.$Qi!= $!R FJJ'1X3οߔK VrMsʚaX'v#aV8@Ro0`ր%cN84>Dxˈ:e|c<%8 r!GOOMBAGOOMBAGMBAHٟHYHdAD dT,0Q 4 4:9Q 4 4:N8Q 4 4: S 4:8  0S`H`hH`/.$Qi!= $!R FJJ'1X3οߔK VrMsʚaX'v#aV8@Ro0`ր%cN84>Dxˈ:e|c<%8 r!GOOMBAGOOMBAGMBA 0Uih7 RUD@ 0X@ q`PUUQ HAptbd5Q1QUUQl)`D` P@ @I Hps'6FTQE%In@p`P+5@;7g;#Oh(qF&PRQ oOwww.a$PcWЏ`^&'_ ?dP@*Q?piIp`5SQUEU`ߖ_p`_c~P?@G@FTtU4b_`dHpw6fP0;UhGsPpIwrF@TPAUE@?c@`@wGfaUP ?Ph`tp@ff1UU$b!o{׀(2?ulB_a{%aQbrf>)< ^ 5~C?B{A H7p6 `^Q5UU@IFtrdUQE@??faUR0U?@)A)(wJfZS00%1[1F!wpfU!U UU4AwwGf~_ @DwfaS#P`@A0PU@k_ ! T?2ifa$UEDQ$!?^%^?#I@hwttFbBEqA  wBd@Q@biq_TR0BC?ww??QbTUBU4$??dQC!?ۙA_swwbE3_Ai~$_~`1P0S$I`QiÆqw 6UT'@i `h`GGGf&A%`iݑhHq#FF]E$E~a Iqi!GOETHH#`P1a C@q@81b@r6F0`ffPFR??01?HB*i8btwa79*Q@ _ TPp#```0w%FS ?`0660SS R8 DqF6 Qy@`p?TPU4q? ~@  7 _0\/zz @0H??*kp3$$$$RSSC4FF%RteC4VG%RddC455%BBBBX=RJZ9gs{X=LJZ1gs{gCClC)C] 𵆰KN$kIHRR!B!GOys@-h$U`!!4, W@  7B  ?' xG 7(9"HBa8dI# h@C8!> - @'% x 7 / ' L '` h #@ Hx( GhCXC C2C J'PhR{3:3z;@* 9+ѐpGhC񵂰 )Hh.8PCpR(0 9 B %($EHh( "B"1# .1o0:0z!@4B Hh ))IBIIIBIIAG1hCHIh h`B@@#@Oi#B i1a)ۉ HaaI ` !@CpGhCCC!"R( KR(HQ1B !HpG0  #GK *KK#A#CETS0 \ ,!!1BCR0(۰pG0*A A"I2 "HpG@I" pG@NhH1iCA@@ 0a xA(h (ya` h 7B  ?'! 1@#BHМC` GC "JI# h@#[B EHpEI hO#'<pK $x#Cp"Cp8< $Qx9K!CQph !#B!`4I`4I3IMH`$] h`!!4,*L C8a!Lhi@Hhh (ڠ!I!IXH` 8@H8@$( 2`!4 ,L C I  IMGC2lCC `8` $M/`U/ HC(a/ / ` Ӯh/ѰI/IX` @/(/ H @O8CGC h`` G G Oh 0*2Rh"B"]GCK"hB"%0NGCB828!RGOFFONwith RONOFFSLOWMO5min10min30minOFFIIIIIIIIIIIIIIINormalTurboCrapProtGBAGBPNDS1P2PLink2PLink3PLink4PBlackGreyBlueNoneYellowGreyMulti1Multi2ZeldaMetroidAdvIslandAdvIsland2BaloonKidBatmanBatmanROTJBionicComCV AdvDr.MarioKirbyDK LandDMGMGBSGBCGBAGBAuto Goomba Pogoomba ' I" ;`AHx('@I XhF? @HAIx XiFhFiF" F;O @ 2 2 > GPowered by XGFLASH2.com 2005uChav2.2 on wC`C`B autofire: A autofire: 2`Controller: Display->Other Settings->Link TransferSleepRestartSave State->Load State->Manage SRAM->Exit Q" 6h:H;Ix X:hFiF 8H8Ox8:XhFiF 6L7Ix X6hFiF x4I X4hFiF 4H4h :XhFiF y0:XhFiF /H/x:XhFiF /H/hhFiF G Other Settings(`VSync: _`FPS-Meter: C`Autosleep: `EWRAM speed: 2Swap A-B: Autoload state: (Goomba detection: PaGame Boy:  " HIh XhFIiF 7HIx XhFfOKBa  @&60`.CH p ;pAH[#  >Np00Xp!000pp@;p#C3H&1H1A1HA(1%H&V f>Й(`]0 Z&v  # 06N<,$$ 4D=- Hh. 47?/ JGgCTCC brac#\T3:рpG H!I LhB 8hB <`x`Gg1W!"Cxx;Cx?;Cx?;CY02*ۀpG e") |"* wZ'?рG Write error! Memory full. Delete some games.1K1Oh#[<f'BC#fB7B+) #[B 5 (92>.'C.`h`=- 9*d'C'``` I02 `!Ip02B @I9 GCg^)2:p01ypG "S!H9 !7< 9< !7< }9 79 G00:00:00 - 00/00kKCIh h&1+AL! + + h)89B)) !`  Y'# ` B )"B" 0 1_Bѡh7  &.ѽB  i"2 D/"3 =( ("B" 0." )7 (" H` `GCgPush SELECT to deleteSave state:Load state:Erase SRAM:CKL(#[30 g``Hh`Hh2`HOx(8I Hh1.1"8NGg0CPCuCgCTC LjF ` (ќG  "! h-!h8BH ` 8@jF (H8@C #L!:#k LjF `  @"! h("! h 8@jF H8@GgCd#C% I NBh3B1` *I `GgCIh" J)0% )>hI`GgCH#h@pGlC( Hh/jF!(HhGPCTC(јG ") O#!";HhjF!v( "!6( g Saving.gPC(4! N(-h()!D("#[M0"#K!I H631!"H`!8Gg0!HKJ?"!GgA(< Hx8Hhw! ! -hB "RIH<// "Ah J00""RIH"GdCPCHx"Hh-jF! (hBE"R I HjF!8(zGdCPC  .MiF(`(G @&h%(B(!{%mH5hB#[B I") `%5<- M"!(h)h8BH(` 8@iF ( H8@CpC ROM not found.I(IjF! ("L#[0" IHhqHhHqHIx xCI x CI xICqHxHhO`/"! #[0"Gg0g8\_C(C_dCPC(!jF! (Jy`Ay J`y Jp!@ Jp!@ J#pI@@ pG8\_C(C_&O(C !I%=p70BjF! Z(L#[0"IHJhqHhHqHxqxyCq/`"! #[0"Gg0g8\_CC8O8J9j `%3L.S][D/7>W S BՉ-63CCBiсщ) щIaZ %KB$H!!с!C P CKBH!KBH!KBPh(Е`h(Аh8`HH8bH#CpG!`Q`сQ`gC @0&@  HKhB Hx( H! I CII#CpGC0vC CB0ӄFR) xp@Iу:Ӱɸ:Ұ 2 p Cp p p xpI@R`FpG CCXPpGR\TpG/Y@P@ KRB#BBRB[AB Z@P@Y@pGGGGG G(G0G8G CфF0 LC+@# @pB0`FpG xpI[*pG2x+ x1p2+pG/KRB#BBRB[ABpGFCˀ  xx[IR gFpGFRp@: C C  :ӁTR`FpGxG0`B @ @   !QR B0`BaB/F C ӰL;C+@рҰ xpI@+ R`FpG p@R`FpGxG--N< \/ Divide by zero///4 ,P$PP //38//1e "" \  /\ \$/< }Ϡ0\ }Ϡ@\  @0}ϠP\ // XTS4xVͫ0 FhnzZ~h2 0;.Yk  RT;h;h;h;;;T; T; = = =<<<<<===<<<<<<" =l=H=T; O-<04 +**)HAIB*@/@GPO|xt,`- .{H x@@44P,T(X$\ㄔGO 2 ZB^?O/pD-逡$ b(`4@ 0 PPQ0S$pD/XCP ` w9`9@9,C BB4Cx0@P`x404x40x4L-`ጠ匰Z @O PPQP$T0IE?@  L/xxxx h>P`@: ;;,'t,C2\+phà`àbàcàdàeàhàiàlàmàpàrà`sàtàu` àxàyà|à}ààà`bcdehilmprs`tu` xy|}wxFFFG8GhGGG H(??(@@(AA(B?(M3"o{3"o{3"o{3"o{UUUUUUUUUUUUUUUUUUZJZcUUUތk)ZcZJggU F%)YZJZcޢBk{URZJ!1sJ!!scR)祥{))Bu)ksJ!!scR)祥{))BތZsJ!!kkcB{))BȐPDBRRRRZZk{!BRZ{9RZ{9RZ{9Zk{!Bε!)99JZ9ﭥkZZB猥BRkRRRBZޜkf!BRUURBΌZR>sB3 wx#5 ZM`) UUUѩQH%GGM[jcBs{!%   @h*>` ; 8L 50@  ,$ /P-"P-p???????-???/@-L =@P 1 @@@0S@/0S@/                  @-BJRZbjrz "&.B1.07, T\ 0P@0/P00/$0/  R 0/޼ DP`l  0܀P:O-@PB A  ᠀堐cp@DA`PPP` \ EX P: O 0@-S"I 0  \0 Π0 S( 000 Q@@Ao 0!CexV4-$2X$QP$? @P,,0 R :Q0A 2 --N< \  Divide by zero!"!!"!"!!""!!"!""""!"!!""!!"!""""!!!!!!""""!"!!"!!!!!!!"!!""!!"!!!!!!!"""""!!"!!!!!!!!!!!!!0CFGNINTENDOxG[?xGbxGDxG\?xGZxGxG\xG xGxGxGexGxGqxGxGXTW@XTW@XTWXXTW$ %Ƞ B.瀀XTWX XTW2T12@XTW21TE112@XTWX\ကXTW0@2#D#@XTWČ~ B. B.XTW'1p2#!2XTW%Ƞ +LကXTWXE XTWe\2T12eT@XTWe\21TE112eT@XTWTXကXTW0L2#@#L@XTW$ PI@XTWhXTW$ &Ƞ B.瀀XTWh XTW2d12@XTW21dF112@XTWhlကXTW0E@2#@XTWXTW'1p2#!2XTW&Ƞ +LကXTWhF XTWfl2d12fd@XTWfl21dF112fd@XTWdhကXTW(0d@2E@XTW@HXTWxXTW$ 'Ƞ B.x XTWx XTW2t12@XTW21tG112@XTWx|ကXTWD QDR T"@ 22#1@XTW@T 2231@XTW@HXTW'1p2#!2XTW'Ƞ +xLကXTWxG XTWg|2t12gt@XTWg|21tG112gt@XTWtxကXTWD$ 2@XTW@HXTW|XTW$ 'Ƞ B.xG XTW||倀XTW'Ƞ + 212  B.XTW'Ƞ + 21@112  B.XTW'Ƞ B.XTW12@XTW@HXTW|'1p2#!2XTW'Ƞ +xGLကXTW|@|倀XTW2D12@XTW21DD112@XTWLကXTW22#@XTWXT@XTWXP@XTWXT@XTWXP@XTWXT@XTW'Ƞ +X\ကXTWXP@XTWT%T@XTWT&T\@XTWTP@XTWT'T\@XTWTP@XTW'Ƞ +TXကXTWT$T@XTWh`@XTWhd@XTWhd@XTWh`@XTWhd@XTW'Ƞ +hlကXTWh`@XTWd%dl@XTWd`@XTWd&d@XTWd'dl@XTWd`@XTW'Ƞ +dhကXTWd$d@XTWxp@XTWxt@XTWxp@XTWxt@XTWxt@XTW'Ƞ +x|ကXTWxp@XTWt%t|@XTWtp@XTWt&t|@XTWtp@XTWt't@XTW'Ƞ +txကXTWt$t@XTW% 'Ƞ B.瀀XTW%'Ƞ B.瀀XTW& 'Ƞ B.瀀XTW&'Ƞ B.瀀XTW' 'Ƞ B.瀀XTW'Ƞ  B.瀀XTW PI@XTW@H$ 'Ƞ B.瀀XTWD@XTWD@XTWD@XTWD@XTWD@XTWD@XTW'Ƞ +LကXTW$@02!2D@XTW$D02!2@XTW$@02!2D@XTW$D02!2@XTW$@02!2D@XTW$D02!2@XTW'Ƞ +$L02!2XTW$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW(!$@02!2@XTW'Ƞ + (!$@02!2XTW(!$@02!2@XTW$@T02 2#!2@XTW$DT02 2#!2@XTW$@T02 2#!2@XTW$DT02 2#!2@XTW$@T02 2#!2@XTW$DT02 2#!2@XTW'Ƞ +$LT02 2#!2XTW$@T02 2#!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW'Ƞ + 2##?$@2# 2#D1!2XTW2##?$@2# 2#D1!2@XTW2@1@XTW2D1@XTW2@1@XTW2D1@XTW2@1@XTW2D1@XTW'Ƞ +2L1XTW2@1@XTW0@41@XTW0D41@XTW0@41@XTW0D41@XTW0@41@XTW0D41@XTW'Ƞ +0L41XTW@1@XTW0@1@XTW0D1@XTW0@1@XTW0D1@XTW0@1@XTW0D1@XTW'Ƞ +0L1XTW0@1@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW$T02 2#!2@XTW'Ƞ +$ T02 2#!2XTW$T02 2#!2@XTWg XTW|Ě -,XȌ,Ȍ|ĊTXXTW XTW -XTWa XTW%|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q XTW$L02!2XTWI|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q  -XTWXTW@H|Ě -,Ȍ,Ȍ|Ċ -XTWXTWXTW I|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Qf  -XTW (!$@02!2XTWI XTW|Ě -,hȌ,Ȍ|ĊdhXTWJ XTW XTW&|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q XTW$LT02 2#!2XTWIOhXTWXTW}XTW 2##?$@2# 2#D1!2XTWI& $ XTW|Ě -,xȌ,Ȍ|ĊtxXTW%( $ v뀀XTW'|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q XTW2L1XTWI |(!|02 "2XTW' -@XTWČ$  B.XTW0L41XTWI( LXTW|Ě -,Ȍ,HȌ|ĊL0P ;XTW%( oLကXTW@XTW  $|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q8 XTW0L1@XTWI0s|(!x02 "2XTW|t倀XTWČ +LXTW|Ě -,Ȍ,Ȍ|Ċ -H@H$ T02 2#!2XTWI80O- ģij,F.  !#RO/#>5:5`   h/<<3   4# R $# ,/  /"P" R" B4 4@ FxGQEĊQEĊ x ĊG @ĊQEOĊ$ P P@ $ @: $  vR $ $@ H  P  X ` @ I|ĚL|Ċ --,Ȍ ,Q  -XTWPFPFh>P01// \J" 3--:--. .:::::::.TA`AlAxAA:AAAAAAAAA:B B,B8BDBPB\B:::::::::BBBBBBBBBBBBBBBB@56d6677:477778::::::::::-::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: \(UWQL \UWQLRead from OAM. Wrote to OAM. \J2--:----:::::::-<@H@T@`@l@:x@@@@@@@@@:A AA$A0A  ˌ  ˌLT!L t >  ˌ  +xxxxSNtuuh>Ix^Z!`@@&9_9_9_9_`?DDDD@ D H L P T X T X  PO4OdO::::(;|;;;-<;:: v  (;=L<$<!Q@-U@ nO4rOP$ P$ P$ P$ P$ (;<<: 9: =0=:+ P CSv(;\=;;?(;=<:(;=::C9@-0<<<<8$@DA$HLI -$@DHL$T?99 0Px h8Tx0`|  P 8Lt@`4PhH 4 ` |       8 P l        4 P |        @ X t       $ @ X t       <X p0\(<Pdx @l4p$`(\$THH0Lh ,Hh(Dd0d<l (ldlBDTl$ X h P$     !(!d!!!!!0"X"""""#<#T#### $ $$$$:::::::(::::8 ;;D+bkGG@@>BEoE>B>RG>Uff s nٙgcnܙ3>CLAS WAMPIR 0035Copyright (C)2000-2001 Pat Crowe. This Book Reader was distributed solely for the reading of classic books which are out of copyright. Program extends to address 3fffh. No responsibilty can be accepted for any breach of copyright nor for any other matter involved with material above this address. This material will have been added by a user of this program and not the author of this program. Please address any enquiries concerning breach of copyright or any other concerns, to that third party. >P Q1b͛ >a>&> > ͜:\ BS ( O>ͧ ͮ Ϳ ͮ G ͮ Q|r>>xE>@A>>@ v(́ Vw cog_ 9W -O G  < >O < >Oͳ S  (((# ("(*( */͘^# = >O| < >O|!>w# !6# 6#6# ! 6#6# 6# B͜ w  O> O͜Oͮ < 8>   G3 8  3 8 #@w    (=> O> >O͜Oͮ 0< O  ͟ w  ͮ y  {   G3  3  O w  ͮ y  > > >>!>A!@}|!* a* OG> > >>>!>A!@}|- = 3  -(>(>ʘ 3  u,#> >(og #F+Nx<(,x ͷ ͮ Q>$(>ͯ ͮ Q> (!В@(=3 y !В@y( 3 y >G ͮ Q O> |y (((( ($((!p(! !!!!~"  ! (q! (j!H (c!p (\! (U! (N! (G! (@! (9!: (2!b (+! &! !! ! !a* Przewi Wers Str. Roz. Wsz Liiku: Rivi Sivu Kapp LopBlttern: Zeil Seit Kapt AlleDfiler: Ligne Page Chap ToutScrolla: Rad Sida Kap Hela Lista: Linea Pagina Cap. Tutto Blader: Lijn Blad Hfdst Alles Bla: Linje Side Kap Alle Despl.: Lnea Pgina Cap. Todo Mudar: Linha Pagina Cap. Tudo Despl.: Lnia Plana Cap. Tot G<8-(>> 7 > O O ( u> 7 => G!x(~# * !6# x y!(#!@(!(!(!@y(=]T! P* P* P* P* > >A! y( >"" " N"O">A> >A! y( *GN 6*GO . * >!A 3  > >A!   # A! @6# x !~#(  o&MD)))  0( 8 V#F#' y z_k&)}o ! {(8=xw#wyw#wˇ@@>@>GHI!`>" " !` y(=> W>'('('(y !`Q'('('((,>O!`>" x >" x `>" x >Ow#<  6# !>"< ! "< !@6# ! 6# !>("< !  "< ́> /7G>/Gx>0(>>$ x >$@(D ɇƀhiA * >hiA * >h@iA * ɇƀjkA * >jk@A * ==|================<=MBFONTMonospaced @@@@@@@``@ @ @@@`@@ @@@@@ @ @@@@@ @`@ @@@ࠠ@@@@@ @ `   ࠠ @@ࠠࠠࠠ @@ @ @@ @ @ @@@ࠠࠠࠠ@@@@@ ࠠࠠ@@ࠠࠠ ࠠ @@@@@@@@@@@@ @@@`@@@@@`@@@ ` `@@  ࠠ ࠠ`@@@@@ࠠ @@@@@@ @@@@@@@ ࠠࠠࠠࠠ  @`@@@ @@  @ @@@@ @@@@@@@@@ @@`@`@ࠠ@`@@@@@@@@@@@@@@@@@ @@  @@ @ ࠠ@ @ @ @ࠠ @@`@@@@ @ @ @ ࠠ@ @ @ @@@@@@@@@@ࠠࠠ0@@@@@@   @@  @ @@@@ @@@`@@@@@@ @ @@@@ @@@ @` @ @@ @@`@@@ @ @ @@@ @@@@@@@@ࠠ @ࠠ@ࠠ@ࠠ@ࠠPࠠࠠ@ࠠࠠ@ @@ @@@@  @ @ P  @  @@ @ @ @@@@@@@@@@@@@@@@@  @ࠠ@ @ࠠ@Pࠠ@@@ @@ @  MBFONTVariable pitch PPPPP x(  @ࠠ@@@@@@@@@@@@@ @@@@@@@@@@ @ `   ࠠ @@ࠠࠠࠠ @@ @@ @ @ @@@ࠠࠠࠠ@@@@@ بȨࠠࠠࠠ ࠠ @@@@@@@P@@@@ @@@@@@ @@@@@@@ ࠠ ࠠ`@@@@@ࠠ @@@@@@ࠠ@@ࠠࠠ` ࠀ @P@  @ @@@@ @@ @@P```ࠠ@`@@@@@@@@@@@@@@@@@ @P@  @@ @ ࠠ@ @ @ @ࠠ@@HHP\T@ @ @ @ ࠠ@ @ @ @@@pPpࠠࠠ xx $HH$ xx@ @@@@ @@@`@@@@PPPPP@ H$H(8 8 ( @ @@ࠠ @ࠠ@Pࠠ@ࠠ@@ @  @@@ @@@@@@@@@pHHHHpȨ@ࠠ@ࠠ@ࠠPࠠPpp@Ȉ@ @@ @@@@@  @ @ P  @  @@ @ @ @@@@@@@@@@@@@@@@@p` @ࠠ@ࠠ @ࠠ@ࠠPࠠࠠ@@@@ @@ @ ࠠ P=c cB[ c) c75 " WAMPIR " WADYSAW STANISAW REYMONT 1 Wszystkie wiata pogasy; tylko midzy oknami w zielonawej, krysztaowej kuli my si rozpierzchy, ledwie dojrzany pomyk, jak gdyby witojaski robaczek, trzepoczcy si w ciemnociach. Cisza zapada nagle, cisza pena drczcego oczekiwania. Siedzieli z przyczajon uwag, skupieni a do martwoty, a peni szarpicego niepokojui ledwie powstrzymywanych dygotw trwogi. Czas pyn wolno w przeraajcym milczeniu, w dawicej okropnej ciszy trwonych przeczuwa, e jeno niekiedy jakie stumione westchnienie wiono w ciemnociach, podoga zatrzeszczaa, a drgnli gwatownie, to nierozpoznany szelest, jakby lot ptaka, okra ich gowy, opota po pokoju, wia chodem narozgorczkowane twarze i mar w mrokachrozkanym szelestem... ... I znowu przepyway chwile dugie jak wieki, chwile milczenia drczcego i oczekiwa. Naraz st drgn, zakoysa si gwatownie, unis w powietrze i opad bez szelestu na podog. Lodowaty dreszcz wstrzsn sercami... kto krzykn... kto zaka nerwowo... kto zerwa si jakby do ucieczki... palce tchnienie trwogi przewiao w ciemnociach i zakbio si w duszach bolesnym, mczcym dreniem, ale wnet przygaso wszystko, zdawione przez straszne pragnienie zjaw... O cud bagay trwogi wszystkie i dusze rozpite w bolesnej tsknocie. Cisza staa si jeszcze gbsza, powstrzymywano oddechy, tumiono strachliwe bicie serc, wytano ca si woli, aby nie zadrgn, nie szepn, nie poruszy si, nie patrze nawet i martwiew takiej cichoci, e ruch jakiego zegarkaprzewierca serca bezustannym, bolesnym dygotem i bi w skroniach cikimi motami.Szum guchy, bekotliwy a rozwiany i daleki, jakby morza odpywajcego, wrza monotonnie za oknami, deszcz zacina bezustannie, brzcza cicho i po zapoconych, szarzejcych szybach spywanieskoczonymi sznurami paciorkw i szemra sennie, szemra lkliwie; to wiatr obija si o szyby i ze zduszonym, aosnym krzykiem obsuwa si martwo pocianach, a potem jakie drzewa, podobne do strzpiastych chmur, drzewa lepe i nieme nachylay si cicho do okien, chwiaysi cieniem ledwie uchwytnym jak sen nieprzypomniany i jak sen przepady w mrokach. A pokj wci by guchy, niemy i przepastny jak otcha, tylko ten zielonawypomyk niby gwiazda odbita w czarnej topieli drga ustawicznie, rozpryskujc si wietlist larw, jakby spod wody skbionej, albo jakie spojrzenie zamigotao rozwianym pomieniem i wnet maro w ciemnociach mtnych, penych nieuchwytnych, zaledwie wyczutych falowa, niedojrzanych ruchw, drga niepokojcych, szeptw zmartwiaych, konajcych poyskw i przyczajonej, dygoccej trwogi... St znowu wyrwa si spod rk, roztrcisiedzcych, unis si gwatownie i z hukiem pad na swoje miejsce... acuch rk si przerwa, zerwao si kilka okrzykw, kto skoczy w bok do wiata... Cicho.... na miejsca... cicho! zabrzmia rozkazujcy gos. Rce sploty si znowu w acuch nieprzerwany, przymilkli z naga, ale ju nikt nie potrafi pokona nerwowego drenia, donie si trzsy, serca dygotayi dusze przelatywa wicher witej trwogi,pochylano si nad stoem, jak nad niepojt, tajemnicz istot, ktrej ruch kady by cudem widomym, cudem ywym. Joe, przewodniczcy, zacz szepta modlitw, a za nim roztrzsionymi wargamipowtarzano coraz prdzej, coraz mocniej, i ciemno rozbrzmiewaa szmerem lotnym, namitnym, wyrwanym spod serc, zgbi dusz olnionych... Sowa paday rozwiane, ponce wiar, wiotkie jak tchnienie, a potne dz objawie, pragnieniem cudw... Naraz z drugiego pokoju czy z gbi jakiejrozbrzmia przytumiony gos fisharmonii. Jk zamar w gardach cinitych, dusze pady w senny lk jakby przed skonem, niktbowiem nie czeka tej muzyki, nie wiedzia,skd pyn te tony, nie rozumia, zali to dwiki ywe czy oman sodki? ... Opadli piersiami na st, bo nikt ju si nie mia, trzymali si kurczowo za rce, bojcsi puci, bojc si przepa w samotnoci... cisnli si do siebie ramionamiistoczeni, drcy, przejci witym dreszczem zachwytu zanurzali si w te dziwne dwiki przewiewajce niby wiatr pieciwy po strunach harfy niewidzialnej. I tak zapomnieli o wszystkim, e nikt ju nie wiedzia, rzeczywisto to li sen czarowny?? A muzyka rozpylaa si w ciemnociach kadzielnym tchnieniem modlitwy arliwej, ros srebrzystych dwikw, wiewem melodii tak sodkiej, e dusze chwiay si w rozmarzeniu upajajcym jak kwiaty w noc miesiczn. I piewem si podniosa uroczystym, potnym, rozlegym, jakby wiat cay piewa. I krzykiem duszy zagubionej we wszechwiecie kaa aonie... I wyej wznosia si jeszcze, a w hymny zawych zachwyce i w dal takich roztsknie, e bya ju jakby emanacj nowych bytw, rodzcych si z tajemnicy i marzenia. Jeszcze nie ochonli z wraenia, jeszcze dusze niby krze pomieniste chwiay si sennie w rytm konajcych dwikw, gdy drzwi od przedpokoju otwary si na rozcie, struga wiata runa supem na podog i w progu ukazaa si wysoka, jasna posta... Porwali si z miejsc, ale nim ktokolwiek zdoa krzykn, posta owa poruszya sii sza wolno wietlistym pasem; sza sztywno i ciko, z wycignitymi rkami, przystajc co mgnienie i koyszc si ca postaci... Drzwi si zamkny bez szmeru i noc znowu ogarna wszystko. Kto jeste?? zatrzepotao zdawione pytanie. Daisy.... wion szept zgoa niematerialny. Dugo bdziesz z nami?? Nie.... nie... Gdzie twoje ciao?? Tam.... w pokoju... pi... woae... przyszam... Guru... Szept si plta i tak cich, e tylko bezdwiczne, porwane drgania szemray w ciemnociach... Mr Joe nacisn guzik i elektryczne wiatozalao pokj. Daisy! krzykn jaki czowiek rzucajcsi ku niej, ale stan naraz jak gromem raony, bo zwrcia lep twarz ku niemu, usiujc co mwi, poruszajc wargami... Nie, nie Daisy... ta sama i obca, inna zarazem... Pochyli si ze zdumienia i przyczajonym, trwonym wzrokiem obiega twarz jej i posta ca... ta sama twarz, a rysy inne, obce... obce... Daisy! ... Nie... nie... krzyczao w nim zdumienie i przypomnienia wiy mu si byskawicami szalestwa, strachu, lku straszliwego. Nic nie rozumia, nie mg poj tej zmiany dziwnej, zdao mu si, e ni ciko, e jakie zwierciadlane odbicie Daisy stano przed nim i rozwieje si zaraz, natychmiast, sczenie jak widmo... Zamkn oczy i otworzy je natychmiast, ale Daisy staa na dawnym miejscu, bya, widzia j w najdrobniejszych szczegach,e cofn si naraz, bo spojrzaa na niego pospnym, otchannym, obcym wzrokiem, atak strasznym, e pad na samo dno trwogi... Wszyscy stali rwnie w lodowatym odrtwieniu. Mr Joe za lkliwie podszed do niej i dotkn palcami jej powiek, zatrzepotay i opady mocno, a potem stopniowo dotyka jej skroni, rk, piersi, ramion, przeciga kilka pasw nad gow, cofn si i rozkazujco powiedzia: Pjd!! Nie poruszya si z miejsca. Pjd! zawoa silniej, cofajc si z wolna i nie spuszczajc z niej wzroku drgna nagle i jakby z trudem odrywajcsi od posadzki, zacza si posuwa za nim sztywnym, automatycznym ruchem, w gb ssiedniego pokoju, jasno owietlonego... Nikt si przez ten czas nie poruszy, nie westchn goniej, nie zadrgn; wszystkie oczy szy za ni. Mr Joe wzi j za rk i podprowadzi do wielkiej sofy, ustawionej na rodku pokoju;upada na ni bezwadnie. Moesz mwi?? pyta pochylajc si nad ni. Mog.... Czy jeste sama, Daisy? ... Nie pytaj.... Czy nikt z nas nie przeszkadza?? Nie.... nie... c moe przeszkodzi woli A mwia. Gos miaa nie swj, zupenie obcy, a chwilami jakby pyncy z fonografu, trupi jaki; wydobywa si martwym szmerem wprost z garda, bo nie poruszaa ustami ni adnym muskuem twarzy. Wic wszystkim wolno pozosta w pokoju?? pyta znowu mr Joe. Nie odpowiedziaa, tylko poruszya si niecierpliwie, podnoszc cikie powieki, ewywrcone oczy bysny biakami, jaki umiech przewia po bladej jak kreda twarzy, wycigna rk w prni, jakby witajc kogo niewidzialnego, i zacza copgosem szepta. Mr Joe sucha uwanie, ale na prno usiowa zrozumie cokolwiek, mwia w zupenie nie znanym jzyku. Co mwisz?? spyta po chwili, kadc do na jej czole. Sarwatassida!! Mahatma?? Ten, ktry jest, ktry wypenia wszystko, ktry jest A , mj duch... Czy zechce mwi przez ciebie?? Nie mcz mnie.... Czy stanie si co dzisiaj? Bracia s zebrani, czekaj w trwodze, czekaj w baganiu o znak jaki, o cud... Nikt z wcielonych nie jest godzien cudw! nikt! zabrzmia mocny, potny, mski gos, a tak silny jak przez spiow tub pyncy. Joe cofn si przeraony, wodzc oczami dokoa, ale w pokoju nie byo nikogo; Daisyleaa bez ruchu, wiata pony jasno i caa grupa zebranych staa w drugim pokoju, na wprost niego. Niechaj on gra! on! szepna unoszc si i wskazujc rk na Zenona i zaraz pada w ty, wyprona, sztywna i tak ju pozostaa. Prno Joe usiowa zmusi j do rozmowy, leaa martwa jak trup; rce miaa zimne i twarz pokryt lodowat ros. Zupena katalepsja!! Nic nie rozumiem szepn bojaliwie. C poczniemy?? zapyta kto. Mdlmy si i czekajmy. Czy to naprawd Daisy?? pyta Zenon. Daisy.... nie wiem, moe by... ale nie wiem. Drzwi od okrgego pokoju, gdzie leaa, zatrzasny si z haasem. Siada, cicho... rozpoczynamy! ... Zenon siad przed fisharmoni, stojc w gbokiej niszy na prawo, wprost okien, i zacz cicho gra. wiata wtedy raptem pogasy, przez chwil jeszcze arzyy si w yrandolu rozpalone wgle, potem, gdy sczerniay, tylko krysztaowa kula byskaa zielonawym, rozdrganym wiatekiem. Usiedli pod cian, jeden przy drugim, nie tworzc ju acucha. Zenon gra jaki hymn wzniosy, stumionedwiki brzmiay sodkim choraem, dalekim jakby z gbi niebotycznych naw pyncym i rozsypyway si w nieprzeniknionych ciemnociach. Joe za uklk i zacz si modli pgosem, przez chwil sycha byo odsuwanie krzese i trzeszczenie podogi, snad przyklkli wszyscy, bo szept modlitewnych gosw zaszemra rozpalon,wrzc ulew i wtrowa przejmujcym falom muzyki... Zenon gra coraz ciszej, dwiki zamierayz wolna, guchy i niby zakrzepe pery opaday ciko, e ju tylko jakie bdne akordy jak pogubione westchnienia bkay si w ciszy, powracay jednak i kay upornie, przejmujco. Po dugiej chwili martwego milczenia zerway si znowu niby krzyk na pustkowiu, krzyk nagy, przeszywajcy, okropny! ... I znowu opadaa grobowa cisza, z ktrej kiedy niekiedy wyryway si bdne, rozekane, samotne akordy... Modlitwa umilka, ale ten gos monotonny zrywa si co chwila, przycicha... kona... i znowu powraca... znowu jcza... znowu bka si, dreszcz zatrzs wszystkimi, bo by jak rozpacz, jak krzyk padajcych w przepa... Joe nie mg ju wytrzyma i roznieci wiato. Zenon siedzia martwo, oczy mia przymknite, gow pochylon na porcz krzesa, prawa rka leaa bez ruchu na kolanie, a lew porusza machinalnie, uderzajc raz po raz w klawisze... Wpad w trans!! szepn przygaszajc znowu wiata. W pokoju zrobio si wprost strasznie, siedzieli w grobowym milczeniu, skurczeni w bolesnym nabrzmieniu trwogi i oczekiwania, bdzc oczami w ciemnociach i czepiajc si tego jedynego wiateka jak zbawienia. Chd dziwny zawiewa od cian, e mimo rozgorczkowania trzli si z zimna. Cisza bya ju nie do wytrzymania, a ten powracajcy wci, monotonny akord przejmowa coraz srosz mk... Naraz w ciemnociach zaczo si co stawa. Najpierw szyfrowe tabliczki, lece na stole, jy si podnosi i opada jakby podrzucane, wreszcie trzasny w sufit i rozbitymi kawakami posypay si na podog... A po chwili zaczy si rozsypywa w ciemnociach wietliste, niezliczone drgania, ale tak nike, tak drobinowe, e wydaway si prchnicow fosforescencj,opaday poyskujc ros, osypyway si po cianach, gstniay z wolna i wieciy coraz mocniej, zalewajc pokj byszczcym, rozdrganym tumanem, jakby niegiem bkitnawym, opadajcym bez szelestu sypk i pierzast fal. Om!! zadwicza w ciszy jasny, krysztaowy gos. I pochylili gowy, i chrem z trwon pokor i wzruszeniem, stumionymi gosamizajczeli bagalnie: Om!! Om! Om! wietlista ulewa jeszcze si wzmoga, ju teraz pokj by podobny do ciemnobkitnejotchani, przez ktr przepywa potok gwiezdnych pyw tak janiejcy, i ciany,drzwi, obrazy, sprzty i sine, wylke twarze wida byo dokadnie poprzez to rozdrgane, opadajce bezustannie przdziwo byskw. Mgawy zarys postaci, wietlany majak, widmo utkane ze wiata, ukazao si naraz w drzwiach pokoju upionej. Om! Om! szeptali coraz ciszej, cofajc si pod cian i przyparci do niej, zmartwieli w witej zgrozie zdumienia. Zjawa jakby kwiatem z rozchwianych pomieni uniosa si w gr, bya jakby wytryskiem rozproszonego wiata, z ktrego co chwila urabia si zarys ludzkiejpostaci i rozpryskiwa wybuchem krtkich, rozpylonych byskw. Ulewa zgasa, pokj pociemnia, tylko zjawa byszczcym ostro tawym obokiem unosia si z wolna, krya na par stp nad ziemi, stajc si chwilami tak wyran w ludzkim ksztacie, e wida byo twarz kobiec, okolon dugimi wosami, zarysy ramion i kontur caej postaci, a przez mgnienia i jaka niebieskawa, mienica si pomieniami suknia widniaa, ale niepodobna byo dojrze rysw, bo to chwilowe skupienie wiata, ten brzask racy, z jakiego si urabiaa, te poyskliwe, martwe drgania mieszay si ustawicznie, przeleway wirem bezustannym, e co mgnienie konturysi rozwalay w py wietlisty i wystpoway na nowo. Przez jak dusz chwil widmo stao sizupenym ksztatem ludzkim, przysuwajc si tak blisko, e obdny strach run w nich piorunem, chwiao si tu przed nimi, zbliajc swoj twarz okropn; twarz lep, bez rysw, jakby kul, z gruba obrban i przedziurawion czarnymi otworami, larw podobn do kba mgawicych si drobin wietlistych, larw drczcego snu i przeraenia. Suna od jednego do drugiego, zagldajc pustymi oczodoami w ich zamare i ostyge ze strachu oczy, i jakie rce liskie, wilgotnawe, jakby z nagrzanego kauczuku, rce okropne i trupie, rce zgrozy niewypowiedzianej dotykay si wszystkich twarzy. Kto jkn ciko, jakby przez sen drczcy, i widmo rozprysno si w tej chwili w migotliwy, wieccy tuman. Ale nim ochonli, zjawio si znowu w niszy przy Zenonie. Daisy!! krzykn bezwiednie Joe. Wszyscy j rwnie poznali; tak, ona tam staa, wida byo dokadnie, kady rys twarzy wystpowa ostro w tej dziwnej jani promieniejcej z niej samej, kady szczeg postaci, nawet kolor wosw tak dobrze im znany. Byli najgbiej przekonani,e to ona sama stoi w tym agodnym brzasku promieniowa, jakby w jasnym oboku. Pochylia si nad picym, jakby mu co chciaa szepn do ucha, a on podnis si i z niewysowionym umiechem poda jej rk i naraz, niby drzewo rozupane przez piorun, rozpad si na dwie osoby... siedzia w dawnej postawie z gow pochylon na porcz krzesa i sta rwnoczenie w drugiej osobie przed ni pochylony... Krzyk zdumienia wyrwa si ze wszystkich ust i pad zmartwiay, bo oto drzwi od pokoju okrgego rozwary si i ujrzano Daisy lec na sofie. Dwa ciaa leay w nie gbokim, rwnoczenie dwie zjawy, dwa widma czy dwie dusze przyobleczone w ksztat widomy i pomieniejcy wiatem, dwa jakby zwierciadlane odbicia Daisy i Zenona przesuway si w ciemnociach tu przed nimi... Jak to dugo trwao? mgnienie czy wieki, nikt nie wiedzia, nikt nie myla i nikt nie ook20\wampij A48jx}jӺA48j4jA4 }x} jiC }x}`XjP c cc@ $ c 2u `pojmowa. W podziw pady dusze i klczayw witej grozie cudu... W tej przewitej chwili aski Izys odsonia rbek zasony przed akncymi wiata, marzenia staway si czym wicej nili rzeczywistoci, bo cudem niezrozumiaym, tajemniczym, niezgbionym, ale cudem, ywymi oczami widzianym. Poczuli si zawieszeni na krawdzi niepoznawalnego, jakby w samych gbiach stawa si i jakich bytw nawet niemylanych i rzeczy zgoa niepojtych dlalepych oczu czowieczych. Przepada wszystka pami ywota, wszystek py ziemski opad z ich dusz, wszystka myl spona, e pozostali jeno jakoby w samym rdzeniu istnoci, przed ktr odsaniaj si tajemnice wszelkie, bo oto tam, o par krokw, w ciemnociach dryy si dwie janiejce postacie i trwa cud niepojty... Cienie rysoway kontury, tworzyy ram, z ktrej tym wyraniej promieniay zjawy wietlane, niby supy martwych poyskw, przenoszce si z miejsca na miejsce bez szelestu i w takim milczeniu, e syszeli przypieszone bicie serc wasnych. Z wolna, w jakiej niepochwytnej, niezapamitanej chwili widma poczy blednc, przygasa, niewidzialnie i wscza si w ciemnoci, tylko gowy pozostay nieco duej, chwiejc si jak kwiaty wietlane na falach cieniw, byy wci przy sobie, poruszajc si jakim wahajcym, rozdrganym ruchem, znikay na mgnienia w rozpryskach olepiajcych blaskw i wynurzay si jeszcze, ale ju bledsze, niklejsze, wiotsze, podobne do witraowych postaci w mrocznych nawach, jeszcze oczy janiay dawn moc i yciem, a ju rysy si rozpaday, ju marksztat ludzki, a i spojrzenia przygasy zmcone, jakby z naga zanurzone w mrokach i przepady, rozsypay si w pyach biaawych, z wolna gasncych. Skoczyo si wszystko, noc ich znowu otoczya i milczenie, nikt si jednak nie poruszy z miejsca, omdlae serca ledwie biy, myli dwigay si leniwie i niechtnie, podnosiy si jakby z letargu zachwyce i oczarowa. Ach, znowu ycie, znowu gupia rzeczywisto, znowu ten sam dzie powszedni, dzie mki nieskoczonej i tsknot znowu!! ... Guchy, daleki szum miasta bi monotonnymszmerem w okna, deszcz brzcza po szybach, a wiateko, uwizione w krysztaowej kuli, trzepotao si zielonaw, tajemnicz renic, jak niezgbiona tsknota, jak pami rzeczy minionych i niepowrotnych... Dopiero po dugiej chwili Joe si przemg iroznieci wiata. Drzwi do okrgego pokoju byy zamknite. Zenon za siedzia upiony na dawnym miejscu, przed fisharmoni. Trzeba go zbudzi, wyczerpie si. Ale nim to uczyniono, sam si przebudzi i powsta. Zdaje mi si, e spaem? szepn przecierajc oczy. Zaraz usne. Nie graem przecie co, zdaje mi si,Bacha... Grae take i pniej.... Przez sen?? ... Bye w transie. I graem! Prawda, przypomina mi si jaka melodia... zaraz... nie mog jej schwyci... jakie rozproszone dwiki mamw pamici, ale to dziwne, nigdy nie wpadaem w sen podobny... Czy nic wicej sobie nie przypominasz prcz tej melodii?? ... Nie.... a Daisy? pi jeszcze. Zenon otworzy drzwi do okrgego pokoju i stan zdumiony. Ale to ona... nie spaem, przecie, c we mnie wmawiacie, przed chwil mwiemz ni... chodzilimy razem po jakim parku...tak... pamitam... drzewa bkitne... mwia... zaraz... gdzie to byo... Obejrza si naraz lkliwie. Wszyscy stali dokoa, zapatrzeni w niego, ciekawi a milczcy. Co si ze mn stao, czego nie mog sobie przypomnie... tak mnie dziwnie boli gowa... Zachwia si, a Joe uj go wp i posadzi na krzele. Dugo siedzia nieruchomo, zapatrzony w siebie, w jak nierozpoznan dal, pen widze majaczcych i snw nieprzypomnianych, daremnie usiujc uoy choby obraz jeden, jedn myl bodaj wyoni ze strzpw rozpierzchych i wirujcych pod czaszk; zapada w corazwikszy mrok niepamici; reszta bladych, nikych majacze porwaa si, gdy j chcia pochwyci, ostatnie brzaski przypomnie zgasy, zostaa tylko pusta, bolesna tsknota za tym, co przepado w nieznanych gbiach, e jakby si przebudzi na nowo, otworzy szeroko oczy, przyjrza si wszystkim i powsta. Taki dziwnie jestem znuony i wyczerpany, e ledwie si trzymam na nogach... skary si aonie. Id, po si zaraz szepn mu Joe. Istotnie, to bdzie najlepsze. Odprowadz ci do mieszkania. C, znowu, nie usn przecie na schodach. Zamia si wesoo i wyszed do przedpokoju, ale gdy ju mia wychodzi nakorytarz, zawrci i cicho pyta: Czy Daisy pi jeszcze?? pi, ale zaraz j pjd zbudzi. Seans si uda?? Nadzwyczajnie, jutro ci opowiem szczegy. Ale dlaczego ja usnem?? Nie daruj sobie tego... Schodzi po schodach wolno, automatycznie,prawie nie wiedzc o tym, dopiero na pierwszym pitrze przystan, rozejrza si uwanie i jakby po raz trzeci si przebudzi... Przypomnia sobie naraz, e by na seansiei e gra... Zatrzs si, zimno go przejo na wskro,czu si niesychanie zmczony i dziwnie, bolenie niespokojny; jaka melodia wi mu si ja w pamici, e pocz j nuci z cicha... Korytarz by szeroki, wysany czerwonym dywanem, cichy i pusty zupenie, a jasno owietlony, bo szereg opalowych kwiatw, uczepionych u sufitu, rozsiewa elektryczne wiato, ciany biae, poprzecinane gdzieniegdzie drzwiami, cigny si dug, jednostajn lini, pennudy. Jaki zegar wydzwania wolno. Ju sidma! Cae dwie godziny seansu szepn zdziwiony, podnoszc oczy, by sprawdzi na zegarze, ale ujrzawszy jakdam idc z drugiego koca korytarza, poszed spieszniej naprzeciw i naraz, nie dochodzc jej jeszcze, przystan skamieniay. Daisy?? krzykn, odsuwajc si pod cian. Miss Daisy przesza witajc go skinieniem gowy, jak zwykle uprzejmym i nieco wyniosym, may gnom szed za ni z wielkim pudem w rku. Sta chwil z przymknitymi oczami, pewny, e to przywidzenie lub halucynacja, bo i jake, przed chwil zostawi j tam upion w pokoju seansowym, widzia na wasne oczy, pamita... a ona teraz tutaj, ubrana do wyjcia, idca z przeciwnej strony... Nie, to halucynacja. Otworzy naraz oczy. Miss Daisy bya ju na kocu korytarza i skrcaa wanie na schody wejciowe... Nadludzkim skokiem by ju tam i wsparty o balustrad patrzy, jak schodzia na d szerokimi schodami... Schodzia wolno, tren sukni cign si za ni po szerokich marmurowych stopniach, rezedowordzawy paszcz, obramowany futrem, obtula jej posta wynios, jasne wosy wymykay si wzburzonymi falami spod wielkiego, czarnego kapelusza... widzia te szczegy dokadnie, sysza kade jej stpnicie... czu ruch jej kady...A na skrcie do przedsionka odwrcia gow, oczy si ich skrzyoway byskawicami, zderzyy i rozbiegy, e cofn si bezwiednie w cie... ale sysza jej gos... szczk drzwi... kroki na posadzceprzedsionka... guchy tupot koni na asfalcie podjazdu... liski szmer odjedajcego powozu... Kto tu wyjeda?? zapyta po chwili odwiernego. Miss Daisy!! Ju nic nie odrzek, bo mu si zdao naraz,e go ogarna cika, niezwalczona senno. Powrci na pierwsze pitro i machinalnie odnalaz swoje mieszkanie; dugo kry po nim roztrcajc si o sprzty i meble; dugo bdzi po omacku, nie wiedzc, co pocz, co si z nim stao, gdzie jest! Pad na jakie krzeso i pozosta nieruchomy, zesztywniay z przeraenia, oto znowu ujrza je obiedwie razem... tamt, pic na sofie, i t schodzc po schodach... Jakim ostatnim odruchem wiadomoci roznieci wiato i zadzwoni. Wesza pokojwka. Czy miss Daisy ju powrcia?? zapyta po dugim milczeniu, przytomniejczupenie. Miss dopiero przed chwil wyjechaa. Ale czy dawno wrcia przed wyjazdem?? Nie wychodzia nigdzie, pooya si o zmroku i spaa, obudziam j niedawno sama. Spaa i nie wychodzia nigdzie.... nigdzie? ... Tak, z pewnoci... Bya na drugim pitrze u mr Joe. Nie, zapewniam pana, e nie wychodzia. Nieprawda!! krzykn w nagej pasji. Ale z pewnoci... z pewnoci... szeptaa zdumiona, cofajc si przed jegobdnym wzrokiem i twarz zmienion. Musz by chory i najwidoczniej mam gorczk powiedzia gono, ogldajc si podejrzliwie po mieszkaniu nie byo jednak nikogo, suca ucieka, wszystkie drzwi stay otwarte. We wszystkich pokojach pony jasno wiata, stay meble w surowych, cikich zarysach, byszczay zwierciada jak oczypromieniste i puste, kwiaty w wazonach barwiy si cicho, cikie portiery przysaniay okna, a ze cian ciemnych wyzierao kilka pospnych portretw. Wszystko to zna, poznawa, pamita, czu, e jest u siebie, w swoim mieszkaniu,a jednak... jednak... poprzez te sprzty i ciany, zwierciada i kwiaty wyzieray jakie zarysy przypomnie; kontury mglistejakich innych rzeczy, rzeczy zgoa nieprzypomnianych, a istniejcych gdzie... rzeczy zmartwychwstajcych wiotkim cieniem i zjaw niechwytn... Nic nie rozumiem.... nic! woa chwytajc si za gow. 2 Straszny dzie!! zawoa Zenon wstrzsajc si z zimna. Okropny, obrzydliwy, wstrtny dzie! powtarzaa z weso przekornoci liczna, jasnowosa dziewczyna wychodzc z nim spod kolosalnych kolumn portyku w. Pawa na szerokie, mokre i olizge schody. Po trzykro obrzydliwy dzie, zimno, mokro i mglisto. Ju prawie zapomniaem, jak wieci soce i jak grzeje. Przesada i egzaltacja, jak mwi ciotka Ellen. Wic pani widziaa soce w tym roku w Londynie?? Ale dopiero luty. Czy pani w ogle i kiedykolwiek widziaa soce w Anglii?? Mr Zen, by ciotka Dolly nie rzeka: strze si, Betsy, bo ten czowiek czci soce jakgwebr, poganinem by musi grozia mu ze miechem, naladujc komiczny gos ciotki. Przecie od listopada nie byo ani na mgnienie soca w Londynie, nic, tylko mgy, deszcze, boto i fogi, a ja nie mam skry z , waterproofw , wic ju chwilami czuj, i si przemieniam w galaret, w mglisto, w strugi wody. W paskim kraju nie ma te cigle soca szepna ciszej. Jest, miss Betsy, jest prawie codziennie, a teraz, w tym dniu, dzisiaj, wieci na pewno, wieci roziskrzone w niegach, ogromne, janiejce, cudowne... mwi zniajc gos, wpatrzony w dal nagych, olepiajcych przypomnie. Tsknota powiedziaa cichutko i jako dziwnie smutno.... Tak... Tsknota, co jak sp spada i wczepia si w dusz ostrymi pazurami boleci, co jak krzyk wydziera si z serca,z samego dna dawno strupieszaych dni i jak orkan ponosi... jak orkan... Dawno ju, lata cae, nie nawiedzaa mnie, mylaem, e tylko zmartwiae cienie nosz w sobie, jak to kae umare wczoraj. Ale to dzisiejsze naboestwo, koci i piewy wskrzesiy na nowo struchlay py czaswminionych, wskrzesiy... Mr Zen.... szepna chwytajc go pieszczotliwie za rk. Co, Betsy, co? Kiedy zawieziesz mnie tam, pojedziemy do tych niegw, roziskrzonych w socu, na te soneczne dnie pojedziemy... na te dnie... Szczcia, Betsy, na utsknione dnie szczcia zawoa namitnie, obejmujc rozgorzaymi oczami jej jasn gow, e odwrcia si pena szczsnego lku, penawilgotnych blaskw jutra owego, usta jej zadrgay i biaa, podobna patkom ry twarzyczka rozbysa, i staa si jak poranek rowa i radoci wonna, i jak pocaunek wymarzony kuszca. Umilkli spostrzegajc nagle po tym wzruszeniu radosnym, e granitowe schodys dziwnie liskie i strome, e jakie przedziwne piewy jeszcze sycha z katedry i e dookoa peno wraz z nimi schodzcych ludzi o surowych, karccych spojrzeniach. Zaczli piesznie schodzi na d, na plac, w szare, smutne i botniste tunele ulic, podcikie, przytaczajce sklepienia, pod mgy, wiszce postrzpionymi, szarotymi achmanami, pod te ruchome,lepkie, zimne i ohydne mgy, ociekajce brudnym deszczem. Z powodu niedzielnego dnia ulice byy prawie puste i guche, czerniay niskimi tunelami, przywalone mg, ktra niby watazdjta z opatrunkw, przeropiaa, unurzana w jakiej strasznej cieczy, ociekajca, zwalaa si gbczastymi kbami coraz niej w ulice, zalewaa domy, topia w brudnej fali miasto cae. Sklepy byy zamknite, wszystkie drzwi zawarte, trotuary prawie puste, a domy czarne, stay pospne i jakby skostniaa ciba ndz kamiennych, penych bolesnego dygotu i milczenia, polepych zgoa, bo wszystkie okna zasnute byy bielmami, a jeno gdzieniegdzie, na wyszych pitrach, zatopionych w mgach, migotao jakie zgubione wiateko. Oczy rozpaczliwie bdziy w pospnej pustce mgie, bo nawet barwy niezliczonych szyldw poyskiway wypitymi, martwymi farbami. Powietrze byo duszce, cikie, przesycone wilgoci, zapachem bota i rozmikego asfaltu, a ze wszystkich niewidzialnych w mgle dachw, ze wszystkich balkonw, ze wszystkich szyldw lay si rozprynite strugi wody, kapao zewszd, rynny dudniy gucho i ustawicznie, jakby warkotem niezliczonych potokw. Ktrdy pjdziemy?? pyta rozpinajc parasol. Strandem, bo najbliej. Tak pani pilno do domu?? Zimno mi jest, to powd. Wic nie zaczekamy dzisiaj na ciotki?? Cho raz zrobimy im niespodziank, bd szukay nas i nie znajd. Bez komentarzy, i to zgryliwych, si nieobejdzie... Powiem, e to pana wina, aha! ... Dobrze, obroni si, ale to porzdnie nudne to coniedzielne, sakramentalne, urzdowe niejako chodzenie do kocioa... Ach, jakie nudne, jakie nudne, tylko niechaj pan tego w domu nie powie, wszystkie ciotki byyby przeciwko panu! wykrzykna wesoo, tulc si do jego ramienia. Broniaby mnie pani, co? Nie, nie, bo i ja jestem winna, i mnie to nudzi... To czemu pani ulega niemiemu sobie i przykremu przymusowi?? Bo si ogromnie boj ciotek. Ile razy chciaam si buntowa przeciw nim, to jak tylko ciotka Dolly spojrzy na mnie spod okularw, a ciotka Ellen powie: Betsy! ju po mnie, ju ani sowa powiedzie nie umiem, tylko paka mi si chce i tak mi przykro, tak przykro... Miss Betsy jeszcze wielki dzieciak. Ale kiedy dorosn, nieprawda? pytaa sodko za rok to ju z pewnoci bd dorosa dodaa z umieszkiem, kryjc twarz zarumienion w mufk, za rok bowiem mia by ich lub. O tak! tak! podchwyci wesoo, zagldajc jej w oczy. Tak, za rok Betsy doronie, za dziesi bdzie ju dam, za dwadziecia powan matron, a za czterdzieci miss Betsy bdzie jak miss Dolly star, siw, przygit, czytajc Bibli i nie cierpic modych, miechw, zabawy, nudn, pachnc kamfor mrs Betsy! Nie, nie! nigdy taka nie bd, nigdy! protestowaa aonie, przeraona prawie t moliwoci, o jakiej nigdy jeszcze nie mylaa. I on posmutnia rwnie, bo rysujc tak daleki, artobliwy obraz drgn nagle, cofn si jakby w gb siebie przed dziwnym majakiem, jaki mu zamigota przed oczami: Oto Betsy sza naprzeciw niego... Betsy stara, przygarbiona, wyndzniaa i wypeza z urody, istny achman ludzki, sza chwiejnie, wspierajc si na kiju i patrzc w niego zapadymi, aoliwymi oczami niezgbionego blu . Cofn si z przeraenia, ale nim zdoa myl zebra, widziado rozwiao si w mgy, na trotuarz nie byo nikogo, a przy nim, tu, uwieszona u jego ramienia, sza Betsy, promieniejca jak kwiat. Betsy, samowioniane tchnienie, modo sama, e umiechn si do niej tkliwie, jakby wyrwany ze snu przykrego. Czego pan szuka? pytaa, bo oglda si podejrzliwie, nie wiedzc ju, w nim si to zjawio czy przed nim? Zdawao mi si, e kto znajomy szed przed nami. Nie widziaam nikogo, a moe ma pan podwjny wzrok? szczebiotaa wesoo, zagldajc mu w oczy. Moe wykrztusi z trudem, blednc straszliwie w nagym poczuciu grozy tego widzenia. Przej go drtwiejcy chd zagadki, ale opanowa si wnet i prdko, nieznacznie spada jastrzbimi oczami na jej twarz i wosy; wpeza w sam gb szafirowych oczw, ocienionych czarnymi A48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AA PEc %c Bc* c8-S?+rzsami, obiega jej smuke, mode ciao, czyha na jej ruchy, jakby mimo woli stwierdzajc ich istnienie i tosamo. Wzdrygn si z odraz, bo tamta mara bya wprost straszna i ohydna, ale mimo tonie mg zaprzesta porwna ni zdusi w sobie jakiego dziwnego niepokoju i udrczenia, e nawet nie sysza jej zapyta; na szczcie, na rogu Fleet Streeti jakiego zauka zagrodzi im drog tum ludzi pod ruchomym dachem parasoli, skupionych dookoa jakiego rozkrzyczanego czowieka. Przysunli si bliej a do wysokiej mwnicy przenonej, na ktrej sta pod parasolem wysoki, czerwony i opasy czowiek i przerzucajc ustawicznie rozpity parasol z rki do rki, krzycza ochrypym, a wielce namaszczonym gosemco w rodzaju kazania, gsto przeplecionego porwnaniami biblijnymi i cytatami... Chwilami rzuca si naprzd z namitnym okrzykiem groby i pozostawa jakby zawieszony w prni, z rozoonymi rkami... Wtedy wystpowaa jaka kobieta w czarnej sukni, z wielkim, zielonym pirem u kapelusza, blada i chuda, bia w olbrzymi tamtam miedziany z tak si, a tum si cofa, a czworo dzieci w biaych powczystych szatach, przemikych i oboconych, ze skrzydami u ramion, zaczo piewa hymn piskliwymi gosami i taczy dokoa mwnicy niby koo arki przymierza... Kaznodzieja by zaoycielem nowej sekty, sekty Trwogi . Przepowiada bliski koniec wiata, da powszechnej pokuty, rozdania wszelkich dbr ziemskich, zburzenia miast, zaprzestania pracy i wyjcia w pola i lasy na te dnie oczyszcze ostatnich. Kaza dziko, miesznie, ale z porywajc si, nie zwaajc zupenie na drwicych zniego suchaczy. Kto rzuci mu w twarz zapalone cygaro, kto znowu chlusn na wod, a reszta brutalnymi kpinami i gupim,zwierzcym miechem wtrowaa jego cytatom, ale w kocu pokona ich moc swego zapau, zapanowa nad nimi i okiezna ich dusze. Przycichli jako, zaczynali si budzi, jaki pijany pad na kolana przed trybun i chcia si gono spowiada z grzechw, to znowu jaka wzruszona kobieta okrya wasn okrywk przezib, sine dzieci, wielu ju suchao ze okupieniem, a gdy czarna kobieta z zielonym pirem zacza obchodzi z talerzem w rku, posypay si pensy do gsto, ona za rozdawaa w zamian sentencje z Apokalipsy, drukowane na czerwonym papierze, i adresy kocioa, gdzie wierni gromadz si na wsplne rozmylania... Betsy rzucia caego szylinga, co mimo ekstatycznego stanu dostrzeg byskawicznie mwca, bo zacz woa z caych si: Nawrcona, oto jedna z sodomitek nawrcona! Chodmy ju, chodmy prosia zaenowana spojrzeniami. Chodmy, bo jeszcze jeden szyling damy, a uzna pani za wit. Wysunli si z tumu i szli prdko pustym trotuarem. Na tamtym rogu tak samo zbawiaj zauway ironicznie. Jako w istocie i tam, nieco w gbi czarnej i wskiej uliczki, zatopionej prawiew mgach, coraz niej spadajcych, rozlega si krzykliwy a namaszczony gos ulicznego kaznodziei, i tam skupio si niecoprzechodniw, i tam bito w tamtam, piewano hymny, wyklinano grzech, nawoywano do pokuty, zbawiano, zbierano pensy i rozdawano wyjtki z Pisma witego, drukowane na jasnozielonych kartkach, co jak mode licie paday na botny trotuar. Zbyt wielu jest tych zbawcw wiata!! Pan myli, e to sami oszuci i obudnicy? Nie wiem, wiem tylko, e do otwarcia szynkw trwa ich panowanie, bo pniej braknie suchaczw i pensw. Dawno pan widzia mojego brata?? zagadna niespodziewanie. Przed trzema dniami byem u niego na seansie. Wic on wci zajmuje si spirytyzmem!! wykrzykna z oburzeniem. Przepraszam, nie wiedziaem, e si z tym ukrywa przed pani... Nie, nie, tylko mylaam, e ju dawno zaprzesta, bo nic nam nie wspomina, nie... a i pan si tym zajmuje? zapytaa lkliwie. Ale nie, byem na seansie nie biorc w nim adnego bezporedniego udziau, bo graem, a waciwie zaczem gra i usnem przy fisharmonii, obudzili mnie, gdy ju byo po wszystkim. Pan w te rzeczy nie wierzy, prawda? prosia prawie. Przede wszystkim nie wiem, nic nie widziaem, nic nie twierdz i niczemu nie zaprzeczam, bo si tym nie zajmuj przypomnia sobie w tej chwili t dziwn podwjno Daisy, ale nie wspomnia o tym ani sowa, by jej nie straszy... Joe ju przeszo dwa tygodnie nie by w domu, a przecie niedugo koczy mu si urlop i musi wraca do puku skarya si cicho. O ile mwi, nie powraca ju do suby. Betsy stana zdumiona. Nie powrci!! Boe mj, to si ojciec dopiero zmartwi! jkna. Mr Zenon j z zapaem tumaczy przyjaciela, przedstawiajc ycie wojskowew najczarniejszych barwach, jako niegodneczowieka tak bardzo wyjtkowego, jakim by mr Joe, ale Betsy tylko kiwaa smutnie gow. Co ojciec na to powie, co? Ju teraz yciew naszym domu stanie si nie do wytrzymania... czuj, e ojciec pogniewa si z nim na mier... nie przebaczy mu... ciotki go wydziedzicz... co on pocznie... co ja teraz poczn... Nie moga wstrzyma ez. Miss Betsy, a ja si ju nie licz zupenie? Chwilami strasznie si boj, e i tobie, mrZen, obrzydnie w kocu nasz dom; znudz ci ciotki, pogniewasz si z ojcem, znienawidzisz mnie, a bo ja wiem zreszt, co si stanie? do, e pewnego wieczoru pjdziesz i ju ci nigdy nie zobacz, nigdy!Trwoga zakaa w jej gosie. Niepotrzebne przywidzenia, bo jeli nawetznudz mnie ciotki i pogniewam si z ojcem,to opuszcz wasz dom, ale z tob razem, Betsy, razem i na zawsze powiedzia mocno. Razem i na zawsze!! wykrzykna radonie, caa w ogniach wzruszenia. O mr Zen.... Co, dziecko moje, co? pyta serdecznie, widzc jej wahanie. Jak ja ci strasznie.... strasznie... nie, niemog teraz, nie mog... pniej powiem, wieczorem... Odwrcia twarz zawstydzon. Umiechn si dzikczynnie i nie pyta, wiedzia bowiem, jakie to sowo zapachniao na jej ustach rozdrganych i promieniao w rozbysych nagle oczach. Szli ju w milczeniu, opltani w sodki rytmtych sw nie wypowiedzianych, peni cichej melodii kochania i gbokiej wiary w siebie. Zapomnieli o poprzedniej rozmowie, nie czujc ju zimna, deszczu, mgie ni pospnoci tego dnia strasznego, szli jakby przez nagle rozkwite ki, pene wionianych, kwietnych uniesie. Przez zielone, wonne, rozpiewane gaje mioci szli, przez oczarowa i zachwytwniepowrotne chwile zupenego szczcia. Milczeli, bo drog i upragnion im bya ta cisza zewntrzna; kryli si w niej przed sob jakby w gszczu pomienistym, jakby w wietlanej mgle wstydliwego lku, by mwi spojrzeniami, dotkniciem rk, westchnieniem, peniejszym namitnych brzmie nili wyznania, umiechem penym pocaunkw, obietnic i pragnie, penym palcego waru krwi, i tym czym zgoa niepochwytnym, witym i upajajcym, co byo jakby woni dusz rozmodlonych. Betsy czsto obejmowaa jego gow namitnie caujcym spojrzeniem i cho niepochwycona, odwracaa oczy sposzone, cikie przezawieniem i sodycz, a on przyciskajc silnie jej rami, przychyla si i drapienymi, kradncymi renicami spada na jej usta ponce. Czasem dwik jaki, ktry nie by wyrazem, nie by mow nawet, bka si midzy nimi przyczajonym a tak zrozumiaym drganiem, e przyciskali si jeszcze silniej ramionami, konili gowy do siebie, oddychali ciko, przystajc bezwiednie na mgnienie obezsilajcej radoci czucia si przy sobie. Dawno pragnem takiej chwili, czekaemna ni... rzek gono. A ja marzyam o niej codziennie szepna tak cicho, e raczej oczami porwa z jej ust te sowa, ni sysza. Wchodzili na skwer Trafalgarski, gdy mgy wiszce dotd nieruchomie i jak obok zastyge skbiy si nagle i niby morze uderzone huraganem jy si koysa, burzy i rozpada w bryzgi; lay si kaskadami, pyny falami rozbitymi na miazg i spaday szarym, nieprzeniknionym pyem tak gsto, i w par chwil plac cay by przysonity. Olbrzymia kolumna pomnika Nelsona i te srogie, potworne lwy granitowe zaledwie majaczyy nikymi, rozpierzchymi konturami w sypkiej, rozdrganej, zielonawej szaroci. Przepady wnet domy, przepady ulice, zginy drzewa, cay plac uton w brudnym odmcie, stcha wilgo lepkim, duszcym tumanem zapeniaa wszystko. Czarne, wyniose kolumny portyku National Gallery, obok ktrych przechodzili, rysoway si sabo jak pnie przegnie w mtnej i skbionej wodzie zatopione. Na dwa kroki nie byo wida, czasami rozlegay si kroki tu prawie, a czowiek pozostawa niewidzialny lub przesuwa si cieniem ledwie dojrzanym, to powz jaki przejeda podobny do potwornego kraba suncego rodkiem topieli niezgbionej i gin nie wiadomo gdzie. Jakie stpione odgosy krokw, oguche sowa, jakie bdne rozmowy i martwiejce dwiki, nie wiadomo przez kogo wywoane i skd pynce, bdziy w mgach, trzepoczc si bezdwicznym i niepokojcym szelestem. Szli wolniej, by nie bdzi w tej pustce nieprzeniknionej lub nie wpa pod konie na przejciach ulic, ale dziwnie posmutnieli oboje. Mga przenikaa ich chodem i rzucaa pospny cie na dusze, czarowne gaje uniesie szczsnych rozwiay si nagle w szarych i bolesnych ciemnociach, przygasy im oczy i cicha, tskna aoliwo owadna obojgiem. Daleko ju byli od siebie, daleko, dusze si rozbiegy jak ptaki sposzone i pyny samotnie obcymi, zadumanymi dalami, niosy si na skrzydach nagej, niewytumaczonej trwogi, na skrzydach tsknoty pyny. Gdyby mona dosta konie, bo mi tak zimno szepna niemiao. Na Waterloo bd, tam jest stacja! Ale pan wieczorem na obiad przyjdzie, prawda? prosia sodko. Nie zdy odpowiedzie cofajc si naraz gwatownie, bo jakby spod ziemi, tu przednimi, twarz w twarz, wychylia si z mgiemiss Daisy z jakim wysokim czowiekiem, e nim zdy si ukoni, ju przeszli. Obejrza si trwonie, ale tylko niewyranyzarys majaczy i odgos krokw rozlega si gucho. Pan j zna?? zapytaa ciszonym i nieco drcym gosem. Nie zaraz odpowiedzia, zapatrzy si w zapalon wanie latarni, w rozdrgane kolisko czerwonawego wiata, obrzeonego zielonaw obrcz i gstym, ruchomym koem mgie, e pomie by zaledwie punktem dla oczw. Znam j nieco odrzek z trudem, przypominajc sobie jej pytanie mwiemz ni par razy, pamitam, jak wyglda, to wszystko, co wiem o miss Daisy. Dziwne, wymylone imi. Nie znam jej nazwiska, tym imieniem wszyscy znajomi j nazywaj. A ten czowiek, ktry z ni szed? To Mahatma Guru, Hindus. Hindus!! Autentyczny, mdrzec niesychanie ciekawy, przyjecha do Europy, eby si przyjrze ludziom i kulturze naszej. Ja gdzie widziaam jej twarz.... Prawie nieprawdopodobna, bo zaledwie odkilkunastu dni jest w Europie. Tak, przypominam j sobie dobrze, widziaam j w muzeum, cigle si przypatrywaa panu, to zwrcio moj uwag. Mnie si przypatrywaa?? pyta zdumiony. I to ze szczegln jak uwag, czsto jpan spotyka? Mieszkamy przecie w jednym Boarding--House. Czy i Joe j zna?? Waciwie to u niego na seansie widziaem j nieco bliej. Suya mu za medium pewnie, bo ma twarz zmory albo wampira. Nie odpowiedzia, dotknity przykro twardym tonem jej gosu. Ma dziwn twarz, przeraajc, cho takpikn. Dlaczego?? Nie zauwayem w niej nic przeraajcego. Nie chciaabym jej spotyka wzdrygna si trwonie. Betsy!! szepn tkliwie. Dziewczyna podniosa na niego przygase i wylke oczy, ale milczaa wzdychajc niekiedy, a on nie wiedzia, co mwi, nie mogc ukry bolesnego niepokoju. al mu jej byo, kocha j przecie szczerze i gboko, przed chwil czu si tak szczliwy i spokojny, przed chwil tak mu dobrze byo z ni i, dobrze mwi, dobrze koysa si w rozmarzeniu, dobrze spoglda na jej liczn twarzyczk i tak bogo, tak szcznie mu byo czu jej mio, a teraz! Teraz pilno mu byo rozsta si z ni, niecierpliwia go milczeniem, chciaby j poegna i zosta sam, ale nie mia. Chcia si zmusi do dawnego stanu, nie potrafi. Odpady go wnet wszystkie chci, chodn, zapomnia prawie o Betsy i rwasi mylami za tamt, za Daisy, odnajdywaj w skbionych, cikich mgach i jak cie przyczajony a niedostpny wlk si za ni z bolesnym skurczem serca, cignity jak si niezwalczon trwonego uroku, strachu nieledwie. Ale przemg si wreszcie i zacz mwi prdko i duo, by zaguszy wasny niepokj, mia si jako nienaturalnie, zaglda jej w oczy zbyt natarczywie, nawizywa usilnie porwane nici, rozdmuchiwa przygase ognie, ucieka wprost do niej ca moc duszy strwoonej, wszystk si rozbysego nagle uczucia, a rozchmurzya twarz i poczua si jak dawniej ufna i prawie tak samo szczliwa, prawie tak samo... Zatrzyma jednak skwapliwie pierwszy napotkany pusty powz i Betsy wsiada. Wieczorem czekamy na pana z obiadem. Przyjd, c bym robi bez tych godzin. Mnie one bardziej s potrzebne, bo czyme bym ya cay dugi tydzie... I ja czekam na nie z upragnieniem, i ja! zawoa szczerze. Zen!! Betsy!! Skrzyoway si sowa, spojrzenia i gorce, namitne uciski rk. Za chwil powz znikn w mgle, sycha byo tylko guchy tupot konia i miarowe, gone woanie: Hep! Hep! Hep! ... Mr Zenon poszed piesznie w kierunku Green Park i wkrtce jakby zaton w zamglonych i pustych przestrzeniach; tylko gdzieniegdzie jak widmo bdne wychylao si z mgie drzewo jakie samotne nikymi zarysami, czasami klomb jaki lub grupa drzew olbrzymich majaczya rozwianym piropuszem jakby supami dymw, a od czasu do czasu jawi si nagle wyrosy czowiek i przepada wnet w odmcie niby ryba przemykajca topiel. Milczenie niezgbione i szara, nieprzenikniona pustka go ogarna, krople wody sczyy si z mgie, szemrzc po niewidzialnych liciach i krzewach z nuc monotonnoci, a niekiedy jaki gos stumiony, daleki przelecia nad nim w rozpryskach dwikw i zapady po nim dugie chwile zupenej ciszy i pustki. Przypiesza kroku, bo zimno mu byo, mga przejmowaa wilgotnym, obrzydliwymchodem, a zreszt ciekaw by, czy zastanie dzisiaj przy niadaniu Daisy. Od tego dnia seansu nie widzia jej, nie pokazywaa si przy stole, mwiono, e chora. Te kilka dni spokojnych rozmyla i zaj zwykych uczyniy to, e ju o tym podwjnym widzeniu jej myla jak o halucynacji, nie mg ju nawet skupi rozproszonych szczegw, wic spycha pami tej sceny na samo dno wiadomoci,midzy rzeczy do zapomnienia. Zaprzesta docieka, zapomnia ju nawet po trosze o wszystkim, rad wielce, e pozbywa si lku tej ciemnej, nierozwizanej zagadki, ale natomiast wstawaa w nim uporczywa, niepokojca ciekawo bliszego poznania samej Daisy. Czsto myla o niej, a jeszcze czciej, bo ju wprost bezwiednie, szuka sposobnoci zobaczenia jej, nie pokazywaasi jednak wcale. Prbowa rozmawia o niej, ale i to mu si nie udao, nie mia z kim: Joe od samego seansu nie zjawia si przy stole i wci gonie mg zasta w mieszkaniu, a inni milczeli lub, co dziwniejsze, zbywali go nic nie znaczcymi pswkami... Widzia po ich twarzach, e jaki lk ich krpuje, e wszyscy podczas rozmowy nieznacznie, ukradkowo spogldaj na Mahatm i prdko a trwonie milkn. Uderzya go ta czno niespodziana, ale nie umia jej wytumaczy. Tak przeszy mu cae trzy dni pyta bez odpowiedzi i rozmyla bdnych, a znuyo go to w kocu, zaprzesta pyta, nie mogc jednak zaprzesta rozmyla. Alew cieniu tych myli rozrasta si z wolna niepokj, jakby przeczuwanie przyszych, niejasnych jeszcze, dalekich rzeczy nieznanych, ale ju stajcych si w gbiach nadchodzcego jutra... Dlatego te to spotkanie nieoczekiwane i takdziwne rozarzyo w nim t dziwn, drczc tsknot. Nie, to nie bya tsknota podobna tej, jak uczuwa do Betsy nie widzc jej dni par, 48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AAPRc ct cd*c89(*tsknota miosna za ukochan; to byo co stokrotnie potniejszego i zgoa niezwalczonego wol ludzk, co, jak tskne i nieprzeparte cienie asteroid bdzcych w nieskoczonociach za socami lub jak nurt rzek niepowstrzymanie pyncych do oceanw. Jeszcze nie wiedzia tego, a ju ulega tymprawom niemiertelnym. Przebiega szybko park, lecia niewidzialnymi ulicami, przez jakie place, zgubione w mgle, przez jakie nierozeznane, pene przytumionej wrzawyzauki, instynktem odnajdujc drog wrd coraz gstszej ciemnoci, bo ju teraz mgawicowo-oboczne tumany przesuway si jak tward, czarniaw toci, bijc strugami o ziemi, e przedziera si przez gszcz pierzast niezliczonych pasem i wkien, jakby wskro opadajcychwd, marzncych w leniwym a spienionym biegu... Mieszka jeszcze za Regents Park, na dugiej i cichej Avenue Road, ale tak przywalonej mgami, tak utopionej w pienistych falach, e z niejakim trudem odszuka swj Boarding- House. Przebra si pospiesznie i poszed do jadalni. Wsun si cicho na swoje miejsce i trwonie powid oczami. Miss Daisy nie byo, krzeso jej stao puste. Pokj by wielki, poduny, wyoony ciemnym drzewem, o potnych belkowaniach, poczerniaych jakby od staroci, przytaczajcych swoim ciarempospnym, e mimo elektrycznoci, poncej w pku zotawych storczykw, bolenie spltanych i opadajcych od sufitu,mroczno byo i niewymownie ponuro; dugi st w porodku skrzy si i poyskiwa zastaw, a nad biaawomartwym polem obrusa pochylao si kilkanacie gw, ledwie widnych na ciemnym tle cian. W rogu pokoju, od wejcia, ogromny komin siga a do belek, kupa przepalonych gowni buchaa niekiedy krwawym pomieniem, rozsypujc rozdrgane, ywe brzaski na wytarty dywan, i arzya si dogasajc z wolna. A na wprost wejcia ca cian szczytowzajmowa olbrzymi wit ra; w gbokim mroku poczerniaych purpur, ze zgaszonych fioletw, ze stopionych, przycichych barw majaczyy jakie twarde obrzea szat, jakie wyblake zarysy postaci, zatarte ruchy, to jakby zatopione w cieniach oczy, to rozpostarte donie tliy si zotawo, a przez wskie drzwi z boku zaglda blady, chory dzie i wida byo szerok, oszklon galeri, pen wysmukych palm i zielone, przymione mgami gszcze krzeww, spord ktrych wytryskiwa szemrzcy piropusz wody. Jedli w gbokim milczeniu, suba przesuwaa si cicho, bez szelestu, nikt noem nie trci o talerz, nie poruszy si zbyt swobodnie, a jeli jakie sowo pado goniejsze, wtedy wszystkie oczy podnosiy si naraz i biegy trwonie pod witra, gdzie siedzia samotnie Mahatma Guru. Milczenie zapado jeszcze gbsze, tylko wodotrysk bekota monotonnie, a niekiedy jaki krtki, gniewliwy pomruk rozlega siz oranerii. Zenon jad nie patrzc, co mu podaj, i nie wiedzc prawie, co mu chwilami obok siedzca gospodyni mwi, przytakiwa ledzc bezwiednie ciche ruchy kotw bawicych si na jej kolanach i nasuchujcze dreniem niecierpliwoci najlejszych szelestw od strony korytarza. Puste krzeso miss Daisy stao na wprost niego, po drugiej stronie stou, na porczy wisia czerwonawy szal indyjski, pocity fantastycznymi czarnymi liniami jakich zagmatwanych rysunkw, czsto spoglda na niego, ale jeszcze czciej wodzi oczami po pokoju, jakby wyupujc kad twarz z osobna ze zmroku i milczenia, nie spostrzegajc nikogo. Dzie dobry, byem przed chwil u ciebie! rzuci przez st mr Joe. Spniem si nieco z powodu mgy.... Widziae Betsy, jake tam ciotki? Betsy widziaem, ale ciotek udao mi si dzisiaj nie spotka. Bye u nas w domu?? Nie, dopiero wieczorem pjd; tam z wielk niecierpliwoci czekaj na ciebie, Betsy jest pena obaw. Pjd dzisiaj z tob, chocia nie bardzo mi pilno do nowej ktni. Jak chcesz. Ucichli, bo z oranerii buchn krtki, aosny skowyt i ostry brzk acuchw, koty si najeyy gronie, wyginajc grzbiety, a je mrs Tracy ogarna strwoonymi ramionami. Bagh!! rozleg si rozkazujcy gos Mahatmy. Odpowiedzia mu przecigy, jkliwy i przytumiony ryk, a w drzwiach oranerii zamajaczy falisty zarys czarnej pantery, przesuwajcej si niedosyszalnie; zielonawe oczy i biae ky zamigotay przez mosine kraty kagaca, podniosa dumnie gow, ale uderzona oczami Guru, pada na brzuch i przypeza do niego, nie mic podnie rozgorzaych lepiw, bijcsi po bokach puszystym, dugim ogonem; rzuci jej jaki dwik, bo podniosa si leniwie, przecigajc si lubienie pod jego gaszczc rk, ziewna przecigle i ja cicho, czajco, bez najmniejszego szmeru, przesuwa si dokoa stou jak czarny, pezajcy cie. Tropia jakie lady z trudem odnajdywane,wszc w wielu miejscach, a znalazszy siprzy szalu miss Daisy zaskomlaa radonie,skaczc na krzeso, i wsparta apami o brzeg stou spojrzaa w twarze siedzcych, poblade nieco i zestraszone, mimo i znano jej agodno; zaledwie chwil to trwao, bo Bagh zniajc z wolna gow wpijaa si strasznymi oczami w Zenona; nie poruszy si z miejsca, nie mg, czu si jak sparaliowany, gowa mu nieco drgaa, ale nie odwrci renic odtych palcych rozarzonych karbunkuw, przesonitych szmaragdow mg, ktre zwajc si wieciy coraz potniej i weray si w niego jak ostre, szarpice ky. Bagh! pantera drgna na ten gos, wyprajc czarny grzbiet w kabk, wspieraa si przednimi apami tak potnie o st, e dygotay jej wszystkie muskuy jak napite strasznie i z trudem powstrzymywane spryny, st rwnie dra od naporu i szczkay o siebie naczynia. Bagh! krzykn surowo Mahatma, pantera zwina si wtedy i jednym potnym susem skoczya mu do ng... Odetchnli wszyscy, bo w martwym milczeniu oczekiwano, e stanie si co strasznego, wic z ogromn ulg przypatrywano si panterze, najspokojniej zjadajcej olbrzymie kaway chleba z rk Guru. Moe si kiedy sta niebezpieczna zauway kto. Bagh nikogo nie skrzywdzi, agodniejsza jest nili koty mrs Tracy i mdrzejsza od wielu, wielu ludzi objani Mahatma agodnie. Miaem to dziwne uczucie, e si rzuci na mnie powiedzia Zenon. Nie jest zbyt grona, ma kaganiec przecie i spiowane pazury. Tak, ale sam si skoku mogaby zabi, zreszt dosy ju mam samego jej wzroku,straszny... wstrzsn si nerwowo. I dlaczego wanie pana sobie wybraa? By moe dlatego, e siedz naprzeciw krzesa jej pani, e byem najbliej, trudno przecie czym innym tumaczy. A jednak musi by w tym co innego, musi upiera si siwy, o tej i pomarszczonej twarzy pan, siedzcy za gospodyni. Zenon rozemia si gono, tak dziecinne wydao mu si to przypuszczenie i tak wprost zabawne. Ja twierdz jednak, e w tym tkwi co zawoa uporczywie. Pewnie, jaka tajemnica bytu, jaka transcendentalna zagadka! rzuci zoliwie i niechtnie. Wszystko jest tajemnic i wszystko zagadk wygosi surowo. Czy miss Daisy bya wczeniej na niadaniu?? spyta Joe. Nie, wcale nie bya, je u siebie szeptaamrs Tracy tulc do szerokich piersi wylke jeszcze i jakby pmartwe z przeraenia koty. Moe saba?? pyta spostrzegajc ywszy bysk w oczach Zenona. Zdrowa, tylko zajta listami, dostaa dzisiaj z Kalkuty ca pak. Duo osb byo u mr Guru?? Caa procesja. Nikogo jednak nie przyj,kaza tylko przez sucego owiadczy, e on przyjecha do Europy oglda i pyta,wic niechaj czekaj na zapytanie odpowiadaa zniajc gos. Tak, niechaj czekaj, a zapytam! potwierdzi niespodziewanie Guru. Odpowied dumna i zarozumiaa rzuci Zenon niechtnie. Ci, ktrzy wiedz, nie rzucaj sw na prno i byle komu. Nikt nie omieli si twierdzi, e wie, nikt! zawoa porywczo, dotknity jego pobaliwym umiechem i podnis si z krzesa, za nim powstali wszyscy przechodzc w milczeniu do ssiedniego reading-room. Panie, mylaem o panterze i dochodz downiosku, e... Ale, panie, chocia zawsze podziwiam jego gbokie wnioski chtnie ich suchajc, ten wanie nic mnie nie obchodzi, nic! odpowiedzia, z trudem powstrzymujc zniecierpliwienie, e ty pan spojrza zdumiony i odszed piesznie w drugi kt pokoju, a Zenon tak by dziwniepodniecony, e rad by by nawet jakiej sprzeczce, wic wprost wyzywajco spoglda na Mahatm, gdy ten, odprowadziwszy panter do klatki, wchodzi ostatni do pokoju, zasiadajc przyrodkowym, okrgym stole, na ktrym jusuba ustawia herbat. Ale Mahatma nie patrzy na nikogo, zajty piciem herbaty, cz towarzystwa zasiada obok niego, a reszta rozsypaa sipo wielkim pokoju, urzdzonym z nadzwyczajn starannoci, penym stolikw do pisania, osonitych ekranami, gbokich foteli, biegunowych krzese, zacisznych ktw, oddzielonych parawanikami, i wykwintnych drobiazgw. Jasno byo i cicho, gruby dywan tumi kroki, zasonite okna cikimi kotarami nieprzepuszczay odgosw miasta, e tylko niekiedy brzkliwe drgania kandelabrw, stojcych na kominku, mwiy, i gdzie niedaleko jest ulica i przejedaj powozy, a zielonawe ciany, rozjanione bukietami kwiatw, malowanych akwarel, dziaay dziwnie uspokajajco. Zenon usiad z Joem przed kominkiem, wspar nogi o krat i bdzi oczami po ognisku, nasuchujc jednak wci z uwag. Wolabym pi herbat u ciebie w mieszkaniu. Zaczekajmy jeszcze chwil, moe przyjdzie odpar odwracajc gow, bo sucy mwi co cicho do Mahatmy, ktry skin gow. Mrs Tracy krya po pokoju, rozlewajc niekiedy herbat w nadstawione filianki, jej trzy biae koty nieodstpnie chodziy zani. Rozmowy wloky si leniwo, rway si co chwila, nikomu si mwi nie chciao, senno czy znuenie owadny wszystkimi. Jaka wysoka, chuda pani siada do fisharmonii stojcej w rogu, ale wziwszy kilka taktw odesza znudzona. Naraz Zenon pochyli si do Joe i szepn drwico: C to, nawet Mahatma dzisiaj nie nauczai nie wyklina nas i kultury naszej! Boe! dabym cae ycie, dabym mk duszy najkrwawsz, eby ten czowiek si myli, eby jego sowa nie byy prawd, prawd trujc i gorzk jak ycie szepta bolenie Joe. Tak--e to bronisz swoich dziedzictw, Europejczyku? Rozszarpabym je jak pantera, by tylko mc ze struchlaych wntrznoci wyrwa ich ducha trupiego i tchn w niego nowe, wite prawdziwie czowiecze ycie. I to mwi ten, ktry do niedawna sam roznosi mier i nienawi... Ilem mierci zada, tyle razy dusza moja umara w przeklestwie, wic niechaj po stokro bd przeklte dziea wojny! Znam ten ton, znam; poprzez ludy i wieki pynie jak ptak aosny, bdzcy przez otchanie zatwardziaoci, nie dostrzeony przez nikogo i zbdny miertelnym, zbdny! powtrzy z nagle wezbran gorycz. Nie, nie, sysza go Zoroaster, dostrzegliprorocy, ale dopiero w hinduskiej duszy usa swoje gniazdo niemiertelne i tam w dunglach, yje do dzisiaj i panuje litonie. Wic id, go pokut za wczoraj i nowego jutra zmartwychwstanie powiedzia na wp ironicznie, a wp bolenie Zenon. Wiem o tym, e kto powinien powsta i ponie wiatu zbawcze sowo, powinien, nim utonie wszystek w zbrodni... Widz, e si zarazi od Mahatmy wit gorczk. Nie artuj, jego bowiem mdro bya mi zwierciadem, w ktrym po raz pierwszy zobaczyem siebie w caej istotnej nagoci,siebie i nas wszystkich, nas, panw wiata,nas, wybranych i jedynych, nas, wadne, gupie i oszalae z pychy bydlta, nikczemne stado dusz strupieszaych, hord zbrodni, zanurzon w bagnisku haby, niewolnikw Za, czcicieli Przemocy,wyznawcw Zota! szepta wyranie, prdko; palce, straszne sowa paday jak gromy, zabijay rozdzierajc dusz a do dna przeraenia. Zenon cofn si nieco, uderzony jego wzrokiem, penym ez zakrzepych z blu, byskawicznych lnie i takiej mocy alu, e poczu, jako wszystkie ndze ludzkie uderzyy w t dusz tkliw i ebrz ranamiblw o miosierdzie, woaj wszystkimi jkami o lito, e wszystek wiat mieci si w jego wtej piersi, wzbiera tam, huczy i miota si orkanem wszechmioci i godnym wiecznie aknieniem dobra. Odwrci si jednak i powsta. Do pokoju wchodzia miss Daisy, skinieniem powitaa wszystkich siadajc tu przy Mahatmie i rozgldajc si po pokoju. Prawie upad z powrotem na krzeso nie odrywajc ju oczw od niej. Sowa Joego brzmiay mu jak dwiki dalekie i nierozeznane; naraz jakby si zapad w byskawic, i poraone olnieniem oczy niewidziay ju nic prcz wiata jej bladej, cudownej twarzy, owianej wzburzon wichur wosw niby z miedzi przezoconej, prcz jej oczw podobnych do ogromnych kul najgbszego i najywszego szafiru, uwizych w uku brwi, przecinajcych ciemnym ostrzem cae czoo biae i wyniose. Zen!! szepn mu do ucha Joe, oprzytomniony jego nag nieruchomoci. Nie odpowiedzia, poszed automatycznie do stou, przysun sobie krzeso, nala herbaty i znowu oczy w niej utopi. Zelizna si po jego twarzy zimnym jak ostrze szafirowe lnieniem spojrzenia, rozmawiajc z mrs Tracy stojc przy niej.Sucha uwanie, nie mogc jednak skupi w sobie dwikw i zrozumie; by jakby wnie autohipnotycznym, ani wiedzc, co si z nim stao, obecny, a zgoa przepady w mgawicach nagej niepamici wszystkiego,e poruszy si w jakiej prni guchej i ciemnej, uczepiony tylko jej oczw, reszta wypeza z niego jak woda z rozbitego czerepu, bya tylko koniecznoci niewiadom krenia w orbicie Daisy, za jej zjaw ucielenion. Ale nikt nie spostrzeg jego stanu, bo zachowywa si normalnie, rozmawia i odpowiada nie wiedzc o tym zupenie, snad odruchami przyzwyczaje, zwykym automatyzmem organw. Przesiad si bliej Daisy, e owion go zapach fiokw, jakich uywaa, a kady szmer jej ruchw przejmowa go dziwnym dreniem. Rozmowy zaczy si oywia, nuda ustpowaa z wolna; suchy i ty pan spiera si bardzo gorco z Joe, kilka pa przenioso si spod cian, obsiadajc kominek, a kilku mczyzn obstpio Joe przysuchujc si sporowi, nawet Mahatmarozjani twarz, jakby ze starej koci soniowej uczynion, gadzi bia brod i coraz czciej bra udzia w rozmowie, tylko mrs Tracy spacerowaa wraz z kotami w dalszym cigu, a Daisy milczc przegldaa jakie pismo. Widziaem pani na skwerze Trafalgarskim ozwa si niespodziewanie Zenon, ale jakby to mwi nie on, tak obcy mia gos, porusza ustami, ale twarz nie wyraaa nic, a spojrzenie byo puste i rwnie obce sowom. Przechodziam tamtdy, ale w takiej mgle trudno byo rozrni jakkolwiek twarz odpowiedziaa nie podnoszc gowy. e pani nie zbdzia, Londyn podczas mgy to otcha, atwo mona si zgubi nawet tym, ktrz go znaj mwi spokojnie, cicho prawie, ale to znowu by nie on, to byy tylko te myli, jakie w nim powstay po jej spotkaniu, ktre wypezy z jakiej ciemni zapomnianej, zaczy si same wysnuwa, jako byty odrbne si stajc, wiony na wiat dwikiem zupenie mu obcym i treci zgoa niezrozumian. Chodziam z dobrym przewodnikiem! odpara po chwili, podnoszc z wolna gow i spogldajc mu prosto w oczy tak strzelistym, przenikajcym i potnym spojrzeniem, e cofn si jakby pod uderzeniem; ten bysk rozdar w nim ciemnoci, rozwietlajc budzc byskawic na wskro duszy odrtwiaej, e nagle powsta w sobie, wszystek ywego czucia i myli peny, spajajc bezwiednie chwil obecn z tamt, przeywan przed kominkiem; ale to, co byo pniej runo gromem w gb nieznan, rozpado si w struchlay py zapomnienia, nie wiedzia wprost, e istaiao. Poczu si dziwnie spokojny i rzewy, i sob wadncy, przysuchiwa si chwil rozmowie gonej, patrzy na Mahatm, ktry powstawa wanie i szed do Joe, azniajc gos mwi do Daisy: Wie pani, pantera o mao si na mnie nie tsy nie widzc jej dni par, 48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AAP$ct c- c- c:rzucia. Prawie nie do wiary, agodna jak dziecko,chyba szukaa mnie, std mogo si wydawa, e chce si rzuci. Siada na pani szalu i tak straszliwie patrzya pr꿹c si do skoku, e gdyby nie rozkaz Guru, na pewno rzuciaby si na mnie. Przepraszam pana bardzo za chwil przeraenia, bardzo. Ale nie naley mi si przepraszanie, poniewa zupenie si nie baem. Choby i najkrtsza chwila obawy przyjemna nie jest. Niestety, nie miaem i takiej chwili. Upoledzony jestem po prostu, e nie rozumiem nawet u innych uczucia strachu, bo go nigdy nie dowiadczaem. Nigdy?? pytaa oywiajc si nieco. Naturalnie, mam na myli strach przed jakimikolwiek niebezpieczestwami materialnymi, takich nie doznaj nigdy. A inne? usta jej drgny odsaniajc sznur zbw biaoci olniewajcej, pier jej si podniosa w szybkim, tumionym wzburzeniu. A innych nie znam, wic i nie wiem dotd o ich istnieniu. Musz by... Istniej na pewno... bywaj takie, o jakich i sny nie daj wyobraenia, najbardziej drczce sny. Przypuszczam, e w zamtach dusz, w chorych mzgach mog bra pocztek przeraajce i straszliwe zjawy. Nie tylko tam ich rdo, mog bowiem trwa przyczajone i obok nas, w wiecie ywym, tylko e istniejcym daleko poza promieniem naszego materialnego widzenia, w polu drugiego wzroku. Gos jej cich i zadrga szeptem trwonym, pochylia gow nad pismem, aleoczy bdziy zgaszone po pokoju. Nie wrcili ju do swobodnego tonu, prnosi stara o to, porusza kwestie rne i przedmioty, usiowa nawet ironi wyrwa j z tego milczcego osupienia, odpowiadaa niechtnie, a czsto niecierpliwie, nie spogldajc ju na niego, nie widzc prawie, e dotknity, obraony niemal, powsta bez sowa. Przeszed si po pokoju, ale tak niezrcznie, i omal nie stratowa kotw, do chodno przeprosi mrs Tracy i podraniony siad do fisharmonii, bdzc palcami od niechcenia po klawiszach i rozmylajc o dziwnym zachowaniu si Daisy. W gbi, obok kominka, sta Mahatma z Joew grupie kilku mczyzn; rozmawiali gonoi ywo, ale Zenon posysza tylko ostatnie zdanie Hindusa: S tylko jedne prawa rzdzce wiatem, prawa ducha niemiertelnego, reszta to pozr, oman lub zarozumiaa, uczona gupota! Nie sucha ju wicej, bo bezwiednie zadwiczaa mu pod palcami ta melodia, ktrej nie mg sobie przypomnie wychodzc z seansu i prno j chcia wyrwa z siebie przez cae trzy dni. Przysza mu teraz sama, spyna w caoci, bya zdumiewajca w prostocie i w dziwnym, nigdy nie syszanym rytmie, obca mu zupenie w formie i w swej trecimuzycznej. Gra j uwanie, uczy si jej na pami, powtarza rozkoszujc si jej gron piknoci. Zbudzi si w nim artysta z tak si, e ju nie sysza otoczenia, porwany potg tej pieni dzikiej, ognistej, a przesyconej tsknic; ale im gbiej wsuchiwa si w te dwiki, tym silniej wyrastay z nich przypomnienia jakie blade i odlege sw gdzie usyszanych, jakiego gosu, ktry te sowa piewa, jakiego krajobrazu zarazem... Mia to ju pod czaszk, na ustach niemal, a nie mg sobie przypomnie. Potny hymn jakby zabuntowanych aniow, skd go pan zna? posysza za sob cichy gos Daisy. Sam dobrze nie wiem!! A pani jest znany? Tak, przypominam go sobie skdci... To mi pani pomoe, bo jakie sowa bdz mi w pamici, jaki piew, ktry gdzie syszaem, a nie mog sobie przypomnie... i to gdzie niedawno chyba... zdaje mi si chwilami, e to byo tam, na seansie u mr Joe, pamita pani? zapyta podstpnie, o co wprost pyta nie mia przedtem. Nie bywam na seansach u mr Joe gos jej zadwicza twardo. Jak to?? Ale widziaem tam pani, wszyscymy widzieli... By moe, ale nie byam gniewem rozbysy jej oczy. Ja take nie kami szepn porywczo i dumnie. Wierz.... ale spojrzaa na Mahatm i umilka odchodzc. Nie gra ju, wstrznity jej sowami. Nie rozumia powodu zaprzecze, widzia j tam przecie, widzieli wszyscy i wypierasi tego... Powiedzia Joe, e czeka go w mieszkaniu, i wychodzi skoniwszy si do sztywno przed Daisy; nie odkonia si, jakby go niespostrzegajc, siedziaa ze cignitymi brwiami, szczelinie otulona w szal indyjski, chmurna jaka, ponura i zagadkowa, odwrci gow od drzwi, apic w przelocie jej oczy podnoszce si za nim, oczy pene wilgotnych lnie, zadumy i jakiej targajcej, niemej i pokornej proby... 3 Nareszcie. Mylaam, e si ju was nie doczekamy, od p godziny obiad gotw, a ja wygldam i wygldam! woaa radonieBetsy sama otwierajc im cikie drzwi do sieni. Zupa zimna, baranina spalona, legumina opada, ciotki ze, a miss Betsy zrozpaczona artowa Zenon witajc j serdecznie. Bo Betsy bya naprawd zrozpaczona, mylaam... e nie przyjdziemy, prosz wycign rczki, to nasza kara za opnienie... Rozwin papier i sypa na jej rce ca wi cudnych anemonw, tak sponionych jak ona, i cae pki wspaniaych r purpurowych jak jej usta w tej chwili, ustarozdrgane rozkosz i tulce si do chodnych, woniejcych kwiatw, spoza ktrych podnosia zachwycone oczy i szeptaa dzikczynnie: Dobry Zen, dobry, dobry! Z powodu mgy wszystkie pocigi spnione ogromnie!! ozwa si Joe. Czy cae dwa tygodnie nie zagldae do nas z tego samego powodu?? To inna przyczyna, moja droga Betsy, zgoa inna odpar powanie, caujc j w czoo, a dziewczyna zniya gos i proszco, prawie bagalnie szeptaa: Bd dzisiaj dla niego dobry, chory jest, rozdraniony, tak czeka na ciebie, z pewnoci bdzie si gniewa z czuoci. Dobrze, droga, sam nie zaczn, ale... urwa zakopotany. Ciotka Dolly te bez humoru, pakaa po poudniu, podobno ma dzisiaj jak bolesn rocznic uprzedzaa niemiao Betsy. Pewnie pidziesit rocznic zerwania z pitnastym narzeczonym! zauway zoliwie Joe wieszajc paszcz, ale gdy si odwrci, nie byo ich ju na dawnym miejscu. Betsy odprowadzaa Zenona nieco w gb sieni, ku schodom prowadzcym na pitro, i cichutko prosia, by czuwa i, o ile mona, nie dopuszcza do ktni Joe z ojcem. Obieca solennie, ale jaka niech w nim zadrgaa, e moe by wiadkiem nowej awantury, stanowczo mia ju ich dosy nadzisiaj, sam by przy tym wyjtkowo zdenerwowany, za jadc tutaj, myla, eznajdzie spokj i odpoczynek. Duszo ofiarna, czy i ciotk Ellen bol odciski dzisiaj? Cicho, Joe, nie artuj z cierpie, chodmy, bo ju czekaj. Jadalnia bya tu, na dole, poprzedzona duym i teraz ciemnym pokojem, przez otwarte drzwi bieli si st owietlony zapalonymi wiecami w wysokich kandelabrach, a za nim, na wprost, plecamido wchodzcych siedzia w gbokim fotelumr Bartelet, ciotki spaceroway po obu stronach stou, wzdu pokoju, kada w inn stron. Oto i chopcy, pocigi spnione! woaa Betsy zwalajc kwietny snop na rgstou. Nieszczsna, obrus si przemoczy! jkna nisza z ciotek, miss Ellen. Nie wrzeszcz! sykn stary zimno, podajc rk synowi, a spogldajc ze zoci na wylk, gbczast twarz miss Ellen, uj pod rami Zenona i z trudem podnoszc swoj potn posta poszed dostou. Podawa!! mrukn stukajc kijem w posadzk, bo kuchnie byy w suterenie. Zajli miejsca w milczeniu, tylko Betsy, rozdzielajc kwiaty po wazonach, ustawiaaje na stole i usiowaa roznieci weselny nastrj, ale na prno, bo jej sodki, na poy dziecinny gos przygasa jak kwiat w mronej atmosferze jakich uraz, gniewwiniechci. Miss Dolly karccym spojrzeniem zabijaa kade jej sowo i kady jej umiech weselszy, a miss Ellen naswj sposb nkaa wstajc co mgnienie, by jej poprawi niesforne wosy lub przewiza krawatk. Wreszcie stary sucy, podobny do figury woskowej, zacz obnosi potrawy, jak kotcicho i czajco przesuwa si za krzesami, e co chwila jego ta, bezwosa twarz wynurzaa si przy czyimramieniu. Jedli w takiej ciszy, e ju po zupie Joe niemogc wytrzyma rzek: C to dzisiaj tak pospnie?? Jak zwykle, czy przez te dwa tygodnie ju zapomnia? zauwaya kwano miss Dolly wzdychajc aonie. Guziki poobrywaj ci si przy staniku od wzdycha zawoa stary. Betsy wybuchna niepohamowanym miechem. Przesta, prosz ci, Betsy! zgromia j surowo. Ale przeciwnie, miej si, Betsy, miej si swobodnie! Nie mog je przy takim bezmylnym miechu. A ja mam wanie wtedy lepszy apetyt, miej si, maa! woa. Ach, ci mczyni! jkna po chwili grobowym gosem. Ach, te ciotki! powtrzy z takim komizmem, i Betsy znowu zacza si mia, nawet Joe nie mg si powstrzyma, a Dick omal pmiska nie upuci na plecy miss Dolly, chowajc za ni twarz tak szczeglnie wykrzywion miechem, e podobna bya do rozdeptanej cytryny. Niedoga!! szepna uderzajc w starego piorunowymi oczami. Co?? jak? ... ledwie wykrztusi z nagejpasji mr Bartelet. Miss Dolly nie raczya odpowiedzie ni nawet spojrze na niego. Betsy, powiedz ciotce, e jeli to do mnie... Betsy, powiedz ojcu, e na taki ton gminny i posdzenia nie odpowiadam... Betsy, powiedz jej, e adnych uwag nie przyjmuj i nie znosz... Betsy, powiedz mu, e jest tyranem, e pastwi si nad nieszczliw, e... Skrzyoway si ostre, gniewne sowa, przestali oboje je, a zowrogie oczy uderzay w siebie przez st nieubaganymiostrzami, naraz zamgliy si oczy miss Dolly i zy jak groch posypay si na jej pulchn, wypudrowan twarz obic j w tawe bruzdy. Dick, podaj miss czyst chusteczk, lustro, puder i baranin, bo tamta leci oto w tej chwili wraz z talerzem na ziemi! zawoa zacierajc rce, bo miss Dolly tak gwatownie porwaa si od stou, e cae nakrycie poleciao na ziemi, ale gniew go opuci, zabra si do jedzenia, zoliwie spogldajc za wychodzc z pokoju. Ta krtka burza zupenie jednak oczycia powietrze, odetchnli swobodniej, nawet miss Ellen, struchlaa zwykle i niema przy siostrze, odzyskaa gos, a Zenon, przezornie trzymajcy si na uboczu, zacz ju goniej i weselej rozmawia z Betsy. Joe jednak milcza uporczywie, prawie nie podnoszc twarzy znad talerza idobrze wiedzc, jak bardzo to niecierpliwi ojca... Mr Bartelet nie mg ju wytrzyma, rzuca srogie spojrzenia na syna, marszczy brwi, trzaska noem o talerz, ale nie doczekawszy si ani sowa, pierwszy zacz mwi do niego w swj ironiczny, zwyky sposb. C to za sawa zamieszkuje w waszym pensjonacie?? Joe podnis zamylone, pospne oczy na niego. Od dwch tygodni prawie wszystkie gazety o nim pisz. Nie czytuj gazet odpar krtko. Ale musisz przecie wiedzie, o kim mwi! zaczyna ju wrze na nowo. Stary braman, Mahatma Guru... tak, mieszka tam. Wnioskuj z artykuw, e jaki nowy, mistyczny business chce zaoy w Anglii. Mog zarczy, e jest daleki od tego, co si zoliwie nazywa mistycznym businessem; przyjecha przyjrze si Europie. No i zagarn przy sposobnoci nieco naszych funtw. Ma on do swoich rupii, a przy tym pienidze maj dla niego warto istotn, tojest adn doda z naciskiem. Wic za darmo pokazuje te jakie cuda spirytystyczne?? Ale nie pokazuje adnych cudw i spirytyst zupenie nie jest. Wic po c pielgrzymuj do niego te tumy, o jakich pisz codziennie? Bo prniaczej gawiedzi nigdy i nigdzie niebrak, a w szczeglnoci gawiedzi pseudouczonej, godnej sensacji, wszcej er eksperymentowania, napastliwej, takiej, ktrej si zdaje, e wiat stworzony jest po to, aby oni mogli pisa o nim wymylne, zawie a puste brednie. Przyjmuje niektrych czasami, a nawet nieraz chtnie z nimi mwi, czsto dysputuje, ale najczciej tylko bada i sucha... Wic to jaki nie lada uczony by musi?? Wicej nili uczony, bo mdrzec. No i czsto rzuca gromy potpienia na nasi na kultur nasz wtrci si do rozmowyZenon. Jak, jak? Potpia nasz kultur? pyta wnajwyszym zdumieniu, nie mic wierzy wasnym uszom. Niestety, potpia stanowczo i co gorzej, e musimy przyznawa racj... Ma racj! ... nie dranij mnie, chopcze. Ciekawe, ciekawe... Musicie mi opowiedzie o nim, bo widz, e pisma faszywie informuj. Naturalnie, na stu reporterw zaledwie moe jeden widzia go i mwi z nim. A wszyscy przecie co napisa musieli, bo cay Londyn si nim zajmuje. Znacie go osobicie?? Joe jest z nim w zupenej zayoci i przyjani. Jeli tak mona nazwa stosunek czowieka do absolutu.... Tak bardzo go cenisz?? zapyta stary ciszej. Uwielbiam go i korz si przed jego mdroci. Dick, herbat na gr, przejdziemy tam, dzieci! zakomenderowa stary usiujc powsta z krzesa. Joe poda mu rami, wspar si na nim i poszed wolno i ciko,pochylony nieco, a mimo to ogromny, podobny do starego dbu, pokrytego omsza siwizn i krzepkiego jeszcze; twarz mia rumian, starannie wygolon, o potnych, prawie kwadratowych szczkach, nos suchy i dugi, czoo wysokie pod gst szczotk siwych wosw, oczy bladoniebieskie, jakby wypeze, ale bystro wiecce z krzaczastych czarnych brwi. Cichszy by jaki w tej chwili, spokojniejszy, a co troch mocnym spojrzeniem obejmowa pochylon gow syna. Betsy pobiega naprzd, sycha byo dudnienie schodw pod jej stopami. Zenon wyprzedzi ich rwnie, pieszc za narzeczon, e szli tylko sami, czsto odpoczywajc bo chore nogi starego nie pozwalay na popiech. Czekaem na ciebie zacz z agodn wymwk. Nie mogem prdzej, wyjedaem mwi wymijajco. Stary wtpico potrzsn gow, ale si nie odezwa, odpoczywali znowu przez chwil w sieni pod elazn latarni staroytnego ksztatu, wiszc u sufitu, wkrgu wiate kolorowych, mienicych si w mroku tczowymi pasami. C tam sycha w twoim puku?? By to ulubiony jego temat. Przenosz go do Afryki, ma ju wyznaczony dzie wyjazdu... Do Afryki, na plac boju, do Afryki! powtarza zdumiony, wstaa w nim naga trwoga i chwycia elazn garci za serce, e ledwie oddycha. Baem si tego szepn ciszej. Ha, to pojedziesz, mj chopcze, suba, obowizek... tak, obowizek doda ciszej, bo gos mu schryp i wizn w gardle. Mamy jeszcze cay miesic urlopu, moe si jeszcze co zmieni uspokaja. Nic si zmieni nie moe, nie, wojnie daleko do koca. A godne armaty czekaj na swj er, na swoje miso. Nienawi i wzgarda zadwiczaa mu w gosie. Czekaj na swj er powtrzy stary ponurym i smutnym echem. Milczeli ju obaj, Joe postanowi w tej chwili, e nic mu nie powie o wzitej dymisji, nie pragn ktni, chcia mu oszczdzi gniewu, tak dobry by dzisiaj i tak wyjtkowo agodny, e nie mia mu psu tak rzadkich chwil, a zreszt rachowa i na to, i wiadomo o przeznaczeniu jego puku na plac boju yczliwiej go usposobi. Nie ucieka przeciez obawy wojny, uywa jej bowiem ju nieraz i do syta. Na niechybne kule tych parobkw! szepta stary do siebie, gdy wchodzili do wielkiego, jasnego pokoju na pierwszym pitrze; by to rodzaj salonu i biblioteki zarazem. Na niskim stoliku przed kominkiem Betsy ju gospodarowaa przy herbacie, gdy wchodzili. Mr Bartelet osun si w gbokifotel, wzi filiank i popijajc z wolna zapad w gbok zadum. Ciotki te zjawiy si wkrtce, poprzedzaneprzez Dicka nioscego stoeczki pod nogi. Miss Dolly bya ju, jak zwykle wyniosa i majestatycznie pikna, bardziej tylko wzdychaa pijc herbat i wicej nili zwykle ukradkowymi, przyczajonymi spojrzeniami strowaa Betsy, a miss Ellen, drobna i nika jak suchy badyl dziewanny z ostatnim, bladym kwiatem na czubku, niemiao wsuna si za siostr, lkliwie spojrzaa na fotel brata i trwoniezasiada w zagbieniu, midzy bibliotecznymi szafami, cichutko przewracajc poke kartki Biblii, i z mnie nie tsy nie widzc jej dni par, 48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AAPSc cc+#c 9'wolna zagbiaa si w kontemplacj witych tekstw. Joe spacerowa z filiank w rku przezierajc niekiedy grzbiety ksiek, poustawianych w tumnym a niemym szeregu na pkach. Cisza zalega pokj, ta dziwna niedzielnego dnia cisza, pena kojcego spokoju, jakby nabrzmiaa odgosami naw kocielnych, jupustych i mrocznych, a penych jeszcze echowych brzmie pieww dawno umilkych, zapachw konajcych, bdnych,rozproszonych westchnie, pena nastroju modlitewnych ekstaz, nudy i sennoci zarazem. Wszyscy pograli si w milczc i senn zadum, tylko Dick czuwa, raz po raz przesuwajc si bez szelestu i roznoszc herbat. A Zenon i Betsy, siedzc przy sobie na wielkiej sofie sigajcej do p ciany i prawie w niej zgubieni, przytuleni ramionami, dalecy od otoczenia, zajci tylkosob, rozmawiali szeptem i gorcymi, pomiennymi spojrzeniami. W tej cichej i serdecznej atmosferze mioci, roziskrzonych byskach jej renic Zenon zaczyna czu si tak dobrze, jak zwykle si czu w tym pokoju. W takie same niedzielne wieczory, chocia przypominaa mu si zagadkowa, drczca twarz Daisy, chocia jakie niepokojce pmyli, pdwiki i pobrazy przepeniay mzg, pozbywa si ich si woli, chcia szczerze i gboko zapomnie o wszystkim, co nie byo t dobr szczsnchwil, co nie byo zwizane z Betsy i nie byo ni sam. Udawao mu si to niekiedy, a wwczas z cichym, niemiaym prawie z nadmiaru czucia szczciem wodzi po niej rozkochanym wzrokiem, bo Betsy w swojej niedzielnej sukni z czarnego, matowego jedwabiu, rozjanionego tylko biaym, wyoonym konierzykiem i mankietami koronkowymi, smuka, wysoka, zrczna, bya wprost przeliczna; jej wiea twarzyczka, okolona bujnymi splotami wosw popielatych, wykwitaa z tych czerni pospnych jak pczek jaboniowego kwiatu, dyszaa wiosn i szczciem, a nieco due i dziecinne usta byy tak winiowe i rozdrgane umiechem, i pene sodkich, namitnych obietnic. Czua si w tej chwili nadzwyczajnie szczliwa; obiad przeszed prawie spokojnie, ciotki milczay, Joe by w domu,ojciec cicho siedzia, a on, Zen, siedzia przy niej, naprawd siedzia przy niej i takblisko, e poczua naraz straszn ochot, aby mu przysoni rkami wsy i pocaowa go w same usta, w te czerwone, wiecznie tak godne pocaunkwusta... Ale tylko westchna aonie, rumienic si na t myl nie spenion, i ju tylko caujcymi oczyma obejmowaa jego pikn, znuon nieco twarz i te oczy jasne i sodkie, drapiene usta, ach, i ten jego dranicy umiech, przyczajony w ktach ust, ten dobry, rozbrajajcy umiech. Miss Betsy obiecaa mi powiedzie jedno sowo szepta. Jakie?? Nie pamitam w ogle, czy obiecywaam cokolwiek. Tam, na Strandzie, gdymy szli rano przypomina uparcie. Nie, nie mona teraz, suchaj... nie, Zen, pniej prosia lkliwie. Czekam i ca tsknot pragn spenieniaobietnicy. To.... to prosz si na mnie nie patrze... Prosz zamkn oczy. Ju nic nie widz, sysz tylko. Przysun gow jeszcze bliej, wtedy Betsy, sponiona i nieco drca, bojaliwie a namitnie szeptaa mu to niemiertelne: kocham. Szeptaa dugo, dotykajc niekiedyrozpalonymi ustami jego ucha, e drga gwatownie, cisnc jeszcze mocniej gow do jej twarzy i rwnie szepczc urywane,palce sowa, ktre takim ogniem burzliwym zaleway jej serce, i jakim ostatnim odruchem przytomnoci odsuna si od niego i dyszc ciko, z przymknitymi oczyma, siedziaa pena radoci najgbszej, a zarazem pena dziwnej i sodkiej trwogi. Nie mogli ju mwi, nie patrzyli nawet na siebie, ale to niedopowiedziane zatopio ich w takim szczsnym upojeniu, e tylko konili si ku sobie bezwiednie a nieprzeparcie, jak kwiaty nabrzmiae wonikoni si w upalne noce, jak chyl si i ci꿹 drzewa senne ku potokom szemrzcym w ciche, wioniane noce, pene niemych byskawic i tsknych, nieukojonych rozmarze za dniem jeszcze dalekim, za socem. Nieco usypiajca i martwa cisza ogarna pokj, wszyscy siedzieli nieruchomie, nawetDick znikn, tylko niekiedy, gdzie spod ziemi, jakby wprost spod domu, dobywa si lotny, krtki huk przemykajcych jak cie pocigw, co par minut przelatujcych, chwilami za rozlegay si melancholijne westchnienia miss Dolly, smtnie zapatrzonej w zapade dale lat i zdarze drogich; to znowu stary porusza si niecierpliwie, obejmowa trwonymi oczyma gow syna i znowu zapada w nieruchomo, kryjc piesznie powiekami przezawione byski renic. Wieczr wlk si wolno znuonym i sennymrytmem chwil, przesuwajcych si jak niemi, bezimienni przechodnie, nikomu nie znani, niepotrzebni, a nigdy ju nie przypomniani. Bo z szat ml pochodzi, a z niewiasty zo wowa rozbrzmia naraz donony i namaszczony gos miss Ellen. Drgnli wszyscy, jakby gwatownie przebudzeni. Betsy zerwaa si na nogi, stary za gruchn miechem i drwico powiedzia: Sami prorocy ci budz, co... ? Przez sen ci si wyrwa ten werset paradny; jak to tam byo? Ale e zegar na kominku zacz dzwoni dziesit, miss Ellen nie odpowiedziaa kryjc wylk twarz za Bibli, Joe natomiast, siedzcy wprost ojca, powsta izwrci si do Zenona: Czas ju na nas!! Co?? O dziesitej do domu? Tego jeszcze nie byo! wykrzykna Betsy. Ojciec znuony i wszyscy jacy senni prbowa si tumaczy. Ale nie, czuj si dzisiaj doskonale i chtnie posiedz jeszcze z wami, a nawet zagrabym z tob, Joe, dawno ju nie graem w pikiet. Zagrajmy, i owszem oywi si Joe. Dick wnet przygotowa wszystko, wkrtce zagbili si w kombinacjach gry; naraz stary przyciszajc gos zapyta niespodziewanie: Wic to ju pewne, e puk przenosz naplac wojny? Zupenie, bo nie tylko dzie, ale i statki do przewodu przeznaczone. A po wyldowaniu zaraz w ogie?? Prawdopodobnie.... Mr Bartelet wybuchn gniewem, kl siarczycie i bi kijem w podog, a wystraszona Betsy przybiega. Mj ojcze, mj drogi, nie mona si gniewa, doktor zakazywa prosia ogarniajc mu gow rkoma. No dobrze, dobrze, cicho ju siedz; bo jak si nie gniewa, kiedy... kiedy Joe rozdaje karty, jakby je pierwszy raz w yciu trzyma w rku. Poznawszy rdo gniewu, odesza uspokojona, czua si dziwnie radonie usposobiona, zarzucaa Zenona nieskoczonymi pytaniami. Odpowiada wesoo, czsto nawet artobliwie, bo za lada powodem wybuchaamiechem. Szczerze si miaa, ale z trudem niemaym powstrzymujc pytanie o Daisy; to imi czynio si jej nienawistnym, parzyo usta i przenikao jak jeszcze ciemn obaw, a mimo to budzio a prawiebolesn i drczc ciekawo. Zenon zaczyna to odczuwa po urywanych i popltanych sowach, po lukach, jakie byy w rozpytywaniach o kady niemal dzie spdzony z dala od nich, o znajomych, o prace jego, a nawet czasem ju wyranie wiedzia po niemych, bezwiednych ruchach ust, i tam, poza nimi, tkwi to imi zowrogie, e ona je przeuwa niby palce ostrze, a wymwi jeszcze nie mie. A nie chcia dopuci do tego, nie wiedzc sam dobrze dlaczego, lka si tego pytania, wic sili si umylnie na humor, robi dowcipy, opowiada zabawne anegdoty, byle tylko odwlec t chwil na pniej lub j zagubi zupenie... Ale rozmowa si rwaa, tematy wyczerpyway si prdko i nastpoway coraz czstsze i dusze milczenia, niepokojce pauzy, w ktrych ich oczy, obcione t utajon trosk, uciekay od siebie sposzone, niepokoju pene. Na szczcie, miss Dolly przysiada si do nich i rozbolaym gosem i tonem oburzeniazacza powstawa na jak sztuk Dumasa, ktr widziaa przed kilku dniami zSar Bernhardt w roli gwnej. Miss Dolly bya namitn nieprzyjacik mczyzn, przewodniczc nawet w Klubie Niezawisych Kobiet, prorokini przyszegomatriarchatu i zapalczyw bojowniczk o prawa kobiet i ju od pierwszego sowa zajadle powstaa przeciwko synnej wwczas tezie Dumasowskiej: Tue la . Zbrodnicze i habice gupstwo taka teoria! Zabij j? A za co? I kt ma prawo decydowa o yciu kobiety prcz niej samej, kto? Gdzie jej winy? e nie chce by jego wasnoci, e ucieka spod tyranii, e da dla siebie praw i wolnoci, e chce y swoim wasnym, samodzielnymyciem, wic zamorduj, okuj w kajdany, rzu j na dno nieszczcia i haby, podepcz jej dusz i serce, odbierz czowieczestwo, niechaj dry co chwila przed wzrokiem swego waciciela, niechajna klczkach odgaduje jego zamysy, niechaj bdzie echem jego, cieniem, niechajrodzi mu dzieci i suebnic mu bdzie najnisz, najuleglejsz, najcichsz... bo pan tak chce, pan stanowi prawa, pan ma si, wadz i pienidze, wic si tak sta musi. A jeli si sprzeciwi w czymkolwiek, zabij j! Tak jest w yciu, a oto przychodzi Francuz plugawy i omiela si potworn teori mwi nam ze sceny, a mysuchamy, my serio dysputujemy o tym gupim i zym frazesie, o siostry-kobiety, o mczennice przemocy mskiej! wite duchy!! Przykute do bydlt, dalszy cig znamy z mw twoich i odezw! ozwa si naraz drwico mr Bartelet. Miss Dolly wzdrygna si milknc na razie.Deklamuj, Dolly, powinna zosta pierwszkaznodziejk w tym feministycznym kociele przyszoci, masz wszystkie warunki: gos rozlegy, wiar siln, lekcewaenie prawdy, nienawi cudzych przekona i wielki zapas wielce patetycznych i gupich dostatecznie frazesw. Wszak tylko tym stoj wszyscy trybunowie! Gbur i tyran! ziona przez zacinite zby, obrzucajc go wyniole pogardliwym spojrzeniem. Sprytna teoria: bra wszystkie prawa z dodatkiem pienidzy, a nam askawie pozostawia wszystkie obowizki i ciary! drwi nielitociwie stary rozdajc karty. Nie ozwaa si ju ani sowem, dopiero gdy znowu zagbi si w gr, zniya gosi rzucajc bojaliwie spojrzenia na niego, mwia: ywot kobiety to dom wiecznej niewoli, to ywot duchw przykutych do bydlt, to nieustajca Kalwaria! Miss Ellen, ktra wanie przysuwaa si do nich lkliwie, rzeka na to swoim cichymi mikkim jak oliwa gosem: Wdziczno ony pilnuje i cieszy ma swego, i tuczy koci jego . Ndzna paplanina wielbdzich pastuchw, powtarzasz jak fonografy. Rzucia si ze zoci, bo Ellen czsto i bezpowodu podnosia rk goszc z namaszczeniem pierwszy lepszy werset. Chocia to nadzwyczajnie trafnie definiujestosunek mczyzn do kobiet: cieszy go i tuczy koci jego . Tak, o to wam chodzi jedynie w maestwie, tylko o to! dodaa z moc. Ale Zenon nie da si wyprowadzi z rwnowagi, nie rwa si na obron mczyzn, bo zna dawno wszystkie jej teorie i nudziy go, wic tylko rzek chodno, z grzecznoci jedynie: Moe nie wszystkim chodzi tylko o to. Nie miaam pana na myli, nie, znam bowiem zbyt dobrze jego wzniosy sposb mylenia i tak bardzo go ceni, e zupenie si nie lkam o przyszo mojej drogiej Betsy, spokojna jestem o jej szczcie. Betsy tylko si umiechna na t zgoa niespodziewan troskliwo o siebie, dobrzej znaa, a miss Ellen ju podnosia rk i otwieraa usta do jakiej stosownej przypowieci witej, gdy Dolly, powstrzymujc j energicznym gestem, chciaa go z innej strony zaatakowa i zmusi do dysputy. Jake si panu podobaa Odeta ? Nie znam tej sztuki, w teatrze bowiem nie bywam. Jak to, nie chodzi pan do teatru? Tak, od piciu lat nie byem ani razu. Wic pan chyba tylko na koncerty i opery chodzi?? Poniewa sam si nieco zajmuj muzyk, wic nie bywam i na operach, w ogle nie chodz na widowiska z zasady na adne! I to z zasady! Musi pan mie nadzwyczajne powody? Bardzo proste i bardzo zwyczajne odpar z umiechem. Bdzie start grzechu pospou z grzesznikiem rzeka uroczycie miss Ellen. Zenon si unis, a e rzadko mu si to zdarzao, wic tym gwatowniej. Oto po prostu obmierzo mi ju plugawe kamstwo zwane teatrem i przeto znienawidziem do rdzenia gupstwo, blag i kramarstwo bezczelnie udajce sztuk. Mam ju dosy udawa, dosy takich gupich gestw w prni, tych bazeskich symulacji ycia, tych mapich naladowa, tych pz na czowieka i tej caej oszalaej z pychy menaerii autorw,aktorw i oklaskujcego, pijanego gupot posplstwa. Czeg wic chcesz?? pyta ywo Joe przestajc gra. Prawdziwego i szczerego kultu pikna. A Szekspir, a Grecy, a tylu, tylu innych, nie s- sztuk prawdziw? Te wszystkie sawne i ze czci powtarzane nazwiska to puste dwiki, dawno ju umara ich tre prawdziwa, takdawno, e te nazwiska mwi nam tyle, conazwy planet i soc, zarwno nam obce, dalekie i nieznane. Wytarte liczmany krce w odruchowym obiegu, prawdy mwione w niezrozumiaym jzyku, a przy tym trupy dwigane przez nas dobrowolnie, trupy cice jak ow naduszach naszych, e z wolna giniemy pod ich zowrogim panowaniem, nie miejc nawet pomyle, e mona je z siebie zrzuci do muzealnego rowu. Tak, rozumiem ci, przejrzaem i widz, e wszystko, co nam dzisiaj panuje i co rzdzi nami, jest kamne i trupie, wic i teatr nie moe by czym lepszym zauway ponuro Joe. Jest nawet gorszym, bo udaje wityni sztuki, a jest siewc moralnego analfabetyzmu, jest fabryk faszywych wartoci, szko za i gupoty. Od kapanw bowiem przeszed w rce parobkw i ladacznic, sta si nie ducha potrzeb, lecz zmysw, wic i przemawia do oczw i naskrka wielkiego duchowego lokajstwa wyrcza ich w myleniu, bawi, pochlebia i jest dla nich codziennym rodkiem przeczyszczajcym na nud i intelektualn impotencj. Ostre pugi musz przej po zachwaszczonych ugorach ycia!! I dynamitowe nie porusz bezwadu i cienia w kierunku najmniejszego oporu. Przestaem ju wierzy w reformy zewntrzne. Wic c pozostaje robi?? pyta rozciekawiony mr Bartelet. Nie reformowa tego, co si ju nie da przerobi, zo naley pozostawi wasnemulosowi, niechaj samo si zere i zgnije do reszty! Mam w tej chwili tylko teatr na myli, niechaj taki pozostanie, jaki jest, dlatych, ktrym jest potrzebny! A dla innych potrzeba stworzy nowy teatr, teatr-wityni, powicon piknu. Byy niegdy, w dawnych czasach, u ludw pierwotnych wita wiosny i podnej jesieni, na ktre zbierano si spoem, by jespdzi weselnie; naleaoby wskrzesi takie wita... Wyobraam sobie jaki br prawieczny lub puste, dzikie brzegi morza, z dala od wszelkiej powszednioci, z dala od ciby i zgiekliwej farsy ycia, i tam, wprost pod niebem, w wionianym powietrzu, w zielonych, rozpiewanych gbiach lasw, na tle odradzajcej si przyrody albo w jesieni dni, przesnute pajczyn, zadumane, blade i wite jak hostie, roztsknione, w alne dni opadu rdzawych lici, nad brzegami szafirowego morza, przepasanego tcz zotego wschodu i krwawego zachodu, tam, na ubitym toku rodnej, witej ziemi, witynia sztuk wszystkich, Apollinowy otarz uniesie, hymn niebosiny barw i marzenia, dwikw i ksztatw, modlitw i wizyj, hymn upojenia piknem niemiertelnym, oczyszczajcy dusz z grzechw za i brzydoty. Nowy Eleusis dla spragnionych wzrusze i kontemplacji, nowa, odradzajca si ludzko, Jeruzalem!Oto moje marzenia! Cudowne, nadzwyczajne, ale niemoebne, by si day urzeczywistni! woaa entuzjastycznie miss Dolly. Wszystko jest moebne dla tych, ktrzy chc! szepn Joe. Boe, jakie to pikne i dziwne! dziwne! mylaa Betsy nie miejc gosem poszy tej wizji czarownej, porwana jego sowamii zapaem, z jakim mwi; wic tylko z mioci i podziwem patrzya na jego pikn i blad twarz, jakby opromienion natchnieniem, rozmarzon i tskn zarazem. Widz ju te pielgrzymki, te niezliczone tumy, te wita, pene tajemniczych i wzniosych uroczystoci! entuzjazmowaasi miss Dolly. Dom Cooka et C. mgby si nimi zaj, mona by nawet zawiza towarzystwo akcyjne do urzdzania takich wit, interesniezy, a gdyby si zaoyo specjalne tsy nie widzc jej dni par, 48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AA!Pc"c#0c$+S%/Rc&e=pismo i ajentury po caym wiecie, zniono taksy, to interes poszedby na pewno drwi stary, ale obie ciotki, Betsy, a nawet i Joe rzucili si na niego w obronie projektu, e zawizaa si nieco bezadna igorca rozmowa, bo stary rzuca co chwilazoliwe uwagi. Zenon milcza, dopiero gdy nieco przycichli, niespodzianie oznajmi: Moje marzenie musi pozosta czas jaki tylko marzeniem, ale tymczasem otwieramyteatr marionetek! Teatr marionetek?? Ale jest ich kilka! Nasz teatr nie bdzie dla dzieci. Wic dla kog, u Boga, moe by teatr marionetek? Ten bdzie dla dorosych, dla artystw i przez artystw. Dziecistwo, dekadencja, francuskie wymysy! krzycza mr Bartelet. By moe, ale te dziecistwa s blisze prawdziwej sztuki, szczersze i gbsze daj wraenia nili dzisiejszy teatr. Nie, nie chciao ju mu si mwi, poczu si ogromnie znuony, wic prawie od niechcenia opowiada blisze szczegy o tym teatrze, zwracajc si tylko do Betsy, bo stary zaczyna go ju niecierpliwi brutalnymi uwagami, gdy naraz, nie koczc zdania, porwa si na nogi, z okrzykiem: Kto wszed tutaj!! Najwyraniej zobaczy ruch portiery, odsaniajcy drzwi, usysza szmer krokw i szelest wlokcej si po dywanie sukni... Zamilkli, strwoeni jego gosem i postaw, bo pochylony, blady, z rozbysymi oczyma nasuchiwa, jak ten szmer, ledwie pochwytny, przesuwa si przez pokj ku oknom... sysza wyranie, rozrnia... by najgbiej pewny, i kto przechodzi... e kto wszed ze schodw i teraz przemyka si mimo nich... e skoczy na rodek, jakby chcc uj niewidzialn... Nie byo jednak nikogo, szmer zgas jak pomie zdmuchnity, wszyscy siedzieli w trwonej ciszy, wpatrzeni w niego; obejrza cay pokj, otwiera szafy, zajrza nawet za spuszczone story. Byem pewien, e kto wszed i wolno przechodzi przez pokj! Dick, przejrzyj jutro ksiki, musiay siznowu zagniedzi szczury! woa wesoo stary, ale ukradkowym spojrzeniemwodzi po pokoju. Dabym gow, e to nie by szmer szczurw, nie, widziaem odsaniajc si portier, syszaem wyranie szelest sukni zapewnia. Po prostu zdawao ci si, co w rodzaju suchowej halucynacji! Ja sam ulegaem temu do czsto, w pierwszym roku mojego pobytu w Indiach, to zwyky wynik upaw, ale wyleczyem si prdko i zupenie objania spokojnie Joe chcc usilnie zatrze niemie wraenie. Istotnie, jest tutaj wyjtkowo ciepo, gorco nawet zauway Zenon. Dick, zakr gaz w kominku! rozkaza stary odsuwajc si od ognia. Jeli gowa boli, to zrobiabym panu jaki kompres proponowaa Ellen. Ale doskonale si czuj, dzikuj bardzo.Lecz rozmowa nie moga si ju nawiza, mwili monosylabami, jedynie po to, by zguszy jaki cichy niepokj wlizgujcy si do serc; kopotliwe milczenie coraz czciej zalegao i coraz trwoniej biegaypodejrzliwe oczy po jasno owietlonym pokoju. Stary przedrwiwa wszystkich, e tak atwo ulegaj sugestii, ale i to nie pomogo, nie przywrcio dawnego nastroju, nie rozwiao jakiej pospnej mgy... a e ju byo po jedenastej, zaczlisi zbiera do rozejcia. Ciotki najpierw poszy do swoich pokojw na drugim pitrze, zabierajc Betsy, stary za odwid syna na stron i o co go tam prosi cicho, ale tak dugo, e Zenon wyszed nie chcc im przeszkadza. Mr Zen!! rozleg si za nim na schodach przyciszony gos Betsy. Mj drogi, mj zoty, niech si pan poradzi doktora! prosia serdecznie, gdy podszed do niej nieco bliej. Dobrze, pjd do lekarza, bd si leczy,pokn ca gr lekarstw, uczyni wszystko, czego da tyraska miss Betsy.Do widzenia! woa gono. Do widzenia za tydzie, za strasznie dugi tydzie szepna aonie, schodzc po ciemnych schodach nieco niej. O tak, czasem jeden tydzie zawiera w sobie par tysicy lat tsknoty... I ca nieskoczono trwg i niepokojw powtrzya echowo. I... do widzenia! Posysza cichy skrzypdrzwi. Prosz tylko o dugie i dobre listy. Jak zwykle may tomik in 16--o odpowiedzia artobliwie. To jest mj kalendarz, na ktrym obliczampozostae do niedzieli dni, bo ja nimi tylko yj ozwaa si jeszcze ciszej i bliej, ju o par stopni od niego. O Betsy! drgno mu naraz serce mioci, skoczy ku niej, pochwyci rce izacz je gorco caowa. Bo ja tak tskni za tob, tak kocham, tak czekam szeptaa wzruszona. O Betsy moja, duszo moja serdeczna, jedyna! Gdyby moga wiedzie, co si... nie skoczy, bo dziewczyna wyrwaa rce, dotkna palcami ust jego i ucieka, gdy w tej chwili u szczytu schodw rozleg si surowy gos miss Dolly. I Joe rwnie zaraz wyszed z jak wzruszon i tajemnicz twarz, a Dick oczekujcy na nich z paltami w sieni jeszcze co szepta do niego, gdy wychodzili na wiat. Na dworze ciemno byo i zimno, mgy opady, ale natomiast prosto w twarze zacina skonie drobny gsty i przykry deszcz, miotany przelewajcym si w ciemnociach wiatrem. Ogarna ich nieprzenikniona ma, gdy wychodzili na tak zwane ole ki, jakich jest peno na kracach Londynu, zgoa utonli w nocy, e tylko w dali, przez szklane przdziwo deszczw, wietli si nikym krgiem rzd latar. Boto mimo wirowych drg chlupao pod nogami, ale przypieszali krokw, by si jak najrychlej dosta do ulic, ju widnych na tle ciemnoci niby szyby olbrzymie, sabo przewietlone, bo te milczce, ponure pustki, guche i rozlege, wzbudzay mimowoln trwog. Ulice jednak tak samo byy pospne; leaa w nich upiona cisza niedzielnego wieczora i smtek cikiego, niewolniczego jutra; domy stay martwym szeregiem, ociekajcewod, olepe i pene rozpaczliwej nudy, wiatr hurkota po niedojrzanych dachach, aczsto zwala si na ulice rozmiatajc do dna czarne, poyskliwe kaue, rynny za gray bezustannie bekotliwym ostrym rytmem spadajcej wody; rzadkie, przygaszone nieco latarnie stay jak szyldwachy martwe ze znuenia, rozkrajc tawe koliska po czarnych, przemikych asfaltach. Nigdzie czowieka ani doroki, ani ruchu najmniejszego wrd tego morza kamieni, w tej ciszy upionego miasta, tylko sypki i bolenie nucy szmer bezustannego deszczu i to wstrtne, przegnie powietrze, ktre niby oddechem pokrywao im twarze lisk i lepk ros. Dostali si wreszcie do stacji, wsiadajc dopierwszego pocigu, jaki dy w ich stron. W przedziale byo pusto i prawie ciemno, bo Joe przymi wiata, siedzieli naprzeciw siebie w gbokim milczeniu, zapatrzeni w szyby, a dalecy od tych jaw wyzierajcych z nocy. Pocig lecia jak piorun, z hukiem i w byskawicach, przelatyway jakie parki, jak wizje majaczyy drzewa bezlistne i przepaday jakie puste i czarne rwnie, migocce tablicami ogosze, to jakim domem, jawicym si tak nagle, e nim si go spostrzego, zapada w nocy; z krzykiem przelatywa tunele i wypeza jakw na wysokie nasypy, zadyszany, spieniony, w kbach biaej pary skpany. Ijak smok zioncy strugami krwawych skier.Przystawa na jakich stacjach polepych i picych, wyrzuca ludzi na pustych placach i zabiera ich z nierozpoznanych w ciemnociach miejsc i znowu bieg, w gromach cay i byskach, a pocz wolnie wdzierajc si na olbrzymie wiadukty, rozpite nad domami tak wysoko,e spodem, w gbi nierozpltanej masy domw, zalanych ciemnoci, tylko linie ulicjaniay nieskoczonymi pasami, a dokoa, jak okiem sign, buchay przemglone, czerwonawe uny miasta-potwora. Powiedz mi, kto jest miss Daisy? zapyta wreszcie Zenon po dugim, wahajcym milczeniu, nie patrzc jednak naniego. Nie wiem, a raczej wiem tyle co i wszyscy, e przyjechaa z Kalkuty, oto wszystkie prawie moje wiadomoci o niej. Dziwna kobieta, nie umiem zda sobie sprawy z wraenia, jakie wywiera na mnie,i to mnie czsto przejmuje niepokojem. O tak, roztacza magiczn pospno i lk, dziwna kobieta, jaki tajemniczy awatar nieznanego! ... szepn trwonie. Sdziem, e j znasz bliej, uczestniczya przecie w seansie? ... Ale mimo woli, przypuszczam nawet, i o tym zupenie nie wie. Bya i nie wie, nic nie rozumiem. Mahatma, gdymy rozmawiali o spirytystycznych seansach mr Smitha, zauway, i podejrzewa Daisy o wielkie siy mediumiczne; poradzi nawet, by jej sugestionowa nakaz przyjcia na seans, dlatego wanie zgodziem si na urzdzenie go u siebie. No i przysza?? Ba, tego nie wiem do dzisiaj, czy bya to ona, cielesna Daisy, czy te jej druga, astralna istota! Przecie j dobrze pamitam, a przypominam sobie, e j bra za rk, e dotyka jej oczw i twarzy, wic musiaa by materialna! Pamitam, ale i to pamitam, co mi opowiada, gdymy jechali na obiad, o jej spotkaniu na schodach, w par sekund po wyjciu z seansu... w chwili, w ktrej wszyscy zebrani widzieli j upion... Musiae j przecie budzi i widzie wychodzc?? Przysza do nas w kilka chwil po twoim wyjciu, widzielimy j dokadnie w penymwietle yrandola, mwiem z ni... A potem?? pyta z nag i bolesn trwog. Pniej zabronia rusza si z miejsc, wiata same pogasy i wysza. Nie, tysic razy niemoebne! Bajka czy obd! Jake, spotkaem j na korytarzu, idc z przeciwnej strony, a ona rwnoczenie miaaby by pomidzy wami, bya tu i tam w tym samym czasie! A przecie daj gow, e j spotkaem, szedem za ni, schodziem a na d do odwiernego; wic to wasze widzenie jej byo tylko halucynacj, omamem! woa. Byo takim samym rzeczywistym faktem jak i twoje spotkanie si z ni, i ty j widziae, i pomidzy nami bya. Wic si rozdwoia na dwie bliniaczo podobne tosamoci? Nie artuj ze mnie, nie przekonywaj nawet, bo to by przeczyowszystkiemu, co wiemy, i blunio przeciw rozumowi! woa rozdraniony. Czemu przeczy? Naszej wiedzy i rozumowi? A c wiemy? Nic. Utonlimy w gupich, nic nie tumaczcych faktach, ktrych si trzymamy jak porczy nad przepaciami, nie miejc poruszy si z miejsca, ba, pomyle nawet, e mona si rzuci w otcha i nie zgin... nie przepa... a wanie tam znale t jedynprawd, dusz wasn! Nie mw, bo nie mog dzisiaj z tob dysputowa, tak jestem dziwnie znuony i wyczerpany, e padbym jak kamie przez egzotyczne mgawice twoich hipotez. Jestem tylko czowiekiem, jedynie ufajcym rzeczywistoci dostpnej dla moich zmysw. Jest jedna tylko rzeczywisto: Dusza; wszystko poza tym to tylko cie, jaki od niej pada w nieskoczono, majaki i zudzenia. Echa nauk Mahatmy Guru!! szepn niechtnie. Wszak uczniem jego i czcicielem jestem.... Boe, e to nigdy czowiek si nie obejdzie bez przewodnikw... Bo zbawcw mie musi, jeli nie jest tylkoTschandal, mierzw ludzk, na ktrej dopiero kiedy moe zakiekuj wite kwiaty ducha. Guru mnie zbawi, urodziem si na nowo z jego mdroci; lepy byem przejrzaem; jeno trupem ludzkim byem wywid mnie z martwych na rozwonionelotosem brzegi prawdy wiecznej, jedynej, wic do niego wszystek nale i z pokor i szczliwoci, i dum mwi ci o tym. Pjdziesz za nim?? zapyta, ze dreniem czekajc odpowiedzi. Tak, nie opuszcz go ju a do dnia, w ktrym si stan i bd . Wic mgby wyrzec si ojczyzny i swoich?? Ojczyzn duszy jest On , a jej pragnieniem i celem spocz w Nim . Zenon si nie odezwa, z podziwem i lkiemspogldajc na niego. Wysiedli z pocigu i przeszli kilka pustych ulic w zupenym milczeniu; dopiero na schodach hotelu Joe, podajc rk na poegnanie, przytrzyma mu do i nachylajc si szepn z naciskiem: Radz ci: : strze si miss Daisy! I odszed piesznie. Dlaczego? zawoa, wstrznity do gbi zowrogim jego gosem, ale Joe bez odpowiedzi znikn w ciemnych ju i dugich korytarzach. 4 ... Zostali sami w reading-roomie. Zenon czeka tej chwili z upragnieniem, nie wiedzc zupenie dl aczego, a gdy przysza, kiedy si drzwi zawary za ostatnim wychodzcym, lk go ogarn i niepokj; podnis si i zacz gorczkowo chodzi. Czu si niesychanie zdenerwowany, nie by zdolny wyrzec ani jednego sowa i nie mia w tej drczcej chwili nic do powiedzenia, poczu tylko i mia nawet t bolesn pewno, e oto stoiprzed czym, co si mogo za mgnienie wyoni z milczenia, a przecie na nic okrelonego nie czeka! Zaledwie przed pgodzin, wrd gwarnej i dosy banalnej rozmowy, gdy si podnosido wyjcia, ujrza w jej renicach wyrany nakaz pozostania, wic mimo natarczywych nalega Joe pozosta, oczekujc i drc w sobie tym bolesnym dygotem trwoliwej niepewnoci, co jak w zimnymi skrtami owija serce, dusi z wolna i krew wszystk, i myl kad wypija. Miss Daisy graa jak ciszon i zagmatwan w rysunku piosenk, jakby nie zwracajc na niego uwagi, a on chodzi wci, koujc bdnie wrd porozstawianych mebli, czasem spoglda wszyby na szary i smutny dzie, ale patrzy nie spostrzegajc niczego, daleki od wszystkiego, zasuchany jedynie w ten rosisty opad dwikw coraz cichszych, to wyrywajc si spod ich dziwnego czaru, patrzy na jej wosy rude, jakby z miedzi wykute, i na jej biae, dugie rce, ktre si snuy po klawiaturze jak sodki sen. Graa bez przerwy, odwracajc niekiedy blad, zaduman twarz i wtedy oczy si ichspotykay na chwil, na pochliwe i nieugite mgnienie; z twardego i zimnego szafiru kute groty spojrze przebijay mu dusz na wskro, e zatrzymywa si ze dreniem, bo mu si wydawao, i oto nadchodzi ta chwila, w ktrej si to co oczekiwane zici, e tajemnica przemwi... ale ona graa dalej. Czu si coraz bardziej rozdraniony i zaniepokojony, okra znowu pokj, czyhajc na kade poruszenie jej gowy i na spojrzenie kade, ale byo tak samo zimne, przeszywajce i nieme. Ju kilka razy powstawa w nim nagy bunt, e zblia si do drzwi stanowczym krokiem, lecz odej nie potrafi. I tak pyny dugie, dugie chwile milczcych oczekiwa. Z wolna, niepostrzeenie, mrok zacz przesypywa wiatoci dzienne swoim pyem popielnym, osnuwa wszystko we mg sennego zadumania, przygasza barwy i lnienia i zalega puszyst, drgajc, cik mg. Zenon, zmczony i wyczerpany, upad w fotel i siedzia nieruchomo, ta niepokojca cisza i milczenie rozdzwonione zaledwie dosyszanymi dwikami biy w niego jak motem, ubezwadniay smutkiem niepojtym. Nie, odej nie mg; siedzia jakby przykuty niewidzialnymi a potnymi wizami do tej postaci, ledwie ju dojrzanej w coraz gstszym mroku, sam z wolna zapadajc w senn martwot milczenia, pen smutku i dziwnych majacze rozpadajcych si w mroku ksztatw. Pokj stawa si jakby dnem, gdzie przez pospnozielonawe i wzburzone zway morzazaledwie si przelizguj widma nierozpoznanych rzeczy, nike poyski barw struchlaych, wiotkie wrzenia ksztatw, zastygajce i guche wiry cieniw i zmartwiae a rozchwiane ciemnicew otokach pynnych, szarych fal wieczoru,a skd, niby z powierzchni dalekiej i zgiekliwej, rozscza si smuga dwikw przygasych i spada cikimi kroplami na jego dusz znuon, spada kropla po kropli,bije z wolna i nieubaganie, a kada jest grotem ostrym i warem, a kada zalewa gosmutkiem i ka w nim nieukojon, rc tsknot. Ockn si po pewnym czasie i spojrza dokoa: mrok si ju stawa noc, pokj by prawie niewidzialny, tylko zwierciada patrzyy na niego jak puste, zasypiajce oczy, a wielka palma, stojca na rodkowym stole, majaczya nikym, tlejcym zarysem na sinym brzasku okien, zasnuwajcych si z wolna martwymi rzsami cieni. Miss Daisy ju nie byo wida w ciemnoci, graa jednak wci, ale jako sennie i apatycznie. Podnis si nagle z niezachwianym zamiarem przemwienia do niej, ale nim si odezwa, przysza mu naraz brutalna myl, trzewica jak smagnicie biczem, e moe jej spojrzenie nakazujce mwio tylko to, czego pragn w skrytoci, moe to si nie miao sta dni par, 48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AA'Pc(c)}Mc*+c+:dzisiaj ani nigdy, a on jak gupiec czeka z dreniem ciekawoci i lku... Bardzo czsto bowiem przychodzia gra doreading-roomu i grywaa po par godzin z rzdu, wic i dzisiaj robia to samo, nie zwaajc na niego, nawet moe gniewna, ejej przeszkadza swoj obecnoci. Poczu gorzki smak rozczarowania i gbokie niezadowolenie z samego siebie, wic jak mg najciszej, z pewn wstydliwoci wysun si z pokoju. Mieszka na tym samym korytarzu pierwszego pitra i wanie otwiera drzwi, gdy rozlego si stumione i przecige wycie Bagh, a po chwili miss Daisy przesza obok niego, ale jakby go nie spostrzegajc zgoa, chocia sta w penym wietle, twarz zwrcony do niej. To niewidzce spojrzenie dotkno go tak niemile i tak zabolao, e wszed do mieszkania, zatrzaskujc drzwi ze zoci,roznieci zaraz wiato, bo nie cierpia w mieszkaniu ciemnoci i zacz drcymi rkoma rozrywa kopert jakiego listu, ktry na ju od niadania czeka na biurku. List by od Betsy, ale mimo to nic z niego nie rozumia, nie mg powiza sw ni wydoby jakiej bd treci, e zdenerwowany jeszcze bardziej, rzuci go z niechci i poszed wyjrze na korytarz, pusty ju i cichy. By ju teraz zupenie pewny swojej omyki, a to sprawiao mu tak gbok przykro, e dugo nie mg si uspokoi. Bo i c moga mi powiedzie? Dlaczeg miaaby chcie, abym z ni pozosta sam na sam? Zudzenie i nic wicej! W tym domuwariackim i ja ju zaczynam halucynowa! rozmyla spostrzegajc znowu list Betsy,ale zupenie si nie wzruszy tym serdecznym, tkliwym szczebiotem narzeczonej, czytajc jeno oczyma kartk po kartce, bo ca dusz mia wypenion wspomnieniami tamtej; skoczy czyta i chcia w pierwszym, poczciwym odruchu odpisa, nagwek ju nakreli, ale zabrako mu wprost treci, nie mia w tej chwili nic do powiedzenia i poczu naraz nieprzepart ch wyjcia na miasto, powczenia si po ulicach zatoczonych i szumicych wrzaw, zagubienia siebie, lecznim zdy wyj, sucy zameldowa mr Smitha. Wszed chudy i ty pan z oczyma ryby ugotowanej, pochylony nieco, ostrony, uprzejmy niezmiernie i przesadnie skromny.Zenon do niechtnie wskaza mu krzeso.Przychodz a z dwiema probami do pana, ale jeli przeszkadzam, to wyjd, chocia mwic szczerze, sprawioby mi toprzykro niewymown, gdybym nie mg wyuszczy ich zaraz, wic... O, prosz pana, sucham z przyjemnoci zdziwi si jednak tym wstpem, bo zna go jedynie z sali jadalnej. Przepraszam powsta naraz przygitym,cichym ruchem i zbliywszy si do brzowej Psychy, stojcej obok biurka, naoy binokle i j gadzi pieszczotliwie jej cudnie wysmuk ldwi. Przepikna, najwyszy wyraz uduchowienia! szepta prowadzc z luboci do po jej przeczystych, dziewczcych ksztatach. Sprawa pierwsza: prosz mr Zenona o uczestniczenie w naszym jutrzejszym seansie przeczyta w notesie, siadajc na dawnym miejscu. Niezmiernie jestem ciekawy i sprawy drugiej!! sili si na uprzejmo. Przepraszam. Znowu si przesun przyczajonym, kocim ruchem do miedzianego posku Antinousa, stojcego wrogu na tle jedwabnej, jasnofiokowej draperii. Pogadzi go rwnie po biodrach,pstrykn paznokciem w kolano, a mied zadzwonia, i siadszy z powrotem przeczyta: Prosz mr Zenona, aby skoni mr Joe do wzicia udziau w tymeseansie skoni gow wlepiajc swoje rybie, w czerwonych obwdkach oczy w porcelanowe figurki, stojce na kominku. auj bardzo, ale musz panu zrobi zawd, bardzo przepraszam, ale na seansach nie bywam i spirytyzmem si nie zajmuj; byem wtedy jedynie na prob Joe. Bdzie i miss Daisy wtrci niby od niechcenia, uciekajc z oczyma. Bdzie! zawaha si przez chwil co za do Joe, to zupenie nie obiecuj wpywa na niego w tym kierunku, sdz nawet, e i tak ju jest za bardzo pochonity spirytyzmem. Niestety, ale to dawniej, bo od przyjazdu Mahatmy porzuci dawne wite zasady i braci... O, z mr Joem jest obecnie bardzo le, bardzo... pan wie? ... O niczym i zupenie!! Nie jest to tajemnica, mwi o tym, cho z boleci, mog, ale jeliby pan sucha nie chcia, jeliby... i jka si lkliwie. Przeciwnie, Joe obchodzi mnie bardzo zaniepokoi si jego trwonym gosem. Oto wda si w fakirskie eksperymenty, sposobi si po prostu pod przewodnictwem Mahatmy na joga. Dawno si pan z nim widzia? Trzy dni temu. Mylaem, e wyjecha, bo w domu go nie ma. Z pewnoci jest! Od dwch dni siedzi zamknity, siedzi na jednym miejscu bez ruchu, bez wody, bez poywienia i siedzie ma dotd, dopki samego siebie nie zobaczy, dopki si nie rozdwoi... Eksperyment niebezpieczny. Z przeraeniem to sysz, nic mi nie wspomina o takich praktykach. Mymy si dowiedzieli o tym dopiero wczoraj na seansie. Miss Daisy nam zakomunikowaa. Ale, choby mi przyszo drzwi wyama,a dostan si do niego, musz go wyrwa zobdu. Bardzo dzikuj panu za wiadomo.Strwoeni jestemy o niego, nikogo z braci nie przyjmuje, zerwa ju z nami wszystkie wizy, a przy tym, jeli wpadnie w moc miss Daisy... To co?? porwa si nagle strwoony. To moe by zgubiony na wieki! szepn pospnie mr Smith ogldajc figurki porcelanowe na kominku. Wic kime jest, na Boga, miss Daisy? Tajemnica... nikt o tym nie wie... i nie naley pyta... prawie zakrzycza zatykajc sobie uszy, by nie sucha pyta.Dlaczeg tajemnica? Mnie si ju po prostu jakim szalbierstwem zaczyna wydawa taka sztucznie robiona tajemnica! Strze si jej odkrywa! S pewne rzeczy, ktrych si nie mona dotyka zwyk ciekawoci, bo mszcz si! Jeste niewierny , wic jak dziecko bawisz si pomieniem, nie wiedzc, e moe ci pochon w kadej chwili... O, bardzo ostrzegam: trzymaj si z dala miss Daisy! To ogie zowrogi. My sami si jej obawiamy... zjawia si na seansach i robi cuda, o jakich nikt nie marzy, odkrywa rzeczy wstrzsajce i gosi takie prawdy, e... e mamy powody do obaw... mamy powody lka si jej mocy i podejrzewa, e nie jest to wysanniczka Pana, a Jego... moe nawet wcielenie... Kogo?? zapyta cicho, wstrzsajc si bezwiednie. Bafometa! ... szepn trwonie i wyjwszy z kieszonki w kamizelce szczyptsoli, sia ni dokoa zabobonnie. Bafometa?? powtrzy Zenon nic nie rozumiejc. Cicho, nie wymawiajmy tego imienia wicej! Boe! krzykn naraz gono, padajc na krzeso, bo rozleg si bliski, wstrzsajcy ryk pantery. Zenon wybieg na korytarz, bo wydawao mu si, e to tu pod jego drzwiami zawyaBagh, ale korytarz by zupenie pusty. Musi rycze w klatce, moe godna! tumaczy usiujc zachowa spokj. Nie, nie, w tym by musi jaki znak porozumienia, bo zreszt ja nie wiem, czy Bagh jest tylko zwierzciem, nie wiem... A czyme jest?? chyba nie samym Bafometem? zawoa urgliwie. Cicho... cicho... nieszczsny, ani wiesz, e tak wymwione imi moe w tej chwili stao si dla kogo mierci, nieszczciemlub chorob. C to?? Porywa na rogi i ponosi na Blankenberg? drwi zoliwie. Wszystko jest straszn zagadk. Dokoa nas ley mrok, w ktrym czyha lk i mierwieczna! S sowa zabijajce, s imiona, odktrych dwiku rozpadaj si wiaty, s yczenia, ktre si staj bez naszej woli, s takie myli, od ktrych ruch gwiazd zaley! Bdzimy po omacku w wiecznym mroku, jak lepi od urodzenia, a po dzie wyzwalajcej mierci, jak lepi, czepiajcysi z rozpaczn wiar kurzawy gupich faktw i woajcy wielkim gosem: nie ma nic poza nasz lep gupot! Ale wiat przejrzy, bolenie przejrzy! Niech kamienuje prorokw, niech si pastwi nad wasn dusz; i tak zbawion by musi ca si naszej wiary i pragnie, bo my go wyprowadzim z odmtw, wywiedziem z niewoli grzechw... nasza prawda zbawi wiat! Ale tymczasem jeszcze Tamten panuje i rzdzi wiatem, jest we wszystkich sercach, czyha i toczy miertelny bj z Bogiem szepta gorco, powstajc z miejsca. Stare, rozwiane podania, pomare dawno mumie symbolw, zmartwychwstajce w najtrzewiejszym wieku i wrd najtrzewiejszego z narodw, odwieczna tsknota dusz za istnieniem, odwieczny strach przed mierci... Czyta pan Izys odsonion ? zapyta niespodzianie mr Smith. Czytaem, a raczej Joe mi j wykada i doszedem do wniosku, e Bawatska jest najzwyklejsz, ordynarn nawet szalbierk,a ta jej ksika stekiem bredni i kamstw wiadomych, spekulujcych na dobrej wierze i naiwnoci ludzkiej! Najwiksza kobieta, jak rd ludziki wyda, pierwsza wita naszego kocioa, a pan j sdzi niby jak uliczn szarlatank jkn. Bardzo przepraszam. Takie wraenie wyniosem z opowiadania o niej. Rcz, e wielbiby pan j jak i my wszyscy. Przyjechaa par dni temu do Londynu. Jutro przyjdzie do loy wraz z pukownikiem Olcottem. Chtnie pana wprowadz, seans bdzie nadzwyczajny, maj by aporty od samego Dalaj Lamy z Tybetu... ona jest najwikszym medium na wiecie! Dzikuj, jestem ju syty cudw. Boe, co za blunierstwo. Tak, bo c, e ujrz cud, kiedy nie wiem, c mi cud tumaczy? Tak, pan bardzo nie wie, bardzo. Przepraszam, pomimy t kwesti. Musz i, ale moe pan zechce powiedzie Joe, e Ona pragnie go ujrze jak najprdzej. Nie wiedziaem, e znaj si osobicie. O, dawny kult Joe, jeszcze z Bengalu szepn mr Smith, powlk lubienymi oczami po Antinousie i wyszed. Zenon za pobieg piesznie na drugie pitro do mieszkania Joe, wielce zaniepokojony o niego sowami mr Smitha; ale dugo si dobija, nim w kocu otworzy mu drzwi wysoki, cynamonowy Malajczyk, pikny jak Antinous, z wosami po kobiecemu zaplecionymi w warkocze i upitymi na gowie, w ktrych byszcza wysoki, zoty grzebie, wysadzany szmaragdami. Mr Joe nie ma w domu twierdzi stanowczo, nie wpuszczajc go do rodka. Musi by, poniewa dzisiaj mielimy si zej tutaj, a od dwch dni przecie nie wychodzi z domu. Uywa podstpu, by si tylko dosta do mieszkania. Nie wiem, ale tutaj pana nie ma wypisanego, a s wszyscy, jakich miaem wpuci. Pokaza kartk, poznaczon hieroglifami. Widocznie zapomnia wpisa, wszak znaszmnie i wiesz, e zawsze przychodz bez meldowania. Kiedy ofiara ju si rozpocza.... Spniem si.... zupenie nie rozumia znaczenia jego sw. Nie mona... nie... broni si coraz sabiej, nie wiedzc, co pocz, bo dobrze wiedzia o jego przyjani z Joe, ale mr Zenon, nie zwaajc ju na jego opr, prawie si wszed do przedpokoju. Malajczyk podrapa si frasobliwie za uchem, zamkn drzwi na cay system zatrzaskw i wprowadzi go do bocznego pokoju, gdzie na niskim stole, w siedmioramiennym, miedzianym wieczniku, palio si siedem wysokich, woskowych i tych wiec, dokoa pod cianami stay szerokie sofy, pokryte tym jedwabiem, ciany rwnie zociy si gorcym tonem chiskich jedwabiw, zahaftowanych zotymi smokami. Malajczyk poda mu dugi, cienki jak pajczyna, przejrzysty jak woda woal barwy fiokowej i otworzy drzwi do ssiedniego pokoju. Zenon mi w doniach szeleszczc przedziwnie mikk materi, nie miejc zapyta o nic, aby si nie zdradzi, e do wtajemniczonych nie naley, dopiero gdy sucy wyszed, poruszy si z miejsca. Co to wszystko znaczy? Co za ofiara rozpoczta? myla rozgldajc si ze zdumieniem, nigdy bowiem nie by w tej czci mieszkania, nawet si nie domyla jej istnienia... Zajrza przez uchylone drzwi do ssiedniego pokoju, ale si cofn, ciemno tam byo zupenie, cay by jakby poprzegradzany parawanikami. Wzi wiec i poszed w gb mieszkania, przechodzi pokj za pokojem; wszdzie panowaa ciemno, pustka i cisza, nigdzie ani ladu ludzi, dopiero w pokoju, w ktrymodbywa si seans, dosysza jakie przyduszone, niewyrane szmery, jakie jki, jakby spod ziemi wychodzce... czasemco jak krzyk mdlejcym echem si rozlega i gucho zapadao wszystko. Zatrzyma si strwoony, nie mogc poj,skd te gosy si dobywaj, w pokoju bowiem pusto byo jak wszdzie, tylko przez szyby zaglday cienie drzew i brzaski dalekich wiate zotymi pajczynami pezay po szkle. Po chwili te niewytumaczone gosy znowu zadrgay i jako bliej, wyraniej, prawie tu przy nim, e odskoczy przeraony, wieca mu zgasa, otoczya go ciemno, ale dopiero wtedy rozpozna, e to od okrgego pokoju pynie ta stumiona, dziwna wrzawa; odszuka drzwi i otworzyje bez szmeru, ale jeszcze za nimi wisiaa gruba i cika zasona, gosy spltane z dwikami muzyki, zabrzmiay tak blisko, e odchyli nieco zasony, popatrzy nagle osupiaymi oczyma i cofn si przeraony.... Prawie uciek z powrotem do seansowego pokoju, zapali papierosa i przytknwszy czoo do szyby, trzewi si jej chodem i rozrnianiem drzew w ogrodzie. Dobrze widz, to tu ja... czuj chd... wiem, gdzie jestem... musz by przytomny... myla wolno, bo to, co tam ujrza, runo na niego obdnym strachem. Widziaem, ale to niemoebne... musiao misi zdawa... jakie uderzenie na mzg... rozmyla trwonie, z trudem wydobywajcsi jakby z szaleczego snu. Dopiero po duszej chwili, zupenie uspokojony, utwierdziwszy si, e jest przytomny, poszed tam znowu i zaj- rza trwonie. Okrgy, wielki pokj ton cay w agodnej, bkitnawej wiatoci, bkitny dywan zaciela posadzk i bkitne byy guche, bez okien, ciany, pokryte gdzieniegdzie witymi zgoskami, malowanymi zotem; z brzowej, greckiej lampy, zwieszajcej si od sufitu, rozleway si przyciszone, mgawe brzaski, a w tym sennym nieco pwietle, w tym ksiycowym lnieniu, jakby gdzie w nieskoczonociach, przewietlonych drganiem gwiazd, wrd upajajcej woni orchidei, zwieszajcych si ze zotych koszw, stojcych pod cianami, wrd sodkich dwikw jakich nieznanych instrumentw poruszay si jakie widmowe postacie bose i prawie nagie, bo zaledwie owiane barwnymi mulinami, jak woda przejrzystymi; tylko twarze i gowy mili osonione szczelnie, jaki potpieczykorowd mar taczcych rozchwianym, bezadnym i dzikim krgiem i smagajcych si dugimi wiciami zielonych bambusw. Joe siedzia w porodku na dywanie, nagi cay, zgity we czworo, nieruchomy, zapatrzony tpym, jakby zamarzym wzrokiem, by jak trup guchy na wszystko; lepy zgoa i nieczuy na ten wirwzburzony, toczcy si dokoa coraz szybciej tcz barw rozwianych i gosw schrypnitych, i wistw bolesnych, i tczcia biaych, falujcych spod oson tak nikych, e zday si tylko pajczynami, oroszonymi wiatem. Siedem kobiet i mczyzn kryo dokoa wobdnym, mistycznym tacu, smagajc sizaciekle wrd nieprzytomnych krzykw i paczw spazmatycznych; biczowali si z upojeniem mki, ze wit dz ran i blw, z ofiarnym szaem mczestwa, biczowali si nawzajem, gdzie kto kogo dosign, zwarci w cib wrzc, w szalecze koa, taczajce si z krzykiem, olepe, pijane szaem, miotajce si konwulsyjnie, bezprzytomnie... Rzgi wistay coraz szybciej, ruchy staway siju niepochwytne, czerwone prgi jak wewiy si coraz gciej po biaych ciaach, krew tryskaa... a chwilami kto pada ze strasznym krzykiem i peza do ng Joe, caowa jego nagie stopy nie baczc, e cay ten wir przewala si po nim, tratuje, rozgniata i leci dalej; to znowu kto wyrywa si z szaleczego koa, bi gowo cian, krzycza nieludzko, okropnie, obkanie i pada jak martwy na ziemi. Naraz wszyscy padli na twarze i zerwa si wstrzsajcy chr miertelnie zmczonych gosw, chr modlitewnych baga i aosnych, zawych jkw: Za grzechy wiata we mk nasz! Za grzechy wiata we krew nasz! A potem rzucili si do biczowa w jeszcze sroszym, bardziej ekstatycznym szale; groza przepenia pokj, sta si tylko bezprzytomny chaos krzykw, zapachw, dwikw niewidzialnej muzyki, bolesnych dni par, 48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AA,Pc-Sc.c/,c0&;Bsmaga, spltany wir cia, ociekajcych krwi, lepa furia, straszny sabat dusz optanych, wstrzsanych dreszczem obdui mierci. Zenon sta przy zasonie, jakby wgrony w drczcy i nieprawdopodobny sen, bdzi oczyma, sucha, a uwierzy jeszcze nie mg... przymyka oczy, szczypa si w rce, sprawdza swj stan,ale ta krwawa, szalecza wizja nie znika. Dopiero po tym hymnie, zrywajcym si kilkakrotnie, zrozumia, e to, co si dziao przed jego oczyma, byo najrealniejsz rzeczywistoci. Prbowa rozpozna kogo, ale adnej twarzy nie mona byo wyrwa spod zasony, tylko po wysmukych ksztatach, po stromych piersiach i dugiej, abdziej szyi, i po rudych kosmykach na olniewajco biaym karku domyla si miss Daisy. Nie wierzy, ale przeczuwa, e to ona, chwilami nawet zdawao mu si, e gos jej rozrnia, wtedy zamiera w sobie w jakim dzikim, wprost nieludzkim blu i owadao nim takie szalestwo, e chcia si rzuci do niej, wyrwa j spord szalecw, unie daleko, caowa jej ranyi zbiera gorcymi ustami strugi krwi spywajce po nogach. Opanowa si jeszcze w por, ale czu, e go ogarnia gorczka i krwawy sza biczowania i ran, e dzika i lubiena dza krwi rozpra si w nim do skoku jak godna pantera, e chwila jeszcze, a nie powstrzyma si od rzucenia... wic ca nadludzk si woli wyrwa si i ucieka, gnany furiami zgrozy i strachu. Ani wiedzia, jak i kiedy si znalaz w rodku miasta, na jakiej szerokiej ulicy, wrd rozkrzyczanych tumw i gorczkowego zamtu. Olepiajce wiata soc elektrycznych, transparenty na balkonach, wstrzsajce krzyki tumw, szalony ruch i zgiek, bezadne piewy tworzyy z ulicy jakby rzek potn i wzburzon, w ktr wpad ca si bezwadu, na samo dno, nie rozumiejc zgoa, co si dzieje dokoa i gdzie go niesie ta rozkoysana fala ludzka...A tumy wci si zwikszay, pyny zewszd jak lawina, pary si zgiekliwymi potokami z bocznych ulic, zalewajc ca Oxford Street nieprzeliczon cib falujc i rozkrzyczan; tysice gazet powieway nad gowami, setki cabw i omnibusw wstrzymanych chwiay si nad gszczem gw, a prawie z kadego jaki czowiek krzycza usiujc zapanowa nad nieustannym wrzaskiem, tysice kapeluszy podnosiy si w gr i tysice gardzieli ryczay z caej mocy, bez przestanku, a chaos jeszcze si wzmaga, bo huczce potne gosy trb zbliay si z gry ulicy; ale Zenon nie sysza tego wszystkiego, bo mu przed oczyma wci taczyy nagie, okrwawione ciaa i syszawist bambusw nad sob, e kurczy si bezwiednie, jakby chcc unikn ciosw, i wci przyczajonymi trwonie oczyma ledzi jej dug szyj i wymykajce si spod zasony kdziory rudych wosw... A moe to nie ona? pomyla naraz, odrywajc si z trudem od wizji przecie nie mam adnej pewnoci, zdawao mi si tylko, przeczuwaem j po wosach rudychipo figurze... gupstwo, tysice musi by podobnych do niej w tym tumie... Wic i tam moga by podobna... ale moga by i ona sama? ... Zacz si w nim guchy bj, bj srogi, zyi podstpny, bo ca moc serca broni si od przypuszcze, ale ju sama myl, e ona moga by wrd tej optanej, biczujcej si gromady, napawaa go dzik mk, nieopowiedzianym udrczeniem... a gos podejrze, gos zawistny i zy, wzmaga si w nim i sycza jak we. Kt wie, kto ona? Kt wie? rzuci sam sobie urgliwie i z pogard. Awanturnica, medium uywane do rnych eksperymentw dodawa smagajc si coraz okrutniejszymi przypuszczeniami. Azreszt, c mnie to obchodzi, moe si biczowa, kiedy chce, moe si nawet zatuc. Mam tego dosy... i naraz zapomnia o wszystkim, bo o par krokw wychylia si z tumu gowa tak podobna do Daisy, e rzuci si do niej, ale przepada w toku; bo wanie w tej chwilitum si zakoysa gwatownie, orkiestra bowiem nadchodzia, trby zabrzmiay przeraliwie i hymn krlowej run z wszystkich piersi i hucza jak orkan. Oprzytomnia zupenie, przyparty do ciany, e omal mu ebra nie popkay, dowiadujc si rwnoczenie, i to zwycistwo nad Arabim-basz tak entuzjazmowao tumy, e cay Londyn jakby si upi radoci. A niech was diabli z waszymi zwycistwami! zakl z wciekoci, ledwie trzymajc si na nogach, popychany zewszd, gnieciony i wakowany po cianach jak kloc, bo tum pcha si bezmylnym pdem za orkiestr. Wreszcie udao mu si przedosta do uliczki poprzecznej, gdzie mg odetchn izebra nieco myli, ale nie wiedzc, co zrobi z sob, miertelnie znuony powlk si jakimi pustymi zaukami; szed, aby i, aby dalej, aby gbiej zanurzy si w miasto i uciec od tych strasznych przypomnie, od samego siebie i od ludzi; ale dugo jeszcze jak odgosy burzy szy za nim rozhukane gosy tumw i wrzaskliwe dwiki trb... I nie zapomnia o niczym, przyszo mu na myl, e jako niedawno mwiono mu w klubie o istnieniu sekty spirytystycznych biczownikw. mia si wtedy i nie wierzy.A teraz! Sprawdzi wasnymi oczyma. Wszak Joe by tam wrd nich i ona! Wzdrygn si i znowu go ujrza przed sob, nagim, skulonym, znowu ujrza okrwawione ciao Daisy i te jej cudne strome piersi, pocite krwawymi prgami... Ach, kada z tych ran gos miaa swj, krzyczaa mu w sercu boleci i alem, czu je w sobie, paliy go i zaleway yw,ciep krwi, smagay szalestwem. Z wciekoci roztrca przechodniw i zacz biec jak wariat, a ludzie przystawali, a jaki policjant popdzi za nim; ale on bieg coraz prdzej, gnany tym wistem bambusw i jaw jej okrwawionego ciaa, e tylko wycign rce i schwyta. Dopiero Tamiza zagrodzia mu drog, a ubezwadnia ciemno i cisza panujce na wybrzeu, siad bezwiednie na jakich schodkach wiodcych do rzeki, pod nim pluskaa woda obryzgujc mu twarz zgorczkowan, a niekiedy w ciemnoci powstaway z sykiem fale, chwiejne i dugie jak we, i szy cicho obejmowa mu stopy; nie czu tego, zapatrzony w ciemnoci. Czarne, ruchome masy wd przewalay si w nieprzeniknionych mrokach, z pospnym szumem, bekotay gucho i trwonie i pyny wci, bezustannie, jakby w wiecznej pogoni i w skardze wiecznej na trud nieustanny, na trud niemiertelny. Nie byo nieba ni gwiazd, tylko przyblake uny tliy si rdzawym, wilgotnawym pyemnad miastem; woda pusta bya i cicha, po zgubionych, niedojrzanych wybrzeach byskay latarnie chwiejc si jak kwiaty czerwone i zote, a dalekie mosty huczay sennie i poyskiway ukami kolorowych wiate na rozdrganej, zaspionej rzece. Czasem statek jaki przesun si wskro ciemnoci, zamajaczy rozgorzaymi oknami i przepada jak to, czego nigdy nie byo. A niekiedy z miasta napyway osabe echa zgiekw i wiony drganiami sypkimi imartwe paday na wod; to wiatr jaki hukliwy, niesforny, przejty zgnilizn i botem, wydziera si z ulic, zatoczy jak pijany i peza po wybrzeu do nagich drzew stulonych w ciemno... i potem dugo, dugo sycha byo ich dygot bolesny i cichy, kajcy pacz... Zenon siedzia jak martwy z wyczerpania i tak zagubiony w sobie, a daleki od rzeczy zewntrznych, e cho do czsto rozlegay si jakie kroki po granitowych wybrzeach, nie sucha ich zupenie, nie wiedzia i o tym, e ju par razy wyaniaa si za nim jaka posta i przyczajone, zbjeckie oczy byskay w ciemnociach... W tej chwili nie wiedzia o niczym i nie pamita, dusza mu omdlaa i pada w mrok, bya jak ta d koyszca si na fali pod jego stopami, martwa i pusta... Sysza tylko ciche i trwone szmery wd, jakby senne szepty wasnego serca, czu w sobie rozpocieranie si nocy nieprzeniknionej, nocy kojcej i penej cichego paczu drzew zzibnitych, bolesnych szamota wody i dziwnej, nieopowiedzianej tsknoty. Zdao mu si, e ley wpord fal i pynie w nieskoczono zatraty i zapomnienia, ejest ju tylko tym nieutulonym, aosnym paczem, a noc obejmuje mu rozpalon i cik gow chodnymi, matczynymi rkoma i koysze pieciwie, koysze upajajcym, sodkim ruchem i piewa jakpie zapomnian, pie dziecistwa i umarej tajemnicy... Byby tak moe przesiedzia noc ca w tejradosnej zagubie siebie, gdyby si nie rozleg nad nim surowy i grzmicy gos. Radz std i, zimno tutaj i niebezpiecznie. Ale cicho i dobrze! odrzek niechtnie, powstajc, bo policjant wzi go pod rk iuprowadza daleko od rzeki. Czy i utopi si nie pozwalacie nikomu?? zapyta ironicznie. Ale policjant doprowadzi go do owietlonych ulic, obejrza i oddali si bezsowa. Gdyby mnie aresztowa, nie potrzebowabym wraca do domu myla wahajc si przez chwil, czy nie i za nim i nie prosi go o to jak o ask najwiksz, ale policjant ju znikn. Pozosta sam, bezradnie rozgldajc si popustej uliczce, nie chciao mu si i do domu, nie chciao mu si i nigdzie; ot, chtnie siadby pod pierwsz lepsz cian i tak pozosta, i gdyby nie pisk szczurw, przebiegajcych rynsztokami, ktry go przej obrzydzeniem, byby to zrobi z pewnoci. Powlk si dalej, poczuwszy naraz, e jest mu niezmiernie zimno i e mu si chce je. Na Strandzie byo ju prawie pusto, tylko niekiedy z szynkw lub bocznych ulic wytaczay si gromady pijanych i zaczynay piewa chrapliwie, wikszo sklepw bya zamknita, ju byo do pno; stay tylko otworem niezliczone bary, a po trotuarach spacerowao peno wymalowanych kobiet, zaczepiay go ustawicznie spojrzeniami, a mielsze bray wprost pod rami, odcigajc w ciemne uliczki; odsuwa je bez sowa, ale agodnie, szukajc, gdzie by wej, aby sinieco posili. Zaglda do wielu szynkw, ale straszyy go te wntrza buchajce alkoholem i pijackwrzaw, e cofa si i znowu szuka. Ulic snuo si do podejrzanych i dziwnych postaci, latay jakie sowa, rzucane z cieniw, to zbieray si w bocznych, ciemnych zaukach tajemnicze gromadki, a pomidzy nimi uwija si jaki stary, siwy czowiek i roznosi czerwone izielone kartki ze witymi sentencjami, goszcymi o habie kalania ciaa rozpust,umiecha si smutnie i piesznie znika, byjaka pi nie spada na jego garb. Przeszed na drug stron ulicy, bo tam w ciemnych zagbieniach domw, pod licznymi teatrami, przed owietlonymi jeszcze kantorami pism, gdzie si tylko gromadzio wicej ludzi, skd tylko wyzieray czatujce sylwetki dziewczyn i rozlegay si wabice psykania, ukazywaa si wysoka, czarno ubrana kobieta, odwanie rozdajca wszystkim wite sentencje, a nieraz czaia si wprost w jakim cieniu i nagle zastpowaa drog parom, chwilowo skojarzonym, nie baczc na obelgi, szturchace i plugawe, okropne wymylania, jakimi j co chwila obrzucay rozwcieklone dziewczyny; przyjmowaa jez pokor, pochylaa gow i sza dalej niestrudzenie, czynic wite dzieo miosierdzia i litoci. Zenon zatrzyma si przed ni, wycigajc rk, podniosa na niego blad, pikn twarz, podajc mu ca gar kartek. Przemwi niemiao: Sieje pani niestrudzenie dobre sowo. Grzeszna byam. Pan mnie owieci i podnis z dna haby, przeto ywotem swoim pokut czyni... odpara z surowym namaszczeniem. Naley pani do Armii Zbawienia?? Jestem z kocioa Pogromcw Grzechu. Z kocioa, chccego zwycia zo sentencjami! ... ironia zadwiczaa mu wgosie. Jeli one nie nakarmi duszy, i chleb podany stanie si im kamieniem. A kt je wybawi z ndzy!! ... My, panie, nasz koci, niszczcy zo ado dna i walczcy dobrem... Oto szczegy iwykazy naszej dziaalnoci. Podaa mu wsk broszurk. Nie obawia si pani obelg ni niebezpieczestwa?? A ze mn jest Pan!! ... By moe, ale jest pani tak moda, piknai bezbronna szepn mimo woli. Zmierzya go pospnie czarnymi, ogromnymi oczyma. " Pikno twoja to pozr, ktrym szatan przywodzi ci do grzechu, to maska kryjca cuchncego trupa, wic j znienawid i daj w pogard samemu sobie powiedziaa fanatycznie i odesza. Wzruszy ramionami i nie wahajc si ju, wszed do pierwszego z brzegu szynku. Przed bufetem, okutym byszczc miedzi,stay dwie dziewczyny, wystrojone jaskrawo; nie zwracajc uwagi na ich zaczepne sowa, poszed na wielk, nisk sal, poprzegradzan niskimi przepierzeniami, e tworzya szereg l odosobnionych, przecitych wskim korytarzem, i kaza da sobie je. Wkrtce w ssiedniej przegrodzie zasiady dziewczyny, czsto zagldajc do niego przez wierzch, ale nie zauway tego, jedzc popiesznie i gsto zapijajc. Prawie nigdy nie pija, wic teraz odczuwa dziwnie bolesn i dranic rozkosz wyprniajc kieliszek po kieliszku;uspokajaa go wdka, znuenie ustpowao,bezwadna myl rozjaniaa si z wolna jakzarzewie, a caego przejmowao kojce ciepo. Upija si prdko, dolewajc sobie bez pamici, ogarniaa go ci cha rzewliwo i boga, rozkoszna ociao, umiecha sisam do siebie gupim, pijanym miechem... A szynk porykiwa chwilami pijackim gwarem, przez cienkie przegrody rway siszczki butelek, pijane mamroty, schrypnite krzyki dziewczyn i buchay niekiedy brutalne, ohydne wrzaski, dymy z fajek i cygar przysaniay wiata gryzcym tumanem, a obrzydy zapach dymu rozwczy si po sali; ale Zenon nic ju z tego nie czu, nie sysza, objo go bowiem takie pijackie rozrzewnienie, e chciao mu si paka nad samym sob, poczu nagle niezmierny ciar samotnoci iopuszczenia, niezmierne oddalenie od jakiego ycia, ktrego nie mg sobie teraz przypomnie, a przy tym by ju tak pijany, e si nie mg porusza, pooy gow na stole i usiujc sobie co przypomnie zapada w gorczkow drzemk, budzi si z niej niekiedy, prbowa wsta i znowu spa. Panie, pjdziemy razem! szeptaa jednaz dziewczyn wchodzc do zagrody. Czego, co? wybekota po polsku, nie rozumiejc, skd si wzia. Pan Polak?? Rzia! Chod tutaj, mr jest Polak! nawoywaa zdumiona. Tak, czego chcecie? Prdko... prdko... No, nic... niczego... mymy ju sze lat nie syszay po naszemu... my tu zaraz... Na Dorham Street... tam bymy pogadali po naszemu... niech pan pjdzie... Obsiady go, ale umilky, oniemielone jego wynios, dumn twarz i milczeniem, a moe i jakim utajonym w gbi serca wzruszeniem, dziwnie radosnym, jakie owadno nimi na dwik prawie zapomnianego jzyka, na dwik sw, co wskrzeszay nagle dawno pomare wspomnienia... Otrzewia nieco, wstrznity tym spotkaniem nieoczekiwanym, kaza dla nich poda je i pi, zmuszajc je prawie do jedzenia, bo si usilnie wymawiay nie miejc si przyzna do godu i wzruszone niezmiernie jego dobroci, lecz wreszcie day si namwi zabierajc si do apczywie do krwawej baraniny, ale co chwila przestaway podnoszc trwoliwe, badajce a wdziczne oczy, bo troskliwie podsuwa im talerze i nalewa kieliszki rozmylajc na p przytomnie, o czym by mwi z nimi. Dziewczyny za odzyway siniekiedy zawstydzonym, pokornym gosem, mieszajc bezwiednie sowa angielskie z polskimi, o przykrym akcencie argonowym.Obie byy jeszcze do mode i przystojne,ale tak wymalowane, wyrowane, obwieszone faszywymi kosztownociami, zautomatyzowane w bezczelnych ruchach i pozach, zmartwiae w rysach, e sprawiay wraenie figur woskowych jakiego podwrzowego panopticum, wyszarzaych poniewierk i miertelnie znuonych pod mask bielida, bo w oczach podczernionych i wyzywajcych tai si wyraz wiecznego lku i dugich lat godu i haby. Zrzuciy okrywki, prezentujc z pewn bezwiedn dum swoje mieszne stroje, pene wiecide; jedna z nich, wysza, bya do gboko dekoltowana. Drgn naraz, dojrzawszy na jej plecach czerwon prg jakby od bata. Skd jestecie?? zapyta przypatrujc si nieznacznie. Mr jest sam dziedzic?? Prawda? Znam, znam! odpowiada mylc o tej dziwnej prdze. Pan zna Kutno?? Rzia! Mr zna nasze miasto! wykrzykna zdumiona. bolesnych dni par, 48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AA1PLc2#3c4 "c50>c6>b Cicho, Salcia, bo moe mr jest sam dziedzic? uspokajaa j przezornie. Mr jest sam dziedzic!! Prawda? Skin potakujco nie rozumiejc pytania, nie mogc oderwa oczw od tej czerwonejprgi, przeniesiony rozbysym nagle przypomnieniem tam, w szalecze koo biczownikw, a one, rozradowane, wzruszone do gbi, omielone ju, zaczyopowiada na przemian o tym miecie rodzinnym, wyryway sobie z ust przerne szczegy, rozbudzay wspomnienia, stajc w olnieniu szczliwoci wobec jakich dni nagle wyonionych z pamici, wobec lat przepadych w kurzu poniewierki, a zmartwychwstajcych teraz radoci sam i szczciem. Przestay je, wrzeszczay coraz goniej, miay si jak dzieci, upijajc siwspomnieniami i wdk, ktrej ju sobie nieaoway, zryway si z miejsc i zmczone, rozgorzae, nabrzmiae zami, zapominajc o nim, o sobie, o caym wiecie, oszalae zgoa, przycichy naraz, wybuchajc dugim, aosnym paczem, alei wtedy nie przestajc snu wspomnie przezawionych. Ty, Salcia, pamitasz dziedzica? Pamitasz: on mia cztery konie czarne jak smoki, karet jedzi, co si wiecia jak lustro? Pamitasz? A ty pamitasz, Rziu, dom pana burmistrza? ... Ja bym nie pamitaa! To nie dom, to paac! Poka mi taki paac w Londynie! Na caym wiecie nie ma takiego drugiego! A ty pamitasz t gr za miastem, a za ni wie? Nic z tego nie rozumia ani sysza, ale naraz, budzc si z zapatrzenia, dotkn tej prgi palcem i zapyta cicho: Od czego masz ten znak?? To... zadrapaam si, to mj narzeczony dodaa spiesznie pod jego rozkazujcym wzrokiem, przyginajc si z trwogi. Nieprawda.... musiaa by tam sykn nachylajc si do niej. Gdzie?? Gdzie ja miaam by? woaa, przestraszona jego nieprzytomnymi oczyma.Bya... caa ociekasz krwi... caa jestew ranach... caa w prgach... poka... szepta urywanie, wycigajc chciwe rozdrgane rce; a gdy dziewczyna chciaa ucieka, pochwyci j jak w szpony i z byskawiczn szybkoci podar jej stanik iwyupa z niego jej nagie, sinawe plecy... Opady mu naraz rce bezwadnie i zatoczy si na cian. Dziewczyny za, zaskoczone byskawicznoci tego, co si stao, wpady w osupienie, nie miejc si ruszy ni podnie gosu, patrzyy zamarym wzrokiem, obkane prawie ze strachu i grozy. Nie bjcie si, nie, ja krzywdy wam nie chciaem zrobi, darujcie, nie szepta, sam przeraony tym, co si stao, i oddawszy im, co tylko mia pienidzy, uciek z szynku... W hotelu ju wszyscy spali, wiata byy pogaszone, dom obja ciemno i cisza, ledwie rozwidnione korytarze cigny si ponurymi tunelami, w ktrych jak przyczajone oczy pantery migay si gdzieniegdzie przymione wiateka. Pooy si zaraz, ale nie zasn, lea z otwartymi oczyma, daleki od snu, daleki od wszystkiego, jakby na dnie ostatecznego zamtu duszy; a na krawdziach lkliwej i rozchwianej wiadomoci czaiy si pospne, zowrogie zjawy nadchodzcego jutra-mary, lku pene, przepyway mu przez mzg, zatapiajc w nim ostre, drapiene szpony majacze bolesnych. Co si strasznego dzieje ze mn!! to jedno teraz czu tylko i wiedzia. Drzwi wchodowe trzasny tak silnie, e si wyrwa z odrtwienia, jakby kto szedprzez pokj, zatrzeszczaa posadzka i meble zadrgay do gono. Kto tam?? pyta dononie. Nie byo odpowiedzi, kroki przycichy, ale jakie rce przebiegy po klawiszach, ciche, przebudzone dwiki zadrgay na mgnienie; wyskoczy z ka i chwyci rewolwer. Kto tam? zawoa znowu i znowu adnejodpowiedzi, usysza natomiast ostry i szybki skrzyp pira po papierze i szelest przewracanych kartek... Roznieci wiato i rzuci si do pierwszego pokoju, skd szy te odgosy, ale tam nie byo nikogo, przeszuka wszystkie kty, zaglda nawet do szaf i pod ko, ani ladu. Prbowa drzwi: byy zamknite, klucz tkwi w zamku... Powrcido biurka, nie wiedzc ju, co myle o tym, gdy wpad mu w oczy arkusz nutowego papieru, porzucony na rozoon ksik, a na nim czerniay jakie sowa, napisane jeszcze nie zaschym atramentem:" Szukaj... id za spotkanym... o nic nie pytaj... milcz... bd bez trwogi... S-O-F otwiera tajemnice... " Przeczyta kilkakrotnie, pismo byo wyrane, sztrychy energiczne i widocznie jakby dla zwrcenia uwagi szo w poprzek papieru; piro jeszcze mokre leao obok. C u diaba za arty rebusowe, kto mi tonabazgra! wybuchn, ani na chwil nie przypuszczajc czego innego; rzuci papierna biurko i poszed z powrotem do ka, by pewny, e uleg zudzeniu, zgasi wiato, okrci si w kodr i prbowa zasn... Znowu cichy, ledwie dosyszany dwik fortepianu wion z drugiego pokoju, ta tajemnicza, dziwna melodia, ktr sysza wtedy na seansie. Kto?? ... ale zamilk, zdawiony miertelnym przeraeniem. 5 Mr Zenon ju od trzech dni cay prawie czas przepdza na ulicach. Nazajutrz po niewytumaczonym zjawieniu si pisma obudzi si rano, przeczyta znowu te sowa zagadkowe, ubra si popiesznie i wyszed. I odtd chodzi wci, chodzi bezustannie,nawet spa nie przychodzi do swojego mieszkania, jada rwnie, gdzie mu wypado i o ile gd go zmusza. Ba si wraca do hotelu, zaglda do niego codziennie, ale tylko po to, aby od odwiernego odebra listy Betsy, ktrych zreszt nie czyta. Bdzi wci po miecie, ucieka szukajc,unika nie mogc si wyrwa z tumw i przepatrujc z najwysz uwag kad twarz spotykan, zagldajc trwoenie w kade oczy i drc wiecznym czekaniem, eposyszy jakie sowo, dojrzy jaki znak, zrozumie jakie spojrzenie, a wraz stanie si to, co mu byo zapowiedziane. Nie zwraca uwagi na zimno, mgy, deszcze ni por; wczy si bezustannie zmiejsca na miejsce, czsto caymi godzinami wystajc na rogach ulic, to czajc si, pod wystawami obserwowa przechodniw, odgadywa w mrokach ich twarze, biegnc na olep za kad postaci i za kadym spojrzeniem szczeglniejszym; czasami zachodzi do kawiarni i szynkw zatoczonych, aby wypocz, ale skoro przejrza twarze, zrywa si od niedopitejszklanki, bo czu, e musi i dalej, musi szuka, musi czeka... Szukaj id za spotkanym, o nic nie pytaj bd bez trwogi S-O-F otwiera tajemnice brzmiay w nim cigle te sowa bezwzgldnym, mocnym nakazem. Najsabsza ch oporu w nim nie powstaa, by jak cios rzucony rk nieubaganego, biegncy po swojej linii niepojtej do niewiadomego celu, lepo posuszny i zamary na wszystko, co nie byo t ciemn, nieznan koniecznoci. A przecie by zupenie przytomny i wiadomy tego, co si dokoa niego dziao, tylko e przerwa si w nim wszelki zwizek z przeszym yciem; myla o nim,jak si czasem myli o dziwnych opowieciach zasyszanych gdzie bardzo dawno i ju toncych w strupieszaych dalach zapomnie. Co si stanie? myla w rzadkich chwilach wewntrznego przebudzenia i wtedy ca moc chcia wyrwa z niewiadomego t jaw jutra. Ale nie rozwiay si mgy, w ktrych bdzi, i nierozerwao si bdne koo lepego biegu zanieznanym, e znowu szuka, znowu czeka... Kry po City i tam nieraz cae godziny przewala si wraz z cib, porwany przezfale tumw, ale obcy im i daleki, i wci czatujcy napronym, godnym spojrzeniem; zaglda do muzew, zagbia si w puste, przemike i przemglone parki, bdzi po wybrzeach, jedzi wszystkimi napotkanymi omnibusamiprzesiadajc si bezustannie, zwiedza zatoczone teatry i banki, okra Londyn podziemnymi kolejami, by wszdzie, niestrudzenie i bezustannie, gorczkowo gonicy za niepochwytnym cieniem, cigle czyhajcy i ufny niezmiernie, spokojny i pewny, e znajdzie to, czego szuka... Nawet ju policjanci zaczli zwraca uwagna jego twarz blad i oczy bdne, a wci szukajce wrd tumw, oczy przenikliwe i puste zarazem, i na jego nieobliczone ruchy, bo ju wiele razy rzuca si w pocigu w najwiksz cib powozw i omnibusw, wprost pod konie, ale zawsze jakim cudownym trafem wychodzi bez szwanku, nawet nie wiedzc, i by w niebezpieczestwie. I z wolna, nie spostrzegajc tego, w tej obkanej pogoni za nieznanym, a moe i nie istniejcym, zacz traci poczucie nawet tej zewntrznej rzeczywi stoci, bo czatujc wci wypron do ostatnich granic uwag, przesta spostrzega ludzi i wyodrbnia, wydawali mu si jakim potwornym pazem o tysicach gw i ng, wijcym si bezustannie z guchym i przeraajcym szmerem... A potem i Londyn stawa mu si jak puszcz fantastyczn, guch i martw, a pen dziwnych zjaw, pen stawa si rzeczy tajemniczych i strasznych, ktrych nie mg zrozumie, czu tylko, e si staj dokoa niego, e s... wic chodzi w ciszy podziwu i niewytumaczonej, niejasnej zgryzoty, bo oto zacz spostrzega ukryt przed zwykym wzrokiem jakby dusz rzeczy wszelkiej... Chodzi po miecie niby po kamiennej, czarodziejskiej bajce, przepenionej wieccymi, nigdy nie widzianymi drzewami,a co chwila spostrzega jakie cierpice chore domy, pochylone z mki wiekowego trwania, pene ran, jkw i znuenia... czubolesny dygot drzew, potopionych w mgachi konajcych z tsknoty do soca, do rzewicych, wionianych powieww, sysza ich jki nie milknce nigdy... nigdy, i zy, spywajce cicho po chorych gaziach. Zaduma si przed wie Towru, staa pospnie zamylona, tragicznie ostatnia z dni dawno pomarych, ale wyniosa w osamotnieniu i dumnie pogardliwa wobec nowych spraw i dni nowych, dni plugawie pezajcych u jej stp niemiertelnego majestatu. Ucieka trwonie od paskich, wielmonych a gupich paacw West Endu, ktre miaysi z niego urgliwie tustymi, bezczelnymi goskami rozsdku, ucieka od skadw olbrzymich i sklepw, gdzie zrabowane ziemie wiata caego jczay mczesko. Gubi si, zasuchany w leniw gdb parkw omglonych, w niewolniczy, strachliwie pody szept ywopotw, wypronych i strujcych, sucha ptakw, przelatujcych w niedojrzanych wysokociach i rozkrzyczanych aosn skarg, rozmawia z bezdomnymi psami, gnijcymi wrd mietnisk, e wloky si za nim gromadami, a wszdzie i we wszystkim czu dusz bolesn, tragiczny przymus trwania, gwat wiecznie ywy, brutaln przemoc losu; nawet te kamienie pomnikw w Hyde Parku skaryy mu si natych, ktrzy je wydobywali z praona ciszyna jaw dni nieszczsnych; nawet wody Tamizy, wiecznie gonicej, szumiay aonie, a te jakie elazne machiny, porzucone na brzegu, spracowane, ordzewiae, omotane i skute przez myl czowiecz, szamotay si bezsilnie, podnoszc ciche skargi na wieczny trud trwania. A w kocu ju chodzi jak we nie ledwie przypomnianym, rozchwiany w sobie i leccy w jak gb jak padajca przez nieskoczono gwiazda. Znalaz si bez wiedzy i chci w Westminsterskim Opactwie i dugo, prawie martwy ze znuenia, siedzia pod jakim posgiem, nic nie wiedzc o sobie ni o caym wiecie. Pusto byo w tych mrocznych, pospnych obszarach katedry; niekiedy kto przeszednie dojrzany i gin, a odgos krokw rozlega si echem pod wyniosymi nawami w przygasym wietle witraw, w smutnym brzasku stopionych i konajcych wmroku barw; jakby na wiec zebrane majaczyy niezliczon cib marmurw i brzw wszystkie wielkie duchy Anglii, sl tej ziemi odwiecznej, cae wieki historii, strupieszae i zapomniane epoki obok dnia wczorajszego, nieustraszeni rycerze, zdobywcy, poeci, biskupi, prawodawcy, dusze szczytne i wywoki, bohaterowie i kanalie, wieszcze i synni szczekacze parlamentarni, tyrani wiata i bani krlw, wici i zbrodniarze, wyklinani przez wieki, cnoty, powicenia i zdrady, cmentarzysko wiekw w proch rozwianych,a wiecznie ywe i zapadniajce myl ludzk, kamienne przypomnienia wiekw, zebrane w tej prastarej katedrze na niemy sejm, radzcy milczeniem o wczoraj, a czekajcy na nowe przysze dni i przysze dusze swoich nastpcw, przeszoci rdze i przyszoci. Zenon oprzytomnia nieco w tej witej ciszy grobw; posgi zdaway si patrze na niego szeroko otwartymi oczyma, pochyla i mwi co cisz gbok, a zadra z trwogi i zacz si z wolna przedziera przez te tumy kamienne, wrd coraz grubszych mrokw, do wyjcia. Ale w poprzecznej, wyjciowej nawie cofn si prdko midzy t um biaych posgw, ledwie widnych w mrokach, bo jaka znana, wysmuka i czarna posta wychodzia z drzwi gwnych i przesza, skrcajc na lewo, w wysok, wsk naw,obiegajc prezbiterium; z lewej strony, jedna za drug, podobnie cigny si kaplice krlewskie. Poszed za ni w mrok; tylko gr, w poczerniaym gszczu gotyckich ebrowa,tliy si jeszcze trwonie resztki dnia, ale doem zalegaa ju zupena noc, z gotyckich kaplic, oddzielonych kratami, sczyy si ostyge brzaski fioletw, zotai purpur witraowych, w ktrych ledwie majaczyy krlewskie oa sarkofagw w ciszy niezgbionej, marzyy nieprzespany sen mierci krlewskie pary, w kamienny spokj wgrone smugi wiata tczowym, martwym i przygasajcym pyem owiewaykamienne profile, zoone sztywnie rce, ciko przymknite powieki i twarde, dumnegowy; bera i korony poyskiway pospnbarw odwiecznych zoce, a na wszystkimlea ciki majestat mierci i kamienny spokj obojtnoci. Daisy stana przed jedn z kaplic i wsparta o krat zapatrzya si w sarkofag. Wiedziaem, e musz spotka pani szepn przystajc obok niej. Spojrzaa na niego surowo, jakby okazujc cisz. Nie czu ju znuenia, zsun si z jego duszy obdny nastrj jak achman; by znowu zwykym, normalnym czowiekiem. A jednak im jest lepiej w krlestwie wiecznej ciszy szepn znowu. Kt wie? A jeli dusze s przykute do ichwyobrae cielesnych, to musz si bkana uwizi materii, musz by tutaj, musz zaludnia te nawy nie dosyszanym przez miertelnych jkiem i tsknot oczekiwa, pki trwania tych brzw i marmurw, pkiczas nie rozsypie wszystkiego w gruzy i nieuwolni ich, nie wrci przeznaczeniu. Byoby to zbyt okropne!! wzdrygn simimo woli na te obrazy. Kt wie, od czego zaley mier jego lubycie, co go wie i zbawia? S-O-F wyrzek wolno, prawie mimo woli, jak si mwi nieraz sowa tkwice uparcie w mzgu i same pynce z ust. Czu, e si zachwiaa i wspara na mgnienie o jego rami, ale nie rozumia powodu. Poszli ju w milczeniu dalej, przystajc kolejno przed kaplicami, ktre mrok coraz gstsz zasnuwa przyson, e widniay w cichych brzaskach witray, jak przez gszcz len wida ostatnie zorze zachodw. Dawno nie widziaam pana ozwaa si dziwnie mikko, jakby z wyrzutem. Dawno? zdziwi si przypominajc sobienaraz scen biczowa i wszystkie podejrzenia, ktre w tej chwili usilnie odpdza. Ze trzy dni chyba nie byo pana. Mrs Tracy ju si niepokoia. Trzy dni! ... nie... wczoraj czy nawet dzisiaj wyszedem... nie... doprawdy pierwszy raz mi si to zdarza, e dobrze nie pamitam... Zgubi pan pami tych dni?? pytanie dyskretne zadwiczao w jej gosie. Nie... Skde... wiem ju, e dzisiaj po niadaniu graa pani na fisharmonii w readingroomie mwi szybko, z trudem wic wspomnienia. Myli si pan; ; od trzech dni nie tknam nawet klawiszw. Wic.... c si ze mn dziao? Przez trzydni... przez... wyszepta trwonie. Zamajaczyy w nim nagle porwane i senne przypomnienia czego, czego nie mg skupi i wydoby na jaw zrozumienia i wiadomoci. A jednak.... jednak czekaem na pani... Nie odpowiedziaa, klucznik zacz dzwoni, a po katedrze bdziy wiata obszukujce przed zamkniciem kty; wyszli na skwer. Czasem zapominamy wasnego istnienia lubpatrzymy na nie jak na obce nam, poza nami bdce... A czasami dusza, porwana jakim tajemniczym wirem, gubi ciao ani spostrzegajc tego mwia w zamyleniu. Wic i ja musiaem si zagubi w czasie, musiaem... Wycigna do niego rk, gdy doszli do iona. bolesnych dni par, 48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AA7P^ c8 /c9pc:M*Wc;8-rogu Victoria Street. Pani nie do domu?? pyta wyrywajc si przez si z tych sennych omota. Musz jeszcze przed obiadem odwiedzi moich kalkuckich przyjaci mwia wesoo, a w wietle latarni i wystaw dojrza na jej cudnej twarzy wyraz dziwnie sodki, dziwnie przyjazny, jak nigdy dotychczas. Patrzya mu prosto w oczy cichym i prawietkliwym spojrzeniem, wyjrzaa nawet za nim z caba, e przej go dreszcz radosnego wzruszenia i dugo, dugo patrzy za ni. I natychmiast pojecha do domu, przynaglajc wonic do popiechu. Odwierny powita go radonie i oddajc ca pak gazet i listw opowiada dyskretnie, e jakie dwie panie dowiadyway si o niego ju dwa razy dzisiaj; po pewnych szczegach domyli si, e to musiaa by Betsy z ktr z ciotek. Sprawio mu to odkrycie niewymown przykro. Cecie paniom powiedzieli?? e pan wyjecha na par dni z Londynu. Przecie.... Mr Joe u siebie? zakoczypiesznie. Przyszed niedawno na gr. Pobieg do mieszkania, pozapala wiata i stan zdumiony przed zwierciadem, prawie przeraony wasnym widokiem, by bowiem brudny, zarosy, obszarpany i tak ubrany, jakby sypia w parkach lub pod mostami. Gdzie ja si tak urzdziem?? A gdy si po przebraniu zabra do czytania listw, pierwsz rzecz, ktr spostrzeg,by ten papier z tajemniczym nakazem; przypomnia go sobie natychmiast, nic ju nie wiedzc, jak bardzo by mu posuszny. Musz si dowiedzie, kto to napisa pomyla chowajc go do kieszeni. Zmartwi si szczerze listami Betsy, nie rozumia zgoa, dlaczego byo ich a tyle. Sprawdza daty i cofa si przed rozwizaniem zagadki, bo ile razy jakie sabo tlejce przypomnienie tych dni zamajaczyo w nim, czu zamt w gowie jakby nad przepaci, ucieka prdko i zatapia si w tych dobrych, sodkich woaniach Betsy, skarcej si na brak wieci i zapomnienie. Odpisa obszernie, starajc si j uspokoi z caego serca i obiecujc przyj jeszcze przed niedziel. Sucy zameldowa o podaniu obiadu przynoszc jak depesz. To Betsy, nie mogc si doczeka listu, telegrafowaa dug, pen niepokojw skarg, bagajc o par sw odpowiedzi, co si z nim i Joe dzieje. A w przypisku donosia lakonicznie o chorobie ojca. Napisa kilka uspokajajcych sw, wysadepesz i poszed na obiad. Mrs Tracy, przyciskajc czule koty do obszernego ona, ja go tkliwie wypytywa o zdrowie i co si z nim dziao. Wyjedaem odpar krtko, spostrzegajc miss Daisy siedzc ju na swoim miejscu, ze bem Bagh na kolanach; zielone oczy pantery wpijay si w ni ego ztak si, e usiad zmieszany i niespokojny. Co si z tob dziao?? pyta Joe siadajc obok. Nim odpowiedzia, poda mu depesz Betsy. Pojad tam zaraz po obiedzie.... niepotrzebnie si niepokoi. Pojedziesz ze mn? Nie wiem.... c to za wita przy Mahatmie? Profesorowie z Eton i rni uczeni szepn wskazujc nieznacznie kilku starych panw, siedzcych dokoa Guru przy kocu stou. Odbdzie si prawdziwie platoska biesiada!! doda z naciskiem. Tak, olica Balaama przemwi mow wyroczn rzuci ironicznie. Nie odpowiedziae mi na pierwsze pytanie. Ale i ciebie nawzajem nie pytam o nic.... onic... Rozdrania go ten wytony wzrok pantery, e nie mg si powstrzyma od zoliwoci. Pytaj, nic nie ukrywam przed tob powiedzia agodnie, zdziwiony jego tonem opryskliwym. Czy i miss Daisy bya z wami?? Gdzie, nic nie rozumiem, powiedz otwarcie... No, wtedy, na tej krwawej ceremonii biczowania... nie zaprzeczysz przecie... niepowiesz take, i zapomniaem szepta twardo, ale dojrzawszy w jego oczach szeroko rozwartych najszczersze i gbokie zdumienie, przerwa. e mwisz rzeczy zgoa niewiadome mi, na to daj ci sowo honoru. Opowiem ci je szczegowo, jak powrcisz z Bartelet Court... a tymczasem powiedz, czy nie znasz tego pisma? Podamu w nakaz tajemniczy. Joe przeczyta i dugo rozmyla, nieznacznym, cichym a badajcym spojrzeniem ogarniajc Daisy wyjtkowo dzisiaj rozmown, prawie weso. Nie znam tego pisma... pomyl jeszcze o tym odpowiedzia wreszcie, nie podnoszc na niego oczu i skoro si obiad skoczy, wysun si cichaczem, nie zauwaony, bo uwaga bya zwrcona na spr, jaki coraz goniej prowadzili uczeni z Mahatm. Przejdmy do reading-roomu; oni krzycz jak karnakowie na nieposuszne sonie zaproponowaa Daisy Zenonowi. Pantera cicho, z przygitym do ziemi bem,wszca, ostrona, pobiega przodem, skoczya na fotel i zwinwszy si w kbek, zdawaa si drzema. Obrzydliwy czas w Londynie!! zacza mrs Tracy, patrzc przez zadeszczone okno. Luty, wszdzie tak samo zimno, deszcze i mgy. Nie wszdzie, mistress Barney. Rok temu byem na dalekim poudniu i pamitam, jak tam byo sonecznie i ciepo zaprotestowa Zenon. We Woszech?? zapytaa Daisy siadajcobok niego. Tak, w Amalfi, za Neapolem. Zacz z zapaem opisywa cuda dni sonecznych, cuda mrz lazurowych, posianych sonecznymi skrami, gaje cytryn dojrzewajcych w amfiteatrach gr, opynitych bkitem i zapatrzonych w nieskoczono; dale pene sodyczy, gdziewskr topieli nieba pogodnego i morza przemykaj czerwone agl e jak skrzyda ptakw nieznanych; wysepki podobne do przejrzystych szmaragdw; zatoki wrd ska zielonych, opleniaych, opitych w bluszcze, jakby drone w jednej sztuce olbrzymich turkusw; stare, umare wiee,pene zielonych jaszczurek i mew biaych jak nieg; ciche i sodkie ycie tych zapomnianych wybrzey, gdzie nawet mier nie jest straszna nikomu, bo przychodzi jak zmierzch wieczorny i klei dosnu sodkiego olnione blaskami oczy; gdzienie ma fabryk, nie ma miast zgiekliwych, nie ma chaosu sfory ludzkiej, zaerajcej si nawzajem o byle ochap, gdzie si odczuwa sam rozkosz istnienia! ... gdzie panuj jeszcze w sercach dobre bstwa Grecji wesp z Madonn zawsze czuwajc nad dol czowieka. Mwi dugo, rozpomienia si, unosi zapaem, nagle poczut tsknot porwany, e rozrzewnienie dzwonio mu w gosie, a zy byskay w oczach. Nie przerywali pograjc si w sodk wizj, a Daisy gadzc czarny eb pantery patrzaa w niego i jakby przez niego na te dalekie; czarodziejskie widnokrgi, umiechdziwnie tskny wykwit na jej ustach gorcych, a szafiry oczu, jak te morza dalekie, zasnute byy soneczn pajczyn melancholii, a przez jej blad, cudn twarz przepyway wiotkie cienie tsknot nagle rozkwitych, rozmarzone pragnienia i namitne, nieme woania bya jak to przejrzysta, spokojna, a w gbiach rozchwiana, e przez gadzie powierzchni majaczyy zarysy tajemniczego dna. Tak pan opowiada kuszco, e zatskniam do poznania tych cudw. Pani, ktra zna ba wiata, Indie? ... Nieznane jest zawsze bardziej upragnione. Ale rwnie zawie moe i rozczarowa.O nie, bo widziaabym to wszystko oczymapana, oczyma poety, a pod takim ktem patrzc, wszystko jest cudem i bani czarodziejsk. Te sowa, wymwione szczeglnym, hipnotyzujcym dwikiem, uderzyy w niego ciosem rozkoszy niewypowiedzianej, podnis na ni dzikczynne, olnione oczy, spojrzenia ich si zbiegy i zatony w sobie jak dwie rozgorzae przepacie; naraz pantera ziewna, skoczya na ziemi i szczerzc straszliwe ky czogaasi do jego ng. Niech si pan nie obawia, rcz za ni. Bagh pooya ciki eb na jego kolanach, dotkn si go do lkliwe, bo bya bez kagaca i te czerwono-zielone migoty jej oczu przejmoway niepokojem. Daisy, szepczc do niej jakie pieszczotliwesowa, zacza j gadzi po grzbiecie, pochylia si w tym ruchu tak nisko przed nim, e prawie dotyka ustami jej wosw miedzianych, muskay go dranico po twarzy, mia tu przed oczyma jej biay kark wychylajcy si z konierzyka, e ogarn go spojrzeniem i chcia dojrze lady biczowania, ale pantera warkna gronie, a Daisy, cofnwszy si prdko, pochwycia jeszcze kierunek jego spojrze... Cicho, Bagh! Ona wszystko wie... wszystko przeczuwa i za kad moj krzywd gotowasi zemci... powiedziaa z lodowatym umiechem, zatapiajc w nim dzikie, przeszywajcjak n oczy. Nie zrozumia sw, ale poczu, e si stosuj do niego i gronie ostrzegaj. Podnis si machinalnie, gboko dotknity. Ja pani nie obraziem ani jednym sowem, miss Daisy! szepn pokornie. S spojrzenia bardziej obraajce nili najbrutalniejsze sowa.... Chyba gdy obnaaj starannie ukrywan tajemnic doda jeszcze ciszej. Albo pod tym pozorem, jeli jak we obwijaj si plugawym dotkniciem. To si nie do mnie stosuje rzek surowo i szczerze. Ma pan w oczach pioruny!! zwrcia sido niego z dawnym umiechem. Niesprawiedliwo rani najboleniej i gniewa!! Bezwiedna tylko, wic si zamienia w prob o przebaczenie mwia cichutko i proszco. Burza przesza, ale nie powrci ju dawnynastrj swobody i wesela. Siedzieli niemi, nawet mrs Tracy nie wiedziaa, co mwi. Zenon za wyszed korzystajc z tego, e profesorowie z Mahatm na czele przenosilisi do reading-roomu krzyczc i kcc si ju na dobre. Ale Joe nie powrci jeszcze z Bartelet Court; byo do wczenie, zaledwie dochodzia dziesita, lecz dziwnie nie chciao mu si tam jecha, czu si niesychanie znuony, a ta ostatnia scena zDaisy rozstrajaa go do reszty. Rozwaajc jej dziwny, nierwny stosunek do siebie, t chwilami lodowat obojtno ite prawie wyzywajce spojrzenia, a moe ico wicej, gubi si w niepewnociach, w jakiej tajemniczej, niepokojcej mgle, penej zarysw ledwie dojrzanych i mczcych zagadkowoci. Nie zapala w mieszkaniu wiata, nie miasi na aden ruch wiadomy, upad w jaki fotel i zapatrzony w mtn, czarniaw noc,z ktrej sczyy si zotawe brzaski latarni ulicznych, rozmyla chwiejc si oczyma wraz z cieniem drzew koyszcych si sennie czarnym zarysem po szybach. A jednak ona tam bya! myla spostrzegajc j znowu przed sob, ca wprgach opasujcych jej ciao niby rojowiskiem krwawych ww. Bya tam, bya! powtarza sycc oczy jej piknoci i sromem tego obnaenia, i tbolesn rozkosz stwierdze, jakby si mci nad ni, czujc si zarazem jej bliszy o t wydart tajemnic. Medium do biczowa! szepn z pogardliw gorycz i porwa si nagle: drzwi wchodowe trzasny i wszystkie wiata zajaniay w yrandolach. Rozglda si ze zdumieniem, bo drzwi stay zamknite i w pokoju nie byo nikogo,tylko na biurku leaa rozoona mapa kolejowa z podkrelonymi punktami grubym,czerwonym owkiem, a obok lea przewodnik po Woszech, otwarty na Amalfi, rwnie opatrzony licznymi podkreleniami... Przyglda si temu ze skupion ciekawoci, nie mogc zrozumie, kto to mg zrobi i kiedy, bo musia kto by przed chwil... moe nawet by jeszcze... gdy cikie portiery u drzwi drgay w ostatnim, konajcym ruchu, jakby kto tylko co przeszed... posadzka zaskrzypiaaw drugim pokoju... odsuno si jakie krzeso... kto tam by z pewnoci... kto przechodzi z pokoju do pokoju... drgay sprzty... szelest cichych krokw rozlega si wyranie... Annie!! zawoa mylc, e to pokojwka. Nie byo odpowiedzi, szelesty ucichy, ale natomiast, jakby z ostatniego pokoju, rozleg si przyciszony, daleki piew... Rzuci si tam gorczkowo. Rwnie nie byo nikogo, lecz piew spotnia i brzmia dononie w ciszy mieszkania, e pozna gos Daisy i t dziwn, tajemnicz piosenk... Sta osupiay w cichej trwodze, wodzc przyczajonymi oczyma po mieszkaniu... Nie, z pewnoci nie byo nikogo, a dwikipyny wci, tylko ju nie wiadomo skd,brzmiay tu przy nim, to pyny gr, tookrcay si fal leniw, przygasajc i znowu rozbrzmieway peniej i silniej, gdzie dalej, jakby w pierwszym pokoju... Pobieg za nimi bezwiednie, ale ju rozlegay si w jakiej dali, jakby za oknem, w gszczach drzew potopionych w mroku, a moe i w nim samym... By zupenie przytomny i absolutnie zdawasobie spraw ze wszystkiego, co si z nim dziao w tej chwili, wic nie baczc na adne wzgldy, zapragn dowiedzie si, skd ten piew pynie, przypuszcza bowiem, e Daisy musi by u siebie, w przylegym mieszkaniu. Zapuka energicznie do drzwi, odpowiedziao mu krtkie i ze warknicie pantery, a potem dopiero, nie otwierajc, upewnia go pokojwka, e miss Daisy wyjechaa na miasto. Nie uwierzy temu i poszed do reading-roomu. Z pewnoci wyjechaa na miasto, samam j odprowadzaa do schodw! tumaczyamu mrs Tracy, zdziwiona jego natarczywymi pytaniami, odwodzc go niecona bok, bo profesorowie rozprawiali namitnie, Mahatma siedzia porodku i jego przenikliwe, czarne oczy spoczy na nim przez chwil jakim zym spojrzeniem. Odwrci si i mwi wzgardliwym tonem: Wasza kultura materialistyczna, wasze wynalazki, wasze odkrycia prowadz do jednego: do uwielbienia brutalnej siy i zota, su Zu, Zo siej... Jestecie jak spy krce w przestworzach, lepe na blaski cudw, a chciwie wypatrujce w nizinach padliny... Przepadniecie w niepamici czasw rychlej i bardziej bez ladw nili... Zenon nie sucha wicej, podraniony jegoostrym tonem, wyszed prdko, ale na korytarzu, jak sabe, dalekie echo, usysza znowu ten piew dziwny. Woa mnie! Tak, wyranie mnie woa! pomyla naraz, przypominajc sobie to, za czym goni dni tyle na prno. Id za spotkanym... id za spotkanym powtarza zbielaymi wargami i ju nie rozmylajc, bez wahania ni najmniejszej chci oporu, spokojny, zimny prawie, zupenie wiadomy, powsta w sobie posuszny, by i za tym nakazem nieubaganym, jaki znowu nim owadn. Poszed w jakimi niewiadomym kierunku zat piosenk, co si niekiedy odzywaa cichym kwileniem z cieniw i bya mu drogowskazem do Nieznanego. Id... id... szepta niekiedy, przypieszajc kroku. Dopiero na Piccadilly rozwiay si zupenie te dwiki tonc w tumie ulicznym i zgieku. Stan wtedy bezradnie, rozgldajc si po ulicy. Po drugiej stronie, w wietle wystawy sklepowej wyranie zobaczy idc Daisy, pobieg natychmiast za ni, nie mogc si jednak zbliy z powodu gstwy ludzkiej, nad ktr widzia jej gow. Niechaj si stanie, co si ma sta pomyla, zupenie niezdziwiony tym spotkaniem, pewny ju, e po to tutaj przyszed, e tak by miao... Szed za ni o par krokw zaledwie, nie zbliajc si nawet wtedy, gdy tum cay gdzie si podzia, gdy szli jakimi prawie pustymi ulicami, e tylko ich kroki rozlegay si gucho, szed za ni jak cienieodstpny i nigdy nie zgubiony, jak konieczno... Jakie ulice przeszli, jakie puste place, jakie parki upione i pene cichych szmerw, i po szerokich schodach wchodzilina jaki dworzec kolejowy. Kupi bilet do tej samej stacji, ktrej nazw ona przedtem rzucia kasjerowi. Nie kry si przed ni zupenie, weszli do poczekalni prawie razem, ale ona patrzc na jakby go nie spostrzegaa, bdzia oczyma po jego twarzy niby po rzeczy obcej, jak si bdzi po kamieniach przydronych i przedmiotach niepostrzeonych; nie czu si tym dotknity, rozumia, i tak by musi, a nawet chwilami wydawao mu si, e ona jest nim samym, tak dziwnie zgodn tosamo rytmu czu z jej dusz... Snuli si obok siebie jak dwa cienie przenikajce si nawzajem albo jak dwa wiata patrzalina jednakie rzeczy i z pewnoci z jednakim uczuciem niepostrzegania niczego byli jak te drzewa obumare w czas zimowy i wynurzajce si z mgie pierwszej budzcej si wiosny; ktre z nich wie, ktrym jest i gdzie... Bezwiednie chcia wsi do jednego z ni przedziau, ale nim doszed, zamkna drzwi, wic siad do ssiedniego i sta w oknie ca drog, przesuwajc si pustymi oczyma po widmowych zarysach krajobrazw, wynurzajcych si z nocy chmurnej, po tych sennych wizjach natoczonych obokw, przez ktre ksiycprzepywa wolno, zapadajc co chwila w ch dni par, 48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AA<Pqc=c>*c?, c@:!przepacie postrzpione i sine, a jeli co spostrzeg, to tylko jej cie, czarn sylwetk jej gowy, lec na krgu wiata padajcego z okien i biegncego po ziemi obok pocigu, snad cay czas staa tak samo w oknie. Wysiedli na jakiej guchej, upionej stacji,przeszli milczce i puste sale, mroczny i rwnie pusty podjazd i zanurzyli si w czarn alej drzew ogromnych. Wiatr zahucza, drzewa zakoysay si ciko, powia senny trzepot i szum gazi,jk si rozleg pospny, trwony i cichy szept przelecia nad ziemi, zatrzsy si przydrone ywopoty, zakay smutnie twarde licie laurw, trwoga jak puchacz zaopotaa skrzydami i przyczaia si w ciemnociach. Weszli w jaki park picy, w nieprzeniknione i czarne gszcze; tylko pasy nieba janiay nieco nad gowami, wloky si jak dugie i krte drogi, zawalone postrzpionymi chmurami, a obrzeone rozchwianymi konturami drzew, ksiyc wychyla si niekiedy, a wwczas cienie drzew waliy si na drog martw ciemnic i przerzynay j jak trupy czarnymi progami. Zenon szed bez trwogi, zapatrzony w nik, ginc co chwila w mrokach sylwetkDaisy i zasuchany w ponur gdb drzew rozkoysanych... Nie myla w tej chwili o niczym; cienie pene tajemniczych janie zalay mu dusz rozkoysanymi, nieujtymi jawami tego, co si sta miao, te przysze chwilerodziy si w niewiadomych gbiach i osuway go w mroczny, nieuchwytny lk tajemnicy... Wyszli na jak pust przestrze; w gbi wynurza si z cieniw ogromny czarny dom, ksiyc znowu ukaza si na chwil, e spostrzeg wyrane, twarde zarysy wie porozwalanych i cian przewitujcychpowybijanymi oknami, i stare bluszcze opinajce rozpadajce si mury. Ale nim zdy si rozejrze, skdci, jakby z piwnic, wyrwaa si smuga olepiajcego wiata i rozleg si huk zatrzanitych drzwi. Daisy znikna na jakich porujnowanych olbrzymich schodach. Pozosta sam, rozgldajc si bezradnie. Dokoa staa ciemna, postrzpiona w grzeciana drzew rozchwianych, wiatr uderza w ni raz po raz, e przyginaa si z jkiem jak tum smagany batami, a nad ni,w gbiach nieba, tliy si uny Londynu niby przygasajcy, daleki a olbrzymi, poar.A nigdzie nawet ladu czowieka, nigdzie wiata ni ywych gosw, ponure milczenie strupieszaych murw, w ktrychtuky si wiszczce gosy wiatrw i cikie jki drzew, a wszdzie peno krzeww przyczajonych w ciemnociach i jakby chwytajcych niespodzianie gaziami, pene gazw i rumowisk zastpujcych drog, a gdzieniegdzie, w jakich jamach, migotay polepe oczy wd zmartwiaych. Obszed z wolna cay dom, ale wszystkie wejcia byy zabite na gucho, i powrci na te schody olbrzymie, na ktrych czerniay potrzaskane zomy kolumn i balustrad, do jakich drzwi wielkich i stan przed nimi, nie wiedzc, co pocz. Wiatr si wzmaga stopniowo i hucza coraz pospniej w ruinach, a chwilami jakizom muru spada na ziemi, drzewa z krzykiem rzucay si na siebie, szumic i wiszczc w zmconych, lepych ciemnociach, bo ksiyc uton ju w zwaach chmur podobnych do spitrzonych,rozsroonych fal, a jakie gosy przyduszone, dalekie, jakby gosy grobw, przeraajcym brzmieniem przeciekay z ruin czy spod ziemi, z przestrzeni pyny nieznanych czy te z dna nocy powstaway nie wiedzia. Bd bez trwogi... milcz... S-O-F otwiera tajemnice powtrzy naraz, przypominajc sobie tajemnicz formu i ju miao, bez wahania, uj za motek wiszcy na acuchu i uderzy w drzwi. Milczenie... tylko brz jkn i echa zagraydugie i guche... Powtrzy i wyrzek akcentujc kad liter: S--O-F. Drzwi si otwary cicho i skoro wszed, zatrzasny si z hukiem. Znalaz si w ogromnej, prawie ciemnej hali, na rodku niski trjng podtrzymywa miedzian olbrzymi kadzielnic, wypenionrozarzonymi wglami, z ktrych buchay upajajce cikie wonie, a za ni majaczy jaki kolosalny posg, przysoniony fiokow draperi i nic poza tym, nagie ciany, gadkie, lnice kamienie, z ktrychgdzieniegdzie wyryway si zgaszone w nocy malowida, jakie goski zote, tajemnicze symbole ognia, wody i powietrza, halucynacyjne skrty jakich potworw i zwierzt, larwy krzyczce w trwodze, wszystko ledwie dojrzane przez pasma krwawych dymw, przez roztlae purpur ciemnoci. Rozglda si, nie mogc dojrze nikogo, przeraony t martw cisz, co jak grobowa pyta przywalia mu dusz, gdy poczu, e kamienna tafla, na ktrej sta, drgna i z wolna zacza z nim pyn, z jakimi ledwie odczutym spadkiem. Nie poruszy si, nawet nie drgn, tylko przymkn oczy, bo strach go zdawi i zatrzs lodowatym dreszczem, ale wnet oprzytomnia uderzajc sob o cian, zupena noc go oprzda w nieprzeniknione mroki, nie mia pojcia, gdzie jest, przez to mgnienie obawy straci poczucie, co si z nim stao, to zrozumia tylko, e jest w jakim niskim i wskim korytarzu. Trzymajc si cian, przychylony, zacz i naprzd nieustraszenie. Chr gosw odlegych, stumionych i gbokich, podobnych do szmerw fal konajcych u dalekich wybrzey rozbrzmiewa gdzie przed nim... ka jakby w guchej prni... drga coraz ciszej i bliej, bliej... bieg ku tym brzmieniom sennym i niewytumaczonym, peen lku i ciekawoci zarazem. Korytarz urwa si nagle przy jakiej cianie zimnej i liskiej, dwiki rozwiay si w ciszy, zacz po omacku, gorczkowoodszukiwa drzwi, gdy znowu podoga si pod nim ugia... poczu, e si zapada... eleci w przepa z byskawiczn szybkoci... ubezwadni go lk i to przeraajce czucie zapadania bez monoci ratunku. Kiedy ochon, siedzia na jakiej awie kamiennej, ostronie j suwa rkoma po cianach: zimne byy i gadkie jakby z porfiru, pokj by may, kwadratowy i bardzo wysoki, bo stanwszy na awie nie mg dosign sufitu, tylko jedna ze cianwydaa mu si zimniejsza, jakby ze szka, i pena dziwnych wypukoci i twardych, poskrcanych linii, a nigdzie ani ladu drzwini okien. Upad miertelnie znuony i jakby zabity niezgbion, straszn cisz; przywalia gokamienna noc i cisza pustki absolutnej; nieopowiedziana groza martwego milczenia. Siedzia odrtwiay, bez ruchu i zgoa bez myli, jakby na samym dnie umarego od milionw lat wiata, w wiekuistych przepaciach ciszy, zdao mu si niejasno, e marzy mu si kamienny sen, e ni wieczyst martwot, z ktrej si nigdy nie powstaje, e jest jak dbo ywe, porwane nagle w sam gb wiecznego milczenia i nocy wiekuistej. I tak mu w bezpamici i w bezczuciu przepyway chwile niewiadome, jak musi upywa czas bazaltom na dnach oceanw albo duszom bkajcym si w nieskoczonociach, albo gwiazdom pomarym i spadajcym wiecznie, wiecznie.... By ju tylko milczeniem skamieniaej trwogi, nic bezprzytomny sen o sobie i jak przez sen majaczy, e oczy jego zaczynaj co spostrzega, e staje si co w nim widmowymi zarysami... ciana naprzeciw wyaniaa si z wolna z nocy, czynia si przejrzyst, stajc si jak to zielonawa, przez ktr chwiej si blade kontury dna... dziwaczne groty... fantastyczna rolinno i cicho przemykajce larwy jakiego potwornego ycia... blaski rozpierzche zjaw nierozpoznanych. By ju pewny, e tylko ni; nie poruszy si z miejsca, aby nie pierzchy widzenia, cikimi oczyma patrzy w jeden punkt, w dno tych wyaniajcych si z wolna przestrzeni... w jak ska sterczc porodku, a spowit w krwawe pomienie i podobn do ognistego wytrysku, do rozpalonej pochodni, targanej wichur, tak rway si pomienie wzburzonym rojowiskiem krwawych ww, a dokoa w zielonym mroku jakby dna morskiego leaykrgiem bezadnym gazy ogromne... chwiay si jakie drzewa o gaziach podobnych do pazurw... drgay jakie ruchy rzeczy niewiadomych... Tak, snem tylko musiaa by ta grota olbrzymia, zasnuta stalaktytami, co jak sople potworne zwieszay si cikimi spywami, zalana zielonym mrokiem, w ktrym zaczy si porusza nike, zote menia jak rj motyli wietlistych, a spoza nich wynurzay si cikie, nierozpoznane postacie, wypezay jakby spod gazw z tych jam zielonych, z gszczw zielonych cieniw, i procesj cich, ledwie dojrzan, poruszay si w szmaragdowej toni niby w wodzie rozedrganej... jakby pyny okrajc krwaw wizj pomieni... dwikijakie zadrgay, jakby tysice harf naraz zajky i skonay... rozsypali si po gazach niby rdzawe ropuchy... a zaraz potem wysun si znowu dugi orszak biao ubranych postaci o bosych nogach i obnaonych piersiach kobiecych... gowy ww... gowy ptakw... gowy zwierzt... cay piekielny orszak zowrbnego Seta, szli wolno, rytmicznie, dwigajc na ramionach dugie, czarne mary nakryte, okryli pomie i ustawiwszy mary tu przed nim, rozwinli si po jego bokach jakdwa skrzyda biae... Nagle rozleg si przeraajcy huk, byskawica zot prg przewina si wskr groty, wszyscy padli na twarze, krwawe pomienie trysny w gr jak wulkan i opady cicho, a natomiast jy bi kby zotawych dymw kadzielnych, z ktrych z wolna, w miertelnej ciszy stawania si... wyaniaa si posta Bafometa... wynurza si z tych wylkych,rozchwianych, z pobladych pomieni... wyrasta jak grona chmura z dogasajcej otchani... a si zjawi cay, jak noc pospny i jak mier straszny... przykucnna kolich nogach... Zote rogi pksiyca rozbysy na wskiej, obnaonej czaszce... nagi by cay, wysmuky, modzieczy... siedzia z szeroko rozwartymi kolanami, midzy ktrymi jak w jadowity wia si krwawa byskawica... opuszczone, dugie rce dotykay zakrzywionymi pazurami caunu mar stojcych mu u kopyt zotych... czerwone, jakby z rozarzonych karbunkuw, oczy bysny wiatem i zday si bdzi po gowach lecych przed nim w prochu wylkej pokory... by okropny w piknoci zimnej jak ostrze i zatrutej czarem miertelnym... pospny jak nieubaganie... dzika sodycz lnia si w bolenie zacitych ustach... brwi, cigniteigrone, byy jak uki napite pomst i gniewem... a w twarzy chudej i wyniosym, dumnym czole leaa utajona mka wiecznego buntu, nocy nieskoczonej, krzywd niepomszczonych i wiekuistych bka, ciao mia przygite i naprone wprzyczajonym skoku, e wydawao si, i jawi si na mgnienie i zaraz rzuci si znowu w przepacie, przebiega lodowate pustynie milczenia i biec zawsze, nieskoczenie, wiecznie. Zenon oprzytomnia wobec tego widziada, czu, e nie pi, a nie mg uwierzy... broni si przed szalestwem... chcia ucieka... otaczay go zimne, nieubagane, nieustpliwe mary, chcia krzycze z nagej, obkanej trwogi, nie wydoby gosu, dwiki pomary mu w krtani jak poduszone w gniedzie pisklta, zacz bi iomota w t cian przejrzyst, jakby szklan, nawet nie zadwiczaa pod razami, porani tylko bolenie rce i kolanaipad wyczerpany. Dopiero po jakim czasie unis gow, ciana jeszcze janiaa, jaki piew przecigy brzmia monotonnie, sowa dziwne, cikie jak kwiaty spaday cicho, splatajc si w modlitewny, uroczysty wieniec pomiennych szeptw: Panie nocy i milczenia Bd z nami odbrzmieway echa. Panie trwonych i ucinionych . kay coraz namitniej gosy; podnis si,przytkn twarz do poczerniaej nieco ciany: grota bya prawie niewidzialna, noc j zapenia, tylko porodku posg Bafometa jania niby skamieniaa w biegu byskawica, a czarne mary stay wci podnim, w krgi wiate z gbin cieniw rwaa si wolno uroczysta, przejmujca psalmodia. Ktry zbawiasz wyklte . Jedyny odpowiaday konajce echa. Ktry utulasz pobite przemoc . Zemsto niemiertelna . Ktry rwien potg . Cieniu bolesny . wiatoci, mciwie zepchnita w otchanie . Mocy sptana! Mocy litosna! Mocy wita! Zrozumia naraz t dziwn litani, pamitaj, to bya ta sama melodia, jak usysza wtedy na seansie, to byy te same sowa, ktrych nie mg sobie przypomnie dotychczas... gdzie on je sysza i kiedy... piewy si rozwijay, w stoczonych i mtnych ciemnociach zaczynao si co dzia... nie mg rozrni chwiejnych zarysw... mgliste, biaawe cienie wiody si korowodem... opyway posg... snuy si jak drgajce wiata... a jaki cie nachyli si nad marami... wyranie rozrnia stpanie niewidzialnych ng po ostrym wirze. szepty jakie... syczenie pomieni... ruchy niedojrzane! ... Naraz rozleg si przecigy, aosny ryk. To Bagh! Bagh! szepn spostrzegajc zarys pantery rzucajcej si na mary... opada z nich pachta cieniw i naga, wysoka posta podniosa si wolno... Zadra do gbi, daby w tej chwili cae ycie za mono dojrzenia jej twarzy... widzia tylko jak przez gst mg wysmuke nagie ciao, owiane paszczem rdzawych w oddali wosw, stojce midzykolanami Bafometa! Gos mocny spiowym dwikiem rozleg si dononie. Czego chcesz? Umrze dla niego! odpowiedzia miao drugi. Chcesz polubi mier? Polubiam zemst i tajemnic . Przeklinasz A? Przeklinam . Przeklinasz O? Przeklinam . Przeklinasz M? Przeklinam! paday dwiczne, nieustraszone sowa odpowiedzi. Nie rozumia ju dalszej litanii przysig straszliwych i zakl mrocych krew, bo zasucha si ca dusz w oddwikach przysigajcego gosu, czu po dreszczu, jaki w nim budzi, e ju go gdzie sysza... owi go wic w sobie jak motyla, nie zwracajc uwagi na przeraajcy rytua, cigncy si bez przerwy, a w kocu zrozumia jasno, e to bya Daisy, e to j powicono Bafometowi w tych tajemniczych obrzdach, ale nie zdziwi si temu, jakby ju wyzbyty zdolnoci zdumiewania si czymkolwiek. Ciemnoci poblady i grota zacza si nieco rozjania. Daisy siedziaa midzy kolanami Bafometa wtakiej samej jak i on pozycji, opuszczone rce dotykay pantery siedzcej u jej ng, a nad jej gow, opynit w zoty dym kadzielny, pochylaa si zielonawokrwawa, smutna twarz Diaba, a jego rce dugie zdaway si obejmowa j wp i przytulado siebie, to jedno tylko widzia dobrze, a reszta majaczya przed olnionymi oczyma jak korowd sennych, ledwie przypomnianych mar i zjaw. Nie wiedzia, skd pyn, i nie wiedzia, czy s poza jego dusz. Oto na poy zwierzcy, zowrogi orszak Seta przywid biaego baranka, ktrego jaki czowiek z gow psa zabija cikim, krzemiennym noem i wrd ponurych pieww i przeklestw rzucono go na poarcie panterze... Oto palono siedem zi czarnoksiskich, skropionych krwi niewinitka, i popioy rozsiewano w siedem stron wiata. Oto zamajaczy korowd pazw i ropuch olbrzymich, wlokc za sob na somianych sznurach rozpite drzewo krzyowe i wrd urgowisk i plwa, wrd piekielnego chru chichotw i naigrawa podarto je w drzazgi, rozdeptano i rzuconopod kopyta posgu. Oto gromada potworw nieopowiedzianych,rozwyte stado strachw, wampirw, mar, zjawia si jakby wylga z obkanego mzgu, niosc na wiekach sprchniaych trumien symboliczn bia Hosti i wrd przeraajcych wrzaskw, zniewaa i wycia zwialono j przed Bafometem. Oto zaczy si wychyla na wiato jakbywszystkie potwory katedr redniowiecznych, wszystkie larwy pokusze i lkw, tajce si w duszach witych, zjawiay si milczce, pospne, niosc ksigi wite, symbole, znamiona, wizerunki, szaty rytualne, zwalajc wszystko na jeden stos ogromny; siedem krwawych byskawic trysno z oczu Bafometa, siedem gromw runo w stos, buchny pomienie, a wszystkie zjawy piekielne zawiody dziki, rozchwiany, okrajcy tan. Gryzce czarne dymy przysoniy posta Daisy i wzbijay si wysoko rozwichrzonymisupami, zaciemniajc grot ponurym, nieprzeniknionym tumanem. A Zenon pochyli si w sobie, jakby nad krawdzi wiata nieznanego, spoglda w tajemnice i jego oczy duszy pierwszy raz c co chwila w ch dni par, 48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AAAPcBC cDf cE|)cF%891wybiegy poza siebie, poza gupi i leniw myl, poza fakty i rzeczy widome; pierwszy raz leciay przez jakie nieprzejrzane obszary, przez jakie dale czarowne, przez jakie wye i przepacie nieskoczone, i cofn si olniony, peenwitej cichoci przeczuwa i widze, jaki wiew niemiertelnej mocy przewia mu przez dusz. Nie trw si!! Jestem przy tobie! zadwicza tu przy nim gos Daisy. Ukorzy si nagle w sobie, pad na twarz jakby u stp niewidzialnej i gosem pokory najwyszej i oddania szepn: Nic nie wiem, nic nie rozumiem, ale czuj, e jeste przy mnie. Myl, a znajdziesz mnie zawsze i wszdzie! Dusza mu si zawara na wszystko i pada w dugie odrtwienie. Kiedy powsta z ziemi, grota bya w bladych, bkitnawych jasnociach skpana.Bafomet sta jak krzew purpurowych ogni, a u jego stp na rozkrzyowane, biae ciao Daisy wpeza czogajcy si cie, jakby pantery, biorcej j w ucisk. Grota bya pusta; nadludzki strach o ni takspry mu siy zwtlae, e krzykn z caej mocy trwogi, i szalestwa, rzucajc si na przejrzyst cian, jakby chcc biecna ratunek. Wszystko naraz przepado, brzowe drzwi zatrzasny si z hukiem, znalaz si znowu przed t ponur ruin, niepewny, wahajcy i bezradny jak przedtem, jakby tam nigdy nie wchodzi. Gdzie ona moga znikn?? rozmyla jak przedtem, niepamitny niczego zgoa, wodzc zdumionymi oczami po rozwalinach, obszed znowu dom i znalazszy jak poprzednio wszystkie wejcia zabite na gucho, stan zniechcony, nie wiedzc, co z sob pocz. wit si ju stawa, uny Londynu zaledwiesi tliy przygasymi zorzami na wzburzonym i pobladym niebie, przesianymmartw jeszcze i szaraw jasnoci, gwiazdy zamieray jak oczy przysaniane martwiejcymi powiekami, chmury, ogromne, postrzpione, sinawe, leciay nisko z jakim niemym krzykiem, wichura targaa drzewami, ktre ze snu cikiego podnosiy przemoczone, czarne i rozbolae gazie, dzie wstawa wolno i ciko, bolenie przemoky i odrtwiay z zimna; wszdzie lniy sinawe kaue wody, twarde zarysy ruin potniay w brzaskach, guche i lepe jeszcze pola dwigay si z ciemnoci, wit stawa si w chaosie mrokw bledncych... I Zenon jakby si podnis z nocy niepamici o sobie, zbudzio go zimno i wicher, wic nie namylajc si ju, oderwa si od ruin i poszed piesznie do stacji. Pod drzewami noc si jeszcze tuka strwoona. Szed alej drzew ogromnych, szarpanych wichur i wyjcych dzik pie zimowego poranku... jaki paw zabkany krzycza w ywopotach... stado wron zerwao si z gazi, ginc w mrocznej kurzawie witw, posypay si na poamane gazie i przysiad bezwiednie w jakim gszczu, aby przeczeka huragan szalejcy coraz potniej. I pozosta ju tam, jakby uwizy w wichurze i oczarowany rozwiej ywiow,zespala si z nimi, czy w ponurych wyciach huraganu, piewajc razem dzik, bezadn i przepotn pie bez sw, pie upoje, pie lepych a niemiertelnych si przyrody. Zapomnia o powrocie, poszed w park, bdzi midzy drzewami, uton w rozmytych ciemnociach, by przytomny, a nie wiedzcy, co si z nim dzieje, dojrza jaki kwiatek roztlay w zwidych trawach i przycisn go do ust rozpalonych; naga, niezmoona tsknota rozpara mu dusz tak mioci i tak godn dz stopienia si ze wszystkim, e podnis si, zbratany z noc i wichur,podobien w czuciu drzewom i niebu, spotniay moc tkliwoci niezmiernej, e przytula si do drzew, klka przed krzakami, obejmowa gazie, caowa trawy zesche, oblewajc serdecznymi zami szczcia te istoty najdrosze i najwitsze, zagubione dawno i odnalezione niespodziewanie. 6 Pokj by szary i smutny od dnia rozdeszczonego i mgie, co jak pasma dymw wciskay si do mieszkania, osnuwajc ciany i sprzty w popieln, lepk i zimn przeson, deszcz brzcza po zapoconych szybach i by jedynym gosem szemrzcym nieustannie w zmartwiaej ciszy. Joe siedzia przy ku Zenona razem z doktorem, ktry co chwila bada puls picego i niecierpliwie spoglda na zegarek. Milczenie stawao si ju nieopowiedzianie nudne i senne. Ciekawym, jak jeszcze dugo potrwa ten sen? szepn doktor. Najduej z p godziny. Trzy dni i trzy noce to sen wprost niepojty!! Dla medycyny! Dla nikogo!! odpar z naciskiem, podnoszc dumnie gow. Joe umiechn si ze sodk, lecz zabijajc pobaliwoci. I znowu zapada cisza i przydawione zniecierpliwienie; doktor patrza w okno naszklane, skone wkna deszczu, trzepicego w czarne, pochylone drzewa. Joe siedzia nieruchomie, z przymknitymi powiekami, a chodzcy w drugim pokoju mrSmith zaglda co chwila przez rozchylone portiery, a wreszcie wsun si cicho i rzek lkliwie: Trzeba, aby zapomnia; to go najpewniej uleczy... O czym mam zapomnie?? ozwa si naraz Zenon otwierajc oczy. O.... wasnej chorobie! popieszy z odpowiedzi Joe biorc go za rk. Jak to, ja jestem chory? Zdumienie go ogarno. Ju przeszo wszystko, nie sil si na przypomnienie, nic strasznego. Ale niczego sobie nie przypominam. Omdla pan widocznie z przepracowania!! szepn mr Smith. Nie, nie, mr Smith artuje zaprzecza energicznie Joe. Omdlaem, kiedy? usiowa nawiza porwane przypomnienie snujce si po mzgu, ale znalaz si nagle w ciemni, nike byski wymkny mu si ze wiadomoci jak ratunkowe sznury z rk toncego, spojrza na Joe i zadra... usiowa powsta z pocieli... chcia krzykn... pragn co powiedzie i pozosta zesztywniay, z wycignit rk... z pustym dwikiem na zbielaych wargach... z przewrconymi oczami... poraony do rdzenia jego stalowym, hipnotyzujcym wzrokiem, rozpry si naraz i pad upiony. Bdziesz spa do rana mocno i spokojnie, obudzisz si zdrowy, nic ju nie pamitasz o niczym, o niczym! sugerowa mu z si, czynic nad nim dugie, usypiajce ruchy rk. Doktor chcia protestowa, ale byo ju za pno. Zenon zapad w kamienny sen, guchy na woania i prby budze. Tylko mnie syszysz i mnie rozumiesz, i mnie odpowiadasz! szepta mu Joe naciskajc mu palcami skronie i oczy. Chciaem, aby wypocz nieco i poywi si; jest straszliwie wyczerpany tumaczy si doktor. Czekaem na jego przebudzenie, aby go upi zaraz, zanim zdoa si w nim rozbudzi wiadomo, potem byoby za pno, ju by nikt nie spta rozbudzonej myli. A czy mona j tak upi, e przebudzony nie bdzie pamita o niczym? Ale mona j wyrwa i zatraci w niepamici. Ciekawy, ale wtpliwie skuteczny eksperyment! Konieczny dla jego ocalenia i najpewniejszy!! rzek twardo. Przeszli do drugiego pokoju. Doktor jeszczeobmaca puls, zmierzy temperatur, zajrza picemu w przewrcone biakami oczy i wyszed, a mr Smith zamknwszy zanim drzwi szepn trwonie: Co mu si stao?? Czy to wpyw Daisy? Nie wiem... boj si, e tak... sprawa zupenie zagadkowa... sam nic nie wiem i niczego nie rozumiem... ale bd nad nim czuwa ze wszystkich si... posiedz przy nim do rana. Mr Smith zakrci si po pokoju, obejrza swoim taksatorskim, godnym wzrokiem wszystkie obrazy, popieci lubienymi palcami brzy i przysunwszy si krtym, kocim ruchem, zapyta pokornie: Czy naprawd wystpujesz z naszego kocioa?? Wszak napisaem wam o tym wyranie i stanowczo. Zrywasz z nami na zawsze?? Nie zrywam, tylko odtd id swoj wasn drog. Prosz ci w imieniu caej braci, aby szed z nami. Po co, gdzie, dokd? odrzek niecierpliwie, prawie z gniewem. Ty wiesz, ktry razem z nami wznosi wityni... Tak, ale przejrzaem i wychodz na wiato. Runie, jeli j przestaniesz podtrzymywa. Niechaj runie wszystko, co samo nie stoi,czego nie wspiera potga wasnej treci. Bylicie mi etapem w cikim pochodzie ku prawdzie, jestem wam za to wdziczny, alemusz i dalej kolej swego przeznaczenia. Pogard czuj w tobie szepn ze smutkiem. Nie, mam tylko dosy wirujcych stow, puka, zagrobowych bekotw i tego krcenia si wrd kurzawy gupich faktw! Wasz spirytyzm jest tylko wulgarnym i dzikim fetyszyzmem si przypadkowych i zjaw halucynacyjnych, jest wiar lepych i sabych. Stworzylicie koci, w ktrym krluje medium mniej lubwicej oszukujce; koci, ktry nie wiedzie do niczego, nic nie rozjania i nikogo nie zbawia! Zali nie bye jego apostoem?? jknmr Smith. Wczoraj jest tylko cieniem na jani dzisiaj, marzcego o jutrze... Zali nie pracujemy dla jutra?? Nie, wiat gnije w zbrodni i habie, a wy ebrzecie o zmiowanie u mar struchlaychipragniecie cudw jedynie na karm rozgorczkowanych wyobrani. Jutro wytsknione przez miliony nie wstanie z tego, bo to tylko poniajcy strach przed nieznanym. Nie zbawia si jkiem ni zami...Zy wiat naley zdruzgota i rozwali do fundamentw, aby nowy mg powsta z ruin, a trzeba go stworzy czynem, czynemwoli spotnionej a s k . Kto jej nie osignie, nawozem jest tylko dla przyszych pokole... Kto chce by, musi zabi wasnego trupa; aby si mg sta, musi zwalczy ycie i samego siebie. Niemiertelno pynie przez wszystko nieskoczon rzek, ale niemiertelna jest tylko wola, przewietlona a s k i powracajc tskni do Niego. Mwi za wiele i za mao rwnoczenie, daruj, streszcz si: oto rozeszy si nasze drogina krzyowym rozstaju, przy rozpitym drzewie niechaj pozostan trwoni i sabi, niechaj oczekuj zmiowania, my pjdziemyw otchanie! Pycha jest wiar twoj!! rzek drco iwyszed. Nie.... nie... szepta Joe pograjc si w zadumie. Zmierzch zacz z wolna zapada, turkoty ulic milky, oddalay si, wiata jy byska w mgach przez nieruchome, oprzdzone w szaro drzewa. Zenon spa snem rwnym i mocnym, przygaszone, lkliwe wiateko przy jego ku arzyo si zotym brzaskiem w ciemnociach, a reszta mieszkania zanurzaa si w gruby, nieprzenikniony mrok. Joe pozamyka drzwi, pospuszcza story u okien i dugo sta w najgbszym skupieniu, w niemej modlitwie, jak odprawia zawsze przed seansem, a wreszcie poszed do pierwszego pokoju i usiad na pododze obok kominka, wspierajc si grzbietem o cian w gbi, przez pootwierane drzwi i rozchylone portiery, widnia saby zarys picego. Przysiad na podwinitych nogach, by si zapa w siebie i rozdwoi, by si wyoni na zewntrz sobowtrem i ujrze siebie poza sob, nie zrywajc jedni rozszczepi si i by tej jedni dwiema tosamociami, podwoi si w rozdwojeniu nie przestajc by sob; byy to wstpne praktyki Joe, prowadzone z elazn konsekwencj pod wpywem i kierunkiem Mahatmy. Wnet znieruchomia i jakby zastyga; mimo mki tej pozycji skurczowej nie poruszy si jednak ni razu, nie zadrga z blu, przemaga z wolna ciao, zabija wraliwo i krzepic si cierpieniem znoszonym bez drenia ciga rozproszonemyli w jeden punkt, w jedno przeraajce moc pragnienie je zamyka: ujrzenia samego siebie. Daremnie rozedrgane yciem przypomnienia jakie budziy si w gbi mzgu; daremnietumny szereg obrazw, zdarze, zarysy twarzy, dwiki gosw wydzieray si zgiekiem na pole wiadomoci, obsiadajc mu dusz zjawami prawie widzialnymi, zabija je spychajc na samo dno zapomnienia, ogarnia siebie coraz potniej, krzepn zapadajc w wiadomiewywoywan katalepsj. Otwarte szeroko oczy patrzyy nieruchomo,szklisto a czujnie, napite strasznym oczekiwaniem widzenia. Par si z wolna z siebie, wydziera z wizw ciaa, smaga z nieubagalnoci wasnego trupa, szponami woli wyupywa z siebie wasn dusz, stwarzajc z niej drugi, swj wasny i tylko przez siebie widziany i czuty byt. Godziny pyny wolno, cicho, niepostrzeenie, przesuway si jak sen nocy po olepym zwierciadle, staway si nie bdc, przychodziy z nieznanych gbini mary niezapamitane, wydzwania je zegar, gdy ju ich nie byo i jeszcze nie nadchodziy, stwarzay wszystko same, niestajc si niczym, znaczyy swj lad bdny tsknot i rozmarzeniem, a czasem zami, a niekiedy mierci... Miasto spao cikim snem spracowanych kamieni, spowitych w niepokojce marzenia,gucha noc patrzaa lep twarz w ostygy wiat. Zenon spa bez przerwy, w mieszkaniu leao odrtwiae, senne milczenie, tylko niekiedy ciemno i cisza przemawiay nikym cieniem nieopowiedzianego, szemray dawno pomare dwiki i barwy...jakie utajone trwonie ycie poczynao sizjawia... martwe zdawao si y... ciany szeptay... brzy pieway aonie, jakby jkiem dusz bdzcych koo swoich cielesnych, awatarw... twarde mahonie podnosiy tskny glos... a z muszli lecych na kominku promienioway roztsknione szumy mrz dalekich, obszarw pawicychsi w socu, emanacje rozkoysanych gbin, ycie inne, ycie rzeczy wszelkiej drgao w ciemnociach. ... W cieniach zawsze si kryj straszne zjawy, noc ma wieczn swoj tajemnic. Samotno i cisza odkrywa niekiedy nieznane ono, stare zwierciada zaczynajprzemawia, pokazujc to wszystko, co siw nich niegdy jawio. Wszystko, co jest, ma swoj dusz, polubion milczeniu i tajemnicy... Joe siedzia wci w najwyszym, prawie skamieniaym napiciu woli, by ju tylko snem poczynajcym samego siebie poza sob... Obtulaa go cisza mrcych z wolna godzin, nie wiedzia o niczym, zapatrzony w gb strasznego podania, jego zgita i we czworo zoona posta zaczynaa si wyania z nocy fosforencyjnym obrazem, jania jakby obsypany bkitnawym brzaskiem, oczy mu gorzay zastyg strug sinego wiata... a z palcw zacinitych, z wosw, ze wszystkich staww wydziela si py wietlany, promieniowa cay! Naraz drgn w sobie i jakby jeszcze naty marzenie... oto zamajaczy przed nim cie jaki... w czarnej otchani zawirowa mgawy i rozprynity zarys... chwia si pomieniem... stawa si z wolna... przyjmowa ksztat ludzki i nieruchomia... zacz widzie kogo siedzcego naprzeciw i zapatrzonego przed si... Zrozumia, e sta si ten cud upragniony, widzia si ju bowiem siedzcym na pdwinitych nogach, skupionym i nieruchomym, takim samym i tym samym, we wasne oczy patrza i we wasn twarz, jakby zwierciadlane odbicie oderwao si i siado naprzeciw niego... Zachwia si naraz, jaka mga przysonia mu wiadomo na mgnienie... e gdy si znowu podnis w sobie, nie mg zrozumie, gdzie jest, ktrym jest z tych dwch rozszczepie... Podnis si nagle z ziemi pod wpywem witej radoci cudu, ten drugi on podnissi rwnie, stali naprzeciw siebie z tym samym cichym, szczsnym umiechem, z tym samym czuciem siebie. Kady ruch duszy, kada myl i kade drgnienie czucia byo w nim podwjne i tosame, rozdzielone a jedne. To ja tam jestem, ja! myla, czu raczej, pochylajc si naprzd sobowtr uczyni to samo i z tym samym uczuciem zdumienia. Posun si do siebie o krok jeden i przystan, tamten rwnie, zajrzeli sobie w oczy i dugo, mocno, do najtajniejszych gbin patrzyli z tym uczuciem trwonego podziwu, z jakim czowiek spoglda w siebie niekiedy, bo nie ma nic bardziej przeraajcego nad usuwanie si wiadome w przepacie wasnego ja. I gdzie ja jestem Spostrzeg nagle wiecznie czuwajc myl, e cay pokj widzi rwnoczenie z dwch przeciwlegychsobie punktw, e rozpatruje siebie z dwch przeciwnych stron... czujc si w obu zjawach z jednak moc i zupenoci. Przymkn oczy, aby ciszej i radoniej niten cudowny sen o sobie, pogra si w marzenie niewyraalne zgoa, w marzenie omarzeniach. Niekiedy powraca z niemiertelnych krain tsknoty, jak ptak znuony samotnym lotemw bezmiarach, kry nad yciem i odlatywa strwoony w nowe otchanie snw o snach. Niekiedy otwiera oczy, przyglda si sobie z umiechem niewysowionej tkliwoci, z umiechem nadludzkiego szczcia i znowu ni c co chwila w ch dni par, 48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AAGP cHk cIq cJ1) VKI4 Oniemiertelno. Niekiedy za ca pamici ciaa powraca na ziemi, przypomina sobie ycie i wszystko ogarnia, a wtedy to drugie jego ja unosio si przed nim, kryo z wolna inieustannie po mieszkaniu, zajmowao si czymci nie bardzo rozumianym przez niego, czymci bahym, pewnie yciowym, bo on spostrzegajc ten swj awatar yciowy szepta prawie rozkazujco: Id, myli moja... stawaj si yciem... wypeniaj konieczno i przeznaczenie... id... ja wracam do Niego... I pochyla si roztskniony w ramiona nieskoczonoci, pada w tajemnicze, samotnie krlujce M i l c z e n i e. Noc ju dochodzia swego kresu, pokj napenia si z wolna szarym witem, jakby popielnym brzaskiem rozwianych w py, pomarych godzin ciszy... z mrokw poczynay si leniwe zarysy sprztw... Jeszcze senny ruch budzi si w odrtwiaym domu... ycie codziennie przytomniao po cikim nie odpoczywania... zjawiay si pierwsze, niemiae gosy dnia... jaki poranny wiatr z szumem otrzsa zimn ros z drzew pokurczonych... ulice poczynay bekota gucho... dzie spada na budzcych si jakgodny wilk i porywa w drapiene pazury trudu krwawego. Tylko Zenon spa wci, a Joe siedzia pod cian na podwinitych nogach, zesztywniay, z szeroko otwartymi oczyma, ale w zupenej katalepsji. Dopiero ostre i gwatowne dzwonienie u drzwi wchodowych wyrwao go nagle z odrtwienia; porwa si na nogi. Malajczyk sta w progu, zakopotany wielce. Czego chcesz?? mwiem ci, aby czeka na mnie w domu! Miss Daisy kazaa mi obudzi pana i powiedzie, e mr Zenon ma ju dosy snu ie trzeba go zostawi samego. Spotkae j na schodach?? zdumiony by tym szczeglnym nakazem... Przychodzia na gr.... kazaa mi i tumaczy si lkliwie. Dobrze, naszykuj kpiel, zaraz przyjd. Zdumia si jeszcze wicej ujrzawszy Zenona siedzcego na ku i zgarniajcegopalcami rozsypane na kodrze fioki. Dawno nie pisz?? Przed chwil si przebudziem. Kto to przynis i rozsypa? Wanie o to samo chciaem ci zapyta. nio mi si, e Daisy rzucia na mnie pkiem kwiatw, nio mi si przed chwil, e przebudziwszy si mylaem, i to sen te kwiaty. Nie, to s rzeczywiste kwiaty, jaki tajemniczy aport! szepn pomagajc mu zbiera fioki, bo peno ich byo na ku, wieych, wonnych, jeszcze ros byszczcych, i zapeniy mieszkanie wionianym aromatem. Jak si czujesz?? Zupenie dobrze, ale co mi si stao waciwie, bo nic nie pamitam? Ale prawie nic, omdlae na ulicy... to wszystko... Omdlaem? ... dziwnie nic nie mog sobie przypomnie... mam jakie przypomnienia w sobie, ale tak zamglone, e nic dojrze nie mog, czuj tylko ich ruch zgiekliwy i niepokj... otacza mnie mrok... a teraz te fioki... S od niej!! Bya tutaj, bya u mnie? wykrzykn zdumiony. Zwyky aport. Nie potrzebowaa przychodzi a tutaj, aby ci je rzuci na piersi. By moe, ale nie bardzo wierz w te cudowne aporty. Cuda si z tob dziej, cuda staj si dokoa ciebie, ty za nic nie spostrzegasz, jeste lepy na wiato mwi z pewn gorycz. Prawda, e ze mn dziej si rzeczy nadzwyczajne, niewytumaczone... Przypomnia sobie naraz jakie rozproszone strzpy zdarze i uczu. Czuwae dzisiaj w nocy nade mn?? Bo co sobie przypominam. Byem przy tobie, byem... drgn nagle irzuci si gwatownie w ty, bo oto znowu ujrza samego siebie stojcego naprzeciw. Co ci si stao?? Nic... nic... Powiedz mi, gdzie ja jestem? wyszepta trwonie, ledzc to drugie swoje ja, rwnie pochylone nad Zenonem i szepczce mu do ucha. No, tutaj, przy mnie... Nic nie rozumiem... zaniepokoi si jego wzburzeniem. We mnie za rk... mocno trzymaj... silniej... Jkn aonie, padajc na krzeso; z zamknitymi oczyma, na p przytomny, dugo siedzia bez ruchu, w najstraszniejszej trwodze, e skoro otworzy oczy, znowu siebie ujrzy. Czy sami jestemy?? . zapyta ledwie dosyszalnie. Ale najzupeniej, nikt nie wszed... Przejrzyj mieszkanie, prosz ci... strach dygota mu w gosie. Zapewniam ci, e prcz nas nie ma nikogo wicej. Otworzy wtedy oczy i ze strachem przyczajonym rozglda si dokoa. Strasznie czuj si zmczony i senny rzek po chwili. Co ci si stao?? Zdawao mi si przez chwil, e kto wszed tutaj wstrzsn si nerwowo, rozgldajc si po pokoju ale, jeli bdziesz mg, jed dzisiaj do Bartelet Court, tam czekaj na ciebie z upragnieniem. Z pewnoci pojad; ; wczoraj nie mogem przyjecha za tob, pno, byo i...Wczoraj! trzy dni temu byem... przypomnij sobie... przypomnij... powtrzy mocno, uderzajc w niego stalowymi oczyma. Trzy dni... wic ja cay ten czas byem bezprzytomny... Nie mogem wtedy pojecha do Betsy, bo... tak, wiem ju... pamitam... Zerwa si, olniony przypomnieniami, mroksi w nim rozdar, e nagle ujrza to wszystko, co przey i widzia. Pamitasz teraz?? pyta cicho, chcc mu wydrze tajemnice. Wszystko, wszystko... Opowiedz kolejno, mniej si zmczysz... podsun mu podstpnie, nie zdejmujc z niego oczu hipnotyzujcych. Nie, nie mog, nie... broni si zajadle, bo naraz zabrzmiao mu, jakby tu nad uszami: Bd bez trwogi, milcz . Jeli to tajemnica, nie dam jej... ale jeszcze ci raz powiem, e si strze Daisy,ona stanie si twoim nieszczciem szepn gronie. To bdzie, co przyjdzie... Niechaj si stanie, co si sta ma... Nie w mojej mocy odwrci przeznaczone odpar z nieoczekiwan stanowczoci. Daruj, ale musiaem speni swj przyjacielski obowizek... Nie al, ale wdziczno mam tylko dla twoich ostrzee... I niczego si nie lkasz? zapyta jeszcze. Nie wiem; ; zadaje mi si, e zamara we mnie sama mono obawy. Joe ucisn mu rk i odszed w milczeniu. Niechaj si stanie, co ma si sta szepn sam do siebie z jak cich i zupen determinacj. Nie broni si ju i nie wydziera przeznaczeniu, poczu nagle w gbiach swej istnoci, jakby w rdzeniu duszy, e musi by posuszny, wic pochyli si kornie przed nieznanym i czeka na wyrok bez drenia. Pamita teraz wszystko i w najdrobniejszych szczegach, lecz si nie dziwi niczemu ni przeraa, ni chcia zrozumie otaczajce go tajemnice... Nawet mu na myl nie przychodzio pytanie:dlaczego? kto? Zdawa si trwa jak czowiek zabity w bitwie, cinity w szeregi i porwany wichur ywych, ktry idzie razem ze wszystkimi, patrzy, spostrzega, co czyni bezwiednie, co nawet myli automatycznie,a gdy si rozerw szeregi, pada martwy. Czu si tylko dziwnie saby fizycznie i tak roztkliwiony, e odczytujc listy Betsy, rozpaka si nad jej troskliwoci. Biedne dziecko rozmyla o niej ze wspczuciem bardzo silnym, nie wiedzc sam, dlaczego si nad ni lituje. Niedugo to jednak trwao, ustpujc miejsca niewytumaczonemu niepokojowi i zdenerwowaniu; nie potrafi myle o niczym i nie by wstanie zaj si czymkolwiek; zrywa si co chwila z miejsca, bo zdawao mu si, e go kto woa w przestrzeni, e musi gdzie biec... co robi... z kim si spotka... Przypomnia sobie jakie pilne sprawy i zapomnia o wszystkim, bo ten nawoujcy gos brzmia w nim coraz wyraniej. Ale kto woa i gdzie, nie mg zrozumie. Stawa bezradnie, nasuchujc w skupieniu najgbszym. Tak, by ju zupenie pewny, e woa go jaki gos przytumiony, daleki, e kto na niego czeka i myli o nim. Tysic razy rzuca si wyton, szukajcmyl w prni odgadywa i tysic razy opada, zniechcony daremnym wysikiem. Kto mnie woa?? pyta gono w najwyszym zniecierpliwieniu... Odpowiedzi nie byo, ale i to woanie guche nie ustawao ani na mgnienie, drgao mu w sercu jak daleki, daleki krzyk tsknoty. A chwilami sysza tak wyranie, jakby ktowoa za oknem, przez cian lub na korytarzu, ale pod oknami drzewa szumiayrozkoysane i szczebiotay tylko zzibe ptaki, a na korytarzach byo prawie pusto. Wraca do mieszkania rozdraniony coraz wicej i tak znuony wysikami daremnych odgadywa, e pooy si w kocu na otomanie i zasn. Przeszo poudnie i zmrok ju zapada, gdysi przebudzi. Pjd!! zabrzmia mu gos jaki nad uchem. piesznie si podnis i rozglda nieprzytomnymi oczyma po pokoju. Nie byonikogo, mrok si ju rozpociera gsty, szare, smutne tumany przysaniay wszystko, meble zaledwie widoczne byy zarysami, a zwierciada szarzay jak mtne tafle lodowe. Jeszcze sucha tych mrcych w ciszy dwikw, gdy nagle zwierciado zamigotao byskawic; w lustrzanej gbi poczo si co stawa, gszcze drzew i kwiatw wyamay si jakby z przesonecznionych mgie. Obejrza si trwonie, pokj ciemnia z wolna i zapada w nocy, ale tam, za zwierciadlan powierzchni, w dziwnej rozbyskujcej jani, wychylaa si jakby wizja podzwrotnikowego lasu, wyniosy tum palm pierzastych osania nieskoczon drog jakby tunel zielony. Przysun si bliej, nie mogc oderwa oczu, bo z tych gbin, wprost ku niemu, nadchodzia Daisy. Pjd!! Widzia poruszenie jej ust i przyzywajce, rozgorzae oczy. Zadra do gbi, rozpozna gos i poszedjakby wprost przed siebie do niej, poszed jakby w t gb zwierciadlan, straciwszy wiadomo, co si z nim dzieje, ale z tym radosnym dreniem, e odnalaz wreszcie poszukiwan. Przeszed jadalni ciemn, niby przez zway nierozpoznanych rzeczy, wpatrzony wci w Daisy zbliajc si ku niemu. Oprzytomnia naraz, znalazszy si w oranerii. Tak. Daisy tam czekaa na niego przy fontannie z kwiatem magnolii w rce; Bagh tulia si mionie do jej kolan, zagldajc w oczy. Jestem!! szepn stajc przed ni. Ma pan oporn dusz. Spojrza na ni nie rozumiejc. Dawno pragnam pana ujrze, dawno juprzyzywaam. Syszaem nie wiedzc, kto mnie woa! Fontanna szemraa cicho, rozpryskujc rosisty py na kwiaty migdaw, ktre jak rowy obok wznosiy si z zielonych gbin gszczw; mocne, przenikajce zapachy kwiatw przepeniay oraneri. Pamita pan?? zapytaa dotykajc jego rki. Wszystko.... Kto tam by ze mn, jest Jego! Jestem twj, pani, twj! powtrzy chylc przed ni gow. Umiech jak radosna byskawica rozjani jej twarz blad, oczy strzeliy potnym pomieniem, a purpurowe usta zaszemray: Wic niechaj si stanie, czy tak? Co si ma sta!! Tak, tak, mylaem, tegopragn. I jeste gotw? Choby na mier! zawoa namitnie, zapominajc o caym wiecie. Utopi w niej ca dusz. Patrza w ni pokornie niewolniczymi oczyma oddania i zalenoci, czujc, i jestzwizany z jej dusz na zawsze, e jeli ona powie: Umrzyj! to speni ten nakaz z rozkosz. Uja go za rk, wiodc w zaciemnion gb, pod bambusowe krzewy. Tam usiedli: pantera patrzaa na nich zielonymi, strujcymi oczyma. Mam kilka sw do powiedzenia, kilka wanych sw. Czekaem na nie z utsknieniem.... Jeeli chcesz, moemy pojecha na ten soneczny brzeg, o ktrym niegdy opowiadae... Par tygodni... przepadniemy dla ludzi... bdziemy nili nadludzkie szczcie... To droga wykrelona wtedy na mapie tamwioda?? Do wykradzionego od ycia szczcia wioda!! ... szepna. Nie mog si przebudzi!! ozwa si ciskajc sobie gow. Zginiemy na kilka tygodni, ale potem pami tego czasu musi w nas umrze... Bdziemy dla ciebie tak obcy i dalecy jak dotychczas. Jake pami szczcia moe w nas umrze!! Chcesz?? ... zapytaa znowu, zagldajc mu z bliska w twarz. Pochwyci jej rce i przycisn do ust. Mw do mnie, obud mnie, niech uwierz, i to nie sen, bagam ci... szepta nieprzytomnie i gorczkowo. Wpatrzya si w niego rozgorzaymi jak pomienne otchanie oczyma, staa si jak kwiat cudny, rozkwity nagle przepychem barw i dyszcy upajajcymi aromatami, usta jej drgay, a nachylajc je prawie dojego ust, szepna: Tylko sen moemy ni razem; ; ycia nam nie wolno. I kiedy si ma to sta? pyta z lkiem, e wnet si rozwieje wszystko. Moe dzisiaj jeszcze... moe jutro... Nie wiem, ale kiedy nadejdzie ta chwila, zjawi si przed tob, i ty... A ja pjd za tob!! O Daisy! O Daisy! ja ni rzeczy nieopowiedziane... Bdziemy nili o sobie.... przenimy nasze dawne istnienia i awatary. Sowa twoje mnie budz, zmartwychwstaj w tobie... Bom jest tob, jak kwiatem jest jego aromat! Musiaem ci ju dawniej kocha, dawniej i zawsze... Bo zawsze byam przy tobie i zawsze byam twoj dusz.... Wiem... przed czasami... przed istnieniem...musiaem by socem i zgasem, utonem w bezmiarach twojej renicy witej. Pjdziesz ze mn?? wspara oczy swoje ma jego oczach nieruchomych. Choby w mier!! Kochasz mnie? zamiera z nadludzkich wzrusze. Ale Daisy porwaa si z miejsca, bo panterapodniosa si nagle i wsparszy si apami o basen fontanny, zacza ponuro wy... a jemu si wydao, e spoza strug wody wychyla si smutna i grona twarz Bafometa, rozbysa krwawymi oczami... Id w wieczny sen o tobie! majaczy padajc na awk. 7 A potem ju chyba mier! myla po dugim milczeniu, podnoszc rozgorzae oczy. Daisy ju nie byo, tylko Bagh, czogajc si po wrbie basenu, skomlaa tskliwie, arozmotany piropusz fontanny dzwoni trwoliwym, rozekanym szmerem; chwiaysi licie palm i z zielonych gszczw przebyskiway jakie kwiaty, podobne oczom zaczajonym tak niemo a drapienie, e zatrzs si i piesznie wyszed z oranerii. Ale gos Daisy wci w nim piewa; wci sysza jej sowa spadajce mu na dusz ros wonn i palc; wci widzia jej oczy, przenikay go niby ostrza drczce bolesn rozkosz... Przepala go straszliwy ar ekstazy, miota nim wicher szczsnego szalestwa, unosi w nieba i rzuca w odmty niepojtej zgrozy, na jakie guche, umare dna wyczerpania. A wrd tego chaosu i strzpw myli wio si przez niego tylko to jedno mocne i wiadome uczucie, e musi by posuszny jej woli, musi, i e ta konieczno ofiary z siebie i zatracenia si ma niewypowiedzian sodycz zamierania. A moe ja ni? A moe wszystko jest tylko halucynacj? Zachwia si w nagym przypywie wtpliwoci. Za oknami sania si smutny, zadeszczony dzie, chaos miasta, zatopionego w strugach wodyspywajcej nieustannie i mgach. Naraz obejrza si na zwierciado, poyskiwao martw, sinaw tafl, odbijajc w sobie cay pokj i jego twarz dziwnie poblad i zmienion. Ale czy to ja jestem? Wyda si sobie tak niepojcie inny, tak strasznie obcy i nieznany, e a si cofn w bezradnej trwodze. Przecie jestem! Widz, czuj, stwierdzam! myla dotykajc rnych przedmiotw; czu chd brzw, mikkojedwabnych obi, rozrnia barwy i ksztaty, spostrzega rnice i nieco tym uspokojony, usiad do fortepianu, ale nie potrafi nad nim zapanowa, gdy spod palcw rway si jakie bekotliwe, spltane krzyki. Uderzy klawisze z moc, wadczo, a fortepian zajcza i popynadzika melodia, podobna do jkw i chichotw szamoccych si szalecw. Radosny jestem i szczliwy, a co we mnie pacze, co si trwoy, ale co? Co? pyta z uporem i nie znalazszy odpowiedzi rzuci si na otoman i ukrywszy twarz w poduszkach, usiowa zapomnie o wszystkim. Nim jednak pogry si w niepamici, odezwa si jakby tu nad nim gos Daisy. Zerwa si gwatownie, gos brzmia ju w pewnej odlegoci, cicha. Gdzie jeste? Gdzie? woa przeszukujc cae mieszkanie, a musiaa gdzie by, poczu bowiem zapach jej perfum, sysza jej kroki, szelest sukien roznosi si wyranie. Daisy! O Daisy! wybuchn naraz, wycigajc rce do zwierciada, w ktrym zamajaczy jej zarys, niby utkany z perlistej mgy, bysny jej fiokowe oczy, umiech rozkwitn wskro bielm i nim dobieg, wszystko si rozwiao i przepado. Dugo czeka zapatrzony w pust tafl, chwila w ch dni par, 48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AALPcMi#cN< cO* cPe80jakby w zamarz to, zazdronie kryjc przed okiem miertelnych swoje cuda i dziwy niepojte. A potem spada na jaka cicha i szara zaduma, e jakby uton w bezwadzie i trwa, pren ju wszelkich szamota, radoci i blw, zapomniany i zapominajcy, daleki nawet siebie i tyle o sobie wiedzcy, co mog wiedzie gwiazdy lecce przez nieskoczono. Zbudzi go dopiero bekot ycia, szturmujcy dzik, brutaln wrzaw do okien, lk cisn mu serce i oczy napenizami niewytumaczonego smutku. Wczy po mieszkaniu trwonymi oczami, gdy mu si wydao, e ze wszystkich stron wycigaj si ku niemu drapiene szpony ycia i e jego wasny gos woa srogo i nakazujco: Nie, ju nie wrc do ciebie, nie wrc odpowiada, zapatrzony w jaki brzeg majaczcy coraz sabiej i dalej. Pjd swoj drog!! Pjd w sen o yciu nowym duma. Wszed sucy meldujc jakiego nieznajomego pana. Nie ma mnie! zawoa niecierpliwie i drugimi drzwiami poszed na gr do Joe. Malajczyk bardzo stanowczo zastpi mu drog. Nie mona!! Czy tam jest kto?? Nie mona. A moe ju zaczli seans?? pyta podstpnie. Nie mona powtarza uparcie, zasaniajc sob drzwi. Jakie spirytystyczne praktyki pomyla Zenon wzgardliwie i poszed na miasto. A moe znowu biczowania? A moe i ona? byskawica wspomnie wstg ohydnych obrazw przewina mu si przez mzg. Samo podejrzenie ju jest szalestwem. Bka si dugo we wrzaskliwym odmcie miasta, przypatrujc si murom i twarzom z jakiego niezmiernego oddalenia i jakby poraz ostatni, jakby oczami poegna na zawsze. Daleki si ju poczu od wszelkich zabiegw i spraw, dla ktrych yy i umieray te niezliczone rzesze, tak bardzo daleki, i tylko majaczeniem wydawa mu si wszystek ich ywot, majaczeniem zgoaniezrozumiaym i zupenie obcym. Kto z nas halucynuje? Ja czy oni? zapytywa si niekiedy, usiujc poj swj stosunek do nich, ale wtedy wypezay przypomnienia Daisy i te trzewiejce myli rway si w strzpy, eznowu zapada w tuman nieokrelonych marze i drczcej tsknoty. I znowu przechodzi wrd cib i wrzaskw niby zahipnotyzowany, poruszajc si automatycznie, odruchami nawykw i przyzwyczaje, bdzi jak ywy trup w niepojtych pustkach i milczeniu. Dopiero w jakim pospnym zauku oczy jego, lizgajc si martwo po wszystkim, zatrzymay si machinalnie na biaym, jaskrawo wieccym si szyldzie: Tu sprzedaj rosyjskie papierosy . Przeczyta par razy i pchnity jakim ciemnym odruchem, wszed do sklepu. Stara ydwka w peruce drzemaa za bufetem, gromada dzieci w achmanach kbia si z piskiem po pododze, w bocznej izbie, niskiej i straszliwie brudnej, klekotay maszyny i kilkunastu ludzi, kiwajc si nad robot, cigno jak przesmutn pie. Ale skoro wszed, owiono go takie przegnie i jakby zropiae powietrze, e ledwie zdoa wykrztusi jakie sowo, na ktre ydwka porwaa si z miejsca, maszyny przycichy i wszystkie oczy podniosy si na niego. Pan moe ze samej Warszawy? spytaa niemiao i jej wyndzniaa twarz rozjaniaa si cichym rozradowaniem. Tak, tak! odpowiada, zmieszany cib, jak go zaraz otoczyli, i natarczywymi spojrzeniami. Naraz wszyscy zaczli mwii pyta si jeden przez drugiego, podnis si niesychany gwar; kto mu podsun stoek, kto trzyma jego kapelusz, kto podawa wod, a ze wszystkich stron dotykay go delikatnie jakie palce i zaczerwieniane oczy wpijay si w niego z arocznoci. Odpowiada machinalnie, gdy gwatowna fala przypomnie zalaa mu dusz, woay w nim jakich dawnych lat majaki, jakie dnie przebrzmiae zamigotay i jakie bolesne widma chwil pomarych, i echa dalekiej ojczyzny... Gdzie ja jestem? Co robi tutaj ci ludzie? Dlaczego? myla rozgldajc si trwonie dokoa, bo ndza wyzierajca z kadego kta, z kadej twarzy i z oczw kadych odpowiadaa mu wielkim gosem, dlaczego i po co! Taka gboka lito wtedy nim zatargaa, e przemgszy obrzydzeniei wstrt do ich brudu i achmanw, zawiza z nimi dusz rozmow. Nie skaryli si, nie narzekali, nie zorzeczyli, ale kady z nich w paru cichych i niezdarnie wypowiedzianych zdaniach rozsnuwa straszn litani blw, krzywd, ponienia i niesprawiedliwoci, ca gehenn wydziedziczonych. Sucha jakby fantastycznej opowieci z tysica i jednej nocy, od ktrej powstaway mu wosy i dusza kurczya si z gorzkiego, palcego wstydu. Po wiele razy chcia ju ucieka, ale nie mg si poruszy z miejsca, ubezwadniony zdumieniem i zgroz. Pierwszy raz w yciu zajrza na samo dno rzeczywistoci, na samo dno czowieczej ndzy. Straszne! Straszne! szepta i odwracajctwarz od ich zaczerwienionych oczw, spostrzeg jak ma dziewczyn, skulonpod stoem, ktra co chwila bia pistkami lalk uwit z gagankw i co do niej gronie szeptaa. Co ona tam robi?? Pan wie, ona ma troch sabo w gowie! wyjkaa stara. To wasza crka?? Nie! nie! obejrzaa si podejrzliwie i zacza szepta jakby w tajemnicy: Pan wie, jak by pogrom w Kiszyniewie, to zabili jej tat, zabili jej mam, zabili jej famili, jej twarz rozcili, zrabowali cay towar i jeszcze dom podpalili! Co to byo, to nawet nie mona opowiada. Znaleli j pod trupami ledwie yw! Taka sierota zostaa, emy j wzili ze sob! Ale od tego czasu cigle si boi, a jak zobaczy sodata, to zaraz pacze, krzyczy i ucieka!Bardzo si boi! Rziu, chod do nas, Rziu! Nie bj si, ten pan nic ci zego nie zrobi! I mimo oporu wycigna j spod stou i przyprowadzia. Dziewczyna wystraszona trzsa si i pakaa, wielkie zy spywaypo jej bladej twarzy, przecitej krwaw prg, w niebieskich oczach o zotych rzsach tai si obd i przeraenie. Chciaj pogaska po rudych, podkrcanych w piercionki wosach, ale ona zakrzyczaa strachliwie i ucieka w gb mieszkania. I Zenon mia rwnie dosy tego. A mimo wszystkiego chce im si jeszcze y myla powrciwszy do mieszkania i dosy dugo nie mg si otrzsn z przykrego wraenia, dugo pamita t dziecinn twarzyczk z krwaw prg, jej bdne, zdziczae oczy i te mczeskie, wyndzniae gowy ndzarzy. Co si tam dzieje? Buchny mu znowu do mzgu przypomnienia ojczyzny. Spycha je na samo dno niepamici, lecz nie day sizatraci, podnosiy si pieni tsknoty i wcoraz boleniejszej tonacji powracay. Stan przed bibliotek, czytajc machinalnie polskie tytuy, ju nawet wycign rk po jaki tom, ale cofn sipiesznie. Nie, po co wskrzesza pogrzebane? Umarem dla nich, nikt ju tam nie pamita,e byem kiedy pomidzy nimi! Nikt! powtarza smutnie i z pewn gorycz. I ja nie pamitam nic i nikogo! wmawia w siebie bardzo usilnie, gdy wanie w tejchwili pamita wszystko! Straszny kraj i straszni ludzie! broni si przed tsknot, sczc mu si przez serce ostrym spazmem blu. Wszystko przez tych ydw! szarpa si gniewnie. Po licha waziem do nich! Gupi sentymentalizm! wyrzuca sobie niecierpliwie, ale dopiero wieczorem, przy obiedzie, w ognistych spojrzeniach Daisy zapomnia doszcztnie i o wszystkim. Daisy bya milczca i jakby owiana melancholi, tylko Bagh co chwila czogaa si do niego, kada mu gow na kolanach i jako mionie patrzaa zielonymi renicami. Mam dzisiaj u Bagh jakie nadzwyczajne aski!! Ona wie, kogo ma nimi darzy! odpowiedziaa Daisy ogarniajc go jakim dugim, a nie widzcym spojrzeniem. Chyba dlatego, e suymy jednej pani wyrzek cicho. Nie, ale dlatego, e my troje suymy Jedynemu... Nie mia czasu prosi o wytumaczenie, gdy wstawano od stou i Daisy zaraz wysza. I ycie znowu potoczyo si jak zwykle, jak co dzie. Jak zwykle, dnie wloky si wolno i nudnie; poranki wstaway senne i mgliste, poudniaprzychodziy blade, wyczerpane i smutne, wieczory byy rozdygotane gorczk i znerwowane, a noce cigny si bez koca, zasuchane w pluski nieustannych deszczw i w krzyki szamoczcych si drzew, nieskoczony korowd chwil niepamitanych, tysice twarzy i rzeczy niezauwaonych, tysice rozprynitych myli przesuwao si jakby gbi zwierciada przez jego mzg niezdolny do adnego skupienia i przez jego oczy lepe na wszystko zewntrzne, a wytone wciw jak tajemnicz, czarown dal oczekiwania. Czeka na znak Daisy. Na to obiecane j u t r o, tam, nad bkitami mrz dalekich. Czeka spokojnie, ufny, e zjawi si i powie: Chod! I codziennie wstawa z pomienn nadziej,e to zaraz si speni, e to dzisiaj otworz si wrota wymarzonego raju, ale po kilku dniach ekstatycznych wyczekiwa Daisy wyjechaa z Mahatm do Dublina na pewien czas. Zaniepokoi si nieco, lecz odprowadzi ich na kolej wraz z Joe i wieluwyznawcami. Ju w ostatniej chwili odjazduDaisy zatopia w nim rozgorzae potnie oczy i szepna: Wkrtce.... pamitasz? ... Czekam!! Czekam! odpowiedzia niemymiustami. I tak dugo a uporczywie patrzy za pocigiem gincym w oddali, a Joe, zrozumiawszy jego stan, cisn mu rk w kostce i lekko dmuchn w oczy. Chodmy ju, zimno zawoa rozkazujco. Zenon wstrzsn si febrycznie i jakby sibudzc pytajco patrzy dokoa. St. Pancrace-Station! Nie poznajesz? Zenon zamia si dziwnie nerwowo. To dziwne, ale przez jakie mgnienie nie wiedziaem, gdzie jestem, miaem wraenie, i jad pocigiem i rozmawiam. Nie rozumiem, co mi si stao! przeciera czoo usiujc skupi rozpierzche strzpy jakich przypomnie. To resztki jakiej choroby albo jej pocztek.... By moe, istotnie, ale od paru dni czuemsi tak niesychanie podniecony! Byem pewien, e mnie co nadzwyczajnego spotka. Prawda, przecie ja cz ekam... nie skoczy. Powiniene wyjecha! Nawet nasz doktor mwi do mnie, abym ci poradzi zmieni klimat i otoczenie, a zwaszcza otoczenie. To prawda, e nasz pensjonat jest nieco wariacki. A niektre osoby maj na ciebie wpyw bardzo niebezpieczny. Mylisz si.... powstrzyma na ustach jej imi. Tak mniemam. Ty nie znasz caej potgi jej woli, nie wiesz, kto ona jest, nawet nie przypuszczasz! Mwmy otwarcie. Przypuszczasz, i Daisy mnie zaczarowywuje i urzeka? zamia si drwico. Jestem tego pewien!! odpowiedzia z tward stanowczoci. Kiedy wiesz, to moe mgby mi z tak sam pewnoci wyuszczy, dlaczego to robi? Betsy mwi, e ona si w tobie kocha! zacz wymijajco. Betsy?? Skde Betsy moe wiedzie? Przeczua to intuicyjnie. Jeszcze tego brakowao, eby ona si tym zajmowaa. Ale ja myl, i mio jest tylko przynt, e to tylko pozr, bo Daisy idzie o co innego... Zenon przystan z zapytaniem w oczach. O twoj dusz!! dokoczy Joe powanie. Czy wskrzeszamy czasy cyrografw i zaprzedawania si diabom?? Nie wskrzesza si tego, co nigdy nie umierao. Zo jest rwnie niemiertelne jak i O n. Przebacz mi, co teraz powiem, ale widz, e istotnie powinienem zmieni na czas jaki otoczenie. Dawno ju spostrzegam, eyj wpord obkanych. Daruj mi t szczero, ale suchajc ciebie i drugich, aprzy tym wiedzc o waszych czarodziejskich praktykach, mona by wkrtce i samemu dosta bzika. Jestem wprawdzie dosy trzewy i oporny, czuj jednak, i ta mistyczna gorczka moe by zaraliwa. Ulegniesz jej z pewnoci... Nie pomoe twoja oporno, skruszy j wola Daisy... ulegniesz... Dlatego wanie radz ci wyjazd. Czasem w ucieczce ley najwikszezwycistwo! Wiesz, ojciec z Betsy planuj podr na kontynent, jed z nimi! Uciekaj z tego domu, pki jeszcze czas! Ratuj si! prosi arliwie, patrzc bagalnie mu w oczy. Wic zagraa mi takie straszne niebezpieczestwo?? artujesz, nie wierzysz, a ja ci mwi, e ju si chwiejesz nad przepaci i lada chwila moesz w ni run. Lubi aforyzmy i symboliczne przenonie, ale sucham tylko siebie i wasnego rozumu odpowiedzia dosy cierpko. Tak ci si wydaje, a pjdziesz za nakazem potniejszej woli... Na szczcie, nie tak atwo poddaj si sugestii, a ju waciwoci mediumicznych zgoa nie posiadam. Jeste najwiksz si mediumiczn, jakznam! Zenon musia tego nie dosysze, gdy wchodzc do Boarding-House by zajty odbieraniem jakiej depeszy od portiera. Nie odpowiedziae mi nic na projekt wyjazdu z ojcem!! Bd u nich jutro. Rozeszli si dosy chodno. Zenon niecierpliwie otworzy depesz. Czekamy na ciebie od dwch dni. Przyjd lub odpowiedz. Henryk Depesza bya po polsku i mimo srogich przekrce zrozumia jej tre, nie mogctylko poj, od kogo pochodzi? Widocznie jaki rodak! A skoczy si na probie o par funtw! pomyla zoliwie, wchodzc do mieszkania. Czekamy od dwch dni . S jakie listy? Wszystkie le na biurku!! objani sucy. To dzisiejsze?? Od czterech dni skadam.... Tak.... od czterech dni... prawda, zapomniaem przejrze... Na samym wierzchu bkitniaa jaka koperta, adresowana nieangi elskim charakterem pisma. Way j w rku, oglda na wszystkie strony, wreszcie rozerwa, list przeczyta jednym tchem i osupia. Pisa do niego brat stryjeczny, ktry przyjecha przed paru dniami do Londynu i usilnie chcia si z nim widzie. U spodu listu czernia krtki dopisek: " PS. Bardzo prosz i bardzo czekam. Ada "Ada! Ada! Wpatrzy si w sznur drobnych, wykwintnych liter, od ktrych podnis si zapach jakich przywidych wspomnie. Czekaj na mnie!! Ada! Musz i, trzeba,koniecznie... Chwia si przez chwil, nie wiedzc, co pocz, ale tak go co cigno do nich, e ani wiedzia, kiedy si znalaz w cabie i poleci si zawie do Cecil Hotel. Dziesi lat! Upiory mnie goni! Umare powstaj! myla przypominajc sobie jak twarz dawno zapomnian. A jednak tamto umaro ju we mnie! Umaro! powtarza, jakby bronic si przed wspomnieniami. Na prno, rozdary si nagle mroki, a spod caych lat niepamici, spod burzliwych zwaw nowego ycia wydzieray si echa dawnych czasw i coraz tumniej, i potniej, i zgiekliwiej. Zaledwie pamitam o tej mioci, zaledwiepamitam! rzuci wyzywajco wasnemu sercu, oczekujc z niepokojem jego odpowiedzi, lecz serce ani drgno, nie zabio ywiej, nie szarpno si tsknot, tylko zjawia si pami jakich strasznychchwil. Ostatni dzie przed ucieczk z kraju wpezn mu do mzgu i ar kolczastymi kami przypomnie. Cab toczy si wolno, cinity w nieskoczony acuch powozw, omnibuswi automobilw. Ulice szumiay wrzaw i ruchem. Miasto majaczyo w szarych i zimnych mgach. W gbiach sklepw poyskiway wiata. Czarne mrowie ludzkie pyno jakby rzekami bez koca i liczby. Jak ona wyglda! Jak mnie przyjmie! duma zopatrzony w larwy tamtych dni, wynoszcych si coraz wyraziciej. Wszystkie sowa pomare znowu zadwiczay w mzgu, wszystkie jej spojrzenia kbem byskawic przewiny si budzc strupieszae przypomnienia cierpie. Godziny cikich walk, godziny zwtpie i rozpaczy, chwile nadludzkiej mki, caa kalwaria tamtego ycia przepywaa przez niego gorzk, trujc fal. I chocia przechodziy korowodem mar, do snw tylko drczcych podobne, w wyblak groz przyodziane i w proch si rozsypujce, ale syciy mu dusz jakim smutkiem daremnego alu. Kade dzisiaj jest grobem dla wczoraj! To bardzo mdra konieczno! westchn jednak smutnie i wchodzc do hotelu, postanawia niezomnie, e si nie pozwoli wytrci z rwnowagi i nie da si urokom przeszoci. Jestem im obcy i obcym pozostan. Dziesi lat czasu ley midzy nami! Ale czego chce ode mnie ta marmurowa pani? Czy jeszcze mao zapaciem? pyta wrzc guchym, buntowniczym gniewem i niechci, ale kiedy wszed do przedpokoju i sucy poszed go oznajmi, poczu szalon ch ucieczki. Byo ju jednak za pno, kto bieg popiesznie, drzwi si otwary i Ada stana przed nim. pust tafl, chwila w ch dni par, 48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AAQP cR:  cSr cT+( cU6b EWycigna rce gwatownym ruchem radoci. Nie potrafi rwnie wykrztusi ani sowa,tylko rce si ich zwary, oczy zatony wsobie i stanli nieprzytomni prawie z dziwnego wzruszenia. Chodcie!! ozwa si jaki gos z gbi mieszkania. Pocigna go do rodka, naprzeciw szed o kiju kto, kogo nie pozna na razie, i rzuci mu si w ramiona. Henryk!! zawoa z przykrym zdumieniem. Tamten obj go jeszcze raz i szepn bardzo serdecznie: Nareszcie!! Takemy czekali! Od dwch dni liczylimy kad godzin odezwaa si cichym, przedawionym gosem. Zacz si usprawiedliwia, lecz Henryk, nie puszczajc jego rki, pocign go na fotel i zawoa radonie: Nie tumacz si, wszystko ju jedno. Jeste z nami, a reszt wyrzucimy za burt. Ile to lat nie widzielimy si? Prawie dziesi!! szepna cichutko, przymykajc oczy. Straszny kawa czasu. Nie przypuszczaem jednak, e spotkamy si wLondynie. Ja byam pewna, e pan wrci do kraju...C, kiedy jeszcze nie zatskniem do drogiej ojczyzny! odezwa si ironicznie, by ju spokojny, panowa nad sob. Jak to, nigdy nie zatsknie do kraju? Nigdy? Nigdy, bo tutaj znalazem to wszystko, czego na prno podaem w ojczynie. I spokj? spytaa podnoszc na niego oczy. Tak, i spokj dorzuci z naciskiem. I nigdy pan nie aowa niczego? Zawaha si przez mgnienie i rzek cierpko:Nie. Przebraem si zupenie z przeszoci, a reszt zamordowaem w sobie. Zreszt, czego mgbym aowa? Polskiej doli? Nawet szatan nam jej nie zazdroci, chocia to jego pomys! Przepraszam, niepotrzebnie poruszam tego rodzaju kwesti. I popeniasz gbok niesprawiedliwo wzgldem swoich przyjaci. Nie mam w kraju adnych przyjaci i nigdy nie miaem. Wic i my si nie liczymy?? Nie miaem na myli rodziny. Niech Ada powie, jak bolenie odczulimy twj wyjazd. Naturalnie, uby partner do winta. Henryk achn si, bolenie dotknity. I nie zdobylicie si ani na jedno sowo domnie! A czy pan da nam jaki znak ycia?? Gboko skryta skarga brzmiaa w jej gosie. Wic to moja wina?? wyzywajco patrzy na ni. Ada pochylia gow i wysza do drugiego pokoju. Dajmy spokj wyrzutom. Nie trujmy si i przekrelmy wsplne winy! Na usprawiedliwienie powiem ci to, e dopiero przed paru laty dowiedziaem si, i jeszcze yjesz. Ada nigdy o tym nie wtpia, za dopiero od roku zdobyem twj adres. Musia go zdradzi mj dzierawca!! Nie, mordowalimy go nieraz i nie zdradzi. Twj za adwokat nieustannie nasprzekonywa o twojej mierci, a jako najwaniejszy dowd przytacza to, e cay majtek, obciony tylko jakim doywociem, zapisae na cele publiczne. Musielimy w kocu uwierzy, tylko Ada niedaa sobie wmwi. Ona jedna przeczuwaaprawd. Przed paru laty w Kairze poznalimy pana W. P. Greya. Poeta!! Mj przyjaciel. I on wam powiedzia? Zrobi to mimowolnie i potem bardzo aowa zaklinajc nas, abymy o tym nie mwili. Wic w kraju wiedz ju o mnie?? Nie, nikt nie wie, kto si kryje pod angielskim pseudonimem Waltera Browna. Ada twierdzia, e nie mamy prawa zdradza twojej tajemnicy. Jestem wam nieskoczenie wdziczny!! Ale zrobia jeszcze wicej, bo kilka twoich ksiek przetumaczya, i jeste w kraju znany, panie Walterze Brownie. Nawet mam te tumaczenia, wspaniae, ale nawet nie przyszo mi do gowy podejrzewa Ad! To niespodzianka! Umylnie nauczya si po angielsku i od czasu, jak wiemy, kto to jest Walter Brown, wiemy wszystko o tobie. Nie uwierzysz, jak cieszylimy si twoim powodzeniem, jak dumni bylimy. Zenon milcza, miotany najsprzeczniejszymiuczuciami. I czekalimy wci twojego powrotu, ale lata szy i moja choroba czynia takie postpy, e przestaem ju liczy na twj powrt do kraju. Bybym si pewnie ciebie nie doczeka? Nigdy nie mylaem o powrocie szepn pospnie. Przeczuwaem to w kocu! Pamitasz, i zawsze byem chorowity, lecz od paru lat nerki i serce zaczy mnie zjada coraz popieszniej. Na prno szukaem zdrowia po wiecie i wreszcie daem spokj, ale tym bardziej chciaem si z tob zobaczy. Przyjechalimy do Londynu umylnie. Dla mnie?? Tak, a czy wiesz, e umierajcemu niczego si nie odmawia? Nie rozumiem, co to ma za zwizek z tob! Taki, e mam do ciebie wielk, ostatni prob. Chyba artujesz ze mnie. Przesadzasz swj stan. Niestety, znam go lepiej nili doktorzy i wiem, e mog umrze w kadej chwili. Dlatego wanie tu jestem i prosz ci, jak prosi umierajcy, zaopiekuj si moj on icrk! Ja?? Twoj on i crk! zerwa si zezdumienia. Po mojej mierci zaopiekuj si nimi! powtrzy z moc i patrza w niego serdecznym, przezawionym spojrzeniem. Pomyl, po mojej mierci nie bd miay nikogo prcz ciebie. Pomyl! Chyba nie wiesz, co mwisz! wykrzyknnie mogc jeszcze uwierzy wasnym uszom. Mylaem o tym dugo!! C w tym widzisz nadzwyczajnego? Tak, istotnie, ale spado na mnie tak nieoczekiwanie... Usid przy mnie, pomwimy obszerniej. Nie obawiaj si kopotw opieki, wszystkie sprawy uregulowaem. Daj mi rk na zgod, tak, wiedziaem, e mi nie odmwisz, dzikuj ci z caego serca. Nie mog zwleka i odkada na pniej. Ucaowa go serdecznie i cicho, przemczonym gosem zacz si zwierzaze swoich trosk o przyszo Ady i dziecka.A Zenon sucha patrzc na niego z pewnymprzeraeniem. Jak to, Ad oddaje mu w opiek? Ad? Wasny jej m! Co za zbieno! Teraz, potylu latach, kiedy ju w nim wszystko umaro? Ohydna zemsta czy naigrawanie silosu! Leciay byskawicami olepiajcymi myli i uczucia, skbione i tak mtne, e chwilami by pewien, e ulega drczcej halucynacji! Ale nie, Henryk siedzia tu przy nim, sysza jego gos, patrzy mu wtwarz, czu na swojej doni jego rk zimn i spocon. Wzdrygn si gwatownie.Zgadza si ju na wszystko i wszystkiemu potakiwa nie miejc niczego odmawia. Tylko pod spywem jego sw bezgranicznej ufnoci zacz nim wadn jaki palcy wstyd i bolesne upokorzenie przeerao mu serce. Nie wiedziaem, e macie crk! przerwa mu w nadziei skierowania rozmowy na inne tory. Zaraz j zawoam!! Wandziu! Ile ma lat? cign dalej w tym samymcelu. Zacza dziesity! Urodzia si w par miesicy po twoim wyjedzie! ogarn go dziwnie zagadkowym spojrzeniem. Zenon cign brwi, jakby olepiony nag byskawic, i zacz prdko zapala papierosa, gdy wesza Ada ze smuk dziewczynk, ca w lokach jasnych jak len, przeliczn. Wandziu, to twj wujaszek! Dziewczyna zatopia w nim ogromne, bkitne oczy. Przywitajcie si!! komenderowa Henryk. Dziewczynka przemgszy niemiao rzucia mu si w ramiona. Caowa j z wymuszon czuoci i zbyt nieco ostentacyjnie, eby pokry jakie niewytumaczone wzruszenie. Bardzo adna; ; typowe polskie dziecko! Nadzwyczajnie do ciebie podobna. Zupenie odmienny typ!! poczu si niemile dotknity. Wanie e zupenie ten sam typ familijny!przecie dawniej, przed chorob, Henryk by bardzo podobny do pana mwia Ada przytulajc gow dziecka, lecz w jej oczach tlio si co zagadkowego, a usta opyla nieodgadniony umiech, Henryk te mia w twarzy jaki smutny wyraz rezygnacji, tylko Wandzia, przytulona do matki, rzucaa na Zenona wesoe, rozbawione spojrzenia. Rozmowa utykaa, wloka si ciko, skaczc ustawicznie z przedmiotu na przedmiot, nie mogc si zaczepi o nic staego. Leaa bowiem pomidzy nimi tyloletnia rozka, a czyy tylko dawne, zatarte nieco wspomnienia, ktrych dotykano niejednokrotnie, lecz jakby z obaw. Oboje byli dla niego niezmiennie serdeczni, ale on wci trzyma si odpornie, zbywajc krtkimi, chodnymi odpowiedziami. Czu si tak daleki i obcy wszystkich spraw poruszanych i nawet ich samych, e znuony spojrza na zegarek, ale jej oczy strzeliy tak niem i rozpalon prob, i pozosta jeszcze, prbujc zainteresowa si nimi i pokry nud, jaka go ogarniaa coraz uporczywiej.Naraz Henryk ze szlacheck otwartoci zapyta: Powiedz nam szczersze, dlaczego wyjechae z kraju? By na to przygotowany, bo odpar z umiechem: Miaem ju dosy Polski, chciaem si poczu Europejczykiem! U nas mwiono o tym inaczej, zupenie inaczej... Rozdrani si jego gupim, domylnikowymumiechem. Jake mwiono?? To moe by ciekawe. Przede wszystkim podejrzewano ci o nieszczliw mio! Wielu znowu dowodzio, e wypdzi ci z kraju jaki pojedynek amerykaski. Ale byli i tacy, ktrzy przypuszczali bardziej skandaliczne powody... Morderstwo lub kradzie!! Poznaj w tymlotno moich kochanych kolegw literackich. Co w tym rodzaju, gwnie jednak mwiono o samobjstwie z powodu zawodu w mioci. Najgupszy powd, ale za to romantyczny.U nas bardzo chtnie tumacz sobie podobne sprawy mioci lub ajdactwem. Bo tak przewanie bywa. Bywa, nie przecz, ale bywa i wiele innychprzyczyn. Mog by powody tysic razy gbsze i waniejsze. Ada odwrcia si nieco, rumieniec krwawun obla jej twarz. Ludzie wol sobie tumaczy tym, co najatwiej rozumiej. Susznie. Gdybym by powiedzia: wyjedam, bo mi si znudzio ycie midzywami, nikt by mi nie uwierzy. Za proste. I miaby racj! A jelibym ci upewnia, e tylko taki powd by mojego wyjazdu? Uwierzybym, oczywicie, musiabym uwierzy, ale... C znaczy powd wobec samego faktu?? odezwaa si Ada. Fakt by wany, nie przecz, ale tylko dlamnie jednego! rzuci niechtnie, lecz widzc jej twarz nagle schmurzon zacz artobliwie: Musicie mi kiedy opowiedziewszystkie plotki, jakie kryy po moim znikniciu! No, i jak mnie tam aowano? Smutek musia by powszechny, nieutulony al i gboka aoba! artujesz, a corocznie twoi wielbiciele zamawiaj aobne naboestwo za twoj dusz. A tak, to pewnie moi wydawcy w obawie,abym nie oy i nie upomnia si o swoje prawa, chc mi zapewni niebo. Nie umia pan dawnej artowa ze wszystkiego.... Czowiek si wci uczy czego nowego, wci... Podniosa si i zacza chodzi po pokoju wyzierajc co chwila przez okno. Nie mg oderwa od niej oczw. Bya wyniosa, pikna i dumna jak niegdy. Niekiedy zbiegay si ich oczy i rozlatyway niby sposzone ptaki. Czasem stawaa pod oknem, cudowne jej brwi napinay si jak we gniewne, a usta, dziwnie wygite w ktach, nabrzmiae purpur, zacinay si jako aoliwie. Zdawaa si nie sysze rozmowy, jak wiedli, a tylko chwilami podnosia na Zenona mdre, badajce oczy iwtedy jakim gbokim westchnieniem podnosiy si jej piersi. Pozosta u nich na obiedzie, gdy po przeamaniu pierwszych lodw nastrj stawa si coraz swobodniejszy i milszy. Oywili si wszyscy i obiad przechodzi bardzo wesoo. Mia jej twarz przed sob, puszyste, czarne wosy ocieniay j niby chmur, spod ktrej byskay ogromne, przepaciste oczy, a niski, przecudowny gos budzi w nim cae pokady wspomniewskrzeszajc przeszo z niesychan moc. Chwilami mam wraenie, jakbym siedzia uwas na wsi... przed laty. Nawet ten garson podobny jest do Walentego... Wrcisz i wszystko znowu bdzie po dawnemu! U nas w domu nic si nie zmienio. Nie poznasz, e tak dugo nie by. Nie wrcibym ju do dawnego!! Nie lubi pan przeszoci.... umiechnasi melancholijnie. Bo nie miaem nigdy ani jednej chwili, do ktrej pragnbym powrci. Ani jedynej chwili?? zapytaa prdko. Jeli nawet i bya, to zalao j cae morze goryczy. Rozdrani si nagle, gorycz osiada mu na ustach i zaostrzya spojrzenie, a stary al tak zaszarpa sercem, e skoro tylko wstali od stou, chcia natychmiast odej. Mamy lo na oper i pragnlimy ten wieczr spdzi razem z panem! Czy pan moe nam odmwi? Znowu ten dziwnie sodki, przejmujcy gos, znowu te oczy nakazujce w probie iten obezwadniajcy umiech, nie, nie potrafi si wymwi i pojecha z nimi do teatru. Widowisko byo ju rozpoczte. Siedzia w przymionej gbi loy, patrzc tylko na ni chodnymi, badajcymi oczami, na jej cudown gow o suchym, orlim profilu. Miaa twarz muzy i zarazem grzechu. W pmroku i tak blisko, tak kuszco blisko, krwawiy si jej usta, te niepokojce, jakby wiecznie spragnione usta. Patrzy na ni niby na dzieo sztuki, syci oczy jego piknem, radowa si najczystsz radoci artysty i dlatego z pewnym niepokojem zauway, i nieco przytya i jej wspaniay biust nabiera penoci gron dojrzewajcych. Zdawaa sinie widzie przedstawienia ni jego oczw, gdy spojrzenia jej niosy si gdzie bdnie, daleko, jakby do wspomnie minionych leciay. Czy pamita? Czy zawsze z t sam obojtnoci pozwala si uwielbia? Czy i innym w nagrod rzucaa okruch aski krlewskiej? Czy zawsze tak samo zimna i obojtna? rozmyla. Na scenie piewano Romea i Juli . Teatr by przepeniony. W loach bieliy siobnaone ramiona, poyskiway rozgorczkowane oczy, skrzyy si brylanty i ustawicznie szemray wachlarze.Zapach perfum i kwiatw przesyca powietrze. Na sali panowa mrok, tylko na jasnej scenie udani kochankowie piewali udawan mio. Sodkie kantyleny sczyy jad podranie budzc szalone tsknoty pocaunkw i dreszcze namitnych pragnie. dza piewaa bezwstydn i nigdy nie nasycon pie rozkoszy. A w jakiej chwili, gdy kochankowie na scenie rzucali si sobie w objcia, Ada upucia wachlarz i kiedy go podawa, szepna ledwie dosyszalnie: Pamitasz!! Wanie by wskrzesza wspomnienia tej jedynej i nigdy niepojtej chwili, wic na jej sowo zadra i spojrza zdumiony. Siedziaa spokojna, zimna, jakby z marmuru wykuta. Jake teraz pamita tamten wieczr grozyi szau! By u nich na wsi. Wiosenna burza szalaa na wiecie, niekiedydeszcz la strumieniami, niekiedy wicher omota o ciany, park jcza, biy piorunyi migotay byskawice. Cae towarzystwo grao w karty w przylegym pokoju, a on w wielkiej, mrocznej sali gra na fisharmonii Bacha; gra dla niej, jak zawsze, i jak zawsze piewa o swojej beznadziejnej mioci. Przysza, przycignita dwikami, i snua si po sali niby biaa, cicha byskawica. Noc stawaa si coraz straszniejsza i grzmoty huczay zowrogo, jakby si walicay wiat. Patrzya w burz i olepiajce migoty bez trwogi, jednako spokojna, wyniosa, milczca i tak martwo obojtna, e jak zawsze pomary mu na ustach sowa wyzna, a dusz zalay zy beznadziejnej rozpaczy. Tego wieczora nie zamienili ze sob ani sowa. Zosta u nich na noc, gdy z powodu szalejcej burzy niepodobna byo wraca do domu. I kiedy si znalaz w swoim pokoju i zgasiwszy wiec zacz rozmyla, e trzeba i precz z tego domu, i zaraz i na zawsze... Otworzyy si drzwi... Kto wszed bosymi nogami... i nim si zdoa unie i zapyta, kto pad mu na piersi... kto go obj... czyje usta poeray go chciwymi, godnymi pocaunkami... czyj gos zduszony... gos objawienia... gos upoje i szau... Nie mg teraz myle o tym spokojnie, zerwa si bezwiednie z miejsca, brakowao mu tchu i jakie szalone pragnienie rozpryo mu ramiona... Na szczcie, akt si skoczy, kurtyna zapada i grzmice brawa oprzytomniy go natychmiast. Wyszli oboje na foyer, gdy Henryk wola pozosta w loy. Wiem, o czym pan myla! zacza nie parzc na niego. Mgebym myle o czym innym?? Przenikliwy, nieodgadniony umiech przewia po jej ustach. Gdyby nie to spotkanie, bybym zapomnia szepn jakby z wyrzutem. Bybym zapomnia na zawsze. Fala ludzi rozdzielia ich na chwil. Musimy si jutro spotka. Przyjd do British Museum o jedenastej. Bdzie pan na mnie czeka! Rozkazuje pani, wic bd. Ale ja prosz, ja prosz powtrzya ztkliwoci. Dugo bdziecie w Londynie?? spyta ju spokojniej. To zaley od tego, co mi pan jutro powie wila w ch dni par, 48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AAVP cW dcXDycY*cZ83[U?# zajrzaa mu w twarz lkliwie, wyczekujco. Ja mam decydowa! Nigdy nie chciaa mnie pani nawet sucha, a teraz... Jak now krzywd szykuje pani dla mnie? umiechn si z bolesnym szyderstwem. Przyblada, oczy si jej zatrzepotay, jkna prawie. Nienawidzi mnie pan!! Tylko si broni, bo zbyt dobrze jeszcze pamitam dawn. A wic do jutra. Wszystko panu powiem i wyjawi... Dziesi lat na to czekaem szepn wracajc do loy. Nowy akt si rozpoczyna; na scenie dziaysi przerne rzeczy, ale on nie spostrzega niczego, nawet jej pomiennych spojrze, jakimi go ogarniaa.Siedzia skulony, przeuwajc te dawne krzywdy; pas si mk przypomnie tamtych czasw i tamtej niepojtej nocy... Przysza i oddaa mu si sama. Jak straszn zgryzot byy brzemienne te chwile szau! I dlaczego? Dlaczego? Dlaczego? Ach, prawda, jutro si nareszcie dowie wszystkiego... Ale kt mu i czym zapaci mk lat caych, kto? Czy ta pikna, marmurowa pani, ktrej nie kocha i nie poda? O tamtej przecie marzy, o tamtej, umarejipogrzebanej w sercu na wieki! Nie wskrzenie, co si ju w proch rozsypao! Jake pamita w tej chwili ten wit, gdy go opuszczaa i na wszystkie jego zaklcia i pytania nie wyrzeka ani jednego sowa. Odesza jak sen, e chocia wkrtce dzie zajrza mu w oczy, soce zawiecio, zapieway ptaki, a jemu si wci zdawao, e to wszystko byo marzeniem. A w radoci, jaka go chwilami przejmowaa, byo tyle niepokojw i lku, iniewiary we wasne szczcie, e z odurzeniem oczekiwa niadania. Nie przysza do stou. On tylko jeden rozumia, dlaczego nie przysza, i mia ochot ogarn cay wiatramionami bezbrzenego szczcia. Rozwd i ycie z ukochan! Wszystko mu si rozwizywao jasno, prosto i szczerze. Niebyby w stanie oszukiwa nikogo, czu wzgard do uwodzicieli. Upi si marzeniami przyszoci, czeka nani z niewypowiedzianym utsknieniem. Ale nie pokazaa si nikomu przez cae dwadni. Henryk opowiada, e chora i ley w ku.Nie mg ju duej czeka i napisa list, w ktrym zamkn wszystk mio i wszystk wiar, i wszystk nadziej w ich wspln przyszo. Zwrcia mu nie rozpiecztowany! I trzeciego dnia, kiedy si ukazaa, bya jak zawsze zimna, obojtna i prawie wzgardliwa. Obka si w boleci i nie mogc zrozumie, co si z ni stao, i doprowadzony do rozpaczy, zada kategorycznych wyjanie, odesza wtedy bez sowa. Zacz przypuszcza, i staa si jaka straszna omyka. Ale w jakiej litosnej chwili powiedziaa mu otwarcie: Prosz si nie pyta. Wszystko musi by po dawnemu, kiedy panu wyjani. A e nie potrafi y po dawnemu, udzc si jak mglist nadziej, e upyway tygodnie, a ona wci bya jednako zimna, nieprzystpna i daleka, wic rozpaczliwym wysikiem pozrywa wszystkie wizy czce go z krajem i uciek we wiat, stworzy sobie nowe ycie i prawie zapomnia. A teraz, po tylu latach, to widmo przeszoci staje przed nim. I czeg ona chce ode mnie? duma pospnie, wgbiajc si z niepokojem w jej dumne, krlewskie oczy. Nie dam si w dawne jarzmo, nie dam! buntowa si coraz zapalczywiej. Po wyjciu z teatru Henryk bardzo serdecznie przypomina, e musi z nimi spdza cay czas. Ja ju prosiam pana Zenona na jutro do British Museum. Przyjd, o ile mnie narzeczona nie wezwie na sub... Adzie zamigotay oczy, ale powiedziaa swobodnie: O tak, narzeczona ma pierwszestwo, nawet przed nami... Henryk z ciekawoci j si o ni rozpytywa. Jutro opowiem szczegowiej! Musicie j pozna. Dobrze si nawet zoyo, e poznakogo z moich! Do widzenia! Z tym si rozstali. Zenon wraca znerwowany i zy na siebie, na nich i na cay wiat, postanawiajc najsolenniej nie pj jutro do British Museum. Bo i po co? Rozgrzebywa stare rany! Czeg si dowiem? e to si stao pod wpywem burzy i chwilowej saboci? Dlaczego jednak tak ze mn postpia? buchno w nim rwnoczenie to stare, drczce pytanie, e si ju nie mg na nic stanowczego zdecydowa. W domu zasta list Betsy, proszcej, aby przyszed do nich jak najprdzej dla zdecydowania sprawy ich wyjazdu na kontynent. List by pisany z tak gbok tkliwoci, e pod jego wpywem zapomniachwilowo o swoich udrczeniach, odpisujc bardzo serdecznie i obszernie. Podnis si wanie, aby list zanie do portiera, gdy kto zapuka do drzwi. Prosz! zdziwi si, gdy cay hotel spaju od dawna. Malajczyk stan w progu, bekocc co bez zwizku. Co si stao?? Mwe wyranie, nie rozumiem. Niech pan idzie prdko.... ju od zmroku siedzi... ja nie... Nie suchajc wicej polecia na gr. W okrgym pokoju, tam gdzie kiedy odbywaa si scena biczowa, Joe siedzia na rodku podogi z podwinitymi nogami, skulony i zapatrzony przed siebie szklistymioczami. Krysztaowa kula u sufitu mya bladym, zielonawym wiatem. Joe! Joe! ani drgn na gos przyjaciela,tylko bezprzytomny umiech zamigota przez jego sine wargi, poruszy nimi bez dwiku i pochyli si nieco naprzd. Zenon poszed oczami za kierunkiem jego spojrzenia i stan jak sparaliowany. Naprzeciw pod cian siedzia kto tak zupenie podobny do Joe, jakby jego zwierciadlane odbicie, tak samo skulony i patrzcy przed siebie szklanymi oczami, z tym samym bezprzytomnym umiechem na posiniaych wargach. Zenon obejrza si trwonie po pokoju, Malajczyka ju nie byo, ale ci dwaj wci siedzieli, jakby zastygli w natonym, martwym wpatrywaniu si w siebie samych.Pot mu orosi czoo i serce bi przestao. ni czy co?? Co to znaczy? myla przecierajc oczy. Nie ni jednak, a to, co mia przed sob, byo jak zgoa niepojt rzeczywistociitrwao niezmiennie. Bada ich najszczegowiej i z najgbsz uwag, niemogc jednak rozezna, ktry z nich jest tylko odbiciem drugiego, kady bowiem by Joe, kady by tym samym, identycznym, a w dwch postaciach. Wic to moebne! To prawda! szepta zbielaymi ustami, cofajc si w gb przypomnie tych wszystkich rzeczy, jakie by widzia i sysza, a z ktrych zawsze artowa biorc je za obd i blag. A teraz zwalay si na niego chwile tak straszliwego zamtu, e niby o granity rozbija si o t niepojt rzeczywisto, walczy z ni, szamota si z wasnym mzgiem, z wasn dusz szed w krwawe zawody, eby si tylko nie da zepchn na dno szalestwa. Bo czy to podobna, aby fizyczna niemoliwo stawaa si faktem? Aby czowiek mg si rozdziela na dwie tosamoci? Jaki cud speni si w jego oczach, cud, na ktry patrzy i sprawdza ca swoj wiadomoci. Przecie widzia,a nie mg tego poj, e w kocu zgroza nim zatrzsa i rzucia w proch ukorze przed jak nieznan potg. Jakby naraz przejrza i zatopiwszy olnione oczy w niezmierzonych dalach, chwia si na krawdziach tajemnicy, a byby moe runw gb nage rozwart, gdyby nie to straszliwe gorzkie poczucie caej swojej ludzkiej nicoci. Boe mj! Boe! westchn aonie i modlitewna tkliwo przeja mu wylknione serce. Pierwszy raz w yciu zaciyo nad nim Nieznane; pierwszy raz w yciu spojrza w lepe oczy nieznanej zagadki i pad struchlay w witym przeraeniu, a z serca wyrway si sowa jakiej zapomnianej modlitwy i popyny strug uwielbie. Nie wiedzia, przed kim otwiera dusz nabrzmia trwog, do kogo le te pomdlae z aru westchnienia, kogo wielbi ni przed czym si korzy, ale wiedzia, e musi tak czyni ca swoj istot i ca gbi rozpomienionego uczucia. A potem wyszed i zapaliwszy wszystkie wiata w caym mieszkaniu, zacz spacerowa po pokojach w stanie trudnym do pojcia. Malajczyk klcza w chiskim gabinecie przed zotym posgiem Buddy arliwie przesuwajc ziarna raca. Godziny wloky si ciche, a tak zarazem nabrzmiae niepokojem i trwog, e kady dwik zegara odzywa si w sercu Zenonaprzeszywajcym hukiem. Niekiedy deszcz zabrzcza po szybach, a niekiedy szarpny si drzewa i pogite, nagie gazie migotay za oknami widmowymi zarysami. Dosy czsto zaglda do pokoju okrgego,lecz zawsze zastawa to samo: siedzieli zapatrzeni w siebie w jednako znieruchomiaej pozycji. Jak dwa posgi o ywych, a nieprzytomnych spojrzeniach majaczyli w tym zielonawym wietle, niby pod wod rozdrgan i mtn. Zblia si do nich, przemawia, dotyka ich rk lodowatych, prbowa unosi, ale byli jakby zronici z podog, e mimo wysikw nie potrafi ich nawet poruszy zmiejsca. Ktry z nich Joe? myla z niezmiern udrk i nie mogc tego rozstrzygn znowu spacerowa po mieszkaniu. Czeka coraz niecierpliwiej na rozwizanie tej oszaamiajcej zagadki. Bia ju szsta rano, gdy przecigy jk przedar si z okrgego pokoju. Rzuci si tam gorczkowo, Joe lea omdlay na rodku i by tylko sam jeden. Przenieli go na ko,trzewic tak energicznie, e wkrtce otworzy oczy, rozejrza si przenikliwie izupenie przytomnie szepn: Czy on jest jeszcze?? co jakby trwoga zadrgaa mu w gosie. Nie ma nikogo. Jak si czujesz? Jestem strasznie znuony, strasznie... strasznie... powtarza coraz wolniej i senniej. Zenon posiedzia przy nim, dopki na dobre nie zasn, i wrci do swego mieszkania, i natychmiast pooy si do ka. Ale o jedenastej ju by w British Museum, pod kolumnad. Czu si dzisiaj dziwnie smutny i ociay i mimo usiowa nie potrafi na niczym skupi uwagi. Wszystkie myli przeciekay przez niego jak woda przez sito, nawet wspomnienia nocy nie wywoyway adnych ywszych uczu, byy rwnie obojtne jak wszystko. By jak ten dzie, znuony, mglisty i nudny. Wreszcie ukazaa si Ada, pikna, strojna iczarujca, e spogldano na ni z podziwem. Przywitali si w milczeniu; on bowiem nie mia nic do powiedzenia, za ona tak wiele,e tylko jej oczy zapieway hymn radoci,a na usta buchny umiechy, jakby odblaski poarw wewntrznych. Wyglda pani nadzwyczajnie szepn zdawkowo. Bo jestem w tej chwili szczliwa! przycisna si do niego ramieniem, czu, jak si rozdygotaa. Mw do mnie! Jestem godna twojego gosu, tyle lat czekaam prosia z tkliwoci. Pozwl mi t pierwsz chwil uczci w milczeniu powiedzia wyszukanie z jakim anemicznym umiechem na wargach. Weszli do egipskiej sali. Sfinksy, potne sarkofagi, bogowie i posgi witych zwierzt, zomy kolumn i prawieczne szcztki umarego przed wiekami ycia stay niezmiern cib w olbrzymiej i niecomrocznej galerii. Lnicia porfirw, przeblade barwy malowide, tajemnicze napisy i nieodgadnione umiechy bstw zapatrzonych pustymi oczami w dal niepojt rozsieway dokoa pospn i trwon cicho. Groza tajemnicy przemawiaa milczeniem. Wieczno taia si w guchym i obojtnym trwaniu. Ze renic bstw pyno nieubaganie i konieczno, a ich kamienny spokj drani, niepokoi i przesyca duszczowiecz tragiczn trwog... Dlaczego wyjechae z kraju?? spytaanage. Wypdzia mnie twoja obojtno!! Nie pamitasz? Moja obojtno!! powtrzya echowo. Zbudzi si w nim stary, drczcy al, a si od niej odsun. Przyszedem prosi ci o wyjanienia. Tylko po to?? krzyk przeraenia zadrga w jej gosie i oczach. Miaem je wczoraj obiecane usprawiedliwia si bardzo zimno, bowiemwydaa mu si wroga i postanowi si broni. Usiedli pod olbrzymim zomem, pokrytym hieroglifami. Tak, masz prawo da... powiem ci wszystko... pytaj... Jej gos si przezawi i twarz omroczaa bolesnym smutkiem. Nie zwaajc na to, zatopi w niej drapiene, nielitociwe renice. Dlaczego wtedy.... tej nocy? ... nie potrafi skoczy pytania. To twoja crka!! odpowiedziaa nieulkle i szczerze. Odsun si gwatownie i w najgbszym zdumieniu, prawie z przestrachem, nie mogc przez dug chwil przemwi. Wandzia.... moja crka... Wandzia... Twoja. Masz wyjanienie... To wyjania jeden fakt, ale nie wszystko! Bdz w ciemnociach i nie mog nic zrozumie! Wandzia moja crka! Ale dlaczego pniej bya taka obojtna? Dlaczego pozwolia na moj mk? Dlaczego zmusia mnie do ucieczki? Dlaczego? rzuca pytania niby kamienie miadce, a tak zapamitale i mciwe, a spojrzaa w niego bagalnie. Powiem ci wszystko... szczerze, niczego nie ukrywajc... Niech si stanie, co si masta... Zbieraam odwag na t chwil, a teraz, Boe, jake mi ciko! Ty nie masz pojcia, jak moe pragn dziecka kobieta samotna, taka panna matka, j ak ja byam... A ty bye moim ideaem czowieka, wiedziaam, e mnie kochasz, i czuam, e na kade moje skinienie... Ale czy mogam powiedzie, czego pragn od ciebie? ... Z ca szczeroci mwi ci w tej chwili, e wtedy nie ciebie, nie twoich uniesie ni nawet wasnego szczcia byo mi potrzeba... Pragnam ca si nieprzepartego instynktu macierzystwa i nie mogam si odway... Musiaam przezwyciy w sobie wszystkie wstydliwoci kobiece, wkorzenione od wiekw, ca moj natur... Cae miesice trwaa ta mka... Nie domylae si nawet, co si we mnie dzieje... Czekaam jakiego cudu, a e cud nie nastawa... odwayam si wreszcie tej nocy... Masz ca prawd. Nie wstydz si tego, bo jestem matk... twojego dziecka... Umilka rozpomieniona jakim gbokim, witym wraeniem i bya tak pikna i porywajca w szczeroci swoich wyzna! Obnaya si przed nim do rdzenia swojej istoty i stana jak samo ycie, wiecznie dne zapadnia i wiecznie zapadniajce, jak soce niepokalana, jak kwiat przeczysta i jak Ewa dumna witoci swoich przeznacze... Ale Zenon tego nie odczuwa, gdy wyssawszy z jej wyzna straszne upokorzenie, sykn z tumion wciekoci: A potem przestaem ci by potrzebny!! Pajczyco! Nie mw tak do mnie, to potworne! A nie jeste jeszcze potworniejsze, co mi powiedziaa? Wic nie mio rzucia ciw moje ramiona, nie sza jakiej witej chwili uniesienia, lecz tylko dziki, rozrodczyinstynkt! Nie podaem ci przecie jak samicy, nie, kochaem twoj dusz, twoj wznioso, twoj czowiecz dostojno kochaem! A ty szukaa we mnie tylko samca! Czemu na mnie wypad ten wybr! Byem tylko uyty za narzdzie... to wproststraszne! Dawia go bezsilna wcieko, upokorzenie i niewysowiony al. Ada suchaa mnie, chocia chwilami blada jak trup, pochylajc gow coraz niej. I po co mi to wszystko powiedziaa? jkn. Bo ci kocham!! Czy znowu, aby... bluzn szyderczo. Ju z trudem zniosa t zniewag, pochwycia jego rce i caujc je z jak arliw pobonoci, zaszeptaa zawo: Zlituj si nade mn! Kochaam ci zawsze. Dopiero po twoim wyjedzie zrozumiaam, co trac. Dopiero przez te dugie, dugie lata samotnoci zmierzyam ca otcha cierpienia! zacza roztacza taki przebolesny obraz mki, tsknoty i daremnego oczekiwania, e dusza mu spokorniaa i ju ze wspczuciem wsuchiwa si w te echa przesiknite zami! Ale gdy potem ja snu przdz przyszoci, schmurzy si nagle i wtrci z rozmysem: A Henryk?? Po c go mamy wspomina w tej chwili!! Obejrza si zdziwiony, jakby to wyrzek kto inny. Przecie rozwaamy tylko nasze sprawy!! dodaa z moc. Umiechn si nie mogc powstrzyma zoliwoci. Prawda, m musi by zawsze okamywany... Nigdy go nie okamywaam!! dumnie podniosa gow. Nigdy?? ... A Wandzia... pchn jakby sztyletem. Byam mu zawsze tylko siostr i on wie, e to twoja crka! Sam tego pragn... zwierzy si z tym przede mn otwarcie... On wie i sam tego pragn.... Czemu si tak zdumiewasz?? Bo to wprost nie do uwierzenia!! e przemg wasny egoizm dla mojego szczcia? Bo to nawet nie powicenie, jakie? Ma za to we mnie wiernego do mierci przyjaciela. Nie mog tego zrozumie, nie potrafi. Pierwszy raz w yciu spotykam si z tak nieprawdopodobn sytuacj. Zaiste wity! Tylko dobry i rozumny czowiek. ar, 48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AA\P c] ^Ac_$  c`B-|ca;I to mu wystarcza? Musi! Wmyl si tylko w jego pooenie! C by pocz teraz beze mnie sam jeden, chory i zdany na ask sucych. Ale i twoje ycie nie jest do pozazdroszczenia.... Dlatego przyjechaam wzi swj dzia szczcia. Umiechn si bardzo smutnie i rzek z cichym wyrzutem: Gdyby bya przeczytaa mj list.... Przeczuwaam, e mi proponowa: rozwd i maestwo! I wrcia mi go nie rozpiecztowany! ... Bo nie mogam zosta twoj on. Pomimo wszystkiego, co zaszo! Nawet pomimo Wandzi!! Nawet pomimo wszystkiego. Prawda, przecie tobie chodzio tylko... Kochaam ci i wanie dlatego nie zostaabym nigdy twoj on, nigdy! A przystan zdziwiony naciskiem, z jakimto mwia. Nigdy, pragnam bowiem i pragn, aby szed swobodnie swoj grn drog. Ory musz bra swj lot wysoko, ponad ziemi,z dala od spraw codziennych. ona dla prawdziwego artysty jest zem, niszczcym demonem, jest jego wampirem. Wic z rozmysem skazaa mnie na cierpienia?? Tak, ale powiciam take swoje ycie i z mojej to mki wyrosy ci orle skrzyda, z moich pragnie powstae i z moich ez... Kt ty jeste, kto? przeja go nagle jaka zabobonna trwoga. Kocham ci!! szepna ogarniajc go cichymi oczami. Milczeli dosy dugo, przechodzc niezliczone sale, zapenione cudami wszystkich czasw i ludw. Ada miaa na ustach jakby gorzkawy wyraz rezygnacji, aon przypatrywa si jej z coraz gortsz i serdeczniejsz uwag, a w kocu powiedzia smutnie: C ja ci mog dzisiaj da za tak mio!! Wrcisz do kraju, niczego wicej nie pragn. Bd tym szczliwa, e ci wrciam ojczynie i literaturze, albo to mao? Czy ja potrafi y tam jak dawniej?? Przecie umaro, co byo dla ciebie zem,a nowe, twrcze ycie czeka na ciebie z otwartymi ramionami. Twoje miejsce nie zajte. Staniesz znowu na czele i poprowadzisz ludzi swoim wielkim, bohaterskim szlakiem! A tylko czasem przyjedziesz do swojej crki i do swojej siostrzanej kochanki! Nic wicej dla siebie nie dam, nic! dodaa ciszej i nieco smutnie. Kuszenia w. Antoniego, czarowne kuszenia! Majaki, do ktrych nieraz wycigaem ramiona. Ale czy potrafi si std oderwa! Tak wrosem w t gleb i tyle mnie z ni czy... A przede wszystkim narzeczona! dawioj to tak dawno, e si ju nie poradzia wstrzyma. Nie tylko! Mam waniejsze przyczyny! obejrza si niespokojnie, jakby w obawie przed widmem Daisy! Bywaj niekiedy przeszkody lece poza nasz indywidualn wol... Wykradn ci i uwioz ze sob! Stocz walk z tob o ciebie. Przemog wszystko, przekonasz si, zwalcz niemoliwoci, a nie dam ci ju nikomu i niczemu! wybuchna z moc. Jeli tylko nie zwizany sercem lub honorem!! dodaa ciszej, smutniej i lkliwiej. Nie, nie! broni si sabo, gdy Betsy ufna i kochajca zamigotaa mu w pamici niby krzak rany. Wracaj do kraju z on, prdko j spolszczymy! wyrzeka odgadujc jego tajon trosk. To nawet bdzie lepiej dla nas wszystkich! oczy si jej zaszkliy i cikie westchnienie rozrywao piersi, ale nie dojrza tego ni odczu, gdy powiedzia: Mylaem ju i o tym!! Wyszli z muzeum i pojechali do domu. Obrzydliwa, tawa i zimna mga ju zalewaa cae miasto jakby brudn, wzburzon wod, spod ktrej ledwie majaczyy poczerniae zarysy domw i ludzi. Na wszych ulicach, pomimo poudnia, zapalano latarnie, a wiecznie nie ustajcy krzyk miasta sczy si wskr mgie guchym dygotem. Ada spod przymknitych powiek obserwowaa jego twarz zaduman. Czua, e by od niej gdzie bardzo daleko i to j przepeniao bezgranicznym smutkiem. Przecie na wszystk jej mio nie odpowiedzia ani jednym gortszym sowem. Stumia jednak bl i rozpacz rozrywajc jej serce i spytaa agodnie, dotykajc jego rki: O czym mylisz?? Trudno nawet okreli, o wszystkim i o niczym zarazem. Pogrya si znowu w bolesnym milczeniu. Dopiero przy rozstaniu oywi si nagle i przemwi gorco: Wskrzesia mi dusz! Przyjd do was wieczorem, nie mgbym si ju obej bezciebie... Ucauj Wandzi ode mnie! Otworzya przede mn jakie nowe, ncce horyzonty! Boj si jeszcze mwi otym! Chwilami zdaje mi si, e to wszystko,co dzisiaj przeyem, to tylko moje marzenie o przeszoci! Moe to tylko halucynacja! Nie wiem jeszcze! Nie wiem; bkam si jeszcze... Kocham ci, to szczera prawda! 8 Nie mg ju odpowiedzie, gdy pozosta sam w przedsionku. Ada wchodzia na biae, marmurowe schody, pochwyci tylko jej ostatnie spojrzenia, co jak upajajcy okwiat spyny na niego, nim uton w gwarze ulicy i mgach. By zgorczkowany tym wszystkim, a ostatnie jej sowa nasypay mu w serce takiego aru, e rozpomienia si przedziwnie szczsn radoci. A wszystko razem jest nie do uwierzenia! myla jakby rozdzia nie napisanego jeszcze romansu! Przeyty, a zgoa nieprawdopodobny! szepta trzewiejc nieco na jakim zbiegu ulic, tak zatoczonym wezbran i spitrzon rzek pojazdw, e zdao si niepodobiestwem przej na drug stron. Przeszed jednak pod bia paeczk polismena, na ktrej skinienie cay ten potok, straszliwie rwcy,skamienia w miejscu i rozstpi si. Jak samo ycie! snu dalej, przystajc tu i owdzie przed wystawami sklepw i nie wiedzc, na co patrzy, tak by peen rozpamitywa i radosnego wzruszenia. Pyn z tumami machinalnie jak kawa drzewa porwany prdem, nie mylc nawet,gdzie pynie i po co. Jakie to dziwne! zdumiewa si, dopieroteraz pojmujc ca niezwyko wszystkiego, co tak niedawno przey. Znalaz si w Hyde Parku i dugo bdzi popustych drogach, zagubionych w bladym, przemglonym powietrzu. Dzie bowiem roztacza si szary i pospny, wszystko dokoa tchno cisz i smutn martwot, obumare drzewa dygotay bezsi lnie, wodylniy zmatowanymi lepot oczami, a gdzie wysoko nad parkiem kooway stadajakich ptakw i chwilami spywa wrzask krukw. Smutek tego pospnego dnia przescza mu si z wolna do serca, a jego siostrzyca, melancholia, ja przysania rozgorzae oczy swoimi przegniymi trupimi rkami. Owadno nim jakie niewytumaczone zniechcenie, przygasy ary i nuda zasypywaa je szarym obokiem bezwadu. Stawa si w sobie beznadziejnie smutny, e nawet te czarowne wizje, ktrymi jeszcze przed chwil poi wyobrani i przed ktrymi klka w zachwyceniu, zaczynay si przeobraa w zwyk rzeczywisto, byy czym przypadkowym icodziennym. Nawet ostatnie sowa Ady zday mu si teraz jakim echem, przebrzmiaym od dawna i pustym. Z pewnym lkiem poczu, jak te niedawne uniesienia i to przedziwne szczcie, zmartwychwstajce wraz ze zjawieniem siAdy, pezn w nim na achman i wyciekaj z duszy niby woda z pknitego naczynia, pozostawiajc tylko po sobie gryzcy al dowasnej niemocy. Cud trwa przez mgnienie, wskrzeszony, umiera mierci wieczn! rozmyla z gryzcym smutkiem, bo w tej chwili poczut prawd gorzk serca, e Ady ju nie kocha i Wandzia jest mu obca i rwnie obojtna. Ale nie chcia si jeszcze przyzna do tego, broni si przed samym sob spychajc to na chwilowe znuenie. Alenaraz tak mu si zrobio przykro i wstyd wasnego stanu, e usiujc wicej o tym nie myle piesznie pobieg do domu. W jadalni nie zasta ju nikogo, e zaraz poniadaniu wynis si na kaw do reading-roomu. Mrs Tracy jak zwykle spacerowaa po pokoju z kotem na rku, a dwa biae jak nieg chodziy za ni nieodstpnie. Mr Smithprzypieka przed kominkiem pomaraczow, such twarz, za kilka pensjonatowych pa, otulonych w szale, obsiado wielk kanap w rogu i szeptao pgosem. I znowu pada deszcz! jkna mrs Tracy patrzc w okna. Jak codziennie! Straszny klimat, prawie zapomniaem, jak wyglda soce! Jeszcze par tygodni takiej pogody a... zamilk, bo gdzie z gbi mieszkania przedar si aosny skowyt Bagh. To bydl doprowadza mnie ju do rozpaczy!! Bagh pana?? zdziwia si niezmiernie jedna z pa. Prawie nie spaem ca noc, tak skomlaa! To dziwne, mam pokj tu przy oranerii, a nie syszaam szepna mrs Tracy spogldajc na panie; jakie domylne, przytajone umiechy przewiny si po wszystkich ustach. Zazdroszcz pani wspaniaego snu, mnie budzi kady skowyt. Ona tskni za swoj pani. A moe rozmawia z N i m powiedzia tajemniczo mr Smith strzepujc popieszniepalcami. Znowu buchn krtki ryk Bagh i tak gdzie blisko, e koty, pogite w paki, ze zjeon sierci skoczyy w objcia mrs Tracy, ktra stana bezradnie, wodzc dokoa zalknionymi oczami. Czy pan nie wie, kiedy powraca miss Daisy? przerwaa wreszcie przykre milczenie, jakie zapanowao, wylke damy odetchny, a mr Smith uderzy z gniewem w gowni, a iskry posypay si na pokj. Nie wiem! zdziwi si pytaniem, lecz mimo tego wszystkie spojrzenia skrzyoway si jako porozumiewawczo. Mrs Bawatskaja dowiaduje si o ni kilkarazy dziennie, a ja nie umiem jej poinformowa! Musz o tym wiedzie przyjaciele miss Daisy!! Mylaam te, e pan mnie objani... napieraa. Ja? C za przypuszczenie! Znam miss Daisy mniej nili ktokolwiek w pensjonacie! lecz spostrzegszy w twarzach niedowierzanie i jaki nieprzyjemny wyraz ciekawoci, arliwiej, anieli tego pragn, przekonywa, jako nic nie wie o miss Daisy. W takim razie wie tylko Bagh!! mruknmr Smith powanie. Niepodobna si tylko od niej dowiedzie! A szkoda! wyrzek ironicznie powstajc do wyjcia. My nie moemy, ale pan, gdyby tylko chcia... Zamia si, rozbawiony jego uroczystym gosem i twarz. Przyprowadz j, niechaj sama powie... Mr Smith rzuci si jak tygrys na drzwi, damy pozryway si z krzykiem, a mrs Tracy, miertelnie poblada, jkna mdlejcym gosem. Litoci! Pomrzemy z przeraenia! i egnay si gorczkowo. Wic istotnie pastwo przypuszczali, e mog sprowadzi Bagh? pyta zmieszany ich przeraeniem, ale damy milczay nie mogc si jeszcze uspokoi, tylko mr Smithwybekota proszco: Bagam o niewymawianie nawet jej imienia. Czyby si w niej inkarnowa Bafomet?? ... Mr Smith a si zatoczy na cian i byskawicznie signwszy do kieszonki po sl, obsypywa si skwapliwie. Zenon stumi w sobie miech i przeprosiwszy go za art zmierza do wyjcia. Mam wielk prob do pana!! wstrzymago piskliwy gos. Stan przy drzwiach, pokrywajc uprzejmoci znudzenie, jakie go raptem ogarno. W sobot urzdzamy w naszej loy wielkiezebranie mwi z powag mr Smith biorc go za guzik. Mrs Bawatskaja bdzie skadaa relacj o swojej podry do Tybetu i stosunkach z Dalaj Lam! Niesychane wprost rzeczy! Przywioza ze sob jednego z tybetaskich braci, potne medium. Po relacji, w cilejszym gronie, odbdzie si seans, zobaczy pan prawdziwecuda! Sama Bawatskaja pragnie pana pozna i prosi o przyjcie na zebranie! Bdsami tylko inicjowani! Odmwilimy nawet Stetckowi, ale bardzo nam zaley, aby pan przyszed, zobaczy i przekona si o prawdzie naszej nauki... Bdzie mr Joe?? Niestety, mr Joe opuci koo braci, zdradzi nas dla miss Daisy i T a m t e g o. Obejrza si trwonie, strzepujc palcami. Wiem, e by dla niej bardzo niechtnie usposobiony! Mr Smith zaszepta mu tajemniczo do samego ucha: A teraz jest jej zaprzedanym niewolnikiem. Zapewniali nas, e ju wstpido Palladyskiej Loy, w ktrej ona ma bypodobno Mistrzyni Doskonaego Trjkta. Ja za wiem z pewnoci, e ona tam jest Barankiem Biaej Mszy! Straszne, co? By moe, ale dla tych, ktrzy rozumiej,co to znaczy... Powicona samemu.... Oblubienica T a m te g o... Musi mi pan kiedy objani t ca nomenklatur tajemnicz. Gotw jestem choby zaraz, aby pan zrozumia ca okropno miss Daisy i caeniebezpieczestwo, w jakim si znajduje mr Joe. W tej chwili nie mam czasu, lecz poproszpana o to w sobot po zebraniu! ucisn mu rk i piesznie poszed do mieszkania. Ale opowiadanie mr Smitha i jego trwone szepty, i ten nastrj jaki panowa w reading-roomie, poruszy w nim jakie zapomniane pokady pamici, nie mg sobietylko przypomnie nic wyranego, gdy postrzpione zarysy jakich scen, osb, dwikw i barw przepyway przez mzg z chyoci byskawic. Loa Palladyska! Baranek! Biaa Msza! Bafomet! Co to wszystko znaczy naprawd?Chcia si otrzsn z niepokojcego koszmaru. Pamitasz? zdao mu si, e kto mu szepn do ucha, a rozglda si podejrzliwie po pustym mieszkaniu. Sta bezradnie, znowu zapatrzony w jakie nierozwite sploty przypomnie, wirujce mu pod czaszk huraganem obdnych prawie majacze. Czy to ja kiedy niem? A moe o tym gdzie czytaem i teraz nie mog sobie tegoprzypomnie! mczy si na prno, usiujc skupi choby na mgnienie skbiony wir przypomnie. Naraz wszystko si w nim zawalio przepadajc rne teksty wite woaa rozogniona i nietem na szar i smutn jani dnia, jakby spod fal wzburzonych, nie mogc na razie poj, dlaczego stoi na rodku pokoju? gdzie to mia i? i co robi? Trwao to jednak chwil, gdy zbudzia si w nim caa wiadomo rzeczywistoci, e odtd rozpocz nowy okres zwykego i normalnego ycia. Wrci do tej nieco monotonnej codziennoci, patrzc na ni jak dawniej obojtnie i z wysoka. Traktowa bowiem ycie z wynios pobaliwoci. Nawet towarzystwo, zbierajce si przy pensjonatowym stole, nie razio go ju swoim spirytystycznym zacietrzewieniem i wiecznymi ktniami. Spoglda na nich jak na zabawnych maniakw, przysuchujc siich nieskoczonym sporom z dyskretn ironi. A Daisy i wszystko, co miao z ni zwizek, wydawao mu si teraz odlege i tak spowiae, jakby rzecz dawno przeczytana w jakiej fantastycznej ksice. A przecie tak niedawno wyjechaa! I Joe straci w jego oczach swoje dawne kontury, przesta go interesowa i spotykajc si z nim w Bartelet Court traktowa go jakby dopiero co poznanego czowieka. Czu si tak trzewy, e spostrzega tylko sam powierzchni ycia i jego najgrubsze zarysy, jakby straci zdolno gbszego pojmowania i odczuwania wiata i ludzi. Nieobchodzio go nic prcz spraw najbardziej osobistych, drwi poza tym przy kadej sposobnoci ze wszelkich idealniejszych poryww. Byo to jakie niewytumaczone stpienie wraliwoci, jakby zanik subtelniejszych uczu i wyobrae. Ta dziwna przemiana zaznaczaa si w nim takjaskrawo, e spostrzeono j nawet w Bartelet Court. Ktrego bowiem dnia po niadaniu miss Dolly wytoczya na st kwesti upadku etyki w masach ludowych, a przy tej sposobnoci rzucia si namitnie na mczyzn za ich rozpust i egoizm! Mr Bartelet podbudza j z rozmysem, bawic si przy tym wybornie. Rozmowa stawaa si coraz ywsza, gdy imilczcy zazwyczaj Joe j dowodzi, dosy zreszt ostronie ze wzgldu na ojca, e rda moralnego upadku le w kapitalistycznym ustroju, w zgnilinie warstw panujcych i w oglnym zmaterializowaniu ludzkoci. A w kocu napad na chrzecijastwo jako na szerzyciela bdw i kamstwa spoecznego, przeciwstawiajc mu czyst nauk Chrystusa, zawart w Ewangeliach. Miss Ellen zawtrowaa arliwie i przytaczajc rne teksty wite woaa rozogniona i nieulka, e tylko Ewangelia moe zbawi wiat. Zenon cay czas rozmawia z Betsy o swojej rodzinie, ktr obieca przywie do nich w najblisz sobot na herbat, ale podraniony dowodzeniami Joe i paczliwymgosem miss Ellen, odezwa si apodyktycznie: Nie Ewangelia rzdzi ludzkoci, ale tylko kij, przemoc i strach! Kodeks grocy wizieniem lub szubienic ma wicej moralnego wpywu na stado ludzkie nili wszystkie religie razem. I nie Mesjasza-Zbawcy potrzebuje i czeka dzisiejsza ludzko, ale tylko Pana, ktry potrafi by dla niej nieubaganym wadc i katem zarazem. Zdumieli si jego nielitociwymi pogldami i ylko dobry i rozumny czowiek. ar, 48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AAbP cc cdce) cf79zimnym sarkazmem, z jakim przemawia, e rozmowa wnet si przerwaa. Wszyscy si czuli dotknici i zakopotani, nie pojmujc, co mu si stao. A Betsy bya wprost rozalona na niego, lecz przy poegnaniu cisna mu rk gorcej ni zwyke. Wic w sobot czekamy na pastwa. Przywioz ich z pewnoci. Musi pani ich pokocha! Dziewczyna po krtkim wahaniu spytaa niemiao: Czy pani Ada jest bardzo pikna?? Bardzo! Ale znam pewn ma miss stokro pikniejsz, milsz i kochasz! Stokro! szepta caujc j po rkach. Wyrwaa si rozpromieniona i szczliwa, zapomniawszy wszelkich przykroci. Bdziesz na tym wicie zbratania si narodw? odezwa si Joe, kiedy wyszli przed dom. Z radoci poznam twoj rodzin!! powiedzia serdecznie. Pocig ju ich nis ponad miastem, zatopionym w brudnych kbach dymw i mgie, gdy Joe znowu si odezwa: Mwie dzisiaj, jakby ci kto przemieni dusz. Zenon rozemia si sucho i drwico. Wytrzewiaem! Czuj si zdrowy, pi wybornie, mam apetyt, pracuj doskonale i nie trapi si niczym, oto tajemnica mojegostanu. Wiesz, do tego stopnia czuj si dobrze, e nareszcie zdecydowaem si na opuszczenie naszego pensjonatu! Ju o tym syszaem. Podobno mrs Tracy wydelegowaa mr Smitha, aby ci prosi o pozostanie. Zabawny czowiek!! Ani si spodziewasz, co mi powiedzia o tobie! Chyba si skary na moje wystpienie z loy!! Byo i o tym, ale powiedzia mi z gbokim ubolewaniem i trwog, e zostae czcicielem miss Daisy i oboje suycie Bafometowi! Aha, i e wstpie do jakiej Palladyskiej Loy! Nieprawda, daj ci na to sowo honoru! zawoa gwatownie. Ja miabym i z nimi? Ja w subie Bafometa i tego piekielnego Wampira? Co za ohydny pomys! wzdrygn si jakby z obrzydzenia czy trwogi. Przepraszam ci za mimowoln przykro!Mwi mi o tym bez adnych zastrzee, wic ci powtarzam otwarcie. Lubieny kretyn moe mie tylko takie asocjacje nikczemne. Co to jest ta Palladyska Loa? witynia powicona kultowi szatana! Tamsi zbieraj jego wierni, tam miss Daisy prawdopodobnie jest jego kapank! Jest Mistrzyni Doskonaego Trjkta!! Tak mwi mr Smith. Jeeli nie samym Barankiem doda Joe pgosem rozgldajc si podejrzliwie w tumach wychodzcych wraz z nimi ze stacji. Gdzie jest ta loa?? Podobno w okolicach Londynu w jakim starym kociele. Przecie ja tam byem! zawoa przypominajc sobie na jakie mgnienie fantastyczn scen w podziemiach. Bye tam? Widziae? pyta Joe w najgbszym zdumieniu, odcigajc go z tumw pod jak wystaw i wpi si w niego oczami. Tak, ale wiesz, nic ju nie pamitam... Comi si musiao zdawa, a teraz, w tej chwili... dalibg nic nie pamitam... Przypomnij sobie! Podziemia kocioa... stare grobowce... noc... jaki wspaniay ceremonia... Bafomet... Daisy... poddawaz naciskiem. Niestety, nie mog... Co mi bysno przez mzg i przepado niby kamie w oceanie, doszcztnie przepado... Zaczekaj no... Podziemia? Zaraz... nie, nie, przysza mi na pami piwnica klubu ekscentrykw! Gupstwo! Jaki chwilowy koszmar! O czym to mwilimy? O Loy Palladyskiej, Bafomecie i Daisy... Czyli razem tak jakby o niczym! szepn ironicznie i pojecha do Henryka, i jak codziennie rozmawia ze wszystkimi, cierpliwie sucha wyrzeka chorego, zabawia si z Wandzi, ktra si szalenie do niego przywizaa, i jak codziennie pojecha z Ad pokazywa jej osobliwoci miasta i okolic. Jakby jaka niema umowa stana pomidzy nimi, e nigdy nie poruszali przeszoci. Dotrzymywali jej sobie wicie. Nigdy te ani jednym sowemnie zdradzia Ada, co si w jej sercu dzieje, jakie burze ni miotaj i jakie szarpi rozpacze, nie domyla si nawet tego widzc zawsze jej twarz pogodn i wierne przyjani spojrzenia. Zdobywaa go jednak z ca wiadomoci celw ostatecznych cierpliwoci, e ani spostrzeg, jak bardzo si od niej uzaleni. Omotaa go bowiem tak czujn przyjani, niby serdecznym oplotem kochajcych ramion, z ktrych nie prbowa si nawet wyrwa. A jednak jej nie kocha, zacz j tylko wielbi, jakby przecudowny poemat ycia, jak wielkie dzieo sztuki, przed ktrym mg kontemplowa w radosnej ciszy estetyczne wzruszenia wasnej duszy. Staa si bowiem spowiednikiem jego marze i pomysw literackich. Nieraz dugie godziny spdzali w muzeach, zatopieni w artystycznych rozwaaniach. Rozsnuwa przed ni nieskoczone pomysy przyszych prac, bo spostrzeg, i opowiadajc widzi je lepiej i realniej, a jej mdre i dyskretne uwagi tak je uzupeniaj, e nawet jeszcze mgawicoweprojekty krzepn w ksztat doskonay, nabieraj ycia i prawie si staj... A przy tym wszystkim Ada wsczaa w niego ide powrotu do kraju niespostrzeenie, a z takim uporem, e ju sam zacz tego pragn. Zrobili nawet projekt edycji jego pism po polsku w jej tumaczeniu. Bya niestrudzona w tej cichejwalce z nim o niego i coraz pewniejsza zwycistwa. Z niepokojem jednak przyja wiadomo o uoonej ju wizycie w Bartelet Court. Jestem ciekawa tego domu!! odpowiedziaa chodno. A Betsy ciebie. Pytaa mnie, czy jeste pikna? Krlewskie oczy Ady spoczy na nim, niespokojnie rozchwiane. Powiedziaem najszczersz prawd!! Na c mi ta uroda! szepna odwracajc twarz poblad i oczy przymglone aoci. Nie spostrzeg tego, jak nie domyla si wielu rzeczy w tym przytpieniu wszystkichwadz, w jakim si znajdowa od pewnego czasu. Jestem pewien, e polubisz Betsy odezwa si po chwili. Bardzo tego pragn. Nie zastanowi go nawet jej gos dziwnie oschy. A musisz mi szczerze powiedzie, jak ci si wyda! Obiecaa solennie, zwracajc rozmow na inne przedmioty. I na tym si skoczyo, ni tego dnia, ni nastpnych ju wicej nie poruszali tej kwestii, zajci jedynce planami wielkiego misterium o Chrystusie, jakie zamierza napisa. A tak by porwany t ide, e na wszystko, co si dziao dokoa, spoglda jakby na kinematograficzne, bezsensowne majaczenia. Wiesz, czuj si jakby brzemienny! powiedzia ktrego dnia do Ady na przywitanie. Ze dwiecie osb mam w sobie, ktre prosz si na wiat! Nie masz pojcia, jak mi czasa- mi straszno w tej cibie. Dzisiaj nad ranem oblegli mnie chopi... Chc i na Rzym... Ada rozumiejc ten jzyk spytaa rozciekawiona: I pucisz ich? Musz! Niech zdruzgoc t pod dzisiejszo! On ich poprowadzi zdobywa wiat i utrwala swoje krlestwo niebieskie! Decydujca walka stoczy si w zamku Anioa w Rzymie, oblegn tam wszystkich krlw i panw ziemi! Straszna walka o panowanie nad wiatem i nad yciem, walka o jutro... I zwyci꿹? Musz przecie zwyciy! szeptaa gorco. Niestety, musi zwyciy najpierwotniejszy instynkt ycia... Straszniemi al Chrystusa i moich chopw, ale nie ma ju dla nich miejsca na wiecie, jest tylko miejsce na handle i fabryki. Mwi z takim gbokim alem, a jej oczy napeniy si zami serdecznego wspczucia. I ju nic nie moe ich ocali, zgin, bo na wiecie jest tylko miejsce na handle i fabryki. Czowiek wspczesny wyrobi sobie niewzruszony idea: uywa! Nie rozumie poza tym nic i niczego wicej nie potrzebuje. Dlatego Chrystus musi przegraostatni walk. Odstpi go wszyscy i zdradz najwierniejsi! Jestem nawet pewien, e go znowu ukrzyuj na wszystkich rozstajach i we wszystkich mzgach, a imi jego podadz na hab i pomiewisko! Ludzko pragnie tylko podzi, re i zdycha! A Chrystus im przeszkadza w radosnym pograniu si w bydlctwie! Wskazuje jakie inne jeszcze cele, przeszkadza w uywaniu i bka si jak wyrzut spodlonego sumienia! Wic preczz nim! Precz z wszelkim zagadnieniem, wytrcajcym z rwnowagi! Nie jestem chrzecijaninem, ale kocham t cudn posta Nazarejczyka, kocham go jako przesmutny krzyk duszy pyncy wskr czasw i ludw. Biedny marzyciel, wita wizja serc tsknicych do niemiertelnoci! I prawd rzek uczniom swoim: Krlestwomoje nie z tego wiata . Zaiste, nie byoani jednej chwili, w ktrej by panowa na ziemi. Wyznaway go usta i Kocioy, a serca czowiecze zapieray si go w kadej chwili ywota! Chwa jego gosiy Kocioy, a on ju lea martwy, zabit zdrad i zaprzastwem! Nie jego to wina, to Pawe z Tarsu, chciwy panowania ydowin, zbezczeci jego marzenia i ze snu o szczliwoci czowieczej uczyni zimny racjonalistyczny system pastwowy! W plugawych jego rkach mistyczny kwiat marzenia przerodzi si w bera i pastoray, ktrymi zapdzi trzod ludzk do lochw bez wyjcia. Opta j strachem i zapanowa nad ni przemoc. Chrzecijastwo zatriumfowao, ale Chrystusa nigdy w nim nie byo, nigdy! Straszne jest ycie!! szepna, przejta zawym wzruszeniem. Tylko ludzie s straszni! ycie jest jedynym dobrem, a mymy sami zrobili z niego ka dla siebie i ohyd! I w tym ley wieczna tragedia! Rozeszli si smutni, lecz jeszcze silniej zwizani wsplnot odczuwa. Ale w sobot, gdy wracali z Bartelet Court, Zenonzapyta: Pamita pani obietnic?? Spojrzaa pytajco nie mogc sobie przypomnie. Obiecaa mi pani powiedzie, jakie wraenie zrobia miss Betsy! Czarujca panna!! zawoaa bez wahania, lecz z takim akcentem, e Henryk poruszy si niespokojnie. Bya dzisiaj nieszczeglnie usposobiona! tumaczy przypomniajc sobie jej niemiao i jakie trwone zaciekawienie,z jakim wci przygldaa si Adzie i jemu. Oryginalny dom, jakby ywcem wyjci z angielskiego romansu. A zwaszcza ciotki!! Miss Ellen daa mi ca pak broszur... O przeznaczeniu kobiety! Umiem na pami te staropanieskie brednie! Ona naley do etycznej sekty ewangelistek. Mnie za opowiada mr Joe takie nadzwyczajnoci ze swoich wypraw do Birmy, e wyday mi si nieco fantastyczne... Z pewnoci nie fantazjowa! Cay ten dom to wysoka klasa ludzi pod kadym wzgldem. Ale przyjli nas bardzo po angielsku! Mona byo dosta kataru w tej wynioso-chodnej atmosferze... Wolisz nasze zwyczaje, gdzie to na wstpie buzi z dubeltwki, przy kolacji kochajmy si, nad ranem ju bruderschaft,a na drugi dzie jeden drugiego bardzo starannie nie poznaje. A nawet, jest mi to bowiem milsze nili takie nudne cermonialnoci! upiera si, zirytowany jego wzgardliwym tonem. Ada zaagodzia sprzeczk i poszli do GreenParku, albowiem dzie by wyjtkowo pogodny, ciepy i suchy. Po drogach snuy si tumy i tumy zalegay niezmierzone trawniki. Pierwszy zmierzch ju opada niebieskawymi mgami, krzyk miasta wrzaw powietrzu i wiata jy wykwita w szarych groblach domw. Stanli przed gromadk dziewczyn w biaych swetrach i beretach, zajadle grajcych w pik non,gdy naraz Wandzia zaszeptaa trwonie: Mamusiu!! Ta pani znowu na mnie patrzy! Ada osonia sob dziewczynk szukajc zarazem tej zowrogiej damy, staa o parkrokw, caa w czerni jak zwykle, wosy miaa miedziane, twarz dziwnie blad, krwawe usta i szafirowe, okrutne oczy. Panie Zenonie!! chciaa mu zwrci na ni uwag. Zenon jednak nie dosysza, jakby zahipnotyzowany niespodziewanym zjawieniem si Daisy, umiechna si do niego i przepada w tumach, e na prno rozglda si dokoa. Widzi pan t rud dam.... o tam, przy klombie... Spojrza niechtnie we wskazanym kierunku. Ju gdzie znikna! Spotkaam j dzisiaj po raz trzeci, tak natarczywie przygldaa si Wandzi, a to zwrcio moj uwag. Nadzwyczajnie pikna, ma tyl ko w sobie co straszliwego... Demon i zarazem Madonna!! szepn mimo woli. Moe j pan zna?? Zauwayem tylko w przelocie i porwnanie samo si nasuno. Pragna rozmawia o tej dziwnej nieznajomej, ale wymwi si jak nagle przypomnian spraw i pojecha do domu. Nie zawid si w obliczeniach, gdy dopdzi Daisy jeszcze w przedsionku. Byem pewien, e to pani! zacz radonie i zmroony niedbaym uciskiem jej doni, wstpowa na schody w milczeniu. Nie mia si odezwa ni zbliy,tak mu przegradzay drog jej wyniose, aprzeszywajce spojrzenia. Przygldaa mu si niepokojco, a te migotliwe, fascynujce byski przesyciy go niewytumaczonym pomieszaniem. Dawno pani przyjechaa?? Odway si wreszcie na zapytanie. Jej wargi poruszyy si leniwym ruchem wy i jaki szept wion mu w twarz. Nie zrozumia sw, ale przenika go czar nieuchwytny samego dwiku. Odprowadzi j do drzwi mieszkania i chcia odej. Bdzie pan dzisiaj na seansie Bawatskiej?? Wprawdzie obiecaem, ale, ale... Ale pan przyjdzie, prosz o to! szepna nakazujco przy rozstaniu. Naturalnie przyobieca i znalazszy si w mieszkaniu, zupenie machinalnie zapali wiata, usiad przy biurku i zastyg nad rozpoczt scen z misterium. Przeywa bowiem to niespodziane spotkanie z Daisy i kady szczeg z osobna, kade jej spojrzenie i sowo kade wskrzesza w sobie i rozpatrywa z gbok uwag. I wydao mu si to wszystko tak niepojcie dziwne, e jeszcze wrzaskliwsza fala niepokojw zatopia mu serce wytrcajc zresztek rwnowagi... Sprbowa si wyrwa z bdnego koa wspomina, lecz czar z nich promieniujcy oplata go w coraz cisze okowy. Urzeka mnie najwidoczniej! Przypomnia sobie ludowe okrelenie i teraznie wydao mu si ju miesznie dziecinne jak niegdy, poczu bowiem swoj wprost fizyczn zaleno od Daisy i t jej nieprzepart i niewytumaczon wadz nadsob. Jaka w tym diabelska sprawa! pomylana wp ironicznie i naraz rzuci si w ty i zmartwia z przeraenia, jakby na skrajujakiej bezdennej prni, jaka si przed nim rozwara... Tumne wizje scen, widzianych kiedy w podziemiach, wdary si do mzgu i przepyway dugim i niesychanie ywym korowodem. Widzia wyranie przesmutn, wadcz twarz Bafometa, siedzcego na tronie, a u stp jego wrd dymw kadzielnych gow Daisy. Tak, to ona, teraz widz dokadnie! rozmyla sprajc ca uwag, aby nie straci adnego szczegu. Pochyli si naprzd, wpatrzony wytonym wzrokiem, jakby to wszystko dziao si tu przed nim,przed jego oczami... Nawet ten piew, ktry kiedy przewiewa tylko dalekim poszumem, usysza teraz sowo po sowie, powtarzajc bezwiednie z patetycznym akcentem: Salute, o Satana, O ribellione, O forza vindice Della ragione! Sacri a te salgano Gl incensi e i voti! Hai vinto il Geova De sacerdoti. Salute, o Satana! szepta, przejty witym wzruszeniem grozy, bijcej od Majestatu, od tej smutnej twarzy Wadcy, pochylonej litonie nad rzesz czcicieli, kbic si kornie u jego ng. I nawet nie zadrga, gdy z mar podniosa si naga Daisy, opynita w miedzian chmur wosw, i splota si z Bafometem w miosnym ucisku. Krwawy brzask przysoni misterium szau i jakby unis gdzie w przestrzenie, a w podziemiach wybuchn stos, niby krzew pomienisty, na ktry rzucano poamane krzye, liturgiczne szaty i blade, ogromne hostie niby pomare soca! Bagh zawya przecigle i ponuro. Salute, o Satana! Salute! Saute! grzmia hymn coraz potniej i rozlegej, piewany jakby przez wszystek wiat i caym uniesieniem mioci, wiary i nadziei... Bia ju sma, gdy si rozwiay ostatnie wizje i ostatnie dwiki przepady w guszy wieczora, i Zenon podnis ociagow znad nie dokoczonej sceny misterium, odoy piro, machinalnie ciskane w rku, i po chwili rozmyla szepn z determinacj: To bdzie, co by musi. I wierny obietnicy danej Daisy poszed na seans. Olbrzymia hala Towarzystwa Teozoficznego bya ju wypeniona po brzegi, nad czernigw, wprost wejcia, wznosi si wielki otarz, na ktrym siedzia zoty, ogromny Budda, tpo zapatrzony okrgymi oczami. Ze zotych kadzielnic, podtrzymywanych przez kamienne biae sonie, biy kby wonnych dymw, spowijajce bstwo i casal w bkitnawe oboki. Na stopniach otarza, wrd wiecw i girland, splecionych z biaych r, zumny czowiek. ar, 48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AAgPchPciA37jt$Sc k2 Z hiacyntw i narcyzw, drgay wiateka niezliczonych lampek niby zotawe motyle. Kilku Hindusw, siedzcych na niszych stopniach, grao na olbrzymich instrumentach tak przedziwnie cicho, e tylko jakby szmer zamierajcej fali przewiewa nad zasuchanymi gowami, niekiedy jakby wiergot ptasi przelecia lubzabrzczay roje pszcz. A jeszcze niej, u stp Buddy, na podium nieco wzniesionym,staa jaka kobieta w biaej, greckiej szacie. Bya jakby zatopiona w modlitewnej ekstazie i kocem palcw lewej rki dotykaa gowy jakiej skurczonej, nagiej postaci, klczcej przed ni... Zenon zosta przy drzwiach, gdy wszyscy trwali w znieruchomiaym milczeniu, zapatrzeni i zasuchani. Dopiero gdy cicha muzyka i ywiej rozbysy wiata z krysztaowych lotosw, podszed do niego mr Smith. Bd dzisiaj nadzwyczajne rzeczy szepn biorc go pod rami. Miss Daisyprosia, bym pana do niej przyprowadzi! Medium dzisiaj jest w doskonaej kondycji. Wanie Bawatskaja wprowadza je w trans. Pozna j pan osobicie na agapie. Medium przywiezione z Tybetu. Prawda, jakie tumy. A to tylko wybrani z wybranych! Inaczej, a mylibymy p Londynu! I wszystkie sfery, od lordw a do robotnikw. Pisaem do mr Joe, nie przyszed poskary si w kocu. Zenon usiad przy Daisy, skinieniem gowy pozbywajc si gadatliwego staruszka, ktry przez cay seans nie spuszcza z nich oczw. Niech si pan nie pozwoli owadn nastrojowi!! Za trzewy jestem, aby na mnie podziaa odpar z przekonaniem. Jaki umiech przelizn si po jej wargach i zamigotay powieki, ale si nie odezwaa, bo Bawatskaja odja rk od gowy klczcego i medium zahipnotyzowane jakby zawiso w postawie pochylonej. Gos niski, mocny i bardzo melodyjny rozleg si w ciszy, wszystkie oczy opady na ni migotliwym, niespokojnym rojem. Opowiadaa zwile i obrazowo o swojej podry ostatniej do Tybetu i stosunkach z Dalaj Lam. Cisza stawaa si ju rozdrgana przypieszonymioddechami, oczy zaczynay wieci fosforycznie, fantastyczne bowiem przejcia, niebezpieczestwa, groza mierci wiszca nad ni w kadej chwili, niesychane przygody, niene zaspy, gd,napady zgodniaych dzikich zwierzt, mrone orkany, walki ze zymi potgami, a w kocu wydarcie tych niemiertelnych tajemnic bytu, ktrych tylko czstk mogaukaza w Izys Odsonitej , takim dreszczem ekstazy i uniesienia przejy suchaczw, e po skoczeniu grzmot oklaskw spad na ni rzsisty dugo nie milknc ulew. Zasiada w gbi na czym w rodzaju tronui siedziaa nieruchomie, pena majestatu i wyniosoci, a na estrad wystpi stary Hindus w powczystej szacie zotozielonejiw ogromnym turbanie na gowie, zapowiadajc cz eksperymentaln przy pomocy medium, jakoby wykradzionego z lamaickiego klasztoru, pooonego na niedostpnych zgoa szczytach Himalajw. Chwila cudw nadchodzi! szepna ironicznie Daisy. Jake si panu wydaa prorokini? dodaa ciszej. Twarz pospolita, oczy przebiege, wola potna, a cao: generalna wytumaczy znaczenie tego okrelenia i zakoczy: Ale mwi wspaniale!! O tak! Znakomicie tumani wiernych, a w najlepszym razie i siebie! Ale nie, ona na to za mdra! Wie, i ludzie przede wszystkim akn cudw! Kady kult chtnie si tym podpiera i uzasadnia. Nie odpowiedziaa, gdy wiata nieco przymiono, e tylko w bkitnawych dymach kadzielnic poyskiwa tajemniczo zoty posg Buddy, a ze cian, pokrytych symbolicznymi malowidami, wynurzay si tu i wdzie jakie ekstatyczne twarze, wite zgoski lub znaki. Biaa posta Bawatskiej majaczya w gbi niby posg marmurowy. Dwiki muzyki rozsypay si przesodkim, sypkim pyem i przewiay, a ca sal zalega grobowa cisza. Rozpoczy si spirytystyczne cuda. Podnosiy si stoy, latay nad gowami krzesa, sypay si spod sufitu wiee kwiaty i zielone gazie jakich drzew podzwrotnikowych! Niekiedy straszny brzktam-tam run w cisz, a wszyscy kurczyli si z przeraenia. A potem wystpoway biaawe zarysy jakich larw czowieczych, wietlane rce bdziy nad niektrymi gowami, gray niewidzialne instrumenty, zawieszone gdziewysoko, toczyy si w powietrzu przewietlone kule mgawic i roje skrze jakby fosforencyjn ros pokryway cianyi wiroway w przestrzeniach. Nastrj stawa si coraz trwoniejszy i gorczkowe podniecenie dosigo szczytu, gdy naraz wszystkie yrandole rozbysy i w penym wietle medium zaczo si unosi w gr i w postawie klczcej, nieruchome, z zamknitymi oczami, z rkami skrzyowanymi na piersiach, pozostao zawieszone w powietrzu. wity lk ogarn wszystkich, wybuchnyhisteryczne pacze i spazmy, kilkanacie kobiet pado na kolana piewajc przezawionymi gosami jaki hymn dzikczynny. Wiele osb siedziao niby sparaliowanych, nie mogc oczw oderwaod tego cudu, ktry wci trwa. Wielu podeszo do samej estrady nie wierzc wasnym oczom. Par aparatw fotograficznych utrwalao to niesychane zjawisko. Wreszcie zdumienie zdawio wszystkie gosy i skamienio wszystkie ruchy, e pozostali w ekstatycznym oniemieniu podziwu i trwogi zarazem. Ale w jakie niespodziane mgnienie mrok pokry sal i rozpocza si nowa seria zjaw; nowy drczcy sen, peen niepokojcych widziade i fascynujcych halucynacji, ogarn wszystkie dusze. Tylko Daisy siedziaa spokojnie, czuwajc nad Zenonem,ktry w tej hipnotyzujcej atmosferze jakby zupenie straci panowanie nad sob. Ogarniaa go nieprzeparta senno, chwilami ju halucynowa, rwa si gdzie,co przy tym szepczc niezrozumiale i gorczkowo, e przytrzymywaa go za rce, trzewic wadczymi spojrzeniami, ale kiedy zacz sztywnie wpadajc w zupeny trans, cisna mu silnie wielkie palce u rk i szepna nakazujco: Chod za mn!! Poszed automatycznie, nie rozumiejc, co si z nim dzieje. Oprzytomnia dopiero w jej mieszkaniu przed kominkiem, na ktrym pali si syty ogie. Bagh leaa na dywanie, wpatrzona w pomie, a za ni siedziaa Daisy z papierosem w rku. Jest pan u mnie!! odpowiedziaa na jegozdumione spojrzenia. Ale jakim sposobem?? Bylimy przecie wTowarzystwie Teozoficznym! Byo tam ciasno, gorco, zrobio si panu sabo i caa historia! Dzikuj! pochyli si, aby j pocaowaw rk, ale Bagh tak zowrogo warkna pr꿹c przy tym grzbiet, e cofn si mimo woli. Chciaem tylko wyrazi moj wdziczno, i Bagh nie pozwala. Umiechna si wspierajc stopy na grzbiecie pantery. Nie przyzwyczajony pan do spirytystycznych seansw. Byem na kilkunastu, lecz na tym miaem cige wraenie fantastycznego snu, z ktrego nie mogem si wyzwoli! Zadziwiajce medium! A jeeli to wszystko byo z gry przygotowane, to musz przyzna wprost genialno aranerowi... To bya najszczersza prawda, rcz panu!Ale c, kiedy to tylko fakty i nic wicej! mwia jakby ze wzgard, podajc mu herbat, jak niosa stara, zgarbiona Hinduska. Niema rzeczywisto. Prawdy zupenie zbyteczne. Ohydny bekot skazanych na wieczn zagad. A przy tym nie cierpi tych jarmarcznych cudownoci, sprawiaj mi bowiem wstrt i obrzydzenie. W niszych krgach ziemskiej atmosfery roi si od takich larw, jest to wielka trupiarnia ludzkich majakw, ktrym, nim si rozsypi w py sferyczny, marzy si o dawnym bycie na ziemi. To s tylko elementale, emanacje dusz, zwierciadlane egzystencje i wampiry, czyhajce dokoa, aby naszym kosztem przeduy swoje ndzne istnienie cieniw, to s tylko zarodzie zbrodni, za i podoci, powstae w ciemnicach ziemi, wiecznie unoszce si nad ni i niezdolne doniemiertelnych, sonecznych bytowa. Jak psy w mron noc, godne i bezdomne, cisn si do izb ogrzanych, tak i one kr w wietlanych orbitach dusz twrczych, wadczych i niemiertelnych! Przeraajcy obraz, prawdziwe pieko! westchn ze wspczuciem. Stworzone przez ich boga!! Poruszy si niespokojnie, wpierajc w ni rozciekawione oczy. Tak, prawdziwe i jedyne pieko! Wieczny pacz i zgrzytanie zbw . A On istnieje ich zami, On tuczy si ich mk. On z ich cierpie i ndzy uczyni sobie tron, na ktrym spoczywa niesyty nigdy chway ni przemocy! Gdzie tylko jk, choroby, nieszczcia, zbrodnie i wieczny mrok, tambije rdo Jego mocy, tam jest On, Wadca ciemnoci, strachw i mierci! woaa z piorunami w oczach, groc zacinit pici. A Zenon, przejty jej uniesieniem, zaszepta bezwiednie: Salute, o Satana, O ribellione, O forza vindice Della ragione! Zwara donie i pochyliwszy gow pogrya si w jakiej ekstatycznej kontemplacji. Tylko niekiedy poruszay si jej wargi, zakwitn umiech, pier wzniosa si tumionym westchnieniem, a przez blad, wniebowzit twarz przelatyway odblaski jakby modlitewnych arw... Nie miejc jej przerywa zosta bez ruchu, zapatrzony w koron jej miedzianych wosw niby w glori wietlan, i oczarowan dusz piewa niem pie uwielbienia. Ale po duszym czasie, zaniepokojony jej kataleptyczn nieruchomoci, przywoa Hindusk i wyszed. Bagh, aszc si pokornie, odprowadzia godo progu. 9 Wieczr by wprost ohydny; pada drobny, gsty, a tak dokuczliwy deszcz, e Zenon wstrzsa si z zimna. Przegnie powietrzezapierao mu piersi obapiajc twarz lepk,obrzydliw powok. Byo ju dosy pno, okna czerniay niby gnijce oczodoy, pozamykano wszystkie sklepy i tylko omglone latarnie rozkray brudnote koliska wiate na poczerniae, ociekajce wod domy i na zabocone trotuary. Szaruga stawaa si coraz przykrzejsza, e ju zaledwie kiedy niekiedy kto zgity pod parasolem przemyka si pustymi prawie ulicami. Nieustanny bekot rynien, szmer deszczu i guche, bolesne szamotanie si drzew przemikych rozdraniay Zenona a do blu. By wezwany przez Ad w jakiej pilnej i wanej sprawie, wic szed, a raczej wlk si, czsto przystajc na rogach domw, zapatrzony z lkiem w puste place ioguche ulice. Niezliczone oczy latar wieciy ze wszystkich stron przymglonymitajemniczo renicami, a tu i owdzie stali niewzruszenie polismeni w dugich paszczach, niby czarne stoki, po ktrych spyway strugi wody. Nie widzia Ady ju par dni, gdy od seansu prawie nie wychodzi z domu. Czu si bowiem le; opanoway go jakie niewytumaczone niepokoje, bezprzedmiotowe marzenia, lenistwo i taki gwatowny opad woli, e godzinami siedziaw reading-roomie, zapatrzony bezmylnie wogie, guchy i lepy na wszystko. Od tego dnia rwnie nie widzia Daisy, powiedzianomu, e saba i nie wychodzi z mieszkania; poprzesta na tym. Jaka zgnia apatia skrpowaa go bezwadn obojtnoci na wszystko i tak obmierzia ycie, e nawet wasne sprawy budziy w nim nud i wstrt. Tote szarpa si i burzy na konieczno, ktra go wloka w ten straszny wieczr po zadeszczonym, opustoszaym miecie. Medytowa wanie o tym, gdy powz zaturkota przy nim i jaki gos zawoa na niego po imieniu. Daisy wyzieraa przez opuszczon szyb. Gdzie pana zawie?? pytaa robic mumiejsce przy sobie. Rzuci stangretowi nazw hotelu i wsiad popiesznie. Wezwali mnie do rodziny, jaka sprawa nie cierpica zwoki. Czy to ta liczna dziewczyna i wspaniaa pani, z ktrymi widziaam pana w Grean Parku? Tak. Ale co si z pani dziao od soboty? Byam w stanie, w ktrym si nie wie nawet o sobie! To moja czsta niemoc, na ktr nie ma lekarstwa szeptaa smutnie. A i mnie przez ten czas ara nuda i apatia. Nie wychodziem, nie widywaem si z nikim i nie pracowaem. Trwaem w bezwadzie, a draem wci z niepokojw,oczekujc w kadej chwili jakiego nieszczcia. Tak si musz czu drzewa przed uderzeniem piorunu! Ohydny stan! A teraz lepiej panu?? cisna mu rkizajrzaa w oczy tak gboko a z bliska, e cofn si mimo woli. Nie, nie! zaprzecza ywo. A moe temu winien klimat? Przecie wci deszcz,zimno, mgy i tak wokoo a do rozpaczy! Amoe soce zgaso i ju nigdy nie doczekam si ciepa i jasnoci, nigdy... Nostalgia za socem.... Pojad na kontynent, musz, bo duej w takim stanie nie wytrzymam. Uciekn, gdzie mnie oczy ponios przerwa nagle, zaenowany wybuchem wasnego rozdranienia. Na poudniu wiosna ju w caej peni... C nam z tego! zawoa szorstko nie odczuwajc jej akcentu penego dziwnej sodyczy i tsknoty. I tak mi zapachniay pomaraczowe gaje izalniy si bkity mrz... Pochyli si gwatownie do niej, oczy miaystay blask zapatrzenia i jakby lnienie tych mrz wytsknionych, a na ustach pylisi blady, rozmarzajcy umiech. Naraz zrozumia wszystko. Czekam! Czekam! Czekam! zaszepta coraz ciszej zdawionym gosem oszaamiajcej radoci, nadziei i szczcia. Pamitasz!! poruszyy si usta i wiondwik sodycz duszcy. Gotw jestem!! Choby w tej chwili... Powz zatrzyma si przed hotelem. Jutro!! rzucia mu na poegnanie wraz z umiechem penym obietnic. Dugo nasuchiwa turkotu oddalajcego sipowozu. Jutro! powtrzy czujc, jak opada mu z duszy apatia niby achman pospny, a w sercu rozkrzewia si przedziwny ar siy iuniesienia. Nie chcia windy, a tylko lecia po schodach jak wicher radosny! Przystawa niekiedy na zakrtach, rzucajctriumfalnie jakby caemu wiatu: To jutro!! Jutro! Ada przywitaa go blad i wielce zmizerowan twarz. Wandzia chora!! Wandzia?? zamroczya go ta niespodziana wiadomo. Zasaba w sobot, zaraz po powrocie z parku. Doktorzy nie mog jeszcze rozpozna choroby. Nic j nie boli, skary si tylko, e skoro zasypia, zjawia si przyniej ta ruda pani, ktr wtedy spotkalimy, i patrzy na ni tak strasznie, a dziewczyna z krzykiem zrywa si z ka i chce ucieka! A na samo jej wspomnienie trzsie si z trwogi. Gorczkowe majaczenia!! powiedzia piesznie. To wanie dziwne, e temperatur ma normaln! Ale ja znam rdo jej choroby! szepna z moc gbokiego przekonania.Z lkliw bezradnoci spojrza na jej twarz zatroskan. To ona j urzeka!! Kto?? bezwiednie obejrza si dokoa. Ten rudy wampir!! Ta straszna nieznajoma! Daisy! i cofn si, uderzony jak przeraajc myl. Niemoebne, obawa mci zdolno jasnego widzenia! Nie da si to wprost pomyle! mwi gorczkowo, aby zaguszy dwik imienia wymwionegoniebacznie. Jestem o tym najgbiej przekonana! Nie wiem tylko, dlaczego i za co? Ale niech bdzie przeklta ta za i niegodziwa moc! Niech bdzie przeklta! powiedziaa gronie i oczy jej wystrzeliy byskawicamipotnej nienawici. Ja swoje dziecko obroni, chobym sama pa miaa! Ale co ono komu zawinio? To mnie tak mczy, e nie mam ani chwili spokoju. Na domiar zego i ciebie tyle dni nie widziaam poskarya si ocierajc zazawione oczy. Byem rwnie chory!! Pierwszy raz od soboty wyszedem na ulic. Prawda, jeste blady i zmizerowany! To musi mie jaki tajemny zwizek z chorob Wandzi! Nie miej si z moich podejrze. Trwoga czsto miewa jasnowidzce oczy! A moe ona i ciebie urzeka? ... Wstrzsn nim lodowaty dreszcz i mzg jy przeszywa coraz dziwniejsze asocjacje. Chodmy! Jest i Betsy. Przychodzi codziennie czuwa nad Wandzi. Zota, serdeczna dziewczyna! Milcza mocujc si z guchym niepokojem,jaki spyn na niego z jej przypuszcze. Bardzo cierpiae?? spojrzaa z niezmiern tkliwoci. Pochwyci mnie przykry paroksyzm takiej apatii, e przez par dni targaem si w bezsilnej mce. Nie miaem si nawet na ucieczk do ciebie... Czemu nie mog by zawsze przy tobie.... Mylaem o tym! Wiem, e ty by mnie obronia od moich wasnych udrcze. Tylko ty jedna wybuchn i stumi zarazcisnce mu si na usta zwierzenia, bo jakbyzamajaczya przed nim grona twarz Daisy. Co ci dolega?? Ty wiesz, e gotowam dla ciebie na wszystko. Powiem ci kiedy! Powiem, uciekn do ciebie, a ty mnie osonisz i rozgrzeszysz! , zumny czowiek. ar, 48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AAlPc mj c n c o) c pX7= Musz si na co stanowczego zdecydowa!... Przeraasz mnie!! zaniepokoia si jegopospnymi oczami. Ada, czekamy! rozleg si gos Henryka z drugiego pokoju. Weszli do salonu, Henryk siedzia przed kominkiem, a Betsy sza ku nim. Wandzia upomina si o pana!! witaa sichodno i powcigliwie. Dziewczynka leaa na pocieli niby kwiat omdlay, z wysikiem wycigajc do niego drobne, wychudzone rczki. To i mamusia czeka, i tatu czeka, i miss Betsy czeka, i my wszyscy czekamy, a wujcio nie przychodzi szepna z wyrzutem. Sodki, rozalony gosik i mizerna twarzyczka przejy go takim rozczuleniem, e ledwie powstrzyma zy. Przygadzi jej rozwichrzone, jasne wosyizacz wesoo rozpowiada powody, dla ktrych nie przychodzi. Wysuchaa powanie i odezwaa si bardzo stanowczo: Dobrze, wujciu, ale teraz trzeba ju z nami by na zawsze! Mamusia powiedziaa, e jak ja wyzdrowiej, to wracamy, i wujcio z nami. Pojad z wami, pojad! potakiwa, rozrzewniony jej szczebiotem. I ju prosto do domu! Ale, musz co wujciowi powiedzie pod sekretem. Tylko nikomu ani mru-mru! Przyobieca solennie, obja go za szyj i zaszeptaa uroczycie: A jak wujcio nie przychodzi, to mamusia pacze. Nieraz ju widziaam. Opada z powrotem na poduszk i biorc goza rk mwia powanie: Mamusia jest zupenie sama! Tatu wci chory, a ja przecie te nie mog nic pomc! Mamusi bardzo ciko! Rozumie wujcio! dodaa. Jake w tej chwili staa mu si droga ta zota gwka i te niebieskie, mdre oczy. Drgna w nim przebudzona nagle mio ojcowska i na usta przyszy sowa pene przedziwnej czuoci, kochania i troski serdecznej. Ogarn j ramieniem i caowa z najgbsz tkliwoci, a dziewczynka wzruszona t niespodzian pieszczot gadzia go rczk po twarzy i szeptaa oczarowana i szczliwa: Wujcio taki dobry, taki kochany i taki strasznie mj... jak tatu. Jak tatu.... powtrzy echowo, siadajc na krzele. Naprawd, wujciu! Naprawd! szczebiotaa nie puszczajc jego rki. Sucha radonie tych wynurze, ale rwnoczenie ja go nka pospna myl, e nigdy nie bdzie mu wolno nazwa jej wasnym dzieckiem. ciszya naraz gos i zacza tajemniczo: Wie wujcio, Szwips przychodni do mnie conoc! Spojrza pytajco nie wiedzc, kto taki. To mj szpic! Mamusia powiada, e on mi si tylko ni... Ale, wujciu, on naprawd przychodzi; wskakuje na ko i tak mnie lie po rkach, a go musz pogaska, i wtedy zwija si jak biay kbuszek i zasypia. A czasem bawi si ze mn; porywabuciki, skacze przez krzesa, chowa si i suy na dwch apkach! Tylko mi to dziwne, e nigdy nie szczeka i nie zaskomli.No i nie wiem, gdzie on si na dzie podziewa. Szukaam go wszdzie. A moe mamusia umylnie kae go chowa? Dzisiaj w nocy... jak przysza ta ruda, to j poszczuam... Nie przyznaam si mamie, bo wiem, e ludzi nie mona szczu psami...ale ja si tak strasznie jej boj, e ju nie mogam wytrzyma... Pokazaam j Szwipsowi oczami i mwi cichutko: We j! Skoczy do niej i tak j goni po pokoju, tak goni, tak gryz, a mi pogrozia i ucieka! ... Moe ju wicej nie przyjdzie! wyjka przeraony opowiadaniem, gdy Wandzia zdaa si by zupenie przytomna. Bd j teraz zawsze szczua, kiedy taka niegodziwa! zawoaa gniewnie. Bo, mjwujciu, przychodzi, siada tu, gdzie teraz wujcio, i tak si strasznie patrzy na mnie, ichocia zamykam oczy i gow kryj w poduszki, wci widz, jak mi si przyglda, e taki mnie strach ogarnia i taksi ze mn co okropnego robi, a tego nie umiem wujciowi opowiedzie... Ani si wtedymog ruszy, ani mamy zawoa, ani nic... Rozoya bezradnie rczki. I dlaczego ona mnie straszy? jkna aonie, przytulajc si do niego jakby pod wpywem obawy. Nie bj si, ona ju wicej nie przyjdzie... I nie trzeba o tym myle! ... Wesza Ada zapraszajc go na herbat. Mamusiu, wujcio bdzie teraz przychodzi codziennie! Gdy caowa j na poegnanie, szepna mudo ucha: Bobym wujcia nie kochaa!! Wyszed z trosk w duszy i dugo wodzi pustymi oczami dokoa. Miss Betsy wrcia ju do domu. Nie chciaa panu przeszkadza poegnaniem i przy tym bardzo si pieszya, gdy mr Bartelet dosta dzisiaj nowego ataku, a Joegdzie wyjecha. Nie zauway nawet jej nieobecnoci, pochonity rozwaaniem stanu Wandzi. Nastrj zapanowa drczcy, niepokj mgli wszystkie spojrzenia. Ada co pewien czas zagldaa do chorej, a Henryk, bolenie zgryziony i osaby, wzdycha tylko, wodzc wystraszonymi oczami po obojgu. Wandzia opowiedziaa mi wszystko, nawetio szpicu! Nie mog si w tym poapa! Jestprzytomna, mdra, wiadoma swego stanu iz najgbsz wiar opowiada rzeczy niemoebne. Jakby halucynowaa na jawie... A moe to jaka autosugestia! Nic z tego nie rozumiem! Dla mnie zupenie jasne. Mwiam panu. Tak, ale ruda nieznajoma i jej ze, urokliwe oczy to nie fakt, ale tylko pani przypuszczenia! By moe! A jednak co tajemniczego zaciyo nad nami... czuj jej zy wpyw...Ale skd nadchodzi nieszczcie? Komu przeszkadzaj nasze ciche egzystencje? To mnie strasznie mczy. Jeli tak jest, jak pani myli, to musi pozosta nieodgadnionym... Przede wszystkim musi by przezwyciona ta za i nikczemna moc. Sprowadz jutro doktora zajmujcego sihipnotyzmem. Najlepiej by Wandzi zrobi powrt do domu wtrci niemiao Henryk. I ja czuj si tutaj znacznie gorzej. Nie suy nam Londyn... Doktor radzi wyjazd na poudnie. Pisaa mi wczoraj znajoma z Sorrento, e tam juzupena wiosna i ciepo. Co pan sdzi o tym? Zenon zupenie mimo woli powtrzy sowaDaisy niedawno zasyszane. " I tak mi zapachniay pomaraczowe gaje, i zalniy si morza bkitne ". Ada zdziwia si obcym i tsknym akcentemjego gosu. Przypomnia mi si jaki dawny wiersz! powiedzia piesznie, widzc jej skupione w podejrzliwoci oczy, a przerzucajc si w inny ton zacz ich gorco namawia do wyjazdu na poudnie. Ale i pan pojedzie z nami!! przypara godo muru. Obieca bez wahania, gdy w tej chwili pragn tego ca moc. Betsy mwia dzisiaj, e oni rezygnuj zupenie z wyjazdu na kontynent! Tumaczya zmian projektw chorob ojca, ale tam co u nich si stao! Jest co dzie smutniejsza! Bardzo mi jej al. Ma cikie ycie!! Ciotki s wprost nie do zniesienia. Trapi si teraz stanem brata. Domylam si z jej niedomwie, i obawiaj si, aby nie zwariowa. Czy to moliwe? Pan go dobrze zna... Trudno przewidywa, ale zajmuje si zagadnieniami, ktre dosy czsto wiod nadrogi szalestwa... Betsy wspomniaa, e i pan bywa na spirytystycznych seansach. Zaciekawia mnie ta forma obdu! Byem na paru posiedzeniach i widziaem tam nadzwyczajne objawy, na ktre mj rozum i moja wiedza zgodzi si nie mog, lecz mimo to s one faktem i prawd. Nie zaciekam si zreszt w badaniach, a te fantastyczne zjawy gromadz jako materia, ktry moe mi si kiedy przyda. Ja bym si baa seansw i tych cudw, jakie si tam staj. Jestem przekonana, e w gbi tych spraw nieczystych tai si szatan i kusi dusz czowiecz cudownociami, hipnotyzuje obietnic przekroczenia N i e z b a d a n e g o i cignie w przepa... Co pani przez to rozumie?? Chociaby tylko obd! Boj si tych ciemnych potg! A moe pieko nie jest tylko produktem zabobonw i strachu? Mniesi zdaje, e poza krgiem naszej wiadomoci rozciga si straszliwa przepa, w ktrej kbi si jakie przeraajce potwory, jakie tajemnicze byty i larwy zgoa niepojte! A kto, raz uwiedziony ciekawoci, zajrzy na to dno, musi by zgubiony! Ja gboko wierz w Boga, kocham soce i jasny dzie, kochamycie i bardzo si lkam wszystkiego, co nie jest z tego wiata! I ma pani suszno! potwierdzi nie pragnc dalszych docieka. Moi drodzy, ale to bardzo pno! zauway Henryk. Druga godzina!! Przepraszam i w tej chwili uciekam! Wic ju nie bdziemy oczekiwali pana nadaremno?? Z pewnoci!! A doktora przywioz po poudniu! zawoa z progu. Przystan przed hotelem, rozgldajc si po pustej i zadeszczonej ulicy, gdy jaki powz zajecha i z brzkiem opada szyba. Prosz prdzej, zimno! Gos wyda mu si bardzo zmajomy. Pani tutaj!! krzykn naraz, dojrzawszy sylwetk Daisy. Czekaam na pana!! Na mnie! Na mnie! Nie mg uwierzy i jego zdumienie przerodzio si w nagy lk,cofn si jakby przed halucynacj, lecz jaka biaa rka pocigna go do wntrza,drzwiczki si zatrzasny i powz potoczysi tak cicho, jakby lecia powietrzem. Miss Daisy?? spyta ochonwszy niecoze zdumienia. Jutro jest ju dniem dzisiejszym!! posysza jej cichy gos. I pani na mnie czekaa? Bya obtulona w futro tak szczelnie, e tylko chwilami, gdy mijali latarnie, spostrzega jej ponce, ogromne oczy. Wic to dzisiaj!! Wasny gos wyda musi dziwnie obcy. Pochyli si ku niej, bi od niej strumie takiego aru, e wzdrygn si i zuchwale szuka jej rk, przysuwa si coraz bliej,prbowa nawet j obj i jako nie mg tego dokona, jakby niezmierna przestrze wci ich rozdzielaa! A moe tylko w marzeniu tego dokonywa? Co mwi? Czy pyta o co? I co ona mwi? Migoc byskawice i hucz pioruny, jakby przemawia sam Bg. Jaka to tajemnica wie ich na zawsze? Nie, nigdy sobie tego nie przypomni, nigdy. Czy to niebo nagle si rozwaro, e taka radosna cisza obtulia mu serce? Opady z nich wszelkie achmany bytu i oto jawi siwrd ogromw niby kierz gorejcy, a wir soca porywa ich dusze na szlaki wiecznoci! Czy to jej usta day mu si napi szalestwa? Czy to jej nagie ramiona opasyway go pomienistymi wizami? Jakby mier zakoysaa nim tskliwymi rkami zapomnienia. Jaka bosko w samym trwaniu! By, nie czujc wizw istnienia! Czu, nie wiedzc nawet o sobie! Wci zapada si w odmty i wypywa fal szczliwoci! Jeszcze jeden pocaunek! Jeszcze jeden ucisk! Jeszcze jedno spojrzenie! Pi rozkosz caym jestestwem i stawa sisamym szczciem! Niemy hymn zwyciskiej radoci piewa! Kt potniejszy, ty krlu strachu i mierci? Czy to jest mio? To weselny wybuch soc, topicych si w sobie w tajemniczej chwili zalubin. Stawanie si gwiazd w nieskoczonociach. Daisy! Daisy! Nie ma ju nic prcz jedynie doskonaego szczcia. Ona! Ja! I Ty, Mcicielu! O Trjco przenajwitsza! O Jednoci niemiertelna! lepe od arw miosnych spojrzenia siej pomienie i z nich powstaj drogi mleczne, pyy kosmosu, i z ich bytw acuchy nieskoczone! Ze renic Bafometa rodzi si dusza i jak piorun leci wskro czasw, by znowu kiedy w Nim uton! Powstaa z Niego i staje si Nim. Zakrela tajemniczy krg i powraca do wiekuistego rda. O Daisy! O Daisy! Mymy szukali si od pierwszych dni stworzenia! Mymy tsknili do siebie jeszcze na pocztku, jeszcze w Nim. Zali to tylko sen? To niechaj trwa, nieche si ni wiecznie, wiecznie... Wichry jakich przypomnie zaczynaj przelatywa mzg, poznaje, rozumie i wzgard wzbiera mu dusza. To byem ja! Ten plugawy achman czowieczy to byem ja? Jak migi zatrzepotay si w mgawicach jakie byty, jaka rzeczywisto i jakie ndzne, smutne rojowiska ludzkie! Pacz odnich pynie, aosny pacz i skarga! Rosa tych ez opada mu na oczy i sczy si do serca gryzcym cierpieniem... Daisy! Daisy! Zamkn piesznie oczy, uderzony przykrym wiatem poranku. Myl wstaje jakby z gbokiej otchani, pracuje ciko, szuka w ciemnociach, trzepoce si w mce, rozbija o mgawe zapory zud, przedziera si wskro mamide i staje zalknion, smutn jani...Serce poczyna si znowu trwoy, a wiadomo podnosi beznadziejnie smutne oczy i pyta: Co to waciwie byo?? Oprzytomni go dwik wasnego gosu i znowu otwar oczy. Szary, przemglony poranek zalewa pokj, a ulice ju szumi zwyk melodi ruchu! Taki sam dzie jak wczoraj! Deszcz, zimno i nuda! A tamto? Snuy mu si w pamici jakie mgawe, poszarpane strzpy, ale co chwilabledsze, niklejsze i coraz bardziej nieuchwytne. Zerwa si z ka, usiujc sobie tylko przypomnie, kiedy powrci do domu i jakim sposobem. Jechaem z Daisy! Skupia rozchwian pami. Ale co potem? Co si pniej ze mn dziao? Nieprzenikniony mur, peen mglistych, niepochwytnych majakw, zakbi mu si w mzgu. Pamita rozmow z Ad, pamita opowiadanie Wandzi, wszystko a do chwili siadania do powozu, ale potem nieprzebita ciemnica, noc i niepokj przesiany olepiajcymi byskawicami trwogi. Wszed sucy niosc wraz z herbat i not firmy I. Cook, w ktrej bya oznaczona godzina pocigu odchodzcego doDovru, nazwa statku i nr kabiny. Czy miss Daisy u siebie?? zapyta odzyskujc rwnowag. W tej chwili posza tam mrs Bawatskajai mr Smith. A czy mr Joe nie wyszed jeszcze?? O, mr Joe bardzo chory! Mwia mrs Tracy, e... Moesz odej! wybuchn gwatownie, spostrzegszy naraz wzrok jego skierowany z gupio domylnym umieszkiem na jaki szal porzucony na kanap! Szal by indyjski, mienicy si barwami, przesycony zapachem fiokw, a obok niego leay biae, zmite nieco rkawiczki. Daisy! Tak, to jej! z rozkosz syci si cudownym aromatem. Jaka pomyka! Zawin go w papier i wraz z kilku sowami objanienia odesa przez pokojwk. Zatelefonowa jeszcze w sprawie Wandzi do znajomego doktora hipnotyzera i mia ju wychodzi, gdy znowu wpada mu pod oczy nota Cooka. Pocig odchodzi o dziesitej. Dover. Kaliban. Czyta wolno jakby wbijajc sobie w oporn pami, ale nie mogc na razie zrozumie, gdzie to mia jecha i po co, rzuci niechtnie papier i wyszed. Na korytarzu zabiega mu drog pokojwkaz listem Daisy. Czy pani ju wysza?? Pani saba i od paru dni zupenie nie wychodzi. Umiechn si pobaliwie z jej kamstwa.Daisy zapraszaa go do siebie na herbat. Aw przypisku dzikowaa za odesanie szala.O pitej u Daisy, sidma u Wandzi z doktorem, a o dziesitej pocig odchodzi! przemkna mu chyo myl i poszed do Joego. " Kaliban "! Dziwna nazwa jak dla statku! pomyla nagle. Malajczyk otworzy mu drzwi, ypn biakami i gdzie zgin. Mieszkanie byo prawie ciemne, portiery pozapuszczane, a w szarym, pospnym mroku jak widmo bka si Joe. Chodzi zgarbiony i z trudem, czasem przystawa wpatrujc si w jeden punkt z niezmiern uwag, co szepta niezrozumiale i znowu szed z pokoju do pokoju. Joe!! Joe! Jakby nie usysza nie przerywajc ani na chwil wdrwki. Zenon cisn go mocno za rk i zawoa prosto w ucho: Joe!! Obud si, na Boga! Przysun si do niego blisko i spyta jakoautomatycznie: Powiedz mi, gdzie ja waciwie jestem? -wpar si w niego oczami. Zenon a si cofn przed tym obdnym wzrokiem. Gdzie jestem?? powtrzy ciszej i trwoliwiej. Przy mnie!! Stoimy obok siebie! Nie czujesz mojej rki? Tak.... ale... Stoimy na rodku pokoju czy tam, naprzeciw, pod cian? ... Na rodku pokoju.... I pod cian nic nie widzisz? Daj ci sowo, e w pokoju prcz nas dwch nie ma nikogo wicej! Dziwne.... Pusto teraz... A przed chwil... Ity wiesz, e ze mn mwisz? Zenon piesznie odsoni portiery i dzie chlusn na pokj szerok smug wiata, Joe odwrci gow przed brzaskiem, lecz po chwili j si rozglda podejrzliwie, a niekiedy, jakby dojrzawszy co straszliwego, kurczy si cay, zastyga na mgnienie, oczy cofay mu si w gb czaszki, poyskujc zowrogim blaskiem szalestwa. Joe!! gbokie wspczucie zadrgao mu w gosie. To ty, Zen. Wiem! przemwi jakby budzc si z letargu. Co ci si stao?? Chory jeste? I tylko nas dwch jest tutaj? podnis na niego bdne oczy. Odsoni wszystkie okna i pootwieram, tosi sam przekonasz! Po chwili cae mieszkanie byo zalane wiatem i chodnym, wilgotnym zgrzeszysz! , zumny czowiek. ar, 48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AAqP c rKc sec t+wc u9, powietrzem, bekot rynien i szmer deszczugray monotonnie. Joe obtuli si w pled, wyjrza oknami, wystawia nawet gow na deszcz i uspokojony nieco usiad przy Zenonie, ktryrzek: Jeste strasznie zdenerwowany!! By moe! Nie wychodziem par dni z mieszkania i to kaloryferowe ciepo zawszele na mnie dziaa. Przypuszczano, e zachorowa. Byem bardzo zajty. A w domu niepokoj si o ciebie.... podsun ostronie. Kto?? rzuci krtko i ostro. Ojciec, Betsy, ciotki, wreszcie i przyjaciele. W miar wyliczania Joe podnosi si z miejsca, chmurnia, twarz pospniaa gniewem, a wreszcie wybuchn z zaciekoci: Nie pamitam i nie znam nikogo!! Mwiem o twojej rodzinie!! doda sdzc si le zrozumianym. Nie mam rodziny! Pozbyem si ju tego wampira! Zerwaem wszystkie pta. Nic mnie ju nie czy z yciem! W tych dniach opuszczam Europ na zawsze! Jestem wolny, nie potrzeba mi ojczyzny ni rodziny,ni przyjaci. Obmyj ciao w witych wodach Gangesu, a dusz utopi w kontemplacji! Ju tam plugawy kwik trzody ludzkiej mnie nie dojdzie! Tak strasznie tutaj cierpiaem! Przezwyciyem pody instynkt ycia i przezwyci samo ycie! Cierpiaem za wasze grzechy, modliem si, biczowaem! Ale teraz ju wiem, e nicwas ju nie zbawi! Jestecie przeklci! Bogobjcy, czciciele za! Przeklci! Przeklci! Przeklci! krzycza w obdnejekstazie blu, zgrozy i nienawici. Przyszede mnie trwoy? zwrci si do Zenona. Przyszede mnie kusi? Precz, wysanniku lucyfera! Precz! woa nastpujc na niego z piorunami w oczach, e Zenon, zrozpaczony jego stanem, cofa si bezwiednie, nie wiedzc, co pocz, ale naraz Joe zatrzyma si i poblady miertelnie jakby skamienia na miejscu. Zenon rzuci si do niego, lecz mimo nadludzkich wysikw nawet nim nie poruszy, sta zupenie i jakby przyrsdo posadzki. Sta przygity niby drzewo zabite w skurczu walki, guchy i lepy na wszystko, rozgorzae nadmiernie oczy jyz wolna przygasa wiecc prchnicowym, martwym blaskiem, a twarz powczya sinieopowiedzianym wyrazem ekstatycznej bogoci. Nie wolno mu przerywa! powiedzia przywoany Malajczyk, spiesznie zamykajcokna i przysaniajc je cikimi kotarami. Zenon tak by przeraony, e nie rozumia jego sw. Sam si ocknie, moe dopiero za par godzin, a moe jutro! On teraz mwi z bogami! A gdyby mu si przerwao, mgby zabi spojrzeniem... Czasem unosi si w powietrzu i sycha wtedy muzyk i piewy!... szepta pobonie, postawi przed nim kadzielnic i zapali, biaawy sup dymu podnis si w gr i z wolna napeni pokj wonnym obokiem. Malajczyk wyprowadzi Zenona do tego pokoju i rzek wskazujc na stosy sprztw porozrzucanych i kufry otwarte: Pan kaza odesa ojcu wszystkie rzeczyi pienidze. Wic wyjedacie?? odezwa si wreszcie, odzyskujc nieco rwnowagi. Mamy ju kupione miejsca midzypokadowe do Bombaju, a stamtd Budda zaprowadzi nas na Wielk Drog! Gdzie jedziecie?? Gdzie! nie mg si jeszcze poapa ni uwierzy. Ja jestem tylko jego cieniem, id, gdzie onidzie! mwi tak powanie, e musia uwierzy w jego sowa i tym wikszy niepokj nim owadn. Trzeba go ratowa!! postanowi dzwonic energicznie na lokaja. Wysa dug depesz do Bartelet Court i kaza poprosi mr Smitha, ktry na szczcie by jeszcze w domu i natychmiast si zjawi. Wysucha opowiadania z najgbszym wspczuciem, nie mogc si jednak powstrzyma od sekciarskiego triumfu. Opuci nas, a to smutne rezultaty! Po owocach ich poznacie je . Oto dokd prowadzi swoich wielbicieli ta diablica! ... Kog ma pan na myli!! Miss Daisy! Byem u niej z Bawatsk, otwarcie si przyznaa do suenia Jemu! strzepn zabobonnie palcami. Waniejszy dla mnie oto stan chorego!! odezwa si wielce znkany. Chciabym go zobaczy, moe si ju przebudzi... Poszli do niego, sta na dawnym miejscu nieporuszenie, ledwie dojrzany w kadzielnych dymach i cay pokryty wietlist ros. Mr Smith zadygota z trwogi. " Ale nas zbaw ode Zego " zaszepta cofajc si piesznie do tego pokoju. Jest w zupenej katalepsji! Trzeba czeka, a si sam przebudzi. Myl, e niemona go pniej zostawi samego. Czekam wanie na jego rodzin. A moe odwie go do lecznicy? To co gorszego nili choroba!! Zenon pad na krzeso, miotany coraz boleniejszymi przewidywaniami, a mr Smith zamyli si gboko i spacerujc, mimowolnie lata po rzeczach taksujcymi oczami. Jego wysche, kociane palce z luboci przesuway si po jedwabiach obiidotykay brzw. Na wszystkich drogach ycia czyha szalestwo! odezwa si pgosem Zenon jakby odpowiadajc wasnym rozmylaniom. Ale na tej, ktr poszed Joe, chwyta kadego! Ju byem kiedy na niej i uratowa mnie cud, cofnem si znad przepaci... Wic wystpi pan ze zgromadzenia?? Mwiem o drogach, jakimi poszed Joe! To s drogi zaprzecza i szataskiej pychy!Drogi Zbuntowanych! Diametralnie si rozchodzimy! My wierzymy w Boga, on Mu przeczy! My kochamy ludzko i pracujemy nad jej zbawieniem, a oni maj do czowieka wzgard i nienawi! Przeklinaj ycie i chc jego zagady! Swoje wzniose ja przeciwstawiaj caemu wiatu! A musz przede wszystkim powiedzie, e spirytyzm jest wiar ugruntowan na wiedzy o niemiertelnoci wszelkiego stworzenia. wiat jest marzeniem Boga o samym sobie! prawi z zapaem, wykadajc zawie teorie siedmiu krgw poznania, siedmiu sfer i ca apokalips teozofii. Zenon milcza przeuwajc rne strapienia. Ale powrmy do Joe przerzuci si nage, widzc znudzon twarz Zenona. Twierdz, e zgubia go miss Daisy! A w kocu zacznie pan dowodzi, e ona jest reinkarnacj Bafometa. Dowodz tego od pocztku!! strzepn palcami, a przysunwszy si do niego szepta mu prawie do ucha: Przecie przybiera takie postacie, jakie chce! Pan myli, e Bagh to tylko pantera? Albo to jej rozdwajanie si na par postaci? Sam widziaem, jak przysza na seans do Joe, rozmawiaem z ni, tworzya z nami acuch, a wyszedszy wczeniej, zastaem j siedzc z mrs Tracy, z ktr bez przerwy przepdzaa cay czas seansu! Czy to nie potwierdza mojego dowodzenia? Faktw podobnych mgbym przytoczy bardzo wiele. Na przykad, w ostatnich dniach bya niby saba i wiemy z pewnoci, jako nie opuszczaa mieszkania,rwnoczenie jednak widziano j w rnychstronach miasta. Mwi panu rzecz absolutnie pewn, bo stwierdzon. Zenon wpi si naraz w niego oczami, suchajc z uwag. To wampir! wyrzek mr Smith z uroczyst tajemniczoci. Przybiera bowiem jakie chce ksztaty, aby swobodnie erowa wrd dusz... A moe jej jako czowieka nie ma zupenie? Moe to tylko chwilowa inkarnacja Jego woli? ... Tak, panie, to moe by tylko Jego cie, niemiertelny cie Za i Grzechu! ... Samotny w nieskoczonociach, zepchnity na dno wieczystych ciemnoci, nieukorzony a nienawidzcy Najwyszego wiata, wyciga spie pazury po wadz nad wiatem i zagarnia obkane i buntownicze dusze, aby kiedy na czele tych potpiecw stoczy jeszcze jedn i ostatni walk z Bogiem! Wi erz, jako nadejdzie ten czas, zatrzsie si wtedy w posadach cay wiat, pogasn gwiazdy, rozsypi si w pyy soca i planety i zawrze nieubagany bj od kraca do kraca! Ale i w to wierz, jako bdzie startna proch Szatan i pycha jego! Bg wywiedzie nowe wiaty z chaosu! Now, weseln Hierusalem stanie si ziemia i oswobodzona od grzechu ludzko zapiewa:Hosanna! Czyste, niemiertelne duchy zapeni wszechwiat i wszystko niebo rozebrzmi szczciem wiekuistego trwania w Bogu! Tak w to gorco wierz, jak wiem,e Daisy jest Jego wysannic! I jestem pewien, e tu kto umrze, kto oszaleje i kto zatraci si na wieki przez Ni i dla Niego! ... Zenon jakby nie zrozumia ostrzeenia, pochonity wycznie tym, co sysza o rozdwojeniach Daisy. Nudziy go bowiem spirytystyczne teorie mr Smitha, lecz to niespodziane potwierdzenie przypuszcze, gboko tajonych nawet przed samym sob,wstrzsno nim gwatownie. I rwnoczenie widziano j w rnych miejscach? pragn potwierdze. Ale z pewnoci!! mr Smith j skwapliwie przytacza nowe fakty. Ju nie sucha, zapatrzony w nagle rozwarte wierzeje przypomnie. Pamita w tej chwili kady analogiczny fakt: a to pierwsze wstrzsajce zdumienie, gdy zostawiwszy Daisy na seansie, spotka j wkorytarzu idc naprzeciw! A scena biczowa? A wiele tych niepojtych zgoa rzeczy! A przede wszystkim to wczorajsze spotkanie! Przecie dwa razy widzia j, rozmawia, siedzia obok niej, czu j przysobie i ona w tym samym czasie moga by w mieszkaniu? Co to znaczy? Jak to pogodzi? Czy to moebne? Cofn si jednak trwonie przed stwierdzeniem wicym si w nierozerwalny acuch pewnoci. Zapali papierosa, popatrzy na Joego, zamieni kilka sw ze Smithem i usiujc rozmylaspokojnie, znowu zagbi si we wspomnienia... Poznanie Daisy i wszystko, co o niej sysza, na co patrzy, co sam z jej powodu przey, nawet to, co zaledwie si przelizno przez mzg i tylko majakiem pado niewiadomym, jawio si teraz w nim jakby z wolna po raz drugi przeywane.Rodzaj jasnowidzenia owadn nim z tak si, e pamita z nieubagan dokadnoci prawie kad chwil. Przyglda si jakby nieskoczonej wstdzekinematografu. Widz, pamitam i tak samo nic nie rozumiem! pomyla chwiejc si niby lina rozhukanych falach. Przecie ja widz tylko fakty, powierzchnie jakich przypadkowych realizacji, czego niewiadomego lepice majaki! Ale co jest tam w gbi? Kto jest reyserem tych kukie czowieczych? I kim jest waciwie Daisy! Jak rol gram w tym wszystkim? szarpa si w nierozerwanych sieciach tajemnicy, ktre go wloky przez gbi mki, udrcze i daremnych pyta. Wie pan! zwrci si po jakim czasie do mr Smitha. Nawet bym si ju nie zdziwi, gdyby naraz te drzewa za oknami przemwiy, a ci redniowieczni rycerze z obrazw zasiedli midzy nami... Mr Smith odrzek uroczystym tonem kaznodziei: Wszystko ley w granicach moliwoci! Z nas bowiem bierze pocztek wszelka rzeczywisto! Myl jest rwnie realizacj, ktra trwa nawet poza nami. Jestemy marzeniem Boga, wiat za jest naszym marzeniem. Nie ma dualizmu, jest tylko doskonaa jedno, wiecznie falujca midzy biegunami: mier ycie, czyli midzy: wiem jestem! Nie ma w naturze...By moe, i to wszystko prawda! przerwa mu niecierpliwie Zenon, ogarnity nieprzepart dz ucieczki od tego wszystkiego. Nie czekajc ju przyjazdu Betsy wybieg na ulic i z radoci zanurzy si w ciby tumu. Wic jeszcze jestem! stwierdza si fizycznie, prc si wskr zatoczonych trotuarw. Przecie nie mog ju tak y duej, nie mog! I nie chc zwariowa! krzycza w nim przebudzony nagle instynkt samozachowawczy. Wrc z Ad do krajuizapomn o wszystkim! marzy pozwalajcsi nie tumom, gdzie im si podoba. I czu si coraz spokojniejszy gubic z wolnawszelkie obawy i pami tamtych spraw strasznych. Ale rwnoczenie spostrzega w ludziach jakie niezrozumiae zmiany, ktre go zaniepokoiy. Twarze zday mu si by tylko maskami, przez ktre przewiecay jakie obce, zagadkowe oblicza. I spojrzenia mieli tak promienne i strzeliste, e nad gowami wiy si ustawiczne kby migotw i byskawic. I poruszali si inaczej, jako pynniej, jakby unoszc si nad ziemi. Za gwar miasta przeistacza si w rozfalowan i nieskoczon melodi...Kady gos brzmia z osobna i razem tworzyy chr niebiaskich dwikw. Nawet mury wziy barw lazuru i wynosiy si a gdzie ku niebu. Wszystko, na co spojrza, miao ten sam zagadkowy wyraz, wszdzie kryo si jakie ycie inne, obce, nieodgadnione i zewszd wyzieraa niepokojca tajemnica... Nie dziwi si ju niczemu, tylko myla lkliwie: A moe i tak jest, jak mi si wydaje! Gdy przechodzi park, zaszumiay drzewa, przystan. Co one mwi?? ogarn braterskim spojrzeniem zwichrzone gszcze. Park chwia si, koysa i szumia cich, tajemnicz pieni zmierzchu. Co? Co? spyta wzruszony, gdy zdao mu si, jako id ku niemu te czarne olbrzymy i podaj mu swoje rosochate gazie. Nigdy, nigdy si nie porozumiemy! westchn aonie. Stado ptakw zataczao nad parkiem krgi coraz nisze, a poczu na twarzy miot skrzyde i dojrza rozchylone dzioby i okrge, wiecce oczy. Opady przy nim, akilka uczepio si jego ramion, kraczc dugo i nieustraszenie. Wsuchiwa si w tegosy, gadzi czarne, lnice pira i szepn smutnie: Znowu ta nieprzebyta granica!! Obcymi pozostaniemy na zawsze! Zerway si naraz i uderzywszy skrzydami, biy potnym lotem w gr, nad drzewa, ponad miasto, coraz wyej, a on goni za nimi roztsknionymi oczami, pki nie przepady w szarych rojowiskach mgie. Powolny a mocny dwik godzin zbudzi go do rzeczywistoci. Pita!! przypomnia sobie natychmiast zaproszenie Daisy. Ale szed jako ociale i otrzsajc si z resztek rozmarze, spostrzega z przykroci, e wszystko znowu miao ten sam zwyky i pospolity wyraz. Rozwiay sibkitne mgy i wartki nurt ycia burzy si dokoa, pieni i bryzga brudnymi falami. Wzdrygn si z obrzydzenia. A moe tak jest, jak mi si teraz zdaje! duma zapatrzony w zatroskane gowy, przygite do ziemi pod brzemieniem niedoli. I wszdzie widzia tylko zorane namitnociami twarze, niespokojne i zdziczae spojrzenia, usta zacite cierpieniem, a we wszystkich wyraz drapienego nieubagania, chciwoci i egoizmu. A ten ruch olbrzymi! Te tysice tysicy krccych si w kko, jakby w szale i zapamitaniu! Ta dzika walka wszystkich ze wszystkimi! Te niezliczone hordy wci wszce za upem! Ndze, zbrodnie i rozpasania! Jake to wydao mu si naraz potworne w swojej gupocie i bezcelowoci! A wszystko byo godne siebie:i te ndze niewypowiedziane, i te bogactwa niezmierne! Nawet te domy brudne, niby przegnie trumny, rojce si ludzkim robactwem, nawet to niebo obwise i jakby przesycone rop i kaem! Ohydne i przeklte takie ycie i taka dola! Ucieka jak najprdzej i jak najdalej! prosia go radosna i wyzwolecza myl. Poczu si znowu silny, bezwzgldny i ju na wszystko zdeterminowany. Powrci piesznie do mieszkania dowiadujc si zaraz na wstpie, e z gryprzysyay po niego jakie panie. Poszed tam dosy niechtnie, przewidujc nowe i przykre powikania. Joe jeszcze si nie przebudzi, ale Malajczyk zaszepta zapewniajco: Ju zupenie zimny, tak zawsze bywa przed obudzeniem. I fosforescencja znika!Lada chwila oprzytomnieje. W tym pokoju rozmawiaa miss Dolly z ich domowym lekarzem. A czy nie mwiam, e to musi si le skoczy! zawoaa na powitanie. Ale to go nie uleczy!! odpar niecierpliwie, zazierajc do ssiedniego pokoju. Mr Smith poszed pana szuka u jakiej miss.... nie pamitam nazwiska. Zirytowa go ten docinek, ale do uprzejmie pyta o Betsy. Siedzi przy nim. Upara si i nie opuszczago ani na chwil. Jako znalaz j w mrocznym pokoju, przysonitym kadzielnymi dymami, siedziaa spakana, nieprzytomnie wpatrujc si w brata, ktry sta tak samopochylony i z tym samym zakrzepym umiechem na ustach. To okropne! Patrzy, a nie widzi! Mwiam do niego, nie usysza. Dotykaam si jego rk, zimne i sztywne jak u trupa! Boe mj!Boe! zajczaa cicho. Wyprowadzi j do okrgego pokoju, silnieowietlonego. Co jemu si stao?? zabagaa chwytajc go za rce. Nie wiem!! Czy mr Smith nic pani nie mwi? Obawia si tego. Mwi wprost straszne, straszne rzeczy! Spirytystyczne brednie, nie trzeba im wierzy! Betsy! Betsy! A jeeli to prawda?? A jeeli to ona temu winna? Zrozumia, kogo ma na myli, lecz nie prbujc broni spyta wykrtnie: C powiedzia doktor?? zysz! , zumny czowiek. ar, 48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AAv@sc w}c x0Nc y~+& A jeeli ona i Wandzi zaczarowaa?? cigna coraz lkliwiej. Widz, e Ada nie oszczdzia pani swoich zabobonnych przywidze. Bo jeeli to prawda? Jeeli to wszystko prawda, co mwi mr Smith! wybuchna przeraeniem. Tak si teraz obawiam kadej nowej chwili, e wolaabym zaraz umrze. Nigdy, nigdy nie przypuszczaam... i czuj si tak bezbronna wobec nieszczcia... zapakaa, zy polay si rzsistym strumieniem po zbladych, zmizerowanych policzkach. Byo mu jej strasznie al, a nie mg si zdoby ani na jedno cieplejsze sowo. Sta sztywny, wodzc szklistymi oczami po cianach. I tak mi byo dobrze... tak sobie marzyam... taka byam szczliwa... a teraz! A teraz! zakaa znowu, wiszc jeszcze na rbku nadziei, e moe on przemwi jak dawniej, e moe j podeprzekochajcym ramieniem i nie da nieszczciu... Nie poruszy si jednak, miotany dziwn rozterk, jej zy rozryway mu serce i wiedzia, co by powinien zrobi w tej chwili, wiedzia, e to bezbronne piskl przyszo do niego po ratunek, a nie potrafi przeama jakiego ciemnego nakazu, ktry mu wzbrania najlejszego objawu wspczucia! Ju wprost fizycznie nie umia si zdoby na aden odruch. Czu, e popenia podo i zdrad, e pastwi si i zabija to najszlachetniejsze i najgbiej oddane mu serce, a nie przezwyciy siebie. I na darmo szamota si w jakich nieubaganych pazurach, i na darmo stara si zrozumie stan wasnej duszy... Za z Betsy jakby wyciekao ycie wraz ze zami, bo czua, e ta straszna chwila way o jej szczciu. Bezmierne znkanie j ogarno i smutek. Nie miaa ju si na pacze ni skargi, a tylko jej oczy, przepalone mk, mwiy niemym gosem boleci. A Zenon w jakiej chwili zaartej walki ze sob zerwa si nagle z miejsca. Co si ze mn dzieje!! Betsy! zakrzycza odpychajc co sprzed siebie. W oczach mia strach i obkanie. Przypada do niego i chocia miertelnie strwoona, ja go uspokaja najsodszymizaklciami. Spojrza na ni z bezbrzen wzgard i odtrci. Zen!! jkna cofajc si przed tym dzikim, obkaczym spojrzeniem. Ale na szczcie uspokoi si prawie natychmiast i siad przy niej. Co si panu stao?? nie moga powstrzyma pytania. Jaki koszmar mnie napad.... Co, czego nie mona opowiedzie... Czy jak wtedy u nas?? Nie, nie... Jestem okropnie zdenerwowany!obejrza si trwoliwie i zacz mwi prdko, jakby chcc si zaguszy. Chcia by swobodny, sili si nawet na serdeczno, ale jej obaw nie rozproszy ni zbudzi umierajc nadziej, bo jego sowa byy lodowate, przypadkowe i kryy na olep niby ptaki bdzce w ciemnociach. Bya to dziwna rozmowa, oboje bowiem z najwikszym wysikiem kryli przed sob tragiczne rozdarcie dusz i lk o siebie. Betsy trzsa si niby ptaszka miertelnie wystraszona i w gosie jej polnieway zy i stumiane co mgnienie szlochy rozpaczy. Stumia jednak wasny bl i troskaa si ju tylko jego dziwnym stanem. Bo powinien pan na jaki czas wyjecha!! radzia jak siostra. Wyjad, wypoczn i powrc z nowymi siami odpowiada potakujco. Umiechna si bladym umiechem aoci egnajcej go na zawsze. Krtki spazm targn jej sercem, a w mzgu zahuczao zowrogie: Nigdy, nigdy ci ju nie zobacz.Przerwa im rozmow Malajczyk wzywajcdo Joego. Lea bezwadnie na ku, doktor czyni koo niego jakie specjalne zabiegi, po ktrych otworzy oczy, nie poznajc jednaknikogo. Na prno przemawiali do niego, nieodpowiedzia nikomu i umiechajc si do siebie, patrzy przez wszystkich gdzie daleko, daleko. Uradzono, e doktor bdzie przy nim czuwa wraz z pielgniark i rano, zalenieod jego stanu, zawiezie go do szpitala lub do Bartelet Court. Betsy odjedaa tak zrozpaczona, i przy rozstaniu po kilka razy bagaa Zenona, eby go nie opuszcza i czuwa nad nim. Nie odstpi go do rana upewnia szczerze i prawie natychmiast zapomnia o przyrzeczeniu, gdy zaraz po ich odjedzie poszed do Daisy pomimo do spnionej godziny, ale cofn si od samych drzwi. Nie! nie! uderza jakby pici, zamknwszy si w mieszkaniu. Zacz przeglda papiery nagromadzone na biurkuiutkn oczami w nocie od Cooka: "Pocig odchodzi o dziesitej. Dover. Kaliban ". Czyta po wiele razy i, nie mogc poj, coznacz te sowa, ubra si machinalnie i zupenie odruchowo kaza si zawie do Ady. Ju mia dzwoni, gdy posyszawszy przez drzwi miech Wandzi wstrzsn si gwatownie i uciek popiesznie na ulic. By ju jak pika toczca si w mgle i podrzucana niewidzialnymi rkami. Czu, e musi gdzie i, i szed za pierwszym odruchem, i cofa si, rwnie nie wiedzcdlaczego. Zaglda do rnych klubw, wita si ze znajomymi, ale wszdzie jakbytylko kogo szuka i nie znajdujc, zaraz odchodzi. Wreszcie wstpi do jakiego music-hallu. Przedstawienie byo rozpoczte; muzyka wrzeszczaa ca sirozstrojonych instrumentw i na scenie koysay si baletowe stada, klowni bili si po twarzach, kto skaka spod kopuy do wody, dzielcej sal od widowni, a publiczno wybuchaa miechem i brawami.Przypatrywa si z niezmiernym zajciem, nie mogc tylko dociec, gdzie si to wszystko odbywa: w nim czy gdzie na zewntrz jego oczu? Ale nim zdoa stwierdzi, powsta i zacz si gwatownie przeciska do wyjcia nie zwaajc na kltwy tratowanych. Usysza bowiem jaki kategoryczny nakaz, eby wyszed z teatru. Sta jaki czas na trotuarze rozgldajc si niespokojnie, zaglda nawet do bram i sklepw, a w kocu nie wiedzc ju, co pocz ze sob, kaza si piesznie zawie do domu. Mr Smith wyszed naprzeciw niego i odezwa si dziwnie ponuro: Mylaem, e si ju pana nie doczekam. To pan mnie woa, nieprawda? Nie woaem, ale bardzo pragnem, abypan przyszed jak najprdzej... Wic to nie pan!! Zaglda pan do Joego? Ju si przebudzi? Wracam od niego! Przed paru minutami odwieziono go do szpitala wariatw! Daj panu sowo honoru! doda widzc jego zdumienie. Joe?? Nie, nie, nie! zakrzycza przyskakujc do niego z gniewem. Dosta ataku furii i musielimy go odwie!! potwierdzi smutnie. Po przyjedzie pa poszedem pana szuka. Byem nawet i u miss Daisy, zastaem j szykujc si do drogi. Wraca do Indyj... Wspominaa mi o tym!! Szukaem pana i w naszym klubie, a kiedy powrciem, ju u Joe nie byo nikogo prcz doktora i pielgniarki. Wanie zasiedlimy do herbaty rozmawiajc o chorym, gdy naraz gruchn krzyk i omotyrozbijanych o ciany mebli. Wbiegamy do sypialni, a Joe stoi na rodku pokoju z krzesem w rku i broni si przed jakim niewidzialnym wrogiem. Krzycza co bez zwizku i rzuca si coraz zapalczywiej, kopa i bi, czym tylko mg. Dopiero przy pomocy caej suby pensjonatowej zdoalimy go ubezwadni. I broni si takrozpaczliwie, a musiano mu naoy kaftan. Straszne!! Straszne! jkn, zaledwie wierzc uszom. Przeszedem najcisz chwil w moim yciu!! Jeszcze nie mog uwierzy... Przepraszam wyjrza podejrzliwie na korytarz. Zdawao mi si, e kto puka do drzwi.... e Joe stracony! Doktor nie robinawet nadziei! Taki dzielny czowiek! Taki potny umys i taka wzniosa dusza w szpitalu obkanych... Dziki waszemu spirytyzmowi!! nie mg ju pohamowa gniewu. Moe jest w tym nieco i naszej winy! szepn pokornie i ze szczerym alem ale gwnie zawiniy te potworne praktyki fakirskie, jakim si ju od dawna powica. Chcia koniecznie zosta jog, witym cudotwrc i czystym duchem... Pragn pozna Niepoznawalne... Jego szalestwo utwierdzio mnie w przekonaniu, e takie eksperymenty s zgubne dla Europejczykw! Kto tylko tkn si tych praktyk, umiera lub wariowa. Mgbym wymieni wiele gonych nazwisk! A mimo tego nie przestaje pan apostoowa tych prawd!! szepn z gorycz. Od chwili, w ktrej ujrzaem szalestwo Joe, przysigem sobie nie zajmowa si wicej spirytyzmem. Przejrzaem bowiem i poczuem w uciech posmak gorzkiej prawdy, e my, to znaczy Europejczycy, jestemy ras nisz, jestemy tylko psychiczn Tschandal! ... Tylko Hindus moeprzekroczy granice materii i spojrze w niemiertelne oblicze wiatoci! To wybraniz wybranych! To ju dusze w ostatnim awatarze! Panie, caa wiara i tsknota mojego istnienia umara dzisiaj gwatown mierci. Teraz wiem, e Europejczyk moeposidzie nasz system planetarny, moe nawet zaprze soca do poruszania swoich fabryk i wzleci na gwiazdy, ale przenigdy nie przekroczy granic materii, nigdy jego rce grzeszne nie podnios zasony, a jego lepe oczy nie ujrz Izys odsonitej! Teraz wiem, e jestemy tylko ndznym plemieniem pariasw, uzuchwalonym przez gupot, liszajem wiata, skazanym na plugawe, przyziemne bytowanie i wieczne przerabianie ziemi, niby te glisty rojce si pod powierzchni! Izaprawd, nie godnimy lepszej doli, bowiem suma naszych nieprawoci jest wiksza nawet od miosierdzia Boego! Wicbiada miakowi, ktry witokradcz myl signie za kres naznaczony, po tysickro biada! Szalestwo i mier tam stoj na stray! Tyle grozy bio z jego sw i tak bezgraniczna rozpacz wyzieraa mu z oczu,e Zenonem wstrzsn dreszcz zabobonnejtrwogi. Patrzy bezradnie, jak stary dowlk si do drzwi, a odwracajc si jeszcze raz, rzek: Szalestwo i mier!! Ledwie ucichy jego kroki na korytarzu i Zenon sta na rodku pokoju nie ochonwszy jeszcze z zamtu, gdy sucy zameldowa: Walizy zniesione i konie czekaj!! Ju czas na pocig... Nie zdziwi si wiedzc ju w tej chwali, gdzie ma wyjeda i czyj to gos przywouje go nieustannie. Zakrci si po mieszkaniu, chcia co pakowa, czego szuka bardzo usilnie w szufladach, prbowa zbiera kartki rkopisw i wszystko mu z rk leciao, i o wszystkim zapomina, trawiony radosn gorczk i sodkim udrczeniem oczekiwa. To dzisiaj!! Zaraz! Natychmiast! zdumiewa si coraz nieprzytomniej. Czasowa wizja szczcia przeja mu dusz niewysowionym zachwytem. Sponcay niby soce i moc szalonych pragnierwa si na jakie niebosine szczyty, a tam, skd pyn ten wadczy nakaz... Daisy! Daisy! woa ekstatycznie, niepomny ju siebie i ycia, jakby rzucajc si w nieskoczono. Czekam wyzwolenia! Czekam w tsknocie i miowaniu! modli si arem czciciela i niewolnika. Naraz zamajaczya przed nim z tak wyrazistoci Ada, e ochon nieco i niemiaa, drca myl przewina si byskawic. Co si ze mn dzieje!! aosny szloch Betsy zakwili. Obejrza si mimowoli, a nawet przez jakie mgnienie prbowa si nad sob zastanawia. Mia wir pod czaszk i chaos postrzpionych obrazw i myli. "Wujcio taki dobry, taki kochany, taki strasznie mj, jak tatu... " Kt to szczebiocze? Czyje to rczki okrcaj mu szyj? Czyje to kwietne oczy patrz w niego z tak bezgraniczn mioci? ... Zachwia si strwoony, olbrzymi ciar przywali mu dusz i ciga w jakie zgiekliwe i plugawe niziny... Z powrotem? W kajdany kadego dnia i kadego przypadku? W niewol troski wieczystej? W ohydne jarzmo motochu i obowizkw? Iju na zawsze? ... Nie, nie, nie! wybuchn w nim potny krzyk protestu. Raczej mier nili takie ycie, nili to niewolnicze, pezajce bytowanie robakw wrd cierpie, strachw i ciemnoci... Szalestwo lub mier! rozsypa si gos Smitha aobnym korowodem i niby dzwon pogrzebowy zahucza w mzgu. Co robi? Co robi? Wszystkie zmory ycia zatargay mu sercem, sycc go trujcymi jadami niepokojw, obaw i niepewnoci. Obkana trwoga zawya mu w duszy. Ale tamten wadczy gos podnis si znowu dwikiem mocniejszym ponad wszystko, mocniejszym nad ycie i mier...Spry si w ostatniej, rozpaczliwej walceze sob. Jeszcze chwila odruchowych waha! Jeszcze chwila zmagania ostatnich alw i pamita ostatnich, mgnienie chwiania si niby drzewo podcite, i run tam, gdzie gowoao przeznaczenie... A choby nawet Szalestwo i mier! A choby! rzuci wyzywajco wasnej woli.... a przed witem Kaliban wypyn z portu w nieznanym kierunku. --------Konwersja: rpg6@go2.pl ? Co? spyta wzruszony, gdy zdao mu si, jako id ku niemu te czarne olbrzymy i podaj mu swoje rosochate gazie. Nigdy, nigdy si nie porozumiemy! westchn aonie. Stado ptakw zataczao nad parkiem krgi coraz nisze, a poczu na twarzy miot skrzyde i dojrza rozchylone dzioby i okrge, wiecce oczy. Opady przy nim, akilka uczepio si jego ramion, kraczc dugo i nieustraszenie. Wsuchiwa si w tegosy, gadzi czarne, lnice pira i szepn smutnie: Znowu ta nieprzebyta granica!! Obcymi pozostaniemy na zawsze! Zerway si naraz i uderzywszy skrzydami, biy potnym lotem w gr, nad drzewa, ponad miasto, coraz wyej, a on goni za nimi roztsknionymi oczami, pki nie przepady w szarych rojowiskach mgie. Powolny a mocny dwik godzin zbudzi go do rzeczywistoci. Pita!! przypomnia sobie natychmiast zaproszenie Daisy. Ale szed jako ociale i otrzsajc si z resztek rozmarze, spostrzega z przykroci, e wszystko znowu miao ten sam zwyky i pospolity wyraz. Rozwiay sibkitne mgy i wartki nurt ycia burzy si dokoa, pieni i bryzga brudnymi falami. Wzdrygn si z obrzydzenia. A moe tak jest, jak mi si teraz zdaje! duma zapatrzony w zatroskane gowy, przygite do ziemi pod brzemieniem niedoli. I wszdzie widzia tylko zorane namitnociami twarze, niespokojne i zdziczae spojrzenia, usta zacite cierpieniem, a we wszystkich wyraz drapienego nieubagania, chciwoci i egoizmu. A ten ruch olbrzymi! Te tysice tysicy krccych si w kko, jakby w szale i zapamitaniu! Ta dzika walka wszystkich ze wszystkimi! Te niezliczone hordy wci wszce za upem! Ndze, zbrodnie i rozpasania! Jake to wydao mu si naraz potworne w swojej gupocie i bezcelowoci! A wszystko byo godne siebie:i te ndze niewypowiedziane, i te bogactwa niezmierne! Nawet te domy brudne, niby przegnie trumny, rojce si ludzkim robactwem, nawet to niebo obwise i jakby przesycone rop i kaem! Ohydne i przeklte takie ycie i taka dola! Ucieka jak najprdzej i jak najdalej! prosia go radosna i wyzwolecza myl. Poczu si znowu silny, bezwzgldny i ju na wszystko zdeterminowany. Powrci piesznie do mieszkania dowiadujc si zaraz na wstpie, e z gryprzysyay po niego jakie panie. Poszed tam dosy niechtnie, przewidujc nowe i przykre powikania. Joe jeszcze si nie przebudzi, ale Malajczyk zaszepta zapewniajco: Ju zupenie zimny, tak zawsze bywa przed obudzeniem. I fosforescencja znika!Lada chwila oprzytomnieje. W tym pokoju rozmawiaa miss Dolly z ich domowym lekarzem. A czy nie mwiam, e to musi si le skoczy! zawoaa na powitanie. Ale to go nie uleczy!! odpar niecierpliwie, zazierajc do ssiedniego pokoju. Mr Smith poszed pana szuka u jakiej miss.... nie pamitam nazwiska. Zirytowa go ten docinek, ale do uprzejmie pyta o Betsy. Siedzi przy nim. Upara si i nie opuszczago ani na chwil. Jako znalaz j w mrocznym pokoju, przysonitym kadzielnymi dymami, siedziaa spakana, nieprzytomnie wpatrujc si w brata, ktry sta tak samopochylony i z tym samym zakrzepym umiechem na ustach. To okropne! Patrzy, a nie widzi! Mwiam do niego, nie usysza. Dotykaam si jego rk, zimne i sztywne jak u trupa! Boe mj!Boe! zajczaa cicho. Wyprowadzi j do okrgego pokoju, silnieowietlonego. Co jemu si stao?? zabagaa chwytajc go za rce. Nie wiem!! Czy mr Smith nic pani nie mwi? Obawia si tego. Mwi wprost straszne, straszne rzeczy! Spirytystyczne brednie, nie trzeba im wierzy! Betsy! Betsy! A jeeli to prawda?? A jeeli to ona temu winna? Zrozumia, kogo ma na myli, lecz nie prbujc broni spyta wykrtnie: C powiedzia doktor?? zysz! , zumny czowiek. ar, 48jx}jӺA48j4jA4 }x} j@jj{AAN@