.$Qi!= $!R FJJ'1X3οߔK VrMsʚaX'v#aV8@Ro0`ր%cN84>Dxˈ:e|c<%8 r!GOOMBAGOOMBAGMBAHٟHYHdAD dT,0Q 4 4:9Q 4 4:N8Q 4 4: S 4:8  0S`H`hH`/.$Qi!= $!R FJJ'1X3οߔK VrMsʚaX'v#aV8@Ro0`ր%cN84>Dxˈ:e|c<%8 r!GOOMBAGOOMBAGMBA 0Uih7 RUD@ 0X@ q`PUUQ HAptbd5Q1QUUQl)`D` P@ @I Hps'6FTQE%In@p`P+5@;7g;#Oh(qF&PRQ oOwww.a$PcWЏ`^&'_ ?dP@*Q?piIp`5SQUEU`ߖ_p`_c~P?@G@FTtU4b_`dHpw6fP0;UhGsPpIwrF@TPAUE@?c@`@wGfaUP ?Ph`tp@ff1UU$b!o{׀(2?ulB_a{%aQbrf>)< ^ 5~C?B{A H7p6 `^Q5UU@IFtrdUQE@??faUR0U?@)A)(wJfZS00%1[1F!wpfU!U UU4AwwGf~_ @DwfaS#P`@A0PU@k_ ! T?2ifa$UEDQ$!?^%^?#I@hwttFbBEqA  wBd@Q@biq_TR0BC?ww??QbTUBU4$??dQC!?ۙA_swwbE3_Ai~$_~`1P0S$I`QiÆqw 6UT'@i `h`GGGf&A%`iݑhHq#FF]E$E~a Iqi!GOETHH#`P1a C@q@81b@r6F0`ffPFR??01?HB*i8btwa79*Q@ _ TPp#```0w%FS ?`0660SS R8 DqF6 Qy@`p?TPU4q? ~@  7 _0\/zz @0H??*kp3$$$$RSSC4FF%RteC4VG%RddC455%BBBBX=RJZ9gs{X=LJZ1gs{gCClC)C] 𵆰KN$kIHRR!B!GOys@-h$U`!!4, W@  7B  ?' xG 7(9"HBa8dI# h@C8!> - @'% x 7 / ' L '` h #@ Hx( GhCXC C2C J'PhR{3:3z;@* 9+ѐpGhC񵂰 )Hh.8PCpR(0 9 B %($EHh( "B"1# .1o0:0z!@4B Hh ))IBIIIBIIAG1hCHIh h`B@@#@Oi#B i1a)ۉ HaaI ` !@CpGhCCC!"R( KR(HQ1B !HpG0  #GK *KK#A#CETS0 \ ,!!1BCR0(۰pG0*A A"I2 "HpG@I" pG@NhH1iCA@@ 0a xA(h (ya` h 7B  ?'! 1@#BHМC` GC "JI# h@#[B EHpEI hO#'<pK $x#Cp"Cp8< $Qx9K!CQph !#B!`4I`4I3IMH`$] h`!!4,*L C8a!Lhi@Hhh (ڠ!I!IXH` 8@H8@$( 2`!4 ,L C I  IMGC2lCC `8` $M/`U/ HC(a/ / ` Ӯh/ѰI/IX` @/(/ H @O8CGC h`` G G Oh 0*2Rh"B"]GCK"hB"%0NGCB828!RGOFFONwith RONOFFSLOWMO5min10min30minOFFIIIIIIIIIIIIIIINormalTurboCrapProtGBAGBPNDS1P2PLink2PLink3PLink4PBlackGreyBlueNoneYellowGreyMulti1Multi2ZeldaMetroidAdvIslandAdvIsland2BaloonKidBatmanBatmanROTJBionicComCV AdvDr.MarioKirbyDK LandDMGMGBSGBCGBAGBAuto Goomba Pogoomba ' I" ;`AHx('@I XhF? @HAIx XiFhFiF" F;O @ 2 2 > GPowered by XGFLASH2.com 2005uChav2.2 on wC`C`B autofire: A autofire: 2`Controller: Display->Other Settings->Link TransferSleepRestartSave State->Load State->Manage SRAM->Exit Q" 6h:H;Ix X:hFiF 8H8Ox8:XhFiF 6L7Ix X6hFiF x4I X4hFiF 4H4h :XhFiF y0:XhFiF /H/x:XhFiF /H/hhFiF G Other Settings(`VSync: _`FPS-Meter: C`Autosleep: `EWRAM speed: 2Swap A-B: Autoload state: (Goomba detection: PaGame Boy:  " HIh XhFIiF 7HIx XhFfOKBa  @&60`.CH p ;pAH[#  >Np00Xp!000pp@;p#C3H&1H1A1HA(1%H&V f>Й(`]0 Z&v  # 06N<,$$ 4D=- Hh. 47?/ JGgCTCC brac#\T3:рpG H!I LhB 8hB <`x`Gg1W!"Cxx;Cx?;Cx?;CY02*ۀpG e") |"* wZ'?рG Write error! Memory full. Delete some games.1K1Oh#[<f'BC#fB7B+) #[B 5 (92>.'C.`h`=- 9*d'C'``` I02 `!Ip02B @I9 GCg^)2:p01ypG "S!H9 !7< 9< !7< }9 79 G00:00:00 - 00/00kKCIh h&1+AL! + + h)89B)) !`  Y'# ` B )"B" 0 1_Bѡh7  &.ѽB  i"2 D/"3 =( ("B" 0." )7 (" H` `GCgPush SELECT to deleteSave state:Load state:Erase SRAM:CKL(#[30 g``Hh`Hh2`HOx(8I Hh1.1"8NGg0CPCuCgCTC LjF ` (ќG  "! h-!h8BH ` 8@jF (H8@C #L!:#k LjF `  @"! h("! h 8@jF H8@GgCd#C% I NBh3B1` *I `GgCIh" J)0% )>hI`GgCH#h@pGlC( Hh/jF!(HhGPCTC(јG ") O#!";HhjF!v( "!6( g Saving.gPC(4! N(-h()!D("#[M0"#K!I H631!"H`!8Gg0!HKJ?"!GgA(< Hx8Hhw! ! -hB "RIH<// "Ah J00""RIH"GdCPCHx"Hh-jF! (hBE"R I HjF!8(zGdCPC  .MiF(`(G @&h%(B(!{%mH5hB#[B I") `%5<- M"!(h)h8BH(` 8@iF ( H8@CpC ROM not found.I(IjF! ("L#[0" IHhqHhHqHIx xCI x CI xICqHxHhO`/"! #[0"Gg0g8\_C(C_dCPC(!jF! (Jy`Ay J`y Jp!@ Jp!@ J#pI@@ pG8\_C(C_&O(C !I%=p70BjF! Z(L#[0"IHJhqHhHqHxqxyCq/`"! #[0"Gg0g8\_CC8O8J9j `%3L.S][D/7>W S BՉ-63CCBiсщ) щIaZ %KB$H!!с!C P CKBH!KBH!KBPh(Е`h(Аh8`HH8bH#CpG!`Q`сQ`gC @0&@  HKhB Hx( H! I CII#CpGC0vC CB0ӄFR) xp@Iу:Ӱɸ:Ұ 2 p Cp p p xpI@R`FpG CCXPpGR\TpG/Y@P@ KRB#BBRB[AB Z@P@Y@pGGGGG G(G0G8G CфF0 LC+@# @pB0`FpG xpI[*pG2x+ x1p2+pG/KRB#BBRB[ABpGFCˀ  xx[IR gFpGFRp@: C C  :ӁTR`FpGxG0`B @ @   !QR B0`BaB/F C ӰL;C+@рҰ xpI@+ R`FpG p@R`FpGxG--N< \/ Divide by zero///4 ,P$PP //38//1e "" \  /\ \$/< }Ϡ0\ }Ϡ@\  @0}ϠP\ // XTS4xVͫ0 FhnzZ~h2 0;.Yk  RT;h;h;h;;;T; T; = = =<<<<<===<<<<<<" =l=H=T; O-<04 +**)HAIB*@/@GPO|xt,`- .{H x@@44P,T(X$\ㄔGO 2 ZB^?O/pD-逡$ b(`4@ 0 PPQ0S$pD/XCP ` w9`9@9,C BB4Cx0@P`x404x40x4L-`ጠ匰Z @O PPQP$T0IE?@  L/xxxx h>P`@: ;;,'t,C2\+phà`àbàcàdàeàhàiàlàmàpàrà`sàtàu` àxàyà|à}ààà`bcdehilmprs`tu` xy|}wxFFFG8GhGGG H(??(@@(AA(B?(M3"o{3"o{3"o{3"o{UUUUUUUUUUUUUUUUUUZJZcUUUތk)ZcZJggU F%)YZJZcޢBk{URZJ!1sJ!!scR)祥{))Bu)ksJ!!scR)祥{))BތZsJ!!kkcB{))BȐPDBRRRRZZk{!BRZ{9RZ{9RZ{9Zk{!Bε!)99JZ9ﭥkZZB猥BRkRRRBZޜkf!BRUURBΌZR>sB3 wx#5 ZM`) UUUѩQH%GGM[jcBs{!%   @h*>` ; 8L 50@  ,$ /P-"P-p???????-???/@-L =@P 1 @@@0S@/0S@/                  @-BJRZbjrz "&.B1.07, T\ 0P@0/P00/$0/  R 0/޼ DP`l  0܀P:O-@PB A  ᠀堐cp@DA`PPP` \ EX P: O 0@-S"I 0  \0 Π0 S( 000 Q@@Ao 0!CexV4-$2X$QP$? @P,,0 R :Q0A 2 --N< \  Divide by zero!"!!"!"!!""!!"!""""!"!!""!!"!""""!!!!!!""""!"!!"!!!!!!!"!!""!!"!!!!!!!"""""!!"!!!!!!!!!!!!!0CFGNINTENDOxG[?xGbxGDxG\?xGZxGxG\xG xGxGxGexGxGqxGxGXTW@XTW@XTWXXTW$ %Ƞ B.瀀XTWX XTW2T12@XTW21TE112@XTWX\ကXTW0@2#D#@XTWČ~ B. B.XTW'1p2#!2XTW%Ƞ +LကXTWXE XTWe\2T12eT@XTWe\21TE112eT@XTWTXကXTW0L2#@#L@XTW$ PI@XTWhXTW$ &Ƞ B.瀀XTWh XTW2d12@XTW21dF112@XTWhlကXTW0E@2#@XTWXTW'1p2#!2XTW&Ƞ +LကXTWhF XTWfl2d12fd@XTWfl21dF112fd@XTWdhကXTW(0d@2E@XTW@HXTWxXTW$ 'Ƞ B.x XTWx XTW2t12@XTW21tG112@XTWx|ကXTWD QDR T"@ 22#1@XTW@T 2231@XTW@HXTW'1p2#!2XTW'Ƞ +xLကXTWxG XTWg|2t12gt@XTWg|21tG112gt@XTWtxကXTWD$ 2@XTW@HXTW|XTW$ 'Ƞ B.xG XTW||倀XTW'Ƞ + 212  B.XTW'Ƞ + 21@112  B.XTW'Ƞ B.XTW12@XTW@HXTW|'1p2#!2XTW'Ƞ +xGLကXTW|@|倀XTW2D12@XTW21DD112@XTWLကXTW22#@XTWXT@XTWXP@XTWXT@XTWXP@XTWXT@XTW'Ƞ +X\ကXTWXP@XTWT%T@XTWT&T\@XTWTP@XTWT'T\@XTWTP@XTW'Ƞ +TXကXTWT$T@XTWh`@XTWhd@XTWhd@XTWh`@XTWhd@XTW'Ƞ +hlကXTWh`@XTWd%dl@XTWd`@XTWd&d@XTWd'dl@XTWd`@XTW'Ƞ +dhကXTWd$d@XTWxp@XTWxt@XTWxp@XTWxt@XTWxt@XTW'Ƞ +x|ကXTWxp@XTWt%t|@XTWtp@XTWt&t|@XTWtp@XTWt't@XTW'Ƞ +txကXTWt$t@XTW% 'Ƞ B.瀀XTW%'Ƞ B.瀀XTW& 'Ƞ B.瀀XTW&'Ƞ B.瀀XTW' 'Ƞ B.瀀XTW'Ƞ  B.瀀XTW PI@XTW@H$ 'Ƞ B.瀀XTWD@XTWD@XTWD@XTWD@XTWD@XTWD@XTW'Ƞ +LကXTW$@02!2D@XTW$D02!2@XTW$@02!2D@XTW$D02!2@XTW$@02!2D@XTW$D02!2@XTW'Ƞ +$L02!2XTW$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW'Ƞ + (!$@02!2XTW(!$@02!2@XTW$@T02 2#!2@XTW$DT02 2#!2@XTW$@T02 2#!2@XTW$DT02 2#!2@XTW$@T02 2#!2@XTW$DT02 2#!2@XTW'Ƞ +$LT02 2#!2XTW$@T02 2#!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW'Ƞ + 2##?$@2# 2#D1!2XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2@1@XTW2D1@XTW2@1@XTW2D1@XTW2@1@XTW2D1@XTW'Ƞ +2L1XTW2@1@XTW0@41@XTW0D41@XTW0@41@XTW0D41@XTW0@41@XTW0D41@XTW'Ƞ +0L41XTW@1@XTW0@1@XTW0D1@XTW0@1@XTW0D1@XTW0@1@XTW0D1@XTW'Ƞ +0L1XTW0@1@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW'Ƞ +$ T02 2#!2XTW$T02 2#!2@XTWg XTW|Ě -,XȌ,Ȍ|ĊTXXTW XTW -XTWa XTW%|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q XTW$L02!2XTWI|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q  -XTWXTW@H|Ě -,Ȍ,Ȍ|Ċ -XTWXTWXTW I|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Qf  -XTW (!$@02!2XTWI XTW|Ě -,hȌ,Ȍ|ĊdhXTWJ XTW XTW&|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q XTW$LT02 2#!2XTWIOhXTWXTW}XTW 2##?$@2# 2#D1!2XTWI& $ XTW|Ě -,xȌ,Ȍ|ĊtxXTW%( $ v뀀XTW'|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q XTW2L1XTWI |(!|02 "2XTW' -@XTWČ$  B.XTW0L41XTWI( LXTW|Ě -,Ȍ,HȌ|ĊL0P ;XTW%( oLကXTW@XTW  $|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q8 XTW0L1@XTWI0s|(!x02 "2XTW|t倀XTWČ +LXTW|Ě -,Ȍ,Ȍ|Ċ -H@H$ T02 2#!2XTWI80O- ģij,F.  !#RO/#>5:5`   h/<<3   4# R $# ,/  /"P" R" B4 4@ FxGQEĊQEĊ x ĊG @ĊQEOĊ$ P P@ $ @: $  vR $ $@ H  P  X ` @ I|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q  -XTWPFPFh>P01// \J" 3--:--. .:::::::.TA`AlAxAA:AAAAAAAAA:B B,B8BDBPB\B:::::::::BBBBBBBBBBBBBBBB@56d6677:477778::::::::::-::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: \(UWQL \UWQLRead from OAM. Wrote to OAM. \J2--:----:::::::-<@H@T@`@l@:x@@@@@@@@@:A AA$A0A  ˌ  ˌLT!L t >  ˌ  +xxxxSNtuuh>Ix^Z!`@@&9_9_9_9_`?DDDD@ D H L P T X T X  PO4OdO::::(;|;;;-<;:: v  (;=L<$<!Q@-U@ nO4rOP$ P$ P$ P$ P$ (;<<: 9: =0=:+ P CSv(;\=;;?(;=<:(;=::C9@-0<<<<8$@DA$HLI -$@DHL$T?99 0Px h8Tx0`|  P 8Lt@`4PhH 4 ` |       8 P l        4 P |        @ X t       $ @ X t       <X p0\(<Pdx @l4p$`(\$THH0Lh ,Hh(Dd0d<l (ldlBDTl$ X h P$     !(!d!!!!!0"X"""""#<#T#### $ $$$$:::::::(::::8 ;;D+bkGG@@>BEoE>B>RG>Uff s nٙgcnܙ3>CLAS JOWIAL 003@\OCopyright (C)2000-2001 Pat Crowe. This Book Reader was distributed solely for the reading of classic books which are out of copyright. Program extends to address 3fffh. No responsibilty can be accepted for any breach of copyright nor for any other matter involved with material above this address. This material will have been added by a user of this program and not the author of this program. Please address any enquiries concerning breach of copyright or any other concerns, to that third party. >P Q1b͛ >a>&> > ͜:\ BS ( O>ͧ ͮ Ϳ ͮ G ͮ Q|r>>xE>@A>>@ v(́ Vw cog_ 9W -O G  < >O < >Oͳ S  (((# ("(*( */͘^# = >O| < >O|!>w# !6# 6#6# ! 6#6# 6# B͜ w  O> O͜Oͮ < 8>   G3 8  3 8 #@w    (=> O> >O͜Oͮ 0< O  ͟ w  ͮ y  {   G3  3  O w  ͮ y  > > >>!>A!@}|!* a* OG> > >>>!>A!@}|- = 3  -(>(>ʘ 3  u,#> >(og #F+Nx<(,x ͷ ͮ Q>$(>ͯ ͮ Q> (!В@(=3 y !В@y( 3 y >G ͮ Q O> |y (((( ($((!p(! !!!!~"  ! (q! (j!H (c!p (\! (U! (N! (G! (@! (9!: (2!b (+! &! !! ! !a* Przewi: Wers Str. Roz. Wsz Liiku: Rivi Sivu Kapp LopBlttern: Zeil Seit Kapt AlleDfiler: Ligne Page Chap ToutScrolla: Rad Sida Kap Hela Lista: Linea Pagina Cap. Tutto Blader: Lijn Blad Hfdst Alles Bla: Linje Side Kap Alle Despl.: Lnea Pgina Cap. Todo Mudar: Linha Pagina Cap. Tudo Despl.: Lnia Plana Cap. Tot G<8-(>> 7 > O O ( u> 7 => G!x(~# * !6# x y!(#!@(!(!(!@y(=]T! P* P* P* P* > >A! y( >"" " N"O">A> >A! y( *GN 6*GO . * >!A 3  > >A!   # A! @6# x !~#(  o&MD)))  0( 8 V#F#' y z_k&)}o ! {(8=xw#wyw#wˇ@@>@>GHI!`>" " !` y(=> W>'('('(y !`Q'('('((,>O!`>" x >" x `>" x >Ow#<  6# !>"< ! "< !@6# ! 6# !>("< !  "< ́> /7G>/Gx>0(>>$ x >$@(D ɇƀhiA * >hiA * >h@iA * ɇƀjkA * >jk@A * ==|================<=MBFONTMonospaced @@@@@@@``@ @ @@@`@@ @@@@@ @ @@@@@ @`@ @@@ࠠ@@@@@ @ `   ࠠ @@ࠠࠠࠠ @@ @ @@ @ @ @@@ࠠࠠࠠ@@@@@ ࠠࠠ@@ࠠࠠ ࠠ @@@@@@@@@@@@ @@@`@@@@@`@@@ ` `@@  ࠠ ࠠ`@@@@@ࠠ @@@@@@ @@@@@@@ ࠠࠠࠠࠠ  @`@@@ @@  @ @@@@ @@@@@@@@@ @@`@`@ࠠ@`@@@@@@@@@@@@@@@@@ @@  @@ @ ࠠ@ @ @ @ࠠ @@`@@@@ @ @ @ ࠠ@ @ @ @@@@@@@@@@ࠠࠠ0@@@@@@   @@  @ @@@@ @@@`@@@@@@ @ @@@@ @@@ @` @ @@ @@`@@@ @ @ @@@ @@@@@@@@ࠠ @ࠠ@ࠠ@ࠠ@ࠠPࠠࠠ@ࠠࠠ@ @@ @@@@  @ @ P  @  @@ @ @ @@@@@@@@@@@@@@@@@  @ࠠ@ @ࠠ@Pࠠ@@@ @@ @  MBFONTVariable pitch PPPPP x(  @ࠠ@@@@@@@@@@@@@ @@@@@@@@@@ @ `   ࠠ @@ࠠࠠࠠ @@ @@ @ @ @@@ࠠࠠࠠ@@@@@ بȨࠠࠠࠠ ࠠ @@@@@@@P@@@@ @@@@@@ @@@@@@@ ࠠ ࠠ`@@@@@ࠠ @@@@@@ࠠ@@ࠠࠠ` ࠀ @P@  @ @@@@ @@ @@P```ࠠ@`@@@@@@@@@@@@@@@@@ @P@  @@ @ ࠠ@ @ @ @ࠠ@@HHP\T@ @ @ @ ࠠ@ @ @ @@@pPpࠠࠠ xx $HH$ xx@ @@@@ @@@`@@@@PPPPP@ H$H(8 8 ( @ @@ࠠ @ࠠ@Pࠠ@ࠠ@@ @  @@@ @@@@@@@@@pHHHHpȨ@ࠠ@ࠠ@ࠠPࠠPpp@Ȉ@ @@ @@@@@  @ @ P  @  @@ @ @ @@@@@@@@@@@@@@@@@p` @ࠠ@ࠠ @ࠠ@ࠠPࠠࠠ@@@@ @@ @ ࠠ p c HcPccc( c2c y9> " PAN JOWIALSKI " ALEKSANDER FREDRO OSOBY PAN JOWIALSKI PANI JOWIALSKA, JEGO ONA SZAMBELAN JOWIALSKI, ICH SYN SZAMBELANOWA, JEGO ONA HELENA, CRKA SZAMBELANA Z PIERWSZEGO MAESTWA JANUSZ LUDMIR WIKTOR LOKAJ RZECZ DZIEJE SI NA WSI, W DOMU P. JOWIALSKIEGO Godnego odka bajk nie zabawi, racj nie odby. And. Maks. Fredro AKT PIERWSZY Ogrd. SCENA PIERWSZA Ludmir, Wiktor. Obadwa w dreliszkowych szpencerach, somianych kapeluszach, tumaczki na plecach. - Ludmir wchodzi na scen, ogldajc si na wszystkie strony. WIKTOR za scen Dokd! dokd! - Ja dalej nie id. LUDMIR Jeszcze tylko kilka krokw, panie kolego; dwadziecia, nie wicej; tu, pod to drzewo.- Patrz, co za boskie miesce do spoczynku: chd, trawnik, strumyk szemrzcy... WIKTOR wchodzi kulejc, z tumoczkiem w rku Chmury! Gry! Ksiyc! Gwiazdy! - wszystko razem w twojej gowie, (rzucajc tumoczek i kapelusz pod drzewo) Dobrze mi tak! Bardzo, bardzo dobrze! - Po kiego diaba mnie byo wdawa si z poet! Z tymszalonym czowiekiem! (kadzie si na ziemikoo tumoczka, Ludmir chodzi nucc) Kto dobrze wiersze pisze, mylaem, e i dobrze w gowie mie musi - ale gdzie tam!Co inszego papier, co inszego wiat, (po krtkim milczeniu) piewaj sobie, piewaj! LUDMIR C mam robi? WIKTOR Nie syszae, com mwi? LUDMIR Syszaem. WIKTOR Ja to do ciebie mwiem. LUDMIR Wiem. WIKTOR Przeklta flegma! LUDMIR Nie flegma, ale cierpliwo. - Spocony, napie si nieostronie zimnej wody i parali tkn twj rozum, ale ja zaczekam - mam nadziej, e wrci do zdrowia. WIKTOR zrywajc si siada Ja rozum straciem? ja? - A to mi si podoba! LUDMIR Chwaa Bogu, e ci si co przecie podoba. WIKTOR Ale pewnie nie to, e, ubrany jak na redut,wcz si od wsi do wsi. Ale na rozum nigdy za pno, rb wic sobie, co chcesz, a ja wiem, co zrobi. LUDMIR Na przykad? WIKTOR Pjd, najm wzek... LUDMIR Z komi czy bez koni? WIKTOR Z komi czy osami - najm do pierwszej poczty, a stamtd poczt wracam do domu. LUDMIR A potem? WIKTOR coraz niecierpliwiej A potem wielkimi literami napisz... LUDMIR Wyrysuj lepiej, bo piszesz nietgo, a rysujesz adnie. WIKTOR Wic wyrysuj, wyrysuj okciowymi literami... LUDMIR Gotyckimi zapewne, z rnymi... WIKTOR Jakimi bd, nieznony i przeklty poeto - ale jak najwyraniejszymi: e szalony, szalony i jeszcze raz szalony, kto si wdaje ze stworzeniami nazwanymi poety. LUDMIR A ten okciowy - wszak okciowy? WIKTOR Sniowy. LUDMIR Sniowy, wyrysowany napis? WIKTOR Zostawi dla dzieci, wnukw, prawnukw. LUDMIR Wic chcesz si eni? WIKTOR By moe. LUDMIR Bo przecie nie zechcesz mie wnukw, prawnukw... WIKTOR Koniec kocw, wracam do mojego cichego pokoiku, do moich obrazw, do moich owkw. LUDMIR piewa Niemdry, kto rd drogi Z przestrachu traci mstwo... WIKTOR Powiedz mi, po co ja si wcz za tob? LUDMIR Twoja teka, napeniona rysunkami, za mnie odpowie. WIKTOR z przesad "Chod ze mn, Wiktorze! Udamy si w odogiem lec krain, tam pierwotn natur ledzi bdziemy. - Zamki na nienych szczytach Karpatw, nieme wiadki przeszoci - skay zwieszone, co chwila od wiekw groce upadkiem - potokirwice czarne wierki i kwieciste re razem - do nowych dzie natchn nas obu. Tam, dalecy wiata..." Ale gdzie ja mog sobie przypomnie te wszystkie sowa, ktrymi dnie cae jak syrena... LUDMIR Tylko nie - "z Dniestru", bardzo prosz, WIKTOR Jak syrena wic z Petewy, ncie mnie do tej nieszczsnej podry. - I zamiast zamkw, ska, potokw, jakiej dzikiej, okropnej i zachwycajcej razem natury, ktrej nawet wyobraenia mie nie mogem- wczymy si od karczmy do karczmy. Tam, podparty na rku, suchasz godzinamicaymi rozmowy chopw, ydw, furmanw i kaesz mi rysowa jakiego pijanego mularza, rachujcego yda, rozprawiajcego organist. LUDMIR Ach, organista, organista! ten wart milijona, ten ci uniemiertelni - uda ci sidoskonale! Tylko trzeba, aby go troch poprawi - podbrdek za duy. Wyborny, wyborny organista! poka no go. WIKTOR Daj mi wity pokj! Wolisz ty pokaza salceson i wino. LUDMIR Aha! ot i sowo zagadki - pan godny, panzego humoru. Zaraz panu suy bd. (dostajc) Ale to jednak zakaa dla sztuk piknych, e wy, pzlikowi i owkowi panowie, tak jestecie chciwi tego materyjalnego pokarmu. WIKTOR A wy, kaamarzowi i pirowi, tylko powietrzem yjecie! tylko natchnieniem muzy! Uderz wic w zoty bardon, wnie pieni wieszcze - niech kamyki tacuj, drzewa pacz, a ja tymczasem je bd. Czas jaki milczenie. Powiedz mi, mj kochany Ludmirze... LUDMIR Oho! "kochany Ludmirze". - Salceson skutkowa. WIKTOR art na stron - powiedz mi, czego ty si dobrego spodziewasz w twoich brudnych karczmach? Czego ty szukasz midzy prostym ludem? LUDMIR Prostego rozumu. WIKTOR Pikny rozum! Pij i po pijanemu baj. LUDMIR Jedz jeszcze, jedz, kochany Wiktorze, bo ztwojej uwagi miarkuj, e jeszcze diable godny. - Kady nasz spoczynek, kady nocleg w karczmie, nie bye godnym opisania? WIKTOR Szkoda pira! LUDMIR Ach, kiedy te ju zejdziemy z tych woskowanych posadzek, na ktrych cigle krcimy si i krcimy a do nudzcego zawrotu gowy. - Znajdziesz, bd pewny, midzy prostym ludem: rozsdek, dowcip, przenikliwo, przebiego, lecz inaczej wyraone; moe za ostro, ale za to i lepiej.Tam wszystko waciwe nosi nazwisko: kmotr zowie si kmotrem, a otr otrem; tam w kadym wyrazie jest myl, dobra czy za, ale jest. Nie tak jak w naszych salonach - kwiaty na kwiaty sypi, a dmuchniej, nie ma nic, zupenie nic. Dlategote i my autorowie wolemy trzyma si kwiecistych nicoci - atwiej stroi ni tworzy. - Ty wina pi nie bdziesz? WIKTOR Dlaczego nie bd pi? LUDMIR wypiwszy Mylaem, e nie bdziesz - dla zego humoru; nic tak nie szkodzi jak wino na wzburzon. WIKTOR Doleje! LUDMIR Jak te Van-Dyki pij! - Oddaje mi szklaneczk. WIKTOR Dopiero wypi, LUDMIR Ot... co miaem mwi... (pije) Razem wydamy opis naszej podry; do kadego rozdziau ty doczysz rycin. WIKTOR Ot to! to rzecz caa. - Chcia rycin do swoich bani i pokaza mi gruszki na wierzbie. A ja, ja gupi, daem si uwie jakimi zamkami. LUDMIR Po czci prawda... ale i w Karpatach bdziemy. WIKTOR Jakbym tam ju by, LUDMIR Moe uda nam si spotka z Szandorem. WIKTOR Z co za Szandorem? LUDMIR No, z Szandorem, romantycznym hersztem rozbjnikw, o ktrym rozpowiadaj cuda zego i dobrego razem. WIKTOR Nie ciekawym pozna pana Szandora. LUDMIR Przekonasz si, e jest mnstwo najpikniejszych widokw, godnych twojegopzla. WIKTOR I mnie byo by tak lepym! Mnie byo jemuwierzy! Mnie o godzie i chodzie wczysi dla jego rycin! LUDMIR z udanym zachwyceniem Patrz, i tu - nie boskie to widok? Ten dom w kwiatach - ta rzeka - drzewa - dalej wioska - w gbi sine Karpaty... WIKTOR W samej rzeczy - pikny widok; i wiato - jak adnie pada na te wierki... LUDMIR klkajc Mam ci suy za stolik? Po tek na mojej gowie. WIKTOR chwyta tumoczek, potem rzuca Nie, nie, znowu mnie chcesz zbaamuci. LUDMIR z udanym zachwyceniem To wiato! to wiato! A ten cie! Ach, jestem w zachwyceniu! WIKTOR A ja nie. - I rb, co chcesz, ja wracam do domu. LUDMIR proszc Wiktorze, zosta. WIKTOR Nie mog. LUDMIR Wiktorku. WIKTOR Ledwie postpi zdoam. LUDMIR Wiktoreczku! Van-Dyku! Rubensie! WIKTOR Daremne gadanie. LUDMIR wstajc Nieche ci kaci porw, przeklty bazgraczu! Ale przynajmniej przyrzekasz, e zastan rysunki wykoczone? WIKTOR Ja bazgracz? LUDMIR Nie, nie. - Ty wiesz, e jeste mj Van-Dyk,Salvator Rosa. WIKTOR Van-Dyk i Salvator Rosa - co ten plecie! LUDMIR Bd rysunki? WIKTOR Bd, bd. Adieu! LUDMIR Bywaje zdrw, najupartszy czowieku, jakiego kiedy bogowie na ten pad paczu w nieprzebaganym gniewie wyrzuciy. WIKTOR odchodzc Dobrze, dobrze. LUDMIR woajc za nim A organicie popraw podbrdek. Pamitaj. WIKTOR za scen Pamitam, pamitam, SCENA DRUGA LUDMIR sam Poszed - szkoda! Za ostro z miesca go zayem; wielka dla mnie strata, (siadajc)Tak, od dzi dnia porzucam zocone komnaty, przenosz si pod skromne strzechy; tam jeszcze czowiek jest przejrzystym. Uksztacenie za gstym ju werniksem przecigno wysze towarzystwa. Wszystkie charaktery jedn powierzchowno wziy; nie ma wydatnychzarysw. Co wiat powie, to jest teraz dusz powszechn. Skpiec dawniej w przenicowanej chodzi sukni, trzyma rce w kieszeni. Teraz sknera skner tylko w kcie; troskliwo o mniemanie przemoga mio zota, i ubogiego hojnie obdarzy, byle wiat o tym wiedzia. - Zazdrosny gryzie wargi i milczy, tchrz mundur przywdziewa, tyran si pieci - sowem, wszystko zlewa si w ksztaty przyzwoitoci. W kadym czowieku dwie osoby; sceny musiayby by zawsze podwjne, jak medale mie dwie strony. - Komedyja Moliera koniec wzia. - Ale jakapara tu si zblia... Wybaczcie, podsuchywa musz; jeszcze mi kilka rozdziaw trzeba. - Udam picego. SCENA TRZECIA Szambelanowa, Janusz, Ludmir. JANUSZ Helena kocha mnie, me ma wtpienia. I dlaczegby nie miaa kocha? - Jestem dobrze urodzony, jestem mody, przystojny, rozumny i mam wie, jakiej daleko poszuka. LUDMIR na stronie Ten, widz, chce zbija moje rozumowanie. JANUSZ Nie rozumiem zatem tej zwoki, ktrej da, i to ju po raz trzeci. SZAMBELANOWA mwi powoli, ale decydujco zawsze Ja bardzo dobrze rozumiem; ale te wszystkie wykrty na nic si nie przydadz.Pjdzie za wapana, ja za to rcz. - I ju dawno byaby pani Januszow, gdyby nie przeciwnoci, ktre ja tylko jedna zwalczyjestem zdoln i ktre zwalcz. Zaywa tabaczk czasami. JANUSZ W rku pani szambelanowej szczcie moje.SZAMBELANOWA W caej rodzinie Jowialskich za grosz rozsdku, to jest rzecz dowiedzion. I lubo mi nie chc wierzy, ja im zawsze powtarzam; bo ja kademu prawd lubi powiedzie, powoli, grzecznie i wyranie. - Stary Jowialski nie pyta si, co si dzieje, jak si dzieje w domu, byle tylko mia kogo, co by sucha jego przysowiw, bajek i dykteryjek. W jego rku jednak majtek. C`est la chose. JANUSZ Bardzo mnie lubi. SZAMBELANOWA Co on lubi! Jeste wesoy, siadaj; jeste smutny, id za drzwi. - Stara za Jowialskajest to tylko cie swojego najukochaszegomaonka; na nic nie ma ju czucia i myli, tylko na dowcipne sowa swojego boyszcza, z ktrych mieje si od lat pidziesiciu po dziesi godzin na dzie. C`est une misere! LUDMIR na stronie Ho, ho! tu s charaktery. SZAMBELANOWA Mj m - dobre stworzenie: ciel, gupkowaty, bez adnego zdania, i dlatego poszam za niego po nieszczliwym przypadku mojego pierwszego ma, p. jenera-majora Tuza. Nie wiem, czy syszae o przypadku, jakim uton? Voussavez? JANUSZ Syszaem, syszaem, mocia dobrodziejko. SZAMBELANOWA Mj m wic teraniejszy, ktrego paniczem w domu zowi, lubo ma lat piedziesit, nie ma adnego zdania. U niego wszystko: dobrze, bardzo dobrze - byle nie trudni si niczym, jak tylko swoimi ptaszkami, byle jad dobrze, spa jeszcze lepiej. To jest czowiek nie do obudzenia, jak worek grysu. Hlas! JANUSZ Powiedzia mi wczoraj, e bardzo bdzie szczliwy mie za zicia tak rozumnego czowieka. SZAMBELANOWA Trzy razy w godzinie powie czarno, biao i znowu czarno, a nawet nie wie, e zmieni zdanie. Mon Dieu! JANUSZ Zatem robi, co wapani dobrodziejka rozkae. SZAMBELANOWA Robi, co ka, nie ma wtpienia, bo robi musi: ale za chwil zrobi take, co mu jego strzelec kae. Szczerze wapanu powiadam,e na wotyw dam, jak si raz z tego domuwydobd. Co jednak prdzej nastpi nie moe, a Helena za m pjdzie; gdy staryJowialski, ktry bez licznego towarzystwa obej si nie moe, przy naszym lubie, wie nam wypuszczajc, pooy warunek, i pty przy nim mieszka bdziemy, pki Helena za m nie pjdzie. Vous figurez-vous? JANUSZ A natenczas?... SZAMBELANOWA Ona z mem tu bawi bdzie. Ale trzeba powiedzie, ni do dziada, ni do ojca podobna. Dobre dziecko moja pasierbica, lecz ma swoj wol i uporek, a ja tego nie lubi. Przy tym gwka troch romansami i poezyjami zawrcona. I do tego, panie Januszu, naleaoby si troch stosowa. Je vous prie. JANUSZ Majc dobr wie, mam by romansowym? SZAMBELANOWA Zdaoby si, LUDMIR na stronie Romansowa! Co za pole! SZAMBELANOWA Helena chciaaby jakiego smtnego wielbiciela, trawicego nocy rd grobowcw. La! JANUSZ Na to si nie pisz. SZAMBELANOWA Jaka tajemna tsknota, skargi na niesprawiedliwo ludzi, a nawet moe i lekka zgryzota sumienia, jak to si dowiedziaam przypadkiem z jej dziennika, nie zaszkodziyby wcale. LUDMIR na stronie Jaromir, Alp, Lara - rozumiem. JANUSZ To by nie moe! Ja jestem uczciwym dziedzicem i honorowym deputatem. - Ale zdaje mi si, e ju czas bdzie na niadanie. SZAMBELANOWA W samej rzeczy, chodmy. JANUSZ Su pani. (postrzegajc Ludmira) A!... SZAMBELANOWA przestraszona A! - Co? aba? JANUSZ Nie; jaki pan Sans-faons spi sobie pod drzewem. SZAMBELANOWA Komu ma spa, jeeli nie sobie? Voyons! JANUSZ Ale tu, w ogrodzie? SZAMBELANOWA Jaki wdrownik. JANUSZ I butelka prna w krzaku - spi si wic obywatel. SZAMBELANOWA Nieche si wypi. JANUSZ Trzeba by mu jak sztuczk spata. SZAMBELANOWA Ach, znowu! Allons! Janusz Trzeba si bawi - pan Jowialski cieszy si bdzie. SZAMBELANOWA Tym si Helenie nie podobasz. JANUSZ Dlaczego, dlaczego? Byle co rozumnego; zaraz... co mu tu zrobi?... ebym mia kaki i papier... Albo... wod go obleje SZAMBELANOWA Na to nie pozwol. C`est malhonnete. JANUSZ Albo... hm, hm... ju wiem - ka go przenie do paacu SZAMBELANOWA A to po co? JANUSZ Widziaem podobn komedyj... Wybornie!... mia si bdziemy dzie cay. SZAMBELANOWA Mnie si to nie podoba. C`est ordinaire. JANUSZ Bd pani dobrodziejka askawa nie wzbrania niewinnej zabawy; wszake samamwia, e musz stara si o ask panaJowialskiego? SZAMBELANOWA Nareszcie - rb co chcesz. Ale c`est n rien`! JANUSZ Wszystko dobrze bdzie, ja rcz. Ka go przenie, przebra w nasze teatralne suknie, wmwimy w niego, e jest... e jest... No, o tym naradzimy si wszyscy, tylko najpierw przenie go trzeba. Zaraz zludmi wrc po niego - su pani. Wyborna myl! I Helen to zabawi, (odchodzc) Rozumny czowiek z wszystkiego korzysta umie. SCENA CZWARTA Ludmir sam O, Boe! czyme zasuyem na dobrodziejstw tyle! Midzy jakiche ludzi wiedziesz mnie askawie! Jaki pan Jowialski - co to za nieoszacowana figura by musi, i jego ona take dobra, i jego syn, i ten pan Janusz, co ma rozum i wie, take niezy... Macocha jeneraowa i pasierbica romansowa. - Skarby! Ach, skarby! I ja? ja mam zosta celem ich zabawy? Ach, dobrze, dobrze, bd, z duszy serca. I pod st wlez, jeeli kaecie, bylem z wami dzie jeden przepdzi. Niech mnie nios, niech przebior - spa bd jak zabity. Kadzie si pod drzewem. ODMIANA SCENY Pokj z dwojgiem drzwi w gbi; jedne do pokoju Pana Jowialskiego, drugie od wchodu; dwoje drzwi bocznych. Okno po lewej stronie od aktorw. SCENA PITA Helena sama Trzy dni do namylenia - trzy dni do namylenia! Biada, biada tej, co tego czasu potrzebuje, ktrej serce nie uderza radonie do chwili, gdzie bdzie mogo powiedzie dusz ukochanemu: jestem twoj, twoj na zawsze! - Janusza mam zosta on, on moim mem, on poow duszy mojej! On, on, ktrego umys nigdy si nad poziom wznie nie zdoa! ktremu zamknity wiat ideaw! ktry zniewaa Fj A 48jx}jӺA48j4jA4 }x} jp d pc  ;c Xc YCccx$c-c4cv=$czyst mio, cigajc j ze stref grnych w zmysowoci objcie! - Ach, Heleno! takie to przeznaczenie twoje? Nie znajd twe uczucia oddwiku nigdzie? Wszdziee zimny tylko rozsdek odwzajemnia bdzie gorce uciski wyobrani twojej? po krtkim milczeniu Nie, nie wietnego nadobnoci ksztatu, nie wietnego urodzeniem i majtkiem, nie -nie takiego pragn. Duszy dusza moja szuka.Im bardziej wiat go odtrci, tym porywczej wycign ku niemu zbawienn rk, tym czulej do serca przycisn. Ach, wiatem natenczas, caym wiatem ja mu si stan! po krtkim milczeniu Ale wszystko to marzenie, zimni ludzie szalestwem je zowi. We wszystkim szala rozsdnej rozwagi by musi. Wszdzie wytarte koleje; tymi postpuj niewolniczo albo sam zostaniesz, sam na ogromnej wiata przestrzeni! SCENA SZSTA Helena, Szambelan. SZAMBELAN wychodzi, nucc i podskakujc; samotrzaskw rku Patrz, Helusiu! to mi samotrzask - po dwa ptaszki na raz apa bdzie. HELENA caujc go w rk Kochany ojcze, chciaabym z tob pomwi,zacign twojej rady wzgldem pana Janusza. SZAMBELAN Dobrze, moje dzieci, bardzo dobrze. HELENA Sama nie wiem, co mam robi. Chciaabym stosowa si ile monoci do wiata, w ktrym yjemy, a z drugiej strony tam gdzie idzie o szczcie lub nieszczcie caego mojego ycia... SZAMBELAN spuszczajc samotrzask; na haas wzdrygna si Helena Trzask! - ju w klatce; jak iskra! HELENA Suchaj mnie, ojcze; ja nie mog, jak tylko... SZAMBELAN Zaraz, zaraz, tylko samotrzask zastawi; zaraz wrc, na jednej nodze - interesa przed wszystkim. Wybiega, nucc. HELENA sama O, nieba! jake jestem sama! Jednak z nim tylko jednym mog mwi - przynajmniej czasem mnie sucha i pojmuje; przyznaje, e suszne moje dania. - Macocha od niejakiego czasu prawdziw staa si macoch - bylem si jej tylko z domu umkna! Ach, biedna Heleno! SZAMBELAN [wchodzc,] do Heleny Jestem, sucham, (do siebie, nawiasem) Peno szczygw i dzwoniec si odzywa, (do Heleny) Ale c to znaczy, e jeste sama? Gdzie niewolnik twoich wdzikw? HELENA Ach, niewolnik moich wdzikw! SZAMBELAN Jakie bardzo kwane "ach". HELENA Nienajsodsze, kochany ojcze. SZAMBELAN Nie kochasz go, to nie id za niego, i kwita.Ja, ojciec, ja ci to powiadam; rb, co chcesz. HELENA Wszake wczoraj inaczej mwie. SZAMBELAN Inaczej? HELENA Kiedy matka wzbraniaa i tych trzech dni mizernych zwoki, o ktre bagaam. SZAMBELAN Prawda. Moja ona yczy sobie, aby posza za Janusza. HELENA A wic?... SZAMBELAN A wic?... HELENA C bdzie? SZAMBELAN Czeg ty chcesz? HELENA Rady, rady, kochany ojcze! SZAMBELAN Mojej rady? Dobrze, bardzo dobrze; nieche pierwej sysz, co ty mylisz. HELENA Ja myl, e mam lat dwadziecia. SZAMBELAN Za to rczy mog. HELENA e stosujc si do poziomych ustaw spoeczestwa, czas i za m. SZAMBELAN Zgadzam si z tob zupenie w tej mierze. HELENA Im starsz bd, tym mniej bd miaa w czym wybiera. Tak gruby, ciki rozsdek do mnie przemawia. SZAMBELAN Wic rada moja - id za Janusza. HELENA Ale z drugiej strony, i za m nie kochajc - rzecz okropna. SZAMBELAN Zapewne; dobra uwaga. HELENA Janusza kocha nie mog. SZAMBELAN Ani troch? HELENA Ani troch. SZAMBELAN C masz przeciw niemu? HELENA Nic za nim. SZAMBELAN Przecie? HELENA Nie kocham go, wicej nic. SZAMBELAN Czowiek wesoy. HELENA A nadto. SZAMBELAN Nadto? HELENA Przynajmniej jego wesoo jest tak pozioma, tak plastyczna, e nie moe wla w dusz zdroju cichego zadowolnienia. SZAMBELAN Tego niekoniecznie rozumiem. HELENA Jest czsto paskim trefnisiem. SZAMBELAN Paskim? No, ale przez to moe by dobrym mem. HELENA Jak dla ktrej. SZAMBELAN Ma pikny majtek. HELENA Tyle te wszystkiego. SZAMBELAN Rozum. HELENA adnego. SZAMBELAN On sam powiada. HELENA adnego - za to rcz. SZAMBELAN Jednak zawsze umiejemy si do rozpuku. Ale jak tylko ci si nie podoba, nie id za niego! Nie ma co gada; odpraw go, ja ci radz. HELENA Ach, wic pieko domowe cigle trwa bdzie, bo matka nie tak atwo odstpi swojego zamiaru. Dziadunia, ciebie i mnie nieustannie drczy bdzie. SZAMBELAN Wiesz co, Helusiu, id za Janusza - taka moja rada! HELENA Mnie si zdaje, e najlepiej bdzie zwleka,ile monoci. - Nie uczyni mu adnej nadziei, ale te i wzbrania jej nie myl. Atymczasem, kto wie - moe nastpi jaka zbawienna odmiana. SZAMBELAN Ot tak bdzie najlepiej. Bdziemy zwleka,a potem zobaczymy; taka moja rada! SCENA SIDMA Pan Jowialski, Pani Jowialska, Helena, Szambelan. Pan Jowialski, siwy staruszek, ale rumiany i wawy, rwnie jak i Pani Jowialska, ktrabardzo wyprostowana drepci chodzc. Obojeze starowiecka troch ubrani, zwaszcza Pani Jowialska. PAN JOWIALSKI w drzwiach, do ony Co si odwlecze, to nie uciecze. PANI JOWIALSKA U jegomoci zawsze jeszcze figle w gowie.P. JOWIALSKI O, nie uciecze, rcz jejmoci. I stary odmodnieje, jak sobie podleje. P. JOWIALSKA Co te to jegomo wygaduje! Mj miy Boe, gdzie te to myle o tym. P. JOWIALSKI W starym piecu diabe pali, jak mwi przysowie... P. JOWIALSKA siadajc Oj, figle, figle! Dobywa z torbeczki poczoszk, wkada okulary i zaczyna robot. Zawsze bardzo wyprostowana. P. JOWIALSKI Szambelan i Helena cauj w rce Jowialskich. Dzie dobry, panie Janie; jak si masz, Helusiu. C tam sycha? HELENA Nic, kochany dziaduniu. P. JOWIALSKI Nic - to zbytku nie ma. SZAMBELAN Radzilimy troch. P. JOWIALSKI Gdy szukasz rady, strze si zdrady. HELENA Midzy mn a ojcem tego lka si nie mona. P. JOWIALSKI Zapewne, zapewne, ale przez to przysowiedobre. I o czyme bya rada? SZAMBELAN O tym, czy ma i za Janusza, czy nie i. P. JOWIALSKI Na czyme stano? Bo - koniec dzieo chwali. SZAMBELAN Jeszcze na niczym - podobno, wszak prawda? HELENA Na niczym. SZAMBELAN Nie do jeszcze zna, jak powiada, swojego czciciela. P. JOWIALSKI Zjesz beczk soli, nim poznasz do woli. HELENA Wanie dlatego waham si jeszcze i prosiam o trzy dni do, namylenia si; a jeeli dziadunio dobrodziej bdzie askaw, to mi jeszcze na tydzie zezwoli. P. JOWIALSKI Ja nie mam nic przeciwko temu, ale nadto dugo nie przewlekaj, moja panno, bo to - czas paci, czas traci. HELENA Wiem ja to dobrze. P. JOWIALSKI A Jeeli si ogldasz na to, e jaki moe lepszy trafi si zalotnik - rzecz niepewna. Lepszy wrbel w garci ni kanarek na powietrzu. HELENA Ja te zupenie pana Janusza nie odprawiam, o zwok tylko prosz. P. JOWIALSKI Jak czasem przebieranie na ze wychodzi, nauczy maa bajeczka o osioku - znacie j? WSZYSCY Znamy. P. JOWIALSKI 'Wiec suchajcie: Osiokowi w oby dano, W jeden owies, w drugi siano. Uchem strzye, gow krci, I to pachnie, i to nci. Od ktrego teraz zacznie, Aby sobie podje smacznie? Trudny wybr, trudna zgoda - Chwyci siano, owsa szkoda, Chwyci owies, al mu siana. I tak stoi a do rana, A od rana do wieczora; A nareszcie przysza pora, e olina pord jada - Z godu pada. P. Jowialska, zdjwszy okulary, suchaa zwielk uwag, jak to za kad bajk - i mieje si zawsze mocno, ale cicho. P. JOWIALSKA Bodaj jegomoci! Co te to zawsze umia si trzeba! O, dlaboga! (kadc okulary) Figle! figle! Pani Jowialskiej wykrzykniki i pochway nicnie przerywaj, albo bardzo mao, toczc si rozmow. HELENA Jednak, kochany dziaduniu dobrodzieju, lepiej nie mie ma, jak mie niedobrego. P. JOWIALSKI To nie dowiedzione. - Lepszy rydz ni nic. HELENA Nie chciaabym matki obraa, a i o moj spokojno, o moje szczcie idzie mi takeniemao. P. JOWIALSKI Midzy motem a kowadem. HELENA Moe te i matka... P. JOWIALSKI sens koczc Nie bdzie tak uparta. O, tak! - Im kot starszy, tym ogon twardszy. HELENA caujc w rk Mog zatem mie nadziej, e dziadunio dobrodziej bdziesz mnie broni przeciw niecierpliwej natarczywoci pana Janusza. SCENA SMA Pan Jowialski, Pani Jowialska, Szambelan, Helena, Szambelanowa. SZAMBELANOWA zastanowiwszy si w drzwiach O, tak! najlepiej. Suchaj tylko jegomo panny Heleny, a dobrze wyjdziemy. - Rozsdne szczcie w domowym zaciszu, przy lachetnym, gospodarnym mu, za mao dla jejmo panny, ktra pod nieba lata, kiedy po ziemi chodzi trzeba. - Broniprzeciw panu Januszowi! Vous figurez-yous? - Dzikowa, dzikowa Bogu powinna, e on chce ciebie zalubi! Bo cmu zarzuci? Mody, przystojny, ma wie otrzech folwarkach... P. JOWIALSKI ktry kilka razy stara si przyj do sowa Ale, pani synowo, tylko suchaj: Mdrej gowie do na sowie... SZAMBELANOWA do ma I ty, ty zamiast crce prawd powiedzie, zamiast rzecz wystawi, jak jest w istocie,potakujesz tylko wszystkiemu. C`est mal! SZAMBELAN Moja Basiu, wszak jegomo by wiadkiem... SZAMBELANOWA O, ja wiem, co si wici, wiem bardzo dobrze... P. JOWIALSKI Czy nie mog... SZAMBELANOWA Bylem powiedziaa; biao, cay dom krzyczy jak wrony: (udajc) czarno! czarno! P. JOWIALSKA biorc za rk syna i synow Za pozwoleniem - jedno swko, par wierszykw: Kdk m onie przywiz na wizanie. - Kdka? Co za myl! na c to, kochanie? - Uyj jej, jak chcesz, w jakim bd sposobie, Byle uya, ja zawsze zarobi. P. JOWIALSKI Dla Boga najsodszego! co te ten jegomonie wygaduje! SZAMBELANOWA Dobrze, piknie! Rozumiem - kdk dla mnie. C`est bien. (do ma) I ty cierpisz, aby mnie zniewaano do tego stopnia! - Ale daremna praca, ust mi nie zamkniecie i na dziesi kdek. (do ma) Wapan jeste pantofel, (do Jowialskiego) A jegomoci o nic w wiecie nie idzie, tylko o sposobno umieszczenia swoich przysowiw, ktre miju kokiem w gardle... P. JOWIALSKI Koci w gardle - mwi Knapijusz, nie kokiem. HELENA Ja tylko prosz matki, aby tak lekce nie waya szczcia mojego. Pan Janusz mody - prawda; ale modo nie jest rkojmi szczcia dla ony. P. JOWIALSKI Stary, ale jary - lepszy czasem od mokosa. HELENA Przystojny? - to do gustu. P. JOWIALSKI De gustibus non disputandum. HELENA Ma majtek - nie przecz. Ale ja nie dbam ozoto; czyst tylko mio, niezawis od podej rachuby, szacowa mog. P. JOWIALSKI Mio bez pienidzy, wrota do ndzy. SZAMBELANOWA Ot to jegomo dobrze powiedzia! Tres bien! P. JOWIALSKI Jeli moje zdanie, dobrze mwisz, Janie. HELENA Nareszcie, ja si nie sprzeciwiam - ale dlaczego tak spieszy? P. JOWIALSKI Co nagle, to po diable. SZAMBELANOWA Nagle, moja panno? Wiele jeszcze miesicy, wiele lat jeszcze wzdycha ma u ng srogiej wiejskiej Dulcynei czowiek rozumny, ktry bywa w wiecie... P. JOWIALSKI Bywa Janek u dworu, wie, jak w piecu pal. HELENA Ale, kochana matko, to jest krok stanowczy; atwo sowo wymwi, ale co potem? P. JOWIALSKI Dobrze mwisz, Helusiu. Swko wyleci wrblem, a wrci si woem - jak uczy przysowie. SZAMBELANOWA Przy najwikszej cierpliwoci trudno wytrzyma i na szalestwie trzeba bdzie skoczy, (do ma) Odezwieje si wapanprzecie - czego stoisz? P. JOWIALSKI Jak na niemieckim kazaniu, jak mwi... SZAMBELANOWA A daje te mi jegomo wity pokj z tymi przysowiami bez koca. P. JOWIALSKI uradowany Prawda, e ich umiem bez koca? SZAMBELANOWA Prawdziwie, trzeba wierzy, e Pan Bg spuci jaki sza na ca familij Jowialskich. P. JOWIALSKA Oho! Pani synowo. SZAMBELANOWA I ojciec, i matka, i syn, i wnuczka - za grosz rozsdku! Bo lubi prawd powiedzie, powoli, grzecznie i wyranie: za grosz, za grosz - rozsdku. P. JOWIALSKI Powiem ci bajeczk... SZAMBELANOWA odsuwajc rk A ja powiem przysowie: Nie siej... wiecie co? - sami schodz! Odchodzi. SCENA DZIEWITA Pan Jowialski, Pani Jowialska, Helena, Szambelan. P. JOWIALSKI woajc za Szambelanow Pewnie, e wiem, adagium Knapijusza; Nie siej gupich, sami schodz. P. JOWIALSKA zdejmujc okulary O, o! co te to gada! Wszyscymy niby gupi, prosz jegomoci! Co to za niedobra niewiasta! Wszyscy!... Hm!... Ja, jak ja; naszpan syn - no, nie ma co mwi, ale Helusia ijegomo! I jegomo!... Co to za niewstrzemiliwy jzyk! P. JOWIALSKI A zawsze - powoli, a do woli. Zupenie takiego miaem szapaka - czsto bra na kie i jedca unosi, ale zawsze stpi, zawsze stpi, noga za nog. SZAMBELAN Basia jest niegrzeczna. P. JOWIALSKI Gniewa si baba na targ, a targ o tym nie wie. SZAMBELAN Ja wiem troch. P. JOWIALSKI Dzicio w drzewo kuje, a nos sobie psuje. SZAMBELAN z westchnieniem Kuje! kuje! P. JOWIALSKI Wszystkie rozumy pojada! Gupi ten, kto nie tak rzeczy widzi jak ona. - Szkoda, e nie bdzie syszaa bajeczki o sowie, ktrwam powiem; ale ja jej dzi jeszcze powtrz. Pewnie nie znacie tej bajeczki? HELENA I SZAMBELAN Znamy. P. JOWIALSKI Suchajcie wic: - Gupie wszystkie ptaki! - Rzeka sowa. Na te sowa Jaki taki Dalej w krzaki; Mio wasn ma i ptak. Ale mielszy stary szpak Gwiznie, skoczy Jej przed oczy I zapyta jejmo pani, Z jakich przyczyn wszystkich gani. - Bocie lepi. - Bomy lepi? A kt widzi lepij? - Ja, bo bez soca pomocy Widz w nocy. - Na to odrzek stary szpak: - Widzie zawsze wszystkim wspak, To nie chluba, Sowo luba. Moe mdra - niech tak bdzie, Lecz tw mdro kryje cie, A tymczasem sycha wszdzie: Kada sowa gupia w dzie! P. JOWIALSKA O, dlaboga! Co te jegomo dalej nie wymyli, (kadc okulary) Figle! figle! SZAMBELAN Ja nic u niej nie znacz - wszystkim rzdzi.P. JOWIALSKI Gdzie ogon rzdzi, tam gowa bdzi. SZAMBELAN Powiada, e ja i miota - obojemy sprzty domowe. P. JOWIALSKI Biada temu domowi, gdzie krowa dobodzie woowi - dawne uczy przysowie. HELENA Zatem, kochany dziaduniu, mam twoj obietnic, e mnie nagli nie bd? P. JOWIALSKI Krtko a wzowato - nie chcesz Janusza? HELENA Tego nie wyrzekam. P. JOWIALSKI Ale, moja Helusiu, przysowie mwi: Prdkaodmowa - datku poowa. SZAMBELAN Prawda, i ja tak mwi. HELENA Jeste to w mojej mocy? Zawisame tylko od siebie? SZAMBELAN Dobrze mwisz, Helusiu. Od ciebie, nie od siebie - jak mwi przysowie. P. JOWIALSKI Jakie przysowie? gdzie je czyta? SZAMBELAN Tak jako od liny. P. JOWIALSKI Co wapan baamucisz! Mwi si - plecie, co mu lina na jzyk przyniesie, ale nie: jako od liny. I co wapanu myle o przysowiach! Ho, ho! Take - kuchta do patyny! (do Heleny) A ty ani tak, ani siak. Oj, dziewczta, dziewczta, wszystkiecie szpakami karmione. "Chc, nie chc - a ty, kochanku, stj na smyczy!" Trafi si jaki smuklejszy modni, z loczkiem na czole, z zakrconym wsikiem, z szlufowanym pazurkiem - "a do budy, ty ze smyczy!" Ale jak si nic lepszego nie nadarzy - "chod i wasze do otarza!" Dobry chleb, kiedy nie ma koacza. P. JOWIALSKA Figle! figle! P. JOWIALSKI Rbcie sobie nareszcie, jak chcecie! Jak sobie pocielisz, tak si wypisz. Ale Januszwesoy, ja lubi Janusza; z nim bawi si i miej, a mia si bardzo zdrowo. Jednak nie ma co mwi, kady ma swoje wady, przymioty, widzimisi, sowem - kady dudek ma swj czubek. SCENA DZIESITA Pan Jowialski, Pani Jowialska, Helena, Szambelan, Janusz, za nim Lokaj. WSZYSCY do wchodzcego Janusza w kaftanie tureckim A to co? JANUSZ Czy pani Szambelanowa nic nie mwia? SZAMBELAN Aj, gdzie tam nie mwia! P. JOWIALSKI Ona i przez sen gada. SZAMBELAN miejc si Ju widz, e z czego mia si trzeba. P. JOWIALSKI C znaczy to przebranie? Nasze stroje teatralne - czy gra bdziecie dzi komedyj? Beze mnie? JANUSZ I owszem, wszyscy razem gra bdziemy i mia si do upadego. SZAMBELAN miejc si gono Wszake mwiem! JANUSZ deaw! ktry zniewaa Fj A 48jx}jӺA48j4jA4 }x} jp d cc\ u ctc+'cR"mc(c_/c#6c<<Sporzdziem naprdce arcyucieszn komedyjk. SZAMBELAN Mwe, jestem niecierpliwy! P. JOWIALSKI Ile kto ma cierpliwoci, tyle ma mdroci - mwi przysowie. JANUSZ Wracaem z przechadzki przez ogrd z pani Szambelanow, wtem patrz, pod drzewem pi jaki chopek czy wdrownik; zaraz mi na myl przyszo sztuczk mu jak wypata. HELENA Najlepsza byaby, moim zdaniem, obudzi i da wsparcie; moe godny, spragniony, wenie nieborak szuka wypocznienia na dalsze trudy. JANUSZ Wcale nie spragniony, bo opodal w krzaku prna leaa butelka. P. JOWIALSKI Corpus delicti. SZAMBELAN Hic, haec, hoc. P. JOWIALSKI A to co? SZAMBELAN Po acinie. Jowialski wzrusza ramionami. JANUSZ I wanie ta butelka naprowadzia mnie na myl arcyszczliw - kaza go tu przenie i przebra po turecku, co si najlepiej udao - pi jak zabity. SZAMBELAN Wybornie! C dalej? JANUSZ Przebierzemy si take wszyscy i wmwimyw niego, e jest sutanem albo basz w jakim nieznanym kraju. - Teraz prosz sobie wystawi jego zadziwienie przy obudzeniu! P. JOWIALSKI Dobry art tymfa wart. SZAMBELAN Czyme ja bd? JANUSZ Przebierzmy si pierwej, potem urzda porozdajemy. I damy zechc przychyli si do tej arcydowcipnej zabawy. P. JOWIALSKI A, nie ma gadania - wszystkie! (do Lokaja) Daje kaftan! Ubiera si. P. JOWIALSKA Co te jegomo nie wyrabia! Boe mj najsodszy! P. JOWIALSKI No, pani Jowialska, dalej w szarawary. P. JOWIALSKA Fe, fe, panie Jowialski! Zaczynasz trzpiotowa, nieprzystojnoci wspominasz, P. JOWIALSKI Ale jejmo musisz by Turczynk. P. JOWIALSKA egnajc si O, dlaboga! P. JOWIALSKI Musisz si zbisurmani, nic nie pomoe. P. JOWIALSKA Panie Jowialski, zaniechaje te psoty. P. JOWIALSKI proszc Moja Magosiu! P. JOWIALSKA Mj Jzieczku, nie nacieraj! P. JOWIALSKI wawo do nij, cho si broni! Jejmo zapomniaa moje przysowie. P. JOWIALSKA Oj, figlarzu, figlarzu! P. JOWIALSKI Bdziesz sutank? P. JOWIALSKA Bro Boe! P. JOWIALSKI Tylko na dzisiaj. P JOWIALSKA Ani na godzin. P. JOWIALSKI caujc j Magosiu, jak mnie kochasz... P. JOWIALSKA Jzieczku, Jzieczku, naduywasz mojego afektu. Chod, Helusiu, przebierzemy si. JANUSZ do Heleny I pani raczysz... HELENA Widz, widz, e musz. SZAMBELAN Dobrze, bardzo dobrze, Helusiu, trzeba zawsze tak jak wszyscy. P. JOWIALSKI Wleziesz midzy wrony, krakaj jak i ony; ale pani Janowa? JANUSZ Przyrzeka dzieli nasz zabaw. P. JOWIALSKI Pani Jowialska, pani Janowa i Helusia - wszystkie wdziczy si bd do niego. P. JOWIALSKA Co te jegomo dalej nie wymyli - ja stara! P. JOWIALSKI O, Turek na to nie pyta! HELENA Nie wiedzie, co to za czowiek. JANUSZ Wszyscy przecie razem bdziemy. P. JOWIALSKI Kiedy pan Janusz sam chce i prosi... JANUSZ Sam chc i prosz, bo to powikszy mieszno mojego wynalazku. P. JOWIALSKI Nie masz si co namyla, rb, jak twj wielbiciel da. SZAMBELAN Chodmy go obudzi. JANUSZ Hola! Niech panie przebier si pierwej, a potem tu go przenios i tu w milczeniu wszyscy czeka bdziemy, a si sam obudzi. SZAMBELAN A si sutanem obudzi. JANUSZ Chodmy, chodmy. HELENA Ach, chodmy! AKT DRUGI SCENA PIERWSZA Pan Jowialski, Janusz, Szambelan po prawejstronie, w rzdzie. Pani Jowialska, Szambelanowa po lewej siedz. Helena za nimi przy stoliku, z ksik w rku, Ludmirw rodku w gebi pi, na znak lec na kanapie. Wszyscy w kaftanach tureckich. Czas jaki milczenie - na migi rozmawiaj i poprawiajswoje ubiory. LUDMIR ziewa gono i przecigajc si Tom si wyspa, ja mi w nosie wierci - oczw otworzy nie mogie - musi ju by het z poudnia, (ziewa) Austeryja jak si patrzy, me ma co mwi, dobrze-em sy dzie przepdziu. Wypiuem co grubo; ba,nie bardzo; na trzech: dwie kwarty wdki, (zadziwienie wszystkich wzrastajce) garniec miodu, dwa garce piewa i wicej nic... Ba, prawda: kwart krupniczku. Ziewa. P. JOWIALSKI na stronie Nieche go Bg ma w swojej opiece! LUDMIR Grzeku! Jaku! a co? Wy spicie jeszcze, basayki! Tu spoglda na bok, a postrzegszy siedzcych, siada. Wszyscy wstaj i kaniaj si nisko. Ludmir przeciera oczy, wstajc i patrzc wkoo i na siebie: Ja bo taki nie pi, patrzam si oczami, (zdejmujc turban) Moi pastwo wielmoni... Czy ja... czy wy pastwo?... Bo... niech mnie siarczyste pioruny... ja bo nic nie wiem, co to jest... miech cigy, ale tajony mczyzn, czasem i kobiet, w cigu sceny. MʯCZYNI kaniajc si Najjaniejszy panie! LUDMIR A pastwo sy drwicie ze mnie! JANUSZ Jestemy twoi najuniesi sudzy i podnki. SZAMBELAN Najnisze podnki, dobrze mwi pan... P. JOWIALSKI Pst!... C raczysz rozkaza, najjaniejszy panie? LUDMIR Ta bjcie si Boga, ja nie pan! JANUSZ Zapewne sen jaki trapicy odurzy wasz sutask mo. LUDMIR Przepraszam pana, ja nie miaem adnego trapicego snu, mnie si nio tylko, z respektem mwic, duo osw, cae stado- a jeden z figlw na mnie wyskoczy, a ja go kijem sparzyem - a wicej nic. Helena mieje si, P. JOWIALSKI Sen mara, Bg wiara - najjaniejszy panie. LUDMIR Ale bo nie jestem adny pan, prosz, ta suplikuj jegomociw i jejmocianek. A ja jestem lgnac Kurek, szwiec. A byem sy weLwowie w terminie, u majstra... ba, nie u majstra, bo pomar, tylko taki terminowaem u majstrowy na Horoszczyznie. pod numerem sto jeden i trzy, kole szynku pana Mikoaja. (do starejJowialski) Jejmoscunia znaj? P. JOWIALSKA przestraszona Co? co? (przechodzc do ma) Panie Jowialski... P. JOWIALSKI Cichoe! JANUSZ Wszystko to sen, najjaniejszy panie. LUDMIR A teraz szedem na wdrwk, w dalekie drogie, na Wgry. A mj pas w tumoczek-em sy schowa, jak si patrzy -ijak sy teraz przypominam, byem gdzie, hej w ogrodzie, w gienstwinie pooyem mj tumoczek. (do Szambelanowej) Jejmoscunia nie widzieli? SZAMBELANOWA Nie widziaam. Rien` du tout. P. JOWIALSKI Najjaniejszy panie, pozwl, abym powiedzia bajk. LUDMIR Powiedzcie mi lepiej prawd jak bajk, mj stary jegomociuniu, bo ja nie wiem, co size mn dzieje. - A mnie si wszycko widzi, e ja zwaryjowa i e (ogldajc si) jestem u Pijarw, na grze, w szpitalu waryjatw. SZAMBELAN Tam do kata! JANUSZ Jeste, panie, midzy swymi. LUDMIR A to ja waryjat? P. JOWIALSKI na stronie Niedwied acz ganie, to w krzyach trzanie. LUDMIR A, moi pastwo, powiedzciee mi, gdzie jestem. JANUSZ Kiedy taka wola najjaniejszego sutana arty sobie stroi z wiernych swoich sug ipoddanych i pyta si o to, co mu a nadto dobrze jest wiadomo, wiec odpowiada musze. Jeste, panie, w swoim krlestwie. LUDMIR W moim? A s w nim ludzie? SZAMBELAN uraony Jegomo i ja - przecie nie jakowe zwierzta... P. JOWIALSKI Ciszej, ciszej. LUDMIR A jak si zowie to krlestwo? JANUSZ Tambambuktuhan. LUDMIR Tambamban... to aden uczciwy czowiek tego nie wymwi. - A mnie si widzi, e wy,pastwo, drwicie sy ze mnie nieboraka. HELENA na stronie Biedny. LUDMIR A ja panom nie zawadzi w drodze. JANUSZ Kt by si na to odway - drwi! SZAMBELAN Z takiego czowieka! P. JOWIALSKI Nie pchaj rzeki, sama pynie - jak mwi przysowie, HELENA do Szambelanowy Dopki tego bdzie? SZAMBELANOWA Dopki si starszym podoba. Vous comprenez? LUDMIR A wic nie jestem lgnac Kurek? JANUSZ Jeste mirza Ali Mustafa. LUDMIR Mustafa, i pan? MʯCZYNI kaniajc si Pan, pan najjaniejszy, najwikszy sutan. LUDMIR I mogie rozkazywa? JANUSZ Moesz, mirzo Ali Mustafo. LUDMIR I wszyko, co chc? JANUSZ Wszystko. SZAMBELAN Wszystko, wszystko. P. JOWIALSKI Ale kto le rozkazuje, niedugo panuje - uczy przysowie. LUDMIR A wy sucha bdziecie? JANUSZ Jako najnisi sudzy i podnki. LUDMIR kadc turban Ha, nieche i tak bdzie. JANUSZ do Szambelana Dopiero bdzie zabawa. SZAMBELAN I tak ledwo yj z radoci. LUDMIR stawia krzeso na rodku i siadajc Jestem pan, sutan, suchajcie, co ka - je, pi i pienidzy! P. JOWIALSKI na stronie Jakby si panem urodzi. JANUSZ Jeszcze nie czas obiadu, najjaniejszy panie. LUDMIR Co to "nie czas"? Ja, pan, mwi, e czas! Kt z poddanych powie: nie? JANUSZ Zastanw si... LUDMIR Ani sowa, bo oberwiesz! Je prdko i wina kwart na ryskiego - kiedym pan, tom pan. P. JOWIALSKI kontent Wypenij rozkazy najjaniejszego pana. Janusz wychodzi. LUDMIR Stolik tu, przede mnie! No! nie syszycie? Ty (do Szambelana) w peruce, z czerwonymbaranim nosem, stolik tu postawi. SZAMBELAN do Jowialskiego A to... P. JOWIALSKI Kiedy grzyb, le w kosz - su panu. LUDMIR Prdzej! Szambelan stawia stolik. W samej rzeczy, mnie si ni musiao, e byem szewczykiem... e byem ubogi. Chc o tym zapomnie. Syszycie? Chc zapomnie! A kto kiedykolwiek mi przypomni, ka mu eb uci. Rozumiesz jeden z drugim? Co byo, nie jest, nie pisaw regiest! P. JOWIALSKI na stronie, jakby si obudzi Co, co! przysowie? - Czy diabe przemwiprzez niego? Wnosz niadanie; Janusz wraca. P. JOWIALSKA na stronie, do ma Nieche si jegomo nie bardzo przysuwa,bo to jaki zawadyja. P. JOWIALSKI Tym wiksza zabawa. SZAMBELANOWA Nie wiem, czy te arty na dobrym si skocz. JANUSZ Ja za to rcz. Jest troch zuchway, ale tym mieszniejszy. SZAMBELANOWA Jak to wino wypije... JANUSZ Kazaem da z wod. LUDMIR skosztowawszy Co to za wino? syszycie! Syszysz, ty stary Chiczyku! P. JOWIALSKI do P. Jowialskiej, serio Chiczyku! P. JOWIALSKA Widzisz, jegomo, e to burda. P. JOWIALSKI To jest wino krajowe. LUDMIR Dajciee niekrajowego! (do Szambelanowej) Syszysz, klucznico, we to wino, a przynie innego! SZAMBELANOWA C`est impertinence! P. JOWIALSKI We, we! SZAMBELANOWA Na takie arty duej wystawia si nie myl. LUDMIR A to co? Czy i tu kobiety maj swoje widzimisi? Szambelanowa odbiera butelka i wkrtce inn przynosi. P. JOWIALSKI Muchy w nosie - jak mwi przysowie - maj, maj, najjaniejszy panie. LUDMIR Zaraz temu poradz. SZAMBELANOWA C poradzisz, szalony chopcze? Usuwam si od prostackiej zabawy, wylgej w gowie godnego aspiranta na czonka familji Jowialskich. - auj tylko, e tego od razu nie uczyniam! Tres humble servante! P. JOWIALSKI Lepiej pno ni nigdy! SZAMBELANOWA ze drzwi Dla jegomoci ju zawsze za pno! Odchodzi. SCENA DRUGA Ci sami bez Szambelanowej. LUDMIR C to wszystko znaczy? - Ale szynki wicej! Szturkaj si okciami, nareszcie Szambelan idzie i przynosi. P. JOWIALSKI Pozwolisz sobie, najjaniejszy panie, zrobiuwag, czyli raczej powtrzy przysowie: Kto doje, dopije, ten w rozum nie tyje. LUDMIR Bajka! Kto pije, dugo yje. Ale przybli no si, staruszku! P. JOWIALSKA Ostronie, panie Jowialski. P. JOWIALSKI Nie psujciee nam zabawy, kobiety. LUDMIR C wy wszyscy jestecie? P. JOWIALSKI Twj dwr. LUDMIR Kt ty jeste? P. JOWIALSKI Wielki kanclerz koronny. LUDMIR Kanclerz? C to jest? P. JOWIALSKI Jest to effendi od pieczci i str praw krajowych. LUDMIR Czy prawami w piecu palisz, e si stremzowiesz? P. JOWIALSKI Nie u nas to, najjaniejszy panie... (na stronie) Wyborny szewczyk! LUDMIR A pieczci co piecztujesz? P. JOWIALSKI Rozkazy twoje. LUDMIR Chc, aby wszystkim gowy popiecztowa. P. JOWIALSKI A to na co? LUDMIR Aby wszystkie gowy byy pod jedn cech:moj wasn, bez cechy paskiej cina sibd. (do Janusza) A ty, co map udajesz, jak raz widziaem w budzie na Krakowskiem?... JANUSZ Grzeczno jest tu prawem. LUDMIR Dla ciebie, sugo, nie dla mnie, pana! Czym ty jeste? JANUSZ do Jowialskiego To jest bardzo niegrzecznie! P. JOWIALSKI Trzeba troch znosi dla oglnej zabawy. Kto chce wygra gsiora, trzeba way kaczora. Zreszt pamitaj, e to szewczyk Kurek! JANUSZ Jestem wielki ochmistrz. LUDMIR Co to Och i Mistrz? - Dlaczego Och, czy dlatego, e ty Mistrzem? P. JOWIALSKI Jest to urzd, najjaniejszy panie. LUDMIR C on robi? P. JOWIALSKI Strzee, aby wszystko u dworu dziao si przyzwoicie. LUDMIR I ty to potrafisz? JANUSZ Tak jest. LUDMIR To jeste wielki czowiek! C jeszcze robisz? JANUSZ Przedstawiam, wszystkich, ktrzy chc byu dworu. LUDMIR Jak to - przedstawiasz? JANUSZ Powiadam ci, najjaniejszy panie, kto jest ten lub w i jak si zowie. LUDMIR I powiadasz: - dobry czy zy, mdry czy gupi, otr czy poczciwy? JANUSZ Nie, tego nie powiadam. LUDMIR To jeste bardzo may czowiek. - Czyme jeszcze jeste? JANUSZ Jeszcze? (po krtkim milczeniu) Jestem effendi finansw. LUDMIR Finansw? - Ha! to ty oderne mj tumoczek. Z daleka ode mnie, bo jeszcze mam par srebrnikw w kieszeni. Ale prawda, on si teraz ze mn dzieli bdzie,(do Szambelana) A ty, co si miejesz, a nicnie gadasz, masz take dwa rzemiosa? SZAMBELAN Jestem wielki kuchmistrz koronny i effendi wojny. LUDMIR A! do kuchni i do wojny! - Do siekaninki wic, do siekaninki. Wojny nie chc. P. JOWIALSKI Bardzo piknie, najjaniejszy panie, bo przysowie mwi: Gdy panowie za by chodz, poddanemu wosy trzeszcz. LUDMIR Doprawdy? P. JOWIALSKI Czego panowie nawarz, tym si poddani poparz. LUDMIR Ale kuchni lubi, siadaj, kucharzu. A dobrze ty gotujesz? SZAMBELAN Ja nie gotuj, to jest tylko tytu. LUDMIR Musisz gotowa! - Ale suchajcie, gdzie jest rozumnik koronny? P. JOWIALSKI Tego urzdu nie ma. LUDMIR Kt za was rozum mie bdzie? P. JOWIALSKI Ten, komu ty kaesz. LUDMIR Lubi by chwalonym, jest wic chwalca koronny? P. JOWIALSKI Ten urzd jest, samo przez si, przy kadym innym... LUDMIR Kt s te panie? I tamta, co si znarowia? P. JOWIALSKI Sutanki. P. JOWIALSKA Przecie jegomo nie zechcesz... LUDMIR Moje ony? P. JOWIALSKI Tak jest. LUDMIR Ja trzy! JANUSZ Trzy - zawsze nierozczone. LUDMIR Chc tylko jedn. JANUSZ To by nie moe, takie prawo. P. JOWIALSKI Co kraj, to obyczaj. LUDMIR Trzy! bagatela! Mj majster mia jedn, a Boe zmiuj si... (surowo, wstajc) Kto wspomnia o majstrze? P. JOWIALSKI aden dworak tego nie uczyni. LUDMIR siadajc znowu Naleje wina! (wypiwszy) A teraz idcie sy het - zostan z on, (wskazuje na Helen) z t. JANUSZ do Jowialskiego Na to pozwala nie mona! P. JOWIALSKI Ale dlaczego, dlaczego? Rozmawiaj przy stronie, Jowialski zdaje si by przeciwnego zdania, kiedy Ludmir przy drugiej stronie mwi z Helen. LUDMIR na stronie do Heleny Chciej pani zosta, nie lkaj si, znam granic artu i winne uszanowanie. Sowa nie mwilimy z sob, a dusze nasze ju sirozumiej. HELENA C to jest? Co za mowa? LUDMIR O chwil rozmowy miem baga. Niech bogosawi nieba za sposobno poznania piknej Heleny. HELENA Tak jestem zdziwiona, e sw brakuje... LUDMIR Sowo - dwik prny; tajniejszy jzyk dusza posiada i tym z tob, pani, dawno jumwiem. HELENA Czego pan dasz? LUDMIR Nie trw si moj przybran rol i zosta. - (gono) No! Jeszcze tu? Rozskakuj si. JANUSZ Odej nie moemy. P. JOWIALSKI Ale chodcie! SZAMBELAN Zostaniemy, podobno... Ludmir A, do sto piorunw! Precz! precz! mwi. P. JOWIALSKA Panie Jowialski! Panie Jowialski, strze si jegomo! P. JOWIALSKI ku swoim drzwiom Co brzka kosa, pewnie kamie. Panie ochmistrzu! JANUSZ Pozwl wapan dobrodziej... P. JOWIALSKI Powiedziaem, e nie. LUDMIR Precz, bo basy! Chwyta za krzeso. P. JOWIALSKI przy swoich drzwiach Kto nie ma zbroje, mijaj boje. JANUSZ cofajc si To szalestwo! to nadto! to strach! LUDMIR z krzesem w rku postpuje. Janusz cofa si za Szambelana, a Szambelan za Janusza i tak a za drzwi. Szambelan w cofaniu Fj A 48jx}jӺA48j4jA4p cE c Jc!c"c#&^c$,c%4jc&<!powtarza kade sowo Janusza - Jowialski mieje si. P. JOWIALSKI Chodmy i my teraz, a miejmy oko przy szparze. - Dawnom si tak nie mia. Odchodzi. SCENA TRZECIA Ludmir, Helena. LUDMIR Pojmuj bardzo zadziwienie pani, ale atwo koniec mu poo, gdy powiem, e udawaem tylko picego w ogrodzie, kiedy pan Janusz wpad na myl arcyszczliw, biednego wdrownika uczyni celem igraszkii szyderstwa. HELENA Takie to s zawsze prawie jego pomysy, taka wesoo zawsze; zawsze j kto opaci musi. Nieszczciem, dziadunio, abymia tylko rozrywk, nie bardzo jest przebierajcy w sposobach do teje. LUDMIR Pani zapewne bdziesz mojego zdania, i w oczach duszy, szukajcej upragnionej estetycznej piknoci, kade uderzenie w ogniwo, czce ekscentrycznego uczucia zarzewie z koem toczcym si zmysowo w obrbie materyjalizmu, wyrywa nas z mgy lubej tsknoty, owej jutrzenki boskoci. HELENA W samej rzeczy. - I ile to razy chroniam si, uciekaam sama ze siebie przed zimnymi zarysami marmurowych kolei, w ktrych mnie towarzysko oowianym wizia acuchem. LUDMIR Zdaje si, i to: jest, ktre dziaa w materyjalnej bryle pana Janusza, pokryte zostao w pierwotnym wyrobieniu pojtliwoci jakoby niejakim pekiem poziomych oddwikw dotkliwego wiata. HELENA Jest tylko tlejcym kagaca zarzewiem, nieoczyszczonym promieniem ognia, rda niezgbionej wiecznoci. Zdaje si, i jedynie dla plastyki zosta postawiony rk Natury w prdzie czasu. LUDMIR Na mnie teraz kolej nurza si w mtnym morzu podziwienia. HELENA Jakiche przyczyn koowrt mg wyrzucikostk takiego skutku? LUDMIR To odlanie cieniw duszy w gitkie brzmienie mowy, ktrym raczysz pieci ucho moje, odkrywa mi, pani, w tobie istotwyszych poj skarbem udarowan. - Jake si dzieje, e pan Janusz, ktrego otrtwiao umysowa myskim kamieniem do ziemi przyciska, mg wnieoko dania ku twojej wysokoci? A jeszczewicej, jak mg otrzyma z ust twoich rany promyk nadziei? HELENA Nie z moich ust, niestety! Mam macoch - wicej mwi nie potrzebuj; jestem sama;od kolebki bez matki, id w wiat bez wiata i rady. Pierwszy za rzut oka przekona pana zapewne, jak zreszt jestem otoczona dobrymi ludmi, ale tylko dobrymi, dobrymi i dla zych. LUDMIR z prawdziw czuoci Bez troskliwych nauk matki zacza drog ycia, biedna Heleno! Kt ci za ze mie moe mylne wyobraenie rzeczy... HELENA W czyme mylne? LUDMIR Gdyby mylne byy... Sierota wic - midzy krewnymi, a cakiem obcymi?... HELENA Niestety! LUDMIR I moje usta nigdy nie wyrzeky "ojcze!" ani"matko!" Take sierota, od niemowlcia samw ycie postpuj. Heleno! wybacz t poufao, ale szczerze teraz, szczerze serce moje przemawia za tob. Heleno, przyjmiej mnie za brata - rady moje zda si mog; wicej wiata widziaem, wicej go doznaem. HELENA Kt jeste, dziwny czowieku? Z jakieje ciemnej nocy przemawia do mnie gos, nie znany, tylko przeczuciem? LUDMIR na stronie al mi jej; wida, e matk za wczenie stracia. O, panny, panny, wolicie nie czyta, ni ze czyta. HELENA na stronie Tajemnica jaka ciy mu na sercu, usta gazem przyciska. LUDMIR Kto jestem, pytasz si pani. Ach, gdybym tosam mg wiedzie! HELENA Sowa ksztatem proste - spltan staj si zagadk. LUDMIR C nie jest zagadk na tym wiecie? HELENA Jednak pan nie w swoim waciwym stroju podrowae? LUDMIR Nie w zwyczajnym, ale moe w najwaciwszym, bo to by ubir biednego. HELENA I jeste nim? LUDMIR Nie, le si wyraziem; biednym nie jestem, tylko ubogim. HELENA Moe potrzebny wsparcia? (porywczo, ku stoowi) Nie miem... niewiele... ale chciej!...Daje mu pienidze. LUDMIR Dobr wic jeste, Heleno. Jake pikna teraz! Ale pienidzy nie potrzebuj - dzikuj ci, stokro dzikuj! HELENA proszc Sierota - sierocie... LUDMIR Nie, nie; ale ta czynno twoja w mojej pamici nigdy nie zganie - nigdy! Cauje j w rk. SCENA CZWARTA Helena, Ludmir, Janusz. JANUSZ Panno Heleno, co to znaczy? LUDMIR Ja si pytam, co to znaczy panu Sutanowi przerywa rozmow z pani Sutanow. HELENA Wielki ochmistrzu, znasz wol moich rodzicw. JANUSZ Czy tak bardzo si podobao? HELENA Prosz pamita, e wszystko czyni na rozkaz dziadunia, a na prob pana Janusza. JANUSZ przymuszajc si Jestem ochmistrzem; do mnie naley przestrzega wszelkich uchybie przeciw przyzwoitoci. LUDMIR Ja ci radz, nakryj gow i id za drzwi. JANUSZ Ja - za drzwi? LUDMIR I okno otwarte. JANUSZ hamujc zo Racz, najjaniejszy panie, pozwoli jedno sowo do tej pani. LUDMIR Mw - a prdko! Odchodzi w gb sceny. JANUSZ Panno Heleno, co pani robisz? Czemu std nie odejdziesz? HELENA Nie chce mnie puci. JANUSZ Ale to nieprzyzwoicie! HELENA Sam pan tego dae. JANUSZ Ale teraz ju nie dam i dawno ju bybymskoczy ten art, za daleko posunity, gdyby nie pan Jowialski, ktrego mj kopotjeszcze wicej bawi ni ten z gupia frant. HELENA I ktry bardzo by le przyj zerwanie tej niewinnej zabawy bez jego wyranego rozkazu. JANUSZ Niewinnej! Ale ona staje si wcale winna! HELENA Ja tego nie widz. JANUSZ Tym gorzej dla wapanny! HELENA Raczej dla wapana. LUDMIR Prdko koniec bdzie? JANUSZ Panno Heleno, ja od siebie odchodz - ja sistaem celem pomiewiska. HELENA C ja mog poradzi? JANUSZ Nie pozwala tyle poufaoci temu prostakowi. HELENA Wcale nie prostak. JANUSZ Coraz lepiej; i ja jeszcze gra musz komedyj! HELENA Jeeli cenisz przyja dziadunia... JANUSZ Podoba si wic szewczyk Kurek? HELENA Panie Janusz! JANUSZ Podoba si? HELENA I jakim prawem to pytanie? JANUSZ Prawem, prawem, e wapann kocham, echc eni si z ni, e z kimkolwiek tak dugie rozmowy sam na sam adnym sposobem podoba mi si nie mog! HELENA Wszak sam pan chciae. JANUSZ Chciaem, chciaem... Bodajbym by nigdy nie chcia! LUDMIR Wyno si, Och i Mistrzu! JANUSZ Zaraz, zaraz. LUDMIR A, do stu piorunw siarczystych! Dobywa paasza. JANUSZ cofajc si szybko Poczekaj, hultaju! LUDMIR Precz! JANUSZ wracajc zza drzwi Panno Heleno! LUDMIR Jeszcze!... Janusz wychodzi. SCENA PITA Helena, Ludmir. HELENA Nie mog prawdziwie utrzyma si teraz odmiechu. - Sam zaplta si w swoje sida; niech w nich siedzi! Przynajmniej tym zemszcz si za tysiczne nieprzyjemnoci doznane z jego powodu, a ktre gorzko zatruwaj jasne dnie wiosny mojego ycia. LUDMIR I ja bardzo bym aowa, gdyby pan Jowialski ju pooy koniec temu artowi. HELENA O! t trwog serca koata nie mona. Dziadunio nie tak atwo zmienia przedmioty swoich zabaw. Nie raz to ju pierwszy, e ledwie nie na klczkach wszyscy baga musiemy, aby jaki bd art zaprzesta. LUDMIR Mog wic wpuci do duszy nadziej, i jeszcze dzie cay ze mn bawi si bd? HELENA Wychodzi to z wszelkiego obrbu niepewnoci. LUDMIR Nie widz zatem potrzeby odkrycia, i nie jestem szewczykiem, co by popsuo zabawdziadunia dobrodzieja. HELENA I mnie si zdaje, e nie ma potrzeby. Przy tym i my, odwetem wzbudziwszy wesoo,jej ros odwieymy duszy spiekot. - Ale mog spyta o nazwisko? LUDMIR Ludmir. HELENA na stronie Wdziczne imi! LUDMIR Co si tycz - skd jestem, kto jestem, dugiego potrzebowabym czasu na opowiedzenie dla mnie tylko wanych zdarze. A wkrtce nadejdzie Janusz, ktrego bra na mki zazdro zaczyna. HELENA Zazdro? By moe - tym lepiej. LUDMIR Nie moglibymy wej do ogrodu, odpocz troch? HELENA DIaczeg nie, ogrd przed oknyma - tymi drzwiami. LUDMIR podajc rk Su pani! HELENA Zazdro! .. Mnie to bawi. Odchodz w drzwi lewe od aktorw. SCENA SZSTA JANUSZ sam; zaglda, potem wchodzi. Nie ma!... Gdzie si podzieli? - Rzecz dziwna!... (otwiera drzwi prawe) Nie ma... (patrzy przez okno) A, ot s w ogrodzie! Rk jej podaje... brat za brat... nie trzeba tu oszale? (chodzi) Panna Helena niech mi wybaczy, ale kaducznie nieostrona... za daleko posuwa ch zabaw, jeeli tylko - zabaw! (przy oknie) I chodz sobie, chodz - a ja gupi tu stoj! Gupi mimo mego rozumu! (chodzi) Wszake "sam pan chciae" - prawda, e chciaem, ale... (przy oknie) O, o!... Nachylaj si ku sobie...miej si! (chodzi coraz prdzej) miej si!... Jak Boga kocham, miej si!... I wszyscy spokojni... i wszyscy... SCENA SIDMA Janusz, Szambelanowa. JANUSZ Ach, pani, pani dobrodziejko askawa, zmiuj si, rad, ratuj! Co si tu dzieje, to nie do wytrzymania! SZAMBELANOWA Sam pan tego chciae. JANUSZ Wszyscy dali sobie sowo - jedno mi powtarza. SZAMBELANOWA Mj pierwszy m, p. jenera-major Tuz, by to czowiek charakteru... JANUSZ C byby zrobi - co, mocia dobrodziejko,w takim przypadku? SZAMBELANOWA Nie byby nic zrobi, bo bdc charakteru przezornego, dziesi razy si cofn, nim raz naprzd ruszy. Nie byby rozpoczyna. C`est cela. JANUSZ Mocia dobrodziejko, askawa mocia dobrodziejko, ja le zrobiem, bardzo le, ja gupi jestem - dam na pimie; ale ju sistao i o to idzie, jak przerwa ten kopot.- Oto patrz, pani - panna Helena, panna Helena, ktr kocham, przechadza si po ogrodzie sam na sam z tym hultajem, jak gdyby nic... jak gdyby nic! SZAMBELANOWA Prosz, prosz! Romansowa panna Helena, ktrej wszystko byo za poziome, znajduje przyjemno w rozmowie z tym nieokrzesanym parobkiem. C`est extraordinaire! JANUSZ Wzi pani szambelanow za klucznic. SZAMBELANOWA Id wapan i zawoaj tu Helen! Nous verrons! JANUSZ tak - "zawoaj", kiedy ma paasz i ju raz doby go na mnie; ledwie e uciekem - powoli. SZAMBELANOWA Mj pierwszy m, p. jenera-major Tuz, byby powiedzia: ne fait rien`. JANUSZ przy oknie O, o! Patrz, patrz, pani - w rk pocaowa! SZAMBELANOWA Nic nie znaczy, moe j o co prosi. JANUSZ Diaba tam prosi! Dzikuje, dzikuje, mociadobrodziejko, ja std widz. SZAMBELANOWA Jednak Helena bdzie on wapana, wczeniej, pniej troch... JANUSZ Jak to pniej? Tego sobie nie ycz! SCENA SMA Szambelanowa, Janusz, Szambelan SZAMBELAN nucc, podskakuje jak zawsze C, wielki ochmistrzu, gdzie jest nasz sutan? SZAMBELANOWA Powiedz, czego si miejesz? SZAMBELAN O! przepraszam. Nie postrzegem ci, Basiu. SZAMBELANOWA Nie wiesz, prawda? SZAMBELAN Tak dalece... SZAMBELANOWA miechu tu nie ma, wkrad si w dom jaki czowiek... SZAMBELAN Wkrad? - Pan Janusz kaza go przynie; to ty nie wiesz, ze to on sprawi nam... SZAMBELANOWA Sucha prosz! Czowiek ten, prostak w najwyszym stopniu, znalaz jednak sposb, nie mwi: podobania si, ale zajcia Heleny. SZAMBELAN Ale wszake ona peni tylko wol Janusza JANUSZ Jest! znowu, moje wol peni! SZAMBELAN Wszake sam chciae! JANUSZ Chciaem, chciaem, do stu czartw! Chciaem, i gupio chciaem, ale teraz nie chc. SZAMBELAN A wic dobrze, jak si podoba. Chce odej. JANUSZ Przez Boga ywego, panie szambelanie, jeste przecie ojcem. SZAMBELAN Wszyscy tak mwi. JANUSZ Uyje swojej powagi. SZAMBELAN Dobrze, bardzo dobrze. JANUSZ Zaka crce, by sam na sam z tym czowiekiem nie rozmawiaa. SZAMBELAN Oho! Sam na sam?... JANUSZ prowadzc do okna Przypatrz si - przypatrz! SZAMBELAN Ha!... JANUSZ Prawda? SZAMBELAN Dwa szczygy w samotrzasku! Wybiega. SCENA DZIEWITA Janusz, Szambelanowa. JANUSZ Szczygy! Oszalej, oszalej! Szczygy!... ebym przynajmniej nie by mu paasza przypasa kaza!... Szczygy! - Pani dobrodziejko, pani askawa, zmiuj si nade mn, rad! SZAMBELANOWA Mj pierwszy m, p. jenera-major Tuz, nauczy mnie postpowa zawsze roztropnie i gdyby nie by, niestety, za wczenie uton... Syszae wapan kiedy o tym okropnym przypadku? JANUSZ patrzc w okno Syszaem, syszaem ju dwa razy, trzy razy syszaem!... SZAMBELANOWA Ale pewnie nie z wszystkimi szczegami. - Roku 1807 nocowalimy w karczmie nad samym brzegiem Wisy, gdy kry idce przewozu na aden sposb nie dozwalay. Wtem koo pnocy - haas - oskot, szum nadzwyczajny budzi nas i trwoy. - "Woda! Woda!" - krzycz... Zrywamy si - woda juw sieni - noc najciemniejsza! Suca porywa koysk z naszym synkiem. Wybiega- krzyczy... Pierwszy mj m, p. jenera-major Tuz, ktry komenderowa francusk brygad, zoon du douxieme etquinzieme de chasseurs cheval, biegnie, morbleu, skd krzyk. Ja mdlej! - Przyszam do siebie na bliskim wzgrzu. Dzie ju by - karczmy ani znaku - zaparte kry... JANUSZ Weszli do altany! SCENA DZIESITA Ci, Pan Jowialski, Pani Jowialska. JANUSZ do Jowialskiego Weszli do altany, moci dobrodzieju! Zmiuj si, pozwl, niech si to wszystko ju skoczy; duej wytrzyma nie mog! P. JOWIALSKI Zapa Kozak Tatarzyna, a Tatarzyn za eb trzyma. JANUSZ proszc Panie dobrodzieju! (do Pani Jowialskiej) Panidobrodziejko! (do Szambelanowej) Pani szambelanowo! P. JOWIALSKI Ale wszake sam chciae! JANUSZ A! ju zgin, umr, skonam, z tym wiecznym "sam chciae"! P. JOWIALSKI miejc si Jakiego piewka nawarzy, takie wypij. - I to wszystko, nie stosujc jednak do osb, przywodzi mi stosown jedn bajeczk na pami. JANUSZ Jeeli mnie jutro nie pochowaj, wiecznie y bd. P. JOWIALSKI Suchaj e, panie Janusz. JANUSZ Sucham, sucham, (na stronie) Ach, eby kto do mnie w ten moment z armaty wypali, w rk bym go pocaowa. P. JOWIALSKI Powtarzam jeszcze, e nie stosuj do osb;zaczynam: Rada mapa, e si mieli, Kiedy moga uda czeka, Widzc pani raz w kpieli, Wlaza pod st - cicho czeka. Pani wysza, drzwi zamkna; Mapa figlarz - nu do dziea! Wziwszy paski czypek ranny, Przecierado I zwierciado - Szust! do wanny. Dalej kurki krci wawo! W lewo, w prawo, Z dou, z gry, A si ukrop puci z rury. Ciepo - mio - niebo - raj! Mapa myli: "W to mi graj!" Haje! - kozy, nurki, zwroty, Figle, psoty, A si wody pod ni mc! Ale ciepa co za wiele... Troch nadto... Ba, gorco!... Fraszka! - Mapa nie ciel, Sobie poradzi: Skd ukrop ciecze, Tam palec wsadzi. "Aj, gwatu! Piecze!" Nie ma co czeka, Trzeba ucieka! Mapa w nogi, Ukrop za ni - tu, tu w tropy, A pod progi. Tu nie arty - parzy stopy... Dalej w okno... Brzk! - Ucieka! e tylko palce popieka, Nader szczliwa. - Tak to zwykle mapom bywa. P. JOWIALSKA O, dlaboga! Co te to w gowie! JANUSZ Do kog to ma by zastosowane? P. JOWIALSKI Uderz w st, noyce si odezw. JANUSZ Widz, e do mnie zmierza. P. JOWIALSKI Na zodzieju czapka gore. JANUSZ Taka to wdziczno za moje usiowania, aby zabawi wapana dobrodzieja? P. JOWIALSKI Nie gniewaj si, nie gniewaj. Wiesz, e lubi poartowa - a potem: Co bardziej dokuczy, to rychlej nauczy. SZAMBELANOWA A nadto lubisz jegomo artowa - powiem szczerze, bo lubi prawd powiedzie, powoli, grzecznie i wyranie, fartowi powicasz przyzwoito, a moe ico wicej, cierpic, aby Helena w takim znajdowaa si towarzystwie. C`est mal. P. JOWIALSKI na stronie Woda jest, bdziemy pytlowa. JANUSZ To jest prostak bez najmniejszej grzecznoci. P. JOWIALSKI Skde chcecie, aby j mia? To tylko u Francuzw trafiaj si przykady nadzwyczajnej grzecznoci, jak to nas uwiadamia nastpujca dykteryjka. JANUSZ Ach! P. JOWIALSKI - Przebacz wapan niezgrabno! - mwi kat otrowi - Pierwszy raz dzisiaj wieszam, jestem nowym katem. - Prosz si nie enowa - otr grzecznie odpowi - Pierwszy raz mnie wieszaj, nie poznam sina tem! P. JOWIALSKA Bodaje jegomoci! Figle, figle! JANUSZ Wapan dobrodziej moe nie wiesz, e ju od godziny w pan Kurek z pann Helen sam na sam rozmawia. P. JOWIALSKI wi. Szambelan w cofaniu Fj A 48jx}jӺA48j4jA4 }x} jp d 'c(xc)JUc*pc+,c,;"G`-)c.e0c/6c0<)Pewnie j to bawi, albo raczej stosuje si do twojego dania. Wszake sam chciae. JANUSZ Znowu! Panie Jowialski! askawy panie! Krlu! Nie powtarzaj tych sw "sam chciae", bo zmysy utrac! P. JOWIALSKI Zatem bd mwi: sam nie chciae, aby Helusia odsuna si od tego artu. Tak, dobrze? JANUSZ Nie ma ratunku, musz cierpie. Ale proszsi zastanowi, e tu coraz gorzej... P. JOWIALSKI Im dalej w las, tym wicej drew. JANUSZ Porwa si na mnie do paasza! P. JOWIALSKI Doprawdy? P. JOWIALSKA Nie chode tam, panie Jowialski! P. JOWIALSKI Kt da paasz? JANUSZ Ja kazaem. P. JOWIALSKI A wic sam chcia... nie, nie, sam nie chciae, aby nie mia paasza. Ale co to zadziecinna trwoga! Co w moim domu, rd tylu ludzi moe zrobi biedny szewczyk? Rozumie on dobrze teraz, co si z nim dzieje, ale zawsze mnie bawi. (na stronie) Awicej Janusz, (gono) Helusia za nie dziecko, wie, co robi. SZAMBELANOWA Mj pierwszy m, p. jenera-major Tuz, zwyk by mawia: dowd dobrego wychowania - umiarkowanie w artach. Vous comprenez? P. JOWIALSKI Z artem - jak ze sol, nie przesad, bo bol. Zatem obiecuj wam, e tylko do obiadu trwa bdzie. Ale za to wy przyrzekniejcie, zwaszcza Janusz, e swj plan wasny... JANUSZ Ach, mj!... P. JOWIALSKI Troskliwie utrzymywa bdzie. Przyrzekasz? - Inaczej a do jutra!... JANUSZ patrzc na zegarek P do pierwszej - godzina jeszcze - niech itak bdzie! (na stronie) Ale potem ka przecign hultaja za jego niewidzian bezczelno! P. JOWIALSKI No, wypogd czoo i pomagaj do zabawy, bo ja bawi si lubi. Kade za uchybienie z twojej strony pocignie za sob jedn godzin przyduenia tej komedyji. SCENA JEDENASTA P. Jowialski, P. Jowialska, Szambelanowa, Janusz, Szambelan. JANUSZ Gdzie s? SZAMBELAN Zamknem w moim pokoju. JANUSZ Razem? razem? SZAMBELAN Razem. JANUSZ Razem - panie szambelanie! Panie Jowialski, pani szambelanowo, pani Jowialska - razem ich zamkn! P. JOWIALSKI To zanadto, panie Janie! Zbytek kazi poytek, jak mwi przysowie. P. JOWIALSKA Panie Janie! Panie Janie! SZAMBELAN C zego, mamuniu? SZAMBELANOWA Mj pierwszy m, p. jenera-major Tuz, roku 1807... JANUSZ Moe i tego chciaem, prosz pastwa, prosz najpokorniej? - Czy i tego chciaem?Biegn... SZAMBELAN Hola! Po co? JANUSZ Otworzy. SZAMBELAN Moe wypuci? JANUSZ Pu mnie pan! SZAMBELAN Co panu do moich szczygw? JANUSZ Tu nie o szczygach mowa. SZAMBELAN O czyme? P. JOWIALSKI Jeden sa, sa! drugi do lasa. Hola, stjcie! Wielki kuchmistrz koronny mwi o ptaszkach, ktre pewnie zowi, a wielki ochmistrz pyta si o swojego pana, sutanamirz... SCENA DWUNASTA Pan Jowialski, Pani Jowialska, Janusz, Szambelan, Ludmir. Helena i Szambelanowa, po kilku sowach w gbi, wychodz razem. LUDMIR Bardzom kontentny, e tu wszyccy jestecie. - Kucharzu wielki, pan je chce - obiad gotw? SZAMBELAN Jeszcze nie, najjaniejszy panie. LUDMIR Ce robiu dotychczas? Ka ci poaskota rzemieniem, (do Jowialskiego) Stru piecztarzu, ckni mi si. P. JOWIALSKI C rozkaesz? LUDMIR Baw mnie! (wyciga si na dwch krzesach) Och i Mistrzu, fajki! SZAMBELAN Najjaniejszy pan woa. LUDMIR do Janusza Zapominasz si w usudze, ka ci w niegach zakopa! - Fajki przynie! JANUSZ Przeklty... P. JOWIALSKI groc Godzina! JANUSZ Zaraz przynios... (na stronie) hultaj! LUDMIR A zatem, piecztarzu! gadaj mi co uciesznego, ja sy bd drzyma. P. JOWIALSKI Dobrze, najjaniejszy panie! (na stronie) Ucieszne stworzenie! (do syna) Panie Janie, suchaj! Najczciej sprzeczka z niczego si wznieci, Jak to midzy maestwem raz poszo o dzieci. M utrzymywa, e lubo nadobne, Jednak do niego cakiem niepodobne. ona za powtarzaa: "Podobne z urody Do swego ojca jak dwie krople wody." O c im chodzi? Wszystkich sprzeczk zadziwili Bo ona prawd mwi, a m si nie myli. P. JOWIALSKA O, mj Boe! Co te ten jegomo nie wygaduje! Figle! figle! LUDMIR do podajcego fajk Janusza z odwrcon twarz Hubka jest? JANUSZ przez zby Jest. LUDMIR Podmuchaj! JANUSZ na stronie Ach, dmuchnebym ci, dmuchn! LUDMIR No, staruszku! wicej! adnie gadasz - gadaj dalej. P. JOWIALSKI do Janusza i Szambelana Uwaacie, jakie wraenie robi dowcipne sowo. Natura kae i prostakowi znajdywaupodobanie w moim sposobie mwienia. SZAMBELAN Zamienia stryjek za siekirk kijek. P. JOWIALSKI Co to? SZAMBELAN Przysowie. P. JOWIALSKI Ale do czego stosujesz? SZAMBELAN Do niczego. Pan Jowialski wzrusza ramionami. LUDMIR Co wesoego, staruszku. P. JOWIALSKI po krtkim milczeniu Aeby dosta kawaek kiebasy, Zgodnym sposobem wzi chopiec trzy basy. Ledwie si strzepn i skarbem nabytym zy ocierajc, powcha go przy tym, Biegnie ze szkoy wygodniay aczek: - Stj! - krzyczy - nie jedz, odkupi przysmaczek. - Mdry! - odpowie waciciel kiebasy - Dopiero za ni dostaem trzy basy. - Daje mi pi, a daj j zje! - Targ w targ - wyrzepi mu sze I da, Co mia. Grosz na groszu - lichwa czysta, Jednak kapitalista, Rozwaywszy sobie, Co si w gow skrobie. - Nie tylko to szkolne aki Bior z handlw skutek taki; Czsto Gsto, Los szalony Gdy z rachub pjdzie w tuzy, Strat - plony; Zyskiem - guzy. P. JOWIALSKA O, dlaboga! guzy! Co te ten pan Jowialski dalej nie wymyli. LUDMIR No, teraz kolej na ciebie, Och i Mistrzu! Co umiesz? Taczy - piewa? co? - Pan zakazuje w swoim pastwie smutku; kto dobrowolnie nie zechce by wesoym, bdzie do tego przymuszony. JANUSZ Ja nic nie umiem. LUDMIR Jeste hebes? Co? (wstajc) Dosy wic tego! innym tonem Usiowania wasze, panowie Moi, miymi s sercu Naszemu ojcowskiemu. Staralicie sizabawi Mnie wszelkimi sposobami i trzymajc si rzetelnej rednicy, zaspokoilicie zupenie Moje obawy, wynikajce z pooenia rzeczy. Przyjmijcie,panowie Moi, stokrotne podzikowanie i bdcie przekonani o Naszej niezmiennej kuwam asce i yczliwoci. Zadziwienie powszechne. Dziwicie si, i innym jzykiem przemawiamni dotd? - Dotknicie tronu zmienia czowieka; czym byem, nie jestem. Bo, szanowny kanclerzu, zapewne jest ci znaneprzysowie: Przybd szczcie, rozum bdzie! Pan Jowialski zadziwiony, nie mogc sowa wymwi, cofa si krok, Ludmir za nim; zakadym przysowiem to samo. Jak szczcie dogrzeje, i kapon zapieje! Ale te i przeciwnie, mj kanclerzu: I mdry gupi, gdy go ndza z upi - bo: Lepszy funt szczcia ni cetnar rozumu. P. JOWIALSKI odurzony kania si, serio Najjaniejszy panie! (do ony) Magosiu, tojaki wielki czowiek! SZAMBELAN na stronie Panie Janusz, co to znaczy? JANUSZ na stronie do Szambelana le znaczy, coraz gorzej! - Teraz rozumiemHelen. SCENA TRZYNASTA Ci sami. Lokaj. LOKAJ Wjt przyprowadzi jakiego wdrownika. P. JOWIALSKI Po co? na co? LOKAJ Chcia we wsi konie najmowa. LUDMIR na stronie Co sysz! Wiktor! LOKAJ Nie majc drobnych pienidzy, chcia zmieni dukata. LUDMIR na stronie Wybornie! LOKAJ Wjta to uderzyo w oczy, spyta si o paszport - paszportu nie byo. LUDMIR na stronie Wierz, bo jest u mnie. LOKAJ Dlatego wjt pyta si, co pan kae z nim zrobi. LUDMIR Niech tu przyjdzie. LOKAJ Pan kae? LUDMIR Ja ka. SZAMBELAN do Janusza Moe kaesz go przebra? JANUSZ Daje mi pan pokj! SCENA CZTERNASTA Ci sami, Wiktor. WIKTOR cofa si z zadziwienia, potem po wszystkich spoglda. - Chwila milczenia. LUDMIR Bliej! WIKTOR I ty tu! Ale c to jest? LUDMIR Tambambuktuhan. WIKTOR Wanie mnie arty w gowie! - Kto jest gospodarzem? LUDMIR Mirza Ali Mustafa. WIKTOR do drugich Prosz panw... LUDMIR Kto jeste? WIKTOR Szalony! LUDMIR Gdzie jest mj kasjer? Niech wyliczy temu modzikowi dwiecie bizunw w pity. WIKTOR Oddaj mi mj paszport, potem szalej sobie do woli. P. JOWIALSKI Kt jeste, przyjacielu? WIKTOR Jestem niczym. Ale zowie si Wiktor. Podrowaem, diabli wiedz po co, z askitego szaleca, ktry spokojnie gra komedyj, kiedy mnie jak otra ze wsi przyprowadzono. - Za pozwoleniem, sid, bo ledwie stoj. SZAMBELAN do Janusza Brawo! drugi taki sam. JANUSZ do Szambelana Niedobrze, niedobrze. LUDMIR Do tych artw. - Tak jest, panowie, to jest mj przyjaciel i towarzysz. P. JOWIALSKI Ale kto wapan jeste? Bo, nie uraajc, przysowie mwi: Cygan wiadczy si swoimi dziemi. LUDMIR Ja jestem amator poezyji, on - malarstwa; ja zowie si Ludmir, on - Wiktor; reszt, jeeli potrzeba, wyjani nasze papiery. P. JOWIALSKI aden Polak w swoim domu o paszport nie pyta. LUDMIR Teraz wypada mi przeprosi wszystkich panw po kolei, i pozwoliem sobie uy prawa odwetu. P JOWIALSKI Wet za wet, darmo nic - byka za jdyka. LUDMIR Nie spaem w ogrodzie, ale daem si przenie, aby nie psu zabawy. P. JOWIALSKI Widzisz, Januszu: Nie kady ksa, co wsem potrzsa. SZAMBELAN Ja si ciesz. P. JOWIALSKI Nie taki diabe czarny, jak go maluj. JANUSZ Oj, czarny, czarny, moci dobrodzieju! P. JOWIALSKI Nadto dobrze bawilimy si, nie znajc si,abym, poznawszy, zezwoli na prdkie rozstanie. Dzisiaj nie puszcz. JANUSZ na stronie Ot macie! P. JOWIALSKI Koa ka pozdejmowa. LUDMIR To za trudno, bo pieszo podrujemy; ale musu nie potrzeba - chtnie w tak miym towarzystwie par dni zabawimy. JANUSZ na stronie Par dni! Drugi powie - tydzie. WIKTOR Nic jeszcze nie rozumiem, ale bylem dalej nie szed, wszystko dobrze. P. JOWIALSKI C, Januszu? jeszcze ponury, (do drugich) Ma na sercu, e mu si nie powiodo. A mnie si zdaje, e si bardzo powiodo. - Nareszcie, mj kochany, najczciej plany ludzi, jak i twj, na nie zbudowane. Czowiek strzela, Pan Bg kule nosi. JANUSZ Nim ta myl przysza, wolabym, eby pioruny... P. JOWIALSKI Hola, hola! - by tak nie skoczy jak w kamca... Suchajcie: - Jeeli kami, niech mnie piorun trzanie! - Tak zacz kamca. Wtem zagrzmiao wanie, A on, czym prdzej dokoczajc mowy: - em zawsze kama i kama gotowy. P. JOWIALSKA Figle! figle! P. JOWIALSKI Chodmy rozbisurmani si teraz. - Panie Janie, poka panom gocinne pokoje AKT TRZECI SCENA PIERWSZA SZAMBELAN sam Szambelan siedzi przy stoliku, na ktrym ley kilka patykw, i nucc, jeden strue, potem przymierza do ju ustruganego. Jeszcze trzeba struga, (nuci i strue; po krtkim milczeniu) Gruby mona zestruga, ale cienki, zje kaduka, kto grubszym zrobi! (po krtkim milczeniu, rozmiawszy si) Pewnie, e nikt nie potrafi. (po krtkim milczeniu) Z tego by nawet mona przysowie wymyle, na przykad: atwo grubemu kijkowi... Nie! - atwiej cienki... le! - Gruby cienkiego kijka... Nie, nie! - atwo kijek grubowego... Bodaj ci! Z grubego na gruby... czy kaduk nadal, (mieje si) ani rusz! (przymierza patyki) Tymczasem do bdzie. SCENA DRUGA Szambelan, Helena. Helena wchodzi zamylona i rzuca okiem, jakby kogo szukaa, potem, oparszy si naporczy krzesa, patrzy na robot ojca. HELENA po krtkim milczeniu Co to bdzie, mj ojcze? SZAMBELAN Klatka, moja crko. HELENA Byabym nie zgada. SZAMBELAN Tak bdzie cztery kijki jak supki - rozumiesz? A tu dwa - rozumiesz? A tu prciki - rozumiesz? HELENA Teraz rozumiem. SZAMBELAN To dla tych kanarkw, co to jeden z czubkiem, drugi z ciemn atk. Wiesz? HELENA Wiem. SZAMBELAN Co teraz wisz nad moim kiem. HELENA To bdzie bardzo adne. SZAMBELAN zawsze struc i przymierzajc Zobaczysz, jak skocz. HELENA po krtkim milczeniu Pan Janusz nie potrafiby tego. SZAMBELAN Wierz. HELENA Nie cierpi ptaszkw. SZAMBELAN Gbur. HELENA On nawet nie rozpozna gila od szczyga. SZAMBELAN Cymba. HELENA Prawda, kochany ojcze, e ja nie pjd za niego? SZAMBELAN Nie pjdziesz, nie pjdziesz, jak tylko nie zechcesz, ju ci raz powiedziaem - a co powiem, tom powiedzia. Helena chce go w rk pocaowa. Czekaj no! bo sobie popsuj. HELENA po krtkim milczeniu Czy dugo tu zabawi pan Ludmir? SZAMBELAN Zapewne par dni albo par tygodni. HELENA Par tygodni. SZAMBELAN Cieszy ci to? HELENA przynajmniej nie smuci. SZAMBELAN przypatrujc si swojemu kijkowi Jeszcze nie oskrobany. HELENA "Nie oskrobany"! Nieokrzesany, chcesz mwi, to jest - zanurzony jeszcze w nocy nieuksztacenia? Ach, nie, drogi ojcze! Jegouczucia ju przechodz w idealizm, dwiki jego duszy s tak czyste, tak lube, i mimowolnie such zachwycony pocigaj za sob. SZAMBELAN Ty mwisz o Ludmirze? HELENA Tak jest. SZAMBELAN Bo ja mwiem o kijku, (po krtkim milczeniu) Podoba ci si wic? HELENA Kijek? SZAMBELAN Ludmir. HELENA Komu, posiadajcemu wysze pojcie dobrego, nie podobaby si taki czowiek? SZAMBELAN To id za niego. HELENA artujesz, kochany ojcze. SZAMBELAN Dlaczego artuj? HELENA Nie wiemy, kto on jest. SZAMBELAN Prawda, nie wiemy. HELENA Ale moemy si dowiedzie. SZAMBELAN Nic atwiejszego. HELENA Stara si bd pozna go dokadnie. SZAMBELAN Staraj si, moja crko, dokadnie. HELENA Powierzchowno ma ujmujc. SZAMBELAN W samej rzeczy, ma powierzchowno. HELENA Gdyby chcia odjeda, nie pozwolisz na to; prawda, ojcze? SZAMBELAN Nie pozwol! na aden sposb. HELENA Bdzie uciech caego domu. SZAMBELAN Nic z niego nie bdzie - hm, hm!... HELENA A to dlaczego? SZAMBELAN W jednym kocu nadpsuty - patrz! Pokazuje strugany kijek. HELENA atwo o inny. SZAMBELAN atwiej grubego kijka, ktry... tak, atwiej gruby... Gdzie idziesz? HELENA Przejd si po ogrodzie. SZAMBELAN Id, moja Helusiu, przyl ci Ludmira, jak go zobacz. Helena odchodzi w lewe drzwi. SZAMBELAN sam Oho, ho!... Inaczej tu trzeba wzi si do interesu. Ju duej wytrzyma nie mog. Mylisz, e ze mn mona robi, co si podoba? - Nic z tego! Pjdziesz mi, panie gilu, do osobnej klatki! Ziba zostanie z dzwocem, czyyk przejdzie do czeczotki -kosa dam na pieczyste. SCENA TRZECIA Szambelan, Janusz. JANUSZ Dobrze, e pana samego zastaj, wanie chciaem z nim pomwi. SZAMBELAN Dobrze, bardzo dobrze, siadaje. JANUSZ Nie moe by dla mnie rzecz przyjemn widzie t, ktr za on sobie wybraem, w towarzystwie ludzi z drogi zebranych. SZAMBELAN Bardzo dobrze mwisz. JANUSZ Zwaszcza gdy jeden z nich omiela si mnie, mnie pod nosem, zaleca si do osoby, ktr od dawna za narzeczon uwaaem. SZAMBELAN Zaleca si! Pod nosem! Prosz! JANUSZ A co gorzej, e panna Helena uwacza swojej godnoci, pozwalajc na ogniste wejrzenia i rozmowy sam na sam. SZAMBELAN Doprawdy? JANUSZ Wszak sam pan widziae. SZAMBELAN Prawda, widziae. JANUSZ Chciej zatem pan przeoy crce... SZAMBELAN Bardzo dobrze, wszystko jej przeo. JANUSZ Mog wic spuci si na jego obietnic? SZAMBELAN Z wszelk pewnoci. JANUSZ zatrzymujc go Jeszcze jedno sowo. SZAMBELAN Nie mam czasu; musz... musz pj po prciki do ogrodu. JANUSZ Po prciki! Ale tu o crk idzie. SZAMBELAN Klatka crce nie przeszkadza. JANUSZ Jedno tylko sowo. SZAMBELAN Chcesz, chod ze mn! Ja czasu traci nie lubi - masz n przy sobie? JANUSZ Id wic, id. (na stronie) Dobrze mwia Szambelanowa! Odchodz w lewe drzwi. SCENA CZWARTA Ludmir z rodkowych, Wiktor z lewych drzwi, pniej troch. LUDMIR A to co? Wcz si od kta do kta - nikogo spotka nie mog. C oni myl, e ja tu rok bawi bd dla ich opisania? (do Wiktora) Nie widziae jakiej gazki ze szczepu Jowialskich? WIKTOR zego humoru Spotkaem Szambelana i Janusza, poszli do ogrodu. LUDMIR Kada chwila, spdzona bez kogokolwiek z tego domu, jest strat dla mojego dziea. ambelan w cofaniu Fj A 48jx}jӺA48j4jA4 }x} jp 1pc2. c31ic4c5> c6 '*c75-c8<3c93fc?c@{$ A%cBn,cCo1 cD;-6czeladzi. LUDMIR Ach, oby dobrze o mnie poradzi! P. JOWIALSKI Jest czego westchn, i szczerze, bo to w maestwie - jednemu gody, drugiemu gody. LUDMIR Zapewne, zapewne. P. JOWIALSKI Przysowie mwi: Dobra ona, ma korona, ale za - krzy to wielki, mj panie. Za ona, zy ssiad, diabe trzeci - jednej matki dzieci. LUDMIR Pikna familija! P. JOWIALSKI W tym to sensie nastpujce cztery wierszyki: - Miy deszczyk - rzek rolnik - ycie niesie wszdzie, Wszystko nam z ziemi dobdzie. - Boe uchowaj! - krzykn ssiad przestraszony - Ja tam mam trzy ony. P. JOWIALSKA Bodaj te jegomoci! O, dlaboga! - "przestraszony"! Figle! figle! P. JOWIALSKI Su panu do ogrodu. SCENA DZIEWITA HELENA sama Cicho, serce, cicho, bijesz za gwatownie! Zamkniejcie si, oczy; nie pogldajcie w nowy wiat, jeszcze dla was blask za ostry! Ludmirze! gos twj - gosem anioa.Echo jego w mojej duszy wiecznie y bdzie. Jaka ci to drczy tsknota? jaki smutek obj twoje mode ycie? Czemu mi ich nie zwierzysz? Ja ciebie zrozumiem. Ja wezm chtnie poow, wiksz poow twoich trosek, bye mi wdzicznym nagrodzi umiechem. - Ach, Janusz! przykre obudzenie. SCENA DZIESITA Helena, Janusz. JANUSZ Panno Heleno! HELENA Panie Janusz! JANUSZ Nie wiem, od czego zacz. HELENA Najlepiej nie zaczyna. JANUSZ Ten ton nic mi dobrego nie wry. HELENA Nie zwodzi. JANUSZ Inaczej wczoraj byo. HELENA Dzie rnicy. JANUSZ Ta nagroda mojej mioci? HELENA Mioci!... JANUSZ Czy wtpisz? HELENA Wtpi. JANUSZ Jednak liczne dowody... HELENA O ktre nigdy nie prosiam. JANUSZ Wola rodzicw. HELENA Macochy. JANUSZ I ojca. HELENA Wcale nie. JANUSZ Dopiero co z nim mwiem. HELENA Widziaam. JANUSZ Przyrzek mi twoj rk. HELENA Przyrzek? JANUSZ Solennie. HELENA A ja - solennie odmawiam. JANUSZ Zastanw si pani, e pani Szambelanowa... HELENA Wieczny postrach, ktrego wapan bardzo nielachetnie uywa. JANUSZ Jak to - nielachetnie? HELENA lachetniej byoby pierwej stara si o moj ni o jej przychylno i nie straszy dom cay upart macoch. JANUSZ Zdawao mi si, e godnie miesce matki zastpowaa. HELENA Prawda, a do tego czasu. JANUSZ Nie staraem si podoba wszelkimi sposobami? HELENA Nienajlepszymi. JANUSZ Kto inny znajdzie lepsze. HELENA By moe. JANUSZ Ja wszystko widz. HELENA Nie wtpi. JANUSZ Mam przecie rozum... HELENA I wie. JANUSZ Rozumiem, co si dzieje. HELENA C si dzieje? JANUSZ Ale, panno Heleno, ja kocham! HELENA Dzikuj. JANUSZ Ja bardzo kocham! HELENA Jestem wdziczna. JANUSZ Niewdziczna, powiedz! HELENA Skoczmy t rozmow. JANUSZ Zastanw si, e ten awanturnik... HELENA Kto? JANUSZ Ten Ludmir. HELENA C ten Ludmir? JANUSZ Nie wiedzie skd jest, kto jest. HELENA C mnie to obchodzi? JANUSZ Ach, bardzo obchodzi, na nieszczcie nas obojga. HELENA Panie Janusz! JANUSZ Jest jaki hultaj! HELENA Go w domu moich rodzicw wicej wzgldw wymaga. JANUSZ Taki go wymaga karku skrcenie! I ty, ty, Heleno, dajesz mu si baamuci. HELENA Baamuci? Zmierzywszy go oczyma, odchodzi. SCENA JEDENASTA JANUSZ sam Nie ma wtpienia, ten przeklty Ludmir zajecha jej w gow. - Ot to panny w tych czasach! Przyjedzie w zaloty jaki uczciwy obywatel: cztery konie z koza, kocz wiedeski, kozak z tyu, ekstrakt tabularny czysty - krzywi si, przegldaj, przenicuj. Ale stra zdrowie w rozpucie, a majtek w karty, staniesz si ofiar przeladujcego losu i atwo si podobasz. Ja mam rozum i wie - ona nie pyta, bo mam rumieniec, jem dobrze i pi wymienicie. Wczoraj miaem wszelk nadziej - dzi adnej. Ale Szambelanowa przyrzeka - gdybym nie by... Przeklcie! szczypabym si, gryzbym sobie palce ze zoci... eby nie tak bolao! SCENA DWUNASTA Janusz, Wiktor. WIKTOR z kilk klatkami A, ju duej i anio nie wytrzyma! (rzuca klatki o ziemi w gb sceny) Panie, jak sizowiesz, mona tu koni dosta do najcia? Janusz, spojrzawszy, dalej chodzi. - Wiktorgoniej: Czy tu dostanie koni do najcia? Janusz milczy. - Wiktor w zoci: Panie, ja grzecznie pytam si po raz trzeci... JANUSZ Pytaj si wapan furmana o konie, nie mnie.WIKTOR Mona grzeczniej odpowiada. JANUSZ Jak mi si podoba bdzie. WIKTOR O, niekoniecznie! JANUSZ Doprawdy? WIKTOR Niegrzecznych do grzecznoci przymuszaj.JANUSZ Ide sobie, (porywczo) prosz grzecznie. WIKTOR Pjd, jak mi si podoba. JANUSZ Czego wapan chcesz ode mnie? WIKTOR eby wapan by grzeczny. JANUSZ ironicznie W samej rzeczy! mam by z kim. WIKTOR Z kim? z kim? Co to z kim? Co wapan rozumiesz przez to: "z kim"? JANUSZ Oso! daj mi pokj. WIKTOR Ja si pytam, co znaczy to: "z kim"? JANUSZ To znaczy, e nie potrzebuj by grzecznym z jakimi awanturnikami, ktrzymc pokj uczciwego domu. WIKTOR wstrzymujc pasje Awanturnikami! awanturnikami! powiadasz. JANUSZ Najmniej. WIKTOR Najmniej, najmniej, powiadasz? JANUSZ Powiadam. WIKTOR Ale wapan sam chciae... JANUSZ wybuchajc zoci - ktnia coraz goniejsza Co! I ty, ty mi bdziesz dokucza tym: "samchciae"? Chciaem, do stu piorunw, z drugiego takiego jak ty zrobi igraszk! WIKTOR krzyczc Nie tak gono, ty mopanie! JANUSZ krzyczc Bo z takich zawsze artowaem i artowa bd - ale nie wiedziaem, e wilka puszczam do owczarni. SCENA TRZYNASTA Janusz, Wiktor, Szambelan, za nim Szambelanowa. SZAMBELAN wbiegajc Co si tu dzieje? SZAMBELANOWA C`est vacarme! WIKTOR do Janusza Wilk ksa, pamitaj! SZAMBELANOWA O co idzie? Powoli, grzecznie... JANUSZ do Wiktora Precz std! precz! SZAMBELAN przez okno Jegomo! Tatuniu! Jegomo! WIKTOR wstrzymujc si Gdybym nie uwaa na przytomno tej damy... JANUSZ To co?... to co? SZAMBELAN przez okno Kc si! Chc si bi! - WIKTOR Nie, do tego stopnia nie zapomn si nigdy. Racz pani przebaczy, uniosem si w jej przytomnoci; wyznaj moj win! (do Janusza) Zobaczymy si! JANUSZ Zobaczysz si, zobaczysz, wiem z kim. SZAMBELANOWA Januszu! ani sowa! Ja chc, ja ka! - c to za karczemne obyczaje? Wstyd si wapan! Ten pan pierwszy uzna swj bd i przeprosi za uchybienie naleytego uszanowania damie. Taisez-vous! SCENA CZTERNASTA Ci sami. Pan Jowialski, Pani Jowialska, Ludmir. Pan Jowialski z on w rodku, po lewej Wiktor i Ludmir, po prawej Janusz i Szambelanowa. W gbi Szambelan zbiera i oglda klatki. P. JOWIALSKI Kt si kci? Od fukw przyszo do pukw. Co? kto z kim? SZAMBELANOWA Pan Janusz, taki grzeczny - z tym panem! - Fi! C`est misere. P. JOWIALSKI Od sowa do sowa, a boli gowa. WIKTOR Uniosem si zanadto, to prawda. P. JOWIALSKI Zaraz wam powiem bajeczk. Suchajcie: Na dziedzicu przy kurniku Krzykn kogut - kukuryku! Kukuryku! - krzykn drugi, I dalej w czuby! Bij skrzyda jak kaczugi, Dzibi dzioby, Dr pazury A do skry. Ju krew kapie, pierze leci - Z kwoczk uszed rywal trzeci. A wtem indor dmuchn: - Hola! - Staa si jego wola. - O co idzie, o co chodzi? Indor was pogodzi. - Na to oba, kady sobie: - Przedrzenia si mej osobie. - Moi panowie - Indor powie - Niepotrzebnie si czubio, Przedrzeniania tu nie byo; Obadwa z jednej zapialicie nuty, Bocie obadwa koguty. - Kiedy gupstwo jeden powie, Gupstwo drugi mu odpowie; Potem pac yciem, zdrowiem. Co rzec na to? Wiem - nie powiem. P. JOWIALSKA O, mj Boe! Koguty! Figle! figle! LUDMIR do Wiktora C si stao? SZAMBELANOWA do Janusza O co poszo? WIKTOR do Ludmira Wszystko to z twojej aski. JANUSZ do Szambelanowej Powiedzia: "sam chciae". LUDMIR do Wiktora Ale jakie gorczka! WIKTOR do Ludmira Ty mnie lodem dzi nie okadasz. SZAMBELANOWA do Janusza Trzeba mie przecie uwag na jakow konweniencyj. Mon Dieu! P. JOWIALSKI cicho do Ludmira Co twj przyjaciel diable prdki. LUDMIR podobnie To tak na upa. P. JOWIALSKA H? P. JOWIALSKI To tak na upa. P. JOWIALSKA Prosz! prosz! P. JOWIALSKI Dawne przysowie mwi: Majc gocia w domu, nie czymy gomonu. Nie pytajc si, o co poszo - zgoda, panowie! JANUSZ Ja tylko prawd powiedziaem. WIKTOR do Ludmira Syszysz? P. JOWIALSKI O, mj panie, nie zawsze prawda - co si prawdziwym wydaje. A choby te i tak byo - kto o prawdzie j dzwoni, ten na guzagoni. - Ale inaczej trzeba t rzecz skoczy- po starowiecku. Panie Janie, ka wapan przynie butelk wina, z drugiej piwnicy - kasztelaskiego - wiesz? SZAMBELAN Wiem. P. JOWIALSKI Do mojego pokoju! - Pjdzie myszka midzy koty. Kieliszek wadzi, kieliszek radzi. - Znacie t piosneczk? Jak mnie kochasz, dolej szczerze, Bo ci kuflem w eb uderz!... Wypijemy sobie po kieliszku i zgoda! Rybom woda, ludziom zgoda, bez niej nic. Prosz do mnie, prosz. SZAMBELANOWA Bez ktni, bardzo prosz, bo kwita z przyjani! Vous comprenez? P. JOWIALSKI Poka drog. Odchodzc. LUDMIR chce zatrzyma Wiktora, ktry mu si wyrywa. - Zostajc ostatni: Ja wzbudzam zazdro, a ten mao guza nie dosta. C ja winien? Dzie feralny dlaniego. - Rozdzia omnasty... AKT CZWARTY SCENA PIERWSZA Ludmir, Wiktor. Wiktor rysuje, Ludmir chodzi zamylony wzdu sceny. WIKTOR Przyznaje, eks-sutanie, a rzeczywisty tajny radzco szalestwa, i jestem jeden znajpoczciwszych, z najagodniejszych ludzi.Zasuye na mj gniew, ogromnie zasuye, a ja dla ciebie pracuj. - (na stronic) Ale ci odpac, (po krtkim milczeniu, ogldajc si) C tak rozmylasz? LUDMIR patrzc na rysunek Wiktora Nie; Jowialski nie uda ci si zupenie - niema tego umiechu rozlanego po caej twarzy - kady zmarszczek u niego powiada, e ze miechu powsta. WIKTOR zawsze rysujc Ale pozwle, mj kochany - pierwej przecie trzeba gow zrobi, a potem wosy; pierwej nos, a potem krost na nosie, jeeli notabene krosta jest sine qua non. LUDMIR I pani Jowialska nie do wyprostowana. WIKTOR Jeszcze wos, a w ty si wywrci. LUDMIR Zrbe jej okulary. WIKTOR Ide do kaduka! prosz ci! Ludmir znowu chodzi. Od czasu swojego panowania nabra jakiego tonu rozstrzygajcego. - Ale dlaczeg ty nie piszesz? Masz czas - bibuy tu dostaniesz. LUDMIR stajc przed Wiktorem, po krtkim milczeniu Wiesz co, Wiktorze? WIKTOR I niejedno. LUDMIR Helena podoba mi si. WIKTOR A mnie nie. LUDMIR Ja bym si z ni oeni. Wiktor kadzie owek, obraca si i patrzy mu w oczy. Ludmir wykrzywiajc si A!! (chodzi znowu) Nie cierpi, kiedy kto na mnie oczy wytrzyszczy! Wiktor mieje si coraz mocniej za kadym sowem Ludmira. O, miej si, miej - jeszcze lepiej! O, tak -do rozpuku - ha, ha, ha! WIKTOR Jake? chciaby si oeni? Tak - ex abrupto, moe dla zakoczenia godnego dziea? LUDMIR Powiedze mi, dlaczego nie miabym si oeni? WIKTOR Czy ty artujesz? LUDMIR Na honor, nie! WIKTOR Daj tu rk. LUDMIR C to bdzie? WIKTOR Puls wolny - gorczki nie ma. LUDMIR wyrywajc rk Rysuj! Chodzi znowu. WIKTOR Nie dziwibym si, gdybym mg przypucipodobiestwo, e ci si podobaa. LUDMIR Dlaczeg nie, moci Van-Dyku? WIKTOR Kto? Ta grnolotnym stylem proszca naweto klank wody, ta miaaby ci si podoba? LUDMIR miesznym sposobem wyraa czsto dobre myli, ale to wszystko atwo zmieni. WIKTOR Jakie wielkie przymioty odkrye w niej wtak krtkim czasie? LUDMIR Pikna. WIKTOR To do gustu. LUDMIR Dobra. WIKTOR Jak wiesz? LUDMIR Wiem - jestem pewny. Ma przy tym wiele pojcia i nieuparta; a gdzie jest pojcie, a uporu nie ma, wszystko da si zrobi. WIKTOR Ale choby bya anioem dobroci i piknoci, choby najrozsdniejszy pragnj na on, jeszcze przez to twoj nie bdzie. LUDMIR Jeeli si podobam... WIKTOR Ma rodzicw. LUDMIR Starego atwo zawojowa: par bajek - i mj! WIKTOR Ojciec... LUDMIR Mniej ni nic. WIKTOR Macocha... LUDMIR To jeden orzech do zgryzienia. WIKTOR Trzeba by tgich zbw. LUDMIR Ale trafiaj si jednak przypadki. WIKTOR W romansach. LUDMIR Najgorzej... WIKTOR po krtkim milczeniu Najgorzej? LUDMIR e nie wiem, kto i skd jestem. WIKTOR I to nie fraszka u takich ludzi; a potem - majtek! LUDMIR chodzc ebym mia tylko imi i majtek! WIKTOR Tak! eby tylko... "eby" - mae swko. LUDMIR Prbowa jednak bd. - Bardzo by mi to byo na rk. Pewny, e jedynie mioci winien jestem jej rk, yj najszczliwiej. - W tych pokojach mieszkamy, tam, gdzie teraz stojemy, mojakancelaryja - dalej nasze dzieci. Ona trudni si gospodarstwem - ja pisz. Ty z nami bawisz czas jaki - jak mnie kochasz, zabawisz; no, przyrzeknij - par miesicy -sowo? WIKTOR Za kog twoj crk wydajesz? z kim si twj syn eni? - Bodaj to by poet! Kocha si, eni, obejmuje rzdy domu, ma dzieci, zaprasza przyjaci - wszystko jednym tchem. LUDMIR Jak tylko nie ma wiata i cieniu, kresek tuiowdzie, to wszystko szalestwo - prawda? WIKTOR By moe - i nigdy wicej, jak w tej chwili,nie chciaem, aby wiato padao na ciebie,w cieniu zosta Janusz z macoch, a po wszystkich stosunkowych przyzwoitociach towarzystwa kreski tu i owdzie pocignite byy. LUDMIR Chciaby szczerze, aby mi si udao? WIKTOR Dlaczegbym mia nie chcie? LUDMIR Poczciwy Wiktorze! Moje dziea podadz ciniemiertelnoci. WIKTOR Jeeli tylko rce do dugie mie bd. LUDMIR Nie ma jak z malarzami mie do czynienia; to s rodzeni bracia poetw. - Wiktorku! wyrysujesz mi portret Heleny? WIKTOR Wiesz, e portretw nie umiem robi, chybaw karykaturze. LUDMIR Co za myl! WIKTOR Mog j umieci w alegorycznym obrazie, wystawiajcym na przykad - przyjcie ciebie na czonka familiji Jowialskich. W rodku Jowialski uwieczony unosi si bdzie na lekkiej chmurze; z jednej strony przy nim JENIJUSZ, modzieniec ze skrzydami, pomieniem na gowie, u ng ksigi i orze. Z drugiej strony HILARITAS jedn rk potrzsa rg obfitoci, drug cignie za sob, z pomoc lepego HYMENA,star Jowialsk. Dwoje dzieci uzupeni rodek: jedno z nich trzyma bdzie rdk palmow, po ktr ty, klczc, w kaftanie tureckim, w udzwonkowanej czapce, pokornie sigasz. Na przedzie obrazu Helena w postaci IMAINACYJI: oczy w niebo zwrcone, rce w krzy zoone, wosy w nieadzie na barki spuszczone, korona na gowie z maych figurek, wychodzcych z jej mzgu, zoona. Ktrym figurkom, notabene, bdzie mona da twoj twarz, jeeli zechcesz. - U ng Heleny MELANCHOLIJA - siedzi zamylona nad trupi czaszk, wrbel na gowie. - W gbi Janusz jako ZAWI, w sukni nasadzonej oczami i uszami, w rku pk cierni, na ramieniu kogut zdjty zoci. - Przy Januszu Szambelanowa z przepirk, Szambelan z ksiycem w rku - pierwsza ZOLIWOCI, drugi GUPSTWA oznaka. LUDMIR A w kcie SZYDERSTWO rysuje... Ale ty, co tak biegy jeste w alegorycznych obrazach, nie wiem, czy wiesz, jak SZYDERSTWO wystawiono? - WIKTOR Wiem, wiem. LUDMIR Jako osa z wyszczerzonymi zbami, jeli si nie myl. WIKTOR Podobno, e tak. miej si obadwa. LUDMIR Jowialscy nadchodz; cofniej si wgbsz, popraw niektre rysy! Wiktor prdko zbiera rysunki, cofa si wgbsz sceny, przypatruje si i klczcy przy krzele rysuje, potem siada. SCENA DRUGA Pan Jowialski, Pani Jowialska, Ludmir, Wiktor. P. JOWIALSKI Szukam ci, mj panie, jak swj swego. - Musisz mi przecie przeczyta co z dzie swoich. Ja si znam troch. LUDMIR Przeczyta nie mog, bo nic nie mam tu ze sob. Ale pierwsze dzieo, ktre wydam i ktre ju jest bliskie koca, przypisz wapanu dobrodziejowi. P. JOWIALSKI Mnie? LUDMIR Jeeli wapan dobrodziej raczysz pozwoli,iu Fj A 48jx}jӺA48j4jA4EpacFcGZ$ cH~XcIcJ%cK,cL3cM<aby imi jego zaszczycio prac moj. P. JOWIALSKI Mnie? mnie? chcesz cae dzieo przypisa? LUDMIR Jeeli pozwolisz. P. JOWIALSKI Jeeli pozwol?... O, czowieku, czowieku! czyme zasuyem na taki honor! Ale prawda, nie zasuony, ale szczliwy bierze. - I wydrukujesz to dzieo? LUDMIR To si rozumie. P. JOWIALSKI ciskajc go daj ode mnie, czego chcesz! Syszysz, pani Jowialska - bd wydrukowany! P. JOWIALSKA zdejmujc okulary Wydrukowany? prosz! LUDMIR da tylko bd, aby pozwoli spisa wszystkie przysowia i wierszyki, ktrych tyle umiesz i tak adnie deklamujesz. P. JOWIALSKI Bierz piro, pisz. Powiem ci zaraz jedn bajk. LUDMIR Bardzo prosz. P. JOWIALSKI Dwie... LUDMIR Co za szczcie! P. JOWIALSKI Trzy... LUDMIR Zgin z radoci. P. JOWIALSKI odprowadzajc na stron i pokazujc on Za jedn bdzie si troch gniewa. LUDMIR Oho! P. JOWIALSKI Ale to partem. - Nie uwierzysz, co to zanieoszacowana biaogowa! Co to za dowcip!LUDMIR Sam to uwaaem. P. JOWIALSKI Pozna pana po cholewach - tak i rozumnego. LUDMIR W samej rzeczy. P. JOWIALSKI Jak tak dugo z ni bdziesz jak ja, to jeszcze lepiej j poznasz. LUDMIR Jake to dugo? P. JOWIALSKI Pidziesit jeden lat. LUDMIR Tylko! P. JOWIALSKI Ale wracajc do bajki - suchajcie: Z piknej ry motyl powy, Wychyliwszy troch gowy, Zwoa braci rj niestay. Nu prawi moray, Stao wychwala, Do cnoty zapala, I we wszystkim, co rozprawia, Siebie za przykad wystawia; Sowem - nagada i naaja tyle, e o poprawie myle zaczy motyle. Wtem jaki modzik na fijaku siada I tak powiada: - Nie wierzajcie, co on prawi; Ja powiem, czemu lata go nie bawi: Oto przed kilk chwilami, Gdy a do znoju swawoli z kwiatkami, Nadszed starzec, co kos wszystko w swojej drodze Wycina i niszczy srodze, Co cigle idzie, nigdy nie odpocznie w trudzie, Ten to sam, co go Czasem nazywaj ludzie. Nadszed, a wkoo ostrym tnc elazem, Podci i braciszkowi skrzydeka zarazem; Dlatego stao chwali, jedn lubi r, Bo sam ju lata nie moe. - kaniajc si z pierwszym nastpujcym wierszem onie Nie jest tu moj myl, mode, pikne panie, Czsto zbyt poche pochwala latanie, Ale suchajc niejednej matrony, Trzeba wyzna z drugiej strony, e i to motyl... ciszej do Ludmira ale motyl obarczony. LUDMIR Doprawdy? P. JOWIALSKI Asekuruje reputacyj. P. JOWIALSKA Boe, zmiuj si! co te jegomo dalej na nas nie wymyli. P. JOWIALSKI gaszczc pod brod No, no, nie gniewaj si, Magosiu - ty jeste motylkiem, ale moim motylkiem, mojprzepireczk. Cauje j w czoo. P. JOWIALSKA Oj, psotnisiu! psotnisiu! (groc okularami) tobie jeszcze w gowie chychotki, askotki.P. JOWIALSKI Ja na to jak na lato - prawda, pani Jowialska? P. JOWIALSKA wkada okulary Daje pokj, Jzieczku, przy tym kawalerze! P. JOWIALSKI O, o, raczka spieka - poka oczta. P. JOWIALSKA zdejmujc okulary C bdzie? P. JOWIALSKI O! jakie figlarne! Oj, ty... ty... ty... (szczypic policzki) Zjadbym Ci. P. JOWIALSKA Jzieczku, mieje przecie kontenans. LUDMIR Ja odejd, jeeli przypadkiem... P. JOWIALSKI Nie, nie; pjdziemy razem do mojego pokoju, bo ja w moim krzele najlepiej deklamuj. A tobie mio co powiedzie, ty suchasz nie tak jak drudzy: Mnie z ust, a jemu mimo uszy - szust! LUDMIR I o czym innym myli. P. JOWIALSKI Ja mu gadam o socu, a on myli o soniu;ja swoje, on swoje. Mw wilku pacierz, a on woli kozi macierz. Ale chodmy. Uoymy sobie cay plan dokadnie, bdziemy wspiera si wzajemnie, my autorowie. Bo to widzisz, kochanku, na tym wiecie czowiek czowieka potrzebuje. Rka rk myje. Jak ty czynisz, tak dla dbie czyni bd. LUDMIR Jak miark mierzysz, tak odmierz. P. JOWIALSKI Jak ty komu, tak on tobie. - A propos tego przysowia, znasz powiastk o Gawle i Pawle? LUDMIR Znam. P. JOWIALSKI Suchaj wic: Pawe i Gawe w jednym stali domu, Pawe na grze, a Gawe na dole; Pawe, spokojny, nie wadzi nikomu, Gawe najdziksze wymyla swawole. Cigle polowa po swoim pokoju: To pies, to zajc - midzy stoy, stoki Goni, ucieka, wywraca kozioki, Strzela i trbi, i krzycza do znoju. Znosi to Pawe, nareszcie nie moe; Schodzi do Gawa i prosi w pokorze: - Zmiuj si wapan, poluj ciszej nieco, Bo mi na grze szyby z okien lec. - A na to Gawe: - Wolno, Tomku, W swoim domku. - C byo mwi? Pawe ani pisn, Wrci do siebie i czapknacisn. Nazajutrz Gawe jeszcze smacznie chrapie,A tu z poway co mu na nos kapie. Zerwa si z ka i pdzi na gr. Sztuk! puk! - Zamknito. Spoglda przez dziur I widzi... C tam? cay pokj w wodzie, A Pawe z wdk siedzi na komodzie. - Co wapan robisz? - Ryby sobie owi. - Ale, mopanie, mnie kapie po gowie! A Pawe na to: - WoIno, Tomku, W swoim domku. - Z tej to powiastki mora w tym sposobie: Jak ty komu, tak on tobie. P. JOWIALSKA O, dlaboga! Co te on ma tego w gowie! Figle! figle! P. JOWIALSKI No, chod, jejmo. P. JOWIALSKA chowajc robot Zaraz, serdeko. P. JOWIALSKI Su ci, mj panie! (odchodzc) I za par miesicy nie spiszesz wszystkiego; zimowatu bdziesz, ja ci przepowiadam! SCENA TRZECIA WIKTOR sam; jakby mwi do Jowialskiego Mylisz, e nie bdzie zimowa? Bdzie, bdzie, tylko go popro! Ale jeeli mylisz, e ci do komedyji nie wsadzi z twoj Magosi razem, to si bardzo mylisz, (po krtkim milczeniu) Szalona gowa! Ale ja ci mego nie daruj - zemci si musz. Siedziaem ja w kozie, bdziesz i ty siedzia. Dla mnie jeden rozdzia, dla ciebiedrugi... Papiery u mnie. - Dobrze; poka, ei ja umiem zawiza i rozplta intryk. Szkoda tylko, e wiadkiem mego dziea bynie mog. - Schowam si w ogrodzie i tam, chobym mia trzy godzin siedzie w gstwinie, bd siedzia i cierpliwie czeka.SCENA CZWARTA Wiktor, Szambelan. SZAMBELAN Powiedze mi, panie Wiktorze, jakim sposobem te klatki zostay uszkodzone? WIKTOR Bo upady. SZAMBELAN Aha, upady! A dugo tu zostaniecie? WIKTOR Wtpi. SZAMBELAN Jakie upodobanie mie moecie w tak dziwnym sposobie podrowania? WIKTOR Upodobanie? SZAMBELAN Ludmir powiada, e to jedynie z upodobania. WIKTOR Ludmir?... Zapewne tak mwi wypada. SZAMBELAN Czy tak nie jest? WIKTOR Inaczej maj si rzeczy. SZAMBELAN Prosz pana - inaczej? WIKTOR Wiele zagadek na tym wiecie. SZAMBELAN Ja adnej nigdy zgadn nie mog. WIKTOR Czasem los zgadn przymusi. SZAMBELAN Przymusi? WIKTOR I krwawo, okropnie. SZAMBELAN Tylko prosz krwi nie wspomina, bo zaraz mi si sabo robi! WIKTOR I ja jestem zagadk. Igrzyskiem losu i nieszczcia. SZAMBELAN na stronie Co do pienidzy zmierza... (gono) Oj, czasy, czasy teraz cikie. Pszenica po niczemu, o wdk nikt si nie spyta - nikt nie chce kupi. WIKTOR Ale wydrze, wydrze. SZAMBELAN cofajc si Oho, ho! WIKTOR Panie szambelanie! Duej milcze sumienie mi nie kae. Zwierz ci straszn tajemnic! SZAMBELAN Moe... lepiej mojej onie? WIKTOR Mnie wszystko jedno - dla mnie los nie zmieni si przez to - zemsta mnie czeka, ale mwi bd. SZAMBELAN cofajc si Pan si zapalasz. WIKTOR porywajc go za rk Ludmir - Ludmir - wiesz, kto jest? SZAMBELAN Jest podobno... pan Lu... Ludmir. WIKTOR ogldajc si Jest - (wstrzsajc mocno rk.) czowiek niebezpieczny! - Strzecie si! - Bo biada wam, biada! Karpaty blisko - biada! SCENA PITA SZAMBELAN sam; po dugim milczeniu, przyszedszy do mowy Masz teraz! "Biada!" - Ale jak, co? - jake mi ydki lataj! - I on sam nie bardzo bezpieczny, w oczach ma co barbarzyskiego. - Jake mi si nogi trzs! (siada) "Tajemnica" - rzek, ale ja tej tajemnicy zachowa nie mog. Ja dawnomwiem, mwiem wyranie... to jest, nie mwiem, ale mylaem, mylaem... No, prawda - nic nie mylaem, ale to jest jednak zdarzenie nie bardzo wesoe. - I co wiem pewnie, to - e si boj potnie. SCENA SZSTA Szambelan, Janusz, Szambelanowa. JANUSZ Racz tylko wapani dobrodziejka wysuchamnie cierpliwie! Wierz, i jej sposb postpowania najlepszy... ale... SZAMBELAN Suchajcie... Za kad raz przebiega od Janusza do Szambelanowej. JANUSZ Ale panna Helena dzisiaj wyranie mi rk odmwia i nie mog wtpi, e ten Ludmir... SZAMBELAN Za pozwoleniem... JANUSZ Gow jej zawrci i e ja z ca cierpliwoci na lodzie osid. SZAMBELAN Rzecz arcywana!... JANUSZ Ludmir nie kryje si z tym, e mu si Helena podobaa. Panna Helena wcale go nie unika - i koniec kocw, jeeli Ludmir ma wie, ja mam rywala niebezpiecznego. SZAMBELAN Niebezpiecznego, wanie... SZAMBELANOWA Nie widz nic w tym dziwnego, e mody czowiek stara si podoba modej pannie -masz rywala i c std? Rien` du tout. SZAMBELAN Bjcie si Boga!... SZAMBELANOWA Mj pierwszy m, p. jeneral-major Tuz, czy mylisz, e tyle tylko mia przeciwnoci, nim mnie zalubi? Comment?SZAMBELAN Rzecz okropna!... SZAMBELANOWA wskazujc gow Za niego za em posza, to mnie moi bracia namwili. - Bodaj im Pan Bg tego niepamita! SZAMBELAN Dzikuj ci, moja Basiu, ale suchaj... JANUSZ Ludmir wkrca si zrcznie w ask pana Jowialskiego. SZAMBELAN Daremnie prosz, za nic mnie nie maj. SZAMBELANOWA Dwie drogi masz wapan przed sob: albo nakoni star Bajk w postaci pana Jowialskiego, aby oddalia z domu ulubionych goci, albo uy oglnego lekarstwa, jak mawia pierwszy mj m, witej... JANUSZ porywczo koczc Pamici jenera-major Tuz. SZAMBELANOWA Tak jest. - A tym oglnym lekarstwem jest: cierpliwo. JANUSZ No, jeeli ja nie jestem cierpliwy, to i te mury s niecierpliwe. Szambelan, nie mogc przerwa rozmow, uderza kijem w st. SZAMBELANOWA Ach! SZAMBELAN Inaczej nie mona byo przerwa waszego zacietrzewienia - Suchajcie mnie, dlaboga! bo to nie s arty- tu idzie o nas wszystkich. Staje midzy nich - patrzy w prawo i lewo imilczy. SZAMBELANOWA C wic? JANUSZ Suchamy. SZAMBELAN Cem to mia mwi?... Na poczciwo, zapomniaem. SZAMBELANOWA ironicznie Miy chopiec. SZAMBELAN A, ot wiem. - Wiecie, kto jest Ludmir? SZAMBELANOWA Wiemy tyle, co i ty. SZAMBELAN Przepraszam ci, Basiu, t raz wiem wicej. JANUSZ Prosz wic mwi - moe mnie co pomoe.SZAMBELAN Diaba pomoe! (ogldajc si) Ludmir jest czowiek niebezpieczny. - Biada! SZAMBELANOWA Jak to - niebezpieczny? SZAMBELAN Jego przyjaciel Wiktor dopiero std odszed- przestraszy mnie, e a usi musiaem i dotychczas jeszcze niepewnie stoj na nogach. JANUSZ C mwi? Ludmir ma wie? SZAMBELAN Mwi: "Przestrzegam was - strzecie si -Ludmir czowiek niebezpieczny - lkam si zemsty. - Biada wam!" - i wiele innych rzeczy, ktrych nie pamitam, bo byem, jak powiadam, arcymocno pomieszany. SZAMBELANOWA Wiktor to mwi? JANUSZ Przecie co wicej musia jeszcze powiedzie. SZAMBELAN Nic wanego - ile mi si zdaje, bo take nieby spokojny... Aha! Jeszcze mwi, e kto nie da pienidzy, temu wydr. SZAMBELANOWA To jasno! C`est comprhensible. JANUSZ Z jakiego powodu to mwi? SZAMBELAN Czyli ja mog powd zgadn? - Ale wspomnia co o sumieniu. SZAMBELANOWA Gdzie jest? SZAMBELAN Czyli ja mog zgadn, gdzie jest? - Wstrzs mi rk, a w stawach trzaso, iznikn. SZAMBELANOWA Nie trzebae tu prawdziwego nieszczcia, aby koniecznie adai si ze swoim odkryciemdo tego zera. C`est malheur! SZAMBELAN Radcie teraz. Do was radzi i zaradzi naley; ja id przestrzec Helusi, e Ludmirczowiek niebezpieczny; sam za uzbroj si dla osobistego bezpieczestwa. SCENA SIDMA Janusz, Szambelanowa. JANUSZ Pani dobrodziejko! to nie s arty. SZAMBELANOWA Zapewne, e nie arty. JANUSZ C pocz? SZAMBELANOWA Siadaj wapan na konia, we wsi stoj dragony; jeeli ich jest dziesiciu, musi bykapral (ja to wiem doskonale od mojego pierwszego ma, p. jeneraa-majora Tuza). Powtrz wyznanie jego wasnego towarzysza; nareszcie - rb, jak chcesz, byle tu sprowadzi zbrojn si. C`est a. JANUSZ wracajc Jeeli to art Wiktora? SZAMBELANOWA Je ne plaisante jamais - mawia pierwszy... JANUSZ prdko koczc Mj m, jenera-major Tuz. Ale jeeli art? dajmy na to. SZAMBELANOWA art, nie art - bd musieli zoy papiery. Dowiemy si przynajmniej, co to sza ludzie. JANUSZ Ale co powie pan Jowialski? SZAMBELANOWA Id go o wszystkim uwiadomi. JANUSZ O, Heleno! Odchodzi. SZAMBELANOWA Co z tego bdzie - sama nie wiem; ale odetchn, jak mundur przy sobie zobacz. -Co to za rnica jenera-major, a ten szambelan!... We wszystkim, we wszystkim wielka rnica. Sans comparaison! Odchodzi do pokoju Pana Jowialskiego. SCENA SMA LUDMIR sam; ktry spotkawszy w drzwiach Szambelanow, nisko si ukoni. Kaducznie z gry na mnie spoglda pani Szambelanowa dobrodziejka. I to jest podobno skaa, o ktr moje dk roztrzaskam. (po krtkim milczeniu) Jak do niej przystpi? Co lubi? Czym uj? (woa w lewe drzwi) Wiktorze! Wiktorze!... Gdzie si podzia? - Z Jowialskim interesa id jaknajlepiej, szalenie we mnie zakochany. - Historyj mego ycia opowiedziaem mu dokadnie, sucha z rozczuleniem i nad spodziewanie nie znalazem w nim uprzedze, tyczcych si majtku i urodzenia. Kilka dni jeszcze, a miao o rk Heleny bd mg prosi. - Helena za,albo ja le widz, le czuj, le pojmuj, albo nie bdzie od tego. Ot i ona! SCENA DZIEWITA Ludmir, Helena. HELENA na stronie Ot jest! Igraszka losu! Ojciec mj swoim odkryciem okropnie uderzy w serce, ukoysane najsodsz nadziej. Straszne przeczucia porywaj mnie w nieprzejrzany zamt! LUDMIR na stronie Nie widzi mnie - w idealnym przestworzu kry jej dusza. HELENA na stronie Jeeli tak jest - ratowa go musz; podam rk nieszczsnemu, ktrego kocha nie wolno, a wiecznie kocha bd. LUDMIR na stronie Jeszcze musz by smtnoromansowym - nie pomoe! Teraz uj j trzeba, a po lubie poprawa, (do Heleny, ktra wzdrygna si na jego gos) Piknie dla mnie dzisiaj jutrzenka zajaniaa - agodnywietrzyk szczcia pieszczotliwie mnie owion, kiedym wstpowa w te progi. Jakrdk czarnoksisk tknity, innym si staem, jak byem dotd. HELENA oczy ku niebu wznoszc Jak by dotd! LUDMIR Pozwl, pikna Heleno, niech w mglistym yciu gwiazda nadziei dla mnie zawieci. HELENA Ni pogodna jutrzenka pogodnego wieczora, ni spokojnie byszczca gwiazda pogodnego ranka rkojmi by moe. Chmury, niosce burze, zawsze s w odwodzie, zawsze nas trwoy powinny. LUDMIR Ach, nie trwoy; bo jeeli pogoda, rwnie iburza nie jest trwa. HELENA Ale burza czsto niszczy. LUDMIR Zniszczenie i rd pogody uderzy moe - na to kady czowiek przygotowany by powinien. - Nikomu moe tyle, ile mnie, los cierni nie narzuca na drog ycia, jednak postpuj miao. HELENA Czy tylko nie zbyt miao? LUDMIR To wkrtce okaza si musi. HELENA z trwog Wkrtce? wkrtce? Jeste jakie przedsiwzicie? LUDMIR Wielkie przedsiwzicie, ktrego skutek stanowi bdzie ca moj przyszo, ktry nagrodzi zdroje goryczy pojcej mniedotychczas, (z przesad) Albo wtrci w czarn otcha dzikiej rozpaczy, (na stronie) O, tak! HELENA niespokojnie Tak-e wielkich doznawae pan nieszcz? LUDMIR Ja? czy wielkich nieszcz doznawaem? (na stronie) Bdmy wic bohaterem nadzwyczajnych nieszcz i zgryzot! (do Heleny) Na c okropny obraz stawia przed oczy, ktre nie znaj, jak lube farbywiosennej tczy, jak w harmonij siane kolory kwiatw, co na dziewiczej piersi radosne serca licz uderzenia. HELENA Okropny obraz! LUDMIR Tak jest, okropny. Igrzyskiem szalonego losu wyrzucony z kolebki w odmt wiata, iu Fj A 48jx}jӺA48j4jA4 }x} jp d NpcOWGcP cQcRcScT%OcU;-tmidzy milijonami ludzi szukaem czowieka- daremnie!... Bagaem o serce, o jedno litosne uderzenie serca. - Wszdzie gucho,wszdzie ciemno! Odepchnity, wzgardzony,napojony trucizn, rzuciem si... rzuciem... HELENA Gdzie? przebg! LUDMIR Rzuciem si na bryczk i kazaem jecha, gdzie konie pobiegn. (na stronie) Potknem si podobno. HELENA I dokd? dokd? LUDMIR Udaem si w najniedostpniejsze gry. HELENA W Karpaty? LUDMIR W Karpaty. HELENA Nieba! LUDMIR Tam - ni snu, ni spoczynku!... Bkaem si po urwiskach; nieraz jak widmo stawaem si w nocy przestrachem spokojnych mieszkacw... HELENA Ha! Szandor! LUDMIR Co? HELENA Zbjco! LUDMIR Ja? HELENA Ty! Ludmir parscha miechem. Nieszczsny! nie pokrywaj miechem!... Wyjawie - com, niestety, przeczua! Niedaremnie wczoraj moja prababka spadaz koka! Uchod, uchod, nieszczsny - za p godziny ju pno bdzie. LUDMIR na stronie Tego honoru nie spodziewaem si wcale. HELENA Za kwadrans moe ju Helena nic, cakiem nic dla ciebie uczyni nie potrafi. LUDMIR Dlaczeg za kwadrans? HELENA Twj towarzysz ci zdradzi. LUDMIR Jaki towarzysz? HELENA Wiktor. LUDMIR Wiktor? zdradzi? HELENA Zdradzi ci - wyzna tyle, ile potrzeba byo, aby przedsiwzito rodki groce twojej wolnoci. LUDMIR C Wiktor powiedzia? HELENA e Ludmir "czowiek niebezpieczny - strzecie si - gdy biada wam, biada!" LUDMIR O, Van-Dyku przeklty! HELENA Vandyk si wic zowie? LUDMIR I gdzie jest? HELENA Znikn. LUDMIR Zemci si. HELENA Wanie, wspomina o zemcie. - Uchod, uchod, nieszczliwy, ofiaro czarnych losw! Lecz w chwili wiecznego rozstania nie waham si wyzna, i nie sam jeden ulegasz pod krwawym ciosem. - Serce Heleny towarzyszy ci bdzie. Jej mody ulatywa bd nad twoj drog gow. - Oby si sta mogy niezomn tarcz! Oby mogy wyjedna dla ciebie przebaczenie i spokojne nadal ycie! LUDMIR Heleno! serce wic twoje odpowiada mojemu. Nie zwiody mnie wejrzenia twoje.- Ach, powtrz, powtrz, e kochasz, e wierzysz, i jeste kochan - pozwl mie nadziej... HELENA adnej, adnej; uchod, nie tra czasu! LUDMIR Jedno tylko sowo - kochasz mnie? HELENA Niestety! LUDMIR Gdyby rodzice zezwolili... HELENA Ach, na c wznawia krtkie uudzenie duszy! egnam ci, egnam, ty, ktrego nazwa nie miem! LUDMIR Suchaj mnie wic! HELENA Nie - kada chwila dla ciebie droga! LUDMIR Ale pozwl... HELENA Uchod - las w bliskoci - przez ogrd!... LUDMIR Miejmy nadziej! HELENA wskakujc na niebo Tam! Odchodzi. SCENA DZIESITA LUDMIR sam O, bazgraczu! poczekaj! Chciae mnie kopotem nabawi, ale ci si nie udao; wicej zyskaem, ni straciem. Wiem teraz, e mnie Helena kocha. - Czeg mam si lka? Ka stawi mi si przed wadzmiescow - mam papiery jasno wiadczce... (szukajc) Gdzie... c to?... Jeeli... to znowu art za gruby! ba mi nie utn, ale zawsze niemio i par godzin by le uwaanym. Moe odjecha? - Nie, to by zanadto byo... Ale kto wie... Janusz mci si bdzie... ma za co... W samej rzeczy, art troch za gruby. SCENA JEDENASTA Ludmir, Szambelanowa. Szambelanowa, wybiegszy z pokoju Pana Jowialskiego, jak w obkaniu chwyta Ludmira za piersi. SZAMBELANOWA Masz myszk na opatce? masz myszk na opatce? LUDMIR cofajc si Za pozwoleniem... SZAMBELANOWA Czowieku, odpowiadaj - masz myszk na opatce? LUDMIR Ale, mocia dobrodziejko! za pozwoleniem -mj surdut - ja nie rozumiem... SZAMBELANOWA Czy masz na prawej opatce znak myszy, pytam ci si wyranie raz jeszcze. LUDMIR Rzecz dziwna! SZAMBELANOWA Odpowiadaj, na Boga jedynego, odpowiadaj! LUDMIR Jeeli o to idzie koniecznie - mam. SZAMBELANOWA I wszystko prawda, co Jowialskiemu powiada? LUDMIR Co do sowa. SZAMBELANOWA Przysigniesz? LUDMIR Ale, za pozwoleniem... SZAMBELANOWA Mw, bo oszalej! LUDMIR Przysign, jak tego trzeba bdzie, (na stronie) Co to jest! SZAMBELANOWA Pyncego w kolebce Cygani zapali? LUDMIR Tak jest. SZAMBELANOWA Potem zostawili chorego?... LUDMIR U pana aby w Litwie. SZAMBELANOWA I ten pniej okupi u nich wiadomo, skdci wzili? LUDMIR Tak jest. SZAMBELANOWA e z Wisy? LUDMIR Tak jest. SZAMBELANOWA I razem przedali krzyyk, ktry miae byna szyi? LUDMIR Krzyyk? SZAMBELANOWA Srebrny? LUDMIR Tak jest. SZAMBELANOWA Z literami B. B.? LUDMIR Rzecz dziwna! tak jest w istocie. SZAMBELANOWA Poka, poka prdko, prdko. - B. B. - Barbara Bobkwna. LUDMIR Miaaby jak wiadomo o moich rodzicach?... (dajc krzyyk) Oto jest. SZAMBELANOWA rzucajc si na szyj Syn! syn mj! LUDMIR Ja jestem?... SZAMBELANOWA Mody Tuz, syn jeneraa-majora Tuza. O, Charles, Charles! Ja od siebie odchodz, ty stoisz jak martwy. Mon fils! LUDMIR Zadziwienie - w tym domu moe art?... SZAMBELANOWA ciskajc Ach, artem serce tak nie bije - to serce matki! LUDMIR Matko! (klkajc) pobogosaw syna. SZAMBELANOWA ciskajc go Gdzie miaam oczy? Wszake to ywy portret mojego pierwszego ma, p. jeneraa-majora Tuza! Mon Charles, oeni ci z Helen. LUDMIR Nie dziwuj si, matko, e skpo wyraam uczucia moje - nadto, nadto ich wiele na raz! SZAMBELANOWA Wszak Helena ci si podobaa? LUDMIR Kocham j. SZAMBELANOWA Ona nie bdzie przeciwn? LUDMIR Spodziewam si. SZAMBELANOWA Nieche ci jeszcze uciskam, ywy obrazie biednego jenera-majora nieboszczyka. ciska go. SCENA DWUNASTA Szambelanowa, Ludmir, Szambelan. Szambelan, przy szpadzie, cofa si kilka krokw, zobaczywszy ucinienie ony. SZAMBELAN na stronie A to co? SZAMBELANOWA Kochany Karolu! SZAMBELAN na stronie Pjd poskary si jegomoci. SZAMBELANOWA Powiedze mi, powtarzaj kady szczeg twojego ycia. - Ach, ile to ja szczcia straciam! SCENA TRZYNASTA Ci sami. Pan Jowialski, Pani Jowialska. P. JOWIALSKI Niemiao wychodz, bo nie wiem, czy si smuc, czy si wesel. SZAMBELAN Smuc si. SZAMBELANOWA Wesel si! Oto jest Charles, mj syn, syn jeneral-majora... SZAMBELAN Co sysz! P. JOWIALSKI Bogu dziki! P. JOWIALSKA Cuda, cuda! P. JOWIALSKI Przecie wapani teraz rozmiejesz si czasem i drugim za ze wesooci bra nie bdziesz. SZAMBELANOWA Wszystko teraz ze mn zrobicie. SZAMBELAN Wszystko? - Kochany synek! I ja si ciesz,e si znalaz. P. JOWIALSKI Bardzo si ciesz, e z nami zostaniesz. SZAMBELAN atwiej kijek gruby... atwiej grubemu... atwiej kijek... SCENA CZTERNASTA Ci sami i Helena. HELENA Nieba! czy go bior? SZAMBELANOWA Nie, nie! On ciebie wemie, jeeli dziadunio pozwoli. HELENA Pan... jake mam nazwa? LUDMIR miejc si Nie Szandor - arty to byy Wiktora. Znalazem, droga Heleno, matk, a jeeli pan Jowialski zezwoli, znajd ojca i on. P. JOWIALSKI Od dawna zostawiem Helusi zupen wol w wyborze ma. SZAMBELANOWA Od ciebie wic, Heleno, zaley. P. JOWIALSKI Nie naglijciee na ni. - Wiecie, jak si od tego wyprasza. Dajcie jej przynajmniej par miesicy do namylenia. HELENA Jeeli dziadunio kae - to ja ju zwoki nie bd prosia. P. JOWIALSKI Aha! Wyszo szydo z worka - ze smyczy kochanek do budy. Lepszy gil ni motyl - prawda? SCENA PITNASTA Ci sami, Janusz, Wiktor, dwch onierzy. WIKTOR papiery w rku, kulejc Jaki obmierzy, przeklty dzie dzisiejszy!Ju drugi raz jak wczga jestem prowadzony. Pokazuj papiery - nie; chod! - Czy wszyscy dzi zdrowe zmysy utracili?Siada; onierze na znak Jowialskiego odchodz. JANUSZ do Szambelanowej Wypeniem rozkazy - teraz dziaa na pani. LUDMIR do Wiktora C si z tob dziao? WIKTOR Zabraem twoje papiery, przestraszyem Szambelana i schowaem si w ogrodzie, ale przez ciekawo nie mogem na miescu usiedzie. Wygldaem z gstwiny co moment, tak mnie te ujrza kapral. P. JOWIALSKI Zdyba jak czajk na gniedzie. WIKTOR Osdzi za postpowanie nader podejrzane ikaza i z sob. P. JOWIALSKI Kto pod kim doki kopie, sam w nie wpada. WIKTOR I prosz si, przekadam rzecz ca - nie! Od furtki ogrodowej - przez ca ulic - przez cay dziedziniec prowadz mnie midzy komi jak ostatniego urwisza. LUDMIR Ale eby wiedzia, jak mnie dokuczye! WIKTOR Niech si przynajmniej tym pociesz. LUDMIR Znalazem matk. SZAMBELANOWA A ja syna. JANUSZ Tam do kata! SZAMBELAN I bdzie mona z ni robi, co chcie. WIKTOR Ten czowiek w czypku si urodzi - a mnie... P. JOWIALSKI Tak to zawsze. Jednemu szyda gol, drugiemu i brzytwy nie chc. LUDMIR I Helena bdzie moj. JANUSZ O, za pozwoleniem!... HELENA Tak jest, dusze nasze zrozumiay si od pierwszego dotknicia. Rodzice zezwalaj nauzupenienie naszego wiatowego szczcia.JANUSZ do Szambelanowej Mocia dobrodziejko, to moe jakie oszukastwo? P. JOWIALSKI na stronie O, dugo pokuka, kto bab oszuka. SZAMBELANOWA Ach, serce moje mnie nie zwodzi i podobiestwo jego do pierwszego mojego ma, p. jeneraa... JANUSZ Ale obietnica, mocia dobrodziejko. P. JOWIALSKI na stronie Obiecanka cacanka, a gupiemu rado. SZAMBELANOWA dawnym sposobem mwienia Dziwi mnie, e wapan omielasz si da,abym z krzywd wasnego syna i wbrew jego dobru dotrzymywaa w innych stosunkach uczynionej obietnicy. C`est drle! SZAMBELAN na stronie Oj, co znowu po dawnemu. P. JOWIALSKI Blisza koszula ni suknia ciaa, mwi przysowie. LUDMIR Pierwej sobie, potem tobie. P. JOWIALSKI Pierwej Sobkowi, a potem Dobkowi. JANUSZ Widz, e wszyscy bawili si i bawi dotd moim kosztem. P. JOWIALSKI Wszyscy tacowali, a ty skrzypka zapaci. WIKTOR O, i mj grosz wpad do skrzypcw. P. JOWIALSKI Ale to oddane rzeczy, mj panie. Nie turbujsi, i ty znajdziesz on, bo przysowie mwi: Kada Marta znajdzie Gotarta. JANUSZ Mam wie dobr. P. JOWIALSKI I abym ci pocieszy, powiem ci bajeczk. -Znacie o czyyku i zibie? WSZYSCY Znamy. P. JOWIALSKI Suchajcie wic. JANUSZ Wiem, wiem. P. JOWIALSKI przytrzymujc go za rk Suchaj: Na ciemnym jarzbie Mody czyyk siad przy zibie; A e zawsze myl w nim pocha, Ledwie zoczy, ju ci kocha. Lecz uwaa prcz urody - W tym ju baczny, lubo mody - e ptaszyna ma w udziel W swym mieszkaniu ziarna wiele. Tym mieszkaniem domek may, Drobne kratki go skaday, I szczeblikiem drzwi podparte Stay otwarte. SZAMBELAN okazawszy, i zrozumia Samotrzask! P. JOWIALSKI Uwaa czyyk do dugo, a potem, Lekkim zbliywszy si lotem, Nuci, piewa, bawi, O mioci prawi, Wzajemnoci da, A na proso wci poglda; Ziba za swoim zwyczajem Wdziczy si nawzajem. Ziba nadobnej bya urody, A czyyk mody. Pokarm by pikny, liczny, dorodny, A czyyk godny. Nie mylc wic wiele Posun si miele; Lecz ledwie przy kratce... Trzask! - czyyk w klatce. Zrazu pieszczoty ziby, jej gos miy Myli niewoli z gwki oddaliy; Lecz nieduga Ta usuga: Jakby nie ta co z pocztku, Dumaa gdzie w swoim ktku, A gdy czyyk grzecznie, adnie O piewanie j zagadnie, Huknie, Puknie: - Ja pty wabi, pkim sama w domu, Pki mi trzeba podoba si komu. - Cho westchn czyyk nad dzielnoci mowy, Nie straci gowy. Wspomnia o prosie; Wzi si do niego. Lecz - o, smutny losie! O, nadziejo marna! Duo tam upek, a niewiele ziarna. Westchn jeszcze i wzdycha, ale nic nie zmieni. - Niejeden jest czyykiem, co si dzi oeni.P. JOWIALSKA Figle! figle! Janusz odchodzi. --------Konwersja: rpg6@go2.pl trzec Helusi, e Ludmirczowiek niebezpieczny; sam za uzbroj si dla osobistego bezpieczestwa. SCENA SIDMA Janusz, Szambelanowa. JANUSZ Pani dobrodziejko! to nie s arty. SZAMBELANOWA Zapewne, e nie arty. JANUSZ C pocz? SZAMBELANOWA Siadaj wapan na konia, we wsi stoj dragony; jeeli ich jest dziesiciu, musi bykapral (ja to wiem doskonale od mojego pierwszego ma, p. jeneraa-majora Tuza). Powtrz wyznanie jego wasnego towarzysza; nareszcie - rb, jak chcesz, byle tu sprowadzi zbrojn si. C`est a. JANUSZ wracajc Jeeli to art Wiktora? SZAMBELANOWA Je ne plaisante jamais - mawia pierwszy... JANUSZ prdko koczc Mj m, jenera-major Tuz. Ale jeeli art? dajmy na to. SZAMBELANOWA art, nie art - bd musieli zoy papiery. Dowiemy si przynajmniej, co to sza ludzie. JANUSZ Ale co powie pan Jowialski? SZAMBELANOWA Id go o wszystkim uwiadomi. JANUSZ O, Heleno! Odchodzi. SZAMBELANOWA Co z tego bdzie - sama nie wiem; ale odetchn, jak mundur przy sobie zobacz. -Co to za rnica jenera-major, a ten szambelan!... We wszystkim, we wszystkim wielka rnica. Sans comparaison! Odchodzi do pokoju Pana Jowialskiego. SCENA SMA LUDMIR sam; ktry spotkawszy w drzwiach Szambelanow, nisko si ukoni. Kaducznie z gry na mnie spoglda pani Szambelanowa dobrodziejka. I to jest podobno skaa, o ktr moje dk roztrzaskam. (po krtkim milczeniu) Jak do niej przystpi? Co lubi? Czym uj? (woa w lewe drzwi) Wiktorze! Wiktorze!... Gdzie si podzia? - Z Jowialskim interesa id jaknajlepiej, szalenie we mnie zakochany. - Historyj mego ycia opowiedziaem mu dokadnie, sucha z rozczuleniem i nad spodziewanie nie znalazem w nim uprzedze, tyczcych si majtku i urodzenia. Kilka dni jeszcze, a miao o rk Heleny bd mg prosi. - Helena za,albo ja le widz, le czuj, le pojmuj, albo nie bdzie od tego. Ot i ona! SCENA DZIEWITA Ludmir, Helena. HELENA na stronie Ot jest! Igraszka losu! Ojciec mj swoim odkryciem okropnie uderzy w serce, ukoysane najsodsz nadziej. Straszne przeczucia porywaj mnie w nieprzejrzany zamt! LUDMIR na stronie Nie widzi mnie - w idealnym przestworzu kry jej dusza. HELENA na stronie Jeeli tak jest - ratowa go musz; podam rk nieszczsnemu, ktrego kocha nie wolno, a wiecznie kocha bd. LUDMIR na stronie Jeszcze musz by smtnoromansowym - nie pomoe! Teraz uj j trzeba, a po lubie poprawa, (do Heleny, ktra wzdrygna si na jego gos) Piknie dla mnie dzisiaj jutrzenka zajaniaa - agodnywietrzyk szczcia pieszczotliwie mnie owion, kiedym wstpowa w te progi. Jakrdk czarnoksisk tknity, innym si staem, jak byem dotd. HELENA oczy ku niebu wznoszc Jak by dotd! LUDMIR Pozwl, pikna Heleno, niech w mglistym yciu gwiazda nadziei dla mnie zawieci. HELENA Ni pogodna jutrzenka pogodnego wieczora, ni spokojnie byszczca gwiazda pogodnego ranka rkojmi by moe. Chmury, niosce burze, zawsze s w odwodzie, zawsze nas trwoy powinny. LUDMIR Ach, nie trwoy; bo jeeli pogoda, rwnie iburza nie jest trwa. HELENA Ale burza czsto niszczy. LUDMIR Zniszczenie i rd pogody uderzy moe - na to kady czowiek przygotowany by powinien. - Nikomu moe tyle, ile mnie, los cierni nie narzuca na drog ycia, jednak postpuj miao. HELENA Czy tylko nie zbyt miao? LUDMIR To wkrtce okaza si musi. HELENA z trwog Wkrtce? wkrtce? Jeste jakie przedsiwzicie? LUDMIR Wielkie przedsiwzicie, ktrego skutek stanowi bdzie ca moj przyszo, ktry nagrodzi zdroje goryczy pojcej mniedotychczas, (z przesad) Albo wtrci w czarn otcha dzikiej rozpaczy, (na stronie) O, tak! HELENA niespokojnie Tak-e wielkich doznawae pan nieszcz? LUDMIR Ja? czy wielkich nieszcz doznawaem? (na stronie) Bdmy wic bohaterem nadzwyczajnych nieszcz i zgryzot! (do Heleny) Na c okropny obraz stawia przed oczy, ktre nie znaj, jak lube farbywiosennej tczy, jak w harmonij siane kolory kwiatw, co na dziewiczej piersi radosne serca licz uderzenia. HELENA Okropny obraz! LUDMIR Tak jest, okropny. Igrzyskiem szalonego losu wyrzucony z kolebki w odmt wiata, iu Fj A 48jx}jӺA48j4jA4 }x} jp d