ĺbkŃÉ˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙őđGî’ŕGđ@îŕ@>ŕBđEîoŕEńŮő>ŕB>RŕG>˙ęÁńŮ˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙ĂUÎíffĚ sƒ ˆ‰ÜĚnćÝÝٙťťgcněĚÝܙŸťš3>CLAS ANTYGONA €003ćŐŞ˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙Copyright (C)2000-2001 Pat Crowe. This Book Reader was distributed solely for the reading of classic books which are out of copyright. Program extends to address 3fffh. No responsibilty can be accepted for any breach of copyright nor for any other matter involved with material above this address. This material will have been added by a user of this program and not the author of this program. Please address any enquiries concerning breach of copyright or any other concerns, to that third party. óÍĆ>˙ęŔúPę ŔúQęŔ1ţ˙Íb͛ >ęa>ŕ&>ę Ŕ>˙ę ŔÍđ͜Í:Í\ÍćÍóÍ ÍBÍS ú‚˙§(Ţú ŔOÍŕ>ęŔͧ ÍÓ ÍŽ Íż ÍÓ ÍŽ ÍG ÍÓ ÍŽ úQęŔÍ|ÍĹÍr>ęÁ>xŕE>@ŕAŻŕ>ŕ˙>Óŕ@űÍ ÍvúÁˇ(ńŻęÁ́Ë VËw cËoÂÄËgÂŐË_ 9ËW -ËO ËG Ăú Ŕ<ţ >OÍŕĂú Ŕ<ţ >OÍłĂÍ ĂÍS ĚĹĂú Ŕţ(ţ(ţ(#ú Ŕţ("ţ(*ţ( *Í/ĂÍĹĂÍËĂ͘ĂÍ^ĂÍ÷ĂÍĂÍ#Ăú Ŕ=ţ˙ >OÍ|Ăú Ŕ<ţ >OÍ|Ă!>w# űÉ!6# ú6˙#6# öÉ! 6˙#6# ö6# úÉÍB͜ÍĹÉú ŔţČÍw Í ÍÓ úÁO> ‘O͜úÁOÍŽ úÁ<ţ 8>ęÁÉú Ŕţ ú ŔGÍ3 8 ř Í3 8 řÍ#@Íw  Í  úÍÓ úÁţ(=> ęÁúÁO> ‘ţ >O͜úÁOÍŽ ú Ŕţ 0<ę ŔÉú ŔţČŐĹúÁO ú Ŕţ ͟ Íw Í ÍÓ ÍŽ yţ  Ü{ę ŔÁŃÉĹú Ŕţ ú ŔĆ GÍ3  úÍ3  úúÁO Íw Í ÍÓ ÍŽ yţ  é> ę ŔÁÉ>ę Ŕ>ęÁ>ęŔę!>ęA!@}ęŔ|ęŔÍŃ!ĐŔ*§ úaŔ*§ úúŔOúŔG>š >¸ >>ęŔÉ>ęŔę!>ęA!@}ęŔ|ęŔÍ- űÍŃúŔ=ęŔ Í3  úÍĹÉÍ-(ÍŃ>ęŔúŔć€(ěÍĹÉÍŃ>ęŔúŔć€Ę˜ÍĹÉ Í3  úÍuĘ,ÍŃúŔţÂúŔţĘ#>ę Ŕ>ęŔúŔć€(ÖÍĹÉĺŐĹúŔoúŔg #F+NxĄ<(,xą úŔęŔ͡ ÍÓ ÍŽ úQęŔ>ęŔ$úŔţ(>ęŔÍŻ ÍÓ ÍŽ úQęŔ>ęŔÁŃáÉĺŐĹú Ŕţ˙(!В@§(=ůÍ3 yę Ŕ!В@y§( řÍ3 ÁŃáÉĺŐĹyę Ŕ>ęŔÍG ÍÓ ÍŽ úQęŔú ŔO>˙ę ŔÍ|ÁŃáÉĺŐĹyę Ŕţ(ţ(ţ(ţ( ţ($ţ((!pÍ(!€Í !Í! Í!°Í!ŔÍÁŃáÉÍćĺĹ~î˙" ů ôÁáÉĺŐĹú Ŕ!ů ţ(q! ţ(j!H ţ(c!p ţ(\!˜ ţ(U!Á ţ(N!Ň ţ(G!ę ţ(@! ţ (9!: ţ (2!b ţ (+!Ň &ĺŐĹ!ˆ ĺŐĹ!ŔĺŐĹ!Ú ĺŐĹ!ą ĺŐĹ!aŔ˛Ŕ*§ úÁŃáÉ Przewiń Wers Str. Roz. Wsz Liiku: Rivi Sivu Kapp LopBlättern: Zeil Seit Kapt AlleDéfiler: Ligne Page Chap ToutScrolla: Rad Sida Kap Hela Lista: Linea Pagina Cap. Tutto Blader: Lijn Blad Hfdst Alles Bla: Linje Side Kap Alle Despl.: Línea Página Cap. Todo Mudar: Linha Pagina Cap. Tudo Despl.: Línia Plana Cap. Tot www.rg.w.pl ĺŐĹúŔGúŔ<¸8Í-(ÍŃ>>ę Ŕ7 ęŔ>ę Ŕ§ÁŃá§ÉĺŐĹúŔţÂO úŔţÂO úŔţ(úŔţ ÍuÍŃúŔ>ę Ŕ7 =ęŔ>ę Ŕ§ÁŃáÉĺŐĹúŔG!Đx§(~#§ ÷ô˛Ŕ*§ úÁŃá§ÉĺĹ!€6# xą řÁáÉĺŐĹy!ţ(#!@‘ţ(!€’ţ(!Ŕ“ţ(!€@y§(=ů]T! ÁÍćP* úÍćP* úÍćP* úÍćP* úÁŃáÉ> ę>ęA!  y§( ĺ>""Ŕ " úáúN"úO">ęúŔćęAÉ> ę>ęA!  y§( *GúN¸ 6*GúO¸ .Ŕ * ú>ęúŔę!úŔćęAÍŃ Í3  úÉ> ę>ęA!    ž # ÷őúŔćęAńÉĺŐĹ! Á@6# xą ř!˛Ŕ~#§(Í÷ öÁŃáÉĺĹÖ o&MD)))  0úŔţ( 8 V#F#Í' yţ őzƒ_ÁáÉĺŐĹk&)}ćđo Á ÁĹË!Ë ÁĹ{ć§(Ë8Ë=öxśw#wyśw#wÁŃáÉđ˙ˇŕ˙Íćđ@ćŕ@É>‘ŕ@É>äŕGŕHŕIÉĺŐÍć!`˜Ŕ>đ" üÍćŔ" üŃáÉĺŐ!`˜ y§(=ů> ‘W>ÍćÍ'(Í'(Í'(éőy§ ńń!`˜QÍćÍ'(Í'(Í'(éŃáÉĺĹú‚˙§(,>˙ŕO!˜`>" xą ř€>" xą ř`>" xą ř>ţŕOÁáÉĹw#< ú 6# úÁÉ!˜>"< ű! ˜"< ű!@˜6ń# úÉ!ŕ™ 6ň# ú!š>("< ű! š "< űÉ́Ĺ> ŕđđđđ/ćË7G>ŕđđđđđđđđđđ/ć°Gú€˙¨ ę˙xę€˙>0ŕú˙ÁÉţ(Ż>˙ę‚˙ÉĹ>˙ŕ$ˆ xą ű>ŕ$ÁÉőđ@ć€(đDţ‘ ôńɇ‡‡Ć€ęh˙ióúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęh˙ióúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęh˙@ióúA˙ć ů*âű ňɇ‡‡Ć€ęj˙kóúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęj˙k@óúA˙ć ů*âű ňÉ˙ď=ď=|˙ď=˙˙ď=ď=˙ď=˙˙ď=ď=˙ď=˙˙ď=ď=ŕ˙ď=˙ď=ď=˙ď=ď=ď=ď=<ď=ď˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙MBFONTMonospaced @@@@@@   ŕ ŕ @ŔŔŕ``@€ @€ @ @@  `@@ @@@@@ @ @@ŕ@ @ŕ@ @`@ @@@€€ŕ     ŕ@Ŕ@@@@ŕŕ  @€€ŕŕ  `  ŕ€€  ŕ ŕ€€ŕ Ŕŕ€€ŕ  ŕŕ @@€€ŕ  ŕ  ŕŕ  ŕ ŕ@@ @ @€@ ŕŕ€@ @€ŕ  @@@ŕ ŕŕŕ€ŕŕ  ŕ   Ŕ  Ŕ  Ŕŕ€€€€€ŕŔ     Ŕŕ€€ŕ€€ŕŕ€€ŕ€€€ŕ€€€  ŕ   ŕ   ŕ@@@@@ŕ  ŕ   Ŕ   €€€€€€ŕ ŕ     ŕ      @     @ŕ  ŕ€€€ŕ    Ŕ ŕ  ŕŔ  ŕ€€ŕ ŕŕ@@@@@@      ŕ     @@     ŕ    @      ŕ@@@ŕ @@@€ŕ`@@@@@`€€@@@ ` `@ ŕ@ ŕ ŕ ŕ€€ŕ   ŕŕ€€€ŕ ŕ   ŕŕ ŕ€ŕ`@ŕ@@@@ŕ  ŕ ŕ€€Ŕ    @@@@@@ @€€  Ŕ  @@@@@@  ŕ   Ŕ    ŕ   ŕŕ  ŕ€€ŕ  ŕ Ŕ €€€ŕ€ŕ ŕ@`@@@     ŕ    @   ŕ   @     ŕ ŕŕ @€ŕ @@€@@ @@@@@@@€@@ @@€`€ŕŕŕŕŕŕŕ@ €`€ @ŕ     ŕ@€`@ŕ@@@@Ŕ   @ŕ@@@@@@ŕ@@@ŕ@@ € @€  @ŕ€ŕ ŕ @€@ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕŕ     ŕ @€@    ŔŔŕŕ`@ŕ@@ @ŕ€ŕ ŕ€@ @€ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕ@@@@@@@ŕ€€ŕ@€€€ Ŕ€ŕ @ ŕ  ŕ   0@@@@@@ŕ€ŕ ŕ ŕ ŕ€ŕŕ ŕ ŕ @€@ ŕ Ŕŕ€€@ŕ @@€ŕŕ ŕ@ŕ@ŕŔ @€ŕ@@`@Ŕ@@@€ŔŔŔŕ€€       @€Ŕ@Ŕŕ ŕ ŕ ŕ ŕ€@ @€@@@€ ŕ @@@ŕ @ŕŕ`ŕ€ ŕ @ŕ @€ŕ€@ŕ ŕ  @ŕ ŕ @ ŕ ŕ `€ŕ ŕ  ŕ ŕ @ŕ ŕ @ŕ€€€€ŕŕ€€€€ŕ@ €@ŕ€ŕ€ŕ @ŕ€ŕ€ŕŕ€€ŕ€€ŕ  ŕ€ŕ€ŕ€@ŕ@@ŕ @ŕ@@ŕ@ ŕ@@ŕ ŕ@@ŕŔ  ŕ  Ŕ @ ŕŕ  €@ŕ  ŕ@ŕ    ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕ ŕ  ŕ @ ŕ  ŕ  ŕ€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  @@Ŕ€ŕ ŕ€ŔŔ Ŕ  Ŕ€€@ŕ ŕ ŕ @ŕ ŕ ŕ@ ŕ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ@ŕ ŕ ŕ @ŕ€€€ŕŕ€€ŕ@ €@ŕ ŕ€ŕ @ŕ ŕ€ŕŕ ŕ€ŕ  ŕ ŕ€ŕ€@@@@@@€@@@@@ €€€€ @@@@@ @  ŕ ŕ @ŕ   €@ŕ ŕ @ŕ  ŕ@ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ   ŕ@ŕ@ŕ ŕ ŕ€@  ŕ @  ŕ@   ŕ   ŕ @  ŕ ŕ€€ŕ ŕ€€   ŕ ŕMBFONTVariable pitch €€€€€€  PPřPřPP x ř(đ ŔČ @˜ŕ  @° Đ€€@€€€€€@€@@@@@€@ŕ@ @ŕ@@€Ŕ€ @@@€€@     @@Ŕ@@@@ŕŕ  @€€ŕŕ  `  ŕ€€  ŕ ŕ€€ŕ Ŕŕ€€ŕ  ŕŕ @@€€ŕ  ŕ  ŕŕ  ŕ ŕ€€@@€ @€@ ŔŔ€@ @€ŕ  @@@ŕ ŕŕŕ€ŕŕ  ŕ   Ŕ  Ŕ  Ŕŕ€€€€€ŕŔ     Ŕŕ€€ŕ€€ŕŕ€€ŕ€€€ŕ€€€  ŕ   ŕ   ŕ@@@@@ŕ  ŕ   Ŕ   €€€€€€ŕˆŘ¨ˆˆˆˆˆˆČ¨˜ˆˆŕ     ŕŕ  ŕ€€€ŕ    Ŕ ŕ  ŕŔ  ŕ€€ŕ ŕŕ@@@@@@      ŕ      @ˆˆˆ¨¨¨P   @      ŕ@@@ŕ @@@€ŕŔ€€€€€Ŕ€€@@@ Ŕ@@@@@Ŕ@ ŕ€@ŕ ŕ ŕ€€ŕ   ŕŕ€€€ŕ ŕ   ŕŕ ŕ€ŕ`@ŕ@@@@ŕ  ŕ ŕ€€Ŕ    €€€€€€@@@@@@€€€  Ŕ  €€€€€€€ř¨¨¨¨ŕ    @   @ŕ   Ŕ€ŕ   ` ࠀ€€ŕ€ŕ ŕ€Ŕ€€€Ŕ    ŕ    @ˆ¨¨¨P  @     ŕ ŕŕ @€ŕ @@€@@ €€€€€€€€@@ @@€P ŕŕŕŕŕŕŕ`€€`€€`ŕ     ŕ@€`@ŕ@@@@Ŕ  ¨@ŕ@@@@@@ŕ@@@ŕ@@ € @€P @ŕ€ŕ ŕ @€@ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕŕ     ŕ@€€@HHŔŔđřP ü\T @ŕ€ŕ ŕ€@ @€ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕ€€€€€€@ŕ€€ŕ@€€€ Ŕ€ŕˆpPpˆŕ  ŕ  °€€€€€€ŕ€ŕ ŕ ŕ x„´¤´„xŕ ŕ ŕ$HH$ŕ Ŕx„´¤„x@ŕ @@€ŕŕ ŕ@ŕ@ŕŔ @€ŕ@@`Ŕ@@@@€   ŕ€€ĐĐPPPPP€€Ŕ@Ŕŕ ŕ ŕ ŕ ŕH$H€€€  (8€€€°ˆ 8ŕ ŕ(č @ŕ @€ŕ€@ŕ ŕ   @ŕ ŕ  @ ŕ ŕ P ŕ ŕ  ŕ ŕ  @ŕ ŕ  @ŕ€€€€ŕŕ€€€€ŕ@ €@ŕ€ŕ€ŕŕ€€ŕ€€ŕ ŕ€€ŕ€€ŕ  ŕ€ŕ€ŕ€@ŕ@@ŕ @ŕ@@ŕ@ ŕ@@ŕ ŕ@@@ŕpHHčHHp¨ˆČ¨˜ˆ€@ŕ  ŕ@ŕ    ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕPpˆˆˆp @ řˆ˜¨Čˆř€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  @@Ŕ€ŕ ŕ€Ŕ@ Ŕ  Ŕ€€@ŕ ŕ ŕ @ŕ ŕ ŕ@ ŕ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ@ŕ ŕ ŕ @ŕ€€€ŕŕ€€ŕ@ €@ŕ ŕ€ŕ @ŕ ŕ€ŕŕ ŕ€ŕ  ŕ ŕ€ŕ€@@@@@@€€€€€@ @@@@ @@@@@ @ p` @ŕ    €@ŕ  ŕ @ŕ   ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕ ŕ   ŕ@ŕ@ř¨¨ř@€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  ŕ ŕ€€ŕ  ŕ€€   ŕ ŕpH€¸ˆ c€@ śEöôA€ę? c€)$Ô cý/S cP9s Ă9Ä<€ "ANTYGONA" SOFOKLES Osoby dramatu: ANTYGONA: córka Edypa ISMENA: jej siostra CHÓR: tebańskich starców KREON: król Teb STRAŻNIK HAIMON: syn KREONA TYREZJASZ: wróżbita POSŁANIEC: EURYDYKA: żona KREONA Rzecz dzieje się przed pałacem królewskimw Tebach. Prolog ANTYGONA O ukochana siostro ma, Ismeno! Czy ty nie widzisz, że z klęsk Edypowych Żadnej za życia los nam nie oszczędza? Bo nie ma cierpień i nie ma ohydy, Nie ma niesławy i hańby, które by Nas spoœród nieszczęœć pasma nie dotknęły. Cóż bo za rozkaz znów obwieœcił miastu Ten, który teraz władzę w ręku dzierży? Czyœ zasłyszała? Czy uszło twej wiedzy, Że znów wrogowie godzš w naszych miłych? ISMENA O Antygono; żadna wieœć nie doszła Do mnie, ni słodka, ni goryczy pełna, Od dnia, gdy braci straciliœmy obu, W bratnim zabitych razem pojedynku. Odkšd tej nocy odeszły Argiwów Hufce, niczego więcej nie zaznałam Ni ku pociesze, ni ku większej trosce. ANTYGONA Lecz mnie wieœć doszła, i dlatego z domu Cię wywołałam, by rzecz ci powierzyć. ISMENA Cóż to? Ty jakieœ ciężkie ważysz słowa. ANTYGONA O tak! Czyż nie wiesz, że z poległych braci Kreon jednemu wręcz odmówił grobu? Że Eteokla, jak czynić przystoi, Pogrzebał w ziemi wœród umarłych rzeszy,A zaœ obwieœcił, aby Polinika Nieszczęsne zwłoki bez czci pozostały, By nikt ich płakać, nikt grzeœć się nie ważył; Majš więc leżeć bez łez i bez grobu, Na pastwę ptakom żarłocznym i strawę. Słychać, że Kreon czci godny dla ciebie, Co mówię, dla mnie też wydał ten ukaz I że tu przyjdzie, by tym go ogłosić, Co go nie znajš, nie na wiatr zaiste Rzecz tę stanowišc, lecz grożšc zarazem Kamienowaniem ukazu przestępcom, Tak się ma sprawa; teraz wraz ukażesz, Czyœ godnš rodu, czy wyrodnš córš. ISMENA Gdy taka dola, to cóż, o nieszczęsna, Prujšc czy snujšc bym mogła tu przydać? ANTYGONA Patrz, byœ wspomogła i poparła siostrę. ISMENA W jakimże dziele? Dokšd myœl twa mierzy? ANTYGONA Ze mnš masz zwłoki opatrzyć braterskie. ISMENA Więc ty zamierzasz grzebać wbrew ukazom? ANTYGONA Tak, brata mego, a dodam... i twego; Bo wiarołomstwem nie myœlę się kalać. ISMENA Niczym dla ciebie więc zakaz Kreona? ANTYGONA Niczym, on nie ma nad moimi prawa. ISMENA Biada! O rozważ, siostro, jak nam ojciec Zginšł wœród sromu i poœród niesławy, Kiedy się jemu błędy ujawniły, A on się targnšł na własne swe oczy; Żona i matka - dwuznaczne to miano - Splecionym węzłem swe życie ukróca; Wreszcie i bracia przy jednym dnia słońcu Godzš na siebie i morderczš rękš Jeden drugiemu œmierć srogš zadaje. Zważ więc, że teraz i my pozostałe Zginiemy marnie, jeżeli wbrew prawu Złamiemy wolę i rozkaz tyrana. Baczyć to trzeba, że my przecie słabe, Do walk z mężczyznš niezdolne niewiasty; Że nam ulegać silniejszym należy, Tych słuchać, nawet i sroższych rozkazów.Ja więc, błagajšc o wyrozumienie Zmarłych, że muszę tak ulec przemocy, Posłuszna będę władcom tego œwiata, Bo próżny opór uršga rozwadze. ANTYGONA Ja ci nie każę niczego, ni choćbyœ Pomóc mi chciała, wdzięcznem by mi było, Lecz stój przy twojej myœli, a ja brata Pogrzebię sama, potem zginę z chlubš. Niechaj się zbratam z mym kochanym w œmierci Po œwiętej zbrodni. A dłużej mi zmarłym Miłš być trzeba niż ziemi mieszkańcom, Bo tam zostanę na wieki; tymczasem Ty tu znieważaj œwięte prawa bogów. ISMENA Ja nie znieważam ich, nie będšc w mocy Działać na przekór stanowieniom władców. ANTYGONA Rób po twej myœli; ja zaœ wnet podšżę, By kochanemu bratu grób usypać. ISMENA O ty nieszczęsna! Serce drży o ciebie. ANTYGONA Nie troszcz się o mnie; nad twoim radŸ losem. ISMENA Ale nie zdradzaj twej myœli nikomu, Kryj twe zamiary, ja też je zataję. ANTYGONA O nie! Mów głoœno, bo ciężkie ty kaŸnie Œcišgnšć byœ mogła milczeniem na siebie. ISMENA Z żarów twej duszy mroŸne mieciesz słowa. ANTYGONA Lecz miła jestem tym, o których stoję. ISMENA Jeœli podołasz w trudnym mar poœcigu ANTYGONA Jak nie podołam, to zaniecham dzieła. ISMENA Nie trza się z góry porywać na mary. ANTYGONA Kiedy tak mówisz, wstręt budzisz w mym sercu I słusznie zmierzisz się także zmarłemu. Pozwól, bym ja wraz z moim zaœlepieniem Spojrzała w oczy grozie; bo ta groza Chlubnej mi œmierci przenigdy nie wydrze. ISMENA Jeœli tak mniemasz, idŸ, lecz wiedz zarazem, Żeœ nierozważna, choć miłym tyœ miła. [Rozchodzš się. Wchodzi CHÓR.] Parodos CHÓR O słońca grocie, coœ jasno znów Tebom Błysnšł po trudach i znoju, Złote dnia oko, przyœwiecasz ty niebom I w Dirki nurzasz się zdroju. Witaj! Tyœ sprawił, że wrogów mych krocieW dzikim pierzchnęły odwrocie. Bo Polinika gniewny spór Krwawy zażegł w ziemi bój. Z chrzęstem zapadł, z szumem piór Œnieżnych orłów lotny rój I zbroice liczne błysły, I z szyszaków pióra trysły. I wróg już wieńcem dzid groŸnych otoczył Siedmiu bram miasta gardziele, Lecz pierzchł, nim w mojej krwi strugach się zbroczył, Zanim Hefajstos ognisty w popiele Pogršżył mury, bo z tyłu nawałem Runšł na smoka Ares z wojny szałem. Bo Zeus nie cierpi dumnych głów, A widzšc ich wyniosły lot I złota chrzęst, i pychę słów; Wypuœcił swój piorunny grot I w zwycięstwa samym progu Skarcił butę w dumnym wrogu. A ugodzony wznak na ziemię runie Ten, który w namiętnym gniewie Miasto pogrzebać chciał w ognia całunie I jak wicher dšł w zarzewie. Legł on od Zeusa gromu powalony; Innym znów Ares inne znaczy zgony. Bo siedmiu - siedmiu strzegło wrót, Na męża mšż wymierzył dłoń; Dziœ w stosach lœni za zwycięstw trud Ku Zeusa czci pobitych broń. Ale przy jednej miasta bramie Nie błyszczy żaden chwały łup, Gdzie brat na brata podniósł ramię, Tam obok trupa poległ trup. Więc teraz Nike, czci syta i sławy, Zwraca ku Tebom radosne swe oczy. Po twardym znoju i po walce krwawej Rzezi wspomnienie niech serca nie mroczy IdŸmy do œwištyń, a niechaj na przodzie Teb skoczny Bakchos korowody wiedzie. Przodownik CHÓRU Lecz otóż widzę, jak do nas tu zdšża Kreon, co ziemiš tš włada; Nowy bóstw wyrok go w myœlach pogršża, Ważne on plany waży i układa. Widno, że zbadać chciałby nasze zdanie, Skoro tu starców wezwał na zebranie. [Wchodzi KREON.] Epeisodion I, Stasimon I Epeisodion I KREON O Tebańczycy, nareszcie bogowie Z burzy i wstrzšœnień wyrwali to miasto, A jam was zwołał tutaj przed innymi, Boœcie wy byli podporami tronu Za Laijosa i Edypa rzšdów I po Edypa zgonie młodzieniaszkom pewnš swš radš służyliœcie chętnie. Kiedy zaœ oni za losu wyrokiem Polegli obaj w bratobójezej walce, Krwiš pokalawszy braterskie prawice, Wtedy ja władzę i tron ten objšłem, Który mi z prawa po zmarłych przypada. Trudno jest duszę przeniknšć człowieka, Jego zamysly i pragnienia, zanim On ich na szerszym nie odsłoni polu. Ja tedy władcę, co by rzšdzšc miastem, Wnet się najlepszych nie imał zamysłów I œmiało woli swej nie œmiał ujawnić, Za najgorszego uważałbym pana. A gdyby wyżej nad dobro publiczne Kładł zysk przyjaciół, za nic bym go ważył. I nie milczałbym, na Zeusa przysięgam Wszechwidzšcego, gdybym spostrzegł zgubę Zamiast zbawienia kroczšcš ku miastu. Nigdy też wroga nie chciałbym ojczyzny Mieć przyjacielem, o tym przeœwiadczony, Że nasze szczęœcie w szczęœciu miasta leżyI jego dobro przyjaciół ma raić. Przez te zasady podnoszę to miasto I tym zasadom wierny obwieœciłem Ukaz ostatni na Edypa synów: Aby dzielnego w walce Eteokla, Który w obronie poległ tego miasta, W grobie pochować i uczcić ofiarš, Która w kraj zmarłych za zacnymi idzie; Brata zaœ jego - Polinika mniemam - Który to bogów i ziemię ojczystš Naszedł z wygnania i ognia pożogš Zamierzał zniszczyć, i swoich rodaków Krwiš się napoić, a w pęta wzišć drugich, Wydałem rozkaz, by chować ni płakać Nikt się nie ważył, lecz zostawił ciało Przez psy i ptaki w polu poszarpane. Taka ma wola, a nie œcierpię nigdy, By Ÿli w nagrodzie wyprzedzili prawych. Kto za to miastu dobrze życzy, W zgonie i w życiu dozna mej opieki. Przodownik CHÓRU Tak więc, Kreonie, raczysz rozporzšdzać Ty co do wrogów i przyjaciół grodu. A wszelka władza zaprawdę ci służy I nad zmarłymi, i nami, co żyjem. KREON A więc czuwajcie nad mymi rozkazy. Przodownik CHÓRU Poleć młodszemu straż nad tym i pieczę. KREON Przecież tam stojš straże w pogotowiu. Przodownik CHÓRU Czegoż byœ tedy od nas jeszcze żšdał? KREON Byœcie niesfornym stanęli oporem. Przodownik CHÓRU Głupi ten, kto by na œmierć się narażał. KREON Tak, œmierć go czeka! Lecz wielu do zguby Popchnęła żšdza i zysku rachuby. [Wchodzi STRAŻNIK.] STRAŻNIK O najjaœniejszy, nie powiem, że w biegu Œpieszšc ja tutaj tak się zadyszałem; Bom ja raz po raz przystawał po drodze I chciałem nazad zawrócić z powrotem. A dusza tak mi mówiła,co chwila: Czemuż to, głupi, ty karku nadstawiasz? Czemuż tak lecisz? Przecież może inny Donieœć to księciu: na cóż ty masz skomleć?Tak sobie myœlšc, œpieszyłem powolnie, A krótka droga wraz mi się wzdłużała. Na koniec myœlę: niech będzie, co będzie, I staję, ksišżę, przed tobš, i powiem, Choć tak po prawdzie sam nie wiem zbyt wiele. A zresztš tuszę, że nic mnie nie czeka; Chyba, co w górze było mi pisane. KREON Cóż więc nadmiernš przejmuje cię trwogš? STRAŻNIK Zacznę od siebie, żem nie zrobił tego, Co się zdarzyło, anim widział sprawcy Żem więc na żadnš nie zarobił karę. KREON Dzielnie warujesz i wałujesz sprawę; Lecz jasne, że coœ przynosisz nowego. STRAŻNIK Bo to niesporo na plac ze złš wieœciš. KREON Lecz mów już w końcu i wynoœ się potem! STRAŻNIK A więc już powiem. Trupa ktoœ co tylko Pogrzebał skrycie i wyniósł się chyłkiem; Rzucił garœć ziemi i uczcił to ciało. KREON Co mówisz? Któż był tak bardzo bezczelny?STRAŻNIK Tego ja nie wiem, bo żadnego znaku Topora ani motyki nie było. Ziemia wokoło była gładka, zwarta, Ani w niej stopy, niż żadnej kolei, Lecz, krótko mówišc, sprawca znikł bez œladu. Skoro też jeden ze straży rzecz wskazał, Zaraz nam w myœli, że w tym jakieœ licho. Trup znikł, a leżał nie pod grubš zaspš, Lecz przyprószony, jak czyniš, co winy Się wobec zmarłych strachajš; i zwierza Lub psów szarpišcych trupy ani œladu. Więc zaczšł jeden wyrzekać na drugich, Jeden drugiego winować, i było Blisko już bójki, bo któż by ich zgodził? W każdym ze straży wietrzyliœmy sprawcę,Lecz tak na oœlep, bo nikt się nie przyznał. I my gotowi i żary brać w ręce, I w ogień skoczyć, i przysišc na bogów, Że nie my winni ani byli w spółce Z tym, co obmyœlił tę rzecz i wykonał. Więc koniec końcem, gdy dalej tak nie szło,Jeden rzekł słowo, które wszystkim oczy Zaryło w ziemię; boœmy nie wiedzieli, Co na to odrzec, a strach nas zdjšł wielki, Co z tego będzie. Rzekł więc na ten sposób,Że tobie wszystko to donieœć należy. I tak stanęło, a mnie nieszczęsnemu Los kazał zażyć tej przyjemnej służby. Więc po niewoli sobie i wam staję, Bo nikt nie lubi złych nowin zwiastuna. Przodownik CHÓRU O panie, mnie już od dawna się roi, Że się bez bogów przy tym nie obeszło. KREON Milcz, jeœli nie chcesz wzbudzić mego gniewu I prócz staroœci ukazać głupoty! Bo brednie pleciesz, mówišc, że bogowie O tego trupa na ziemi się troszczš. Czyżby z szacunku, jako dobroczyńcę, Jego pogrzeb-li, jego, co tu wtargnšł, Aby œwištynie i ofiarne dary Zburzyć, spustoszyć ich ziemię i prawa? Czyż według ciebie bóstwa czczš zbrodniarzy? O nie, przenigdy! Lecz tego tu miasta Ludzie już dawno, przeciw mnie szemrajšc,Głowš wstrzšsali i jarzmem ukrycie Przeciw mym rzšdom i mojej osobie. Wiem ja to dobrze, że za ich pienišdze Straże się tego dopuœciły czynu. Bo nie ma gorszej dla ludzi potęgi, Jak pienišdz: on to i miasta rozburza, On to wypiera ze zagród i domu, On prawe dusze krzywi i popycha Do szpetnych kroków i nieprawych czynów. Zbrodni on wszelkiej ludzkoœci jest mistrzem I drogowskazem we wszelkiej sromocie. A ci, co czyn ten za pienišdz spełnili, Dopięli swego: spadnš na nich kaŸnie. Bo jako Zeusa czczę i hołd mu składam, - Miarkuj to dobrze, a klnę się przysięgš - Tak jeœli zaraz schwytanego sprawcy Nie dostawicie przed moje oblicze, To jednej œmierci nie będzie wam dosyć, Lecz wprzódy wiszšc będziecie zeznawać, Byœcie w przyszłoœci wiedzieli, skšd grabićI cišgnšć zyski, i mieli naukę, Że nie na wszelki zysk godzić należy. Bo to jest pewne, że brudne dorobki Częœciej do zguby prowadzš niż szczęœcia. STRAŻNIK Wolnoż mi mówić? Czy pójœć mam w milczeniu? KREON Czyż nie wiesz jeszcze, jak głos twój mi wstrętny? STRAŻNIK Uszy ci rani czy też duszę twojš? KREON Cóż to? Chcesz badać, skšd idš me gniewy? STRAŻNIK Sprawca ci duszę, a ja uszy trapię. KREON Cóż to za urwis z niego jest wierutny! STRAŻNIK A przecież nie ja czyn ten popełniłem. KREON Ty! - swojš duszš frymarczšc w dodatku. STRAŻNIK O nie! Próżne to myœli, próżniejsze domysły. KREON Zmyœlne twe słowa, lecz jeżeli winnych Mi nie stawicie, to wnet wam zaœwita, Że brudne zyski sprowadzajš kaŸnie. STRAŻNIK O, niech go ujmš, owszem, lecz cokolwiek Teraz się stanie za dopustem losu, Ty mnie już tutaj nie zobaczysz więcej; Bo już i teraz dziękuję ja bogom, Żem wbrew nadziei stšd wyszedł bez szwanku. [Odchodzi. KREON wchodzi do pałacu.] Stasimon I CHÓR Siła jest dziwów, lecz nad wszystkie sięga Dziwy człowieka potęga, Bo on prze œmiało poza sine morze, Gdy toń się wzdyma i kłębi, I z roku na rok swym lemieszem porze Matkę ziemicę do głębi. Lotny ród ptaków i stepu zwierzęta, I dzieci fali usidla on w pęta, Wszystko rozumem zwycięży. Dzikiego zwierza z gór œcišgnie na błonie, Krnšbrny kark tura i grzywiaste konie Ujarzmi w swojej uprzęży. Wynalazł mowę i myœli dał skrzydła, I życie ujšł w porzšdku prawidła, Od mroŸnych wichrów na deszcze i gromy Zbudował sobie schroniska i domy, Na wszystko z radš on gotów. Lecz choćby œmiało patrzał w wiek daleki, Choć ma na bóle i cierpienia leki, Œmierci nie ujdzie on grotów. A sił potęgę, które w duszy tlejš, Popchnie on zbrodni lub cnoty kolejš; Jeżeli prawa i bogów czeœć wyzna, To hołd mu odda ojczyzna; A będzie jej wrogiem ten, który nie z bogiem Na czeœć i prawoœć się ciska; Niechajby on sromu mi nie wniósł do domu,Nie skalał mego ogniska! Przodownik CHÓRU Lecz jakiż widok uderza me oczy? Czyż ja zdołałbym wbrew prawdzie zaprzeczyć, Że to dzieweczka idzie Antygona? O ty nieszczęsna, równie nieszczęsnego Edypa córo ! Cóżże się stało? Czy cię na przestępstwie Ukazu króla schwytano i teraz Wskutek tej zbrodni prowadzš jak brankę? [Wchodzi STRAŻNIK prowadzšc Antygonę.] Epeisodion II, Stasimon II Epeisodion II STRAŻNIK Oto jest dziewka, co to popełniła. Tę schwytaliœmy. Lecz gdzieżeż jest Kreon?[Wchodzi KREON.] Przodownik CHÓRU Wychodzi oto z domu w samš porę. KREON Cóż to? Jakież tu zeszedłem zdarzenie? STRAŻNIK Niczego, panie, nie trza się odrzekać, Bo myœl póŸniejsza kłam zada zamysłom; Ja bo dopiero klšłem, że już nigdy Nie stanę tutaj po groŸbach, coœ miotał; Ale ta nowa, wielka niespodzianka Nie da się zmierzyć z nijakš radoœciš. Idę więc, chociaż tak się zaklinałem, Wiodšc tę dziewkę, którš przychwycono, Gdy grób gładziła; żaden los tym razem Mnie tu nie przywiódł, lecz własne odkrycie, SšdŸ jš i badaj; jam sobie zasłużył, Bym z tych opałów wydostał się wreszcie. KREON Jakim sposobem i gdzieżeœ jš schwytał? STRAŻNIK Trupa pogrzebła. W dwóch słowach masz wszystko. KREON Czy pewny jesteœ tego, co tu głosisz? STRAŻNIK Na własne oczy przecież jš widziałem Grzebišcš trupa; chyba jasno mówíę. KREON Więc na goršcym zszedłeœ jš uczynku? STRAŻNIK Tak się rzecz miała: kiedyœmy tam przyszli,GroŸbami twymi srodze przepłoszeni, Zmietliœmy z trupa ziemię i znów, nagie I już nadpsute zostawiwszy ciało, Na bliskim wzgórzu siedliœmy, to baczšc, By nam wiatr nie niósł wstrętnego zaduchu.A jeden beształ drugiego słowami, By się nie lenić i nie zaspać sprawy. To trwało chwilę; a potem na niebie Zabłysnšł w œrodku ognisty kršg słońca, I grzać poczęło; aż nagle się z ziemi w؈Šj ľA(48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjÄ Č p c } đc mĆc 3ŽBá!Ę c€Ť.-cŘ5đ[Č=Ć€Wicher poderwał i wœród strasznej tršby Wył po równinie, dršc liœcie i korę Z drzew, i zapełnił kurzawš powietrze; Przymknšwszy oczy, drżeliœmy ze strachu. A kiedy wreszcie ten szturm się uciszył, Widzimy dziewkę, która tak boleœnie Jak ptak zawodzi, gdy znajdzie swe gniazdoObrane z pisklšt i opustoszałe. Tak ona, trupa dojrzawszy nagiego, Zaczyna jęczeć i przeklęstwa miotać Na tych, co brata obnażyli ciało. I wnet przynosi garœć suchego piasku, A potem z wiadra, co dŸwiga na głowie, Potrójnym płynem martwe skrapia zwłoki. My więc rzucimy się na niš i dziewkę Chwytamy, ona zaœ nic się nie lęka. Badamy dawne i œwieże jej winy, Ona zaœ żadnej nie zaprzecza zbrodni; Co dla mnie miłe, lecz i przykre było, Bo że z opałów sam się wydostałem, Było mi słodkie, lecz żem w nie pogršżył Znajomych, przykre. Chociaż ostatecznie, Skorom ja cały, resztę lekko ważę. KREON Lecz ty, co głowę tak skłaniasz ku ziemi, Mów, czy to prawda, czy donos kłamliwy? ANTYGONA Jam to spełniła, zaprzeczać nie myœlę. KREON [do STRAŻNIKA.] Ty więc się wynoœ, gdzie ci się podoba, Wolny od winy i ciężkich podejrzeń. [STRAŻNIK odchodzi.] A ty odpowiedz mi teraz w dwóch słowach,Czyżeœ wiedziała o moim zakazie? ANTYGONA Wiedziałam dobrze. Wszakże nie był tajny. KREON I œmiałaœ wbrew tym stanowieniom działać? ANTYGONA Nie Zeus przecież obwieœcił to prawo, Ni wola Diki, podziemnych bóstw siostry, Takš ród ludzki zwišzała ustawš. A nie mniemałam, by ukaz twój ostry Tyle miał wagi i siły w człowieku, Aby mógł łamać œwięte prawa boże, Które sš wieczne i trwajš od wieku, Ze ich poczštku nikt zbadać nie może. Ja więc nie chciałam ulęknšć się człeka I za złamanie praw tych kiedyœ bogom Zdawać tam sprawę. Bom œmierci ja pewna Nawet bez twego ukazu; a jeœli Wczeœniej œmierć przyjdzie, za zysk to poczytam. Bo komu przyszło żyć wœród nieszczęœć tylu, Jakżeby w œmierci zysku nie dopatrzył? Tak więc nie mierzi mnie œmierci ta groŸba,Lecz mierziłoby mnie braterskie ciało Nie pogrzebane. Tak, œmierć mnie nie straszy; A jeœli głupio działać ci się zdaje, Niech mój nierozum za nierozum staje. Przodownik CHÓRU Krnšbrne po krnšbrnym dziewczyna ma ojcuObejœcie, grozie nie ustšpi łatwo. KREON Lecz wiedz, że często zamysły zbyt harde Spadajš nisko, że często się widzi, Jako żelazo najtwardsze wœród ognia Gnie się i mimo swej twardoœci pęka; Wiem też, że drobne wędzidło rumaki Dzikie poskramia. Bo tym nieprzystojna Wyniosłoœć, którzy u innych w niewoli. Dziewka ta jednš splamiła się winš Rozkazy dane obchodzšc i łamišc, Teraz przed drugim nie sroma się gwałtem,Z czynu się chełpi i nadto uršga. Lecz nie ja mężem, lecz ona by była, Gdyby postępek ten jej uszedł płazem. Ale czy z siostry, czy choćby i bliższej Krwiš mi istoty ona pochodziła, Ona i siostra nie ujdš przenigdy Œmierci straszliwej; bo i siostrę skarcę, Że jej wspólniczkš była w tym pogrzebie. Wołać mi tamtš, którš co dopiero Widziałem w domu zmieszanš, szalonš, Tak duch zazwyczaj tych zdradza, co tajnieSię dopuœcili jakiegoœ występku. Wstręt zaœ ja czuję przeciw tym złoczyńcom, Którzy swe grzechy chcš potem upiększać. ANTYGONA Chceszli co więcej, czyli œmierć mi zadać? KREON O nie! W tym jednym zawiera się wszystko. ANTYGONA Więc na cóż zwlekać? Jako twoje słowa Mierżš i oby zawsze mnie mierziły, Tak wstrętne tobie wszelkie me postępki. A jednak skšd bym piękniejszš ja sławę Uszczknęła, jako z brata pogrzebania? I ci tu wszyscy rzecz by pochwalili, Gdyby im trwoga nie zawarła mowy. Ale tyranów los ze wszech miar błogi, Wolno im czynić, co zechcš, i mówić. KREON Sama tak sšdzisz poœród Kadmejczyków. ANTYGONA I ci tak sšdzš, lecz stulajš wargi. KREON Nie wstyd ci, jeœli od tych się wyróżniasz? ANTYGONA Czcić swe rodzeństwo nie przynosi wstydu.KREON Nie był ci bratem ten, co poległ drugi? ANTYGONA Z jednego ojca i matki zrodzonym. KREON Czemuż więc niesiesz czeœć, co jemu wstrętna? ANTYGONA Zmarły nie rzucił mi skargi tej w oczy. KREON Jeœli na równi z nim uczcisz złoczyńcę? ANTYGONA Nie jak niewolnik, lecz jak brat on zginšł. KREON On, co pustoszył kraj, gdy tamten bronił? ANTYGONA A jednak Hades pożšda praw równych. KREON Dzielnemu równoœć ze złem nie przystoi. ANTYGONA Któż wie, czy takie wœród zmarłych sš prawa? KREON Wróg i po œmierci nie stanie się miłym. ANTYGONA Współkochać przyszłam, nie współnienawidzić. KREON Jeœli chcesz kochać, kochaj ich w hadesie. U mnie nie będzie przewodzić kobieta. Przodownik CHÓRU Lecz otóż wiodš Ismenę, o panie; Widać jej boleœć i słychać jej łkanie, A jakaœ chmura przysłania jej oczy I pięknš dziewki twarz mroczy. KREON O ty, co w domu przypięłaœ się do mnie Jak wšż podstępnie, żem wiedzieć wręcz nie mógł, Iż na mš zgubę dwa wyrodki żywię - Nuże, mów teraz, czyœ była wspólniczkš W tym pogrzebaniu, lub wyprzej się winy. ISMENA Winna ja jestem, jak stwierdzi to siostra, I biorę na się tej zbrodni połowę. ANTYGONA Lecz sprawiedliwoœć przeczy twym stwierdzeniom; Aniœ ty chciała, ni jać przypuœciłam. ISMENA Jednak w niedoli twojej nie omieszkam Wzišć na się czšstkę twych cierpień i kaŸni.ANTYGONA Hades i zmarli wiedzš, kto to zdziałał. Słowami œwiadczyć miłoœć - to nie miłoœć. ISMENA O, nie zabraniaj mi, siostro, choć w œmierciZ tobš się złšczyć i uczcić zmarłego. ANTYGONA Nie chcę twej œmierci, ani zwij twym dziełem, Coœ nie sprawiła; mój zgon starczy bratu. ISMENA Lecz jakiż żywot mnie czeka bez ciebie? ANTYGONA Pytaj Kreona! Zwykłaœ nań ty baczyć. ISMENA Po cóż mnie dręczysz bez żadnej potrzeby?ANTYGONA Cierpię ja, że mi œmiać przyszło się z ciebie. ISMENA W czym bym choć teraz ci przydać się mogła? ANTYGONA Myœl o ratunku, ja go nie zawiszczę. ISMENA O, ja nieszczęsna! Więc chcesz mnie porzucić? ANTYGONA Wybrałaœ życie - ja życia ofiarę. ISMENA Skšd wiesz, co na dnie słów moich się kryje? ANTYGONA W słowach ty rady, ja szukałam w czynie. ISMENA A jednak wina ta sama nas łšczy. ANTYGONA BšdŸ zdrowa, żyjesz - a moja już dusza W krainie œmierci... zmarłym œwiadczyć może. KREON Z dziewczšt się jednej teraz zwichnšł rozum, Druga od młodu wcišż była szalona. ISMENA O władco, w ludziach zgnębionych nieszczęœciem Umysł się chwieje pod ciosów obuchem. KREON W tobie zaiste, co łšczysz się z zbrodniš. ISMENA Bo cóż mi życie warte bez mej siostry? KREON Jej nie nazywaj - bo ona już zmarła. ISMENA Więc narzeczonš chcesz zabić ty syna? KREON Sš inne łany dla jego posiewu. ISMENA Lecz on był dziwnie do niej dostrojony. KREON Złymi dla synów niewiasty się brzydzę. ISMENA Drogi Haimonie, jak ojciec cię krzywdzi! KREON Twój głos i swadŸby zbyt mierżš mnie twoje. Przodownik CHÓRU A więc chcesz wydrzeć kochankę synowi? KREON Hades posłaniem będzie tej miłoœci. Przodownik CHÓRU Taka więc wola, że ta umrzeć musi? KREON Moja i twoja; lecz dosyć tych zwlekań! WiedŸcie je, sługi, w dom, bo odtšd majš Żyć jak niewiasty, nie według swej woli. Toć i zbyt œmiałe ulęknš się serca, Gdy widmo œmierci zaglšdnie im w oczy. [Straż odprowadza do pałacu Antygonę i Ismenę.] Stasimon II CHÓR Szczęœliwy, kogo w życiu klęski nie dosięgły! Bo skoro bóg potrzšœnie domowymi węgły, Z jednego gromu cały szereg nieci, Po ojcach godzi i w dzieci. Tak jako fale na morzu się piętrzš, Gdy wicher tracki do głębiny wpadnie I ryje iły drzemišce gdzieœ na dnie, Aż brzeżne skały od burzy zajęczš - Tak już od wieków w Labdakidów domy Po dawnych gromach nowe godzš gromy. Bóle minionych pokoleń Nie niosš ulg i wyzwoleń. I ledwie słońce promienie rozpostrze Ponad ostatniš odnogš rodzeństwa, A już bóstw krwawych podcina jš ostrze, Obłęd i szału przeklęstwa. O Zeusie, któż się z twš potęgš zmierzy? Ciebie ni czasu odwieczne miesišce, Ni sen nie zmoże wœród swoich obierzy. Ty, co Olimpu szczyty jaœniejšce Przez wieki dzierżysz promienny, Równy w swej sile, niezmienny. A wieczne prawo gniecie ziemi syny, Że nikt żywota nie przejdzie bez winy. Nadzieja złudna, bo jednym da skrzydła, Drugich omota w swe sidła; Żšdz lotnych wzbudzi w nich ognie, Aż życie pióra te pognie. A wiecznš prawda, że w przystępie dumy Mieniš dobrymi ci nieprawe czyny, Którym bóg zmieszał rozumy! Nikt się na ziemi nie ustrzeże winy. Przodownik CHÓRU Lecz otóż Haimon, z twojego potomstwa Wiekiem najmłodszy; widocznie boleje Nad ciężkim losem swej umiłowanej I po swym szczęœciu łzy leje. [Wchodzi HAIMON.] Epeisodion III, Stasimon III Epeisodion III KREON Wkrótce przejrzymy jaœniej od wróżbitów. O synu! Czy ty przybywasz tu gniewny Wskutek wyroku na twš narzeczonš, Czy w każdej doli zachowasz mnie miłoœć? HAIMON Twoim ja, ojcze! Skoro mšdrze radzisz, Idę ja chętnie za twoim przewodem; I żaden zwišzek nie będzie mi droższy Ponad wskazówki z ust twoich rozumnych. KREON O! tak, mój synu, być zawsze powinno: Zdanie ojcowskie ponad wszystkie ważyć. Przecież dlatego błagajš ojcowie, Aby powolnych synów dom im chował, Którzy by krzywdy od wrogów pomœcili, A równo z ojcem uczcili przyjaciół. Kto by zaœ płodził potomstwo nic warte, Cóż by on chował, jak troski dla siebie, A wobec wrogów wstyd i poœmiewisko? Synu, nie folguj więc żšdzy, nie porzuć Dla marnej dziewki rozsšdku! Wiedz dobrze,Że nie ma bardziej mroŸnego uœcisku, Jak w złej kobiety ramionach, bo trudno O większš klęskę, jako zły przyjaciel. Przeto ze wstrętem ty porzuć te dziewkę, Aby w hadesie innemu się dała. Bo skorom poznał, że z całego miasta Ona jedyna oparła się prawu, Nie myœlę stanšć wszem wobec jak kłamca.Ale jš stracę. Rodzinnego Zeusa Niech sobie wzywa! Jeœli wœród rodziny Nie będzie ładu, jak obcych poskromić? Bo kto w swym domu potrafi się rzšdzić, Ten sterem państwa pokieruje dobrze; Kto zaœ zuchwale przeciw prawu działa I tym, co rzšdzš, narzucać chce wolę, Ten nie doczeka się mego uznania. Wybrańcom ludu posłusznym być trzeba W dobrych i słusznych - nawet w innych sprawach. Takiego męża rzšdom bym zaufał, Po takim służby wyglšdał ochotnej Taki by w starciu oszczepów i w walce Wytrwał na miejscu jak dzielny towarzysz. Nie ma zaœ większej klęski od nierzšdu: On gubi miasta, on domy rozburza, On wœród szeregów roznieca ucieczkę. Zaœ poœród mężów powolnych rozkazom Za życia puklerz stanie posłuszeństwo. Tak więc wypada strzec prawa i władzy I nie ulegać niewiast samowoli. Jeżeli upaœć, to z ręki paœć męskiej, Bo hańba doznać od niewiasty klęski. Przodownik CHÓRU Nam, jeœli staroœć rozumu nie tłumi, Zdajesz się mówić o tym bardzo trafnie. HAIMON Ojcze, najwyższym darem łaski bogów Jest niewštpliwie u człowieka rozum. A ja słusznoœci twoich słów zaprzeczyć Ani bym umiał, ani chciałbym zdołać. Ale sšd zdrowy, mógłby mieć też inny. Mam ja tę wyższoœć nad tobš, że mogę Poznać, co ludzie mówiš, czyniš, ganiš, Bo na twój widok zdejmuje ich trwoga I słowo, ciebie rażšce, zamiera. A więc cichaczem przyszło mi wysłuchać, Jak miasto nad tš się żali dziewicš, Że ze wszech niewiast najmniej ona winna, Po najzacniejszym czynie marnie kończy: Czyż bo ta, co w swym nie przeniosła sercu By brat jej leżał martwy bez pogrzebu, Psom na pożarcie i ptactwu dzikiemu, Raczej nagrody nie godna jest złotej? Takie się głosy odzywajš z cicha. Ja zaœ, o ojcze, niczego nie pragnę, Jak by się tobie dobrze powodziło. Bo jestli większy skarb nad dobre imię Ojca dla dzieci lub dzieci dla ojca? Nie żyw więc tego, ojcze, przeœwiadczenia,Że tylko twoje coœ warte jest zdanie; Bo kto jedynie sam sobie zawierzy, Na swojej mowie polega i duszy, Gdy go odsłoniš, pustym się okaże. Choćby był mšdry, przystoi mężowi Cišgle się uczyć, a niezbyt upierać. Widzisz przy rwšcych strumieniach, jak drzewo, Które się nagnie, zachowa konary, A zbyt oporne z korzeniami runie. Także i żeglarz, który zbyt nacišgnie Żagle i folgi nie daje, przewróci ŁódŸ i osišdzie bez ławic na desce. Ustšp ty przeto i zaniechaj gniewu, Bo jeœli wolno sšdzić mnie, młodszemu, Mniemam, że taki człowiek najprzedniejszy, Który opływa w rozum z przyrodzenia; Jeœli tak nie jest - a i to się zdarzy - Niechaj rad dobrych zbyt lekko nie waży. Przodownik CHÓRU O panie, słuchaj, jeœli w porę mówi, A ty znów ojca; obaj mšdrze prawiš. KREON A więc w mym wieku mam mšdroœci szukać I brać nauki u tego młokosa? HAIMON Nauki słuszne; a jeœli ja młody, To na rzecz raczej, niż wiek, baczyć trzeba. KREON Na rzecz, niesfornym która czeœć oddaje? HAIMON Ni słowem œmiałbym czeœć takš zalecać. KREON A czyż nie w taki błšd popadła tamta? HAIMON Przeczy głos ludu, co mieszka w Teb grodzie. KREON Więc lud mi wskaże, co ja mam zarzšdzać? HAIMON Niemal jak młodzian porywczy przemawiasz. KREON Sobie czy innym gwoli ja tu rzšdzę? HAIMON Marne to państwo, co li panu służy. KREON Czyż nie do władcy więc państwo należy? HAIMON Pięknie byœ wtedy rzšdził... na pustyni. KREON Ten, jak się zdaje, z tamtš dziewkš trzyma.HAIMON Jeœli ty dziewkš; o ciebie się troskam. KREON Z ojcem się swarzšc, o przewrotny synu? HAIMON Bo widzę, że ty z drogi zbaczasz prawej. KREON Błšdzęż ja strzegšc godnoœci mej władzy? HAIMON Nie strzeżesz - władzš pomiatajšc bogów KREON O niski duchu, na służbie kobiety! HAIMON Lecz w służbie złego nie znajdziesz mnie nigdy. KREON Cała twa mowa jej sprawy ma bronić. HAIMON Twej sprawy, mojej i podziemnych bogów. KREON Nigdy już żywej ty jej nie poœlubisz. HAIMON Zginie - to œmierciš sprowadzi zgon inny. KREON A więc już groŸbš œmiesz we mnie ty godzić? HAIMON Nie grożę: zwalczyć puste chcę zamysły. KREON Wnet pożałujesz twych nauk, młokosie! HAIMON Nie byłbyœ ojcem, rzekłbym, żeœ niemšdry.KREON Niewiast służalcze, przestań się uprzykrzać! HAIMON Chcesz więc ty mówić, a drugich nie słuchać? KREON Doprawdy? Ale, na Olimp, wiedz o tym, Że cię twe drwiny o zgubę przyprawiš. WiedŸcie tu dziewkę; niechajże wyrodna W oczach kochanka tu ginie, natychmiast! HAIMON Nie umrze ona przy mnie! Nie marz o tym! Nie ujrzę tego, raczej ty nie ujrzysz Więcej mojego oblicza, jeżeli W szale na bliskich porywać się myœlisz. [Odchodzi.] Przodownik CHÓRU Uniesion gniewem wypadł on, o władco, A w młodej głowie rozpacz złym doradcš. KREON Niech myœli, czyny knuje on zuchwałe - Ale tych dziewek nie wyrwie on œmierci. Przodownik CHÓRU Jak to? Czy obie ty zgładzić zamyœlasz? KREON Niewinna ujdzie; słusznie mnie strofujesz. Przodownik CHÓRU A jakiż tamtej gotujesz ty koniec? KREON Gdzieœ na bezludnym zamknę jš pustkowiu, W skalistym lochu zostawię żyjšcš, Strawy przydajšc jej tyle, by kaŸnię Pozbawić grozy i klštwy nie œcišgnšć; A tam jej Hades, którego jedynie Z bogów uwielbia, może da zbawienie - Lub pozna wreszcie, jeœli marnie zginie, Że próżnš służbš czcić hadesu cienie. [Odchodzi do pałacu.] Stasimon III CHÓR Miłoœci, któż się wyrwie z twych obierzy! Miłoœci, która runiesz na ofiary, W gładkich dziew licach gdy rozniecisz czary Kroczysz po morzu i wœród chat pasterzy, Ni bóg nie ujdzie przed twoim nawałem, Ani œmiertelny. Kim władasz, wre szałem. Za twym podmuchem - do winy Zboczy i prawy wraz człowiek; Spory ty szerzysz wœród jednej rodziny. Urok wystrzela zwycięsko spod powiek Dziewicy, sięgnie i praw majestatu Moc Afrodyty, co przewodzi œwiatu. Przodownik CHÓRU A i ja nawet, chociaż wiernie służę, Prawie się w duszy na ukazy burzę, A boleœć serce mi rani; Bo straszny widok uderza me oczy: Do wszechchłonšcej Antygona kroczy, Ciemnej hadesu przystani. [Straż prowadzi Antygonę.] Epeisodion IV, Stasimon IV Epeisodion IV ANTYGONA Patrzcie, o patrzcie, wy, ziemi tej dzieci, Na mnie, kroczšcš w smutne œmierci cienie, Oglšdajšcš ostatnie promienie Słońca, co nigdy już mi nie zaœwieci; Bo mnie Hadesa dziœ ręka œmiertelna Do Acherontu bladych wiedzie włoœci Ani zaznałam miłoœci, Ani mi zabrzmi żadna pieœń weselna; Ale na zimne Acherontu łoże Ciało nieszczęsne me złożę. CHÓR Pieœni ty godna, i w chwały rozkwicie w؈Šj ľA(48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjÄ Č `š cú c X]ˆ c€ĺ c(w>|.Ž c € 9c6 W kraj œmierci niesiesz twe życie. Ani cię chorób przygnębiło brzemię, Ni miecza ostrze zwaliło na ziemię. Lecz własnowolna, nie dobiegłszy kresu, Żywa w kraj stšpasz hadesu. ANTYGONA Słyszałam niegdyœ o frygijskiej Niobie, Córce Tantala i jej strasznym zgonie, Że skamieniała w swej niemej żałobie I odtšd cišgle we łzach bólu tonie. Skała owiła jš, jak bujne bluszcze, A na jej szczytach œnieg miecie, deszcz pluszcze, Rozpaczy łkaniem zroszone jej łono - Mnie też kamiennš poœciel przeznaczono. CHÓR Lecz ona przecież z krwi bogów jest rodem, My œmiertelnego pokolenia płodem. Hołd jednak temu, kto choć w œmierci progu Dorówna bogu. ANTYGONA Uršgasz biednej. Czemuż obelżywš Mowš mnie ranisz, pókim jeszcze żywš? Miasto i męże dzierżšcy te grody, Wzywam was, zwróćcie litosne swe oczy, I wy, Teb gaje i dirkejskie wody, Na mnie, co idę ku ciemnej pomroczy, Nie opłakana przez przyjaciół żale, Do niezwykłego grobowca gdzieœ w skale. O, ja nieszczęsna! Anim ja zmarła, ani też przy życiu; Œmierć mnie już trzyma w swym mroŸnym spowiciu. CHÓR W nadmiarze pychy zuchwałej Z tronem się Diki twe myœli i mowy Zderzyły w locie, złamały. Zły duch cię œciga rodowy. ANTYGONA Mowa ta głębiš mego serca targa; Dotknšłeœ ojca ty sromu, I w słowach twoich rozbrzmiała znów skarga Nad nieszczęœciami Labdakidów domu. Strasznš ja pomnę łożnicę, W której syn z matkš zdrożne œluby wišże. Nieszczęœni moi rodzice! Klštwš brzemienna dziœ do was podšżę, Dziewiczoœć niosšc wam serca. O drogi bracie, złowrogie twe œluby Były poczštkiem pogromu i zguby; Tyœ - choć zmarły - mój morderca. CHÓR Zmarłych czcić - czcigodny czyn, Ale godny kaŸni błšd - Łamać prawo, walić rzšd. Tyœ zginęła z własnych win. ANTYGONA Bez łez, przyjaciół, weselnego pienia Kroczę już, biedna, ku œmiertelnej toni. Wnet już nie ujrzę ni słońca promienia. Nikt łzy nad mojš dolš nie uroni. [Wchodzi KREON.] KREON Czyżby kto ustał w przedzgonnych tych skargach, Gdyby mu dano się żalić bez końca? Bierzcie stšd dziewkę i w ciemnym jš grobie Zawrzyjcie zaraz, jak już nakazałem. Tam jš zostawcie samotnš, by zmarła, Albo też żywa pędziła dni marne; Tak wobec dziewki zostaniem bez winy, A nie œcierpimy, aby wœród nas żyła. ANTYGONA Grobie, ty mojej łożnico miłoœci, Mieszkanie wieczne, ciemnico sklepiona! Idę do moich, których tylu goœci W pozgonnych domach boska Persefona. Za wami idę ja, co w życiu wioœnie Zginęłam, prawie nie zaznawszy œwiata, A tuszę, że mnie tam przyjmš radoœnie, Ty, ojcze, matko, i miła dłoń brata: Bom tu z miłosnš służbš wasze ciała Własnš obmyła, namaœciła rękš; Żem bratnie zwłoki uczciwie grzebała, Takš mnie darzš podziękš! Mam u szlachetnych ludzi czeœć i chwałę Lecz potępienie ze strony Kreona; Bo on me czyny uznał za zuchwałe. Rękš więc jego teraz uwięziona, Ani zaznawszy słodyczy wesela, Ni uczuć matki, ni dziatek pieszczoty, Schodzę tak sama i bez przyjaciela, Nieszczęsna, żywa do grobowej groty. Jakież to bogów złamałam ustawy? Jakże do bogów podnosić mam modły, Wołać o pomoc, jeżeli czyn prawy, Który spełniłam, uznano za podły? Lecz jeœli z bogów to zrzšdzenie płynie, Trzeba mi winnej znieœć w ciszy cierpienia Jeœli ci błšdzš, niech sięgnie ich w winie KaŸń równa z bogów ramienia! Przodownik CHÓRU Te same burze i te same jeszcze Duszš tej dziewki wcišż miotajš dreszcze. KREON Pachołki, którym wieœć jš nakazałem, Swojš powolnoœć ciężko mi... odpłaczš. ANTYGONA Biada! Ta mowa grożšca Bliskiego wróżbš mi końca. Przodownik CHÓRU A ja odwagi nie œmiałbym dodawać, Że się te srogie ukazy odwlokš. ANTYGONA Ziemi tebańskiej ojczysty ty grodzie I wy, bogowie rodowi! Oto mnie wiodš w bezzwłocznym pochodzie Ku samotnemu grobowi. Patrzcie na księżnę ostatniš z Teb królów, W ręce siepaczy ujętš, Ile mšk ona, ile zniosła bólów Za wiernš służbę i œwiętš. [Wyprowadzajš Antygonę.] Stasimon IV CHÓR Tak i Danae jasnego dnia zorze Zmienić musiała na loch w miedŸ obity, W grobowej skryta komorze. A przecież ród jej zapewniał zaszczyty I Zeus deszcz złoty na łono jej roni. Straszne przeznaczeń obierze! Pienišdz ni siła, ni warowne wieże, Ni morski żagiel przed nimi nie chroni. Edonów króla Likurga też bucie, Że hardym słowem na boga się miota, Bakchos kamienne zgotował okucie, Gdzie zła wykipi ochota. Rozpoznał on tam za póŸno swe zbrodnie I pożałował słów gniewu, Chciał bo szał boski tłumić i pochodnie, Uršgał Muzom wœród œpiewu. Gdzie z mórz strzelajš kyanejskie progi, Kraj Salmidesu, dla przybyszów wrogi, Gdzie brzeg Bosforu bałwany roztršca, Tam widział Ares, jak dzikoœciš wršca Żona Fineusa pasierby swe nęka. Nie mieczem srogim wymierza im cięgi, Lecz krwawš rękę zatapia w ócz kręgi, Ostrzem je łupi czółenka. Ujęci oni kamiennš niewolš, Płaczš nad matki i swojš niedolš. Przecież jej przodki z Erechtydów rodu, Ojcem Boreasz; poœród skał i głogów, I burz pędziła dni swoje - od młodu, Na chyżych koniach - prawe dziecię bogów. Jednak choć w dali, i tu jej dosięga Odwiecznej Moiry potęga. [Wchodzi TYREZJASZ.] Epeisodion V, Stasimon V Epeisodion V TYREZJASZ [œlepy, wiedziony przez chłopca]O Teb starszyzno, wspólnym my tu krokiem I wspólnym wzrokiem zdšżamy, bo ciemnymZa oko staje przewodnika ręka. KREON Cóż tam nowego, Tyrezjaszu stary? TYREZJASZ Ja rzeknę, ty zaœ posłuchaj wróżbiarza. KREON Nigdy twoimi nie wzgardziłem słowy. TYREZJASZ Przeto szczęœliwie sterujesz tš nawš. KREON Przyœwiadczyć mogę, doznawszy korzyœci. TYREZJASZ Zważ teraz, znowu stoisz na przełomie. KREON Co mówisz? Trwogš przejmujš twe słowa. TYREZJASZ Poznasz tę prawdę ze znaków mej sztuki. Siadłem na starej wróżbity siedzibie, Gdzie wszelkie ptactwo kieruje swe loty. Aż naraz słyszę, jak niezwykłe głosy Wydajš ptaki, szalone i dzikie; I wnet poznałem, że szarpiš się szpony, Bo łopot skrzydeł to stwierdzał dobitnie. Przejęty trwogš, próbuję ofiary Na płomienistym ołtarzu, lecz ogień Nie chce wystrzelić ku górze, a sšczy Ciecz z mięs ofiarnych, wsiškajšc w popioły, Kipi i syczy, żółć bryzga w powietrze I spoza tłuszczu, co spłynšł stopiony, Uda wyjrzały na ołtarzu nagie. Od tego chłopca wnet się dowiedziałem, Że takie marne szły z ofiary znaki, Bo on przewodzi mnie, a ja znów innym. Tak więc chorzeje miasto z twojej winy. Bo wsze ołtarze i ofiarne stoły Psy pokalały i ptactwo, co ciałem Edypowego się żywiło syna. Więc nie przyjmujš już ofiarnych modłów Bogowie od nas, ni ofiarnych dymów. A ptak, co żłopał krew trupa zastygłš, Już nie wydaje glosów dobrej wróżby. Rozważ to, synu; bo wszystkich jest ludzi Błšdzić udziałem i z prostej zejœć drogi; Lecz mšż, co zbłšdził, nie jest pozbawionyCzci i rozwagi, jeżeli wœród nieszczęœć Szuka lekarstwa i nie trwa w uporze. Upór jest zawsze nierozumu znakiem; Ustšp ty œmierci i nie drażń zmarłego: Cóż bo za chwała nad trupem siç znęcać? Życzliwoœć moja tš radš ci służy; Dobrze jej słuchać, gdy korzyœci wróży. KREON Starcze, wy wszyscy jak łucznik do celu Mierzycie we mnie; teraz i wróżbiarstwo Sidła zastawia, a krewni mš myœlš Kupczš, frymarczš z dawna jak towarem Nuże, gromadŸcie wy sardyjskie skarby, Wskażcie mi górę indyjskiego złota, Na pogrzeb tego jednak nie zezwolę. I choćby orły Zeusowe porwały Trupa i przed tron Zeusowy zaniosły, Ja się takiego nie ulęknę sromu, Grzeœć nie pozwolę; wiem bo ja zbyt dobrze: Bogów zbezczeœcić nie zdoła œmiertelny. Potknšć się mogš i ludzie przemšdrzy, Starcze, haniebnie, kiedy szpetne myœli Ubiorš w słowa barwiste... dla zysku. TYREZJASZ Biada! Czyż wie to człowiek, czy rozważa sobie... KREON Cóż, z jakim znowu na plac ogólnikiem? TYREZJASZ Ile rozsšdek góruje nad skarby? KREON O ile klęskš największš nierozum. TYREZJASZ Ciężko ty na tę zapadłeœ chorobę. KREON Nie chciałbym ciężkim obrazić cię słowem. TYREZJASZ Czynisz to, kiedy mi kłamstwo zarzucasz. KREON Bo cech wasz cały łapczywy na zyski. TYREZJASZ A ród tyranów w mętach chciwie łowi. KREON Wiesz, że ty pana twojego obrażasz? TYREZJASZ Wiem, bo ja tobie gród ten zachowałem. KREON Mšdry ty wróżbiarz, lecz oddany złemu. TYREZJASZ Tyœ gotów wydrzeć mi z wnętrza tajniki. KREON Wyruszysz ty z nimi, byle nie dla zysku. TYREZJASZ Że ty stšd zysku nie uszczkniesz, to myœlę. KREON Bacz, że zamysłów moich nie stargujesz. TYREZJASZ Wiedz więc stanowczo, że nim słońce tobieWielu dokona kołowych obrotów, Płód z twoich własnych poczęty wnętrznoœci Jak trupa oddasz w zamianę za trupy; Za to, że z œwiatła stršciłeœ do nocy, Zamknšłeœ życie haniebnie w grobowcu, A tu na ziemi zmarłe trzymasz ciało, Które się bóstwom należy podziemnym. Nie masz żadnego ty nad zmarłym prawa Ni œwiatła bogi, którym gwałt zadajesz. Za to czyhajš Hadesa i bogów Mœciwe i zgubš grożšce Erynie, By cię w podobnym pogršżyć nieszczęœciu. Poznasz ty wkrótce, czy ja przekupiony Tak mówię, w krótkim pokażš to czasie Mężczyzn i niewiast w twoim domu jęki. A wszelkie miasto przeciw tobie stanie, W którym psy strzępy zbezczeœciły trupów, Zwierzęta dzikie i ptactwo, roznoszšc Wstrętne po œwiętych zaduchy ogniskach. Takimi strzały ja, ciężko zelżony, Godzę jak łucznik z gniewem w twoje serceI tak celuję, że ostrze poczujesz. O, chłopcze, wiedŸże mnie teraz do domu, By on na młodszych swe gniewy upuœcił, A lepiej odtšd miarkował się w słowie I myœl mu lepsza zajaœniała w glowie. [TYREZJASZ odchodzi.] Przodownik CHÓRU O władco, poszedł on po wróżbie strasznej. A wiem to, odkšd mi czarne siwiznš Staroœć na głowie posrebrzyła włosy: Fałszu on nigdy nie zwiastował miastu. KREON Ja też wiem o tym i trwoga mnš miota. Ustšpić ciężko, a jeœli się oprę, To łatwo klęska roztršci mš czelnoœć. Przodownik CHÓRU Synu Menoika, rozwagi ci trzeba. KREON Cóż tedy czynić? Mów, pójdę za radš. Przodownik CHÓRU IdŸ i wyprowadŸ dziewkę z ciemnej groty, A grób przygotuj dla ciała, co leży. KREON Radzisz i mniemasz, że ja mam ustšpić? Przodownik CHÓRU O, jak najprędzej, mój ksišżę, bo chyżo KaŸń bogów ludzki pochwyci nierozum. KREON Ciężkie to, ale każę milczeć sercu; Cofnę się, trudno z koniecznoœciš walczyć. Przodownik CHÓRU IdŸ, sam to uczyń, nie zwalaj na innych. KREON Idę sam, zaraz; a wy moi słudzy, Wzišwszy topory poœpieszcie pospołem Na miejsce widne, gdzie nagi trup leży. Ja, że zmieniłem me dawne zamysły, Com sam namotał, sam teraz rozwišżę. Najlepiej może działa, kto do zgonu Praw istniejšcych przestrzega zakonu. [Wychodzi w towarzystwie służby.] Stasimon V CHÓR Wieloimienny, coœ z Kadmosa domu Przysporzył chwały dziewczynie, Synu ty Zeusa, pana burz i gromu! W italskiej ziemi twoje imię słynie, A i w Eleuzis, o synu Semeli, Roje cię sławiš czcicieli. Bakchosie, w Tebach ty dzierżysz stolice, Kędy Ismenos ciche wody toczy; Szałem twym tchnšce plšsajš dziewice, Pieniem rozbrzmiewa gród smoczy. Widnyœ ty w łunie jarzšcych kagańców, Gdzie Parnas szczytem dwugłowym wystrzela, Gdzie zdrój Kastalii i swawolnych tańców Koryku nimfy zawodzš wesela. W górach nysejskiej Eubei W spowitej bluszczem mkniesz kniei, Potem z tych brzegów, gdzie bujne winnice,Zwrócisz swe kroki ku Tebom; Pieœni cię chwały wiodš przez ulice I brzmiš radoœnie ku niebom. Gród ten nad wszystkie czcisz grody na œwiecie Wraz z matkš twojš ciężarnš od gromu; Kiedy więc brzemię nieszczęœcia nas gnieciePełnego cierpień i sromu, PrzybšdŸ z Parnasu ku naszej obronie Lub przez wyjšce mórz tonie. Ty, co przodujesz wœród gwiazd korowodu,Pieœniom przewodzisz wœród mroczy, Zawitaj, synu Zeusowego rodu! Niechaj cię zastęp naksyjskich otoczy Tyjad, co w szale od zmierzchu do rana Tańczš i w tobie czczš pana. [Wchodzi POSŁANIEC.] Exodos Exodos POSŁANIEC O Kadma grodu, domu Amfiona Mieszkańcy! Życia człowieka nie œmiałbym Ani wysławiać, ni ganić przenigdy: Bo los podnosi i los znów pogršża Bez przerwy w szczęœcie ludzi i w nieszczęœcia, A nikt przyszłoœci wywróżyć niezdolny. Tak Kreon zdawał się godnym podziwu, On, co wyzwolił tę ziemię od wrogów I jako władca jedyny nad krajem Rzšdził, potomstwem cieszšc się kwitnšcym. A dziœ to wszystko - stracone. Bo radoœć Jeœli w człowieku przygaœnie, to trzymam, Że on nie żyje, lecz żywym jest trupem. GromadŸ bogactwa do woli w twym domu, Œwieć jako władca na zewnštrz: gdy cieszyć Tym się nie można, to reszty tych skarbów Ja bym nie nabył za dymu cień marny. Przodownik CHÓRU Jakšż ty znowu wieœć niesiesz złš księciu? POSŁANIEC Skończyli... Œmierci ich winni, co żyjš. Przodownik CHÓRU Któż to mordercš, któż poległ? O, rzeknij! POSŁANIEC HAIMON nie żyje, we własnej krwi broczy. Przodownik CHÓRU Z ojca czy z własnej zginšłże on ręki? POSŁANIEC W gniewie na ojca mordy sam się zabił. Przodownik CHÓRU Wróżbito, jakżeœ czyn trafnie okreœlił! POSŁANIEC W tym rzeczy stanie dalszej trza narady. Przodownik CHÓRU Lecz otóż widzę biednš Eurydykę, Żonę Kreona; albo się przypadkiem Pojawia, albo słyszała o synu. [Z pałacu wychodzi EURYDYKA.] EURYDYKA Starcy, rozmowy waszej dosłyszałam Właœnie, gdym z domu wybiec zamierzała, By do Pallady z modłami się zwrócić. I właœnie drzwi odmykam zasuwki, By je roztworzyć, gdy nagle nieszczęsna Wieœć uszy rani; więc padłam, zemdlona Z trwogi, w objęcia mych wiernych służebnic. Powtórzcie tedy, co ta wieœć przynosi; W złym doœwiadczona, wysłucham słów waszych. POSŁANIEC Ja, miłoœciwa pani, byłem przy tym, Powiem więc wszystko, jak się wydarzyło; Cóż bo ukrywać, by potem na kłamcę Wyjœć? Przecie prawda zawsze fałsz przemoże. Ja tedy wiodłem twojego małżonka Na ten pagórek, gdzie biedne leżało, Przez psy podarte, ciało Polinika. Wnet do Hekaty zanieœliœmy modły I do Plutona, by gniew ich złagodzić; Obmywszy potem ciało w œwiętej wodzie, Palimy szczštki na stosie z gałęzi I grób z ojczystej sypiemy im ziemi. To uczyniwszy, zaraz do kamiennej Œlubno-grobowej łożnicy dziewczyny Œpieszymy. Z dala ktoœ jęki usłyszał Od strony lochu, co za grób miał służyć, Choć nie œwięciły go żadne obrzędy, Wraz więc donosi panu, co zasłyszał. Tego dochodzš zaœ, kiedy się zbliżył, Łkania żałosne, a pierœ mu wybucha Głosem rozpaczy: "O, ja nieszczęœliwy! Czym odgadł prawdę? Czyż nie kroczę teraz Drogš największej w żywocie mym klęski? Syna wołanie mnie mrozi. O słudzy, Œpieszcie wy naprzód, zbliżcie się do grobu I przez szczelinę głazem zawalonš Wszedłszy do wnętrza, baczcie, czy Haimona Głosy ja słyszę, czy bogi mnie durzš". Posłuszni woli zwštpiałego pana Idziem na zwiady, a w grobowcu głębi Dojrzym wnet dziewkę, wiszšcš za gardło, Œciœnięte węzłem muœlinowej chusty, Podczas gdy młodzian uchwycił jš wpoły, Boleœnie jęczšc nad szczęœcia utratš, Nad czynem ojca, nieszczęsnymi œluby. Kreon, zoczywszy to, ciężko zajęknšł, Rzuca się naprzód i wœród łkania woła: "O ty nieszczęsny! Cóżeœ ty uczynił! Czy szał cię jaki opętał złowrogi? WychodŸ, o synu, błagalnie cię proszę!" Lecz syn na niego dzikim łysnšł wzrokiem I twarz przekrzywił, a słowa nie rzekłszyIma się miecza: wraz ojciec ucieczkš Uszedł zamachu; natenczas nieszczęsny W gniewie na siebie nad ostrzem się schyla I miecz w bok wraża; lecz jeszcze w konaniu Drętwym ramieniem do zmarłej się tuli, A z ust dyszšcych wytryska mu struga Krwawa na blade kochanki policzki. [EURYDYKA wybiega do pałacu.] Trup dziœ przy trupie, osišgnšł on œluby, W domu Hadesa złożony przy lubej. Nieszczęœciem dowiódł, że wœród ludzi tłumu Największe klęski płynš z nierozumu. Przodownik CHÓRU A cóż stšd wróżysz, że znikła niewiasta, Nie rzekłszy złego lub dobrego słowa? POSŁANIEC I ja się dziwię, lecz żywię nadzieję, Że posłyszawszy o ciosie, nie chciała Żałoœci swojej pospólstwu okazać, Lecz się cofnęła do wnętrza domostwa, By wœród sług wiernych wylewać łzy gorzkie. Toć jej rozwaga nie dopuœci błędu. Przodownik CHÓRU Nic nie wiem, ale milczenie uporne, Jak i zbyt głoœne jęki, zło mi wróżš. POSŁANIEC Wnet się dowiemy, czy w głębiach rozpaczyNie kryje ona tajnego zamysłu. hwały rozkwicie w؈Šj ľA(48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjÄ Č @”ŞjüŠj{ˇ÷ż0 c 0 ß5 ˙˙IdŸmy do domu, bo dobrze ty mówisz: Nadmierna cisza jest głosem złowrogim. [Odchodzi do pałacu. Wchodzi KREON, dŸwigajšc ciało syna, za nim słudzy.] Przodownik CHÓRU Lecz otóż ksišżę tu właœnie nadchodzi; O! znak wymowny ujšł on ramiony, Nie cudzej zbrodni, jeœli rzec się godzi, Lecz własnej winy szalonej. KREON Klnę moich myœli œmierciodajne winy, Co zatwardziły mi serce! Widzicie teraz wœród jednej rodziny Ofiary, ofiar mordercę. Słowo dziœ moje me czyny przeklina: W samym, o! życia rozkwicie Przedwczesne losy porwały mi syna, Mój obłęd zmiażdżył to życie. Przodownik CHÓRU PóŸno się zdajesz poznawać, co słuszne. KREON Biada mi! Przejrzałem biedny: jakiœ bóg złowrogi Zwalił na głowę mš brzemię, Na szału popchnšł mnie drogi, Szczęœcie mi zdeptał, wbił w ziemię. O biada! Do zguby Wiodš œmiertelnych rachuby. [Z pałacu wychodzi POSŁANIEC.] POSŁANIEC Panie! ty nieszczęœć masz wielkie zasoby, Bo jedne dŸwigasz w twych rękach nieszczęsnych, A drugie ujrzysz niebawem w twym domu. KREON Czyż ja nie na dnie już nieszczęœcia głębi? POSŁANIEC Nie masz już żony; syna twego matka Właœnie na swoje targnęła się życie. KREON Nieubłagana przystani, hadesie, Gdzież koniec moich boleœci? O! znowu nowe ten niesie Godzšce w serce mi wieœci. W męża, co legł już, wtórym godzisz ciosem, Złowrogim słowem i głosem. Biada! Nieszczęœcie z nieszczęœcia się sšczy, Z synem œmierć żonę mi łšczy. Przodownik CHÓRU Widzieć to możesz, dom stoi otworem. KREON Złe się jak burza nade mnš zerwało, Nie widzę końca mej męce; Syna zmarłego dŸwigałem ja w ręce, A teraz żony martwe widzę ciało, O, biada! matczyna Rozpacz dognała już syna. POSŁANIEC Zranionej ciężko nocš zaszły oczy, U stóp ołtarza zajękła nad zgonem Niegdyœ chwalebnym syna Megareusa I nad Haimonem, a wreszcie przekleństwa Tobie rzuciła ciężkie, dzieciobójcy. KREON Groza mnš trzęsie. Przecz mieczem nikt w łono Ciosu mi œmierci nie zada? O, ja nieszczęsny! O biada mi, biada! W toń nieszczęœć sunę spienionš. POSŁANIEC W konaniu jeszcze za te wszystkie zgony Na twojš głowę miotała przekleństwa. KREON Jakimże ona skończyła sposobem? POSŁANIEC Żelazo w własnej utopiła piersi, Słyszšc o syna opłakanym końcu. KREON O biada! Win mi nie ujmie nikt inny, Nie ujmie męki ni kaŸni! Ja bo nieszczęsny, ja twej œmierci winny. Nuże o słudzy, wiedŸcie mnie co raŸniej, UwodŸcie mnie stšd; niech moim obliczem Nie mierżę, ja, co mniej jestem jak niczym!Przodownik CHÓRU Zysku ty szukasz, jestli zysk w nieszczęœciu. Bo lżejsza klęska, co nie gnębi długo. KREON Błogosławiony dzień ów, który nędzy Kres już ostatni położy. PrzybšdŸ, o przybšdŸ co prędzej, Niechbym nie ujrzał jutrzejszej już zorzy! Przodownik CHÓRU To rzecz przyszłoœci, dla obecnej chwili Trza działać; tamto obmyœlić - rzecz bogów. KREON Wszystkie pragnienia w tym jednym zawarłem. Przodownik CHÓRU O nic nie błagaj, bo próżne marzenia, By człowiek uszedł swego przeznaczenia. KREON WiedŸcie mnie, sługi, uchodŸcie stšd ze mnš, Mnie, który syna zabiłem wbrew woli I tamtš. Biada! Aż w oczach mi ciemno. Dokšd się zwrócić, gdzie spojrzeć w niedoli? Wszystko mi łamie się w ręku, Los mnie powalił, pełen burz i lęku. CHÓR Nad szczęœcia błysk, co złudš mar, Najwyższy skarb - rozumu dar. A wyzwie ten niechybny sšd, Kto bogów lży i wali rzšd. I zeœlš oni swš zemstę i kary Na pychę słowa w człowieku, I w klęsk odmęcie - rozumu i miary W póŸnym nauczš go wieku. ------Konwersja: rpg6@go2.pl rzodownik CHÓRU A ja odwagi nie œmiałbym dodawać, Że się te srogie ukazy odwlokš. ANTYGONA Ziemi tebańskiej ojczysty ty grodzie I wy, bogowie rodowi! Oto mnie wiodš w bezzwłocznym pochodzie Ku samotnemu grobowi. Patrzcie na księżnę ostatniš z Teb królów, W ręce siepaczy ujętš, Ile mšk ona, ile zniosła bólów Za wiernš służbę i œwiętš. [Wyprowadzajš Antygonę.] Stasimon IV CHÓR Tak i Danae jasnego dnia zorze Zmienić musiała na loch w miedŸ obity, W grobowej skryta komorze. A przecież ród jej zapewniał zaszczyty I Zeus deszcz złoty na łono jej roni. Straszne przeznaczeń obierze! Pienišdz ni siła, ni warowne wieże, Ni morski żagiel przed nimi nie chroni. Edonów króla Likurga też bucie, Że hardym słowem na boga się miota, Bakchos kamienne zgotował okucie, Gdzie zła wykipi ochota. Rozpoznał on tam za póŸno swe zbrodnie I pożałował słów gniewu, Chciał bo szał boski tłumić i pochodnie, Uršgał Muzom wœród œpiewu. Gdzie z mórz strzelajš kyanejskie progi, Kraj Salmidesu, dla przybyszów wrogi, Gdzie brzeg Bosforu bałwany roztršca, Tam widział Ares, jak dzikoœciš wršca Żona Fineusa pasierby swe nęka. Nie mieczem srogim wymierza im cięgi, Lecz krwawš rękę zatapia w ócz kręgi, Ostrzem je łupi czółenka. Ujęci oni kamiennš niewolš, Płaczš nad matki i swojš niedolš. Przecież jej przodki z Erechtydów rodu, Ojcem Boreasz; poœród skał i głogów, I burz pędziła dni swoje - od młodu, Na chyżych koniach - prawe dziecię bogów. Jednak choć w dali, i tu jej dosięga Odwiecznej Moiry potęga. [Wchodzi TYREZJASZ.] Epeisodion V, Stasimon V Epeisodion V TYREZJASZ [œlepy, wiedziony przez chłopca]O Teb starszyzno, wspólnym my tu krokiem I wspólnym wzrokiem zdšżamy, bo ciemnymZa oko staje przewodnika ręka. KREON Cóż tam nowego, Tyrezjaszu stary? TYREZJASZ Ja rzeknę, ty zaœ posłuchaj wróżbiarza. KREON Nigdy twoimi nie wzgardziłem słowy. TYREZJASZ Przeto szczęœliwie sterujesz tš nawš. KREON Przyœwiadczyć mogę, doznawszy korzyœci. TYREZJASZ Zważ teraz, znowu stoisz na przełomie. KREON Co mówisz? Trwogš przejmujš twe słowa. TYREZJASZ Poznasz tę prawdę ze znaków mej sztuki. Siadłem na starej wróżbity siedzibie, Gdzie wszelkie ptactwo kieruje swe loty. Aż naraz słyszę, jak niezwykłe głosy Wydajš ptaki, szalone i dzikie; I wnet poznałem, że szarpiš się szpony, Bo łopot skrzydeł to stwierdzał dobitnie. Przejęty trwogš, próbuję ofiary Na płomienistym ołtarzu, lecz ogień Nie chce wystrzelić ku górze, a sšczy Ciecz z mięs ofiarnych, wsiškajšc w popioły, Kipi i syczy, żółć bryzga w powietrze I spoza tłuszczu, co spłynšł stopiony, Uda wyjrzały na ołtarzu nagie. Od tego chłopca wnet się dowiedziałem, Że takie marne szły z ofiary znaki, Bo on przewodzi mnie, a ja znów innym. Tak więc chorzeje miasto z twojej winy. Bo wsze ołtarze i ofiarne stoły Psy pokalały i ptactwo, co ciałem Edypowego się żywiło syna. Więc nie przyjmujš już ofiarnych modłów Bogowie od nas, ni ofiarnych dymów. A ptak, co żłopał krew trupa zastygłš, Już nie wydaje glosów dobrej wróżby. Rozważ to, synu; bo wszystkich jest ludzi Błšdzić udziałem i z prostej zejœć drogi; Lecz mšż, co zbłšdził, nie jest pozbawionyCzci i rozwagi, jeżeli wœród nieszczęœć Szuka lekarstwa i nie trwa w uporze. Upór jest zawsze nierozumu znakiem; Ustšp ty œmierci i nie drażń zmarłego: Cóż bo za chwała nad trupem siç znęcać? Życzliwoœć moja tš radš ci służy; Dobrze jej słuchać, gdy korzyœci wróży. KREON Starcze, wy wszyscy jak łucznik do celu Mierzycie we mnie; teraz i wróżbiarstwo Sidła zastawia, a krewni mš myœlš Kupczš, frymarczš z dawna jak towarem Nuże, gromadŸcie wy sardyjskie skarby, Wskażcie mi górę indyjskiego złota, Na pogrzeb tego jednak nie zezwolę. I choćby orły Zeusowe porwały Trupa i przed tron Zeusowy zaniosły, Ja się takiego nie ulęknę sromu, Grzeœć nie pozwolę; wiem bo ja zbyt dobrze: Bogów zbezczeœcić nie zdoła œmiertelny. Potknšć się mogš i ludzie przemšdrzy, Starcze, haniebnie, kiedy szpetne myœli Ubiorš w słowa barwiste... dla zysku. TYREZJASZ Biada! Czyż wie to człowiek, czy rozważa sobie... KREON Cóż, z jakim znowu na plac ogólnikiem? TYREZJASZ Ile rozsšdek góruje nad skarby? KREON O ile klęskš największš nierozum. TYREZJASZ Ciężko ty na tę zapadłeœ chorobę. KREON Nie chciałbym ciężkim obrazić cię słowem. TYREZJASZ Czynisz to, kiedy mi kłamstwo zarzucasz. KREON Bo cech wasz cały łapczywy na zyski. TYREZJASZ A ród tyranów w mętach chciwie łowi. KREON Wiesz, że ty pana twojego obrażasz? TYREZJASZ Wiem, bo ja tobie gród ten zachowałem. KREON Mšdry ty wróżbiarz, lecz oddany złemu. TYREZJASZ Tyœ gotów wydrzeć mi z wnętrza tajniki. KREON Wyruszysz ty z nimi, byle nie dla zysku. TYREZJASZ Że ty stšd zysku nie uszczkniesz, to myœlę. KREON Bacz, że zamysłów moich nie stargujesz. TYREZJASZ Wiedz więc stanowczo, że nim słońce tobieWielu dokona kołowych obrotów, Płód z twoich własnych poczęty wnętrznoœci Jak trupa oddasz w zamianę za trupy; Za to, że z œwiatła stršciłeœ do nocy, Zamknšłeœ życie haniebnie w grobowcu, A tu na ziemi zmarłe trzymasz ciało, Które się bóstwom należy podziemnym. Nie masz żadnego ty nad zmarłym prawa Ni œwiatła bogi, którym gwałt zadajesz. Za to czyhajš Hadesa i bogów Mœciwe i zgubš grożšce Erynie, By cię w podobnym pogršżyć nieszczęœciu. Poznasz ty wkrótce, czy ja przekupiony Tak mówię, w krótkim pokażš to czasie Mężczyzn i niewiast w twoim domu jęki. A wszelkie miasto przeciw tobie stanie, W którym psy strzępy zbezczeœciły trupów, Zwierzęta dzikie i ptactwo, roznoszšc Wstrętne po œwiętych zaduchy ogniskach. Takimi strzały ja, ciężko zelżony, Godzę jak łucznik z gniewem w twoje serceI tak celuję, że ostrze poczujesz. O, chłopcze, wiedŸże mnie teraz do domu, By on na młodszych swe gniewy upuœcił, A lepiej odtšd miarkował się w słowie I myœl mu lepsza zajaœniała w glowie. [TYREZJASZ odchodzi.] Przodownik CHÓRU O władco, poszedł on po wróżbie strasznej. A wiem to, odkšd mi czarne siwiznš Staroœć na głowie posrebrzyła włosy: Fałszu on nigdy nie zwiastował miastu. KREON Ja też wiem o tym i trwoga mnš miota. Ustšpić ciężko, a jeœli się oprę, To łatwo klęska roztršci mš czelnoœć. Przodownik CHÓRU Synu Menoika, rozwagi ci trzeba. KREON Cóż tedy czynić? Mów, pójdę za radš. Przodownik CHÓRU IdŸ i wyprowadŸ dziewkę z ciemnej groty, A grób przygotuj dla ciała, co leży. KREON Radzisz i mniemasz, że ja mam ustšpić? Przodownik CHÓRU O, jak najprędzej, mój ksišżę, bo chyżo KaŸń bogów ludzki pochwyci nierozum. KREON Ciężkie to, ale każę milczeć sercu; Cofnę się, trudno z koniecznoœciš walczyć. Przodownik CHÓRU IdŸ, sam to uczyń, nie zwalaj na innych. KREON Idę sam, zaraz; a wy moi słudzy, Wzišwszy topory poœpieszcie pospołem Na miejsce widne, gdzie nagi trup leży. Ja, że zmieniłem me dawne zamysły, Com sam namotał, sam teraz rozwišżę. Najlepiej może działa, kto do zgonu Praw istniejšcych przestrzega zakonu. [Wychodzi w towarzystwie służby.] Stasimon V CHÓR Wieloimienny, coœ z Kadmosa domu Przysporzył chwały dziewczynie, Synu ty Zeusa, pana burz i gromu! W italskiej ziemi twoje imię słynie, A i w Eleuzis, o synu Semeli, Roje cię sławiš czcicieli. Bakchosie, w Tebach ty dzierżysz stolice, Kędy Ismenos ciche wody toczy; Szałem twym tchnšce plšsajš dziewice, Pieniem rozbrzmiewa gród smoczy. Widnyœ ty w łunie jarzšcych kagańców, Gdzie Parnas szczytem dwugłowym wystrzela, Gdzie zdrój Kastalii i swawolnych tańców Koryku nimfy zawodzš wesela. W górach nysejskiej Eubei W spowitej bluszczem mkniesz kniei, Potem z tych brzegów, gdzie bujne winnice,Zwrócisz swe kroki ku Tebom; Pieœni cię chwały wiodš przez ulice I brzmiš radoœnie ku niebom. Gród ten nad wszystkie czcisz grody na œwiecie Wraz z matkš twojš ciężarnš od gromu; Kiedy więc brzemię nieszczęœcia nas gnieciePełnego cierpień i sromu, PrzybšdŸ z Parnasu ku naszej obronie Lub przez wyjšce mórz tonie. Ty, co przodujesz wœród gwiazd korowodu,Pieœniom przewodzisz wœród mroczy, Zawitaj, synu Zeusowego rodu! Niechaj cię zastęp naksyjskich otoczy Tyjad, co w szale od zmierzchu do rana Tańczš i w tobie czczš pana. [Wchodzi POSŁANIEC.] Exodos Exodos POSŁANIEC O Kadma grodu, domu Amfiona Mieszkańcy! Życia człowieka nie œmiałbym Ani wysławiać, ni ganić przenigdy: Bo los podnosi i los znów pogršża Bez przerwy w szczęœcie ludzi i w nieszczęœcia, A nikt przyszłoœci wywróżyć niezdolny. Tak Kreon zdawał się godnym podziwu, On, co wyzwolił tę ziemię od wrogów I jako władca jedyny nad krajem Rzšdził, potomstwem cieszšc się kwitnšcym. A dziœ to wszystko - stracone. Bo radoœć Jeœli w człowieku przygaœnie, to trzymam, Że on nie żyje, lecz żywym jest trupem. GromadŸ bogactwa do woli w twym domu, Œwieć jako władca na zewnštrz: gdy cieszyć Tym się nie można, to reszty tych skarbów Ja bym nie nabył za dymu cień marny. Przodownik CHÓRU Jakšż ty znowu wieœć niesiesz złš księciu? POSŁANIEC Skończyli... Œmierci ich winni, co żyjš. Przodownik CHÓRU Któż to mordercš, któż poległ? O, rzeknij! POSŁANIEC HAIMON nie żyje, we własnej krwi broczy. Przodownik CHÓRU Z ojca czy z własnej zginšłże on ręki? POSŁANIEC W gniewie na ojca mordy sam się zabił. Przodownik CHÓRU Wróżbito, jakżeœ czyn trafnie okreœlił! POSŁANIEC W tym rzeczy stanie dalszej trza narady. Przodownik CHÓRU Lecz otóż widzę biednš Eurydykę, Żonę Kreona; albo się przypadkiem Pojawia, albo słyszała o synu. [Z pałacu wychodzi EURYDYKA.] EURYDYKA Starcy, rozmowy waszej dosłyszałam Właœnie, gdym z domu wybiec zamierzała, By do Pallady z modłami się zwrócić. I właœnie drzwi odmykam zasuwki, By je roztworzyć, gdy nagle nieszczęsna Wieœć uszy rani; więc padłam, zemdlona Z trwogi, w objęcia mych wiernych służebnic. Powtórzcie tedy, co ta wieœć przynosi; W złym doœwiadczona, wysłucham słów waszych. POSŁANIEC Ja, miłoœciwa pani, byłem przy tym, Powiem więc wszystko, jak się wydarzyło; Cóż bo ukrywać, by potem na kłamcę Wyjœć? Przecie prawda zawsze fałsz przemoże. Ja tedy wiodłem twojego małżonka Na ten pagórek, gdzie biedne leżało, Przez psy podarte, ciało Polinika. Wnet do Hekaty zanieœliœmy modły I do Plutona, by gniew ich złagodzić; Obmywszy potem ciało w œwiętej wodzie, Palimy szczštki na stosie z gałęzi I grób z ojczystej sypiemy im ziemi. To uczyniwszy, zaraz do kamiennej Œlubno-grobowej łożnicy dziewczyny Œpieszymy. Z dala ktoœ jęki usłyszał Od strony lochu, co za grób miał służyć, Choć nie œwięciły go żadne obrzędy, Wraz więc donosi panu, co zasłyszał. Tego dochodzš zaœ, kiedy się zbliżył, Łkania żałosne, a pierœ mu wybucha Głosem rozpaczy: "O, ja nieszczęœliwy! Czym odgadł prawdę? Czyż nie kroczę teraz Drogš największej w żywocie mym klęski? Syna wołanie mnie mrozi. O słudzy, Œpieszcie wy naprzód, zbliżcie się do grobu I przez szczelinę głazem zawalonš Wszedłszy do wnętrza, baczcie, czy Haimona Głosy ja słyszę, czy bogi mnie durzš". Posłuszni woli zwštpiałego pana Idziem na zwiady, a w grobowcu głębi Dojrzym wnet dziewkę, wiszšcš za gardło, Œciœnięte węzłem muœlinowej chusty, Podczas gdy młodzian uchwycił jš wpoły, Boleœnie jęczšc nad szczęœcia utratš, Nad czynem ojca, nieszczęsnymi œluby. Kreon, zoczywszy to, ciężko zajęknšł, Rzuca się naprzód i wœród łkania woła: "O ty nieszczęsny! Cóżeœ ty uczynił! Czy szał cię jaki opętał złowrogi? WychodŸ, o synu, błagalnie cię proszę!" Lecz syn na niego dzikim łysnšł wzrokiem I twarz przekrzywił, a słowa nie rzekłszyIma się miecza: wraz ojciec ucieczkš Uszedł zamachu; natenczas nieszczęsny W gniewie na siebie nad ostrzem się schyla I miecz w bok wraża; lecz jeszcze w konaniu Drętwym ramieniem do zmarłej się tuli, A z ust dyszšcych wytryska mu struga Krwawa na blade kochanki policzki. [EURYDYKA wybiega do pałacu.] Trup dziœ przy trupie, osišgnšł on œluby, W domu Hadesa złożony przy lubej. Nieszczęœciem dowiódł, że wœród ludzi tłumu Największe klęski płynš z nierozumu. Przodownik CHÓRU A cóż stšd wróżysz, że znikła niewiasta, Nie rzekłszy złego lub dobrego słowa? POSŁANIEC I ja się dziwię, lecz żywię nadzieję, Że posłyszawszy o ciosie, nie chciała Żałoœci swojej pospólstwu okazać, Lecz się cofnęła do wnętrza domostwa, By wœród sług wiernych wylewać łzy gorzkie. Toć jej rozwaga nie dopuœci błędu. Przodownik CHÓRU Nic nie wiem, ale milczenie uporne, Jak i zbyt głoœne jęki, zło mi wróżš. POSŁANIEC Wnet się dowiemy, czy w głębiach rozpaczyNie kryje ona tajnego zamysłu. hwały rozkwicie w؈Šj ľA(48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjÄ Č @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż”üżN¸÷ż@,ŞjI_÷ż@