonie ku niebu i "zawoVaV: - Diabli wiedzU, co toma znaczy! Diabli, diabli... MaVgorzata zbliRyVa usta do ucha mistrza i szepnQVa: - PrzysiQgam na twoje Rycie, przysiQgam na przepowiedzianego przez ciebie syna astronoma, Re wszystko bQdzie dobrze! I w tejRe chwili zza okienka "daV siQ sVysze nosowy gVos: - PokWj temu domowi! Mistrz drgnUV, a MaVgorzata, ktWra zdURyVa siQ juR przyzwyczai do rzeczy niezwykVych, zawoVaVa: !- PrzecieR to Asasello! Ach, jakto miVo, jak to dobrze! - i szepnUwszy do mistrza: - No, widzisz, nie zapominajU o nas!- pobiegVa otworzy drzwi. - Zapnij siQ przynajmniej! - krzyknUV za niU mistrz. - Mam to w nosie - juR z korytarzyka odpowiedziaVa mu MaVgorzata. $I oto Asasello juR siQ kVaniaV, juR siQ witaV z mistrzem pobVyskujUc swoim biaVym !okiem, MaVgorzata zaT woVaVa:!- Ach, jak siQ cieszQ! Nigdy w Ryciu tak siQ nie cieszyVam! NalaVa goTciowi koniaku, "Asasello zaT wypiV go chQtnie. Mistrz nie spuszczajUc oczu zAsasella od czasu do czasu leciutko szczypaV siQ pod stoVem w lewU dVoS. Ale szczypanie nie pomagaVo. Asasello nie rozpVywaV siQ w powietrzu, zresztU, prawdQ mWwiUc, nie byVo to potrzebne. Niziutki, rudawy czVowiek nie miaV w sobie nic przeraRajUcego, oprWcz moRe przesVoniQtego bielmem oka, ale to siQ przecieR zdarza takRe i bez Radnych czarWw. MoRe tylko jego ubranie byVo trochQ niecodzienne - jakiT habit czy teR pVaszcz - ale po namyTle trzeba byVo przyzna, Re i takie rzeczy siQ widuje. Koniak rWwnieR ciUgnUV jak kaRdy porzUdny czVowiek - duszkiem, caVymi setkami i bez zagrychy. To wVaTnie Ww koniak sprawiV, Re mistrzowi !zaszumiaVo w gVowie i zaczUV rozmyTla: XTak, MaVgorzata ma racjQ... OczywiTcie, siedzi przede mnU!wysVannik diabVa. PrzecieR ja sam nie dalej niR przedwczorajwieczorem dowodziVem Iwanowi, Re na Patriarszych Prudach z pewnoTciU zetknUV siQ z szatanem we wVasnej osobie, wiQc czemu teraz "przestraszyVem siQ tej myTli i zaczUVem wygadywa coT o hipnotyzerach i !halucynacjach... CWR z nich, u diabVa, za hipnotyzerzy!Y ZaczUV siQ przyglUda goTciowi i zauwaRyV, Re w spojrzeniu Asasella jest coT nienaturalnego, Re nie mWwi onczegoT, czego na razie nie chce wypowiedzie. XTo nie jest zwykVa wizyta, on #przyszedV tu z jakUT misjUY - myTlaV mistrz. - Czemu zakVWcasz mWj spokWj, Asasello? - zapytaVa MaVgorzata. !- AleR, co teR!... - zawoVaV Asasello - nawet przez myTl minie przeszVo, aby was niepokoi. Ach! MaVo brakowaVo, a byVbym zapomniaV... messer przesyVa wam pozdrowienia, a takRe poleciV mi powiedzie, Re zaprasza was na niewielkU przechadzkQ, jeReli, oczywiTcie, nie macie nic przeciwko temu. Co wy na to? !MaVgorzata pod stoVem trUciVamistrza nogU. - Z przyjemnoTciU - odparV mistrz, bacznie przyglUdajUc siQ goTciowi, a Asasello ciUgnUV: - Mamy nadziejQ, Re i MaVgorzata NikoVajewna nie odmWwi naszej proTbie. - O, z pewnoTciU nie odmWwiQ - powiedziaVa MaVgorzata i jejnoga znWw dotknQVa stopy mistrza. - To wspaniale! - zawoVaV Asasello. - To mi siQ podoba! Raz-dwa i po wszystkim! Nie to, co wtedy, w parku Aleksandrowskim! - Ach, Asasello, proszQ mi o tym nie przypomina, byVam wtedy gVupia. ZresztU trudno mie mi to za zVe, przecieR nie co dzieS czVowiek spotykasiQ z nieczystU siVU! - Tego jeszcze brakowaVo - przytaknUV Asasello. - Gdyby siQ spotykaV co dzieS, to byVoby za dobrze! - Mnie teR siQ podoba szybkoT - mWwiVa podnieconaMaVgorzata - podoba mi siQ szybkoT i nagoT... Jak z mauzera - trrach! Ach, jak on !strzela! - zawoVaVa zwracajUc siQ do mistrza. - SiWdemka podJaTkiem, a on w dowolne !serduszko!... - MaVgorzata byVa juR podchmielona, oczy jej siQ rozjarzyVy. - Znowu zapomniaVem! - "zawoVaV Asasello uderzajUc siQ w czoVo. - GVowa do pozVoty! Messer przecieR przysVaV dla was upominek - i zwrWciV siQ do mistrza - butelkQ wina. "ProszQ zwrWci uwagQ, Re jestto to samo wino, ktWre pijaV procurator Judei, falern. Jest rzeczU zupeVnie zrozumiaVU, Re podobny rarytas wywoVaV wielkie zainteresowanie mistrza i !MaVgorzaty. Asasello odwinUV zkawaVka ciemnego trumiennego zVotogVowiu niezwykle omszaVy dzban. PowUchali, naleli wina do szklanek, patrzyli przez nie !pod TwiatVo, zamierajUce juR przed burzU. - Zdrowie Wolanda! - zawoVaVawznoszUc swojU szklankQ MaVgorzata. Wszyscy troje unieTli szklanki do ust i pociUgnQli po dobrym Vyku. WWwczas zwiastujUce burzQ TwiatVo dnia zaczQVo gasnU w oczach mistrza, dech mu zaparVo, poczuV, Re zbliRa siQ koniec. WidziaV jeszcze, jak Tmiertelnie pobladVa MaVgorzata bezradniewyciUga doS rQce, jak opuszcza gVowQ na stWV, a potem zsuwa siQ na podVogQ. $- Trucicielu!... - zdURyV jeszczekrzyknU mistrz. ChciaV chwyci nWR ze stoVu, aby przebi nim Asasella, ale jego "dVoS bezwVadnie zeTlizgnQVa siQ po obrusie, wszystko, co byVo w suterenie mistrza, poczerniaVo, a potem zupeVniezniknQVo. Mistrz upadV na wznak, a padajUc rozciUV sobie o kant sekretarzyka skWrQ na skroni. Kiedy otruci znieruchomieli, Asasello przystUpiV do dziaVania. Przede wszystkim !skoczyV w okno i juR w chwilQ "pWniej byV w willi, w ktWrej mieszkaVa MaVgorzata. Asasello, nieodmiennie staranny i dokVadny, chciaV osobiTcie sprawdzi, czy wszystko zostaVo wykonane jak naleRy. OkazaVo siQ, Re wszystko jest w porzUdku. Asasello widziaV, jak zasQpiona, oczekujUca na powrWt mQRa kobieta wyszVa ze swej sypialni, pobladVa !raptem, zVapaVa siQ za serce, bezradnie zawoVaVa: - Natasza... ktokolwiek... na "pomoc... - i upadVa na podVogQ w salonie, nie zdURywszy dojT do gabinetu. - Wszystko w porzUdku - powiedziaV Asasello. W sekundQpWniej byV znowu przy powalonych kochankach. MaVgorzata leRaVa z twarzU wtulonU w dywan. Asasello swymi Relaznymi rQkami #odwrWciV jU jak lalkQ, twarzU #ku sobie, i wpatrzyV siQ w niU. Twarz otrutej zmieniaVa siQ w jego oczach. Nawet w zapadajUcym przed burzU pWVmroku wida byVo, jak znika jej chwilowy zez wiedmy, jak VagodniejU jej "rysy. Twarz zmarVej rozjaTniVa "siQ, zVagodniaVa wreszcie, nie "byVa juR drapieRna, byVa teraztwarzU cierpiUcej kobiety. "Asasello rozwarV jej biaVe zQby!i wlaV do ust kilka kropel tego !samego wina, ktWrym jU otruV. MaVgorzata westchnQVa, bez pomocy Asasella wstaVa z podVogi, usiadVa i sVabym gVosem zapytaVa: - Za co, Asasello, za co? CoT ty ze mnU zrobiV? ZobaczyVa !leRUcego mistrza, wzdrygnQVa siQ, szepnQVa: !- Tego siQ nie spodziewaVam... morderca! - AleR skUd! - odpowiedziaV Asasello. - On zaraz wstanie. Ach, dlaczego jesteT taka nerwowa? Ton rudego demona tak bardzobyV przekonywajUcy, Re MaVgorzata uwierzyVa mu od razu. ZerwaVa siQ, dziarska i !peVna siV, pomogVa wla wino do ust leRUcego. Mistrz otworzyV oczy, popatrzyV ponuro i z nienawiTciU powtWrzyV swoje ostatnie sVowo: - Trucicielu!... - Ach, zniewagi sU najczQstszU nagrodU za dobrze wykonanU pracQ! - odpowiedziaV mu na to Asasello. - Czy jesteT Tlepy? JeTli tak, przejrzyj jak najprQdzej! WWwczas mistrz wstaV, rozejrzaV siQ, a spojrzenie !miaV juR Rywe i rozjaTnione, zapytaV: - To coT nowego. Co to ma znaczy? - Znaczy to - odpowiedziaV !Asasello - Re na nas juR czas. !JuR grzmi, sVyszycie? ciemniasiQ. Rumaki ryjU ziemiU kopytami, rozkoVysaVy siQ drzewa w waszym maleSkim ogrWdku. PoRegnajcie siQ, poRegnajcie siQ co prQdzej. - Ach, rozumiem - powiedziaV $mistrz i obejrzaV siQ - zabiVeT mnie, jesteTmy martwi. Teraz juR wszystko zrozumiaVem. - Ach, na litoT - odpowiedziaV Asasello. - Co ja sVyszQ? I ktWR to mWwi? PrzecieR twoja ukochana nazywa ciQ mistrzem, przecieRi w sandaVach wVasnej roboty. koVa VU w Q. 0 rkPPĂ`mk&k{AgB-. cf. 5 c#g/ cg0"gg1z" cg2k-NSh3/ c kh4:, hpotrafisz myTle, jak wiQc moResz by martwy? To Tmieszne!... - ZrozumiaVem wszystko, co "powiedziaVeT - zawoVaV mistrz.- Nic juR nie mWw! Masz po stokro racjQ! - Woland jest wielki! - zawtWrowaVa mu MaVgorzata. -!Woland jest wielki! WymyTliV toznacznie lepiej ode mnie! Ale #powieT, powieT - woVaVa do mistrza - dokUdkolwiek polecisz, zabierz powieT! - Nie trzeba - odparV mistrz. -Znam jU na pamiQ. #- Ale ani sVowa... ani sVowa nie zapomnisz? - pytaVa MaVgorzata przywierajUc do kochanka i ocierajUc krew z jego rozciQtej skroni. - BUd spokojna. Teraz juR nigdy niczego nie zapomnQ - odpowiedziaV jej na to. - A zatem - ogieS! - zawoVaV Asasello. - OgieS, od ktWrego wszystko wziQVo swWj poczUtek i ktWrym wszystko zwykliTmy koSczy. - OgieS! - przeraliwie krzyknQVa MaVgorzata. TrzasnQVo okienko sutereny, wiatr zdmuchnUV na bok "zasVonQ. RozlegV siQ w niebie krWtki i wesoVy grzmot. Asasello wsunUV do pieca !pazurzastU dVoS, wyciUgnUV dymiUcU gVowniQ i podpaliV leRUcy na stole obrus. Potem podpaliV plik starych gazet na kanapie, wreszcie rQkopis i zasVonQ na oknie. Mistrz, odurzony juR czekajUcU go galopadU, &wyrzuciV z pWVki na stWV jakUT ksiURkQ, wzburzyV jej karty nad pVonUcym obrusem i ksiURka rozgorzaVa wesoVym pVomieniem. CaVy pokWj chwiaV siQ juR !peVen szkarVatnych jQzorWw i wszyscy troje wybiegli wraz z dymem przez drzwi, wspiQli siQpo ceglanych schodkach na $gWrQ i znaleli siQ w ogrWdku. PierwszU rzeczU, jakU tam zobaczyli, byVa siedzUca na ziemi kucharka przedsiQbiorcy budowlanego. WokWV niej poniewieraVy siQ rozsypane ziemniaki i kilka pQczkWw cebuli. Stan kucharki byV !zrozumiaVy. Przy szopie rRaVy trzy czarne rumaki, wierzgaVy,wzbijaVy fontanny ziemi. MaVgorzata pierwsza wskoczyVa na siodVo, za niU Asasello, mistrz na koScu. Kucharka chciaVa podnieT rQkQ, aby uczyni znak !TwiQtego krzyRa, ale Asasello gronie zawoVaV z siodVa: %- UtnQ ci tQ rQkQ! - gwizdnUV iwierzchowce VamiUc gaVUzki lip wzbiVy siQ i zapadVy w czarnU nawisVU chmurQ. JednoczeTnie z okienka sutereny buchnUV dym. DobiegV#z doVu sVaby, RaVoTliwy krzyk kucharki: - Gore!... Konie przelatywaVy juR ponad dachami Moskwy. - ChcQ siQ poRegna z miastem - krzyknUV mistrz do Asasella, ktWry cwaVowaV na przedzie. Grzmot zagVuszyV dalsze jego sVowa. Asasello skinUV gVowU i przynagliV rumaka do galopu. Naprzeciw lecUcym pQdziVa chmura, ale nie chlustaVa jeszcze deszczem. Lecieli ponad bulwarem, !widzieli postacie ludzi, ktWrzy #rozbiegali siQ, aby schroni siQprzed deszczem. SpadaVy juR pierwsze krople. Przelecieli nadkVQbami dymu - to byVo wszystko, co zostaVo z domu Gribojedowa. Przelecieli nad miastem, ktWre ogarniaVa juR !ciemnoT. RozjarzaVy siQ nad nimi bVyskawice. Potem zieleS zajQVa miejsce dachWw. I dopiero wtedy lunUV deszcz i lecUcy zamienili siQ w trzy ogromne, zanurzone w wodzie baSki powietrza. MaVgorzata znaVa juR uczucie,jakiego doznaje siQ w locie, mistrz jeszcze go nie znaV, wiQc zdziwiV siQ, Re tak prQdko przybyli do celu, czyli do tego, z ktWrym chciaV siQ poRegna nie majUc prWcz niego nikogo, z kim by siQ Regna powinien. Przez welon deszczu poznaV od razu budynek kliniki StrawiSskiego, rzekQ i bWr na jej przeciwlegVym brzegu, bWr, ktWry tak dobrze zdURyV pozna. WylUdowali w zagajniku na polanie, niedaleko od kliniki. - Poczekam tutaj na was - zwinUwszy dVonie w trUbkQ "krzyczaV Asasello. To ginUV za szarU przesVonU, to znWw oTwietlaVy go bVyskawice. - egnajcie siQ, byle prQdzej! Mistrz i MaVgorzata zeskoczyli"z siodeV i pobiegli przez ogrWd kliniki majaczUc w ulewie jak !wodne cienie. W chwilQ pWniejmistrz wprawnU dVoniU odsunUV balkonowU kratQ w pokoju numer sto siedemnaTcie. MaVgorzata "podURaVa za nim. W Voskocie i wyciu burzy weszli do pokoju Iwana niewidzialni i nie zauwaReni. Mistrz przystanUV przy VWRku. Iwan leRaV nieruchomo jak wWwczas, kiedy po raz pierwszy obserwowaV burzQ w miejscu swego odpocznienia. !Ale nie pVakaV jak wtedy. KiedydokVadniej przyjrzaV siQ ciemnej sylwetce, ktWra wtargnQVa doS z balkonu, 'uniWsV siQ na VWRku, wyciUgnUVrQce i powiedziaV radoTnie: - Ach, to pan! A ja ciUgle czekam, ciUgle czekam na pana. PrzyszedV pan wreszcie, mWj sUsiedzie! Mistrz odparV na to: - PrzyszedVem, ale, niestety, nie mogQ juR by sUsiadem pana. OdlatujQ na zawsze i przyszedVem po to jedynie, bysiQ poRegna. - WiedziaVem, Re tak bQdzie, #domyTlaVem siQ, Re tak bQdzie - odpowiedziaV cicho Iwan i zapytaV: - SpotkaV go pan? - Tak - powiedziaV mistrz. - PrzyszedVem siQ z panem poRegna, poniewaR byV pan jedynym czVowiekiem, z jakim rozmawiaVem ostatnimi czasy. Iwan rozpromieniV siQ i powiedziaV: - To dobrze, Re pan tu przyleciaV. Ja przecieR dotrzymam sVowa, nie bQdQ wiQcej pisywaV wierszydeV. Teraz zajmuje mnie co innego - Iwan uTmiechnUV siQ i obVUkanymi oczyma popatrzyV gdzieT w przestrzeS obok mistrza. - ChcQ napisa coT innego. PoruszyVy mistrza te sVowa. PowiedziaV siadajUc na skraju VWRka Iwana: - To dobrze, to bardzo dobrze.Niech pan napisze dalszy ciUg o nim. Oczy Iwana zabVysVy. - To pan nie bQdzie o tym "pisaV? - Ale spuTciV gVowQ i dodaV w zadumie: - No, tak... po cWR o to pytam - spojrzaV zezem na podVogQ, popatrzyV z lQkiem. - Tak - powiedziaV mistrz, a jego gVos wydaV siQ Iwanowi "nie znany i gVuchy. - Nie bQdQ juR o nim pisaV. Co innego bQdQ miaV do roboty. Szum burzy przeciUV daleki gwizd. - SVyszy pan? - zapytaV mistrz. - Burza szumi... - Nie, to woVajU mnie, na mnie juR czas - wyjaTniV mistrz i wstaV z VWRka. - Niech pan zaczeka! Tylko !jedno sVowo - poprosiV Iwan. - OdnalazV jU pan? Czy zostaVa panu wierna? - Oto ona - odpowiedziaV !mistrz i wskazaV na TcianU. OdbiaVej Tciany oderwaVa siQ ciemna MaVgorzata, podeszVa $do VWRka. PatrzyVa na leRUcegochVopaka i w jej oczach malowaVa siQ RaVoT. "- Biedak, biedak... - bezgVoTnie!szeptaVa MaVgorzata, pochyliVasiQ nad VWRkiem. !LeRUcy chVopak objUV jU za szyjQ, pocaVowaVa go. - egnaj, uczniu - ledwo !dosVyszalnie powiedziaV mistrz i zaczUV rozpVywa siQ w powietrzu. ZniknUV, a wraz z nim zniknQVa i MaVgorzata. ZamknQVa siQ krata balkonu. Iwanem owVadnUV niepokWj. %UsiadV na VWRku, rozejrzaV siQ lQkliwie, jQknUV nawet, powiedziaV coT sam do siebie, !wstaV. Burza rozhasaVa siQ na dobre i najwyraniej go "rozstroiVa. NiepokoiVo go takReto, Re jego przyzwyczajony do niezmUconej ciszy sVuch wyVowiV niespokojne kroki i przygVuszone gVosy za drzwiami. ZawoVaV, zdenerwowany juR i drRUcy: - Praskowio Fiodorowna! Praskowia Fiodorowna juR wchodziVa do pokoju i zaniepokojona, pytajUco patrzyVa na Iwana. - Co? Co takiego? - pytaVa. - Burza przestraszyVa? To nic, to nic... Zaraz ci pomoRemy... zaraz zawoVam doktora... - Nie, Praskowio Fiodorowna, nie trzeba woVa doktora - powiedziaV Iwan, niespokojnie patrzUc nie na Praskowie FiodorownQ, ale na TcianQ - nic mi takiego nie jest. Niech !siQ pani nie boi, ja teraz juR rozumiem... Lepiej niech mi panipowie - poprosiV Iwan serdecznie - co siQ staVo tam obok w sto osiemnastce? - W osiemnastce? - OdpowiedziaVa pytaniem na pytanie Praskowia Fiodorowna i spojrzenie jej pobiegVo w "bok. - Nic siQ tam nie staVo. - Ale w jej gVosie brzmiaVa nieszczeroT, Iwan natychmiast to zauwaRyV i powiedziaV: - E, Praskowio Fiodorowna! Pani przecieR zawsze mWwi #prawdQ... MyTli pani, Re zacznU rozrabia? Nie, naprawdQ, nie zacznQ. Niech mi pani lepiej szczerze powie, ja przecieR przez TcianQ wszystko wyczuje. - UmarV twWj sUsiad przed chwilU - wyszeptaVa PraskowiaFiodorowna nie umiejUc siQ sprzeniewierzy swojej dobroci i prawdomWwnoTci i popatrzyVa z lQkiem na Iwana, spVynQVo po niej TwiatVo !bVyskawicy. Ale nic zVego siQ !nie staVo. Iwan tylko wzniWsV znaczUco palec i powiedziaV: - PrzecieR ja wiedziaVem! MoRe mi pani wierzy, Praskowio Fiodorowna, Re teraz w mieTcie umarV jeszczejeden czVowiek. Ja nawet !wiem, kto. - I Iwan uTmiechnUVsiQ tajemniczo. - To byVa kobieta. 31. Na Worobiowych GWrach "Burza przeminQVa juR bez Tladui przerzucona Vukiem ponad !caVU MoskwQ trwaVa na niebie wielobarwna tQcza, piVa wodQ z rzeki Moskwy. Wysoko na wzgWrzu, miQdzy dwiema kQpami krzakWw, wida byVo trzy ciemne sylwetki. Woland, Korowiow i Behemot siedzieli na czarnych osiodVanych koniach, patrzyli na !rozpoTcierajUce siQ za rzekU miasto, caVe w rozpryskach sVoSca, pobVyskujUcego w tysiUcach zwrWconych ku zachodowi okien, na piernikowe baszty Diewiczego Monasteru. CoT zaszumiaVo w powietrzu i Asasello wylUdowaV w pobliRu caVej grupy - za czarnym trenem jego pVaszcza lecieli mistrz i MaVgorzata. - MusiaVem przeszkodzi wam tobie, MaVgorzato, i tobie, mistrzu - po chwili milczenia zaczUV Woland - ale nie miejcie o to do mnie Ralu. Nie sUdzQ, byTcie mieli tego $RaVowa. No cWR - zwracaV siQteraz tylko do mistrza - poRegnaj siQ z tym miastem. Na nas juR czas - Woland dVoniU w czarnej rQkawicy z rozciQtym mankietem powiWdV !w tQ stronQ, gdzie niezliczone sVoSca roztapiaVy za rzekU szkVo, gdzie trwaVa ponad tymi sVoScami mgVa, dym i opary rozpraRonego w ciUgu caVego dnia miasta. Mistrz zeskoczyV z siodVa, $opuTciV jedcWw i pobiegV na skraj wzgWrza. Czarny pVaszczwlWkV siQ za nim po ziemi. Mistrz patrzyV na miasto. W !pierwszej chwili zakradV siQ dojego serca smutek i Ral, ale niebawem ustUpiVy one miejsca sVodkawemu niepokojowi, cygaSskiemu podnieceniu wVWczQgi. - Na zawsze!... ZrozumRe to - wyszeptaV mistrz i oblizaV suche, spQkane wargi. ZaczUV uwaRnie przysVuchiwa siQ temu wszystkiemu, co dziaVo siQ w jego duszy, analizowa to. WydaVo mu siQ, Re podniecenie minQVo, !przeksztaVciVo siQ w poczucie wielkiej, Tmiertelnej krzywdy. Ale i ono byVo nietrwaVe, "przeminQVo, zastUpiVa je, nie wiedzie czemu, wyniosVa obojQtnoT, a tQ z kolei - przeczucie wiekuistego spokoju. Grupa jedcWw oczekiwaVa namistrza w milczeniu. Jedcy patrzyli na gestykulujUcU na krawQdzi urwiska wysokU, ciemnU sylwetkQ, ktWra to wznosiVa gVowQ, jak gdyby starajUc siQ siQgnU spojrzeniem aR za dalekie przedmieTcia, to znWw zwieszaVa jU na pierT, jak gdyby kontemplujUc wydeptanU mizernU trawQ podnogami. Potem mistrz chwyciV siQ za gVowQ i pobiegV z powrotem w stronQ oczekujUcych naS towarzyszy podrWRy. - No i jak - z wysokoTci swego wierzchowca zwrWciV siQ do mistrza Woland - poRegnaVeT siQ? - Tak, poRegnaVem siQ - odpowiedziaV mistrz, i, juR uspokojony, TmiaVo i otwarcie popatrzyV w twarz Wolanda. A wWwczas przetoczyV siQ ponad wzgWrzami straszliwy, podobny dwiQkowi trUb gVos Wolanda: - Czas juR! - a takRe przenikliwy gwizd i Tmiech Behemota. Konie poderwaVy siQ do biegu, %jedcy unieTli siQ w siodVach ipocwaVowali. MaVgorzata czuVa, Re jej oszalaVy rumak "szarpie i gryzie wQdzidVo. PQd wzdUV pVaszcz Wolanda ponad gVowami caVej kawalkady, pVaszcz ten zaczUV przesVania caVy wieczerniejUcy nieboskVon. Kiedy na sekundQ czarna opoScza odrzucana zostaVa nabok, MaVgorzata nie "zwalniajUc biegu odwrWciVa siQ!i zobaczyVa, Re nie ma juR za nimi rWRnobarwnych wieRyc, nie ma juR od dawna i miasta...32. Przebaczenie i wiekuista przystaS O bogowie, o, bogowie moi! JakRe smutna jest wieczorna ziemia! JakRe tajemnicze sU opary nad oparzeliskami! Wie o!tym ten, kto bVUdziV w takich oparach, kto wiele cierpiaV przed TmierciU, kto leciaV ponad tU ziemiU dwigajUc ciQRar ponad siVy. Wie o tym ten, kto jest zmQczony. I bez Ralu porzuca wtedy mglistU ziemiQ, jej bagniska i jej rzeki, ze spokojem w sercu powierza siQ Tmierci, wie bowiem, Re tylko ona przyniesie mu spokWj. Nawet czarodziejskie czarne konie zmQczyVy siQ, coraz wolniej niosVy swoich jedcWw, zaczQVa ich dopQdza nieunikniona noc. Nawet niespoRyty Behemot wyczuwajUc jU za plecami #zamilkV, rozwichrzyV sierT na !ogonie, wbiV w siodVo pazury i pQdziV milczUcy i powaRny. Noc jQVa okrywa czarnU chustU VUki i lasy, noc zapalaVa gdzieT daleko w dole smutne ogniki nie interesujUcejuR teraz ani mistrza, ani MaVgorzaty, niepotrzebne im obce ogniki. Noc wyprzedzaVa kawalkadQ, zasnuwaVa jU z gWry i to tu, to tam rzucaVa na osowiaVe niebo biaVe plamkigwiazd. Noc gQstniaVa, pQdziVa obok nich, chwytaVa galopujUcych za pVaszcze, zdzieraVa je z ramion, odsVaniaVa prawdQ. I kiedy owiewana chVodnym wiatrem MaVgorzata otworzyVaoczy, zobaczyVa, jak zmieniajU siQ pQdzUcy ku swemu celowi. Kiedy zaT zza skraju lasu wypeVznUV na ich spotkanie krUgVy purpurowy ksiQRyc, wszystkie pozory znikVy, runQVy w moczary i rozpVynQVy siQ we mgVach nietrwaVe czarnoksiQskie kostiumy. NaleRy wUtpi, czy ktokolwiek!poznaVby w tym, ktWry pQdziV teraz tuR obok Wolanda, po prawej rQce MaVgorzaty, Korowiowa -Fagota, samozwaSczego tVumacza tajemniczego i nie potrzebujUcego bynajmniej Radnych tVumaczy konsultanta.Zamiast tego, ktWry opuTciV Worobiowe GWry w podartym stroju cyrkowca jako Korowiow-Fagot, galopowaV teraz cicho podzwaniajUc zVotym VaScuchem udzienicy ciemnofioletowy rycerz o mrocznej twarzy, na ktWrej nigdy nie zagoTciV uTmiech. WspieraV brodQ na piersi, nie patrzyV na ksiQRyc, nie interesowaVa go ziemia, pQdzUc obok Wolanda rozmyTlaV o jakowychT swoich sprawach. TakRe i Behemotowi noc oderwaVa jego puszysty ogon, odarVa go z futra, rozrzuciVa "strzQpy sierTci po mokradVach. Ten, ktWry zabawiaV ksiQcia ciemnoTci jako kot, objawiaV siQ teraz jako szczuplutki chVopak, demon-pa, najwspanialszy bVazen, jakiego znaV Twiat. Teraz i on takRe #zamilkV i pQdziV bezszelestnie, podstawiajUc swojU mVodU twarz pod napVywajUcU od ksiQRyca poTwiatQ. Z boku, w pewnej odlegVoTci od reszty, leciaV pobVyskujac "stalowU zbrojU Asasello. ZnikV !bez Tladu nieprzystojny kieV i zez rWwnieR okazaV siQ kamuflaRem. Oczy Asasella nie %rWRniVy siQ juR teraz od siebie,byVy jednakowo puste i czarne, twarz zaT byVa blada izimna. Teraz, lecUc, Asasello przybraV swU prawdziwU posta demona bezwodnej pustyni, demona-mordercy. Siebie samej MaVgorzata nie mogVa zobaczy, za to dobrze widziaVa zmiany, jakie zaszVy w mistrzu. Jego wVosy bielaVy teraz w poTwiacie ksiQRyca, zbijaVy siQ z tyVu w powiewajUcy na wietrze warkocz. Kiedy wiatr odrzucaV pVaszcz z jego nWg, MaVgorzata widziaVa to zapalajUce siQ, to znWw gasnUce gwiazdeczki ostrWg na botfortach. Podobnie jak mVodziutki demon mistrz leciaVnie spuszczajUc oczu z $ksiQRyca, ale uTmiechaV siQ do tego ksiQRyca, jak do kogoT dobrze znanego i kochanego, izgodnie ze zwyczajem, ktWrego nabraV w sto osiemnastce, coT tam sam do siebie mamrotaV. Woland wreszcie leciaV takRe w swej prawdziwej postaci. MaVgorzacie trudno byVoby powiedzie, z czego byVa zrobiona uzda jego wierzchowca, sUdziVa, Re sU to by moRe ksiQRycowe promienie, sam zaT wierzchowiec jest tylko bryVU mroku, grzywa rumaka - chmurU, a ostrogi jedca - to biaVe cQtki gwiazd. DVugo tak lecieli w milczeniu, Va VU w Q. 0 rkPPĂ`mk&k5S c h6  c ]i7" c i8 "y #j9$r c!?@ABCDEFGHIJKLMNOP"A swojU drogU - co siQ dziaVo w Moskwie po owym sobotnim wieczorze, kiedy to Woland o zachodzie sVoSca opuTciV stolicQ zniknUwszy wraz ze swU TwitU z Worobiowych GWr? O tym, Re dVugo jeszcze w caVym mieTcie huczaVo od najniewiarygodniejszych pogVosek, ktWre nader szybko dotarVy takRe do najdalszych, zabitych deskami prowincjonalnych dziur, nie trzeba chyba nawet wspomina. CzVowieka aR mdli na samU myTl, Re miaVby te pogVoski powtarza. "SpisujUcy tQ rzetelnU relacjQ na wVasne uszy sVyszaV w pociUgu, ktWrym jechaV do Teodozji, opowieT o tym, jak to w Moskwie dwa tysiUce ludzi wyszVo z teatru na golasa i w takim stanie taksWwkami rozjechaVo siQ do domWw. "Szept: Xnieczysta siVaY moRna byVo usVysze w kolejkach przed mleczarniami, w tramwajach, w sklepach, w mieszkaniach, we wspWlnych kuchniach, w pociUgach podmiejskich i dalekobieRnych,na stacjach i na przystankach, na letniskach i na plaRach. Ludzie wyrobieni i kulturalni !nie brali oczywiTcie udziaVu w tych dyskusjach o nieczystej #sile, ktWra nawiedziVa stolicQ, szydzili z nich nawet i usiVowali apelowa do rozsUdku opowiadajUcych. Ale,jak to siQ mWwi, fakt pozostaje faktem i zostawi go bez wyjaTnienia nie sposWb - ktoT niewUtpliwie byV w stolicy. wiadczyVy o tym wymownie choby zgliszcza, ktWre pozostaVy z Gribojedowa, a takRe wiele innych rzeczy. Ludzie kulturalni podzielali poglUd prowadzUcych Tledztwo- byVa to robota szajki hipnotyzerWw i brzuchomWwcWw, ktWrzy doszliw swoim rzemioTle do perfekcji. ZarWwno w Moskwie, jak poza jej granicami podjQto oczywiTcie natychmiast energicznU akcjQ majUcU na celu schwytanie bandy, ale niestety, niestety, nie daVa ona spodziewanych rezultatWw.Ten, ktWry przybraV imiQ Wolanda, zniknUV wraz ze wszystkimi swymi kumplami i do Moskwy juR nie powrWciV ani nie pojawiV siQ nigdzie indziej, w ogWle nie dawaV znaku Rycia. Nic dziwnego, Re powziQto podejrzenie, iR uciekV za granicQ, ale i za granicU siQ nie ujawniV. !ByVy jednak rWwnieR ofiary, i to nawet wtedy, kiedy Woland"juR opuTciV stolicQ. OfiarU, jakkolwiek to bardzo smutne, padVy czarne koty. Ze sto tych Vagodnych, przywiUzanych do ludzi i poRytecznych stworzeS zastrzelono albo wytQpiono w inny sposWb, w rozmaitych zakUtkach kraju. PiQtnaTcie, niekiedy mocno zmaltretowanych kotWw, dostarczono do komisariatWw milicji w rWRnych miastach. W Armawirze, na przykVad, jednotakie Bogu ducha winne zwierzQ, doprowadzone na milicjQ przez jakiegoT obywatela, miaVo zwiUzane przednie Vapy. Obywatel Ww przydybaV kota wchwili, gdy zwierzQ o wyglUdzie rzezimieszka (cWR na to poradzi, Re koty zawsze tak wyglUdajU? Nie !bierze siQ to bynajmniej stUd, #Re sU faVszywe, lecz stUd, Re obawiajU siQ, by ktoT potQRniejszy od nich - pies !albo czVowiek - nie uczyniV im krzywdy. Skrzywdzi kota jest bardzo Vatwo, ale, wierzcie mi,Raden to honor, Raden!) a wiQc, gdy zwierzQ to o wyglUdzie rzezimieszka w niewyjaTnionych zamiarach #usiVowaVo uda siQ w Vopuchy. Obywatel Ww runUV na kota i !TciUgajUc krawat, by zwiUzastworzenie, odgraRaV siQ jadowicie: - Aha! A wiQc siQ zawitaVo teraz do nas, do Armawiru, panie hipnotyzerze? No, aleTmy siQ tu pana nie przestraszyli. Niech pan nie udaje niemowy! Dobrze wiemy, co z pana za ptaszek! Obywatel prowadziV kota na milicjQ ciUgnUc biednego zwierza za przednie Vapy, zwiUzane zielonym krawatem, i lekkimi kopniakami zmuszajUc go, by koniecznie szedV na tylnych. - Panie! - krzyczaV oblegany przez gwiRdRUcych chVopaczkWw. - Niech pan przestanie struga wariata! To siQ nie uda! Niech pan bQdzie Vaskaw iT jak czVowiek! Czarny kot tylko toczyV umQczonymi Tlepiami. Natura poskUpiVa mu daru wymowy, #ani rusz nie mWgV wiQc dowieTswej niewinnoTci. Ocalenie biedne zwierzQ zawdziQcza przede wszystkim milicji, a takRe swojej wVaTcicielce, czcigodnej wiekowej wdowie. Skoro tylko kot doprowadzony zostaV do komisariatu, stwierdzono tam, Re rzeczony obywatel intensywnie wonieje spirytusem, w zwiUzku z czymjego zeznaS nie przyjQto za dobrU monetQ. Tymczasem staruszka, dowiedziawszy siQ od sUsiadWw, Re jej kota przymknQli, popQdziVa do !komisariatu i zdURyVa na czas.WystawiVa kotu jak najpochlebniejsze Twiadectwo, zeznaVa, Re zna go od piQciu lat, od maVego kociaka, Re rQczy za niego jak za samU siebie, udowodniVa, Re nigdy jeszcze siQ nie zdarzyVo, by przyVapano go na czymT zdroRnym, oraz Re nigdy nie wyjeRdRaV do Moskwy. W !Armawirze siQ urodziV, tu siQ !wychowaV, tu siQ ksztaVciV w Vowach na myszy. Kot zostaV rozwiUzany i zwrWcony wVaTcicielce, acz, co prawda, ciQRko doTwiadczony przez los - przekonaV siQ bowiem na wVasnej skWrze, co to znaczy faVszywe posUdzenie i oszczerstwo. OprWcz kotWw pewne drobne nieprzyjemnoTci spotkaVy !rWwnieR tego i owego spoTrWd ludzi. W Leningradzie zatrzymano do wyjaTnienia obywateli Wolmana i Wolpera, w Saratowie, w Kijowie i w Charkowie - trzech WoVodinWw, w Kazaniu - WoVocha, a w Penzie - doprawdy zupeVnie nie wiadomo dlaczego - adiunkta chemii Wietczynkiewicza. Co prawda byV to niezwykle smagVy brunet olbrzymiego wzrostu. Poza tym w rWRnych miejscowoTciach ujQto dziewiQciu KorowinWw, czterech KorowkinWw i dwWch KarawajewWw. Z pociUgu jadUcego do Sewastopola pewnego obywatela wyprowadzono zwiUzanego na stacji BieVgorod. Obywatelowi owemustrzeliVo do gVowy, by zabawia wspWVpasaRerWw pokazywaniem sztuczek z kartami. W JarosVawiu, akurat w porze obiadowej, wszedV do restauracji obywatel, ktWry trzymaV w rQku odebrany wVaTnie z naprawy prymus. DwWch portierWw porzuciVo na jego widok swoje posterunki wszatni i uciekVo, a za nimi uciekli z restauracji wszyscy goTcie i kelnerzy. Przy tej okazji niezwykVym zbiegiem okolicznoTci kasjerce zginUV caVy utarg. DziaVo siQ jeszcze niejedno, ale nie moRna przecieR wszystkiego zapamiQta. Jeszcze raz - podkreTlam to z naciskiem - naleRy odda sprawiedliwoT tym, ktWrzy "prowadzili Tledztwo. Nie doT, Re uczynili wszystko, co w ludzkiej mocy, by ujU przestQpcWw, zrobili takRe wszystko, by racjonalnie wyjaTni ich rozrWby. I wszystko zostaVo racjonalnie wyjaTnione, a wyjaTnienia te byVy niewUtpliwie rzeczowe i nie do obalenia. ProwadzUcy Tledztwo oraz doTwiadczeni psychiatrzy ustalili, Re czVonkowie w milczeniu, Va VU w Q. 0 rkPPĂ`mk&k{A<p& c!7k= c!k>Zo c!k?! c!`l@,# c!lA8lD!&mzbrodniczego gangu, czy teR by moRe jeden z nich (podejrzenie padaVo przede wszystkim na Korowiowa), byli hipnotyzerami o niespotykanej sile oddziaVywania i potrafili ukazywa siQ nie w tym miejscu, w ktWrym naprawdQ siQ znajdowali, ale gdzie indziej, tam gdzie ich wcale nie byVo. Poza tym umieli bez trudu przekona tych, ktWrzy #siQ z nimi stykali, Re okreTloneprzedmioty i osoby znajdujU siQ tam, gdzie w rzeczywistoTci wcale ich nie byVo, i na odwrWt - usuwali z pola widzenia przedmioty lub osoby, ktWre w rzeczywistoTciznajdowaVy siQ w polu widzenia danego czVowieka. W Twietle tych wyjaTnieS wszystko stawaVo siQ zupeVniezrozumiaVe, nawet ten najbardziej niepokojUcy spoVeczeSstwo fakt, Re kota ostrzeliwanego w mieszkaniu numer piQdziesiUt w czasie nieudanej prWby aresztowania nie imaVy siQ kule. OczywiTcie nie byVo na Ryrandolu Radnego kota, nikt nie odpowiedziaV ogniem na strzaVy, strzelano do czegoT, czego w ogWle nie byVo, a w tym czasie Korowiow, ktWry zasugerowaV wszystkim, Re kot rozrabia na Ryrandolu, !mWgV siQ swobodnie porusza, najpewniej znajdujUc siQ za plecami strzelajUcych, mWgV szydzi z nich i rozkoszowa siQ swym ogromnym, aczkolwiek wykorzystywanym do celWw przestQpczych daremsugestii. Jasne, Re to on podpaliV mieszkanie rozlawszy benzynQ. Stiopa Lichodiejew nie lataV, oczywiTcie, do Radnej JaVty (taki numer przekraczaVby moRliwoTci nawet Korowiowa) ani teR nie wysyVaV stamtUd depesz. Kiedy - przestraszony sztuczkami Korowiowa, ktWry ukazaV mu kota, trzymajUcegona widelcu marynowany grzyb - straciV przytomnoT w mieszkaniu wdowy po jubilerze, leRaV tam, dopWki Korowiow, natrzUsajUc siQ "zeS, nie wcisnUV mu na gVowQ wojVokowego kapelusza i nie wysVaV go na moskiewskie lotnisko, uprzednio zasugerowawszy oczekujUcymtam na StiopQ przedstawicielom wydziaVu !Tledczego, Re Stiopa wysiUdzie!z samolotu, ktWry przyleciaV z Sewastopola. Co prawda jaVtaSska milicja utrzymywaVa, Re goTciVa "bosego StiopQ i Re wysyVaVa doMoskwy depesze o nim, ale w aktach nie zdoVano odnale kopii Radnej z tych depesz, z czego wyciUgniQto smutny, lecz absolutnie niepodwaRalny wniosek, Re banda hipnotyzerWw jest w stanie hipnotyzowa ludzi na wielkU odlegVoT i to nie tylko pojedyncze osoby, ale nawet caVe grupy. W tych warunkach przestQpcymogli przyprawi o obVQd nawet ludzi o wyjUtkowo odpornej konstytucji psychicznej. CWR tu wiQc mWwi o takich gVupstwach jak talia kart, ktWra nagle znajduje siQ na parterze w cudzej kieszeni, albo znikajUce damskie sukienki czy miauczUcy beret i inne rzeczy w tym guTcie! Takie numery potrafi odstawi kaRdyzawodowy hipnotyzer Tredniej klasy na byle estradzie, dotyczy to rWwnieR prostego tricku z odrywaniem gVowy konferansjerowi. Kot, ktWry !mWwi, to teR zupeVny drobiazg.By zademonstrowa widzom takiego kota, wystarczy opanowa elementarne zasady brzuchomWwstwa, a nikt chybanie wUtpi, Re umiejQtnoTci Korowiowa w tej mierze siQgaVy znacznie dalej. Nie, nie chodzi tu bynajmniej o talie kart ani o faVszywe listy w teczce Nikanora Bosego. To wszystko sU gVupstwa! To on, Korowiow, posVaV Berlioza pod tramwaj na"pewnU Tmier. To on wpQdziV wobVQd biednego poetQ Iwana Bezdomnego, to on byV sprawcU majaczeS Iwana, to on byV winien temu, Re Iwanowi w mQczUcych snach jawiVo siQ staroRytne Jeruszalaim i trzej powieszeni na sVupach na spalonej sVoScem pustynnej Nagiej GWrze. To Korowiow i jego gang byli sprawcami znikniQciaz Moskwy MaVgorzaty i Nataszy, jej gosposi. Nawiasem mWwiUc, tU sprawU organa Tledcze zajmowaVy siQ ze szczegWlnU pieczoVowitoTciU. NaleRaVo wyjaTni, czy kobiety te zostaVy uprowadzone przez bandQ mordercWw i podpalaczy, czy teR dobrowolnie zbiegVy wraz ze zbrodniarzami. OpierajUc siQ na mQtnych i absurdalnych zeznaniach MikoVaja Iwanowicza, a takRe biorUc pod uwagQ pozostawiony przez MaVgorzatQ dziwaczny, szalony list do mQRa, list, w ktWrym pisze, Re zostaje wiedmU i odchodzi na zawsze, majUc teR na "wzglQdzie tQ okolicznoT, Re Natasza zniknQVa pozostawiajUc wszystkie swoje rzeczy osobiste, organaTledcze ostatecznie uznaVy, Re zarWwno pani domu, jak !sVuRUca zostaVy, podobnie jaktyle innych osWb, zahipnotyzowane, po czym bezwolne ofiary uprowadziVa banda. PowstaVa teR bardzo prawdopodobna wersja, Re zbrodniarzy znQciVa uroda obu kobiet. Nie wyjaTnionU jednak zagadkU pozostaVy dla organWw Tledczych pobudki, ktWrymi banda kierowaVa siQ uprowadzajUc z kliniki psychiatrycznej chorego umysVowo, mianujUcego siQ mistrzem. Pobudek tych nie udaVo siQ wykry, podobnie jak nie udaVo siQ ustali nazwiska uprowadzonego pacjenta. Chory Ww zaginUV wiQc na zawsze pod martwym kryptonimem - numer sto osiemnasty z pierwszego oddziaVu. Tak wiQc prawie wszystko !zostaVo wyjaTnione i Tledztwo skoSczyVo siQ, poniewaR wszystko na tym Twiecie ma swWj koniec. MinQVo kilka lat i obywatele powoli zapominali o Wolandzie,Korowiowie i o caVej reszcie. !W Ryciu tych, ktWrzy ucierpieliprzez Wolanda i jego kumpli, !zaszVo wiele zmian i cho byVyto zmiany drobne i nieistotne, naleRy przecieR o nich napomknU. orR Bengalski, na przykVad, spQdziV w szpitalu trzy miesiUce, po czym uznano go za wyleczonego i wypisano, ale musiaV porzuci pracQ w Varietes, chociaR byV to najgorQtszy okres i !publicznoT waliVa drzwiami i oknami - Rywe byVo jeszcze wspomnienie o czarnej magii i o tym, jak jU zdemaskowano. Bengalski porzuciV Varietes, zdaV sobie bowiem sprawQ, Re zbyt mQczUce bQdU dlaS codzienne wystQpy przed dwutysiQcznym audytorium, ktWre go zawsze rozpozna i w nieskoSczonoT bQdzie zadawaVo szydercze pytania: -Jak mu siQ lepiej pracuje - z gVowU czy bez? Tak, konferansjer utraciV pozatym wiele ze swego humoru, tak niezbQdnego przecieR w jego zawodzie. PozostaV mu !niemiVy, przygnQbiajUcy Tlad po tej przygodzie - kaRdej wiosny przy peVni ksiQRyca !ogarniaV go niepokWj, Bengalskiznienacka chwytaV siQ za #kark, rozglUdaV siQ lQkliwie i !szlochaV. Ataki te mijaVy, ale !poniewaR je miewaV, nie mWgV juR pracowa w swoim dotychczasowym zawodzie. Konferansjer porzuciV wiQc #pracQ i zaczUV Ry z wVasnychoszczQdnoTci, ktWre wedVug jego skromnych obliczeS powinny mu byVy wystarczy na lat piQtnaTcie. !OdszedV wiQc i nigdy juR siQ nie spotykaV z WarionuchU, ktWry zyskaV sobie ogromnU popularnoT i powszechnU sympatiQ za uprzejmoT i RyczliwoT dla ludzi, rzadko spotykanU nawet wTrWd administratorWw teatralnych. Na przykVad amatorzy wejTciWwek nie mWwili o nim inaczej niR: XNasz ojczulek i dobrodziejY. KaRdy, kto zadzwoniV do Varietes, o dowolnej godzinie, sVyszaV w sVuchawce Vagodny acz smutny gVos: XSVuchamY, na proTbQ zaT, by zawoVa do telefonu WarionuchQ, tenRe !gVos odpowiadaV spiesznie: XDo usVug, jestem przy aparacie!Y Ale ileR to Iwan Sawieliewicz wycierpiaV przez tQ swojU uprzejmoT! Stiopa Lichodiejewnie korzysta juR z telefonWw Varietes. Skoro tylko po oTmiu "dniach pobytu opuTciV klinikQ, wysVano go do Rostowa, gdzie zostaV mianowany kierownikiem wielkiego sklepu spoRywczego. Podobno nie pijejuR portweinu, tylko wWdkQ, nalewkQ na pUczkach czarnych porzeczek, co mu !wyszVo na zdrowie. MWwiU, Re #zrobiV siQ teraz milczUcy i Re unika kobiet. UsuniQcie Stiopy z Varietes nie sprawiVo Rimskiemu takiej satysfakcji, jaka mu siQ marzyVa od paru lat. Po wyjTciu z kliniki, po powrocie z KisVowodska staruszek dyrektor finansowy z trzQsUcU!siQ gVowU zVoRyV podanie o zwolnienie go z pracy z Varietes. Ciekawe, Re podanie przywiozVa do Varietes Rona Rimskiego. On sam nie znalazV !w sobie doT siVy, by choby za dnia odwiedzi Ww dom, w ktWrym widziaV zalanU ksiQRycowU poTwiatU popQkanU szybQ w oknie i dVugU, siQgajUcU ku dolnej zasuwce rQkQ. Zwolniwszy siQ z Varietes dyrektor finansowy objUV posadQ w teatrze lalek ma Zamoskworieczu. W teatrze !tym juR nie musiaV wykVWca siQ o akustykQ z wielce szanownym Arkadiuszem Siemplejarowem. Arkadiusz ApoVVonowicz zostaV bowiem momentalnie przeniesiony do BriaSska na stanowisko kierownika punktu skupu runa leTnego. MieszkaScy Moskwy jedzU teraz solone rydzyki i marynowane prawdziwki, nie mogU siQ ich nachwali i sU rozentuzjazmowani tym, Re Arkadiusz ApoVVonowicz zmieniV posadQ. Teraz moRna "juR powiedzie, Re nie radziV on sobie z akustykU i cho #wiele robiV, by jU udoskonali, "nie poprawiVa siQ ani na jotQ. Alojzy Mogarycz dziaVa do dziTna stanowisku, ktWrego zrzekVsiQ Rimski, to znaczy na etacie dyrektora finansowego Varietes. W dobQ mniej wiQcej po wizycie u Wolanda, oprzytomniawszy w pociUgu gdzieT pod WiatkU, Alojzy "stwierdziV, Re wyjeRdRajUc w zamieniu umysVu z Moskwy !zapomniaV wVoRy spodnie, aleza to - nie wiadomo dlaczego - ukradV zupeVnie mu niepotrzebnU ksiQgQ meldunkowU przedsiQbiorcy budowlanego. Za olbrzymie pieniUdze Alojzy nabyV od konduktora stare, zaplamione portki i z Wiatki zawrWciV do Moskwy. Ale juR, niestety, nie zastaV domku przedsiQbiorcy. "PVomieS strawiV doszczQtnie i domek, i stare rupiecie. Alojzy byV jednak czVowiekiem niezmiernie przedsiQbiorczym. W dwa tygodnie pWniej mieszkaV juR w piQknym pokoju w zauVku Briusowa, a po kilku miesiUcach zasiadaV juR w gabinecie Rimskiego. I tak jak przedtem Rimski cierpiaV przez StiopQ, tak teraz Warionucha cierpi przez Alojzego. Iwan Sawieliewicz marzy tylko o jednym - o tym,Reby tego Alojzego zabrano z Varietes dokUdkolwiek, byle jak najdalej, poniewaR - jak Warionucha czasem mWwi o tym szeptem w zaufanym towarzystwie - Xtakiego Tcierwa jak ten Alojzy nie spotkaV chyba jeszcze nigdy wRyciu i Re, zobaczycie, wszystkiego siQ po tym Alojzym moRna spodziewaY. By moRe zresztU, Re administrator nie jest bezstronny. Nigdy nie zauwaRono, Reby Alojzy robiV coT zVego, nie zauwaRono zresztU, Reby w ogWle robiV cokolwiek, jeTli, oczywiTcie, nie liczy zaangaRowania na miejsce bufetowego Sokowa kogoT innego. Andrzej Fokicz zmarV na raka wUtroby w klinice Pierwszego Moskiewskiego Uniwersytetu PaSstwowego w dziesiQ miesiQcy po pobycie Wolanda w Moskwie... Tak wiQc minQVo lat kilka i wydarzenia zgodnie z prawdU !opisane w tej ksiURce zblakVy,"zatarVy siQ w pamiQci. Ale nie wszyscy o nich zapomnieli, nie wszyscy. Co roku na wiosnQ, skoro siQ tylko zacznie TwiUteczna "peVnia ksiQRyca, pod lipami na Patriarszych Prudach zjawia siQ przed wieczorem czVowiek moRe trzydziestoletni, moRe nieco po trzydziestce. Rudawy, zielonooki, skromnie ubrany. Jest to pracownik Instytutu Historii i Filozofii, profesor Iwan NikoVajewicz Ponyriow. PrzyszedVszy pod lipy zasiada zawsze na tej samej Vaweczce, na ktWrej siedziaV owego wieczora, kiedy to dawno juR przez wszystkich zapomniany Berlioz po raz ostatni w swym Ryciu ujrzaV rozpryskujUcy siQ na kawaVki ksiQRyc. Teraz ksiQRyc nie uszkodzony, o zmierzchu "biaVy, pWniej zVoty, pVynie nad byVym poetU Iwanem Bezdomnym, a jednoczeTnie tkwi bez ruchu na wysokoTciach, a na !powierzchni ksiQRyca siedzi ni to koS, ni to smok. Profesor Ponyriow wie o wszystkim, wszystko wie, wszystko rozumie. Wie, Re za mVodu padV ofiarU zbrodniczych hipnotyzerWw, #Re potem leczyV siQ i wyleczyV. Ale wie rWwnieR, Re z pewnymisprawami nie moRe sobie poradzi. Nie moRe sobie "poradzi z tU wiosennU peVniU$ksiQRyca. Skoro tylko zbliRy siQjej czas, skoro tylko zacznie rosnU i wyzVaca siQ Ww "satelita, ktWry niegdyT wisiaV wyRej niR dwa piQcioramienne Twieczniki, Iwan staje siQ niespokojny, nerwowy, traci sen i apetyt, czeka, aR #ksiQRyc siQ wyokrUgli. A kiedy nadchodzi peVnia, nikt nie jestw stanie zatrzyma go w domu. Pod wieczWr wychodzi i idzie na Patriarsze Prudy. SiedzUc na Vawce juR otwarcierozmawia sam ze sobU, pali, zmruRonymi oczyma przyglUda siQ to ksiQRycowi, to pamiQtnemu koVowrotowi. SpQdza w ten sposWb godzinQ lub dwie. Potem wstaje i zawsze tU samU trasU, przez SpiridonowkQ, idzie w zauVki Arbatu, a oczy ma puste, nie widzUce. Mija sklep z naftU, skrQca tam, gdzie wisi przekrzywiona stara latarnia gazowa, i skrada!siQ ku kracie, za ktWrU widzi piQkny, cho jeszcze nagi ogrWd, a w ogrodzie - zacienionU gotyckU willQ, pomalowanU ksiQRycowym blaskiem od strony, na ktWrU wychodzi weneckie okno w wykuszu wieRy. Profesor nie wie, co go ciUgnie do owej kraty, ani ktomieszka w willi, ale wie, Re daremnie by ze sobU walczyV w czasie peVni ksiQRyca. Wie takRe, Re w ogrodzie za kratUnieodmiennie zobaczy zawsze to samo. Zobaczy siedzUcego na Vawce starszego, solidnie wyglUdajUcego mQRczyznQ z brWdkU, w binoklach, mQRczyznQ o nieco prosiakowatej twarzy. Profesorzastaje mieszkaSca willi zawsze w tej samej marzycielskiej pozie, zapatrzonego w ksiQRyc. Profesor wie, Re siedzUcy, kiedy napatrzy siQ juR na !ksiQRyc, z pewnoTciU spojrzy w okno w wieRyczce i bQdzie w nie patrzyV, jak gdyby oczekujUc, Re okno to zaraz !siQ otworzy i coT niezwykVego ukaRe siQ na parapecie. Wszystko, co bQdzie potem, !profesor zna na pamiQ. NaleRy siQ wtedy niezwVocznie ukry gVQbiej za ogrodzeniem, bo siedzUcy zacznie teraz niespokojnie krQci gVowU, wypatrywa czegoT bVUdzUcymi po powietrzu oczyma, uTmiecha siQ z zachwytem, potem nagle z !tQsknU bVogoTciU plaTnie w dVonie, a potem juR caVkiem zwyczajnie i to doT gVoTno zacznie mamrota: - Wenera! Wenera! Ech, jakiR ze mnie gVupiec!... - O, bogowie, bogowie! - !bQdzie szeptaV profesor kryjUc!siQ za kratU i nie spuszczajUcrozpVomienionych oczu z tajemniczego nieznajomego. - Oto jeszcze jedna ofiara "ksiQRyca... tak, jeszcze jedna; ofiara, zupeVnie jak ja... SiedzUcy zaT bQdzie przemawiaV nadal: - Ech, jakiR ze mnie gVupiec! Dlaczego, dlaczego nie odleciaVem z niU? Czego siQ, stary osioV, przestraszyVem? "ZaTwiadczenie wziUVem!... Ech, mQcz siQ teraz, stary kretynie!... I bQdzie to trwaVo dopWty, !dopWki w ciemnej czQTci willi nie stuknie okno, nie ukaRe siQ w nim coT biaVawego, nie rozlegnie siQ nieprzyjemny kobiecy gVos: - MikoVaju, gdzie jesteT? Co to za fanaberie? Chcesz zVapa malariQ? Chod na herbatQ! Wtedy siedzUcy ocknie siQ, oczywista, i kVamliwym gVosem odpowie: - ChciaVem odetchnU TwieRym powietrzem, serdeSko! WyjUtkowo dobre dziT mamy powietrze!... Wstanie z Vawki, ukradkiem pogrozi piQTciU zamykajUcemusiQ oknu na parterze i powlecze siQ do domu. - KVamie, kVamie! O, bogowie, jak on kVamie! - mruczy Iwan NikoVajewicz odchodzUc od ogrodzenia. - To wcale nie powietrze wyciUga go do ogrodu - w czasie tej wiosennej peVni on coT widzi na ksiQRycu i tu, wysoko, w ogrodzie! Ach, duRo bym daV, Reby pozna jego tajemnicQ, Reby wiedzie, co to za WenerQ utraciV, a teraz daremnie chwyta rQkami powietrze usiVujUc jU odnale?... I profesor wraca do domu caVkiem juR chory. Jego Rona udaje, Re nie dostrzega, w jakim profesor jest stanie, #goni go do VWRka. Ale sama siQ "nie kVadzie, siedzi z ksiURkU przy lampie, patrzy ze !zgryzotU na TpiUcego. Wie, Reo Twicie mUR obudzi siQ z przeraliwym krzykiem, Re #zacznie siQ rzuca na VWRku i pVaka. Dlatego na obrusie ie w milczeniu, Va VU w Q. 0 rkPPĂ`mk&k{AgBB0 c!jmC o,!mprzy lampie leRy w spirytusie zawczasu przygotowana strzykawka i ampuVka z pVynem koloru mocnej herbacianej esencji. Biedna kobieta, ktWra "zwiUzaVa siQ z ciQRko chorym,moRe juR teraz zasnU bez obawy. Profesor po zastrzyku aR do rana bQdzie spaV z "uszczQTliwionU twarzU i cho !Rona nie wie, co bQdzie mu siQ%TniVo, bQdU to sny szczQTliwe i natchnione. Budzi zaT uczonego w noc peVni ksiQRyca zawsze to samo, zawsze to samo "sprawia, Re krzyczy RaVoTnie. ni mu siQ niesamowity beznosy oprawca, ktWry podskakuje ze stQkniQciem i przebija wVWczniU serce przywiUzanego do sVupa obVUkanego Gestasa. Ale oprawca nie jest tak straszny jak nienaturalne TwiatVo rozTwietlajUce sen, TwiatVo wysyVane przez jakUT chmurQ,ktWra wre i zwala siQ na !ziemiQ, jak to siQ zdarza tylkopodczas ogWlnoTwiatowych kataklizmWw. Po zastrzyku wszystko siQ zmienia przed oczyma TpiUcego. Od posVania do oknazalega szeroka droga z ksiQRycowej poTwiaty, wstQpuje na niU czVowiek w biaVym pVaszczu z podbiciem koloru krwawnika i zaczyna iTw kierunku ksiQRyca. Obok niego idzie jakiT mVody czVowiek w podartym chitonie,ze zmasakrowanU twarzU. IdUcy z zapaVem o czymT rozprawiajU, spierajU siQ, !chcU siQ wreszcie porozumie. - O, bogowie, o, bogowie moi - mWwi Ww czVowiek w pVaszczu, zwracajUc wyniosVUtwarz ku swemu towarzyszowipodrWRy. - CWR za wulgarna !kaS! Ale powiedz mi, proszQ -na twarzy nie ma juR wyniosVoTci, jest raczej bVaganie - przecieR ta kaS siQ nie odbyVa? BVagam, powiedz mi - nie byVo jej, prawda? - OczywiTcie, Re nie byVo - ochrypVym gVosem odpowiada mu wspWVtowarzysz - to ci siQtylko przywidziaVo. - MoResz przysiUc? - prosi przymilnie czVowiek w pVaszczu. - PrzysiQgam ci! - mWwi ten, ktWry mu towarzyszy, i nie wiadomo dlaczego jego oczy uTmiechajU siQ. - To mi wystarczy! - zdartym gVosem woVa czVowiek w !pVaszczu i pociUgajUc za sobUswego towarzysza wspina siQ coraz wyRej, ku ksiQRycowi. PodURa za nimi spokojny i majestatyczny olbrzymi pies o spiczastych uszach. Wtedy ksiQRycowy promieS zaczyna wrze, chlusta zeS !ksiQRycowa rzeka, rozlewa siQ na wszystkie strony. KsiQRyc panoszy siQ, igra, ksiQRyc taSczy i figluje. WWwczas ucieleTnia siQ w owym strumieniu kobieta niezwykVej !piQknoTci i za rQkQ prowadzi do Iwana obroTniQtego czVowieka, ktWry lQkliwie oglUda siQ za siebie. Iwan poznaje go od razu. To numer sto osiemnasty, jego nocny !goT. Iwan we Tnie wyciUga doniego rQce i chciwie pyta: - A zatem tak to siQ skoSczyVo? !- Tak to siQ skoSczyVo, uczniumWj - odpowiada numer sto osiemnasty, kobieta zaT podchodzi do Iwana i mWwi: - OczywiTcie, Re tak. Wszystko siQ skoSczyVo, !wszystko siQ kiedyT koSczy... UcaVujQ ciQ w czoVo i wszystko bQdzie tak, jak by powinno... Pochyla siQ nad Iwanem i caVuje go w czoVo, a Iwan lgnie do niej i wpatruje siQ w jej oczy, ale ona cofa siQ, cofa i wraz ze swym towarzyszem odchodzi ku ksiQRycowi... WWwczas ksiQRyc zaczyna szale, zwala potoki TwiatVa wprost na Iwana, rozbryzguje to TwiatVo na wszystkie strony, w pokoju wzbiera ksiQRycowa powWd, blask faluje, wznosi siQ coraz to wyRej, zatapia VWRko. To wVaTnie wtedy Iwan ma we !Tnie takU szczQTliwU twarz. Nazajutrz budzi siQ milczUcy, !ale zupeVnie spokojny i zdrWw. Przygasa jego zmaltretowana #pamiQ i aR do nastQpnej peVninikt profesora nie niepokoi - ani beznosy morderca Gestasa,ani okrutny piUty procurator Judei, eques Romanus, Poncjusz PiVat. Moskwa, 1928-1940 QRSTUVWXYZ[\]^_`abcdefghijklmnopqrstuvwxyz{|}~bandQ mordercWw i podpalaczy, czy teR dobrowolnie zbiegVy wraz ze zbrodniarzami. OpierajUc siQ na mQtnych i absurdalnych zeznaniach MikoVaja Iwanowicza, a takRe biorUc pod uwagQ pozostawiony przez MaVgorzatQ dziwaczny, szalony list do mQRa, list, w ktWrym pisze, Re zostaje wiedmU i odchodzi na zawsze, majUc teR na "wzglQdzie tQ okolicznoT, Re Natasza zniknQVa pozostawiajUc wszystkie swoje rzeczy osobiste, organaTledcze ostatecznie uznaVy, Re zarWwno pani domu, jak !sVuRUca zostaVy, podobnie jaktyle innych osWb, zahipnotyzowane, po czym bezwolne ofiary uprowadziVa banda. PowstaVa teR bardzo prawdopodobna wersja, Re zbrodniarzy znQciVa uroda obu kobiet. Nie wyjaTnionU jednak zagadkU pozostaVy dla organWw Tledczych pobudki, ktWrymi banda kierowaVa siQ uprowadzajUc z kliniki psychiatrycznej chorego umysVowo, mianujUcego siQ mistrzem. Pobudek tych nie udaVo siQ wykry, podobnie jak nie udaVo siQ ustali nazwiska uprowadzonego pacjenta. Chory Ww zaginUV wiQc na zawsze pod martwym kryptonimem - numer sto osiemnasty z pierwszego oddziaVu. Tak wiQc prawie wszystko !zostaVo wyjaTnione i Tledztwo skoSczyVo siQ, poniewaR wszystko na tym Twiecie ma swWj koniec. MinQVo kilka lat i obywatele powoli zapominali o Wolandzie,Korowiowie i o caVej reszcie. !W Ryciu tych, ktWrzy ucierpieliprzez Wolanda i jego kumpli, !zaszVo wiele zmian i cho byVyto zmiany drobne i nieistotne, naleRy przecieR o nich napomknU. orR Bengalski, na przykVad, spQdziV w szpitalu trzy miesiUce, po czym uznano go za wyleczonego i wypisano, ale musiaV porzuci pracQ w Varietes, chociaR byV to najgorQtszy okres i !publicznoT waliVa drzwiami i oknami - Rywe byVo jeszcze wspomnienie o czarnej magii i o tym, jak jU zdemaskowano. Bengalski porzuciV Varietes, zdaV sobie bowiem sprawQ, Re zbyt mQczUce bQdU dlaS codzienne wystQpy przed dwutysiQcznym audytorium, ktWre go zawsze rozpozna i w nieskoSczonoT bQdzie zadawaVo szydercze pytania: -Jak mu siQ lepiej pracuje - z gVowU czy bez? Tak, konferansjer utraciV pozatym wiele ze swego humoru, tak niezbQdnego przecieR w jego zawodzie. PozostaV mu !niemiVy, przygnQbiajUcy Tlad po tej przygodzie - kaRdej wiosny przy peVni ksiQRyca !ogarniaV go niepokWj, Bengalskiznienacka chwytaV siQ za #kark, rozglUdaV siQ lQkliwie i !szlochaV. Ataki te mijaVy, ale !poniewaR je miewaV, nie mWgV juR pracowa w swoim dotychczasowym zawodzie. Konferansjer porzuciV wiQc #pracQ i zaczUV Ry z wVasnychoszczQdnoTci, ktWre wedVug jego skromnych obliczeS powinny mu byVy wystarczy na lat piQtnaTcie. !OdszedV wiQc i nigdy juR siQ nie spotykaV z WarionuchU, ktWry zyskaV sobie ogromnU popularnoT i powszechnU sympatiQ za uprzejmoT i RyczliwoT dla ludzi, rzadko spotykanU nawet wTrWd administratorWw teatralnych. Na przykVad amatorzy wejTciWwek nie mWwili o nim inaczej niR: XNasz ojczulek i dobrodziejY. KaRdy, kto zadzwoniV do Varietes, o dowolnej godzinie, sVyszaV w sVuchawce Vagodny acz smutny gVos: XSVuchamY, na proTbQ zaT, by zawoVa do telefonu WarionuchQ, tenRe !gVos odpowiadaV spiesznie: XDo usVug, jestem przy aparacie!Y Ale ileR to Iwan Sawieliewicz wycierpiaV przez tQ swojU uprzejmoT! Stiopa Lichodiejewnie korzysta juR z telefonWw Varietes. Skoro tylko po oTmiu "dniach pobytu opuTciV klinikQ, wysVano go do Rostowa, gdzie zostaV mianowany kierownikiem wielkiego sklepu spoRywczego. Podobno nie pijejuR portweinu, tylko wWdkQ, nalewkQ na pUczkach czarnych porzeczek, co mu !wyszVo na zdrowie. MWwiU, Re #zrobiV siQ teraz milczUcy i Re unika kobiet. UsuniQcie Stiopy z Varietes nie sprawiVo Rimskiemu takiej satysfakcji, jaka mu siQ marzyVa od paru lat. Po wyjTciu z kliniki, po powrocie z KisVowodska staruszek dyrektor finansowy z trzQsUcU!siQ gVowU zVoRyV podanie o zwolnienie go z pracy z Varietes. Ciekawe, Re podanie przywiozVa do Varietes Rona Rimskiego. On sam nie znalazV !w sobie doT siVy, by choby za dnia odwiedzi Ww dom, w ktWrym widziaV zalanU ksiQRycowU poTwiatU popQkanU szybQ w oknie i dVugU, siQgajUcU ku dolnej zasuwce rQkQ. Zwolniwszy siQ z Varietes dyrektor finansowy objUV posadQ w teatrze lalek ma Zamoskworieczu. W teatrze !tym juR nie musiaV wykVWca siQ o akustykQ z wielce szanownym Arkadiuszem Siemplejarowem. Arkadiusz ApoVVonowicz zostaV bowiem momentalnie przeniesiony do BriaSska na stanowisko kierownika punktu skupu runa leTnego. MieszkaScy Moskwy jedzU teraz solone rydzyki i marynowane prawdziwki, nie mogU siQ ich nachwali i sU rozentuzjazmowani tym, Re Arkadiusz ApoVVonowicz zmieniV posadQ. Teraz moRna "juR powiedzie, Re nie radziV on sobie z akustykU i cho #wiele robiV, by jU udoskonali, "nie poprawiVa siQ ani na jotQ. Alojzy Mogarycz dziaVa do dziTna stanowisku, ktWrego zrzekVsiQ Rimski, to znaczy na etacie dyrektora finansowego Varietes. W dobQ mniej wiQcej po wizycie u Wolanda, oprzytomniawszy w pociUgu gdzieT pod WiatkU, Alojzy "stwierdziV, Re wyjeRdRajUc w zamieniu umysVu z Moskwy !zapomniaV wVoRy spodnie, aleza to - nie wiadomo dlaczego - ukradV zupeVnie mu niepotrzebnU ksiQgQ meldunkowU przedsiQbiorcy budowlanego. Za olbrzymie pieniUdze Alojzy nabyV od konduktora stare, zaplamione portki i z Wiatki zawrWciV do Moskwy. Ale juR, niestety, nie zastaV domku przedsiQbiorcy. "PVomieS strawiV doszczQtnie i domek, i stare rupiecie. Alojzy byV jednak czVowiekiem niezmiernie przedsiQbiorczym. W dwa tygodnie pWniej mieszkaV juR w piQknym pokoju w zauVku Briusowa, a po kilku miesiUcach zasiadaV juR w gabinecie Rimskiego. I tak jak przedtem Rimski cierpiaV przez StiopQ, tak teraz Warionucha cierpi przez Alojzego. Iwan Sawieliewicz marzy tylko o jednym - o tym,Reby tego Alojzego zabrano z Varietes dokUdkolwiek, byle jak najdalej, poniewaR - jak Warionucha czasem mWwi o tym szeptem w zaufanym towarzystwie - Xtakiego Tcierwa jak ten Alojzy nie spotkaV chyba jeszcze nigdy wRyciu i Re, zobaczycie, wszystkiego siQ po tym Alojzym moRna spodziewaY. By moRe zresztU, Re administrator nie jest bezstronny. Nigdy nie zauwaRono, Reby Alojzy robiV coT zVego, nie zauwaRono zresztU, Reby w ogWle robiV cokolwiek, jeTli, oczywiTcie, nie liczy zaangaRowania na miejsce bufetowego Sokowa kogoT innego. Andrzej Fokicz zmarV na raka wUtroby w klinice Pierwszego Moskiewskiego Uniwersytetu PaSstwowego w dziesiQ miesiQcy po pobycie Wolanda w Moskwie... Tak wiQc minQVo lat kilka i wydarzenia zgodnie z prawdU !opisane w tej ksiURce zblakVy,"zatarVy siQ w pamiQci. Ale nie wszyscy o nich zapomnieli, nie wszyscy. Co roku na wiosnQ, skoro siQ tylko zacznie TwiUteczna "peVnia ksiQRyca, pod lipami na Patriarszych Prudach zjawia siQ przed wieczorem czVowiek moRe trzydziestoletni, moRe nieco po trzydziestce. Rudawy, zielonooki, skromnie ubrany. Jest to pracownik Instytutu Historii i Filozofii, profesor Iwan NikoVajewicz Ponyriow. PrzyszedVszy pod lipy zasiada zawsze na tej samej Vaweczce, na ktWrej siedziaV owego wieczora, kiedy to dawno juR przez wszystkich zapomniany Berlioz po raz ostatni w swym Ryciu ujrzaV rozpryskujUcy siQ na kawaVki ksiQRyc. Teraz ksiQRyc nie uszkodzony, o zmierzchu "biaVy, pWniej zVoty, pVynie nad byVym poetU Iwanem Bezdomnym, a jednoczeTnie tkwi bez ruchu na wysokoTciach, a na !powierzchni ksiQRyca siedzi ni to koS, ni to smok. Profesor Ponyriow wie o wszystkim, wszystko wie, wszystko rozumie. Wie, Re za mVodu padV ofiarU zbrodniczych hipnotyzerWw, #Re potem leczyV siQ i wyleczyV. Ale wie rWwnieR, Re z pewnymisprawami nie moRe sobie poradzi. Nie moRe sobie "poradzi z tU wiosennU peVniU$ksiQRyca. Skoro tylko zbliRy siQjej czas, skoro tylko zacznie rosnU i wyzVaca siQ Ww "satelita, ktWry niegdyT wisiaV wyRej niR dwa piQcioramienne Twieczniki, Iwan staje siQ niespokojny, nerwowy, traci sen i apetyt, czeka, aR #ksiQRyc siQ wyokrUgli. A kiedy nadchodzi peVnia, nikt nie jestw stanie zatrzyma go w domu. Pod wieczWr wychodzi i idzie na Patriarsze Prudy. SiedzUc na Vawce juR otwarcierozmawia sam ze sobU, pali, zmruRonymi oczyma przyglUda siQ to ksiQRycowi, to pamiQtnemu koVowrotowi. SpQdza w ten sposWb godzinQ lub dwie. Potem wstaje i zawsze tU samU trasU, przez SpiridonowkQ, idzie w zauVki Arbatu, a oczy ma puste, nie widzUce. Mija sklep z naftU, skrQca tam, gdzie wisi przekrzywiona stara latarnia gazowa, i skrada!siQ ku kracie, za ktWrU widzi piQkny, cho jeszcze nagi ogrWd, a w ogrodzie - zacienionU gotyckU willQ, pomalowanU ksiQRycowym blaskiem od strony, na ktWrU wychodzi weneckie okno w wykuszu wieRy. Profesor nie wie, co go ciUgnie do owej kraty, ani ktomieszka w willi, ale wie, Re daremnie by ze sobU walczyV w czasie peVni ksiQRyca. Wie takRe, Re w ogrodzie za kratUnieodmiennie zobaczy zawsze to samo. Zobaczy siedzUcego na Vawce starszego, solidnie wyglUdajUcego mQRczyznQ z brWdkU, w binoklach, mQRczyznQ o nieco prosiakowatej twarzy. Profesorzastaje mieszkaSca willi zawsze w tej samej marzycielskiej pozie, zapatrzonego w ksiQRyc. Profesor wie, Re siedzUcy, kiedy napatrzy siQ juR na !ksiQRyc, z pewnoTciU spojrzy w okno w wieRyczce i bQdzie w nie patrzyV, jak gdyby oczekujUc, Re okno to zaraz !siQ otworzy i coT niezwykVego ukaRe siQ na parapecie. Wszystko, co bQdzie potem, !profesor zna na pamiQ. NaleRy siQ wtedy niezwVocznie ukry gVQbiej za ogrodzeniem, bo siedzUcy zacznie teraz niespokojnie krQci gVowU, wypatrywa czegoT bVUdzUcymi po powietrzu oczyma, uTmiecha siQ z zachwytem, potem nagle z !tQsknU bVogoTciU plaTnie w dVonie, a potem juR caVkiem zwyczajnie i to doT gVoTno zacznie mamrota: - Wenera! Wenera! Ech, jakiR ze mnie gVupiec!... - O, bogowie, bogowie! - !bQdzie szeptaV profesor kryjUc!siQ za kratU i nie spuszczajUcrozpVomienionych oczu z tajemniczego nieznajomego. - Oto jeszcze jedna ofiara "ksiQRyca... tak, jeszcze jedna; ofiara, zupeVnie jak ja... SiedzUcy zaT bQdzie przemawiaV nadal: - Ech, jakiR ze mnie gVupiec! Dlaczego, dlaczego nie odleciaVem z niU? Czego siQ, stary osioV, przestraszyVem? "ZaTwiadczenie wziUVem!... Ech, mQcz siQ teraz, stary kretynie!... I bQdzie to trwaVo dopWty, !dopWki w ciemnej czQTci willi nie stuknie okno, nie ukaRe siQ w nim coT biaVawego, nie rozlegnie siQ nieprzyjemny kobiecy gVos: - MikoVaju, gdzie jesteT? Co to za fanaberie? Chcesz zVapa malariQ? Chod na herbatQ! Wtedy siedzUcy ocknie siQ, oczywista, i kVamliwym gVosem odpowie: - ChciaVem odetchnU TwieRym powietrzem, serdeSko! WyjUtkowo dobre dziT mamy powietrze!... Wstanie z Vawki, ukradkiem pogrozi piQTciU zamykajUcemusiQ oknu na parterze i powlecze siQ do domu. - KVamie, kVamie! O, bogowie, jak on kVamie! - mruczy Iwan NikoVajewicz odchodzUc od ogrodzenia. - To wcale nie powietrze wyciUga go do ogrodu - w czasie tej wiosennej peVni on coT widzi na ksiQRycu i tu, wysoko, w ogrodzie! Ach, duRo bym daV, Reby pozna jego tajemnicQ, Reby wiedzie, co to za WenerQ utraciV, a teraz daremnie chwyta rQkami powietrze usiVujUc jU odnale?... I profesor wraca do domu caVkiem juR chory. Jego Rona udaje, Re nie dostrzega, w jakim profesor jest stanie, #goni go do VWRka. Ale sama siQ "nie kVadzie, siedzi z ksiURkU przy lampie, patrzy ze !zgryzotU na TpiUcego. Wie, Reo Twicie mUR obudzi siQ z przeraliwym krzykiem, Re #zacznie siQ rzuca na VWRku i pVaka. Dlatego na obrusie ie w milczeniu, Va VU w Q. 0 rkPPĂ`mk&k{AgB@k0k{AAN@`kI_@((PP p@  BP*Jp|v@@@@@@@@@@ P @@@@@ pp ` p @pp(H @p @@ppppx @@@@```` @@@@ <B@< PPP8DD88DD<`DDDl8DD8 8DD8 p@  xDDD((( UUUU""HH00HHD( @@@@@ @@@@@@@@@@pxxppxxpp0@@@@@@p`pp@@@@@@ ` ppxxp@ @@@@@@0xPPP DP PPPP  @ @@@@@@@  @@@@@@@ P@@P`@@x}qp00073fff111116;3333333{s33733fffff?vgff`cffffsqfCfffcyw6"3t3t11pxpqz?##8p899 qq8p8p8q8q8q8q><8p?  0px>@C|?0!!8<\\#qa>'<\0?|p88 #?AApp  @  p@ pxt@@@`@@@ ppHHp0>>|||||#cb" ><<<<"<"< <`>>>>p00||>>!c|| x<`< >0?8x 0pp0|<<>? >||//'GG!!a?~``` ?b߃|  @ pp  @@ p@ 8DD88DD88p`<x>>|xxx88xx|~?<||@@@x<00p 8`@|@|`<`xp<<<<<<<<<<<<x<<<<x !!!!!!! |x?##AA<<<<x|> @@x<x|>  @@>&""`~?~?~~< ```  ?~???????~?<~<>1c3g> 06631 c3c5191 pc0~0f00o26&0fp `   0 0nc1c!Cacg  ac>44%a1!cC0310 ``` 0 ?|x