.$Qi!= $!R FJJ'1X3οߔK VrMsʚaX'v#aV8@Ro0`ր%cN84>Dxˈ:e|c<%8 r!GOOMBAGOOMBAGMBAHٟHYHdAD dT,0Q 4 4:9Q 4 4:N8Q 4 4: S 4:8  0S`H`hH`/.$Qi!= $!R FJJ'1X3οߔK VrMsʚaX'v#aV8@Ro0`ր%cN84>Dxˈ:e|c<%8 r!GOOMBAGOOMBAGMBA 0Uih7 RUD@ 0X@ q`PUUQ HAptbd5Q1QUUQl)`D` P@ @I Hps'6FTQE%In@p`P+5@;7g;#Oh(qF&PRQ oOwww.a$PcWЏ`^&'_ ?dP@*Q?piIp`5SQUEU`ߖ_p`_c~P?@G@FTtU4b_`dHpw6fP0;UhGsPpIwrF@TPAUE@?c@`@wGfaUP ?Ph`tp@ff1UU$b!o{׀(2?ulB_a{%aQbrf>)< ^ 5~C?B{A H7p6 `^Q5UU@IFtrdUQE@??faUR0U?@)A)(wJfZS00%1[1F!wpfU!U UU4AwwGf~_ @DwfaS#P`@A0PU@k_ ! T?2ifa$UEDQ$!?^%^?#I@hwttFbBEqA  wBd@Q@biq_TR0BC?ww??QbTUBU4$??dQC!?ۙA_swwbE3_Ai~$_~`1P0S$I`QiÆqw 6UT'@i `h`GGGf&A%`iݑhHq#FF]E$E~a Iqi!GOETHH#`P1a C@q@81b@r6F0`ffPFR??01?HB*i8btwa79*Q@ _ TPp#```0w%FS ?`0660SS R8 DqF6 Qy@`p?TPU4q? ~@  7 _0\/zz @0H??*kp3$$$$RSSC4FF%RteC4VG%RddC455%BBBBX=RJZ9gs{X=LJZ1gs{gCClC)C] 𵆰KN$kIHRR!B!GOys@-h$U`!!4, W@  7B  ?' xG 7(9"HBa8dI# h@C8!> - @'% x 7 / ' L '` h #@ Hx( GhCXC C2C J'PhR{3:3z;@* 9+ѐpGhC񵂰 )Hh.8PCpR(0 9 B %($EHh( "B"1# .1o0:0z!@4B Hh ))IBIIIBIIAG1hCHIh h`B@@#@Oi#B i1a)ۉ HaaI ` !@CpGhCCC!"R( KR(HQ1B !HpG0  #GK *KK#A#CETS0 \ ,!!1BCR0(۰pG0*A A"I2 "HpG@I" pG@NhH1iCA@@ 0a xA(h (ya` h 7B  ?'! 1@#BHМC` GC "JI# h@#[B EHpEI hO#'<pK $x#Cp"Cp8< $Qx9K!CQph !#B!`4I`4I3IMH`$] h`!!4,*L C8a!Lhi@Hhh (ڠ!I!IXH` 8@H8@$( 2`!4 ,L C I  IMGC2lCC `8` $M/`U/ HC(a/ / ` Ӯh/ѰI/IX` @/(/ H @O8CGC h`` G G Oh 0*2Rh"B"]GCK"hB"%0NGCB828!RGOFFONwith RONOFFSLOWMO5min10min30minOFFIIIIIIIIIIIIIIINormalTurboCrapProtGBAGBPNDS1P2PLink2PLink3PLink4PBlackGreyBlueNoneYellowGreyMulti1Multi2ZeldaMetroidAdvIslandAdvIsland2BaloonKidBatmanBatmanROTJBionicComCV AdvDr.MarioKirbyDK LandDMGMGBSGBCGBAGBAuto Goomba Pogoomba ' I" ;`AHx('@I XhF? @HAIx XiFhFiF" F;O @ 2 2 > GPowered by XGFLASH2.com 2005uChav2.2 on wC`C`B autofire: A autofire: 2`Controller: Display->Other Settings->Link TransferSleepRestartSave State->Load State->Manage SRAM->Exit Q" 6h:H;Ix X:hFiF 8H8Ox8:XhFiF 6L7Ix X6hFiF x4I X4hFiF 4H4h :XhFiF y0:XhFiF /H/x:XhFiF /H/hhFiF G Other Settings(`VSync: _`FPS-Meter: C`Autosleep: `EWRAM speed: 2Swap A-B: Autoload state: (Goomba detection: PaGame Boy:  " HIh XhFIiF 7HIx XhFfOKBa  @&60`.CH p ;pAH[#  >Np00Xp!000pp@;p#C3H&1H1A1HA(1%H&V f>Й(`]0 Z&v  # 06N<,$$ 4D=- Hh. 47?/ JGgCTCC brac#\T3:рpG H!I LhB 8hB <`x`Gg1W!"Cxx;Cx?;Cx?;CY02*ۀpG e") |"* wZ'?рG Write error! Memory full. Delete some games.1K1Oh#[<f'BC#fB7B+) #[B 5 (92>.'C.`h`=- 9*d'C'``` I02 `!Ip02B @I9 GCg^)2:p01ypG "S!H9 !7< 9< !7< }9 79 G00:00:00 - 00/00kKCIh h&1+AL! + + h)89B)) !`  Y'# ` B )"B" 0 1_Bѡh7  &.ѽB  i"2 D/"3 =( ("B" 0." )7 (" H` `GCgPush SELECT to deleteSave state:Load state:Erase SRAM:CKL(#[30 g``Hh`Hh2`HOx(8I Hh1.1"8NGg0CPCuCgCTC LjF ` (ќG  "! h-!h8BH ` 8@jF (H8@C #L!:#k LjF `  @"! h("! h 8@jF H8@GgCd#C% I NBh3B1` *I `GgCIh" J)0% )>hI`GgCH#h@pGlC( Hh/jF!(HhGPCTC(јG ") O#!";HhjF!v( "!6( g Saving.gPC(4! N(-h()!D("#[M0"#K!I H631!"H`!8Gg0!HKJ?"!GgA(< Hx8Hhw! ! -hB "RIH<// "Ah J00""RIH"GdCPCHx"Hh-jF! (hBE"R I HjF!8(zGdCPC  .MiF(`(G @&h%(B(!{%mH5hB#[B I") `%5<- M"!(h)h8BH(` 8@iF ( H8@CpC ROM not found.I(IjF! ("L#[0" IHhqHhHqHIx xCI x CI xICqHxHhO`/"! #[0"Gg0g8\_C(C_dCPC(!jF! (Jy`Ay J`y Jp!@ Jp!@ J#pI@@ pG8\_C(C_&O(C !I%=p70BjF! Z(L#[0"IHJhqHhHqHxqxyCq/`"! #[0"Gg0g8\_CC8O8J9j `%3L.S][D/7>W S BՉ-63CCBiсщ) щIaZ %KB$H!!с!C P CKBH!KBH!KBPh(Е`h(Аh8`HH8bH#CpG!`Q`сQ`gC @0&@  HKhB Hx( H! I CII#CpGC0vC CB0ӄFR) xp@Iу:Ӱɸ:Ұ 2 p Cp p p xpI@R`FpG CCXPpGR\TpG/Y@P@ KRB#BBRB[AB Z@P@Y@pGGGGG G(G0G8G CфF0 LC+@# @pB0`FpG xpI[*pG2x+ x1p2+pG/KRB#BBRB[ABpGFCˀ  xx[IR gFpGFRp@: C C  :ӁTR`FpGxG0`B @ @   !QR B0`BaB/F C ӰL;C+@рҰ xpI@+ R`FpG p@R`FpGxG--N< \/ Divide by zero///4 ,P$PP //38//1e "" \  /\ \$/< }Ϡ0\ }Ϡ@\  @0}ϠP\ // XTS4xVͫ0 FhnzZ~h2 0;.Yk  RT;h;h;h;;;T; T; = = =<<<<<===<<<<<<" =l=H=T; O-<04 +**)HAIB*@/@GPO|xt,`- .{H x@@44P,T(X$\ㄔGO 2 ZB^?O/pD-逡$ b(`4@ 0 PPQ0S$pD/XCP ` w9`9@9,C BB4Cx0@P`x404x40x4L-`ጠ匰Z @O PPQP$T0IE?@  L/xxxx h>P`@: ;;,'t,C2\+phà`àbàcàdàeàhàiàlàmàpàrà`sàtàu` àxàyà|à}ààà`bcdehilmprs`tu` xy|}wxFFFG8GhGGG H(??(@@(AA(B?(M3"o{3"o{3"o{3"o{UUUUUUUUUUUUUUUUUUZJZcUUUތk)ZcZJggU F%)YZJZcޢBk{URZJ!1sJ!!scR)祥{))Bu)ksJ!!scR)祥{))BތZsJ!!kkcB{))BȐPDBRRRRZZk{!BRZ{9RZ{9RZ{9Zk{!Bε!)99JZ9ﭥkZZB猥BRkRRRBZޜkf!BRUURBΌZR>sB3 wx#5 ZM`) UUUѩQH%GGM[jcBs{!%   @h*>` ; 8L 50@  ,$ /P-"P-p???????-???/@-L =@P 1 @@@0S@/0S@/                  @-BJRZbjrz "&.B1.07, T\ 0P@0/P00/$0/  R 0/޼ DP`l  0܀P:O-@PB A  ᠀堐cp@DA`PPP` \ EX P: O 0@-S"I 0  \0 Π0 S( 000 Q@@Ao 0!CexV4-$2X$QP$? @P,,0 R :Q0A 2 --N< \  Divide by zero!"!!"!"!!""!!"!""""!"!!""!!"!""""!!!!!!""""!"!!"!!!!!!!"!!""!!"!!!!!!!"""""!!"!!!!!!!!!!!!!0CFGNINTENDOxG[?xGbxGDxG\?xGZxGxG\xG xGxGxGexGxGqxGxGXTW@XTW@XTWXXTW$ %Ƞ B.瀀XTWX XTW2T12@XTW21TE112@XTWX\ကXTW0@2#D#@XTWČ~ B. B.XTW'1p2#!2XTW%Ƞ +LကXTWXE XTWe\2T12eT@XTWe\21TE112eT@XTWTXကXTW0L2#@#L@XTW$ PI@XTWhXTW$ &Ƞ B.瀀XTWh XTW2d12@XTW21dF112@XTWhlကXTW0E@2#@XTWXTW'1p2#!2XTW&Ƞ +LကXTWhF XTWfl2d12fd@XTWfl21dF112fd@XTWdhကXTW(0d@2E@XTW@HXTWxXTW$ 'Ƞ B.x XTWx XTW2t12@XTW21tG112@XTWx|ကXTWD QDR T"@ 22#1@XTW@T 2231@XTW@HXTW'1p2#!2XTW'Ƞ +xLကXTWxG XTWg|2t12gt@XTWg|21tG112gt@XTWtxကXTWD$ 2@XTW@HXTW|XTW$ 'Ƞ B.xG XTW||倀XTW'Ƞ + 212  B.XTW'Ƞ + 21@112  B.XTW'Ƞ B.XTW12@XTW@HXTW|'1p2#!2XTW'Ƞ +xGLကXTW|@|倀XTW2D12@XTW21DD112@XTWLကXTW22#@XTWXT@XTWXP@XTWXT@XTWXP@XTWXT@XTW'Ƞ +X\ကXTWXP@XTWT%T@XTWT&T\@XTWTP@XTWT'T\@XTWTP@XTW'Ƞ +TXကXTWT$T@XTWh`@XTWhd@XTWhd@XTWh`@XTWhd@XTW'Ƞ +hlကXTWh`@XTWd%dl@XTWd`@XTWd&d@XTWd'dl@XTWd`@XTW'Ƞ +dhကXTWd$d@XTWxp@XTWxt@XTWxp@XTWxt@XTWxt@XTW'Ƞ +x|ကXTWxp@XTWt%t|@XTWtp@XTWt&t|@XTWtp@XTWt't@XTW'Ƞ +txကXTWt$t@XTW% 'Ƞ B.瀀XTW%'Ƞ B.瀀XTW& 'Ƞ B.瀀XTW&'Ƞ B.瀀XTW' 'Ƞ B.瀀XTW'Ƞ  B.瀀XTW PI@XTW@H$ 'Ƞ B.瀀XTWD@XTWD@XTWD@XTWD@XTWD@XTWD@XTW'Ƞ +LကXTW$@02!2D@XTW$D02!2@XTW$@02!2D@XTW$D02!2@XTW$@02!2D@XTW$D02!2@XTW'Ƞ +$L02!2XTW$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW'Ƞ + (!$@02!2XTW(!$@02!2@XTW$@T02 2#!2@XTW$DT02 2#!2@XTW$@T02 2#!2@XTW$DT02 2#!2@XTW$@T02 2#!2@XTW$DT02 2#!2@XTW'Ƞ +$LT02 2#!2XTW$@T02 2#!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW'Ƞ + 2##?$@2# 2#D1!2XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2@1@XTW2D1@XTW2@1@XTW2D1@XTW2@1@XTW2D1@XTW'Ƞ +2L1XTW2@1@XTW0@41@XTW0D41@XTW0@41@XTW0D41@XTW0@41@XTW0D41@XTW'Ƞ +0L41XTW@1@XTW0@1@XTW0D1@XTW0@1@XTW0D1@XTW0@1@XTW0D1@XTW'Ƞ +0L1XTW0@1@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW'Ƞ +$ T02 2#!2XTW$T02 2#!2@XTWg XTW|Ě -,XȌ,Ȍ|ĊTXXTW XTW -XTWa XTW%|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q XTW$L02!2XTWI|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q  -XTWXTW@H|Ě -,Ȍ,Ȍ|Ċ -XTWXTWXTW I|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Qf  -XTW (!$@02!2XTWI XTW|Ě -,hȌ,Ȍ|ĊdhXTWJ XTW XTW&|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q XTW$LT02 2#!2XTWIOhXTWXTW}XTW 2##?$@2# 2#D1!2XTWI& $ XTW|Ě -,xȌ,Ȍ|ĊtxXTW%( $ v뀀XTW'|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q XTW2L1XTWI |(!|02 "2XTW' -@XTWČ$  B.XTW0L41XTWI( LXTW|Ě -,Ȍ,HȌ|ĊL0P ;XTW%( oLကXTW@XTW  $|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q8 XTW0L1@XTWI0s|(!x02 "2XTW|t倀XTWČ +LXTW|Ě -,Ȍ,Ȍ|Ċ -H@H$ T02 2#!2XTWI80O- ģij,F.  !#RO/#>5:5`   h/<<3   4# R $# ,/  /"P" R" B4 4@ FxGQEĊQEĊ x ĊG @ĊQEOĊ$ P P@ $ @: $  vR $ $@ H  P  X ` @ I|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q  -XTWPFPFh>P01// \J" 3--:--. .:::::::.TA`AlAxAA:AAAAAAAAA:B B,B8BDBPB\B:::::::::BBBBBBBBBBBBBBBB@56d6677:477778::::::::::-::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: \(UWQL \UWQLRead from OAM. Wrote to OAM. \J2--:----:::::::-<@H@T@`@l@:x@@@@@@@@@:A AA$A0A  ˌ  ˌLT!L t >  ˌ  +xxxxSNtuuh>Ix^Z!`@@&9_9_9_9_`?DDDD@ D H L P T X T X  PO4OdO::::(;|;;;-<;:: v  (;=L<$<!Q@-U@ nO4rOP$ P$ P$ P$ P$ (;<<: 9: =0=:+ P CSv(;\=;;?(;=<:(;=::C9@-0<<<<8$@DA$HLI -$@DHL$T?99 0Px h8Tx0`|  P 8Lt@`4PhH 4 ` |       8 P l        4 P |        @ X t       $ @ X t       <X p0\(<Pdx @l4p$`(\$THH0Lh ,Hh(Dd0d<l (ldlBDTl$ X h P$     !(!d!!!!!0"X"""""#<#T#### $ $$$$:::::::(::::8 ;;D+bkGG@@>BEoE>B>RG>Uff s nٙgcnܙ3>CLAS SKLEPY 003Hr Copyright (C)2000-2001 Pat Crowe. This Book Reader was distributed solely for the reading of classic books which are out of copyright. Program extends to address 3fffh. No responsibilty can be accepted for any breach of copyright nor for any other matter involved with material above this address. This material will have been added by a user of this program and not the author of this program. Please address any enquiries concerning breach of copyright or any other concerns, to that third party. 1͑>$Pp>a>&>>#ͪ1>Vu͔!̓> (Om '  /  Ͷ   ̀>>xE>@A>>@B! 6# x G88888>> >>> #v(L Vw cog _ 9W -O G M< >Om B< >ON B B> B#(((%#(&(0($0͏B B7B@7BͪBjB@B@jB#= >O B#< >O B!>w# !6# 6#6# ! e" !0" !@ " ~B~B~B<$<$~BfZB~!>P"">">w!>""̓ !>LT]RO >G@( A(A **** L=L !>LT]RO}o|g>G@( A(A :::: L=L  L =O  G| 8 `8xG   L  { G=G|   G|  G L  !>>}|!@}|e !%*Gx(*v*Gx(*OG> > >>!'w}|!@}|ͤ e =G|  ͤ(e >( e > G|  e >>( ogog#F+Nx<(+x og#} #}|!@}|<ogog@ B} =T]og} |(6+} +}|!@#F+Nx<(x(}|<ogog~#~############~+~+~+~+~+~++~ +F+N+~+ng@* x $(͍ (͍ ($(%!@6>$$(!@6>$#(!(= y#!y(  yͶ  #O># y(*(/(4(8(<(@(D(H(L !P !` !p@!8!0!(! !!!!@( A(A ~/" !J !%!v*Gx(* G<8ͤ(e >>7 >˜ ˜ ( e >7 =>G!x(^#*Oy(* y!(!( !ʼ R df!R \!W!R_y(=RG@( A(A """"  T]  RG@( A(A """"  T]   @( A(A """"  T]  > >A! y( >""" N"O">og> >A! y( *GN 0*GO (* >oge G|  > >A!   # ogWoXgo&T]))))))))@@* x !6# x !V#z(9~ #~#_ #F~8#GN#~#O͏V#z 8)F#4zW{_F#4 Q z__F##4 Q z__V#z 8)F#4zW{_F#4 Q z__F##4 Q z__x(7`i`UOVG0 y T])))))@i`UoVgy Oi`))))) @ k&))}o ! {(8=xw#wyw#wˇ@@>@>GHI!`>" " !@6# ! 6# !><>(!< <(w#   w#  (,>O!`>" x >" x `>" x >OL> /7G>/Gx>0(>>$ x >$@( A(A @(D ɇƀhiA * >hiA * >h@iA * ɇƀjkA * >jk@A * ==|================<=======<===<===<=<==<=|=<!(>""## ͊K! ͱ6# _!ͱ6!`zͱ" G> ͱhj!ͯͯͯͯͯͯͯ\8x>!'w!SoTg((}!A|1}!M[GYoZg}Q|R!O6qQoRg# M>O!~w>0>MwD ̓@>O@o@gd>Od>O!@O@GoO!@O@Go>h@i >@D8LO_( !O~=_wM>O!@*fo>!hw!D .AN .isrsrsrsrsrsrsrsrsrsrsrsrsrsrsrsrD !M*fo@* x > "  = @D0D8@@L  &###bkG#G#G#Gx<=w#w#w#wbk###w#w#w#w6#6#6#6~w#~w#~w#~w++~w8G#~wG#~wG#~w++~###RRR@@D@EEEEuT\P\࠮⎊.興*Ϊ ꬪ]QwwUw :(**2**Ht@EutTTTT *ʪ ..*.@2**2**2 )*:"0*(* NJN .( wuUw@[RSRK ʪMI @@]U]Q]@gUWTW࠮⎊.興*gUGDG슈 ꪪ 8(+83*+t@Euu@@D\T((+0+*+ 0((3**3 (@nBNJ.wQwEwwuWq@YTUUU@@8 # #"; ݕ]pPPPp %%% " """":@XTTTTwuWq@YTUUU@@HPSRRSꪪꪪRRR@@D@EEEEuT\P\࠮⎊.興*Ϊ ꬪ2**2**2  .*.(.@t@Euu@@T\P((+0+*+ :**:***wTwAwtTTTu@@@; wuWq@YTUUU@@8 # #";@jJJJ.@NJJJN @UUUU]@@E]U@@@wQWUWwuWq@YTUUU@@U]@jJJJ.@JJJJN wTwAwtTTTu@@@QWUWPWgQWUW*@  PPP/ HHHJH bS"@@?;?bS"@@}%@ ee!??~@|A@@> PpPP?h  A`B$`@@FF@FF 4 (`? 80   @@@@ D((|DD|аpPVuDDDw'DwUUUU) `PTPT .@lJHH(쪪`wQRTwwQRTw@, @3RSR%-%JNHHꪬ **:(+*+:*;":!  DDDUR pPTPT EŀUUUUwD pPPPPdjjLH@@@"媪@ PPT&B$ $TTRࠠtDEuEEERptPtBDAEEEuD\T\rD@tt@wg®jHJJJJPXT  A]@@@@@@@@@@? ?((((((((08 (D))O}FF@Vf 4 (`$C@@ H`  /B@ @VWXYyQDUP" QpP PpU)*TsRzUk@UaJI U U 0tU@)AEJ*UR UUSUrUb`_U0 F H0/Po`?@ @0 HY AE}!:UV%@ (70@?**W@``0耢|EUU  UU @@>8'X B'BE%B) *UT(Q"UUU@?@|<$8R@?~*3-@?r P ǎ 8<9x?`|>`@@@?0xp <"  <p AHqH9qqqq |@? ? ,|JJUU U@U` @P̴*`"  `UT ? ? %Bw H08@ <C *@??8U pra t"Àc,B@? H   @((  p``Hp?$<8x<000p<!p``pp``pgcgc~dX  H ? d`(@P? )@ Y?L;B3P!P1@1D;%:?8D8lšd|>nv1f<M6c`aI>7&=)111))cUTTTS|b\Y?p&p P0 8D8>|>1Ο|       !"#$%&'()*+,-./0123456789:;<=>?@ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ[\]^_`abcdefghijklmnopqrstuvwxyz{|}~G,bG,G,bG,G,bG,G,bbbbbG,bG,bG,bG,bbbbbG,bG,bG,bG,bbbbbG,bG,bG,bG,bbbbbG,bG,bG,bG,bG,bG,bG,bG,bG,bG,bG,bG,b _ _ _ _G,bG,bG,bG,bG,bG,bG,b::>            ;>      ;  ; ; ^>  ] ~ ] ~ ] ~ ^ ^ ^9 ] ~ ~;  ;  ;       > > > > > > > 8  ~           \ z z z z   >  >   ^7  ^7  ^7  >  >  zz5 $5$ ~ ~  ~ z z >> ~ >  >  >  > > ^ ^ >   5   5   5   5   5  5 ;  5 $5$ 5 $5$ 5 $5$ 5 $5$ V V W8~$u 4$5$$4$5 5$ 4$5$$4$5$5$$5$xx4$5 5$ 5 5$4$=5$4$=5$4$x4$x4$= = =5$=5$4$~3$4$4$= 3$4$4$^ ^ 4$4$3$W3$W3$^ 3$^ 3$::< S$ ~3$ ~3$ ~3$:3$T  = =  ~ ~ 2$3$2$3$2$3$= 2$W W W 3$ ]2$S$2$S$2$W 2$   S$S$2$< 2$< 2$ 2$91$2$1$2$1$2$0(1(1$2$0(1(1$2$0(1(1$2$0(1(1$2$2$1$2$2$1$2$2$1$2$2$1$2$0(1(1$2$0(1(1$2$0(1(1$2$0(1(1$2$2$1$2$2$1$2$2$1$2$2$0$1$0(1(0$1$0(1(0$1$0(1(0$1$0(1(0$1$0(1(0$1$0(1(0$1$0(1(0$1$0(1(0$0(0(1(0$0(0(1(0$0(0(1(0$0(0(1(0(UQ$40$0(40(0(40(/(0(/(0(/(/(0(0( 0(/(0(/(0(/(T/(T/(t/(t/(P(/( /(8< t/(!O(/(/( O(< t$y/(o$o$X$yS.(/(S.(O(.(O(.(O( .(N(o(.(.(N(.($.(N($.(}.(o(N(W$.(SM( !N(s$N(< N(7 -(6M(M(7M(!M(n( M(RM(RM( n(sM(!Rs< M(M(M(R!M(< M(xRM(6%M(w$L(6$L(!M(L(!M(L(!M(L(w$L(w$L(w$L(w$L(L,!M(L(L,!M(L(L,!M(L(L,!M(L(L,$L(L,$L(L,$L(L,$K,L(L,M(K(L(K,L,K,L,K,L,K,L,K,L,K(L(K,L,K,L(K,L,K,L(K,L,K,L(K,L,K,L,K,L,K,L,K,L,K,L,K,L,K,L,K,L,K,L(K,L,K,L(K,L,K,\ K,5\ J,K,%K,5J,K,J,K,K,50!J,K,0!K,5J,5K,J,K,J,5J,5J,5J,J,/!$J,5P!J,5$J,5k,Vk,5J,5J,k,5J,55I,%j,p!I,4qI,%J,I,(I,%j,5I,UI,|I,4$I,4I,i,4I,4I,v%I,Ui,;I,4$I,N!I,i,!I,pI,4I,O!U[ I,4: I,I,4i,:p!i,4I,4N!H,4(H,!$H,4!H,4H,4N!H,4N!H,4N!H,4N!H,H,(H,H,(H,4o!H,4(H,4N!H,4N!H,4N!H,4N!H,4(H,4(H,4(H,4(H,4N!H,4N!H,4N!H,4N!G,H,(G,H,(G,H,(G,H,(G,H,N!G,H,N!G,H,N!G,H,N!G,H,(G,H,(G,H,(G,H,(G,H,N!G,H,N!G,H,N!G,H,N!G,bMG,bMG,bMG,bMG,H,N!G,H,N!G,H,N!G,H,N!G,bMG,bMG,bMG,bMG,H,N!G,H,N!G,H,N!G,H,N!G,bMG,bMG,bMG,bMG,H,N!G,H,N!G,H,N!G,H,N!G,bMG,bMG,bMG,bMG,H,N!G,4N!G,8h0G,88h0fVG,u^8h0u^oIG,u^oIG,88G,3V{fh,^{nEG,3VM{h0u^jG,u^{NE43VMG,3VMG,3VM{G,TZ{84bNE4{Q =h0boIG,3Vbh0b{QG,b{QG,{Q =h03V{f0bNE0u^{oEh0b{Mh0TZIG,bMG,bMG,u^{oEG,3V{fh,b{-Ah0UZQ{h,fMG,3V8h0oNEG,oNEG,UZQ{G,u^4G,80h0G,48h0G,oNEG,oNEG,oNEG,oNEG,48h0G,3VbG,3VbG,3VbG,oNEG,oNEG,oNEG,oNEG,3VbG,3VbG,3VbG,3VbG,oNEG,oNEG,oNEG,oNEG,3VbG,3VbG,3VbG,3VbG,oNEG,oNEG,oNEG,oNEG,3VbG,3VbG,3VbG,3VbG,oNEG,oNEG,oNEG,oNEG,3VbG,3VbG,3VbG,3VbG,oNEG,oNEG,oNEG,oNEG,3VbG,3VbG,3VbG,3VbG,oNEG,oNEG,oNEG,oNE-@VWXYz~!=* T*ժ*UX@@@p@P @PU ! UT(@P@YUUUUU TtDveU PPUrAB  @C@ Ž~Յu__UUUU UUUPPPPPPUUT\D??? ????@?U?hߟ U@B_Z*T+]_G80X??` ጀll6@@???@@gX_`kT@?@?@| PW X @@?= @* A;j ? ڼzf@W |????d?@?@?@?@?@?E?JTT`?/? /.>~_ /UT*W?? @@?@?@?@?@?@?@0?P< !$?<~? ;0v0@ |????????@?@?@?@?@?@?@?@W ` 0?? /"17@~~@UUUD???00?????@?@?@?@?@?@@?p~N`}@^@?@U@ -@??`_GUP U*UP@TPT@PPPUUT@ $@/^>_.@@?T Uw*U-ذIPPZ%000$8 (PP0OpOp!}UDDJ -._/`@@@ AA8#N400DĀpi610Y2GxpxpO! L?h?h? lv0@ ^P@~lAl8Ԍt C pp8xppxxx<<00q11|?8xx8x0(T,>>:~f3;;;;)`00@a0 09~j%<c <8Z??>0p>|<<<8p8Mx8`Q ?Aq? _???  \ < 8 ?8|{tx08A1?AÁ??S#S{_; xt`   1/???g,pp~p?< ?,9%8@ y@?.q0qpqp H  ?????x8p8p8?|/ yɶҭ=X"K 7wp{_/l|2@3??Uo_!8O9F_ЯȴР?{Vj `0G8  , 癯(8KABCԛY8v@&>V<<w'3LFvld}=0==V;0 & ML aia``@`B`@"`@`        !"#$%&'()*+,-./0123456789:;<=>?@ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ[\]^_`abcdefghijklmnopqrstuvwxyz{|}~(! & d!$C .)  * *! *!!) * *! *! & &X n! * &%   &z !+. . *dJ2DB2DB)6  &Y !+2 . *!EB &.)D:)X  &!+2 & .)!=!^!!) &7 !+6L6 *)*=*^)I*) &,.,&+"!-. &L6)*'.=*'.^*j+J*,*+"-*!,.& &!)'2='2^*iKJ+"-*L",&&&-*/&!&)E>F6=E>F6^IKiJ,&-*L"M& &0&.&&)E>=E>^ JKjL".*M&N*.&O&0&Q& ")eF=eF^  jKkL"N&M"P&/*0*P*O&"/*)'.='.^ km"P&N"Q&N&P.q6O*"/*)=^ lN"P"m"p&O&Q2r6P* P.)=^  ln"O"o"p*r2F>P. r:)=^ p&&n"q*B6JQ2"B)=^ o""p&JN. >P*J) '" ='" ^   n*BN: q2."B)'" = ^ "BJ2 P.->)&" = ^=  ""&2>B O*-q6)F*=F*^= "2*6 o*-6)E*e.=E*e.^= "p**.*o"M.)F")=F")^= o""&)n"Lo&)F")=F")^= o&")m"n"K)F"(F"(^= +m)m"Kn")'('=('^= +m)l"Ko")'G(=(=^(2, Lll)l"JI)'G(''( 'aaL  l(k"JI'((''( & '  ' L mmk)kJI'(( '(' &  '  'm,(jJI'((''((' & '' ''m (jJI(H!/2'H(/2(''& M m#iIif(Ib $ E&A  ,M#iiM#IiiM#)I--$ 2'  -#N#IiN#HIIN#(() -F$P6H! -#N#HiI(HIH(%(E (%.2I-   -#N#Hhi(HI)g'%(!G& f h -#N#HhIi(HI)( b !I%f e  .#Hhi)hHI!('%)) -I% j)g-#FH!iH% k"%!%i%(%-i)/.c)2j%'% *C -#M#Gi&M.):-h!N2)%))P6c )/6).f-#j!i .)2)H%N6))) 2cI-%C ,d ,!n2--%h!)& .)61H%N6 b )C d!E h-.2)%!M6H!'&'I)b Ab ! d  !6 .2;h!'- 'h% '!c '!%!6d)P6 e $ :J-6)%)& .)'.2)!*b -%!..d )!k- )%  -:i-Y-(%P6 !j-%5B I%1C k- )1j1 .51I)P6!B t "  !d-!9*1!)sc Jd * !ck-$5 -s  R kBs !(C-)06$"5  R " )O2" (-)%0>s%%s krcj!C-O2! (dJ- 5*1 s 2c1'!-d (d1%q:c ( %J%0j!c() - "dC( -$C)% -B$B (%-- O6( Cc (C*-1c J)1c()--()A%d (k-$5B H%-(%J-c!()Ab add( -C )5c-p:%J)!)'2c "dCC ( -C%k-c)>)) J)H% )%/21Bd!tZd( 1dk$1d . r: )H)P"%P2AHb !!(L1C $K!d)-$- 1 (%%cjd1 d&7dS 2s)( C s  l &dS s  cs [R   *%t K2  kBs " $S+%$-!$s % ldt  K(!$ts RZ   $ t2 l  d1Bd!dC -%.>c(  $d! k-$% C !!C B O>R --5Sd)%5$ $ )d $c )!!c cPJ$0>)Wek5 /B"  1!(e" $!d$" ()C ) 5qFj1Z$D(! f+1!$ -B  db % 2! )"$dI)/J -N!)-@VWXYNNJ@UUUUO,,@H0`P (T)GE E88.𑓒gv_ $8<|IMM.6&`` #c"c@@UPPBu{;"$<``ys8U  &8 A4qcPKK7g%Ā6``@) DV A·s^#ed x<`3z7bO@k8 >ai P`IZHPHSG   $l8  <JJqcIRIRKȎx<i ͥ6660@`Pl(0 0ppSrb@jN" `p(pH` H80 8<f6iY“f"L8((8 00 00$@FDDD0084ܚg`xR3b+x]!y+?A?D|pP  p`O` |0  YcBm@JQ==U-@D@D ^``])af<4,0`<6 `@ xx  <JѨG@lmTD@@>4((@0h $&x` ;V=DE*;U@PPPPZ.*~*****CeGb0y_EI`mMq q ̋Ivo;ğ 9hh\hT}" qҖؒ@`@`0M1L00҂ <666y o09i5\WK$4Ecjs,})AOA-8Um4<(0(UbUvCcA@`ayell}`  @B~H\Pp!@i!R+ 0 8\8@ `@ R *UU͉D(@U*@U U7I?T 0JtU0"q B*6U* @HP U UJJ URRHUSS@ޞ;;V;EEE(8907ݲ[bikll\l$ hޟ`p 9PAqy} ,m"1"6bP؈؀   TlX`dl@8   "6p@PpEDu 9VoY`}tf[ ( 66r@q 0p 0 &&:UgE([`QaiX)`iJ@adN@QH1i h)I cbI@A8 c@bd?@ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ[\]^_`abcdefghijklmnopqrstuvwxyz{|}~G,G,G,G,G,G,G,bIbIbIbIG,G,G,G,N4Nw4N]=fN]=f^V}A{>R}Ak>R]=sN]=k|$^V}As\ >R?k< ~Vs}AEbf< ^V]={< ^Vw9< ~Vw5bw=9; ^{]=|$>REw]V9kbI; ^V{A; ^<9w; ?k]={;^{4^{\=^w{}A(N(^{4\={4N{bN{bN(N(N(({b{b?o<9Ef\=w((((E[$: N4}Z|A: ]VEw: =V\=wZ$^|Aw}Z<9sM\=>k: }ZwEZ$]V|A{: ]Vw|A: =R\=wb5wR>k4bw4^5s: }Z|Ew b;9{: >o5{: >k;={9 =V[=w9 }^[Aw wI0 }ZwI9 ]VEs bs9$^{E9 }^^o }ZwI }ZwI }ZwI R,^s [=R( RR( M;=>o f[=w  ,^s  ,^s  ,^s  ,^s  [=w  [=w  [=w  [=w If9 f8$~s f8$~s Mw4 RZ=s8$R{A>o {A0R R>o4 \VE^oX$|ZI~s8$R:=s8 ^M8$\ZM{8$^I{ |Z>o:= Rk4 ;R5k7$|Z{4 |ZwE >o4{7$bE{7$bE{7$^wZ=7$bE{ \ZZ= f{I ^~s99 ^o~s bE{ bE{ bE{  E{  $5$  $5$  $5$  $5$  E{  E{  E{  E{  $5$  $5$  $5$  $5$ ^4 ^4 b~s Mf9 E,M [VEw E4Q ;VyAw6 ;VE{5$[ZI{V$[Z~wyE6${^I~s [Z{yAU$;Vwf ^]oyA5 {Zw95$b95$=k4{U$fX={5$^9^s5${ZwxAv(^{4v({ZM5$b8=w5$fIU$^M{T$k{xAT${ZM{4$b8=w4$b8=w4$b8=w4$b8=w4${ZM{4$Ru({4$Ru({4$ER04$b8=w4$b8=w4$b8=w3$4$8=w4$ER04$ER03$4$R03$94$E3$f,~s3$f,~s3$f,~s3$f,~s3$zZI3$WAM=S(WAR3$=oIS(fIt(:VwA~s0ZVEw3$ZVIwS$^{MS(fIS$^{I3$b{83$^k9t,zZIw3$Rk^2$:V6=j3$]oV=s(bRS(^{M2$bvA{2$z^R2$wE92$b]s2$ZZM2$bvA{2$bvA{2$bvA{2$bvA{2$ZZM2$ZZM2$ZZM2$ZZM2$bvA{2$bvA{1$2$vA{1$2$vA{1$2$I{1$2$I{1$2$I{1$5=E{1$fE1$R91$R91$E09Q$yZM1$vARE1$vEM41$9VE]sQ$fI,8VM~w,zZIwQ(8VwI1$^wMQ(8V8]s1(b}wUA1$YZuE}w1$R=f1$R8k0bwM1$k=0P(^IQ(=oUAq,^wvEQ(bQ{0(EVP,^MQ,b{I0(?@ABCDEFGHIJKLMNO SierpieP 1 !W lipcu ojciec mQj wyjeRdRaS do wQd i zostawiaS mnie z matkT i starszym bratem na pastwU biaSych od Raru i oszoSamiajTcych dni letnich. WertowaliVmy, odurzeni VwiatSem, w tej wielkiej ksiUdze wakacji, ktQrej wszystkie karty paSaty od blasku i miaSy na dnie sSodki do omdlenia miTRsz zSotych gruszek. Adela wracaSa w Vwietliste poranki, jak Pomona z ognia dnia rozRagwionego, wysypujTc z koszyka barwnT "urodU sSoPca lVniTce, peSne wody pod przejrzystT skQrkT czereVnie, tajemnicze, czarne wiVnie, ktQrych woP przekraczaSa to, co ziszczaSo siU w smaku; morele, w ktQrych miTRszu zSotym byS rdzeP dSugich popoSudni; a obok tej czystej poezji owocQw wySadowywaSa $nabrzmiaSe siST i poRywnoVciT "pSaty miUsa z klawiaturT RebercielUcych, wodorosty jarzyn, niby zabite gSowonogi i meduzy surowy materiaS obiadu o smaku jeszcze nie uformowanym i jaSowym, wegetatywne i telluryczne ingrediencje obiadu o zapachudzikim i polnym. Przez ciemne mieszkanie na pierwszym piUtrze kamienicy wrynku przechodziSo co dzieP na wskroV caSe wielkie lato: cisza drgajTcych sSojQw powietrznych, kwadraty blaskuVniTce Rarliwy swQj sen na podSodze; melodia katarynki, dobyta z najgSUbszej zSotej RySy dnia; dwa, trzy takty refrenu, granego gdzieV na fortepianie, wciTR na nowo, !mdlejTce w sSoPcu na biaSych trotuarach, zagubione w ogniu!dnia gSUbokiego. Po sprzTtaniuAdela zapuszczaSa cieP na pokoje, zasuwajTc pSQcienne story. Wtedy barwy schodziSy o oktawU gSUbiej, pokQj napeSniaS siU cieniem, jakby pogrTRony w VwiatSo gSUbi morskiej, jeszcze mUtniej odbity w zielonych zwierciadSach, a caSy upaS dnia oddychaS na storach, lekko falujTcych od marzeP poSudniowej godziny. W sobotnie popoSudnia wychodziSem z matkT na spacer. Z pQSmroku sieni wstUpowaSo siU od razu w sSonecznT kTpiel dnia. Przechodnie, brodzTc w zSocie, mieli oczy zmruRone odRaru, jakby zalepione miodem, a podciTgniUta gQrna warga %odsSaniaSa im dziTsSa i zUby. I wszyscy brodzTcy w tym dniu zSocistym mieli Qw grymas skwaru, jak gdyby sSoPce naSoRySo swym wyznawcom #jednT i tU samT maskU - zSotTmaskU bractwa sSonecznego; i wszyscy, ktQrzy szli dziV !ulicami, spotykali siU, mijali, starcy i mSodzi, dzieci i kobiety, pozdrawiali siU w przejVciu tT maskT, namalowanT grubT, zSotT farbT na twarzy, szczerzyli dosiebie ten grymas bakchiczny - barbarzyPskT maskU kultu pogaPskiego. Rynek byS pusty i RQSty od Raru, wymieciony z kurzu gorTcymi wiatrami, jak biblijnapustynia. Cierniste akacje, wyrosSe z pustki RQStego placu, kipiaSy nad nim jasnym listowiem, bukietami szlachetnie uczSonkowanych filigranQw zielonych, jak drzewa na starych gobelinach. ZdawaSo siU, Re te drzewa afektujT wicher, wzburzajTc teatralnie swe korony, aReby w patetycznych przegiUciach ukazaW wytwornoVW wachlarzy listnych o srebrzystym podbrzuszu, jak futra szlachetnych lisic. Stare domy,polerowane wiatrami wielu dni,zabawiaSy siU refleksami wielkiej atmosfery, echami, wspomnieniami barw, rozproszonymi w gSUbi kolorowej pogody. ZdawaSo siU, Re caSe generacje dni letnich (jak cierpliwi sztukatorzy, !obijajTcy stare fasady z pleVni tynku) obtSukiwaSy kSamliwT glazurU, wydobywajTc z dnia na dzieP wyraXniej prawdziwe oblicze domQw, fizjonomiU losu!i Rycia, ktQre formowaSo je odwewnTtrz. Teraz okna, oVlepione blaskiem pustego placu, spaSy; balkony wyznawaSy niebu swT pustkU; otwarte sienie pachniaSy chSodem i winem. Kupka obdartusQw, ocalaSa w kTcie rynku przed pSomiennT miotST upaSu, oblegaSa kawaSek muru, doVwiadczajTc go wciTR na nowo rzutami guzikQw i monet, jak gdyby z horoskopu tych metalowych !krTRkQw odczytaW moRna bySoprawdziwT tajemnicU muru, porysowanego hieroglifami rys "i pUkniUW. ZresztT rynek byS pusty. OczekiwaSo siU, Re przed tU sieP sklepionT z beczkami winiarza podjedzie w cieniu chwiejTcych siU akacyj osioSek Samarytanina, prowadzony za uzdU, a dwQch pachoSkQw zwlecze troskliwie chorego mURa z rozpalonego siodSa, aReby go po chSodnych schodach wnieVW ostroRnie na pachnTce szabasem piUtro. Tak wUdrowaliVmy z matkT przez dwie sSoneczne strony rynku, wodzTc nasze zaSamane cienie po wszystkichdomach, jak po klawiszach. Kwadraty bruku mijaSy powoli pod naszymi miUkkimi i pSaskimi krokami - jedne !bladorQRowe jak skQra ludzka, inne zSote i sine, wszystkie pSaskie, ciepSe, aksamitne na sSoPcu, jak jakieV twarze sSoneczne, zadeptane stopamiaR do niepoznaki, do bSogiej nicoVci. AR wreszcie na rogu ulicy Stryjskiej weszliVmy w cieP apteki. Wielka bania z sokiem malinowym w szerokim oknie aptecznym symbolizowaSa !chSQd balsamQw, ktQrym kaRde"cierpienie mogSo siU tam ukoiW.I po paru jeszcze domach ulica nie mogSa juR utrzymaW nadal decorum miasta, jak chSop, ktQry wracajTc do wsi rodzimej, rozdziewa siU po drodze z miejskiej swej elegancji, zamieniajTc siU powoli, w miarU zbliRania do wsi, w obdartusa wiejskiego. Przedmiejskie domki tonUSy wraz z oknami, zapadniUte w bujnym i zagmatwanym kwitnieniu maSych ogrQdkQw. Zapomniane przez wielki dzieP,pleniSy siU bujnie i cicho wszelkie ziela, kwiaty i chwasty, rade z tej pauzy, ktQrT przeVniW mogSy za marginesem czasu, na rubieRach nieskoPczonego dnia. Ogromny sSonecznik, wydXwigniUty na potURnej Sodydze i chory na #elephantiasis, czekaS w RQStej RaSobie ostatnich, smutnych dni Rywota, uginajTc siU pod przerostem potwornej korpulencji. Ale naiwne przedmiejskie dzwonki i perkalikowe, niewybredne kwiatuszki staSy bezradne w swych nakrochmalonych, rQRowych i biaSych koszulkach, bez zrozumienia dla wielkiej tragedii sSonecznika. 2 SplTtany gTszcz traw, chwastQw, zielska i bodiakQw buzuje w ogniu popoSudnia. Huczy rojowiskiem much popoSudniowa drzemka ogrodu.ZSote Vciemisko krzyczy w !sSoPcu, jak ruda szaraPcza; w rzUsistym deszczu ognia wrzeszczT Vwierszcze; strTki nasion eksplodujT cicho, jak koniki polne. A ku parkanowi koRuch traw podnosi siU wypukSym garbem-pagQrem, jak gdyby "ogrQd obrQciS siU we Vnie na drugT stronU i grube jego, chSopskie bary oddychajT ciszT ziemi. Na tych barach ogrodu niechlujna, babska !bujnoVW sierpnia wyolbrzymiaSaw gSuche zapadliska ogromnych SopuchQw, rozpanoszySa siU pSatami wSochatych blach listnych, wybujaSymi ozorami miUsistej zieleni. Tam te wySupiaste !paSuby SopuchQw wybaSuszySy siU jak babska szeroko rozsiadSe, na wpQS poRarte przez wSasne oszalaSe spQdnice. Tam te wySupiaste !paSuby SopuchQw wybaSuszySy siU jak babska szeroko rozsiadSe, na wpQS poRarte przez wSasne oszalaSe spQdnice. Tam sprzedawaS ogrQd za darmo najtaPsze krupy dzikiego bzu, VmierdzTcT mydSem, grubT kaszU babek, dzikT okowitU miUty i wszelkT najgorszT tandetU sierpniowT. Ale po drugiej stronie parkanu, za tym matecznikiem lata, w ktQrym rozrosSa siU gSupota zidiociaSych chwastQw, bySo Vmietnisko zarosSe dziko bodiakiem. Nikt nie wiedziaS, Re tam wSaVnie odprawiaS sierpieP tego lata swojT !wielkT pogaPskT orgiU. Na tymVmietnisku, oparte o parkan i !zaroVniUte dzikim bzem, staSo !SQRko skretyniaSej dziewczynyTSui. Tak nazywaliVmy jT wszyscy. Na kupie Vmieci i odpadkQw, starych garnkQw, pantofli, rumowiska i gruzu staSo zielono pomalowane SQRko, podparte zamiast brakujTcej nogi dwiema starymi cegSami. Powietrze nad tym rumowiskiem, zdziczaSe od Raru, ciUte bSyskawicami lVniTcych much koPskich, rozwVcieczonych sSoPcem, trzeszczaSo jak od nie widzianych grzechotek, podniecajTc do szaSu. TSuja siedzi przykucniUta %wVrQd RQStej poVcieli i szmat. Wielka jej gSowa jeRy siU wiechciem czarnych wSosQw. Twarz jej jest kurczliwa jak miech harmonii. Co chwila grymas pSaczu skSada tU harmoniU w tysiTc poprzecznych faSd, a zdziwienie rozciTga jT z powrotem, wygSadza faSdy, odsSania szparki drobnych oczu i wilgotne dziTsSa z "RQStymi zUbami pod ryjowatT, "miUsistT wargT. MijajT godzinypeSne Raru i nudy, podczas ktQrych TSuja gaworzy "pQSgSosem, drzemie, zrzUdzi z cicha i chrzTka. Muchy obsiadajT nieruchomT gUstym rojem. Ale z nagSa ta caSa kupa brudnych gaSganQw, szmat i strzUpQw zaczyna poruszaW siU, jakby oRywiona chrobotem lUgnTcych siU w niej szczurQw. Muchy budzT siU spSoszone i podnoszT wielkim, huczTcym rojem, peSnym wVciekSego bzykania, bSyskQw i migotaP. I podczas gdy gaSgany zsypujT siU na ziemiU i rozbiegajT po Vmietnisku jak spSoszone szczury, wygrzebuje siU z nich, odwija z wolna jTdro, wySuszcza siU rdzeP Vmietniska: na wpQS naga i ciemna kretynka dXwiga siU powoli i staje, podobna do boRka pogaPskiego, na krQtkich dziecinnych nQRkach,a z napUczniaSej napSywem "zSoVci szyi, z poczerwieniaSej,ciemniejTcej od gniewu twarzy, na ktQrej jak malowidSa barbarzyPskie wykwitajT arabeski !nabrzmiaSych RyS, wyrywa siU wrzask zwierzUcy, wrzask chrapliwy, dobyty ze wszystkich bronchij i "piszczaSek tej pQSzwierzUcej- pQSboskiej piersi. Bodiaki, spalone sSoPcem, krzyczT, !Sopuchy puchnT i pyszniT siU bezwstydnym miUsem, chwasty#VliniT siU bSyszczTcym jadem, a kretynka, ochrypSa od krzyku, w konwulsji dzikiej uderza miUsistym Sonem z wVciekST zapalczywoVciT w pieP bzu dzikiego, ktQry skrzypi cicho pod natarczywoVciT tej rozpustnejchuci, zaklinany caSym tym nUdzarskim chQrem do wynaturzonej, pogaPskiej pSodnoVci. Matka TSui wynajmuje siU gospodyniom do szorowania "podSQg. Jest to maSa, RQSta jak szafran kobieta i szafranem zaprawia teR #podSogi, jodSowe stoSy, Sawy i szlabany, ktQre w izbach ubogich ludzi zmywa. Raz zaprowadziSa mnie Adela do domu tej starej MaryVki. BySa wczesna poranna godzina, weszliVmy do maSej izby niebiesko bielonej, z ubitT polepT glinianT na podSodze, na ktQrej leRaSo wczesne !sSoPce, jaskrawoRQSte w tej ciszy porannej, odmierzanej przeraXliwym szczUkiem chSopskiego zegara na Vcianie.W skrzyni na sSomie leRaSa gSupia MaryVka, blada jak opSatek i cicha jak !rUkawiczka, z ktQrej wysunUSa#siU dSoP. I jakby korzystajTc z"jej snu, gadaSa cisza, RQSta, jaskrawa, zSa cisza, monologowaSa, kSQciSa siU, wygadywaSa gSoVno i ordynarnie swQj maniacki monolog. Czas MaryVki - czas wiUziony w jej duszy, wystTpiS z niej straszliwie rzeczywisty i szedS!samopas przez izbU, haSaVliwy,huczTcy, piekielny, rosnTcy wjaskrawym milczeniu poranka zgSoVnego mSyna-zegara, jak !zSa mTka, sypka mTka, gSupia mTka wariatQw. 3 W jednym z tych domkQw, otoczonym sztachetami brTzowej barwy, tonTcym w bujnej zieleni ogrQdka, mieszkaSa ciotka Agata. WchodzTc do niej, mijaliVmy wogrodzie kolorowe szklane kule, tkwiTce na tyczkach, !rQRowe, zielone i fioletowe, w ktQrych zaklUte bySy caSe Vwietlane i jasne Vwiaty, jak !te idealne i szczUVliwe obrazy zamkniUte w niedoVcigSej doskonaSoVci baniek mydlanych. W pQSciemnej sieni ze starymi oleodrukami, poRartymi przez $pleVP i oVlepSymi od staroVci, odnajdowaliVmy znany nam zapach. W tej zaufanej starej woni mieVciSo siU w dziwnie prostej syntezie Rycie tych ludzi, alembik rasy, gatunek krwi i sekret ich losu, zawartyniedostrzegalnie w codziennymmijaniu ich wSasnego, odrUbnego czasu. Stare, mTdredrzwi, ktQrych ciemne westchnienia wpuszczaSy i wypuszczaSy tych ludzi, milczTcy Vwiadkowie wchodzenia i wychodzenia matki, cQrek i synQw - !otworzySy siU bezgSoVnie jak odrzwia szafy i weszliVmy w ich Rycie. Siedzieli jakby w cieniu swego losu i nie bronili siU w pierwszych niezrUcznychgestach wydali nam swojT tajemnicU. CzyR nie byliVmy krwiT i losem spokrewnieni z nimi? PokQj byS ciemny i aksamitny od granatowych obiW ze zSotym deseniem, lecz echo dnia pSomiennego drgaSo i tutaj jeszcze mosiTdzem na ramach obrazQw, na klamkach i listwach zSotych, choW przepuszczone przez gUstT zieleP ogrodu. Spod Vciany podniosSa siU ciotka Agata, wielka i bujna, o miUsie okrTgSym i biaSym, centkowanym rudT rdzT piegQw. PrzysiedliVmy siU do nich, jakby na brzeg ich losu, zawstydzeni trochU tT bezbronnoVciT, z jakT wydali siU nam bez zastrzeReP, i piliVmy wodU z sokiem rQRanym, napQj przedziwny, wktQrym znalazSem jakby "najgSUbszT esencjU tej upalnejsoboty. Ciotka narzekaSa. ByS to zasadniczy ton jej rozmQw, gSos tego miUsa biaSego i pSodnego, bujajTcego juR jakby poza granicami osoby, zaledwie luXnie utrzymywanej w skupieniu, w wiUzach formy indywidualnej, i nawet w tym skupieniu juR zwielokrotnionej,gotowej rozpaVW siU, rozgaSUziW, rozsypaW w rodzinU. BySa to pSodnoVW niemal samorQdcza, kobiecoVW pozbawiona hamulcQw i chorobliwie wybujaSa. ZdawaSo siU, Re sam aromat mUskoVci, zapach dymu tytoniowego, dowcip !kawalerski mQgS daW impuls tejzaognionej kobiecoVci do rozpustnego dzieworQdztwa. I wSaVciwie wszystkie jej skargi$na mURa, na sSuRbU, jej troski o dzieci bySy tylko kapryszeniem i dTsaniem siU nie zaspokojonej pSodnoVci, dalszym ciTgiem tej opryskliwej, gniewnej i pSaczliwej kokieterii, ktQrT nadaremnie doVwiadczaSa mURa. Wuj Marek, maSy, zgarbiony, o twarzy !wyjaSowionej z pSci, siedziaS w swym szarym bankructwie, pogodzony z losem, w cieniu bezgranicznej pogardy, w ktQrym zdawaS siU wypoczywaW. W jego szarych oczach tliS siU daleki Rar ogrodu, rozpiUty w oknie. Czasem prQbowaS sSabym ruchem robiW jakieV zastrzeRenia, stawiaW opQr, ale fala samowystarczalnej kobiecoVci odrzucaSa na bok ten gest bez znaczenia, przechodziSa triumfalnie mimo niego, zalewaSa szerokim swymstrumieniem sSabe podrygi mUskoVci. BySo coV tragicznego w tej pSodnoVci niechlujnej i nieumiarkowanej, bySa nUdza kreatury walczTcej na granicy!nicoVci i Vmierci, byS jakiV heroizm kobiecoVci triumfujTcej urodzajnoVciT nawet nad kalectwem natury, nad insuficjencjT mURczyzny. Ale potomstwo ukazywaSo racjU tej paniki macierzyPskiej, tego szaSu rodzenia, ktQry wyczerpywaS siU w pSodach nieudanych, w efemerycznej generacji fantomQw bez krwi i twarzy. WeszSa Yucja, Vrednia, z gSowT nazbyt rozkwitST i dojrzaST na dzieciUcym i pulchnym ciele o miUsie biaSym!i delikatnym. PodaSa mi rTczkUlalkowatT, jakby dopiero pTczkujTcT, i zakwitSa od razu caST twarzT, jak piwoniaprzelewajTca siU peSniT rQRowT. NieszczUVliwa z powodu swych rumiePcQw, ktQre bezwstydnie mQwiSy o sekretach menstruacji, "przymykaSa oczy i pSoniSa siU jeszcze bardziej pod dotkniUciem najobojUtniejszego pytania, gdyR kaRde zawieraSo tajnT aluzjU do jej nadwraRliwego paniePstwa. Emil, najstarszy z kuzynQw, z jasnoblond wTsem, z twarzT, z ktQrej Rycie zmySo jakby wszelki wyraz, spacerowaS tami z powrotem po pokoju, z rUkami w kieszeniach faSdzistych spodni. Jego strQj elegancki i drogocenny nosiS piUtno egzotycznych krajQw, z !ktQrych powrQciS. Jego twarz, "zwiUdSa i zmUtniaSa, zdawaSa !siU z dnia na dzieP zapominaW o sobie, stawaW siU biaST !pustT VcianT z bladT sieciT !RySek, w ktQrych jak linie na zatartej mapie plTtaSy siU gasnTce wspomnienia tego OK42\book.gb.tmp0 5rrkPجEk&k{AdE? * c 8 c V0 cJ ( c 3 c= s> }burzliwego i zmarnowanego Rycia. ByS mistrzem sztuk karcianych, paliS dSugie, szlachetne fajki i pachniaS dziwnie zapachem dalekich krajQw. Z wzrokiem wUdrujTcym po dawnych wspomnieniach opowiadaS dziwne anegdoty, ktQre w pewnym punkcie urywaSy siU nagle, rozprzUgaSy i rozwiewaSy w nicoVW. WodziSem za nim tUsknym wzrokiem, pragnTc, by zwrQciSna mnie uwagU i wybawiS mnie z udrUki nudQw. I w samej rzeczy zdawaSo mi siU, Re mrugnTS na mnie oczyma, wychodzTc do drugiego pokoju. PodRySem za nim. SiedziaS nisko na maSej kozetce, z kolanami krzyRujTcymi siU niemal na wysokoVci gSowy, Sysej jak kula bilardowa. ZdawaSo siU, Re to ubranie samo leRy, faldziste, zmiUte, przerzucone przez fotel. Twarzjego bySa jak tchnienie twarzysmuga, ktQrT nieznany przechodzieP zostawiS w powietrzu. TrzymaS w bladych, emaliowanych bSUkitnie !dSoniach portfel, w ktQrym coV oglTdaS. !Z mgSy twarzy wySoniSo siU z trudem wypukSe bielmo bladegooka, wabiTc mnie figlarnym mruganiem. CzuSem doP !nieprzepartT sympatiU. WziTS mnie miUdzy kolana i tasujTc przed mymi oczyma wprawnymi dSoPmi fotografie, pokazywaS wizerunki nagich kobiet i chSopcQw w dziwnych pozycjach. StaSem oparty o niego bokiem i patrzySem na te delikatne ciaSa ludzkie dalekimi, niewidzTcymi oczyma, gdy fluid niejasnego wzburzenia, ktQrym nagle zmUtniaSo powietrze, doszedS do mnie i zbiegS miU dreszczem niepokoju, falT nagSego zrozumienia. Ale tymczasem ta mgieSka uVmiechu, ktQra siU zarysowaSa pod miUkkim i piUknym jego wTsem, zawiTzek poRTdania, ktQry napiTS siU na jego skroniach !pulsujTcT RyST, natURenie trzymajTce przez chwilU jego rysy w skupieniu - upadSy z powrotem w nicoVW i twarz odeszSa w nieobecnoVW, zapomniaSa o sobie, rozwiaSa siU. NAWIEDZENIE 1 JuR wQwczas miasto nasze popadaSo coraz bardziej w chronicznT szaroVW zmierzchu,porastaSo na krawUdziach liszajem cienia, puszystT "pleVniT i mchem koloru Relaza. Ledwo rozpowity z brunatnychdymQw i mgieS poranka !przechylaS siU dzieP od razu wniskie bursztynowe popoSudnie, stawaS siU przez chwilU przezroczysty i zSoty jak ciemne piwo, aReby potemzejVW pod wielokrotnie rozczSonkowane, fantastycznesklepienia kolorowych i rozlegSych nocy. MieszkaliVmy w rynku, w jednym z tych ciemnych domQw o pustych i Vlepych fasadach, ktQre tak trudno odsiebie odrQRniW. Daje to powQd do ciTgSych omySek. GdyR wszedSszy raz wniewSaVciwT sieP na niewSaVciwe schody, dostawaSo siU zazwyczaj w prawdziwy labirynt obcych mieszkaP, gankQw, niespodzianych wyjVW na obce podwQrza i zapominaSo siU o poczTtkowym celu wyprawy, aReby po wielu dniach, wracajTc z manowcQw dziwnych i splTtanych przygQd, o jakimV szarym Vwicie przypomnieW sobie wVrQd wyrzutQw sumienia dom rodzinny. !PeSne wielkich szaf gSUbokich kanap, bladych luster i tandetnych palm sztucznych mieszkanie nasze coraz bardziej popadaSo w stan zaniedbania wskutek opieszaSoVci matki, przesiadujTcej w sklepie, i niedbalstwa smukSonogiej Adeli, ktQra nie nadzorowana przez nikogo, spUdzaSa dnie przed lustrami na rozwlekSej toalecie, zostawiajTc wszUdzie Vlady w postaci wyczesanych wSosQw, grzebieni, porzuconych pantofelkQw i gorsetQw. Mieszkanie to nie posiadaSo okreVlonej liczby pokojQw, !gdyR nie pamiUtano. ile z nich wynajUte bySo obcym lokatorom. Nieraz otwierano przypadkiem ktQryV z tych izbzapomnianych i znajdowano jTpustT: lokator dawno siU wyprowadziS, a w nie tkniUtych od miesiUcy szufladach dokonywano niespodzianych odkryW. W dolnych pokojach mieszkali subiekci i nieraz w nocy budziSy nas ich jUki, wydawane pod wpSywem zmorysennej. W zimie bySa jeszcze na dworze gSucha noc, gdy ojciec schodziS do tych zimnych i ciemnych pokojQw, pSoszTc przed sobT VwiecT stada cieni, ulatujTcych bokami po podSodze i #Vcianach; szedS budziW; ciURkochrapiTcych z twardego jak kamieP snu. W Vwietle pozostawionej przezeP Vwiecy wywijali siU leniwie z brudnej poVcieli, wystawiali, siadajTc na "SQRkach, bose i brzydkie nogi iz skarpetkT w rUce oddawali siU jeszcze przez chwilU rozkoszy ziewania - ziewania przeciTgniUtego aR do lubieRnoVci, do bolesnego skurczu podniebienia, jak przytUgich wymiotach. W kTtach siedziaSy nieruchomo wielkie karakony, wyogromnione wSasnym cieniem, ktQrym obarczaSa kaRdego pSonTca Vwieca i $ktQry nie odSTczaS siU od nich i wQwczas, gdy ktQryV z tych pSaskich, bezgSowych kadSubQw z nagSa zaczynaS biec niesamowitym, pajUczym biegiem. W tym czasie ojciec mQj zaczTS zapadaW na zdrowiu. BywaSo juR w pierwszych tygodniach tej wczesnej zimy,%Re spUdzaS dnie caSe w SQRku, otoczony flaszkami, piguSkami i ksiUgami handlowymi, ktQre mu przynoszono z kontuaru. Gorzki zapach choroby osiadaSna dnie pokoju, ktQrego tapety gUstwiaSy ciemniejszymsplotem arabesek. Wieczorami, gdy matka przychodziSa ze sklepu, bywaS podniecony i skSonny do sprzeczek, zarzucaS jej niedokSadnoVci w prowadzeniu rachunkQw, dostawaS wypiekQw i zapalaS siU do !niepoczytalnoVci. PamiUtam, iRraz, obudziwszy siU ze snu pQXno w nocy, ujrzaSem go, jak w koszuli i boso biegaS tami z powrotem po skQrzanej kanapie, dokumentujTc w ten sposQb swT irytacjU przed bezradnT matkT. W inne dni bywaS spokojny i skupiony i pogrTRaS siU zupeSnie w swych ksiUgach, zabSTkany gSUboko w !labiryntach zawiSych obliczeP. WidzU go w Vwietle kopcTcej lampy , przykucniUtego wVrQd poduszek, pod wielkim !rzeXbionym nadgSowiem SQRka,z ogromnym cieniem od gSowy na Vcianie, kiwajTcego siU w bezgSoVnej medytacji. Chwilami wynurzaS gSowU z tych rachunkQw, jakby dla zaczerpniUcia tchu, otwieraS usta, mlaskaS z niesmakiem jUzykiem, ktQry byS suchy i gorzki, i rozglTdaS siU bezradnie, jakby czegoV szukajTc. WQwczas bywaSo, Re zbiegaS po cichu z SQRka w kTt !pokoju, pod VcianU, na ktQrej !wisiaS zaufany instrument. ByS to rodzaj klepsydry wodnej albo wielkiej fioli szklanej, podzielonej na uncje i napeSnionej ciemnym fluidem. !MQj ojciec STczyS siU z tym instrumentem dSugT kiszkT gumowT, jakby krUtT, bolesnT pUpowinT, i tak poSTczony z RaSosnym przyrzTdem nieruchomiaS w skupieniu, a oczy jego ciemniaSy, zaV na twarz przybladST wystUpowaS wyraz cierpienia czy jakiejV wystUpnej rozkoszy. Potem znQw przychodziSy dni cichej skupionej pracy, przeplatanej samotnymi monologami. Gdy tak siedziaS w"Vwietle lampy stoSowej , wVrQdpoduszek wielkiego SoRa, a "pokQj ogromniaS gQrT w cieniu umbry, ktQry go STczyS z wielkim RywioSem nocy miejskiej za oknem - czuS, niepatrzTc, Re przestrzeP !obrasta go pulsujTcT gUstwinT!tapet, peSnT szeptQw, sykQw iseplenieP. SSyszaS, nie patrzTc, tU zmowU peSnT porozumiewawczych mrugniUW perskich oczu, rozwijajTcych !siU wVrQd kwiatQw maSRowin usznych, ktQre sSuchaSy, i ciemnych ust, ktQre siU uVmiechaSy. WQwczas pogrTRaS siU pozornie jeszcze bardziej w #pracU, liczyS i sumowaS, bojTc !siU zdradziW ten gniew, ktQry w nim wzbieraS, i walczTc z pokusT, Reby z nagSym krzykiem nie rzuciW siU na !oVlep za siebie i nie pochwyciWpeSnych garVci tych kUdzierzawych arabesek, tych pUkQw oczu i uszu, ktQre noc #wyroiSa ze siebie i ktQre rosSy i zwielokrotniaSy siU, wymajaczajTc coraz nowe pUdy i odnogi z macierzystego pUpka ciemnoVci. I uspokajaS siU dopiero, gdy z odpSywem nocy tapety wiUdSy, zwijaSy !siU, gubiSy liVcie i kwiaty i przerzedzaSy siU jesiennie, przepuszczajTc dalekie Vwitanie. Wtedy wVrQd Vwiergotu tapetowych ptakQw, w RQStymzimowym Vwicie zasypiaS na parU godzin gUstym, czarnym snem. Od dni, od tygodni, gdy !zdawaS siU byW pogrTRonym w zawiSych konto-korrentach - myVl jego zapuszczaSa siU tajnie w labirynty wSasnych wnUtrznoVci. WstrzymywaS oddech i nasSuchiwaS. I gdy wzrok jego wracaS zbielaSy i mUtny z tamtych gSUbin, uspokajaS go uVmiechem. Nie wierzyS jeszcze i odrzucaS jakabsurd te roszczenia, te propozycje, ktQre naP napieraSy. Za dnia bySy to jakby rozumowania i perswazje, dSugie, monotonne rozwaRania!prowadzone pQSgSosem i peSne humorystycznych interludiQw, filuternych przekomarzaP. Ale nocT podnosiSy siU te gSosy namiUtniej. ZTdanie wracaSo coraz wyraXniej i donioVlej i sSyszeliVmy, jak rozmawiaS z Bogiem, proszTc siU jak gdybyi wzbraniajTc przed czymV, conatarczywie RTdaSo i domagaSo siU. AR pewnej nocy podniQsS siU !ten gSos groXnie i nieodparcie,RTdajTc, aby mu daS Vwiadectwo usty i wnUtrznoVciami swymi. I usSyszeliVmy, jak duch weP wstTpiS, jak podnosi siU z SQRka, dSugi i rosnTcy gniewem proroczym, dSawiTc "siU haSaVliwymi sSowy, ktQre wyrzucaS jak mitralieza. "SSyszeliVmy Somot walki i jUk ojca, jUk tytana ze zSamanym biodrem, ktQry jeszcze urTga. Nie widziaSem nigdy prorokQw Starego Testamentu, ale na widok tego mURa, ktQrego gniew boRy obaliS, rozkraczonego szeroko na ogromnym porcelanowym urynale, zakrytego wichrem ramion, chmurT rozpaczliwych !SamaPcQw, nad ktQrymi wyRej !jeszcze unosiS siU gSos jego, obcy i twardy zrozumiaSem !gniew boRy VwiUtych mURQw. ByS to dialog groXny jak mowa piorunQw. YamaPce rTk jego rozrywaSy niebo na sztuki, a wszczelinach ukazywaSa siU twarz Jehowy, wzdUta gniewem i plujTca przeklePstwa. Nie patrzTc widziaSem go, groXnego Demiurga, jak leRTc na ciemnoVciach jak na Synaju, wsparSszy potURne dSonie na karniszu firanek, przykSadaS ogromnT twarz do gQrnych szyb okna, na ktQrych pSaszczyS siU potwornie miUsisty nos jego. SSyszaSem jego gSos w przerwach proroczej tyrady mego ojca, sSyszaSem te potURne warkniUcia wzdUtych warg, od ktQrych szyby brzUczaSy, mieszajTce siU z wybuchami zaklUW, lamentQw, grQXb mego ojca. Czasami gSosy przycichaSy i zRymaSy siU z cicha jak gaworzenie wiatru w nocnym kominie, to znowu wybuchaSy wielkim zgieSkliwym haSasem, burzT zmieszanych szlochQw i przeklePstw. Z nagSa otworzySo siU okno ciemnym ziewniUciem i pSachta "ciemnoVci wionUSa przez pokQj. W Vwietle bSyskawicy ujrzaSemojca mego w rozwianej bieliXnie, jak ze straszliwym przeklePstwem wylewaS potURnym chlustem w okno zawartoVW nocnika w noc szumiTcT jak muszla. 2 MQj ojciec powoli zanikaS, wiTdS w oczach. PrzykucniUty pod wielkimi poduszkami, dziko nastroszonykUpami siwych wSosQw, !rozmawiaS z sobT pQSgSosem, pogrTRony caSy w jakieV zawiSe wewnUtrzne afery. ZdawaW siU mogSo, Re osobowoVW jego rozpadSa siU na wiele pokSQconych i $rozbieRnych jaXni, gdyR kSQciSsiU ze sobT gSoVno, pertraktowaS usilnie i namiUtnie, przekonywaS i prosiS, to znowu zdawaS siU przewodniczyW zgromadzeniu wielu interesantQw, ktQrych usiSowaS z caSym nakSadem RarliwoVci i swady pogodziW. Ale za kaRdym razem te haSaVliwe zebrania, peSne gorTcych temperamentQw, !rozpryskiwaSy siU przy koPcu, wVrQd klTtw, zSorzeczeP i obelg. Potem przyszedS okres jakiegoV uciszenia, ukojenia wewnUtrznego, bSogiej pogodyducha. Znowu wielkie folianty "rozSoRone bySy na SQRku, na stole, na podSodze i jakiV benedyktyPski spokQj pracy zalegaS w Vwietle lampy nad !biaST poVcielT SQRka, nad pochylonT siwT gSowT mego ojca. Ale gdy matka pQXnym wieczorem wracaSa ze sklepu, ojciec oRywiaS siU, przywoSywaS jT do siebie i z dumT pokazywaS jej Vwietne, kolorowe odbijanki, ktQrymi skrzUtnie wylepiS stronice ksiUgi gSQwnej. ZauwaRyliVmy wQwczas wszyscy, Re ojciec zaczTS z dnia na dzieP maleW jak orzech, ktQry zsycha siU wewnTtrz Supiny. Zanikowi temu nie towarzyszySbynajmniej upadek siS. Przeciwnie, stan jego zdrowia,"humor, ruchliwoVW zdawaSy siU poprawiaW. %CzUsto VmiaS siU teraz gSoVno iszczebiotliwie, zanosiS siU wprost od Vmiechu, albo teR pukaS w SQRko i opowiadaS sobie "proszU" w rQRnych tonacjach, caSymi godzinami. od czasu do czasu zSaziS z $SQRka, wspinaS siU na szafU i przykucniUty pod sufitem porzTdkowaS coV w starych gratach, peSnych rdzy i kurzu. Niekiedy ustawiaS sobie dwa krzesSa naprzeciw siebie i wspierajTc siU rUkami o porUcze, bujaS siU nogami wstecz i naprzQd, szukajTc rozpromienionymi oczyma w naszych twarzach wyrazQw podziwu i zachUty. Z Bogiem, zdaje siU, pogodziS siU zupeSnie. Niekiedy w nocy ukazywaSa siU twarz brodatego Demiurga w oknie sypialni, oblana ciemnT !purpurT bengalskiego VwiatSa, i patrzySa przez chwilU dobrotliwie na uVpionego gSUboko, ktQrego Vpiewne chrapanie zdawaSo siU wUdrowaW daleko po nieznanych obszarach VwiatQw sennych. Podczas dSugich, pQSciemnych popoSudni tej pQXnej zimy ojciec mQj zapadaS od czasu do czasu na caSe godziny w gUsto zastawione gratami zakamarki, szukajTc czegoV zawziUcie. I nieraz bywaSo podczas obiadu, gdy zasiadaliVmy wszyscy do stoSu, brakSo ojca.WQwczas matka musiaSa dSugowoSaW "Jakubie!" i stukaW #SyRkT w stQS, zanim wylazS z jakiejV szafy, oblepiony szmatami pajUczyny i kurzu, zwzrokiem nieprzytomnym i pogrTRonym w zawiSych, a jemu tylko wiadomych sprawach, ktQre go zaprzTtaSy. Czasem wdrapywaS siU na karnisz i przybieraS nieruchomT pozU symetryczniedo wielkiego wypchanego !sUpa, ktQry po drugiej stronie okna zawieszony byS na Vcianie. W tej nieruchomej, przykucniUtej pozie, z wzrokiem zamglonym i z minT chytrze uVmiechniUtT trwaS godzinami, aReby z nagSa przyczyimV wejVciu zatrzepotaW !rUkoma jak skrzydSami i zapiaW jak kogut. PrzestaliVmy zwracaW uwagU na te dziwactwa, w ktQre siU z dnia na dzieP gSUbiej wplTtywaS. Wyzbyty jakby zupeSnie cielesnych potrzeb, nie przyjmujTc tygodniami !pokarmu, pogrTRaS siU z dniemkaRdym gSUbiej w zawiSe i dziwaczne afery, dla ktQrych nie mieliVmy zrozumienia. NiedosiUgSy dla naszych !perswazji i prQVb, odpowiadaS urywkami swego wewnUtrznego monologu, ktQrego przebiegu nic z zewnTtrz zmTciW nie mogSo. Wiecznie zaaferowany, chorobliwie oRywiony, z wypiekami na suchych policzkach nie zauwaRaS nas i przeoczaS. PrzywykliVmy do jego nieszkodliwej obecnoVci, do jego cichego gaworzenia, do tego dziecinnego, w sobie zatopionego Vwiergotu, ktQrego trele przebiegaSy niejako na marginesie naszegoczasu. Wtedy juR znikaS niekiedy na wiele dni, podziewaS siU gdzieV w zapadSych zakamarkach mieszkania i nie moRna go bySo znaleXW. Stopniowo te znikniUcia przestaSy sprawiaW na nas wraRenie, przywykliVmy do nich i kiedy po wielu dniach #znQw siU pojawiaS, o parU cali mniejszy i chudszy, nie zatrzymywaSo to na dSuRej naszej uwagi. PrzestaliVmy po prostu braW go w rachubU, takbardzo oddaliS siU od wszystkiego, co ludzkie i co rzeczywiste. WUzeS po wUXle "odluXniaS siU od nas, punkt po "punkcie gubiS zwiTzki STczTcego ze wspQlnotT ludzkT. To, co jeszcze z niego !pozostaSo, to trochU cielesnej powSoki i ta garVW bezsensownych dziwactw mogSy zniknTW pewnego dnia, tak samo nie zauwaRone jak szara kupka Vmieci, gromadzTca siU w kTcie, "ktQrT Adela co dzieP wynosiSa na Vmietnik. PTAKI NadeszSy RQSte, peSne nudy dni zimowe. ZrudziaST ziemiU pokrywaS dziurawy, przetarty,za krQtki obrus Vniegu. Na wiele dachQw nie starczySo go i staSy czarne lub rdzawe, gontowe strzechy i arki kryjTce w sobie zakopcone enia tego OK42\book.gb.tmp0 5rrkPجEk&k3 c c` cN W?BrozgospodarowywaSy siU w niejz rekwizytami swego fachu. Na ich ramionach wniesiona wchodziSa do pokoju milczTca,nieruchoma pani, dama z kSakQw i pSQtna, z czarnT drewnianT gaSkT zamiast gSowy. Ale ustawiona w kTcie, miUdzy drzwiami a piecem, ta cicha dama stawaSa siU paniT sytuacji. Ze swego kTta, stojTc nieruchomo, nadzorowaSa w milczeniu pracUdziewczTt. PeSna krytycyzmu inieSaski przyjmowaSa ich starania i umizgi, z jakimi przyklUkaSy przed niT, przymierzajTc fragmenty sukni, znaczone biaST fastrygT. ObsSugiwaSy z "uwagT i cierpliwoVciT milczTcy!idol, ktQrego nic zadowoliW niemogSo. Ten moloch byS nieubSaganym, jak tylko kobiece molochy byW potrafiT,"i odsySaS je wciTR na nowo do pracy, a one, wrzecionowate ismukSe, podobne do szpuli drewnianych, z ktQrych odwijaSy siU nici, i tak ruchliwe jak one, manipulowaSyzgrabnymi ruchami nad tT kupT jedwabiu i sukna, wcinaSy siU szczUkajTcymi noRycami w jej kolorowT masU, furkotaSy maszynT, depcTc pedaS lakierkowT, !taniT nQRkT, a dookoSa nich rosSa kupa odpadkQw, rQRnokolorowych strzUpQw i szmatek, jak wyplute Suski i plewy dookoSa dwQch wybrednych i marnotrawnych papug. Krzywe szczUki noRyc otwieraSy siU ze skrzypieniem,jak dzioby tych kolorowych ptakQw. DziewczUta deptaSy nieuwaRnie po barwnych obrzynkach, brodzTc nieVwiadomie niby w Vmietniku moRliwego jakiegoV karnawaSu, w rupieciarni jakiejV wielkiej nieurzeczywistnionej maskarady. OtrzepywaSy siU zeszmatek z nerwowym Vmiechem, SaskotaSy oczyma zwierciadSa. Ich dusze, szybkieczarodziejstwo ich rTk bySo nie w nudnych sukniach, ktQrezostawaSy na stole, ale w tychsetkach odstrzygniUW, w tych wiQrach lekkomyVlnych i pSochych, ktQrymi zasypaW mogSy caSe miasto, jak kolorowT fantastycznT #VnieRycT. Nagle bySo im gorTcoi otwieraSy okno, aReby w niecierpliwoVci swej samotni, w gSodzie obcych twarzy, przynajmniej bezimiennT twarz zobaczyW, do okna przyciVniUtT. WachlowaSy rozpalone swe policzki przed wzbierajTcT firankami nocT zimowT odsSaniaSy pSonTce dekolty, peSne nienawiVci do siebie i rywalizacji, gotowe stanTW do walki o tego pierrota, ktQrego by ciemny powiew nocy przywiaS na okno.Ach! jak maSo wymagaSy one od rzeczywistoVci. miaSy wszystko w sobie, miaSy nadmiar wszystkiego w sobie. Ach! bySby im wystarczyS pierrot wypchany trocinami, jedno-dwa sSowa, na ktQre od dawna czekaSy, by mQc wpaVWw swT rolU dawno przygotowanT, z dawna "tSoczTcT siU na usta, peSnT sSodkiej i strasznej goryczy, ponoszTcT dziko, jak stroniceromansu poSykane nocT wraz ze Szami ronionymi na wypieki lic. Podczas jednej ze swych wUdrQwek wieczornych po mieszkaniu, przedsiUbranych pod nieobecnoVW Adeli, "natknTS siU mQj ojciec na ten cichy seans wieczorny. Przez chwilU staS w ciemnych drzwiach przylegSego pokoju, z lampT w rUku, oczarowany scenT peSnT gorTczki i wypiekQw, tT idyllT z pudru, kolorowej bibuSki i atropiny, ktQrej jako tSo peSne znaczenia podSoRona bySa noczimowa, oddychajTca wVrQd wzdUtych firanek okna. $NakSadajTc okulary, zbliRyS siUw paru krokach i obszedS dookoSa dziewczUta, oVwiecajTc je podniesionT w rUku lampT. PrzeciTg z otwartych drzwi podniQsS firanki u okna, !panienki dawaSy siU oglTdaW, krUcTc siU w biodrach, polVniewajTc emaliT oczu, lakiem skrzypiTcych pantofelkQw, sprzTczkami podwiTzek pod wzdUtT od !wiatru sukienkT; szmatki jUSy umykaW po podSodze, jak szczury, ku uchylonym drzwiom ciemnego pokoju, a ojciec mQj przyglTdaS siU uwaRnie prychajTcym !osQbkom, szepcTc pQSgSosem: Genus avium... jeVli siU nie "mylU, scansores albo pistacci... w najwyRszym stopniu godne uwagi. Przypadkowe to spotkanie staSo siU poczTtkiem caSej serii seansQw, podczas ktQrych ojciec mQj zdoSaS rychSo oczarowaW obie panienki urokiem swej przedziwnej osobistoVci. OdpSacajTc siU za peSnT galanterii i dowcipu "konwersacjU, ktQrT zapeSniaS im pustkU wieczorQw dziewczUta pozwalaSy zapalonemu badaczowi studiowaW strukturU swych szczupSych i tandetnych ciaSek. DziaSo siU to w toku konwersacji, z powagT i wytwornoVciT, ktQra najryzykowniejszym punktom tych badaP odbieraSa dwuznaczny ich pozQr. OdsuwajTc poPczoszkU z kolana Pauliny i studiujTc rozmiSowanymi oczyma zwiUzST i szlachetnT konstrukcjU przegubu, ojciec #mQj mQwiS: JakRe peSna uroku ijak szczUVliwa jest forma bytu, ktQrT panie obraSy. JakRe piUkna i prosta jest teza, ktQrT dano wam swym Ryciem ujawniW. Lecz za to z jakim mistrzostwem, z jakT !finezjT wywiTzujT siU panie ztego zadania. Gdybym odrzucajTc respekt przed "StwQrcT, chciaS siU zabawiW w krytykU stworzenia, woSaSbym:mniej treVci, wiUcej formy! Ach, jakby ulRyS Vwiatu ten ubytek treVci. WiUcej skromnoVci w zamierzeniach, wiUcej wstrzemiUXliwoVci w pretensjach panowie demiurdzy a Vwiat bySby doskonalszy! - woSaS mQj ojciec akurat w momencie, gdy dSoP jego wySuskiwaSa "biaST SydkU Pauliny z uwiUzi poPczoszki. W tej chwili Adela stanUSa w otwartych drzwiachjadalni, niosTc tacU z podwieczorkiem. BySo to pierwsze spotkanie dwu tych wrogich potUg od czasu wielkiej rozprawy . My wszyscy, ktQrzy asystowaliVmyprzy tym spotkaniu, przeRyliVmy chwilU wielkiej trwogi. BySo nam nad wyraz przykro byW Vwiadkami nowego upokorzenia i tak juR ciURko doVwiadczonego mURa. MQj ojciec powstaS z klUczek bardzo zmieszany, falT po fali zabarwiaSa siU jego twarz coraz ciemniej napSywem !wstydu. Ale Adela znalazSa siU niespodzianie na wysokoVci sytuacji. PodeszSa z uVmiechem do ojca i daSa mu prztyczka w nos. Na to hasSo Polda i Paulina klasnUSy !radoVnie w dSonie, zatupotaSy !nQRkami i uwiesiwszy siU z obustron u ramion ojca, #obtaPczySy z nim stQS dookoSa.W ten sposQb, dziUki dobremu sercu dziewczTt, rozwiaS siU zarodek przykrego konfliktu wogQlnej wesoSoVci. Oto jest poczTtek wielce ciekawych i dziwnych prelekcji, ktQre mQj ojciec, natchniony urokiem tego maSego i niewinnego audytorium, odbywaS w nastUpnych tygodniach owej wczesnej zimy. Jest godne uwagi, jak w zetkniUciu z niezwykSym tym czSowiekiem rzeczy wszystkie cofaSy siU niejako do korzeniaswego bytu, odbudowywaSy swe zjawisko aR do metafizycznego jTdra, wracaSy niejako do pierwotnejidei, aReby w tym punkcie sprzeniewierzyW siU jej i przechyliW w te wTtpliwe, ryzykowne i dwuznaczne regiony, ktQre nazwiemy tu krQtko regionami wielkiej herezji. Nasz herezjarcha szedS wVrQd rzeczy jak magnetyzer, zaraRajTc je i uwodzTc swym niebezpiecznym czarem. Czy mam nazwaW i PaulinU jego !ofiarT? StaSa siU ona w owych dniach jego uczennicT, adeptkT jego teoryj, modelem jego eksperymentQw . !Tutaj postaram siU wySoRyW z naleRytT ostroRnoVciT, i unikajTc zgorszenia, tU nader kacerskT doktrynU, ktQra opUtaSa wQwczas na dSugie miesiTce mego ojca i opanowaSa wszystkie jego poczynania. TRKTAT O MANEKINACH ALBO WT\RNA KSI]GA RODZAJU Demiurgos - mQwiS mQj ojciec - nie posiadS monopolu na tworzenie - tworzenie jest przywilejem wszystkich duchQw. Materii dana jest nieskoPczona pSodnoVW, niewyczerpana moc Ryciowa i zarazem uwodna siSa pokusy, ktQra nas nUci do formowania. $W gSUbi materii ksztaStujT siU niewyraXne uVmiechy, zawiTzujT siU napiUcia, zgUszczajT siU prQby !ksztaStQw. CaSa materia faluje od nieskoPczonych moRliwoVci,ktQre przez niT przechodzT mdSymi dreszczami. CzekajTc na oRywcze tchnienie ducha, przelewa siU ona w sobie bez !koPca, kusi tysiTcem sSodkich #okrTglizn i miUkkoVci, ktQre z siebie w Vlepych rojeniach wymajacza. Pozbawiona wSasnej inicjatywy, lubieRnie podatna, po kobiecemu plastyczna, ulegSa wobec wszystkich impulsQw - stanowi ona teren wyjUty spod prawa, otwarty dla wszelkiego rodzaju szarlatanerii i dyletantyzmQw, domenU wszelkich naduRyW i wTtpliwych manipulacji demiurgicznych. Materia jest najbierniejszT i najbezbronniejszT istotT w kosmosie. KaRdy moRe jT ugniataW, formowaW, kaRdemu jest posSuszna. Wszystkie organizacje materii sT nietrwaSe i luXne, Satwe do uwstecznienia i rozwiTzania. Nie ma Radnego zSa w redukcjiRycia do form innych i nowych.ZabQjstwo nie jest grzechem. Jest ono nieraz koniecznym gwaStem wobec opornych i skostniaSych form bytu, ktQre przestaSy byW zajmujTce. W interesie ciekawego i waRnegoeksperymentu moRe ono nawetstanowiW zasSugU. Tu jest punkt wyjVcia dla nowej apologii sadyzmu. MQj ojciec byS niewyczerpany w gloryfikacji tego przedziwnego elementu, jakim bySa materia. Nie ma materii martwej - nauczaS - martwotajest jedynie pozorem, za ktQrym ukrywajT siU nieznane formy Rycia. Skala tych form jest nieskoPczona, a odcienie i niuanse niewyczerpane. Demiurgos byS w posiadaniu waRnych i ciekawych recept !twQrczych. DziUki nim stworzySon mnogoVW rodzajQw, odnawiajTcych siU wSasnT siST. Nie wiadomo, czy receptyte kiedykolwiek zostanT zrekonstruowane. Ale jest to niepotrzebne, gdyR jeVliby nawet te klasyczne metody kreacji okazaSy siU raz na zawsze niedostUpne, pozostajT pewne metody illegalne, caSy bezmiar metod heretyckich i wystUpnych. W miarU jak ojciec od tych ogQlnych zasad kosmogonii zbliRaS siU do terenu swych ciaVniejszych zainteresowaP, gSos jego zniRaS siU do wnikliwego szeptu, wykSad !stawaS siU coraz trudniejszy i zawilszy, a wyniki, do ktQrych!dochodziS, gubiSy siU w coraz bardziej wTtpliwych i ryzykownych regionach. Gestykulacja jego nabieraSa ezoterycznej solennoVci. PrzymykaS jedno oko, przykSadaS dwa palce do czoSa, chytroVW jego spojrzenia stawaSa siU wprost niesamowita. "WwiercaS siU tT chytroVciT w swe interlokutorki, gwaSciS cynizmem tego spojrzenia najwstydliwsze, najintymniejsze w nich rezerwy i dosiUgaS wymykajTce siU w najgSUbszym zakamarku, przypieraS do Vciany i SaskotaS, drapaS ironicznym #palcem, pQki nie doSaskotaS siU bSysku zrozumienia i Vmiechu, Vmiechu przyznania i porozumienia siU, ktQrym w "koPcu musiaSo siU kapitulowaW.DziewczUta siedziaSy nieruchomo, lampa kopciSa, sukno pod igST maszyny dawnosiU zsunUSo, a maszyna stukotaSa pusto, stUbnujTc czarne, bezgwiezdne sukno, odwijajTce siU z postawu nocyzimowej za oknem. - Zbyt dSugo RyliVmy pod terrorem niedoVcigSej !doskonaSoVci Demiurga - mQwiSmQj ojciec - zbyt dSugo doskonaSoVW jego tworu paraliRowaSa naszT wSasnT twQrczoVW. Nie chcemy z mm konkurowaW. Nie mamy ambicji mu dorQwnaW. Chcemy byW twQrcami we wSasnej, niRszej sferze, pragniemy dla siebie twQrczoVci, pragniemy rozkoszy twQrczej, pragniemy jednym sSowem demiurgii. - Niewiem, w czyim imieniu proklamowaS mQj ojciec te postulaty, jaka zbiorowoVW, jaka korporacja, sekta czy zakon, nadawaSa swT solidarnoVciT patos jego sSowom. Co do nas, to byliVmy dalecy od wszelkich zakusQw demiurgicznych. Lecz ojciec mQj rozwinTS tymczasem program tej wtQrejdemiurgii, obraz tej drugiej generacji stworzeP, ktQra stanTW miaSa w otwartej opozycji do panujTcej epoki. Nie zaleRy nam - mQwiS on - na tworach o dSugim oddechu, na istotach na dalekT metU. Nasze kreatury nie bUdT bohaterami romansQw w wielu "tomach. Ich role bUdT krQtkie, lapidarne, ich charaktery - bez dalszych planQw. CzUsto dla jednego gestu, dla jednegosSowa podejmiemy siU trudu powoSania ich do Rycia na tU jednT chwilU. Przyznajemy otwarcie: nie bUdziemy kSadli nacisku na trwaSoVW ani solidnoVW wykonania, twory nasze bUdT jak gdyby prowizoryczne, na jeden raz #zrobione. JeVli bUdT to ludzie, to damy im na przykSad tylko jednT stronU twarzy, jednT rUkU, jednT nogU, tU mianowicie, ktQra im bUdzie w ich roli potrzebna. BySoby !pedanteriT troszczyW siU o ichdrugT, nie wchodzTcT w grU nogU. Z tySu mogT byW po prostu zaszyte pSQtnem lub pobielone. NaszT ambicjU pokSadaW bUdziemy w tej dumnej dewizie: dla kaRdego gestu inny aktor. Do obsSugi kaRdego sSowa, kaRdego czynu powoSamy do Rycia innego czSowieka. Taki jest nasz smak, to bUdzie Vwiat wedSug naszego gustu. Demiurgos kochaS siU w wytrawnych, doskonaSych i skomplikowanych materiaSach, my dajemy pierwszePstwo tandecie. Po prostu porywa nas, zachwyca tanioVW, "lichota, tandetnoVW materiaSu. Czy rozumiecie pytaS mQj ojciec - gSUboki sens tej sSaboVci, tej pasji do pstrej bibuSki, do papier mache, do lakowej farby, do kSakQw i trociny? To jest - mQwiS z bolesnym uVmiechem nasza "miSoVW do materii jako takiej, do jej puszystoVci i porowatoVci, do jej jedynej, mistycznej konsystencji. Demiurgos, ten wielki mistrz i !artysta, czyni jT niewidzialnT,kaRe jej zniknTW pod grT Rycia. My, przeciwnie, kochamy jej zgrzyt, jej opornoVW, jej paSubiastT niezgrabnoVW. Lubimy pod kaRdym gestem, pod kaRdym ruchem widzieW jej ociURaSy wysiSek, jej bezwSad, jej sSodkT niedXwiedziowatoVW. DziewczUta siedziaSy nieruchomo z szklanymi oczyma. Twarze ich bySy wyciTgniUte i zgSupiaSe zasSuchaniem, policzki podmalowane wypiekami, trudno bySo w tej chwili oceniW, czy naleRT do pierwszej, czy do drugiej generacji stworzenia. - SSowem konkludowaS mQj ojciec - chcemy stworzyW po raz wtQry czSowieka, na obrazi podobiePstwo manekinu. Tu musimy dla wiernoVci sprawozdawczej opisaW pewien drobny i bSahy incydent, ktQryzaszedS w tym punkcie prelekcji i do ktQrego nie przywiTzujemy Radnej wagi. Incydent ten, caSkowicie niezrozumiaSy i bezsensowny w tym danym szeregu zdarzeP,da siU chyba wytSumaczyW jako pewnego rodzaju automatyzm szczTtkowy, bez !antecedensQw i bez ciTgSoVci,jako pewnego rodzaju zSoVliwoVW obiektu, przeniesiona w dziedzinU psychicznT. Radzimy czytelnikowi zignorowaW go z "rQwnT lekkomyVlnoVciT, jak myto czynimy. Oto jego przebieg:W chwili gdy mQj ojciec wymawiaS sSowo "manekin", Adela spojrzaSa na zegarek na bransoletce, po czym porozumiaSa siU spojrzeniem z "PoldT. Teraz wysunUSa siU wraz z krzesSem o piUdX naprzQd, podniosSa brzeg sukni, wystawiSa powoli stopU, opiUtT w czarny jedwab, i wyprURySa jT jak pyszczek wURa. Tak siedziaSa przez caSy czas tej sceny, caSkiem sztywno, zwielkimi, trzepoczTcymi oczyma, pogSUbionymi lazurem !atropiny, z PoldT i PaulinT po obu bokach. Wszystkie trzy patrzySy rozszerzonymi oczami"na ojca. MQj ojciec chrzTknTS,&zamilkS, pochyliS siU i staS siU nagle bardzo czerwony. W jednej chwili lineatura jego twarzy, dopiero co tak rozwichrzona i peSna wibracji, !zamknUSa siU na spokorniaSychrysach. On - herezjarcha natchniony, ledwo wypuszczony z wichru #uniesienia - zSoRyS siU nagle w"sobie, zapadS i zwinTS. A moRewymieniono go na innego. Ten inny siedziaS sztywny, bardzo czerwony, ze spuszczonymi oczyma. Panna Polda podeszSa #i pochyliSa siU nad nim. KlepiTcgo lekko po plecach, mQwiSa tonem Sagodnej zachUty: Jakub bUdzie rozsTdny, Jakub posSucha, Jakub nie bUdzie uparty. No, proszU... Jakub, Jakub... !WypiUty pantofelek Adeli drRaS!lekko i bSyszczaS jak jUzyczek$wURa. MQj ojciec podniQsS siU powoli ze spuszczonymi oczyma, postTpiS krok naprzQd, jak automat, i osunTS siU na kolana. Lampa syczaSa w ciszy, w gUstwinie tapet biegSy tam i z powrotemwymowne spojrzenia, leciaSy szepty jadowitych jUzykQw gzygzaki myVli... TRAKTAT O MANEKINACH CI^G DALSZY NastUpnego wieczora ojciec ta do szycia, .tmp0 5rrkPجEk&kC c %` ! c " c #% cK $/  %2 c &<% podjTS z odnowionT swadT ciemny i zawiSy swQj temat. Lineatura jego zmarszczek rozwijaSa siU i zawijaSa z wyrafinowanT chytroVciT. W kaRdej spirali ukryty byS pocisk ironii. Ale czasami inspiracja rozszerzaSa krUgi jego zmarszczek, ktQre rosSy jakTV ogromnT wirujTcT grozT, uchodzTc w milczTcychwolutach w gSTb nocy zimowej. - Figury panopticum, moje panie - zaczTS on - kalwaryjskie parodie manekinQw, ale nawet w tej !postaci strzeRcie siU lekko je traktowaW. Materia nie zna RartQw. Jest ona zawsze peSna tragicznej powagi. Kto oVmiela #siU myVleW, Re moRna igraW z materiT, Re ksztaStowaW jT !moRna dla Rartu, Re Rart nie wrasta w niT, nie wRera siU natychmiast jak los, jak przeznaczenie? Czy przeczuwacie bQl, cierpienie gSuche, nie wyzwolone, zakutew materiU cierpienie tej paSuby, ktQra nie wie, czemu niT jest, czemu musi trwaW w tej gwaStem narzuconej formie, bUdTcej parodiT? Czy pojmujecie potUgU wyrazu, formy, pozoru, tyraPskT !samowolU, z jakT rzuca siU on na bezbronnT kSodU i opanowuje, jak wSasna, tyraPska, panoszTca siU dusza? Nadajecie jakiejV gSowie z !kSakQw i pSQtna wyraz gniewu i pozostawiacie jT z tym gniewem, z tT konwulsjT, z tym napiUciem raz na zawsze, #zamkniUtT ze VlepT zSoVciT, dla ktQrej nie ma odpSywu. "TSum Vmieje siU z tej parodii. PSaczcie, moje panie, nad losem wSasnym, widzTc nUdzU materii wiUzionej, gnUbionej materii, ktQra nie wie, kim jest i po co jest, dokTd prowadzi ten gest, ktQry jej raz na zawsze nadano. tSum Vmieje siU. Czy rozumiecie straszny sadyzm, upajajTce, demiurgiczne okruciePstwo tego Vmiechu? Bo przecieR pSakaW nam, moje panie, trzeba nad losem wSasnym na widok tej nUdzy materii, gwaSconej materii, na ktQrej dopuszczono siU strasznego bezprawia. StTd pSynie, moje panie, straszny smutek wszystkich bSazePskich golemQw, wszystkich paSub, zadumanych tragicznie nad Vmiesznym swym grymasem. Oto jest anarchista Luccheni, morderca cesarzowej ElRbiety,oto Draga, demoniczna i !nieszczUVliwa krQlowa Serbii, oto genialny mSodzieniec, nadzieja i duma rodu, ktQrego zgubiS nieszczUsny naSQg onanii. O, ironio tych nazw, tych pozorQw. Czy jest w tej paSubie !naprawdU coV z krQlowej Dragi,jej sobowtQr, najdalszy bodaj cieP jej istoty? To podobiePstwo, ten pozQr, ta nazwa uspokaja nas i nie pozwala nam pytaW, kim jest dla siebie samego ten twQr nieszczUVliwy. A jednak to musi byW ktoV, moje panie, ktoV anonimowy, ktoV groXny, ktoV nieszczUVliwy, ktoV, co nie sSyszaS nigdy w swym gSuchymRyciu o krQlowej Dradze... Czy sSyszeliVcie po nocach straszne wycie tych paSub woskowych, zamkniUtych w budach jarmarcznych, RaSosny chQr tych kadSubQw z drzewa i!porcelany, walTcych piUVciami w Vciany swych wiUzieP? W twarzy mego ojca, rozwichrzonej grozT spraw, ktQre wywoSaS z ciemnoVci, utworzyS siU wir zmarszczek, "lej rosnTcy w gSTb, na ktQregodnie gorzaSo groXne oko prorocze. Broda jego zjeRySa !siU dziwnie, wiechcie i pUdzle wSosQw, strzelajTce z brodawek, z pieprzQw, z dziurek od nosa, nastroszySy siU na swych korzonkach. Tak staS drUtwy, z gorejTcymi oczyma, drRTc od wewnUtrznego wzburzenia, jak automat, ktQry zaciTS siU i zatrzymaS na martwym punkcie. Adela wstaSa z krzesSa i poprosiSa nas o przymkniUcie oczu na to, co siU za chwilU stanie. Potem podeszSa do ojca i z rUkoma na biodrach, przybierajTc pozQr podkreVlonej stanowczoVci, zaRTdaSa bardzo dobitnie... - - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - Panienki siedziaSy sztywno, zespuszczonymi oczyma, w dziwnej drUtwoVci... TRAKTAT O MANEKINACH DOKO_CZENIE KtQregoV z nastUpnych wieczorQw ojciec mQj w te sSowa ciTgnTS dalej swT prelekcjU : - Nie o tych nieporozumieniach ucieleVnionych, nie o tych smutnych parodiach, moje panie, owocach prostackiej i wulgarnej niepowVciTgliwoVci chciaSem mQwiW zapowiadajTc mT rzecz o manekinach. MiaSem na myVli coV innego. Tu ojciec mQj zaczTS budowaWprzed naszymi oczyma obraz tej wymarzonej przez niego "generatio aequivoca", jakiegoV pokolenia istot na wpQS tylko organicznych, jakiejV pseudowegetacji i pseudofauny, rezultatQw fantastycznej fermentacji materii. BySy to twory podobne z pozoru do istot Rywych, do krUgowcQw, skorupiakQw, czSonkonogQw, lecz pozQr ten "myliS. BySy to w istocie istoty amorfne, bez wewnUtrznej struktury, pSody imitatywnej tendencji materii, ktQra obdarzona pamiUciT, powtarzaz przyzwyczajenia raz przyjUte ksztaSty. Skala morfologii, ktQrej podlega materia, jest w ogQle ograniczona i pewien zasQb form powtarza siU wciTR na rQRnych kondygnacjach bytu. Istoty te ruchliwe, wraRliwe nabodXce, a jednak dalekie od prawdziwego Rycia - moRna bySo otrzymaW zawieszajTc pewne skomplikowane koloidy w roztworach soli kuchennej. Koloidy te po kilku dniach formowaSy siU, organizowaSy wpewne zagUszczenia substancji przypominajTcej niRsze formy fauny. U istot tak powstaSych moRna bySo stwierdziW proces oddychania, przemianU materii, ale analiza chemiczna nie wykazywaSa w nich nawet "Vladu poSTczeP biaSkowych aniw ogQle zwiTzkQw wUgla. Wszelako prymitywne te formybySy niczym w porQwnaniu z bogactwem ksztaStQw i wspaniaSoVci pseudofauny i flory, ktQra pojawia siU niekiedy w pewnych VciVle okreVlonych Vrodowiskach. [rodowiskami tymi sT stare mieszkania, przesycone emanacjami wielu RywotQw i zdarzeP zuRyte atmosfery, bogate w specyficzne ingrediencje marzeP ludzkich -rumowiska, obfitujTce w humus wspomnieP, tUsknot, jaSowej nudy. Na takiej glebie owa pseudowegetacja kieSkowaSa szybko i powierzchownie, pasoRytowaSaobficie i efemerycznie, pUdziSa krQtkotrwaSe generacje, ktQre rozkwitaSy raptownie i Vwietnie, aReby wnet zgasnTW i zwiUdnTW. Tapety muszT byW w takich mieszkaniach juR bardzo zuRyte i znudzone nieustannT wUdrQwkT po wszystkich kadencjach rytmQw; nic dziwnego, Re schodzT na manowce dalekich, ryzykownych rojeP. RdzeP mebli, ich substancja musi juR byW rozluXniona, zdegenerowana i podlegSa wystUpnym pokusom: wtedy natej chorej, zmUczonej i zdziczaSej glebie wykwita, jakpiUkna wysypka, nalot fantastyczny, kolorowa, bujajTca pleVP. - WiedzT panie - mQwiS ojciecmQj - Re w starych mieszkaniach bywajT pokoje, o ktQrych siU zapomina. Nie odwiedzane miesiTcami, wiUdnT w opuszczeniu miUdzy starymi murami i zdarza siU, Re zasklepiajT siU w sobie, zarastajT cegST i, raz na zawsze stracone dla naszej "pamiUci, powoli tracT teR swT egzystencjU. Drzwi, prowadzTce do nich z jakiegoVpodestu tylnych schodQw, mogT byW tak dSugo przeoczane przez domownikQw, aR wrastajT, wchodzT w VcianU, ktQra zaciera ich Vlad w fantastycznym rysunku pUkniUW i rys. - WszedSem raz - mQwiS ojciec mQj - wczesnym rankiem na schySku zimy, po wielu miesiTcach nieobecnoVci,do takiego na wpQS zapomnianego traktu i zdumiony bySem wyglTdem tych pokojQw. Z wszystkich szpar w podSodze, z wszystkich gzymsQw i framug wystrzelaSy cienkie pUdy i napeSniaSy szare powietrze migotliwT koronkT filigranowego listowia,aRurowT gUstwinT jakiejV cieplarni, peSnej szeptQw, lVnieP, koSysaP, jakiejV faSszywej i bSogiej wiosny. DookoSa SQRka, pod wieloramiennT lampT, wzdSuR szaf chwiaSy siU kUpy delikatnych drzew, rozpryskiwaSy w gQrze w Vwietliste korony, w fontanny koronkowego listowia, bijTce aR pod malowane niebo sufitu rozpylonym chlorofilem. W przyspieszonym procesie kwitnienia kieSkowaSy w tym listowiu ogromne, biaSe i rQRowe kwiaty, pTczkowaSy woczach, bujaSy od Vrodka rQRowym miTRszem i przelewaSy siU przez brzegi, #gubiTc pSatki i rozpadajTc siU w prUdkim przekwitaniu. - BySem szczUVliwy ~ mQwiS mQj ojciec z tego niespodzianego rozkwitu, ktQry napeSniS powietrze migotliwym szelestem, Sagodnym szumem, przesypujTcym siU jak kolorowe confetti przez cienkie rQzgi gaSTzek. WidziaSem, jak z drgania powietrza, z fermentacji zbyt bogatej aury wydziela siU i materializuje to pospieszne kwitnienie, przelewanie siU i rozpadanie fantastycznych oleandrQw , ktQre napeSniSy #pokQj rzadkT, leniwT VnieRycTwielkich, rQRowych kiVci kwietnych. !- Nim zapadS wieczQr koPczyS "ojciec nie bySo juR Vladu tego Vwietnego rozkwitu. CaSa zSudna ta fatamorgana bySa tylko mistyfikacjT, wypadkiemdziwnej symulacji materii, ktQra podszywa siU pod pozQr Rycia. Ojciec mQj byS dnia tego dziwnie oRywiony, spojrzenia jego, chytre, ironiczne spojrzenia, tryskaSy werwT i humorem. Potem, nagle powaRniejTc, znQw rozpatrywaS nieskoPczonT skalU form i odcieni, jakie przybieraSa wieloksztaStna materia. FascynowaSy go formy graniczne, wTtpliwe i problematyczne, jak ektoplazma somnambulikQw, pseudomateria, emanacja kataleptyczna mQzgu, ktQra wpewnych wypadkach "rozrastaSa siU z ust uVpionego $na caSy stQS, napeSniaSa caSy pokQj, jako bujajTca, rzadka tkanka, astralne ciasto, na pograniczu ciaSa i ducha. Kto wie mQwiS ile jest cierpiTcych, okaleczonych, fragmentarycznych postaci Rycia, jak sztucznie sklecone,gwoXdziami na gwaSt zbite Rycie szaf i stoSQw, ukrzyRowanego drzewa, cichych mUczennikQw okrutnejpomysSowoVci ludzkiej. Straszliwe transplantacje obcych i nienawidzTcych siU ras drzewa, skucie ich w jednT nieszczUVliwT osobowoVW. !Ile starej, mTdrej mUki jest w bejcowanych sSojach, RySach ifladrach naszych starych, zaufanych szaf. Kto rozpozna w nich stare, zheblowane, wypolerowane do niepoznaki rysy, uVmiechy, spojrzenia! Twarz mego ojca, gdy to $mQwiS, rozeszSa siU zamyVlonT lineaturT zmarszczek, staSa "siU podobna do sUkQw i sSojQwstarej deski, z ktQrej zheblowano wszystkie wspomnienia. Przez chwilU !myVleliVmy, Re ojciec popadniew stan drUtwoty, ktQry nawiedzaS go czasem, ale #ocknTS siU nagle, opamiUtaS i tak ciTgnTS dalej: - Dawne, mistyczne - lemiona balsamowaSy swych umarSych. W Vciany ich mieszkaP bySy wprawione, wmurowane ciaSa, twarze; w salonie staS ojciec -wypchany, wygarbowana Rona-nieboszczka bySa dywanem pod stoSem. ZnaSem pewnego kapitana, ktQry miaS w swej kajucie lampU-meluzynU, zrobionT przez malajskich balsamistQw zjego zamordowanej kochanki. Na gSowie miaSa ogromne rogi jelenie. W ciszy kajuty gSowa ta, rozpiUta miUdzy gaSUziami rogQw u stropu, powoli otwieraSa rzUsy oczu; na rozchylonych ustach lVniSa bSonka Vliny, pUkajTca od cichego szeptu. GSowonogi, RQSwie i ogromne kraby, zawieszone na belkach sufitu jako kandelabry i pajTki, przebieraSy w tej ciszy bez koPca nogami, szSy i szSy na miejscu... Twarz mojego ojca przybraSa naraz wyraz troski i smutku, gdy myVli jego na drogach nie wiedzieW jakich asocjacji przeszSy do nowych przykSadQw: - Czy mam przemilczeW mQwiS przyciszonym gSosem - Re bratmQj na skutek dSugiej i nieuleczalnej choroby zamieniSsiU stopniowo w zwQj kiszek gumowych, Re biedna moja kuzynka dniem i nocT nosiSa go w poduszkach, nucTc nieszczUVliwemu stworzeniu nieskoPczone koSysanki nocy zimowych? Czy moRe byW coV smutniejszego niR czSowiek zamieniony w kiszkU hegarowT? Co za rozczarowanie dla rodzicQw, co za dezorientacja dla ich uczuW, co za rozwianie wszystkich nadziei, wiTzanychz obiecujTcym mSodziePcem! A jednak wierna miSoVW biednej kuzynki towarzyszySa mu i w tej przemianie. #- Ach! nie mogU juR dSuRej, nie#mogU tego sSuchaW! - jUknUSa Polda przechylajTc siU na krzeVle. Ucisz go, Adelo... DziewczUta wstaSy, Adela podeszSa do ojca i wyciTgniUtym palcem uczyniSaruch zaznaczajTcy Saskotanie.!ojciec stropiS siU, zamilkS i zaczTS, peSen przeraRenia, cofaW siU tySem przed kiwajTcym siU palcem Adeli. Ta"szSa za nim ciTgle, groRTc mu jadowicie palcem, i wypieraSa go krok za krokiem z pokoju. !Paulina ziewnUSa przeciTgajTcsiU. Obie z PoldT, wsparte o siebie ramionami, spojrzaSy sobie w oczy z uVmiechem. NEMROD CaSy sierpieP owego roku przebawiSem siU z maSym, kapitalnym pieskiem, ktQry pewnego dnia znalazS siU na podSodze naszej kuchni, niedoSURny i piszczTcy, pachnTcy jeszcze mlekiem i niemowlUctwem, z nie uformowanym, okrTgSawym, drRTcym Sebkiem, z Sapkami jak u kreta rozkraczonymi na boki i z najdelikatniejszT, miUciutkT sierVciT. Od pierwszego wejrzenia zdobySa sobie ta kruszynka Rycia caSy zachwyt, caSy entuzjazm chSopiUcej duszy. Zjakiego nieba spadS tak niespodzianie ten ulubieniec bogQw, milszy sercu od najpiUkniejszych zabawek? Ze teR stare, zgoSa nieinteresujTce pomywaczki wpadajT niekiedy na tak Vwietne pomysSy i przynoszT zprzedmieVcia - o caSkiem wczesnej, transcendentalnej porannej godzinie - takiego oto pieska do naszej kuchni! !Ach! bySo siU jeszcze niestety nieobecnym, nieurodzonym z ciemnego Sona snu, a juR to !szczUVcie ziVciSo siU, juR czekaSo na nas, niedoSURnie leRTce na chSodnej podSodze kuchni, nie docenione przez AdelU i domownikQw. Dlaczego nie obudzono mnie wczeVniej! Talerzyk mleka na podSodze VwiadczyS o macierzyPskich impulsach Adeli, VwiadczyS niestety takRe i o chwilach przeszSoVci, dla mnie na zawsze straconej, o rozkoszach przybranego macierzyPstwa, w ktQrych nie braSem udziaSu. !Ale przede mnT leRaSa jeszcze #caSa przyszSoVW. JakiR bezmiardoVwiadczeP, eksperymentQw, odkryW otwieraS siU teraz! Sekret Rycia, jego najistotniejsza tajemnica sprowadzona do tej prostszej,porUczniejszej i zabawkowej formy odsSaniaSa siU tu nienasyconej ciekawoVci. BySo to nad wyraz interesujTce, mieW na wSasnoVW takT odrobinkU Rycia, takT czTsteczkU wieczystej tajemnicy, w postaci tak zabawnej i nowej, budzTcej nieskoPczonT ciekawoVW i respekt sekretny swT obcoVciT, niespodzianT transpozycjT tego samego wTtku Rycia, ktQry i w nas byS, na formU od naszej odmiennT, zwierzUcT. ZwierzUta! cel nienasyconej ciekawoVci, egzemplifikacje zagadki Rycia, jakby stworzone po to, by czSowiekowi pokazaW czSowieka, rozkSadajTc jego bogactwo i komplikacjU na tysiTc kalejdoskopowych moRliwoVci, kaRdT doprowadzonT do jakiegoV paradoksalnego kraPca, do jakiejV wybujaSoVci peSnej charakteru. Nie obciTRone splotem egzotycznych interesQw, mTcTcych stosunki miUdzyludzkie, otwieraSo siU serce peSne sympatii dla obcych emanacji wiecznego Rycia, peSne miSosnej wspQSpracujTcej ciekawoVci, ktQra bySa zamaskowanym gSosem samopoznania. !Piesek byS aksamitny, ciepSy i pulsujTcy maSym, pospiesznymsercem. MiaS dwa miUkkie pSatki uszu, niebieskawe, mUtne oczka, rQRowy pyszczek, do ktQrego moRna bySo wSoRyW palec bez Radnego niebezpieczePstwa, Sapki delikatne i niewinne, z wzruszajTcT, rQRowT brodaweczkT z tySu, nad !stopami przednich nQg. WSaziS nimi do miski z mlekiem, RarSoczny i niecierpliwy , chSepcTcy napQj rQRowym jUzyczkiem, aReby po nasyceniu siU podnieVW $RaSoVnie maST mordkU z kroplT mleka na brodzie i wycofaW siU#niedoSURnie z kTpieli mlecznej.ChQd jego byS niezgrabnym toczeniem siU, bokiem na ukosw niezdecydowanym kierunku, po linii trochU pijanej i chwiejnej. DominantT jego nastroju bySa jakaV nieokreVlona i zasadnicza $RaSoVW, sieroctwo i bezradnoVW - niezdolnoVW do zapeSnienia do szycia, .tmp0 5rrkPجEk&k' c> ( nH ) c *! c L +()1 , . c -9= C czymV pustki Rycia pomiUdzy sensacjami posiSkQw. ObjawiaSo siU to bezplanowoVciT i niekonsekwencjT ruchQw, irracjonalnymi napadami nostalgii z RaSosnym skomleniem i niemoRnoVciT znalezienia sobie miejsca. Nawet jeszcze w gSUbi snu, w !ktQrym potrzebU oparcia siU i przytulenia zaspokajaW musiaS uRywajTc do tego wSasnej swej osoby, zwiniUtej w !kSUbek drRTcy - towarzyszySomu poczucie osamotnienia i bezdomnoVci. Ach, Zycie - mSode i wTtSe Rycie, wypuszczone z zaufanej ciemnoVci, z przytulnego ciepSa Sona macierzystego w "wielki i obcy, Vwietlany Vwiat, jakRe kurczy siU ono i cofa, jak wzdraga siU zaakceptowaWtU imprezU, ktQrT mu proponujT peSne awersji i zniechUcenia! Lecz z wolna maSy Nemrod (otrzymaS byS to dumne i wojownicze imiU) zaczyna smakowaW w Ryciu. WySTczne opanowanie obrazem macierzystej prajedni ustUpujeurokowi wieloVci. [wiat zaczyna naP nastawiaW puSapki: nieznany a czarujTcy smak, rQRnych pokarmQw, czworobok porannego sSoPca na podSodze, na ktQrym tak "dobrze jest poSoRyW siU, ruchywSasnych czSonkQw, wSasne Sapki, ogonek, figlarnie wyzywajTcy do zabawy z samym sobT, pieszczoty rUki ludzkiej, pod ktQrymi z wolna dojrzewa pewna swawolnoVW, #wesoSoVW rozpierajTca ciaSo i rodzTca potrzebU zgoSa nowych, gwaStownych i ryzykownych ruchQw - wszystko to przekupuje, przekonywa i zachUca do przyjUcia, do pogodzenia siU zeksperymentem Rycia. I jeszcze jedno. Nemrod zaczyna rozumieW, Re to, co mu siU tu podsuwa, mimo pozorQw nowoVci jest w gruncie rzeczy czymV, co juR bySo - bySo wiele razy - nieskoPczenie wiele razy. JegociaSo poznaje sytuacje, wraRenia i przedmioty. W gruncie rzeczy to wszystko nie dziwi go zbytnio. W obliczukaRdej nowej sytuacji daje nura w swojT pamiUW, w $gSUbokT pamiUW ciaSa, i szuka omackiem, i gorTczkowo - i bywa, Re znajduje w sobie odpowiedniT reakcjU juR gotowT: mTdroVW pokoleP, zSoRonT w jego plazmie, w jego nerwach. Znajduje jakieV czyny, decyzje, o ktQrych samnie wiedziaS, Re juR w nim !dojrzaSy, Re czekaSy na to, by wyskoczyW. Sceneria jego mSodego Rycia, kuchnia z wonnymi cebrami, ze Vcierkami o skomplikowaneji intrygujTcej woni, z !kSapaniem pantofli Adeli, z jej haSaVliwym krzTtaniem siU - nie straszy go wiUcej. !PrzywykS uwaRaW jT za swojT domenU, zadomowiS siU w niej i poczTS rozwijaW w stosunku do niej niejasne poczucie przynaleRnoVci, ojczyzny. Chyba Re niespodzianie spadaSnaP kataklizm w postaci szorowania podSogi obalenie praw natury, chlusty ciepSego Sugu, podmywajTce wszystkie meble, i groXny szurgot szczotek Adeli. Ale niebezpieczePstwo mija, szczotka uspokojona i nieruchoma leRy cicho w kTcie, schnTca podSoga pachnie miSo mokrym drzewem.Nemrod, przywrQcony znowu do swych normalnych praw i doswobody na terenie wSasnym, czuje RywT ochotU chwytaW zUbami stary koc na podSodze i targaW nim z caSej siSy na prawo i lewo. !Pacyfikacja RywioSQw napeSniago niewymownT radoVciT. Wtem staje jak wryty. przed nim, o jakie trzy kroki pieskie,posuwa siU czarna maszkara, potwQr sunTcy szybko na prUcikach wielu pogmatwanych!nQg. Do gSUbi wstrzTVniUty Nemrod posuwa wzrokiem za skoVnym kursern bSyszczTcego owada, VledzTc w napiUciu tenpSaski, bezgSowy i Vlepy kadSub, niesiony niesamowitT ruchliwoVciT pajUczych nQg. CoV w nim na ten widok wzbiera, coV dojrzewa, pUcznieje, czego sam jeszcze nie rozumie, niby jakiV gniew albo strach, lecz raczej przyjemny i poSTczony z dreszczem siSy, samopoczucia,agresywnoVci. I nagle opada na przednie Sapkii wyrzuca z siebie gSos, jeszcze jemu samemu nie znany, obcy, caSkiem niepodobny do zwykSego kwilenia. Wyrzuca go z siebie raz, i jeszcze raz, i jeszcze, cienkim dyszkantem, ktQry siUco chwila wykoleja. Ale nadaremnie apostrofuje owada w tym nowym, z nagSego natchnienia zrodzonym jUzyku. W kategoriach umysSu karakoniego nie ma miejsca natU tyradU i owad odbywa dalejswT skoVnT turU ku kTtowi pokoju, wVrQd ruchQw uVwiUconych odwiecznym karakonim rytuaSem. Wszelako uczucia nienawiVci nie majT jeszcze trwaSoVci i mocy w duszy pieska. Nowo obudzona radoVW Rycia przeistacza kaRde uczucie w wesoSoVW. Nemrod szczeka jeszcze, lecz sens tego szczekania zmieniS siU "niepostrzeRenie, staSo siU ono swojT wSasnT parodiT - pragnTc w gruncie rzeczy wysSowiW niewymownT udatnoVW tej Vwietnej imprezyRycia, peSnej pikanterii, niespodzianych dreszczykQw i point. PAN W kTcie miUdzy tylnymi Vcianami szop i przybudQwek byS zauSek podwQrza, najdalsza, ostatnia odnoga, zamkniUta miUdzy komorU, wychodek i tylnT VcianU kurnika - gSucha zatoka, poza!ktQrT nie bySo juR wyjVcia. ByS to najdalszy przylTdek, Gibraltar tego podwQrza, bijTcy rozpaczliwie gSowT w Vlepy parkan z poziomych desek, zamykajTcT i ostatecznT VcianU tego Vwiata. Spod jego omszonych dyli wyciekaSa struRka czarnej, VmierdzTcej wody, RySa gnijTcego, tSustego bSota, nigdy nie wysychajTca jedyna droga, ktQra poprzez granice parkanu wyprowadzaSa w Vwiat. Ale rozpacz smrodliwego"zauSka tak dSugo biSa gSowT w$tU zaporU, aR rozluXniSa jednTz poziomych, potURnych desek. My, chSopcy, dokonaliVmy reszty i wywaRyli,wysunUli ciURkT omszaST deskU z osady. Tak zrobiliVmy wySom, otworzyliVmy okno na sSoPce. StanTwszy nogT na desce, rzuconej jak most przez kaSuRU, mQgS wiUzieP podwQrza w poziomej pozycji !przecisnTW siU przez szparU, ktQra wypuszczaSa go w nowy,przewiewny i rozlegSy Vwiat. ByS tam wielki, zdziczaSy, stary ogrQd. Wysokie grusze, #rozSoRyste jabSonie rosSy tu z rzadka potURnymi grupami, obsypane srebrnym szelestem, kipiTcT siatkT biaSawych poSyskQw. Bujna, zmieszana, nie koszona trawa pokrywaSa puszystym koRuchem falisty teren. BySy tam zwykSe, trawiaste XdXbSa STkowe z pierzastymi kitami kSosQw; !bySy delikatne filigrany dzikichpietruszek i marchwi; pomarszczone i szorstkie listkibluszczykQw i Vlepych pokrzyw, pachnTce miUtT; Sykowate, bSyszczTce babki, nakrapiane rdzT, wystrzelajTce kiVWmi grubej, czerwonej kaszy. Wszystko to, splTtane i puszyste, przepojone bySo Sagodnym powietrzem, podbite bSUkitnymwiatrem i napuszczone niebem."Gdy siU leRaSo w trawie, bySo #siU przykrytym caST bSUkitnT geografiT obSokQw i pSynTcych kontynentQw, "oddychaSo siU caST rozlegST mapT niebios. Od tego obcowania z powietrzem liVcie "i pUdy pokrySy siU delikatnymi wSoskami, miUkkim nalotem puchu, szorstkT szczecinT haczkQw, jak gdyby dla chwytania i zatrzymywania przepSywQw tlenu. Ten nalot delikatny i biaSawy spokrewniaS liVcie z atmosferT, dawaS im srebrzysty, szary poSysk fal powietrznych, cienistych zadumaP miUdzy dwoma bSyskami sSoPca. A jedna z tych roVlin, RQSta i peSna mlecznego soku w bladych Sodygach, nadUta powietrzem,pUdziSa ze swych pustych pUdQw juR samo powietrze, sam puch w ksztaScie pierzastych kul mleczowych rozsypywanych przez powiew iwsiTkajTcych bezgSoVnie w bSUkitnT ciszU. OgrQd byS rozlegSy i rozgaSUziony kilku odnogami i "miaS rQRne strefy i klimaty. W jednej stronie byS otwarty, peSen mleka niebios i powietrza, i tam podVcielaS niebu co najmiUkszT, najdelikatniejszT, najpuszystszT zieleP. Ale w miarU jak opadaS w gSTb "dSugiej odnogi i zanurzaS siU wcieP miUdzy tylnT VcianU opuszczonej fabryki wody sodowej, wyraXnie pochmurniaS, stawaS siU opryskliwy i niedbaSy, zapuszczaS siU dziko i niechlujnie, sroRyS siU pokrzywami, zjeRaS bodiakami,parszywiaS chwastem wszelkim, aR w samym koPcu miUdzy Vcianami, w szerokiej prostokTtnej zatoce traciS "wszelkT miarU i wpadaS w szaS. Tam to nie byS juR sad, tylko paroksyzm szalePstwa, wybuchwVciekSoVci, cyniczny bezwstyd i rozpusta. Tam, rozbestwione, dajTc upust swej pasji, panoszySy siU puste. ZdziczaSe kapusty SopuchQw - ogromne wiedXmy,rozdziewajTce siU w biaSy dzieP ze swych szerokich !spQdnic, zrzucajTc je z siebie,!spQdnica za spQdnicT, aR ich wzdUte, szelestne, dziurawe Sachmany oszalaSymi pSatami "grzebaSy pod sobT kSQtliwe to !plemiU bUkarcie. A RarSoczne spQdnice puchSy i rozpychaSy siU, piUtrzySy siU jedne na drugich, rozpieraSy i nakrywaSy wzajem, rosnTc razem wzdUtT masT blach listnych, aR pod niski okap stodoSy. Tam to bySo, gdziem go ujrzaS jedyny raz w Ryciu, o nieprzytomnej od Raru godzinie poSudnia. BySa to chwila, kiedy czas, oszalaSy i dziki, wySamuje siU z kieratu zdarzeP i jak zbiegSy !wSQczUga pUdzi z krzykiem na przeSaj przez pola. Wtedy lato, pozbawione kontroli, roVnie bez miary i rachuby na caSej przestrzeni, roVnie z dzikim impetem na wszystkich punktach, w dwQjnasQb, w trQjnasQb, w inny jakiV, wyrodny czas, w !nieznanT dymensjU, w obSUd. otej godzinie opanowywaS mnie szaS Sowienia motyli, pasja Vcigania tych migocTcych plamek, tych bSUdnych, !biaSych pSatkQw, trzUsTcych siU w rozognionym powietrzu niedoSURnym gzygzakiem. I zdarzySo siU wQwczas, Re ktQraV z tych jaskrawych plamek rozpadSa siU w locie nadwie, potem na trzy i ten drgajTcy, oVlepiajTco biaSy trQjpunkt wiQdS mnie, jak bSUdny ognik, przez szaS bodiakQw, palTcych siU w sSoPcu. Dopiero na granicy SopuchQw !zatrzymaSem siU, nie VmiejTc siU pogrTRyW w to gSuche zapadlisko. Wtedy nagle ujrzaSem go. Zanurzony po pachy w Sopuchach, kucaS przede mnT. WidziaSem jego grube bary w brudnej koszuli i niechlujny strzUp surduta. Przyczajony jak do skoku, siedziaS tak z barami jakby wielkim ciURarem zgarbionymi. CiaSo jego dyszaSo z natURenia, a z miedzianej, bSyszczTcej w sSoPcu twarzy laS siU pot. Nieruchomy, !zdawaS siU ciURko pracowaW, mocowaW siU bez ruchu z jakimV ogromnym brzemieniem. StaSem, przygwoRdRony jego wzrokiem, ktQry mnie ujTS jakby w kleszcze. BySa to twarz wSQczUgi lub pijaka. WiecheW brudnych kSakQw wichrzyS siU nad czoSem wysokim i wypukSym jak buSa kamienna, utoczona "przez rzekU. Ale czoSo to bySo skrUcone w gSUbokie bruzdy. Nie wiadomo, czy bQl, czy palTcy Rar sSoPca, czy "nadludzkie natURenie wkrUciSo !siU tak w tU twarz i napiUSo rysy do pUkniUcia. Czarne oczywbiSy siU we mnie z natUReniem najwyRszej rozpaczy czy bQlu. Te oczy patrzySy na mnie i nie patrzySy, widziaSy mnie i nie widziaSy wcale. BySy to pUkajTce gaSki, wytURone najwyRszym uniesieniem bQlu albo dzikT rozkoszT natchnienia. I nagle z tych rysQw, naciTgniUtych do pUkniUcia, wyboczyS siU jakiV straszny, zaSamany cierpieniem grymas i"ten grymas rQsS, braS w siebie tamten obSUd i natchnienie, pUczniaS nim, wybaczaS siU "coraz bardziej, aR wySamaS siUryczTcym, charczTcym kaszlem Vmiechu. Do gSUbi wstrzTVniUty, widziaSem, jak huczTc Vmiechem z potURnych piersi, "dXwignTS siU powoli z kucek i zgarbiony jak goryl, z rUkoma w opadajTcych Sachmanach spodni, uciekaS, czSapiTc przez SopocTce blachy SopuchQw, wielkimi skokami Pan bez fletu, cofajTcy siU w popSochu do swych ojczystychkniei. PAN KAROL Po poSudniu w sobotU mQj wuj,Karol, wdowiec sSomiany, wybieraS siU pieszo do letniska, oddalonego o godzinUdrogi od miasta, do Rony i dzieci, ktQre tam na wywczasach bawiSy. Od czasu wyjazdu Rony mieszkanie bySonie sprzTtane, SQRko nie zaVcielane nigdy. Pan Karol przychodziS do mieszkania pQXnT nocT, sponiewierany, spustoszony przez nocne pohulanki, przez ktQre go wlokSy te dni upalne i puste. ZmiUta, chSodna, dziko rozrzucona poVciel bySa dlaP wQwczas jakTV bSogT przystaniT, wyspT zbawczT, do ktQrej przypadaS ostatkiem siS jak rozbitek, miotany wieledni i nocy przez wzburzone morze. Omackiem, w ciemnoVci zapadaS siU gdzieV miUdzy biaSawe chmury, pasma i !zwaSy chSodnego pierza i spaS tak w niewiadomym kierunku, !na wspak, gSowT na dQS, wbityciemieniem w puszysty miTRsz poVcieli, jak gdyby chciaS we Vnie przewierciW, przewUdrowaW na wskroV te rosnTce nocT, potURne masywy pierzyn. #WalczyS we Vnie z tT poVcielT,jak pSywak z wodT, ugniataS jT i miesiS ciaSem, jak ogromnT dzieRU ciasta, w &ktQrT siU zapadaS, i budziS siU o szarym Vwicie zdyszany, oblany potem, wyrzucony na brzeg tego stosu poVcieli, ktQrego zmQc nie mQgS w ciURkich zapasach nocnych. Tak na wpQS wyrzucony z toni snu, wisiaS przez chwilU nieprzytomny na krawUdzi nocy, chwytajTc piersiami powietrze, a poVciel rosSa dokoSa niego, puchSa i nakisaSa - i zarastaSa go znowu zwaSem ciURkiego, biaSawego ciasta. SpaS tak do pQXnego przedpoSudnia, podczas gdy poduszki ukSadaSy siU w %wielkT, biaST, pSaskT rQwninU,po ktQrej wUdrowaS uspokojony sen jego. Tymi biaSymi goVciPcami powracaS powoli do siebie, do dnia, do jawy i wreszcie otwieraS oczy,jak VpiTcy pasaRer, gdy pociTg zatrzymuje siU na stacji. W pokoju panowaS odstaSy pQSmrok z osadem wielu dni samotnoVci i ciszy. Tylko okno kipiaSo od rannego rojowiska !much i story pSonUSy jaskrawo.Pan Karol wyziewaS ze swego "ciaSa, z gSUbi jam cielesnych, resztki dnia wczorajszego. To ziewanie chwytaSo go tak konwulsyjnie, jak gdyby chciaSo go odwrQciW na nice. Tak wyrzucaS z siebie ten piasek, te ciURary nie strawione restancje dnia wczorajszego. UlRywszy sobie w ten sposQb, iswobodniejszy, wciTgaS do notesu wydatki, kalkulowaS, #obliczaS i marzyS. Potem leRaS dSugo nieruchomy, z szklanymioczyma, ktQre bySy koloru wody, wypukSe i wilgotne. W wodnistym pQSmroku pokoju, rozjaVnionym refleksem dnia upalnego za storami, oczy jego jak malePkie lusterka odbijaSy wszystkie bSyszczTce!przedmioty: biaSe plamy sSoPcaw szparach okna, zSoty prostokTt stor, i powtarzaSy, jak kropla wody, caSy pokQj z ciszT dywanQw i pustych krzeseS. Tymczasem dzieP za storami huczaS coraz pSomienniej bzykaniem much oszalaSych odsSoPca. Okno nie mogSo !pomieVciW tego biaSego poRarui story omdlewaSy od jasnych falowaP. !Wtedy wywlekaS siU z poVcieli i siedziaS jeszcze jakiV czas na SQRku, stUkajTc bezwiednie. Jego trzydziestokilkoletnie ciaSo zaczynaSo skSaniaW siU do korpulencji. W tym organizmie,nabrzmiewajTcym tSuszczem, znUkanym od naduRyW pSciowych, ale wciTR wzbierajTcym bujnymi sokami,zdawaS siU teraz z wolna dojrzewaW w tej ciszy jego przyszSy los. Gdy tak siedziaS w bezmyVlnym, wegetatywnym osSupieniu, caSy zamieniony w krTRenie, w respiracjU, w gSUbokie pulsowanie sokQw, rosSa w gSUbi jego ciaSa, spoconego i pokrytego wSosemw rozlicznych miejscach, jakaVniewiadoma, nie sformuSowanaprzyszSoVW, niby potworna naroVl, wyrastajTca fantastycznie w nieznanT dymensjU. Nie przeraRaS siU jej, gdyR czuS juR swojT toRsamoVW z tym niewiadomyma ogromnym, ktQre miaSo nadejVW, i rQsS razem z nim bez sprzeciwu, w dziwnej zgodzie, zdrUtwiaSy spokojnT grozT, odpoznajTc przyszSegosiebie w tych kolosalnych wykwitach, w tych fantastycznych spiUtrzeniach,ktQre przed jego wzrokiem wewnUtrznym dojrzewaSy. Jedno jego oko lekko wtedy zbaczaSo na zewnTtrz, jak gdyby odchodziSo w inny wymiar. Potem z tych bezmyVlnych otumanieP, z tych zatraconych dali powracaS znQw do siebie i do chwili; widziaS swe stopy na dywanie,tSuste i delikatne jak u kobiety, i powoli wyjmowaS zSote spinki z mankietQw dziennej koszuli. Potem szedS , .tmp0 5rrkPجEk&k{A.7 /s c 0R c 1] c }2[' c 3s22 c C4= do kuchni i znajdowaS tam w cienistym kTcie wiaderko z wodT, krTRek cichego, czujnego zwierciadSa, ktQre naP tam czekaSo jedyna Rywa i wiedzTca istota w tym pustym mieszkaniu. NalewaS domiednicy wody i kosztowaS !skQrT jej mSodej i odstaSej, sSodkawej mokroVci. #DSugo i starannie robiS toaletU,"nie spieszTc siU i wSTczajTc pauzy miUdzy poszczegQlne manipulacje. To mieszkanie, puste i zapuszczone, nie uznawaSo "go, te meble i Vciany VledziSy za nim z milczTcT krytykT. CzuS siU, wchodzTc w ich ciszU, jak intruz w tym podwodnym, zatopionym !krQlestwie, w ktQrym pSynTS inny, odrUbny czas. OtwierajTc wSasne szuflady, miaS uczucie zSodzieja i chodziS mimo woli na palcach, #bojTc siU obudziW haSaVliwe i nadmierne echo, czekajTce draRliwie na najlRejszT przyczynU, by wybuchnTW. A gdy wreszcie, idTc cicho od szafy do szafy, znajdowaS kawaSek po kawaSku wszystkopotrzebne i koPczyS toaletU wVrQd tych mebli, ktQre tolerowaSy go w milczeniu, z nieobecnT minT, i wreszcie byS gotQw, to stojTc na odejVciu z kapeluszem w rUku, czuS siU zaRenowany, Re i w ostatniej chwili nie mQgS znaleXW sSowa, ktQre by rozwiTzaSo to wrogie milczenie, i odchodziS ku drzwiom zrezygnowany, z wolna, ze spuszczonT gSowT gdy w przeciwnT stronU oddalaS siU tymczasem bez !poVpiechu w gSTb zwierciadSa ktoV odwrQcony na zawsze plecami przez pustT amfiladU pokojQw, ktQre nie istniaSy. SKLEPY CYNAMONOWE W okresie najkrQtszych. sennych dni zimowych, ujUtych z obu stron, od poranku i od wieczora, w futrzane krawUdzie zmierzchQw, gdy miasto %rozgaSUziaSo siU coraz gSUbiej w labirynty zimowych nocy, z trudem przywoSywane przez !krQtki Vwit do opamiUtania, do powrotu - ojciec mQj byS juR zatracony, zaprzedany, zaprzysiURony tamtej sferze. Twarz jego i gSowa zarastaSy wQwczas bujnie i dziko siwym wSosem, sterczTcym nieregularnie wiechciami, szczecinami, dSugimi pUdzlami,strzelajTcymi z brodawek, z brwi, z dziurek od nosa co nadawaSo jego fizjonomii wyglTd starego, nastroszonegolisa. WUch jego i sSuch zaostrzaS "siU niepomiernie i znaW bySo po!grze jego milczTcej i napiUtej twarzy, Re za poVrednictwem tych zmysSQw pozostaje on w ciTgSym kontakcie z niewidzialnym Vwiatem ciemnych zakamarkQw, dziur mysich, zmurszaSych przestrzeni pustych pod podSogT i kanaSQw kominowych. Wszystkie chroboty, trzaski nocne, tajne, skrzypiTce Rycie podSogi miaSy w nim nieomylnego i czujnego dostrzegacza, szpiega i wspQSspiskowca. AbsorbowaSo go to w tym stopniu, Re !pogrTRaS siU zupeSnie w tej niedostUpnej dla nas sferze, z ktQrej nie prQbowaS zdawaW nam sprawy. Nieraz musiaS strzepywaW palcami i VmiaW siU cicho do siebie samego, gdy te wybryki !niewidzialnej sfery stawaSy siUzbyt absurdalne; porozumiewaSsiU wQwczas spojrzeniem z naszym kotem, ktQry rQwnieR wtajemniczony w ten Vwiat, !podnosiS swT cynicznT, zimnT,porysowanT prUgami twarz, "mruRTc z nudQw i obojUtnoVci skoVne szparki oczu. ZdarzaSo siU podczas obiadu, Re wVrQd jedzenia odkSadaS "nagle nQR i widelec i z serwetT zawiTzanT pod szyjT podnosiSsiU kocim ruchem, skradaS na brzuVcach palcQw do drzwi sTsiedniego, pustego pokoju i z najwiUkszT ostroRnoVciT zaglTdaS przez dziurkU od klucza. Potem wracaS do stoSu,jakby zawstydzony, z zakSopotanym uVmiechem, "wVrQd mrukniUW i niewyraXnychmamrotaP, odnoszTcych siU dowewnUtrznego monologu, w ktQrym byS pogrTRony. AReby mu sprawiW pewnT dystrakcjU i oderwaW go od chorobliwych dociekaP, wyciTgaSa go matka na wieczorne spacery, na ktQre !szedS, milczTc, bez oporu, ale i bez przekonania, roztargniony i nieobecny duchem. Raz nawet poszliVmy do teatru. ZnaleXliVmy siU znowu w tej wielkiej, Xle oVwietlonej i brudnej sali, peSnej sennego gwaru ludzkiego i bezSadnego !zamUtu. Ale gdy przebrnUliVmy !przez ciRbU ludzkT, wynurzySasiU przed nami olbrzymia bladoniebieska kurtyna, jak niebo jakiegoV innego firmamentu. Wielkie, malowanemaski rQRowe, z wydUtymi policzkami, nurzaSy siU w ogromnym pSQciennym przestworzu. To sztuczne "niebo szerzySo siU i pSynUSo wzdSuR i w poprzek, wzbierajTc ogromnym tchem patosu i wielkich gestQw, atmosferT tego Vwiata sztucznego i peSnego blasku, ktQry budowaS siU tam, na dudniTcych rusztowaniach sceny. Dreszcz pSynTcy przez wielkie oblicze tego nieba, oddech ogromnego pSQtna, od "ktQrego rosSy i oRywaSy maski,zdradzaS iluzorycznoVW tego firmamentu, sprawiaS to drganie rzeczywistoVci, ktQre w chwilach metafizycznych odczuwamy jako migotanie tajemnicy. Maski trzepotaSy czerwonymi powiekami, kolorowe wargi szeptaSy coV bezgSoVnie i wiedziaSem, Re przyjdzie chwila, kiedy napiUcie tajemnicy dojdzie do zenitu i wtedy wezbrane niebo kurtyny"pUknie naprawdU, uniesie siU i ukaRe rzeczy niesSychane i olVniewajTce. Lecz nie bySo mi dane doczekaW tej chwili, albowiem tymczasem ojciec zaczTS zdradzaW pewne oznaki zaniepokojenia, chwytaS siU za kieszenie i wreszcie oVwiadczyS, Re zapomniaS portfelu z pieniUdzmi i waRnymi dokumentami. Po krQtkiej naradzie z matkT, w ktQrej uczciwoVW Adeli zostaSa poddana poVpiesznej, ryczaStowej ocenie, zaproponowano mi, Rebym wyruszyS do domu na poszukiwanie portfelu. Zdaniemmatki do rozpoczUcia widowiska bySo jeszcze wiele czasu i przy mojej zwinnoVci mogSem na czas powrQciW. WyszedSem w noc zimowT, kolorowT od iluminacji nieba. BySa to jedna z tych jasnych nocy, w ktQrych firmament gwiezdny jest tak rozlegSy i rozgaSUziony, jakby rozpadS !siU, rozSamaS i podzieliS na labirynt odrUbnych niebios, wystarczajTcych do obdzielenia caSego miesiTca nocy zimowych i do nakrycia swymi srebrnymi i malowanymi kloszami wszystkich ich nocnych zjawisk, przygQd, awantur i karnawaSQw. Jest lekkomyVlnoVciT nie do darowania wysySaW w takT nocmSodego chSopca z misjT !waRnT i pilnT, albowiem w jej $pQSVwietle zwielokrotniajT siU,plTczT i wymieniajT jedne z !drugimi ulice. OtwierajT siU w gSUbi miasta, Reby tak rzec, ulice podwQjne, ulice sobowtQry, ulice kSamliwe i zwodne. Oczarowana i zmylonawyobraXnia wytwarza zSudne plany miasta, rzekomo dawno znane i wiadome, w ktQrych teulice majT swe miejsce i nazwU, a noc w niewyczerpanej swej pSodnoVcinie ma nic lepszego do roboty,jak dostarczaW wciTR nowych i urojonych konfiguracji. Te kuszenia nocy zimowych zaczynajT siU zazwyczaj niewinnie od chUtki skrQcenia sobie drogi, uRycia niezwykSego lub prUdszego przejVcia. PowstajT ponUtne kombinacje przeciUcia zawiSej wUdrQwki jakTV nie wyprQbowanT przecznicT. Ale tym razem zaczUSo siU inaczej. UszedSszy parU krokQw, spostrzegSem, Re jestem bez !pSaszcza. ChciaSem zawrQciW, !lecz po chwili wydaSo mi siU toniepotrzebnT stratT czasu, gdyR noc nie bySa wcale zimna, przeciwnie poRySkowana strugami dziwnego ciepSa, tchnieniami "jakiejV faSszywej wiosny. [nieg!skurczyS siU w baranki biaSe, w niewinne i sSodkie runo, ktQre pachniaSo fioSkami. W takie same baranki rozpuVciSo siU niebo, w ktQrym ksiURyc #dwoiS siU i troiS, demonstrujTcw tym zwielokrotnieniu wszystkie swe fazy i pozycje. Niebo obnaRaSo tego dnia wewnUtrznT swT konstrukcjU w wielu jakby anatomicznych preparatach, pokazujTcych spirale i sSoje VwiatSa, przekroje seledynowych bryS nocy, plazmU przestworzy, tkankU rojeP nocnych. W takT noc niepodobna iVW Podwalem ani RadnT innT z ciemnych ulic, ktQre sT odwrotnT stronT, niejako podszewkT czterech linij rynku, i nie przypomnieW sobie, Re o tej pQXnej porze bywajT czasem jeszcze otwarte niektQre z owych osobliwych a tyle nUcTcych sklepQw, o ktQrych zapomina siU w dnie zwyczajne. Nazywam je sklepami cynamonowymi dla ciemnych boazeryj tej barwy , ktQrymi sT wySoRone. Te prawdziwie szlachetne handle, w pQXnT noc otwarte, bySy zawsze przedmiotem moich gorTcych marzeP. SSabo oVwietlone, ciemne i uroczyste ich wnUtrza pachniaSy gSUbokim zapachem farb, laku, kadzidSa, aromatemdalekich krajQw i rzadkich materiaSQw. MogSeV tam znaleXW ognie bengalskie, szkatuSki czarodziejskie, marki krajQw dawno zaginionych, chiPskie odbijanki, indygo, kalafonium z malabaru, jaja owadQw egzotycznych, papug, tukanQw, Rywe salamandry i bazyliszki, korzeP Mandragory,norymberskie mechanizmy, homunculusy w doniczkach, mikroskopy i lunety, a nade wszystko rzadkie i osobliwe !ksiTRki, stare folianty peSne przedziwnych rycin i oszoSamiajTcych historyj. PamiUtam tych starych i peSnych godnoVci kupcQw, "ktQrzy obsSugiwali klientQw ze spuszczonymi oczyma, w dyskretnym milczeniu, i peSni byli mTdroVci i wyrozumienia !dla ich najtajniejszych ZyczeP.Ale nade wszystko bySa tam !jedna ksiUgarnia, w ktQrej raz oglTdaSem rzadkie i zakazane druki, publikacje tajnych klubQw, zdejmujTc zasSonU z tajemnic drUczTcych i upojnych. Tak rzadko zdarzaSa siU sposobnoVW odwiedzania tych sklepQw - i w dodatku z maST,lecz wystarczajTcT sumT pieniUdzy w kieszeni. Nie !moRna bySo pominTW tej okazjimimo waRnoVci misji powierzonej naszej gorliwoVci. Trzeba siU bySo zapuVciW wedSug mego obliczenia w bocznT uliczkU, minTW dwie albo trzy przecznice, aReby osiTgnTW ulicU nocnych sklepQw. To oddalaSo mnie od !celu, ale moRna bySo nadrobiW !spQXnienie, wracajTc drogT na Zupy Solne. Uskrzydlony pragnieniem zwiedzenia sklepQw cynamonowych, skrUciSem w wiadomT mi ulicU i leciaSem wiUcej, aniReli szedSem, baczTc, by nie zmyliW drogi. Tak minTSem juR trzeciT czy czwartT przecznicU, a upragnionej ulicy wciTR nie bySo. W dodatku nawet konfiguracjaulic nie odpowiadaSa oczekiwanemu obrazowi. SklepQw ani Vladu. SzedSem ulicT, ktQrej domy nie miaSy nigdzie bramy wchodowej, tylko okna szczelnie zamkniUte, Vlepe odblaskiem ksiURyca. Po drugiej stronie tych domQw musi prowadziW wSaVciwa ulica, od ktQrej te domy sT dostUpne myVlaSem sobie. Z niepokojem przyspieszaSem kroku, rezygnujTc w duchu z myVli zwiedzenia sklepQw. Byle tylko wydostaW siU stTd prUdko w znane okolice miasta. #ZbliRaSem siU do wylotu, peSen niepokoju, gdzie teR ona mnie wyprowadzi. WyszedSem na szeroki, rzadko zabudowany goVciniec, bardzo dSugi i prosty. OwiaS mnie od razu oddech szerokiej przestrzeni. StaSy tam przy ulicy albo w gSUbi ogrodQw malownicze wille, ozdobne budynki bogaczy. W przerwach miUdzy nimi widniaSy parki i mury sadQw. Obraz przypominaS z "daleka ulicU LeszniaPskT w jej dolnych i rzadko zwiedzanych !okolicach. [wiatSo ksiURyca, rozpuszczone w tysiTcznych barankach, w Suskach srebrnych na niebie, bySo blade i tak jasne jak w dzieP - tylko parki i ogrody czerniaSy w tym srebrnym krajobrazie. Przyjrzawszy siU bacznie jednemu z budynkQw, doszedSem do przekonania, Re mam przed sobT tylnT i nigdy nie widzianT stronU gmachu gimnazjalnego. WSaVnie dochodziSem do bramy, ktQra ku memu zdziwieniu bySa otwarta, sieP oVwietlona. WszedSem i znalazSem siU na czerwonym chodniku !korytarza. MiaSem nadziejU, RezdoSam nie spostrzeRony !przekraVW siU przez budynek i wyjVW przedniT bramT, skracajTc sobie znakomicie drogU. PrzypomniaSem sobie, Re o tej "pQXnej godzinie musi siU w saliprofesora Arendta odbywaW jedna z lekcyj nadobowiTzkowych, prowadzona w pQXnT noc, na !ktQre zbieraliVmy siU zimowT porT, pSonTc szlachetnym zapaSem do WwiczeP rysunkowych, jakim natchnTS nas ten znakomity nauczyciel. MaSa gromadka pilnych gubiSa siU prawie w wielkiej ciemnej sali, na ktQrej Vcianach #ogromniaSy i SamaSy siU cienie naszych gSQw, rzucane od dwQch maSych Vwieczek pSonTcych w szyjkach butelek.PrawdU mQwiTc, niewieleVmy podczas tych godzin rysowali iprofesor nie stawiaS zbyt VcisSych wymagaP. NiektQrzy przynosili sobie z domu poduszki i ukSadali siU na Sawkach do powierzchownej drzemki. I tylko najpilniejsi rysowali pod samT VwiecT, w zSotym krUgu jej blasku. CzekaliVmy zazwyczaj dSugo na przyjVcie profesora, nudzTc siU wVrQd sennych rozmQw. Wreszcie otwieraSy siU drzwi jego pokoju i wchodziS maSy, z piUknT brodT, peSen ezoterycznych uVmiechQw, dyskretnych przemilczeP i aromatu tajemnicy. Szybko zaciskaS za sobT drzwi gabinetu, przez ktQre w momencie otworzenia tSoczySa siU za jego gSowT ciRba gipsowych cieni, fragmentQw klasycznych, bolesnych Niobid, Danaid i TantalidQw, caSy smutny i !jaSowy Olimp, wiUdnTcy od lat w tym muzeum gipsQw. Zmierzch tego pokoju mUtniaS "i za dnia i przelewaS siU sennieod gipsowych marzeP, pustychspojrzeP, blednTcych owali i zamyVleP odchodzTcych w nicoVW. LubiliVmy nieraz podsSuchiwaW pod drzwiami - ciszy , peSnej westchnieP i szeptQw tego kruszejTcego w pajUczynach rumowiska, tego !rozkSadajTcego siU w nudzie i monotonii zmierzchu bogQw. Profesor przechadzaS siU dostojnie, peSen namaszczenia, wzdSuR pustychSawek, wVrQd ktQrych rozrzuceni maSymi grupkami, rysowaliVmy coV w szarym odblasku nocy zimowej. BySo zacisznie i sennie. Gdzieniegdzie koledzy moi !ukSadali siU do snu. [wieczki powoli dogasaSy w butelkach. Profesor pogrTRaS siU w gSUbokT witrynU, peSnT starych foliaSQw, staromodnych ilustracyj, sztychQw i drukQw. PokazywaS nam wVrQd ezoterycznych gestQw stare litografie wieczornych pejzaRy, gUstwiny nocne, aleje zimowych parkQw, czerniejTce na biaSych drogach ksiURycowych. WVrQd sennych rozmQw upSywaS niespostrzeRenie czas"i biegS nierQwnomiernie, robiTcniejako wUzSy w upSywie "godzin, poSykajTc kUdyV caSe puste interwaSy trwania. NiespostrzeRenie, bez przejVcia, odnajdywaliVmy naszT czeredU juR w drodze powrotnej na biaSej od Vniegu VcieRce szpaleru, flankowanej czarnT, suchT gUstwinT !krzakQw. SzliVmy wzdSuR tego wSochatego brzegu ciemnoVci, ocierajTc siU o niedXwiedzie futro krzakQw, trzaskajTcych pod naszymi nogami w jasnT noc bezksiURycowT, w mleczny, faSszywy dzieP, daleko po pQSnocy. !RozprQszona biel tego VwiatSa,mRTca ze Vniegu, z bladego powietrza, z mlecznych przestworzy, bySa jak szary papier sztychu, na ktQrym #gSUbokT czerniT plTtaSy siU kreski i szrafirunki gUstych zaroVli. Noc powtarzaSa teraz gSUboko po pQSnocy te serie nokturnQw, sztychQw nocnychprofesora Arendta, kontynuowaSa jego fantazje. W tej czarnej gUstwinie parku, we wSochatej sierVci zaroVli, w masie kruchego chrustu bySy miejscami nisze, gniazda najgSUbszej puszystejczarnoVci, peSne plTtaniny, sekretnych gestQw, bezSadnej rozmowy na migi. BySo w tych gniazdach zacisznie i ciepSo. SiadaliVmy tam na letnim miUkkim Vniegu w naszych wSochatych pSaszczach, zajadajTc orzechy, ktQrych peSna bySa leszczynowa ta gUstwina w owT wiosennT "zimU. Przez zaroVla przewijaSy "siU bezgSoVnie kuny, Sasice i ichneumony, futrzane, wUszTce zwierzTtka, VmierdzTce koRuchem, wydSuRone, na niskich Sapkach. PodejrzewaliVmy, Re bySy miUdzy nimi okazy gabinetu szkolnego, ktQre choW wypatroszone i SysiejTce, uczuwaSy w tU biaST noc w swym pustym wnUtrzu gSos starego !instynktu, gSos rui, i wracaSy do matecznika na krQtki, zSudny Rywot. Ale powoli fosforescencja wiosennego Vniegu mUtniaSa i gasSa i nadchodziSa czarna i gUsta oWma przed Vwitem. NiektQrzy z nas zasypiali w ciepSym Vniegu, inni domacywali siU w gUstwinie bram swych domQw, wchodzili 0 5rrkPجEk&k{A5 c 6W Q c 7= c ~8! 9"T c :#- c O;8m@ omackiem do ciemnych wnUtrzy, w sen rodzicQw i braci, w dalszy ciTg gSUbokiego chrapania, ktQre doganiali na swych spQXnionych drogach. Te nocne seanse peSne bySy dla mnie tajemnego uroku, nie mogSem i teraz pominTW !sposobnoVci, by nie zaglTdnTWna moment do sali rysunkowej, postanawiajTc, Re nie pozwolU!siU tam zatrzymaW dSuRej nad #krQtkT chwilkU. Ale wstUpujTc po tylnych, cedrowych schodach, peSnych dXwiUcznego rezonansu, poznaSem, Re znajdujU siU w obcej, nigdy nie widzianej stronie gmachu. NajlRejszy szmer nie przerywaStu solennej ciszy. Korytarze bySy w tym skrzydle obszerniejsze, wysSane pluszowym dywanem i peSne wytwornoVci. MaSe, ciemno "pSonTce lampy VwieciSy na ich zagiUciach. MinTwszy jedno !takie kolano, znalazSem siU na korytarzu jeszcze wiUkszym, strojnym w przepych paSacowy. Jedna jego Vciana otwieraSa siU szerokimi, szklanymi arkadami do wnUtrza mieszkania. ZaczynaSa siU tu przed oczyma dSuga amfilada !pokojQw, biegnTcych w gSTb i urzTdzonych z olVniewajTcT "wspaniaSoVciT. Szpalerem obiW jedwabnych, luster zSoconych,kosztownych mebli i krysztaSowych pajTkQw biegS wzrok w puszysty miTRsz tychzbytkownych wnUtrzy, peSnych kolorowego wirowania i migotliwych arabesek, plTczTcych siU girland i pTczkujTcych kwiatQw. GSUboka cisza tych pustych salonQw peSna bySa tylko tajnych spojrzeP, ktQre oddawaSy sobie zwierciadSa, i popSochu arabesek, biegnTcych wysoko fryzami "wzdSuR Vcian i gubiTcych siU w sztukateriach biaSych sufitQw. Z podziwem i czciT staSem przed tym przepychem, !domyVlaSem siU, Re nocna mojaeskapada zaprowadziSa mnie niespodzianie w skrzydSo dyrektora, przed jego prywatne mieszkanie. StaSem przygwoRdRony ciekawoVciT, zbijTcym sercem, gotQw do ucieczki za najlRejszym szmerem. JakRe mQgSbym, przySapany, usprawiedliwiW to moje nocne szpiegowanie, moje zuchwaSe wVcibstwo? W ktQrymV z gSUbokich pluszowych foteli mogSa, nie dostrzeRona i cicha, siedzieW !cQreczka dyrektora i podnieVW nagle na mnie oczy znad ksiTRki czarne, sybiliPskie, spokojne oczy, ktQrych spojrzenia nikt z nas wytrzymaW nie umiaS. Ale cofnTW siU w poSowie drogi, nie dokonawszy powziUtego planu, poczytaSbym byS sobie za tchQrzostwo. ZresztT gSUboka cisza panowaSa dookoSa w peSnych przepychu wnUtrzach, oVwietlonych przyWmionym VwiatSem nieokreVlonej pory. Przez arkady korytarza widziaSem na drugim koPcu wielkiego salonu duRe, oszklone drzwi, prowadzTce na taras. BySo tak cicho wokoSo, Re nabraSem odwagi. Nie wydawaSo mi siU to poSTczone ze zbyt wielkim ryzykiem, zejVW z paru stopni,prowadzTcych do poziomu sali,w kilku susach przebiegnTW wielki, kosztowny dywan i znaleXW siU na tarasie, z ktQrego bez trudu dostaW siU mogSem na dobrze mi znanT ulicU. UczyniSem tak. ZeszedSszy na parkiety salonu, pod wielkie palmy, wystrzelajTce tam z wazonQw aR do arabesek sufitu, spostrzegSem, Re #znajdujU siU juR wSaVciwie na gruncie neutralnym, gdyR salonnie miaS wcale przedniej Vciany. ByS on rodzajem "wielkiej loggii, STczTcej siU przy pomocy paru stopni z placem miejskim. BySa to niejako odnoga tego placu i niektQre meble staSy juR na bruku. ZbiegSem z kilku kamiennych schodQw i znalazSem siU znQw na ulicy. Konstelacje staSy juR stromo na gSowie, wszystkie gwiazdy przekrUciSy siU na drugT stronU, ale ksiURyc, zagrzebany w pierzyny "obSoczkQw, ktQre rozVwietlaS !swT niewidzialnT obecnoVciT, zdawaS siU mieW przed sobT jeszcze nieskoPczonT drogU i,zatopiony w swych zawiSych procederach niebieskich, nie myVlaS o Vwicie. Na ulicy czerniaSo kilka doroRek, rozjechanych i rozklekotanych jak kalekie, drzemiTce kraby czy karakony.WoXnica nachyliS siU z wysokiego kozSa. MiaS twarz drobnT, czerwonT i dobrodusznT. Pojedziemy, paniczu? zapytaS. PowQz zadygotaS we wszystkich stawach i przegubach swego wieloczSonkowego ciaSa i ruszyS na lekkich obrUczach. Ale kto w takT noc powierza siU kaprysom nieobliczalnego doroRkarza? WVrQd klekotu szprych, wVrQd dudnienia pudSa i budy nie mogSem porozumieW siU z nim co do celu drogi. KiwaS na wszystko #niedbale i pobSaRliwie gSowT i podVpiewywaS sobie, jadTc drogT okrURnT przez miasto. Przed jakimV szynkiem staSa grupa doroRkarzy, kiwajTc naPprzyjaXnie rUkami. !OdpowiedziaS im coV radoVnie, po czym nie zatrzymujTc pojazdu, rzuciS mi lejce na "kolana, spuVciS siU z kozSa i przySTczyS do gromady !kolegQw. KoP, stary mTdry koPdoroRkarski, oglTdnTS siU pobieRnie i pojechaS dalej jednostajnym, doroRkarskim kSusem. WSaVciwie koP ten budziS zaufanie wydawaS siU mTdrzejszy od woXnicy. Ale powoziW nie umiaSem - trzeba siU bySo zdaW na jego wolU. WjechaliVmy na podmiejskT ulicU ujUtT z obu stron w ogrody. Ogrody te przechodziSy z wolna, w miarU posuwania siU, w parki wielkodrzewne, a te w lasy. Nie zapomnU nigdy tej jazdy "Vwietlistej w najjaVniejszT noczimowT. Kolorowa mapa niebioswyogromniaSa w kopuSU niezmiennT, na ktQrej spiUtrzySy siU fantastyczne lTdy, oceany i morza, porysowane liniami wirQw i prTdQw gwiezdnych, Vwietlistymi liniami geografii "niebieskiej. Powietrze staSo siUlekkie do oddychania i Vwietlane jak gaza srebrna. PachniaSo fioSkami. Spod !weSnianego jak biaSe karakuSy Vniegu wychylaSy siU anemony drRTce, z iskrT VwiatSa ksiURycowego w delikatnym !kielichu. Las caSy zdawaS siU iluminowaW tysiTcznymi VwiatSami, gwiazdami, ktQre rzUsiVcie roniS grudniowy firmament. Powietrze dyszaSo jakTV tajnT wiosnT, niewypowiedzianT czystoVciT "Vniegu i fioSkQw. WjechaliVmy w teren pagQrkowaty. Linie wzgQrzy, wSochatych nagimi rQzgami drzew, podnosiSy siU jak bSogie westchnienia w niebo. UjrzaSem na tych szczUVliwych zboczach caSe grupy wUdrowcQw, zbierajTcych wVrQd mchu i krzakQw opadSe i mokre od Vniegu gwiazdy. Droga staSa siU stroma, koP poVlizgiwaS siU i z trudem ciTgnTS pojazd, grajTcy wszystkimi przegubami. BySem szczUVliwy. PierV moja !wchSaniaSa tU bSogT wiosnU !powietrza, VwieRoVW gwiazd i Vniegu. Przed piersiT konia !zbieraS siU waS biaSej piany VnieRnej, coraz wyRszy i wyRszy. Z trudem przekopywaS$siU koP przez czystT i VwieRT jego masU. Wreszcie ustaS. WyszedSem z doroRki. DyszaS ciURko ze zwieszonT gSowT. "PrzytuliSem jego Seb do piersi, w jego wielkich czarnych oczach lVniSy Szy. Wtedy ujrzaSem na jego brzuchu "okrTgST czarnT ranU. Dlaczegomi nie powiedziaSeV? ~ "szepnTSem ze Szami. Drogi mQj,$to dla ciebie - rzekS i staS siU bardzo maSy, jak konik z drzewa. OpuVciSem go. CzuSem #siU dziwnie lekki i szczUVliwy. ZastanawiaSem siU, czy czekaW na maST kolejkU #lokalnT, ktQra tu zajeRdRaSa, czy teR pieszo wrQciW do miasta. ZaczTSem schodziW !stromT serpentynT wVrQd lasu,poczTtkowo idTc krokiem lekkim, elastycznym, potem, nabierajTc rozpUdu, przeszedSem w posuwisty #szczUVliwy bieg, ktQry zmieniS siU wnet w jazdU jak na nartach. MogSem do woli !regulowaW szybkoVW, kierowaW jazdT przy pomocy lekkich zwrotQw ciaSa. W pobliRu miasta zahamowaSem ten bieg tryumfalny, zmieniajTc go na przyzwoity krok spacerowy. KsiURyc staS jeszcze ciTgle wysoko. Transformacje nieba, metamorfozy jego wielokrotnych sklepieP w corazto kunsztowniejsze konfiguracje nie miaSy koPca. Jak srebrne astrolabium otwieraSo niebo w tU noc czarodziejskT mechanizm wnUtrza i ukazywaSo w nieskoPczonych ewolucjach zSocistT matematykU swych kQS i trybQw. Na rynku spotkaSem ludzi zaRywajTcych przechadzki. Wszyscy, oczarowani widowiskiem tej nocy , mieli twarze wzniesione i srebrne odmagii nieba. Troska o portfel opuVciSa mnie zupeSnie. Ojciec, pogrTRony w swych dziwactwach, zapewne zapomniaS juR, o zgubie, o matkU nie dbaSem. W takT noc, jedynT w roku, !przychodzT szczUVliwe myVli, natchnienia, wieszcze tkniUcia!palca boRego. PeSen pomysSQw i inspiracji, chciaSem skierowaW siU do domu, gdy zaszli mi drogU koledzy z ksiTRkami pod pachT. Zbyt wczeVnie wyszli do szkoSy, obudzeni jasnoVciT tej nocy, $ktQra nie chciaSa siU skoPczyW.PoszliVmy gromadT na spacer stromo spadajTcT ulicT, z ktQrej wiaS powiew fioSkQw, niepewni, czy to jeszcze magia nocy srebrzySa siU na Vniegu, czy teR Vwit juR wstawaS... ULICA KROKODYLI MQj ojciec przechowywaS w dolnej szufladzie swego gSUbokiego biurka starT i piUknT mapU naszego miasta. ByS to caSy wolumen in folio pergaminowych kart, ktQre pierwotnie spojone skrawkami pSQtna, tworzySy ogromnT mapU VciennT w ksztaScie panoramy z ptasiej perspektywy. Zawieszona na Vcianie, zajmowaSa niemal przestrzeP caSego pokoju i otwieraSa daleki widok na caST dolinU "TyVmienicy, wijTcej siU falisto bladozSotT wstUgT, na caSe pojezierze szeroko rozlanych moczarQw i stawQw, na pofaSdowane przedgQrza, ciTgnTce siU ku poSudniowi, naprzQd z rzadka, potem coraz tSumniejszymi pasmami, szachownicT okrTgSawych wzgQrzy, coraz mniejszych i coraz bledszych, w miarU jak odchodziSy ku zSotawej i dymnej mgle horyzontu. z tej zwiUdSej dali peryferii wynurzaSo siU miasto i rosSo ku przodowi, naprzQd jeszcze w nie zrQRnicowanych kompleksach, w zwartych blokach i masach domQw, poprzecinanych gSUbokimi parowami ulic, by bliRej jeszcze wyodrUbniW siU w pojedyncze kamienice, sztychowane z ostrT wyrazistoVciT widokQw oglTdanych przez lunetU. Na tych bliRszych planach wydobyS sztycharz caSy zawikSany i wieloraki zgieSk ulic i zauSkQw, ostrT wyrazistoVW gzymsQw, architrawQw, archiwolt i pilastrQw, VwiecTcych w pQXnym i ciemnym zSocie pochmurnego popoSudnia, ktQre pogrTRa wszystkie zaSomy i framugi w gSUbokiej sepii cienia. BrySy i pryzmy tego cienia wcinaSy siU, jak plastry ciemnego miodu, w wTwozy !ulic, zatapiaSy w swej ciepSej,soczystej masie tu caST poSowU ulicy, tam wySom miUdzy domami, dramatyzowaSy i orkiestrowaSyponurT romantykT cieni tU wielorakT polifoniU architektonicznT. Na tym planie, wykonanym w stylu barokowych prospektQw, okolica Ulicy Krokodylej #VwieciSa pustT bielT, jakT na kartach geograficznych zwykSo siU oznaczaW okolice podbiegunowe, krainy niezbadane i niepewnej egzystencji. Tylko linie kilku ulic wrysowane tam bySy czarnymi kreskami i opatrzonenazwami w prostym, nieozdobnym piVmie, w odrQRnieniu od szlachetnej antykwy innych napisQw. Widocznie kartograf wzbraniaS!siU uznaW przynaleRnoVW tej dzielnicy do zespoSu miasta i zastrzeRenie swe wyraziS w tym odrUbnym i postponujTcym wykonaniu. Aby zrozumieW tU rezerwU, musimy juR teraz zwrQciW uwagU na dwuznaczny i wTtpliwy charakter tej dzielnicy, tak bardzo odbiegajTcy od zasadniczego tonu caSego miasta. ByS to dystrykt przemysSowo-handlowy z podkreVlonym jaskrawo charakterem trzeXwej uRytkowoVci. Duch czasu, mechanizm ekonomiki, nie oszczUdziS i naszego miasta i zapuVciS korzenie na skrawku !jego peryferii, gdzie rozwinTS "siU w pasoRytniczT dzielnicU. Kiedy w starym mieVcie panowaS wciTR jeszcze nocny,pokTtny handel, peSen solennej ceremonialnoVci, w tej nowej dzielnicy rozwinUSy siU od razu nowoczesne, trzeXwe formy komercjalizmu. Pseudoamerykanizm, zaszczepiony na starym, zmurszaSym gruncie miasta, "wystrzeliS tu bujnT, lecz pustTi bezbarwnT wegetacjT tandetnej, lichej "pretensjonalnoVci. WidziaSo siUtam tanie, marnie budowane kamienice o karykaturalnych fasadach, oblepione monstrualnymi sztukateriami z popUkanego gipsu. Stare, krzywe domki podmiejskie otrzymaSy szybko sklecone !portale, ktQre dopiero bliRsze przyjrzenie demaskowaSo jako nUdzne imitacje wielkomiejskich urzTdzeP. Wadliwe, mUtne i brudne szyby, SamiTce w falistych refleksach ciemne odbicie ulicy, nie heblowane drzewo portali, szara atmosfera jaSowych tych wnUtrzy, osiadajTcych pajUczynT i kSakami kurzu na wysokich pQSkach i wzdSuR odartych i kruszTcych siU Vcian, wyciskaSy tu, na sklepach, piUtno dzikiego Klondike. Tak !ciTgnUSy siU jeden za drugim magazyny krawcQw, konfekcje, skSady porcelany, drogerie, zakSady fryzjerskie. Szare ich, wielkie szyby wystawowe nosiSy ukoVnie lub w pQSkolu biegnTce napisy ze zSoconych plastycznych liter: CONFISERIE, MANUCURE, KING OF ENGLAND. Rdzenni mieszkaPcy miasta trzymali siU z dala od tej okolicy, zamieszkiwanej przez szumowiny, przez gmin, przez kreatury bez charakteru, bez "gUstoVci, przez istnT lichotU !moralnT, tU tandetnT odmianU czSowieka, ktQra rodzi siU w takich efemerycznych Vrodowiskach. Ale w dniach upadku, w godzinach niskiej pokusy zdarzaSo siU, Re ten lub Qw z mieszkaPcQw miasta zabSTkiwaS siU na wpQS przypadkiem w tU wTtpliwT dzielnicU. Najlepsi nie byli czasem wolni od pokusy dobrowolnej degradacji, zniwelowania granic i !hierarchii, pSawienia siU w tympSytkim bSocie wspQlnoty, Satwej intymnoVci, brudnego zmieszania. Dzielnica ta bySa eldoradem takich dezerterQw moralnych, takich zbiegQw spod sztandaru godnoVci wSasnej. Wszystko zdawaSo siUtam podejrzane i dwuznaczne,wszystko zapraszaSo sekretnym mrugniUciem, cynicznie artykuSowanym gestem, wyraXnie przymruRonym perskim okiem do nieczystych nadziei, wszystko wyzwalaSo z pUt niskT naturU. MaSo kto, nie uprzedzony, !spostrzegaS dziwnT osobliwoVWtej dzielnicy: brak barw, jak gdyby w tym tandetnym, w poVpiechu wyrosSym mieVcie !nie moRna bySo sobie pozwoliW na luksus kolorQw. Wszystko tam bySo szare jak na jednobarwnych fotografiach, jak w ilustrowanych prospektach. PodobiePstwo to wychodziSo poza zwykST metaforU, gdyR chwilami, wUdrujTc po tej czUVci miasta, miaSo siU w istocie wraRenie, Re wertuje siU w jakimV prospekcie, w nudnych rubrykach komercjalnych ogSoszeP, wVrQd ktQrych "zagnieXdziSy siU pasoRytniczo podejrzane anonse, draRliwe !notatki, wTtpliwe ilustracje; i wUdrQwki te bySy rQwnie jaSowe i bez rezultatu jak ekscytacje fantazji, pUdzonejprzez szpalty i kolumny pornograficznych drukQw. WchodziSo siU do jakiegoV krawca, Reby zamQwiW ubranie- ubranie o taniej elegancji, tak charakterystycznej dla tejdzielnicy. Lokal byS wielki i pusty, bardzo wysoki i bezbarwny. Ogromne wielopiUtrowe pQSki wznoszT siU jedne nad drugimi w nie !okreVlonT wysokoVW tej hali. Kondygnacje pustych pQSek wyprowadzajT wzrok w gQrU !aR pod sufit, ktQry moRe byW niebem lichym, bezbarwnym, odrapanym niebem tej dzielnicy Natomiast dalsze magazyny, ktQre widaW przez otwarte drzwi, peSne sT aR pod sufit pudeS i kartonQw, piUtrzTcych siU ogromnT kartotekT, ktQra rozpada siU w gQrze, pod zagmatwanym niebem strychu w kubaturU pustki, w jaSowy budulec nicoVci. Przez wielkie szare okna, kratkowane wielokrotniejak arkusze papieru kancelaryjnego, nie wchodzi VwiatSo, gdyR przestrzeP !sklepu juR napeSniona jest, jakwodT, indyferentnT szarT poVwiatT, ktQra nie rzuca cienia i nie akcentuje niczego. Wnet nawija siU jakiV smukSy mSodzieniec, zadziwiajTco !usSuRny, giUtki i nieodporny, aReby dogodziW naszym !Ryczeniom i zalaW nas taniT i SatwT wymowT subiekta. Ale gdy, gadajTc, rozwija ogromnepostawy sukna, przymierza, !faSduje i drapuje niekoPczTcTsiU strugU materiaSu, przepSywajTcT przez jego rUce, formujTc z jego fal iluzoryczne surduty i spodnie, caSa ta manipulacja wydaje siUmQw, wchodzili 0 5rrkPجEk&k{A<p c =:  c U>J! c ?k! c @m, Y ~A 6j U czymV nieistotnym, pozorem, komediT, ironicznie zarzuconTzasSonT na prawdziwy sens sprawy. Panienki sklepowe, smukSe i czarne, kaRda z jakTV skazT piUknoVci (charakterystycznT dla tej dzielnicy wybrakowanych artykuSQw), wchodzT i wychodzT, stajT w drzwiach magazynQw, sondujTc oczyma, czy rzecz wiadoma (powierzona doVwiadczonym rUkom subiekta) dojrzewa do punktu,wSaVciwego. !Subiekt przymila siU i kryguje ichwilami robi wraRenie transwestyty ChciaSoby siU goujTW pod miUkko zarysowanT brodU lub uszczypnTW w upudrowany blady policzek, gdy z porozumiewawczym pQSspojrzeniem dyskretnie zwraca uwagU na markU ochronnT towaru, markU o przejrzystej symbolice. Z wolna sprawa wyboru ubraniaschodzi na plan dalszy. Ten miUkki do efeminacji i zepsutymSodzieniec, peSen zrozumienia, dla najintymniejszych poruszeP klienta, przesuwa teraz przed jego oczyma osobliwe marki ochronne, caST bibliotekU znakQw ochronnych, gabinet kolekcjonerski wyrafinowanego zbieracza. PokazywaSo siU wQwczas, Re magazyn konfekcji byS tylko fasadT, za ktQrT krySa siU antykwarnia, zbiQr wysoce dwuznacznych wydawnictw i drukQw prywatnych. UsSuRny subiekt otwiera dalsze!skSady, wypeSnione aR po sufitksiTRkami, rycinami, fotografiami. Te winiety, te ryciny przechodzT stokrotnie najVmielsze nasze marzenia. Takich kulminacyj zepsucia, takich wymyVlnoVci wyuzdania nie przeczuwaliVmy nigdy. Panienki sklepowe przesuwajT siU coraz czUVciej pomiUdzy szeregami ksiTRek, szare i papierowe, ale peSne pigmentuw zepsutych twarzach, ciemnego pigmentu brunetek o"lVniTcej i tSustej czarnoVci, ktQra zaczajona w oczach, z nagSa wybiegaSa z nich zygzakiem lVniTcego karakoniego biegu. Ale i w spalonych rumiePcach, w pikantnych stygmatach pieprzykQw, we wstydliwych znamionach ciemnego puszku !zdradzaSa siU rasa zapiekSej, czarnej krwi. Ten barwik o nazbyt intensywnej mocy, ta mokka gUsta i aromatyczna !zdawaSa siU plamiW ksiTRki, ktQre braSy one do oliwkowej !dSoni, ich dotkniUcia zdawaSy !siU je farbowaW i zostawiaW w powietrzu ciemny deszcz piegQw, smugU tabaki, jak purchawka o podniecajTcej, animalnej woni. Tymczasem powszechna rozwiTzSoVW zrzucaSa coraz bardziej hamulce pozorQw. Subiekt, wyczerpawszy swT natarczywT aktywnoVW, przechodziS powoli do kobiecej!biernoVci. LeRy teraz na jednejz wielu kanap, porozstawianych wVrQd rejonQw ksiTRek, w jedwabnejpidRamie, odsSaniajTcej kobiecy dekolt. Panienki demonstrujT, jedna przed drugT, figury i pozycje rycin okSadkowych, inne zasypiajT juR na prowizorycznych posSaniach. Nacisk na klienta rozluXniaS siU. Wypuszczano go z krUgu natarczywego zainteresowania, pozostawiano sobie samemu. Subiektki, zajUte rozmowT, nie zwracaSy naP wiUcej uwagi. OdwrQcone do niego tySem lub bokiem, przystawaSyw aroganckim kontrapoVcie, przestUpowaSy z nogi na nogU,grajTc kokieteryjnym obuwiem, przepuszczaSy z !gQry na dQS po smukSym ciele wURowT grU czSonkQw, atakujTc niT spoza swej niedbaSej nieodpowiedzialnoVcipodnieconego widza, ktQrego ignorowaSy. Tak cofano siU, wsuwano w gSTb z wyrachowaniem, otwierajTc wolnT przestrzeP dla aktywnoVci goVcia. Skorzystajmy z tego momentu nieuwagi, aReby wymknTW siU nieprzewidzianym konsekwencjom tej niewinnej "wizyty i wydostaW siU na ulicU.Nikt nas nie zatrzymuje. Przezkorytarze ksiTRek, pomiUdzy dSugimi regaSami czasopism i drukQw wydostajemy siU ze sklepu i oto jesteVmy w tym miejscu Ulicy Krokodylej, gdziez wyniesionego jej punktu widaW niemal caST dSugoVW tego szerokiego traktu aR do dalekich, nie wykoPczonych zabudowaP dworca kolejowego.Jest to szary dzieP, jak zawsze w tej okolicy, i caSa sceneria wydaje siU chwilami fotografiT z ilustrowanej gazety, tak szare, tak pSaskiesT domy, ludzie i pojazdy. Ta rzeczywistoVW jest cienka jak papier i wszystkimi szparami zdradza swT imitatywnoVW. Chwilami ma siU wraRenie, Re tylko na maSym skrawku przed nami ukSada siU wszystko przykSadnie w ten pointowany obraz bulwaru wielkomiejskiego, gdy tymczasem juR na bokach !rozwiTzuje siU i rozprzUga ta zaimprowizowana maskarada i,niezdolna wytrwaW w swej roli,rozpada siU za nami w gips i pakuSy, w rupieciarniU jakiegoV ogromnego pustego teatru. NapiUcie pozy, sztuczna powaga maski, ironiczny patos drRy na tym naskQrku. Ale dalecy jesteVmy od chUci demaskowania widowiska. Wbrew lepszej wiedzy czujemy siU wciTgniUciw tandetny czar dzielnicy. ZresztT nie brak w obrazie miasta i pewnych cech autoparodii. RzUdy maSych, parterowych domkQw podmiejskich zmieniajT siU z wielopiUtrowymi kamienicami, ktQre zbudowane jak z kartonu, sT konglomeratem szyldQw, Vlepych okien biurowych, szklistoszarych wystaw, reklam i numerQw. Poddomami pSynie rzeka tSumu. Ulica jest szeroka jak bulwar wielkomiejski, ale jezdnia, jak place wiejskie, zrobiona jest zubitej gliny, peSna wybojQw, kaSuRy i trawy. Ruch uliczny !dzielnicy sSuRy do porQwnaP wtym mieVcie, mieszkaPcy mQwiT o nim z dumT i porozumiewawczym bSyskiem w oku. Szary, bezosobisty ten tSum jest nader przejUty swT rolT i peSen gorliwoVci w demonstrowaniu wielkomiejskiego pozoru. Wszelako, mimo zaaferowania i interesownoVci, ma siU wraRenie bSUdnej, monotonnej, bezcelowej wUdrQwki, jakiegoVsennego korowodu marionetek.Atmosfera dziwnej bSahoVci przenika tU caST sceneriU, tSum pSynie monotonnie i, rzecz dziwna widzi siU go zawsze jakby niewyraXnie, figury przepSywajT w splTtanym, Sagodnym zgieSku, nie dochodzTc do zupeSnej wyrazistoVci. Czasem tylko wySawiamy z tego gwaru wielugSQw jakieV ciemne, Rywe spojrzenie, jakiV czarny melonik nasuniUty gSUboko na gSowU, jakieV pQS twarzy rozdarte uVmiechem, z ustami,#ktQre wSaVnie coV powiedziaSy,!jakTV nogU wysuniUtT w kroku!i tak juR zastygST na zawsze. OsobliwoVciT dzielnicy sT doroRki bez woXnicQw, biegnTce samopas po ulicach. Nie jakoby nie bySo tu doroRkarzy, ale wmieszani w !tSum i zajUci tysiTcem spraw, "nie troszczT siU o swe doroRki.W tej dzielnicy pozoru i pustego gestu nie przywiTzuje!siU zbytniej wagi do VcisSego celu jazdy i pasaRerowie powierzajT siU tym bSUdnym pojazdom z lekkomyVlnoVciT, ktQra cechuje tu wszystko. Nieraz moRna ich widzieW na niebezpiecznych zakrUtach, wychylonych daleko z poSamanej budy, jak z lejcami w dSoniach przeprowadzajT z natUReniem trudny manewr wymijania. Mamy w tej dzielnicy takRe tramwaje. Ambicja rajcQw !miejskich VwiUci tu najwyRszy swQj triumf Ale poRaSowania godny jest widok tych wozQw,zrobionych z papier mache, o Vcianach powyginanych i zmiUtych od wieloletniego uRytku. CzUsto brak im zupeSnie przedniej Vciany tak,Re widzieW moRna w przejeXdzie pasaRerQw, siedzTcych sztywnie i zachowujTcych siU z wielkT godnoVciT. Tramwaje te popychane sT przez tragarzy miejskich. NajdziwniejszT atolirzeczT jest komunikacja kolejowa na Ulicy Krokodylej. Czasami, w nieregularnych porach dnia, gdzieV ku koPcowi tygodnia moRna zauwaRyW tSum ludzi czekajTcych na zakrUcie ulicy na pociTg. Nie jest siU nigdy pewnym, czy przyjedzie i gdzie stanie, i zdarza siU czUsto, Re ludzie ustawiajT siU w dwQch rQRnych punktach, nie mogTc uzgodniWswych poglTdQw na miejsce przystanku. CzekajT dSugo i stojT czarnym milczTcym tSumem wzdSuR ledwo zarysowanych VladQw toru, z twarzami w profilu, jak szeregbladych masek z papieru, wyciUtych w fantastycznT liniU zapatrzenia. I wreszcie niespodzianie zajeRdRa, juR wjechaS z bocznej uliczki, skTd go oczekiwano, niski jak wTR, miniaturowy, z maST, sapiTcT, krUpT lokomotywT. WjechaS w ten czarny szpaler i ulica staje siU ciemna od tego ciTgu wozQw, siejTcych pyS wUglowy. Ciemne sapanie parowozu i powiew dziwnej powagi, peSnej smutku, tSumiony poVpiech i zdenerwowanie zamieniajT !ulicU na chwilU w halU dworca kolejowego w szybko zapadajTcym zmierzchu zimowym. PlagT naszego miasta jest aRiotaR biletQw kolejowych i przekupstwo. W ostatniej chwili, gdy pociTg"juR stoi na stacji, toczT siU wnerwowym poVpiechu pertraktacje z przekupnymi urzUdnikami linii Relaznej. Zanim te negocjacje siU koPczT, pociTg rusza, odprowadzany przez wolno sunTcy, rozczarowany tSum, ktQry odprowadza go daleko, !aReby siU wreszcie rozproszyW.!Ulica, zacieVniona na chwilU dotego zaimprowizowanego dworca, peSnego zmierzchu i tchnienia dalekich drQg - rozwidnia siU znowu, rozszerza i przepuszcza znQw swym korytem beztroski monotonny tSum spacerowiczQw, ktQry wUdrujewVrQd gwaru rozmQw wzdSuR wystaw sklepowych, tych brudnych, szarych czworobokQw, peSnych tandetnych towarQw, wielkich woskowych manekinQw i lalek fryzjerskich. WyzywajTco ubrane, w dSugich koronkowych sukniachprzechodzT prostytutki. MogT to byW zresztT Rony fryzjerQw lub kapelmistrzQw kawiarnianych. IdT drapieRnym,posuwistym krokiem i majT w niedobrych, zepsutych twarzach nieznacznT skazU, ktQra je przekreVla; zezujT czarnym, krzywym zezem lub majT usta rozdarte, lub brak im koniuszka nosa. MieszkaPcy miasta dumni sT z tego odoru zepsucia, ktQrym tchnie Ulica Krokodyli. Nie mamy potrzeby niczego sobie !odmawiaW - myVlT z dumT staWnas i na prawdziwT wielkomiejskT rozpustU. TwierdzT oni, Re kaRda kobieta w tej dzielnicy jest kokotT. W istocie wystarczy "zwrQciW uwagU na ktQrTV - a natychmiast spotyka siU to uporczywe, lepkie spojrzenie, ktQre nas zmraRa rozkosznT pewnoVciT. Nawet dziewczUta szkolne noszT tu w pewien charakterystyczny sposQb kokardy, stawiajT swoistT !manierT smukSe nogi i majT tUnieczystT skazU w spojrzeniu,w ktQrej leRy preformowane przyszSe zepsucie. A jednak - a jednak czy mamyzdradziW ostatniT tajemnicU tej dzielnicy, troskliwie ukrywany sekret Ulicy Krokodyli? Kilkakrotnie w trakcie naszegosprawozdania stawialiVmy pewne znaki ostrzegawcze, dawaliVmy w delikatny sposQb wyraz naszym zastrzeReniom. UwaRny czytelnik nie bUdzie nie przygotowany na ten ostateczny obrQt sprawy. MQwiliVmy o imitatywnym, iluzorycznym charakterze tej dzielnicy, ale sSowa te majT zbyt ostateczne i stanowcze znaczenie, by okreVliW poSowiczny i niezdecydowany charakter jej rzeczywistoVci. JUzyk nasz nie posiada okreVleP, ktQre by dozowaSy niejako stopieP realnoVci, definiowaSy jej giUtkoVW. Powiedzmy bez ogrQdek: "fatalnoVciT tej dzielnicy jest, Re nic w niej nie dochodzi do skutku, nic nie dobiega do swego definitivum, wszystkie ruchy rozpoczUte zawisajT w powietrzu, wszystkie gesty wyczerpujT siU przedwczeVniei nie mogT przekroczyW pewnego martwego punktu. "MogliVmy juR zauwaRyW wielkT bujnoVW i rozrzutnoVW - w intencjach, w projektach i antycypacjach, ktQra cechuje #tU dzielnicU. CaSa ona nie jest niczym innym jak fermentacjTpragnieP, przedwczeVnie !wybujaST i dlatego bezsilnT i pustT. W atmosferze nadmiernej SatwoVci kieSkuje tutaj kaRda najlRejsza zachcianka, przelotne napiUciepuchnie i roVnie w pustT, !wydUtT naroVl, wystrzela szarai lekka wegetacja puszystych chwastQw, bezbarwnych wSochatych makQw, zrobiona zniewaRkiej tkanki majaku i haszyszu. Nad caST dzielnicT unosi siU leniwy i rozwiTzSy fluid grzechu i domy, sklepy, ludzie wydajT siU niekiedy dreszczem na jej gorTczkujTcym ciele, gUsiT skQrkT na jej febrycznych marzeniach. Nigdzie, jak tu, nie czujemy siU tak zagroReni !moRliwoVciami, wstrzTVniUci $bliskoVciT speSnienia, pobladli ibezwSadni rozkosznym struchleniem ziszczenia. Lecz na tym siU teR koPczy. Przekroczywszy pewien punkt napiUcia, przypSyw zatrzymuje!siU i cofa, atmosfera gaVnie i "przekwita, moRliwoVci wiUdnT irozpadajT siU w nicoVW, oszalaSe szare maki ekscytacjirozsypujT siU w popiQS. BUdziemy wiecznie RaSowali, ReVmy wtedy wyszli na chwilU z magazynu konfekcji podejrzanej konduity. Nigdy nie trafimy juR doP z powrotem. BUdziemy bSTdzili "od szyldu do szyldu i mylili siU setki razy. Zwiedzimy dziesiTtki magazynQw, trafimydo caSkiem podobnych, bUdziemy wUdrowali przez szpalery ksiTRek, wertowali czasopisma i druki, konferowali dSugo i zawile z panienkami o nadmiernym pigmencie i skaRonej "piUknoVci, ktQre nie potrafiT zrozumieW naszych RyczeP. BUdziemy siU wikSali w nieporozumieniach, aR caSa nasza gorTczka i podniecenie ulotni siU w niepotrzebnym wysiSku, w straconej na prQRno gonitwie. Nasze nadzieje bySy nieporozumieniem, dwuznaczny wyglTd lokalu i sSuRby pozorem, konfekcja bySa prawdziwT konfekcjT, a subiekt nie miaS Radnych ukrytych intencyj. [wiat kobiecy Ulicy Krokodylej odznacza siU caSkiem miernym zepsuciem, zagSuszonym grubymi warstwami przesTdQw moralnych i banalnej pospolitoVci. W tym mieVcie taniego materiaSu ludzkiego brak takRe wybujaSoVci instynktu, brak niezwykSych i ciemnych namiUtnoVci. Ulica Krokodyli bySa koncesjT naszego miasta na rzecz nowoczesnoVci i zepsucia wielkomiejskiego. Widocznie nie staW nas bySo na nic innego jak na papierowT imitacjU, jak na fotomontaR zSoRony z wycinkQw zleRaSych, zeszSorocznych gazet. KARAKONY BySo to w okresie szarych dni, ktQre nastTpiSy po Vwietnej kolorowoVci genialnej epoki mego ojca. BySy to dSugie tygodnie depresji, ciURkie !tygodnie bez niedziel i VwiTt, przy zamkniUtym niebie i w zuboRaSym krajobrazie. Ojca juR wQwczas nie bySo. GQrne pokoje wysprzTtano i wynajUto pewnej telefonistce. Z caSego ptasiego gospodarstwa pozostaS nam jedyny egzemplarz, wypchany kondor, stojTcy na pQSce w salonie. W chSodnym pQSmroku zamkniUtych firanek staS on tam, jak za Rycia, na jednej nodze, w pozie buddyjskiego mUdrca, a gorzka jego, wyschSa twarz ascety skamieniaSa w wyraz ostatecznej obojUtnoVci i abnegacji. Oczy wypadSy, a przez wypSakane, Szawe orbity sypaSy siU trociny. Tylko rogowate egipskie naroVle na nagim potURnym dziobie i na Sysej szyi, naroVle i gruzSy spSowiaSobSUkitnej barwy nadawaSy tej starczej gSowie coV dostojnie hieratycznego. Pierzasty habit jego byS juR wwielu miejscach przeRarty przez mole i gubiS miUkkie, szare pierze, ktQre Adela raz w tygodniu wymiataSa wraz z bezimiennym kurzem pokoju WwySysiaSych miejscach widaW bySo workowe, grube pSQtno, zktQrego wySaziSy kSaki konopne. MiaSem ukryty, Ral domatki za SatwoVW, z jakT przeszSa do porzTdku dziennego nad stratT ojca. Nigdy go nie kochaSa myVlaSema poniewaR ojciec nie byS zakorzeniony w sercu Radnej kobiety, przeto nie mQgS teR wrQVW w RadnT realnoVW i unosiS siU wiecznie na "peryferii Rycia, w pQSrealnych regionach, na krawUdziach rzeczywistoVci. Nawet na uczciwT obywatelskT VmierW !nie zasSuRyS sobie myVlaSem wszystko u niego musiaSo byW dziwaczne i wTtpliwe. PostanowiSem w stosownej chwili zaskoczyW matkU otwartT rozmowT. Owego dnia"(byS ciURki dzieP zimowy i od "rana juR sypaS siU miUkki puchzmierzchu) matka miaSa migrenU i leRaSa na sofie samotnie w salonie. W tym rzadko odwiedzanym, paradnym pokoju panowaS od czasu znikniUcia ojca wzorowyporzTdek, pielUgnowany woskiem i szczotkami przez AdelU. Meble przykryte bySy pokrowcami; wszystkie sprzUtypoddaSy siU Relaznej dyscyplinie, jakT Adela roztoczySa nad tym pokojem. Tylko pUk piQr pawich, stojTcych w wazie na komodzie, nie daS siU utrzymaW w ryzach. ByS to element swawolny, niebezpieczny, o nieuchwytnejje siUmQw, wchodzili 0 5rrkPجEk&k{AgBBQ c ,C L c D E cF"L caG. cH9e8'rewolucyjnoVci, jak rozhukana klasa gimnazjastek, peSna dewocji w oczy, a rozpustnej swawoli poza oczyma. ![widrowaSy te oczy dzieP caSy i wierciSy dziury w Vcianach, mrugaSy, tSoczySy siU, trzepocTc rzUsami, z palcem przy ustach, jedne przez drugie, peSne chichotu i psoty."NapeSniaSy pokQj Vwiergotem i szeptem, rozsypywaSy siU, jakmotyle, dookoSa wieloramiennej lampy, uderzaSytSumem barwnym w matowe, starcze zwierciadSa odwykSe od ruchu i wesoSoVci, zaglTdaSy przez dziurki od kluczy. Nawet w obecnoVci matki, leRTcej z zawiTzanT "gSowT na sofie, nie mogSy siU powstrzymaW, robiSy perskie oczko, dawaSy sobie znaki, mQwiSy niemym, kolorowym alfabetem, peSnym sekretnych znaczeP. IrytowaSo mnie to szydercze porozumienie, ta migotliwa zmowa poza mymi plecami, z kolanami przyciVniUtymi do sofy matki, badajTc dwoma palcami, jakbyw zamyVleniu, delikatnT !materiU jej szlafroka, rzekSem niby mimochodem: - ChciaSem ciU juR od dawna zapytaW: prawda, Re to jest on? - I chociaR nie wskazaSem nawet spojrzeniem na kondora, matka odgadSa od razu, zmieszaSa siU bardzo i "spuVciSa oczy. DaSem umyVlnie upSynTW chwili, Reby wykosztowaW jej zmieszanie, po czym z caSym spokojem, opanowujTc wzbierajTcy gniew, spytaSem: Jaki sens majT w takim razie te wszystkie plotki i kSamstwa, ktQre rozsiewasz o ojcu? Lecz jej rysy , ktQre w pierwszej chwili rozpadSy siU bySy w panice, zaczUSy siU znowu porzTdkowaW. Jakie kSamstwa? spytaSa mrugajTc oczyma, ktQre bySy puste, nalane ciemnym bSUkitem, bez biaSka. Znam je od Adeli rzekSem ale wiem, Re pochodzT od ciebie; chcU wiedzieW prawdU. "Usta jej drRaSy lekko, Xrenice,unikajTc mego wzroku, powUdrowaSy w kTt oka. !Nie kSamaSam - rzekSa, a usta jej napUczniaSy i staSy siU maSe zarazem. UczuSem, Re mnie kokietuje jak kobieta mURczyznU. - Z tymi karakonami to prawda sam przecieR pamiUtasz... !ZmieszaSem siU. PamiUtaSem w !istocie tU inwazjU karakonQw, ten zalew czarnego rojowiska,ktQre napeSniaSo ciemnoVW nocnT, pajUczT bieganinT. Wszystkie szpary peSne bySy drgajTcych wTsQw, kaRda szczelina mogSa wystrzeliW z nagSa karakonem, z kaRdego pUkniUcia podSogi mogSa zlUgnTW siU ta czarna bSyskawica, lecTca oszalaSym zygzakiem po podSodze. Ach, ten dziki obSUd popSochu, pisany bSyszczTcT, czarnT !liniT na tablicy podSogi. Ach, te krzyki grozy ojca, skaczTcego z krzesSa na krzesSo z dzirytem w rUku. Nie przyjmujTc jadSa ani napoju, zwypiekami gorTczki na twarzy, z konwulsjT wstrUtu wrytT dookoSa ust, ojciec mQj"zdziczaS zupeSnie. Jasne bySo, Re tego napiUcia nienawiVci Raden organizm dSugo wytrzymaW nie moRe. Straszliwa odraza zamieniSa jego twarz w stURaST maskU tragicznT, w ktQrej tylko Xrenice, ukryte za dolnT powiekT, leRaSy na czatach, napiUte jak ciUciwy, w wiecznej podejrzliwoVci. Z dzikim wrzaskiem zrywaS siU nagle z siedzenia, leciaS na oVlep w kTt pokoju i juR podnosiS dziryt, na ktQrym utkwiony ogromny karakon przebieraS rozpaczliwie gmatwaninT swych nQg. Adela przychodziSa wQwczas blademuze zgrozy z pomocT i odbieraSa lancU wraz z utkwionym trofeum, aReby jT utopiW w cebrzyku. JuR wQwczas jednak nie umiaSbym byS powiedzieW, czy obrazy tezaszczepiSy mi opowiadania Adeli, czy teR sam bySem ich Vwiadkiem. Ojciec mQj nie posiadaS juR wtedy tej siSy odpornej, ktQra zdrowych ludzibroni od fascynacji wstrUtu. Zamiast odgraniczyW siU od !straszliwej siSy atrakcyjnej tejfascynacji, ojciec mQj, wydany na lup szaSu, wplTtywaS siU w niT coraz bardziej. Smutne skutki nie daSy dSugo na siebie czekaW. Wnet pojawiSy siU pierwsze podejrzane znaki, ktQre napeSniSy nas przeraReniem i smutkiem. Zachowanie ojca #zmieniSo siU. SzaS jego, euforiajego podniecenia przygasSa. Wruchach i mimice jUSy siU zdradzaW znaki zSego sumienia.!ZaczTS nas unikaW, kryS siU dzieP caSy po kTtach, w szafach, pod pierzynT. WidziaSem go nieraz, jak w zamyVleniu oglTdaS wSasne rUce, badaS konsystencjU skQry, paznokci, na ktQrych wystUpowaW zaczUSy czarne plamy, jak Suski karakona. W dzieP opieraS siU jeszcze ostatkami siS, walczyS, ale w nocy fascynacja uderzaSa naP potURnymi atakami. WidziaSem go pQXnT nocT, w Vwietle Vwiecy stojTcej na podSodze. "MQj ojciec leRaS na ziemi nagi,popstrzony czarnymi plamami totemu, pokreVlony liniami Reber, fantastycznym rysunkiem przeVwiecajTcej na zewnTtrz anatomii, leRaS na czworakach, opUtany fascynacjT awersji, ktQra go wciTgaSa w gSTb swych zawiSych drQg. MQj ojciec poruszaS siU wieloczSonkowym,skomplikowanym ruchem dziwnego rytuaSu, w ktQrym ze zgrozT poznaSem imitacjU ceremoniaSu karakoniego. Od tego czasu wyrzekliVmy siUojca. PodobiePstwo do karakona wystUpowaSo z dniem kaRdym wyraXniej mQj ojciec zamieniaS siU w karakona. !ZaczUliVmy siU przyzwyczajaW do tego. WidywaliVmy go corazrzadziej, caSymi tygodniami znikaS gdzieV na swych karakonich drogach $przestaliVmy go odrQRniaW, zlaSsiU w zupeSnoVci z tym czarnym niesamowitym plemieniem. Kto mQgS powiedzieW, czy RyS gdzieV jeszcze w jakiejV szparze podSogi, czy przebiegaS nocami pokoje, zaplTtany w afery karakonie, czy teR byS moRe miUdzy tymi martwymi owadami, ktQre Adela co rana znajdowaSa brzuchem do gQry leRTce i najeRone nogami i ktQre ze wstrUtem braSa na VmietniczkU i wyrzucaSa? - A jednak - powiedziaSem zdetonowany - jestem pewny,Re ten kondor to on. Matka spojrzaSa na mnie spod rzUs: - Nie drUcz mnie, drogi !mQwiSam ci juR przecieR, Re ojciec podrQRuje jako komiwojaRer po kraju - przecieR wiesz, Re czasem w nocy przyjeRdRa do domu, aReby przed Vwitem jeszcze dalej odjechaW. WICHURA Tej dSugiej i pustej zimy obrodziSa ciemnoVW w naszym mieVcie ogromnym, stokrotnymurodzajem. Zbyt dSugo snadX nie sprzTtano na strychach i w rupieciarniach, stSaczano garnki na garnkach i flaszki naflaszkach, pozwalano narastaWbez koPca pustym bateriom butelek. Tam, w tych spalonych, wielobelkowych lasach strychQw i dachQw ciemnoVW !zaczUSa siU wyradzaW i dziko !fermentowaW. Tam zaczUSy siU te czarne sejmy garnkQw, te wiecowania gadatliwe i puste, te beSkotliwe flaszkowania, bulgoty butli i baniek. AR pewnej nocy wezbraSy pod gontowymi przestworami falangi garnkQw i flaszek i !popSynUSy wielkim stSoczonym ludem na miasto. Strychy, wystrychniUte ze strychQw, rozprzestrzeniaSy siU jedne z drugich i wystrzelaSy czarnymi szpalerami, a przez przestronne ich echa przebiegaSy kawalkady tramQwi belek, lansady drewnianych kozSQw, klUkajTcych na jodSowe kolana, aReby wypadSszy na wolnoVW, napeSniW przestwory nocy galopem krokwi i zgieSkiem pSatwi i bantQw. Wtedy to wylaSy siU te czarnerzeki, wUdrQwki beczek i konwi, i pSynUSy przez noce. Czarne ich, poSyskliwe, gwarnezbiegowiska oblegaSy miasto. Nocami mrowiS siU ten ciemny zgieSk naczyP i napieraS jak armie rozgadanych ryb, niepowstrzymany najazd pyskujTcych skopcQw i bredzTcych cebrQw. !DudniTc dnami, piUtrzySy siU wiadra, beczki i konwie, dyndaSy siU gliniane stTgwie zdunQw, stare kapeluchy i cylindry dandysQw gramoliSy siU jedne na drugie, rosnTc w niebo kolumnami, ktQre siU rozpadaSy. I wszystkie koSataSy niezgrabnie koSkami drewnianych jUzykQw, meSSy nieudolnie w drewnianych gUbach beSkot klTtw i obelg, bluXniTc bSotem na caSej "przestrzeni nocy. AR dobluXniSysiU, doklUSy swego. PrzywoSane rechotem naczyP, rozplotkowanym od brzegu do brzegu, nadeszSy wreszcie karawany, nadciTgnUSy potURne tabory wichru i stanUSy nad nocT. Ogromne obozowisko, czarny ruchomy amfiteatr zstUpowaW zaczTS w!potURnych krUgach ku miastu. IwybuchSa ciemnoVW ogromnT wzburzonT wichurT i szalaSa przez trzy dni i trzy noce... !- Nie pQjdziesz dziV do szkoSyrzekSa rano matka - jest straszna wichura na dworze. Wpokoju unosiS siU delikatny welon dymu, pachnTcy RywicT. Piec wyS i gwizdaS, jak gdyby uwiTzana w nim bySa caSa sfora psQw czy demonQw. Wielki bohomaz, wymalowany na jego pUkatym brzuchu, wykrzywiaS siU kolorowym grymasem i fantastyczniaS wzdUtymi policzkami. PobiegSem boso do okna. Niebowydmuchane bySo wzdSuR i wszerz wiatrami. SrebrzystobiaSe i przestronne, porysowane bySo w linie siS, natURone do pUkniUcia, w srogie bruzdy, jakby zastygSe "RySy cyny i oSowiu. Podzielone na pola energetyczne i drRTce"od napiUW, peSne bySo utajonejdynamiki. RysowaSy siU w nim diagramy wichury, ktQra sama niewidoczna i nieuchwytna, SadowaSa krajobraz potUgT. "Nie widziaSo siU jej. PoznawaSosiU jT po domach, po dachach,!w ktQre wjeRdRaSa jej furia. Jeden po drugim strychy zdawaSy siU rosnTW i wybuchaW szalePstwem, gdy wstUpowaSa w nie jej siSa. OgoSacaSa place, zostawiaSa za sobT na ulicach biaST pustkU, zamiataSa caSe poSacie rynku do czysta. Ledwie tu i Qwdzie giTS siU pod niT i trzepotaS, uczepionywUgSa domu, samotny czSowiek. CaSy plac rynkowy #zdawaS siU wybrzuszaW i lVniW pustT SysinT pod jej potURnymi przelotami. Na niebie wydmuchaS wiatr zimne i martwe kolory, !grynszpanowe, RQSte i liliowe smugi, dalekie sklepienia i arkady swego labiryntu. Dachy staSy pod tymi niebami czarne !i krzywe, peSne niecierpliwoVcii oczekiwania. Te, w ktQre wstTpiS wicher, wstawaSy w natchnieniu, przerastaSy sTsiednie domy i prorokowaSy pod rozwichrzonym niebem. Potem opadaSy i gasSy nie mogTc dSuRej zatrzymaW !potURnego tchu, ktQry leciaS dalej i napeSniaS caSy przestwQr zgieSkiem i przeraReniem. I znQw inne domy wstawaSy z krzykiem, w paroksyzmie jasnowidzenia, i zwiastowaSy. Ogromne buki koSo koVcioSa staSy z wzniesionymi rUkami, jak Vwiadkowie wstrzTsajTcych objawieP, i krzyczaSy, krzyczaSy. Dalej, za dachami rynku, widziaSem dalekie mury ogniowe, nagie Vciany szczytowe przedmieVcia. !WspinaSy siU jeden nad drugi i rosSy, zesztywniaSe z #przeraRenia i osSupiaSe. Daleki,zimny, czerwony odblask !zabarwiaS je pQXnymi kolorami. Nie jedliVmy tego dnia obiadu, bo ogieP w kuchni wracaS kSUbami dymu do izby. W pokojach bySo zimno i pachniaSo wiatrem. OkoSo drugiej po poSudniu wybuchS na przedmieVciu poRar i rozszerzaS siU gwaStownie. Matka z AdelT zaczUSy pakowaW poVciel, futra i kosztownoVci. NadeszSa noc. Wicher wzmQgS siU na sile i gwaStownoVci, %rozrQsS siU niepomiernie i objTS!caSy przestwQr. JuR teraz nie nawiedzaS domQw i dachQw, ale wybudowaS nad miastem wielopiUtrowy, wielokrotny przestwQr, czarny labirynt, rosnTcy w nieskoPczonych kondygnacjach. Z tego labiryntu wystrzelaS caSymi galeriami pokojQw, wyprowadzaS piorunem skrzydSa i trakty, toczyS z hukiem dSugie amfilady, a potem dawaS siU zapadaW tym wyimaginowanym piUtrom, sklepieniom i kazamatom i wzbijaS siU jeszcze wyRej, ksztaStujTc sam bezforemny bezmiar swym natchnieniem. !PokQj drRaS z lekka, obrazy naVcianach brzUczaSy. Szyby "lVniSy siU tSustym odblaskiem !lampy. Firanki na oknie wisiaSy wzdUte i peSne tchnienia tej burzliwej nocy. PrzypomnieliVmy sobie, Re ojcaod rana nie widziano. Wczesnym rankiem, #domyVlaliVmy siU, musiaS udaW siU do sklepu, gdzie go zaskoczySa wichura, odcinajTc mu powrQt. - CaSy dzieP nic nie jadS - biadaSa matka. Starszy subiekt!Teodor podjTS siU wyprawiW w noc i wichurU, Reby zanieVW mu posiSek. Brat mQj przySTczyS siU do wyprawy. Okutani w wielkie !niedXwiedzie futra, obciTRyli kieszenie Relazkami i moXdzierzami, balastem, ktQrymiaS zapobiec porwaniu ich przez wichurU. OstroRnie otworzono drzwi prowadzTce w noc. Zaledwie subiekt i brat mQj z wzdUtymi pSaszczami wkroczyli jednT nogT w ciemnoVW, noc ich poSknUSa zaraz na progu domu.Wicher zmyS momentalnie Vlad ich wyjVcia. Nie widaW bySo przez okno nawet latarki, ktQrT ze sobT zabrali. PochSonTwszy ich, wicher na chwilU przycichS. Adela z matkT prQbowaSy na nowo rozpaliW ogieP pod kuchniT. ZapaSki gasSy, przez drzwiczkidmuchaSo popioSem i sadzT. StaliVmy pod drzwiami i nasSuchiwali. W lamentach wichru dawaSy siU sSyszeW wszelkie gSosy, perswazje, nawoSywania i gawUdy. !ZdawaSo siU nam, Re sSyszymy woSanie o pomoc ojca zabSTkanego w wichurze, to znowu, Re brat z Teodorem gwarzT beztrosko pod drzwiami. WraRenie bySo tak SudzTce, Re Adela otworzySa drzwi i w samej rzeczy ujrzaSaTeodora i brata mego, wynurzajTcych siU z trudem z wichury , w ktQrej tkwili po pachy. Weszli zdyszani do sieni, zaciskajTc z wysiSkiem drzwi za sobT. Przez chwilU musieli wesprzeW siU o odrzwia, tak silnie szturmowaS wicher do bramy. Wreszcie zasunUli rygieli wiatr pognaS dalej. Opowiadali bezSadnie o nocy, !o wichurze. Ich futra, nasiTkS wiatrem, pachniaSy teraz powietrzem. Trzepotali powiekami w Vwietle; ich oczy,peSne jeszcze nocy, broczySy ciemnoVciT za kaRdym uderzeniem powiek. Nie mogli #dojVW do sklepu, zgubili drogU iledwo trafili z powrotem. Nie poznawali miasta, wszystkie ulice bySy jak przestawione. Matka podejrzewaSa, Re kSamali. W istocie caSa ta scena sprawiaSa wraRenie, jakby przez ten kwadrans staliw ciemnoVci pod oknem, nie oddalajTc siU wcale. A moRe !naprawdU nie bySo juR miasta irynku, a wicher i noc otaczaSynasz dom tylko ciemnymi kulisami, peSnymi wycia, #Vwistu i jUkQw. MoRe nie bySo wcale tych ogromnych i RaSosnych przestrzeni, ktQre nam wicher sugerowaS, moRe nie bySo wcale tych opSakanych labiryntQw, tych wielookiennych traktQw i korytarzy, na ktQrych graS wicher, jak na dSugich czarnych fletach. Coraz bardziej umacniaSo siU w nas przekonanie, Re caSa ta burza bySa tylko donkiszoteriT nocnT, imitujTcT na wTskiej przestrzeni kulis tragiczne bezmiary, kosmicznT bezdomnoVW i sieroctwo wichury. !Coraz czUVciej otwieraSy siU teraz drzwi sieni i wpuszczaSyokutanego w opoPcze i szale goVcia. Zziajany sTsiad lub znajomy wywijaS siU powoli z chustek, pSaszczy i wyrzucaS z siebie zdyszanym gSosem opowiadania, urywane bezSadne sSowa, ktQre fantastycznie powiUkszaSy, kSamliwie przesadzaSy bezmiar nocy. SiedzieliVmy wszyscy w jasno oVwietlonej kuchni. Za ogniskiem kuchennym i czarnym, szerokim okapem komina prowadziSo parU stopnido drzwi strychu. Na tych schodkach siedziaS starszy subiekt Teodor i nasSuchiwaS, jak strych graS od wichru. SSyszaS, jak w pauzach wichury miechy Reberstrychowych skSadaSy siU w "faSdy i dach wiotczaS i zwisaS jak ogromne pSuca, z ktQrych uciekS oddech, to znowu nabieraS tchu, nastawiaS siU palisadami krokwi, rQsS jak sklepienia gotyckie, rozprzestrzeniaS siU lasem belek, peSnym stokrotnego echa, i huczaS jak pudSo ogromnych basQw. Ale potem zapominaliVmy o wichurze, Adela tSukSa cynamon w dXwiUcznym moXdzierzu. Ciotka Perazja przyszSa w odwiedziny. Drobna, ruchliwa i !peSna zabiegliwoVci, z koronkTczarnego szala na gSowie, zaczUSa krzTtaW siU po kuchni, pomagajTc Adeli. AdelaoskubaSa koguta. Ciotka Perazja zapaliSa pod okapem komina garVW papierQw i szerokie pSaty pSomienia wzlatywaSy z nich w czarnT czeluVW. Adela, trzymajTc koguta za szyjU, uniosSa go !nad pSomieP, aReby opaliW na nim resztU pierza. Kogut zatrzepotaS nagle w ogniu #skrzydSami, zapiaS i spSonTS. Wtedy ciotka Perazja zaczUSa'siU kSQciW, klTW i zSorzeczyW. jje siUmQw, wchodzili 0 5rrkPجEk&k{AIpI_JY cK& c L! cnM) cN4 ]4TrzUsTc siU ze zSoVci, wygraRaSa rUkami Adeli i matce. Nie rozumiaSem, o co jej chodzi, a ona zacietrzewiaSa siU coraz !bardziej w gniewie i staSa siU jednym pUkiem gestykulacji i #zSorzeczeP. ZdawaSo siU, Re w paroksyzmie zSoVci !rozgestykuluje siU na czUVci, Re rozpadnie siU, podzieli, rozbiegnie w sto pajTkQw, rozgaSUzi siU po podSodze czarnym, migotliwym pUkiem oszalaSych karakonich biegQw. Zamiast tego zaczUSa !raptownie maleW, kurczyW siU, wciTR roztrzUsiona i rozsypujTca siU przeklePstwami. Z nagSa podreptaSa, zgarbiona i maSa, w kTt kuchni, gdzie leRaSy drwa na opaS i, klnTc i kaszlTc, zaczUSa gorTczkowo !przebieraW wVrQd dXwiUcznychdrewien, aR znalazSa dwie cienkie, RQSte drzazgi. PochwyciSa je latajTcymi ze wzburzenia rUkami, przymierzySa do nQg, po czym wspiUSa siU na nie, jak na szczudSa, i zaczUSa na tych RQStych kulach chodziW, stukocTc po deskach, biegaW tam i z powrotem wzdSuR skoVnej linii podSogi, coraz szybciej i szybciej, potem wbiegSa na SawkU jodSowT, kuVtykajTc na dudniTcych deskach, a stamtTd na pQSkU z talerzami, dXwiUcznT, !drewnianT pQSkU obiegajTcT "Vciany kuchni, i biegSa po niej,kolan kujTc na szczudSowych kulach, by wreszcie gdzieV w kTcie, malejTc coraz bardziej,sczernieW, zwinTW siU jak "zwiUdSy, spalony papier, zetliW"siU w pSatek popioSu, skruszyWw proch i w nicoVW. StaliVmy wszyscy bezradni wobec tej szalejTcej furii zSoVci, ktQra sama siebie trawiSa i poReraSa. Z ubolewaniem patrzyliVmy na smutny przebieg tego paroksyzmu i z pewnT ulgT !wrQciliVmy do naszych zajUW, gdy RaSosny ten proces dobiegS swego naturalnego koPca. Adela zadzwoniSa znowu moXdzierzem, tSukTc cynamon, matka ciTgnUSa dalej przerwanT rozmowU, a subiekt Teodor, nasSuchujTc proroctw strychowych, stroiS Vmieszne grymasy, podnosiS wysoko brwi i VmiaS siU do siebie. NOC WIELKIEGO SEZONU KaRdy wie, Re w szeregu zwykSych, normalnych lat rodziniekiedy zdziwaczaSy czas ze swego Sona lata inne, lata osobliwe, lata wyrodne, ktQrym!jak szQsty, maSy palec u rUki wyrasta kUdyV trzynasty, faSszywy miesiTc. MQwimy faSszywy, gdyR rzadko dochodzi on do peSnego rozwoju. Jak dzieci pQXno spSodzone, pozostaje on w tyle ze wzrostem, miesiTc garbusek, odroVl w poSowie, uwiUdSa i raczej domyVlna niR rzeczywista. Winna jest temu starcza !niepowVciTgliwoVW lata, jego "rozpustna i pQXna RywotnoVW. Bywa czasem, Re sierpieP minie, a stary gruby pieP lata rodzi z przyzwyczajenia jeszcze dalej, pUdzi ze swego prQchna te dni-dziczki, dni-chwasty, jaSowe i idiotyczne, dorzuca na dokSadkU, za darmo, dni-kaczany, puste i niejadalne dni biaSe, zdziwionei niepotrzebne. WyrastajT one, nieregularne i nierQwne, nie wyksztaScone i zroVniUte z sobT, jak palce potworkowatej rUki, "pTczkujTce i zwiniUte w figU. Inni porQwnywajT te dni do apokryfQw, wsuniUtych potajemnie miUdzy rozdziaSy wielkiej ksiUgi roku, do palimpsestQw, skrycie wSTczonych pomiUdzy jej stronice, albo do tych biaSych nie zadrukowanych kartek, na ktQrych oczy, naczytane do syta i peSne treVci, broczyW mogT obrazami i gubiW kolory na tych pustych stronicach, coraz bladziej i bladziej, aReby wypoczTW na ich nicoVci, zanim wciTgniUte zostanT w labirynty nowych przygQd i rozdziaSQw. Ach, ten stary, poRQSkSy romans roku, ta wielka, rozpadajTca siU ksiUga kalendarza! LeRy ona sobie zapomniana gdzieV w archiwach czasu, a treVW jej !roVnie dalej miUdzy okSadkami,pUcznieje bez ustanku od gadulstwa miesiUcy, od szybkiego samorQdztwa blagi, "od bajania i marzeP, ktQre siU !w niej mnoRT. Ach, i spisujTc te nasze opowiadania, szeregujTc te historie o moim ojcu na zuRytym marginesie !jej tekstu, czy nie oddajU siU tajnej nadziei, Re wrosnT one kiedyV niepostrzeRenie miUdzyzRQSkSe kartki tej najwspanialszej, rozsypujTcej "siU ksiUgi, Re wejdT w wielki szelest jej stronic, ktQry je pochSonie? To, o czym tu mQwiW bUdziemy, dziaSo siU tedy w owym trzynastym, nadliczbowym i niejako faSszywym miesiTcu tego roku, na tych kilkunastu pustych kartkach wielkiej kroniki kalendarza. Ranki bySy podQwczas dziwnie cierpkie i orzeXwiajTce. Po uspokojonym i chSodniejszym tempie czasu, po nowym caSkiem zapachu powietrza, po odmiennej konsystencji VwiatSa poznaW bySo, Re #weszSo siU w innT seriU dni, w nowT okolicU BoRego Roku. GSos drRaS pod tymi nowymi niebami dXwiUcznie i VwieRo jak w nowym jeszcze i pustymmieszkaniu, peSnym zapachu lakieru, farb, rzeczy zaczUtych i nie wyprQbowanych. Z dziwnym wzruszeniem prQbowaSo siU nowego echa, napoczynaSo siUje z ciekawoVciT, jak w chSodny i trzeXwy poranek babkU do kawy w przeddzieP podrQRy. Ojciec mQj siedziaS znowu w tylnym kontuarze sklepu, w maSej, sklepionej izbie, pokratkowanej jak ul w wielokomQrkowe registratury i SuszczTcej siU bez koPca warstwami papieru, listQw i faktur. Z szelestu arkuszy, z nieskoPczonego kartkowania papierQw wyrastaSa kratkowana i pusta egzystencja tego pokoju, z nieustannego przekSadania plikQw odnawiaSa siU w powietrzu z niezliczonych nagSQwkQw firmowych apoteoza w formie miasta fabrycznego, widzianego z lotu ptaka, najeRonego dymiTcymi kominami, otoczonego rzUdami medali i ujUtego w wywijasy i zakrUty pompatycznych et i Comp. Tam siedziaS ojciec, jak w ptaszarni, na wysokim stoSku, a goSUbniki registratur !szeleVciSy plikami papierQw i wszystkie gniazda i dziupSa peSne bySy Vwiergotu cyfr. GSTb wielkiego sklepu ciemniaSa i wzbogacaSa siU z dnia na dzieP zapasami sukna,szewiotQw, aksamitQw i kortQw. W ciemnych pQSkach, tych spichrzach i lamusach chSodnej, pilVniowej barwnoVci, procentowaSa stokrotnie ciemna, odstaSa "kolorowoVW rzeczy, mnoRyS siU$i syciS potURny kapitaS jesieni.#Tam rQsS i ciemniaS ten kapitaS i rozsiadaS siU coraz szerzej na pQSkach, jak na galeriach jakiegoV wielkiego teatru, uzupeSniajTc siU jeszcze i pomnaRajTc kaRdego rana nowymi Sadunkami towaru, ktQry w skrzyniach i pakach wraz z rannym chSodem wnosilina niedXwiedzich barach stUkajTcy, brodaci tragarze w!oparach VwieRoVci jesiennej i wQdki. Subiekci wySadowywali te nowe zapasy sycTcych bSawatnych kolorQw i wypeSniali nimi, kitowali starannie wszystkie szpary i luki wysokich szaf. ByS to rejestr olbrzymi wszelakich kolorQw jesieni, uSoRony warstwami, usortowany odcieniami, idTcy w dQS i w gQrU, jak po dXwiUcznych schodach, po gamach wszystkich oktaw barwnych. #ZaczynaS siU u doSu i prQbowaS!jUkliwie i nieVmiaSo altowych speSzSoVci i pQStonQw, przechodziS potem do "spSowiaSych popioSQw dali, do gobelinowych bSUkitQw i rosnTc ku gQrze coraz szerszymi akordami, dochodziSdo ciemnych granatQw, do indyga lasQw dalekich i do pluszu parkQw szumiTcych, aReby potem poprzez wszystkie ochry, sangwiny, rudoVci i sepie wejVW w szelestny cieP wiUdnTcych ogrodQw i dojVW do ciemnego zapachu grzybQw, do tchnienia prQchna w gSUbiach nocy jesiennej i do gSuchego akompaniamentu najciemniejszych basQw. !Ojciec mQj szedS wzdSuR tych arsenaSQw sukiennej jesieni i uspokajaS i uciszaS te masy, ich wzbierajTcT moc, !spokojnT potUgU Pory. ChciaS jak najdSuRej utrzymaW w caSoVci te rezerwy zamagazynowanej barwnoVci. !BaS siU SamaW, wymieniaW na gotQwkU ten fundusz Relazny #jesieni. Ale wiedziaS, czuS, Re przyjdzie czas i wicher jesienny, pustoszTcy i ciepSy wicher, powieje nad tymi szafami i wtedy puszczT one inic nie zdoSa powstrzymaW ichwylewu, tych strumieni kolorowoVci, ktQrymi wybuchnT na miasto caSe. PrzychodziSa pora Wielkiego Sezonu. ORywiaSy siU ulice o szQstej godzinie po poSudniu miasto zakwitaSo gorTczkT, domy dostawaSy wypiekQw, a ludzie wUdrowali oRywieni jakimV wewnUtrznym ogniem, naszminkowani i ubarwieni jaskrawo, z oczyma bSyszczTcymi jakTV &odVwiUtnT, piUknT i zST febrT.Na bocznych uliczkach, w cichych zauSkach, uchodzTcych juR w wieczornT dzielnicU, miasto bySo puste. Tylko dzieci bawiSy siU na placykach pod balkonami, #bawiSy siU bez tchu, haSaVliwiei niedorzecznie. PrzykSadaSy maSe pUcherzyki do ust, aReby wydmuchaW je i naindyczyW siUnagle jaskrawo w wielkie, gulgocTce, rozpluskane naroVle albo wykoguciW siU w gSupiT koguciT maskU, czerwonT i piejTcT, w kolorowe jesienne maszkary fantastyczne i absurdalne. !ZdawaSo siU, Re tak nadUte i piejTce wzniosT siU w powietrze dSugimi kolorowymi SaPcuchami i jak jesienne klucze ptakQw przeciTgaW bUdT nad miastem - !fantastyczne flotylle z bibuSki i pogody jesiennej. Albo woziSy!siU wVrQd krzykQw na maSych zgieSkliwych wQzkach, grajTcych kolorowym turkotem"kQSek, szprych i dyszli. WQzki zjeRdRaSy naSadowane ich "krzykiem i staczaSy siU w dQS ulicy aR do nisko rozlanej, RQStej rzeczki wieczornej, gdzie rozpadaSy siU na gruz "krTRkQw, koSkQw i patyczkQw.I podczas gdy zabawy dzieci stawaSy siU coraz bardziej !haSaVliwe i splTtane, wypieki miasta ciemniaSy i zakwitaSy purpurT, nagle Vwiat caSy #zaczynaS wiUdnTW i czernieW i szybko wydzielaS siU zeP majaczliwy zmierzch, ktQrym !zaraRaSy siU wszystkie rzeczy. Zdradliwie i jadowicie szerzySasiU ta zaraza zmierzchu wokoSo, szSa od rzeczy do rzeczy, a czego dotknUSa, to wnet butwiaSo, czerniaSo, rozpadaSo siU w prQchno. Ludzie uciekali przed zmierzchem w cichym !popSochu i naraz dosiUgaS ich ten trTd, i wysypywaS siU ciemnT wysypkT na czole, i !tracili twarze, ktQre odpadaSy wielkimi, bezksztaStnymi plamami, i szli dalej, juR bez rysQw, bez oczu, gubiTc po drodze maskU po masce, tak Re zmierzch roiS siU od tych larw porzuconych, sypiTcych siU za ich ucieczkT. Potem zaczynaSo wszystko zarastaW czarnT, prQchniejTcT kora, SuszczTcT siU wielkimi pSatami, chorymi strupami ciemnoVci. A gdy w dole "wszystko rozprzUgSo siU i szSowniwecz w tej cichej zamieszce, w panice prUdkiegorozkSadu, w gQrze utrzymywaS$siU i rQsS coraz wyRej milczTcyalarm zorzy, drgajTcy Vwiergotem miliona cichych dzwonkQw, wzbierajTcych wzlotem miliona niewidzialnychskowronkQw lecTcych razem wjednT wielkT, srebrnT nieskoPczonoVW. Potem bySa juR nagle noc - wielka noc, rosnTca jeszcze podmuchami !wiatru, ktQre jT rozszerzaSy. W jej wielokrotnym labiryncie wySupane bySy gniazda jasne: sklepy - wielkie, kolorowe latarnie, peSne spiUtrzonego towaru i zgieSku kupujTcych. Przez jasne szyby tych latami $moRna bySo VledziW zgieSkliwy ipeSen dziwacznego ceremoniaSu obrzUd zakupQw jesiennych. Ta wielka, faSdzista noc jesienna, rosnTca cieniami, rozszerzona wiatrami, krySa w swych ciemnych faSdach jasnekieszenie, woreczki z kolorowym drobiazgiem, z pstrym towarem czekoladek, keksQw, kolonialnej pstrokacizny. Te budki i kramiki, sklecone z pudeSek pocukrach, wytapetowane jaskrawo reklamami czekolad, peSne mydeSek, wesoSej tandety, zSoconych bSahostek,cynfolii, trTbek, andrutQw i kolorowych miUtQwek, bySy stacjami lekkomyVlnoVci, grzechotkami beztroski, rozsianymi na wiszarach ogromnej, labiryntowej, rozSopotanej wiatrami nocy. "Wielkie i ciemne tSumy pSynUSyw ciemnoVci, w haSaVliwym zmieszaniu, w szurgocie tysiUcy nQg, w gwarze tysiUcy ust rojna, splTtana wUdrQwka, ciTgnTca arteriami jesiennego !miasta. Tak pSynUSa ta rzeka, peSna gwaru, ciemnych spojrzeP, chytrych SypniUW, pokawaSkowana rozmowT, posiekana gawUdT, wielka miazga plotek, VmiechQw i zgieSku. ZdawaSo siU, Re to ruszySy tSumami jesienne, suche makQwki sypiTce makiem - gSowy-grzechotki, ludzie-koSatki. MQj ojciec chodziS zdenerwowany i kolorowy od wypiekQw, z bSyszczTcymi oczyma, w jasno oVwietlonym sklepie, i nasSuchiwaS. Przez szyby wystawy i portaludochodziS tu z daleka szum miasta, stSumiony gwar pSynTcej ciRby. Nad ciszT sklepu pSonUSa jasno lampa naftowa, zwisajTca z wielkiego sklepienia, i wypieraSa najmniejszy Vlad cienia z wszystkich szpar i zakamarkQw. Pusta, wielka podSoga trzaskaSa w ciszy i #liczySa w tym Vwietle wzdSuR i wszerz swe bSyszczTce kwadraty, szachownicU wielkich tafli, ktQre rozmawiaSy ze sobT w ciszy trzaskami, odpowiadaSy sobie to tu, to tam gSoVnym "pUkniUciem. Za to sukna leRaSyciche, bez gSosu, w swej pilVniowej puszystoVci i podawaSy sobie wzdSuR Vcian spojrzenia za plecami ojca, wymieniaSy od szafy do szafy ciche znaki porozumiewawcze. Ojciec nasSuchiwaS. Jego ucho zdawaSo siU w tej ciszy #nocnej wydSuRaW i rozgaSUziaWpoza okno: fantastyczny koralowiec, czerwony polip falujTcy w mUtach nocy. %NasSuchiwaS i sSyszaS. SSyszaS z rosnTcym niepokojem daleki przypSyw tSumQw, ktQre !nadciTgaSy. RozglTdaS siU z przeraReniem po pustym !sklepie. SzukaS subiektQw. Ale ci ciemni i rudzi anioSowie !dokTdV odlecieli. PozostaS on sam tylko, w trwodze przed tSumami, ktQre wnet miaSy #zalaW ciszU sklepu plTdrujTcT !haSaVliwT rzeszT i rozebraW miUdzy siebie, rozlicytowaW #caST tU bogatT jesieP, od lat zbieranT w wielkim zacisznym spichlerzu. Gdzie byli subiekci? Gdzie bySyte urodziwe cheruby, majTce broniW ciemnych, sukiennych szaPcQw? Ojciec podejrzewaS "bolesnT myVlT, Re oto grzeszT!gdzieV w gSUbi domu z cQrami ludzi. StojTc nieruchomy i peSen troski, z bSyszczTcymi oczyma w jasnej ciszy sklepu, czuS wewnUtrznym sSuchem, "co dziaSo siU w gSUbi domu, w tylnych komorach wielkiej kolorowej tej latami. Dom !otwieraS siU przed nim, izba zaizbT, komora za komorT, jak dom z kart, i widziaS gonitwU subiektQw za AdelT przez wszystkie puste i jasno oVwietlone pokoje, schodami !na dQS, schodami do gQry, aR wymknUSa siU im i wpadSa do jasnej kuchni, gdzie zabarykadowaSa siU kuchennym kredensem. Tam staSa zdyszana, bSyszczTca i rozbawiona, trzepocTca z uVmiechem wielkimi rzUsami. Subiekci chichotali, przykucniUci pode drzwiami. Okno kuchni otwartebySo na wielkT, czarnT noc, peSnT rojeP i splTtania. Czarne, uchylone szyby pSonUSy refleksem dalekiej "iluminacji. BSyszczTce garnki i butle staSy nieruchomo dokoSa %i lVniSy w ciszy tSustT polewT. Adela wychylaSa ostroRnie przez okno swT kolorowT, uszminkowanT twarz z trzepoczTcymi oczyma. SzukaSa subiektQw na ciemnympodwQrzu, pewna ich zasadzki.I oto ujrzaSa ich, jak !wUdrowali ostroRnie, gUsiego, po wTskim gzymsie podokiennym wzdSuR Vciany piUtra, czerwonej odblaskiem dalekiej iluminacji, i skradali !siU do okna. Ojciec krzyknTS zgniewu i rozpaczy, ale w tej chwili gwar gSosQw staS siU caSkiem bliski i nagle jasne okna sklepu zaludniSy siU bliskimi twarzami, wykrzywionymi Vmiechem, rozgadanymi twarzami, ktQre !pSaszczySy nosy na lVniTcych szybach. Ojciec staS siU purpurowy ze wzburzenia i wskoczyS na ladU.I kiedy tSum szturmem zdobywaS tU twierdzU i "wkraczaS haSaVliwT ciRbT do sklepu, ojciec mQj jednym #skokiem wspiTS siU na pQSki z suknem i, uwisSy wysoko nad tSumem, dTS z caSej siSy w "wielki puzon z rogu i trTbiS na alarm. Ale sklepienie nie "napeSniSo siU szumem anioSQw,VpieszTcych na pomoc, a zamiast tego kaRdemu jUkowi trTby odpowiadaS wielki, rozeVmiany chQr tSumu. - Jakubie, handlowaW! Jakubie, sprzedawaW! woSali wszyscy, a woSanie to, wciTR powtarzane, rytmizowaSo siU w chQrze i przechodziSo powoliw melodiU refrenu, VpiewanT Qw, wchodzili 0 5rrkPجEk&k{AgBOP, cP| cQ@ cWR!}Dprzez wszystkie gardSa. WtedymQj ojciec daS za wygranT, zeskoczyS z wysokiego gzymsui ruszyS z krzykiem ku barykadom sukna. Wyolbrzymiony gniewem, z !gSowT spUczniaST w piUVW purpurowT, wbiegS, jak walczTcy prorok, na szaPce sukienne i jTS przeciwko nim szaleW. WpieraS siU caSym !ciaSem w potURne bale weSny iwywaRaS je z osady, podsuwaSsiU pod ogromne postawy sukna i unosiS je na ladU z !gSuchym Somotem. Bale leciaSy rozwijajTc siU z Sopotem w powietrzu w ogromne chorTgwie, pQSki wybuchaSy zewszTd wybuchami draperii, wodospadami sukna, jak pod uderzeniem MojReszowej laski. Tak wylewaSy siU zapasy szaf,wymiotowaSy gwaStownie, pSynUSy szerokimi rzekami. WypSywaSa barwna treVW "pQSek, rosSa, mnoRySa siU i zalewaSa wszystkie lady i stoSy. iany sklepu znikSy pod potURnymi formacjami tej sukiennej kosmogonii, pod tymi pasmami gQrskimi, !piUtrzTcymi siU w potURnych masywach. OtwieraSy siU szerokie doliny wVrQd zboczy gQrskich i wVrQd szerokiego patosu wyRyn grzmiaSy linie kontynentQw. PrzestrzeP sklepu rozszerzySa siU w panoramU jesiennego "krajobrazu, peSnT jezior i dali,a na tle tej scenerii ojciec !wUdrowaS wVrQd faSd i dolin fantastycznego Kanaanu, wUdrowaS wielkimi krokami, z rUkoma rozkrzyRowanymi proroczo w chmurach, i ksztaStowaS kraj uderzeniami natchnienia. A u doSu, u stQp tego Synaju, wyrosSego z gniewu ojca, "gestykulowaS lud, zSorzeczyS i czciS Baala, i handlowaS. !Nabierali peSne rUce miUkkich !faSd, drapowali siU w kolorowe sukna, owijali siU w zaimprowizowane domina i pSaszcze i gadali bezSadnie a obficie. MQj ojciec wyrastaS nagle nad tymi grupami kupczTcych, wydSuRony gniewem, i gromiS zwysoka baSwochwalcQw potURnym sSowem. Potem, ponoszony rozpaczT, wspinaS siU na wysokie galerie szaf, biegS obSUdnie po bantach pQSek, po dudniTcych deskachogoSoconych rusztowaP, Vcigany przez obrazy bezwstydnej rozpusty, ktQrT przeczuwaS za plecami w gSUbi"domu. Subiekci dosiUgli wSaVnieRelaznego balkonu na wysokoVci okna i wczepieni w balustradU, pochwycili wpQS AdelU i wyciTgnUli jT przez okno, trzepocTcT oczyma i wlokTcT za sobT smukSe nogi w jedwabnych poPczochach. Gdy ojciec mQj, przeraRony ohydT grzechu, wrastaS gniewem swych gestQw w grozU krajobrazu, w dole beztroski lud Baala oddawaS siU wyuzdanej wesoSoVci. JakaV parodystyczna pasja, jakaV zaraza Vmiechu opanowaSa tU gawiedX. JakRe moRna bySo RTdaW powagi od nich, od tego ludu koSatek i dziadkQw do orzechQw! Jak !moRna bySo RTdaW zrozumieniadla wielkich trosk ojca od tychmSynkQw, mielTcych bezustannie kolorowT miazgU sSQw. GSusi na gromy proroczego gniewu, przykucali ci handlarze w jedwabnych bekieszach maSymi kupkami dookoSa sfaSdowanych gQr materii, roztrzTsajTc gadatliwie wVrQd Vmiechu zalety towaru. Ta czarna gieSda roznosiSa na swych prUdkich jUzykach szlachetnT substancjU krajobrazu, rozdrabniaSa jT siekaninT gadania i poSykaSa niemal. Gdzie indziej staSy grupy ZydQw w kolorowych chaSatach, w wielkich futrzanych koSpakach przed wysokimi wodospadami jasnychmaterii. Byli to mURowie Wielkiego Zgromadzenia, dostojni i peSni namaszczenia panowie, !gSadzTcy dSugie, pielUgnowanebrody i prowadzTcy wstrzemiUXliwe i dyplomatyczne rozmowy Ale i w tej ceremonialnej konwersacji, w spojrzeniach, ktQre wymieniali, byS bSysk uVmiechniUtej ironii. WVrQd tych grup przewijaS siU pospolity lud, bezpostaciowy tSum, gawiedX bez twarzy i !indywidualnoVci. WypeSniaS on niejako luki w krajobrazie, wyVcielaS tSo dzwonkami i grzechotkami bezmyVlnego gadania. ByS to element bSazePski, roztaPczony tSum "poliszynelQw i arlekinQw, ktQrysam bez powaRnych intencyj handlowych doprowadzaS do absurdu gdzieniegdzie nawiTzujTce siU transakcje swymi bSazePskimi figlami. Stopniowo jednak, znudzony bSaznowaniem, wesoSy ten ludek rozpraszaS siU w dalszych okolicach krajobrazu !i tam powoli gubiS siU wVrQd skalnych zaSomQw i dolin. Prawdopodobnie jeden po !drugim zapadaSy siU te wesoSkigdzieV w szczeliny i faSdy terenu, jak dzieci zmUczone zabawT po kTtach i zakamarkach mieszkania w noc balowT. Tymczasem ojcowie miasta, mURowie Wielkiego Synchedrionu, przechadzali siUw grupach peSnych powagi i godnoVci i prowadzili ciche, gSUbokie dysputy. RozszedSszy siU po caSym, owym wielkim gQrzystym kraju,wUdrowali po dwQch, po trzech na dalekich i krUtych drogach. MaSe i ciemne ich sylwety !zaludniaSy caST tU pustynnT wyRynU, nad ktQrT zwisSo ciURkie i ciemne niebo, sfaSdowane i chmurne, poorane w dSugie rQwnolegSe bruzdy, w srebrne i biaSe skiby, ukazujTce w gSUbi coraz dalsze pokSady swego uwarstwienia. iatSo lampy stwarzaSo sztuczny dzieP w owej krain nie dzieP dziwny, dzieP bez Vwitu i wieczoru. Ojciec mQj uspokajaS siU "powoli. Gniew jego ukSadaS siU i zastygaS w pokSadach i warstwach krajobrazu. SiedziaSteraz na galeriach wysokich pQSek i patrzyS w jesienniejTcy, rozlegSy kraj. WidziaS, jak na dalekich jeziorach odbywaS siU poSQw ryb. W malePkich Supinkach SQdek siedziaSo po dwQch rybakQw, zapuszczajTc sieci w wodU. Na brzegach chSopcy dXwigali na gSowach kosze, peSne trzepocTcego siU, srebrnego poSowu. WQwczas to dostrzegS, jak grupy wUdrowcQw w oddali zadzieraSy gSowy ku niebu, wskazujTc coV wzniesionymi rUkami. #I wnet zaroiSo siU niebo jakTV !kolorowT wysypkT, osypaSo siUfalujTcymi plamami, ktQre rosSy, dojrzewaSy i wnet napeSniSy przestworze dziwnym ludem ptakQw, krTRTcych i koSujTcych w wielkich, krzyRujTcych siU "spiralach. CaSe niebo wypeSniSosiU ich wzniosSym lotem, Sopotem skrzydeS, majestatycznymi liniami cichych bujaP. NiektQre z nichjak ogromne bociany pSynUSy nieruchomo na spokojnie rozpostartych skrzydSach, inne, podobne do kolorowych piQropuszQw, do barbarzyPskich trofeQw, trzepotaSy ciURko i niezgrabnie, aReby utrzymaW "siU na falach ciepSej aury; innewreszcie, nieudolne konglomeraty skrzydeS, potURnych nQg i oskubanych szyj, przypominaSy Xle wypchane sUpy i kondory, z !ktQrych wysypujT siU trociny. BySy miUdzy nimi ptaki dwugSowe, ptaki wieloskrzydSe, bySy teR i kaleki, kulejTce w powietrzu jednoskrzydSym, niedoSURnym lotem, niebo staSo siU podobnedo starego fresku, peSnego dziwolTgQw i fantastycznych zwierzTt, ktQre krTRySy, !wymijaSy siU i znQw wracaSy wkolorowych elipsach. MQj ojciec podniQsS siU na bantach, oblany nagSym blaskiem, wyciTgnTS rUce, przyzywajTc ptaki starym zaklUciem. PoznaS je, peSen wzruszenia. BySo to dalekie, zapomniane potomstwo tej ptasiej generacji, ktQrT ongi Adela rozpUdziSa na wszystkie strony nieba. WracaSo teraz, zwyrodniaSe i wybujaSe, to sztuczne potomstwo, to zdegenerowane plemiU ptasie, zmarniaSe wewnUtrznie. Wystrzelone gSupio wzrostem, wyogromnione niedorzecznie, bySo wewnTtrz puste i bez Rycia. CaSa RywotnoVW tych ptakQw przeszSa w upierzenie,wybujaSa w fantastycznoVW. BySo to jakby muzeum wycofanych rodzajQw, rupieciarnia Raju ptasiego. NiektQre lataSy na wznak, miaSy ciURkie, niezgrabne dzioby, podobne do kSQdek i zamkQw, obciTRone kolorowymi naroVlami, i bySy Vlepe. JakRe wzruszyS ojca ten powrQt niespodziany, jakRe zdumiewaS siU nad instynktem ptasim, nad tym przywiTzaniem do Mistrza, ktQre wygnany Qw rQd piastowaS jak legendU w duszy, aReby wreszcie po wielu generacjach, w ostatnimdniu przed wygaVniUciem plemienia pociTgnTW z powrotem w pradawnT ojczyznU. Ale te papierowe, Vlepe ptaki !nie mogSy juR poznaW ojca. Na darmo woSaS na nie dawnym zaklUciem, zapomnianT mowT !ptasiT, nie sSyszaSy go i nie widziaSy. Nagle zagwizdaSy kamienie w !powietrzu. To wesoSki, gSupie i#bezmyVlne plemiU, jUSy celowaWpociskami w fantastyczne niebo ptasie. Na darmo ojciec ostrzegaS, na darmo groziS zaklinajTcymi gestami, nie dosSyszano go, nie dostrzeRono. I ptaki spadaSy. Ugodzone pociskiem, $obwisaSy ciURko i wiUdSy juR wpowietrzu. Nim doleciaSy do ziemi, bySy juR bezforemnT kupT pierza. W mgnieniu oka pokrySa siU wyRyna tT dziwnT, fantastycznT padlinT. Zanim ojciec dobiegS do miejsca rzezi, caSy ten Vwietny rQd ptasi juR leRaS martwy, rozciTgniUty na skaSach. Teraz dopiero, z bliska, mQgS ojciec obserwowaW caST lichotU tej zuboRaSej #generacji, caST VmiesznoVW jejtandetnej anatomii. BySy to ogromne wiechcie piQr,wypchane byle jak starym Vcierwem. U wielu nie moRna bySo wyrQRniW gSowy, gdyR "paSkowata ta czUVW ciaSa nie nosiSa Radnych znamion duszy.NiektQre pokryte bySy $kudSatT, zlepionT sierVciT, jak$Rubry, i VmierdziaSy wstrUtnie. Inne przypominaSy garbate, "Syse, zdechSe wielbSTdy. Inne wreszcie bySy najwidoczniej z pewnego rodzaju papieru, puste w Vrodku, a Vwietnie kolorowe na zewnTtrz. NiektQre okazywaSy siU z bliska niczym innym jak wielkimi pawimi ogonami, kolorowymi wachlarzami, w ktQre niepojUtym sposobem tchniUto jakiV pozQr Rycia. WidziaSem smutny powrQt mego ojca. Sztuczny dzieP zabarwiaS siU juR powoli kolorami zwyczajnego poranka.W spustoszaSym sklepie najwyRsze pQSki syciSy siU barwami rannego nieba. WVrQd fragmentQw zgasSego pejzaRu,wVrQd zburzonych kulis nocnejscenerii ojciec widziaS wstajTcych ze snu subiektQw. Podnosili siU spomiUdzy bali sukna i ziewali do sSoPca. W kuchni, na piUtrze, Adela, ciepSa od snu i ze zmierzwionymi wSosami, meSSa kawU na mSynku, przyciskajTc!go do biaSej piersi, od ktQrej ziarna nabieraSy blasku i #gorTca. Kot myS siU w sSoPcu. KONIEC `abcdefghijklmnopqrstuvwxyz{|}~hniejTcT kora, SuszczTcT siU wielkimi pSatami, chorymi strupami ciemnoVci. A gdy w dole "wszystko rozprzUgSo siU i szSowniwecz w tej cichej zamieszce, w panice prUdkiegorozkSadu, w gQrze utrzymywaS$siU i rQsS coraz wyRej milczTcyalarm zorzy, drgajTcy Vwiergotem miliona cichych dzwonkQw, wzbierajTcych wzlotem miliona niewidzialnychskowronkQw lecTcych razem wjednT wielkT, srebrnT nieskoPczonoVW. Potem bySa juR nagle noc - wielka noc, rosnTca jeszcze podmuchami !wiatru, ktQre jT rozszerzaSy. W jej wielokrotnym labiryncie wySupane bySy gniazda jasne: sklepy - wielkie, kolorowe latarnie, peSne spiUtrzonego towaru i zgieSku kupujTcych. Przez jasne szyby tych latami $moRna bySo VledziW zgieSkliwy ipeSen dziwacznego ceremoniaSu obrzUd zakupQw jesiennych. Ta wielka, faSdzista noc jesienna, rosnTca cieniami, rozszerzona wiatrami, krySa w swych ciemnych faSdach jasnekieszenie, woreczki z kolorowym drobiazgiem, z pstrym towarem czekoladek, keksQw, kolonialnej pstrokacizny. Te budki i kramiki, sklecone z pudeSek pocukrach, wytapetowane jaskrawo reklamami czekolad, peSne mydeSek, wesoSej tandety, zSoconych bSahostek,cynfolii, trTbek, andrutQw i kolorowych miUtQwek, bySy stacjami lekkomyVlnoVci, grzechotkami beztroski, rozsianymi na wiszarach ogromnej, labiryntowej, rozSopotanej wiatrami nocy. "Wielkie i ciemne tSumy pSynUSyw ciemnoVci, w haSaVliwym zmieszaniu, w szurgocie tysiUcy nQg, w gwarze tysiUcy ust rojna, splTtana wUdrQwka, ciTgnTca arteriami jesiennego !miasta. Tak pSynUSa ta rzeka, peSna gwaru, ciemnych spojrzeP, chytrych SypniUW, pokawaSkowana rozmowT, posiekana gawUdT, wielka miazga plotek, VmiechQw i zgieSku. ZdawaSo siU, Re to ruszySy tSumami jesienne, suche makQwki sypiTce makiem - gSowy-grzechotki, ludzie-koSatki. MQj ojciec chodziS zdenerwowany i kolorowy od wypiekQw, z bSyszczTcymi oczyma, w jasno oVwietlonym sklepie, i nasSuchiwaS. Przez szyby wystawy i portaludochodziS tu z daleka szum miasta, stSumiony gwar pSynTcej ciRby. Nad ciszT sklepu pSonUSa jasno lampa naftowa, zwisajTca z wielkiego sklepienia, i wypieraSa najmniejszy Vlad cienia z wszystkich szpar i zakamarkQw. Pusta, wielka podSoga trzaskaSa w ciszy i #liczySa w tym Vwietle wzdSuR i wszerz swe bSyszczTce kwadraty, szachownicU wielkich tafli, ktQre rozmawiaSy ze sobT w ciszy trzaskami, odpowiadaSy sobie to tu, to tam gSoVnym "pUkniUciem. Za to sukna leRaSyciche, bez gSosu, w swej pilVniowej puszystoVci i podawaSy sobie wzdSuR Vcian spojrzenia za plecami ojca, wymieniaSy od szafy do szafy ciche znaki porozumiewawcze. Ojciec nasSuchiwaS. Jego ucho zdawaSo siU w tej ciszy #nocnej wydSuRaW i rozgaSUziaWpoza okno: fantastyczny koralowiec, czerwony polip falujTcy w mUtach nocy. %NasSuchiwaS i sSyszaS. SSyszaS z rosnTcym niepokojem daleki przypSyw tSumQw, ktQre !nadciTgaSy. RozglTdaS siU z przeraReniem po pustym !sklepie. SzukaS subiektQw. Ale ci ciemni i rudzi anioSowie !dokTdV odlecieli. PozostaS on sam tylko, w trwodze przed tSumami, ktQre wnet miaSy #zalaW ciszU sklepu plTdrujTcT !haSaVliwT rzeszT i rozebraW miUdzy siebie, rozlicytowaW #caST tU bogatT jesieP, od lat zbieranT w wielkim zacisznym spichlerzu. Gdzie byli subiekci? Gdzie bySyte urodziwe cheruby, majTce broniW ciemnych, sukiennych szaPcQw? Ojciec podejrzewaS "bolesnT myVlT, Re oto grzeszT!gdzieV w gSUbi domu z cQrami ludzi. StojTc nieruchomy i peSen troski, z bSyszczTcymi oczyma w jasnej ciszy sklepu, czuS wewnUtrznym sSuchem, "co dziaSo siU w gSUbi domu, w tylnych komorach wielkiej kolorowej tej latami. Dom !otwieraS siU przed nim, izba zaizbT, komora za komorT, jak dom z kart, i widziaS gonitwU subiektQw za AdelT przez wszystkie puste i jasno oVwietlone pokoje, schodami !na dQS, schodami do gQry, aR wymknUSa siU im i wpadSa do jasnej kuchni, gdzie zabarykadowaSa siU kuchennym kredensem. Tam staSa zdyszana, bSyszczTca i rozbawiona, trzepocTca z uVmiechem wielkimi rzUsami. Subiekci chichotali, przykucniUci pode drzwiami. Okno kuchni otwartebySo na wielkT, czarnT noc, peSnT rojeP i splTtania. Czarne, uchylone szyby pSonUSy refleksem dalekiej "iluminacji. BSyszczTce garnki i butle staSy nieruchomo dokoSa %i lVniSy w ciszy tSustT polewT. Adela wychylaSa ostroRnie przez okno swT kolorowT, uszminkowanT twarz z trzepoczTcymi oczyma. SzukaSa subiektQw na ciemnympodwQrzu, pewna ich zasadzki.I oto ujrzaSa ich, jak !wUdrowali ostroRnie, gUsiego, po wTskim gzymsie podokiennym wzdSuR Vciany piUtra, czerwonej odblaskiem dalekiej iluminacji, i skradali !siU do okna. Ojciec krzyknTS zgniewu i rozpaczy, ale w tej chwili gwar gSosQw staS siU caSkiem bliski i nagle jasne okna sklepu zaludniSy siU bliskimi twarzami, wykrzywionymi Vmiechem, rozgadanymi twarzami, ktQre !pSaszczySy nosy na lVniTcych szybach. Ojciec staS siU purpurowy ze wzburzenia i wskoczyS na ladU.I kiedy tSum szturmem zdobywaS tU twierdzU i "wkraczaS haSaVliwT ciRbT do sklepu, ojciec mQj jednym #skokiem wspiTS siU na pQSki z suknem i, uwisSy wysoko nad tSumem, dTS z caSej siSy w "wielki puzon z rogu i trTbiS na alarm. Ale sklepienie nie "napeSniSo siU szumem anioSQw,VpieszTcych na pomoc, a zamiast tego kaRdemu jUkowi trTby odpowiadaS wielki, rozeVmiany chQr tSumu. - Jakubie, handlowaW! Jakubie, sprzedawaW! woSali wszyscy, a woSanie to, wciTR powtarzane, rytmizowaSo siU w chQrze i przechodziSo powoliw melodiU refrenu, VpiewanT Qw, wchodzili 0 5rrkPجEk&k{AgB@k0k{AA((PP p@  BP*Jp|v@@@@@@@@@@ P @@@@@ pp ` p @pp(H @p @@ppppx @@@@```` @@@@ <B@< PPP8DD88DD<`DDDl8DD8 8DD8 p@  xDDD((( UUUU""HH00HHD( @@@@@ @@@@@@@@@@pxxppxxpp0@@@@@@p`pp@@@@@@ ` ppxxp@ @@@@@@0xPPP DP PPPP  @ @@@@@@@  @@@@@@@ P 8088>3    p  8Ã<633100000080p```f`6p8     8p 8033sÃ| 0p`?p``p?q11``````ƀǀÀ``p?11q၁```````` 8 80`pxxlffcaa66 6 c c c cgffffDf~Çfffffaa1006 6 6 2ccc````````y`y`;`̀̀lllglc(a8`8`Æ~ ```  pp  @@@@`@@@pxtpp p@  pp  @@@P`@@x  @@ p@ 8DD8  PPP  0@  π|~88|=><<<<<<<<<<<<<<<<<<<xx||<|<|xaCCG>p{3>|> 8<< |<<<<|<<<<~~?xp0`p88p?>x8pp`0`@<<xppp  8p<8p00=>0888xxx|<?0@p