хbkбЩџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџѕ№Gю’рG№@юр@>рB№EюoрEёйѕ>рB>RрG>џъЫСёйџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџУUЮэffЬ sƒ ˆ‰мЬnцннй™ЛЛgcnьЬнм™ŸЛЙ3>CLAS GBA-DP €003[o QKšCopyright (C)2000-2001 Pat Crowe. This Book Reader was distributed solely for the reading of classic books which are out of copyright. Program extends to address 3fffh. No responsibilty can be accepted for any breach of copyright nor for any other matter involved with material above this address. This material will have been added by a user of this program and not the author of this program. Please address any enquiries concerning breach of copyright or any other concerns, to that third party. 1ўџѓЭ‘ЭЭ>џъ$РњPъРЭpЭў>ъa>р&>ъР>џъ#РЭЭЊЭ1Э>ЭVЭuЭ”Э!ЭЭƒЭ> њ‚џЇ(њРOЭm Э' Ээ Эь Э/ Ээ Эь ЭЖ Эь Э Э Э€>ъЫС>xрE>@рAЏр>рџ>зр@ћУBхХ!€ 6# xБ јСсЩњGў8ў8ў8ў8ў8>> >>>ъƒџЩЭў ЭЯ Э#vњЫСЗ(љЏъЫСЭLЫ VЫw cЫoТЫgТ Ы_ 9ЫW -ЫO ЫG УMњР<ў >OЭm УBњР<ў >OЭN УBЭў УBЭ> Ь УBњ#Рў(ў(ў(%њ#Рў(&ў(0ў($0ЭУBЭ УB€Э7УB@Э7УBЭЊУB€ЭjУBЭ@УB@ЭjУBњ#Р=ўџ >OЭ УBњ#Р<ў >OЭ УB!>w# ћЩ!6# њ6џ#6# іЩ! e" њЩџџџџ!0„" њЩУџ!@Ѓ " њЩџџџџџ~B~B~B<$<$~BfZB~џџџџџЭЦ!ў>P"">є">wЩЭЦ!ў>""ЩЭƒЭ ЩхеХ!€х>ъLФT]њR‡O >Р‘G№@ц€( №Aц(є№Aц њ**** мсРхњLФ=ъLФ ПсСбсЩхеХ!П€х>ъLФT]њR‡O}‘o|˜g>Р‘G№@ц€( №Aц(є№Aц њ:::: мсРхњLФ=ъLФ КсСбсЩњРўШЭР ЭL Ээ ЭцЭњ=OЭь ЩњРў њРGЭ| 8 јЭњ`‘8њxСЩњРўШеХЭњGњРў Э ЭР ЭL Ээ Эь  у{ъРСбЩХњРў њРGЭњ=€GЭ|  њ Эњ‡GЭ|  њЭњGЭР ЭL Ээ Эь  №ЭњъРСЩЭУ!ъР>ъР>ъРЭт}ъР|ъРЭы!@}ъР|ъРЭe !а%Р*GxЇ(*іvР*GxЇ(*іњРOњРG>Й >И >>!РЭ'wЭдЩЭУЭт}ъР|ъРЭы!@}ъР|ъРЭЄ ћЭe њ Р=ъРЭњGЭ|  њЭ ЭдЩЭУЭЄ(Эe >ъРњРЁ(эЭ ЭдЩЭe >ъРњРЁЪњЭ ЭдЩЭУЭњGЭ|  њЭіЭe њРўТњРўЪп>ъР>ъРњРЁ(кЭ ЭдЩхеХњРoњРgЭыњРoњРg#F+NxЁ<(+xБ њРoњРg#}ц #}ъР|ъРЭы!@}ъР|ъРЏ<СбсЩхеХњРoњРgЭыњРoњРgў@ B}ў =ЭтT]њРoњРg}Л |К(6+}ц +}ъР|ъРЭы!@#F+NxЁ<(xБ(№ђџ}ъР|ъРЏ<СбсЩЩхеХњРoњРgЭыњРoњРg~ъР#~ъР############~ъР+~ъР+~ъР+~ъР+~ъР+~ъР++~ъ Р+F+N+~+ng@а* xБ јСбсЩхеХњ$Рўџ(Э (Э (њ$Рў(%ЭЦ!@˜6ё>ъ$Рњ$Рў(ЭЦ!@˜6ѓ>ъ$РСбсЩхеХњ#Рўџ(!“€Ї(=љЭ yъ#Р!“€yЇ( јЭ СбсЩхеХyъРЭЖ Эь њ#РO>џъ#РЭ СбсЩхеХyъРў(*ў(/ў(4ў(8ў(<ў(@ў(Dў(Hў(Lў Ъь ў Ъє !PЭяУќ !`ЭяУќ !pЭя@!€Эя8!Эя0! Эя(!АЭя !РЭя!аЭя!рЭя!№ЭяСбсЩхХ€№@ц€( №Aц(є№Aц њ~/" шСсЩхеХ!J хеХ!%РхеХ!vРЧР*GxЇ(*іСбсЩ хеХњ РGњР<И8ЭЄ(Эe >>ъР7 ъР>ъРЇСбсЇЩхеХњТҘ њРўҘ њРў(њРў ЭіЭe њ Р>ъР7 =ъР>ъРЇСбсЩхеХњРG!аxЇ(^#єЧР*OyЇ(* іСбсЇЩхеХy!ў(!ў( !€’ўЪМ њRў df!њRў \!W!€њR‡_yЇ(=љЬСХхењR‡G№@ц€( №Aц(є№Aц њ"""" мс T]сР С ФСбсЩЬСХхењR‡G№@ц€( №Aц(є№Aц њ"""" мс T]с С ФСбсЩЬСХхе №@ц€( №Aц(є№Aц њ"""" мс T]с С ЧСбсЩ> ъ>ъA!  yЇ( х>""Р" њсњN"њO">ъњРoњРgЭыЩ> ъ>ъA!  yЇ( *GњNИ 0*GњOИ (Р* њ>ъњРoњРgЭыЭe ЭњGЭ|  њЩ> ъ>ъA!    О # їѕњРoњРgЭыёЩхеХњWoњXgЭыњРo&T]))))))))@ЬС@* xБ іСбсЩхеХ!ЬС€6# xБ ј!ЧРV#zЇ(9~ў #~#_яў #ЭFл~ў€8#GN#~#OЭУСбсЩеХV#zў 8)еF#Э4беzжW{Ц_F#Э4 њQЙб сzƒ_Сб_сЩF##Э4 њQЙ ѓzƒ_Сб_сЩхеХЭмV#zў 8)еF#Э4беzжW{Ц_F#Э4 њQЙб сzƒ_Сб_сЩF##Э4 њQЙ ѓzƒ_Сб_сЩxў(7е`i`€њUOњVGў0 yц їє№T])))))@хi`ЭысбЩњUoњVgЭыyж Oi`))))) @ ЩхеХk&))}црoЬС СХЫ!Ы СХ{цЇ(Ы8Ы=іxЖw#wyЖw#wСбсЩ№џЫ‡рџЭЦ№@цр@Щ>‘р@Щ>фрGрHрIЩхеЭЦ!`˜Р>№" ќЭЦР" ќбсЩхе!@˜6ё# њ!р™ 6ђ# њ!˜>Э<Э>(!šЭ<Э Эю<(їбсЩХѕw#Ц  љ ёСЩХѕw#Ц љ ёСЩхХњ‚џЇ(,>џрO!˜`>" xБ ј€>" xБ ј`>" xБ ј>ўрOСсЩЭLХ> р№№№№/цЫ7G>р№№№№№№№№№№/цАGњ€џЈ ъџxъ€џ>0рњџСЩў(Џ>џъ‚џЩХ>џр$ˆ xБ ћ>р$СЩѕ№@ц€( №Aц(њ№Aц њёЩѕ№@ц€(№Dў‘ єёЩ‡‡‡Ц€ъhџiѓњAџц љ*тћ ђЩ>€ъhџiѓњAџц љ*тћ ђЩ>€ъhџ@iѓњAџц љ*тћ ђЩ‡‡‡Ц€ъjџkѓњAџц љ*тћ ђЩ>€ъjџk@ѓњAџц љ*тћ ђЩџя=я=|џя=џџя=я=џя=џџя=я=џя=џџя=я=рџя=џя=я=џя=я=я=я=<я=яя=я=џя=я=я=я=р<я=яя=я=џ<я=яя=я=р<я=я<я=я=я<я=џ|џџя=<џхХ!ў(>""## љСсЩЭŠѕЭK!р™ ЭБ6ђ# їёц_!р™ЭБ6іЩхеХѕ!`zЭБ" їёѕцG> ќЭБъhъjёСбсЩџџџџЭТ!РРЭЭЏЭЏЭтЭЏЭЏЭЏЭЏЭЏ\Эљ8јxў и>ŸЩ!РЭ'њРw!РРЭРЭтРЭљЩњSoњTgЩњƒџў(ў(}ъ!цъAЩ|ъ1}ъ!Щњ‚џЇШЭMњ[GњYoњZgХ}ъQФ|ъRФх!OФ6АсЭqњQФoњRФg#С оЭM>ъOџЩѓ!џџ~ѕЏwъџ>0ъџ>ъMџёwћЩњDџў љЩЭыЭƒњ@џѕХ>ъOџˆњ@oњ@gЭd>ъOџˆ€Эd>ъOџ!˜њ@Oњ@GЭoЏъOџ!˜њ@Oњ@GЭo>€ъhџ@Џъiџ њ>ƒъ@џњDџў8љСЭLO ЗТ_№€ў( !OФ~=Ъ_wѓMФ>ъOџ!@*foљ>€!hџw!DџЏО §б.AЫN ќ.isrбsrбsrбsrбsrбsrбsrбsrбsrбsrбsrбsrбsrбsrбsrбsrњDџўŽ С!MФ*foљћУрёъ@џЩѕ* xБ јёЩ>ѕ " њ ё= яЩњ@џ‡ањDџў’0љњDџў‘8љњ@џцъ@џЩѕХџЭLЗ ј їСёЩхЫ&#Ы#Ы#ЫсЩхеХхbkб–G#žАG#žАG#žѕАGёx<=СбсЩхе†w#Žw#Žw#ŽwбсЩхехbkб–#ž#ž#žбсЩехw#w#w#wсбЩх6#6#6#6сЩ~Цwа#~Юw#~Юw#~Юw++Щ~жw8РХG#~оwАG#~оwАG#~оwАС++Щх~#Ж#Ж#ЖсЩџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџйбвRRRЩ@@D@EEEEuмT\P\р ЎтŽŠŽюЊЎш.ршˆˆŽŠŠъю*ъЊюР  ЮЊЊЮ ъЌЊъСе]QнwwUw :(**2**ЈЈЈЈHt@EutTTTTœ ю*ъЊююЂЎЊю€€€ИЈИ ИЈ ЋЪЊЊЊ .Ђ.*.@2**2**2  э)щЉфЛ*:"К0Ј*(*р NJNˆю  ЎЊЎЈЎр€Žъ.(ю€ ЗЅЇЄ—wuUw@[RSRK      Р  ЪЊЊЮюŠŠъMˆнIЩ Щ@@]U]Q]€@бgUWTWр ЎтŽŠŽюЊЎш.ршˆˆŽŠŠъю*ъЊювgUGDGьŠˆˆш ъЊЊЊър ш ш8(+83*+ИЈЈЈИt@Euu@@мD\Tм((+0+*+ИЈЈЈИ 0((3**3 (ЈАЈЈз@nBNJ.€€еwQwEwwuWq@YTUUUР@Р@Р8 # #";КЊЊКЂ н•••]pPPPpР••••œ З%%%— €€ЛŠКЊЛ€€ЛЊКЂК€ " """":@XTTTT€wuWq@YTUUUР@Р@РHPSкRRS€‚ЛЂКŠЙъЊЊъЊЊЊюЈю‚юйбвRRRЩ@@D@EEEEuмT\P\р ЎтŽŠŽюЊЎш.ршˆˆŽŠŠъю*ъЊюР  ЮЊЊЮ ъЌЊъ2**2**2р ш ше .*.(.@t@Euu@@мT\Pм((+0+*+ИЈЈЈИ :**:***€€ИЈИ ИwTwAwtTTTu@@@в;ЈЛЂЛ€€€€€ wuWq@YTUUUР@Р@Р8 # #";ИЊЊКЂ@jJJJ.€€ИЈЈЈИр@NJJJN юЊЊЊю@РUUUU]@@нE]Uн€@е@@wQWUWwuWq@YTUUUР@Р@РнUе]б@jJJJ.€€ИЈЈЈИр@JJJJN юЊЊЊюwTwAwtTTTu@@@„ˆ‰‰‰щ—QWUWаPWбgQWUWю*ъЎш@’’’‹       иPPPШ/р р р—ШHHHJH bњS"@@?;?€€bњS"@@}%@ €€eїe!??~@|A@@>€€€€€€€ PpPP№?h  A№ћ€`™ƒ‘№тђB‚$є`Р@@FF@FF€ 4 (јќ`? 8ќ№Р0ˆќ ўјј€ў€€ џ  №@р@@@€€Р і€€ј€„ўўD((џ|DD|€№  Р  аА€€pPVuDDDw'DwUUUU) `PTPTˆ€‹ŠŠŠъ .ЊЎЈЌ@lJHH(ьЊЊЊър р€Р`wQRTwwQRTw@ц,фЄтюЈЎЂю @р€€€р3RSRћˆ%Ѕ-Е%РюJNHHъЊЌЊър р р€ЋЊГЊ*КŠЛ*:€€€€€€(+*+ГЈГЊГ€€€€€€:*;":ЛЁ!ЁЙ€  ˆDDDЊЊЊUЅЂЂR pPTPT EЊЊЊХ€UUUUwD pPPPPd„jŠjL•••H @@@ €€š"šЂ›хЊЊЊх€@ PPT…Ѕ&ЅЅB$ $TTRр   рtDEuEEEлRвЩptPtBDAEEEuœD\T\rD@tt @Їw•g  ЎТЎЊЎjHъJJJJPдXTд€Р Р€јр рџџРџA]џР@@@@@@@@@@€? ?јш((((((((0р8 (D€я))O€}FF@Vf 4 (јќ`$C€@ @Р ёH„`€ˆќ ўјј€ў€€ /Bј€€@ иџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџ@ˆV№WXYџџџяџћџчџyџщџГџ‡џQџDџџџџ§џџпРрџUџPџџ"џ‚џ џQџџџpP PˆpќџUџ)џџˆџџ*Šоџ€ŠTsџRЅzџŠUkџ@ЊUaџ…JIџАџ ЊU џ‚ŠU 0јtўјќџўџ€€U€€@€Р р€џ) AџџEЁJџџ*Uћџ„ЈRџџ UЭџ‚USџЊUrџ€ЊUbџџџџџџџ`_ПЊUџџџџџџџџ0Ршф №ј§§ўџ€€џџџџџџџџџоЙF Hˆ0/Po`џ?џџџ@€ р@р0р№ќ ќќџџћэH”Y AŽ E€Њ}!Б:UяVџ%€Њџ@šџџџ (70@?џџџџџџџџџџџќ§ўџ**€W€@€` `€0Рш€Ђ|џЈяџ‰џџEџџUџџUџџџџџџцш  €џПUџџџџџџџUџџџџџџџџџџј №њј§ўўўџ€€Р@@€џџџ>Шџџџџџџ8'џ€X п‰B'BПEџ%Bџ)џ… џ*Uџ€џЂTџ(Qџ"UџЂUџЂU@?џірРРРР@€€ќјј„|<$8Rџ@?~*џ3-@?џцР€џƒ‡Žrўџ‡ ЯPЧЧуЧ РрРьЧŽ Žўўўўў8<9x?џјєрр` №јјќ|М>џЁџ`џ@џ€Р@€@РРрРјїџџ?0xМјќј‡pџ€ ќќќј<"  <pџќуууууссУ сA€€žŽžŸŸњћ—ћёёусёHqH9qqqррqррр РџџџџрР№рџ|@? ?ќќќ ,ў|ќў№ш ЅJJ•ЂUЊU ЊU@ЊU`  ј@ЂPЬД*€Њ`" рŠ € `ЈUЊT€ ? ? %B…т‘wч€€€€ H0ЊРср№љ8@№ їџ<ƒC УуЃр€€*€€П@?П?œ 8ЊUрј№№ рррpra t€РР"У€c,џўџBСЊ@? ПH‡Њ ајќќžЊЊЊ  @і(ž(Ж‚œ  p``Hp?$<8xёјса<000џџџџˆ‡№јЄ’€Ÿ€ŸŸŠ€pј№ј<љјёљ!Рp``pp``pљџљџџуgчcуgуcљѓјё№€ƒСџ€~dX ЧЦ ЧH‡‡ ? ќžјd`РРЊЊЊŠЂŠЂ(Њ@ЊPЊЊЊ? ЊРрРЊ)@Ј Y?L;B3P!P1@1D;%:Ё?˜М˜љ˜љ˜А 8D8’lЦЦўЦўСФТšd|>nїv–ќ‚1хЂfџ<M6cу`aI>7&=)111))Ёc§U‰TŒTŒTˆSн|јюмРрќb\ЮюдY?p&p P0 8D8>|>1ЮŸ|Иџџџџџў     €‚ƒ„…†‡ˆ‰Š‹ŒŽ‘’“”•–—˜™š›œžŸ ЁЂЃЄЅІЇЈЉЊЋЌ­ЎЏАБВГДЕЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЩЪЫЬЭЮЯабвгдежзийклмнопрстуфхцчшщъыьэюя№ёђѓєѕіїјљњћќ§ўџ  !"#$%&'()*+,-./0123456789:;<=>?@ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ[\]^_`abcdefghijklmnopqrstuvwxyz{|}~€‚ƒ„…†‡ˆ‰Š‹ŒŽ‘’“”•–—˜™š›œžŸ ЁЂЃЄЅІЇЈЉЊЋЌ­ЎЏАБВГДЕЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЩЪЫЬЭЮЯабвгдежзийклмнопрстуфхцчG,ЗbG,G,ЗbG,G,ЗbG,G,ЗbџЗbџЗbџЗbџЗbG,ЗbG,ЗbG,ЗbG,ЗbџЗbџЗbџЗbџЗbG,ЗbG,ЗbG,ЗbG,ЗbџЗbџЗbџЗbџЗbG,ЗbG,ЗbG,ЗbG,ЗbџЗbџЗbџЗbџЗbG,ЗbG,ЗbG,ЗbG,ЗbŸœŸœŸœŸœG,ЗbG,ЗbG,ЗbG,ЗbŸœŸœŸœŸœG,ЗbG,ЗbG,ЗbG,Зbў _›ў _›ў _›ў _›G,ЗbG,ЗbG,ЗbG,ЗbŸœŸœŸœŸœG,ЗbG,ЗbG,Зbћ::>Ÿџ Ÿџ           о ;ПМ>џŸК Ÿ  Ÿ  Ÿ ;П  ;П ;П ў п^>џ Ÿ ] ~ ] ~ ] ~ ў п^ ў п^ ў п^9 Ÿџ›џ] ~ ~;џ  ;џ  ;џ  џ›  џ›  џ› >џќ >џл >џл >џл >џл >џќ >џќ 8 џќйПџ ~џй  џй  џй  џй  Пџ  Пџ \ŸпџŸ нџz нџz нџz нџz пџŸ пџŸ Н п> џН п>  žџŸ ^˜7  ^˜7  ^˜7  Н п>  Н п>  пz˜џпz˜џ5 $5$ ~ ~  ~ пz˜ пz˜ >џкџ>џкџ ~ Мп>  Мп>  Мп>  >џк >џк ^ џиџ^ џиџМп>  п™З 5  З 5  З 5  и 5  и МџџМџџ5  З5 ;п  5 $5$ 5 $5$ 5 $5$ 5 $5$ нV џџнV џџмџW8~џž$u 4$5$$4$5 5$ 4$5$$4$5$5$$5$žxџџžxџџ4$5 5$ џ5 5$4$й=5$4$й=5$4$žxџ4$žxџ4$= џйџ= џйџй=5$џй=5$4$~пж3$4$пж4$= џй3$4$џй4$^ џЕџ^ џЕџ4$пжџ4$пж3$мпW3$мпW3$^ џЕ3$^ џЕ3$:џџ:џџ< џ—S$ џ~3$ џ~3$ џ~3$:џ3$›T  ž= џџž= џџ џ~Д ~ џљ2$3$џљ2$3$џљ2$3$= џ2$žW“ пџW“ џџW“ џ3$џљ ž]џ2$›S$џ2$›S$џ2$џW“ 2$ џЗџ џЗџ џЗџ›S$џџ›S$џ2$< џ—2$< џ—2$ џЗ2$9јџ1$џ2$џ1$џ2$џ1$2$0(1(1$2$0(1(1$2$0(1(1$2$0(1(1$2$2$џ1$2$2$џ1$2$2$џ1$2$2$џ1$2$0(1(1$2$0(1(1$2$0(1(1$2$0(1(1$2$2$џ1$2$2$џ1$2$2$џ1$2$2$џ0$1$0(1(0$1$0(1(0$1$0(1(0$1$0(1(0$1$0(1(0$1$0(1(0$1$0(1(0$1$0(1(0$0(0(1(0$0(0(1(0$0(0(1(0$0(0(1(0(лпUQ$ћ4п0$0(4п0(0(4п0(/(”п0(/(”п0(/(”п/(0(”п0(п•в 0(šџ/(0(џ/(0(џ/(кОT/(џT/(Кпt/(Кпt/(™їпP(Кџ/(ћ п•/(8џ< џпt/(џ!O(Кџ/(Кџ/(џђ •O(< tџ$yџї/(™џжo$™жџo$Xіп$ySп.(/(Sп.(џO(.(џO(.(КџO(пё ”.(N(кo(Кп.(кџЕ.(џN(.(џЕё$.(N(Её$.(}џ.(џo(N(W$ž.(кSџM(ћ !џN(џs$N(< ”џN(7ё њ-(6M(оM(7ДпM(ко!M(ЙпДn(ћ еџM(њRџM(кRџM(ћ еџn(™џsM(џ!Rs< џџM(к“џM(ЙџГM(˜R!пM(˜< џM(xОRM(6%џM(wЎ$пL(Г6№$L(д!M(L(д!M(L(д!M(L(wЎ$пL(wЎ$пL(wЎ$пL(wЎ$пL(L,!M(L(L,!M(L(L,!M(L(L,!M(L(L,Ў$пL(L,Ў$пL(L,Ў$пL(L,Ў$пK,L(L,M(K(L(K,L,K,L,K,L,K,L,K,L,K(L(K,L,K,L(K,L,K,L(K,L,K,L(K,L,K,L,K,L,K,L,K,L,K,L,K,L,K,L,K,L,K,L(K,L,K,L(K,L,K,њž\ K,5ž\ J,K,в%K,5оњJ,K,оњJ,K,оњK,50!џJ,K,0!џK,5џJ,5K,џJ,K,оњJ,5џJ,5џJ,5џJ,ИоВJ,/!э$ВJ,5P!џJ,5ю$џJ,5Вџk,VГоk,5ВџJ,5‘џJ,ИоВk,5ВоJ,5пѓ’5џI,џ%j,љџp!I,4оqI,ов%J,—о‘I,пБ‹(I,џѓ%j,5оиI,UВџI,З‘|I,4џЭ$I,4‘џI,Зо‘i,4БџI,4џџI,vо%I,UБџi,;БџI,4оэ$I,оN!БI,Зпi,З‘!џI,ЗоpI,4оБI,ЗO!оU[ џœI,4: џI,ОБџI,4Бпi,:p!џi,4вџI,4N!џH,4ь(H,!ь$H,4о!H,4БœH,4N!џH,4N!џH,4N!џH,4N!џH,H,Ы(џH,H,Ы(џH,4o!џH,4Ы(џH,4N!џH,4N!џH,4N!џH,4N!џH,4Ы(џH,4Ы(џH,4Ы(џH,4Ы(џH,4N!џH,4N!џH,4N!џH,4N!џG,H,Ы(џG,H,Ы(џG,H,Ы(џG,H,Ы(џG,H,N!џG,H,N!џG,H,N!џG,H,N!џG,H,Ы(џG,H,Ы(џG,H,Ы(џG,H,Ы(џG,H,N!џG,H,N!џG,H,N!џG,H,N!џG,ЗbАMџG,ЗbАMџG,ЗbАMџG,ЗbАMџG,H,N!џG,H,N!џG,H,N!џG,H,N!џG,ЗbАMџG,ЗbАMџG,ЗbАMџG,ЗbАMџG,H,N!џG,H,N!џG,H,N!џG,H,N!џG,ЗbАMџG,ЗbАMџG,ЗbАMџG,ЗbАMџG,H,N!џG,H,N!џG,H,N!џG,H,N!џG,ЗbАMџG,ЗbАMџG,ЗbАMџG,ЗbАMџG,H,N!џG,Љ4N!џG,Ы8h0џG,Ъ8Ы8џh0зfVџG,u^џЫ8h0u^oIпG,u^oIпG,Ъ8Ы8џG,3Vо{иfh,–^о{nEG,3VАMо{h0u^ољjG,u^о{NEЉ43VАMџG,3VАMџG,3VАMо{G,TZо{ы8‰4ЗbNEџ‰4о{бQ =h0зboIџG,3VџЗbh0Зbо{ђQG,Зbо{ђQG,о{бQ =h03Vо{зfˆ0ЗbNEоˆ0u^о{oEh0Зbо{бMh0TZоIG,–bбMџG,–bбMџG,u^о{oEG,3Vо{иfh,Жbо{-Ah0UZђQо{h,зfАMџG,3Vы8пh0oNEџG,oNEџG,UZђQо{G,u^Љ4џG,Ы8‰0h0G,Њ4Ы8h0G,oNEџG,oNEџG,oNEџG,oNEџG,Њ4Ы8h0G,3VџЗbG,3VџЗbG,3VџЗbG,oNEџG,oNEџG,oNEџG,oNEџG,3VџЗbG,3VџЗbG,3VџЗbG,3VџЗbG,oNEџG,oNEџG,oNEџG,oNEџG,3VџЗbG,3VџЗbG,3VџЗbG,3VџЗbG,oNEџG,oNEџG,oNEџG,oNEџG,3VџЗbG,3VџЗbG,3VџЗbG,3VџЗbG,oNEџG,oNEџG,oNEџG,oNEџG,3VџЗbG,3VџЗbG,3VџЗbG,3VџЗbG,oNEџG,oNEџG,oNEџG,oNEџG,3VџЗbG,3VџЗbG,3VџЗbG,3VџЗbG,oNEџG,oNEџG,oNEџG,oNEџ-џџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџ@ˆV№WXYџz~р№џ№№!=џ  чяфџ€€Рџџ*еџџњџѕР€Р€џёјјрђ АјџTўўџќџЊџ€€€*еЊ*џџрЈџЊUЊЊџXј  @@€€ @p€€@ˆ P  @ЈPU !€ њЊUџЊќT€(@јЈPџЈ€€Ё­@YUЊЊUUU§UЊ ŠTtDveUЊ  ЏPPUЊ€rAB€ƒЮ  №РСƒРƒƒ€Р€€€€РР@УCУ@Њ‡ііРРРрр рррћєТŽ~Рррў№јчРее…uъъ _№№ _џџеџUUUUЊЊ ЊUUўССUџPP  ЈЈPPЈЈPP€ЊџџUЊЊUџџџЊџTПРќ\ МDќќјјџРРРџџЯќ???ќќ№№№№џџџќ№џ№РР Рџџ§џџџџўџџџџџўџџџ?Р???@?U?hџџџџџџџўпŸ№№јјџџјљ §џU€€@BЋЉ_Z*TўР+д]ЂЏ _G80црќџ№№Xё§§?Р€€€ъЪш?пўж` РсŒ€˜иllАА6і€Р€€џџџЊџ@џџџ џ@јјјЄјќјјјЯРРџџЯЯР??ќќ?№џџ№№џЬРЬРЬРЬРЬРЬРЬРЬРџџџџџџџџџџџџџџ№№№№№№№@@gX_`kT@?@?@ќ|ррџџўўџџџџјљџџјјр PWџРР ўџрњ…ЌXР €@@Р?= @*џ џ€Aў;Фџjџ ?Щўщўёј єњ…рњкМœјќўўўzіџfџџџџ џ@Wџџј јј|ќќќќєќРџџЯЯРРџ?ќќ??ќџ№№џџЬРЬРЬРЬРЬРЬРЬРЬРџџџџџџџџџџџџџџџџ№№№№№№№№?d?@?@?@?@?@?E?JџџџџџџџџџџјџџTTџџррР`рр€Р€ефРР?џаїъъ/ај? /.ыŠŒяџ€С>тѓŒџрў§т№ј†ўс§тўс€~ѕњ€рђ€€_ш ќ/§UџџЊџT*џWџќќќ€ќРќ€јќјќјџЯЯРРџџЯќ??ќќ№№џџ№ЬРЬР РРРРРРџџџџџџџџџџџџ№џџџџџ@@?@?@?@?@?@?@џџџўўџџџ№0Р?ФФџџџџррP№РШ№ј<Р€ !$цу?<~€џ€Ш?і џх;ўџ0ќ§ђўс§ъўСљ†§‚јўСц€vюьмшј0ШЈџ@џ ѕјџџџџјјќ|„ќјјјЯРРџџЯЯРџ?џ?џќџќџџџ?џ№џџџџџџџ№џ№џџџЯРЯРЯРЬРЬРЯРЯРЯРџ????џџџџ№№№№џџУУУУџџџ?@?@?@?@?@?@?@?@ўќўџ€№ЏјWЋќƒџ€Рџрр№€РррРррўўўЊў ` ‚0ѓ?Р‚ў?§§р №№€ў€Дјј‡/ап"џў1ўёШ7ў@Д~О~ў@Ољќђ‚€€џ€џџџџUЊЊUџЊџUјјјФјDќќј„ќРџџ??Р?џџџџџќџќџџџџџџџџџџџџџЯРЯРЯРЯРЯРџќќџџџџџ00џџџџџ№№Р?Р?Р??Р?@?@?@?@?@?@@?Рь“ў§џРџpўџ€џрУž~ N`•€}@М ^ќќ€‚џџџџџ…€€€Р@рр? @ш—ј№ЊU№ќќЊ@ѓ џРџџ€џяо-џ@ИЪ?ъы?`Шѕ_рДїGРРРРррррџЊџUЈP  U*€UјЌџPЈ@ЈTЊџ PЊT€@џPЈPPџЈќUЊџџџўўџџџЊUџџџЊTџ @  $џџџџИџќџ€џјџиџ№џиџј№ш@На/ ^Р> _а.@ @€€€№€€ўР?џџўњџ€TЈ  Uwˆ№€*UЋні-џџџџџџџџџџџџиАэ€џўџњџўџжџўIЖPPZ€€џ%ј000€уœ$8ьР№ (зPP№0OpOpџћ!оџџџџ}UЊDDр€JЊѕѕџџццїƒ€џџџџ ъџџџЊЊџџџЊЊџџџџаџ№џиџјџаћќџџа-а. _а/`Ÿ…ƒћФ€€@РррРРш€џ€џЈ@€џџ@№р№џ№џџ€џџјўь AAј8џ#џџџџџџџџџџџўџџџжџўўџўўјўїш€N40А0№€шDФ€РЁpiщ6Я1Шѓт0 Yљ2GxpЛxџp€O‚Р!ріџџџ ђLР?”h?”h€? УТџџ“lџџПџћџџџџџv‰џџџџпЯ0џџїџНџџџ€рџ@џŒє  ^PЎП@€ћў~ŸlРР€џСAьlјИŸ™џџўўНќџ„ј8дŒt мC pp8xppxxАxК<<0Ш0q11щт№ђєЛіј‚|?Р8иxx8x0(TўЕЫЧЧ,>>:~Ћю fџ3;;;;)§`™00@a0 0н9€Р~<Пе?%`˜јxћVї,ѕ у€?‘‘№_џЏR­€џџ€џџЈр€xРьи №0№ќƒAƒƒ€/о/_ЌќўPЧР/AСџpр№РїРпР‚ЧлчлуФ№ш“уa!Pјёљѓѓk‚|џџЧџџџџƒЧxАŸ–ŽŽ†Ž`ўЯџџ{їsБsБs1s1щj%<џџc ”œ€€<8јј№№РZА№щџ??>0Шиэp№эрдРМˆƒ>|<<<8p8ИАMˆра№јxИ8р№`Q ?џ№срРAрСрёq№РрРРРРп?п пџЮмјм€_ЇЋ€РРРˆˆ???П€  \џ ќјќћ< 8јќ№ш„ ˆ €Їя?Ÿ8|{tАќиј€Рра№№x0ј8№аПџA1?AУУЧЧУ??S#Sџћџџ‡€{€_€€ƒ‡Ž;Х їјјў‰†ј€x€ррŸtƒ„ƒррќўџђ`€   1/???мg,тќ№ј†pьp~p?< ?,з9%8€ˆ№рР @ Ррр рy@?.q0qpqрурУЧ‡†…јјќЮЮчЧяЯЧЯЧџРpР РррШРрРаHо  ?????№x8p8˜žŽшШќДp8?|/ ЛФџјјјy№јР ЩЖв­€џхСсягџ=X"ЦЦЧУУѓёѓ№№K 7w„ƒpџџѓ{_‰ш/УчРс€lьџџџџСџ‡ўџ№|ђ2@ƒ3??вн№ј№ј№ЊU•ъo_!8O9Fшˆ €Иџ_єЏйаЏШДа ?РїћФ{шVjФФ `0G8  , џч™Џ‘ВЎ(8ŠKAџњчфсBХТџCд›ћ<џx~Бп€џ ^р@ЈрP№ јўџœNl >Y8v@&>ЈV<<€ž€€wˆ'и3LFv‰lгd}У=Я0Т=Т=ыVХ;ХћА€0€œ€€ˆ€œˆ & MLŠ‹ШСШ aia…`я€`€РРЄРДРДРДРєР@С`B`а@€С"€`и@ŽР`рˆ      €‚ƒ„…†‡ˆ‰Š‹ŒŽ‘’“”•–—˜™š›œžŸ ЁЂЃЄЅІЇЈЉЊЋЌ­ЎЏАБВГДЕЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЩЪЫЬЭЮЯабвгдежзийклмнопрстуфхцчшщъыьэюя№ёђѓєѕіїјљњћќ§ўџ  !"#$%&'()*+,-./0123456789:;<=>?@ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ[\]^_`abcdefghijklmnopqrstuvwxyz{|}~€‚ƒ„…†‡ˆ‰Š‹ŒŽ‘’“”•–—˜™š›œžŸ ЁЂЃЄЅІЇЈЉЊЋЌ­ЎЏАБВГДЕЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЩЪЫЬЭЮЯабвгдежзийклмнопрстуфхцчщш(†! &І dы!ІШ$CЊЧ .‡ˆЇЧ‡Јˆˆ‡ЇˆЈ‡щЇˆш) щ * *ъ!Ы *ы!ь!‰ЫЊЉˆЈЉˆˆЉЇЈ‡ЇЈЈ‡ШЇ‡ш)щщ * *щ!Ы *ь! &ЊьЪЫЉЊЇ‡ЈЉЈ‡ЇЈЈ‡‡ЇЇ‡ѓЏ› &X nНь! * &ь%ЪьЫЪЉЩЊЪЈЉЈЪЇЧЈЇЈЇЈ  ŽН &z гоь!+. . *ЪьыЫЉЩЪdJЈџЇ2DBЇЇ2DB)6 бН &Y гМь!+2 . *ЪьыЫЩЪш!EB џЈ&.ц)€ЇD:Т)X бМ &нєь!+2 & .ЪьыЫ)Ъщ!џя=щ!ї^џщ!€ЇТщ!)Нв &7 єоь!+6L6 *ЪьыЫ)Ъ*Ъя=џ*Ъї^џЪ€ІтЇ)I*) &,.,&+"ь!-. &L6ЫЬыь)Ъ*'.я=џ*'.ї^яџ€ЇЈт*j+J*,*+"-*э!,.& &Ыэ!ьы)Щ'2Ъя=џ'2Ъї^яџ€ЇЧт*iKJ+"-*L",&&&-*/&Ыю!&ь)ЩE>F6я=џE>F6ї^яџ€ІЇсIKiJ,&-*L"M& &0&.&&Ыэьы)ЩE>Ъя=џE>Ъї^яџ€Ц сџJ‰KjL".*M&N*.&O&0&Q&ыэь ")ЪeFщя=џeFщї^яџ€Ц тЧ j‰KkL"N&M"P&/*0*P*O&ъ"/*ы)Ш'.щя=џ'.щї^яџ€Ц сџkЋŒŠm"P&N"Q&N&P.q6O*щ"ь/*)ЧшШя=џшШї^яџ€Ц сџlЋŒN"P"m"p&O&Q2r6P*щ P.ь)Чшчя=џшчї^яџ€Ц сЦ lЌŒЬn"O"o"p*r2ДF“>ъP. r:)чщшя=џщшї^яџ€Ц ц сŒЬ­Ќp&‘&n"q*ДB“6ДJыQ2"“B)шъщя=џъщї^џщ€ц сщ‹ЪŒЋŒo"Ž‘"p&ДJдN’. “>P*ДJ) '" я=џ'" ї^џ €ц с ЋЪŒЌŒn*ДBеNВ: q2."“B)'" я=џ ї^џ€ц сЋъЌЪŽ­"ДBеJ’2 P.-“>)&" я=џ ї^я=џ€ц с ЋъЌЫ­"Ў‘"&’2Г>ДB O*-q6)F*я=џF*ї^я=џ€ сџЌыЫЬ­Ў‘"’2‘*В6 o*-‘6)E*e.я=џE*e.ї^я=џ€сџЫ Ьы­ЬЎ"p**‘.*o"M‘.)F")я=џF")ї^я=џ€сџЫ ъыЌЫ­o""&)n"Lo&)F")я=џF")ї^я=џ€сџЫ ыo&ЌЫ­Ž­"Џ)m"n"K)F"(џF"(ї^я=џ€сџЫ ы+Ќ­ЫЬm­Ž)m"Kn")'('я=џ('ї^я=џ€сџЫ +ыЋЫЌыmЌŒ)l"Ko")'G(џя=(я=ї^(€„2сы, LЋЌЪЫlЌŒl)l"JI)'G(''( 'aaТЪL ыЋЫ ыlЋŒЌ(k"JI'((''( & '  ' ыL mЋЪЫmkЋ‹Ћ)kJI'(( '(' &  '  'ъm,ЊЪЋŠЊ‹Ћ(jJI'((''((' & '' ''ъm ŽЊЪЋЪŠЊ‹Ћ(jJI(H!/2'H(/2(''& ЪM m#iЊЪ‰IŠiЊf(I‡b $ „EХІч&AЅ ц ЄХхц Х Љ,ыM#i‰iM#IiiM#ƒЇц)ƒI-ХЬ-Ѕ†ч$ІЄЦ 2'Ѕц ХЦ ‰-#ыN#I‰iN#HIIN#Ѕ‡(„()ц Ћ-ХFч$‡ЄЦP6H!ЅХЦ Ѕ ‰-#ЫN#H‰iI(HIHХˆ(%(„Eц (%ХІ.2I-Ѕ ЧЦІ ЅХЅ Ц Љ-#ыN#H‰hi(HI)Хg'%(ƒ!ЦФХG&Ц fЦ ц hЅХЅ Ц Š-#ыN#HhIi(HI)Є(Цƒ Ч Ѕ„b !ЅI%„fХ e ЅХ†‰ .#ЪHhiЪ)hHIЄЉ!(ƒ'%ХŠ)ЄЫ)ч э-ХI%ч j)ЅgЅ‰ьЪ-#FH‰!iH% k"Љ%!Ъ%i%(%Ь-i)/.c‹)Ц2„j%'% *CЅыф Š-#ыM#хчGi&M.Њ)ђ:хЪ-h!N2)%ь)‹)P6c Ы)Х/6„Š)ц.ЄfЅыЩЫ-#jЪ!ˆi .Љ)А2Цы)H%N6ЦЋ))) 2cI-ХЊ%CЦ ч,…dЅ І Ш,‰!n2-ь-Њ%h!ы)& .‰)6ХЊ1H%N6ЅЧ ЦЦb Ц Ѕ)C Ч…d!E … Іh-.2Ы)Ъ%‰!M6H!'&„'I)ЦbІ„ ш AЄb Ц!Ѕˆ d Ѕ… ‰!6 .2;h!'Ы-У 'фh%Ѓ цЦ'!c 'ЦŠ!„Š%!6dэ)P6† e … цш$ :J-А6„)%ЅхЪ)& .ХЋ)'.2ЄЋ)!*b Ы-Х„„Ћ%!..d… Ћ)!Іk- )Ъ%Ч  Э-Нц’:i-YЅэ-(%P6цЕ ю!оЄj-%э5B I%ЅЬ1CЅЅ Ѕk- )Э1„Еj1Оч е.э5Нчэ1I)P6ЦЕŒ!НB t Ц о"  „о!…dЦ„‹-!я9Ц“*­1о!ДНЭ)ЦДюНЦsЮНc ” JоdН * !…cЧ…k-ч$Э5Ч Ќ-НЦsŒ Нч жНЅR kНBs­Н „œ!…Ш(CІ‹-)06ч$“"Э5Нчжю оч ЕяоЄRŒ о‹Н" Ь)ХO2"Ї …ш(†Œ-)%0>Цs%Н%ЕяН„s kНЦrŒоc“j!НCЬ-ЅO2!Ч ш(…dJ-Ч ю5ІГ*‹1ош s о2чЕоŒ“оc1'!НŠ-Ѕd…Ч І Ш(dЭ1%q:c Ч( ЅЮ%J%“Ѕ0j!еc()Ц Š-…Е Я о"…dC…Ш( -Ї$C)%І Œ-BІш$„B (%ЅŠ-ƒЫ-ц O6Ѕш(ЦХ…ж Ѕо…ІCcЇ …ш(C*-І­1c J)Ц­1c()ЦŠ-ЅЫ-()ЦAЦЄ%…ЦІЅdІ†…І …щ(…k-ш$я5B H%Ќ-ц„(%ЦJ-c!Х()Aƒb adЦІ…dІ„……Ш(І -C )І­5cЬ-p:…%J)Іƒц!ЅЄЬ)'2cЦ …Ѕ"…dCC Ш(† -C%k-ЅcЫ)Ц’>Ѕ))ч J)„H%ч э)Ы%/2э1BЅd!t…ZdШ(І 1dkш$1d .ч r:…Е ЧНЅЬ)H)P"ь%НДP2AHb „!”…Н!щ(†L1C Нш$K!d)-Ч$Ћ-Ѕ• я Н„НЬ1Ц (%ь%оcjцяd1 Ўоd&­™7dSŒоЧ Е ЎоЅо­2ЅsЋ)оч( яоC sЦ о†• lо„ Г&о‹dS ЎоЧs оЅ• я оcsЦ оІ[Œо…RЮ …” ЎНЇ“М­ІЖ *%оІtЎоЧ ЕKН…2Ч Н…ї kоBs ОЮ" ЧоШ$S+%оЧ$з­-НЧНŒ!№ш$sЎНІЕ %о…• lНdt­ НЅ• НKщ(”Ю!НШ$tН№Іsожш жЎо…RЯН…Zя о…Ж­ НШ” ЯНЧ$зяоЧ t2НЇ з lœЧ  оd1ІоBЅЦd!dC І„Ћ-%.>cш(Ї …І Ш$dІ!ч k-…ш$%І C Ч …!!ЅCЦ B O>ІгRІ ь-Š-5Sd)%ІЌ5ІШ$Ї †Ч$І )dІ Ш$†cЧ Ѕ)!!ЅcЦ cPJш$„Ѕ0>)Wek5Ї /B"Ї † 1!ІШ(e" Ч ш$…!Цdш$" Ц„()C )Ц Ќ5…qFj1єZЇ$DШ(!Ї f+1!Ш$ -†B ІЧ db Ћ%ч 2!Ч …)"ч$dI)…/J -‘N!ІЋ)-џџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџџ@ˆV№WXYџџРРNNЮ˜Jџ@МU§UUUџO…Ы,Ы,фџˆЋЂЂжџ˜@Hар0`Pџ џ(T)GEЉџ EŽп88.О‹џ€€р№‘“’•gхvˆЮ‘_й $8<|IMMЩЭЩЩ.ф6ф&€€€`` с с‚#c"cРР€@@РџUPŸџPР†BЋuџ{;яЯџ"$™œ<џ…€` `рys–8U  &Ыра8 рфМAР4СqcвPŸ†ЮKШK7gЯУЧ%Ф€€”6ѓ`№`@€џ) џDЊџˆџоV AЮ‡s^#ed x<`3‚ёz7ЎЄbФт‡O@€Рkˆ8 >ai’’ ’ЊірP`I–ZHPHSЉGА   $ЈlР8ра  <’J’JвqcџIRIRKШŽЦџx<џi ‰ЭЅФуЧџ6€6€”6ћ0@`Pр№рџЭlЦ(ь0 0pИpˆSrb€@ФjN"Юо `p(pH` H80 €А†ž8<Мf6iŸ”YТ“сfш•ћ§"—LС8((8 џА0Œ0 00$œˆџ€€€‹Ž‹ЮпРР€@‰FЯDDЭDЭя§0084И”АА…мšgѓ—`’xŠ•тŠпR3b+xВ]!y+?A?DХ|p№PР   p`АРрФO™` |0 А ȐYcBmšŒ@РšШЪJQ==U-@DР€€@ЯЯD‰ОІ єШ€Р‘^Ÿ`Р`])aУfл<4,0`<6Š ˜`рА@ЮЧРР xx  <Мœ†–хџJбЈGџ@lmTџD‰эџџР@@€ЄЖœў>4(џ(Р@€0h …§Н$У„И&Оx№`џџџџџРгм оЮ;V=DE*;U@рPрP€PP№Z.*~*****CeѕGb0ЂŠyџ„†•Ÿ_EIЧџ`mMq qџЦЮ Ь‹I…ч§џ€ˆˆОœџvoˆђ;лФŸ 9hh\hT}Ц"€че  цУ€€€€€qѓв–и’олљ€Р@`@`Р€€€žˆ‰‰п0M1L00§ЦЂцв‚ƒ‚ƒчЯ <666ЖПyћ’‡–‚ёŸе•Рп oА09i5\ЙаюWыфKІ$˜4™Зђ€EcjЛ‘™sуРРРРРРР,})AOA-8UЂmл4<(0(ЯUbUутv˜‘™CљcAР@уѓ€€ŠˆЯЦ`Сa›yЏell}€`Р € рР€€‰ Р€@ЯBЫ~Hъ\рPрp!@i™€›•!R+џ€рР а0џџџџ ƒ8\8@їц Ё`@€џ €RŽ ‰Юпџ*UџЊUЭ‰D€эџ(џ@ЈUџџ˜ˆаџ…*џџу€џ@ЊU€ŠŽˆФ ћЊU7I?T 0JtŠU0"qѓВ ъB‘*6ЂUЊ„џ* џ@H•€џP U џЂUџЅJ‚џЅJџџ UЊџџЉRџџRЅџHџЈUџР›SS@оž;;V;EEE(890‡7нВЭ[ДЇb€€€˜˜ik’žllў“™ˆЯ\l$ hоŸ`Рp 9PAqy}Ь яЫЫ,m‰Эщ"ЭЏ1€"”6bОP №иˆии€а№Р Р   TlX`dl@8   Њ€"Ђ6œм€рpР@€PpрЊEЊDЮuЛ Њ9VoY`}tЊЅf[ММЄМ Њ( Ж6„6ЄЊrтБ@qЊ€˜–™˜‰ Њ0pЊРР а0р Њ&&:ЊUgE(л˜[РЊРР` ЊQaiX)`iЊ€чЇJ­›Д›ДЊ€€€Њ@aѓђdВ„ЊЬиN@QЊH1i h)IЊ ХcтСbЊЊIЧЊ@ŽA8Њ „c€Р€@bтЂdˆО<ѓcŠxxопЁ|9T01 рЁ€у!"@6”у@ ` AЂ@Р †7Dѓ€@Р@‰F€€ЊЊYЊ‚т“AЊЊŒ@8Њ8XПЉ€JЊЮЛŽЧЊ9KCy3x=hЊbц"3"sїŠ<266їIЂhˆјр0рp   /0pI9јIје)ъo€ЋІ$УІ˜€€€М(c€#C"ѓљЊ@FТF‚ЦАЊPЊЫЭ‰Э‰§Њ€€€РЊp“РB‚RwтЊŠFBDBя_Њ8l8pt|@x)@Ј†–Yx)x!I‡9U8D)lBy€€€``РР€@ p uF"*"7Сђёл‘аIлћ€€ƒ‰˜ЮЧ`Р`x,l$Hl|   и˜Шˆˆ€Ђœ C!`!@A`A`ѓћ€€€€€РР Р`y,mnmўЭm… хg"Pт€М.*2.‚Ъ_ 7lI‡3y+5\=TNu@ р   @АŽ‹Lзб’$8<4MI…ЧХЦ)б)€€€€€@‚єжzŠQ@ `@Р08H8x   6Йebf•kи€@` )U)D`№р€p@Р10 0Lp0€Р€ё)кнJ€@€€@г2§IУ?б8)Ю€AС™CPЁ€€€€€€HXThЌЈœsЃ”у€РD(9T€@р№$нN"йР@€џWЬ“\l$H$оž€џ(0T9FE-8uўћй.62џр @€Н$Й$!==* аX PјЙQј€€     €‚ƒ„…†‡ˆ‰Š‹ŒŽ‘’“”•–—˜™š›œžŸ ЁЂЃЄЅІЇЈЉЊЋЌ­ЎЏАБВГДЕЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЩЪЫЬЭЮЯабвгдежзийклмнопрстуфхцчшщъыьэюя№ёђѓєѕіїјљњћќ§ўџ  !"#$%&'()*+,-./0123456789:;<=>?@ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ[\]^_`abcdefghijklmnopqrstuvwxyz{|}~€‚ƒ„…†‡ˆ‰Š‹ŒŽ‘’“”•–—˜™š›œžŸ ЁЂЃЄЅІЇЈЉЊЋЌ­ЎЏАБВГДЕЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЩЪЫЬЭЮЯабвгдежзийклмнопрстуфхцчG,џG,G,џG,G,џG,G,џоbНIпоbНIпоbНIпоbНIпG,џG,џG,џG,џN§4пNŸw§4N]=ўfN]=ўf^V}AП{>R}Ak>R]=sN]=k|$^V}As\ >R?kп< ~Vs}AНEОbўf< ^V]=П{< ^VŸw9< ~VŸw5ОbŸw=9; ž^П{]=|$>RНEw]V9kоbНIп; ^Vп{A; ž^<9Пw; ?k]=п{;ž^п{ќ4ž^П{\=О^Ÿwџп{}Aœ(Nпœ(ž^п{ќ4\=п{ќ4NП{оbNП{оbNпœ(Nпœ(Nпœ(пœ(П{оbП{оb?o<9œEўf\=Пwпœ(пœ(пœ(пœ(œE[$: Nћ4џ}Z|Aп: ]VœEŸw: =V\=wZ$ž^|AŸw}Z<9s§M\=>k: }ZŸwœEZ$]V|AП{: ]VПw|A: =R\=ŸwОb5ŸwR>kћ4оbПwћ4^5s: }Z|EŸw оb;9П{: >o5п{: >k;=П{9 =V[=Ÿw9 }^[AŸw ПwмIК0 }ZŸwМI9 ]VœEŸs Нbsџ9$Н^П{œE9 }^^oџ }ZŸwМI }ZŸwМI }ZŸwМI RК,^s [=Rš( RRš( ќM;=>o ўf[=Пw  К,^s  К,^s  К,^s  К,^s  [=Пw  [=Пw  [=Пw  [=Пw мI§f9 §f8$~s §f8$~s ћMŸwњ4 RZ=s8$R{A>o {AЙ0R R>oњ4 \V›E^oX$|ZЛI~s8$R:=s8 ^џћM8$\ZћMП{8$^лIп{ |Z>o:= Rkљ4 ;R5k7$|Zп{љ4 |ZŸwšE >oљ4П{7$нb›EП{7$НbšEп{7$œ^ŸwZ=7$нbšEп{ \ZZ=п §fп{лI œ^~s99 ^oџ~s нbšEп{ нbšEп{ нbšEп{  šEп{  $5$  $5$  $5$  $5$  šEп{  šEп{  šEп{  šEп{  $5$  $5$  $5$  $5$ œ^ј4џ œ^ј4џ Мb~sп кM§f9 ™E—,кM [V™Ežw ™Eз4њQ ;VyAžw6 ;V™EП{5$[ZКIП{V$[Z~wyE6${^ЙI~s [Zп{yAU$;Vžw§f œ^]oyA5 {Zžw95$мb9џ5$=kї4п{U$мfX=П{5$М^9^s5${ZžwxAv(›^п{з4v({ZњMџ5$мb8=Оw5$мfЙIпU$›^њMП{T$kп{xAT${ZйMп{4$мb8=Оw4$мb8=Оw4$мb8=Оw4$мb8=Оw4${ZйMп{4$Ru(п{4$Ru(п{4$™ERж04$мb8=Оw4$мb8=Оw4$мb8=Оw3$4$8=Оw4$™ERж04$™ERж03$4$Rж03$94$˜E3$ќf”,~s3$ќf”,~s3$ќf”,~s3$ќf”,~s3$zZИIџ3$WAљM=S(џWAR3$=oИIџS(ќfИIџt(:VwA~sЕ0ZV˜Ežw3$ZVИIПwS$Л^О{љMS(ќfИIпS$Л^п{ИI3$Лbп{і83$›^k9t,zZиIžw3$Rk›^2$:V6=ќj3$]oV=џs(ЛbRџS(Л^П{јM2$мbvAп{2$z^џR2$žw—E92$мb]sџ2$ZZјMџ2$мbvAп{2$мbvAп{2$мbvAп{2$мbvAп{2$ZZјMџ2$ZZјMџ2$ZZјMџ2$ZZјMџ2$мbvAп{2$мbvAп{1$2$vAп{1$2$vAп{1$2$ЖIп{1$2$ЖIп{1$2$ЖIп{1$5=–Eп{1$ќf—Eп1$џR91$џR91$–EГ09Q$yZјMџ1$vAR–E1$vEїMє41$9V–E]sQ$лfЗIџ’,8VзM~w’,zZЗIwQ(8VžwЗI1$К^žwзMQ(8Vє8]s1(Кb}wUA1$YZuE}w1$R=ћf1$Rє8kГ0КbwзM1$k=В0P(š^ЖIпQ(=oUAпq,š^žwvEQ(КbїQп{0(џ–EVP,š^зMџQ,КbП{ЖI0(€?€@€A€B€C€D€E€F€G€H€I€J€K€L€M€N€O€P€Q€R€S€T€U€V€W€X€Y€Z€[€\€]€^€_€`€a€b€c€d€e€f€g€h€i€j€k€l€m€n€o€p€q€r€s€t€u€v€w€x€y€z€{€|€}€~€€€€€‚€ƒ€„€…€†€‡€ˆ€‰€Š€‹€Œ€€Ž€€€‘€’€“€”€•€–€—€˜€™€š€›€œ€€ž€Ÿ€ €Ё€Ђ€Ѓ€Є€Ѕ€І€Ї€Ј€Љ€Њ€Ћ€Ќ€­€Ў€Џ€А€Б€В€Г€Д€Е€Ж€З€И€Й€К€Л€М€Н€О€П€Р€С€Т€У€Ф€Х€Ц€Ч€Ш€Щ€Ъ€Ы€Ь€Э€Ю€Я€а€б€в€г€д€е€ж€з€и€й€к€л€м€н€о€п€р€с€т€у€ф€х€ц€ч€ш€щ€ъ€ы€ь€э€ю€я€№€ё1 W sprawie hobbit€ђw Ksi€ѓ€єka ta w znacznej mierze po€ѕwi€іcona jest hobbitom i z jej kartek dowiedz€ѓ si€і czytelnicy wiele o ich charakterze, a troch€і te€є o ich historii. Dodatkowe informacje znale€ї€ј mo€єna w wybranych fragmentach Czerwonej Ksi€іgi Marchii Zachodniej og€љoszonych poprzednio pod tytu€љem €њHobbit€ћ. T€і wcze€ѕniejsz€ѓ opowie€ѕ€ј opar€љem na najstarszych rozdzia€љach Czerwonej Ksi€іgi, napisanych przez Bilba, pierwszego !hobbita, kt€ђry zdoby€љ s€љaw€і w szerszym €ѕwiecie; zatytu€љowa€љon swoje wspomnienia €њTam i z powrotem€ћ, poniewa€є opowiedzia€љ w nich o swojej wyprawie na wsch€ђd i o powrocie do domu: ta w€љa€ѕnie przygoda sta€љa si€і powodem wpl€ѓtania p€ђ€їniej wszystkich hobbit€ђw w donios€љe wypadki Trzeciej Ery, opisane w niniejszej ksi€ѓ€єce. Wielu czytelnik€ђw zechce mo€єe jednak dowiedzie€ј si€і wi€іcej o tym godnym uwagi ludzie ju€єna samym pocz€ѓtku tej !opowie€ѕci, niekt€ђrzy za€ѕ mog€ѓnie posiada€ј wcze€ѕniejszej ksi€ѓ€єki. Dla tych w€љa€ѕnie czytelnik€ђw zamieszczam tu kilka uwag dotycz€ѓcych wa€єniejszych spraw zaczerpni€іtych z zachowanych €їr€ђde€љ, traktuj€ѓcych o hobbitach; przypominam te€є pokr€ђtce przebieg wcze€ѕniejszej wyprawy. Hobbici to lud skromny, lecz bardzo staro€єytny, o wiele liczniejszy ongi ni€є dzi€ѕ; kochaj€ѓ bowiem pok€ђj i cisz€і,i €єyzn€ѓ, uprawn€ѓ ziemi€і: najch€іtniej osiedlali si€і w dobrze rz€ѓdzonych i dobrze zagospodarowanych rolniczych krainach. Nie rozumiej€ѓ i nigdynie rozumieli ani nie lubili maszyn bardziej skomplikowanych ni€є miechy kowalskie, m€љyn wodny czy r€іczne krosna, chocia€є narz€іdziami rzemie€ѕlniczymi "pos€љugiwali si€і zr€іcznie. Nawetw staro€єytnych czasach onie€ѕmielali ich Duzi Ludzie, jak nas nazywaj€ѓ, teraz za€ѕ !unikaj€ѓ ich trwo€єnie i dlatego coraz trudniej spotka€ј hobbita. Hobbici odznaczaj€ѓ si€і doskona€љym s€љuchem i bystrym wzrokiem, a chocia€є #s€ѓ sk€љonni do tycia i nie lubi€ѓ si€і spieszy€ј bez potrzeby, ruchy maj€ѓ zwinne i zgrabne. Zawsze posiadali dar szybkiego!i bezszelestnego znikania, je€ѕli$zjawia€љ si€і w pobli€єu kt€ђry€ѕ z Du€єych Ludzi, a nie €єyczyli sobie go spotka€ј; udoskonalili "t€і sztuk€і tak, €єe ludziom dzi€ѕwydaje si€і ona magi€ѓ. W rzeczywisto€ѕci jednak hobbici nigdy nie studiowali magii w €єadnej postaci, nieuchwytno€ѕ€јzawdzi€іczaj€ѓ jedynie zawodowej wprawie, a wskutek dziedzicznych uzdolnie€ќ, wytrwa€љych €јwicze€ќ i serdecznego z€єycia "si€і z ziemi€ѓ doprowadzili j€ѓ do"doskona€љo€ѕci, kt€ђrej wi€іksze imniej zr€іczne rasy nie mog€ѓ na€ѕladowa€ј. Hobbici s€ѓ bowiem mali, mniejsi ni€є krasnoludy, a w ka€єdym razie nie tak grubi i przysadzi€ѕci, nawet je€ѕli wzrostem niewiele im ust€іpuj€ѓ.Wzrost hobbit€ђw bywa r€ђ€єny, waha si€і od dw€ђch do czterech st€ђp naszej miary. Wdzisiejszych czasach ma€љo kt€ђry hobbit si€іga trzech !st€ђp, ale - jak twierdz€ѓ - rasaskarla€љa, bo dawniej bywali wy€єsi. Czerwona Ksi€іga m€ђwi, €єe Bandobras Tuk (Bullroarer), syn Isengrima Drugiego, mierzy€љ cztery i p€ђ€љ stopy i m€ђg€љ dosiada€ј konia. Wedle hobbickich kronik tylko dwaj s€љawni bohaterowie dawnych czas€ђw przewy€єszali Bullroarera; ale o tej ciekawej historii powie nam wi€іcej niniejsza ksi€ѓ€єka. Je€єeli chodzi o hobbit€ђw z Shire€§u, kt€ђrych w€љa€ѕnie dotyczy nasza opowie€ѕ€ј, by€љ to za dni pokoju i dostatk€ђw "lud weso€љy. Ubierali si€і w jasne%kolory, szczeg€ђlnie lubili €є€ђ€љty i zielony; rzadko nosili obuwie,poniewa€є stopy ich maj€ѓ z natury tward€ѓ, rzemienn€ѓ podeszw€і i obro€ѕni€іte s€ѓ, podobnie jak g€љowa, bujnym, k€іdzierzawym w€љosem, zwykle kasztanowatym. Dlatego te€є jedynym rzemios€љem nie praktykowanym w€ѕr€ђd hobbit€ђw by€љo szewstwo; u r€ѓk natomiast mieli d€љugie, zr€іczne palce i umieli wytwarza€ј mn€ђstwo po€єytecznych i €љadnych przedmiot€ђw. Twarze mieli na og€ђ€љ bardziej poczciwe ni€є pi€іkne, szerokie, jasnookie, rumiane, o ustach skorych do €ѕmiechu, jedzenia i picia. &Tote€є €ѕmieli si€і, jedli i pili jak najcz€і€ѕciej i z wielkim !zapa€љem, lubili o ka€єdej porze dnia €єartowa€ј, a sze€ѕ€ј razy "na dzie€ќ je€ѕ€ј - o ile to by€љo mo€єliwe. Byli go€ѕcinni, przepadali za zebraniami towarzyskimi, a podarki r€ђwniehojnie dawali, jak ch€іtnie przyjmowali. !Nie ulega w€ѓtpliwo€ѕci, €єe mimop€ђ€їniejszego rozdzia€љu, hobbici s€ѓ spokrewnieni o wiele bli€єej z nami ni€є z elfami, a nawet ni€є z krasnoludami. Niegdy€ѕ m€ђwili ludzkim j€іzykiem, na sw€ђj spos€ђb oczywi€ѕcie, te same rzeczy co my lubili i tych samych nie cierpieli. Ale nie spos€ђb stwierdzi€ј dok€љadnie, jakie wi€ѓza€љo ich z nami pokrewie€ќstwo. Pocz€ѓtki hobbit€ђw si€іgaj€ѓ w g€љ€ѓb Dawnych Dni, dzi€ѕ ju€є zamierzch€љych i zapomnianych.Jedynie elfy dot€ѓd przechowuj€ѓ pami€і€ј minionychczas€ђw, lecz tradycje te ograniczaj€ѓ si€і niemal wy€љ€ѓcznie do ich w€љasnej !historii, w kt€ђrej ludzie rzadkowyst€іpuj€ѓ, o hobbitach za€ѕ wcale nie ma wzmianki. Mimo to jest rzecz€ѓ jasn€ѓ, €єe "hobbici €єyli cicho w €r€ђdziemiuprzez d€љugie lata, zanim inne ludy dowiedzia€љy si€і o ich "istnieniu. A €єe €ѕwiat b€ѓd€ї co b€ѓd€ї roi€љ si€і od rozmaitych niezliczonych dziwnych stworze€ќ, ma€љy ludek hobbicki bardzo niewiele znaczy€љ w€ѕr€ђd innych. Za €єycia wszak€єe Bilbai jego spadkobiercy, Froda, hobbici nagle, wbrew swoim €єyczeniom, stali si€і wa€єni, "s€љawni i zam€ѓcili spok€ђj narad M€іdrc€ђw oraz Du€єych Ludzi. Te czasy, Trzecia Era €r€ђdziemia, to ju€є dzisiaj "odleg€љa przesz€љo€ѕ€ј i wszystkiekraje bardzo si€і od owej epoki zmieni€љy. Niew€ѓtpliwie jednak hobbici zamieszkiwali w€ђwczaste same strefy, w kt€ђrych dot€ѓd jeszcze €єyj€ѓ: p€ђ€љnocno-zachodnie kraje starego €ѕwiata, na wsch€ђd od Morza. O pierwotnej ojczy€їniehobbici z epoki Bilba nie zachowali €єadnych wiadomo€ѕci.Umi€љowanie wiedzy (z wyj€ѓtkiem badania genealogii) nie by€љo w€ѕr€ђd nich zbyt rozpowszechnione, lecz kilku hobbit€ђw ze starych rod€ђw studiowa€љo ksi€іgi o w€љasnej !przesz€љo€ѕci, a nawet zbiera€љo u elf€ђw, krasnolud€ђw i ludzi zapiski z dawnych lat i dalekich kraj€ђw. W€љasne, !hobbickie kroniki nie si€іga€љy wprzesz€љo€ѕ€ј prze osiedleniem si€і w Shire, a najstaro€єytniejsze legendy rzadko m€ђwi€љy o zdarzeniach sprzed Dni W€іdr€ђwki. Niemniej jasno wynika z tych legend oraz z zachowanych w j€іzyku i obyczaju dowod€ђw, €єe hobbici, podobnie jak wiele innych lud€ђw, przyw€іdrowali na zach€ђd w zamierzch€љych czasach. Najdawniejsze !opowie€ѕci pozwalaj€ѓ domy€ѕla€ј si€і, €єe w pewnej epoce zamieszkiwali nad g€ђrnym biegiem Anduiny, mi€іdzy Wielkim Zielonym Lasem a G€ђrami Mglistymi. O powodach p€ђ€їniejszej ci€і€єkiej i niebezpiecznej przeprawy przez g€ђry do Eriadoru - nie wiadomo dzi€ѕ ju€є nic pewnego.€ўr€ђd€љa hobbickie m€ђwi€ѓ o !rozmno€єeniu si€і tutaj ludzi i o"cieniu, kt€ђry pad€љ na lasy i tak!je wype€љni€љ ciemno€ѕciami, €єe otrzyma€љy now€ѓ nazw€і Mrocznej Puszczy. Jeszcze przed przekroczeniem g€ђr hobbici podzielili si€і na trzy szczepy, r€ђ€єni€ѓce si€і do€ѕ€ј znacznie mi€іdzy sob€ѓ: Hartfoot€ђw, Stoor€ђw i Fallohid€ђw. Hartfootowie mieli sk€ђr€і bardziej smag€љ€ѓ, byli ni€єsi i drobniejsi, nie nosili "br€ђd ani but€ђw; d€љonie i stopy mieli kszta€љtne i zr€іczne; osiedlali si€і najch€іtniej w g€ђrach i na stokach pag€ђrk€ђw.Stoorowie, bardziej masywni i !ci€і€єszej budowy, r€іce i stopy mieli wi€іksze, a lubili szczeg€ђlnie r€ђwniny oraz brzegi rzek. Fallohidzi, o !ja€ѕniejszej cerze i ow€љosieniu,!byli wy€єsi i smuklejsi od innychhobbit€ђw, a kochali si€і w drzewach i lasach. Hartfootowie mieli ongi wiele do czynienia z krasnoludami i "d€љugi czas prze€єyli u podn€ђ€єy g€ђr. Wcze€ѕnie wyw€іdrowali na zach€ђd rozpraszaj€ѓc si€і po ca€љym Eriadorze a€є po Wichrowy Czub, gdy dwa pozosta€љe szczepy jeszcze zamieszkiwa€љy Dzikie Kraje. Hartfoot€ђw uzna€ј mo€єna za najbardziej typowych przedstawicieli hobbit€ђw, a tak€єe za najliczniejszych. #Bardziej ni€є inni sk€љaniali si€і !do €єycia osiad€љego, nie lubili si€і przenosi€ј z miejsca na miejsce i najd€љu€єej zachowali obyczaj przodk€ђw zamieszkuj€ѓc podziemne tunele albo nory. Stoorowie najd€љu€єej trzymali si€і brzeg€ђw Wielkiej Rzeki Anduiny i najmniej stronili od "ludzi. P€ђ€їniej ni€є Hartfootowieprzybyli na zach€ђd, ci€ѓgn€ѓc dalej z biegiem Grzmi€ѓcej Rzeki na po€љudnie. Tu wi€іkszo€ѕ€ј z nich osiad€љa na d€љugi czas mi€іdzy Tharbadem a granic€ѓ Dunlandu, zanim ruszyli znowu na p€ђ€љnoc. Fallohidzi, najmniej liczni, stanowili p€ђ€љnocn€ѓ ga€љ€ѓ€ї. Nawi€ѓzali serdeczniejsz€ѓ ni€є "inni hobbici przyja€ї€ќ z elfami, wi€іcej wykazywali zdolno€ѕci do j€іzyk€ђw i €ѕpiewu ni€є do rzemios€љa, a za najdawniejszych czas€ђw woleli€љowy od uprawiania ziemi. Przebyli g€ђry na p€ђ€љnoc od !Rivendell i pow€іdrowali w d€ђ€љ rzeki zwanej Szar€ѓ Wod€ѓ. W Eriadorze wkr€ђtce przemieszali si€і z innymi szczepami, kt€ђre tu wcze€ѕniej od nich osiad€љy, lecz, jako odwa€єniejsi i bardziej przedsi€іbiorczy, cz€іsto wybijali si€і na przyw€ђdc€ђw w€ѕr€ђd Hartfoot€ђwi Stoor€ђw. Nawet za czas€ђw Bilba mo€єna by€љo jeszcze zauwa€єy€ј silne wp€љywy krwi fallohidzkiej w €єy€љach najznakomitszych rod€ђw, jak Tukowie lub dziedzice Bucklandu. W zachodniej cz€і€ѕci Eriadoru, mi€іdzy G€ђrami Mglistymi a Ksi€і€єycowymi, hobbici zastali "ludzi i elf€ђw. €y€љy tu jeszcze !niedobitki Dunedain€ђw, kr€ђl€ђw w€ѕr€ђd ludzi, pochodz€ѓcych zza Morza, z Westernesse; lecz wymierali szybko, a ich ogromne P€ђ€љnocne Kr€ђlestwo !pustosza€љo stopniowo. By€љo a€є za wiele miejsca dla nowych przybysz€ђw i wkr€ђtce hobbici zaludnili ten kraj tworz€ѓc porz€ѓdne osiedla. Wi€іkszo€ѕ€ј prymitywnych osiedli od dawnaznikn€і€љa i za czas€ђw Bilba zosta€љa ju€є zapomniana; jednowszak€єe z tych, kt€ђre najwcze€ѕniej dosz€љy do znaczenia, przetrwa€љo, jakkolwiek mniejsze ni€є ongi; znajdowa€љo si€і ono w Bree, otoczone krain€ѓ zwan€ѓ !Zalesiem, o jakie€ѕ czterdzie€ѕcimil na wsch€ђd od Shire€§u. Z pewno€ѕci€ѓ w tej w€љa€ѕnie dawnej epoce hobbici nauczyli si€і alfabetu i zacz€іli pisa€ј wzoruj€ѓc si€і na Dunedainach, kt€ђrzy z kolei nabyli t€і umiej€іtno€ѕ€ј od elf€ђw. W tym tak€єe okresie hobbici zapomnieli swego pierwotnego j€іzyka i odt€ѓd przej€іli Wsp€ђln€ѓ Mow€і, zwan€ѓ inaczejj€іzykiem Westron, panuj€ѓc€ѓ we wszystkich krainach rz€ѓdzonych przez kr€ђl€ђw, od Arnoru do Gondoru i na wybrze€єach Morza od Belfalas do Lune. Zachowali jednak kilka s€љ€ђw starego j€іzyka, a tak€єe odr€іbne nazwy miesi€іcyi dni tygodnia oraz mn€ђstwo imion w€љasnych. Mniej wi€іcej w tej samej epoce ko€ќczy si€і okres legend, a zaczyna historia hobbit€ђw wraz z wprowadzeniem rachuby czasu.Albowiem w tysi€ѓc sze€ѕ€јset pierwszym roku Trzeciej Ery dwaj Fallohidzi, bracia Marcho i Blanko, wyruszyli z Bree; uzyskawszy pozwolenie wielkiego kr€ђla w Forno€ѕcie, #przeprawili si€і z liczn€ѓ rzesz€ѓ hobbit€ђw przez Rzek€і Brunatn€ѓ - Baranduin€і. Przeszli przez Most Kamiennych €џuk€ђw zbudowanyw okresie pot€іgi Kr€ђlestwa P€ђ€љnocy i zaj€іli na swoj€ѓ siedzib€і ca€љy obszar mi€іdzy rzek€ѓ a Dalekimi Wzg€ђrzami. Wzamian mieli tylko utrzymywa€јw porz€ѓdku Wielki Most oraz wszystkie inne most i drogi, udziela€ј pomocy go€ќcom kr€ђlewskim i uznawa€ј zwierzchnictwo kr€ђla. W ten $spos€ђb zacz€і€љa si€і era Shire€§u,bo rok przekroczenia rzeki Brandywiny (jak hobbici j€ѓ przezwali) sta€љ si€і pierwszym rokiem Shire€§u, a wszystkie p€ђ€їniejsze daty liczono od niego. Osiadli na zachodzie hobbici natychmiast pokochali swoj€ѓ now€ѓ ojczyzn€і i pozostali w niej; wkr€ђtce te€є "zn€ђw wy€љ€ѓczyli si€і z historii &ludzi i elf€ђw. P€ђki istnia€љ kr€ђl, byli jego poddanymi, lecz z imienia tylko, bo naprawd€і "rz€ѓdzili nimi w€љa€ѕni wodzowie, !a hobbici wcale si€і nie mieszalido wydarze€ќ rozgrywaj€ѓcych !si€і na €ѕwiecie poza ich krajem.Podczas ostatniej bitwy pod Fornostem przeciw czarnoksi€і€єnikowi, W€љadcy Angmaru, pos€љali na pomoc garstk€і €љucznik€ђw; tak przynajmniej twierdz€ѓ, bo w ludzkich kronikach brak o tym jakiejkolwiek wzmianki. Ale ta wojna przynios€љa kres Kr€ђlestwu P€ђ€љnocy, a w€ђwczashobbici zaw€љadn€іli krajem !samodzielnie i wybrali spo€ѕr€ђd swoich wodz€ђw thana, €єeby przej€ѓ€љ w€љadz€і po kr€ђlu, kt€ђrego zabrak€љo. Przez "nast€іpne tysi€ѓce lat €єyli w niezam€ѓconym niemal pokoju. Po Czarnej Pladze (37 r. wg Kalendarza Shire€§u) ro€ѕli w liczb€і i dostatki a€є do katastrofalnej D€љugiej Zimy i spowodowanego przez ni€ѓ g€љodu. Mn€ђstwo ludu wtedy wygin€і€љo, lecz w czasach, o !kt€ђrych m€ђwi ta opowie€ѕ€ј, niepami€іtano ju€є Chudych Lat !(1158 -1160), a hobbici zd€ѓ€єyliponownie przywykn€ѓ€ј do dobrobytu. Ziemia by€љa bogata !i €љaskawa, a chocia€є na d€љugi czas przed przybyciem hobbit€ђw opuszczona, z dawna doskonale zagospodarowana, tam bowiem!kr€ђlowie mieli ongi swoje licznefermy, pola zb€ђ€є, winnice i lasy. Kraj ci€ѓgn€ѓ€љ si€і na czterdzie€ѕci staj od Dalekich Wzg€ђrz a€є do mostu na !Brandywinie i na pi€і€јdziesi€ѓt od p€ђ€љnocnych wrzosowisk do moczar€ђw na po€љudniu. Hobbicinazwali go Shire€§em; by€љa to kraina podleg€љa w€љadzy thana, s€љynna z €љadu i spokoju; w tymmi€љym zak€ѓtku p€іdzili spokojny, stateczny €єywot i coraz mniej troszczyli si€і o reszt€і €ѕwiata, po kt€ђrym "kr€ѓ€єy€љy z€љe moce, a€є wreszcie doszli do prze€ѕwiadczenia, €єe pok€ђj i dostatek panuj€ѓ wsz€іdzie w €r€ђdziemiu i €єe wszystkie rozs€ѓdne stworzenia korzystaj€ѓ z tego przywileju. Zatar€љo si€і w ich "pami€іci, mo€єe zatarli umy€ѕlnie,to, co przedtem wiedzieli - a nigdy nie wiedzieli du€єo - o Stra€єnikach i o trudach tych, kt€ђrzy umo€єliwili tak d€љugi pok€ђj w Shire W rzeczywisto€ѕci kto€ѕ ich chroni€љ, lecz hobbici o tym zapomnieli. €aden szczep hobbit€ђw i w €єadnej epoce dziej€ђw nie !odznacza€љ si€і wojowniczo€ѕci€ѓ i nigdy hobbici nie bili si€і mi€іdzy sob€ѓ. Dawnymi czasy oczywi€ѕcie bywali zmuszani dowalki, €єeby utrzyma€ј si€і po€ѕr€ђd nieprzyjaznego €ѕwiata,lecz w epoce Bilba wojny te nale€єa€љy ju€є do historii staro€єytnej. Nikt ze wsp€ђ€љczesnych Bilbowi nie !m€ђg€љ ju€є pami€іta€ј ostatniej bitwy, jaka rozegra€љa si€і w granicach Shire€§u, kiedy to w roku 1147 (ery Shire€§u) Bandobras Tuk zwyci€і€єy€љ na Zielonych Polach i odpar€љ najazd ork€ђw. Nawet klimat z czasem z€љagodnia€љ, a wilki, kt€ђre ongi podczas srogich €ѕnie€єnych zim ci€ѓgn€і€љy !wyg€љodnia€љe z p€ђ€љnocy, znano teraz jedynie z bajek starc€ђw.Chocia€є wi€іc w Shire przechowywa€љo si€і troch€і "or€і€єa, s€љu€єy€љ on zazwyczaj doozdoby €ѕcian nad kominkami lub wystawiony by€љ w muzeum w Michel Delving. Muzeum to nazywano Domem Mathom, bo nazw€ѓ €њmathom€ћ okre€ѕlali hobbici wszelkie rzeczy dora€їnie na nic nieprzydatne, kt€ђrych wszak€єe nie chcieli wyrzuca€ј. W hobbickich mieszkaniach gromadzi€љo si€і mn€ђstwo r€ђ€єnych €њmathom€ћ, do nich te€є mo€єna by zaliczy€јwi€іkszo€ѕ€ј urodzinowych podark€ђw przechodz€ѓcych z r€ѓk do r€ѓk. Mimo wszystko, w€ѕr€ђd wyg€ђd ipokoju hobbici wci€ѓ€є jeszcze zachowali zadziwiaj€ѓco wiele "hartu. Je€єeli ju€є dochodzi€љo dowalki, nie€љatwo by€љo ich sp€љoszy€ј lub zabi€ј; mo€єe jedn€ѓ z przyczyn - i to nie ostatni€ѓ - niezmordowanego upodobania hobbit€ђw do dobrych rzeczy by€љo to, €єe w razie konieczno€ѕci umieli si€і bez nich obywa€ј; wytrzymywali srogie m€іczarniez r€іki wroga, b€ђl, ch€љody i .tmpє0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїП c0 Ђ T c“ і і Ћ c€ Д"7(e ы& c€љ1Ђ b№›<ѕ€Rburze tak dzielnie, €єe zdumiewali tych, kt€ђrzy nie znaj€ѓc dobrze hobbit€ђw s€ѓdzili ich z pozor€ђw: z t€љustych brzuch€ђw i sytych twarzy. Nieskorzy do k€љ€ђtni, nie zabijali dla rozrywki €єadnych €єyj€ѓcych istot, lecz przyparci do muru stawali !m€і€єnie, s€љyn€ѓc z bystrego okai pewno€ѕci r€іki. Nie tylko "wtedy, gdy mieli €љuk i strza€љy. Kiedy hobbit schyla€љ si€і po kamie€ќ, ka€єde obce stworzenie dobrze wiedzia€љo, €єe lepiej zrobi, je€ѕli szybko uskoczy do kryj€ђwki. Pocz€ѓtkowo wszyscy hobbici mieszkali w norach ziemnych -tak przynajmniej powiadaj€ѓ - i w tego rodzaju mieszkaniachpo dzi€ѕ dzie€ќ czuj€ѓ si€і najbardziej swojsko. Z czasem wszak€єe musieli przyj€ѓ€ј r€ђwnie€є inne formy budownictwa. Za €єycia Bilba w Shire tylko najbogatsi i najbiedniejsi przestrzegali starego obyczaju. Biedacy mieszkali w prymitywnych jamach, w prawdziwych norach, o jednym oknie lub bez okien w og€ђle; zamo€єni hobbici budowali sobie zbytkowne odmiany tradycyjnych nor. Nie wsz€іdzie jednak mo€єna by€љo znale€ї€ј odpowiedni teren do budowy obszernych, rozga€љ€іzionych korytarzy podziemnych (zwanych po hobbicku €њsmajalami€ћ). W p€љaskich, nizinnych okolicach hobbici, kt€ђrych wci€ѓ€є przybywa€љo, zacz€іli wznosi€ј domy nad ziemi€ѓ. A nawet w g€ђrzystych stronach i w starych osiedlach, jak Hobbiton albo Tukon, czy te€є w stolicy Shire€§u, w Michel Delving na Bia€љych Wzg€ђrzach,powsta€љo wiele dom€ђw z drzewa, ceg€љy i kamienia. Szczeg€ђlnie upodobali je sobie m€љynarze, kowale, powro€їnicy #i cie€ѕle oraz inni rzemie€ѕlnicy; hobbici bowiem, nawet maj€ѓc nory mieszkalne, na warsztatyod dawna zwykli budowa€ј szopy. Podobno zwyczaj wznoszenia na fermach budynk€ђw gospodarskich i stod€ђ€љ pierwsi wprowadzili mieszka€ќcy Moczar€ђw z nizin nad Brandywin€ѓ. Hobbici z tej cz€і€ѕci kraju, zwanej "Wschodni€ѓ wiartk€ѓ, byli do€ѕ€јt€іdzy, nogi mieli grube i podczas d€єd€єystej pogody nosili buty na mod€љ€і krasnoludzk€ѓ. Nie ulega€љo !wszak€єe w€ѓtpliwo€ѕci, €єe w ich€єy€љach p€љyn€і€љo du€єo krwi Stoor€ђw, o czym €ѕwiadczy€љ zarost, hodowany przez wielu z nich na brodzie. Hartfootowie i Fallohidzi nie mieli ani €ѕladu zarostu. Wi€іkszo€ѕ€ј hobbit€ђw z Moczar€ђw i z Bucklandu na wschodnim brzegu Rzeki, !kt€ђrym nast€іpnie zaw€љadn€іli, "przyby€љa p€ђ€їniej do Shire€§u z #dalekiego po€љudnia; trafia€љy si€іw€ѕr€ђd nich osobliwe imiona i dziwne s€љowa, nie spotykane w innych okolicach. Mo€єliwe, €єe sztuka budowlana, tak jak wiele innych rzemios€љ, zosta€љa przeszczepiona od Dunedain€ђw. Ale mogli si€і jej r€ђwnie€є nauczy€ј hobbici bezpo€ѕrednio od elf€ђw, mistrz€ђw ludzko€ѕci w jej zaraniu. Albowiem elfy Wysokiego Rodu nie opu€ѕci€љy jeszcze €r€ђdziemia i zamieszkiwa€љy pod€ђwczas w Szarej Przystani na zachodzie oraz w innych miejscowo€ѕciach niezbyt odleg€љych od Shire€§u. Za Marchiami na zachodzie widnia€љy trzy wie€єe elf€ђw, stoj€ѓce tam od niepami€іtnychczas€ђw. W blasku ksi€і€єyca l€ѕni€љy one daleko wok€ђ€љ. Najwy€єsza by€љa jednocze€ѕnie najdalsz€ѓ i stercza€љa samotniena zielonym wzg€ђrzu. Hobbici zZachodniej wiartki utrzymywali, €єe z jej szczytu wida€ј Morze, lecz €єaden hobbit, o ile wiadomo, nigdy !si€і na ten szczyt nie wdrapa€љ. Prawd€і m€ђwi€ѓc, bardzo nieliczni hobbici widzieli w !€єyciu Morze i €єeglowali po nim,a jeszcze mniej by€љo takich, kt€ђrzy powr€ђcili, by o tym opowiedzie€ј. Na og€ђ€љ hobbici nieufnie spogl€ѓdali nawet na #rzeki i €љ€ђdki, ma€љo kt€ђry te€є $umia€љ p€љywa€ј. Im d€љu€єej trwa€љyspokojne dni Shire€§u, tym rzadziej hobbici wdawali si€і w rozmowy z elfami, a€є wreszciezacz€іli si€і ich l€іka€ј i podejrzliwie traktowa€ј tych, kt€ђrzy si€і z nimi zadawali; sama nazwa Morze sta€љa si€і postrachem i wr€ђ€єb€ѓ €ѕmierci dla hobbit€ђw, wi€іc odwr€ђcili twarze od wzg€ђrz na zachodzie. Mo€єe wi€іc nauczylisi€і budownictwa od elf€ђw, a mo€єe od ludzi, w ka€єdym raziestosowali t€і sztuk€і na sw€ђj w€љasny spos€ђb. Nie wznosili wie€є. Domy hobbit€ђw bywa€љy zazwyczaj d€љugie, niskie i wygodne. Najdawniejsze stanowi€љy w€љa€ѕciwie tylko pewn€ѓ nadziemn€ѓ odmian€і !€њsmajal€ђw€ћ, kryto je strzech€ѓ!z siana lub s€љomy albo darnin€ѓ,a €ѕcianom nadawano kszta€љt nieco wypuk€љy. Ten typ budownictwa nale€єy jednak dowczesnego okresu Shire€§u, od !dawna ju€є hobbici zmienili je i udoskonalili dzi€іki sposobom, kt€ђrych nauczyli si€і od krasnolud€ђw lub kt€ђre sami wynale€їli. Najbardziej charakterystyczn€ѓ cech€ѓ hobbickiej architektury pozosta€љo upodobanie do okr€ѓg€љych okien, a nawet drzwi. Domy i nory hobbit€ђw z Shire€§ubywa€љy zwykle obszerne i zamieszka€љe przez liczne !rodziny. (Bilbo i Frodo Baggins, jako bez€єenni, stanowili wyj€ѓtek, jak zreszt€ѓ pod wielu innymi wzgl€іdami, !cho€јby pod tym, €єe przyja€їnili!si€і z elfami). Niekiedy, jak na przyk€љad u Tuk€ђw z Wielkich Smajal€ђw albo u Brandybuck€ђwz Brandy Hallu, kilka spokrewnionych pokole€ќ €єy€љo razem w zgodzie (mniejszej lubwi€іkszej) w jednej dziedzicznej siedzibie rozbudowanej w liczne bocznetunele. Wszyscy hobbici b€ѓd€ї #co b€ѓd€ї mieli silnie rozwini€іte poczucie rodowej wi€іzi i bardzo dok€љadnie orientowali si€і w swoich pokrewie€ќstwach.Wywodzili d€љugie i zawi€љe rodowody, kre€ѕl€ѓc drzewa genealogiczne o mn€ђstwie rozga€љ€іzie€ќ. Obcuj€ѓc z hobbitami trzeba pami€іta€ј, kto z kim jest spokrewniony i w jakim stopniu. By€љoby niemo€єliwe pomie€ѕci€ј w tej ksi€ѓ€єce drzewo genealogiczne obejmuj€ѓce bodaj najwa€єniejsze rody z epoki, o kt€ђrej tu opowiadamy. Drzewo takie dodane na ko€ќcu Czerwonej Ksi€іgi Marchii Zachodniej stanowi samo w #sobie spor€ѓ ksi€ѓ€єeczk€і, kt€ђra ka€єdemu, kto nie jest hobbitem, wyda€љaby si€і straszliwie nudn€ѓ. Hobbici przepadaj€ѓ za takimi wywodami, pod warunkiem, €єeby by€љy €ѕcis€љe: lubi€ѓ znajdowa€ј w ksi€ѓ€єkach to, coi bez nich dobrze wiedz€ѓ, ale przedstawione jasno, prosto i bez sprzeczno€ѕci. 2 O fajkowym zielu Jest jeszcze pewna sprawa, kt€ђrej m€ђwi€ѓc o dawnych hobbitach nie wolno pomin€ѓ€ј, a mianowicie dziwaczne przyzwyczajenie tego ludu: hobbici ssali czy te€є wdychali za pomoc€ѓ drewnianych lub glinianych fajek dym roz€єarzonych li€ѕci ziela, zwanego zielem albo li€ѕciem fajkowym; by€љa to prawdopodobnie jaka€ѕ odmiananicotiany. G€љ€іboka tajemnica okrywa pochodzenie tego szczeg€ђlnego zwyczaju czy mo€єe sztuki, jak woleli go nazywa€ј hobbici. Wszystko, co na ten temat uda€љo si€і w !staro€єytno€ѕci wykry€ј, zebra€љ Meriadok Brandybuck (p€ђ€їniejszy dziedzic Bucklandu), poniewa€є za€ѕ i on,!i tyto€ќ z Po€љudniowej wiartkigraj€ѓ pewn€ѓ rol€і w dalszym opowiadaniu, przytocz€і tu uwagi, zamieszczone na wst€іpie do jego €њZielnika Shire€§u€ћ. €њZ ca€љ€ѓ pewno€ѕci€ѓ - pisze Meriadok Brandybuck - wolno nam t€і sztuk€і uzna€ј za nasz w€љasny wynalazek. Kiedy hobbici zacz€іli pali€ј fajki - nie wiadomo, bo z najdawniejszych nawet legendi kronik rodzinnych wynika, €єeju€є w zamierzch€љych czasach zwyczaj by€љ ustalony. Od wiek€ђw mieszka€ќcy Shire€§u palili rozmaite zio€љa, jedne gorsze, inne lepsze. Wszystkiejednak €ѕwiadectwa zgadzaj€ѓ si€і co do tego, €єe pierwsze prawdziwe ziele fajkowe wyhodowa€љ Tobold Hornblower w swoich ogrodach w Longbottom, w Po€љudniowej wiartce, za panowania Isengrima Drugiego, oko€љo roku#1070 ery Shire€§u. Po dzi€ѕ dzie€ќ najlepszy krajowy tyto€ќ pochodzi z tej w€љa€ѕnie okolicy, a najbardziej lubiane jego odmiany nosz€ѓ nazwy: Li€ѕcie z Longbottom, Stary Toby i Gwiazda Po€љudnia. W jaki spos€ђb Stary Toby uzyska€љ t€і ro€ѕlin€і, nie wiadomo, bo umar€љ nie zwierzywszy nikomu sekretu. !Zna€љ si€і na zio€љach, nie by€љ jednak podr€ђ€єnikiem. Podobno za m€љodu bywa€љ cz€іsto w Bree, w tej bowiem krainie i za naszych czas€ђw ro€ѕnie ona bujnie na po€љudniowych stokach wzg€ђrz. Hobbici z Bree twierdz€ѓ, €єe to oni pierwsi palili w fajkach prawdziwe fajkowe ziele. Co prawda hobbici z Bree we wszystkim roszcz€ѓ sobie prawa do pierwsze€ќstwa przedhobbitami z Shire€§u nazywaj€ѓcich kolonistami; w tym wszak€єe szczeg€ђlnym przypadku pretensje ich wydaj€ѓ mi si€і do€ѕ€ј uzasadnione. Niew€ѓtpliwie nie sk€ѓdin€ѓd, lecz z Bree sztuka palenia prawdziwego fajkowego ziela rozpowszechni€љa si€і w ostatnim stuleciu mi€іdzy krasnoludami i takimi istotami,jak Stra€єnicy, czarodzieje, r€ђ€єni w€іdrowcy, bo ruch jest niema€љy przez ten kraj, kt€ђry by€љ z dawna w€іz€љem wielu !szlak€ђw. Tak wi€іc za kolebk€і io€ѕrodek sztuki fajkowej uzna€јmo€єna star€ѓ gospod€і w Bree €њPod Rozbrykanym Kucykiem€ћ,w kt€ђrej od niepami€іtnych czas€ђw gospodarzy€љa rodzina Butterbur€ђw. Mimo to poczynione przeze mnie podczas wielu wypraw napo€љudnie obserwacje przekona€љy mnie, €єe ojczyzn€ѓ ziela fajkowego nie jest naszacz€і€ѕ€ј €ѕwiata, lecz €єe przyw€іdrowa€љo ono do nas z doliny Anduiny, tam za€ѕ, jak przypuszczam, przywie€їli je zza Morza ludzie z Westernesse. Ro€ѕnie ono obficie w Gondorze, jest tam bujniejsze i wy€єsze ni€є na !p€ђ€љnocy, gdzie nigdy nie pleni si€і dziko i gdzie udaje si€і tylko w zacisznych zak€ѓtkach, jak w€љa€ѕnie w Longbottom. W Gondorze ludzie zw€ѓ je pachn€ѓc€ѓ psiank€ѓ i ceni€ѓ jedynie za wo€ќ i pi€іkne kwiaty. Stamt€ѓd to ziele przewo€єono Zielon€ѓ #€cie€єk€ѓ dalej w ci€ѓgu d€љugich stuleci, dziel€ѓcych nasze czasy od wyprawy Elendila. Lecz Dunedainowie z Gondoru r€ђwnie€є przyznaj€ѓ, €єe to hobbici pierwsi u€єyli ziela do fajek. Nawet €єaden z czarodziej€ђw nie wpad€љ wcze€ѕniej na ten pomys€љ. Jeden wszak€єe czarodziej, kt€ђrego zna€љem osobi€ѕcie, z dawna tej sztuki si€і nauczy€љ idoszed€љ w niej do wielkiej wprawy, jak zreszt€ѓ we wszystkim, czym si€і zechcia€љ bawi€ј€ћ. 3 O ustroju Shire€§u Shire dzieli€љ si€і na cztery "cz€і€ѕci, na wiartki, o kt€ђrych ju€є wspomina€љem: P€ђ€љnocn€ѓ, Po€љudniow€ѓ, Wschodni€ѓ i !Zachodni€ѓ; te z kolei dzieli€љy si€і na krainy, kt€ђrych nazwy pochodzi€љy od nazwisk znakomitych starych rod€ђw, jakkolwiek w epoce, gdy rozgrywa€љy si€і opisane w tej ksi€ѓ€єce wypadki, spotyka€љo si€і cz€іsto hobbit€ђw danego nazwiska poza krain€ѓ niegdy€ѕ do ich przodk€ђw nale€є€ѓc€ѓ. Wprawdzie wszyscy niemal potomkowie rodziny Tuk€ђw mieszkali jeszcze w Tukonie, lecz nie mo€єna tego samego powiedzie€ј o innych, jak na przyk€љad Bagginsowie albo Boffinowie. Poza wiartkami pozostawa€љy Marchie Wschodnia i Zachodnia: Buckland (Wyprawa, str. ) i Marchia Zachodnia, do€љ€ѓczonedo Shire€§u w r. 1462 wg Kalendarza Shire€§u. Shire pod€ђwczas nie mia€љ wcale w€љasnego rz€ѓdu w !€ѕcis€љym znaczeniu tego s€љowa. Rody najcz€і€ѕciej same !rz€ѓdzi€љy swoimi sprawami. Ca€љyniemal czas wype€љnia€љa hobbitom produkcja €єywno€ѕci oraz jej zjadanie. Obywatele #Shire€§u byli na og€ђ€љ hojni, nie !€љapczywi, lecz pow€ѕci€ѓgliwi i !sk€љonni zadowala€ј si€і tym, co !mieli, tote€є wielkie i mniejsze gospodarstwa rolne, warsztatyi drobne przedsi€іbiorstwa handlowe przechodzi€љy z pokolenia na pokolenie nie zmieniane. €y€љa, oczywi€ѕcie, starodawna tradycja mo€єnych kr€ђl€ђw z Fornostu, czyli z Norbury, jak hobbici nazywali $t€і twierdz€і le€є€ѓc€ѓ na p€ђ€љnoc od Shire€§u. Lecz od tysi€ѓca niemal lat nie by€љo ju€є tych kr€ђl€ђw, a ruiny ich stolic zaros€љa trawa. Mimo to hobbicim€ђwili o dzikusach i z€љych stworach (na przyk€љad o trollach), €єe to s€ѓ istoty, kt€ђre nigdy nie s€љysza€љy o kr€ђlu. Przypisywali bowiem owym dawnym kr€ђlom wszystkie swoje podstawowe prawa; przestrzegali ich zazwyczaj z dobrej woli, poniewa€є by€љy to prawa (jak powiadali) staro€єytne i sprawiedliwe. Niew€ѓtpliwie r€ђd Tuk€ђw przodowa€љ w€ѕr€ђd hobbit€ђw z Shire€§u przez d€љugie wieki, poniewa€є urz€ѓd thana przeszed€љ na Tuk€ђw (od Oldbuck€ђw) kilkaset lat temu i odt€ѓd zawsze g€љowa tego rodu piastowa€љa ow€ѓ godno€ѕ€ј. Thanprzewodniczy€љ s€ѓdownictwu, zwo€љywa€љ wiece i dowodzi€љ si€љami zbrojnymi, poniewa€є jednak s€ѓdy i wiece zbiera€љy si€і tylko w razie szczeg€ђlnej !potrzeby, co si€і od d€љugich latwcale nie zdarza€љo, urz€ѓd thana sta€љ si€і jedynie chlubnym tytu€љem i niczym wi€іcej. Rodzina Tuk€ђw cieszy€љa si€і nadal wyj€ѓtkowympowa€єaniem, by€љa bowiem bardzo liczna i bogata, a przy tym w ka€єdym pokoleniu p€љodzi€љa osobnik€ђw silnego charakteru, sk€љonnych do dziwactw, a nawet do awanturniczych przyg€ђd. Te ostatnie cechy co prawda tolerowano raczej (i to tylko ubogaczy) ni€їli pochwalano. Niemniej przetrwa€љ obyczaj nazywania g€љowy tego rodu Wielkim Tukiem i dodawania dojego imienia w razie potrzeby numeru porz€ѓdkowego: na przyk€љad Isengrim Drugi. Jedynym rzeczywistym urz€іdem w €ђwczesnym Shire by€љa godno€ѕ€ј burmistrza miasta Michel Delving, kt€ђrego wybierano co siedem lat podczas Wolnego Jarmarku na Bia€љych Wzg€ђrzach w dzie€ќ przesilenia, czyli w po€љowie lata. Obowi€ѓzki burmistrza ogranicza€љy si€і niemal wy€љ€ѓcznie do przewodniczeniana bankietach wydawanych z okazji €ѕwi€ѓt hobbickich, nadzwyczaj licznych. Lecz z "godno€ѕci€ѓ burmistrza €љ€ѓczy€љy si€і funkcje Najwy€єszego Poczmistrza i Pierwszego !Szeryfa, musia€љ wi€іc kierowa€ј listonoszami oraz szeryfami. By€љy to jedyne dwa rodzaje !s€љu€єby publicznej w Shire, przyczy poczta mia€љa znacznie wi€іcej do roboty ni€є policja. Nie wszyscy hobbici umieli pisa€ј, lecz ci, kt€ђrzy t€і sztuk€і posiedli, pisali niezmordowanie do mn€ђstwa przyjaci€ђ€љ (oraz do wybranych os€ђb z rodziny), mieszkaj€ѓcych w takiej odleg€љo€ѕci, €єe spacerkiem w "ci€ѓgu popo€љudnia nie da€љo si€і do nich doj€ѕ€ј. Szeryfami nazywali hobbici swoj€ѓ policj€і czy €ѕci€ѕlej m€ђwi€ѓc to, co w Shire za policj€і uchodzi€љo. Szeryfowie nie nosili mundur€ђw (o takich rzeczach hobbici nigdy nie $s€љyszeli), wyr€ђ€єniali si€і tylko pi€ђrem na czapce; w praktyce byli raczej pastuchami ni€є policjantami i zajmowali si€і cz€і€ѕciej szukaniem zb€љ€ѓkanego byd€љa ni€є pilnowaniem porz€ѓdku w€ѕr€ђd ludno€ѕci. W ca€љym kraju liczono ich dwunastu, po !trzech na ka€єd€ѓ wiartk€і, do utrzymywania €љadu wewn€іtrznego. Znacznie liczniejszy zast€іp, powi€іkszany lub zmniejszany zale€єnie od potrzeb, patrolowa€љ granice strzeg€ѓc, by wszelkiego rodzaju obcokrajowcy, wielcy czy mali,nie czynili szk€ђd. W czasach, w kt€ђrych zaczyna si€і nasza opowie€ѕ€ј, oddzia€љ Pogranicznik€ђw - jak ich nazywano - znacznie wzmocniono. Kr€ѓ€єy€љy bowiem niepokoj€ѓce wiadomo€ѕci i skargi na dziwne stwory i osoby grasuj€ѓce na pograniczu, a nawet przekraczaj€ѓce granic€і: znak, €єe co€ѕ jest nie w porz€ѓdku i nie tak, jak by€љo dot€ѓd - natomiast tak, jak bywa€љo dawnymi czasy wedle €ѕwiadectwa starych bajek i legend. Ma€љo kto zwr€ђci€љ uwag€і na ten objaw, nawet Bilbo nie mia€љ poj€іcia o jego prawdziwym znaczeniu. "Sze€ѕ€јdziesi€ѓt lat up€љyn€і€љo, odk€ѓd wyruszy€љ na swoj€ѓ pami€іtn€ѓ wypraw€і; Bilbo by€љ ju€є stary nawet jak na hobbita, a hobbici nierzadko €єyj€ѓ do stu lat; wszelkie jednak pozory €ѕwiadczy€љy, €єe sporo mu jeszcze zosta€љo z bogactw przywiezionych z podr€ђ€єy. Jak wiele czy jak ma€љo - tego nikomu nie zwierzy€љ, nawet ulubionemu bratankowi imieniem Frodo. Nadal te€є przechowywa€љ w tajemnicy Pier€ѕcie€ќ, znaleziony podczas wyprawy. 4 O znalezieniu Pier€ѕcienia Opowiedzia€љem w ksi€ѓ€єce pod tytu€љem €њHobbit€ћ o tym, jak pewnego dnia do domu Bilba przyby€љ Gandalf Szary, Czarodziej, a z nim trzynastu krasnolud€ђw: nie byle kto zreszt€ѓ, lecz sam Thorin D€іbowa Tarcza, potomek kr€ђl€ђw, oraz dwunastu jego towarzyszy wygnania. Z t€ѓ kompani€ѓ Bilbo - ku swemu nigdy nie wyczerpanemu zdumieniu - wyruszy€љ w kwietniowy poranek roku 1341(wg Kalendarza Shire€§u) na poszukiwanie wielkich skarb€ђw, bogactw krasnolud€ђw, ongi w€љasno€ѕci Kr€ђl€ђw Spod G€ђry, pod Ereborem w kraju Dal, hen, na wschodzie. Skarby znaleziono, a smoka, kt€ђry ich strzeg€љ, zabito. Jakkolwiek przed ostatecznym zwyci€іstwem stoczono Bitw€і Pi€іciu Armii, jakkolwiek poleg€љ w niej wroga, b€ђl, ch€љody i .tmpє0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk Г coS • cвш; c5##" ˜E$т c€Ѕ'/ c7:bk™;Л @zT?@ABCDEFGHIJKLMNOP Rozdzia€љ 1 Zabawa z dawna oczekiwana Kiedy pan Bilbo Baggins z Bag End oznajmi€љ, €єe wkr€ђtce zamierza dla uczczenia sto jedenastej rocznicy swoich urodzin wyda€ј szczeg€ђlnie wspania€љe przyj€іcie - w ca€љymHobbitonie posz€љy w ruch j€іzyki i zapanowa€љo wielkie podniecenie. Bilbo by€љ wielkim bogaczem i wielkim dziwakiem, stanowi€љ wShire przedmiot powszechnegozainteresowania od #sze€ѕ€јdziesi€іciu lat, to jest od czasu swego zagadkowego znikni€іcia i niespodziewanego powrotu. O bogactwach, kt€ђreprzywi€ђz€љ z podr€ђ€єy, opowiadano w okolicy legendy !i og€ђ€љ wierzy€љ - wbrew s€љowommiejscowych starc€ђw - €єe podPag€ђrkiem w Bag End ci€ѓgn€ѓ si€і podziemia, wype€љnione skarbami. Gdyby to nie wystarcza€љo, €єeby mu zdoby€ј s€љaw€і, by€љ jeszcze godny podziwu z innej przyczyny, poniewa€є mimo podesz€љego a, b€ђl, ch€љody i .tmpє0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€p cЅˆ / cЗ] ck"' cЮ;- c1B8J@”wieku zachowa€љ pe€љni€і si€љ. #Czas p€љyn€ѓ€љ, lecz nie mia€љ, jaksi€і zdawa€љo, w€љadzy nad panem Bagginsem. Maj€ѓc lat dziewi€і€јdziesi€ѓt Bilbo wygl€ѓda€љ tak samo jak w !wieku lat pi€і€јdziesi€іciu. Gdy sko€ќczy€љ dziewi€і€јdziesi€ѓt dziewi€і€ј lat, zacz€іto o nim !m€ђwi€ј, €єe si€і dobrze trzyma, ale s€љuszniej by€љoby powiedzie€ј, €єe si€і wcale nie #zmienia. Ten i €ђw kr€іci€љ g€љow€ѓi my€ѕla€љ, €єe za wiele tego dobrego: nie zdawa€љo im si€і !sprawiedliwe, €єe kto€ѕ posiada€љ wieczn€ѓ (pozornie) m€љodo€ѕ€ј, na dodatek do niewyczerpanych (rzekomo) bogactw. - B€іdzie musia€љ za to kiedy€ѕ #zap€љaci€ј - m€ђwili. - To nie jestnaturalne, wyniknie z tego jaka€ѕ bieda. Ale bieda jak dot€ѓd nie wynik€љa, a pan Baggins tak by€љ"hojny, €єe wi€іkszo€ѕ€ј hobbit€ђw ch€іtnie mu przebacza€љa i dziwactwa, i szcz€і€ѕcie. Bilbo wymienia€љ od czasu do czasu wizyty ze swymi kuzynami ( z wyj€ѓtkiem oczywi€ѕcie Baggins€ђw z Sackville) i mia€љ licznych oddanych wielbicieli w€ѕr€ђd hobbit€ђw z mniej dostojnych i ubo€єszych rodzin.Nie nawi€ѓza€љ jednak z nikim serdeczniejszej przyja€їni, p€ђki nie zacz€іli dorasta€ј m€љodsi krewniacy. Najstarszy spo€ѕr€ђd nich, m€љody Frodo Baggins, by€љ ulubie€ќcem Bilba. Uko€ќczywszy#dziewi€і€јdziesi€ѓt dziewi€і€ј lat Bilbo usynowi€љ Froda, mianowa€љgo swoim spadkobierc€ѓ i sprowadzi€љ na sta€љe do Bag End; w ten spos€ђb wszelkie nadzieje Baggins€ђw z Sackvillerozwia€љy si€і ostatecznie. "Przypadek zrz€ѓdzi€љ, €єe Bilbo i Frodo obchodzili urodziny tegosamego dnia, 22 wrze€ѕnia. €њZamieszkaj ze mn€ѓ, ch€љopczekochany - powiedzia€љ Bilbo do Froda. - B€іdzie nam wygodniejrazem wyprawia€ј urodziny€ћ. Frodo pod€ђwczas by€љ jeszcze smarkaczem, jak hobbici nazywali nieodpowiedzialnych dwudziestolatk€ђw, kt€ђrzy wprawdzie wyro€ѕli z "dzieci€ќstwa, lecz nie osi€ѓgn€іlipe€љnoletno€ѕci, czyli trzydziestu trzech lat. !Min€і€љo dalszych lat dwana€ѕcie.Co roku dwaj Bagginsowie urz€ѓdzali weso€љe przyj€іcia z okazji podw€ђjnych urodzin, lecz tej jesieni spodziewano si€і czego€ѕ nadzwyczajnego: Bilbo mia€љ sko€ќczy€ј sto jedena€ѕcie lat - a to liczba do€ѕ€ј osobliwa i wiek, nawet dla hobbita, szacowny (sam stary Tuk do€єy€љ tylko stu trzydziestu lat); Frodo za€ѕ "ko€ќczy€љ lat trzydzie€ѕci trzy - znamienna liczba oznaczaj€ѓcape€љnoletno€ѕ€ј. "Nie pr€ђ€єnowa€љy wi€іc j€іzyki w Hobbitonie i Nad Wod€ѓ; pog€љoski o spodziewanej uroczysto€ѕci szerzy€љy si€і po ca€љym kraju. Dzieje i charakterpana Bilba Bagginsa zn€ђw sta€љy si€і g€љ€ђwnym tematem wszystkich rozm€ђw, a starcy zauwa€єyli, €єe nagle wzr€ђs€љ popyt na ich wspomnienia. Nikogo jednak nie s€љuchano z takim skupieniem jak s€іdziwego Hamfasta Gamgee, zwanego powszechnie Dziaduniem. Rozprawia€љ on w ma€љej gospodzie €њPod Bluszczem€ћ przy drodze Nad Wod€ѓ i przemawia€љ ze znajomo€ѕci€ѓ rzeczy, bo przez czterdzie€ѕci lat piel€іgnowa€љ ogr€ђd w Bag End, a przedtem pracowa€љ tam jako pomocnik ogrodnika Holmana. Teraz, gdy si€і postarza€љ i ko€ѕci mu !zesztywnia€љy, zda€љ t€і robot€і na swego najm€љodszego syna, Sama Gamgee. Zar€ђwno ojciec,jak syn byli w przyjaznych stosunkach z Bilbem i Frodem. Mieszkali na Pag€ђrku, tuz pod siedzib€ѓ Bilba, przy ulicy Bagshot Row pod numerem trzecim. - Pan Bilbo to bardzo grzecznyi rozmowny hobbit, zawsze to powiada€љem - o€ѕwiadczy€љ #Dziadunio. I m€ђwi€љ prawd€і. Bilbotraktowa€љ go jak najgrzeczniej, zwraca€љ si€і do niego €њpanie Hamfa€ѕcie€ћ i !cz€іsto zasi€іga€љ jego rad co douprawy warzyw, poniewa€є w !dziedzinie ro€ѕlin bulwiastych, aszczeg€ђlnie ziemniak€ђw, dziadunio w opinii ca€љego s€ѓsiedztwa (i w swojej w€љasnej) uchodzi€љ za najlepszego znawc€і. - A jak si€і wam podoba ten Frodo, co z panem Bilbo mieszka? - spyta€љ stary Noakes z Nad Wody. - Nazywasi€і Baggins, ale, jak powiadaj€ѓ, wi€іcej w nim z Brandybucka ni€є Bagginsa. Licho wie, dlaczego taki Baggins z Hobbitonu poszuka€љ sobie €єony a€є gdzie€ѕ w Bucklandzie, gdzie mieszkaj€ѓ sami dziwacy. "- Nie mog€ѓ by€ј inni - wtr€ѓci€љ si€і Dad Twofoot, najbli€єszy s€ѓsiad Dziadunia - skoro siedz€ѓ na gorszym brzegu Brandywiny i tu€є pod Starym Lasem. Je€єeli bodaj po€љowa tego, co m€ђwi€ѓ, jest prawd€ѓ, musi to by€ј ponure i z€љe miejsce. - Masz racj€і, Dadzie - przytakn€ѓ€љ Dziadunio. - Brandybuckowie wprawdzie niemieszkaj€ѓ w Starym Lesie, ale,jak si€і zdaje, rodzina jest rzeczywi€ѕcie zbzikowana. Zabawiaj€ѓ si€і p€љywaniem !€љ€ђdkami po tej wielkiej rzece, a to jest przeciw naturze. Nie dziw, €єe z tego wynik€љo nieszcz€і€ѕcie. No, ale swoj€ѓ drog€ѓ pan Frodo jest tak dobrym m€љodym hobbitem, €єe lepszego nie potrzeba. Bardzo podobny do pana Bilba, nie "tylko z wygl€ѓdu. B€ѓd€ї co b€ѓd€їmia€љ Bagginsa za ojca. Pan Drogo Baggins by€љ przyzwoitym, szanowanym hobbitem i nigdy o nim wiele "nie m€ђwiono, p€ђki nie uton€ѓ€љ. !- Uton€ѓ€љ? - powt€ђrzy€љo kilka g€љos€ђw. Wszyscy oczywi€ѕcie znali t€і histori€і, a tak€єe rozmaite jeszcze bardziej ponure pog€љoski na ten temat,ale hobbici nami€іtnie lubi€ѓ legendy rodzinne, chcieli wi€іc !us€љysze€ј ca€љ€ѓ rzecz na nowo. - Ano, tak m€ђwi€ѓ - rzek€љ dziadunio - wiecie, pan Drogo #o€єeni€љ si€і z t€ѓ biedn€ѓ pann€ѓ Primul€ѓ Brandybuck. By€љa ona cioteczn€ѓ siostr€ѓ naszego pana Bilba, po k€ѓdzieli, bo mia€љa za matk€і najm€љodsz€ѓ c€ђrk€і Starego Tuka; pan Drogoza€ѕ by€љ jego przestryjecznym bratem. Wi€іc panicz Frodo jest jednocze€ѕnie jego ciotecznym siostrze€ќcem i stryjecznym bratankiem, zale€єy od kt€ђrej strony !patrze€ј, ma si€і rozumie€ј. Pan Drogo bawi€љ w odwiedzinach u swojego te€ѕcia, starego pana Gorbadoka, u kt€ђrego cz€іsto bywa€љ od czasu o€єenku (lubi€љ dobrze zje€ѕ€ј, a u starego Gorbadoka jada€љo si€і "wspaniale); wybra€љ si€і €љ€ђdk€ѓ na rzek€і, no i oboje z €єon€ѓ uton€іli, a nieborak Frodo, ma€љy jeszcze dzieciak, zosta€љ sierot€ѓ. "- S€љysza€љem, €єe wyp€љyn€іli po !obiedzie przy ksi€і€єycu - rzek€љstary Noakes - i €єe €љ€ђd€ї posz€љa na dno, bo Drogo za wiele wa€єy€љ. !- A ja s€љysza€љem, €єe to €єona go pchn€і€љa do wody, a on j€ѓ wci€ѓgn€ѓ€љ za sob€ѓ - odezwa€љ si€і Sandyman, m€љynarz z Hobbitonu. - Nie powiniene€ѕ s€љucha€ј wszystkiego, co m€ђwi€ѓ - odpar€љ Dziadunio, kt€ђry !niezbyt lubi€љ m€љynarza. - po cogada€ј o popychaniu, kiedy wiadomo, €єe taka €љ€ђd€ї to zdradliwa sztuka, nawet je€єelikto€ѕ w niej siedzi spokojnie; nie potrzeba szuka€ј innych przyczyn nieszcz€і€ѕcia. Jak !by€љo, tak by€љo, a Frodo zosta€љ$sierot€ѓ i zab€љ€ѓka€љ si€і, mo€єna powiedzie€ј, mi€іdzy tych dziwak€ђw z Bucklandu, bo go wychowywano w Brandy Hallu. T€љok tam by€љ jak w kr€ђliczym gnie€їdzie. U starego pana Gorbadoka nigdy mniej ni€є stu !krewniak€ђw naraz nie go€ѕci€љo. !Pan Bilbo nie m€ђg€љ nic lepszegozrobi€ј, ni€є zabra€ј malca z powrotem mi€іdzy przyzwoitych hobbit€ђw. Ale rozumie si€і, €єe dla Baggins€ђw z Sackville to by€љ cios okropny. Ju€є kiedy pan Bilbo wyjecha€љ i wszyscy go !mieli za umar€љego, liczyli, €єe dostan€ѓ Bag End. A tymczasem#wr€ђci€љ i przep€іdzi€љ ich z domu,#i odt€ѓd €єyje i €єyje, i wcale niewygl€ѓda starzej ni€є przed laty... niech mu b€іdzie na zdrowie! Nagle znalaz€љ sobie spadkobierc€і i wszystko jak #si€і nale€єy za€љatwi€љ urz€іdowo. Bagginsowie z Sackville nigdy ju€є nie zobacz€ѓ domu w Bag End od €ѕrodka... Przynajmniej mam nadziej€і, €єe do tego nie dojdzie. - Jak m€ђwi€ѓ, w Bag End zakopany jest €љadny grosz - odezwa€љ si€і obcy hobbit, kupiec przyby€љy z Zachodniej wiartki, z miasta Michel Delving. - Wedle tego, co s€љysza€љem, ca€љy wierzcho€љek Pag€ђrka jest wydr€ѓ€єony w €ѕrodku i korytarze s€ѓ tam zapchane skrzyniami pe€љnymi srebra, z€љota i klejnot€ђw. !- No, to€ѕcie s€љyszeli wi€іcej, ni€є ja mog€і powiedzie€ј - odpar€љ Dziadunio. - Nic nie wiem o €єadnych klejnotach. "Pan Bilbo nie sk€ѓpi pieni€іdzy i nie wida€ј, €єeby mu ich brakowa€љo, ale o €єadnych wydr€ѓ€єonych w Pag€ђrku tunelach nie s€љysza€љem. Widzia€љem za to pana Bilba, kiedy wr€ђci€љ z wyprawy, "sze€ѕ€јdziesi€ѓt lat temu. By€љem jeszcze wtedy ma€љym ch€љopakiem. Dopiero w kilka latp€ђ€їniej stary Holman (cioteczny brat mojego ojca) wzi€ѓ€љ mnie do siebie na praktykanta, ale tego dnia zawo€љa€љ mnie do Bag End, €єebym pom€ђg€љ mu pilnowa€ј trawnik€ђw i ogrodu od zdeptania podczas licytacji. A€єtu w po€љowie wyprzeda€єy pan Bilbo zjawia si€і na Pag€ђrku i prowadzi kuca objuczonego ogromnymi workami i paru skrzyniami. Nie przecz€і, by€љy w tych baga€єach na pewno skarby, kt€ђre pan Bilbo zdoby€љw dalekich krajach, gdzie, jak $m€ђwi€ѓ, s€ѓ ca€љe g€ђry z€љota. Ale!nie by€љo tego tyle, €єeby tunelew Pag€ђrku wype€љni€ј. M€ђj ch€љopak, Sam, wie o tych rzeczach wi€іcej jeszcze ode mnie. Stale si€і kr€іci po Bag End. Przepada za historiami z dawnych czas€ђw i s€љucha pilnie wszystkiego, co pan Bilbo opowiada. Pan Bilbo nauczy€љ go abecad€љa... nie zrobi€љ tego, uwa€єacie, ze z€љych ch€іci i mam nadziej€і, €єe nic z€љego z tego nie wyniknie. €њElfy i smoki!€ћ - powiadam mojemu synowi. - Dla ciebie i dla mnie wa€єniejsze s€ѓ ziemniaki i kapusta. Nie mieszaj si€і do spraw hobbit€ђw, co wy€єej ni€є ty stoj€ѓ, bo napytasz sobie k€љopot€ђw za wielkich na twoj€ѓg€љow€і€ћ. Tak powiedzia€љem mojemu ch€љopcu i to samo m€ђg€љbym ka€єdemu powt€ђrzy€ј - doda€љ patrz€ѓc znacz€ѓco na obcego i na m€љynarza. Dziadunio jednak nie przekona€љ swoich s€љuchaczy. Legenda o bogactwach Bilba zakorzeni€љa si€і g€љ€іboko w umys€љach m€љodego hobbickiego pokolenia. - Ale pewnie pan Bilbo sporo przez ten czas do€љo€єy€љ do tego, co wtedy przywi€ђz€љ - rzek€љ m€љynarz wyra€єaj€ѓc powszechne prze€ѕwiadczenie. !- Cz€іsto wyje€єd€єa€љ z domu. A widzieli€ѕcie te€є, jacy zagraniczni go€ѕcie odwiedzali go tutaj: przychodzi€љy po nocach krasnoludy, przychodzi€љ ten stary w€іdrowny magik Gandalf i wielu innych. M€ђwcie sobie, Dziaduniu, co chcecie, ale BagEnd to dziwne miejsce i dziwnihobbici tam mieszkaj€ѓ. - A wy sobie m€ђwcie, co chcecie, ale znacie si€і na tymtak samo, jak na €єegludze, panie Sandymanie - odpar€љ dziadunio, kt€ђry w tej chwili czu€љ do m€љynarza jeszcze mniej sympatii ni€є zwykle. - Je€ѕli to s€ѓ dziwacy, oby si€і tacy na kamieniu rodzili w naszych stronach. Bo nie trzeba daleko szuka€ј hobbit€ђw, co kufelka piwa €єa€љuj€ѓ przyjacielowi, chocia€єby w ich norach €ѕciany by€љy ze szczerego z€љota. Ale wBag End nie tacy hobbici gospodarz€ѓ. M€ђj sam powiada, €єe na przyj€іcie wszyscy bez !wyj€ѓtku b€іd€ѓ zaproszeni i €єe ka€єdy - uwa€єacie? - ka€єdy dostanie prezent. Czeka nas to jeszcze w tym miesi€ѓcu. !Ten miesi€ѓc - to by€љ wrzesie€ќ,pi€іkny jak rzadko. W jakie€ѕ dwa dni p€ђ€їniej gruchn€і€љa pog€љoska (zapewne rozpuszczona przez dobrze poinformowanego Sama), €єe !przyj€іcie pana Bilba u€ѕwietni€ѓfajerwerki, i to takie, jakich w Shire nie widziano od wieku,od €ѕmierci starego Tuka. #Dni mija€љy, zbli€єa€љ si€і wielki dzie€ќ. Pewnego wieczora w ulice Hobbitonu wtoczy€љ si€і dziwaczny w€ђz za€љadowany dziwacznymi pakunkami i $ci€і€єko wspi€ѓ€љ si€і na Pag€ђrek, do Bag End. Zaalarmowani turkotem hobbici wysuwali ciekawe g€љowy z o€ѕwietlonych drzwi. Na wozie, €ѕpiewaj€ѓc nieznane pie€ѕni, jechali zagraniczni go€ѕcie: brodate krasnoludy w ogromnych kapturach. Kilku z nich zosta€љow Bag End. Pod koniec drugiego tygodnia wrze€ѕnia, wbia€љy dzie€ќ, od strony mostu na Brandywinie wjecha€љa Nad Wod€і bryka. Powozi€љ ni€ѓ samotny starzec. Ubrany by€љ wwysoki, spiczasty niebieski kapelusz i w d€љugi, szary p€љaszcz przepasany srebrn€ѓ szarf€ѓ. Mia€љ siw€ѓ brod€і po pas, a krzaczaste brwi stercza€љy mu spod szerokich skrzyde€љ kapelusza. Ma€љe hobbici€іta bieg€љy za bryk€ѓ przez ca€љy Hobbiton a€є na Pag€ђrek. S€љusznie si€і domy€ѕli€љy, €єe bryka wiezie zapas fajerwerk€ђw. Przed frontowymi drzwiami Bilba starzec zacz€ѓ€љ wypakowywa€ј sw€ђj towar: wielkie paki sztucznych ogni, a na ka€єdej du€єa czerwona litera G g , i runiczny znak elf€ђw . By€љa to oczywi€ѕcie piecz€і€ј Gandalfa, a starcem tym by€љ Gandalf, czarodziej s€љawny w Shire przede wszystkim ze sztuk, jakich dokonywa€љ z ogniem, dymem i €ѕwiat€љami. W rzeczywisto€ѕci Gandalf zajmowa€љ si€і o wiele trudniejszymi i gro€їniejszymi sprawami, lecz o tym w Shire nic nie wiedziano. Dla mieszka€ќc€ђw tego kraju by€љ on po prostu jedn€ѓ wi€іcej atrakcj€ѓ Bilbowego przyj€іcia. Dlatego w€љa€ѕnie hobbici€іta wita€љy go z takim zapa€љem. €њG- pewnie znaczy: gor€ѓce!€ћ - krzycza€љy, staruszek za€ѕ "u€ѕmiecha€љ si€і na to. Zna€љy go z widzenia, chocia€є z rzadka pokazywa€љ si€і w Hobbitonie i nigdy nie zostawa€љ d€љugo; leczani ma€љe hobbici€іta, ani ich rodzice nie widzieli dotychczas nigdy jego fajerwerk€ђw, bo te widowiska nale€єa€љy do legendarnej przesz€љo€ѕci. Kiedy starzec z pomoc€ѓ Bilba i"kilku krasnolud€ђw upora€љ si€і z wy€љadunkiem, Bilbo rozda€љ malcom troch€і grosza, ale ku rozczarowaniu widz€ђw €єadna rakieta nie wystrzeli€љa. - Zmykajcie teraz - rzek€љ Gandalf. - Napatrzycie si€і do€ѕ€ј, jak przyjdzie odpowiednia pora. I znikn€ѓ€љ we wn€іtrzu domu wraz z Bilbem, zamykaj€ѓc !drzwi za sob€ѓ. Ma€љe hobbici€іta chwilk€і jeszcze sta€љy gapi€ѓc si€і na drzwi, ale daremnie; wreszcie odesz€љy, tak zmartwione, jakby dzie€ќ obiecanej zabawy nigdy nie mia€љ nadej€ѕ€ј. Tymczasem w domu Bilbo i Gandalf siedzieli w ma€љym pokoiku przy oknie otwartym na ogr€ђd od zachodu. P€ђ€їne !popo€љudnie by€љo jasne i ciche. Kwiaty p€љon€і€љy czerwieni€ѓ i z€љotem; lwie pyszczki, !s€љoneczniki i nasturcje pi€і€љy si€і pod darniowe €ѕciany i zagl€ѓda€љy w okr€ѓg€љe okna. - Jak pi€іknie wygl€ѓda tw€ђj ogr€ђd! - rzek€љ Gandalf - Tak - odpar€љ Bilbo. - Tote€є bardzo go lubi€і, jak zreszt€ѓ ca€љy kochany stary Shire. Mimo#to my€ѕl€і, €єe przyda€љyby mi si€і wakacje. - A wi€іc trwasz w swoim zamiarze? - Tak. Postanowi€љem to sobie przed kilku miesi€ѓcami i dot€ѓdsi€і nie rozmy€ѕli€љem. - Dobrze. Skoro tak, nie ma o czym m€ђwi€ј. Wykonaj sw€ђj !plan... ale pami€іtaj: wykonaj go!w ca€љo€ѕci!... a mam nadziej€і, €єe wyjdzie to na dobre i tobie, i nam wszystkim. - Ja te€є si€і tego spodziewam. A w ka€єdym razie chc€і si€і w czwartek zabawi€ј i sp€љata€ј wszystkim figla. - Ciekaw jestem, kto si€і b€іdzie €ѕmia€љ - powiedzia€љ Gandalf kr€іc€ѓc g€љow€ѓ. - Zobaczymy - rzek€љ Bilbo. Nazajutrz zn€ђw wozy za wozami zaje€єd€єa€љy na Pag€ђrek. Dosz€љoby zapewne doszemrania, €єe Bilbo pomija miejscowych kupc€ђw, ale jeszcze w tym samym !tygodniu zacz€і€љy si€і sypa€ј z Bag End zam€ђwienia na wszelkiego rodzaju prowianty oraz przedmioty pierwszej potrzeby lub zbytku, jakie tylko mo€єna by€љo znale€ї€ј w Hobbitonie, Nad Wod€ѓ i w okolicy. Entuzjazm ogarn€ѓ€љ "obywateli, kt€ђrzy skre€ѕlali dni w kalendarzu i niecierpliwie wypatrywali listonosza, spodziewaj€ѓc si€і zaprosze€ќ. Wkr€ђtce zaproszenia sypn€і€љy si€і obficie, urz€ѓd pocztowy wHobbitonie p€іka€љ od nich, a urz€ѓd pocztowy Nad Wod€ѓ ton€ѓ€љ w ich powodzi, musiano wezwa€ј do pomocy ochotniczych listonoszy. !Nieprzerwany strumie€ќ li€ѕcik€ђwp€љyn€ѓ€љ te€є z powrotem na Pag€ђrek, nios€ѓc w odpowiedzi setki kurtuazyjnych wariacji na ten sam zawsze temat: €њDzi€іkuj€і najuprzejmiej, stawi€і si€і niezawodnie€ћ. Na bramie Bag End ukaza€љo si€і"og€љoszenie: €њWst€іp wy€љ€ѓcznie dla interesant€ђw w sprawie urodzinowego przyj€іcia€ћ. Ale nawet osoby powo€љuj€ѓce si€і na rzeczywisty lub rzekomy interes w sprawie przyj€іcia nie zawsze wpuszczano do $wn€іtrza. Bilbo by€љ zaj€іty: pisa€љzaproszenia, odnotowywa€љ odpowiedzi, pakowa€љ prezentyi w sekrecie czyni€љ pewne osobiste przygotowania. Od dnia przybycia Gandalfa nikt pana Bagginsa nie widywa€љ. Pewnego ranka hobbici zbudziwszy si€і ujrzeli na !rozleg€љym polu paliki i rozsnutesznury: tu mia€љy stan€ѓ€ј namioty i altany. W nasypie, "oddzielaj€ѓcym posiad€љo€ѕ€ј Bilbaod drogi, przekopano dogodne wej€ѕcie i zbudowano szerokie schody pod wysok€ѓ bia€љ€ѓ bram€ѓ. Trzy rodziny hobbickie є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBp0 cд   / c7 !Я# cš "ђ!ќ c§ #ю,b c` $P8!BУ z Bagshot Row, uliczki przytykaj€ѓcej do terenu zabawy, €єywo interesowa€љy si€і tymi robotami, a wszyscy im zazdro€ѕcili. Staruszek Gamgee ju€є nawet nie udawa€љ,€єe pracuje w swoim ogr€ђdku. "Zacz€і€љy si€і pojawia€ј namioty. Jedna altana, wi€іksza od innych, tak by€љa obszerna, €єe ca€љe drzewo rosn€ѓce po€ѕrodkupola zmie€ѕci€љo si€і w niej i stercza€љo dumnie nad g€љ€ђwnymsto€љem. Na ga€љ€іziach rozwieszono lampiony. Ale najbardziej obiecuj€ѓco (dla hobbit€ђw) wygl€ѓda€љa olbrzymiapolowa kuchnia urz€ѓdzona w !p€ђ€љnocnym k€ѓcie terenu. Istna armia kucharzy, zwo€љanych z wszystkich gosp€ђd i restauracji w promieniu kilku mil, przyby€љa na pomoc krasnoludom oraz innym niezwyk€љym go€ѕciom kwateruj€ѓcym w Bag End. Og€ђlne podniecenie dosz€љo do szczytu. Nagle niebo si€і zachmurzy€љo. A%sta€љo si€і to w €ѕrod€і, w wigili€і przyj€іcia. Zaniepokojono si€і okropnie. Wreszcie za€ѕwita€љ czwartek, dwudziesty drugi wrze€ѕnia. S€љo€ќce wsta€љo, chmury si€і rozpierzch€љy, wci€ѓgni€іto flagi na maszty i zacz€і€љa si€і zabawa. "Bilbo nazwa€љ to €њprzyj€іciem€ћ, naprawd€і jednak by€љa to jedna wielka zabawa z€љo€єona z mn€ђstwa rozmaitych zabaw. W€љa€ѕciwie zaproszony zosta€љ kto €єyw w okolicy. Paru hobbit€ђw, pomini€іtych przypadkowo, i tak przysz€љo, wi€іc mo€єna ich nie odlicza€ј. Zaproszono te€є wiele os€ђb z dalszych stron kraju, a kilka nawet z zagranicy. Bilbo osobi€ѕcie wita€љ go€ѕci (przewidzianych i dodatkowych) przy nowej !bia€љej bramie. Wr€іcza€љ podarkiwszystkim oraz wielu innym, to znaczy tym, kt€ђrzy, wymkn€ѓwszy si€і furtk€ѓ od #ty€љu, po raz drugi zg€љaszali si€іu bia€љej bramy. Hobbici w dzie€ќ w€љasnych urodzin zawsze rozdaj€ѓ znajomym prezenty. Zwykle s€ѓ to niekosztowne drobiazgi i nie wtakiej obfito€ѕci, jak na przyj€іciu u Bilba; zwyczaj wcale niez€љy. Na przyk€љad w Hobbitonie i Nad Wod€ѓ co dzie€ќ, jak rok okr€ѓg€љy, przypada€љy czyje€ѕ urodziny, wi€іc ka€єdy hobbit w tej okolicy mia€љ szans€і otrzyma€ј co najmniej jeden prezent tygodniowo. Ale nikt z tego powodu nie narzeka€љ. W tym przypadku prezenty okaza€љy si€і wspanialsze ni€є zazwyczaj.Hobbickie dzieci tak si€і cieszy€љy, €єe na chwil€і zapomnia€љy niemal o jedzeniu. W €єyciu nie widzia€љy podobnych zabawek, bo wszystkie by€љy pi€іkne, a niekt€ђre bez w€ѓtpienia !czarodziejskie. Wi€іkszo€ѕ€ј ich !rzeczywi€ѕcie zam€ђwi€љ Bilbo na rok naprz€ђd i sprowadzi€љ z daleka, spod G€ђry i z Dali, oryginalne wyroby r€ѓk krasnoludzkich. Kiedy ju€є wszyscy go€ѕcie przywitali si€і !z gospodarzem i znale€їli si€і najego terenie za bram€ѓ, #rozpocz€і€љy si€і €ѕpiewy, ta€ќce, muzyka, gry towarzyskie, no i oczywi€ѕcie jedzenie i picie. Oficjalnie podawano trzy posi€љki: lunch, podwieczorek i obiad, czyli kolacj€і. W rzeczywisto€ѕci lunch i podwieczorek wyr€ђ€єnia€љy si€і tym, €єe w ich porze ca€љe towarzystwo zasiada€љo i jad€љo razem; mi€іdzy lunchem a podwieczorkiem natomiast, oraz przedtem i potem, ka€єdy jad€љ z osobna; trwa€љo to od jedenastej przed po€љudniem do p€ђ€љ do si€ђdmej po po€љudniu, wtedy bowiem wystrzeli€љ pierwszy fajerwerk. Fajerwerkiby€љy dzie€љem Gandalfa. Nie !tylko je tutaj przywi€ђz€љ, lecz tak€єe sam wymy€ѕli€љ i zmajstrowa€љ, a najbardziej kunsztowne osobi€ѕcie puszcza€љ. Nie brakowa€љo wszak€єe mn€ђstwa pospolitszych rac, bombek, m€љynk€ђw iskrz€ѓcych, €єyrandoli, €ѕwiec krasnoludzkich, elfowych ogniotrysk€ђw, goblinowych pukawek i brylantowych b€љyskawic. Wszystkie by€љy wspania€љe. Gandalf z wiekiem !coraz bardziej doskonali€љ si€і wswojej sztuce. By€љy rakiety, wzbijaj€ѓce si€і jak chmara roziskrzonych ptak€ђw z mi€љym €ѕwiergotem. By€љy zielone drzewa, kt€ђrym s€љupy czarnego dymu zast€іpowa€љy pie€ќ, li€ѕcie rozwija€љy si€і nagle jakby w b€љyskawicznym wybuchu !wiosny, ze €ѕwiec€ѓcych ga€љ€іzi p€љomienne kwiaty sypa€љy si€і na t€љum zdumionych hobbit€ђw i w ostatniej sekundzie, gdy ju€є zdawa€љo si€і, €єe musn€ѓ podniesione twarze - znika€љy w ob€љoku s€љodkiego zapachu. By€љy fontanny motyli, kt€ђre migoc€ѓc wyfruwa€љy z korony drzew. By€љy kolumny !r€ђ€єnobarwnych p€љomieni, kt€ђrew g€ђrze zamienia€љy si€і w "lec€ѓce or€љy, €єegluj€ѓce statki lub ci€ѓgn€ѓce kluczem €љab€іdzie; by€љy czerwone b€љyskawice i ulewy z€љotego deszczu; by€љ las srebrnych w€љ€ђczni, kt€ђre znienacka wystrzeli€љy z krzykiem w niebo, jak armia do ataku, a spad€љy potem do rzeki z sykiem niby setki gor€ѓcych w€і€єy. By€љa wreszcie ostatnia !niespodzianka na cze€ѕ€ј Bilba i ta najbardziej zadziwi€љa hobbit€ђw, zgodnie z zamierzeniem Gandalfa. €wiat€љa zgas€љy. Wzbi€љ si€і olbrzymi k€љ€ѓb dymu. Dym #przybra€љ kszta€љt odleg€љej g€ђry,a szczyt jej zacz€ѓ€љ si€і €єarzy€ј, po czym wykwit€љy z niego zielone i szkar€љatne !p€љomienie. Wyfrun€ѓ€љ spo€ѕr€ђd nich czerwonoz€љocisty smok - nie dorasta€љ wprawdzie rzeczywistych rozmiar€ђw Smauga, ale wydawa€љ si€і #straszliwie wielki. Ogie€ќ zia€љ z paszczy, €ѕlepia b€љyska€љy ku ziemi; z hukiem i €ѕwistem zatoczy€љ trzykro€ј ko€љo nad g€љowami widz€ђw. Wszyscy "naraz kucn€іli, a ten i €ђw pad€љ nawet plackiem. Smok przemkn€ѓ€љ niby poci€ѓg pospieszny, wywin€ѓ€љ koz€љa z !og€љuszaj€ѓcym trzaskiem i p€іk€љ Nad Wod€ѓ. - To has€љo do kolacji - powiedzia€љ Bilbo. Natychmiast !rozwia€љ si€і przykry nastr€ђj i strach, skuleni hobbici zerwali si€і na r€ђwne nogi. Ka€єdy !dosta€љ wy€ѕmienit€ѓ kolacj€і, a wybra€ќcy zostali zaproszeni na specjalny rodzinny obiad, podany w najwi€іkszej altanie, tej, w kt€ђrej ros€љo drzewo. Liczb€і zaproszonych go€ѕci ograniczono do dwunastu tuzin€ђw (hobbici tak€ѓ ilo€ѕ€ј nazywaj€ѓ grosem, ale nie bardzo wypada€љo u€єywa€ј tegookre€ѕlenia do os€ђb; go€ѕci dobrano spo€ѕr€ђd wszystkich rodzin, spokrewnionych z obu solenizantami, do€љ€ѓczaj€ѓc kilku serdecznych, chocia€є niespowinowaconych przyjaci€ђ€љ (jak na przyk€љad Gandalf). Przyj€іto tak€єe do wybranego grona wielu m€љodych hobbit€ђw,za pozwoleniem ich rodzic€ђw; !hobbici s€ѓ pob€љa€єliwi pod tym wzgl€іdem dla swoich dzieci i ch€іtnie pozwalaj€ѓ im wieczorem d€љu€єej si€і bawi€ј, zw€љaszcza gdy zdarza si€і !sposobno€ѕ€ј bezp€љatnej kolacji.Hodowla m€љodych hobbit€ђw wymaga wielkiej ilo€ѕci paszy. By€љo mn€ђstwo Baggins€ђw i Boffin€ђw, a tak€єe wielu Tuk€ђwi Brandybuck€ђw; nie brakowa€љorozmaitych Grubb€ђw (krewnychze strony matki Bilba) oraz Czubb€ђw (powinowatych przezdziadka, wielkiego Tuka), a tak€єe wyr€ђ€єnionych zaproszeniem przedstawicieli takich rodzin, jak Burrowsowie, Bolgerowie, Bracegirdle€§owie, Brockhouse€§owie, Goodbody€§owie, Hornblowerowie i Proudfootowie. Wielu z nich "€љ€ѓczy€љy z Bilbem bardzo nik€љe wi€іzy pokrewie€ќstwa, a niekt€ђrzy pierwszy raz odwiedzali Hobbiton, mieszkaj€ѓc w odleg€љych k€ѓtach kraju. Nie zapomniano r€ђwnie€є o Bagginsach z Sackville. Zasiedli do sto€љu Otho i jego ma€љ€єonka Lobelia. !Nie lubili Bilba, a Froda wr€іcz nienawidzili, lecz zaproszenia, wypisane z€љotym atramentem, !wygl€ѓda€љy tak imponuj€ѓco, €єe nie €ѕmieli odm€ђwi€ј. Zreszt€ѓ kuzyn Bilbo od lat specjalizowa€љ si€і w sztuce !kuchennej i st€ђ€љ jego cieszy€љ si€і wielk€ѓ s€љaw€ѓ. Stu czterdziestu czterech !go€ѕci liczy€љo wi€іc na rozkoszeuczty, jakkolwiek z pewn€ѓ obaw€ѓ my€ѕla€љo o przem€ђwieniu, kt€ђre gospodarzmia€љ wyg€љosi€ј przy deserze (nieunikniony punkt programu). "Mo€єna by€љo spodziewa€ј si€і, €єeBilbo zechce uraczy€ј ich pr€ђbkami tego, co nazywa€љ poezj€ѓ; cz€іsto te€є, po paru !kieliszkach, lubi€љ napomyka€ј o niedorzecznych przygodach, kt€ђrych zazna€љ podczas swojej tajemniczej wyprawy. Go€ѕcie nie zawiedli si€і rzeczywi€ѕcie: uczta okaza€љa si€і bardzo, ale to bardzo przyjemn€ѓ, wr€іcz "poch€љaniaj€ѓc€ѓ rozrywk€ѓ, by€љa bowiem wykwintna, obfita i urozmaicona, a trwa€љa d€љugo. W nast€іpnym tygodniu zanotowano prawie ca€љkowity zast€ђj w handlu produktami spo€єywczymi w ca€љym okr€іgu, poniewa€є jednak wskutek zakup€ђw poczynionych przez Bilba wyczerpa€љy si€і na razie zapasy w sk€љadach, piwnicach oraz domach towarowych w promieniu kilku mil doko€љa - chwilowy spadek popytu nie mia€љ wi€іkszego znaczenia. Gdy si€і wszyscy (mniej lub "wi€іcej) nasycili, Bilbo zacz€ѓ€љ przemow€і. Ale wi€іkszo€ѕ€ј towarzystwa by€љa teraz w pob€љa€єliwym nastroju, doszed€љszy do rozkosznego etapu, zwanego dopychaniem ostatnich wolnych k€ѓt€ђw: go€ѕcie poci€ѓgali ma€љymi €љyczkami ulubione trunki, dziobali po trosze ulubione przysmaki i zapomnieli o poprzednich obawach, sk€љonni w tej chwili wys€љucha€ј wszystkiego i wiwatowa€ј po ka€єdym zdaniu m€ђwcy. - Mili go€ѕcie - zacz€ѓ€љ Bilbo wstaj€ѓc. €њS€љuchajcie! S€љuchajcie! S€љuchajcie!€ћ - !zacz€іli go€ѕcie i powtarzali tenokrzyk ch€ђrem tak uporczywie, jakby nie zamierzali wcale zastosowa€ј si€і do w€љasnego wezwania. !Bilbo opu€ѕci€љ swoje miejsce za !sto€љem i wlaz€љ na krzes€љo pod o€ѕwietlonym drzewem. Blask pada€љ z lampion€ђw prosto na jego rozpromienione oblicze, az€љote guziki l€ѕni€љy u haftowanej jedwabnej kamizelki. Wszyscy widzieli go dobrze, gdy sta€љ tak wywy€єszony i gestykulowa€љ !jedn€ѓ r€іk€ѓ, drug€ѓ trzymaj€ѓc w kieszeni od spodni. - Moi kochani Bagginsowie i Boffinowie - zacz€ѓ€љ po raz wt€ђry. - Moi drodzy Tukowie i Brandybuckowie, Grubbowie i Czubbowie, Burrowsowie i Hornblowerowie, Bolgerowie i Bracegirdle€§owie, Goodbody€§owie, Brockhouse€§owie... - I Proudfootowie - przypomnia€љ starszy hobbit siedz€ѓcy w g€љ€іbi altany. Nazywa€љ si€і Proudfoot, stopy !mia€љ du€єe i bardzo kud€љate, a trzyma€љ je obie na stole. - Proudfootowie - powt€ђrzy€љ Bilbo - a tak€єe moi poczciwi Bagginsowie z Sackville, kt€ђrych witam nareszcie znowu w Bag End. Dzi€ѕ obchodz€і sto jedenast€ѓ rocznic€і urodzin. Sko€ќczy€љem sto jedena€ѕcie lat! - Wiwat! Wiwat! Dwie€ѕcie lat! -wrzasn€іli wszyscy b€іbni€ѓc rado€ѕnie pi€і€ѕciami po stole. Bilbo m€ђwi€љ doskonale. Takie w€љa€ѕnie przem€ђwienia lubili: kr€ђtkie i jasne. - Mam nadziej€і, €єe wszyscy bawicie si€і r€ђwnie dobrze jak ja. - Og€љuszaj€ѓce wiwaty. #Okrzyki: €њTak€ћ! (Albo: €њNie€ћ!) Ha€љas tr€ѓbek, rog€ђw, piszcza€љek i fujarek oraz wszelkich innych instrument€ђwmuzycznych. (W€ѕr€ђd obecnych,jak ju€є wspomnia€љem, nie brakowa€љo m€љodocianych #hobbit€ђw). Strzeli€љo par€і setek czekoladowych bombek. Prawiewszystkie nosi€љy znak !fabryczny: €њDal€ћ, a chocia€є tanazwa wi€іkszo€ѕci hobbit€ђw niewiele m€ђwi€љa, przyznawali, €єe bombki s€ѓ wspania€љe. W ichwn€іtrzu znajdowa€љy si€і instrumenty muzyczne, male€ќkie, lecz doskonale wyko€ќczone i brzmi€ѓce pi€іknymi tonami. Zaraz te€є w jednym k€ѓcie altany kilku m€љodych Tuk€ђw i Brandybuck€ђw, przekonanych, €єe wujaszek Bilbo sko€ќczy€љ mow€і (skoro najoczywi€ѕciej powiedzia€љ ju€є wszystko, co nale€єa€љo), zorganizowa€љo b€љyskawicznie orkiestr€і i zagra€љo weso€љ€ѓ melodi€і taneczn€ѓ. Ma€љy Everard Tuk i ma€љa Melilota Brandybuck wskoczyli na st€ђ€љ, €єeby wykona€ј hopk€і-galopk€і, taniec €љadny, lecz nieco zbyt skoczny. Bilbo wszak€єe nie sko€ќczy€љ jeszcze. Wyrwawszy z r€ѓk stoj€ѓcego obok m€љodzie€ќca r€ђg, zad€ѓ€љ trzykrotnie i g€љo€ѕno. Zgie€љk ucich€љ. "- Nie b€іd€і was nudzi€љ d€љugo! -zawo€љa€љ Bilbo. Ca€љe zgromadzenie przyj€і€љo te s€љowa wiwatami. - Wezwa€љem was wszystkich tutaj nie bez przyczyny! - Powiedzia€љ to z takim naciskiem, €єe nikt nie opar€љ si€і wra€єeniu. Zaleg€љa niemal doskona€љa cisza, a ten czy €ђw spo€ѕr€ђd Tuk€ђw zastrzyg€љ uszami. - S€ѓ nawet trzy przyczyny! Popierwsze, chc€і wam o€ѕwiadczy€ј, €єe bardzo was wszystkich lubi€і i €єe sto jedena€ѕcie lat wydaje mi si€і okresem zbyt kr€ђtkim, by nacieszy€ј si€і €єyciem w towarzystwie tak znakomitych!i mi€љych hobbit€ђw. - (Burzliwy entuzjazm). - Ani po€љowy spo€ѕr€ђd was nie znam nawet do po€љowy tak dobrze, jak bym pragn€ѓ€љ; a mniej ni€є !po€љow€і z was lubi€і o po€љow€і mniej, ni€є zas€љugujecie. - To zabrzmia€љo niespodziewanie i zawile. Tu i €ђwdzie kto€ѕ klasn€ѓ€љ, lecz wi€іkszo€ѕ€ј s€љuchaczy g€љowi€љa si€і, co mo€єe znaczy€ј to powiedzenie i czy nale€єy je rozumie€ј jako komplement. - Po drugie, wezwa€љem was, €єeby uczci€ј swoje urodziny! - Zn€ђw buchn€і€љy oklaski. - Powinienem w€љa€ѕciwie wyrazi€ј si€і inaczej: nasze urodziny. Oczywi€ѕcie, bo przecie€є obchodzi r€ђwnie€є urodziny m€ђjspadkobierca i siostrzeniec, Frodo. Dzisiaj osi€ѓga pe€љnoletno€ѕ€ј i obejmuje spadek. - Starsi przyklasn€іli #do€ѕ€ј ch€љodno, m€љodzi wrzasn€іli!g€љo€ѕno: €њFrodo! Frodo! Brawo, stary!€ћ Bagginsowie z Sackville skrzywili si€і rozwa€єaj€ѓc, co mia€љ na my€ѕli Bilbo m€ђwi€ѓc: €њobejmuje spadek€ћ. - Obaj razem mamy sto czterdzie€ѕci cztery lata. Was tak€єe zgromadzi€љem w tej znamiennej liczbie: ca€љy gros, je€ѕli wolno si€і tak wyrazi€ј. Nie by€љo braw. Bilbo si€і #o€ѕmiesza€љ! Niekt€ђrzy go€ѕcie, a przede wszystkim Bagginsowiez Sackville poczuli si€і dotkni€іci, podejrzewaj€ѓc, €єe zaproszono ich wy€љ€ѓcznie dla uzupe€љnienia liczby, jak dopakowuje si€і towar do paczki. €њGros! Co€ѕ podobnego! Ordynarny dowcip!€ћ - Dzisiaj tak€єe, je€ѕli pozwolicie mi wspomnie€ј staredzieje, przypada rocznica mojego wyl€ѓdowania w beczcew Esgaroth, nad D€љugim Jeziorem. Prawd€і m€ђwi€ѓc, nie pami€іta€љem wtedy nawet o swoich urodzinach. Ko€ќczy€љem pi€і€јdziesi€ѓt jeden lat, a w tym wieku urodziny nie wydaj€ѓ si€і jeszcze wa€єne. Mimo to odby€љa si€і wspania€љa uczta, chocia€є mia€љem taki okropny katar, €єe na toasty ledwie zdo€љa€љem odpowiedzie€ј:€њD€їkuje badzo!€ћ Dzi€ѕ mog€і powt€ђrzy€ј t€і odpowied€ї poprawniej: Dzi€іkuj€і wam bardzo serdecznie za przybycie na t€і skromn€ѓ uroczysto€ѕ€ј. Go€ѕci zdj€ѓ€љ strach, €єe teraz nie unikn€ѓ pie€ѕni lub wiersza; zaczyna€љo ich to przem€ђwienie ju€є nudzi€ј. Czemu Bilbo wreszcie nie zako€ќczy i nie da im wypi€јswego zdrowia? Ale Bilbo nie za€ѕpiewa€љ ani nie zadeklamowa€љ. Zrobi€љ natomiast ma€љ€ѓ pauz€і. - Po trzecie i ostatnie - rzek€љ- pragn€і z€љo€єy€ј wam pewne o€ѕwiadczenie. - Wyg€љosi€љ te s€љowa tak dono€ѕnie i niespodzianie, €єe wszyscy - a przynajmniej ci, kt€ђrzy jeszcze byli do tego zdolni - !wyprostowali si€і i skupili. - Z €єalem oznajmiam, €єe chocia€є, jak ju€є powiedzia€љem, sto jedena€ѕcie lat to za ma€љo, by si€і waszym towarzystwem "nacieszy€ј, dzi€ѕ nadszed€љ kres. Odchodz€і. Z t€ѓ chwil€ѓ porzucam was. €egnam! #Zeskoczy€љ z krzes€љa i znikn€ѓ€љ. $Rozb€љys€љo o€ѕlepiaj€ѓce €ѕwiat€љo, go€ѕcie zmru€єyli oczy, a kiedy "je zn€ђw otwarli, Bilba nie by€љo w€ѕr€ђd nich. Stu czterdziestu czterech hobbit€ђw oniemia€љo i os€љupia€љo. Stary Odo Proudfoot#zdj€ѓ€љ nogi ze sto€љu i tupn€ѓ€љ. !Na chwil€і zn€ђw zaleg€љa g€љuchacisza, a potem nagle Bagginsowie, Boffinowie, Tukowie, Brandybuckowie, Grubbowie, Czubbowie, Burrowsowie, Bolgerowie, Bracegirdle€§owie, Brockhouse€§owie, Goodbody€§owie, Hornblowerowie i Proudfootowie zaczerpn€ѓwszytchu w p€љuca zagadali wszyscynaraz. Jednomy€ѕlnie uchwalono, €єe dowcip Bilba by€љ w jak najgorszym gu€ѕcie i €єe go€ѕciom nale€єy si€і jeszcze troch€і jedzenia i picia, by mogli przyj€ѕ€ј do siebie po doznanym przykrym wstrz€ѓsie.€њOn ma bzika. Zawsze to m€ђwi€љem€ћ - tak zapewne brzmia€љa najcz€і€ѕciej powtarzana uwaga. Nawet Tukowie (z nielicznymi wyj€ѓtkami) uwa€єali, €єe Bilbo zachowa€љ si€і g€љupio. W pierwszej chwili wi€іkszo€ѕ€ј towarzystwa by€љa prze€ѕwiadczona, €єe znikni€іciegospodarza jest tylko niem€ѓdrym €єartem. Ale stary Rory Brandybuck €єywi€љ co do tego pewne w€ѓtpliwo€ѕci. Ani podesz€љy wiek, ani pot€і€єny obiad nie za€јmi€љ jego umys€љu, tote€є Rory rzek€љ do swojej synowej Esmeraldy: "- Co€ѕ mi si€і w tej historii nie podoba. My€ѕl€і, €єe ten wariat Baggins zn€ђw wyruszy€љ w €ѕwiat. Stary, a g€љupi. Ale czemu€є mieliby€ѕmy si€і tym przejmowa€ј. Nie zabra€љ przecie€є z sob€ѓ piwniczki. I "g€љo€ѕno zwr€ђci€љ si€і do Froda, !€єeby kaza€љ nape€љni€ј kielichy winem. Spo€ѕr€ђd wszystkich obecnych jeden tylko Frodo !nie wym€ђwi€љ dot€ѓd ani s€љowa. €ѓ. Trzy rodziny hobbickie є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПB%pz c &ъ p ch 'Z9 cЫ (“"ќ c. )-Ю c‘ *]8&Gє !Jaki€ѕ czas siedzia€љ w milczeniuobok pustego krzes€љa Bilba i nie odpowiada€љ na uwagi i pytania go€ѕci. Chocia€є by€љ z g€ђry w ca€љy projekt wtajemniczony, figiel ubawi€љ go oczywi€ѕcie. Z trudem powstrzyma€љ si€і od €ѕmiechu nawidok oburzenia zaskoczonychhobbit€ђw. Jednocze€ѕnie "wszak€єe ogarn€і€љo go g€љ€іbokie wzruszenie. Nagle u€ѕwiadomi€љ sobie, jak bardzo kocha starego wuja. Reszta go€ѕci #dalej jad€љa, pi€љa i rozprawia€љa o przesz€љych i tera€їniejszych dziwactwach Bilba Bagginsa, tylko Bagginsowie z Sackville !wynie€ѕli si€і zagniewani. Frodo nie chcia€љ ju€є d€љu€єej bra€ј udzia€љu w zabawie. Kaza€љ poda€ј wino, wsta€љ i wychyli€љ sw€ђj kielich za zdrowie Bilba wmilczeniu, po czym wymkn€ѓ€љ si€і chy€љkiem z altany. Wracaj€ѓc do samego Bilba, trzeba powiedzie€ј, €єe ju€є podczas wyg€љaszania przemowy dotyka€љ ukrytego w kieszeni z€љotego Pier€ѕcienia, magicznego Pier€ѕcienia, kt€ђry przechowywa€љ w tajemnicy przez tyle lat. Zeskakuj€ѓc z !krzes€љa wsun€ѓ€љ Pier€ѕcie€ќ na palec i od tej chwili €єaden hobbit nie zobaczy€љ ju€є Bilba Bagginsa w Hobbitonie. Bilbo pobieg€љ €єywo do swojej norki, chwil€і przystan€ѓ€љ pod jej drzwiami nas€љuchuj€ѓc wrzawy w altanie i weso€љego gwaru w ca€љym parku. Potem wszed€љ do domu. Zdj€ѓ€љ od€ѕwi€іtny str€ђj, z€љo€єy€љ i zawin€ѓ€љ w bibu€љk€і swoj€ѓ haftowan€ѓ srebrem kamizelk€і ischowa€љ j€ѓ do szafy. Szybko !wci€ѓgn€ѓ€љ jakie€ѕ stare, liche ubranie i przepasa€љ si€і wytartym sk€ђrzanym pasem. U pasa zawiesi€љ kr€ђtki mieczyk w zniszczonej pochwie z czarnej sk€ђry. Z zamkni€іtej szuflady, pachn€ѓcej trutk€ѓ na mole, wydoby€љ stary p€љaszcz i kaptur. Przechowywa€љ je pod kluczem, jak rzeczy drogocenne, lecz by€љy zniszczone i wy€љatane, zapewne ongi ciemnozielone, teraz tak sp€љowia€љe, €єe nikt by nie odgad€љ ich pierwotnego koloru. By€љy te€є troch€і na hobbita za du€єe. Potem Bilbo poszed€љ do swojego gabinetu iwyj€ѓ€љ z wielkiej kasy pancernej t€љumoczek owini€іty starym suknem oraz oprawny w sk€ђr€і r€іkopis i du€є€ѓ wypchan€ѓ kopert€і. R€іkopis i t€љumoczek wcisn€ѓ€љ na wierzch"ci€і€єkiego worka, kt€ђry sta€љ w k€ѓcie, niemal ca€љkowicie ju€є wype€љniony. Z€љoty Pier€ѕcie€ќ razem z pi€іknym €љa€ќcuszkiem wsun€ѓ€љ do koperty, zapiecz€іtowa€љ j€ѓ i zaadresowa€љ do Froda. Kopert€іnajpierw umie€ѕci€љ na gzymsie kominka, lecz po chwili nagle "zdj€ѓ€љ j€ѓ stamt€ѓd i schowa€љ dokieszeni. W tym w€љa€ѕnie momencie drzwi si€і otworzy€љy i szybkim krokiem wpad€љ Gandalf. #- A wi€іc jeste€ѕ - rzek€љ Bilbo. -Zastanawia€љem si€і, czy przyjdziesz. - Rad jestem, €єe ci€і zasta€љemwidzialnego.... - odpar€љ Czarodziej siadaj€ѓc w fotelu. - Chcia€љem ci€і przy€љapa€ј i zamieni€ј z tob€ѓ jeszcze kilka s€љ€ђw na po€єegnanie. Pewnie si€і cieszysz, €єe wszystko uda€љo si€і tak wspaniale i zgodnie z twoim planem? - Owszem, ciesz€і si€і - powiedzia€љ Bilbo. - jakkolwiek ta b€љyskawica by€љa niespodziank€ѓ i zaskoczy€љa mnie, a jeszcze bardziej oczywi€ѕcie reszt€і towarzystwa. To by€љ tw€ђj w€љasny ma€љy dodatek, prawda?- Tak. M€ѓdrze zrobi€љe€ѕ zachowuj€ѓc sw€ђj Pier€ѕcie€ќ przez wszystkie te lata w !tajemnicy, tote€є s€ѓdzi€љem, €єe trzeba go€ѕciom da€ј co€ѕ, co w inny spos€ђb pozornie wyja€ѕni im twoje nag€љe znikni€іcie. - I co popsuje efekt mojego figla. Zawsze lubisz wtr€ѓci€ј swoje trzy grosze, Gandalfie! -#za€ѕmia€љ si€і Bilbo. - Ale pewnie mia€љe€ѕ racj€і, jak zwykle. - Miewam zwykle racj€і, je€ѕli jestem dobrze poinformowany. Co do tej jednak sprawy mam pewne w€ѓtpliwo€ѕci. Doszli€ѕmy w niej do ostatniego punktu. $Sp€љata€љe€ѕ figla, jak chcia€љe€ѕ, przestraszy€љe€ѕ i obrazi€љe€ѕ wi€іkszo€ѕ€ј swojej rodziny, dostarczy€љe€ѕ wszystkim mieszka€ќcom Shire€§u tematu do gadania przez dziewi€і€ј, a mo€єe przez dziewi€і€јdziesi€ѓt dziewi€і€ј dni. Czy zamierzasz zrobi€ј co€ѕ wi€іcej? - Tak. Czuj€і potrzeb€і wakacji, i to bardzo d€љugich wakacji, zreszt€ѓ ju€є ci o tym m€ђwi€љem. Mo€єe b€іd€ѓ to wakacje bezterminowe: nie my€ѕl€і, €єebym tu kiedykolwiek #mia€љ wr€ђci€ј. Prawd€і rzek€љszy, nie zamierzam wraca€ј, w tym przewidywaniu rozporz€ѓdzi€љemwszystkimi swoimi sprawami. Jestem ju€є stary, Gandalfie. Nie wygl€ѓdam na to, ale czuj€і w g€љ€іbi serca, €єe si€і postarza€љem. €њDobrze si€і trzyma!€ћ - powiadaj€ѓ. A tymczasem ja mam wra€єenie, #€єe ca€љy €ѕcienia€љem, €єe jestem jakby rozci€ѓgni€іty, nie wiem, czy rozumiesz, co mam na my€ѕli: jak mas€љo rozsmarowane na zbyt wielkiej kromce chleba. Co€ѕ tu jest nie w porz€ѓdku. Potrzebuj€і odmiany czy mo€єe czego€ѕ innego w tym rodzaju. Gandalf z ciekawo€ѕci€ѓ i uwag€ѓprzygl€ѓda€љ si€і hobbitowi. - Rzeczywi€ѕcie, co€ѕ tu jest, jak mi si€і zdaje, nie w porz€ѓdku - rzek€љ z namys€љem. - tak, w gruncie rzeczy uwa€єam tw€ђj plan za najlepsze wyj€ѕcie. - No, ja w ka€єdym razie !powzi€ѓ€љem ju€є decyzj€і. Chc€і zn€ђw zobaczy€ј g€ђry, Gandalfie, g€ђry! A potem chc€і !znale€ї€ј jakie€ѕ miejsce, gdzie !m€ђg€љbym odpocz€ѓ€ј. Odpocz€ѓ€ј w spokoju i w ciszy, z dala od t€љumu krewniak€ђw w€іsz€ѓcych doko€љa mnie, bezpieczny od nieustannej procesji go€ѕci, urywaj€ѓcych dzwonek u moichdrzwi. Mo€єe znajd€і miejsce, gdzie b€іd€і m€ђg€љ sko€ќczy€ј $swoj€ѓ ksi€ѓ€єk€і. Wymy€ѕli€љem ju€є"dla niej pi€іkne zako€ќczenie: €њI!odt€ѓd €єy€љ szcz€і€ѕliwy a€є po kres swoich dni€ћ. Gandalf roze€ѕmia€љ si€і. - Miejmy nadziej€і, €єe b€іdziesz €єy€љ naprawd€і szcz€і€ѕliwy. Jakkolwiek jednak !zako€ќczysz t€і ksi€ѓ€єk€і, nikt przecie€є jej nie przeczyta. - Mo€єe kto€ѕ przeczyta kiedy€ѕ,po latach. Frodo czyta€љ !pocz€ѓtek, tyle, ile zd€ѓ€єy€љem !napisa€ј. B€іdziesz mia€љ oko na Froda, prawda? - Nawet par€і oczu, w miar€і mo€єno€ѕci. - On by poszed€љ oczywi€ѕcie za mn€ѓ, gdybym go o to poprosi€љ. Nawet sam si€і z tym ofiarowa€љkiedy€ѕ, na kr€ђtko przed urodzinowym przyj€іciem. Ale w g€љ€іbi serca nie pragnie tego. Jeszcze nie. Ja chc€і przed €ѕmierci€ѓ zobaczy€ј znowu tamte pustkowia i g€ђry, ale Frodo wci€ѓ€є jeszcze kocha Shire, tutejsze lasy, pola i rzeczki. B€іdzie mu tu chyba dobrze. Zostawiam mu wszystko pr€ђcz kilku drobiazg€ђw. Mam nadziej€і, €єe !b€іdzie szcz€і€ѕliwy, kiedy si€і oswoi z samodzielno€ѕci€ѓ. Czas,€єeby sam sobie by€љ panem. - Zostawiasz wszystko? - spyta€љ Gandalf. - Pier€ѕcie€ќ tak€єe? Zgodzi€љe€ѕ si€і go zostawi€ј. Pami€іtasz? !- No, c€ђ€є... hm... chyba tak - wyj€ѓka€љ Bilbo. - Gdzie€є on jest? - W kopercie, je€ѕli koniecznie chcesz wiedzie€ј - odpar€љ Bilbozniecierpliwiony. - Tam, na kominku... Nie! W mojej #kieszeni! - waha€љ si€і chwil€і. - Czy to nie dziwne? - szepn€ѓ€љ !sam do siebie. - Ale w€љa€ѕciwie czemu by nie? Czemu€є nie mia€љbym go zatrzyma€ј? Gandalf zn€ђw przyjrza€љ si€і hobbitowi bardzo uwa€єnie i b€љysk zapali€љ si€і w jego oczach. - Wiesz, Bilbo - powiedzia€љ €љagodnie - ja bym radzi€љ zostawi€ј go tutaj. Czy nie masz ochoty? - No... mam i nie mam. Teraz, kiedy przysz€љa ta chwila, przykro mi si€і z nim rozsta€ј, musz€і to wyzna€ј. Zreszt€ѓ nie bardzo rozumiem, dlaczego powinienem to zrobi€ј. Dlaczegoty mnie na to namawiasz? - #zapyta€љ, a g€љos zmieni€љ mu si€і !jako€ѕ dziwnie. Zabrzmia€љ ostro,jakby podejrzliwie i gniewnie. - Stale mnie nudzisz o ten Pier€ѕcie€ќ, chocia€є nigdy nie wymawiasz mi innych rzeczy, kt€ђre przywioz€љem z wyprawy. "- Musia€љem ci€і nudzi€ј - rzek€љ !Gandalf. - Chcia€љem zna€ј ca€љ€ѓprawd€і. To bardzo wa€єne. !Magiczne pier€ѕcienie s€ѓ... no, po prostu: magiczne; a przy tym osobliwe i bardzo interesuj€ѓce. Mo€єna by #powiedzie€ј, €єe tw€ђj Pier€ѕcie€ќ interesowa€љ mnie jako zawodowca. Interesuje mnie nadal. Chcia€љbym wiedzie€ј, gdzie si€і znajdzie, kiedy ty ruszysz na w€іdr€ђwk€і. My€ѕl€і &te€є, €єe ju€є do€ѕ€ј d€љugo mia€љe€ѕ go w swoim posiadaniu. Je€єeli $si€і nie myl€і, nie b€іdzie ci ju€є wi€іcej potrzebny. Bilbo poczerwienia€љ i gniew b€љysn€ѓ€љ w jego oczach. €џagodna twarz przybra€љa nagle srogi wyraz. !- Dlaczego nie? - krzykn€ѓ€љ. - Ico ci do tego? Czemu to chcesz koniecznie wiedzie€ј, !co robi€і z moj€ѓ w€љasno€ѕci€ѓ? "To m€ђj Pier€ѕcie€ќ. Znalaz€љem gosam. Nale€єy do mnie. - Tak, tak - odpar€љ Gandalf. - Nie widz€і powodu do gniewu. - Twoja wina, €єe mnie !rozgniewa€љe€ѕ - rzek€љ Bilbo. - !Pier€ѕcie€ќ jest m€ђj, powiadam. !M€ђj w€љasny. To m€ђj skarb. Tak, m€ђj skarb. Oblicze czarodzieja pozosta€љo skupione i powa€єne, tylko b€љysk w g€љ€іbi oczu zdradza€љ zdziwienie, a nawet przestrach. - Kto€ѕ go ju€є tak nazywa€љ - "powiedzia€љ. - Kto€ѕ inny, nie ty.- Ale teraz ja go tak nazwa€љem. Czy mi nie wolno? Nawet je€ѕli Gollum kiedy€ѕ m€ђwi€љ tak samo. Teraz #Pier€ѕcie€ќ jest m€ђj, nie Golluma.I powiadam ci, €єe m€ђj zostanie. Gandalf wsta€љ. Twarz mia€љ surow€ѓ. - B€іdziesz g€љupcem, je€ѕli go zatrzymasz, Bilbo - rzek€љ. - Z ka€єdym s€љowem, kt€ђre wypowiadasz, ja€ѕniej to widz€і.Pier€ѕcie€ќ ju€є ma o wiele za pot€і€єn€ѓ w€љadz€і nad tob€ѓ. Porzu€ј go! A wtedy sam #mo€єesz i€ѕ€ј w €ѕwiat i b€іdziesz wolny. - Zrobi€і, co zechc€і - z uporem powiedzia€љ Bilbo. - Spokojnie, spokojnie, hobbicie kochany - rzek€љ Gandalf. - Przez ca€љe d€љugie !€єycie byli€ѕmy przyjaci€ђ€љmi i zawdzi€іczasz mi co€ѕ nieco€ѕ. Pos€љuchaj mnie. Dotrzymaj obietnicy, wyrzeknij si€і Pier€ѕcienia. - Przyznaj si€і, €єe sam chcesz #go mie€ј! - krzykn€ѓ€љ Bilbo. - Alenie dostaniesz. Nie oddam nikomu mojego skarbu. $Powiedzia€љem! - i r€іk€і po€љo€єy€љna g€љowicy mieczyka. !Gandalfowi p€љomie€ќ strzeli€љ z oczu. - Jeszcze chwila, a z kolei ja si€і rozgniewam - rzek€љ. - Je€єeli powt€ђrzysz to raz jeszcze, na pewno si€і rozgniewam. A wtedy zobaczysz Gandalfa Szarego bez p€љaszcza. !Zrobi€љ krok w stron€і hobbita i %zdawa€љo si€і, €єe ur€ђs€љ gro€їnie; jego cie€ќ wype€љni€љ ca€љy pokoik. Bilbo cofn€ѓ€љ si€і pod %€ѕcian€і; dysza€љ ci€і€єko, a r€іk€і zaciska€љ kurczowo w kieszeni. Stali twarz€ѓ w twarz naprzeciw siebie, cisz zaleg€љa taka, €єe a€є w uszach dzwoni€љo. Oczy Gandalfa niewzruszenie tkwi€љy w oczach hobbita. Pi€і€ѕci Bilba "zacz€і€љy si€і z wolna otwiera€ј, dr€єa€љ na ca€љym ciele. - Nie rozumiem, co si€і z tob€ѓ !sta€љo, Gandalfie - powiedzia€љ. - Nigdy taki dawniej nie bywa€љe€ѕ. O co ci chodzi? M€ђj Pier€ѕcie€ќ, czy nie m€ђj? Przecie€є ja go znalaz€љem, a Gollum zabi€љby mnie, gdybym wtedy Pier€ѕcienia przy sobie nie zatrzyma€љ. Nie jestem z€љodziejem, chocia€є on tak mnie nazwa€љ. - Ja ci€і nie nazwa€љem tak nigdy - odpar€љ Gandalf. - I sam te€є nie jestem z€љodziejem. Nie$usi€љuj€і ci odebra€ј Pier€ѕcienia, chc€і ci pom€ђc. Dobrze by by€љo, gdyby€ѕ mi zaufa€љ, jak dawniej ufa€љe€ѕ. Odwr€ђci€љ g€љow€і i cie€ќ si€і rozwia€љ. Zdawa€љo si€і, €єe !Czarodziej zn€ђw zmala€љ i sta€љ si€і z powrotem siwym staruszkiem, zgarbionym i strapionym. Bilbo przetar€љ d€љoni€ѓ oczy. - Przepraszam - rzek€љ. - Co€ѕ !dziwnego dzia€љo si€і ze mn€ѓ. A przecie€є naprawd€і odetchn€ѓ€љbym, gdybym si€і pozby€љ k€љopot€ђw z Pier€ѕcieniem. Ostatnio coraz natr€іtniej narzuca€љ si€і moim my€ѕlom. Czasami mia€љem wra€єenie, €єe to jest czyje€ѕ oko wpatrzone we mnie. I wiesz, wci€ѓ€є mam ochot€і "w€љo€єy€ј go na palec i znikn€ѓ€ј "albo te€є niepokoj€і si€і, czy nic si€і z nim z€љego nie sta€љo, i wyci€ѓgam go z ukrycia, €єeby sprawdzi€ј. Pr€ђbowa€љem go zamkn€ѓ€ј pod kluczem, ale !denerwuj€і si€і okropnie, je€ѕli go nie mam przy sobie w kieszeni. Nie mam poj€іcia dlaczego. A teraz nie jestem zdolny, jak wida€ј, do decyzji. - Wi€іc polegaj na mojej - odpar€љ Gandalf. - Jest niewzruszona. Odejd€ї st€ѓd, a Pier€ѕcie€ќ zostaw. Wyrzeknij !si€і go. Oddaj Frodowi, a ju€є jatwego siostrze€ќca b€іd€і pilnowa€љ. "Bilbo sta€љ chwil€і w napi€іciu i rozterce. Wreszcie westchn€ѓ€љ. - Dobrze - powiedzia€љ z wysi€љkiem. - Tak zrobi€і. - Wzruszy€љ ramionami i u€ѕmiechn€ѓ€љ si€і troch€і #€єa€љo€ѕnie. - Przecie€є w gruncie rzeczy po to urz€ѓdza€љem t€і ca€љ€ѓ urodzinow€ѓ zabaw€і, €єeby rozda€ј mn€ђstwo prezent€ђw i w ten spos€ђb jako€ѕ sobie u€љatwi€ј podarowanie tak€єe tego #Pier€ѕcienia. Okaza€љo si€і, €єe toniewiele pomog€љo, ale szkoda, €єeby wszystkie te przygotowania posz€љy na marne. M€ђj figiel spali€љby na panewce. - Tak, pozbawi€љby€ѕ ca€љe przedsi€іwzi€іcie jedynego sensu, jaki w nim upatrywa€љem- rzek€љ Gandalf. - Wi€іc zgoda - powiedzia€љ Bilbo. - Frodo dostanie Pier€ѕcie€ќ razem z reszt€ѓ "maj€ѓtku. - Odetchn€ѓ€љ g€љ€іboko. - A teraz musz€і ju€є i€ѕ€ј, bo mnie got€ђw kto€ѕ tutaj #przy€љapa€ј. Po€єegna€љem si€і, niezni€ђs€љbym tej sceny po raz wt€ђry. Chwyci€љ worek i ruszy€љ ku drzwiom. - Masz Pier€ѕcie€ќ w kieszeni - zauwa€єy€љ Czarodziej. !- No, mam! - krzykn€ѓ€љ Bilbo. - Pier€ѕcie€ќ, testament i mn€ђstwo innych dokument€ђw. Lepiej we€ї to wszystko i dor€іcz w moim imieniu. Tak b€іdzie bezpieczniej. - Nie, nie oddawaj mi !Pier€ѕcienia - rzek€љ Gandalf. - Po€љ€ђ€є go na kominku. Tam #b€іdzie le€єa€љ bezpiecznie, p€ђki nie nadejdzie Frodo. Zaczekam tu na niego. "Bilbo wyj€ѓ€љ z kieszeni kopert€і,ale kiedy j€ѓ k€љad€љ na parapecie obok zegara, r€іka mu drgn€і€љa i ca€љa paczuszka spad€љa na pod€љog€і. Nim Bilbo si€і schyli€љ, czarodziej go uprzedzi€љ, chwyci€љ kopert€і i umie€ѕci€љ na kominku. Zn€ђw skurcz gniewu przemkn€ѓ€љ po twarzy hobbita. Nagle jednak Bilbo rozpogodzi€љ si€і, "odetchn€ѓ€љ z ulg€ѓ i wybuchn€ѓ€љ €ѕmiechem. !- No, sta€љo si€і! - rzek€љ. - A teraz w drog€і! Wyszli razem do sieni. Bilbo wzi€ѓ€љ ze stojaka ulubion€ѓ lask€і i gwizdn€ѓ€љ. Trzech krasnolud€ђw przerywaj€ѓc jak€ѓ€ѕ robot€і przybieg€љo z trzech r€ђ€єnych pokoi. - Czy wszystko gotowe? - spyta€љ Bilbo. - Zapakowane i opatrzone nalepkami? - Wszystko gotowe - odpowiedzia€љy krasnoludy. !- A wi€іc w drog€і! - I wyszed€љ przez frontowe drzwi. Noc by€љa pi€іkna, czarne niebousiane gwiazdami. Bilbo "spojrza€љ w g€ђr€і, wci€ѓgn€ѓ€љ w nozdrza pachn€ѓce powietrze. - Co za uciecha! Co za uciecha rusza€ј zn€ђw w drog€і z krasnoludami. Do tego w€љa€ѕnie t€іskni€љem w gruncie rzeczy ju€є od lat. €egnaj! - powiedzia€љ patrz€ѓc na sw€ђj stary dom i uk€љoni€љ si€і jego drzwiom. - €egnaj, Gandalfie! - Do widzenia, Bilbo. B€ѓd€ї ostro€єny. Jeste€ѕ chyba ju€є !do€ѕ€ј stary i mo€єe te€є do€ѕ€ј rozumny. - Ostro€єny? Co mi tam! Nie martw si€і o mnie. Jestem taki szcz€і€ѕliwy, jak by€љem w swoich najszcz€і€ѕliwszych chwilach, a to znaczy: bardzo! Ale wybi€љa godzina. Wreszcie mnie zn€ђw nogi nios€ѓ - doda€љ,i cichutko, jakby dla siebie tylko, za€ѕpiewa€љ w ciemno€ѕciach: A droga wiedzie w prz€ђd i w prz€ђd, Sk€ѓd si€і zacz€і€љa, tu€є za progiem - I w dal przede mn€ѓ mknie na wsch€ђd, A ja wci€ѓ€є za ni€ѓ - tak, jak mog€і... Skorymi stopy za ni€ѓ w €ѕlad - A€є w szersz€ѓ si€і rozp€љynie drog€і, Gdzie strumie€ќ licznych dr€ђg ju€є wpad€љ... A potem dok€ѓd? - rzec nie mog€і. Chwil€і jeszcze sta€љ w milczeniu. Potem, nie dodaj€ѓc $ju€є ani s€љowa, odwr€ђci€љ si€і od !€ѕwiate€љ i g€љos€ђw bij€ѓcych z pola i z namiot€ђw, okr€ѓ€єy€љ sw€ђj ogr€ђd i zbieg€љ d€љug€ѓ #€ѕcie€єk€ѓ w d€ђ€љ zbocza, a trzej towarzysze za nim. U st€ђp Pag€ђrka przeskoczy€љ €єywop€љotw najdogodniejszym miejscu i #wyszed€љ na €љ€ѓki sun€ѓc po€ѕr€ђd nocy jak szelest wiatru w trawie. Gandalf jaki€ѕ czas patrza€љ za nim w ciemno€ѕ€ј. - €egnaj, Bilbo kochany, do "zobaczenia! - szepn€ѓ€љ i wr€ђci€љ do norki. Kiedy wkr€ђtce potem nadszed€љFrodo, zasta€љ Gandalfa siedz€ѓcego po ciemku i pogr€ѓ€єonego w my€ѕlach. - Poszed€љ? - spyta€љ. - Tak - odpowiedzia€љ Gandalf. - Poszed€љ wreszcie. "- Wola€љbym... a raczej €љudzi€љemsi€і a€є do dzisiejszego wieczora nadziej€ѓ, €єe to tylko€єart - rzek€љ Frodo. - Ale w "g€љ€іbi serca wiedzia€љem, €єe on naprawd€і chce odej€ѕ€ј. Zazwyczaj €єartowa€љ z powa€єnych spraw. Szkoda, €єe nie przyszed€љem wcze€ѕniej, €єeby go po€єegna€ј. "- S€ѓdz€і, €єe on wola€љ wymkn€ѓ€ј si€і cichcem - odpar€љ Gandalf. - Nie martw si€і, Frodo. Teraz !ju€є mu nic nie grozi. Zostawi€љ dla ciebie paczuszk€і. Sp€ђjrz. Frodo zdj€ѓ€љ z kominka list, przyjrza€љ mu si€і, lecz nie odpiecz€іtowa€љ koperty. obbickie є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПB+€4 c; ,Д я cž -Ѓ c.Ѓ! cd/І,4 cЧ0к7I0*1#=i€Z- Znajdziesz wewn€ѓtrz testament i r€ђ€єne inne dokumenty, o ile mi wiadomo -powiedzia€љ Czarodziej. - Od dzi€ѕ jeste€ѕ panem na Bag End. Zdaje mi si€і, €єe w tej kopercie znajdziesz tak€єe z€љoty Pier€ѕcie€ќ. - Pier€ѕcie€ќ! - wykrzykn€ѓ€љ Frodo. - A wi€іc i to mi zostawi€љ? Ciekaw jestem dlaczego. No, mo€єe mi si€і przyda ten dar. - Mo€єe tak, a mo€єe nie - rzek€љ Gandalf. - Na twoim miejscu nie u€єywa€љbym tego Pier€ѕcienia. Ale przechowuj go w tajemnicy i strze€є pilnie. Teraz ju€є id€і spa€ј. Frodo, w roli pana domu, poczuwa€љ si€і do niemi€љego obowi€ѓzku po€єegnania go€ѕci. "Po ca€љym polu ju€є si€і rozesz€љywie€ѕci o dziwnych wydarzeniach, lecz Frodo nie m€ђwi€љ nic powtarzaj€ѓc tylko formu€љk€і, €єe €њniew€ѓtpliwie jutro wszystko si€і wyja€ѕni€ћ. Oko€љo p€ђ€љnocy zajecha€љy powozy po najznakomitsze osoby. Jeden pojazd za drugim"stacza€љ si€і z Pag€ђrka uwo€є€ѓc sytych, ale bardzo niezadowolonych hobbit€ђw. Po tych go€ѕci, kt€ђrzy niechc€ѓcy zamarudzili d€љu€єej, przyszli (zam€ђwieni w tym celu z g€ђry) ogrodnicy z taczkami. !Noc z wolna przemija€љa. S€љo€ќce wsta€љ wcze€ѕniej ni€є hobbici. Przed po€љudniem zjawili si€і (wezwani) pomocnicy, €єeby uprz€ѓtn€ѓ€ј altany, sto€љy, #krzes€љa, €љy€єki, no€єe, butelki, talerze, latarnie, donice z kwitn€ѓcymi krzewami, okruchy, papierki od cukierk€ђw, zapomniane torebki, r€іkawiczki, chustki do nosa, a tak€єe resztki potraw (bardzo sk€ѓpe). Potem zjawili si€і inni hobbici (nie wzywani), a mianowicie Bagginsowie, Boffinowie, Bolgerowie, Tukowie i przedstawiciele wszystkich rodzin zamieszkuj€ѓcych stale lub chwilowo w bliskim s€ѓsiedztwie. Oko€љo po€љudnia, gdy nawet ci, co najwi€іcej jedli i pili w nocy, stan€іli znowu na nogach, zebra€љ si€і wBag End t€љum go€ѕci - nie proszonych, lecz spodziewanych. Frodo czeka€љ na progu u€ѕmiechni€іty, chocia€є wyra€їnie znu€єony i zatroskany. Wita€љ wszystkich grzecznie, ale nie dowiedzieli !si€і od niego wiele wi€іcej ni€є poprzednio. Na wszelkie pytania odpowiada€љ po prostu: €њPan Bilbo Baggins wyjecha€љ. Oile mi wiadomo - na zawsze€ћ. Cz€і€ѕ€ј os€ђb zaprosi€љ do wn€іtrza domu, poniewa€є Bilbo !zostawi€љ dla nich €њs€љ€ђwko€ћ. W sieni pi€іtrzy€љy si€і paki i paczki rozmaitego kszta€љtu oraz drobniejsze meble. Na ka€єdej paczce i na ka€єdym sprz€іcie widnia€љa kartka. Napisy na kartkach brzmia€љy mniej wi€іcej tak: na parasolu -!€њDla Adelarda Tuka, €єeby mia€љ wreszcie w€љasny parasol - od !Bilba€ћ. Adelard bowiem wynosi€љ zwykle z domu Bilba parasole gospodarza lub jego go€ѕci. €њDla Dory Baggins ku pami€іci d€љugotrwa€љej korespondencji -od kochaj€ѓcego Bilba€ћ - na ogromnym koszu do papier€ђw. Dora by€љa siostr€ѓ Droga i najstarsz€ѓ z €єyj€ѓcych krewniaczek Bilba i Froda, #mia€љa dziewi€і€јdziesi€ѓt lat i do p€ђ€љ wieku zd€ѓ€єy€љa zapisa€ј ca€љe ryzy papieru dobrymi radami. €њDla Mila Burrows, w nadziei, €єe mu si€і przyda ten prezent !od B.B.€ћ - na z€љotym pi€ђrze i butli atramentu. Milo z zasady nie odpowiada€љ na listy. €њDo osobistego u€єytku Angeliki- od wuja Bilba€ћ - na okr€ѓg€љym wkl€іs€љym lusterku. M€љoda Angelika Baggins nie tai€љa zachwytu dla w€љasnej urody. €њDo zbior€ђw Hugona Bracegirdle - od jednego z ofiarodawc€ђw€ћ - na pustej p€ђ€љce bibliotecznej. Hugo #cz€іsto po€єycza€љ ksi€ѓ€єki, lecz oddawa€љ je rzadziej jeszcze ni€є inni hobbici. "€њDla Lobelii Baggins z Sackville - w prezencie€ћ - na skrzynce ze srebrnymi €љy€єkami. Bilbo !podejrzewa€љ, €єe lwi€ѓ cz€і€ѕ€ј #srebrnych €љy€єek, kt€ђre zgin€і€љyz domu podczas jego poprzedniej wyprawy, wzi€і€љa w€љa€ѕnie Lobelia. Lobelia wiedzia€љa dobrze, jak uzasadnione s€ѓ te podejrzenia.Tote€є zrozumia€љa przytyk b€љyskawicznie, lecz r€ђwnie !b€љyskawicznie zabra€љa €љy€єki. Wymienili€ѕmy tylko par€і wybranych podark€ђw spo€ѕr€ђd mn€ђstwa podobnych. W ci€ѓgu d€љugiego €єywota Bilba w jego siedzibie nagromadzi€љo si€і wiele r€ђ€єnych rzeczy. Nory hobbit€ђw zwykle zagracaj€ѓ si€іz czasem, co w znacznej mierze przypisa€ј mo€єna rozpowszechnionemu zwyczajowi obsypywania si€і wzajem podarkami. Nie znaczyto oczywi€ѕcie, by wszyscy bardzo si€і wysilali na te urodzinowe prezenty, bywa€љy w€ѕr€ђd nich stare mathomy niewiadomego przeznaczenia #kr€ѓ€є€ѓce po ca€љej okolicy. Bilbowszak€єe dawa€љ zazwyczaj przedmioty specjalnie na ten cel kupione i zatrzymywa€љ wszystko, co od innych dosta€љ.Tego dnia stara norka zosta€љa !co nieco uprz€ѓtni€іta z grat€ђw.Na ka€єdym po€єegnalnym darzeprzypi€іta by€љa karteczka w€љasnor€іcznie przez Bilba wypisana, a niekt€ђre z tych bilecik€ђw zawiera€љy jak€ѓ€ѕ aluzj€і lub dowcip. Przewa€єnie jednak by€љy to rzeczy przydatne i dla obdarzonego mi€љe. Bardzo dobrze wyszli na prezentach Bilba biedacy, zw€љaszcza s€ѓsiedzi z Bagshot Row. Dziadunio Gamgee dosta€љ dwa worki ziemniak€ђw, now€ѓ €љopat€і, we€љnian€ѓ kamizel€і !oraz butelk€і ma€ѕci na obola€љe stawy. S€іdziwy Rory Brandybuck w podzi€іce za hojn€ѓ go€ѕcinno€ѕ€ј otrzyma€љ tuzin butelek najszlachetniejszego trunku: mocne czerwone wino z winnic Po€љudniowej wiartki, stare i doskona€љe, bo pochodz€ѓce jeszcze z piwniczki ojca Bilba.Po osuszeniu pierwszej butelkiRory wybaczy€љ Bilbowi wszystko i odt€ѓd zawsze powtarza€љ, €єe Bilbo to wspania€љy hobbit. Dla Froda zosta€љo wszelkiego dobra pod dostatkiem. Oczywi€ѕcie przypad€љy mu w udziale najcenniejsze sprz€іty,ksi€ѓ€єki, obrazy i mn€ђstwo mebli. Niczyje oko wszak€єe niedostrzeg€љo €ѕladu ani znaku "pieni€іdzy lub klejnot€ђw. W€ѕr€ђdprezent€ђw nie by€љo najdrobniejszej bodaj monety czy cho€јby szklanego paciorka. Frodo niema€љo si€і natrudzi€љ tego popo€љudnia. Po okolicy "migiem roznios€љa si€і plotka, €єew Bag End rozdaj€ѓ darmo ca€љydobytek. Wkr€ђtce te€є €ѕci€ѓgn€ѓ€љ t€љum hobbit€ђw, kt€ђrzy nie mieli tu nic do roboty, lecz nie spos€ђb by€љo si€і ich pozby€ј. Pozdzierano nalepki, pomieszano prezenty, wybuch€љy k€љ€ђtnie. Ten i €ђw pr€ђbowa€љ w sieni od razu wymienia€ј rzeczy lub handlowa€ј, a znale€їli si€і i "tacy, kt€ђrzy usi€љowali zw€іdzi€јjakie€ѕ drobiazgi nie dla nich przeznaczone lub chwytali, co im pod r€іk€і wpad€љo, je€ѕli rzecz wydawa€љa si€і wzgardzona przez innych czy te€є po prostu nie strze€єona. Taczki i w€ђzki zabarykadowa€љy drog€і spod bramy. "Po€ѕr€ђd tego zam€іtu zjawili si€іBagginsowie z Sackville. Frodo !w€љa€ѕnie wtedy wycofa€љ si€і na chwil€і pozostawiaj€ѓc na stra€єy swego przyjaciela, Merry€§ego Brandybucka. Gdy Otho gromkim g€љosem za€є€ѓda€љ rozmowy z Frodem, Merry uk€љoni€љ si€і grzecznie. - Frodo jest niezdr€ђw - powiedzia€љ. - Poszed€љ odpocz€ѓ€ј. - Schowa€љ si€і, oczywi€ѕcie - rzek€љa Lobelia. - Ale chcemy go"widzie€ј i nie ust€ѓpimy. Prosz€і mu to powiedzie€ј. Merry zostawi€љ ich na czas !do€ѕ€ј d€љugi w sieni, zd€ѓ€єyli wi€іc odkry€ј mi€іdzy po€єegnalnymi prezentami €љy€єkiprzeznaczone dla Lobelii. Nie poprawi€љo im to humoru. Wreszcie zaproszono ich do gabinetu. Frodo siedzia€љ za sto€љem zarzuconym papierami. S€ѓdz€ѓc z miny czu€љ si€і rzeczywi€ѕcie nieswojo - a w ka€єdym razie tak si€і poczu€љ na widok Baggins€ђw z Sackville. Wsta€љ z r€іk€ѓ w kieszeni, co€ѕ w niej jakby wymacuj€ѓc. Ale rozmawia€љ z go€ѕ€јmi bardzo uprzejmie. Bagginsowie z Sackville zacz€іlido€ѕ€ј napastliwie. Ofiarowali Frodowi najni€єsze wyprzeda€єowe ceny (jak !przystoi mi€іdzy przyjaci€ђ€љmi) za rozmaite cenne i nie opatrzone nalepk€ѓ przedmioty.Kiedy Frodo odpowiedzia€љ, €єe rozdaje wy€љ€ѓcznie rzeczy przez Bilba na ten cel przeznaczone, stwierdzili, €єe ca€љa sprawa wydaje si€і mocno podejrzana. - Jedno jest dla mnie jasne - rzek€љ Otho - a mianowicie, €єe ty doskonale na tym wyjdziesz. €€ѓdam okazania mi testamentu. Otho by€љby spadkobierc€ѓ Bilba, gdyby stary hobbit nie usynowi€љ Froda. Przeczyta€љ dokument bardzo uwa€єnie i prychn€ѓ€љ gniewnie. Testament,!na nieszcz€і€ѕcie dla Otha, by€љ jednoznaczny i prawomocny (sporz€ѓdzony zgodnie z hobbickimi przepisami prawnymi, kt€ђre mi€іdzy innymiwymaga€љy podpis€ђw siedmiu €ѕwiadk€ђw, i to koniecznie czerwonym atramentem). - I tym razem figa! - !powiedzia€љ do swej ma€љ€єonki. -Po sze€ѕ€јdziesi€іciu latach oczekiwania! €џy€єki? Kpiny! - Strzepn€ѓ€љ palcami tu€є pod nosem Froda i wyni€ђs€љ si€і natychmiast. Ale Lobelii trudniej by€љo si€і pozby€ј. Gdy w jaki€ѕ czas "p€ђ€їniej Frodo wszed€љ do hallu, €єeby zobaczy€ј, co si€і tam !dzieje, zasta€љ Lobeli€і, kt€ђra jeszcze si€і tu kr€іci€љa myszkuj€ѓc i w€іsz€ѓc po k€ѓtach, i opukuj€ѓc pod€љog€і. Frodo stanowczo wyprowadzi€љ j€ѓ za drzwi, uwolniwszy najpierw od brzemienia licznych drobnych (lecz cennych) przedmiot€ђw, kt€ђre dziwnym trafem znalaz€љy si€і wjej parasolce. Oblicze Lobelii wykrzywi€љo si€і w bolesnym napi€іciu, tak usilnie stara€љa $si€і wymy€ѕli€ј jak€ѓ€ѕ druzgoc€ѓc€ѓpo€єegnaln€ѓ z€љo€ѕliwo€ѕ€ј; w braku lepszego pomys€љu powiedzia€љa odwracaj€ѓc si€і w progu: - Po€єa€љujesz tego jeszcze, m€љodzie€ќcze! Dlaczego nie !wynios€љe€ѕ si€і razem z Bilbem? Tutaj nie twoje miejsce. Nie jeste€ѕ Bagginsem. Jeste€ѕ... jeste€ѕ Brandybuckiem! - S€љysza€љe€ѕ, Merry? To by€љa obelga - rzek€љ Frodo zamykaj€ѓc drzwi za Lobeli€ѓ. - To by€љ komplement - odpar€љ Merry Brandybuck. - I tak jak zwykle komplementy, nieprawdziwy. Obeszli razem ca€љ€ѓ nork€і i przep€іdzili trzech m€љodocianych hobbit€ђw (dw€ђchBoffin€ђw i jednego Bolgera), kt€ђrzy w jednej z piwnic zaj€іci byli wybijaniem dziur w €ѕcianach. Frodo stoczy€љ te€є potyczk€і z ma€љym Sanchem Proudfootem (wnukiem staregoOda), kt€ђry rozpocz€ѓ€љ wykopy!w du€єej sypialni twierdz€ѓc, €єepod€љoga w tym miejscu dudni !pustk€ѓ. Legenda o z€љocie Bilba podnieca€љa ciekawo€ѕ€ј i nadzieje; legendarne skarby (uzyskane w spos€ђb tajemniczy, a kto wie, czy nie"wr€іcz przest€іpczy) staj€ѓ si€і, jak powszechnie wiadomo, w€љasno€ѕci€ѓ tego, kto je znajdzie, pod warunkiem, €єe go nikt na poszukiwaniach nie zaskoczy. Po zwyci€іstwie nad Sanchem i wyrzuceniu go z domu Frodo pad€љ w hallu na fotel. - Czas zamkn€ѓ€ј sklepik - "rzek€љ. - Zarygluj, Merry. Drzwi inie otwieraj ju€є dzisiaj nikomu, cho€јby wali€љ taranem. I Frodo poszed€љ do kuchni, €єeby si€і wreszcie pokrzepi€ј fili€єank€ѓ herbaty. Ledwie jednak usiad€љ, gdy u drzwi frontowych rozleg€љo si€і delikatne ko€љatanie. €њPewnie Lobelia - pomy€ѕla€љ. - Mo€єe przysz€љa jej poniewczasie na my€ѕl jaka€ѕ naprawd€і mordercza zniewaga i wraca, !€єeby mi j€ѓ powiedzie€ј. Ale to $nic pilnego€ћ. Pi€љ dalej herbat€і. Pukanie powt€ђrzy€љo si€і, tym !razem o wiele g€љo€ѕniejsze, leczFrodo puszcza€љ je mimo uszu. Nagle w oknie ukaza€љa si€і g€љowa Czarodzieja. - Je€єeli mi nie otworzysz, Frodo, wysadz€і drzwi tak, €єe przelec€ѓ przez nork€і na wylot i wyskocz€ѓ po drugiej stronie Pag€ђrka. - Gandalf! To ty, m€ђj kochany!Ju€є otwieram! - krzykn€ѓ€љ Frodo p€іdz€ѓc do hallu. - "Prosz€і, prosz€і. My€ѕla€љem, €єe to Lobelia. - W takim razie jeste€ѕ ca€љkowicie usprawiedliwiony. !Ale widzia€љem j€ѓ przed chwil€ѓ po drodze Nad Wod€ѓ. Jecha€љa bryczk€ѓ, a min€і mia€љa tak€ѓ, €єe na jej widok €ѕwie€єo udojone mleko skwa€ѕnia€љoby natychmiast. - Ja tak€єe omal nie "skwa€ѕnia€љem. S€љowo daj€і: ju€є chcia€љem u€єy€ј Pier€ѕcienia, !tak€ѓ mia€љem ochot€і znikn€ѓ€ј. - Nie r€ђb tego - rzek€љ Gandalf siadaj€ѓc. - B€ѓd€ї ostro€єny z tym Pier€ѕcieniem. W€љa€ѕnie mi€іdzy innymi po to przyszed€љem, €єeby ci jeszcze co€ѕ na ten temat powiedzie€ј. - C€ђ€є wi€іc mi powiesz? - A co ju€є wiesz? - Tylko to, co mi Bilbo opowiedzia€љ. S€љysza€љem od niego ca€љ€ѓ histori€і, jak Pier€ѕcie€ќ znalaz€љ, jak go u€єywa€љ... podczas wyprawy, oczywi€ѕcie. - Ciekaw jestem, jak€ѓ wersj€і !ci opowiedzia€љ - rzek€љ Gandalf."- No nie t€і, kt€ђr€ѓ opowiedzia€љkrasnoludom i powt€ђrzy€љ w !swojej ksi€ѓ€єce - odpar€љ Frodo.- Mnie powiedzia€љ wszystko wkr€ђtce po moim tu przybyciu.M€ђwi€љ mi, €єe ty, Gandalfie, wymog€љe€ѕ na nim prawd€і, ale €єe chce, abym ja zna€љ j€ѓ r€ђwnie€є. €њMi€іdzy nami nie trzeba sekret€ђw, m€ђj Frodo - !rzek€љ - ale niech si€і to dalej nie rozejdzie. W ka€єdym razie Pier€ѕcie€ќ jest moj€ѓ w€љasno€ѕci€ѓ€ћ. - To bardzo interesuj€ѓce - rzek€љ Gandalf. - A ty co my€ѕlisz o tym wszystkim? "- Je€єeli chodzi o t€і zmy€ѕlon€ѓ wersj€і, jakoby dosta€љ Pier€ѕcie€ќ w prezencie, no to !my€ѕl€і, €єe prawda jest o wiele bardziej prawdopodobna, i nie rozumiem, dlaczego w og€ђle j€ѓinaczej przedstawia€љ. Nigdy bym si€і po Bilbie tego nie !spodziewa€љ. Wydaje mi si€і, €єe w tym tkwi co€ѕ dziwnego. !- Mnie si€і te€є tak wydaje. Ale osobom, kt€ђre posiadaj€ѓ taki skarb, zwykle zdarzaj€ѓ si€і dziwne rzeczy... je€ѕli z niego !robi€ѓ u€єytek. Niech to b€іdzie !dla ciebie przestrog€ѓ i sk€љoni ci€і do wielkiej ostro€єno€ѕci. Pier€ѕcie€ќ ma zapewne inn€ѓ !jeszcze w€љadz€і, nie tylko t€і, !€єe pozwala ci znika€ј, ilekro€ј zechcesz. - Nie rozumiem - rzek€љ Frodo. - Ja tak€єe - odpar€љ Czarodziej. - Zacz€ѓ€љem zastanawia€ј si€і nad tym dopiero od niedawna, w€љa€ѕciwie od wczorajszego wieczora. Martwi€ј si€і nie ma powodu. Ale je€єeli zechcesz pos€љucha€ј mojej rady, b€іdziesz go u€єywa€љ bardzo rzadko albo nawet wcale. W "ka€єdym za€ѕ razie, prosz€і ci€і, nie r€ђb z niego nigdy takiego u€єytku, kt€ђry by m€ђg€љ wywo€љa€ј plotki albo wzbudzi€ј podejrzenia. Powtarzam raz jeszcze: pilnuj go dobrze i zachowuj w sekrecie. - Jaki€ѕ ty dzisiaj tajemniczy, Gandalfie! Czego si€і boisz? - Nie jestem zupe€љnie pewien, dlatego wol€і nie m€ђwi€ј na razie nic. Kto wie, czy nie b€іd€і m€ђg€љ powiedzie€ј ci wi€іcej po powrocie. Bo teraz ju€є odchodz€і. Tymczasem niech to starczy na po€єegnanie. Gandalf wsta€љ. - Odchodzisz ju€є? - zawo€љa€љ Frodo. - My€ѕla€љem, €єe zostaniesz co najmniej przez tydzie€ќ. Liczy€љem na twoj€ѓ pomoc. - Zamierza€љem zosta€ј, ale musia€љem zmieni€ј plany. !Mo€єliwe, €єe b€іd€і w podr€ђ€єy do€ѕ€ј d€љugo, na pewno jednak do ciebie wr€ђc€і, jak si€і da najpr€іdzej. Ani si€і spodziewasz, kiedy mnie zn€ђwzobaczysz. W€ѕlizn€і si€і cichcem. Niepr€іdko odwiedz€і ten kraj jawnie. Zauwa€єy€љem, #€єe nie ciesz€і si€і tutaj zbytni€ѓpopularno€ѕci€ѓ. Hobbici powiadaj€ѓ, €єe przysparzam im !k€љopot€ђw i zak€љ€ђcam spok€ђj. Niekt€ђrzy nawet oskar€єaj€ѓ mnie o porwanie Bilba czy bodaj o gorsze jeszcze !sprawki. Je€ѕli chcesz wiedzie€ј,!to kr€ѓ€є€ѓ plotki, €єe uknu€љem do sp€ђ€љki z tob€ѓ spisek, by zaw€љadn€ѓ€ј maj€ѓtkiem Bilba. !- Niekt€ђrzy? - krzykn€ѓ€љ Frodo.- To znaczy Otho i Lobelia. Coza nikczemno€ѕ€ј! Odda€љbym "ch€іtnie Bag End i ca€љ€ѓ reszt€і,byle odzyska€ј Bilba i z nim razem w€љ€ђczy€ј si€і po kraju. Kocham nasz Shire. Ale czasami €єa€љuj€і, €єe nie poszed€љem w €ѕwiat z Bilbem. Wci€ѓ€є sobie zadaj€і pytanie, kiedy go zn€ђw zobacz€і. - Ja tak€єe - powiedzia€љ Gandalf. - Zadaj€і sobie pr€ђcz tego wiele innych pyta€ќ. Do widzenia, Frodo! B€ѓd€ї ostro€єny. Spodziewaj si€і mnie szczeg€ђlnie w najbardziej niespodziewanych momentach. Do widzenia! Frodo odprowadzi€љ go do drzwi.Gandalf raz jeszcze podni€ђs€љ r€іk€і na po€єegnanie i ruszy€љ przed siebie zdumiewaj€ѓco €єwawym krokiem; Frodo jednakspostrzeg€љ, €єe stary Czarodziej garbi si€і wbrew swoim zwyczajom, jak gdyby przyt€љoczony ci€і€єkim brzemieniem. Wiecz€ђr ju€є zapada€љ i sylwetka starca w szarym p€љaszczu szybko roztopi€љa si€і w zmierzchu. D€љugi czas up€љyn€ѓ€љ, nim go Frodo ujrza€љ znowu. Rozdzia€љ 2 Cie€ќ przesz€љo€ѕci Plotki nie ucich€љy ani po dziewi€іciu, ani nawet po "dziewi€і€јdziesi€іciu dziewi€іciu dniach. Przez rok z g€ђr€ѓ w Hobbitonie i w ca€љym Shire gadano o powt€ђrnym znikni€іciu pana Bilba Bagginsa,a jeszcze d€љu€єej zachowa€љo si€і wspomnienie tego wypadku.Opowiadano o nim ma€љym hobbitom wieczorami przy kominku i wreszcie Szalony Baggins, kt€ђry znika€љ w huku ib€љysku gromu, a wraca€љ z workami klejnot€ђw i z€љota, sta€љ si€і ulubionym bohaterem legendy i €єy€љ w niej przez d€љugie lata, nawet w€ђwczas, kiedy od dawna zapomniano o wszystkich prawdziwych perty. obbickie є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїП2pc cr3г  cе4ёЦ c85З!€ c›67-џ cў768;=azwi€ѓzanych z tym zdarzeniach. Na razie wszak€єe powszechna $opinia okolicy g€љosi€љa, €єe Bilbo,zawsze troch€і postrzelony, zwariowa€љ w ko€ќcu do reszty iwylecia€љ w powietrze. niew€ѓtpliwie spad€љ potem do stawu albo do rzeki i zgin€ѓ€љ tragiczn€ѓ, aczkolwiek nie !przedwczesn€ѓ €ѕmierci€ѓ. €њByle ten przekl€іty Czarodziej pozostawi€љ Froda w spokoju, to mo€єe jeszcze ch€љopak ustatkuje si€і i wyjdzie na rozs€ѓdnego hobbita€ћ - m€ђwiono. Wszelkie pozory €ѕwiadczy€љy, €єe Czarodziej rzeczywi€ѕcie zostawia Froda wspokoju i €єe Frodo si€і ustatkowa€љ, jakkolwiek wcale nie dawa€љ dowod€ђw hobbickiego rozs€ѓdku. Przeciwnie, od pocz€ѓtku robi€љ,!co m€ђg€љ, €єeby odziedziczy€ј powuju r€ђwnie€є reputacj€і dziwaka. Nie chcia€љ w€љo€єy€ј €єa€љoby i w nast€іpnym roku wyda€љ przyj€іcie dla uczczenia sto dwunastych urodzin Bilba. Zaprosi€љ dwudziestu hobbit€ђw iuraczy€љ ich €ѕniadaniem, obiadem, podwieczorkiem orazkolacj€ѓ, a podczas wszystkichtych posi€љk€ђw - wedle hobbickiego wyra€єenia - jad€љo"sypa€љo si€і jak lawina, a trunki la€љy jak deszcz. Niejeden hobbit gorszy€љ si€і, lecz Frodo nie odst€іpowa€љ od zwyczaju €ѕwi€іcenia co rok urodzin Bilba. M€ђwi€љ, €єe nie przypuszcza, aby wuj umar€љ. Gdy go pytano, gdzie wobec tego Bilbo przebywa, wzrusza€љtylko ramionami. €y€љ samotnie, wzorem Bilba, lecz mia€љ sporo przyjaci€ђ€љ, szczeg€ђlnie w€ѕr€ђd m€љodszych hobbit€ђw (zw€љaszcza mi€іdzy potomstwem Starego Tuka), kt€ђrzy za swych dziecinnych lat lubili Bilba i cz€іsto odwiedzali Bag End. Do tego grona nale€єeli Folko Boffin i Fredegar Bolger, ale najserdeczniejszymi druhami Froda byli Peregrin Tuk (zwanypotocznie Pippinem) i Merry Brandybuck (jego imi€і brzmia€љow€љa€ѕciwie Meriadok, rzadko jednak o tym pami€іtano). Z nimi to Frodo w€іdrowa€љ po ca€љym kraju, lecz cz€і€ѕciej !jeszcze wa€љ€іsa€љ si€і samopas; ku zdumieniu rozs€ѓdnych hobbit€ђw spotykano go nieraz w gwia€їdziste noce z dala od domu po€ѕr€ђd wzg€ђrz i las€ђw. Merry i Pippin podejrzewali, €єeFrodo odwiedza niekiedy elfy, podobnie jak dawniej Bilbo. Z biegiem lat zacz€іto o nim m€ђwi€ј, €єe €њdobrze si€і trzyma€ћ, wygl€ѓda€љ bowiem wci€ѓ€є na krzepkiego i energicznego hobbita, kt€ђry ledwie wyr€ђs€љ z lat !ch€љopi€іcych. €њJak si€і komu€ѕ szcz€і€ѕci, to ju€є we !wszystkim€ћ - m€ђwili s€ѓsiedzi. Ale dopiero gdy Frodo zbli€єy€љ #si€і do pi€і€јdziesi€ѓtki, wieku u hobbit€ђw ju€є wi€іkszej stateczno€ѕci, zacz€іto si€і dziwi€ј na dobre. Sam Frodo och€љon€ѓwszy po wstrz€ѓsie przekona€љ si€і, €єe samodzielno€ѕ€ј oraz rola pana Bagginsa z Bag End to rzeczy !do€ѕ€ј przyjemne. Przez kilka lat#czu€љ si€і szcz€і€ѕliwy i niewiele my€ѕla€љ o przysz€љo€ѕci. Ale chocia€є nie zdawa€љ sobie z tego jasno sprawy, z ka€єdym rokiem bardziej €єa€љowa€љ, €єe nie poszed€љ wraz z Bilbem w €ѕwiat. Przy€љapywa€љ si€і niekiedy - zw€љaszcza jesieni€ѓ - na marzeniach o dzikich krajach, a w snach zwidywa€љy mu si€і dziwne g€ђry, kt€ђrych nidgy w rzeczywisto€ѕci nie !widzia€љ. M€ђwi€љ sobie: €њMo€єe kiedy€ѕ i ja przeprawi€і si€і przez Rzek€і€ћ. Ale druga po€љowa jego duszy odpowiada€љa zawsze: €њJeszcze nie dzi€ѕ€ћ. Tak min€і€љa mu czterdziestka i !zbli€єa€љy si€і pi€і€јdziesi€ѓte urodziny; pi€і€јdziesi€ѓtk€і uwa€єa€љ za liczb€і znamienn€ѓ (czy mo€єe wr€іcz gro€їn€ѓ), bo przecie€є w tym w€љa€ѕnie wieku Bilbo da€љ si€і niespodzianie porwa€ј przygodzie. Ogarn€ѓ€љ wi€іc Froda niepok€ђj, a stare !€ѕcie€єki zdawa€љy si€і mu teraz zbyt wydeptane. Przygl€ѓda€љ !si€і mapom rozmy€ѕlaj€ѓc, co te€єznajduje si€і poza ich marginesem; na mapach, sporz€ѓdzanych w Shire, za granicami kraju widnia€љy tylko bia€љe plamy. Frodo zacz€ѓ€љ coraz dalej wypuszcza€ј si€і naw€іdr€ђwki i coraz cz€і€ѕciej "w€љ€ђczy€љ si€і samotnie. Merry i wszyscy przyjaciele obserwowali go z niepokojem. Nieraz widywano go gaw€іdz€ѓcego z obcymi w€іdrowcami, kt€ђrzy !pod€ђwczas licznie pojawiali si€і w Shire. $Kr€ѓ€єy€љy pog€љoski, €єe gdzie€ѕ w €ѕwiecie dziej€ѓ si€і dziwne rzeczy. Gandalf dotychczas, !po tylu latach, nie wr€ђci€љ ani #nie przys€љa€љ wie€ѕci, Frodo wi€іcsam stara€љ si€і jak m€ђg€љ o nowiny. Elfy, rzadko odwiedzaj€ѓce Shire, teraz ci€ѓgn€і€љy wieczorami przez lasy na zach€ђd, ale nie widywano, by wraca€љy; zapytywane, kr€іci€љy tylko "g€љowami i sz€љy dalej €ѕpiewaj€ѓcsm€іtnie. Krasnolud€ђw natomiast widywano wi€іcej ni€є kiedykolwiek. Oczywi€ѕcie, wielki szlak na "zach€ђd przecina€љ Shire i bieg€љ przez most na Brandywinie, tote€є krasnoludy zawsze t€іdy od czasu do czasu chadza€љy. Od nich to czerpano g€љ€ђwnie wiadomo€ѕci z odleg€љych stron !- o ile hobbici w og€ђle raczyli si€і nimi interesowa€ј. Zwykle krasnoludy ma€љo m€ђwi€љy, a hobbici jeszcze mniej zadawalipyta€ќ. Teraz jednak Frodo cz€іsto spotyka€љ dziwnych krasnali, odmiennych nieco od znanych mu dotychczas, a przybywaj€ѓcych z po€љudnia. Byli zatroskani, a ten i €ђw !szepta€љ co€ѕ o Nieprzyjacielu i o Krainie Mordor. Nazw€і t€і znali hobbici jedynie z legend ponurej przesz€љo€ѕci, przetrwa€љa ona niby cie€ќ na dnie ich pami€іci, a brzmia€љa z€љowieszczo i niepokoj€ѓco. Pono€ј z€љe moce, wygnane przeBia€љ€ѓ Rad€і z Mrocznej Puszczy, zebra€љy si€і w wi€іkszej jeszcze pot€іdze w starych warowniach Mordoru. Kr€ѓ€єy€љy wie€ѕci, €єe odbudowana zosta€љa Czarna Wie€єa. Stamt€ѓd w€љadza z€љych #si€љ rozpo€ѕciera€љa si€і daleko i szeroko, a na wschodzie i po€љudniu toczy€љy si€і wojny i ros€љa groza. Orkowie zn€ђw #rozmno€єyli si€і w g€ђrach. Trolle "grasowa€љy, a nie by€љy ju€є t€іpejak ongi, lecz sta€љy si€і przebieg€љe i uzbroi€љy si€і morderczym or€і€єem. szeptano tak€єe o jaki€ѕ stworach jeszcze gro€їniejszych, kt€ђre nie mia€љy nazwy. Niewiele z tego wszystkiego dociera€љo oczywi€ѕcie do uszu przeci€іtnych hobbit€ђw. Lecz co€ѕ nieco€ѕ us€љyszeli nawet najbardziej g€љusi i najszczelniej zamkni€іci w swoich norach; ci za€ѕ, kt€ђrychinteresy zmusza€љy do wypraw na pogranicze kraju - widywalidziwne rzeczy. Rozmowa, kt€ђra toczy€љa si€і €њPod Zielonym Smokiem€ћ Nad Wod€ѓ pewnego wiosennego wieczora roku pi€і€јdziesi€ѓtych urodzin Froda, jest dowodem, €єe pog€љoski dotar€љy nawet do najcichszych zak€ѓtk€ђw "Shire€§u, jakkolwiek wi€іkszo€ѕ€ј hobbit€ђw wci€ѓ€є jeszcze przyjmowa€љa je €ѕmiechem. W k€ѓcie przy oknie siedzia€љ Sam Gamgee, a naprzeciw niego Ted Sandyman, syn m€љynarza; inni hobbici, okoliczni !wie€ѕniacy, przys€љuchiwali si€і ich rozmowie. - Co tu m€ђwi€ј, dziwne rzeczy s€љyszy si€і ostatnimi czasy - powiedzia€љ Sam. !- Ech! - odpar€љ Ted. - S€љyszy, "kto chce s€љucha€ј. Ja tam, je€ѕlimi si€і chce dziw€ђw, wol€і w domu stare gadki przy kominiei bajki dla dzieci. - Masz racj€і - rzek€љ Sam. - Wi€іcej w tych bajkach prawdy, ni€є ci si€і zdaje. Kto !je wymy€ѕli€љ? We€ї na przyk€љad smoki... "- Dzi€іkuj€і pi€іknie, nie wezm€і - odpar€љ Ted. - S€љysza€љem o smokach, kiedy by€љem smarkaczem, ale nie ma powodu, €єeby w nie wierzy€ј. Nad Wod€ѓ w ka€єdym razie jest tylko jeden smok, i to zielony! - zako€ќczy€љ wywo€љuj€ѓc og€ђlny €ѕmiech na sali. !- Prawda! - rzek€љ Sam €ѕmiej€ѓc si€і razem z wszystkimi. - Ale co powiesz o tych drzewoludach, o tych olbrzymach, czy jak ich tam nazwa€ј? Powiadaj€ѓ, €єe jednego takiego widziano niedawno za P€ђ€љnocnymi !Moczarami i €єe by€љ wy€єszy ni€єdrzewa. - Kto powiada? - Cho€јby m€ђj krewniak Hal. Pracuje u pana Boffina za Pag€ђrkiem i chadza na polowania do P€ђ€љnocnej wiartki. Hal widzia€љ tego olbrzyma. - Gada byle gada€ј. Hal zawszeniby co€ѕ widzi, a najpewniej to, czego nie ma. - Ten by€љ podobno wysoki jak wi€ѓz, a co krok zrobi€љ, to siedem €љokci przeskoczy€љ tak lekko, jakby to by€љ jeden cal. - Bo te€є pewnie to nie by€љ !nawet jeden cal. Za€љo€є€і si€і, €єe ch€љopak widzia€љ po prostu wielki wi€ѓz. "- Kiedy bo on szed€љ, m€ђwi€і ci! - odpar€љ Sam. - A zreszt€ѓ, na P€ђ€љnocnych Moczarach nie ma wi€ѓz€ђw. - No, to Hal nawet wi€ѓzu nie !widzia€љ - rzek€љ Ted. S€љuchacze za€ѕmieli si€і i przyklasn€іli, uwa€єaj€ѓc, €єe Ted przegada€љ Sama. - M€ђw sobie, co chcesz - powiedzia€љ Sam - ale nie zaprzeczysz, €єe pr€ђcz Hala inni te€є widuj€ѓ dziwnych podr€ђ€єnych, co przez Shire !ci€ѓgn€ѓ. A zauwa€є, €єe by€љoby ich wi€іcej jeszcze, gdyby wielu nie zawracano od naszej granicy. Nigdy stra€є graniczna nie mia€љa tyle roboty, co #teraz. A s€љysza€љem te€є, €єe elfyw€іdruj€ѓ na zach€ђd. Podobno id€ѓ do port€ђw, gdzie€ѕ a€є za !Bia€љe Wie€єe. - M€ђwi€ѓc to Sam wskaza€љ ramieniem jaki€ѕ niewyra€їny kierunek, ani on bowiem, ani nikt z obecnych nie wiedzia€љ dok€љadnie, jak daleko jest z Shire€§u do Morza,le€є€ѓcego gdzie€ѕ za starymi wie€єami na zach€ђd od granic kraju. Dawna tradycja g€љosi€љa jednak, €єe istnieje tam Szara Przysta€ќ, z kt€ђrej niegdy€ѕ wyp€љyn€і€љy statki elf€ђw, by nigdy ju€є nie powr€ђci€ј. - P€љyn€ѓ, p€љyn€ѓ, p€љyn€ѓ za Morze, id€ѓ na zach€ђd i porzucaj€ѓ nas - rzek€љ Sam !niemal €ѕpiewnie i potrz€ѓsn€ѓ€љ g€љow€ѓ uroczy€ѕcie i smutno. Ale Ted si€і roze€ѕmia€љ. - Ano, to nic nowego, je€ѕli wierzy€ј starym bajkom. Nie wiem te€є, dlaczego ty albo ja mieliby€ѕmy si€і z tego powodu martwi€ј. Niech sobie p€љyn€ѓ! %Za€љo€є€і si€і zreszt€ѓ, €єe€ѕ ich namorzu nie widzia€љ. Nikt z Shire€§u tego nie widzia€љ na w€љasne oczy. - Bo ja wiem... - w zamy€ѕleniu odpar€љ Sam. Kiedy€ѕ wyda€љo mu #si€і w lesie, €єe widzi elfa, i nie straci€љ dotychczas nadziei, €єezobaczy ich jeszcze w €єyciu wi€іcej. Z wszystkich legend, jakie za m€љodu s€љysza€љ, najwi€іksze wra€єenie zrobi€љy na nim strz€іpy na p€ђ€љ zapomnianych opowie€ѕci o elfach, przechowuj€ѓce si€і !w€ѕr€ђd hobbit€ђw. - S€ѓ nawet w naszej okolicy hobbici, kt€ђrzy przyja€їni€ѓ si€і z elfami i dostaj€ѓ od nich wiadomo€ѕci - rzek€љ. - Na przyk€љad pan Baggins, m€ђj pracodawca. #M€ђwi€љ mi, €єe elfy odp€љywaj€ѓ, a!on wie o nich co€ѕ nieco€ѕ. Starypan Bilbo wiedzia€љ wi€іcej; nieraz z nim o tym rozmawia€љem, kiedy by€љem ma€љym ch€љopcem. - No, ci obaj maj€ѓ bzika - odpar€љ Ted. - W ka€єdym razie stary Bilbo mia€љ bzika, a Frodozaczyna bzikowa€ј. Je€єeli do nich b€іdziesz chodzi€ј po wiadomo€ѕci, to ci nigdy bajek nie zabraknie. A teraz, przyjaciele, czas mi ju€є do domu. Wasze zdrowie! - Osuszy€љ kufel i wyszed€љ ha€љa€ѕliwie. Sam siedzia€љ w milczeniu, nic #ju€є wi€іcej nie m€ђwi€ѓc. Mia€љ o czym my€ѕle€ј. Po pierwsze o tym, €єe w ogrodzie Bag End jest du€єo do roboty i €єe czekago nazajutrz pracowity dzie€ќ, je€єeli pogoda si€і poprawi. Trawa ro€ѕnie szybko. Sam jednak my€ѕla€љ nie tylko o ogrodnictwie. Po chwili !westchn€ѓ€љ, wsta€љ i wyszed€љ z gospody. By€љ pocz€ѓtek "kwietnia, niebo rozja€ѕni€љo si€і !po deszczu. S€љo€ќce ju€є sta€љo nisko, ch€љodny, blady wiecz€ђr !spokojnie roztapia€љ si€і w noc. Sam szed€љ pod pierwszymi gwiazdami przez ca€љy Hobbiton, a p€ђ€їniej na Pag€ђrek ku domowi, z cicha, wzamy€ѕleniu pogwizduj€ѓc. W tym w€љa€ѕnie czasie po d€љugiej nieobecno€ѕci wr€ђci€љ Gandalf. Od dnia urodzinowej zabawy przez trzy lata nie pokazywa€љ si€і wcale. Potem wpad€љ do Froda na kr€ђtko, przyjrza€љ mu si€і uwa€єnie i !zn€ђw ruszy€љ w €ѕwiat. W ci€ѓgu nast€іpnych dw€ђch lat bywa€љ do€ѕ€ј cz€іsto, zjawia€љ si€і niespodziewanie po zmierzchu i bez po€єegnania znika€љ przed "€ѕwitem. Nie chcia€љ nic m€ђwi€ј o!swoich zaj€іciach i podr€ђ€єach, zdawa€љo si€і, €єe ciekaw jest nade wszystko b€љahych wiadomo€ѕci o zdrowiu i trybie €єycia Froda. Nagle wizyty si€і urwa€љy. Od dziewi€іciu lat Frodo nie widzia€љ Czarodzieja ani o nim nie s€љysza€љ, a€є wreszcie zacz€ѓ€љ podejrzewa€ј, €єe Gandalf ju€є nigdy nie wr€ђci, €єe przesta€љ si€і interesowa€ј hobbitami. Tego wszak€єe wieczora, kiedy Sam o zmierzchu szed€љ ku domowi, u okna gabinetu Froda rozleg€љo si€і znajome ko€љatanie. Frodo powita€љ starego przyjaciela ze zdumieniem i szczer€ѓ rado€ѕci€ѓ. Bacznie przyjrzeli si€і sobie nawzajem. - Wszystko w porz€ѓdku, co? - spyta€љ Gandalf. - Nic si€і nie zmieni€љe€ѕ, m€ђj Frodo. - Ty tak€єe - odpar€љ Frodo, ale w g€љ€іbi serca pomy€ѕla€љ, €єe Gandalf postarza€љ si€і i twarz ma bardziej ni€є dawniej zatroskan€ѓ. Zacz€ѓ€љ wi€іc nalega€ј, by mu Czarodziej opowiedzia€љ o sobie i o szerokim €ѕwiecie. Wkr€ђtce "rozgadali si€і i do p€ђ€їna w noc nie mogli si€і do€ѕ€ј nagada€ј. Nazajutrz po p€ђ€їnym !€ѕniadaniu Czarodziej siedzia€љ zFrodem pod otwartym oknem w!gabinecie. Na kominku pali€љ si€іweso€љo ogie€ќ, lecz s€љo€ќce mocno ju€є przygrzewa€љo, a wiatr dmucha€љ od po€љudnia. &€wiat l€ѕni€љ €ѕwie€єo€ѕci€ѓ, m€љoda !wiosenna ziele€ќ puszcza€љa si€і na polach i na ga€љ€іziach drzew. "Gandalf my€ѕla€љ o innej wio€ѕnie,sprzed osiemdziesi€іciu lat, kiedy to Bilbo wybieg€љ ze swego domu bez chustki do nosa. Dzi€ѕ Czarodziej w€љosy mia€љ mo€єe bielsze ni€їli "w€ђwczas, brod€і d€љu€єsz€ѓ i brwijeszcze bardziej krzaczaste, atwarz poznaczon€ѓ zmarszczkami trosk i m€ѓdro€ѕci, lecz oczy b€љyszcza€љy mu tak samo, a $€јmi€љ fajk€і i puszcza€љ k€ђ€љka z dymu z nie mniejszym ni€є dawniej zapa€љem i przyjemno€ѕci€ѓ. Pali€љ teraz w milczeniu, a i Frodo nie odzywa€љ si€і, zatopiony w my€ѕlach. Mimo blasku poranka !dostrzega€љ czarny cie€ќ wie€ѕci,kt€ђre przyni€ђs€љ Gandalf. Wreszcie przerwa€љ cisz€і. - Tej nocy zacz€ѓ€љe€ѕ mi opowiada€ј dziwne rzeczy o moim Pier€ѕcieniu, Gandalfie - rzek€љ. - Potem umilk€љe€ѕ, bo, jak m€ђwi€љe€ѕ, z takimi sprawami lepiej czeka€ј na €ѕwiat€љo dzienne. Czy nie s€ѓdzisz, €єe powiniene€ѕ teraz doko€ќczy€ј historii? $Powiedzia€љe€ѕ, €єe Pier€ѕcie€ќ jestniebezpieczny, o wiele bardziej niebezpieczny, ni€є przypuszczam. Czym wi€іc mi grozi? - Wielu r€ђ€єnymi niebezpiecze€ќstwami - odpar€љ Czarodziej. - Jest $pot€і€єniejszy, ni€є €ѕmia€љem si€і !zrazu domy€ѕla€ј, tak pot€і€єny, "€єe w ko€ќcu ow€љadn€ѓ€љby ka€єd€ѓ#€ѕmierteln€ѓ istot€ѓ, kt€ђra by go mia€љa w posiadaniu. To on by posiad€љ swojego w€љa€ѕciciela. Dawnymi czasy w Eregionie wyrabiano wiele takich zaczarowanych, magicznych, #jak to si€і m€ђwi, pier€ѕcieni, aleby€љy w€ѕr€ђd nich oczywi€ѕcie rozmaite: jedne bardziej, inne mniej pot€і€єne. Te s€љabsze stanowi€љy jakby tylko wprawkiw rzemio€ѕle nie rozwini€іtym jeszcze w pe€љni i by€љy dla kowali elf€ђw zaledwie zabawk€ѓ, lecz moim zdaniem niebezpieczn€ѓ dla zwyk€љych €ѕmiertelnik€ђw. No, a Wielkie Pier€ѕcienie, Pier€ѕcienie W€љadzy, s€ѓ wr€іcz gro€їne. Widzisz, Frodo, €ѕmiertelnik, kt€ђry ma jeden z tych !Wielkich Pier€ѕcieni, nie umiera, lecz nie ro€ѕnie tak€єe ani nie zyskuje wi€іkszej €єywotno€ѕci, po prostu trwa, a€є wreszcie nu€єy go ka€єda minuta. Je€єeli "za€ѕ cz€іsto u€єywa Pier€ѕcienia, €єeby si€і ukry€ј przed wzrokieminnych stworze€ќ, w ko€ќcu zanika, staje si€і ju€є trwale !niewidzialny, €єyje w p€ђ€љmroku,widziany tylko przez ciemne moce, kt€ђre rz€ѓdz€ѓ Pier€ѕcieniami. Tak, wcze€ѕniej %lub p€ђ€їniej - p€ђ€їniej, je€ѕli od pocz€ѓtku by€љ silny i mia€љ "dobr€ѓ wol€і; lecz ani si€љa, ani dobra wola nie ostanie si€і w #ko€ќcu, i wcze€ѕniej lub p€ђ€їniej ciemne moce go poch€љon€ѓ. - Jakie€є to okropne! - rzek€љ Frodo. "Na d€љug€ѓ chwil€і zapad€љa cisza.Z ogrodu dobiega€љ szcz€іk no€єyc, bo Sam Gamgee strzyg€љ trawnik. - Od jak dawna wiesz o tym? - spyta€љ wreszcie Frodo. - I coz tego wszystkiego wiedzia€љ Bilbo? - Jestem przekonany, €єe Bilbo nie wiedzia€љ nic ponad to, co !ci m€ђwi€љ - rzek€љ Gandalf. - Z pewno€ѕci€ѓ, mimo €єe obieca€љemmu czuwa€ј nad tob€ѓ, nie powierzy€љby ci nic takiego, co uwa€єa€љby za gro€їb€і dla twegobezpiecze€ќstwa. My€ѕla€љ, €єe ten Pier€ѕcie€ќ jest bardzo pi€іkny i bardzo u€єyteczny w potrzebie, a siebie samego wini€љ za to, €єe dzieje si€і z nim co€ѕ dziwnego. Powiedzia€љ mi, €єe Pier€ѕcie€ќ natr€іtnie narzuca si€і jego my€ѕlom, €єe "wci€ѓ€є si€і niepokoi o ten sw€ђj !skarb, ale nie podejrzewa€љ, €єe #to Pier€ѕcie€ќ jest sprawc€ѓ z€љa. A jednak zauwa€єy€љ, €єe trzeba go pilnowa€ј, €єe Pier€ѕcie€ќ zmienia rozmiar i wag€і, kurczy si€і albo rozszerza w niepoj€іty"spos€ђb i umie nagle zsun€ѓ€ј si€іrawdziwych perty. obbickie є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПB8pm cž9н w c:TЮ cd;"" cЧ<П+o c*=.7EIz palca, kt€ђry przedtem mocno obciska€љ. - Tak, ostrzeg€љ mnie przed tym w po€єegnalnym li€ѕcie - powiedzia€љ Frodo - dlatego zawsze trzymam Pier€ѕcie€ќ na €љa€ќcuszku. - Bardzo rozumnie - rzek€љ Gandalf. - Lecz sprawy !w€љasnej d€љugowieczno€ѕci Bilbo wcale nie kojarzy€љ z tym Pier€ѕcieniem. Ca€љ€ѓ zas€љug€і przypisywa€љ swojej krzepie i #bardzo si€і ni€ѓ che€љpi€љ. Mimo to!ogarn€ѓ€љ go ostatnio niepok€ђj iczu€љ si€і niesw€ђj: cienki i "rozci€ѓgni€іty, jak m€ђwi€љ. Znak,!€єe Pier€ѕcie€ќ zdobywa€љ nad nim w€љadz€і. - Od jak dawna wiedzia€љe€ѕ to wszystko? - spyta€љ znowu Frodo. - Co wiedzia€љem? - rzek€љ Gandalf. - Wiedzia€љem o wielu rzeczach, o kt€ђrych tylko M€іdrcy wiedz€ѓ. Ale je€єeli pytasz, co wiedzia€љem o tym w€љa€ѕnie Pier€ѕcieniu, no, to !mog€і si€і przyzna€ј, €єe jeszczei dzi€ѕ nie wiem nic pewnego. Musz€і przeprowadzi€ј ostatni€ѓ"pr€ђb€і. Nie w€ѓtpi€і jednak, €єe zgad€љem trafnie. A kiedy zacz€ѓ€љem si€і po raz pierwszy domy€ѕla€ј prawdy? - Czarodziejzaduma€љ si€і, szukaj€ѓc odpowiedzi w swej pami€іci. - !Zaraz... zaraz... Bilbo znalaz€љ Pier€ѕcie€ќ w tym samym roku, kiedy Bia€љa Rada wygna€љa ciemne moce z Mrocznej Puszczy, na kr€ђtko przed !Bitw€ѓ Pi€іciu Armii. Ju€є wtedy cie€ќ zakrad€љ si€і do mego serca, chocia€є nie wiedzia€љem,czego w€љa€ѕciwie si€і l€іkam. Cz€іsto zastanawia€љem si€і, w jaki spos€ђb Gollum dosta€љ w "swoje r€іce Wielki Pier€ѕcie€ќ, bo#€єe to by€љ Wielki Pier€ѕcie€ќ, od pocz€ѓtku zdawa€љo si€і niew€ѓtpliwe. P€ђ€їniej !us€љysza€љem z ust. Bilba dziwn€ѓhistori€і o €њwygraniu€ћ "Pier€ѕcienia i nie mog€љem w ni€ѓ uwierzy€ј. Kiedy w ko€ќcu wydoby€љem ca€љ€ѓ prawd€і, zrozumia€љem natychmiast, €єe Bilbo stara€љ si€і udowodni€ј niezbicie swoje prawo do tegoklejnotu. Tak samo jak Gollum, !kt€ђry m€ђwi€љ, €єe dosta€љ go w prezencie na urodziny. Podobie€ќstwo tych dw€ђch k€љamstw nie dawa€љo mi spokoju. Zrozumia€љem, €єe !Pier€ѕcie€ќ ma w sobie truj€ѓc€ѓ moc, kt€ђra od pierwszej chwilioddzia€љywa na ka€єdego, kto go posi€ѓdzie. To by€љo pierwszepowa€єne ostrze€єenie, €єe nie wszystko jest w porz€ѓdku. Nieraz powtarza€љem twojemu wujowi, €єe lepiej takich pier€ѕcieni nie u€єywa€ј, ale przyjmowa€љ te rady niech€іtnie, a wkr€ђtce nawet zacz€ѓ€љ si€і za nie gniewa€ј. !Niewiele wi€іcej mog€љem zrobi€ј.Nie mog€љem odebra€ј mu Pier€ѕcienia, bo wynik€љyby tym gorsze nieszcz€і€ѕcia; zreszt€ѓ nie mia€љem prawa. Pozosta€љo tylko czeka€ј i czuwa€ј. Mo€єe powinienem by€љ zasi€іgn€ѓ€ј rady u Sarumana Bia€љego, ale zawsze mnie co€ѕ od tego powstrzymywa€љo. - Kto to jest? - spyta€љ Frodo. - Nigdy o nim nie s€љysza€љem. - Mo€єliwe - odpar€љ Gandalf - bo on nie zajmowa€љ si€і ani niezajmuje hobbitami. To wielka osobisto€ѕ€ј w€ѕr€ђd M€іdrc€ђw. G€љowa naszego bractwa i przewodnicz€ѓcy Rady. Ma "g€љ€іbok€ѓ wiedz€і, ale dum€і nie mniejsz€ѓ, wi€іc nie znosi, by kto€ѕ wtr€ѓca€љ si€і do jego spraw. Wiedza o zaczarowanych pier€ѕcieniach, czy to wielkich, czy ma€љych, stanowi jego w€љasn€ѓ dziedzin€і. Z dawna j€ѓ studiujeposzukuj€ѓc zagubionego sekretu tej sztuki. Kiedy jednak na radzie dysputowano!o Pier€ѕcieniach, nie ujawni€љ zeswej wiedzy nic, co by potwierdza€љo moje obawy. To u€ѕpi€љo moje w€ѓtpliwo€ѕci, chocia€є nie by€љ to sen spokojny. Dalej czuwa€љem i czeka€љem. Bilbo, jak si€і zdawa€љo, miewa€љ si€і dobrze, a&lata p€љyn€і€љy. Tak, lata p€љyn€і€љy, lecz nie wyrz€ѓdza€љy mu €єadnejszkody. Nie zna€ј by€љo po nim podesz€љego wieku. Znowu cie€ќ pad€љ na moje serce. M€ђwi€љem !sobie jednak: €њNo, c€ђ€є, Bilbo przecie€є pochodzi po k€ѓdzieli z d€љugowiecznej rodziny. Jeszcze ma czas. Czekajmy!€ћ I czeka€љem. A€є do owego wieczora, kiedy Bilbo opu€ѕci€љ sw€ђj dom. To, co w€ђwczas #m€ђwi€љ i robi€љ, przerazi€љo mnie tak, €єe ju€є €єadne s€љowa Sarumana nie mog€љy mnie uspokoi€ј. Wreszcie przekona€љem si€і, €єe bez w€ѓtpienia dzia€љa tu jaka€ѕ #ciemna, gro€їna si€љa. Wi€іkszo€ѕ€јlat, kt€ђre odt€ѓd min€і€љy, po€ѕwi€іci€љem na wykrycie prawdy. - Ale szkoda nie jest chyba nie do naprawienia? - spyta€љ Frodo zatroskany. - Z czasem Bilbo wr€ђci do siebie, prawda? Chodzi mi o to, czy odnajdzie spok€ђj? - Od razu poczu€љ si€і lepiej - rzek€љ Gandalf. - Ale jedna tylko na €ѕwiecie Pot€іga wie wszystko o Pier€ѕcieniach i o !ich wp€љywie. Nie ma za€ѕ, o ile mi wiadomo, na ca€љym €ѕwiecie Pot€іgi, kt€ђra by wiedzia€љa wszystko o hobbitach. Po€ѕr€ђd M€іdrc€ђw tylko ja badam sprawy hobbit€ђw: to skromna ga€љ€ѓ€ї wiedzy, lecz pe€љna niespodzianek. Hobbici s€ѓ mi€іkcy jak mas€љo, a przecie€є staj€ѓ si€і czasem twardzi jak korzenie starego drzewa. My€ѕl€і, €єe niekt€ђrzy z nich potrafi€ѓ opiera€ј si€і w€љadzy Pier€ѕcienia znacznie d€љu€єej, ni€є przypuszcza wielu M€іdrc€ђw. Tote€є moim zdaniem nie ma powodu martwi€ј si€і o Bilba. Oczywi€ѕcie, mia€љ ten !Pier€ѕcie€ќ przez d€љugie lata i u€єywa€љ go, b€іdzie wi€іc pewnie trzeba czeka€ј do€ѕ€ј d€љugo, nim otrz€ѓ€ѕnie si€і ca€љkowicie z jego wp€љywu, to znaczy, nim b€іdzie m€ђg€љ bez niebezpiecze€ќstwa zn€ђw go zobaczy€ј. Ale poza tym mo€єe €єy€ј szcz€і€ѕliwie przez wiele jeszcze lat, po prostu b€іdzie wci€ѓ€є takim samym hobbitem, jak w chwili rozstania z "Pier€ѕcieniem. Bo wyrzek€љ si€і gow ko€ќcu z w€љasnej woli: to !bardzo wa€єne. Nie, o Bilba ju€є !si€і przesta€љem martwi€ј, odk€ѓd!wyzby€љ si€і Pier€ѕcienia. To za ciebie czuj€і si€і teraz odpowiedzialny. Od tamtego wieczora, gdy Bilbo odszed€љ, z$g€љ€іbok€ѓ trosk€ѓ my€ѕl€і o tobie io wszystkich uroczych, niem€ѓdrych, bezradnych hobbitach. Bolesny by to by€љ cios dla €ѕwiata, gdyby ciemne moce zaw€љadn€і€љy Shire€§em; gdyby poczciwi, weseli, g€љupi Bolgerowie, Hornblowerowie, Boffinowie, Bracegirdle€§owie i wszyscy inni, nie m€ђwi€ѓc ju€є o €ѕmiesznych Bagginsach, popadli w niewol€і. Frodo zadr€єa€љ. - Dlaczego mia€љoby to nas spotka€ј? - spyta€љ. - Czy ON by chcia€љ takich niewolnik€ђw? !- Je€ѕli chcesz wiedzie€ј prawd€і!- odpar€љ Gandalf - my€ѕl€і, €єe jak dot€ѓd - zauwa€є: jak dot€ѓd! - wcale nie spostrzeg€љ !istnienia hobbit€ђw. Powinni€ѕciesi€і z tego cieszy€ј. Ale era bezpiecze€ќstwa dla was si€і sko€ќczy€љa. On was nie !potrzebuje - ma do€ѕ€ј s€љug i tobardziej u€єytecznych - lecz ju€є teraz o was nie zapomni. Wola€љby widzie€ј hobbit€ђw w !nieszcz€і€ѕciu i pod jarzmem ni€єszcz€і€ѕliwych i wolnych. Pami€іtaj, €єe istnieje na "€ѕwiecie z€љo€ѕliwo€ѕ€ј i zemsta. - Zemsta? - rzek€љ Frodo. - Za co? Wci€ѓ€є jeszcze nie rozumiem, co to ma wsp€ђlnegoz Bilbem, ze mn€ѓ i z naszym Pier€ѕcieniem. - Bardzo du€єo - odpar€љ Gandalf. - Nie wiesz dotychczas nic o najistotniejszym niebezpiecze€ќstwie. Ale si€і dowiesz. Ja sam nie by€љem jeszcze tego pewien, kiedy odwiedza€љem tw€ђj dom poprzednim razem, dzi€ѕ jednakpora, bym ci wszystko powiedzia€љ. Daj mi na chwil€і Pier€ѕcie€ќ. !Frodo wyci€ѓgn€ѓ€љ Pier€ѕcie€ќ z kieszeni spodni, gdzie spoczywa€љ umocowany na €љa€ќcuszku zwisaj€ѓcym od pasa. Odpi€ѓ€љ go i powolnym gestem poda€љ Gandalfowi. #Pier€ѕcie€ќ nagle zaci€ѓ€єy€љ mu na!d€љoni, jakby nie €єyczy€љ sobie dotkni€іcia Czarodzieja... A mo€єe to Frodo wzdraga€љ si€і powierzy€ј go staremu przyjacielowi? Czarodziej podni€ђs€љ klejnot w palcach. Obr€ѓczka by€љa z czystego, szlachetnego z€љota. !- Czy dostrzeg€љe€ѕ na nim jaki€ѕznak? - spyta€љ. - Nie - rzek€љ Frodo. - Nic nie !ma. G€љadkie z€љoto, nie zna€ј nanim €єadnej rysy ani €ѕlad€ђw czasu. - A wi€іc patrz! Ku zdumieniu i rozpaczy FrodaCzarodziej nagle cisn€ѓ€љ Pier€ѕcie€ќ w €єar zgromadzony w k€ѓcie kominka. Frodo krzykn€ѓ€љ i chwyci€љ szczypce, ale Gandalf go powstrzyma€љ. - Czekaj! - rzuci€љ tonem rozkazu i spod krzaczastych brwi €єywo spojrza€љ na Froda. Pozornie Pier€ѕcie€ќ si€і nie zmieni€љ. Po jakim€ѕ czasie Gandalf wsta€љ, zamkn€ѓ€љ "okiennice, zaci€ѓgn€ѓ€љ zas€љony. W pokoju zapanowa€љa ciemno€ѕ€ј i cisza, tylko z ogrodu dolatywa€љ st€љumiony szcz€іk no€єyc, bo Sam pracowa€љ teraz tu€є pod oknem.Czarodziej przez chwil€і jeszcze patrzy€љ w ogie€ќ, wreszcie schyli€љ si€і, szczypcami wyci€ѓgn€ѓ€љ Pier€ѕcie€ќ z paleniska i natychmiast wzi€ѓ€љ w r€іk€і. Frodo krzykn€ѓ€љ przera€єony. - Jest zupe€љnie ch€љodny - rzek€љ Gandalf. - Trzymaj! Frodo niech€іtnie nadstawi€љ #d€љo€ќ; Pier€ѕcie€ќ wyda€љ mu si€і ci€і€єszy i grubszy ni€є przedtem. - Podnie€ѕ go wy€єej - rzek€љ Gandalf - i przyjrzyj si€і uwa€єnie. Frodo us€љucha€љ Czarodzieja i dostrzeg€љ teraz zar€ђwno na zewn€іtrznej, jak i wewn€іtrznej stronie Pier€ѕcienia znaki niezwykle delikatne, delikatniejsze ni€є pismo najcie€ќszego nawet $pi€ђra; linie ognia uk€љada€љy si€і jakby w litery i wi€ѓza€љy w tekst. B€љyszcza€љy ol€ѕniewaj€ѓco, a jednak wydawa€љy si€і odleg€љe, jakby €ѕwieci€љy z wielkiej g€љ€іbi. QRSTUVWXYZ[\]^_`abcdefghijklmnopqrstuvwxyz{|}~€‚ƒ„…†‡ˆ‰Š‹ŒŽ‘’“”•–—˜™š›œžŸ ЁЂЃЄЅІЇЈЉЊЋЌ­ЎЏАБВГДЕЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЩЪЫЬЭЮЯабвгдежзийклмнопрстуфхцчшщъыьэюя№ёђѓєѕіїјљњћќ§ўџ‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚ ‚ ‚ ‚ ‚ ‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚‚ ‚!‚"‚#‚$‚%‚&‚'‚(‚)‚*‚+‚,‚-‚.‚/‚0‚1‚2‚3‚4‚5‚6‚7‚8‚9‚:‚;‚<‚=‚>‚?‚@‚A‚B‚C‚D‚E‚F‚G‚H‚I‚J‚K‚L‚M‚N‚O‚P‚Q‚R‚S‚T‚U‚V‚W‚X‚Y‚Z‚[‚\‚]‚^‚_‚`‚a‚b‚c‚d‚e‚f‚g‚h‚i‚j‚k‚l‚m‚n‚o‚p‚q‚r‚s‚t‚u‚v‚w‚x‚y‚z‚{‚|‚}‚~‚‚€‚‚‚‚ƒ‚„‚…‚†‚‡‚ˆ‚‰‚Š‚‹‚Œ‚‚Ž‚‚- Nie umiem czyta€ј ognistych liter - dr€є€ѓcym g€љosem powiedzia€љ Frodo. - Nie - rzek€љ Gandalf - ale ja umiem. To staro€єytny alfabet "elf€ђw, lecz s€љowa s€ѓ w j€іzyku Mordoru, kt€ђrego tutaj nie chc€і u€єywa€ј. Przet€љumaczone na Wsp€ђln€ѓ Mow€і znacz€ѓ mniej wi€іcej tyle: Jeden pier€ѕcie€ќ, by wszystkimirz€ѓdzi€ј, Jeden, by wszystkie odnale€ї€ј, Jeden, by wszystkie zgromadzi€ј i w ciemno€ѕci zwi€ѓza€ј. To dwa wiersze z prastarego poematu, znanego w tradycji elf€ђw: Trzy pier€ѕcienie dla kr€ђl€ђw elf€ђw pod otwartym niebem, Siedem dla w€љadc€ђw krasnali w ich kamiennych pa€љacach, Dziewi€і€ј dla €ѕmiertelnik€ђw, ludzi €ѕmierci podleg€љych, Jeden dla W€љadcy Ciemno€ѕci na czarnym tronie W Krainie Mordor, gdzie zaleg€љy cienie, Jeden, by wszystkimi rz€ѓdzi€ј, Jeden, by wszystkie odnale€ї€ј,Jeden, by wszystkie zgromadzi€ј i w ciemno€ѕci zwi€ѓza€ј W Krainie Mordor, gdzie zaleg€љy cienie. Gandalf umilk€љ, a potem z wolna, z naciskiem rzek€љ: "- To jest w€љa€ѕnie Pier€ѕcie€ќ - w€љadca, ten Jeden, kt€ђry !rz€ѓdzi wszystkimi. Pier€ѕcie€ќ, kt€ђry kto€ѕ zgubi€љ przed wiekami, z wielkim uszczerbkiem dla swojej pot€іgi. Ten kto€ѕ bardzo pragnie go odzyska€ј, lecz namnie wolno do tego dopu€ѕci€ј. Frodo milcza€љ os€љupia€љy. Zdawa€љo mu si€і, €єe strach wyci€ѓgn€ѓ€љ nad nim ogromn€ѓ €љap€і, jakby ze wschodu nadp€љywa€љa czarna chmura, bygo poch€љon€ѓ€ј. "- Ten Pier€ѕcie€ќ! - wyj€ѓka€љ. - Jakim cudem ten Pier€ѕcie€ќ dosta€љ si€і w€љa€ѕnie mnie? - Ach! - odpar€љ Gandalf. - To bardzo d€љuga historia. Jej pocz€ѓtek si€іga w Czarne Lata, w przesz€љo€ѕ€ј, kt€ђrej dzi€ѕ nikt pr€ђcz uczonych mistrz€ђw nie pami€іta. Gdybym chcia€љ opowiedzie€ј ci wszystko, siedzieliby€ѕmy tutajdop€ђty, p€ђki wiosna nie zamieni€љaby si€і w zim€і. Tej nocy m€ђwi€љem ci o Sauronie Wielkim, W€љadcy Ciemno€ѕci. Pog€љoski, kt€ђre dosz€љy do twoich uszu, s€ѓ prawdziwe: Sauron rzeczywi€ѕcie ockn€ѓ€љ si€і znowu, odzyska€љ si€љy, opu€ѕci€љ swoje le€єe w MrocznejPuszczy i wr€ђci€љ do dawnej twierdzy, do Czarnej Wie€єy w Krainie Mordor. T€і nazw€і znaj€ѓ nawet hobbici, bo majaczy€љa niby cie€ќ na marginesach starych legend. Po!ka€єdej kl€іsce i po latach ciszy cie€ќ przybiera inn€ѓ posta€ј i urasta na nowo. - Wola€љbym, €єeby si€і to nie zdarzy€љo akurat za mojego €єycia - powiedzia€љ Frodo. !- Ja tak€єe - odpar€љ Gandalf. - Podobnie jak wszyscy, kt€ђrym wypad€љo €єy€ј w takich czasach. Ale nie mamy na to wp€љywu. Od nas zale€єy jedynieu€єytek, jaki zechcemy zrobi€ј z darowanych nam lat. A nas czas zapowiada si€і czarno! Nieprzyjaciel szybko ro€ѕnie w "pot€іg€і. S€ѓdz€і, €єe plany jego !jeszcze nie dojrza€љy, lecz ju€є dojrzewaj€ѓ. Czekaj€ѓ nas "ci€і€єkie pr€ђby. Nie omin€і€љyby nas zreszt€ѓ, nawet gdyby nie dotkn€і€љo nas to straszliwe zrz€ѓdzenie losu. Nieprzyjacielowi brak wci€ѓ€є jeszcze jednej rzeczy, kt€ђra "by mu da€љa si€љ€і i w€љadz€і, by zmia€єd€єy€ј wszelki op€ђr, z€љama€ј ostatnie linie obrony, po raz wt€ђry pogr€ѓ€єy€ј wszystkie kraje w ciemno€ѕciach. Brak mu tego Jedynego Pier€ѕcienia. Trzy najpi€іkniejsze ukryli przed nim w€љadcy elf€ђw, tych trzech nigdy jego r€іka nie "dotkn€і€љa i nie splami€љa. Siedempier€ѕcieni by€љo w posiadaniu kr€ђl€ђw krasnoludzkich, lecz trzy z nich Sauron odzyska€љ, acztery pozosta€љe zniszczy€љy smoki. Dziewi€і€ј ofiarowa€љ €ѕmiertelnym ludziom, dumnym, mo€єnym ludziom, kt€ђrych w ten spos€ђb usidli€љ. Dawno, dawno temu ulegli oni w€љadcy "Jedynego Pier€ѕcienia i stali si€іupiorami, cieniami Wielkiego Cienia, jego najokrutniejszymis€љugami. Dawno, dawno temu... Min€і€љo wiele lat od owych czas€ђw, kiedy Dziewi€іciu grasowa€љo po €ѕwiecie. Ale kto wie? Skoro cie€ќ znowu powstanie, mo€єe i tych Dziewi€іciu wr€ђci? Jednak€єe nie trzeba o takich rzeczach m€ђwi€ј, nawet w porannym s€љo€ќcu tego kraju. Tak wi€іc stoj€ѓ sprawy: Dziewi€і€ј pier€ѕcieni podporz€ѓdkowa€љ sobie; #zaw€љadn€ѓ€љ tak€єe tymi spo€ѕr€ђd Siedmiu, kt€ђre nie zosta€љy zniszczone. Trzy jeszcze s€ѓ wukryciu, lecz o nie si€і nie k€љopocze. Po€є€ѓda tylko tego Jedynego, bo to jego dzie€љo i jego w€љasno€ѕ€ј, bo w niego "przela€љ znaczn€ѓ cz€і€ѕ€ј swojej dawnej pot€іgi, €єeby dzi€іki niemu panowa€ј nad pozosta€љymi. Je€єeli odzyska ten Jedyny, b€іdzie mia€љ na swoje rozkazy wszystkie, gdziekolwiek si€і znajduj€ѓ, nawet te trzy ukryte, i pozna wszystko, co dzi€іki nim zdzia€љano; Sauron b€іdzie wtedy pot€і€єniejszy ni€є kiedykolwiek. I na tym, m€ђj Frodo, polega okropno€ѕ€ј naszego losu. On !my€ѕla€љ, €єe Jedyny Pier€ѕcie€ќ przepad€љ, €єe elfy go zniszczy€љy - co powinny by€љy !zrobi€ј. Teraz wszak€єe ju€є wie,#€єe €ђw Pier€ѕcie€ќ nie przepad€љ, €єe go kto€ѕ znalaz€љ. Wi€іc szuka, szuka, na tym poszukiwaniu skupi€љ ca€љy umys€љ. To jego wielka nadzieja, a nasza wielka trwoga. - Czemu€є, czemu€є nie zniszczono tego Pier€ѕcienia! - wykrzykn€ѓ€љ Frodo. - I jak to si€і sta€љo, €єe Nieprzyjaciel, !chocia€є tak silny, chocia€є tak !ten sw€ђj skarb ceni€љ, utraci€љ go niegdy€ѕ? - M€ђwi€ѓc to zaciska€љ w r€іku Pier€ѕcie€ќ, "jakby ju€є widzia€љ si€іgaj€ѓce poniego czarne szpony. - Odebrano mu Pier€ѕcie€ќ. - rzek€љ Gandalf. - Dawnymi czasy elfy by€љy silniejsze i stawia€љy mu op€ђr; ludzie w€ђwczas tak€єe nie wszyscy stronili od elf€ђw. Ludzie z Westernesse pomogli elfom. Warto przypomnie€ј ten rozdzia€љ prastarej historii, wtedy bowiem tak€єe panowa€љ smutek i gromadzi€љy si€і ciemne chmury, lecz by€љo r€ђwnie€є i wiele m€іstwa, i szlachetnych czyn€ђw, kt€ђre nie posz€љy ca€љkiem na marne. Mo€єe kiedy€ѕ opowiem ci to wszystko, a mo€єe us€љyszysz o tych dziejach od kogo€ѕ, kto jenajlepiej zna. Tymczasem najwa€єniejsze jest, €єeby€ѕ dowiedzia€љ si€і, jakim sposobem Pier€ѕcie€ќ do ciebie trafi€љ, a €єe to dostatecznie d€љuga historia, o innych sprawach nie b€іd€і ci "m€ђwi€љ wi€іcej. To kr€ђl elf€ђw, Gil-galad, i Elendil z Westernesse powalili Saurona, chocia€є obaj przyp€љacili !zwyci€іstwo €єyciem; Isildur, syn#Elendila, odci€ѓ€љ z r€іki Saurona Pier€ѕcie€ќ i zabra€љ go sobie. Duch pokonanego Saurona "ulecia€љ i kry€љ si€і przez wiele lat, dop€ђki znowu nie przybra€љnowej postaci w Mrocznej Puszczy. Pier€ѕcie€ќ wszak€єe zgin€ѓ€љ. Uton€ѓ€љ w Wielkiej Rzece, zwanej Anduin€ѓ, i znikn€ѓ€љ. Isildur bowiem maszeruj€ѓc na p€ђ€љnoc wschodnim brzegiem rzeki wpad€љ opodal P€ђl Gladdenw zasadzk€і ork€ђw, kt€ђrzy wyci€іli ca€љe niemal jego !wojsko w pie€ќ. Isildur skoczy€љ "do wody, ale Pier€ѕcie€ќ zsun€ѓ€љ mu si€і z palca, orkowie wdziwych perty. obbickie є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПB>p€ cж?№ | c9@lz cœAц"b cџBH.y cbCС9Ъ1Х zobaczyli p€љyn€ѓcego rycerza i zabili go strza€љami z €љuk€ђw. Gandalf przerwa€љ na chwil€і. - Tam w czarnych g€љ€іbiach !po€ѕr€ђd P€ђl Gladden - podj€ѓ€љ znowu Czarodziej - Pier€ѕcie€ќ !przepad€љ, zgin€ѓ€љ z pami€іci i legend. Nawet te u€љamki jego !historii, kt€ђre ci opowiada€љem,ma€љo kto zna, a Rada M€іdrc€ђw nic wi€іcej odkry€ј nie mog€љa. Ale ja teraz znam wreszcie dalszy ci€ѓg opowie€ѕci. Znacznie p€ђ€їniej, lecz w bardzo odleg€љych od nas czasach, €єy€љ na brzegach Wielkiej Rzeki, na pograniczu Dzikich Kraj€ђw, pewien ludek ozr€іcznych r€іkach i zwinnych nogach. S€ѓdz€і, €єe by€љo to plemi€і z rasy hobbit€ђw, pokrewne praszczurom !Stoor€ђw, lubi€љo bowiem rzek€і, ch€іtnie w niej si€і k€ѓpa€љo i budowa€љo €љ€ђdeczki z sitowia. By€љ w tym plemieniu r€ђw wielkiej s€љawy, bo liczny i bogatszy od innych, a rz€ѓdzi€љa nim s€іdziwa babka, surowa, m€ѓdra staruszka, kt€ђra zna€љa dobrze tradycje swojego ludu. Najbardziej ciekawy i dociekliwy spo€ѕr€ђd jej wnuk€ђw mia€љ na imi€і Smeagol. Interesowa€љy go szczeg€ђlnie korzenie i pocz€ѓtki wszelkich rzeczy, nurkowa€љ w najg€љ€іbszych miejscach rzeki, podkopywa€љ si€і pod drzewa i ro€ѕliny, dr€ѓ€єy€љ tunele w zielonych !wzg€ђrzach, a€є odzwyczai€љ si€і od spogl€ѓdania w niebo, na szczyty g€ђrskie, na li€ѕcie i kwiaty rozkwitaj€ѓce na drzewach: stale mia€љ g€љow€і i oczy spuszczone ku ziemi. Przyja€їni€љ si€і z niejakim Deagolem, ch€љopcem o podobnych zami€љowaniach, kt€ђry mia€љ od niego wzrok !bystrzejszy, lecz by€љ mniej ni€єon zwinny i s€љabszy. Pewnego !razu pop€љyn€іli obaj €љ€ђdk€ѓ w "stron€і P€ђl Gladden, gdzie ros€љyca€љe k€іpy irys€ђw i kwit€љy w€љa€ѕnie trzciny. Smeagol wyszed€љ na brzeg i szpera€љ po nim, a Deagol zosta€љ w €љodzi €љowi€ѓc ryby na w€іdk€і. Nagle jaka€ѕ ogromna ryba chwyci€љa !haczyk i szarpn€і€љa tak, €єe nim#si€і Deagol opatrzy€љ, ju€є by€љ w $wodzie, na g€љ€іbi. Co€ѕ b€љysn€і€љomu przed oczyma w piasku na !dnie, pu€ѕci€љ wi€іc w€іdzisko i wstrzymuj€ѓc dech si€іgn€ѓ€љ !r€іk€ѓ po b€љyszcz€ѓcy przedmiot.Kiedy potem wydosta€љ si€і na powierzchni€і, prycha€љ wod€ѓ, we w€љosach mia€љ pe€љno wodorost€ђw, a w gar€ѕci $zaciska€љ bry€љk€і mu€љu. Sp€љuka€љ !mu€љ - o dziwo! Na d€љoni zosta€љ#pi€іkny z€љoty pier€ѕcie€ќ, kt€ђry #l€ѕni€љ i migota€љ w s€љo€ќcu tak, €єe ch€љopcu serce zabi€љo z !rado€ѕci. Lecz Smeagol €ѕledzi€љ go zza drzewa i kiedy Deagol wpatrywa€љ si€і w klejnot, Smeagol cichutko stan€ѓ€љ za jego plecami. !- Deagolu, m€ђj mi€љy, daj mi to - powiedzia€љ zagl€ѓdaj€ѓc przez jego rami€і. - Dlaczego? - spyta€љ Deagol. - Bo dzisiaj s€ѓ moje urodziny, a bardzo chcia€љbym to dosta€ј - rzek€љ Smeagol. - Co mnie to obchodzi? - rzek€љ Deagol. - Da€љem ci ju€є urodzinowy prezent, nawet bardzo hojny. A to, co znalaz€љem, zatrzymam sobie. - Czy aby na pewno, m€ђj mi€љy? - odpar€љ Smeagol, chwyci€љ Deagola za gard€љo i udusi€љ. Zrobi€љ to, poniewa€є z€љoto l€ѕni€љo zbyt pi€іknie. Potem wsun€ѓ€љ pier€ѕcie€ќ na palec. !Nikt si€і nigdy nie dowiedzia€љ, jaki los spotka€љ Deagola. Smeagol zamordowa€љ go z dala !od domu, a cia€љ ukry€љ chytrze. Wr€ђci€љ z wycieczki sam i stwierdzi€љ, €єe je€ѕli ma pier€ѕcie€ќ na palcu, nikt z rodziny go nie widzi. Zachwycony swym odkryciem, zatai€љ je przed innymi. Odt€ѓd niewidzialny podpatrywa€љ i pods€љuchiwa€љ cudze sekrety, wykorzystuj€ѓc je nast€іpnie w spos€ђb niecny i z€љo€ѕliwy. Szczeg€ђlnie wyostrzy€љ sobie wzrok i s€љuch na wszystko, czym m€ђg€љ innym dokuczy€ј. $Pier€ѕcie€ќ da€љ mu si€љ€і wielk€ѓ, jak na jego wzrost. Tote€є nic dziwnego, €єe Smeagola wkr€ђtce otoczy€љa powszechnaniech€і€ј i €єe ca€љa rodzina "unika€љa go jak mog€љa (o ile by€љ widzialny). Dostawa€љ kopniaki, odwzajemnia€љ si€і k€ѓsaj€ѓc €љydki. Nauczy€љ si€і kra€ѕ€ј, mrucze€ј pod nosem sam do siebie i gulgota€ј. Przezywano go wi€іc Gollumem, wyklinano i przep€іdzano zewsz€ѓd. Stara babka pragn€ѓc przywr€ђci€ј spok€ђj wykluczy€љa go z rodziny i wygna€љa z domu. Poszed€љ w €ѕwiat samotnie, pop€љakuj€ѓc nad swoim z€љym losem, i w€іdrowa€љ przeciw biegowi Rzeki, p€ђki nie natrafi€љ na potok sp€љywaj€ѓcy z g€ђr; wtedy ruszy€љ z jego biegiem dalej. W g€љ€іbszych miejscach €љowi€љ niewidzialnymipalcami ryby i zjada€љ je na surowo. Pewnego upalnego dnia, gdy pochyla€љ si€і nad strumieniem, s€љo€ќce sparzy€љo go swoim €єarem w czaszk€і, a blask odbity od wody bole€ѕnie ol€ѕni€љ mokre oczy. Smeagol zdziwi€љ si€і bardzo, bo niemal ju€є zapomnia€љ o s€љo€ќcu. Spojrza€љ w€ђwczas po raz ostatni w niebo i pogrozi€љ mu pi€і€ѕci€ѓ. Ale nim zn€ђw spu€ѕci€љ oczy, dostrzeg€љ w dali szczyty Mglistych G€ђr, z kt€ђrych wyp€љywa€љ potok. I nagle przysz€љa mu do g€љowy taka $my€ѕl: €њPod g€ђrami znajd€і ch€љ€ђdi cie€ќ. S€љo€ќce mnie tam nie wytropi. Korzenie g€ђr to najwspanialsze z korzeni. Z !pewno€ѕci€ѓ kryj€ѓ si€і pod nimi zagrzebane tajemnice, kt€ђrych nikt jeszcze nie odkry€љ od pocz€ѓtku €ѕwiata€ћ. W€іdrowa€љ wi€іc dalej noc€ѓ w€ѕr€ђd g€ђr i znalaz€љ ma€љ€ѓ #jaskini€і, z kt€ђrej s€ѓczy€љ si€і czarny strumie€ќ; jak czerw %wgryz€љ si€і w €ѕcian€і i znikn€ѓ€љ, i nikt odt€ѓd nie wiedzia€љ, co $si€і z nim sta€љo. Pier€ѕcie€ќ wraz ze Smeagolem zapad€љ w ciemno€ѕci, nawet jego tw€ђrca,odzyskuj€ѓcy zn€ђw po trosze w€љadz€і, nie m€ђg€љ si€і o nim niczego dowiedzie€ј. - Gollum! - krzykn€ѓ€љ Frodo. - Gollum! A wi€іc to by€љ ten stw€ђr, z kt€ђrym si€і Bilbo spotka€љ? Co za obrzydliwo€ѕ€ј! - Smutna historia - rzek€љ !Czarodziej - a s€ѓdz€і, €єe co€ѕ podobnego mog€љo si€і przydarzy€ј r€ђwnie€є komu innemu, nawet kt€ђremu€ѕ z moich znajomych hobbit€ђw. - Nie uwierz€і, by Golluma !€љ€ѓczy€љo jakiekolwiek, cho€јby najodleglejsze pokrewie€ќstwo z hobbitami - odpar€љ zapalczywie Frodo. - To przypuszczenie oburza mnie. - A jednak to prawda - rzek€љ Gandalf. - B€ѓd€ї co b€ѓd€ї o przesz€љo€ѕci hobbit€ђw wiem "troch€і wi€іcej ni€є sami hobbici.Zreszt€ѓ przygoda Bilba nasuwa"r€ђwnie€є my€ѕl o pokrewie€ќstwie.W gruncie rzeczy mieli bardzo podobne poj€іcia i wspomnienia. Rozumieli si€і wzajem doskonale, o wiele !lepiej ni€є na przyk€љad hobbit zkrasnoludem lub z orkiem czy nawet z elfem. Pomy€ѕl cho€јby o zagadkach, kt€ђre obaj znali. - Tak - odpar€љ Frodo. - Ale pr€ђcz hobbit€ђw mn€ђstwo innych plemion zadaje zagadkimniej wi€іcej tego samego rodzaju. A hobbici nie zwykli oszukiwa€ј w grze. Gollum za€ѕ przez ca€љy czas usi€љowa€љ szachrowa€ј. Chodzi€љo mu tylko o u€ѕpienie czujno€ѕci biednego Bilba. S€ѓdz€і, €єe w swej !przewrotno€ѕci bawi€љ si€і gr€ѓ, kt€ђra w razie pomy€ѕlnego wyniku mia€љa mu da€ј €љatwe zwyci€іstwo nad ofiar€ѓ, a w razie przegranej nic by go nie kosztowa€љa. - Niestety, masz wiele racji - #rzek€љ Gandalf. - Ale my€ѕl€і, €єe !w tej grze tkwi€љo co€ѕ wi€іcej, czego nie dostrzeg€љe€ѕ jeszcze.Gollum nie by€љ do gruntu zepsuty. Okaza€љ si€і bardziej odporny, ni€єby m€ђg€љ przewidzie€ј nawet kt€ђry€ѕ z M€іdrc€ђw, tak odporny, jak bywaj€ѓ hobbici. Zachowa€љ "jak€ѓ€ѕ cz€ѓstk€і w€љasnej duszy i"promie€ќ €ѕwiat€љa przesz€љo€ѕci. !By€љo mu, jak s€ѓdz€і, naprawd€і przyjemnie, kiedy zn€ђw "us€љysza€љ czyj€ѕ €љagodny g€љos, przypominaj€ѓcy powiew !wiatru, drzewa, s€љo€ќce, traw€і i inne z dawna zapomniane rzeczy. Oczywi€ѕcie, tym wi€іkszym gniewem musia€љa zapa€љa€ј w nim potem gorsza cz€ѓstka jego istoty - chyba €єe $uda€љoby si€і j€ѓ przezwyci€і€єy€ј. Chyba €єe uda€љoby si€і Golluma "uleczy€ј... - Gandalf westchn€ѓ€љ.- Niestety, nie ma dla niego wielkiej nadziei. A przecie€є odrobina nadziei zosta€љa. Tak, zosta€љa, chocia€є posiada€љ Pier€ѕcie€ќ od bardzo dawna, niemal od niepami€іtnych czas€ђw. Nie u€єywa€љ go bowiemcz€іsto przez wiele lat, w ciemno€ѕciach rzadko go potrzebowa€љ. To pewne, €єe Gollum nie zanikn€ѓ€љ. Jest wci€ѓ€є chudy, ale krzepki. LeczPier€ѕcie€ќ wyniszcza€љ go nieuchronnie i udr€іka stawa€љa si€і ju€є niemal ponad si€љy. Wszystkie €њwielkie tajemnice€ћ!ukryte pod g€ђrami okaza€љy si€і tylko pustk€ѓ i noc€ѓ; nic wi€іcej nie by€љo do odkrycia, nic do roboty, nic nie mia€љ pr€ђcz wstr€іtnego, zdobywanego ukradkiem jad€љa i gorzkich wspomnie€ќ. By€љ okropnie nieszcz€і€ѕliwy. Nienawidzi€љ ciemno€ѕci, ale jeszcze bardziej nienawidzi€љ €ѕwiat€љa. Nienawidzi€љ wszystkiego, a najgorzej Pier€ѕcienia. - Co m€ђwisz? - zawo€љa€љ Frodo. - Przecie€є to by€љ jego skarb, jedyna rzecz, kt€ђra go obchodzi€љa na €ѕwiecie. Je€ѕli nienawidzi€љ Pier€ѕcienia, czemu€є si€і go nie pozby€љ, czemu€є stamt€ѓd nie odszed€љ porzucaj€ѓc go w jaskini? - Powiniene€ѕ ju€є troch€і to rozumie€ј po tym, co "us€љysza€љe€ѕ - rzek€љ Gandalf. - Nienawidzi€љ Pier€ѕcienia i zarazem kocha€љ go, tak jak siebie samego zarazem kocha€љ #i nienawidzi€љ. Nie m€ђg€љ si€і go !wyrzec. Nie zale€єa€љo to ju€є od jego woli. "Pami€іtaj, Frodo, €єe Pier€ѕcie€ќ W€љadzy sam o sobie rozstrzyga. On mo€єe zdradziecko zsun€ѓ€ј si€і z palca w€љa€ѕciciela, ale w€љa€ѕciciel nie mo€єe go porzuci€ј. Co najwy€єej igra z !my€ѕl€ѓ o odst€ѓpieniu go komu€ѕ innemu, lecz i do tego zdolny jest tylko we wczesnym !okresie, gdy Pier€ѕcie€ќ dopiero zaczyna nim w€љada€ј. O ile mi wiadomo, Bilbo pierwszy w dziejach posun€ѓ€љ si€і o krok dalej i naprawd€і odda€љ "Pier€ѕcie€ќ. Ale Bilbo tak€єe nie zrobi€љby tego bez mojej usilnejpomocy. A nawet z moj€ѓ pomoc€ѓ nie zdoby€љby si€і na ca€љkowite wyrzeczenie, na odrzucenie go po prostu. Wiedz, Frodo, €єe nie Gollum, lecz sam Pier€ѕcie€ќ #rozstrzygn€ѓ€љ spraw€і. Pier€ѕcie€ќopu€ѕci€љ Golluma. - Jak to? W€љa€ѕnie w chwili, "gdy zjawi€љ si€і Bilbo? - spyta€љ Frodo. - Czy jaki€ѕ ork nie nadawa€љby mu si€і lepiej? - To nie €єarty - odpar€љ Gandalf. - A ty szczeg€ђlnie niepowiniene€ѕ z tego €єartowa€ј. Jest to bowiem najdziwniejszezdarzenie w dotychczasowych!dziejach Pier€ѕcienia, €єe Bilbo zjawi€љ si€і w sam€ѓ por€і i w ciemno€ѕciach, na o€ѕlep, %po€љo€єy€љ na nim r€іk€і. Dzia€љa€љa tam nie jedna tylko si€љa. Pier€ѕcie€ќ chcia€љ wr€ђci€ј do swojego pana. Zsun€ѓ€љ si€і z !palca Isildurowi i zdradzi€љ go; gdy p€ђ€їniej nadarzy€љa si€і sposobno€ѕ€ј, skusi€љ Deagola, !kt€ђry pad€љ ofiar€ѓ morderstwa; potem Pier€ѕcie€ќ dosta€љ si€і Gollumowi i zniszczy€љ jego dusz€і. Wreszcie Gollum nie m€ђg€љ mu przyda€ј si€і na nic, zbyt by€љ ma€љy i nikczemny, a zostaj€ѓc przy nim, Pier€ѕcie€ќ nigdy by si€і nie wydoby€љ z podziemnych czelu€ѕci. Jego pan tymczasem ockn€ѓ€љ si€і znowu i s€љa€љ ku niemu z Mrocznej Puszczy swoje !czarne my€ѕli, wi€іc Pier€ѕcie€ќ !opu€ѕci€љ Golluma. I sta€љa si€і rzecz najzupe€љniej nieprawdopodobna: podni€ђs€љ go nie kto inny, lecz Bilbo, hobbit z Shire€§u. "Wda€љy si€і w spraw€і inne si€љy, niezale€єne od zamys€љ€ђw "tw€ђrcy Pier€ѕcienia. Nie mog€і citego ja€ѕniej wyt€љumaczy€ј, wiedz tylko, €єe kto€ѕ chcia€љ, €єeby w€љa€ѕnie Bilbo znalaz€љ Pier€ѕcie€ќ, kto€ѕ inny, nie tw€ђrca Pier€ѕcienia. A z tego wynika, €єe ciebie te€є kto€ѕ wybra€љ na nast€іpc€і Bilba. Mo€єe my€ѕl o tym doda ci otuchy. - Nie - odpar€љ Frodo. - Chocia€є nie jestem pewien, czy ci€і dobrze zrozumia€љem. Jakim sposobem dowiedzia€љe€ѕ si€і tego wszystkiego o Pier€ѕcieniu i o Gollumie? Czy wiesz to na pewno, czy tylko si€і domy€ѕlasz? Gandalf popatrzy€љ na Froda i oczy mu rozb€љys€љy. - Wiem du€єo i dowiedzia€љem si€і wielu rzeczy - powiedzia€љ - ale nie tobie b€іd€і zdawa€љ spraw€і ze swoich poczyna€ќ. Histori€і Elendila. Isildura i Jedynego Pier€ѕcienia znaj€ѓ wszyscy M€іdrcy. Cho€јby nie by€љo innych dowod€ђw, ogniste litery na twoim Pier€ѕcieniu !wystarcz€ѓ, €єeby si€і upewni€ј, !€єe to jest w€љa€ѕnie ten Jedyny.- A kiedy to odkry€љe€ѕ? - przerwa€љ mu Frodo pytaniem. - Przed chwil€ѓ, w tym pokoju - szorstko odpar€љ Czarodziej. - Ale spodziewa€љem si€і tego. Wr€ђci€љem tutaj po ci€і€єkiej wyprawie i d€љugich poszukiwaniach, €єeby dokona€јostatniej pr€ђby. Znalaz€љem dow€ђd niezbity i wszystko sta€љo si€і nadto jasne. Trzeba by€љ dobrze pracowa€ј g€љow€ѓ, $€єeby domy€ѕli€ј si€і roli Golluma iuzupe€љni€ј tym epizodem luk€і w ca€љej historii. Mo€єe pocz€ѓtkowo rzeczywi€ѕcie zgadywa€љem tylko prawd€і o Gollumie, teraz jednak ju€є j€ѓ znam. Widzia€љem go. - Widzia€љe€ѕ Golluma? - wykrzykn€ѓ€љ Frodo zdumiony. - Tak. Bez tego nie rozwi€ѓza€љbym zagadki, ba€љem si€і jednak, €єe oka€єe si€і to niemo€єliwe. Od dawna stara€љem si€і go odnale€ї€ј, wreszcie mi si€і uda€љo. - Co si€і z nim sta€љo po ucieczce Bilba? Czy wiesz? - Niezupe€љnie dok€љadnie. Opowiedzia€љem ci to, co zechcia€љ mi wyzna€ј Gollum, jakkolwiek oczywi€ѕcie w innej formie. Gollum to k€љamca, trzeba przesiewa€ј jego s€љowa. Na przyk€љad, nazywa Pier€ѕcie€ќswoim urodzinowym prezentem!i upiera si€і przy tym. Twierdzi, €єe dosta€љ go od babki, kt€ђra mia€љa mn€ђstwo podobnych pi€іknych klejnot€ђw. €mieszny !pomys€љ! Nie w€ѓtpi€і, €єe babka Smeagola by€љa g€љow€ѓ rodu i nasw€ђj spos€ђb wielk€ѓ !osobisto€ѕci€ѓ, ale nie do wiary,by posiada€љa mn€ђstwo zaczarowanych pier€ѕcieni i rozdawa€љa je w prezencie. W tym k€љamstwie tkwi jednak ziarenko prawdy. Morderstwo pope€љnione na Deagolu n€іka€љo Golluma; €єeby !si€і usprawiedliwi€ј, wymy€ѕli€љ ten argument i udr€іczony w ciemno€ѕciach powtarza€љ go swojemu €њskarbowi€ћ wci€ѓ€є w k€ђ€љko, a€є wreszcie sam w swoj€ѓ bajk€і uwierzy€љ. Tego dnia rzeczywi€ѕcie przypada€љy jego urodziny. Deagol powinien by€љ mu ofiarowa€ј Pier€ѕcie€ќ, kt€ђry nadarzy€љ si€і jako urodzinowa niespodzianka. A wi€іc to by€љ naprawd€і jego urodzinowy prezent... i tak #dalej, i tak dalej... Znosi€љem to cierpliwie do€ѕ€ј d€љugo, ale chcia€љem dociec prawdy; to "by€љa sprawa €єycia lub €ѕmierci, w ko€ќcu wi€іc musia€љem u€єy€ј !si€љy. Nastraszy€љem go ogniem i wycisn€ѓ€љem z niego ca€љ€ѓ histori€і, s€љowo po s€љowie, w€ѕr€ђd mn€ђstwa pochlipywa€ќ i pomruk€ђw. On si€і uwa€єa za nie zrozumianego i skrzywdzonego. Ale kiedy opowiedzia€љ do ko€ќca gr€і z zagadki i ucieczk€і Bilba, "umilk€љ i nic wi€іcej nie chcia€љ m€ђwi€ј, tylko napomkn€ѓ€љ tajemniczo to i owo. Kto€ѕ go #wida€ј nastraszy€љ lepiej ni€є ja. Mrucza€љ co€ѕ, €єe si€і odegra. Poka€єe, czy wolno bezkarnie kopa€ј go, zap€іdza€ј do jaskinii potem jeszcze okrada€ј. Ma teraz €єyczliwych i pot€і€єnych !przyjaci€ђ€љ, kt€ђrzy mu pomog€ѓ.Baggins dostanie za swoje. To my€ѕl przewodnia Golluma. !Znienawidzi€љ Bilba i przekl€ѓ€љ go. Co gorsza, wie, sk€ѓd Bilbo pochodzi. - Jak€єe to wykry€љ? - spyta€љ Frodo. - Ano, je€ѕli chodzi o nazwisko,to Bilbo bardzo nieopatrznie sam mu si€і przedstawi€љ; a z jakiego kraju przyby€љ, m€ђg€љ Gollum dowiedzie€ј si€і bez trudu, gdy wreszcie wyszed€љ !na €ѕwiat. Bo wyszed€љ! T€іsknotado Pier€ѕcienia okaza€љa si€і silniejsza od strachu przed orkami, a nawet prze €ѕwiat€љem. Po roku czy po dw€ђch latach opu€ѕci€љ g€ђry. Widzisz, chocia€є bola€љ po !stracie; ale Pier€ѕcie€ќ ju€є go #nie z€єera€љ, wi€іc Gollum od€єy€љ "troch€і. Czu€љ si€і stary, a mimo to €ѕmielszy, no i straszliwie g€љodny. €wiat€љa, czy to s€љonecznego, czy ksi€і€єycowego, nadal si€і #l€іka€љ i nienawidzi€љ, to mu ju€є pewnie na zawsze zostanie. By€љ jednak sprytny. Przekona€љ si€і, €єe jego wyblak€љe, zimne oczy pozwol€ѓ mu przemyka€ј si€і cicho i szybko w€ѕr€ђd czarnej nocy, unikaj€ѓc blasku !dnia i miesi€іcznej po€ѕwiaty, a "tak€єe €љowi€ј drobne, tch€ђrzliwelub nieostro€єne stworzenia. Lepiej od€єywiony, na €ѕwie€єym !powietrzu nabra€љ si€љ i odwagi. Jak mo€єna by€љo przewidzie€ј, trafi€љ do Mrocznej Puszczy. - Czy tam go znalaz€љe€ѕ? - spyta€љ Frodo. - Tam go zobaczy€љem - odpar€љGandalf - lecz przedtem zd€ѓ€єy€љ zaw€іdrowa€ј daleko, tropi€ѓc Bilba. Trudno od niego si€і dowiedzie€ј czego€ѕ pewnego, bo wci€ѓ€є przerywa opowie€ѕ€ј przekle€ќstwami i pogr€ђ€єkami. €њCo on tam ma w kieszeni? - powiada. - Nic nie wygadam, nie, m€ђj skarbie. To oszust. Pytanie by€љo nieuczciwe. On pierwszy !oszuka€љ. Z€љama€љ przepisy gry. Szkoda, €єe€ѕmy go nie udusili, m€ђj skarbie. Ale zrobimy to jeszcze, tak, m€ђj skarbie...€ћ Oto ma€љa pr€ђbka stylu Golluma.Chyba ci wystarczy, co? Nudzi€љ mnie tak ca€љymi dniami. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBDp‚ cіEђ A cYF3v cМGЉ"­ cHV.^ c‚IД9г4х Ale z tego be€љkotu wy€љowi€љem troch€і tre€ѕci i wywnioskowa€љem, €єe Gollum docz€љapa€љ na swoich p€љaskich stopach a€є do Esgaroth, a nawet €љazi€љ po ulicach Dali pods€љuchuj€ѓc i przepatruj€ѓc chy€љkiem wszystkie k€ѓty. No, c€ђ€є, wie€ѕci o donios€љych wydarzeniach roznios€љy si€і szeroko po Dzikich Krajach, imi€і Bilba jest tam znane i niejeden wie, sk€ѓd on przyby€љ.My€ѕmy zreszt€ѓ nie taili, €єe wracamy do ojczyzny Bilba na zach€ђd. Tote€є czujne uszy Golluma wkr€ђtce z€љowi€љy wszystkie wiadomo€ѕci, kt€ђrychmu by€љo potrzeba. - Dlaczego w takim razie nie tropi€љ Bilba dalej? - spyta€љ Frodo. - Dlaczego nie przyszed€љ do Shire€§u? #- A w€љa€ѕnie! - rzek€љ Gandalf. - !O tym z kolei chcia€љem m€ђwi€ј. $My€ѕl€і, €єe Gollum stara€љ si€і tu dosta€ј. Ruszy€љ w drog€і na "zach€ђd i dotar€љ a€є do Wielkiej Rzeki. Ale znad jej brzegu zawr€ђci€љ. Jestem pewien, €єe #nie zrazi€љa go odleg€љo€ѕ€ј. Nie, musia€љo go powstrzyma€ј co€ѕ innego. Tak s€ѓdz€ѓ moi przyjaciele, kt€ђrzy Golluma na moj€ѓ pro€ѕb€і szukali. Najpierw na jego €ѕlad trafi€љy le€ѕne elfy, a nie mia€љy trudnego zadania, bo trop by€љ jeszcze wtedy €ѕwie€єy: prowadzi€љ przez Mroczn€ѓ Puszcz€і i z powrotem. Samego Golluma jednak elfy nie spotka€љy. W lesie hucza€љo od pog€љosek o nim, w€ѕr€ђd zwierz€ѓt i ptak€ђw kr€ѓ€єy€љy okropne wie€ѕci. Le€ѕni ludzie !opowiadali, €єe zjawi€љ si€і nowy stw€ђr, upi€ђr wysysaj€ѓcy krew,€єe wspina si€і na drzewa do gniazd, wpe€љza do nor zwierz€іcych po m€љode, zakrada si€і przez okna do ko€љysek. Ale od zachodniego skraju Mrocznej Puszczy trop "zawraca€љ. Skr€іca€љ na po€љudnie,wymyka€љ si€і z dziedziny #dost€іpnej le€ѕnym elfom i gin€ѓ€љ.W€ђwczas pope€љni€љem wielki #b€љ€ѓd. Tak, m€ђj Frodo, b€љ€ѓd niepierwszy w moim €єyciu, lecz kto wie, czy nie najgorszy w skutkach. Poniecha€љem na razie tej sprawy. Pozwoli€љem Gollumowi odej€ѕ€ј. Mia€љem bowiem wtedy co innego na g€љowie, a poza tym ufa€љem jeszcze wiedzy Sarumana. Dzia€љo si€і to przed laty. Zap€љaci€љem za swoj€ѓ omy€љk€і wielu ponurymi i niebezpiecznymi dniami. Trop od dawna zd€ѓ€єy€љ ostygn€ѓ€ј, kiedy go znowu podj€ѓ€љem po wyj€ѕciu Bilba z tego domu. Wszelkie poszukiwania by€љyby bezowocne, gdyby nie pomoc pewnego przyjaciela, Aragorna, znakomitego podr€ђ€єnika i my€ѕliwego naszych czas€ђw. We dw€ђch szukali€ѕmy Golluma po ca€љych Dzikich Krajach, bez nadziei i bez powodzenia. W ko€ќcu, gdyju€є da€љem za wygran€ѓ i ruszy€љem w inne strony, Gollumsi€і znalaz€љ. Przyjaciel m€ђj wr€ђci€љ szcz€і€ѕliwie z niebezpiecznej wyprawy i przyprowadzi€љ z sob€ѓ tego nieszcz€і€ѕnika. Gollum nie !chcia€љ si€і przyzna€ј, co przez ten czas robi€љ. P€љaka€љ, zarzuca€љ nam okrucie€ќstwo, gulgota€љ bezustannie, a gdy &nalegali€ѕmy, skomla€љ i €љasi€љ si€і, zaciera€љ d€љugie r€іce, liza€љ palce, jakby go bola€љy, jakby wspomina€љ jakie€ѕ doznane ongim€іczarnie. Niestety, nie ma cow€ѓtpi€ј, Gollum po swojemu marudz€ѓc, skradaj€ѓc si€і krok !po kroku, mila za mil€ѓ laz€љ na po€љudnie, a€є dolaz€љ do Mordoru. Pos€іpne milczenie zaleg€љo w izbie. Frodo s€љysza€љ bicie w€љasnego serca. Nawet na dworze wszystko ucich€љo; nie dochodzi€љ ju€є teraz do ich uszu szcz€іk no€єyc Sama. - Tak, do Mordoru - rzek€љ Gandalf. - Niestety! Mordor przyci€ѓga wszystko co z€љe, a ciemne moce napi€і€љy wol€і, by ca€љe z€љo skupi€ј tam przy "sobie. Pier€ѕcie€ќ Nieprzyjaciela tak€єe przecie€є zostawi€љ na Gollumie swoje pi€іtno, otworzy€љ jego uszy na to wezwanie. A wszyscy w€ђwczasszeptali o nowym cieniu, kt€ђrywsta€љ na po€љudniu i kt€ђry nienawidzi zachodu. Tam w€љa€ѕnie szuka€љ Gollum €єyczliwych przyjaci€ђ€љ, by mu pomogli wzi€ѓ€ј odwet. Nieszcz€іsny szaleniec! W tym kraju m€ђg€љ si€і dowiedzie€ј wielu rzeczy, zbyt wielu, na swoj€ѓ zgub€і. Wcze€ѕniej czy p€ђ€їniej, myszkuj€ѓc i szpieguj€ѓc na granicach, musia€љ wpa€ѕ€ј im w r€іce i wzi€іli go na spytki. Kiedy go "odnale€їli€ѕmy, wraca€љ po d€љugimpobycie u nich. Wys€љany zapewne z jak€ѓ€ѕ nikczemn€ѓ misj€ѓ. Ale to nie ma teraz wi€іkszego znaczenia. Najgorsz€ѓ szkod€і ju€є wyrz€ѓdzi€љ. Tak, niestety, dzi€іki Gollumowi Nieprzyjaciel wie, €єe kto€ѕ znalaz€љ Jedyny #Pier€ѕcie€ќ. Wie, €єe to w€љa€ѕnie ten Jedyny, najpot€і€єniejszy, skoro obdarzy€љ swego posiadacza d€љugim €єyciem. Wie, €єe nie mo€єe to by€ј "kt€ђry€ѕ z Trzech pier€ѕcieni, bo !te nigdy nie zagin€і€љy i te nie #€ѕcierpia€љyby €єadnej pod€љo€ѕci. Wie, €єe nie mo€єe to by€ј kt€ђry€ѕ z Siedmiu ani z Dziewi€іciu; co do losu tych pier€ѕcieni nie by€љo nigdy w€ѓtpliwo€ѕci. Wie, €єe to Jedyny. I nareszcie Nieprzyjaciel po raz pierwszy, jak s€ѓdz€і, us€љysza€љ o hobbitach i o kraju Shire. O Shire... Zapewne teraz szuka tego kraju, je€ѕli ju€є nie odkry€љ, gdzie le€єy. Doprawdy, m€ђj Frodo, l€іkam si€і, czy w jego przekonaniu nazwisko Baggins, od tak dawna nie zwracaj€ѓce niczyjej uwagi, nie nabra€љo dzi€ѕ wielkiego znaczenia. - Ale€є to straszne! - wykrzykn€ѓ€љ Frodo. - O wiele gorsze ni€є wszystko, co mog€љem sobie wyobrazi€ј s€љuchaj€ѓc twoich poprzednich napomknie€ќ i przestr€ђg. Ach, Gandalfie, najlepszy m€ђj przyjacielu, powiedz, co robi€ј?Teraz bowiem naprawd€і jestem przera€єony. Co robi€ј? Jaka szkoda, €єe Bilbo nie zad€їga€љ tej poczwary, skoro mia€љ po temu okazj€і! - Szkoda? Przecie€є to lito€ѕ€ј wstrzyma€љa w€ђwczas jego !r€іk€і. Lito€ѕ€ј i mi€љosierdzie przypomnia€љy mu, €єe bez dora€їnej konieczno€ѕci nie wolno dobywa€ј miecza. Bilbo zosta€љ za to hojnie wynagrodzony. B€ѓd€ї pewien, #Frodo, €єe je€ѕli Bilbo dozna€љ takniewielkiej stosunkowo szkody!od z€љych si€љ i zdo€љa€љ si€і w ko€ќcu uwolni€ј, zawdzi€іcza to w€љa€ѕnie temu, €єe tak, a nie inaczej poczyna€љ sobie w pierwszej godzinie jako nowy w€љa€ѕciciel Pier€ѕcienia: mi€љosiernie. - Wybacz - powiedzia€љ Frodo. - Ale jestem w strachu, a zreszt€ѓ nie odczuwam wcale lito€ѕci dla Golluma. - Nie widzia€љe€ѕ go - odpar€љ Gandalf. - Nie widzia€љem i widzie€ј nie chc€і - rzek€љ Frodo. - Nie rozumiem ci€і, Gandalfie. Czy znaczy to, €єe wraz z elfami darowa€љe€ѕ €єycie Gollumowi, !kt€ђry pope€љni€љ tyle okropnych zbrodni? Teraz przecie€є nie jest on lepszy od orka i sta€љ si€і po prostu naszym wrogiem. Zas€љuguje na €ѕmier€ј. - Zas€љuguje. Z pewno€ѕci€ѓ zas€љuguje. Wielu spo€ѕr€ђd #€єyj€ѓcych zas€љuguje na €ѕmier€ј. A niejeden z tych, kt€ђrzy !umieraj€ѓ, zas€љuguje na €єycie. Czy mo€єesz ich nim obdarzy€ј?Nie b€ѓd€ї wi€іc tak pochopny wferowaniu wyrok€ђw €ѕmierci. Nawet bowiem najm€ѓdrzejszy z M€іdrc€ђw nie wszystko wie. Nie mam wielkiej nadziei na wyleczenie Golluma. Ale ta szansa mimo wszystko istnieje.Zreszt€ѓ Gollum jest zwi€ѓzany z losem Pier€ѕcienia. Co€ѕ mi m€ђwi, €єe on jeszcze odegra jak€ѓ€ѕ rol€і, zbawienn€ѓ albo zgubn€ѓ - nie wiem - nim si€і ca€љa sprawa zako€ќczy. A kiedynadejdzie ta chwila, mo€єe !w€љa€ѕnie lito€ѕ€ј okazana przez Bilba rozstrzygnie o niejednymlosie, a przede wszystkim o twoim. My w ka€єdym razie nie zabili€ѕmy Golluma: jest bardzo stary i bardzo nieszcz€і€ѕliwy. Le€ѕne elfy trzymaj€ѓ go w niewoli, ale traktuj€ѓ z ca€љ€ѓ #€љagodno€ѕci€ѓ, na jak€ѓ sta€ј ich m€ѓdre serca. - Wszystko to pi€іknie - rzek€љ Frodo - ale szkoda, €єe Bilbo, !skoro nie m€ђg€љ zabi€ј Golluma, "zatrzyma€љ Pier€ѕcie€ќ. Wola€љbym,!€єeby m€ђj wuj nie znalaz€љ go i €єeby mi go nie przekazywa€љ. Dlaczego pozwoli€љe€ѕ mi ten Pier€ѕcie€ќ przechowywa€ј? Dlaczego nie kaza€љe€ѕ mi go wyrzuci€ј lub zniszczy€ј? - Dlaczego ci pozwoli€љem? Nie kaza€љem? - odpar€љ Czarodziej. - Czy nie s€љucha€љe€ѕ uwa€єnie tego wszystkiego, co ci opowiedzia€љem? Sam nie wiesz,co m€ђwisz. Wyrzucaj€ѓc Pier€ѕcie€ќ pope€љniliby€ѕmy w !ka€єdym razie straszliwy b€љ€ѓd. Tego rodzaju rzeczy zawsze kto€ѕ znajduje. A w z€љym r€іku Pier€ѕcie€ќ wyrz€ѓdzi€љby wiele z€љego. Co za€ѕ najgorsze, m€ђg€љby wpa€ѕ€ј w r€іce Nieprzyjaciela. Nawet na pewno tak by si€і sta€љo, bo to !jest jego Jedyny Pier€ѕcie€ќ, on #za€ѕ wysila ca€љ€ѓ swoj€ѓ pot€іg€і,by t€і swoj€ѓ w€љasno€ѕ€ј odnale€ї€ј i ku sobie "przyci€ѓgn€ѓ€ј. Oczywi€ѕcie, m€ђj drogi, by€љe€ѕ w niebezpiecze€ќstwie, i to mnie g€љ€іboko niepokoi€љo. Ale gra sz€љa o tak wielka stawk€і, €єe musia€љem wa€єy€ј si€і na pewne ryzyko... Wiedz jednak, €єe nawet w€ђwczas, gdy by€љem daleko st€ѓd, czujne oczy strzeg€љy tego kraju dniem i #noc€ѓ. Dop€ђki go nie u€єywa€љe€ѕ, mog€љem by€ј spokojny, €єe Pier€ѕcie€ќ nie wyrz€ѓdzi ci trwa€љej krzywdy, a przynajmniej, €єe ci to nie grozi przez d€љugi czas. #Pami€іtaj te€є, €єe dziewi€і€ј lat temu, kiedy ostatni raz "widzia€љem si€і z tob€ѓ, niewiele jeszcze sam wiedzia€љem na pewno. - Ale czemu€є nie kaza€љe€ѕ mi go zniszczy€ј? M€ђwi€љe€ѕ przecie€є, €єe nale€єa€љo to zrobi€ј ju€є dawno temu! - wykrzykn€ѓ€љ zn€ђw Frodo. - Gdyby€ѕ by€љ mnie przestrzeg€љ czy bodaj przys€љa€љ takie polecenie, by€љbym z nim sko€ќczy€љ. - Czy€єby? A jakim na przyk€љadsposobem? Czy pr€ђbowa€љe€ѕ? "- Nie. My€ѕl€і jednak, €єe da€љobysi€і go zmia€єd€єy€ј m€љotkiem albo stopi€ј. - Spr€ђbuj! - powiedzia€љ Gandalf. - Spr€ђbuj zaraz! Frodo wi€іc po raz wt€ђry #wyci€ѓgn€ѓ€љ z kieszeni Pier€ѕcie€ќ#i przyjrza€љ mu si€і uwa€єnie: by€љzn€ђw zwyczajny i g€љadki, nie dostrzega€љo si€і na nim €єadnych znak€ђw czy napis€ђw. Z€љoto l€ѕni€љo jasno i czysto. Zachwyci€љ Froda bogactwem i pi€іknem barwy, doskona€љo€ѕci€ѓkszta€љtu. To by€љ klejnot prze€ѕliczny i drogocenny. Wyjmuj€ѓc Pier€ѕcie€ќ z kieszeniFrodo zamierza€љ go cisn€ѓ€ј w sam €ѕrodek p€љomieni na kominku. Lecz teraz zrozumia€љ,€єe nie zdob€іdzie si€і na to, przynajmniej nie bez ci€і€єkiej walki. W rozterce wa€єy€љ Pier€ѕcie€ќ na d€љoni i z wysi€љkiem przywo€љywa€љ na pami€і€ј wszystko, co Gandalf mu opowiedzia€љ. Potem skupi€љ "wol€і i zamachn€ѓ€љ si€і jakby do rzutu... Ale okaza€љo si€і, €єe tylko w€љo€єy€љ Pier€ѕcie€ќ z powrotem do kieszeni. Gandalf za€ѕmia€љ si€і ponuro. - Widzisz? Ju€є i tobie nie€љatwo si€і z nim rozsta€ј, !c€ђ€є dopiero zniszczy€ј go! Nie "m€ђg€љbym ci€і do tego sk€љoni€ј, chyba przemoc€ѓ, ale to by ciebie z€љama€љo. Pier€ѕcienia natomiast przemoc€ѓ nie da si€і!z€љama€ј. Gdyby€ѕ nawet wali€љ w niego kowalskim m€љotem, nie zostanie na nim znaku. Ani moje, ani twoje r€іce nie s€ѓ zdolne go zniszczy€ј. Ten tw€ђj ogieniek oczywi€ѕcie "nie stopi€љby i zwyk€љego z€љota. #Pier€ѕcie€ќ ju€є przez t€і pr€ђb€і przeszed€љ bez uszczerbku, nierozgrza€љ si€і nawet. Nie ma w !Shire takiej ku€їni, w kt€ђrej bymo€єna bodaj troch€і zmieni€ј !jego kszta€љt. Nie zdzia€љa€љyby nic nawet kowad€љa i piece hutnicze krasnolud€ђw. Powiadaj€ѓ, €єe ogie€ќ smoczy mia€љ moc topienia i trawienia !czarodziejskich pier€ѕcieni, ale nie ma ju€є na ziemi takiego smoka, kt€ђry by po dawnemu zia€љ do€ѕ€ј gor€ѓcym ogniem, !nigdy zreszt€ѓ nie istnia€љ smok tak ognisty, €єeby zm€ђg€љ ten Jedyny Pier€ѕcie€ќ, rz€ѓdz€ѓcy wszystkimi innymi, dzie€љo w€љasnych r€ѓk Saurona. Sam Ankalagon Czarny nie by€љby odniego mocniejszy. Jest tylko jeden spos€ђb: znale€ї€ј Szczeliny Zag€љady w g€љ€іbiach Orodruiny, Ognistej G€ђry, i "tam wrzuci€ј Pier€ѕcie€ќ, je€єeli naprawd€і chcesz go zniszczy€јi uchroni€ј raz na zawsze od powrotu w r€іce Nieprzyjaciela."- Ale€є ja chc€і go zniszczy€ј! - krzykn€ѓ€љ Frodo. - Albo raczej !chc€і, €єeby zosta€љ zniszczony. "Bo osobi€ѕcie nie nadaj€і si€і do niebezpiecznych misji. Wola€љbym tego Pier€ѕcienia nigdy na oczy nie widzie€ј! Czemu€є on mnie w€љa€ѕnie si€і dosta€љ? Czemu€є to na mnie pad€љ wyb€ђr? - Na to pytanie nie ma odpowiedzi - rzek€љ Gandalf. - Z pewno€ѕci€ѓ nie wybrano ci€і dla jakich€ѕ zalet, kt€ђrych by innym brakowa€љo, a w ka€єdym razie nie dla w€љadzy lub m€ѓdro€ѕci. Skoro jednak zosta€љe€ѕ wybrany, musisz da€ј z siebie tyle si€љy, serca i rozumu, na ile ci€і sta€ј. - Ale€є ja mam bardzo niewiele tych rzeczy! To ty jeste€ѕ m€ѓdry i pot€і€єny. Czy nie #zechcia€љby€ѕ wzi€ѓ€ј Pier€ѕcienia?- Nie! - zawo€љa€љ Gandalf !zrywaj€ѓc si€і na r€ђwne nogi. - Gdybym do w€љasnych si€љ do€љ€ѓczy€љ jego moc, rozporz€ѓdza€љbym zbyt wielk€ѓ, $straszliw€ѓ pot€іg€ѓ, a Pier€ѕcie€ќ zyska€љby nade mn€ѓ w€љadz€і tym wi€іksz€ѓ, tym bardziej zab€ђjcz€ѓ. - Oczy Gandalfa $rozb€љys€љy, ca€љa twarz sp€љoni€љa si€і, jakby od wewn€іtrznego ognia. - Nie ku€ѕ mnie! Bo nie chc€і si€і sta€ј podobny do W€љadcy Ciemno€ѕci. A przecie€є Pier€ѕcie€ќ trafia do mojego $serca poprzez lito€ѕ€ј, lito€ѕ€ј dla#s€љabo€ѕci; po€є€ѓdam si€љy po to, by czyni€ј dobrze. Nie ku€ѕ mnie! Nie €ѕmiem go wzi€ѓ€ј, cho€јby tylko na przechowanie, nie do u€єytku. Nie znalaz€љbym si€љy, by oprze€ј si€і i nie zatrzyma€ј go. Tak bardzo !b€іdzie mi potrzebny! Gro€є€ѓ mi wielkie niebezpiecze€ќstwa. Podszed€љ do okna, rozsun€ѓ€љ zas€љony, otworzy€љ okiennice. Blask s€љo€ќca znowu zala€љ pok€ђj. €cie€єk€ѓ przeszed€љ pogwizduj€ѓc Sam. - A teraz - rzek€љ Czarodziej zwracaj€ѓc si€і do Froda - do ciebie nale€єy decyzja. Ale zawsze b€іd€і ci got€ђw pom€ђc. - Po€љo€єy€љ r€іk€і na ramieniu hobbita. - Pomog€і ci d€їwiga€ј !to brzemi€і, dop€ђki b€іdzie ono na tobie ci€ѓ€єy€ј. Musimy jednak dzia€љa€ј bez zw€љoki. #Nieprzyjaciel nie €ѕpi. Na d€љug€ѓ chwil€і zaleg€љa cisza. Gandalf usiad€љ i pyka€љ fajk€і, jakby pogr€ѓ€єony w zadumie. Oczy mia€љ z pozoru zamkni€іte, lecz spod powiek czujnie €ѕledzi€љ Froda. Frodo wpatrywa€љ si€і w €єar na kominku tak uparcie, €єe wreszcie ogie€ќ wype€љni€љ jego wyobra€їni€і i hobbitowi zdawa€љo si€і, i€є zagl€ѓda w "p€љomienne czelu€ѕci. Rozmy€ѕla€љ o legendarnych Szczelinach Zag€љady i o grozie Ognistej G€ђry. !- No i c€ђ€є? - spyta€љ w ko€ќcu Gandalf. - O czym my€ѕlisz? Czy ju€є postanowi€љe€ѕ, co zrobisz? - Nie - odpowiedzia€љ Frodo i ockn€ѓwszy si€і, jakby wraca€љ zg€љ€іbi nocy, ze zdziwieniem stwierdzi€љ, €єe wcale nie jest ciemno i €єe za oknem wida€ј ogr€ђd w blasku s€љo€ќca. - A mo€єe tak. Je€єeli dobrze zrozumia€љem, co mi m€ђwi€љe€ѕ, s€ѓdz€і, €єe powinienem przynajmniej na razie zatrzyma€ј Pier€ѕcie€ќ i strzec go, nie dbaj€ѓc o szkody, jakiemo€єe mi wyrz€ѓdzi€ј. - Jego wp€љyw, szkodliwy wp€љyw, b€іdzie oddzia€љywa€љ bardzo powoli, je€єeli zatrzymasz go w takiej intencji - rzek€љ Gandalf. - Mam nadziej€і - odpar€љ Frodo. - Ale mam te€є nadziej€і,€єe wkr€ђtce znajdziesz jakiego€ѕ odpowiedniejszego stra€єnika Pier€ѕcienia. Tymczasem jednak jestem w niebezpiecze€ќstwie i niebezpieczny dla ca€љego otoczenia. Zatrzymuj€ѓc Pier€ѕcie€ќ nie mog€і pozosta€ј tutaj. Powinienem opu€ѕci€ј ten dom i Shire, i wszystko... powinienem odej€ѕ€ј st€ѓd! - Frodo westchn€ѓ€љ. - Rad bym $ocali€ј Shire, je€єeli zdo€љam... A przecie€є bywa€љy dni, kiedy wszyscy jego mieszka€ќcy wydawali mi si€і nie do zniesienia g€љupi i t€іpi i #my€ѕla€љem, €єe przyda€љoby im si€іtrz€іsienie ziemi albo najazd smok€ђw. Dzisiaj tak ju€є nie my€ѕl€і. Przeciwnie, mam uczucie, €єe dop€ђki ten kraj b€іdzie za mn€ѓ le€єa€љ bezpieczny i spokojny, €љatwiejznios€і tu€љaczk€і: ze €ѕwiadomo€ѕci€ѓ, €єe istnieje gdzie€ѕ pewny grunt, nawet "je€ѕli ja na nim nie mog€і oprze€јstopy. Oczywi€ѕcie, nieraz marzy€љem o!podr€ђ€єy, ale wyobra€єa€љem j€ѓ sobie jako wakacje, jako €љa€ќcuch przyg€ђd, podobnych do przyg€ђd Bilba, a nawet jeszcze ciekawszych i !ko€ќcz€ѓcych si€і szcz€і€ѕliwie. To, co mnie teraz czeka, oznacza wygnanie, ucieczk€і przed jednym niebezpiecze€ќstwem w inne, !nieodst€іpnie ci€ѓgn€ѓce za mn€ѓ.Przypuszczam te€є, €єe musz€і !ruszy€ј w €ѕwiat sam, je€ѕli mam !wykona€ј zadanie i ocali€ј Shire.Ale czuj€і si€і bardzo ma€љy, bardzo bezdomny i - co tu ukrywa€ј! - zdesperowany. Nieprzyjaciel jest tak pot€і€єny i okrutny! Nie przyzna€љ si€і do tego Gandalfowi, lecz w miar€і jak !m€ђwi€љ, w sercu jego rozpala€љa si€і coraz gor€іtsza ochota "p€ђj€ѕcia w €ѕlady Bilba, a mo€єe te€є odszukania go w €ѕwiecie. !Ch€і€ј ta by€љa silniejsza nawet od strachu: Frodo omal nie wybieg€љ na go€ѕciniec tak, jak sta€љ, natychmiast, bez kapelusza - jak zrobi€љ Bilbo w podobny ranek przed wielu laty. - Frodo kochany! - zawo€љa€љ Gandalf. - Hobbici to doprawdyami. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBJ€# cKЃ яI|L’ш c€ХMzП c(N9)ѕ c‹O.4н cюP ?zQzdumiewaj€ѓce stworzenia, co zreszt€ѓ zawsze m€ђwi€љem. Nibymo€єna w ci€ѓgu tygodnia pozna€ј ich na wylot, a przecie€є po stu latach znajomo€ѕci potrafi€ѓ ci€і zaskoczy€ј niespodziank€ѓ nie do wiary! Nawet od ciebie nie spodziewa€љem si€і takiej !odpowiedzi. Ale Bilbo nie omyli€љsi€і w wyborze spadkobiercy, chocia€є nie zdawa€љ sobie !sprawy, jak donios€љe oka€єe si€іto w skutkach. Obawiam si€і, #€єe masz s€љuszno€ѕ€ј. Nie da€љoby si€і d€љu€єej utrzyma€ј w tym kraju Pier€ѕcienia w sekrecie, wi€іc zar€ђwno dla twego dobra,jak dla dobra innych b€іdziesz musia€љ st€ѓd odej€ѕ€ј pozostawiaj€ѓc tu nazwisko Bagginsa. Nie by€љoby bezpiecznie nosi€ј je poza granicami Shire€§u i w Dzikich Krajach. Daj€і ci nowe nazwisko na czas podr€ђ€єy. Ruszysz w €ѕwiat jako pan Underhill. !Nie s€ѓdz€і jednak, by€ѕ musia€љ podr€ђ€єowa€ј samotnie. Mo€єesz wzi€ѓ€ј towarzysza, je€єeli znajdziesz w€ѕr€ђd znajomych kogo€ѕ godnego zaufania, kogo€ѕ, kto zechce dotrzyma€ј ci kompanii i kogo ty zechceszpoci€ѓgn€ѓ€ј za sob€ѓ w nieprzewidziane niebezpiecze€ќstwa. Ale szukaj€ѓc towarzysza, b€ѓd€ї bardzo ostro€єny w wyborze. "B€ѓd€ї ostro€єny zwierzaj€ѓc si€і bodaj najserdeczniejszemu przyjacielowi. Wr€ђg ma wielu szpieg€ђw i wiele sposob€ђw, by pods€љucha€ј twoje sekrety. Nagle Gandalf urwa€љ, jakby czego€ѕ nas€љuchuj€ѓc. Frodo !u€ѕwiadomi€љ sobie, €єe w domu i w ogrodzie jest niezwykle cicho. Gandalf przyczai€љ si€і przy oknie. Znienacka jednym !susem skoczy€љ naprz€ђd i d€љug€ѓ#r€іk€ѓ si€іgn€ѓ€љ na zewn€ѓtrz pod parapet. Rozleg€љ si€і pisk i ukaza€љa si€і k€іdzierzawa g€љowa Sama Gamgee, kt€ђrego "Czarodziej ci€ѓgn€ѓ€љ w g€ђr€і za ucho. - Na moj€ѓ brod€і! - rzek€љ Gandalf. - A wi€іc to Sam Gamgee? Co€ѕ ty tutaj robi€љ? !- S€љowo daj€і, panie Gandalfie! - odpar€љ Sam. - Nic nie robi€љem! W€љa€ѕnie traw€і przycina€љem pod oknem, o, widzi pan! - I na dow€ђd podni€ђs€љ z ziemi no€єyce. - Nie - surowo rzek€љ Gandalf. - Od d€љu€єszego ju€є czasu nie s€љysza€љem szcz€іku twoich no€єyc. Od jak dawna strzyg€љe€ѕuszami? - Nie uszami, tylko traw€і strzyg€љem, za przeproszeniem pa€ќskim. - Nie udawaj durnia. M€ђw, co€ѕ s€љysza€љ i dlaczego pods€љuchiwa€љe€ѕ? - Oczy Gandalfa ciska€љy p€љomienie, "brwi zje€єy€љy si€і jak szczotki. - Panie Frodo! - krzykn€ѓ€љ Sam dr€є€ѓc ca€љy. - niech mnie pan broni! Niech pan nie pozwoli, €єeby on mnie przemieni€љ w jakiego cudaka! M€ђj stary tatu€ѕ nie prze€єy€љby tego! "S€љowo daj€і, €єe nie mia€љem nic z€љego na my€ѕli! - Gandalf nie zrobi ci krzywdy- rzek€љ Frodo z trudem powstrzymuj€ѓc si€і od €ѕmiechu, jakkolwiek sam by€љ te€є zaskoczony i troch€і zbity z tropu. - Wie r€ђwnie dobrze jak ja, €єe nie mia€љe€ѕ z !pewno€ѕci€ѓ z€љych zamiar€ђw. Ale teraz uspok€ђj si€і i dopowiadajuczciwie na pytania. - Ano, prosz€і pana - rzek€љ Sam dygoc€ѓc z lekka - s€љysza€љem r€ђ€єne rzeczy, kt€ђrych ani w z€ѓb nie zrozumia€љem, o jakim€ѕ nieprzyjacielu i o "pier€ѕcieniach, i o panu Bilbo, i o smokach, i o g€ђrze ognistej,i... o elfach, prosz€і pana! A s€љucha€љem dlatego, €єe nie mog€љem si€і oderwa€ј, pan chyba wie, jak to bywa. "Okropnie lubi€і takie historie. I wierz€і w nie €ѕwi€іcie, niech sobie Ted gada, co chce. Najbardziej mi o te elfy chodzi. Tak bym je chcia€љ zobaczy€ј! Czy nie m€ђg€љby mnie pan zabra€ј z sob€ѓ i poznajomi€ј z elfami, panie Frodo? Gandalf wybuchn€ѓ€љ €ѕmiechem. !- Chod€ї no tutaj! - krzykn€ѓ€љ ichwyciwszy obur€ѓcz zdumionego Sama wci€ѓgn€ѓ€љ goprzez okno razem z no€єycami,$€їd€їb€љami obci€іtej trawy i ca€љ€ѓ osob€ѓ do pokoju i postawi€љ na posadzce. - Zabra€ј ci€і do elf€ђw, co? - rzek€љ wpatruj€ѓc si€і pilnie w oczy ch€љopaka, lecz ju€є z u€ѕmiechem na #wargach. - Wi€іc s€љysza€љe€ѕ, €єe pan Frodo wybiera si€і w drog€і? - Tak, prosz€і pana. I dlatego si€і zach€љysn€ѓ€љem, a wtedy pan mnie us€љysza€љ. Stara€љem si€і powstrzyma€ј, ale wyrwa€љo mi si€і, bo okropnie si€і zmartwi€љem. - Nie ma innej rady - ze smutkiem powiedzia€љ Frodo. Nagle u€ѕwiadomi€љ sobie, €єe ucieczka z Shire€§u oznacza wiele bolesnych rozsta€ќ, a nie tylko po€єegnanie z wygodnym w€љasnym domem w Bag End. - Musz€і i€ѕ€ј w €ѕwiat. Ale... - spojrza€љ uwa€єnie na Sama - !je€єeli naprawd€і jeste€ѕ do mnieprzywi€ѓzany, dotrzymasz sekretu. Rozumiesz? Bo inaczej"- gdyby€ѕ chocia€є s€љowo pisn€ѓ€љ z tego, co tu pods€љucha€љe€ѕ - Gandalf pewnie by ci€і zmieni€љ w nakrapian€ѓ ropuch€і, a do ogrodu napu€ѕci€љby mn€ђstwo w€і€єy. Sam dr€є€ѓc pad€љ na kolana. - Wstawaj! - rzek€љ Gandalf. - Wymy€ѕli€љem dla ciebie co€ѕ lepszego, co€ѕ, co ci zamknie usta, a zarazem ukarze za pods€љuchiwanie. P€ђjdziesz razem z panem Frodo. "- Ja? P€ђjd€і? - wrzasn€ѓ€љ Sam i !zacz€ѓ€љ skaka€ј jak pies, kiedy si€і go zaprasza na spacer. - Zobacz€і elfy i wszystko...! Hura! #I Sam rozp€љaka€љ si€і z rado€ѕci. Rozdzia€љ 3 Trzech to ju€є kompania - Powiniene€ѕ wyruszy€ј cichcem i powiniene€ѕ wyruszy€јwkr€ђtce - rzek€љ Gandalf. Min€і€љo bowiem par€і tygodni, aFrodo wcale nie objawia€љ gotowo€ѕci do podr€ђ€єy. - Wiem. Ale trudno spe€љni€ј jednocze€ѕnie oba te warunki -!odpar€љ Frodo. - Je€єeli znikn€і jak Bilbo, wie€ѕ€ј o tym rozniesie si€і w mgnieniu oka po ca€љym kraju. - Oczywi€ѕcie, €єe nie mo€єesz tak znikn€ѓ€ј - powiedzia€љ Gandalf. - To by wcale nie by€љo dobrze. Powiedzia€љem: wkr€ђtce, nie: natychmiast. Je€єeli nie mo€єesz znale€ї€ј jakiego€ѕ sposobu, €єeby si€і wymkn€ѓ€ј po cichu, tak €єeby nie zwr€ђci€ј powszechnej uwagi, to lepiej ju€є z dwojga z€љego odwlec troch€і wyjazd. Ale nie marud€ї zbyt d€љugo. - Mo€єe by tak poczeka€ј do jesieni albo do naszych urodzin? - spyta€љ Frodo. - "My€ѕl€і, €єe do tego czasu jako€ѕ bym to m€ђg€љ urz€ѓdzi€ј. Prawd€і m€ђwi€ѓc, teraz, gdy trzeba ju€є by€љo wprowadzi€ј zamiar w czyn, Frodo z wielk€ѓ"niech€іci€ѓ my€ѕla€љ o podr€ђ€єy. Bag End nigdy w ci€ѓgu tych wszystkich lat nie wydawa€љo mu si€і tak mi€љ€ѓ siedzib€ѓ, chcia€љ te€є nacieszy€ј si€і w pe€љni ostatnim latem sp€іdzonym w Shire. Wiedzia€љ, €єe z nadej€ѕciem jesieni bodaj po€љowa jego serca ch€іtnie sk€љoni si€і do my€ѕli o w€іdr€ђwce, jak zwykle o tej porze roku. W duchu ju€є postanowi€љ sobie opu€ѕci€ј dom w dzie€ќ swoich !pi€і€јdziesi€ѓtych - a Bilba sto dwudziestych €ђsmych - urodzin. Ten dzie€ќ zdawa€љ mu si€і najodpowiedniejszy do rozpocz€іcia przygody i !wst€ѓpienia w €ѕlady wuja. My€ѕl o odszukaniu Bilba zaprz€ѓta€љa go naj€єywiej i os€љadza€љa gorycz wyjazdu. O Pier€ѕcieniu "i o tym, dok€ѓd Pier€ѕcie€ќ mo€єe go zaprowadzi€ј, stara€љ si€і my€ѕle€ј jak najmniej. Nie wszystkie te my€ѕli zwierza€љ Gandalfowi. Trudno by€љoby powiedzie€ј, ile z nich Czarodziej odgadywa€љ. Przygl€ѓda€љ si€і Frodowi z u€ѕmiechem. !- Zgoda - rzek€љ. - S€ѓdz€і, €єe "to dobry pomys€љ. Ale d€љu€єej niezwlekaj. Zaczynam si€і niepokoi€ј powa€єnie. Tymczasem b€ѓd€ї ostro€єny i nikomu ani s€љ€ђwkiem nie wspomnij, dok€ѓd si€і !wybierasz. Przypilnuj te€є, €єebySam Gamgee nic nie wypapla€љ. Bo inaczej musia€љbym go naprawd€і zamieni€ј w ropuch€і. - Cho€јbym chcia€љ, nie mog€і si€і wygada€ј, dok€ѓd si€і wybieram - rzek€љ Frodo - bo sam jak dot€ѓd nic pewnego nie wiem. - Nie m€ђw g€љupstw - odpar€љ Gandalf. - Nie przestrzegam ci€і, €єeby€ѕ nie zostawia€љ adresu w urz€іdzie pocztowym. Ale nikt nie powinien wiedzie€ј,€єe opuszczasz Shire, dop€ђki nie b€іdziesz st€ѓd daleko. A w€іdrowa€ј, czy przynajmniej wyruszy€ј, musisz na p€ђ€љnoc, po€љudnie, zach€ђd czy wsch€ђd, nikomu nie zdradzaj€ѓc celu podr€ђ€єy. "- Tak by€љem poch€љoni€іty my€ѕl€ѓo rozstaniu z domem i o roz€љ€ѓce z przyjaci€ђ€љmi, €єe nawet nie zastanawia€љem si€і nad kierunkiem podr€ђ€єy - rzek€љ Frodo. - Dok€ѓd bowiem !i€ѕ€ј? Czym si€і kierowa€ј? Czego"w€љa€ѕciwie szuka€ј? Bilbo rusza€љ!po skarb, wybiera€љ si€і tam i z powrotem, ale ja mam skarb zgubi€ј i wcale nie wraca€ј, przynajmniej nie widz€і tej mo€єliwo€ѕci przed sob€ѓ. - Niezbyt daleko przed siebie umiesz si€іgn€ѓ€ј wzrokiem - powiedzia€љ Gandalf. - Podobniezreszt€ѓ jak ja. Mo€єe sam b€іdziesz musia€љ odnale€ї€ј Szczeliny Zag€љady, a mo€єe kto€ѕ inny przejmie od ciebie to zadanie. Nie wiem. W ka€єdym razie nie jeste€ѕ jeszcze got€ђw do dalekiej podr€ђ€єy. - Nie jestem - potwierdzi€љ Frodo. - Ale jaki kurs powinienem wzi€ѓ€ј na pocz€ѓtek? - Steruj przeciw niebezpiecze€ќstwu. Nie za pochopnie jednak i nie najprostsz€ѓ drog€ѓ - odpar€љ Czarodziej. - Je€єeli chcesz us€љucha€ј mojej rady, id€ї do Rivendell. Podr€ђ€є tam nie powinna by€ј zbyt niebezpieczna, jakkolwiek droga jest teraz trudniejsza ni€є dawniej, a pod jesie€ќ pogorszy si€і jeszcze. - Rivendell! - rzek€љ Frodo. - Doskonale! Rusz€і wi€іc na wsch€ђd i b€іd€і zd€ѓ€єa€љ do Rivendell. Wezm€і z sob€ѓ Sama w odwiedziny do elf€ђw, ch€љopak oszaleje z rado€ѕci. M€ђwi€љ to lekkim tonem, lecz serce drgn€і€љo mu w piersi i zapragn€ѓ€љ zobaczy€ј dom Elronda P€ђ€љelfa, odetchn€ѓ€ј powietrzem g€љ€іbokiej doliny, wkt€ђrej dotychczas mieszka€љo w spokoju mn€ђstwo elf€ђw. Pewnego letniego wieczora zdumiewaj€ѓca wie€ѕ€ј dotar€љa !€њPod Bluszcz€ћ i €њPod ZielonegoSmoka€ћ. Zapomniano o olbrzymach i wszystkich z€љowieszczych znakach na pograniczu wobec sprawy o wiele donio€ѕlejszej: pan Frodo sprzedaje czy nawet ju€є sprzeda€љ Bag End. I to komu? Bagginsom z Sackville! !- Wzi€ѓ€љ €љadny grosz - m€ђwili jedni. - Za bezcen odda€љ - powiadali inni. - Jak€єeby inaczej, skoro !to pani Lobelia dobija€љa targu. (Otho zmar€љ jaki€ѕ czas przedtem, w dojrza€љym, lecz niezbyt s€іdziwym wieku stu "dw€ђch lat). Jeszcze wi€іcej ni€є o cenie rozprawiano o przyczynach, kt€ђre mog€љy sk€љoni€ј pana Froda do !sprzeda€єy pi€іknej norki. Ten i €ђw - opieraj€ѓc si€і na pewnychnapomknieniach i minach pana Bagginsa - twierdzi€љ, €єe Frodowyczerpa€љ zasoby pieni€і€єne; opuszcza€љ Hobbiton, €єeby osi€ѓ€ѕ€ј w Bucklandzie w€ѕr€ђd swoich krewnych Brandybuck€ђw i €єy€ј odt€ѓd skromnie z sumy uzyskanej za Bag End. - Byle jak najdalej od Baggins€ђw z Sackville - dodawali niekt€ђrzy. Lecz przekonanie o niewyczerpanych bogactwach Baggins€ђw z Bag End tak by€љo zakorzenione, €єe wi€іkszo€ѕ€ј nie mog€љa uwierzy€ј w taki pow€ђd decyzji Froda i snu€љa inne, mniej lub bardziej nieprawdopodobne domys€љy z w€љasnej fantazji; przewa€єnie dopatrywano si€і jakiej€ѕ tajemnej i nie wykrytej dotychczas intrygi Gandalfa. Jakkolwiek Czarodziej siedzia€љcicho i nie wychodzi€љ za dnia z norki - wszyscy wiedzieli, €єe#€њprzyczai€љ si€і w Bag End€ћ. Ale czy ta przeprowadzka naprawd€і dogadza€љa zamiaromCzarodzieja, czy nie, jedno by€љo pewne: Frodo Baggins postanowi€љ wr€ђci€ј do Bucklandu. - Tak, wyprowadzam si€і tej jesieni - m€ђwi€љ. - Merry Brandybuck szuka tam dla mnie jakiej€ѕ przyjemnej norki albo domku. Rzeczywi€ѕcie, za po€ѕrednictwem przyjaciela ju€є #wybra€љ i kupi€љ siedzib€і Ustro€ќ,opodal Buckleburga. Wszystkimz wyj€ѓtkiem Sama opowiedzia€љ, €єe zamierza tam #osiedli€ј si€і na sta€љe. Wpad€љ naten pomys€љ ju€є po decyzji wyruszenia w kierunku na wsch€ђd, Buckland bowiem le€єa€љna wschodnim pograniczu Shire€§u, a €єe Frodo tam "w€љa€ѕnie sp€іdzi€љ dzieci€ќstwo, zapowied€ї powrotu w rodzinneokolice brzmia€љa przynajmniej wiarygodnie. Gandalf przebywa€љ w Shire dwamiesi€ѓce z g€ђr€ѓ. Wreszcie pewnego wieczora pod koniec czerwca, wkr€ђtce po ostatecznym ustaleniu plan€ђw Froda, Czarodziej niespodzianie oznajmi€љ, €єe nazajutrz zn€ђw rusza w €ѕwiat.- Mam nadziej€і, €єe nie na #d€љugo - rzek€љ. - Id€і jednak a€є na po€љudniow€ѓ granic€і $zasi€іgn€ѓ€ј j€іzyka, o ile to si€і "oka€єe mo€єliwe. Ju€є i tak d€љugopr€ђ€єnowa€љem. Czarodziej m€ђwi€љ to lekko, Frodowi jednak wyda€љ si€і stroskany. #- Czy co€ѕ si€і sta€љo? - zapyta€љ.- W€љa€ѕciwie nic, ale dosz€љy mnie pewne s€љuchy, troch€і niepokoj€ѓce i wymagaj€ѓce sprawdzenia. Gdybym doszed€љ do wniosku, €єe wskazane jest,by€ѕ st€ѓd odszed€љ niezw€љocznie, wr€ђc€і sam albo w najgorszym wypadku przy€ѕl€і"ci s€љ€ђwko. Na razie trzymaj si€і!u€љo€єonego planu, lecz post€іpujjeszcze ostro€єniej ni€є dotychczas, szczeg€ђlnie z Pier€ѕcieniem. Raz jeszcze powtarzam ci, pami€іtaj: nie u€єywaj go! Ruszy€љ w drog€і o €ѕwicie. - Wr€ђc€і lada dzie€ќ - powiedzia€љ. - A najp€ђ€їniej - na po€єegnalne przyj€іcie urodzinowe. Bior€ѓc wszystko pod uwag€і s€ѓdz€і, €єe na szlaku b€іdzie ci potrzebne moje towarzystwo. Pocz€ѓtkowo Frodo bardzo by€љ zaniepokojony i cz€іsto rozmy€ѕla€љ, co te€є za s€љuchy mog€љy doj€ѕ€ј do Gandalfa; z czasem jednak niepok€ђj st€іpia€љ, a €єe pogoda by€љa pi€іkna, hobbit na razie odsun€ѓ€љ od siebie troski. Rzadko Shire zaznawa€љ r€ђwnie pogodnego lata i r€ђwnie urodzajnej jesieni; drzewa ugina€љy si€і od jab€љek, mi€ђd przelewa€љ si€і z plastr€ђw, zbo€єa wyros€љy bujnie i k€љosy mia€љy ci€і€єkie. "Jesie€ќ by€љa ju€є w pe€љni, zanimFrodo znowu zacz€ѓ€љ si€і niepokoi€ј o Gandalfa. Wrzesie€ќ mija€љ, a Czarodziej nie dawa€љ znaku €єycia. Dzie€ќ urodzin i wyprowadzki zbli€єa€љ si€і, ale "Gandalf ani si€і nie zjawi€љ, ani !nie przys€љa€љ wie€ѕci. W Bag Endzapanowa€љ ruch. Do pomocy w pakowaniu rzeczy przyby€љo kilku przyjaci€ђ€љ Froda: Fredegar Bolger i Folko Boffin, no i oczywi€ѕcie najserdeczniejsi druhowie, Pippin Tuk i Merry Brandybuck.Kompania ta przewraca€љa po prostu dom do g€ђry nogami. Dwudziestego wrze€ѕnia drog€ѓ przez most na Brandywinie odjecha€љy w stron€і Bucklandu kryte wozy na€љadowane meblami i rzeczami, kt€ђrych Frodo nie sprzeda€љ wraz z nork€ѓ. Nazajutrz Frodo, nie na€єarty ju€є zaniepokojony, przez ca€љy dzie€ќ wypatrywa€љ Gandalfa. W czwartek poranekwsta€љ pi€іkny i pogodny, jak ongi w dzie€ќ wielkiej urodzinowej zabawy Bilba. !Gandalf jednak si€і nie zjawi€љ. Wieczorem Frodo wyda€љ uczt€і po€єegnaln€ѓ, bardzo zreszt€ѓ skromn€ѓ, bo do sto€љu siad€љo pr€ђcz gospodarza jedynie czterech jego pomocnik€ђw. Frodo wszak€єe by€љ zatroskanyi nie w humorze. Ci€ѓ€єy€љa mu "na sercu my€ѕl, €єe ju€є wkr€ђtce b€іdzie musia€љ rozsta€ј si€і z m€љodymi przyjaci€ђ€љmi. !Zastanawia€љ si€і te€є, jak im o tym powiedzie€ј. Ale czterej hobbici kipieli werw€ѓ, tote€є po chwili mimo nieobecno€ѕci Gandalfa weso€љy nastr€ђj ogarn€ѓ€љ ca€љe towarzystwo. Jadalnia by€љa ogo€љocona z mebli, zosta€љ w #niej tylko st€ђ€љ i krzes€љa, lecz kolacj€і podano wy€ѕmienit€ѓ, a wina najprzedniejsze, bo Frodo wy€љ€ѓczy€љ swoj€ѓ piwniczk€і z inwentarza rzeczyodst€іpowanych Bagginsom z Sackville. - Nie wiem, co si€і stanie z reszt€ѓ mojego dobytku, kiedy wpadnie w €љapy nowych gospodarzy, ale dla wina znalaz€љem lepszy schowek! - rzek€љ Frodo wys€ѓczaj€ѓc do !dna kieliszek. By€љa to ostatnia kropla wina ze starych winnic. Prze€ѕpiewali mn€ђstwo pie€ѕni, nagadali si€і o wszystkich wsp€ђlnych wspomnieniach, a wreszcie wypili zdrowie Bilba €ѕwi€іc€ѓc urodziny wuja razem z urodzinami siostrze€ќca, wedle przestrzeganego przez Froda zwyczaju. Potem, nim #si€і pok€љadli do €љ€ђ€єek, wyszli przed nork€і odetchn€ѓ€ј €ѕwie€єym powietrzem i spojrze€ј na gwiazdy. Po€єegnalna uczta Froda by€љa zako€ќczona, a Gandalf nie przyby€љ. Nazajutrz ranek przeszed€љ im na €љadowaniu jeszcze jednego wozu resztkami manatk€ђw. Zaopiekowa€љ si€і nim Merry i pojecha€љ na wozie z Grubasem, czyli Fredegarem Bolgerem. - Kto€ѕ musi przygotowa€ј nowydom na twoje przyj€іcie - rzek€љ Merry. - No, do pr€іdkiego zobaczenia !pojutrze, je€ѕli nie za€ѕpicie w drodze! Folko po drugim €ѕniadaniu wr€ђci€љ do swego domu, lecz Pippin zosta€љ. Frodo, niespokojny i niepewny, daremnie nadstawia€љ ucha, czynie us€љyszy pukania Gandalfa. Postanowi€љ czeka€ј do "zmierzchu. Gandalf, je€ѕliby si€і zjawi€љ po jego odej€ѕciu, a #chcia€љ go pilnie widzie€ј, m€ђg€љ dop€іdzi€ј podr€ђ€єnych w Ustroni, a nawet ich wyprzedzi€ј. Frodo bowiem wyrusza€љ pieszo. Zamierza€љ - dla przyjemno€ѕci, a bardziej ni€є z innych powod€ђw dlatego,€єe chcia€љ raz jeszcze przyjrze€ј si€і dobrze krajowi -w€іdrowa€ј z Hobbitonu do granic Buckleburga bez po€ѕpiechu. obbici to doprawdyami. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПQp5 cVRЅ  cЙSР> cTў!Q cUO- cтVT87FE- B€іdzie to dla mnie zarazem niez€љa gimnastyka - rzek€љ przegl€ѓdaj€ѓc si€і w zakurzonym lustrze na €ѕcianie opustosza€љego hallu. Od dawnanie uprawia€љ dalszych marsz€ђwi wyda€љ si€і sobie nieco skapcania€љy. Po lunchu ku wielkiemu niezadowoleniu Froda zjawi€љa si€і Lobelia w towarzystwie swego p€љowow€љosego syna, Lotha. - Nareszcie to wszystko jest nasze! - powiedzia€љa Lobelia wkraczaj€ѓc do norki. Nie by€љo to grzeczne odezwanie si€і, a ponadto, €ѕci€ѕle m€ђwi€ѓc, niezupe€љnie zgodne z prawd€ѓ, bo umowa wchodzi€љa w €єycie dopiero z wybiciem p€ђ€љnocy. Lobelia zas€љugiwa€љa jednak na "pewn€ѓ pob€љa€єliwo€ѕ€ј, musia€љa przecie€є czeka€ј na obj€іcie Bag End o siedemdziesi€ѓt siedem lat d€љu€єej, ni€є sobie pocz€ѓtkowo obiecywa€љa, i tymczasem do€єy€љa setki. Jakkolwiek b€ѓd€ї, przysz€љa teraz dopilnowa€ј, czy nic z tego, za co zap€љaci€љa, nie !wyniesiono z norki, i za€є€ѓda€љakluczy. Niepr€іdko da€љa si€і zaspokoi€ј, przynios€љa bowiem dok€љadny spis nabytych rzeczyi sprawdza€љa pozycje po pozycji. W ko€ќcu odesz€љa ze swoim Lothem, z zapasowym kluczem oraz z obietnic€ѓ, €єe Frodo zostawi dla niej drugi klucz u Dziadunia Gamgee. Krzywi€љa si€і co prawda na to, niedwuznacznie daj€ѓc do zrozumienia, €єe nie jest wcalepewna, czy Gamgee do rana nie spl€ѓdruje norki. Frodo nie pocz€іstowa€љ Lobelii nawet fili€єank€ѓ herbaty. Zjad€љ podwieczorek w towarzystwie Pippina i Sama Gamgee w kuchni. Oficjalnie og€љoszono, €єe Sam udaje si€і do Bucklandu, €єeby nadal us€љugiwa€ј panu Frodowi i zajmowa€ј si€і jego ogr€ђdkiem; Dziadunio Gamgee popar€љ ten projekt, nic wszak€єe nie mog€љo go pocieszy€ј w strapieniu, o jaki przyprawia€љa go my€ѕl o s€ѓsiadowaniu odt€ѓd z Lobeli€ѓ. - Ostatni nasz posi€љek w Bag End! - rzek€љ Frodo wstaj€ѓc od sto€љu. Zmywanie pozostawili !Lobelii. Pippin i Sam €ѕcisn€іli rzemieniami trzy podr€ђ€єne worki i ustawili je na ganku. Potem Pippin po raz ostatni wyszed€љ na spacer do ogrodu. Sam znikn€ѓ€љ. S€љo€ќce zachodzi€љo. Norka wydawa€љa si€і smutna, ponura, rozbita. Frodo kr€ѓ€єy€љ po znajomych pokojach patrz€ѓc, jak blask s€љoneczny przygasa na €ѕcianach, a cienie $wype€љzaj€ѓ z k€ѓt€ђw. Zrobi€љo si€іciemno. Frodo wyszed€љ na dw€ђr#a€є do furtki na ko€ќcu €ѕcie€єki, a potem kilka krok€ђw drog€ѓ w d€ђ€љ Pag€ђrka. Jeszcze si€і €љudzi€љ, €єe mo€єe zobaczy Gandalfa wspinaj€ѓcego si€і w mroku pod g€ђr€і. Niebo by€љo pogodne, gwiazdy rozb€љyskiwa€љy jasno. - Noc zapowiada si€і pi€іknie - !powiedzia€љ Frodo g€љo€ѕno. - To dobry pocz€ѓtek. Mam ochot€і ju€є wreszcie wyruszy€ј. Uprzykrzy€љo mi si€і czekanie. P€ђjd€і, a Gandalf niech mnie goni. Zawr€ђci€љ, ale natychmiast stan€ѓ€љ w miejscu, bo zza zakr€іtu, od Bagshot Row !dosz€љy go jakie€ѕ g€љosy. Jeden "z nich nale€єa€љ niew€ѓtpliwie do Dziadunia Gamgee, drugi by€љ obcy i nieprzyjemny. S€љ€ђw nieznajomego Frodo nie rozr€ђ€єnia€љ, lecz odpowiedzi Dziadunia, troch€і krzykliwe, s€љysza€љ dobrze. Hamfast Gamgee zdawa€љ si€і rozdra€єniony. - Nie, pana Bagginsa nie ma wdomu. Dzisiaj rano wyruszy€љ w drog€і, a m€ђj Sam z nim razem,w ka€єdym razie wywie€їli wszystkie rzeczy. Tak, sprzeda€љ gospodarstwo i #wyprowadzi€љ si€і, ju€єem m€ђwi€љ. Dlaczego? To ju€є nie moja sprawa i nie wasza. Dok€ѓd? Owszem, wiem, to nie sekret. Do Buckleburga czy gdzie€ѕ w tamte okolice. Tak, tak, szmatdrogi. Nigdy nie by€љem tak daleko. W Bucklandzie zreszt€ѓ sami dziwacy mieszkaj€ѓ. Nie, €єadnej wiadomo€ѕci dla nikogo u mnie nie zostawi€љ. Dobranoc! Kroki zadudni€љy po stoku Pag€ђrka. Frodo zdziwi€љ si€і "troch€і, €єe odczu€љ tak€ѓ ulg€і wsercu stwierdzaj€ѓc, €єe "oddala€љy si€і, zamiast zbli€єa€ј do jego norki. €њPewnie "dlatego, €єe uprzykrzy€љy mi si€і ju€є pytania i dociekania na temat moich poczyna€ќ - #pomy€ѕla€љ. - Ile€є to w€ѕcibstwa w€ѕwiecie!€ћ Przysz€љo mu do g€љowy, €єe mo€єe warto spyta€ј Dziadunia, z kim rozmawia€љ, ale - na swoje szcz€і€ѕcie czy #mo€єe nieszcz€і€ѕcie - rozmy€ѕli€љ "si€і i szybko wr€ђci€љ do Bag End.Pippin siedzia€љ pod gankiem naswoim worku. Sama nie by€љo. !Frodo przest€ѓpi€љ pr€ђg norki i krzykn€ѓ€љ w ciemno€ѕ€ј: - Sam! Ju€є czas w drog€і! - Lec€і, lec€і, prosz€і pana! - odpowiedzia€љ z g€љ€іbi norki "g€љos Sama, a w chwil€і p€ђ€їniej ukaza€љ si€і hobbit ocieraj€ѓc d€љoni€ѓ usta. €egna€љ si€і z bary€љk€ѓ piwa w piwnicy. - Zaopatrzy€љe€ѕ si€і, co? - spyta€љ Frodo. - Tak, prosz€і pana. Na jaki€ѕ czas wystarczy. Frodo zamkn€ѓ€љ i zaryglowa€љ !okr€ѓg€љe drzwiczki, odda€љ kluczSamowi. - Skocz no i odnie€ѕ to ojcu, Samie - rzek€љ. - Potem biegnij !na prze€љaj, €єeby€ѕmy na ciebie nie czekali u furtki na ko€ќcu €ѕcie€єki za €љ€ѓkami. Nie b€іdziemy teraz noc€ѓ szli przez miasteczko. Za wiele ciekawych oczu i uszu. Sam pu€ѕci€љ si€і p€іdem do ojcowskiego domu. - No, wreszcie ruszamy! - !rzek€љ Frodo. Zarzucili worki na plecy i obeszli od zachodu !nork€і. - €egnaj! - powiedzia€љ Frodo spogl€ѓdaj€ѓc w ciemne, !puste okna. Podni€ђs€љ r€іk€і, a !potem odwr€ђci€љ si€і (zupe€љnie jak kiedy€ѕ Bilbo, lecz tego Frodo nie wiedzia€љ) i pospieszy€љ za Peregrinem !€ѕcie€єk€ѓ przez ogr€ђd w d€ђ€љ. Przeskoczyli €єywop€љot w !miejscu, gdzie by€љ najni€єszy, ijak powiew wiatru w trawach weszli w noc. U st€ђp Pag€ђrka od zachodniego stoku znale€їli furtk€і prowadz€ѓc€ѓ na w€ѓsk€ѓ dr€ђ€єk€і. Tu zatrzymali si€і i przyci€ѓgn€іli rzemienie u work€ђw. Zaraz te€є biegiem zjawi€љ si€і zasapany Sam; ci€і€єk€ѓ pak€і ni€ђs€љ przytroczon€ѓ wysoko na plecach, a na g€љowie mia€љ wysoki bezkszta€љtny filcowy worek, kt€ђry nazywa€љ kapeluszem. W mroku wygl€ѓda€љzupe€љnie jak krasnolud. - Jestem pewien, €єe najci€і€єsze rzeczy wpakowali€ѕcie do mojego worka - powiedzia€љ Frodo. - Wsp€ђ€љczuje €ѕlimakom i wszelkim stworzeniom, kt€ђre d€їwigaj€ѓ swoje domy na w€љasnych grzbietach. - Ja bym m€ђg€љ nie€ѕ€ј wi€іcej rzeczy, prosz€і pana. M€ђj worek jest zupe€љnie lekki - !o€ѕwiadczy€љ Sam m€і€єnie, cho€ј zgo€љa niewiarygodnie. - Nic od niego nie bierz, Samie- rzek€љ Pippin. - Dobrze mu tak! Niesie tylko to, co kaza€љ zapakowa€ј. Rozleniwi€љ si€і ostatnimi czasy, ale b€іdzie muwkr€ђtce l€єej, jak straci w marszu co€ѕ nieco€ѕ z w€љasnej wagi. - Zlituj si€і nad biednym, !starym hobbitem! - za€ѕmia€љ si€іFrodo. - Z pewno€ѕci€ѓ b€іd€і wiotki jak wierzbowa ga€љ€ѓzka,nim dotrzemy do Bucklandu. €artowa€љem oczywi€ѕcie. Podejrzewam, €єe Sam wzi€ѓ€љ na!siebie o wiele wi€іcej, ni€єby musprawiedliwie powinno przypa€ѕ€ј w udziale. Zrobimy z tym porz€ѓdek na najbli€єszym $popasie. - Uj€ѓ€љ w gar€ѕ€ј lask€і. - No, skoro lubimy nocne przechadzki - powiedzia€љ - przemaszerujmy kilka mil przedsnem. Szli najpierw na zach€ђd dr€ђ€єk€ѓ, lecz wkr€ђtce j€ѓ opu€ѕcili i skr€іcili w lewo na pola. Sun€іli g€іsiego wzd€љu€є €єywop€љot€ђw, skrajem zagajnik€ђw, a noc otula€љa ich swoim mrokiem. W ciemnych p€љaszczach stali si€і tak niewidzialni, jakby wszyscy mieli czarodziejskie !pier€ѕcienie. Byli hobbitami, a w"dodatku starali si€і i€ѕ€ј cicho, wi€іc nawet hobbit nie s€љysza€љby ich krok€ђw, a zwierz€іta polne i le€ѕne !zaledwie dostrzega€љy, €єe kto€ѕ przeszed€љ obok. Po jakim€ѕ czasie przeprawili si€і przez Wod€і po w€ѓskiej k€љadce na zach€ђd od Hobbitonu. Struga ciek€љa tutaj #kr€іt€ѓ, czarn€ѓ wst€ѓ€єk€ѓ mi€іdzypochylonymi olchami. O mil€і czy dwie dalej na po€љudnie !pospiesznie przeci€іli go€ѕciniecbiegn€ѓcy przez most na "Brandywinie; znale€їli si€і wi€іc w Tuklandzie i kieruj€ѓc kroki na po€љudnio-wsch€ђd zacz€іli wspina€ј si€і na Zielone Wzg€ђrza. St€ѓd widzieli miasteczko mrugaj€ѓce €ѕwiat€љami w €љagodnej dolinie Wody. Wkr€ђtce jednak w€ѕr€ђd falistego, okrytego mrokiem terenu znikn€ѓ€љ Hobbiton, a potem z kolei osiedle Nad Wod€ѓ, rozci€ѓgni€іte wzd€љu€є szarego stawu. Kiedy €ѕwiat€љo ostatniej zagrody zosta€љo daleko za nimi migoc€ѓc w€ѕr€ђd drzew, Frodo obejrza€љ si€і i !r€іk€ѓ zrobi€љ gest po€єegnania. - Chcia€љbym wiedzie€ј, czy jeszcze kiedy€ѕ w €єyciu "zobacz€і t€і dolin€і - powiedzia€љcicho. Po trzech godzinach marszu zatrzymali si€і na odpoczynek. Noc by€љa jasna, ch€љodna, wygwie€єd€єona, lecz od strumieni i niskich €љ€ѓk pasma mg€љy niby smoki pe€љz€љy na zbocza wzg€ђrz. Przezroczyste korony brz€ђz ko€љysane lekkim powiewem rysowa€љy nad g€љowami w€іdrowc€ђw czarn€ѓ sie€ј na tle bladego nieba. !Zjedli lekk€ѓ (jak na hobbit€ђw) "kolacj€і i ruszyli dalej. Wkr€ђtce"trafili na w€ѓsk€ѓ drog€і, kt€ђra rozwija€љa si€і fali€ѕcie to w g€ђr€і, to w d€ђ€љ i gin€і€љa w ciemnej dali przed nimi: by€љa to droga do Le€ѕnego Dworu i promu w Buckleburgu. !Odbiega€љa w g€ђr€і od g€љ€ђwnego#go€ѕci€ќca doliny i wij€ѓc si€і po zboczach Zielonych Wzg€ђrz prowadzi€љa do dzikiego Le€ѕnego Zak€ѓtka Wschodniej wiartki Shire€§u. Po chwili "zanurzyli si€і w g€љ€іboki par€ђw mi€іdzy €ѕcianami smuk€љych drzew, kt€ђre w ciemno€ѕciach !szele€ѕci€љy suchymi li€ѕ€јmi. Z pocz€ѓtku gaw€іdzili albo ch€ђrem nucili cichutko jak€ѓ€ѕ melodi€і, znale€їli si€і bowiem wreszcie z dala od ciekawych uszu. P€ђ€їniej maszerowali w milczeniu, a Pippin zacz€ѓ€љ odstawa€ј od towarzyszy. W ko€ќcu, gdy wspinali si€і na strome zbocze, zatrzyma€љ si€і i ziewn€ѓ€љ. - Taki jestem senny - powiedzia€љ - €єe chyba #przewr€ђc€і si€і na €ѕrodek drogi. Czy zamierzacie spa€ј w marszu? Ju€є blisko p€ђ€љnoc. - Zdawa€љo mi si€і, €єe lubisz nocne spacery - rzek€љ Frodo. -Ale nie ma po co si€і zbytnio spieszy€ј. Merry spodziewa si€і nas dopiero pojutrze. Zrobimy popas w najbli€єszym dogodnym miejscu. - Wiatr wieje od zachodu - powiedzia€љ Sam. - Po tamtej stronie wzg€ђrza b€іdzie zacisznie i do€ѕ€ј przytulnie. Je€єeli pami€і€ј mnie nie zawodzi, jest przed nami suchy b€ђr sosnowy. Sam w promieniu dwudziestu mil wok€ђ€љ Hobbitonu dobrze zna€љ okolic€і, na tym wszak€єe ko€ќczy€љa si€і jego wiedza geograficzna. Przekroczywszy szczyt pag€ђrka zaraz weszli wsosnowy las. Zboczyli ze "€ѕcie€єki, zanurzyli si€і mi€іdzy drzewa w g€љ€ѓb pachn€ѓcych !€єywic€ѓ ciemno€ѕci i nazbierali suszu oraz szyszek na ognisko.Wkr€ђtce p€љomie€ќ trzaska€љ weso€љo u st€ђp starej sosny, a trzej podr€ђ€єni siedzieli przy nim chwil€і, p€ђki g€љowy nie zacz€і€љy im opada€ј sennie na "piersi. W€ђwczas zawin€іli si€і w p€љaszcze i koce, u€љo€єyli - ka€єdy w wybranym zag€љ€іbieniumi€іdzy pot€і€єnymi korzeniami drzewa - i niemal natychmiast zasn€іli. Warty nie wystawiali; nawet Frodo nie obawia€љ si€і niczego tutaj, w samym sercu !Shire€§u. Kiedy ognisko zagas€љo,zbli€єy€љo si€і do nich kilka zwierz€ѓt le€ѕnych. Lis, spiesz€ѓcy lasem w jakich€ѕ sobie tylko wiadomych sprawach, przystan€ѓ€љ na par€і minut w€іsz€ѓc. €њHobbici! - #pomy€ѕla€љ. - €wiat si€і ko€ќczy! S€љysza€љem, €єe dziwne rzeczy dziej€ѓ si€і w tym kraju, ale pierwszy raz w €єyciu widz€і, €єeby hobbit nocowa€љ pod go€љym niebem u st€ђp drzewa. Nawet trzech hobbit€ђw! To jest co€ѕ nadzwyczajnego!€ћ Lis !mia€љ s€љuszno€ѕ€ј; nigdy jednak nie dowiedzia€љ si€і czego€ѕ wi€іcej o tym zagadkowym przypadku. Ranek wsta€љ blady i mglisty. Frodo zbudzi€љ si€і pierwszy i stwierdzi€љ, €єe korze€ќ sosny !wygni€ђt€љ mu dziur€і w plecach i€єe kark mu zesztywnia€љ bole€ѕnie. €њSpacerek dla przyjemno€ѕci! Czemu€є nie pojecha€љem wozem? - pomy€ѕla€љ, jak zwykle na pocz€ѓtku ka€єdej wycieczki. - Iwszystkie moje pi€іkne puchowe piernaty sprzeda€љem Bagginsom z Sackville! W sam raz dogodzi€љyby im korzenie sosny!€ћ Przeci€ѓgn€ѓ€љ si€і i zawo€љa€љ: - Wstawajcie, hobbici! Mamy wspania€љy poranek! - Co w nim widzisz wspania€љego? - spyta€љ Pippin otwieraj€ѓc jedno oko i zerkaj€ѓc spod koca. - Sam! #€niadanie na p€ђ€љ do dziesi€ѓtej,!prosz€і. Czy woda na k€ѓpiel ju€є gor€ѓca? Sam zerwa€љ si€і mocno zaspany.- Nie, prosz€і pana! Jeszcze nie. "Frodo €ѕci€ѓgn€ѓ€љ z Pippina koc izwin€ѓ€љ go, a potem wyszed€љ na skraj lasu. Daleko na wschodzie s€љo€ќce podnosi€љo si€і czerwone z mgie€љ zalegaj€ѓcych g€іsto €ѕwiat. Drzewa, mieni€ѓce si€і karminemi z€љotem, jakby odci€іte od korzeni, p€љyn€і€љy w morzy mg€љy. Troch€і ni€єej, po lewej r€іce Froda, droga opada€љa stromo w d€ђ€љ i znika€љa w parowie. Gdy wr€ђci€љ, Sam i Pippin ju€є rozpalili ognisko. - Woda! - krzykn€ѓ€љ Pippin. - Gdzie jest woda? - Nie nosz€і jej w kieszeniach - odpar€љ Frodo. - My€ѕleli€ѕmy, €єe poszed€љe€ѕ "szuka€ј €їr€ђd€љa - rzek€љ Pippin "krz€ѓtaj€ѓc si€і ko€љo zapas€ђw i wyci€ѓgaj€ѓc kubki. - Skocz no chocia€є teraz. - Chod€їcie razem ze mn€ѓ - powiedzia€љ Frodo - i we€їcie wszystkie manierki. U st€ђp wzg€ђrza p€љyn€ѓ€љ !strumie€ќ. Nape€љnili manierki a tak€єe polowy kocio€љek pod ma€љym wodospadem, gdzie woda bryzga€љa z wysoko€ѕci kilku st€ђp na pr€ђg z szarego kamienia. Zimna by€љa jak l€ђd; #hobbici otrz€ѓsali si€і i parskali myj€ѓc w niej twarze i r€іce. !Nim zjedli €ѕniadanie i zwin€іli baga€єe, min€і€љa godzina !dziesi€ѓta; rozpogodzi€љo si€і i pociepla€љo. Zbiegli ze zbocza, przeprawili si€і na drugi brzeg potoku w miejscu, gdzie przep€љywa€љ pod drog€ѓ, potem !wspi€іli si€і na nast€іpny stok, w g€ђr€і, w d€ђ€љ, na drugi €љa€ќcuch wzg€ђrz. P€љaszcze, koce, woda, prowiant i wszystek sprz€іt znowu zaci€ѓ€єy€љy im niezno€ѕnie na grzbietach. Marsz zapowiada€љ si€і uci€ѓ€єliwy, dzie€ќ upalny. Po kilku wszak€єe milach droga przesta€љa skaka€ј to w g€ђr€і, #to w dolin€і; wspi€і€љa si€і bardzokr€іtymi zakosami na stromy wa€љ i st€ѓd ju€є ostatni raz mia€љa ich sprowadzi€ј w d€ђ€љ. Otworzy€љ si€і przed nimi widok na rozleg€љ€ѓ nizin€і usian€ѓ k€іpami drzew i gin€ѓc€ѓ w oddali w brunatnej le€ѕnej mgle.Ponad Le€ѕnym Zak€ѓtkiem spogl€ѓdali ku Brandywinie. Go€ѕciniec rozwija€љ si€і jak sznurek z k€љ€іbka. - Droga biegnie bez ko€ќca - !rzek€љ Pippin - ale ja nie mog€і biec bez odpoczynku. Pora na drugie €ѕniadanie. Siad€љ na wale opodal drogi i patrza€љ ku wschodowi na mglisty widnokr€ѓg, za kt€ђrym kry€љa si€і rzeka i granica !Shire€§u, kraju, gdzie sp€іdzi€љ ca€љe dotychczasowe €єycie. Sam siad€љ przy nim. Szeroko otwiera€љ kr€ѓg€љe oczy - wypatrywa€љ nowego horyzontunad nieznajom€ѓ krain€ѓ. - Czy w tych lasach mieszkaj€ѓelfy? - spyta€љ. - O ile mi wiadomo, nie - odpar€љ Pippin. Frodo milcza€љ. On tak€єe !patrza€љ na wsch€ђd i na drog€і, jakby j€ѓ widzia€љ po raz pierwszy. Nagle przem€ђwi€љ g€љo€ѕno, lecz jak gdyby do siebie. Recytowa€љ z wolna: A droga wiedzie w prz€ђd i w prz€ђd, Sk€ѓd si€і zacz€і€љa, tu€є za progiem - I w dal przede mn€ѓ mknie na wsch€ђd, A ja wci€ѓ€є za ni€ѓ - tak, jak mog€і... Skorymi stopy za ni€ѓ w €ѕlad - A€є w szersz€ѓ si€і rozp€љynie drog€і, Gdzie strumie€ќ licznych dr€ђg ju€є wpad€љ... A potem dok€ѓd? - rzec nie mog€і. - To co€ѕ jakby wiersze !starego Bilba - rzek€љ Pippin. - Czy mo€єe to twoja w€љasna przer€ђbka? Nie brzmi€ѓ te s€љowa zbyt zach€іcaj€ѓco. - Nie wiem - powiedzia€љ Frodo.- Zdawa€љo mi si€і, €єe sam w tej chwili uk€љadam te wiersze, ale mo€єe je s€љysza€љem dawno temu. Z pewno€ѕci€ѓ przypominaj€ѓ mi €єywo Bilba z ostatnich lat przed jego "znikni€іciem. Mawia€љ cz€іsto, €єejest tylko jedna jedyna droga i€єe jest jak wielka rzeka: €їr€ђd€љo tryska spod ka€єdych drzwi, a ka€єda €ѕcie€єka stanowi jego dop€љyw. €њNiebezpiecznie wychodzi€ј zaw€љasny pr€ђg, m€ђj Frodo! - powiada€љ nieraz. - Trafisz na go€ѕciniec i je€єeli nie powstrzymasz swoich n€ђg, ani si€і spostrze€єesz, kiedy ci€і ponios€ѓ. Czy zdajesz sobie spraw€і, €єe to jest ta sama €ѕcie€єka, kt€ђra biegnie przez #Mroczn€ѓ Puszcz€і, i €єe je€ѕli jejpozwolisz, mo€єe ci€і zaprowadzi€ј a€є pod Samotn€ѓ G€ђr€і albo nawet dalej i w gorsze jeszcze miejsce?€ћ Mia€љ "na my€ѕli dr€ђ€єk€і zaczynaj€ѓc€ѓ si€і od drzwi w Bag End, a zwykle m€ђwi€љ o tym po powrocie z dalekiej przechadzki. - No, mnie go€ѕciniec nie porwie, przynajmniej nie wcze€ѕniej ni€є za godzin€і - rzek€љ Pippin zsuwaj€ѓc worek zplec€ђw. Towarzysze poszli za jego przyk€љadem, oparli !baga€єe o wa€љ i siedli z nogami wyci€ѓgni€іtymi na drog€і. Po odpoczynku zjedli sute drugie €ѕniadanie, a po €ѕniadaniu є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBWp… c‹Xѕ 0 cюY%k cQZ"# cД[Г,€ c\37JOzznowu pozwolili sobie na #odpoczynek. S€љo€ќce si€і zni€єy€љo!i blask zachodu rozla€љ si€і nad krajem, nim zeszli ze wzg€ђrza.Dotychczas nie spotkali po drodze €єywej duszy. Szlak by€љ ma€љo ucz€іszczany, bo nie nadawa€љ si€і dla woz€ђw, a !zreszt€ѓ ma€љo kto mia€љ interes !do Le€ѕnego Zak€ѓtka. Wlekli si€іjeszcze godzin€і, a nawet d€љu€єej, gdy nagle Sam "przystan€ѓ€љ nads€љuchuj€ѓc. Byli teraz na r€ђwninie i droga, po $wielu skr€іtach, s€љa€љa si€і dalej "prosto w€ѕr€ђd €љ€ѓk, na kt€ђrych !tu i €ђwdzie wystrzela€љy smuk€љedrzewa, forpoczty bliskich ju€єlas€ђw. - S€љycha€ј za nami t€іtent kucalub konia - rzek€љ Sam. Obejrzeli si€і, lecz zakr€іt przes€љania€љ dalszy widok. - Mo€єe to Gandalf nas goni? - powiedzia€љ Frodo, ale bez przekonania; nagle co€ѕ go "tkn€і€љo, €єeby si€і ukry€ј przed oczyma tego nadci€ѓgaj€ѓcego za nimi je€їd€їca. - Pewnie przesadzam - rzek€љ, jakby si€і usprawiedliwiaj€ѓc - wola€љbym jednak nie pokazywa€ј si€і tutaj na drodze nikomu. Znudzi€љo mnie to ci€ѓg€љe obserwowanie i roztrz€ѓsanie ka€єdego mojego kroku. A je€ѕli to jest Gandalf - doda€љ na wszelki wypadek - zrobimy mu!niespodziank€і, €єeby odp€љaci€ј za sp€ђ€їnienie. Schowajmy si€і teraz! Sam i Pippin szybko skoczyli wlewo i przypadli w ma€љej jamce opodal drogi. Przywarli p€љasko do ziemi. Frodo waha€љ si€і przez sekund€і: ch€і€ј ukrycia si€і walczy€љa w jego sercu z ciekawo€ѕci€ѓ czy mo€єe jakim€ѕ innym jeszcze uczuciem. T€іtent kopyt zbli€єa€љ si€і szybko. W ostatniej chwili $Frodo rzuci€љ si€і w g€іst€ѓ k€іp€і trawy za drzewem ocieniaj€ѓcym drog€і. Uni€ђs€љ troch€і g€љow€і i ostro€єnie wygl€ѓda€љ zza ogromnego korzenia. Od zakr€іtu na drodze ukaza€љ !si€і kary ko€ќ, nie hobbicki kuc,lecz ros€љy wierzchowiec; na nim, jak gdyby skulony w siodle, siedzia€љ du€єy m€і€єczyzna, spowity w suty czarny p€љaszcz z kapturem, tak €єe tylko buty, wsuni€іte w strzemiona, wygl€ѓda€љy spod fa€љd. Twarzy w cieniu kaptura nie mo€єna by€љo dostrzec. Gdy dojecha€љ do drzewa, za kt€ђrym kry€љ si€і Frodo, ko€ќ stan€ѓ€љ w miejscu. Z kaptura doby€љ si€і szmer, jakby #je€їdziec w€іszy€љ usilnie jak€ѓ€ѕ nieuchwytn€ѓ wo€ќ; obraca€љ przy tym g€љow€ѓ to w jedn€ѓ, to w drug€ѓ stron€і. Nag€љy €ѕlepy strach zdj€ѓ€љ !Froda. Wspomnia€љ o Pier€ѕcieniu.Ledwie €ѕmia€љ oddycha€ј, ale pokusa, by doby€ј Pier€ѕcienia zkieszeni ogarn€і€љa go z tak€ѓ "si€љ€ѓ, €єe zacz€ѓ€љ przesuwa€ј z wolna r€іk€і. Czu€љ, €єe byle wsun€ѓ€љ Pier€ѕcie€ќ na palec - b€іdzie bezpieczny. Rada Gandalfa wydawa€љa si€і niedorzeczna. Bilbo przecie€є u€єywa€љ Pier€ѕcienia. €њJestem jeszcze w Shire€ћ - pomy€ѕla€љ !Frodo, gdy d€љo€ќ jego dotkn€і€љa€љa€ќcuszka, na kt€ђrym by€љ umocowany Pier€ѕcie€ќ. W tym momencie je€їdziec wyprostowa€љ si€і w siodle i "potrz€ѓsn€ѓ€љ uzd€ѓ. Ko€ќ ruszy€љ naprz€ђd, z pocz€ѓtku st€іpa, potem €єwawym truchtem. Frodo wyczo€љga€љ si€і na skraj drogi i patrzy€љ za je€їd€їcem, !p€ђki mu nie znikn€ѓ€љ w oddali. Nie by€љ pewny, lecz wyda€љo mu$si€і, €єe ko€ќ skr€іci€љ ze szlaku wprawo, mi€іdzy drzewa. - Bardzo to dziwne i wr€іcz niepokoj€ѓce - rzek€љ Frodo samdo siebie, id€ѓc po towarzyszy."Pippin i Sam ca€љy czas le€єeli z g€љowami zanurzonymi w trawie i nic nie widzieli. Frodo wi€іc opisa€љ im je€їd€їca i opowiedzia€љ o jego niezwyk€љym zachowaniu. - Nie umiem wyt€љumaczy€ј dlaczego, ale by€љem przekonany, €єe wypatrywa€љ, araczej w€іszy€љ mnie. Nie !mia€љem te€є w€ѓtpliwo€ѕci co do tego, €єe nie chc€і by€ј przez niego dostrze€єony. Nigdy jeszcze w Shire nie widzia€љem ani nie odczu€љem nic podobnego. "- Ale po c€ђ€є by si€і kt€ђry€ѕ z Du€єych Ludzi miesza€љ w nasze !sprawy? - spyta€љ Pippin. - I co w og€ђle robi w naszych stronach? - Kr€іc€ѓ si€і tutaj ludzie - rzek€љ Frodo. - W Po€љudniowej wiartce, o ile mi wiadomo, dosz€љo do pewnych zatarg€ђw znimi. Ale o je€їd€їcach takich !jak ten w €єyciu nie s€љysza€љem.Ciekaw jestem, sk€ѓd on si€і tu wzi€ѓ€љ. - Z przeproszeniem pa€ќskim - !wtr€ѓci€љ si€і niespodzianie Sam - ja wiem sk€ѓd. Ten Czarny Je€їdziec przyjecha€љ z Hobbitonu, chyba €єe ich jest kilku. Wiem tak€єe, dok€ѓd on jedzie. - Co to znaczy? - ostro spyta€љ Frodo, patrz€ѓc ze zdumieniem na Sama. - Dlaczego wcze€ѕniej nic o tym nie m€ђwi€љe€ѕ? - Dopiero teraz sobie wszystko przypomnia€љem, prosz€і pana. To by€љo tak: wczoraj wieczorem, kiedy przybieg€љem z kluczem do naszej norki, ojciec mi !powiedzia€љ te s€љowa: €њTo€ѕ ty tutaj, Sam? My€ѕla€љem, €єe wyjecha€љe€ѕ rano z panem Frodo. Jaki€ѕ obcy cz€љowiek pyta€љ mnie o pana Bagginsa i oBag End. Dopiero co odszed€љ. Odes€љa€љem go do Buckleburga. Prawd€і rzek€љszy, nie podoba€љ mi si€і €ђw go€ѕ€ј. Bardzo si€і !ze€їli€љ, kiedym mu powiedzia€љ, €єe pan Baggins ju€є na dobre si€і wyprowadzi€љ ze swojego starego domu. Sykn€ѓ€љ, a€є mnie"dreszcz przeszed€љ€ћ. €њCo to by€љza jeden?€ћ - spyta€љem Dziadunia. €њNic nie wiem - powiada - ale €єe nie hobbit, to pewne. Wysoki, czarny, z g€ђry na mnie patrza€љ. Co€ѕ mi si€і widzi, €єe to kt€ђry€ѕ z Du€єych Ludzi, zza granicy. "M€ђwi€љ te€є jako€ѕ €ѕmiesznie€ћ. Wi€іcej nie pyta€љem, prosz€і pana, spieszy€љem si€і, bo panowie na mnie czekali. Zreszt€ѓ nie przej€ѓ€љem si€і wcale. Ojciec starzeje si€і, !niedowidzi, a musia€љo by€ј ju€є do€ѕ€ј ciemno, kiedy ten go€ѕ€ј !przyszed€љ na Pag€ђrek i spotka€љmojego staruszka, jak wyszed€љodetchn€ѓ€ј troch€і przed dom. $Mam nadziej€і, €єe ojciec... i ja...nie napytali€ѕmy panu jakiej€ѕ biedy. - W ka€єdym razie do Dziadunia nie mog€і mie€ј pretensji - rzek€љ Frodo. - !Prawd€і m€ђwi€ѓc s€љysza€љem, jakrozmawia€љ z jakim€ѕ nieznajomym, kt€ђry o mnie si€і dopytywa€љ, i o ma€љy w€љos nie podszed€љem, €єeby dowiedzie€ј !si€і, co to za jeden. Szkoda, €єetego w€ђwczas nie zrobi€љem, i szkoda, €єe€ѕ mi ty, Samie, wcze€ѕniej o tym zdarzeniu niewspomnia€љ. By€љbym mo€єe ostro€єniejszy na tej drodze. - Ale mo€єliwe te€є, €єe ten je€їdziec nie ma nic wsp€ђlnego z nieznajomym, kt€ђry nagabywa€љ Dziadunia - powiedzia€љ Pippin. - Opu€ѕcili€ѕmy Hobbiton ukradkiem, nie wyobra€єam sobie, jakim sposobem m€ђg€љby trafi€ј na nasz €ѕlad. - Mo€єe w€іchem, prosz€і pana - rzek€љ Sam. - Ojciec m€ђwi€љ, €єe ten nieznajomy by€љ ca€љy czarny. - Szkoda, €єe nie czeka€љem na Gandalfa - mrukn€ѓ€љ Frodo. - No, ale kto wie, czy to nie pogorszy€љoby jeszcze sprawy? - A wi€іc co€ѕ wiesz, a przynajmniej czego€ѕ si€і domy€ѕlasz o tym je€їd€їcu? - #spyta€љ Pippin, kt€ђry dos€љysza€љ wyszeptane s€љowa. - Nie wiem i wola€љbym si€і nie domy€ѕla€ј - odpar€љ Frodo. - Dobrze, kuzynie. Zachowaj chwilowo sekret przy sobie, skoro lubisz tajemnice. Ale co teraz poczniemy? Ch€іtnie bymco€ѕ przegryz€љ, zdaje mi si€і jednak, €єe powinni€ѕmy "wynie€ѕ€ј si€і st€ѓd co pr€іdzej. Twoja opowie€ѕ€ј o je€їd€їcu, kt€ђry w€іszy, chocia€є nosa mu nie wida€ј, mocno mnie zaniepokoi€љa. "- Tak, ja te€є my€ѕl€і, €єe trzebaruszy€ј zaraz - rzek€љ Frodo - ale nie p€ђjdziemy ju€є go€ѕci€ќcem, bo je€їdziec "m€ђg€љby zawr€ђci€ј albo m€ђg€љby nadjecha€ј drugi. Trzeba dzi€ѕ jeszcze zrobi€ј porz€ѓdny skok naprz€ђd. Do Bucklandu zosta€љo nam €љadnych kilka mil. Cienie drzew le€єa€љy d€љugie i smuk€љe na trawie, gdy ruszali znowu. Trzymali si€і teraz o rzut kamienia od go€ѕci€ќca, po jego lewej stronie, staraj€ѓc #si€і i€ѕ€ј tak, by nikt z drogi nie m€ђg€љ ich dostrzec. To wszak€єeutrudnia€љo marsz, bo trawa by€љa g€іsta i spl€ѓtana, grunt wyboisty, a drzewa coraz $cz€і€ѕciej zbija€љy si€і w g€ѓszcz. Za ich plecami s€љo€ќce zasz€љo za wzg€ђrza, wiecz€ђr nadci€ѓgn€ѓ€љ, nim dotarli do ko€ќca d€љugiej r€ђwniny, przez #kt€ђr€ѓ szlak bieg€љ prosto. Dalej #skr€іca€љ nieco na po€љudnie i wi€љsi€і znowu, wchodz€ѓc w las starych d€іb€ђw. "W pobli€єu drogi natkn€іli si€і naogromny zwalony pie€ќ, €єywy "jeszcze, bo li€ѕcie nie zwi€іd€љy #na p€іdach, kt€ђre pu€ѕci€љy si€і zpo€љamanych ga€љ€іzi. Pie€ќ !jednak spr€ђchnia€љ i by€љ pusty w €ѕrodku; olbrzymia dziupla #otwiera€љa si€і w€ѓsk€ѓ szczelin€ѓ,niewidoczn€ѓ z go€ѕci€ќca. "Hobbici wczo€љgali si€і do niej i siedli na pod€ѕci€ђ€љce z !zesch€љych li€ѕci i pr€ђchna. Tu odpocz€іli i zjedli lekk€ѓ kolacj€і, gaw€іdz€ѓc z cicha i od czasu do czasu nadstawiaj€ѓc uszu. Gdy podkradli si€і zn€ђw ku drodze, otacza€љ ich ju€є p€ђ€љmrok. Zachodni wiatr wzdycha€љ %w€ѕr€ђd ga€љ€іzi, li€ѕcie szepta€љy. Wkr€ђtce drog€і zacz€ѓ€љ €љagodnie, lecz wytrwale ogarnia€ј zmierzch. Na ciemniej€ѓcym wschodzie, nad drzewami, wzesz€љa pierwsza gwiazda. Maszerowali w szeregu, noga w nog€і, €єeby doda€ј sobie ducha. Po jakim€ѕ czasie, kiedy gwiazdy rozmno€єy€љy si€і i ja€ѕniej rozb€љys€љy na niebie, "w€іdrowc€ђw opu€ѕci€љ niepok€ђj i !przestali nas€љuchiwa€ј t€іtentu kopyt. Zanucili cichutko, bo hobbici lubi€ѓ €ѕpiewa€ј w marszu, zw€љaszcza gdy zbli€єaj€ѓ si€і noc€ѓ po przechadzce ku domowi. !Wi€іkszo€ѕ€ј hobbit€ђw €ѕpiewa w takich razach piosenk€і o #kolacji albo o €љ€ђ€єku, lecz nasi trzej bohaterowie nucili piosenk€і o w€іdr€ђwce (jakkolwiek nie omieszkali, oczywi€ѕcie, wspomnie€ј w niej r€ђwnie€є o jedzeniu i spaniu). #Jej s€љowa u€љo€єy€љ Bilbo Baggins do melodii starej jak g€ђry i nauczy€љ jej Froda podczas wsp€ђlnych wycieczek €ѕcie€єkami Doliny, gdy opowiada€љ siostrze€ќcowi o swoich przygodach. Na kominku ogie€ќ gorze, A pod dachem ciep€љe €љo€єe; Lecz, €єe stopy wypocz€іte, Mo€єe jeszcze za zakr€іtem Ujrzym drzewo albo kamie€ќ Przez nikogo nie widziane... Kwiat i drzewo, trawa, li€ѕ€ј - Trzeba nam i€ѕ€ј, dalej i€ѕ€ј, Woda, niebo, wzg€ђrze, jar - Naprz€ђd marsz, naprz€ђd marsz.Za zakr€іtem mo€єe czeka Droga nowa i daleka, A cho€ј dzi€ѕ j€ѓ omijamy, Jutro tu€є za progiem bramy Mo€єe €ѕcie€єka nas uwiedzie, Kt€ђra wprost na ksi€і€єyc wiedzie... #Jab€љko, orzech, cier€ќ i g€љ€ђg - $Nie €єa€љuj n€ђg, nie €єa€љuj n€ђg, Staw, dolina, piasek, g€љaz - €egnam was, €єegnam was. Dom za nami, €ѕwiat przed nami, Wielu trzeba i€ѕ€ј drogami, By w kr€ѓg nocy wkroczy€ј godnie, Nim zap€љon€ѓ gwiazd pochodnie. Wtedy zn€ђw przed nami wrotaI powraca€ј w dom ochota... Cie€ќ i chmura, zmierzch i mg€љaNiech znikn€ѓ - sza, cicho - sza. Chleb i mi€іso, lampa, piec, %I w €љ€ђ€єko lec - w €љ€ђ€єko lec... Pie€ѕ€ќ sko€ќczy€љa si€і. "- A teraz do €љ€ђ€єka! A teraz do "€љ€ђ€єka! - za€ѕpiewa€љ Pippin na ca€љy g€љos. - Pss! - uciszy€љ go Frodo. - #Zdaje si€і, €єe zn€ђw s€љysz€і stuk podk€ђw. Cisi niczym cienie drzew, zatrzymali si€і w miejscu !nas€љuchuj€ѓc. T€іtent dochodzi€љ z do€ѕ€ј daleka, lecz z wiatrem ni€ђs€љ si€і wyra€їnie i powoli przybli€єa€љ. Hobbici szybko i cichutko zbiegli z drogi w g€љ€іbszy mrok pomi€іdzy d€іby. - Nie odchod€їmy zbyt daleko - rzek€љ Frodo. - Nie chcia€љbym, €єeby kto€ѕ nas zobaczy€љ, ale chc€і si€і przekona€ј, czy to nie drugi Czarny Je€їdziec. - Dobrze - odpar€љ Pippin. - Niezapominaj jednak, €єe on w€іszy. Podkowy stuka€љy ju€є blisko. Nie by€љo czasu na szukanie kryj€ђwki lepszej ni€є #cie€ќ d€іbiny. Sam i Pippin skulilisi€і za grubym pniem, Frodo za€ѕ podpe€љzn€ѓ€љ z powrotem kudrodze i przywarowa€љ o par€і ledwie krok€ђw od jej brzegu. Szara, blada kreska go€ѕci€ќca #ja€ѕnia€љa po€ѕr€ђd lasu. Nad ni€ѓ €ѕwieci€љy gwiazdy, g€іsto rozsiane po ciemnym niebie, lecz ksi€і€єyca nie by€љo. T€іtent umilk€љ. Wyt€і€єaj€ѓc wzrok Frodo dostrzeg€љ ciemn€ѓ !sylwetk€і, kt€ђra przemkn€і€љa natle ja€ѕniejszej plamy mi€іdzy dwoma drzewami i zatrzyma€љa si€і nagle. Wygl€ѓda€љo to jak czarny cie€ќ konia prowadzonego przez mniejszy !czarny cie€ќ. Czarny cie€ќ sta€љ tu€є obok miejsca, w kt€ђrym hobbici opu€ѕcili drog€і, i ko€љysa€љ si€і na boki. Frodowi !wydawa€љo si€і, €єe s€љyszy jakby$w€іszenie. Cie€ќ przygi€ѓ€љ si€і do ziemi, a potem zacz€ѓ€љ si€і czo€љga€ј wprost na hobbita. I zn€ђw ogarn€і€љa Froda pokusa, €єeby wsun€ѓ€ј na palec Pier€ѕcie€ќ, pokusa tym razem silniejsza ni€є poprzednio. Tak "silna, €єe nim hobbit u€ѕwiadomi€љsobie, co robi, jego r€іka !znalaz€љa si€і w kieszeni. Lecz w!tej samej chwili z lasu dolecia€љgwar, jakby €ѕpiew i €ѕmiech jednocze€ѕnie. Jasne g€љosy wznosi€љy si€і i opada€љy w rozgwie€єd€єonej nocy. Czarny $cie€ќ wyprostowa€љ si€і i cofn€ѓ€љ. Skoczy€љ na cie€ќ konia i znikn€ѓ€љ, jak gdyby uton€ѓ€љ w ciemno€ѕci po drugiej stronie drogi. Frodo odetchn€ѓ€љ. - Elfy! - krzykn€ѓ€љ ochryp€љym szeptem Sam. - Elfy, prosz€і pana! I Sam by€љby si€і wyrwa€љ z mroku lasu w stron€і, sk€ѓd dolatywa€љy g€љosy, gdyby towarzysze nie odci€ѓgn€іli go si€љ€ѓ. !- Tak, to elfy - rzek€љ Frodo. - Spotyka si€і je czasami w Le€ѕnym Zak€ѓtku. Nie mieszkaj€ѓ w Shire, lecz wiosn€ѓi jesieni€ѓ zdarza im si€і tu zaw€іdrowa€ј z w€љasnych kraj€ђw, spoza Wie€єowych !Wzg€ђrz. Na szcz€і€ѕcie! Wy€ѕcie nic nie widzieli, ale Czarny Je€їdziec zatrzyma€љ si€і tu€є $przy nas i w€љa€ѕnie czo€љga€љ si€і ku nam, kiedy zabrzmia€љ €ѕpiewelf€ђw. Na ich g€љos umkn€ѓ€љ natychmiast. - A jak b€іdzie z elfami? - spyta€љ Sam, zbyt podniecony, by przejmowa€ј si€і zagadk€ѓ je€їd€їc€ђw. - Czy nie !mogliby€ѕmy podej€ѕ€ј i zobaczy€јich? #- Pos€љuchaj! Id€ѓ tutaj! - rzek€љ Frodo. - Wystarczy, by€ѕmy na nich zaczekali przy drodze. €piew si€і przybli€єy€љ. Jeden g€љos wybi€љ si€і wyra€їnie z ch€ђru. €piewa€љ w pi€іknym "j€іzyku elf€ђw, w j€іzyku, kt€ђry Frodo zna€љ bardzo s€љabo, a kt€ђrego dwaj pozostali hobbicinie znali wcale. A jednak d€їwi€іki mowy stopione z melodi€ѓ uk€љada€љy si€і w ich "my€ѕlach w s€љowa, na p€ђ€љ tylko zrozumia€љe. Oto, co us€љysza€љ Frodo: €nie€єyczko, pani jasna jak s€љo€ќce, €liczna kr€ђlowo zamorskich stref, O, €ѕwie€ј nam tutaj w€іdruj€ѓcym W€ѕr€ђd pl€ѓtaniny ga€љ€іzi i drzew! O Gilthoniel, o Elbereth, Oddech tw€ђj czysty, oczy ja€ѕniejsze od €љez! €nie€єko, €ѕnie€єyczko - nasze g€љosy €ѕpiewaj€ѓ, Nasze g€љosy ci€і wielbi€ѓ w zamorskim kraju. O gwiazdy, kt€ђre w bezs€љonecznym roku "B€љyszcz€ѓca d€љo€ќ jej rozsia€љa w€ѕr€ђd nieb - Patrzymy na was, lec€ѓce wysoko Jak srebrne kwiaty przez niebieski sklep! O Elbereth, o Gilthoniel, Wci€ѓ€є pami€іtamy, mieszka€ќcypodziemnych cel, !€nie€єko, €ѕnie€єyczko - z€љoty blask, kt€ђry gorza€љ, Twe gwiezdne €ѕwiat€љo na zachodnich morzach! Pie€ѕ€ќ ucich€љa. - To Elfy Wysokiego Rodu. Wym€ђwi€љy imi€і Elbereth! - rzek€љ Frodo zdumiony. - Nie wiedzia€љem, €єe mo€єna w Shire spotka€ј przedstawicieli tego najpi€іkniejszego ludu. Niewielu!ich pozosta€љo w €r€ђdziemiu, nawsch€ђd od Wielkiego Morza. Doprawdy, niezwykle szcz€і€ѕliwy przypadek. Hobbici siedli w cieniu przy go€ѕci€ќcu. Wkr€ђtce #nadci€ѓgn€і€љy elfy kieruj€ѓc si€і ku dolinie. Sz€љy wolno, a hobbici zobaczyli odblask gwiazd na ich w€љosach i oczach. Nie nios€љy pochodni, lecz €ѕwiat€љo podobne do €ѕwietlistej obw€ђdki, kt€ђra skrzy si€і nad g€ђrami przed wschodem ksi€і€єyca, s€љa€љo im !si€і u st€ђp. Maszerowa€љy teraz w milczeniu, ale ostatni elf "mijaj€ѓc hobbit€ђw obejrza€љ si€і i roze€ѕmia€љ. - Witaj, Frodo! - krzykn€ѓ€љ. - O p€ђ€їnej godzinie wybra€љe€ѕ si€і na przechadzk€і. A mo€єe€ѕ zab€љ€ѓdzi€љ? Potem zawo€љa€љ g€љo€ѕno na towarzyszy i ca€љa gromada elf€ђw zatrzyma€љa si€і otaczaj€ѓc hobbit€ђw. - A to dziw nad dziwami! - m€ђwili. - Trzech hobbit€ђw noc€ѓ w lesie! Czego€ѕ podobnego nie widzieli€ѕmy, !odk€ѓd Bilbo wyprowadzi€љ si€і z tych stron. Co to ma znaczy€ј?- Znaczy to po prostu, pi€іkni !przyjaciele - rzek€љ Frodo - €єe w€іdrujemy t€ѓ sam€ѓ co i wy !drog€ѓ. Lubi€і przechadza€ј si€і pod gwiazdami. Ch€іtnie te€є przy€љ€ѓczy€љbym si€і do waszej kompanii. - Ale nam nie potrzeba niczyjej kompanii, a zreszt€ѓ hobbici s€ѓ do€ѕ€ј nudni - odpowiedzia€љy elfy ze €ѕmiechem. - Dlaczego twierdzisz, €єe nam wypada ta sama droga, skoro nie wiesz, dok€ѓd idziemy? - A sk€ѓd wy znacie moje imi€і?- odwzajemni€љ si€і Frodo pytaniem. - My wiemy mn€ђstwo rzeczy -odpowiedzia€љy elfy. - Nieraz widzieli€ѕmy ci€і dawnymi czasyw towarzystwie Bilba, chocia€є ty nas nie widzia€љe€ѕ. - Kto jeste€ѕcie i kto wami dowodzi? - spyta€љ Frodo. - Nazywam si€і Gildor - powiedzia€љ przyw€ђdca elf€ђw, po €ѕniadaniu є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПB]p cЩ^t N c,_Тн c`Ÿ! cђaО,Љ _U bg7K€Д ten sam, kt€ђry pierwszy zagadn€ѓ€љ hobbit€ђw. - Gildor Inglorion z rodu Finroda. Jeste€ѕmy Wygna€ќcami, wi€іkszo€ѕ€ј naszych rodak€ђw dawno temu opu€ѕci€љa te strony, a my tak€єe nie zabawimy tutaj d€љugo, wr€ђcim za Wielkie Morze. Ale garstka naszych wsp€ђ€љplemie€ќc€ђw nadal mieszka spokojnie w Rivendell. A teraz, Frodo, powiedz nam co€ѕ o sobie. Wiemy bowiem, €єe cie€ќ l€іku pad€љ na ciebie. - O, m€ѓdrzy przyjaciele! - wtr€ѓci€љ si€і €єywo Pippin. - Powiedzcie nam, co wiecie o Czarnych Je€їd€їcach. - O Czarnych Je€їd€їcach? - Elfy przyciszy€љy g€љosy. - Dlaczego nas o nich pytacie? - Bo dwaj Czarni Je€їd€їcy !dogonili nas dzisiaj na drodze...a mo€єe to by€љ jeden, kt€ђry nas dwukrotnie dop€іdzi€љ - rzek€љ Pippin. - Zaledwie przed $chwil€ѓ, kiedy si€і zbli€єali€ѕcie, umkn€ѓ€љ. Elfy zrazu nie odpowiedzia€љy porozumiewaj€ѓc si€і cicho mi€іdzy sob€ѓ we w€љasnym "j€іzyku. W ko€ќcu Gildor zwr€ђci€љsi€і do hobbit€ђw. - Nie b€іdziemy o tym rozmawiali tutaj - rzek€љ. - Powinni€ѕcie teraz p€ђj€ѕ€ј z nami. Nie jest to zgodne z naszymi zwyczajami, lecz tym razem wyj€ѓtkowo gotowi jeste€ѕmy przyj€ѓ€ј was do kompanii i ugo€ѕci€ј na "dzisiejsz€ѓ noc, je€єeli chcecie. - O, pi€іkni przyjaciele! Nie spodziewa€љem si€і takiego !szcz€і€ѕcia - rzek€љ Pippin. Sam oniemia€љ. - Dzi€іkuj€і ci, Gildorze Inglorionie! - powiedzia€љ $k€љaniaj€ѓc si€і Frodo. - Elen sila lumenn omentielvo - gwiazda b€љyszczy nad godzin€ѓ naszegospotkania - doda€љ w j€іzyku elf€ђw. - Uwa€єajcie, przyjaciele! - !krzykn€ѓ€љ ze €ѕmiechem Gildor. -Nie m€ђwcie przy nim sekret€ђw!Oto hobbit uczony w Starodawnej Mowie! Bilbo by€љ dobrym nauczycielem. Witaj, $Przyjacielu Elf€ђw! - zwr€ђci€љ si€іdo Froda z uk€љonem. - Chod€їcie teraz wszyscy i "przy€љ€ѓczcie si€і do kompanii. A maszerujcie po€ѕrodku kolumny,€єeby kt€ђry nie zab€љ€ѓdzi€љ. Zm€іczycie si€і porz€ѓdnie, zanim staniemy na popas. - Dlaczego? Dok€ѓd si€і wybieracie? - spyta€љ Frodo. - Dzisiaj - do lasu na wzg€ђrzach ponad Le€ѕnym Dworem. To kilka mil st€ѓd, ale u celu czeka nas wypoczynek. A jutro za to b€іdziecie mieli kr€ђtsz€ѓ drog€і przed sob€ѓ. Ruszyli w milczeniu sun€ѓc jak cienie i migoc€ѓc nik€љymi €ѕwiate€љkami; elfy bowiem (jeszcze lepiej ni€є hobbici) !umiej€ѓ, je€ѕli chc€ѓ, porusza€ј si€і bezszelestnie. Pippina wkr€ђtce ogarn€і€љa senno€ѕ€ј i potkn€ѓ€љ si€і raz i drugi, ale smuk€љy elf id€ѓcy przy nim zawsze w por€і otacza€љ go ramieniem i chroni€љ od upadku. Sam u boku Froda kroczy€љ jak we €ѕnie, z wyrazem ni to l€іku,!ni to oszo€љomienia i rado€ѕci natwarzy. Las po obu stronach drogi !g€іstnia€љ teraz, drzewa tu by€љym€љodsze i bogaciej podszyte; agdy droga opad€љa w kotlin€і mi€іdzy dwoma wzg€ђrzami, na stokach pojawi€љy si€і bujne k€іpy leszczyny. Wreszcie elfy skr€іci€љy z drogi. Na prawo !odbiega€љa tu zielona €ѕcie€єka, niemal niewidoczna w g€ѓszczu;!wspi€іli si€і jej kr€іtym tropem przez lesiste zbocze a€є na grzbiet wzg€ђrza, wybiegaj€ѓcego daleko w g€љ€ѓb nadrzecznej doliny. Nagle wychyn€іli z cienia drzew, "otwar€љa si€і przed nimi rozleg€љa€љ€ѓka, szara w mroku nocy. Z trzech stron obejmowa€љy j€ѓ lasy, lecz od wschodu teren opada€љ stromo, tak €єe ciemne czuby drzew rosn€ѓcych w dole#ko€љysa€љy si€і u ich st€ђp. Dalej nizina rozpo€ѕciera€љa si€і mroczna i p€љaska pod wygwie€єd€єonym niebem. Bli€єej,w wiosce zwanej Le€ѕnym Dworem, mruga€љo par€і €ѕwiate€љek. "Elfy siad€љy na trawie i zacz€і€љy po cichu naradza€ј si€і mi€іdzy sob€ѓ; zdawa€љo si€і, €єe zapomnia€љy o hobbitach. Frodoi jego przyjaciele, bardzo #senni, owin€іli si€і w p€љaszcze i koce. Noc zapad€љa g€љ€іboka, €ѕwiat€љa w dolinie pogas€љy. "Pippin usn€ѓ€љ z g€љow€ѓ opart€ѓ ojak€ѓ€ѕ k€іp€і. Od wschodu wysoko na niebie pojawi€љa si€і konstelacja Remmirath - Sie€ј Gwiazd; z wolna ponad mg€љy wyp€љyn€ѓ€љ czerwony Borgil, roz€єarzony niby ognisty klejnot. Podmuch wiatru rozwia€љ mg€љy, jakby unosz€ѓc #zas€љon€і, i ukaza€љ si€і SzermierzNieba, Menelvagor, przepasanyblaskiem, pn€ѓcy si€і na !kraw€іd€ї €ѕwiata. Elfy wszystkienaraz wybuchn€і€љy €ѕpiewem. Nagle spod drzew czerwonym €ѕwiat€љem wystrzeli€љ w g€ђr€і ogie€ќ. - Chod€їcie! - zawo€љa€љy na hobbit€ђw elfy. - Chod€їcie! Teraz czas na rozmowy i zabaw€і. Pippin usiad€љ tr€ѓc oczy pi€і€ѕciami. Dr€єa€љ z ch€љodu. - W pa€љacu ogie€ќ p€љonie i uczta czeka na g€љodnych go€ѕci - powiedzia€љ jeden z elf€ђw staj€ѓc przed nim. U po€љudniowego kra€ќca polany #otwiera€љa si€і w €ѕcianie le€ѕnej przesieka. Zielony dywan trawy"wcina€љ si€і w las wy€ѕcie€љaj€ѓc !jakby wielk€ѓ sal€і, nad kt€ђr€ѓ #sklepia€љy si€і ga€љ€іzie drzew. Poobu stronach pot€і€єne pnie ci€ѓgn€і€љy si€і szeregiem niby kolumny. Po€ѕrodku pali€љo si€і ognisko, a na pniach kolumnady r€ђwnym, srebrnym i z€љotym p€љomieniem €ѕwieci€љy "€љuczywa. Elfy posiada€љy wok€ђ€љ ogniska na trawie lub na pie€ќkach po €ѕci€іtych starych drzewach. Kilku kr€іci€љo si€і roznosz€ѓc i nape€љniaj€ѓc puchary, inni podawali pe€љne talerze i p€ђ€љmiski. - Skromna to wieczerza - m€ђwili gospodarze hobbitom - bo kwaterujemy tu chwilowo w€ѕr€ђd las€ђw, z dala od naszych pa€љac€ђw. Je€єeli b€іdziemy was kiedy€ѕ podejmowa€ј u siebie w domu, ugo€ѕcimy was lepiej. - Mnie si€і to dzisiejsze przyj€іcie wydaje godne urodzinowej uczty - rzek€љ Frodo. "Pippin nie m€ђg€љ sobie p€ђ€їniej przypomnie€ј, co w€ђwczas jad€љi pi€љ, bo tak go oczarowa€љ !blask bij€ѓcy od twarzy elf€ђw i !pi€іkna r€ђ€єnorodna melodia ich !g€љos€ђw, €єe prze€єy€љ t€і noc, "jakby €ѕni€ѓc na jawie. Pami€іta€љjednak chleb, kt€ђry smakowa€љ mu lepiej, ni€є mog€љaby smakowa€ј umieraj€ѓcemu z g€љodu najbielsza bu€љka, i jagody s€љodkie jak le€ѕne poziomki, a dorodniejsze ni€є wszelkie owoce wypiel€іgnowane w ogrodach; wychyli€љ do dna puchar aromatycznego napoju, !€ѕwie€єego jak €їr€ђdlana woda, az€љocistego jak letnie popo€љudnie. Sam nigdy potem nie zdo€љa€љ w s€љowach wyrazi€ј ani bodaj u€ѕwiadomi€ј sobie jasno, co #czu€љ i my€ѕla€љ tej nocy, chocia€є!zachowa€љ j€ѓ w pami€іci w€ѕr€ђd najdonio€ѕlejszych wydarze€ќ !swojego €єycia. Najbli€єszy by€љ wyra€єeniu swoich uczu€ј, gdy m€ђwi€љ: €њAno, prosz€і pana, gdybym umia€љ wyhodowa€ј takie jab€љka, by€љbym pierwszym ogrodnikiem na €ѕwiecie. Ale do serca bardziej !ni€є wszystko inne trafi€љ mi ich €ѕpiew€ћ. !Frodo gaw€іdzi€љ, jad€љ i pi€љ z rozkosz€ѓ; przede wszystkim !jednak ch€љon€ѓ€љ s€љowa. S€љabo zna€љ j€іzyk elf€ђw i "przys€љuchiwa€љ mu si€і pilnie. Odczasu do czasu odzywa€љ si€і dous€љuguj€ѓcych elf€ђw i dzi€іkowa€љ im w ich w€љasnej mowie. U€ѕmiechali si€і odpowiadaj€ѓc weso€љo: €њOto per€љa mi€іdzy hobbitami!€ћ Wkr€ђtce Pippin usn€ѓ€љ na dobre, odniesiono go wi€іc na ubocze i u€љo€єono w kolibie pod drzewami; tu na mi€іkkim €љo€єu przespa€љ reszt€і nocy. Sam nie chcia€љ odst€іpowa€ј swego pana, tote€є po znikni€іciu #Pippina skuli€љ si€і u n€ђg Froda, !a€є w ko€ќcu sk€љoni€љ g€љow€і i zamkn€ѓ€љ oczy. Frodo czuwa€љ do p€ђ€їna rozmawiaj€ѓc z Gildorem. M€ђwili o wielu sprawach, dawnych i nowych, a Frodo wypytywa€љ Gildora o wszystko,co si€і dzia€љo na szerokim !€ѕwiecie poza granicami Shire€§u.Wie€ѕci by€љy przewa€єnie smutne i z€љowr€ђ€єbne: o wzmagaj€ѓcych si€і ciemno€ѕciach, o wojnach miedzy lud€їmi, o ucieczce elf€ђw. W ko€ќcu Frodo zada€љ pytanie, kt€ђre mu najbardziej ci€ѓ€єy€љo na sercu: - Powiedz mi, Gildorze, czy widzia€љe€ѕ Bilba po jego odej€ѕciu z Bag End? Gildor u€ѕmiechn€ѓ€љ si€і. - Owszem - rzek€љ. - Widzia€љem go dwukrotnie. !Po€єegna€љ si€і z nami tutaj, na !tym w€љa€ѕnie miejscu. P€ђ€їniej spotka€љem go znowu, ale daleko st€ѓd. Wi€іcej nic powiedzie€ј nie chcia€љ, Frodo za€ѕ umilk€љ. - Nie pyta€љe€ѕ mnie o swoje w€љasne sprawy ani mi o nich nie opowiedzia€љe€ѕ - rzek€љ !Gildor. - Ale troch€і ju€є o tym "sk€ѓdin€ѓd s€љysza€љem, a troch€і czytam z twojej twarzy i zgaduj€і my€ѕli, ukryte poza twoimi pytaniami. Opuszczasz Shire, ale w€ѓtpisz, czy znajdziesz to, czego szukasz, czy spe€љnisz, co zamierzasz, i czy w og€ђle wr€ђcisz. Prawda? - Tak - odpar€љ Frodo. - My€ѕla€љem jednak, €єe moja wyprawa stanowi sekret znanypoza mn€ѓ tylko Gandalfowi i temu oto wiernemu ch€љopcu - doda€љ patrz€ѓc na Sama, kt€ђry pochrapywa€љ z cicha. - My tego sekretu nie wydamy!Nieprzyjacielowi - rzek€љ Gildor.- Nieprzyjacielowi? - powt€ђrzy€љ Frodo. - A wi€іc znasz pow€ђd, dla kt€ђrego opuszczam Shire? - Nie wiem, dlaczego Nieprzyjaciel ci€і €ѕciga - odpowiedzia€љ Gildor - lecz !wiem, €єe ci€і tropi, jakkolwiek wydaje si€і to niepoj€іte. I ostrzegam ci€і, €єe teraz niebezpiecze€ќstwo jest zar€ђwno przed tob€ѓ, jak za tob€ѓ i oskrzydla ci€і z wszystkich stron. - M€ђwisz o je€їd€їcach? W€љa€ѕnie tego si€і obawia€љem, €єe to s€љudzy Nieprzyjaciela. Kim s€ѓ naprawd€і Czarni Je€їd€їcy? - Czy Gandalf nic ci o nich nie powiedzia€љ? - Nie wspomina€љ nigdy o takich istotach. - W takim razie nie s€ѓdz€і, €єebym powinien ci co€ѕ wi€іcej !m€ђwi€ј, bo strach m€ђg€љby ci€і "zniech€іci€ј do dalszej podr€ђ€єy."Zdaje mi si€і, €єe wyruszy€љe€ѕ z domu w ostatniej chwili, je€єeli"nie za p€ђ€їno. Musisz si€і teraz bardzo spieszy€ј, nie wolno ci si€і zatrzymywa€ј ani cofa€ј. Shire bowiem nie stanowi ju€є dla ciebie bezpiecznego schronienia. - Nie wyobra€єam sobie, €єeby jakiekolwiek informacje mog€љy !mnie bardziej przerazi€ј ni€є te #twoje p€ђ€љs€љ€ђwka i ostrze€єenia!- krzykn€ѓ€љ Frodo. - Oczywi€ѕcie wiedzia€љem, €єe niebezpiecze€ќstwo jest przedemn€ѓ, lecz nie spodziewa€љem si€і go spotka€ј w swoim w€љasnym kraju. Czy hobbit ju€є nie mo€єe spokojnie przej€ѕ€ј z Nad Wody nad Rzek€і? - Ten kraj nie jest tw€ђj w€љasny - rzek€љ Gildor. - Inne plemi€і mieszka€љo tu, nim si€і zjawili hobbici, inne te€є b€іdzie tutaj €єy€љo, gdy hobbit€ђw zabraknie. Otacza "ci€і szeroki €ѕwiat: mo€єesz si€і w nim zamkn€ѓ€ј, lecz nie uda ci si€і na zawsze od niego odgrodzi€ј. - Wiem... a jednak ten kraj wydawa€љ mi si€і zawsze bezpieczny i swojski. Co mam !pocz€ѓ€ј? Zamierza€љem opu€ѕci€ј Shire tajemnie i pod€ѓ€єy€ј do Rivendell, a tymczasem, zanim jeszcze dotar€љem do Bucklandu, wytropiono ju€є m€ђj€ѕlad. - My€ѕl€і, €єe mimo to powiniene€ѕ trzyma€ј si€і swojego pierwotnego planu - #rzek€љ Gildor. - Nie s€ѓdz€і, €єebyta droga mia€љa si€і okaza€ј "zbyt ci€і€єk€ѓ pr€ђb€ѓ dla twojegom€іstwa. Ale je€єeli pragniesz dok€љadniejszej rady, pro€ѕ o ni€ѓ Gandalfa. Nie znam powod€ђw twojej ucieczki, nie mog€і wi€іc przewidzie€ј, w jakispos€ђb twoi prze€ѕladowcy mog€ѓ ci€і zaatakowa€ј. Gandalfz pewno€ѕci€ѓ to wie. Przypuszczam, €єe zobaczysz si€і z nim jeszcze przed opuszczeniem granic Shire€§u? - Mam nadzieje. Ale to w€љa€ѕniejeden wi€іcej pow€ђd mojego zaniepokojenia. Od dawna oczekiwa€љem Gandalfa. Trzy dni temu min€ѓ€љ ostatni wyznaczony przez niego termin odwiedzin w Hobbitonie, lecz Gandalf nie stawi€љ si€і u mnie. Ot€ђ€є zastanawiam si€і wci€ѓ€є, co mog€љo mu si€і przydarzy€ј. Czy powinienem na niego czeka€ј? Gildor przez chwil€і milcza€љ. !- To mi si€і nie podoba - rzek€љ wreszcie. - Sp€ђ€їnienie Gandalfa nie wr€ђ€єy nic dobrego. Ale przys€љowie m€ђwi: €њNie wtr€ѓcaj si€і do spraw czarodziej€ђw, bo s€ѓ chytrzy i skorzy do gniewu€ћ. Sam musisz$rozstrzygn€ѓ€ј: i€ѕ€ј dalej czy te€є czeka€ј. - Jest tak€єe inne porzekad€љo !- odpar€љ Frodo. - €њNie pytaj o rad€і elf€ђw, bo odpowiedz€ѓ ci ni to, ni sio€ћ. - Doprawdy? - za€ѕmia€љ si€і !Gildor. - Elfy rzadko udzielaj€ѓ nieopatrznych rad, bo rada to niebezpieczny podarunek, nawet mi€іdzy M€іdrcami, a ka€єda mo€єe poniewczasie "okaza€ј si€і z€љa. Ale co ty sam o tym s€ѓdzisz? Nie powiedzia€љe€ѕmi o sobie wszystkiego, jak€єe wi€іc m€ђg€љbym rozstrzygn€ѓ€ј !lepiej od ciebie? Je€єeli mimo to"prosisz o rad€і, udziel€і ci jej wimi€і przyja€їni. My€ѕl€і, €єe powiniene€ѕ ruszy€ј w dalsz€ѓ "drog€і, i to bez zw€љoki. Je€єeli Gandalf nie zjawi si€і przedtem, radz€і ci, nie id€ї sam. We€ї z sob€ѓ przyjaci€ђ€љ godnych zaufania i ch€іtnych. B€ѓd€ї mi wdzi€іczny, bo wbrew zwyczajom da€љem ci rad€і. Elfy maj€ѓ w€љasne zadania i w€љasne k€љopoty, niezbyt ich obchodz€ѓsprawy hobbit€ђw i wszelkich innych stworze€ќ na ziemi. Nasze €ѕcie€єki rzadko si€і krzy€єuj€ѓ, czy to przypadkiem,czy umy€ѕlnie. W tym dzisiejszym spotkaniu jest, by€ј mo€єe, co€ѕ wi€іcej ni€є przypadek, ale nie zupe€љnie rozumiem jego cel i boj€і si€і powiedzie€ј za wiele. !- Jestem ci wdzi€іczny z g€љ€іbi serca - rzek€љ Frodo - ale !chcia€љbym, €єeby€ѕ mi wyra€їnie powiedzia€љ, kim s€ѓ Czarni Je€їd€їcy. Je€єeli pos€љucham twojej rady, mo€єe niepr€іdko zobacz€і Gandalfa, a powinienem zna€ј niebezpiecze€ќstwo, kt€ђre mnie€ѕciga. - Czy nie wystarcza ci wiedzie€ј, €єe to s€ѓ s€љudzy !Nieprzyjaciela? - odpar€љ Gildor.- Uciekaj przed nimi! Nie !zamieniaj z nimi ani s€љowa! S€ѓ !straszni. Wi€іcej nie pytaj! Ale serce mi m€ђwi, €єe nim si€і wszystko dope€љni, Frodo, syn Droga, b€іdzie wiedzia€љ o tych z€љowrogich sprawach wi€іcej "ni€є Gildor Inglorion. Niech ci€і Elbereth ma w swej opiece! - Sk€ѓd mam zaczerpn€ѓ€ј odwagi? - spyta€љ Frodo. - Bo niczego mi tak nie trzeba, jakodwagi. - Odwag€і mo€єna znale€ї€ј w najmniej spodziewanych miejscach - rzek€љ Gildor. - !B€ѓd€ї dobrej my€ѕli. Teraz id€ї spa€ј. Rano ju€є nas tu nie ujrzysz, ale roze€ѕlemy po €ѕwiecie wiadomo€ѕ€ј o twojej !podr€ђ€єy. Dowiedz€ѓ si€і o niej nasze w€іdrowne kompanie, a wszystkie istoty, kt€ђre maj€ѓ tu jak€ѓ€ѕ w€љadz€і i s€љu€є€ѓ dobrym sprawom, b€іd€ѓ w pogotowiu. Mianuje ci€і Przyjacielem Elf€ђw. Niech gwiazdy €ѕwiec€ѓ u kresu twojej drogi. Niecz€іsto kto€ѕ obcy taknam przypada do serca jak ty,wielka to dla nas rado€ѕ€ј us€љysze€ј Starodawn€ѓ Mow€і w ustach innych w€іdrowc€ђw na tym €ѕwiecie. !Nim jeszcze Gildor sko€ќczy€љ t€іprzemow€і, Froda ogarn€і€љa wielka senno€ѕ€ј. - P€ђjd€і ju€є spa€ј - rzek€љ. Elf zaprowadzi€љ go do koliby, a"Frodo rzuci€љ si€і na €љo€єe obok Pippina i natychmiast zapad€љ w g€љ€іboki sen bez marze€ќ. Rozdzia€љ 4 Na prze€љaj w pieczarki Nazajutrz Frodo zbudzi€љ si€і pokrzepiony. Le€єa€љ w kolibie uplecionej z €єywych ga€љ€іzi, "zwisaj€ѓcych a€є do ziemi; €љo€єe,u€ѕcielone z paproci i mch€ђw, by€љo mi€іkkie i wonne. Przez "dr€є€ѓce, jeszcze zielone li€ѕcie prze€ѕwieca€љo s€љo€ќce. Frodo "zerwa€љ si€і i wyszed€љ z koliby. Opodal skraju lasu siedzia€љ na trawie Sam. Pippin stoj€ѓc patrza€љ w niebo i bada€љ !pogod€і. Po elfach nie by€љo ani €ѕladu. - Zostawili nam owoce, chleb ipiwo - rzek€љ Pippin. - Zjedz €ѕniadanie. Chleb smakuje niemal tak samo wybornie jak w nocy. By€љbym nic nie zostawi€љ dla ciebie, ale Sam mnie pilnowa€љ. Frodo usiad€љ obok Sama i zabra€љ si€і do jedzenia. - Jakie masz plany na dzisiaj? - spyta€љ Pippin. - Doj€ѕ€ј mo€єliwie jak najszybciej do Buckleburga - odpar€љ Frodo, po czym ca€љ€ѓ uwag€і po€ѕwi€іci€љ €ѕniadaniu. - Jak s€ѓdzisz, czy zobaczymy!zn€ђw tych je€їd€їc€ђw? - spyta€љPippin beztrosko. W porannym s€љo€ќcu my€ѕl o spotkaniu cho€јby armii Czarnych !Je€їd€їc€ђw nie wydawa€љa mu si€іwcale straszna. - Prawdopodobnie tak - rzek€љ Frodo, nierad, €єe mu o tym przypomniano. - Mam jednak nadziej€і, €єe przeprawimy si€і za rzek€і, nim oni nas zobacz€ѓ.- Czy Gildor co€ѕ ci o nich m€ђwi€љ? - Niewiele. Tylko niejasne p€ђ€љs€љ€ђwka i zagadki - wymijaj€ѓco powiedzia€љ Frodo. - A czy pyta€љe€ѕ o to w€іszenie? - Nie by€љo o tym mowy - rzek€љFrodo maj€ѓc pe€љne usta jedzenia. !- Powiniene€ѕ by€љ spyta€ј. To z pewno€ѕci€ѓ bardzo wa€єne. - Je€єeli tak, to Gildor na pewno odm€ђwi€љby mi wyja€ѕnie€ќ- szorstko odpar€љ Frodo. - A teraz daj€єe mi w spokoju !prze€љkn€ѓ€ј bodaj k€іs. Nie mam ochoty odpowiada€ј na ca€љ€ѓ litani€і pyta€ќ podczas "€ѕniadania. Chcia€љbym pomy€ѕle€ј.- Wielkie nieba! - krzykn€ѓ€љ Pippin. - Przy €ѕniadaniu? - I odszed€љ na skraj polany. S€љoneczna pogoda tego ranka - zwodnicza, jak si€і zdawa€љo Frodowi - nie rozproszy€љa w duszy hobbita trwogi przed pogoni€ѓ. Rozpami€іtywa€љ s€љowa Gildora, gdy dobieg€љ jego uszu weso€љy g€љos Pippina, kt€ђry adaniu є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBcpќ cџ dl ю cb!eZa cХ!fЛ!і c("gБ,e c‹"h8pCю""€ѕpiewa€љ biegn€ѓc przez zielon€ѓ muraw€і. - Nie! - powiedzia€љ sobie !Frodo. - Nie mog€і tego zrobi€ј. Mo€єna wywabi€ј m€љodych przyjaci€ђ€љ na w€љ€ђcz€іg€і po "Shire, narazi€ј na troch€і g€љodu i zm€іczenia, po kt€ђrym mi€љo "zasi€ѓ€ѕ€ј do sto€љu i trafi€ј do $€љ€ђ€єka. Ale wzi€ѓ€ј ich z sob€ѓ nawygnanie, mo€єe na beznadziejny g€љ€ђd i trudy - toinna sprawa, cho€јby nawet "chcieli i€ѕ€ј ze mn€ѓ. Dziedzictwotylko na mnie jednego spada. Zdaje mi si€і, €єe nawet i Sama nie powinienem bra€ј w t€і drog€і. Spojrza€љ na Sama Gamgee i spotka€љ jego oczy wlepione w swoj€ѓ twarz. !- S€љuchaj, Samie - rzek€љ Frodo."- Jak€єe b€іdzie? Musz€і opu€ѕci€ј Shire, jak si€і da najszybciej, postanowi€љem nawet nie zatrzymywa€ј si€і ani dnia w #Ustroni, je€єeli to nie oka€єe si€і konieczne. - Dobrze, prosz€і pana. - A wi€іc wci€ѓ€є jeszcze trwaszw zamiarze p€ђj€ѕcia w €ѕwiat razem ze mn€ѓ? - Tak, prosz€і pana. - To b€іdzie bardzo niebezpieczne, Samie. To ju€є jest niebezpieczne! Najprawdopodobniej €єaden z nas nie wr€ђci do domu. - Je€єeli pan nie wr€ђci, to na pewno nie wr€ђc€і i ja - rzek€љ Sam. - €њNie opuszczaj go€ћ - m€ђwi€љy mi. €њJa €ѕmia€љbym go opu€ѕci€ј? - odpowiedzia€љem. - Ani mi to w g€љowie! P€ђjd€і z nim, cho€јby si€і na ksi€і€єyc zechcia€љ wdrapywa€ј. A je€єeli kt€ђry€ѕ z tych Czarnych Je€їd€їc€ђw spr€ђbuje go zatrzyma€ј, zobaczy, co potrafi Sam Gamgee!€ћ Tak powiedzia€љem, a one si€і €ѕmia€љy. - O kim... o czy ty m€ђwisz? - O elfach, prosz€і pana. Pogada€љem z nimi tej nocy. !Wiedzia€љy, €єe pan wybiera si€і za granic€і, wi€іc nie by€љo sensu zaprzecza€ј. Wspania€љy lud te elfy! Wspania€љy! - To prawda - przyzna€љ Frodo. - A wi€іc elfy ci€і nie rozczarowa€љy przy bli€єszym poznaniu? - Jakby to powiedzie€ј, prosz€іpana? Przekona€љem si€і, €єe moje lubienie albo nielubienie wcale ich nie dosi€іga, za wysoko stoj€ѓ - z namys€љem odpar€љ Sam. - Nie wydaje si€і "wa€єne, co ja o nich my€ѕl€і. Innes€ѓ, ni€є si€і spodziewa€љem, bardzo stare i m€љode, bardzo weso€љe i bardzo smutne zarazem. Frodo popatrzy€љ na Sama, troch€і zaskoczony; niemal oczekiwa€љ, €єe ujrzy jakie€ѕ zewn€іtrzne znami€і dziwnej odmiany, kt€ђra si€і w ch€љopakudokona€љa. Ten g€љos brzmia€љ niepodobnie do g€љosu Sama Gamgee, kt€ђrego, jak mu si€і zdawa€љo, zna€љ dobrze. Ale Sam wygl€ѓda€љ zupe€љnie tak samo jak zawsze, z t€ѓ jedynie r€ђ€єnic€ѓ, €єe na twarzy mia€љ wyraz niezwyk€љej zadumy. - Czy teraz, kiedy si€і ju€є zi€ѕci€љo twoje €єyczenie i #zobaczy€љe€ѕ elfy, nie min€і€љa ci ochota do podr€ђ€єy? - spyta€љ Frodo. - Nie, prosz€і pana. Nie umiem tego wyrazi€ј, ale po dzisiejszej nocy patrz€і na to inaczej. Jak gdybym widzia€љ drog€і przed sob€ѓ. Wiem, €єe p€ђjdziemy bardzo daleko, w "ciemno€ѕ€ј. Ale wiem te€є, €єe nie"mog€і zawr€ђci€ј. Ju€є nie marz€і o zobaczeniu elf€ђw ani smok€ђw, ani g€ђr; sam nie wiemdok€љadnie, czego pragn€і, ale na pewno mam jaki€ѕ obowi€ѓzek do spe€љnienia, zanim si€і sko€ќczy ta wyprawa, a czeka on na mnie !gdzie€ѕ poza granicami Shire€§u. !Musz€і to spe€љni€ј do ko€ќca... pan rozumie. - Niezupe€љnie. Ale rozumiem, €єe Gandalf wybra€љ mi dobrego !towarzysza. Ciesz€і si€і z tego. P€ђjdziemy razem. Frodo w milczeniu doko€ќczy€љ #€ѕniadania. Wsta€љ, rozejrza€љ si€іpo okolicy i zawo€љa€љ na Pippina. - Czy wszystko gotowe do wymarszu? - spyta€љ nadbiegaj€ѓcego przyjaciela. - Trzeba rusza€ј zaraz. Zaspali€ѕmy, a mamy przed sob€ѓ €љadnych kilka mil drogi. - To ty zaspa€љe€ѕ - rzek€љ Pippin. - Ja od dawna jestem na nogach. Czekali€ѕmy, €єeby€ѕ upora€љ si€і ze €ѕniadaniem i z my€ѕleniem. - Jedno i drugie ju€є !za€љatwione. Chc€і i€ѕ€ј do promu jak najspieszniej. Nie zbocz€і zszlaku, nie wr€ђc€і na !go€ѕciniec, z kt€ђrego zeszli€ѕmywczoraj. P€ђjd€і prosto, na prze€љaj. - To chyba zamierzasz !przefrun€ѓ€ј - odpar€љ Pippin. - W tych stronach nie spos€ђb i€ѕ€ј bezdro€єem. - W ka€єdym razie mo€єna #skr€ђci€ј drog€і - rzek€љ Frodo. - Prom znajduje si€і na po€љudnio-wsch€ђd od Le€ѕnego !Dworu, ale go€ѕciniec oddala si€і€љukiem w lewo; wida€ј tam, na p€ђ€љnocy, p€іtl€і. Okr€ѓ€єa p€ђ€љnocny skraj Moczar€ђw, €єeby trafi€ј na grobl€і ci€ѓgn€ѓc€ѓ si€і od mostu przez S€љupki. Ale w ten spos€ђb nadk€љada si€і kilka mil. Mogliby€ѕmy oszcz€іdzi€ј jedn€ѓ czwart€ѓ drogi id€ѓc wprost z tego miejsca, na kt€ђrym stoimy, do promu. - Kto drogi prostuje, ten w polu nocuje - sprzeciwi€љ si€і Pippin. - Teren tu wsz€іdzie ci€і€єki, na Moczarach pe€љno bagien i wszelkiego rodzaju !przeszk€ђd, znam t€і okolic€і. A je€єeli ci chodzi o Czarnych Je€їd€їc€ђw, to nie pojmuj€і, dlaczego wolisz ich spotka€ј w lesie lub w polu ni€є na go€ѕci€ќcu. - W lesie lub w polu trudniej wypatrzy€ј kogo€ѕ - rzek€љ Frodo. - Przy tym wiedz€ѓc, €єezamierza€љem w€іdrowa€ј go€ѕci€ќcem, b€іd€ѓ zapewne !szukali mnie na go€ѕci€ќcu, a nie poza nim. - Dobrze! - przysta€љ Pippin. - P€ђjd€і za tob€ѓ cho€јby przez mokrad€љa i wyboje. Ale to ci€і€єka droga. Liczy€љem, €єe przed zachodem s€љo€ќca "wst€ѓpimy €њPod Z€љot€ѓ Tyczk€і€ћ w S€љupkach. Najlepsze piwo weWschodniej wiartce, przynajmniej takie by€љo przed !laty, bo nie pr€ђbowa€љem go ju€є od dawna. - Ot€ђ€є to! - rzek€љ Frodo. - Mo€єe prawda, €єe kto drogi prostuje, ten w polu nocuje, !ale i tak mniej czasu traci ni€є na popas w gospodzie. Za wszelk€ѓ cen€і musimy omin€ѓ€ј z!dala €њZ€љot€ѓ Tyczk€і€ћ. Chcemy przecie€є dotrze€ј do Buckleburga przed zmrokiem. Aco ty powiesz o tym, Samie? - P€ђjd€і z panem, panie Frodo - o€ѕwiadczy€љ Sam, taj€ѓc w sercu z€љe przeczucia oraz "g€љ€іboki €єal, €єe nie spr€ђbuje najlepszego we Wschodniej wiartce piwa. - Skoro mamy brn€ѓ€ј przez bagna i ciernie, ruszajmy co €єywo - rzek€љ Pippin. !By€љo ju€є niemal tak gor€ѓco jakpoprzedniego dnia, lecz od zachodu p€љyn€і€љy chmury. "Wygl€ѓda€љo na to, €єe dzie€ќ nie przeminie bez deszczu. Hobbicizsun€іli si€і strom€ѓ zielon€ѓ skarp€ѓ w d€ђ€љ i zanurzyli w g€ѓszcz drzew. Stosownie do obranej drogi, mieli z Le€ѕnego Dworu skr€іci€ј w lewo i skosem przeci€ѓ€ј lasy ci€ѓgn€ѓce si€і wzd€љu€є wschodniego zbocza g€ђry, by dotrze€ј do r€ђwniny. Potem mogliby ju€є skierowa€ј si€і do promu krajem otwartym,gdzie nie spodziewali si€і innych przeszk€ђd jak p€љoty i rowy. Frodo wyliczy€љ, €єe w "prostej linii maj€ѓ do przej€ѕcia osiemna€ѕcie mil. Wkr€ђtce jednak przekona€љ si€і, €єe g€ѓszcz jest bardziej zbity i spl€ѓtany, ni€є si€і z pozoru zdawa€љo. Nie by€љo €ѕcie€єek, tote€є nie mogli posuwa€ј si€і szybko. Przedar€љszy si€і po "skarpie na sam d€ђ€љ, stan€іli nadstrumieniem, kt€ђry ze wzg€ђrz sp€љywa€љ w g€љ€іboki par€ђw o stromych, o€ѕliz€љych brzegach, !zaro€ѕni€іtych je€єynami. Par€ђw jak na z€љo€ѕ€ј zagradza€љ w poprzek wybrany szlak. Nie mogli go przeskoczy€ј ani te€є przeprawi€ј si€і inaczej, ni€є kosztem przemokni€іcia, mn€ђstwa zadra€ѕni€і€ј i umazania w b€љocie. Stan€іli zastanawiaj€ѓc si€і, co robi€ј. - Pierwsza przeszkoda - rzek€љPippin z kwa€ѕnym u€ѕmiechem. Sam Gamgee spojrza€љ w g€ђr€і. Pomi€іdzy drzewami dostrzeg€љ !skraj zielonej polany, z kt€ђrej przed chwil€ѓ zeszli. - Patrzcie! - szepn€ѓ€љ chwytaj€ѓc Froda za rami€і. Wszyscy podnie€ѕli wzrok i wysoko nad sob€ѓ zobaczyli rysuj€ѓc€ѓ si€і na tle nieba sylwetk€і konia. Obok niego sta€љa pochylona nad kraw€іdzi€ѓczarna posta€ј. Hobbitom od razu odechcia€љo si€і powrotu !na g€ђr€і. Frodo pierwszy ruszy€љ naprz€ђd, b€љyskawicznie daj€ѓc nura w g€іste zaro€ѕla nad strumieniem. - Uff! - powiedzia€љ do Pippina. - Obaj mieli€ѕmy racj€і. Prosta !droga ju€є si€і nam zapl€ѓta€љa; #ale skryli€ѕmy si€і w sam€ѓ por€і. Ty masz czujny s€љuch, Samie, czy s€љyszysz czyje€ѕ kroki za nami? Przystan€іli w ciszy, niemal wstrzymuj€ѓc dech, i nas€љuchiwali, lecz €єaden szmernie zdradza€љ pogoni. - Nie wyobra€єam sobie, €єeby zechcia€љ ryzykowa€ј sprowadzanie konia t€ѓ strom€ѓ skarp€ѓ - rzek€љ Sam. - Ale my€ѕl€і, €єe nas tu w dole !wyw€іszy€љ. Zabierajmy si€і st€ѓd co pr€іdzej. !Okaza€љo si€і to wcale nie€љatwe.W€іdrowcy d€їwigali baga€єe, a !zaro€ѕla i o€єyny zagradza€љy im drog€і. Stok za ich plecami os€љania€љ od wiatru, w parowie by€љo nieprzewiewnie i duszno. Nim przedarli si€і na nieco bardziej otwarty teren, zgrzali"si€і, zm€іczyli, pokaleczyli, a co"gorsze stracili orientacj€і i nie wiedzieli na pewno, w jakim powinni i€ѕ€ј kierunku. Brzegi strumienia obni€єa€љy si€і w #miar€і, jak sp€љywa€љ na r€ђwnin€і,nurt rozlewa€љ si€і szerzej i p€љycej d€ѓ€є€ѓc ku Moczarom i Rzece. "- Ale€є to strumie€ќ S€љupianka! - rzek€љ Pippin. - Je€єeli chcemy wr€ђci€ј na szlak, musimy zaraz !przeprawi€ј si€і na drugi brzeg iskr€іci€ј w prawo. W br€ђd przeszli strumie€ќ i biegiem przebyli otwart€ѓ, !bezdrzewn€ѓ, poro€ѕni€іt€ѓ tylko sitowiem przestrze€ќ na jego drugim brzegu. Dopiero dalej zn€ђw trafili na pier€ѕcie€ќ drzew, przewa€єnie wielkich d€іb€ђw, mi€іdzy kt€ђrymi tu i !€ђwdzie r€ђs€љ wi€ѓz lub jesion. Grunt tutaj by€љ do€ѕ€ј r€ђwny, poszycie lasu sk€ѓpe. Drzewa jednak sta€љy tak g€іsto, €єe w€іdrowcy nie widzieli drogi przed sob€ѓ. Wiatr dmuchn€ѓ€љ nagle rozwiewaj€ѓc li€ѕcie i z chmurnego nieba spad€љy pierwsze krople deszczu. Potem wiatr ucich€љ, a deszcz %lun€ѓ€љ rz€іsi€ѕcie. Hobbici brn€іli naprz€ђd, jak si€і da€љo najspieszniej, przez k€іpy traw, przez zwa€љy usch€љych li€ѕci, a deszcz szumia€љ i #pluska€љ doko€љa. Nie m€ђwili nic, #ogl€ѓdali si€і tylko wci€ѓ€є to za siebie, to na boki. Po p€ђ€љgodzinie odezwa€љ si€і Pippin: - Mam nadziej€і, €єe nie zboczyli€ѕmy zanadto na !po€љudnie i nie idziemy wzd€љu€є lasu. Pas drzew nie jest zbyt szeroki, o ile mi wiadomo, mierzy w najszerszym miejscu zaledwie mil€і, powinni by€ѕmy ju€є wyj€ѕ€ј na otwarty teren. - Na nic si€і zda kr€іci€ј zakosami - powiedzia€љ Frodo. -To by nam ju€є teraz nie pomog€љo. Trzymajmy si€і obranego kierunku. Nie jestem wcale pewien, czy pilno mi znale€ї€ј si€і na ods€љoni€іtej przestrzeni. Szli wi€іc dalej mil€і czy dwie nie zbaczaj€ѓc z kursu. Wreszcie mi€іdzy postrz€іpionymi chmurami !wyb€љys€љo s€љo€ќce, deszcz nieco"z€љagodnia€љ. Min€і€љo po€љudnie, w€іdrowcy bardzo ju€є t€іsknili do obiadu. Zatrzymali si€і pod wi€ѓzem; li€ѕcie chocia€є wcze€ѕnie po€є€ђ€љk€љe, by€љy jeszcze g€іste, dawa€љy wi€іc schronienie, tym lepsze, €єe ziemia pod nimi zosta€љa prawiesucha. Zabieraj€ѓc si€і do "posi€љku, hobbici stwierdzili, €єeelfy nape€љni€љy im manierki przezroczystym z€љotawym trunkiem, kt€ђry pachnia€љ jak mi€ђd zbierany z r€ђ€єnych kwiat€ђw i pokrzepia€љ cudownie. Wkr€ђtce wszyscy "trzej €ѕmiali si€і, lekcewa€є€ѓco machaj€ѓc r€іk€ѓ na deszcz i na Czarnych Je€їd€їc€ђw. Nie w€ѓtpili, €єe pr€іdko pokonaj€ѓ !kilka ostatnich mil. Frodo opar€љsi€і plecami o pie€ќ wi€ѓzu i przymkn€ѓ€љ oczy. Sam i Pippin #siedli tu€є obok i zacz€іli nuci€ј,a potem €ѕpiewa€ј z cicha: Ho, ho, ho - i gul-gul-gul! By uleczy€ј serca b€ђl... Deszcz niech pada, wiatr niech dmie, !A i€ѕ€ј trzeba - B€ђg wie gdzie -Wol€і le€єe€ј w cieniu drzewa, A wiatr chmury niech rozwiewa... $- Ho! Ho! Ho! - podj€іli g€љo€ѕniej.Ale urwali natychmiast. Frodo zerwa€љ si€і na r€ђwne nogi. Z wiatrem dolecia€љ ich uszu przeci€ѓg€љy skowyt, jakby krzyk jakiego€ѕ z€љo€ѕliwego i samotnego stworzenia. Wzbi€љ "si€і wy€єej, opad€љ i zako€ќczy€љ ostr€ѓ, przenikliw€ѓ nut€ѓ. Hobbici - czy kt€ђry sta€љ, czy siedzia€љ - zastygli jak lodem €ѕci€іci, a tymczasem drugi skowyt odpowiedzia€љ pierwszemu, cichszy, dalszy, lecz tak samo mro€є€ѓcy krew w €єy€љach. Potem zapad€љa cisza, kt€ђrej nie m€ѓci€љo nic pr€ђcz szelestu wiatru w€ѕr€ђd li€ѕci. - Jak wam si€і zdaje, co to by€љo? - spyta€љ wreszcie Pippin#sil€ѓc si€і na lekki ton, chocia€є "g€љos dr€єa€љ mu troch€і. - Mo€єe ptak, ale przyznam si€і, €єe nigdy w €єyciu nie s€љysza€љem takiego €јwierkania w Shire. - Nie by€љ to ptak ani zwierz€і - odpar€љ Frodo - ale wo€љanie czy mo€єe sygna€љ. W tym krzyku d€їwi€іcza€љy jakie€ѕ s€љowa, jakkolwiek nie !zdo€љa€љem ich poj€ѓ€ј. W ka€єdymrazie takiego g€љosu nie doby€љby z siebie €єaden hobbit.Wi€іcej o tym nie m€ђwili. Wszyscy trzej pomy€ѕleli o je€їd€їcach, lecz nikt si€і nie odezwa€љ. Wzdragali si€і teraz zar€ђwno przed dalszym marszem, jak przed pozostaniem na miejscu. !Wcze€ѕniej lub p€ђ€їniej musieli wszak€єe przeby€ј otwart€ѓ przestrze€ќ dziel€ѓc€ѓ ich od !promu, a lepiej by€љo zrobi€ј to za dnia ni€є noc€ѓ. Tote€є po kr€ђtkiej chwili za€љadowali worki na plecy i ruszyli znowu. Wkr€ђtce stan€іli niespodzianie na skraju lasu. Przed ich oczyma otwar€љy si€і rozleg€љe !€љ€ѓki. Teraz dopiero przekonali !si€і, i€є rzeczywi€ѕcie zboczyli zanadto na po€љudnie. W dali, nad r€ђwnin€ѓ majaczy€љo wzniesione za rzek€ѓ niskie wzg€ђrze Buckleburg, nie na wprost jednak, lecz na lewo odmiejsca, gdzie wyszli z lasu. Ostro€єnie wychyn€іli spod drzew i co si€љ w nogach pobiegli przez ods€љoni€іty teren. Z pocz€ѓtku ze strachem "oddalali si€і od le€ѕnego schronu.Daleko za nimi widnia€љa wysoka polana, na kt€ђrej tegoranka jedli €ѕniadanie. Frodo niemal spodziewa€љ si€і, €єe na jej kraw€іdzi zobaczy ma€љ€ѓ z tej odleg€љo€ѕci na tle nieba sylwetk€і je€їd€їca; lecz nie by€љo ju€є po nim ani €ѕladu. S€љo€ќce zni€єaj€ѓc si€і nad wzg€ђrza, kt€ђre w€іdrowcy zostawili ju€є za sob€ѓ, wymkn€і€љo si€і spo€ѕr€ђd rozdartych chmur i €ѕwieci€љo znowu jasno. Hobbici pozbyli si€і strachu, ale niepok€ђj ich nie opuszcza€љ. Kraj jednak zdawa€љ si€і coraz mniej dziki, coraz lepiej zagospodarowany. !Po jakim€ѕ czasie znale€їli si€і w€ѕr€ђd porz€ѓdnie uprawionych $p€ђl i €љ€ѓk, zobaczyli €єywop€љoty,furtki, groble i rowy odprowadzaj€ѓce wod€і. Wszystko tutaj tchn€і€љo €љademi spokojem, jak w zwyk€љym, cichym zak€ѓtku Shire€§u. Z ka€єdym krokiem naprz€ђd w serca w€іdrowc€ђw wst€іpowa€љa "otucha. Linia rzeki przybli€єa€љa si€і, Czarni Je€їd€їcy wydawali si€і teraz widmami strasz€ѓcymi w lasach, kt€ђre zosta€љy dalekow tyle. Skrajem ogromnego pola pieczarek doszli do pot€і€єnej bramy. Za ni€ѓ ujrzeli bit€ѓ drog€і biegn€ѓc€ѓ mi€іdzy nisko strzy€єonymi €єywop€љotami ku odleg€љej k€іpie drzew. Pippin stan€ѓ€љ. "- Poznaj€і te pola i t€і bram€і! -zawo€љa€љ. - Jeste€ѕmy na terytorium Starego Maggota. Tam, gdzie te drzewa, kryje si€і jego zagroda. - Nowa bieda! - rzek€љ Frodo z min€ѓ tak przera€єon€ѓ, jak gdyby Pippin oznajmi€љ, €єe dr€ђ€єka prowadzi do smoczej jamy. Towarzysze spojrzeli na niego zdumieni. - Co masz przeciwko Staremu Maggotowi? - spyta€љ Pippin. - To serdeczny przyjaciel wszystkich Brandybuck€ђw. Oczywi€ѕcie, jest postrachem !dla natr€іt€ђw i trzyma z€љe psy, ale to zrozumia€љe: mieszka€ќcy pogranicza musz€ѓ si€і mie€ј na baczno€ѕci. - Wiem - odpar€љ Frodo. - Mimoto - doda€љ €ѕmiej€ѓc si€і z zawstydzeniem - boj€і si€і Maggota i jego ps€ђw. Unika€љem tej zagrody przez d€љugie lata. Kiedy za m€љodu mieszka€љem w Brandy Hallu, Maggot cz€іsto przy€љapywa€љ mnie w szkodzie w swoich pieczarkach. Za ostatnim razem spu€ѕci€љ mi porz€ѓdne lanie, a potem przedstawi€љ psom: €њPatrzcie, dzieci - powiedzia€љ. - Je€єeli jeszcze kiedy€ѕ noga tego smarkacza postanie na mojej ziemi, wolno go wam zje€ѕ€ј. A teraz wypro€ѕcie go st€ѓd!€ћ I psy goni€љy mnie a€є do promu. "Po dzi€ѕ dzie€ќ nie och€љon€ѓ€љem z tego strachu, cho€ј musz€і przyzna€ј, €єe bestie by€љy dobrze wytresowane i nie tkn€і€љy mnie nawet. Pippin roze€ѕmia€љ si€і. !- Ano, pora, €єeby€ѕ si€і z nimi pogodzi€љ wreszcie. Tym bardziej, €єe masz si€і zn€ђw osiedli€ј w Bucklandzie. Stary Maggot jest naprawd€і zacnym"s€ѓsiadem, byle nie dobiera€ј si€іdo jego pieczarek. Je€єeli "p€ђjdziemy dr€ђ€єk€ѓ, nie b€іdzie m€ђg€љ nas pos€ѓdza€ј o wdzieranie si€і ukradkiem na jego teren. Maggot przyja€їni si€і z Merrym i w jego towarzystwie cz€іsto odwiedza€љem ten dom. Poszli dr€ђ€єk€ѓ i wkr€ђtce ukaza€љa im si€і w€ѕr€ђd drzew s€љomiana strzecha du€єego domu i budynki gospodarcze. Maggotowie, podobnie jak Puddifootowie ze S€љupk€ђw i jak wi€іkszo€ѕ€ј hobbit€ђw z Moczar€ђw mieszkali w domach;farma by€љa porz€ѓdnie aniu є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBi€ c1#j” ) c”#kНS cї#l"L cZ$m\-& cН$n‚8Ј= %o*?Y€]%zbudowana z cegie€љ i otoczona wysokim murem. Szeroka drewniana brama widnia€љa na ko€ќcu dr€ђ€єki. Nagle, gdy trzej w€іdrowcy #zbli€єyli si€і do bramy, rozleg€љo si€і straszliwe wycie i szczekanie, a dono€ѕny g€љos krzykn€ѓ€љ: - €џapaj! Trzymaj! Wilk! Do mnie, dzieci! Frodo i Sam stan€іli jak wryci, !lecz Pippin posun€ѓ€љ si€і par€і krok€ђw naprz€ђd. Brama otwar€љa si€і, trzy wielkie brytany wypad€љy na drog€і i szczekaj€ѓc w€ѕciekle rzuci€љy si€і na przybysz€ђw. Na Pippina wcale nie zwr€ђci€љy uwagi, ale Sama, kt€ђry przywar€љ do muru,osaczy€љy dwa podobne do wilk€ђw psiska i w€іsz€ѓc podejrzliwie szczerzy€љy k€љy, $ilekro€ј pr€ђbowa€љ si€і poruszy€ј. Najwi€іkszy i najgro€їniejszy brytan stan€ѓ€љ przed Frodem je€є€ѓc sier€ѕ€ј i warcz€ѓc. W bramie ukaza€љ si€і t€іgi, !przysadzisty hobbit z kr€ѓg€љ€ѓ, rumian€ѓ twarz€ѓ. - Hej! Co€ѕcie za jedni i czego tu chcecie? - spyta€љ. - Dobry wiecz€ђr, panie Maggot- powiedzia€љ Pippin. Gospodarz spojrza€љ na niego uwa€єnie. - A niech€єe mnie! Przecie€є to Pippin! Pan Peregrin Tuk, chcia€љem rzec... - zawo€љa€љ i twarz rozchmurzy€љa mu si€і w u€ѕmiechu. - Kop€і lat pana tu #nie widzieli€ѕmy. Szcz€і€ѕcie, €єe pana pozna€љem. By€љbym poszczu€љ moje pieski jak na obcych. Dziwne rzeczy dziej€ѓ si€і tu dzisiaj. Oczywi€ѕcie, widujemy rozmaitych podr€ђ€єnych w tych stronach. Za blisko st€ѓd do Rzeki! - #rzek€љ kiwaj€ѓc g€љow€ѓ. - Ale nie zdarzy€љo mi si€і w €єyciu spostrzec go€ѕcia tak dziwacznego jak ten, co dzi€ѕ #mi si€і trafi€љ. Ju€є on drugi raz nie przejdzie bez pozwolenia przez m€ђj teren, p€ђki ja tu gospodarz€і. - O kim to m€ђwicie? - A wy€ѕcie go nie widzieli? - odpowiedzia€љ farmer. - Dopiero$co tu by€љ i odszed€љ t€ѓ dr€ђ€єk€ѓ !w stron€і promu. Dziwny go€ѕ€ј i dziwne zadawa€љ pytania. Ale mo€єe panowie wejd€ѓ do €ѕrodka, pogadamy wygodniej. Znajdzie si€і kropelka dobrego piwa w beczce, je€єeli pa€ќscy przyjaciele nie pogardz€ѓ. Zrozumieli, €єe farmer powie im!cos wi€іcej, je€єeli dadz€ѓ mu potemu czas i sposobno€ѕ€ј, przyj€іli wi€іc skwapliwie zaproszenie. - A jak b€іdzie z psami? - zaniepokoi€љ si€і Frodo. Farmer roze€ѕmia€љ si€і. - Nie zrobi€ѓ nikomu krzywdy, chyba, €єe na m€ђj rozkaz. Do nogi, €џapaj! Do nogi, Trzymaj! - krzykn€ѓ€љ. - Do nogi, Wilk! !Frodo i sam odetchn€іli z ulg€ѓ, kiedy psy odst€ѓpi€љy zwracaj€ѓcim swobod€і ruch€ђw. Pippin przedstawi€љ gospodarzowi obu swoich towarzyszy. - Pan Frodo Baggins - rzek€љ. - Mo€єe go nie pami€іtacie, ale mieszka€љ ongi w Brandy Hallu. Na d€їwi€іk nazwiska Bagginsa farmer wzdrygn€ѓ€љ si€і i obrzuci€љ Froda bystrym spojrzeniem. Frodowi przemkn€і€љo przez g€љow€і, €єe Maggot przypomnia€љ sobie kradzione pieczarki i zaraz poszczuje go psami. Ale Maggot uj€ѓ€љ hobbita pod rami€і. !- No, prosz€і! - zakrzykn€ѓ€љ. - A wi€іc jeszcze dziwniejsza sprawa, ni€є mi si€і zdawa€љo! Pan Baggins! Niech panowie wejd€ѓ do domu, musimy pogada€ј. Weszli do kuchni i siedli przy wielkim kominie. Pani Maggot przynios€љa ogromny dzban piwa i nape€љni€љa cztery spore kufle. Piwo by€љo doskona€љe, #tote€є Pippin przesta€љ €єa€љowa€ј,#€єe omin€іli gospod€і €њPod Z€љot€ѓTyczk€ѓ€ћ. Sam s€ѓczy€љ piwo podejrzliwie. We krwi mia€љ nieufno€ѕ€ј do mieszka€ќc€ђw innych prowincji Shire€§u i nie by€љ pochopny do zawierania "przyja€їni z kim€ѕ, kto ongi zbi€љjego pana, cho€јby nie wiem ile lat temu. Po wst€іpnych uwagach o pogodzie i urodzajach (nie gorszych ni€є zazwyczaj) Maggot odstawi€љ kufel i powi€ђd€љ wzrokiem po twarzachgo€ѕci. - Niech no mi pan teraz powie, panie Tuku - zwr€ђci€љ si€і do Peregrina - sk€ѓd przybywacie i dok€ѓd zmierzacie? Czy do mnie w odwiedziny? Bo je€ѕli tak, to musz€і przyzna€ј, €єem was nie zauwa€єy€љ u furty. - Nie - odpar€љ Pippin. - Skoro sami zgadli€ѕcie prawd€і, nie b€іd€і tai€љ, €єe przyszli€ѕmy "dr€ђ€єk€ѓ od jej drugiego ko€ќca, !przez wasze pola. Ale sta€љo si€і!to przypadkiem. Zab€љ€ѓdzili€ѕmy w lasach, id€ѓc od Le€ѕnego Dworu na prze€љaj do promu. - Je€єeli wam si€і spieszy€љo, by€љoby skuteczniej trzyma€ј "si€і drogi - rzek€љ farmer. - Nie o to wszak€єe mi chodzi. Pan, panie Pippin, ma raz na zawsze wst€іp wolny na moje pola. A pan, panie Baggins, tak€єe, chocia€є pewnie pan !wci€ѓ€є jeszcze lubi pieczarki. - Maggot roze€ѕmia€љ si€і. - Tak, tak, zapami€іta€љem pa€ќskie nazwisko. Nie zapomnia€љem tych czas€ђw, kiedy m€љody Frodo Baggins by€љ jednym z najgorszych urwis€ђw w Bucklandzie. Ale nie pieczarki mia€љem teraz na my€ѕli. Na chwil€і przed waszym !przyj€ѕciem s€љysza€љem pa€ќskie nazwisko, panie Baggins. Nie zgadnie pan, o co mnie pyta€љ tamten dziwny go€ѕ€ј. Trzej hobbici w napi€іciu czekali na dalszy ci€ѓg. - Ano - podj€ѓ€љ farmer bez po€ѕpiechu, rozkoszuj€ѓc si€і efektem swoich s€љ€ђw - podjecha€љ na wielkim czarnym koniu do furty, kt€ђra przypadkiem by€љa w€љa€ѕnie uchylona, i stan€ѓ€љ tuz przed drzwiami domu. Ca€љy czarny, zawini€іty w p€љaszcz z kapturem, jakby nie chcia€љ, €єeby go kto pozna€љ. €њCzego u licha chce ode mnie?€ћ - pomy€ѕla€љem. Po tej stronie granicy rzadko widujemy Du€єych Ludzi, a ju€є o nikim podobnym do tej czarnej !stwory w €єyciu nie s€љysza€љem. €њDzie€ќ dobry - powiadam wychodz€ѓc na pr€ђg. - Ta €ѕcie€єka nigdzie dalej nie prowadzi; dok€ѓdkolwiek si€і wybieracie, najszybciej tam traficie, je€єeli wr€ђcicie na #drog€і€ћ. Nie podoba€љ mi si€і ten #je€їdziec, a kiedy si€і zbli€єy€љ, €џapaj tylko raz poci€ѓgn€ѓ€љ nosem i szczekn€ѓ€љ, jakby go !kto €є€ѓd€љem uk€љu€љ; podkuli€љ ogon i uciek€љ skowycz€ѓc. Czarny Je€їdziec ani drgn€ѓ€љ w siodle. €њStamt€ѓd jad€і€ћ - rzek€љ, wymawiaj€ѓc s€љowa powoli i twardo, i pokaza€љ na zach€ђd, ponad moim w€љasnym polem jakby nigdy nic. €њCzy nie "widzia€љe€ѕ Bagginsa?€ћ - spyta€љ niesamowitym g€љosem io pochyli€љ si€і ku mnie. Twarzy nie zobaczy€љem, bo kaptur mia€љ naci€ѓgni€іty nisko, ale !ciarki mi przesz€љy po krzy€єach.Wci€ѓ€є jednak nie mog€љem pogodzi€ј si€і z tym, €єe tak bezczelnie obcy wtargn€ѓ€љ do mojej zagrody. €њZabierajcie si€і st€ѓd! - rzek€љem. - Nie ma tu €єadnych Baggins€ђw. Trafili€ѕcie nie do !tej co trzeba prowincji Shire€§u.Wracajcie lepiej na zach€ђd, do Hobbitonu, ale go€ѕci€ќcem, nie przez moje pola!€ћ €њBaggins opu€ѕci€љ Hobbiton - odpowiedzia€љ mi szeptem. - Idzie tu, jest ju€є niedaleko. Chc€і go odnale€ї€ј. Je€єeli b€іdzie t€іdy przechodzi€љ, czy mi o tym powiesz? Wr€ђc€і tu ze z€љotem€ћ. €њNie - odpar€љem. - Wr€ђcisz tam, sk€ѓd przyszed€љe€ѕ, i to zaraz. Bo za minut€і zawo€љam wszystkie moje pieski€ћ. Na to je€їdziec wyda€љ jakby !syk. Mo€єe to by€љ €ѕmiech, mo€єenie. Napar€љ na mnie koniem tak, €єe ledwie zd€ѓ€єy€љem odskoczy€ј. Krzykn€ѓ€љem na psy, ale on zawr€ђci€љ konia i "run€ѓ€љ niby piorun przez furt€і, a potem drog€ѓ ku grobli. No i co o tym wszystkim my€ѕlicie? Frodo chwile milcza€љ wpatruj€ѓc#si€і w ogie€ќ na kominie; my€ѕla€љ jednak wy€љ€ѓcznie o tym, jakimcudem zdo€љa dosta€ј si€і do promu. - Nie wiem, co o tym my€ѕle€ј -powiedzia€љ wreszcie. - W takim razie ja wam powiem, co powinni€ѕcie my€ѕle€ј- rzek€љ Maggot. - Nie trzeba by€љo, panie Frodo, zadawa€ј si€і z mieszka€ќcami Hobbitonu. To dziwni hobbici. - Sam !wzdrygn€ѓ€љ si€і i popatrzy€љ na farmera nieprzychylnym okiem.- Ale z pana zawsze by€љ lekkoduch. Kiedy si€і !dowiedzia€љem, €єe pan opu€ѕci€љ Brandybuck€ђw i przeprowadzi€љ si€і do starego pana Bilba, od razu m€ђwi€љem, €єe pan napyta sobie biedy. Zapami€іtajcie moje s€љowa, ca€љy ten k€љopot wynik€љ z dziwactw pana Bilba. Gadaj€ѓ, €єe podejrzanym sposobem zdoby€љ maj€ѓtek w dalekich krajach. Mo€єe kto€ѕ chce si€і teraz dowiedzie€ј, co si€і sta€љo ze z€љotem i klejnotami, zakopanymi, jak s€љysza€љem, pod Pag€ђrkiem w Hobbitonie? Frodo nic na to nie odpowiedzia€љ, zaskoczony !przenikliwo€ѕci€ѓ tego domys€љu. - Tak, panie Frodo - ci€ѓgn€ѓ€љ !dalej Maggot - ciesz€і si€і, €єe !pan pos€љucha€љ g€љosu rozs€ѓdku i wr€ђci€љ do Bucklandu. Radz€і panu z nami pozosta€ј. I nie zadawa€ј si€і z tymi obcymi dziwakami. W naszych stronach znajdzie pan !przyjaci€ђ€љ. A gdyby kt€ђry€ѕ z tych czarnych przyb€љ€іd€ђw szuka€љ zn€ђw pana tutaj, ju€є ja si€і z nimi rozprawi€і. Powiem, €єe pan umar€љ albo wyjecha€љ z kraju, czy cos innego w tym gu€ѕcie. Mo€єe nawet nie b€іdzie to k€љamstwo, bo kto wie, czy dopytuj€ѓc si€і nie mieli pana Bilba na my€ѕli. - Mo€єliwe - rzek€љ Frodo unikaj€ѓc wzroku farmera i uparcie patrz€ѓc w ogie€ќ. Maggot przygl€ѓda€љ mu si€і zatroskany. - Widz€і, €єe pan ma o tym jakie€ѕ w€љasne zdanie - powiedzia€љ. - Jasne jak s€љo€ќce, €єe nie przypadek sprowadzi€љ do mnie i pana, i tego je€їd€їca w ci€ѓgu jednego popo€љudnia. Mo€єe te€є nowiny, kt€ђre wam opowiedzia€љem, wcale nie by€љy dla was nowe. Nie pytam o nic takiego, co by€ѕcie woleli zachowa€ј przy sobie, ale rozumiem, €єe pan jest w jakich€ѕ tarapatach. Mo€єe pan rozmy€ѕla nad tym, !jak si€і dosta€ј do promu, €єeby po drodze nie wpa€ѕ€ј tamtemu w €љapy? - W€љa€ѕnie o tym my€ѕla€љem - przyzna€љ Frodo. - W ka€єdym razie musimy zaryzykowa€ј i dotrze€ј do celu. A nie osi€ѓgniemy go siedz€ѓc i rozmy€ѕlaj€ѓc. Niestety, trzeba rusza€ј co pr€іdzej. Dzi€іkuje bardzo za €єyczliwo€ѕ€ј. Przez trzydzie€ѕci lat ba€љem si€і naprawd€і was i waszych ps€ђw,$chocia€є €ѕmiali€ѕcie si€і, kiedy topowiedzia€љem. Szkoda! Straci€љem trzydzie€ѕci lat przyja€їni z zacnym hobbitem. Przykro mi, €єe tak pr€іdko musz€і si€і z wami dzisiaj #rozsta€ј. Wr€ђc€і mo€єe kiedy€ѕ... je€єeli los pozwoli. - B€іdzie pan mi€љym go€ѕciem, kiedykolwiek si€і pan zjawi - odpar€љ Maggot. - Ale mam !pomys€љ! S€љo€ќce ju€є zachodzi, pora na wieczerz€і. Zwykle k€љadziemy si€і spa€ј zaraz po zachodzie s€љo€ќca. Gdyby pan i pan Peregrin, i wasz towarzysz zechcieli przegry€ї€ј co€ѕ razem z nami, by€љoby nam bardzo przyjemnie. - Nam tym bardziej! - rzek€љ Frodo. - Niestety, musimy rusza€ј w drog€і natychmiast. Ju€є i tak nie zajdziemy przed zmrokiem do promu. - Niech€єe pan poczeka chwileczk€і! Nie sko€ќczy€љem jeszcze. Po wieczerzy m€ђg€љbym zaprz€ѓc kuce do w€ђzka i odwie€ї€ј pan€ђw na miejsce. Oszcz€іdzi€љoby to namczasu, a kto wie, czy nie innych k€љopot€ђw tak€єe. Ku uciesze Pippina i Sama Frodo przyj€ѓ€љ propozycj€і z %wdzi€іczno€ѕci€ѓ. S€љo€ќce ju€є si€і skry€љo za wzg€ђrza na zachodzie. Zmierzch szybko g€іstnia€љ. Zjawili si€і dwaj synowie Maggota oraz trzy jego c€ђrki, na d€љugim stole zastawiono sut€ѓ wieczerz€і. W#kuchni b€љysn€і€љy €ѕwiece, ogie€ќ "na kominku rozpali€љ si€і €єywiej.Pani Maggot krz€ѓta€љa si€і po domu. Nadesz€љo paru hobbit€ђw,domownik€ђw gospodarza. Wkr€ђtce czterna€ѕcie os€ђb "siedzia€љo za sto€љem. Piwa by€љo #w br€ђd, na p€ђ€љmisku pi€іtrzy€љa si€і g€ђra pieczarek z boczkiem,nie brakowa€љo te€є innych posilnych wiejskich da€ќ. Psy le€єa€љy przy ogniu ogryzaj€ѓc ko€ѕci i sk€ђrki. Po kolacji farmer z synami wyszed€љ pierwszy, €єeby przy €ѕwietle latarni zaprz€ѓc kuce. Na dziedzi€ќcu by€љo ju€є ciemno, kiedy z kolei wyszli z domu go€ѕcie. Rzucili na w€ђz pakunki, potem wsiedli sami. Maggot z koz€љa smagn€ѓ€љ par€і t€љustych kuc€ђw biczem. jego €єona sta€љa w jasnym prostok€ѓcie otwartych drzwi. - Uwa€єaj na siebie, Maggot! - zawo€љa€љa. - Nie gadaj z obcymi i wracaj prosto do domu! - Dobrze, dobrze! - odpar€љ wyje€єd€єaj€ѓc z bramy. Najl€єejsze bodaj tchnienie wiatru nie zak€љ€ђca€љo ciszy, noc by€љa pogodna i spokojna, bardzo ch€љodna. Posuwali si€і "wolno, bez €ѕwiate€љ. O mil€і czy dwie dalej dr€ђ€єk€і przecina€љ "g€љ€іboki r€ђw, a za nim wznosi€љ si€і nasyp wysokiej grobli. Maggot zlaz€љ z wozu i uwa€єnieprzepatrzy€љ drog€і w obie strony, na p€ђ€љnoc i na po€љudnie, ale nic nie by€љo wida€ј w ciemno€ѕciach, a ciszy!nie m€ѓci€љ €єaden szmer. Cienkiepasemka mg€љy znad rzeki snu€љy si€і nad rowami i rozpe€љza€љy po polach. - B€іdzie ci€і€єko - rzek€љ Maggot - ale nie zapale latarni, a€є w powrotnej drodze. Gdyby kto€ѕ nadje€єd€єa€љ, us€љyszymy go na d€љugo wcze€ѕniej, ni€є zobaczymy. Pi€і€ј mil z ok€љadem dzieli€љo dr€ђ€єk€і Maggota od promu. Hobbici zawin€іli si€і w #p€љaszcze, lecz wyt€і€єali s€љuch, !czujni na ka€єdy odg€љos, kt€ђry nie by€љ skrzypieniem k€ђ€љ ich wozu lub niespiesznym, rytmicznym stukiem podk€ђw kucyk€ђw. W€ђz zdawa€љ si€і !Frodowi €ѕlamazarny jak €ѕlimak. !Siedz€ѓcy obok Pippin kiwa€љ si€іsennie, lecz Sam mia€љ oczy otwarte i utkwione we mgle unosz€ѓcej si€і nad drog€ѓ przednimi. !Wreszcie dotarli do alei, kt€ђra prowadzi€љa na prom. Dwa bia€љe s€љupy stoj€ѓce u wjazdu wy€љoni€љy si€і znienacka z ciemno€ѕci po ich prawej r€іce. Maggot €ѕci€ѓgn€ѓ€љ kuce, w€ђz zatrzyma€љ si€і ze zgrzytem. "Hobbici ju€є si€і zacz€іli z niego gramoli€ј na ziemi€і, gdy nagle us€љyszeli to, czego wszyscy "l€іkali si€і najbardziej: t€іtent kopyt. Je€їdziec zbli€єa€љ si€і jad€ѓc na ich spotkanie od strony rzeki. Maggot zeskoczy€љ z wozu i stoj€ѓc przy €љbach swoich kuc€ђw wpatrzy€љ si€і w mrok. Klip, klap, klip, klap - d€їwi€іcza€љo coraz bli€єej. Szcz€іk podk€ђw rozlega€љ si€і g€љo€ѕno w ciszy i mgle. - Niech si€і pan lepiej schowa, panie Frodo - powiedzia€љ zatroskany Sam. - Niech pan si€і po€љo€єy na dnie wozu i przykryje derk€ѓ, a my tymczasem pozb€іdziemy si€і jako€ѕ tego je€їd€їca. Sam zeskoczy€љ na ziemi€і i stan€ѓ€љ u boku farmera. Czarni Je€їd€їcy musieliby przez niego #przeskoczy€ј, €єeby si€і zbli€єy€ј !do wozu. Klip, klap, klip, klap. Je€їdziec by€љ tu€є przed nimi. - Hej tam! - krzykn€ѓ€љ Maggot. T€іtent urwa€љ si€і, jakby ko€ќ stan€ѓ€љ w miejscu. Hobbitom "zdawa€љo si€і, €єe rozr€ђ€єniaj€ѓ majacz€ѓc€ѓ o par€і krok€ђw przed nimi we mgle posta€ј w ciemnym p€љaszczu. - Trzymaj - rzek€љ farmer do Sama rzucaj€ѓc mu lejce i wyst€іpuj€ѓc naprz€ђd. - Ani kroku dalej! Czego tu chcesz i dok€ѓd jedziesz? - Szukam pana Bagginsa. Czy€ѕcie go nie widzieli? - odezwa€љ si€і g€љos przyt€љumiony, lecz niew€ѓtpliwie nale€є€ѓcy do Meriadoka Brandybucka. Snop €ѕwiat€љa ods€љoni€іtej latarni pad€љ prosto na zdumion€ѓ twarz farmera. - Pan Merry! - krzykn€ѓ€љ Maggot. - Oczywi€ѕcie, €єe ja! A za "kogo€ѕcie mnie wzi€іli? - spyta€љ Merry podchodz€ѓc bli€єej. "Wy€љoni€љ si€і z mgie€љ i w oczachhobbit€ђw, gdy och€љon€іli ze strachu, jakby nagle zmala€љ dozwyczajnego hobbickiego wzrostu. Siedzia€љ na kucyku, aszyj€і i brod€і mia€љ okutan€ѓ szalikiem dla ochrony przed mg€љ€ѓ. Frodo zeskoczy€љ z wozu,by si€і przywita€ј. !- Jeste€ѕ nareszcie! - zawo€љa€љ Merry. - Ju€є zaczyna€љem w€ѓtpi€ј, czy si€і dzisiaj zjawisz, i chcia€љem wraca€ј na kolacj€і. Kiedy nadci€ѓgn€і€љa "mg€љa, wybra€љem si€і za rzek€і i podjecha€љem do S€љupianki, €єeby si€і upewni€ј, czy nie wpad€љe€ѕ gdzie€ѕ do rowu. Nie pojmuj€і, jakimi drogami szed€љe€ѕ. Sk€ѓd€єe€ѕcie ich wy€љowili, Maggot? Mo€єe z waszego kaczego stawku? - Nie. Przydyba€љem tych hobbit€ђw w szkodzie. Ju€єem chcia€љ psy na nich poszczu€ј. Ale pewnie sami panu "opowiedz€ѓ t€і histori€і. Bo ja, zprzeproszeniem pana Froda, pana Meriadoka i ca€љej kompanii, wola€љbym nie zwlekaj€ѓc wraca€ј do domu. €ona si€і niepokoi, a mg€љa coraz gorsza. Zawr€ђci€љ wozem. - Dobranoc! - zawo€љa€љ. - Nie ma co, dzie€ќ by€љ niepowszedni.Ale wszystko dobre, co si€і dobrze ko€ќczy... chocia€є tego nie powinno si€і m€ђwi€ј, p€ђki wszyscy nie staniemy u drzwi w€љasnych dom€ђw. Nie wypieram$si€і, €єe b€іd€і rad, kiedy si€і tamwreszcie znajd€і. - Zapali€љ latarni€і u wozu i wsiad€љ. Niespodzianie si€іgn€ѓ€љ pod kozio€љ i wydoby€љ stamt€ѓd spory koszyk. - O ma€љy w€љos by€љbym zapomnia€љ - rzek€љ. - €ona kaza€љa mi odda€ј to panu Bagginsowi z pozdrowieniami od niej. Poda€љ Frodowi kosz i ruszy€љ w swoj€ѓ drog€і, €єegnany ch€ђrem podzi€іkowa€ќ i €єycze€ќ dobrej nocy. "D€љug€ѓ chwil€і patrzyli na blade kr€іgi €ѕwiat€љa jego latarni migoc€ѓcej w nocnej mgle. Nagle Frodo wybuchn€ѓ€љ €ѕmiechem: spod pokrywy koszazapachnia€љy mu pieczarki. Rozdzia€љ 5 Wykryty spisek - My tak€єe lepiej zrobimy, je€ѕli teraz pospieszymy do a by€љa porz€ѓdnie aniu є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПpp) cc%q™ F cЦ%rпK c)&s*"e cŒ&t+3 cя&uТ6ЗMR'domu - rzek€љ Merry. - Widz€і, #€єe jest w tej ca€љej historii co€ѕdziwnego, ale pom€ђwimy o tymdopiero na miejscu. !Skr€іcili na €ѕcie€єk€і prost€ѓ, porz€ѓdnie utrzyman€ѓ, obrze€єon€ѓ du€єymi, bielonymi kamieniami. Doprowadzi€љa ich ona o jakie€ѕ sto krok€ђw dalej na brzeg rzeki do przystani i szerokiego, zbitego z desek pomostu. Przycumowany do "niego czeka€љ p€љaski prom. Bia€љes€љupy wbite nad sam€ѓ wod€ѓ ja€ѕnia€љy w blasku dw€ђch wysoko umocowanych latarni. Za plecami w€іdrowc€ђw na niskich polach mg€љa ju€є !unosi€љa si€і nad €єywop€љotami, lecz przed nimi woda l€ѕni€љa czerni€ѓ, tylko w przybrze€єnym$sitowiu b€љ€ѓka€љy si€і tu i €ђwdziesk€љ€іbione niby dym opary. Na drugim brzegu mg€љa zdawa€љa si€і rzadsza. Merry sprowadzi€љ wierzchowcapo k€љadce na prom, reszta kompanii posz€љa za nim. Merry $uj€ѓ€љ d€љug€ѓ tyk€і i pchn€ѓ€љ promw poprzek nurtu. Brandywina p€љyn€і€љa przed ich oczyma z wolna, szeroko rozlana. Przeciwny brzeg wznosi€љ si€і stromo, od przystani kr€іta !€ѕcie€єka wi€љa si€і w g€ђr€і ku migoc€ѓcym €ѕwiat€љom. Dalej majaczy€љo wzg€ђrze Buck, a nanim, prze€ѕwiecaj€ѓc przez rozproszone mg€љy, b€љyszcza€љo mn€ђstwo okr€ѓg€љych okien, "€є€ђ€љtych i czerwonych. To by€љy okna Brandy Hallu, starej siedziby Brandybuck€ђw. Przed wiekami Gorhendad Oldbuck - g€љowa rodu Oldbuck€ђw, zaliczanego do najstarszych w prowincji Moczar€ђw, a mo€єe i w ca€љym Shire - przeprawi€љ si€і przez Rzek€і, kt€ђra pod€ђwczas wyznacza€љa wschodni€ѓ granic€іkraju. Zbudowa€љ (i wykopa€љ) Brandy Hall, zmieni€љ nazwisko na Brandybuck i osiad€љ tu, w€љadaj€ѓc obszarem, kt€ђry stanowi€љ niemal samodzielne ksi€іstewko. Rodzina rozrasta€љa!si€і i nie przesta€љa rozrasta€ј !si€і po €ѕmierci Gorhendada, a€є wreszcie Brandy Hall zaj€ѓ€љ ca€љe wzg€ђrze, szczyc€ѓc si€і trzema wielkimi bramami, mn€ђstwem bocznych drzwi i blisko setk€ѓ okien. Brandybuckowie oraz ich licznipodw€љadni zacz€іli wtedy kopa€ј nory, a w p€ђ€їniejszych czasach budowa€ј domy wsz€іdzie dooko€љa wzg€ђrza. Tak powsta€љ Buckland, g€іsto zaludniony pas ziemi mi€іdzy Rzek€ѓ a Starym Lasem, niejakokolonia Shire'u. G€љ€ђwne miasteczko, Buckleburg, tuli€љo si€і na zboczach za Brandy Hallem. Ludno€ѕ€ј Moczar€ђw €єy€љa z Bucklandczykami w przyja€їni, a farmerzy gospodaruj€ѓcy mi€іdzy S€љupkami a €џozin€ѓ dotychczas uznawali w€љadz€і Dziedzica z Hallu - jak nazywano g€љow€і rodziny Brandybuck€ђw. Wi€іkszo€ѕ€ј wszak€єe obywateli starego Shire'u poczytywa€љa Bucklandczyk€ђw za dziwak€ђw,prawie za cudzoziemc€ђw. W #rzeczywisto€ѕci nie r€ђ€єnili si€і oni wiele od innych hobbit€ђw zczterech wiartek. Z jednym jedynym wyj€ѓtkiem: lubili wod€і, a niekt€ђrzy nawet umieli p€љywa€ј. Kraj ich pocz€ѓtkowo by€љ bezbronny od wschodu, potem ogrodzono go z tej strony €єywop€љotem, zwanym WysokimMurem. €ywop€љot, piel€іgnowany stale przez kilka pokole€ќ hobbit€ђw, wyr€ђs€љ wysoko i rozkrzewi€љ si€і szeroko. Zaczyna€љ si€і od mostu na Brandywinie, olbrzymim €љukiem odbiega€љ od "rzeki i si€іga€љ a€є do Ostatniej €џ€ѓki (gdzie p€љyn€ѓca z lasu Wija wpada€љa do Brandywiny), mia€љ wi€іc ponad dwadzie€ѕcia mil d€љugo€ѕci. Nie zapewnia€љ oczywi€ѕcie niezawodnie bezpiecze€ќstwa. Las w wielu miejscach wysuwa€љ si€і pod sam mur. Tote€є Bucklandczycy po zmroku ryglowali drzwi swoich dom€ђw, co w Shire nie by€љo w zwyczaju. Prom sun€ѓ€љ z wolna po wodzie.!Brzeg bucklandzki zbli€єa€љ si€і ku nim. Z ca€љej kompanii tylko Sam nigdy dotychczas nie by€љ za rzek€ѓ. Patrz€ѓc, jak leniwy nurt z chlupotem przelewa si€і wzd€љu€є burty, Sam mia€љ dziwne wra€єenie: €єycie zostawa€љo za nim we mgle, a przed nim by€љa !ciemno€ѕ€ј i przygoda. Podrapa€љ !si€і w g€љow€і i przemkn€і€љa mu "my€ѕl, €єe jednak lepiej by by€љo,gdyby pan Frodo nadal spokojnie siedzia€љ w Bag End. Czterej hobbici zeszli na l€ѓd. Merry wi€ѓza€љ prom, a Pippin ju€є prowadzi€љ kuca €ѕcie€єk€ѓ pod g€ђr€і, gdy Sam (kt€ђry !obejrza€љ si€і, jakby €єegnaj€ѓc Shire) szepn€ѓ€љ ochryple: - Niech pan si€і obejrzy, panieFrodo. Czy pan co€ѕ widzi? Na drugim brzegu, w przystani, pod odleg€љymi latarniami majaczy€љ jaki€ѕ kszta€љt; wygl€ѓda€љo to jak czarny t€љumoczek zapomniany przez podr€ђ€єnych. Lecz gdy !si€і wpatrzyli lepiej, poruszy€љ "si€і, zako€љysa€љ, jakby w€іsz€ѓc przy ziemi. Potem wyczo€љga€љ !si€і czy mo€єe pobieg€љ skulony zpowrotem w mrok poza kr€ѓg €ѕwiat€љa. - A to co, u licha?! - wykrzykn€ѓ€љ Merry. - Co€ѕ, co sz€љo naszym tropem - rzek€љ Frodo. - O wi€іcej na razie nie pytaj. Chod€їmy st€ѓd i to natychmiast. !Pospieszyli €ѕcie€єk€ѓ na wysok€ѓ skarp€і, lecz gdy zn€ђw z g€ђry spojrzeli na Rzek€і, drugi brzeg!skry€љ si€і we mgle tak, €єe nic wida€ј nie by€љo. - Szcz€і€ѕcie, €єe na zachodnim brzegu nikt nie trzyma €љodzi! -powiedzia€љ Frodo. - Czy konno mo€єna przeby€ј rzek€і w br€ђd? - Mo€єna przeprawi€ј si€і mostem o dwadzie€ѕcia mil na p€ђ€љnoc st€ѓd albo przeprawi€ј !si€і wp€љaw - odpar€љ Merry. - Coprawda nigdy nie s€љysza€љem, €єeby jaki€ѕ ko€ќ przep€љyn€ѓ€љ Brandywin€і. Ale sk€ѓd ci przysz€љy na my€ѕl konie? - Wyt€љumacz€і ci to p€ђ€їniej. Pogadamy w czterech €ѕcianach. - S€љusznie. Obaj z Pippinem znacie drog€і, ja wi€іc pojad€і naprz€ђd i zawiadomi€і Grubasa o waszym przybyciu. Przygotujemy kolacj€і i tak dalej. - Jedli€ѕmy wczesn€ѓ wieczerz€і u Maggota - rzek€љ Frodo - ale !znajdzie si€і miejsce na drug€ѓ. - Dostaniecie j€ѓ na pewno! Dajmi ten koszyk! - I Merry znikn€ѓ€љ w ciemno€ѕciach. Od Brandywiny do nowego domu Froda w Ustroni by€љo !do€ѕ€ј daleko. Zostawili po lewejr€іce Wzg€ђrze Buck i Brandy Hall, a min€ѓwszy Buckleburg weszli na g€љ€ђwny go€ѕciniec Bucklandu biegn€ѓcy od mostu !na po€љudnie. Posuwaj€ѓc si€і ku $p€ђ€љnocy, o mil€і dalej skr€іcili wprawo na boczn€ѓ dr€ђ€єk€і, kt€ђra poprowadzi€љa ich przez dalsze dwie mile to wspinaj€ѓc $si€і w g€ђr€і, to opadaj€ѓc w d€ђ€љ w€ѕr€ђd p€ђl. Wreszcie stan€іli przed ciasn€ѓ bram€ѓ w g€іstym €єywop€љocie. Domu w ciemno€ѕciach nie mogli#dostrzec, bo kry€љ si€і w g€љ€іbi, po€ѕrodku wielkiego kolistego trawnika, otoczony pier€ѕcieniem kar€љowatych drzew, posadzonych wzd€љu€є €єywop€љotu. Frodo wybra€љ ten dom, poniewa€є sta€љ w cichym zak€ѓtku, z dala od ruchliwych szlak€ђw i z dala od wszelkiego s€ѓsiedztwa. Mo€єna tu by€љo wchodzi€ј i wychodzi€ј niepostrze€єenie. Zbudowali go przed wielu laty Brandybuckowie na siedzib€і dla go€ѕci lub cz€љonk€ђw rodziny, kt€ђrzy pragn€іli czas jaki€ѕ odpocz€ѓ€ј od gwaru ludnego Brandy Hallu. By€љ to staro€ѕwiecki wiejski dom, wzorowany jak naj€ѕci€ѕlej na !hobbickiej norce: d€љugi, niski, bez pi€іtra; dach mia€љ darniowy, a okienka i drzwi okr€ѓg€љe. Id€ѓc spod furtki zielon€ѓ #€ѕcie€єk€ѓ nie widzieli €ѕwiate€љ. Okna by€љy ciemne, zas€љoni€іte okiennicami. Frodo zapuka€љ do drzwi, otworzy€љ mu Grubas Bolger. Z wn€іtrza p€љyn€ѓ€љ strumie€ќ przyjaznego blasku. Wsun€іli si€і szybko i zaraz odgrodzili zn€ђw drzwiami !siebie i €ѕwiat€љo od ciemno€ѕci zewn€іtrznych. Znale€їli si€і w obszernej sieni, z kt€ђrej na dwie strony otwiera€љy si drzwi do pokoj€ђw. Przez €ѕrodek domu bieg€љ korytarz. - No, co powiesz? - spyta€љ Merry nadchodz€ѓc z g€љ€іbi korytarza. - Zrobili€ѕmy !wszystko, co si€і da€љo zrobi€ј wtak kr€ђtkim czasie, €єeby ten dom zagospodarowa€ј. Pami€іtaj, €єe ledwie wczoraj przyjechali€ѕmy tu wraz z Grubasem na ostatnim wozie z rzeczami. Frodo rozejrza€љ si€і w ko€љo. Dom wygl€ѓda€љ przytulnie. Postarano si€і w miar€і mo€єliwo€ѕci ustawi€ј meble tak samo, jak sta€љy w Bag End. By€љy to przewa€єnie jego w€љasne meble, a w€љa€ѕciwie meble Bilba, i Frodowi, gdy je zobaczy€љ w tym nowym otoczeniu, Bilbo jak €єywy stan€ѓ€љ przed oczyma. Mi€љa, wygodna, "przyjazna siedziba! €al ogarn€ѓ€љhobbita, €єe nie przybywa tu !po to, by osi€ѓ€ѕ€ј w spokoju na "sta€љe. Wyrzuca€љ te€є sobie, €єe narazi€љ przyjaci€ђ€љ na tyle "trud€ђw, i €љama€љ sobie g€љow€і, jak im powiedzie€ј, €єe musi opu€ѕci€ј ten dom wkr€ђtce, a nawet - natychmiast. Ale rozumia€љ, €єe trzeba im oznajmi€ј t€і z€љ€ѓ nowin€і jeszcze tej nocy, nim wszyscyp€ђjd€ѓ spa€ј. - Uroczy dom! - powiedzia€љ, wreszcie zdobywaj€ѓc si€і na s€љowa. - Mam wra€єenie, jakbym si€і wcale nie przeprowadzi€љ z Bag End. !Podr€ђ€єni powiesili p€љaszcze i !z€љo€єyli baga€єe na pod€љodze w sieni, a Merry poprowadzi€љ ich korytarzem i otworzy€љ drzwi wg€љ€іbi. Buchn€і€љo zza nich ciep€љo ogniska i k€љ€ѓb pary. "- K€ѓpiel! - krzykn€ѓ€љ Pippin. - O, zacny Meriadoku! - W jakiej kolejno€ѕci b€іdziemy!si€і k€ѓpali? - spyta€љ Frodo. - Czy pierwszy wejdzie najstarszy, czy najszybszy? Wka€єdym przypadku ty, mo€ѕci Peregrinie, znajdziesz si€і na szarym ko€ќcu. - Nie znasz mnie, je€єeli my€ѕlisz, €єe nie wymy€ѕli€љem lepszego rozwi€ѓzania - rzek€љ Merry. - Nie mo€єemy zaczyna€ј€єycia w Ustroni od k€љ€ђtni o wann€і. W tym pokoju s€ѓ trzy !wanny i kocio€љ pe€љen wrz€ѓtku. Nie brakuje te€є r€іcznik€ђw, mat pod nogi i myd€љa. Id€їcie wszyscy trzej naraz i nie marud€їcie. Merry i Grubas zaj€іli si€і tymczasem ostatnimi przygotowaniami do kolacji w kuchni, le€є€ѓcej po drugiej stronie korytarza. Z €љazienki dobiega€љy urywki trzech !rywalizuj€ѓcych ze sob€ѓ pie€ѕni,plusk i chlupotanie. Nagle !jednak g€љos Pippina wybi€љ si€і ponad inne i rozbrzmia€љa ulubiona k€ѓpielowa €ѕpiewka Bilba: !S€љodk€ѓ k€ѓpi€ђ€љk€і €ѕpiewaj o zmierzchu. Co wszelkie b€љoto obmywa z wierzchu! Kto nie chce €ѕpiewa€ј - z takim precz, Gor€ѓca woda to pi€іkna rzecz! S€љodki deszcz, kt€ђry pluszcze powoli, I szmer potoku, co mknie w€ѕr€ђd dolin, Lecz nad oboma wci€ѓ€є wiedzieprym Gor€ѓcej wody para i dym! Gdy nas pragnienie mocno przypar€љo, La€ј zimn€ѓ wod€і mo€єemy w gard€љo, Lecz lepsze piwo, gdy chce si€іpi€ј, Lub ciep€љej wody po plecach ni€ј! Czysta jest woda, co w czas poranny Strzela pod niebo snopem fontanny, Ale nad s€љodki fontanny plusk Milszy mi wody gor€ѓcej chlust! !Potem da€љ si€і s€љysze€ј okropny plusk i triumfalny krzyk Froda. Woda z wanny Pippina wystrzeli€љa na kszta€љt fontanny a€є pod sufit. Merry podszed€љ do drzwi €љazienki. - Czy wam wcale nie pilno do kolacji i kufelka piwa? - spyta€љ. Wyszed€љ Frodo wy€єymaj€ѓc mokre w€љosy. - Tu jest tyle wody w "powietrzu, €єe wol€і osuszy€ј si€іw kuchni - o€ѕwiadczy€љ. - Rzeczywi€ѕcie! - przyzna€љ !Merry zagl€ѓdaj€ѓc do €љazienki. Kamienna pod€љoga ton€і€љa w powodzi. - Wytrzesz to wszystko, Peregrinie, zanim dostaniesz co€ѕ do jedzenia. A spiesz si€і, bo nie b€іdziemy naciebie czekali. Zjedli kolacj€і w kuchni przysun€ѓwszy st€ђ€љ do kominka.- Mam nadziej€і, €єe z was trzech €єaden nie zechce je€ѕ€ј znowu pieczarek? - spyta€љ bezwielkiego przekonania Fredegar. - Ale€є owszem, zechcemy! - krzykn€ѓ€љ Pippin. - To moje pieczarki - rzek€љ Frodo. - Nie kto inny, lecz ja dosta€љem je w prezencie od pani Maggot, per€љy wiejskich gospody€ќ. Trzymajcie r€іce przy sobie, €љakomczuchy, sam wydziel€і wam porcje. Hobbici w upodobaniu do pieczarek prze€ѕcigaj€ѓ najwybredniejszych nawet smakoszy w€ѕr€ђd Du€єych Ludzi. Temu nale€єy przypisa€ј m€љodzie€ќcze wyprawy Froda na s€љynne pola Maggota i gniew skrzywdzonego farmera.Owego wszak€єe wieczora - mimo s€љawnego hobbickiego apetytu - starczy€љo pieczarekdla wszystkich. By€љy zreszt€ѓ liczne inne dania, tote€є ko€ќcz€ѓc kolacj€і Grubas Bolgerwestchn€ѓ€љ z lubo€ѕci€ѓ. !Odstawili st€ђ€љ, przyci€ѓgn€іli fotele bli€єej ognia. "- Sprz€ѓtniemy p€ђ€їniej - rzek€љ Merry. - Teraz opowiedzcie wszystko! Domy€ѕlam si€і, €єe mieli€ѕcie przygody, a to nie€љadnie, skoro mnie z wami nie by€љo. €€ѓdam szczeg€ђ€љowego sprawozdania, a zw€љaszcza jestem ciekaw, co ugryz€љo starego Maggota, €єe si€і do mnie odezwa€љ w ten spos€ђb. Mia€љem wra€єenie, €єe by€љ wystraszony, o ile jest zdolny do strachu. - Wszyscy byli€ѕmy wystraszeni"- odpar€љ Pippin. - Je€єeli Frodo nie chce m€ђwi€ј, ja ci opowiemca€љ€ѓ histori€і od pocz€ѓtku. I opowiedzia€љ dok€љadnie o podr€ђ€єy zaczynaj€ѓc od opuszczenia Hobbitonu. Sam potwierdza€љ jego s€љowa wtr€ѓcaj€ѓc co chwila wykrzykniki i przytakuj€ѓc. Frodo milcza€љ. - My€ѕla€љbym, €єe to bajka - rzek€љ Merry - gdybym nie widzia€љ na w€љasne oczy tego czarnego stwora w przystani i nie s€љysza€љ na w€љasne uszy niezwyk€љego tonu w g€љosie Maggota. Co ty o tym wszystkim s€ѓdzisz, Frodo? - Kuzyn Frodo dotychczas by€љ bardzo tajemniczy - !powiedzia€љ Pippin. - Pora, €єebyotworzy€љ usta. Na razie nie mamy €єadnych danych pr€ђcz domys€љ€ђw Maggota, kt€ђry wi€ѓ€єe te wypadki z legend€ѓ o bogactwach starego Bilba. - To tylko domys€љ - €єywo odpar€љ Frodo. - Maggot o niczym nie wie. - Stary Maggot to bardzo t€іga g€љowa - rzek€љ Merry. - Za t€ѓ pyzat€ѓ twarz€ѓ kryje si€і wi€іcej rozumu, ni€єby mo€єna s€ѓdzi€ј z tego, co stary farmer m€ђwi. S€љysza€љem, €єe dawniej chadza€љ do Starego Lasu i podobno zna si€і na r€ђ€єnych dziwnych sprawach. Ale powiedz nam wreszcie, Frodo, czy Maggot, twoim zdaniem, odgad€љ trafnie, czy nie? - My€ѕl€і - powiedzia€љ Frodo - €єe domys€љ Maggota w pewnej mierze jest trafny. Istnieje jaki€ѕ zwi€ѓzek mi€іdzy nasz€ѓ przygod€ѓ a dawnymi przygodami Bilba; je€їd€їcy szukaj€ѓ - czy mo€єe wr€іcz €ѕcigaj€ѓ - Bilba albo mnie. Je€єeli chcecie wiedzie€ј #prawd€і, to boj€і si€і, €єe to gra nie na €єarty i €єe nie jestem bezpieczny ani w tym domu, ani w €єadnym innym. !I Frodo rozejrza€љ si€і po oknach i €ѕcianach, jakby w obawie, €єe!si€і nagle otworz€ѓ. Przyjaciele patrzyli na niego w milczeniu i wymieniali mi€іdzy sob€ѓ porozumiewawcze spojrzenia. - Teraz ju€є wszystko si€і wyda!- szepn€ѓ€љ Pippin do Merry'ego. Merry skin€ѓ€љ g€љow€ѓ. - No, tak! - rzek€љ wreszcie Frodo prostuj€ѓc si€і w fotelu, jakby powzi€ѓ€љ jak€ѓ€ѕ wa€єn€ѓ decyzj€і. - Nie b€іd€і przed wami d€љu€єej tai€љ prawdy. Mam wam co€ѕ do powiedzenia. Ale nie wiem, od czego zacz€ѓ€ј. #- Zdaje si€і, €єe b€іd€і m€ђg€љ ci pom€ђc - spokojnie odezwa€љ si€іMerry - m€ђwi€ѓc przynajmniej cz€і€ѕ€ј za ciebie. - Co to ma znaczy€ј? - spyta€љ Frodo zaniepokojony. - To, m€ђj drogi, €єe martwisz si€і, poniewa€є nie wiesz, jak nam powiedzie€ј do widzenia. !Chcia€љe€ѕ oczywi€ѕcie opu€ѕci€ј Shire. Ale spotka€љe€ѕ si€і z niebezpiecze€ќstwem !wcze€ѕniej, ni€є przewidywa€љe€ѕ,dlatego te€є postanowi€љe€ѕ ruszy€ј w dalsz€ѓ drog€і bez zw€љoki. Wcale jednak nie maszna to ochoty. Bardzo ci wszyscy wsp€ђ€љczujemy. Frodo otworzy€љ usta, lecz zamkn€ѓ€љ je natychmiast. Jego zdumiona mina by€љa tak zabawna, €єe przyjaciele wybuchn€іli €ѕmiechem. - Kochany stary Frodo! - zawo€љa€љ Pippin. - Czy naprawd€і €љudzi€љe€ѕ si€і, €єe zamydli€љe€ѕ nam oczy? Nie, nie $by€љe€ѕ do€ѕ€ј ostro€єny ani do€ѕ€ј sprytny, €єeby nas wyprowadzi€ј w pole. Ju€є od kwietnia by€љo oczywiste, €єe zamy€ѕlasz o porzuceniu Hobbitonu i €єegnasz si€і z wszystkim, co tak lubi€љe€ѕ. Ustawicznie mrucza€љe€ѕ: "Ciekaw jestem, czy te€є jeszcze kiedy w €єyciu zobacz€і t€і dolin€і!" i tym podobne rzeczy. A potem ta "komedia, €єe niby ko€ќcz€ѓ ci si€іpieni€ѓdze, i sprzeda€є ukochanej siedziby Bagginsom !z Sackville! I te ci€ѓg€љe tajne narady z Gandalfem! - Wielkie nieba! - westchn€ѓ€љ Frodo. - Zdawa€љo mi si€і, €єe dzia€љam bardzo przezornie i chytrze. Co teraz Gandalf powie? Czy to znaczy, €єe ca€љyShire gada ju€є o mojej wyprawie? - Och, nie! - odpar€љ Merry. - Oto mo€єesz by€ј spokojny. Pewnie, sekret nie utrzyma si€іd€љugo, tymczasem jednak nie !zna go, jak s€ѓdz€і, nikt pr€ђcz nas - spiskowc€ђw. Pami€іtaj, €єe my b€ѓd€ї co b€ѓd€ї znamy cie dobrze i wiele z tob€ѓ przebywamy. Zwykle umiemy zgadywa€ј twoje my€ѕli. Ja zreszt€ѓ zna€љem tak€єe Bilba. M€ђwi€ѓc szczerze, obserwowa€љem ci€і pilnie od czasu znikni€іcia Bilba. Przypuszcza€љem, €єe wcze€ѕniej#lub p€ђ€їniej zechcesz p€ђj€ѕ€ј za nim; a nawet spodziewa€љem #si€і, €єe zrobisz to wcze€ѕniej, i ostatnio wszyscy si€і niepokoili€ѕmy. Bali€ѕmy si€і, €єeby€ѕ nam nie umkn€ѓ€љ, ruszaj€ѓc w €ѕwiat znienacka i samotnie jak Bilbo. Dlatego od a porz€ѓdnie aniu є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBv€b cŸ'wт  c(xч ce(y!% cШ(z%, c+){(7Œ Ž)|Д:ш-€Ў) wiosny nie spuszczali€ѕmy ci€і zoka i ze swej strony tak€єe "uk€љadali€ѕmy r€ђ€єne plany. Nie, nie uciekniesz nam tak €љatwo. #- Ale€є ja musz€і odej€ѕ€ј - rzek€љFrodo. - Nie ma innej rady, moidrodzy. Wielka to przykro€ѕ€ј dla nas wszystkich, nie pr€ђbujcie jednak mnie zatrzyma€ј. Skoro zgadli€ѕcie tak wiele, pom€ђ€єcie mi, zamiast przeszkadza€ј. - Nie zrozumia€љe€ѕ nas! - !odpar€љ Pippin. - Musisz i€ѕ€ј w €ѕwiat, a wi€іc my tak€єe, Merry!i ja, p€ђjdziemy z tob€ѓ. Sam to wspania€љy ch€љopak, got€ђw z pewno€ѕci€ѓ w twojej obronie skoczy€ј bodaj smokowi w "paszcz€і... chyba €єe potkn€ѓ€љby !si€і przy tym o w€љasne nogi. Alew tak niebezpiecznej wyprawie b€іdziesz !potrzebowa€љ liczniejszej €ѕwity. - Moi drodzy, najmilsi hobbici! - powiedzia€љ Frodo, wzruszony#do g€љ€іbi. - Ale€є ja do tego nie mog€і dopu€ѕci€ј! Zreszt€ѓ, dawno ju€є to postanowi€љem. M€ђwicie o niebezpiecze€ќstwie,nie rozumiecie go jednak. To nie jest poszukiwanie skarb€ђw, wyprawa tam i z powrotem. Uciekam przed #jedn€ѓ €ѕmierteln€ѓ groz€ѓ i inn€ѓ €ѕmierteln€ѓ groz€і. - Rozumiemy to, oczywi€ѕcie! -stanowczo o€ѕwiadczy€љ Merry. -W€љa€ѕnie dlatego #zdecydowali€ѕmy si€і i€ѕ€ј z tob€ѓ.Wiemy, €єe sprawa Pier€ѕcienia to nie €єarty. Zrobimy jednak wszystko, co w naszej mocy, €єeby ci pom€ђc przeciw Nieprzyjacielowi. - Sprawa Pier€ѕcienia! - "powt€ђrzy€љ Frodo, zupe€љnie ju€є teraz oszo€љomiony. - Tak, Pier€ѕcienia - rzek€љ Merry. - M€ђj kochany, zapomnia€љe€ѕ o przenikliwo€ѕci !twoich przyjaci€ђ€љ! Od wielu lat- na d€љugo przed znikni€іciem Bilba - wiedzia€љem o istnieniu Pier€ѕcienia. Poniewa€є jednak !by€љo jasne, €єe Bilbo pragnie tozachowa€ј w tajemnicy, nie zdradza€љem si€і z moimi wiadomo€ѕciami, dop€ђki nie zawi€ѓzali€ѕmy naszego spisku. Co prawda nie zna€љem tak dobrze Bilba jak ciebie; ja by€љem za m€љody, a Bilbo !ostro€єniejszy ni€є ty, chocia€є tak€єe nie do€ѕ€ј jeszcze ostro€єny. Je€єeli chcesz, powiem ci, w jaki spos€ђb po raz pierwszy odkry€љem sekret. - M€ђw! - szepn€ѓ€љ Frodo. - Zgub€ѓ Bilba, jak zawsze, stali si€і Bagginsowie z Sackville. Pewnego dnia, na rokprzed urodzinowym przyj€іciem, szed€љem drog€ѓ i zobaczy€љem przed sob€ѓ Bilba. Nagle w oddali ukaza€љa si€і para Baggins€ђw z Sackville, !id€ѓcych w nasz€ѓ stron€і; Bilbo $zwolni€љ kroku i... hop! Znikn€ѓ€љ! Tak by€љem zaskoczony, €єe ledwie zdoby€љem si€і w ostatniej chwili na jaki€ѕ !pomys€љ, by tak€єe si€і schowa€ј,chocia€є w bardziej naturalny spos€ђb. Da€љem nurka w €єywop€љot i dalej posuwa€љem si€і pod jego os€љon€ѓ wzd€љu€є drogi. Wyjrza€љem zza krzak€ђw na drog€і, gdy wreszcie Bagginsowie z Sackville przeszli, i w miejscu, w kt€ђrymw€љa€ѕnie zatrzyma€љem wzrok, wyr€ђs€љ znienacka Bilbo. Dostrzeg€љem b€љysk z€љota, kiedy wsuwa€љ jaki€ѕ ma€љy przedmiot do kieszeni spodni. Od tego dnia mia€љem oczy stale otwarte. Powiem nie owijaj€ѓc w bawe€љn€і: szpiegowa€љem Bilba. Przyznasz chyba, €єe zagadka by€љa naprawd€і korc€ѓca, a ja przecie€є by€љem m€љodzikiem. Pr€ђcz ciebie, Frodo, jestem pewnie jedynym w Shire !hobbitem, kt€ђry widzia€љ tajn€ѓ ksi€іg€і starego Bilba. - Czyta€љe€ѕ jego ksi€іg€і? - krzykn€ѓ€љ Frodo. - Wielkie nieba! A wi€іc nic nie da si€і przed €ѕwiatem ukry€ј? !- Nie€љatwo cos ukry€ј, jak si€і zdaje - odpar€љ Merry. - Zdo€љa€љem tylko rzuci€ј okiem "na t€і ksi€іg€і, a i to przysz€љo mi z wielkim trudem. Bilbo nigdy nie zostawia€љ jej na wierzchu. Ciekaw jestem, co !si€і z ni€ѓ sta€љo. Ch€іtnie bym do niej zajrza€љ znowu. Mo€єe tyj€ѓ masz, Frodo? - Nie. Nie by€љo jej w Bag End. "Pewnie Bilbo wzi€ѓ€љ j€ѓ z sob€ѓ. - A wi€іc, jak m€ђwi€љem - ci€ѓgn€ѓ€љ dalej Merry - trzyma€љem j€іzyk za z€іbami a€єdo wiosny tego roku, kiedy to wytworzy€љa si€і ju€є powa€єna sytuacja. W€ђwczas zawi€ѓzali€ѕmy spisek, a €єe my tak€єe traktowali€ѕmy spraw€і powa€єnie i byli€ѕmy zdecydowani na wszystko, niebawili€ѕmy si€і w zbytnie skrupu€љy. Z ciebie, Frodo, nie€љatwy orzech do zgryzienia,a z Gandalfa - jeszcze twardszy. Je€ѕli chcesz pozna€ј naszego g€љ€ђwnego wywiadowc€і, mog€і ci go przedstawi€ј. - Gdzie€є on jest? - spyta€љ !Frodo i rozejrza€љ si€і doko€љa, "jakby oczekiwa€љ, €єe z kt€ђrej€ѕ szafy wy€љoni si€і ponura posta€ј szpiega w masce. - Wyst€ѓp, Sam! - rzek€љ Merry. Sam wsta€љ, zaczerwieniony po uszy. - Oto nasz informator! Zapewniam ci€і, €єe dostarcza€љ nam mn€ђstwo wiadomo€ѕci, nim wreszcie zosta€љ przy€љapany. Wiedz, €єe po tym zdarzeniu zachowa€љ si€і tak, jakby si€і czu€љ zwi€ѓzany s€љowem honoru, i odt€ѓd nie wyci€ѓgn€іli€ѕmy z niego nic wi€іcej. - Sam! - zawo€љa€љ Frodo. Nic na €ѕwiecie nie mog€љoby go bardziej zdumie€ј, nie umia€љby te€є powiedzie€ј, czy to, co czuje, jest gniewem, zaciekawieniem, ulg€ѓ czy !tylko wstydem, €єe da€љ si€і tak wystrychn€ѓ€ј na dudka. - Tak, prosz€і pana - rzek€љ Sam. - Bardzo pana przepraszam. Ale naprawd€і nie mia€љem z€љych zamiar€ђw wzgl€іdem pana i pana Gandalfa. On zreszt€ѓ bardzo rozumnie radzi€љ. Kiedy pan m€ђwi€љ: €њMusz€і i€ѕ€ј sam€ћ - "powiedzia€љ: €њNie! We€ї ze sob€ѓ kogo€ѕ, komu mo€єesz zaufa€ј€ћ. - Okazuje si€і jednak, €єe nikomu ufa€ј nie mo€єna - odpar€љ Frodo. Sam spojrza€љ na niego strapionymi oczyma. - To zale€єy, czego od przyjaci€ђ€љ oczekujesz - odezwa€љ si€і Merry. - Mo€єesz nam zaufa€ј, €єe ci€і nie opu€ѕcimy w dobrej czy z€љej doli, cho€јby do najgorszego ko€ќca. Mo€єesz nam te€є ufa€ј, €єe strzec b€іdziemy twojej tajemnicy lepiej, ni€є ty sam !jej strzeg€љe€ѕ. Ale nie licz na nas, by€ѕmy ci pozwolili samotnie stawia€ј czo€љo niebezpiecze€ќstwu i odej€ѕ€ј odnas bez s€љowa. Jeste€ѕmy twoimi przyjaci€ђ€љmi. A w ka€єdym razie tak si€і rzecz przedstawia: wiemy bardzo wiele z tego, co ci Gandalf powiedzia€љ. Wiemy du€єo o "Pier€ѕcieniu. Boimy si€і okropnie, ale p€ђjdziemy z tob€ѓ albo - zatob€ѓ, jak psy za tropem. !- B€ѓd€ї co b€ѓd€ї - doda€љ Sam -powinien pan s€љucha€ј rady "elf€ђw. Gildor radzi€љ, €єeby pan %wzi€ѓ€љ z sob€ѓ przyjaci€ђ€љ, je€єelizechc€ѓ panu towarzyszy€ј. Niemo€єe pan zaprzeczy€ј! - Nie przecz€і - rzek€љ Frodo patrz€ѓc w oczy Samowi, kt€ђryteraz szczerzy€љ z€іby w u€ѕmiechu. - Nie przecz€і, lecz nigdy ju€є nie uwierz€і, €єe €ѕpisz, cho€јby€ѕ nie wiem jak !g€љo€ѕno chrapa€љ. Odt€ѓd, €єeby si€і upewni€ј, b€іd€і ci€і cz€іstowa€љ w takich razach kopniakiem. - Banda podst€іpnych hultaj€ђw! - krzykn€ѓ€љ zwracaj€ѓc si€і do pozosta€љych. - Ale niech tam! -rzek€љ wstaj€ѓc i ze €ѕmiechem !machaj€ѓc r€іk€ѓ. - Kapituluj€і! Pos€љucham rady Gildora. Gdyby nie czyha€љo na nas tak gro€їneniebezpiecze€ќstwo, skaka€љbymz rado€ѕci. A nawet wiedz€ѓc o niebezpiecze€ќstwie, mimo wszystko jestem szcz€і€ѕliwy, !jak dawno ju€є si€і nie czu€љem. L€іka€љem si€і tego wieczora! - Doskonale! A wi€іc sprawa ubita. Trzy razy wiwat na cze€ѕ€ј kapitana Froda i jego !dru€єyny! - krzykn€іli wszyscy i "zacz€іli ta€ќczy€ј wok€ђ€љ niego. #Merry i Pippin za€ѕpiewali pie€ѕ€ќ,najwidoczniej przygotowan€ѓ z%g€ђry na t€і uroczysto€ѕ€ј. U€љo€єylij€ѓ na wz€ђr tej pie€ѕni krasnolud€ђw, kt€ђra Bilba !niegdy€ѕ skusi€љa na wypraw€і, i !€ѕpiewali na t€і sam€ѓ melodi€і: €egnaj, kominku, €єegnaj nam, salo! Cho€ј wichr powieje, deszcz lunie fal€ѓ, Trzeba nam zmyka€ј z nastaniem z€ђrz Przez bory, lasy i szczyty wzg€ђrz Do Rivendellu, gdzie jeszcze €єwawy R€ђd elf€ђw mieszka pod runem trawy - Przez wrzosowiska, galopem, w cwa€љ, !A dok€ѓd - kt€ђ€є by powiedzie€ј chcia€љ? Przed nami trwogi, za nami strachy, A nasze €љo€єe pod nieba dachem, A€є wreszcie koniec znoj€ђw i €љez, A€є wreszcie naszej w€іdr€ђwki kres. Trzeba nam zmyka€ј, trzeba nam gna€ј, !Nim €ѕwit zapali pochodni€і dnia.!- S€љusznie - powiedzia€љ Frodo. - Ale w takim razie mamy mn€ђstwo roboty, nim $p€ђjdziemy do €љ€ђ€єek... bo t€і nocprzynajmniej mo€єemy jeszcze przespa€ј pod dachem. - Och, to przecie€є tylko poezja! - zawo€љa€љ Pippin. - Czy naprawd€і zamierzasz wyruszy€ј przed €ѕwitem? - Nie wiem - odpowiedzia€љ Frodo. - Boj€і si€і Czarnych !Je€їd€їc€ђw i jestem pewien, €єe nie jest bezpiecznie zatrzymywa€ј si€і d€љu€єej na jednym miejscu, tym bardziej w tym domu, skoro wszyscy "wiedz€ѓ, €єe si€і tu wybiera€љem. Gildor tak€єe przestrzega€љ mnieprzed zwlekaniem. Ale bardzo bym chcia€љ spotka€ј si€і z Gandalfem. Zauwa€єy€љem, €єe "nawet Gildor stropi€љ si€і, kiedy mu powiedzia€љem, €єe Gandalf nie stawi€љ si€і wedle umowy. Wszystko zale€єy od odpowiedzi na dwa pytania: Jak pr€іdko Czarni Je€їd€їcy mog€ѓ dosta€ј si€і do Buckleburga? I jak pr€іdko my mo€єemy by€ј gotowi do dalszejpodr€ђ€єy? Wymaga to chyba wielu przygotowa€ќ. - Na drugie pytanie zaraz ci odpowiem - rzek€љ Merry. - Mogliby€ѕmy wyruszy€ј ju€є za godzin€і. Wszystko w€љa€ѕciwie przygotowa€љem. W stajni stoi #sze€ѕ€ј kuc€ђw; €єywno€ѕ€ј i ca€љy sprz€іt zapakowane, z wyj€ѓtkiem mo€єe jeszcze !jakich€ѕ ubra€ќ i mniej trwa€љych prowiant€ђw. - Spisek, jak widz€і, pracowa€љ sprawnie - rzek€љ Frodo. - Ale co powiecie o Czarnych Je€їd€їcach? Czy mo€єna bez ryzyka czeka€ј bodaj dzie€ќ jeszcze na Gandalfa? !- A jak my€ѕlisz, co je€їd€їcy byzrobili, gdyby ci€і tutaj znale€їli? Decyzja od tego zawis€љa - odpar€љ Merry. - Oczywi€ѕcie, przyjechaliby ju€є do tej pory, gdyby ich nie zatrzymano przy P€ђ€љnocnej Bramie, w miejscu, gdzie mur si€іga brzegu rzeki, tu€є przy mo€ѕcie. Stra€є u bramy nie przepu€ѕci€љaby ich w nocy, jakkolwiek mogliby si€і przedrze€ј przez €єywop€љot. Za "dnia zreszt€ѓ stra€єnicy r€ђwnie€єstaraliby si€і nie dopu€ѕci€ј obcych je€їd€їc€ђw, przynajmniej dop€ђty, p€ђki by nie wr€ђci€љ wys€љaniec z rozkazem Dziedzica z Hallu, boci go€ѕcie nie wygl€ѓdaj€ѓ przyja€їnie i wzbudziliby z pewno€ѕci€ѓ przera€єenie. Ale, rzecz jasna, ten kraj nie !zdo€љa€љby opiera€ј si€і d€љugo, gdyby napastnicy uderzyli %wi€іksz€ѓ si€љ€ѓ. Mo€єliwe te€є, €єe rano otwarto by bram€і nawet Czarnemu Je€їd€їcowi, kt€ђry byspyta€љ o pana Bagginsa. Wszyscy niemal wiedz€ѓ, €єe postanowi€љe€ѕ tu wr€ђci€ј i zamieszka€ј w Ustroni. Frodo przez d€љug€ѓ chwil€і milcza€љ zamy€ѕlony. - Zdecydowa€љem si€і - rzek€љ wreszcie. - Wyrusz€і jutro o brzasku. Ale nie pojad€і go€ѕci€ќcem, to by€љoby jeszcze mniej bezpieczne ni€є pozostawanie w tym domu. Je€єeli opuszcz€і Buckland "przez P€ђ€љnocn€ѓ Bram€і, wie€ѕ€ј o tym rozejdzie si€і natychmiast, a przecie€є mo€єna by przynajmniej na kilka dni zatai€ј m€ђj wyjazd. Poza tym most i go€ѕciniec na wsch€ђd b€іd€ѓ niechybnie pod obserwacj€ѓ, niezale€єnie od !tego, czy kt€ђry€ѕ z je€їd€їc€ђw dostanie si€і do Bucklandu, czy"te€є nie. Nie wiemy, ilu ich jest:co najmniej dw€ђch, a mo€єe znacznie wi€іcej. Jedyna rada - wyruszy€ј w kierunku zgo€љa nieoczekiwanym. - Ale€є to by znaczy€љo zapu€ѕci€ј si€і w Stary Las! - zawo€љa€љ ze zgroz€ѓ Fredegar. -Tego chyba nie zamierzasz !zrobi€ј? Las jest r€ђwnie gro€їnyjak Czarni Je€їd€їcy. !- Niezupe€љnie - rzek€љ Merry. - Plan Froda tylko pozornie wydaje si€і rozpaczliwy, w gruncie rzeczy jest dobry. To rzeczywi€ѕcie jedyny spos€ђb, €єeby wyruszaj€ѓc nie mie€ј od razu po€ѕcigu na karku. Przy odrobinie szcz€і€ѕcia mo€єemy !odsadzi€ј si€і do€ѕ€ј daleko, ni si€і tamci spostrzeg€ѓ. - W Starym Lesie nie liczcie na!szcz€і€ѕcie - odpar€љ Fredegar. -Tam ono nikomu nie sprzyja. Zab€љ€ѓdzicie na pewno. Nikt tam si€і nie zapuszcza. !- C€ђ€є znowu! - zawo€љa€љ Merry.- Brandybuckowie chadzaj€ѓ dolasu, ilekro€ј im przyjdzie fantazja. Mamy swoj€ѓ prywatn€ѓ furtk€і. Przed laty Frodo tak€єe by€љ w lesie, a ja bywa€љem wiele razy, oczywi€ѕcie zwykle w bia€љy dzie€ќ, kiedy drzewa s€ѓ senne ido€ѕ€ј spokojne. - R€ђbcie, jak uwa€єacie - powiedzia€љ Fredegar. - Co do !mnie, to bij€і si€і Starego Lasu bardziej ni€є wszystkiego na €ѕwiecie. Kr€ѓ€є€ѓ o nim koszmarne historie. Ale m€ђj g€љos nie liczy si€і, skoro nie bior€і udzia€љu w wyprawie. Mimo to rad jestem, €єe zostanie tutaj kto€ѕ, kto powieo waszym postanowieniu Gandalfowi, kiedy si€і zjawi, bo z pewno€ѕci€ѓ zjawi si€і niebawem. Grubas Bolger, chocia€є szczerze do Froda przywi€ѓzany, nie mia€љ wcale ochoty porzuca€ј Shire'u i nie by€љ ciekawy zagranicznych kraj€ђw. Rodzina jego pochodzi€љa ze Wschodniej wiartki, €ѕci€ѕle m€ђwi€ѓc z Budgeford w Bridgefields, lecz Grubas nigdy dotychczas nie przekroczy€љ mostu na Brandywinie. Wed€љug pierwotnego planu spiskowc€ђwmia€љ pozosta€ј w kraju, odprawia€ј w€ѕcibskich go€ѕci i jak najd€љu€єej podtrzymywa€ј legend€і, €єe pan Baggins przebywa nadal w Ustroni. Grubas przywi€ђz€љ tu nawet stare ubranie Froda, by tym lepiej odegra€ј swoj€ѓ rol€і. Nikomu do g€љowy nie przysz€љo,€єe ta rola mo€єe si€і okaza€ј niebezpieczna. - Wspaniale! - rzek€љ Frodo, gdy zorientowa€љ si€і w ca€љym planie. - Inaczej nie mogliby€ѕmy przekaza€ј Gandalfowi €єadnej wie€ѕci. Nie wiem, czy owi je€їd€їcy umiej€ѓ czyta€ј, czy nie, ale nie zaryzykowa€љbym zostawienia listu, bo a nu€є wtargn€іliby tutaj i przeszukali dom. Skoro Grubas podejmuje si€і broni€ј tej fortecy, jestem spokojny, €єe Gandalf dowie si€і, kt€ђr€ѓ drog€і obra€љem, a to utwierdzamnie w mojej decyzji. Jutro o €ѕwicie ruszam do Starego Lasu.- A wi€іc rzecz postanowiona - odezwa€љ si€і Pippin. - Bior€ѓc wszystko w rachub€і, wol€і !sw€ђj los ni€є Fredegara, kt€ђry ma tutaj czeka€ј na Czarnych Je€їd€їc€ђw. - Inaczej za€ѕpiewasz, jak si€і znajdziesz w g€љ€іbi lasu - odpar€љ Grubas. - Jutro o tej porze b€іdziesz €єa€љowa€љ, €єe nie siedzisz tu razem ze mn€ѓ. - Nie ma ju€є co o tym rozprawia€ј - rzek€љ Merry. - Teraz trzeba jeszcze posprz€ѓta€ј i uko€ќczy€ј pakowanie, a potem p€ђjdziemyspa€ј. Zbudz€і was wszystkich przed €ѕwitem. Frodo, znalaz€љszy si€і wreszciew €љ€ђ€єku, d€љugo nie m€ђg€љ zasn€ѓ€ј. Bola€љy go nogi. Rad by€љ, €єe nazajutrz kuc poniesiego na grzbiecie. W ko€ќcu zapad€љ w p€ђ€љsen i zwidzia€љo mu si€і, €єe przez okno patrzy z wysoka na czarne morze spl€ѓtanych drzew. W dole, mi€іdzy korzeniami, czo€љga€љy !si€і przy ziemi jakie€ѕ stwory i w€іszy€љy pilnie. Frodo by€љ pewien, €єe wyw€іsz€ѓ go wcze€ѕniej czy p€ђ€їniej. Potem !jaki€ѕ ha€љas dobieg€љ z oddali. Zrazu Frodo my€ѕla€љ, €єe to !pot€і€єny wiatr nadlatuje w€ѕr€ђdli€ѕci z g€љ€іbi lasu. Potem zrozumia€љ, €єe to jest szum nieli€ѕci, lecz odleg€љego morza, szum, kt€ђrego nigdy jeszcze "nie s€љysza€љ, ale kt€ђry cz€іsto nawiedza€љ go w niespokojnych!snach. Nagle zauwa€єy€љ, €єe stoina otwartym polu. Doko€љa nie !by€љo wcale drzew. Znalaz€љ si€і w ciemno€ѕci w€ѕr€ђd wrzosowisk, a powietrze mia€љodziwny s€љony zapach. Podni€ђs€љszy wzrok ujrza€љ przed sob€ѓ smuk€љ€ѓ bia€љ€ѓ !wie€є€і, wystrzelaj€ѓc€ѓ samotnienad wysokim wzg€ђrzem. Zdj€і€љago ch€і€ј, by wdrapa€ј si€і na szczyt wie€єy i zobaczy€ј !morze. Zacz€ѓ€љ si€і wspina€ј na wzg€ђrze ku wie€єy, gdy nagle niebo rozb€љys€љo i hukn€ѓ€љ grzmot. Rozdzia€љ 6 Stary Las !Frodo zbudzi€љ si€і gwa€љtownie. W pokoju by€љo jeszcze ciemno.Merry sta€љ w progu: w jednej r€іce trzyma€љ €ѕwiec€і, drug€ѓ b€іbni€љ w drzwi. - Dobrze, ju€є dobrze! Co si€і sta€љo? - spyta€љ Frodo, wstrz€ѓ€ѕni€іty i oszo€љomiony. - Jak to co? - odpar€љ Merry. - "Pora wstawa€ј. Wybi€љo ju€є p€ђ€љ do pi€ѓtej, mg€љa g€іsta na dworze. Ruszaj si€і! Sam przygotowuje €ѕniadanie. Nawet#Pippin ju€є wsta€љ. Id€і siod€љa€ј kuce i przyprowadz€і tego, !kt€ђry ma d€їwiga€ј juki. Zbud€ї leniucha Fredegara. Niech€єe nas przynajmniej odprowadzi. Nieco po sz€ђstej pi€іciu hobbit€ђw by€љo gotowych do drogi. Grubas Bolger nie przestawa€љ ziewa€ј. Wymkn€іli si€і cicho z domu. Pierwszy szed€љ Merry prowadz€ѓc objuczonego kuca €ѕcie€єk€ѓ, kt€ђra bieg€љa za domem przez zagajnik, a potem na prze€љaj polami. Li€ѕcie na drzewach "b€љyszcza€љy, z ga€љ€ѓzek kapa€љo, trawa srebrzy€љa si€і od zimnej rosy. By€љo bardzo cicho, ka€єdyg€љos z oddali dochodzi€љ wyra€їny i czysty: gdakanie drobiu z jakiego€ѕ podw€ђrka, trzask drzwi zamykanych w kt€ђrym€ѕ z odleg€љych dom€ђw. W stajni czeka€љy kuce, krzepkie ma€љe wierzchowce, takie, jakie hobbici lubi€ѓ najbardziej: niezbyt szybkie, lecz wytrwa€љe. Skoczyli na є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїП}p‚ cл)~ђ i c>*[ cЁ*€x"Ц c+>-< cg+‚z8 <Ъ+"siod€љa i wkr€ђtce zanurzyli si€і we mgle, kt€ђra otwiera€љa si€і przed nimi jako€ѕ opornie, a zamyka€љa za ich plecami jako€ѕnieprzyjemnie. Przez godzin€і jechali tak, powoli i w milczeniu, gdy nagle zamajaczy€љ im przed oczyma Zielony Mur. By€љ wysoki i osnuty u szczytu srebrn€ѓ paj€іczyn€ѓ. - Jak wy si€і przedostaniecie? - spyta€љ Fredegar. - Jazda za mn€ѓ - rzek€љ Merry - a zaraz si€і przekonasz. Skr€іci€љ w lewo wzd€љu€є !€єywop€љotu i wkr€ђtce znale€їli si€і wszyscy w miejscu, gdzie mur krzak€ђw wygina€љ si€і $okr€ѓ€єaj€ѓc g€љ€іbok€ѓ kotlink€і. Wpewnej odleg€љo€ѕci od muru otwiera€љ si€і wykop, €љagodnie opadaj€ѓcy w kotlin€і. Z dw€ђch "stron os€љania€љ go mur z cegie€љ,stopniowo coraz wy€єszy, a€є !wreszcie sklepia€љ si€і tworz€ѓc tunel, kt€ђry wrzyna€љ si€і w g€љ€ѓb ziemi pod €єywop€љotem i wynurza€љ zn€ђw poza nim w drugiej kotlinie. Grubas Bolger wstrzyma€љ kuca. !- €egnaj, Frodo! - powiedzia€љ. - Wola€љbym, €єeby€ѕ nie wchodzi€љ w las. Miejmy nadziej€і, €єe nie b€іdziesz !wo€љa€љ o ratunek, nim ten dzie€ќprzeminie. Ale €єycz€і ci szcz€і€ѕcia - dzisiaj i zawsze! - B€іd€і szcz€і€ѕliwy - odpar€љ Frodo - je€єeli nie spotkam po drodze nic gorszego ni€їli ten Stary Las. Powiedz Gandalfowi,€єeby mnie goni€љ Wschodnim Go€ѕci€ќcem, bo wr€ђcimy na !niego jak si€і da najspieszniej. - Do widzenia! - krzykn€іli hobbici zje€єd€єaj€ѓc wykopem w d€ђ€љ i znikaj€ѓc sprzed oczu Fredegara w tunelu. By€љo tu ciemno i wilgotno. W drugim ko€ќcu zagradza€љa wylotmocna brama z €єelaznej kraty.Merry zeskoczy€љ z siod€љa, odryglowa€љ bram€і, a gdy "wszyscy znale€їli si€і poza ni€ѓ, zatrzasn€ѓ€љ z powrotem. Rygle opad€љy z g€љo€ѕnym szcz€іkiem, a d€їwi€іk ten wyda€љ si€і z€љowrogi. !- Sta€љo si€і! - rzek€љ Merry. - !Opu€ѕci€љe€ѕ Shire, jeste€ѕ poza granic€ѓ kraju, na brzegu Starego Lasu. - Czy to prawda, co o nim opowiadaj€ѓ? - spyta€љ Pippin. - Nie wiem, co masz na my€ѕli -"odpar€љ Merry. - Je€єeli ci chodzio stare bajki o goblinach, wilkach i tym podobnych potworach, kt€ђrymi nia€ќki straszy€љy Grubasa, to raczej nieprawda. A przynajmniej ja w te historie nie wierz€і. Prawda jednak, €єe las jest niesamowity. Mo€єna by powiedzie€ј, €єe wszystko tam !€єyje bujniej i €ѕledzi czujniej wydarzenia, ni€є my przywykli€ѕmy w Shire. Drzewa nie lubi€ѓ obcych. Patrz€ѓ na ciebie. Zazwyczaj poprzestaj€ѓ!na tym i p€ђki s€љo€ќce €ѕwieci, !nie robi€ѓ nic wi€іcej. Tylko od czasu do czasu kt€ђre€ѕ, bardziej od innych z€љo€ѕliwe, !rzuci ga€љ€ѓ€ї pod nogi, wysunie $korze€ќ na €ѕcie€єk€і, opl€ѓcze ci€іpowojem. Noc€ѓ jednak bywa podobno gorzej. Sam ledwie raz"i drugi znalaz€љem si€і w lesie pozmroku, a i to na skraju, tu€є za murem. Zdawa€љo mi si€і, €єe drzewa szepc€ѓ co€ѕ mi€іdzy sob€ѓ, przekazuj€ѓ jakie€ѕ nowiny, zmawiaj€ѓ si€і w niezrozumia€љym j€іzyku; %ga€љ€іzie ko€љysa€љy si€і i gi€і€љy, chocia€є wiatru nie by€љo. Powiadaj€ѓ, €єe drzewa wr€іcz poruszaj€ѓ si€і, €єe umiej€ѓ okr€ѓ€єy€ј i zamkn€ѓ€ј niepo€є€ѓdanych go€ѕci. Rzeczywi€ѕcie przed laty zaatakowa€љy kiedy€ѕ nasz mur: $stan€і€љy tu€є, schyli€љy si€і ponadnim a€є na drug€ѓ stron€і. Przyszli jednak zaraz hobbici zsiekierami, wyr€ѓbali setki drzew, rozniecili wielkie !ognisko w lesie, wypalili d€љugi pas ziemi na wsch€ђd od muru. Drzewa ju€є potem nie "powt€ђrzy€љy napa€ѕci, ale sta€љy !si€і bardzo dla nas nie€єyczliwe. Po dzi€ѕ dzie€ќ szeroka €љysina znaczy to miejsce, gdzie pod€ђwczas p€љon€і€љo ognisko. - Czy tylko ze strony drzew grozi niebezpiecze€ќstwo? - spyta€љ Pippin. - W g€љ€іbi lasu i na jego dalszych kra€ќcach €єyj€ѓ rozmaite dziwne stwory - odpar€љ Merry. - Tak przynajmniej s€љysza€љem, bo nigdy ich na w€љasne oczy nie #widzia€љem. Kto€ѕ wycina €ѕcie€єki.Ilekro€ј wejdziesz w las, znajdziesz otwarte przesieki, ale niepoj€іtym sposobem dr€ђ€єki te przesuwaj€ѓ si€і i zmieniaj€ѓ od czasu do czasu. Nie opodal naszego tunelu zaczyna si€і - albo mo€єe zaczyna€љa si€і - szeroka €ѕcie€єka, kt€ђra wiedzie na polan€і po ognisku, a dalej mniej wi€іcej w po€є€ѓdanym kierunku, na wsch€ђd i troch€і &ku p€ђ€љnocy. T€і w€љa€ѕnie €ѕcie€єk€іspr€ђbuj€і odnale€ї€ј. Hobbici przebywszy bram€і tunelu posuwali si€і w poprzek szerokiej kotliny. Nik€љa €ѕcie€єyna prowadzi€љa z niej w "g€ђr€і do st€ђp lasu, kt€ђry by€љ tutaj o dobre sto jard€ђw oddalony od muru. €cie€єyna urywa€љa si€і jednak, gdy znale€їli si€і pod drzewami. Ogl€ѓdaj€ѓc si€і, dostrzegali !poprzez g€іste ga€љ€іzie ciemn€ѓ kresk€і €єywop€љotu; patrz€ѓc przed siebie, widzieli tylko "pnie najr€ђ€єniejszych wielko€ѕci i kszta€љt€ђw; proste lub pochy€љe i ko€ѕlawe, grube lub smuk€љe, g€љadkie lub s€іkate i rozga€љ€іzione, a wszystkie "ga€љ€іzie by€љy zielone albo siwe od mchu i o€ѕliz€љych, kosmatych porost€ђw. W€ѕr€ђd hobbit€ђw jeden tylko Merry zachowa€љ do€ѕ€ј pogodn€ѓ min€і. - Prowad€ї nas i znajd€ї t€і %€ѕcie€єk€і - zwr€ђci€љ si€і do niego Frodo. - Uwa€єajmy, €єeby si€і nie pogubi€ј i nie zapomnie€ј, wkt€ђrej stronie jest mur. Torowali wi€іc sobie drog€і w€ѕr€ђd drzew, a kuce st€ѓpa€љy "ostro€єnie, omijaj€ѓc spl€ѓtane i wij€ѓce si€і po ziemi korzenie. Las nie by€љ tu podszyty. Teren #wci€ѓ€є si€і wznosi€љ ku g€ђrze, a w miar€і jak w€іdrowcy posuwali si€і naprz€ђd, drzewa zdawa€љy si€і coraz wy€єsze, "ciemniejsze i g€і€ѕciej zbite. Nies€љyszeli nic pr€ђcz szelestu kropel kapi€ѓcych od czasu do czasu z nieruchomych li€ѕci. Na razie nie zauwa€єyli €єadnych szept€ђw ani ruchu w€ѕr€ђd ga€љ€іzi, lecz wszyscy mieli !niepokoj€ѓce wra€єenie, €єe kto€ѕ!patrzy na nich niech€іtnie i €єe ta niech€і€ј z ka€єd€ѓ chwil€ѓ pog€љ€іbia si€і, zmienia w antypati€і, a nawet we wrogo€ѕ€ј. Odczuwali to coraz !wyra€їniej, a€є wreszcie zacz€іlizerka€ј to w g€ђr€і, to przez rami€і za siebie, jakby oczekuj€ѓc, €єe lada chwila spadnie na nich znienacka jaki€ѕ cios. #€cie€єki wci€ѓ€є nie by€љo wida€ј ani €ѕladu, drzewa ustawicznie zast€іpowa€љy im drog€і. Nagle Pippin, nie mog€ѓc d€љu€єej znie€ѕ€ј napi€іcia, wybuchn€ѓ€љ niespodzianie krzykiem: - Hej! Hej! - zawo€љa€љ. - Nic "z€љego tu nie zrobi€і! Pozw€ђlcie mi tylko przej€ѕ€ј! Hobbici zaskoczeni przystan€іli, krzyk jednak urwa€љ si€і, jakby zduszony ci€і€єk€ѓ zas€љon€ѓ. Nie odpowiedzia€љo mu ani echo, ani g€љos €єaden, las wszak€єe jakby si€і jeszcze bardziej zag€і€ѕci€љ i jeszcze czujniej wpatrzy€љ w natr€іt€ђw. - Na twoim miejscu nie wrzeszcza€љbym - powiedzia€љ Merry. - Wi€іcej to nam zaszkodzi, ni€їli pomo€єe. Frodo zaczyna€љ ju€є pow€ѓtpiewa€ј, czy mo€єna przedrze€ј si€і przez las i czy dobrze zrobi€љ wci€ѓgaj€ѓc przyjaci€ђ€љ w ten okropny "g€ѓszcz. Merry rozgl€ѓda€љ si€і nawszystkie strony i zdawa€љo si€і, €єe ju€є nie jest pewny, !jaki kierunek obra€ј. Spostrzeg€љ to Pippin. - Pr€іdko zd€ѓ€єy€љe€ѕ zmyli€ј drog€і - rzek€љ. W tej samej jednak chwili Merry gwizdn€ѓ€љ zzadowolenia i wskaza€љ co€ѕ przed sob€ѓ. - No, no! - powiedzia€љ. - A wi€іc te drzewa naprawd€і si€і ruszaj€ѓ. Oto przed nami jest polana po ognisku... przynajmniej mam nadziej€і, €єe to ona... ale €ѕcie€єka jakby si€і od niej odsun€і€љa. W miar€і jak szli naprz€ђd, !rozja€ѕnia€љo si€і wok€ђ€љ nich. Nagle wydostali si€і spomi€іdzy drzew i znale€їli na rozleg€љej kolistej polanie. Nad g€љowami zobaczyli niebo b€љ€іkitne i czyste, co ich zdziwi€љo, bo pod sklepieniem lasu nie mogli zauwa€єy€ј, jak ranek si€і rozpogadza€љ i jak mg€љa #podnosi€љa si€і w g€ђr€і. S€љo€ќce wszak€єe nie sta€љo jeszcze do€ѕ€ј wysoko, by zala€ј blaskiem polan€і, chocia€є jego !promienie si€іga€љy ju€є czub€ђw drzew. Wok€ђ€љ polany li€ѕcie !by€љy g€і€ѕciejsze i ziele€ќsze, zamykaj€ѓc j€ѓ nieprzeniknion€ѓ prawie €ѕcian€ѓ, na niej za to nie ros€љo ani jedno drzewo, tylko szorstka trawa i przer€ђ€єne zielska: badylasta, sp€љowia€љa cykuta, dzika pietruszka, mlecze rozsiewaj€ѓce puszysty popi€ђ€љ,wybuja€љe pokrzywy i osty. Ponure to by€љo miejsce, a jednak wydawa€љo im si€і uroczym, weso€љym ogrodem w por€ђwnaniu z le€ѕnym g€ѓszczem. Hobbici nabrali !otuchy i z nadziej€ѓ spogl€ѓdali w niebo, po kt€ђrym blask dnia coraz szerzej si€і rozlewa€љ. W g€љ€іbi polany €ѕciana drzew rozst€іpowa€љa si€і nieco, ukazuj€ѓc wyra€їn€ѓ €ѕcie€єk€і. !Bieg€љa w g€љ€ѓb lasu, miejscami szeroka i otwarta od g€ђry, chocia€є tu i €ђwdzie drzewa j€ѓzacie€ѕnia€љy i ocienia€љy !pu€љapem ga€љ€іzi. Pojechali t€ѓ &€ѕcie€єk€ѓ. Wci€ѓ€є pi€іli si€і nieco pod g€ђr€і, lecz teraz posuwali si€і znacznie szybciej i #ra€їniej, my€ѕleli bowiem, €єe las !da€љ si€і u€љagodzi€ј i wreszcie przestanie im broni€ј przejazdu. !Po chwili wszak€єe zrobi€љo si€і na €ѕcie€єce gor€ѓco i duszno. Drzewa z obu stron zbieg€љy si€іciasno i podr€ђ€єni zn€ђw niewiele drogi widzieli przed sob€ѓ. Silniej jeszcze ni€є poprzednio wyczuli "otaczaj€ѓc€ѓ ich wrogo€ѕ€ј lasu. A las by€љ tak cichy, €єe szelest suchych li€ѕci pod kopytami kuc€ђw lub szcz€іk podkowy o zdradzieckie korzenie dudni€љ wuszach. Frodo spr€ђbowa€љ za€ѕpiewa€ј, €єeby doda€ј towarzyszom serca, ale wydoby€љ zaledwie szept z gard€љa: O w€іdrownicy w krain€і cienia,!Nie rozpaczajcie! Cho€ј si€і nie zmienia "G€іsty b€ђr - jednak kiedy€ѕ si€і sko€ќczy - I oto przestrze€ќ zalana s€љo€ќcem, Oto zachody s€љo€ќca i wschodyI po dniu starym znowu dzie€ќ m€љody... Wsch€ђd, czyli zach€ђd - gdzie€ѕb€ђr si€і sko€ќczy. #Ostatnie s€љowo rozp€љyn€і€љo si€і w ciszy. Powietrze zdawa€љo si€і$ci€і€єkie, s€љowa nie chcia€љy si€і klei€ј. Tu€є za nimi ogromna ga€љ€ѓ€ї nachylonego nad €ѕcie€єk€ѓ starego drzewa z €љoskotem spad€љa na ziemi€і. Przed nimi las zast€іpowa€љ drog€і. - Nie podoba mu si€і twoja piosenka o tym, €єe si€і !sko€ќczy i zginie - rzek€љ Merry.- Lepiej dajmy na razie spok€ђj€ѕpiewom. Poczekajmy, a€є dotrzemy na skraj lasu, a wtedy po€єegnamy go gromkim ch€ђrem. !M€ђwi€љ to weso€љo: je€ѕli nawet !czu€љ jaki€ѕ powa€єny niepok€ђj, nie zdradzi€љ si€і niczym. Przyjaciele nie odpowiedzieli ani s€љowem. Byli zgn€іbieni. Wielki ci€і€єar przyt€љacza€љ serce Froda, kt€ђry z ka€єdym !krokiem bardziej €єa€љowa€љ, €єe wpad€љ na pomys€љ stawienia !czo€љa grozie lasu. Ale w chwili "gdy ju€є chcia€љ zatrzyma€ј si€і i zaproponowa€ј odwr€ђt (o ile to jeszcze by€љo mo€єliwe), widok zmieni€љ si€і nagle. €cie€єka, dot€ѓd wci€ѓ€є wspinaj€ѓca si€і do g€ђry, bieg€љa teraz niemal poziomo. Ciemne drzewa rozst€ѓpi€љy si€і ukazuj€ѓc w perspektywie odcinek prostej drogi. W pewnym oddaleniu wznosi€љ si€і przed w€іdrowcami zielony pag€ђrek, bezdrzewny, stercz€ѓcy niby €љysa g€љowa w "wie€ќcu drzew. €cie€єka, jak si€іzdawa€љo, wiod€љa wprost na ten pag€ђrek. Przyspieszyli kroku, uradowani nadziej€ѓ, €єe bodaj na chwil€і wydostan€ѓ si€і ponad #sklepienie lasu. €cie€єka bieg€љa w d€ђ€љ, potem znowu w g€ђr€і, a€є doprowadzi€љa ich wreszcie do st€ђp stromego zbocza; tu pozbywa€љa si€і drzew nikn€ѓc wtrawie. Las otacza€љ wzg€ђrze w"kr€ѓg, niby bujne w€љosy, w€ѕr€ђd kt€ђrych wygolono kolist€ѓ €љysin€і. Hobbici poprowadzili kuce zakosami pod g€ђr€і a€є na !szczyt. Tu stan€іli i rozejrzeli si€і wko€љo. Powietrze by€љo pe€љne s€љonecznego blasku, leczmimo to przymglone tak, €єe nie mogli si€іgn€ѓ€ј wzrokiem daleko. W pobli€єu jednak mg€љa znikn€і€љa prawie zupe€љnie, zalega€љa jeszcze tylko le€ѕne zapadliska i snu€љa si€і niby k€љ€іby pary lub pasma bia€љego dymu w po€љudniowej stronie, nad g€љ€іbok€ѓ fa€љd€ѓ terenu, kt€ђra przecina€љa las. - Tam - rzek€љ Merry wskazuj€ѓc r€іk€ѓ - widzicie lini€і rzeki Wii. Sp€љywa ona z wydm na po€љudnio-zach€ђd €ѕrodkiem lasu, aby pod Ostatni€ѓ €џ€ѓk€ѓ wpa€ѕ€ј do Brandywiny. Nie p€ђjdziemy tamt€іdy! Dolina Wii jest podobno najbardziej niesamowitym zak€ѓtkiem, jak gdyby o€ѕrodkiem, z kt€ђrego promieniuj€ѓ wszystkie le€ѕne dziwy. Przyjaciele spojrzeli w kierunku wskazanym przez Meriadoka, lecz nie widzieli nicpr€ђcz mg€љy nad wilgotn€ѓ, !zapad€љ€ѓ dolin€ѓ; za t€ѓ mg€љ€ѓ gin€і€љa z oczu po€љudniowa cz€і€ѕ€ј lasu. Na szczycie pag€ђrka s€љo€ќce przygrzewa€љo ju€є mocno. Musia€љo by€ј blisko po€љudnia, ale jesienne opary wci€ѓ€є jeszcze zas€љania€љy ze wszystkich stron dalsze widoki. Na zachodzie nie mogli odr€ђ€єni€ј ani linii muru ani doliny Brandywiny. Na p€ђ€љnocy,ku kt€ђrej zwr€ђcili wzrok z naj€єywsz€ѓ nadziej€ѓ, nie zobaczyli nic, co mog€љoby by€ј Wschodnim Go€ѕci€ќcem - celem ich w€іdr€ђwki. Stali na wyspie po€ѕr€ђd morza drzew, a horyzont by€љ ukryty za zas€љon€ѓ. Od po€љudnio-wschoduteren opada€љ bardzo stromo, jak gdyby stok wzg€ђrza #przed€љu€єa€љ si€і daleko w g€љ€ѓb lasu, niby zst€іpuj€ѓce w morzebrzegi wyspy, kt€ђra jest w "rzeczywisto€ѕci g€ђr€ѓ stercz€ѓc€ѓz g€љ€іbiny. Hobbici siedli na trawiastej kraw€іdzi i zjedli obiad patrz€ѓc ponad las #ci€ѓgn€ѓcy si€і u ich st€ђp. Kiedy s€љo€ќce wznosz€ѓc si€і mija€љo zenit, otworzy€љ im si€і na chwil€і od wschodu widok na odleg€љe szarozielone kopu€љy #Kurhan€ђw, kt€ђre ci€ѓgn€і€љy si€і w tej stronie za Starym Lasem.Ucieszyli si€і, bo mi€љo by€љo dostrzec cokolwiek poza granic€ѓ drzew, nie zamierzali jednak w€іdrowa€ј t€ѓ drog€ѓ; Kurhany w legendach hobbit€ђw"mia€љy s€љaw€і r€ђwnie ponur€ѓ jak Stary Las. W ko€ќcu postanowili rusza€ј znowu. €lad €ѕcie€єki, kt€ђry przywi€ђd€љ ich na pag€ђrek, ukazywa€љ si€і dalej na p€ђ€љnocnym zboczu, ledwo jednak posun€іli si€і par€і "krok€ђw, zauwa€єyli, €єe dr€ђ€єka odchyla si€і wci€ѓ€є w prawo. Wkr€ђtce te€є zacz€і€љa opada€ј "gwa€љtownie w d€ђ€љ i mo€єna ju€є by€љo zorientowa€ј si€і, €єe prowadzi ku dolinie Wii, czyli w niepo€є€ѓdanym zupe€љnie kierunku. Po kr€ђtkiej naradzie zdecydowali si€і opu€ѕci€ј "zwodnicz€ѓ €ѕcie€єk€і i skr€іci€ј na p€ђ€љnoc, bo chocia€є nie zdo€љali ze szczytu pag€ђrka !wypatrzy€ј go€ѕci€ќca, s€ѓdzili, €єe musi przebiega€ј on w tej !stronie i nie dalej ni€є o kilka "mil st€ѓd. Zreszt€ѓ od p€ђ€љnocy, !po lewej stronie €ѕcie€єki, teren wydawa€љ si€і suchszy i bardziejdost€іpny, sfalowany !wzg€ђrzami, na kt€ђrych las by€љ rzadszy i gdzie ros€љy sosny oraz €ѕwierki zamiast d€іb€ђw, jesion€ђw i przer€ђ€єnych dziwnych, bezimiennych drzewzaludniaj€ѓcych g€ѓszcze. Pocz€ѓtkowo mieli wra€єenie, €єe zrobili dobry wyb€ђr; s€љo€ќce, kt€ђre od czasu do czasu !miga€љo im w prze€ѕwicie w€ѕr€ђd ga€љ€іzi, niepoj€іtym sposobem cofa€љo si€і jak gdyby ku wschodowi, a w€іdrowcy mogli teraz posuwa€ј si€і do€ѕ€ј szybko. Ale wkr€ђtce drzewa #zn€ђw zacz€і€љy g€іstnie€ј wok€ђ€љ nich, i to w miejscu, w kt€ђrymz daleka las wydawa€љ si€і rzadszy i mniej ni€є gdzie indziej spl€ѓtany. Potem niespodzianie trafili na g€љ€іbokie parowy, jakby koleinywy€є€љobione przez ko€љa olbrzymich woz€ђw lub fosy czyte€є zapadni€іte drogi z dawna nie u€єywane i zaros€љe kolczastymi chaszczami. Parowy te najcz€і€ѕciej przecina€љy im drog€і tak, €єe nie chc€ѓc zboczy€ј z wytkni€іtego kierunku, musieli w nie zst€іpowa€ј, a p€ђ€їniej !wdziera€ј si€і znowu pod g€ђr€і, "co by€љo uci€ѓ€єliwe i trudne dla kucyk€ђw. Ilekro€ј zapuszczali si€і w par€ђw, zbite zaro€ѕla i sk€љ€іbione zielska stawia€љy %op€ђr, je€єeli chcieli i€ѕ€ј w lewo, rozst€іpowa€љy si€і natomiast, kiedy skr€іcali w prawo; musielite€є zawsze przedziera€ј si€і do€ѕ€ј d€љugo dnem jaru, nim "znale€їli mo€єliwo€ѕ€ј wydostania "si€і na jego drugi brzeg. Ilekro€јza€ѕ wychodzili z parowu, zanurzali si€і w g€іstszy jeszcze i ciemniejszy las. Stale!te€є co€ѕ przeszkadza€љo i€ѕ€ј w !lewo i pod g€ђr€і, zmuszaj€ѓc ichdo zbaczania w prawo i schodzenia w d€ђ€љ. Po godzinie czy mo€єe dw€ђch stracili zupe€љnie orientacj€і, ale pewni byli, €єe od dawna nie posuwaj€ѓ si€і w kierunku !p€ђ€љnocnym. Odci€ѓgni€іto ich z obranego szlaku, wytkni€іto inny, na po€љudnio-wsch€ђd - nie ku skrajowi lasu, lecz w jego g€љ€ѓb. P€ђ€їnym popo€љudniem z trudem i mozo€љem zle€їli w par€ђw szerszy i g€љebszy ni€є wszystkie poprzednie. €ciany !mia€љ tak strome i zaro€ѕni€іte, €єe nie by€љo mowy o !wspinaczce w g€ђr€і; ani cofn€ѓ€ј si€і, ani naprz€ђd p€ђj€ѕ€ј nie mogli, chyba €єe porzuciliby tutaj kucyki i baga€єe. Jedyna mo€єliwa droga wiod€љa dnem parowu w d€ђ€љ. Pod nogami mieliyli na є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBƒpL c,„М Е ci,…q5 cЬ,†І"є c/-‡š-• c’-ˆ/8HBѕ-teraz grunt mi€іkszy, miejscami nawet grz€ѓski; na zboczach pojawi€љy si€і strumyki i wkr€ђtce ju€є wedrowali brzegiem potoku, kt€ђry szemrz€ѓc s€ѓczy€љ si€і w€ѕr€ђd zielska. Nagle teren zacz€ѓ€љ gwa€љtownie opada€ј, a potok, teraz ju€є obfitszy, z pluskiem, wartko i ha€љa€ѕliwie $p€іdzi€љ w d€ђ€љ. Hobbici znale€їli si€і w g€љ€іbi mrocznego w€ѓwozu, pod sklepieniem rosn€ѓcych na jego wysokich brzegach drzew. !Czas jaki€ѕ wlekli si€і wzd€љu€є potoku, gdy niespodzianie wynurzyli si€і z ciemno€ѕci. Jakby w wylocie bramy ujrzeli przed sob€ѓ znowu blask s€љo€ќca. Wydostaj€ѓc si€і pod otwarte niebo stwierdzili, €єe zeszli €єlebem z wysokiego, stromego zbocza, nieomal "urwiska. U jego st€ђp ci€ѓgn€і€љa !si€і szeroka dolina poro€ѕni€іta traw€ѓ i sitowiem, a w dali !wida€ј by€љo przeciwleg€љy stok, prawie r€ђwnie niedost€іpny. Z€љote przedwieczorne s€љo€ќce wype€љnia€љo sennym ciep€љem ukryty mi€іdzy dwiema €ѕcianami zak€ѓtek. Przez €ѕrodek, mi€іdzy dwoma szeregami starych wierzb, ciemna rzeka s€ѓczy€љa leniwie bure wody; wierzby splata€љy nad ni€ѓ korony, wierzby zwalone zagradza€љy ich nurt, wierzby rzuca€љy na ni€ѓ %tysi€ѓce zwi€іd€љych li€ѕci; ciep€љy, €љagodny wietrzyk lekko tchn€ѓ€љ#nad dolin€ѓ, trzciny szele€ѕci€љy, a ga€љ€ѓzki wierzbowe skrzypia€љy z cicha. - No, teraz wreszcie zaczynam rozumie€ј, gdzie jeste€ѕmy! - rzek€љ Merry. - Zaszli€ѕmy w odwrotnym !kierunku, ni€є zamierzali€ѕmy. Tojest Wija! P€ђjd€і naprz€ђd i zbadam teren. Wybieg€љ w blask s€љoneczny i znikn€ѓ€љ w wysokiej trawie. Po !chwili wr€ђci€љ z wiadomo€ѕci€ѓ, €єe grunt mi€іdzy urwiskiem a !rzek€ѓ wydaje si€і do€ѕ€ј pewny i!mo€єna znale€ї€ј suche przej€ѕciaa€є na sam brzeg. !- Co wi€іcej - doda€љ - wzd€љu€є tego brzegu wida€ј €ѕlady jak #gdyby €ѕcie€єki. Je€єeli skr€іcimy w lewo i p€ђjdziemy t€ѓ €ѕcie€єk€ѓ, pewnie w ko€ќcu dojdziemy na wschodni skraj lasu. - Pewnie! - rzek€љ Pippin. - Chyba €єe ta €ѕcie€єka nie prowadzi a€є tak daleko i po prostu urywa si€і w jakim€ѕ bagnie. Jak my€ѕlisz, kto wydepta€љ ten €ѕlad i po co? !R€іcz€і ci, €єe nie zrobi€љ tego przez uprzejmo€ѕ€ј dla nas. Nauczy€љem si€і nieufno€ѕci do tego lasu i wszystkiego, co tu €єyje, zaczynam te€є wierzy€ј whistorie, kt€ђre o nim opowiadaj€ѓ. Czy masz bodaj "przybli€єone poj€іcie, jak d€љugo st€ѓd b€іdzie trzeba i€ѕ€ј na wsch€ђd? - Nie - odpar€љ Merry. - Nie mam poj€іcia. Nie wiem wcale, jak daleko st€ѓd jest uj€ѕcie rzeki, nie wiem te€є, kto mo€єe chodzi€ј t€іdy tak cz€іsto, €єe wydepta€љ €ѕcie€єk€і wzd€љu€є !brzegu. Ale innej drogi, by si€і st€ѓd wydosta€ј, nie widz€і ani si€і nie domy€ѕlam. Wobec tego ruszyli jeden za drugim, a Merry prowadzi€љ ich ku wypatrzonej €ѕcie€єce. Wsz€іdzie trzciny i trawy by€љy bujne i wysokie, miejscami !si€іga€љy ponad ich g€љowy; lecz €ѕcie€єka, gdy wreszcie na ni€ѓ trafili, okaza€љa si€і €љatwa i wyra€їna; wi€љa si€і po suchym gruncie, omijaj€ѓc bagna i "ka€љu€єe. Tu i €ђwdzie przecina€љ j€ѓ strumyk sp€љywaj€ѓcy z las€ђw, po€љo€єonych wy€єej od rzeki, ale wsz€іdzie w tych miejscach pnie drzew lub wi€ѓzki chrustu tworzy€љy wygodne k€љadki. Hobbitom dokucza€љ teraz upa€љ.Chmary much przer€ђ€єnych odmian brz€іcza€љy im ko€љo uszu, a popo€љudniowe s€љo€ќce piek€љo w plecy. W ko€ќcu "os€љoni€љ ich niespodzianie lekki cie€ќ; ogromne siwe ga€љ€іzie !splata€љy si€і nad €ѕcie€єk€ѓ. Z ka€єdym krokiem jednak trudniej by€љo si€і posuwa€ј naprz€ђd. Jak gdyby senna oci€і€єa€љo€ѕ€ј wype€љz€љa spod ziemi, lepi€љa im si€і do n€ђg, unosi€љa si€і w powietrzu, ogarnia€љa g€љowy i oczy. Frodo spostrzeg€љ, €єe broda mu opada!na piersi, a g€љowa chwieje si€і bezw€љadnie. Id€ѓcy przed nim Pippin pad€љ na kolana. Frodo przystan€ѓ€љ. Us€љysza€љ g€љos Merry€§ego, kt€ђry m€ђwi€љ: - Nic z tego. Nie p€ђjd€і ani !kroku dalej, p€ђki nie odpoczn€і.Musz€і si€і cho€ј troch€і przespa€ј. Pod wierzbami jest rze€ѕko. Mniej much. Froda tkn€і€љo z€љe przeczucie. - Naprz€ђd! - krzykn€ѓ€љ. - Jeszcze nam nie wolno zasn€ѓ€ј.Najpierw trzeba si€і wydosta€ј z lasu. Tamci jednak byli zbyt senni, €єeby zwa€єa€ј na przestrogi. "Sam sta€љ przy nich z og€љupia€љ€ѓ!min€ѓ, ziewaj€ѓc i mru€є€ѓc oczy.Nagle Froda tak€єe opanowa€љa senno€ѕ€ј. W g€љowie mu si€і zakr€іci€љo. Doko€љa zaleg€љa niemal zupe€љna cisza. Muchy przesta€љy brz€іcze€ј. Tylko ledwie dos€љyszalny, mi€љy szum,jakby nik€љa melodia szeptanej piosenki, dolatywa€љ spomi€іdzy ga€љ€іzi sklepionych nad %€ѕcie€єk€ѓ. Frodo uni€ђs€љ ci€і€єkie powieki i zobaczy€љ nad sob€ѓ schylon€ѓ ogromn€ѓ wierzb€і, !s€іdziw€ѓ i omsza€љ€ѓ. Wyda€љa mu"si€і olbrzymia, a jej roz€љo€єystekonary si€іga€љy ku niemu jak chciwe ramiona o stu d€љoniachi tysi€ѓcach d€љugich palc€ђw; s€іkaty, ko€ѕlawy pie€ќ zia€љ szerokimi szczelinami, kt€ђre trzeszcza€љy z cicha, ilekro€ј #poruszy€љy si€і ga€љ€іzie. Li€ѕcie migoc€ѓce na tle s€љonecznego nieba ol€ѕni€љy wzrok Froda. #Potkn€ѓ€љ si€і i run€ѓ€љ w traw€і. "Merry i Pippin powlekli si€і par€іkrok€ђw dalej i po€љo€єyli, !opieraj€ѓc plecy o pie€ќ wierzby.Drzewo ko€љysa€љo si€і i skrzypia€љo, a za sennymi hobbitami szpary rozwiera€љy si€і w pniu, jakby zapraszaj€ѓc !do wn€іtrza. Popatrzyli w g€ђr€і na szare i zielone li€ѕcie, dr€є€ѓce w roz€ѕwietlonym powietrzu i €ѕpiewaj€ѓce cicho. !Zamkn€іli oczy i wyda€љo im si€і,$€єe s€љysz€ѓ s€љowa pie€ѕni, s€љowa koj€ѓce, opowiadaj€ѓce o !wodzie i €ѕnie. Poddali si€і ich urokowi i zapadli w g€љ€іboki sen u st€ђp olbrzymiej siwej wierzby. !Frodo le€є€ѓc na €ѕcie€єce przez !chwil€і walczy€љ ze snem, kt€ђry go obezw€љadnia€љ. Wreszcie przem€ђg€љ si€і i z wysi€љkiem !wsta€љ. Nie zdo€љa€љ si€і jednak oprze€ј pokusie ch€љodnej wody.- Poczekaj na mnie, Samie - mrukn€ѓ€љ. - Musz€і cho€ј na minut€і zanurzy€ј stopy w rzece. "Na p€ђ€љ przytomny posun€ѓ€љ si€і naprz€ђd, obchodz€ѓc wierzb€і od strony rzeki w miejscu, gdzie wielkie, kr€іte korzenie wysuwa€љy si€і ku wodzie, niby s€іkate, ma€љe smoki pe€љzn€ѓce do wodopoju. Siad€љ okrakiem na jednym z tych korzeni, plusn€ѓ€љ rozpra€єonymi stopami do ch€љodnej, brunatnej wody -i nagle on tak€єe zasn€ѓ€љ, oparty plecami o drzewo. Sam usiad€љ i skrobi€ѓc si€і po g€љowie ziewn€ѓ€љ szeroko. By€љ $strapiony. Wiecz€ђr si€і zbli€єa€љ, a gwa€љtowna senno€ѕ€ј, kt€ђra napad€љa ca€љ€ѓ kompani€і, wyda€љa mu si€і podejrzana. - Jest tu jaka€ѕ inna przyczyna!- szepn€ѓ€љ do siebie - nie tylko s€љo€ќce i upa€љ. Nie podoba mi si€і to wielkie stare drzewo, nie mam do niego zaufania. Jak to €ѕpiewa! A wci€ѓ€є o spaniu. Nic dobrego z tego nie wyniknie. D€їwign€ѓ€љ si€і z trudem i powl€ђk€љ, €єeby zobaczy€ј, co porabiaj€ѓ kucyki. Stwierdzi€љ, €єe dwa odbieg€љy €ѕcie€єk€ѓ daleko naprz€ђd; z€љapa€љ je i sprowadzi€љ z powrotem, i w tym momencie us€љysza€љ dwa dziwne odg€љosy: jeden gwa€љtowny, drugi €љagodny, lecz wyra€їny. Pierwszy - to #by€љ pluski, jakby co€ѕ ci€і€єkiegowpad€љo do wody. Drugi przypomina€љ szcz€іk zamka w zatrzaskiwanych drzwiach. Sam skoczy€љ na brzeg rzeki. Frodo by€љ ju€є w wodzie, ale tu€є przy brzegu; ogromny korze€ќ obejmowa€љ go i wciska€љw g€љ€ѓb, on jednak wcale si€і nie broni€љ. Sam chwyci€љ go za kurtk€і i wyci€ѓgn€ѓ€љ spod korzenia, potem wyholowa€љ na traw€і. Niemal natychmiast !Frodo ockn€ѓ€љ si€і, zakaszla€љ, wykrztusi€љ wod€і z gard€љa. - Czy wiesz, Samie - powiedzia€љ wreszcie - €єe to niegodziwe drzewo wrzuci€љo mnie do rzeki? Czu€љem dobrze. Ogromny korze€ќ opl€ѓta€љ mnie i zepchn€ѓ€љ. - €ni€љo si€і panu pewnie - rzek€љ Sam. - Nie trzeba sadowi€ј si€і w takim miejscu, kiedy sen ogarnia. - A co z tamtymi dwoma? !Ciekawym, co im si€і przy€ѕni€љo?Obeszli drzewo i wtedy dopiero Sam zrozumia€љ, co to za szcz€іk s€љysza€љ przed "chwil€ѓ. Pippin znikn€ѓ€љ. Szpara w pniu, przy kt€ђrej le€єa€љ, zamkn€і€љa si€і tak, €єe nie zosta€љo ani znaku. Merry by€љ wpotrzasku: druga szpara !zacisn€і€љa si€і obejmuj€ѓc go w pasie; nogi stercza€љy mu na !zewn€ѓtrz, reszta cia€љa tkwi€љa we wn€іtrzu pnia, a kraw€іdzie dziupli trzyma€љy j€ѓ niby kleszcze. Frodo i Sam zacz€іli najpierw wali€ј pi€і€ѕciami drzewo w tym miejscu, gdzie by€љ uwi€іziony Pippin. Potem gor€ѓczkowo j€іli !szarpa€ј paszcz€і wch€љaniaj€ѓc€ѓ"biedaka Merry€§ego, usi€љuj€ѓc j€ѓrozewrze€ј. Wszystko jednak na pr€ђ€єno! - Co za haniebny przypadek! -krzykn€ѓ€љ wzburzony Frodo. - Czemu€є nie zostali€ѕmy w ustroni! I kopn€ѓ€љ wierzb€і z rozmachem, bez lito€ѕci dla w€љasnej nogi. Ledwie dostrzegalny dreszcz "przebieg€љ przez pie€ќ w g€ђr€і ku$koronie li€ѕci, kt€ђre zadr€єa€љy i zaszele€ѕci€љy, lecz teraz ich g€љos zabrzmia€љ jak cichy, odleg€љy wybuch €ѕmiechu. - Nie mamy chyba siekiery w naszych tobo€љkach? - spyta€љ Sam. - Wzi€ѓ€љem ze sob€ѓ ma€љy czekanik do r€ѓbania drzewa na ognisko - odpar€љ Frodo. - Nie na wiele si€і zda. - Chwileczk€і! Zawo€љa€љ Sam, jakby wzmianka o ognisku !natchn€і€љa go jakim€ѕ pomys€љem.- Mo€єe by ogie€ќ co€ѕ tu poradzi€љ? - Mo€єe - z pow€ѓtpiewaniem !rzek€љ Frodo. - Uda€љoby si€і nampewnie upiec Pippina €єywcem. - Mogliby€ѕmy na pocz€ѓtek spr€ђbowa€ј, czy drzewo zl€іkniesi€і i nie ust€ѓpi z b€ђlu - zapalczywie t€љumaczy€љ Sam. - !Je€єeli nie popu€ѕci, zwal€і je, cho€јbym mia€љ gry€ї€ј pie€ќ w€љasnymi z€іbami. Pobieg€љ do kuc€ђw i w mig wr€ђci€љ z krzesiwem i czekanikiem. Szybko zgarn€іli such€ѓ traw€і, !li€ѕcie, okruchy kory, chrustu i po€љamanych patyk€ђw. Usypali stos tu€є pod drzewem, ale jak najdalej od dw€ђch wi€і€їni€ђw. Ledwie Sam skrzesa€љ iskr€і na !hubce, sucha trawa zaj€і€љa si€і ogniem, buchn€і€љy w g€ђr€і p€љomienie i dym. Ga€љ€іzie zatrzeszcza€љy. Drobne piek€ѓcepalce ognia zmaca€љy such€ѓ i sp€іkan€ѓ kor€і s€іdziwego drzewa. Wierzba od korzeni po czub zadygota€љa. Zdawa€љo si€і,!€єe li€ѕcie w g€ђrze sykn€і€љy z "b€ђlu i gniewu. Merry krzykn€ѓ€љ, a z wn€іtrza pnia doby€љ si€і st€љumiony j€іk Pippina. - Zga€ѕcie ogie€ќ! Zga€ѕcie! - wo€љa€љ Merry. - Przetnie mnie $na p€ђ€љ, je€єeli nie pos€љuchacie. Tak powiedzia€љa. - Co? Kto powiedzia€љ? !- Zga€ѕcie! Zga€ѕcie! - b€љaga€љ Merry. Wierzba gwa€љtownie #zako€љysa€љa ga€љ€іziami. Szum si€і"rozleg€љ, jakby wiatr si€і zerwa€љi ni€ђs€љ poprzez ga€љ€іzie wszystkich drzew wko€љo coraz"dalej; rzek€љby kto, €єe cisn€іli kamie€ќ w u€ѕpion€ѓ wod€і i gniew marszczy morze lasu nad ca€љ€ѓ dolin€ѓ. Sam kopniakiem rozrzuci€љ ma€љe ognisko i zadepta€љ €єar. Frodo tymczasem, nie bardzo wiedz€ѓc, dlaczego tak robi i co sobie po tym obiecuje, wybieg€љ na €ѕcie€єk€і wrzeszcz€ѓc: €њNa pomoc! Na pomoc!€ћ Nie s€љysza€љ prawie w€љasnego przera€їliwego krzyku, bo ledwie s€љowa wyfruwa€љy z jego ust, gdy wiatr hucz€ѓcy w€ѕr€ђd wierzb porywa€љ je i topi€љ w szumie li€ѕci. Frodo by€љ zrozpaczony. Straci€љ g€љow€і i nie widzia€љ ratunku. Nagle stan€ѓ€љ. Czy mu si€і wyda€љo, czy te€є naprawd€і kto€ѕ odpowiedzia€љ na jego "wo€љanie? Z daleka, z g€љ€іbi lasudolatywa€љ jaki€ѕ g€љos; Frodo "odwr€ђci€љ si€і i ws€љucha€љ; nie m€ђg€љ d€љu€єej w€ѓtpi€ј: kto€ѕ #€ѕpiewa€љ. G€љ€іboki radosny g€љos €ѕpiewa€љ weso€љo i beztrosko, ale bez sensu: Hej dol, merry dol, ...dzi€ќ-dzi-li€ќ-dzi€ќ-dillo! Ding i dong, hop w snop - wierzbo wydziwillo! Tom Bom, zuch ten Tom, Tomek Bombadillo! "Na p€ђ€љ z nadziej€ѓ, na p€ђ€љ ze strachem, €єe zjawi si€і nowe niebezpiecze€ќstwo, Frodo i !Sam zamarli na €ѕcie€єce. Nagle, po tej kaskadzie niedorzecznych - jak im si€і zdawa€љo - d€їwi€іk€ђw, g€љos "wzbi€љ si€і dono€ѕnie i wyra€їnie s€љowami takiej oto pie€ѕni: Hej, chod€ї, merry dol, derry - serce skacze, Lekko chodzi wiatr - upierzony szpaczek, A tu ko€љo wzg€ђrza l€ѕni€ѓca w blaskach s€љo€ќca Na po€ѕwiat€і gwiezdn€ѓ w progu czekaj€ѓca Moja pi€іkna pani, Rzeki c€ђrka m€љoda !€miglejsza ni€є witka i czystsza ni€є woda. Stary Bombadil - od drzewa do drzewa - Nios€ѓc wodne lilie skacze i tak €ѕpiewa: Hej, chod€ї, merry dol, derry dol... jak m€љodo! #Z€љociutka, €є€ђ€љciutka - o Z€љotaJagodo! Wierzba Staruszeczka ju€є ga€љ€ѓzki zbli€єa, !Tom si€і bardzo €ѕpieszy, bo si€іwiecz€ђr zbli€єa. Tom z liliami skacze od drzewa do drzewa - Hej, chod€ї, derry dol dong - s€љyszcie, jak €ѕpiewa! Frodo i Sam stali jak urzeczeni.Wiatr ucich€љ. Li€ѕcie zn€ђw zwis€љy spokojnie ze sztywnych ga€љ€іzi. Nowy wybuch pie€ѕni i nagle w tanecznych podskokach wynurzy€љ si€і spo€ѕr€ђd sitowia stary, pognieciony kapelusz z wysok€ѓ g€љ€ђwk€ѓ i z d€љugim niebieskim pi€ђrem zatkni€іtym za wst€ѓ€єk€і. Jeszcze jeden podskok - i ukaza€љ si€і cz€љowiek - czy mo€єe kto€ѕ bardzo do cz€љowieka podobny. Kto€ѕ wi€іkszy i ci€і€єszy ni€є hobbici, lecz mniejszy, ni€є bywaj€ѓ zazwyczaj ludzie; ha€љasowa€љ wszak€єe co najmniej jak cz€љowiek, przytupywa€љ t€іgimi nogami obutymi w ogromne €є€ђ€љte butyi gna€љ przez trawy i trzciny jak krowa do wodopoju. Ubrany by€љ w niebieski kubrak i mia€љ d€љug€ѓ kasztanowat€ѓ !brod€і. Niebieskie oczy iskrzy€љy si€і jasno, twarz by€љa rumiana jak dojrza€љe jab€љko, lecz !€ѕmiech rysowa€љ na niej siatk€і weso€љych zmarszczek. W r€іku #ni€ђs€љ na szerokim li€ѕciu jak na tacy bukiecik lilii wodnych. - Na pomoc! - krzykn€іli Frodo i Sam biegn€ѓc na spotkanie nieznajomego z rozpostartymi ramionami. !- Ho! Ho! Spokojnie! - zawo€љa€љ cz€љowieczek podnosz€ѓc jedn€ѓ "r€іk€і. Stan€іli jak wryci. - No, co tam, malcy? Gdzie€є to tak p€іdzicie sapi€ѓc niczym miechy? Co si€і tu dzieje? Czy wiecie, kim jestem? Tom Bombadil. Powiedzcie, co si€і wam przydarzy€љo. Tom si€і bardzo spieszy. A nie zgnie€јcie moich lilii. - Wierzba chwyci€љa moich przyjaci€ђ€љ! - krzykn€ѓ€љ bez tchu Frodo. - Pan Merry uwi€іziony w dziupli! - krzykn€ѓ€љ Sam. - Co takiego? - zawo€љa€љ Tom Bombadil podskakuj€ѓc wysoko. - Stara wierzba p€љata figle? !Nic gorszego si€і nie sta€љo? No,poradzimy na to zaraz. Znam jej piosenk€і. Stara, siwa wierzba! Zamro€є€і jej szpik w $ko€ѕciach, je€ѕli si€і nie uspokoi. Tak jej za€ѕpiewam, €єe korzenie trzasn€ѓ, taki wicher rozko€љysz€і, €єe jej li€ѕcie i ga€љ€іzie opadn€ѓ. Starucha! "Ostro€єnie po€љo€єy€љ swoje lilie na trawie, podbieg€љ do drzewa.W€ђwczas zobaczy€љ nogi Merry€§ego stercz€ѓce jeszcze na zewn€ѓtrz: reszt€і ju€є !wierzba wci€ѓgn€і€љa do dziupli. Przy€љo€єy€љ usta do szpary w pniu i zanuci€љ cichutko. Hobbici nie mogli dos€љysze€ј s€љ€ђw, ale Merry najwidoczniej "si€і o€єywi€љ, bo wierzga€љ teraz gwa€љtownie. Tom odskoczy€љ, u€љama€љ zwisaj€ѓc€ѓ ga€љ€ѓ€ї i #zacz€ѓ€љ ni€ѓ ch€љosta€ј wierzb€і. - Wypu€ѕ€ј ich, starucho! - m€ђwi€љ. - Co sobie my€ѕlisz? Niepotrzebnie si€і zbudzi€љa€ѕ. $Jedz ziemi€і! Dr€ѓ€є g€љ€іboko! Pij !wod€і! €pij! Bombadil do ciebie przemawia. Potem chwyci€љ Merry€§ego za nogi i wyci€ѓgn€ѓ€љ go przez rozszerzon€ѓ nagle szpar€і. !Rozleg€љ si€і trzask p€іkaj€ѓcej kory i rozwar€љa si€і druga szpara; Pippin wyskoczy€љ tak €єywo, jakby go kto€ѕ z wn€іtrza pnia wypchn€ѓ€љ kopniakiem. Potem obie szpary"zn€ђw si€і zamkn€і€љy z €љoskotem.Dreszcz przebieg€љ po drzewie !od korzeni po koron€і i zaleg€љa cisza. - Dzi€іkujemy! - powiedzieli hobbici, wszyscy po kolei. Tom Bombadil wybuchn€ѓ€љ €ѕmiechem. - A teraz, mali przyjaciele - !rzek€љ schylaj€ѓc si€і, €єeby im zajrze€ј w oczy - p€ђjdziecie ze mn€ѓ do mojego domu. St€ђ€љ czeka zastawiony €є€ђ€љt€ѓ €ѕmietan€ѓ, plastrami miodu, bia€љym chlebem i mas€љem. Czeka te€є Z€љota Jagoda. B€іdzie do€ѕ€ј czasu na wszystkie pytania, gdy si€ѓdziemy do wieczerzy. Id€їcieza mn€ѓ, a wyci€ѓgajcie nogi, jak umiecie. To rzek€љszy Tom podni€ђs€љ z trawy swoje lilie, skin€ѓ€љ hobbitom r€іk€ѓ i pobieg€љ w tanecznych podskokach !€ѕcie€єk€ѓ ku wschodowi, wci€ѓ€є wy€ѕpiewuj€ѓc bardzo g€љo€ѕno, lecz od rzeczy. Hobbici tak byli zdumieni i radzi z ocalenia, €єe bez s€љowaruszyli za nim, jak mogli !najspieszniej. Nie do€ѕ€ј jednak szybko, bo wkr€ђtce Tom znikn€ѓ€љ im z oczu, a €ѕpiew dolatywa€љ do ich uszu coraz cichszy i coraz odleglejszy. $Nagle g€љos zn€ђw si€і przybli€єy€љ w dono€ѕnym okrzyku. Hopsa w czysty nurt Wii, hopsa, byle dalej! Tom was, ch€љopcy, prowadzi i €ѕwieczk€і zapali. "S€љo€ќce wkr€ђtce ju€є zajdzie - id nogami mieliyli na є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПB‰€ c7.Š  4%š.‹дц c€П.ŒКН c"/w$M c…/ŽФ/b cш/&:v.K0mrok was omota. Gdy nocy cie€ќ zapadnie - otworz€ѓ si€і wrota, Skro€ѕ przez szyby zamruga p€љomyk migotliwy, Nie b€ђjcie si€і olszyny ani wierzby siwej, Nie b€ђjcie si€і korzeni - Tom idzie przed wami - Hopsa, hej merry derry... zaczeka przed drzwiami. Potem nie us€љyszeli ju€є nic wi€іcej. Niemal natychmiast s€љo€ќce zapad€љo za drzewa poza plecami w€іdrowc€ђw. Wspomnieli skosne wieczorne promienie l€ѕni€ѓce na wodzie Brandywiny i okna Buckleburga!odb€љyskuj€ѓce setk€ѓ €ѕwiate€љ. D€љugie cienie przeci€і€љy #€ѕcie€єk€і, pnie i ga€љ€іzie drzew "schyli€љy si€і nad ni€ѓ, czarne i !gro€їne. Bia€љa mg€љa podnios€љa $si€і i sk€љ€іbi€љa nad powierzchni€ѓ"rzeki i rozsnu€љa w€ѕr€ђd korzeni u jej brzeg€ђw. Z ziemi, spod n€ђg hobbit€ђw, wstawa€љy siwe opary i rozp€љywa€љy si€і w g€іstniej€ѓcym szybko zmierzchu. Teraz ju€є z trudem %rozr€ђ€єniali €ѕcie€єk€і, zmog€љo ich zm€іczenie. Nogi ci€ѓ€єy€љy jak o€љowiane. Po obu stronach przez zaro€ѕla i sitowie przebiega€љy jakie€ѕ dziwne, nieuchwytne szmery, a gdy hobbici podnosili wzrok w g€ђr€і, ku blademu niebu, majaczy€љy im w oczach osobliwe s€іkate twarze, ciemne i ponure w p€ђ€љmroku, wyzieraj€ѓce z wysokich brzeg€ђw i ze skraju lasu. !Wyda€љo si€і hobbitom, €єe ca€љa ta kraina jest nierzeczywista, €єe w€іdruj€ѓ mozolnie przez €ѕwiat z€љowrogiego snu, z kt€ђrego nie ma przebudzenia. !Nogi nios€љy ich coraz wolniej i w€љa€ѕnie ju€є ustawali, gdy spostrzegli, €єe teren zaczyna si€і €љagodnie wznosi€ј, a woda w rzece szemra€ј. W miejscu, gdzie rzeka spada€љa z niezbyt wysokiego progu, po€ѕr€ђd ciemno€ѕci perli€љa si€і bia€љa piana. Niespodzianie wyszli spomi€іdzy drzew i zostawili "mg€љ€і za sob€ѓ. Wydostali si€і z lasu na rozleg€љ€ѓ, falist€ѓ przestrze€ќ traw. Rzeka, tutaj w€ѓska i bystra, z weso€љym pluskiem bieg€љa na ich spotkanie, b€љyskaj€ѓc tu i €ђwdzie odbiciem gwiazd, kt€ђreju€є wzesz€љy na niebie. Poczuli pod stopami traw€і !g€љadk€ѓ i nisk€ѓ, jakby koszon€ѓczy strzy€єon€ѓ. Korony drzew na skraju lasu by€љy przyci€іte regularnie na kszta€љt $€єywop€љotu. €cie€єka s€љa€љa si€і st€ѓd r€ђwna, dobrze utrzymana, obrze€єona kamieniami. Prowadzi€љa €ѕlimakiem pod g€ђr€і na trawiasty kopczyk, szary w bladym €ѕwietle gwia€їdzistej nocy. Na przeciwleg€љym stoku, wci€ѓ€є jeszcze wysoko nad nimi, mruga€љy jasne okna "jakiego€ѕ domu. €cie€єka zbieg€љa#w d€ђ€љ, potem zn€ђw wspi€і€љa si€іku €ѕwiat€љom po €љagodnym, d€љugim zboczu poros€љym muraw€ѓ. Nagle z otwieraj€ѓcych si€і drzwi wyp€љyn€ѓ€љ szeroki snop promieni. Dom Toma Bombadila czeka€љ ich na stoku nast€іpnego pag€ђrka. Za nim !nagi i szary teren opada€љ do€ѕ€јstromo, a dalej na wsch€ђd od t€љa nieba odbija€љy czarne sylwety Kurhan€ђw. I hobbici, i kuce przyspieszyli kroku. Pozbyli si€і od razu co najmniej po€љowy zm€іczenia i strachu. €њHej! Bywajcie, weso€љo, hop!€ћ - pozdrawia€љa ich z daleka ju€є pie€ѕ€ќ. Hej tam, hop, merry dol dong -stratujmy muraw€і! Hobbity i koniki wszak lubi€ѓ zabaw€і. U€ѕmiejemy si€і setnie - za€ѕpiewamy ch€ђrem. A potem inny jeszcze g€љos, m€љody i odwieczny zarazem, !jak €єywe €їr€ђd€љo, jak radosny €ѕpiew wody sp€љywaj€ѓcej w nocz blasku g€ђrskiego poranka, zad€їwi€іcza€љ srebrzy€ѕcie na powitanie go€ѕci: Za€ѕpiewajmy weso€љo, za€ѕpiewajmy w ch€ђrze - O s€љo€ќcu i o gwiazdach, mg€љach, deszczu, wichurze, O promyku na p€ѓczkach i na pi€ђrkach rosie, O wietrze na pag€ђrku i dzwonkach we wrzosie, O sitowiu nad stawem, o liliach na wodzie, O Tomie Bombadilu i Z€љotej Jagodzie. Przy wt€ђrze tych s€љ€ђw hobbici!stan€іli w progu domu i obj€і€љa ich z€љocista fala €ѕwiat€љa. Rozdzia€љ 7 W domu Toma Bombadila Czterej hobbici przekroczyli szeroki kamienny pr€ђg i "zatrzymali si€і ol€ѕnieni. Byli w "d€љugiej, niskiej sali, jarz€ѓcej si€і €ѕwiat€љem lamp, kt€ђre zwisa€љy od belek stropu. Na ciemnym, g€љadkim stole pali€љy si€і wysokie €є€ђ€љte €ѕwiece. !W g€љ€іbi, twarz€ѓ zwr€ђcon€ѓ ku wej€ѕciu, siedzia€љa w fotelu kobieta. D€љugie jasne w€љosy sp€љywa€љy jej na ramiona, sukni€і mia€љa zielon€ѓ, koloru m€љodego tataraku, osypan€ѓ srebrnym py€љem jak ros€ѓ, €ѕci€ѓgni€іt€ѓ z€љotym pasem splecionym z lilii i wysadzanymbladoniebieskimi kamieniami nakszta€љt niezapominajek. U jej st€ђp w ogromnych zielonych "glinianych misach ko€љysa€љy si€і lilie wodne, a ona sama "zdawa€љa si€і kr€ђlowa€ј po€ѕr€ђd jeziora. - Wejd€їcie, mili go€ѕcie! - powiedzia€љa, a hobbici poznali !srebrzysty g€љos, kt€ђrego €ѕpiew przedtem s€љyszeli. Nie€ѕmia€љo posun€іli si€і par€і krok€ђw #naprz€ђd i z€љo€єyli niski uk€љon, zaskoczeni i zak€љopotani, jak kto€ѕ, kto zapuka€љ do wiejskiejchaty z pro€ѕb€ѓ o szklank€і wody, a znalaz€љ si€і przed $pi€іkn€ѓ, m€љod€ѓ kr€ђlow€ѓ elf€ђw, ustrojon€ѓ w €єywe kwiaty. Nim zdobyli si€і na jakie€ѕ s€љowo, kobieta lekko przeskoczy€љa nad misami lilii i ze €ѕmiechem !podbieg€љa do go€ѕci; suknia jej !w biegu szele€ѕci€љa mi€іkko, jakwietrzyk w zio€љach kwitn€ѓcych na brzegu rzeki. - Wejd€їcie, moi mili! - powiedzia€љa ujmuj€ѓc Froda za %r€іk€і. - €miejcie si€і i weselcie! Jestem Z€љota Jagoda, c€ђrka Rzeki! - Min€і€љa ich lekkim krokiem, zamkn€і€љa drzwi, "odwr€ђci€љa si€і twarz€ѓ do sali, rozpostar€љa szeroko ramiona. -Niech noc zostanie za zamkni€іtymi drzwiami - rzek€љa. - Bo mo€єe wci€ѓ€є jeszcze l€іkacie si€і mg€љy i !cieni drzew, i g€љ€іbokiej wody, i nieoswojonych stworze€ќ. Nie "b€ђjcie si€і niczego! Dzisiejszej nocy jeste€ѕcie pod dachem Toma Bombadila. Hobbici patrzyli na ni€ѓ w zachwycie, ona z u€ѕmiechem przyjrza€љa si€і nawzajem ka€єdemu z nich po kolei. - Pi€іkna pani! - przem€ђwi€љ wreszcie Frodo, kt€ђrego ogarn€і€љa jaka€ѕ nie znana dotychczas rado€ѕ€ј. Sta€љ urzeczony tak, jak nieraz, gdy!s€љucha€љ czarodziejskiego g€љosuelf€ђw; lecz urok, kt€ђry nim teraz zaw€љadn€ѓ€љ, by€љ inny: nape€љnia€љ rozkosz€ѓ mniej ostr€ѓ i mniej wznios€љ€ѓ, lecz $g€љ€іbsz€ѓ i bli€єsz€ѓ €ѕmiertelnemusercu; by€љ cudowny, ale nie obcy. - Pi€іkna pani! - powt€ђrzy€љ Frodo. - Teraz wreszcie lepiej rozumiemy rado€ѕ€ј, ukryt€ѓ w #pie€ѕni, kt€ђr€ѓ zas€љyszeli€ѕmy w drodze. Ni€є witka wierzby €ѕmiglejsza, czystsza ni€є woda, Trzcino nad stawem, o Rzeki c€ђreczko m€љoda! O wiosno, o poro lata i zn€ђw wiosno, Wietrze nad wod€ѓ, listki €ѕmiej€ѓce si€і g€љo€ѕno! "Urwa€љ nagle, zaj€ѓkn€ѓ€љ si€і ze zdumienia, €єe niespodzianie dla samego siebie przemawia takim j€іzykiem. Ale Z€љota "Jagoda roze€ѕmia€љa si€і weso€љo. - Witajcie! - rzek€љa. - Nie wiedzia€љam, €єe mieszka€ќcy Shire€§u znaj€ѓ tak s€љodk€ѓ mow€і. Ale ty jeste€ѕ, jak widz€і, przyjacielem elf€ђw: zdradza ci€і blask oczu i d€їwi€іk g€љosu. Jak€єe mi€љe spotkanie! Si€ѓd€їcie i poczekajcie na pana tego domu. Wkr€ђtce si€і zjawi, opatruje teraz wasze zm€іczone kucyki. Hobbici ch€іtnie usiedli na niskich, wyplatanych trzcin€ѓ krzese€љkach, a Z€љota Jagoda #zakrz€ѓtn€і€љa si€і oko€љo sto€љu. Wodzili za ni€ѓ wzrokiem, bo widok smuk€љej postaci i zwinnych ruch€ђw nape€љnia€љ im serca cichym weselem. Gdzie€ѕ spoza domu dolatywa€љ €ѕpiew. %Po€ѕr€ђd licznych €њdiri do€ћ, €њmiri$do€ћ, €њring, ding, dillo€ћ €љowili uchem powtarzaj€ѓce si€і s€љowa: Stary Tom Bombadil to kompan milutki, Ma niebieski kabacik i €є€ђ€љte ma butki. - Pi€іkna pani - zagadn€ѓ€љ po !chwili Frodo - je€єeli to pytanienie wydaje ci si€і zbyt niedorzeczne, powiedz mi, kimjest w€љa€ѕciwie Tom Bombadil. - Sob€ѓ - odpar€љa z u€ѕmiechem Z€љota Jagoda przerywaj€ѓc na chwil€і swoje zaj€іcia. Frodo spojrza€љ na ni€ѓ pytaj€ѓco. - Jaki taki, jakim go widzisz -odpowiedzia€љa na to spojrzenie. - Jest panem lasu, wody i wzg€ђrz. !- A wi€іc do niego nale€єy ca€љa ta dziwna kraina? !- Och, nie! - odpar€љa i u€ѕmiechznikn€ѓ€љ z jej warg. - To by€љoby doprawdy zbyt ci€і€єkie brzemi€і - doda€љa cicho, jakby nie dla s€љuchaczy. - Drzewa, trawy, wszystko co ro€ѕnie i €єyje na tej ziemi, samo do siebie tylko nale€єy. Tom Bombadil jest tutaj panem. Nikt jeszcze nie do€ѕcign€ѓ€љ starego Toma, czy chodzi on po lesie, czy brodzi po wodzie,czy skacze po szczytach pag€ђrk€ђw, za dnia ani w nocy. Tom Bombadil nie zna strachu. Jest tu panem. !Drzwi si€і otwar€љy i wszed€љ TomBombadil. Zdj€ѓ€љ kapelusz, na bujnych kasztanowatych w€љosach mia€љ wieniec z jesiennych li€ѕci. Ze €ѕmiechem podszed€љ do Z€љotej Jagody i wzi€ѓ€љ j€ѓ za r€іk€і. - Oto moja €ѕliczna pani - "rzek€љ k€љaniaj€ѓc si€і hobbitom -moja Z€љota Jagoda w srebrze i zieleni, przepasana kwiatami. Czy st€ђ€љ ju€є nakryty? Widz€і #€ѕmietan€і i mi€ђd, bia€љy chleb i mas€љo, mleko, ser, zio€љa i dojrza€љe jagody. Czy to wam wystarczy? Czy kolacja gotowa? - Tak - odpowiedzia€љa Z€љota Jagoda. - Ale mo€єe go€ѕcie jeszcze niegotowi? #Tom klasn€ѓ€љ w r€іce i zawo€љa€љ: - Tomie, Tomie! Go€ѕcie s€ѓ znu€єeni, a ty€ѕ omal nie zapomnia€љ! Chod€їcie za mn€ѓ, przyjaciele, Tom pomo€єe wam "si€і od€ѕwie€єy€ј. Umyjcie brudne r€іce, op€љuczcie uznojone twarze. Zrzucicie zab€љocone p€љaszcze i przeczeszecie zmierzwione w€љosy. Poszli za nim kr€ђtkim korytarzem, kt€ђry skr€іci€љ zaraz ostro. Znale€їli si€і w niskiej izbie o spadzistym stropie (by€љa to, jak si€і zdawa€љo, mansardowa przybud€ђwka w p€ђ€љnocnym szczycie domu). Kamienne €ѕciany niemal ca€љkowicie gin€і€љy pod zielonymi plecionkami i €є€ђ€љtymi zas€љonami. Pod€љog€і z p€љyt wysypano €ѕwie€єym tatarakiem.Pod jedn€ѓ €ѕcian€ѓ le€єa€љy cztery grube materace, a na #nich €ѕnie€єnobia€љa po€ѕciel. Pod #drug€ѓ, na d€љugiej €љawie, sta€љy wielkie gliniane misy i brunatnedzbany, pe€љne wody zimnej albo gor€ѓcej, do wyboru. Przy ka€єdym pos€љaniu przygotowano mi€іkkie zielone pantofle. Wkr€ђtce przyjaciele, umyci i orze€їwieni, zasiedli u sto€љu, parami z ka€єdej strony, a Z€љota Jagoda i pan domu zaj€іlimiejsca na dw€ђch ko€ќcach. Wieczerza trwa€љa d€љugo i by€љaweso€љa. Czterej go€ѕcie jedli tak, jak tylko wyg€љodzeni hobbici potrafi€ѓ, mimo to niczego nie zabrak€љo. Nap€ђj w kubkach wygl€ѓda€љ jak czysta zimna woda, lecz rozgrzewa€љ !serce i gard€љo jak wino. Go€ѕcieani si€і spostrzegli, gdy ju€є €ѕpiewali rado€ѕnie, bo €ѕpiew wyda€љ si€і €љatwiejszy i naturalniejszy ni€є zwyk€љa mowa. Wreszcie Tom i Z€љota Jagoda wstali i szybko sprz€ѓtn€іli ze #sto€љu. Go€ѕciom zalecili siedzie€јspokojnie w fotelach i podsun€іli sto€љeczki pod ich znu€єone stopy. W obszernym kominku zap€љon€ѓ€љ ogie€ќ, tak s€љodko pachn€ѓcy, jakby we€ќ rzucono ga€љ€іzie jab€љoni. Gdy sala by€љa ju€є uporz€ѓdkowana, zgaszono wszystkie €ѕwiat€љa z wyj€ѓtkiem jednej lampy i dw€ђch €ѕwiec, rozstawionych na dw€ђch kra€ќcach p€ђ€љki nad kominkiem. Z€љota Jagoda stan€і€љa przed go€ѕ€јmi ze €ѕwiec€ѓ w r€іku €єycz€ѓc im dobrej nocy i g€љ€іbokiego snu. - Mo€єecie spa€ј spokojnie - powiedzia€љa - a€є do rana. Nie zwa€єajcie na nocne ha€љasy. Przez nasze drzwi i okna nie przedostanie si€і nic pr€ђcz blasku ksi€і€єyca i gwiazd, pr€ђcz podmuchu od g€ђr. Dobranoc! Wysz€љa l€ѕni€ѓc i szeleszcz€ѓc "sukni€ѓ. S€љyszeli jej kroki tak, jak w ciszy nocnej s€љyszy si€і szmer strumyka !odp€љywaj€ѓcego €љagodnie z g€ђr po ch€љodnych kamieniach. Tom chwil€і jeszcze siedzia€љ w !milczeniu z go€ѕ€јmi, a ka€єdy z nich usi€љowa€љ zdoby€ј si€і na "odwag€і i zada€ј kt€ђre€ѕ z wielu pyta€ќ cisn€ѓcych si€і na usta od pocz€ѓtku wieczerzy. Sen ju€є klei€љ powieki. W ko€ќcu odezwa€љ si€і Frodo: - Czy us€љysza€љe€ѕ moje wo€љanie, czy te€є przypadek sprowadzi€љ ci€і do nas w najw€љa€ѕciwszym momencie? Tom wzdrygn€ѓ€љ si€і, jakby go zbudzono z przyjemnych sn€ђw.- Co? - spyta€љ. - Czy s€љysza€љem twoje wo€љanie? Nie,nic nie s€љysza€љem, by€љem zaj€іty €ѕpiewem. Sprowadzi€љ mnie do was przypadek, je€ѕli tak chcecie go nazwa€ј. Nie odby€љo si€і to wed€љug mojego planu, chocia€є was oczekiwa€љem. Dosz€љy mnie "wie€ѕci o was i wiedzieli€ѕmy, €єejeste€ѕcie w drodze. Zgadywali€ѕmy, €єe przyjdziecie niezad€љugo nad rzek€і. Wszystkie €ѕcie€єki prowadz€ѓ nad Wij€і. Stara, siwa wierzba to s€љynna €ѕpiewaczka; nie€љatwo ma€љym ludkom !unikn€ѓ€ј jej chytrych pu€љapek. Ale tom mia€љ tam swoje sprawy, w kt€ђrych stara wierzba nie €ѕmie mu przeszkadza€ј. Tom kiwn€ѓ€љ g€љow€ѓ, jakby go znowu sen zmorzy€љ, zacz€ѓ€љ jednak nuci€ј cichym g€љosem: "Mam tutaj zbiera€ј li€ѕcie i rwa€ј wodne lilie, $Bia€љe lilie, by pi€іknej pani si€і podoba€ј, Ostatnie lilie, kt€ђre z daleka od zimy $U st€ђp jej b€іd€ѓ kwitn€ѓ€ј, p€ђki €ѕnieg nie staje. Rokrocznie z ko€ќcem lata zrywam dla niej lilie W wodzie czystej jak kryszta€љnad brzegami Wii; Tam pierwsze kwitn€ѓ z wiosn€ѓi ostatnie wi€іdn€ѓ. "Kiedy€ѕ tutaj znalaz€љem pi€іkn€ѓ c€ђrk€і Rzeki, €liczn€ѓ Z€љot€ѓ Jagod€і, w szumi€ѓcym sitowiu. Jak€єe pi€іknie €ѕpiewa€љa, jak bi€љo jej serce! "Podni€ђs€љ powieki i spojrza€љ na hobbit€ђw z niespodzianie b€љ€іkitnym b€љyskiem w oczach: I tak dla ciebie lepiej - bo ja ju€є nie b€іd€і !Wi€іcej brodzi€љ po grz€ѓskich i le€ѕnych mokrad€љach, Kiedy rok si€і starzeje... Nie b€іd€і te€є mija€љ Domu Wierzby Staruchy po tej stronie wiosny, P€ђki wiosna weso€љa, p€ђki w swej urodzie C€ђrka Rzeki nie zejdzie, by k€ѓpa€ј si€і w wodzie. Zn€ђw umilk€љ, lecz Frodo nie m€ђg€љ si€і powstrzyma€ј od jednego jeszcze pytania, na kt€ђre najgor€іcej pragn€ѓ€љ odpowiedzi. - Powiedz nam co€ѕ o starej wierzbie - rzek€љ. - Co to za jedna? Nigdy o niej dotychczas nie s€љysza€љem. - Nie! - krzykn€іli r€ђwnocze€ѕnie Merry i Pippin, podrywaj€ѓc si€і nagle. - Nie m€ђw tego! Przynajmniej nie teraz, przed noc€ѓ! - Macie racj€і - odpar€љ Stary Tom. - Teraz pora na odpoczynek. Pewnych historii #nie nale€єy s€љucha€ј, p€ђki cie€ќ !le€єy nad €ѕwiatem. Prze€ѕpijcie "si€і do bia€љego dnia, z€љ€ђ€єcie g€љowy na poduszkach. Nie zwa€єajcie na ha€љasy nocne! "Nie l€іkajcie si€і siwej wierzby! $Z tymi s€љowami €ѕci€ѓgn€ѓ€љ w d€ђ€љ lamp€і, zdmuchn€ѓ€љ j€ѓ, a potem"nios€ѓc €ѕwiec€і w ka€єdej r€іce, wyprowadzi€љ hobbit€ђw z sali. Materace i poduszki okaza€љy si€і mi€іkkie niby puch, koce !by€љy z bia€љej we€љny. Zaledwie si€і u€љo€єyli na swoich !pos€љaniach, ledwie naci€ѓgn€іli na siebie lekkie nakrycia, posn€іli wszyscy. #Po€ѕr€ђd najg€љ€іbszej nocy €ѕni€љ si€і Frodowi sen bez €ѕwiate€љ. Potem zobaczy€љ wschodz€ѓcy !ksi€і€єyc, a w bladej po€ѕwiacie zamajaczy€љa czarna ska€љa i !ziej€ѓcy w jej €ѕcianie sklepionyotw€ђr niby ogromna brama. Zdawa€љo si€і Frodowi, €єe si€і wznosi w g€ђr€і i ponad ska€љ€ѓ #widzi, €єe €ѕciana jest cz€і€ѕci€ѓ !pier€ѕcienia g€ђr, otaczaj€ѓcych r€ђwnin€і, a po€ѕrodku r€ђwniny sterczy kamienny szczyt niby pot€і€єna wie€єa, kt€ђrej nie zbudowa€љy jednak niczyje !r€іce. Na szczycie sta€љ starzec.Ksi€і€єyc wznosz€ѓc si€і na niebie zawis€љ na chwil€і nad jego g€љow€ѓ, a bia€љe w€љosy zal€ѕni€љy w podmuchu wiatru. Z #do€љu, od r€ђwniny, wzbija€љy si€і dzikie wrzaski i wycie wilczego stada. Nagle ogromny cie€ќ, jakby rozpostartych "skrzyde€љ, przesun€ѓ€љ si€і przez tarcz€і ksi€і€єyca. Cz€љowiek #podni€ђs€љ ramiona i z r€ђ€єd€єki, kt€ђr€ѓ trzyma€љ w r€іku, wystrzeli€љa b€љyskawica. Olbrzymi orze€љ zni€єy€љ si€і w $locie i uni€ђs€љ go z sob€ѓ. G€љosy z r€ђwniny zaszlocha€љy, wilki zawy€љy €єa€љo€ѕnie. Szum si€і zerwa€љ, jakby wichury, a w !nim zad€їwi€іcza€љ t€іtent kopyt mkn€ѓcych galopem od wschodu. €њCzarni Je€їd€їcy€ћ - #pomy€ѕla€љ Frodo i zbudzi€љ si€і z echem t€іtentu pulsuj€ѓcym jeszcze w m€ђzgu. Zada€љ sobie w duchu pytanie, czy odwa€єy si€і jeszcze kiedykolwiek opu€ѕci€ј schronienie kamiennych €ѕcian tego domu. Le€єa€љ bez ruchu, ws€љuchany w noc, ale by€љo ju€є teraz zupe€љnie cicho, wi€іc wreszcie "hobbit obr€ђci€љ si€і na drugi bok!i zn€ђw usn€ѓ€љ czy mo€єe raczej zaw€іdrowa€љ w €ѕwiat innych !sn€ђw, kt€ђrych nie zapami€іta€љ do rana. U jego boku le€єa€љ Pippin pogr€ѓ€єony w mi€љych !marzeniach, lecz nagle co€ѕ si€і w nich chyba odmieni€љo, bo #€ѕpi€ѓcy poruszy€љ si€і z j€іkiem. Ockn€ѓ€љ si€і gwa€љtownie, a mo€єe tak mu si€і tylko !zdawa€љo, lecz s€љysza€љ wci€ѓ€є jeszcze w ciemno€ѕciach ha€љas,!kt€ђry zak€љ€ђci€љ mu poprzednie є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПp‘ cy0‘ d cм0’eY c?1“О"U cЂ1”.K c2•^97h2marzenia: krk, krk, krk - trzeszczenie ga€љ€ѓzek na wietrze, palce ga€љ€іzi obmacuj€ѓce €ѕciany i pukaj€ѓcedo okien: krk, krk, krk. Pr€ђbowa€љ sobie przypomnie€ј, czy w pobli€єu domu Toma !rosn€ѓ wierzby. Nagle zdj€ѓ€љ go !strach, wyda€љo mu si€і, €єe nie znajduje si€і w zwyk€љym domu,lecz we wn€іtrzu wierzby, i nas€љuchuje okropnego, suchego, skrzypliwego €ѕmiechu, kt€ђry szydzi z jego $nieszcz€і€ѕcia. Siad€љ w po€ѕcieli, ale poduszki mi€іkko ugina€љy #si€і pod jego r€іk€ѓ, wi€іc opad€љ na nie z westchnieniem ulgi. Mia€љ wra€єenie, €єe s€љyszy dzwoni€ѓce w uszach echo %s€љ€ђw: €њNie b€ђj si€і niczego! Nie zwa€єaj na nocne ha€љasy! Mo€єesz spa€ј spokojnie do rana!€ћ I usn€ѓ€љ znowu. Merry po€ѕr€ђd spokojnego snu us€љysza€љ nagle plusk wody; sp€љywa€љa zrazu €љagodnie, potem zacz€і€љa wzbiera€ј niepowstrzymanie, a€є otoczy€љa ca€љy dom ciemnym, bezbrze€єnym jeziorem. Bulgota€љa pod €ѕcianami, podnosi€љa si€і z wolna, ale wytrwale coraz wy€єej. €њUton€і!- pomy€ѕla€љ Merry. - Woda przedostanie si€і do domu, a !wtedy uton€і€ћ. Wyda€љo mu si€і, !€єe le€єy w mi€іkkim, o€ѕliz€љym $bagnie, wi€іc zerwa€љ si€і i trafi€љstop€ѓ na zimn€ѓ kamienn€ѓ p€љyt€і pod€љogi. Przypomnia€љ #sobie gdzie jest, po€љo€єy€љ si€і zpowrotem. W uszach, a mo€єe !tylko w pami€іci zad€їwi€іcza€љy mu s€љowa: €њPrzez nasze drzwi iokna nie przedostanie si€і nic pr€ђcz blasku ksi€і€єyca i gwiazd, pr€ђcz podmuchu od !g€ђr€ћ. €џagodny powiew poruszy€љfirankami. Merry odetchn€ѓ€љ g€љ€іboko i usn€ѓ€љ znowu. Sam nie pami€іta€љ z tej nocy "nic pr€ђcz tego, €єe przespa€љ j€ѓ rozkosznie - o ile k€љoda mo€єe odczuwa€ј rozkosz. Zbudzili si€і wszyscy czterej jednocze€ѕnie w blasku "poranka. Po izdebce kr€іci€љ si€і Tom gwi€єd€є€ѓc jak szpak. Kiedy%us€љysza€љ, €єe go€ѕcie ruszaj€ѓ si€і$w €љ€ђ€єkach, klasn€ѓ€љ w d€љonie i #krzykn€ѓ€љ: - O hej! Miri do, diri do! Wstawajcie najmilsi! - Rozsun€ѓ€љ €є€ђ€љte zas€љony i hobbici przekonali si€і, €єe kry€љy one okna w dw€ђch przeciwleg€љych €ѕcianach: od wschodu i od zachodu. Zerwali si€і rze€ѕcy. Frodo pobieg€љ do wschodniego okna iujrza€љ ogr€ђd warzywny siwy odrosy. Nieomal pewien by€љ, €єe !zobaczy muraw€і si€іgaj€ѓc€ѓ a€є pod €ѕciany domu, stratowan€ѓ kopytami koni. W rzeczywisto€ѕci rz€ѓd smuk€љych tyczek oplecionych p€іdami fasoli zas€љoni€љ mu widok na €ѕwiat. Tylko g€ђr€ѓ, w dali, dostrzeg€љ szare kopu€љy wzg€ђrzciemniej€ѓce na tle porannej zorzy. Ranek by€љ przymglony, na wschodzie poza wa€љem chmur, rozci€ѓgni€іtych niby d€љugie pasma brudnej we€љny poplamionej na brzegach czerwieni€ѓ, przeb€љyskiwa€љo %€є€ђ€љte €ѕwiat€љo. Niebo wr€ђ€єy€љo !deszcz, lecz dzie€ќ rozja€ѕnia€љ si€і szybko, a czerwone kwiatki fasoli l€ѕni€љy w€ѕr€ђd wilgotnych zielonych listk€ђw. Pippin wyjrza€љ przez zachodnie okno na jezioro $mgie€љ. Las gin€ѓ€љ w ich zas€љonie.Pippin mia€љ wra€єenie, €єe spogl€ѓda z g€ђry na pochy€љy dach chmur. Przecina€љa go jak gdyby pod€љu€єna fa€љda czy w€ѓw€ђz, nad kt€ђrym ob€љoki rozszczepia€љy si€і w tysi€ѓce "pi€ђr i kosmyk€ђw: to by€љa dolinaWii. Na lewo od domu ze wzg€ђrza sp€љywa€љ strumie€ќ i !nikn€ѓ€љ w mlecznym cieniu. Tu€є pod €ѕcian€ѓ kwit€љy kwiaty i ci€ѓgn€ѓ€љ si€і strzy€єony €єywop€љot osnuty srebrzyst€ѓ paj€іczyn€ѓ, a za nim szarza€љa niska trawa, pobielona kroplami rosy. Nigdzie w pobli€єu nie ros€љy wierzby. - Dzie€ќ dobry, weseli przyjaciele! - zawo€љa€љ Tom otwieraj€ѓc na o€ѕcie€є wschodnie okno. Powia€љo ch€љodem, zapachnia€љo "deszczem. - My€ѕl€і, €єe s€љo€ќce dzisiaj nie zechce nam pokaza€ј swojej twarzy. Chadza€љem ju€є dzi€ѕ daleko, przebieg€љem wszystkie wzg€ђrza, od pierwszego brzasku w€іszy€љem wiatr i pogod€і, depta€љem po mokrej trawie i skaka€љem pod mokrym niebem. Zbudzi€љem Z€љot€ѓ Jagod€і €ѕpiewaj€ѓc pod jej oknem, ale nic nie zdo€љa obudzi€ј hobbit€ђw o €ѕwicie. Ma€љy ludek zrywa si€і noc€ѓ ze snu, czuwa w ciemno€ѕciach, ale €ѕpi, gdy s€љo€ќce wstaje. "Ring, ding, dillo! Ocknijcie si€і wreszcie, przyjaciele! Zapomnijcie o nocnych "ha€љasach. Ring, ding, dillo del! Najmilsi! Je€єeli si€і pospieszycie, zastaniecie "€ѕniadanie na stole. Je€єeli si€і "sp€ђ€їnicie, dostaniecie traw€і i wod€і deszczow€ѓ! Nie trzeba chyba zapewnia€ј, €єe - chocia€є gro€їba Toma nie brzmia€љa bardzo powa€єnie - hobbici pospieszyli si€і, potem "za€ѕ niepr€іdko wstali od sto€љu, a w€љa€ѕciwie dopiero wtedy, "kiedy p€ђ€љmiski opustosza€љy. AniTom, ani Z€љota Jagoda nie dotrzymywali im przy €ѕniadaniu!towarzystwa. S€љyszeli tylko, €єeTom krz€ѓta si€і po domu, ha€љasuje w kuchni, tupie na schodach biegaj€ѓc to w g€ђr€і, to w d€ђ€љ i €ѕpiewa to tu, to tam. Okno jadalni wychodzi€љo na wsch€ђd, na spowita w mg€љydolin€і, i by€љo otwarte. Z nawis€љej strzechy kapa€љy krople. Nim przyjaciele sko€ќczyli €ѕniadanie, chmury na!niebie sklepi€љy si€і w szczelny strop i deszcz zacz€ѓ€љ pada€ј prostymi, szarymi strugami, miarowo i wytrwale. Las ukry€љ si€і ca€љkowicie za ich szar€ѓ g€іst€ѓ zas€љon€ѓ. Kiedy tak patrzyli przez okno, !sp€љyn€ѓ€љ sk€ѓdsi€ѕ z g€ђry jak gdyby na mi€іkkiej fali deszczu czysty g€љos Z€љotej Jagody. Nie rozumieli s€љ€ђw, ale by€љo dla !nich oczywiste, €єe to pie€ѕ€ќ o deszczu, mi€љa jak deszcz rosz€ѓcy wysch€љe pag€ђrki, opowie€ѕ€ј o rzece d€ѓ€є€ѓcej z g€ђr ku morzu. S€љuchali z !rozkosz€ѓ, a Frodo cieszy€љ si€і !w g€љ€іbi serca, b€љogos€љawi€ѓc €љaskaw€ѓ niepogod€і, kt€ђra odracza€љa chwil€і po€єegnania ztym domem. My€ѕl o wyje€їdzie ci€ѓ€єy€љa mu od momentu przebudzenia, teraz zrozumia€љ, €єe przynajmniej tego dnia jeszcze nie b€іdzie musia€љ wyrusza€ј w dalsz€ѓ drog€і. Wiatr dm€ѓcy g€ђr€ѓ od zachodu wznosi€љ si€і, a chmury coraz g€і€ѕciejsze, coraz bardziej "nasi€ѓk€љe wod€ѓ przetacza€љy si€іzlewaj€ѓc deszczem €љyse g€љowy kopulastych pag€ђrk€ђw. Wok€ђ€љ domu nie by€љo wida€ј nic pr€ђczstrug deszczu. Frodo sta€љ w pobli€єu otwartych drzwi i patrza€љ, jak bia€љa wapienna €ѕcie€єka zamienia si€і w !mleczn€ѓ strug€і i pieni€ѓc si€і sp€љywa ku dolinie. Zza naro€єnika domu wybieg€љ Tom Bombadil. Wymachiwa€љ r€іkami, jakby odp€іdza€љ deszcz - i rzeczywi€ѕcie wydawa€љ si€і zupe€љnie suchy, gdy wskoczy€љ przez pr€ђg, tylko buty mia€љ #mokre. €ci€ѓgn€ѓ€љ je i postawi€љ w k€ѓcie przy kominku. Siad€љ w najwi€іkszym fotelu zwo€љuj€ѓc hobbit€ђw do siebie. - Z€љota Jagoda urz€ѓdza dzisiajpranie - rzek€љ - i jesienne porz€ѓdki. Za mokro dla hobbit€ђw, niech€єe sobie odpoczn€ѓ, p€ђki mo€єna. W sam !raz dzie€ќ na d€љugie opowie€ѕci,na pytania i odpowiedzi, wi€іc Tom pierwszy ma g€љos. Opowiedzia€љ im wiele !niezwyk€љych historii, a m€ђwi€љ jakby do siebie, lecz od czasu do czasu nagle podnosi€љ na !nich oczy €єywe i b€љ€іkitne pod krzaczastymi brwiami. Cz€іsto g€љos przechodzi€љ w €ѕpiew, nieraz te€є Tom zrywa€љ si€і i ta€ќczy€љ po pokoju. Opowiada€љ o pszczo€љach i kwiatach, o zwyczajach drzew, o dziwnych stworach mieszkaj€ѓcych w Starym Lesie,o z€љych i dobrych si€љach, o przyjacio€љach i wrogach, okrutnikach i poczciwcach, o tajemnicach ukrytych w le€ѕnych chaszczach. #S€љuchaj€ѓc zacz€іli rozumie€ј, €єe!las €єyje, niezale€єny od nich, anawet poczuli si€і intruzami w€ѕr€ђd wszystkich istot, dla kt€ђrych las by€љ domem. W tych opowie€ѕciach wci€ѓ€є powraca€љastara wierzba i Frodo dowiedzia€љ si€і o niej wszystkiego, co chcia€љ wiedzie€ј, a nawet troch€і wi€іcej, bo nie by€љa to przyjemna historia. W s€љowachToma objawi€љy si€і w ca€љej nago€ѕci serca drzew, a tak€єe ich my€ѕli, cz€іsto pos€іpne i z€љowrogie, nabrzmia€љe nienawi€ѕci€ѓ do wszystkiego, co po ziemi chodzi wolne, !mo€єe gry€ї€ј, r€ѓba€ј, €љama€ј, pali€ј, do niszczycieli i uzurpator€ђw. Stary Las nie !darmo nosi€љ swoj€ѓ nazw€і, by€љ rzeczywi€ѕcie bardzo stary, zachowa€љ si€і jako szcz€ѓtek rozleg€љych, zapomnianych dzi€ѕpuszcz. Przetrwa€љy w nim dot€ѓd s€іdziwe drzewa, starzej€ѓce si€і r€ђwnie wolno jak g€ђry, pradziadowie dzisiejszych drzew, pami€іtaj€ѓcy czasy, gdy las panowa€љ na ziemi. W ci€ѓgu nieprzeliczonych lat nasyci€љy si€і dum€ѓ, zakorzenion€ѓ !wiedz€ѓ i przebieg€љo€ѕci€ѓ. Ale €єadne z drzew nie by€љo tak gro€їne jak siwa wierzba: sercejej bowiem spr€ђchnia€љo, podczas gdy si€љy pozosta€љy !m€љodzie€ќcze. By€љa podst€іpna, !w€љada€љa wiatrem, jej pie€ѕ€ќ i jej wola rz€ѓdzi€љy lasem po obubrzegach rzeki. Chciwa, posiwia€љa dusza wierzby czerpa€љa moc z ziemi i rozpo€ѕciera€љa szeroko delikatne nici korzeni pod ziemi€ѓ, a niewidzialne palce "li€ѕci w powietrzu, a€є ujarzmi€љaca€љe kr€ђlestwo drzew - od muru a€є po Kurhany. Nagle opowie€ѕ€ј Toma porzuci€љalasy i z biegiem m€љodego strumienia poprzez perl€ѓce si€іwodospady, poprzez kamienie izwietrza€љe ska€љy, mi€іdzy drobnym kwieciem ukrytym w trawie, po wilgotnych rozpadlinach pow€іdrowa€љa a€є na Kurhany. Hobbici us€љyszeli oWielkich Kurhanach, o zielonych kopcach, o kamiennych koronach wie€ќcz€ѓcych pag€ђrki, o jamach ziej€ѓcych mi€іdzy nimi. Us€љyszeli becz€ѓce stada owiec."Ujrzeli mury zielone i bia€љe. Na pag€ђrkach wznosi€љy si€і twierdze. Kr€ђlowie ma€љych pa€ќstewek walczyli ze sob€ѓ, a"m€љode s€љo€ќce b€љyska€љo ogniem w czerwonych ostrzach ich nowych, krwio€єerczych miecz€ђw. By€љy zwyci€іstwa i kl€іski. Wie€єe pada€љy, groby #p€љon€і€љy, po€єary wzbija€љy si€і #pod niebo. Z€љoto pi€іtrzy€љo si€і na trumnach zmar€љych kr€ђl€ђw i kr€ђlowych, Kurhany kry€љy je w swoim wn€іtrzu, za zatrza€ѕni€іtymi kamiennymi drzwiami, a wszystko zaros€љa trawa. Czas jaki€ѕ pas€љy si€і tam owce, lecz wkr€ђtce wydmy zn€ђw opustosza€љy. Z dalekich, ciemnych krain %nadci€ѓga€љ cie€ќ i ko€ѕci drgn€і€љy w grobowcach. Po rozpadlinachzacz€і€љy si€і zjawia€ј upiory Kurhan€ђw, na ich zimnych palcach dzwoni€љy pier€ѕcienie, !z€љote €љa€ќcuchy pobrz€іkiwa€љy w podmuchach wiatru. Kamienne korony stercza€љy z ziemi i w po€ѕwiacie ksi€і€єyca l€ѕni€љy jak wyszczerbione po€љamane z€іby. Dreszcz !przej€ѓ€љ hobbit€ђw. Pog€љoski o upiorach Kurhan€ђw i o tym pustkowiu, ci€ѓgn€ѓcym si€і za Starym Lasem, dotar€љy nawet do Shire€§u. Lecz €єaden w €ѕwiecie hobbit nie lubi tego rodzaju historii, cho€јby ich s€љucha€љ z daleka, przy mi€љym kominku. Czterej przyjaciele nagle przypomnieli sobie to, o czym w radosnym nastroju tego domu nie my€ѕleli dotychczas: dom Toma Bombadila tuli€љ si€і tu€є pod wysuni€іtym ramieniem tych straszliwych wzg€ђrz. Zerkaj€ѓc ukradkiem jeden na drugiego, $kr€іcili si€і niespokojnie i zgubilina chwil€і w€ѓtek opowie€ѕci. Kiedy go znowu pochwycili, Tom ju€є wedrowa€љ po dziwnych krajach, poza granicami ich pami€іci i poza granicami tego, co wype€љnia€љo ich my€ѕli na jawie; m€ђwi€љ o czasach, kiedy €ѕwiat by€љ wi€іkszy, a morza si€іga€љy a€є po zachodnie wybrze€єe; ale i w€ђwczas Tom chadza€љ to tu, to tam, pod odwiecznymi gwiazdami, noc€ѓ, gdy czuwali tylko praojcowie elf€ђw. Nagle przerwa€љ opowie€ѕ€ј i s€љuchaczom wyda€љo si€і, €єe !usn€ѓ€љ, bo spu€ѕci€љ g€љow€і na !piersi. Siedzieli w milczeniu, w zachwycie; a wtedy jakby podczarem s€љ€ђw Toma wiatr ucich€љ, chmury obesch€љy, "dzie€ќ zgas€љ, noc nadci€ѓgn€і€љa od wschodu i od zachodu, ca€љeza€ѕ niebo zaja€ѕnia€љo od bia€љego €ѕwiat€љa gwiazd. Frodo nie umia€љby powiedzie€ј, czy min€ѓ€љ jeden ranek i !wiecz€ђr, czy te€є wiele dni. Nie!czu€љ g€љodu ani zm€іczenia, nie czu€љ nic pr€ђcz ciekawo€ѕci. Gwiazdy €ѕwieci€љy za oknami, cisza niebios otacza€љa go doko€љa. Wreszcie da€љ wyraz temu zdumieniu i l€іkowi, kt€ђrym go nagle przej€і€љa ta cisza. - Kim jeste€ѕ, Mistrzu? - spyta€љ. - Co takiego? - rzek€љ Tom prostuj€ѓc si€і w fotelu i b€љyskaj€ѓc oczyma w mroku. - Czy€є nie znasz mojego nazwiska? W nim ca€љa odpowied€ї. Powiedz mi, kim tyjeste€ѕ, ty sam, bezimienny? Ale ty jeste€ѕ m€љody, a ja - stary. Najstarszy, zwa€єcie moje s€љowa, przyjaciele: Tom by€љ tu wcze€ѕniej ni€є rzeka i drzewa; Tom pami€іta pierwsz€ѓkrople deszczu i pierwszy #€єo€љ€ѓd€ї. Tom budowa€љ €ѕcie€єki "wcze€ѕniej ni€є Duzi Ludzie i by€љtutaj, kiedy przyszli Mali Ludkowie. By€љ wcze€ѕniej ni€є kr€ђlowie i groby, i upiory Kurhan€ђw. Kiedy elfy w€іdrowa€љy na zach€ђd, Tom ju€єtu by€љ, zanim morza si€і cofn€і€љy. Zna€љ ciemno€ѕ€ј gwiezdnych nocy, gdy jeszczenie by€љo w nich strachu - zanim Czarny W€љadca przyby€љ spoza Granic. Jak gdyby cie€ќ przemkn€ѓ€љ za oknem. Hobbici €єywo obejrzeli si€і, kiedy znowu zwr€ђcili oczy na sal€і, zobaczyli w jej g€љ€іbi Z€љot€ѓ Jagod€і, kt€ђra sta€љa na progu #w aureoli €ѕwiat€љa. Mia€љa w r€іku$€ѕwiec€і i os€љania€љa p€љomie€ќ od podmuchu, a blask prze€ѕwieca€љ!przez d€љo€ќ, jak s€љo€ќce przez bia€љ€ѓ muszl€і. - Deszcz si€і sko€ќczy€љ - powiedzia€љa. - €wie€єa woda p€љynie ze wzg€ђrz pod gwiazdami. €miejmy si€і i weselmy! - Jedzmy i pijmy! - zawo€љa€љ Tom. - D€љugie opowie€ѕci wysuszaj€ѓ gard€љo. A pilni s€љuchacze poszcz€ѓ rano, w po€љudnie i wieczorem! Z tymi s€љowy zerwa€љ si€і z fotela, podskoczy€љ, chwyci€љ z !p€ђ€љki nad kominkiem €ѕwiec€і i #zapali€љ j€ѓ od p€љomienia €ѕwiecy przyniesionej przez Z€љot€ѓ "Jagod€і. Potem obta€ќczy€љ st€ђ€љ woko€љo, da€љ nagle susa przez pr€ђg i znikn€ѓ€љ. Wr€ђci€љ po chwili z du€є€ѓ zastawion€ѓ tac€ѓ. Wraz ze Z€љot€ѓ Jagod€ѓ zabra€љ si€і do nakrywania sto€љu, a hobbici "przygl€ѓdali si€і temu na p€ђ€љ z zachwytem, na p€ђ€љ ze €ѕmiechem, bo Z€љota Jagoda by€љa urocza, a podskoki Toma niezwyk€љe i zabawne. Ka€єde z nich wykonywa€љo jak gdyby w€љasny taniec, nie przeszkadzaj€ѓc sobie wzajemnie, to wybiegaj€ѓc z pokoju, to wracaj€ѓc, to "okr€ѓ€єaj€ѓc st€ђ€љ. Tym sposobem w mig przygotowali talerze, sztu€јce i p€ђ€љmiski, a sala "zaja€ѕnia€љa od €ѕwiec bia€љych i €є€ђ€љtych. Tom uk€љoni€љ si€і go€ѕciom. - Prosimy na kolacj€і - powiedzia€љa Z€љota Jagoda. Dopiero teraz hobbici zauwa€єyli, €єe pani domu ma nasobie sukni€і srebrn€ѓ !przepasan€ѓ bia€љ€ѓ szarf€ѓ, a nanogach trzewiczki jakby z rybich €љusek; Tom natomiast "ubra€љ si€і na niebiesko, w str€ђjo kolorze sp€љukanych deszczem niezabudek, tylko po€ќczochy w€љo€єy€љ zielone. Kolacja okaza€љa si€і jeszcze lepsza ni€є poprzedniego wieczora. Hobbici pod urokiem opowiada€ќ Toma mogli zapomnie€ј o obiedzie i podwieczorku, kiedy jednak wreszcie zasiedli do sto€љu, powetowali sobie strat€і tak, jakby od tygodnia nic w !ustach nie mieli. Nie €ѕpiewali, nie odzywali si€і nawet przez %do€ѕ€ј d€љug€ѓ chwil€і, ca€љ€ѓ uwag€іpo€ѕwi€іcaj€ѓc najpilniejszej sprawie. Po jakim€ѕ czasie wszak€єe, gdy pokrzepili serca i umys€љy, zn€ђw zapanowa€љ przy stole weso€љy gwar i €ѕmiech. Po wieczerzy Z€љota Jagoda !€ѕpiewa€љa im r€ђ€єne pie€ѕni, a wszystkie zaczyna€љy si€і rado€ѕnie na wy€єynach i !sp€љywa€љy €љagodnie w cisz€і; w tych cichych pauzach s€љuchacze widzieli oczyma wyobra€їni jeziora, wody ogromne, jakich w €єyciu nie spotkali, a zagl€ѓdaj€ѓc w nie dostrzegali niebo i gwiazdy niby klejnoty w g€љ€іbinie. Potem Z€љota Jagoda, tak jak poprzedniego dnia, €єyczy€љa imdobrej nocy i odesz€љa, zostawiaj€ѓc hobbit€ђw z Tomem przy kominku. Ale Tom wyzby€љ si€і teraz senno€ѕci i zasypa€љ ich pytaniami. #Okaza€љo si€і, €єe wie ju€є do€ѕ€ј du€єo o nich, o ich rodzinach, nawet o dziejach i poczynaniach ich ojczystego kraju, i to od czas€ђw przez samych hobbit€ђw nieledwie zapomnianych. Teraz jednak ju€є ich to nie dziwi€љo; Tom !zreszt€ѓ nie tai€љ, €єe najnowszewiadomo€ѕci zawdzi€іcza g€љ€ђwnie Staremu Maggotowi, kt€ђrego uwa€єa€љ, jak si€і zdawa€љo, za osobisto€ѕ€ј znacznie wa€єniejsz€ѓ, ni€є s€ѓdzili hobbici. - Maggot chodzi po ziemi, !r€іce nurza w glinie, m€ѓdro€ѕ€ј ma w szpiku kosci, oczy zawsze otwarte - powiedzia€љ Tom. Jasne te€є by€љo, €єe Tom utrzymuje stosunki z elfami i €єe jakim€ѕ sposobem od Gildora dosta€љ wie€ѕci o ucieczce Froda. Doprawdy, Tom wiedzia€љtyle i tak przebiegle zadawa€љ pytania, €єe Frodo ani si€і spostrzeg€љ, gdy mu zwierzy€љ !histori€і Bilba, w€љasne nadziejei obawy, szczerzej nawet ni€є !Gandalfowi. Tom kiwa€љ g€љow€ѓ i "b€љyska€љ oczami, kiedy us€љysza€љo Czarnych Je€їd€їcach. - Poka€є mi ten bezcenny ak€љ€ђci€љ mu poprzednie є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПB–€4 cŸ2—Д 63˜д@ c€83™s c›3š‡' cў3›Ѕ2Д ca4œY>B Ф4Pier€ѕcie€ќ! - rzek€љ niespodzianie przerywaj€ѓc Frodowi opowiadanie. I Frodo ku swemu zdumieniu od razu wyci€ѓgn€ѓ€љ z kieszeni $€љa€ќcuszek, odczepi€љ Pier€ѕcie€ќ ipoda€љ Tomowi. Pier€ѕcie€ќ jak gdyby ur€ђs€љ !le€є€ѓc przez chwil€і na du€єej, €ѕniadej r€іce Toma. Nagle Tom podni€ђs€љ go do oka i wybuchn€ѓ€љ €ѕmiechem. Na jednomgnienie hobbitom ukaza€љ si€і widok zarazem przera€єaj€ѓcy i komiczny: jasne, b€љ€іkitne oko b€љyszcz€ѓce w z€љotej oprawie. Potem Tom wsun€ѓ€љ Pier€ѕcie€ќ na czubek ma€љego palca i podni€ђs€љ go pod €ѕwiat€љo €ѕwiecy. W pierwszym momencie hobbici nie spostrzegli w tym ge€ѕcie nic niezwyk€љego. W nast€іpnym - dech im zapar€љo z wra€єenia. Nie przestali widzie€ј Toma! Tom zn€ђw si€і roze€ѕmia€љ i !podrzuci€љ Pier€ѕcie€ќ w g€ђr€і: !b€љysn€ѓ€љ w powietrzu i znik€љ. Frodo krzykn€ѓ€љ, a Tom wychyli€љ si€і z fotela i z !u€ѕmiechem zwr€ђci€љ mu klejnot. Frodo przyjrza€љ mu si€і z bliska, troch€і podejrzliwie - jak widz, kt€ђry podczas przedstawienia po€єyczy€љ !kuglarzowi swoj€ѓ w€љasno€ѕ€ј. Toby€љ ten sam Pier€ѕcie€ќ, a przynajmniej nie zmieni€љ wygl€ѓdu ani wagi: Frodowi zawsze wydawa€љ si€і dziwnie ci€і€єki. Co€ѕ wszak€єe kusi€љo hobbita, €єeby si€і jeszcze upewni€ј. Troch€і mo€єe rozdra€єni€љo go zachowanie Toma, kt€ђry tak zlekcewa€єy€љ przedmiot, uznany przez "Gandalfa za €ѕmierteln€ѓ gro€їb€і.Frodo wi€іc doczeka€љ sposobnej chwili, kiedy rozmowa zn€ђw si€і o€єywi€љa, a Tom rozpowiada€љ jak€ѓ€ѕ niedorzeczn€ѓ histori€і o borsukach i borsuczych obyczajach - i wsun€ѓ€љ Pier€ѕcie€ќ na palec. Merry zwr€ђci€љ w€љa€ѕnie ku niemu twarz, €єeby o co€ѕ zapyta€ј, i wzdrygn€ѓ€љ si€і !t€љumi€ѓc okrzyk. Frodo ucieszy€љsi€і (w pewnym sensie): nie odmieniono mu Pier€ѕcienia! Merry patrza€љ og€љupia€љym wzrokiem wprost na jego foteli najoczywi€ѕciej go nie widzia€љ. Frodo wsta€љ i bezszelestnie cofn€ѓ€љ si€і od kominka w stron€і drzwi wej€ѕciowych. !- Ej€єe, Frodo! - krzykn€ѓ€љ Tom spogl€ѓdaj€ѓc na niego doskonale widz€ѓcymi, bystrymioczyma. - Ej! Chod€ї no tutaj! Dok€ѓd si€і wybierasz? Stary Tom Bombadil jeszcze nie o€ѕlep€љ. Zdejmij tw€ђj z€љoty "Pier€ѕcie€ќ. Twoja r€іka jest bez niego o wiele €љadniejsza. Wracaj! Daj spok€ђj figlom i siadaj przy mnie. Musimy jeszcze troch€і pogaw€іdzi€ј i pomy€ѕle€ј o jutrze. Tom chce !ci€і nauczy€ј w€љa€ѕciwej drogi, €єeby€ѕ nie b€љ€ѓdzi€љ po bezdro€єach. !Frodo za€ѕmia€љ si€і (wmawiaj€ѓc sobie, €єe jest zadowolony), #zdj€ѓ€љ Pier€ѕcie€ќ, usiad€љ zn€ђw #w€ѕr€ђd przyjaci€ђ€љ. Tom zacz€ѓ€љ teraz m€ђwi€ј o tym, €єe spodziewa si€і nazajutrz s€љonecznej pogody i pi€іknego poranka, rokuj€ѓcego w€іdrowcom jak najlepsze nadzieje. Radzi€љ jednak rusza€јwcze€ѕnie, bo w tych okolicachnawet on nie m€ђg€љ na pewno przepowiedzie€ј pogody na d€љu€єszy czas, zmienia€љa si€і niekiedy tak b€љyskawicznie, €єenie nad€ѓ€єa€љ ze zmian€ѓ ubrania. - Nie jestem panem pogody - rzek€љ. - Nie jest jej panem nikt, kto chodzi po ziemi. Za rad€ѓ Toma postanowili skierowa€ј si€і z jego domu wprost na p€ђ€љnoc przez zachodnie, ni€єsze stoki wydm;w ten spos€ђb mogli mie€ј nadziej€і, €єe osi€ѓgn€ѓ Wschodni Go€ѕciniec w ci€ѓgu jednego dnia i omin€ѓ Kurhany. Tom m€ђwi€љ im, €єeby si€і niczego nie bali, lecz wy€љ€ѓcznie zaj€іli swoj€ѓ spraw€ѓ. - Trzymajcie si€і zielonej trawy. Niech was nie obchodz€ѓstare kamienie, zimne upiory, nie b€ѓd€їcie ciekawi ich siedzib, chyba €єe czujecie w !sobie wielkie si€љy i niezawodn€ѓ odwag€і. Powtarza€љ to kilka razy i zaleci€љ obchodzi€ј Kurhany od zachodniej strony, gdyby $zab€љ€ѓdzili w pobli€єe kt€ђrego€ѕ znich. Nauczy€љ ich te€є s€љ€ђw #piosenki, kt€ђr€ѓ mieli €ѕpiewa€ј, je€ѕliby nieszcz€і€ѕliwym przypadkiem znale€їli si€і nazajutrz w niebezpiecze€ќstwie lub k€љopocie. Ho, ho, Tomie Bombadil, Bombadilu Tomie! Na wierzb€і i na rzek€і, na wod€і i p€љomie€ќ, Na s€љo€ќce i na ksi€і€єyc - pos€љuchaj, s€ѓsiedzie, I przyb€ѓd€ї do nas, Tomie, bo jeste€ѕmy w biedzie! Prze€ѕpiewali t€і zwrotk€і ch€ђrem za przewodem Toma, potem gospodarz ze €ѕmiechem klepn€ѓ€љ kolejno ka€єdego po €љopatce i ze €ѕwiec€ѓ w r€іku zaprowadzi€љ do sypialni. Rozdzia€љ 8 Mg€љa na Kurhanach Tej nocy nie s€љyszeli €єadnych ha€љas€ђw. Ale Frodowi - sam nie wiedzia€љ, czy we €ѕnie, czy na jawie - mi€љy €ѕpiew dzwoni€љ w $uszach; pie€ѕ€ќ jak nik€љe €ѕwiat€љo przebija€љa zza szarej zas€љony deszczu, a potem tak !przybra€љa na sile, €єe zas€љona sta€љa si€і przejrzysta, jak gdyby srebrna i szklana, a€є wreszcie rozsun€і€љa si€і ukazuj€ѓc oczom hobbita odleg€љy zielony kraj w blasku wschodz€ѓcego s€љo€ќca. Z t€ѓ wizj€ѓ w oczach Frodo si€і zbudzi€љ. Tom gwizda€љ jak drzewo pe€љne ptactwa, s€љo€ќce €ѕwieci€љo ju€є nad wzg€ђrzem i sko€ѕne promienie wpada€љy przez otwarte okno. Na dworze wszystko by€љo zielone i z€љociste. Po €ѕniadaniu, kt€ђre hobbici !zn€ђw zjedli sami, zacz€іli si€і przygotowywa€ј do po€єegnania, z ci€і€єkim sercem,"o ile serce mog€љo by€ј ci€і€єkie w tak cudny ranek: €ѕwie€єy, jasny, czysty pod zmytym przez deszcz jesiennym niebem z przezroczystego b€љ€іkitu. Ch€љodny podmuch !ci€ѓgn€ѓ€љ od p€ђ€љnoco-zachodu. Stateczne kucyki niemal si€і rozbryka€љy, prychaj€ѓc i drepc€ѓc niespokojnie. Tom wyszed€љ z domu, pomacha€љ kapeluszem, zata€ќczy€љ na progu, nak€љaniaj€ѓc hobbit€ђw, !€єeby ruszali w drog€і co €єywo. Pojechali €ѕcie€єk€ѓ, odbiegaj€ѓc€ѓ zza domu skosemku p€ђ€љnocnemu kra€ќcowi grzebienia, pod kt€ђrym tuli€љa si€і siedziba Toma Bombadila. Zeskoczyli z siode€љ, €єeby wprowadzi€ј kucyki na ostatni stromy stok, gdy nagle Frodo si€і zatrzyma€љ. !- Z€љota Jagoda! - krzykn€ѓ€љ. - Cudna pani w srebrze i zieleni! #Nie po€єegnali€ѕmy si€і z ni€ѓ, niewidzieli€ѕmy jej od wczorajszego wieczora! Tak by€љ zrozpaczony, €єe !chcia€љ zawr€ђci€ј z drogi. Lecz w tej samej chwili dobieg€љ ich uszu czysty, perlisty g€љos. !Przed nimi na grani sta€љa Z€љotaJagoda i gestem wzywa€љa ich ku sobie; rozpuszczone w€љosy "l€ѕni€љy i €ѕwieci€љy w s€љo€ќcu. Ta€ќczy€љa, a na zroszonej trawie u jej st€ђp €ѕwiat€љo migota€љo jak na wodzie. Spiesznie wbiegli na ostatni€ѓ stromizn€і i bez tchu stan€іli !przed Z€љot€ѓ Jagod€ѓ. Sk€љonili si€і, lecz ona da€љa im znak $r€іk€ѓ, €єeby si€і obejrzeli wko€љo.Spojrzeli wi€іc ze szczytu na okolic€і w blasku poranka. W czystym powietrzu otwiera€љ si€і rozleg€љy widok na €ѕwiat, kt€ђry by€љ zasnuty mg€љ€ѓ i niewidzialny, kiedy patrzyli na€ќ w Starym Lesie z pag€ђrka,teraz wy€љaniaj€ѓcego si€і jasnozielon€ѓ kopu€љ€ѓ znad ciemnych drzew na zachodzie. W tej stronie teren falowa€љ lesistymi pasmami wzg€ђrz, kt€ђre mieni€љy si€і, zielone, €є€ђ€љte i rude w s€љo€ќcu, przes€љaniaj€ѓc dolin€і Brandywiny. Na po€љudnie, poza$lini€ѓ Wii, co€ѕ b€љyska€љo w oddaliniby lustro; tam Brandywina $oplata€љa olbrzymi€ѓ p€іtl€ѓ nizin€іi odp€љywa€љa w kraj nie znany "hobbitom. Na p€ђ€љnoc ci€ѓgn€і€љa si€і r€ђwnina szara, zielona i brunatna, przeci€іta tu i €ђwdzie garbami, i rozp€љywa€љa si€і na widnokr€іgu w bezkszta€љtn€ѓ, ciemn€ѓ plam€і. Od wschodu wy€єyna Kurhan€ђwpi€іtrzy€љa €љa€ќcuchy wzg€ђrz jedne za drugimi, kryj€ѓc przedwzrokiem hobbit€ђw zagadk€і dalszego planu; ledwie odgadywali b€љ€іkitniej€ѓcy, !odleg€љy bia€љy blask, stopiony z"r€ѓbkiem nieba, i domy€ѕlali si€і dalekich, wysokich g€ђr. Wci€ѓgn€іli g€љ€іboko w p€љuca powietrze z uczuciem, €єe jeden skok i kilka energicznych krok€ђw zaprowadzi€љoby ich wsz€іdzie, gdzie zechc€ѓ. Wyda€љo im si€і ma€љoduszno€ѕci€ѓ kluczy€ј mozolnie postrz€іpionym skrajem wy€єyny ku go€ѕci€ќcowi, skoro powinni raczej, wzorem weso€љego Toma, w podskokach sadzi€ј z pag€ђrka na pag€ђrek wprost ku g€ђrom. Z€љota Jagoda przywo€љa€љa ich !oczy i my€ѕli do rzeczywisto€ѕci.$- Jed€їcie, mili go€ѕcie! - rzek€љa.- Wytrwajcie w zamiarach! "Kierujcie si€і na p€ђ€љnoc, tak bywiatr mie€ј od lewej strony, i niech szcz€і€ѕcie sprzyja wszystkim waszym krokom. Spieszcie si€і, p€ђki s€љo€ќce $€ѕwieci! - Zwr€ђci€љa si€і do Froda:- Do widzenia, Przyjacielu Elf€ђw, radosne to by€љo spotkanie. Frodo nie znalaz€љ odpowiedzi. Uk€љoni€љ si€і nisko, dosiad€љ wierzchowca i na czele przyjaci€ђ€љ ruszy€љ z wolna €љagodnym zboczem w d€ђ€љ. Dom Toma Bombadila, dolina i las zgin€і€љy im z oczu. Mi€іdzy zielonymi €ѕcianami wzg€ђrz by€љo cieplej, a od murawy bi€љ mocny, s€љodki zapach. Dotar€љszy na dno trawiastej #kotliny odwr€ђcili si€і i zobaczyli"Z€љot€ѓ Jagod€і, ma€љ€ѓ, smuk€љ€ѓ sylwetk€і na tle nieba, jak kwiat w s€љo€ќcu; patrza€љa na !odje€єd€єaj€ѓcych, wyci€ѓga€љa do nich r€іce. Gdy si€і obejrzeli, zawo€љa€љa raz jeszcze swoim czystym g€љosem, podnios€љa ramiona, obr€ђci€љa si€і i znikn€і€љa za wzg€ђrzem. #€cie€єka wi€љa si€і dnem kotlinki,okr€ѓ€єa€љa zielone podn€ђ€єa stromego pag€ђrka i zbiega€љa w"nast€іpn€ѓ, g€љ€іbsz€ѓ i szersz€ѓ dolin€і, potem za€ѕ wydostawa€љa si€і na grzbiety dalszych wzg€ђrz, schodzi€љa ich wyd€љu€єonym ramieniem w d€ђ€љ, !oplata€љa strome zbocza, pi€і€љa si€і na nowe szczyty, opada€љa w nowe w€ѓwozy. Nie widzieli te€є nigdzie drzew ani wody, by€љa to kraina traw i niskiej, $spr€і€єystej darni, a cisz€і m€ѓci€љtylko szept wiatru i od czasu do czasu samotny krzyk nieznanego ptaka. Hobbici jechali naprz€ђd, a tymczasem #s€љo€ќce podnosi€љo si€і na niebie i grza€љo mocno. Na ka€єdym nowym grzbiecie wita€љ ich s€љabszy ni€є na poprzednim powiew wiatru. Gdy popatrzyli z g€ђry na zach€ђd, wyda€љo im !si€і, €єe daleki las dymi, jakby wczorajszy deszcz parowa€љ z li€ѕci, korzeni i mch€ђw. Cie€ќ zalega€љ teraz widnokr€ѓg mrocznym wie€ќcem, nad kt€ђrym kopu€љa nieba tkwi€љa !niby b€љ€іkitna czapka, gor€ѓca i ci€і€єka. #Oko€љo po€љudnia znale€їli si€і na wzg€ђrzu, kt€ђrego wierzcho€љek by€љ szeroki i sp€љaszczony, podobny do p€љytkiej miski o zielonych wypuk€љych brzegach.Powietrze sta€љo tu nieruchome, a niebo wisia€љo jak gdyby tu€є nad g€љowami. Wyjechali na przeciwleg€љ€ѓ #kraw€іd€ї i spojrzeli ku p€ђ€љnocy.Otucha wst€ѓpi€љa w ich serca, bo wydawa€љo si€і oczywiste, !€єe przebyli ju€є wi€іcej drogi, !ni€є si€і spodziewali. Co prawda dalszy widok by€љ teraz przymglony i zwodniczy, lecz "niew€ѓtpliwie znajdowali si€і ju€єblisko granicy wydm. U ich %st€ђp d€љuga dolina ci€ѓgn€і€љa si€і ku p€ђ€љnocy a€є do bramy otwartej mi€іdzy dwoma stromymi grzbietami. Za ni€ѓ, !jak si€і zdawa€љo, nie by€љo juz wzg€ђrz. Patrz€ѓc wprost na !p€ђ€љnoc dostrzegali niewyra€їn€ѓczarn€ѓ kresk€і. - To musi by€ј linia drzew - powiedzia€љ Merry - znacz€ѓca go€ѕciniec. Na wsch€ђd od mostudrzewa ci€ѓgn€ѓ si€і wzd€љu€є drogi przez wiele mil. Podobno zasadzono je w dawnych czasach. - Wspaniale! - rzek€љ Frodo. - Je€єeli w ci€ѓgu popo€љudnia b€іdziemy si€і posuwali r€ђwnie szybko jak od rana, wyjedziemy poza wzg€ђrza przed zachodem s€љo€ќca i bez po€ѕpiechu wyszukamy miejsce na nocleg. Lecz nim sko€ќczy€љ m€ђwi€ј, zwr€ђci€љ wzrok ku wschodowi i wtedy spostrzeg€љ, €єe z tej strony wy€єsze wzg€ђrza "pi€іtrz€ѓ si€і nad nimi, a ka€єde uwie€ќczone zielonym kopcem; z niekt€ђrych te€є g€љazy stercz€ѓ w niebo jak wyszczerbione z€іby z "zielonych dzi€ѓse€љ. Zaniepokoili si€і tym widokiem, wi€іc !odwr€ђcili od niego oczy i zeszliz kraw€іdzi z powrotem w g€љ€ѓbmiski. Tu na €ѕrodku tkwi€љ samotny wysoki g€љaz, a cho€ј s€љo€ќce €ѕwieci€љo wprost nad nim, o tej godzinie nie rzuca€љ wcale cienia. G€љaz by€љ bezkszta€љtny, a mimo to wymowny jak znak graniczny, jak palec wskazuj€ѓcy, a mo€єe bardziej jeszcze - jak przestroga. W€іdrowcy "wszak€єe byli g€љodni, a s€љo€ќce w zenicie odp€іdza€љo wszelkie #strachy, siedli wi€іc, oparli si€і plecami o wschodni€ѓ €ѕcian€і kamienia, wydobyli zapasy i pod go€љym niebem zjedli obiad,kt€ђry m€ђg€љ zadowoli€ј najwybredniejsze nawet podniebienia. Jedzenie bowiem i napoje pochodzi€љy z domu pod wzg€ђrzem. Tom zaopatrzy€љ ich sowicie w €єywno€ѕ€ј na ten dzie€ќ. Kucyki rozjuczone b€љ€ѓka€љy si€і po trawie. Jazda przez wzg€ђrza, pe€љne €єo€љ€ѓdki, gor€ѓce s€љo€ќce i zapach trawy, troch€і przyd€љugi odpoczynek z wyci€ѓgni€іtymi nogami i z oczyma utkwionymi w niebo nad g€љow€ѓ - oto wystarczaj€ѓce chyba "wyja€ѕnienie tego, co si€і sta€љo."Bo sta€љo si€і tak: ockn€іli si€і nagle i nieprzyjemnie ze snu, !kt€ђry nie wiedzie€ј kiedy i jak zmorzy€љ ich wbrew woli. Kamie€ќ stercz€ѓcy za ich plecami by€љ zimny i rzuca€љ d€љugi, nik€љy cie€ќ w stron€і wschodu. S€љo€ќce, blade, %€є€ђ€љtawe, l€ѕni€љo zza mgie€љ tu€є nad zachodni€ѓ kraw€іdzi€ѓ "zag€љ€іbienia, w kt€ђrym le€єeli. Od p€ђ€љnocy, po€љudnia i wschodu zza skraju miski podnosi€љa si€і g€іsta, zimna bia€љa mg€љa. Powietrze by€љo nieruchome, ci€і€єkie i lodowate. Kucyki, zbite w gromadk€і, sta€љy ze zwieszonymi €љbami. Hobbici przera€єeni zerwali si€і na r€ђwne nogi i pobiegli na wschodni€ѓ stron€і wzg€ђrza. #Stwierdzili, €єe znajduj€ѓ si€і na wyspie po€ѕr€ђd mg€љy. W chwili gdy z rozpacz€ѓ zwr€ђcili wzrok"na zach€ђd, ujrzeli, jak s€љo€ќce zapada w mleczne morze; jednocze€ѕnie za ich plecami !zimny, szary cie€ќ wyp€љyn€ѓ€љ naniebo od wschodu. Mg€љa wspi€і€љa si€і nad brzeg #zag€љ€іbienia, podnios€љa w g€ђr€і i nad g€љowami hobbit€ђw #sklepi€љa si€і jak dach. Znale€їli #si€і jakby w sali, kt€ђrej €ѕciany i sufit stanowi€љa mg€љa, a stercz€ѓcy po€ѕrodku g€љaz by€љ filarem podpieraj€ѓcym strop. Czuli si€і jak w pu€љapce, zamykaj€ѓcej si€і w€љa€ѕnie "wok€ђ€љ nich; nie stracili jednak resztki nadziei. Nie zapomnieli bowiem obiecuj€ѓcego widoku, !jaki im si€і przedtem ukaza€љ, i jeszcze pami€іtali, w kt€ђrej $stronie widzieli lini€і go€ѕci€ќca. W ka€єdym za€ѕ razie miska otaczaj€ѓca g€љaz na szczycie wzg€ђrza budzi€љa w nich teraz !tak wielk€ѓ odraz€і, €єe my€ѕl o zatrzymaniu si€і tutaj d€љu€єej nawet w g€љowie im nie posta€љa.Spakowali rzeczy jak zdo€љali najszybciej skostnia€љymi palcami. Wkr€ђtce ju€є przeprowadzali kuce przez kraw€іd€ї wzg€ђrza i zacz€іli g€іsiego schodzi€ј p€ђ€љnocnym stokiem w d€ђ€љ, w morze mg€љy. W miar€і jak spuszczali si€і ni€єej, mg€љa by€љa coraz zimniejsza i bardziej wilgotna,tak €єe po chwili w€љosy w mokrych kosmykach oblepi€љy im skronie. Nim doszli do st€ђp pag€ђrka, zzi€іbli tak, €єe zatrzymali si€і, by wydoby€ј z work€ђw p€љaszcze i kaptury - na kt€ђrych zreszt€ѓ zaraz zal€ѕni€љy grube, szare krople. Potem dosiedli kuc€ђw i ruszyli z wolna dalej, orientuj€ѓc si€і jedynie wedle spadk€ђw i "wzniesie€ќ terenu. Starali si€і w miar€і mo€єliwo€ѕci kierowa€ј w stron€і bramy, kt€ђr€ѓ tego ranka dostrzegli w odleg€љym p€ђ€љnocnym kra€ќcu doliny. #Liczyli, €єe je€ѕli raz wydostan€ѓ si€і za t€і bram€і i zdo€љaj€ѓ potem utrzyma€ј mniej wi€іcej prosty kurs, trafi€ѓ wreszcie niechybnie na go€ѕciniec. dalej nie wybiegali my€ѕl€ѓ, mieli jednak troch€і nadziei, €єe mg€љa sko€ќczy si€і za granic€ѓ pag€ђrk€ђw. Posuwali si€і bardzo wolno. Boj€ѓc si€і rozdzieli€ј i #zab€љ€ѓdzi€ј, trzymali si€і blisko jeden tu€є za drugim; Frodo na czele, potem Sam, Pippin, a "ostatni Merry. Dolina ci€ѓgn€і€љa si€і bez ko€ќca. Nagle Frodo !spostrzeg€љ przed sob€ѓ co€ѕ, co obudzi€љo w nim nadziej€і: po obu stronach poprzez mg€љ€і majaczy€љy jakie€ѕ ciemniejsze kszta€љty. Mog€љo to znaczy€ј, €єe zbli€єyli si€і wreszcie do otwartej mi€іdzy wzg€ђrzami !p€ђ€љnocnej bramy. Gdyby im si€і uda€љo j€ѓ przeby€ј, byliby uratowani. !- Naprz€ђd! Za mn€ѓ! - krzykn€ѓ€љprzez rami€і do towarzyszy i pop€іdzi€љ kuca. Lecz nadzieja pr€іdko ust€ѓpi€љa miejsca zdumieniu i rozczarowaniu. Ciemne sylwetki wyst€ѓpi€љy wyra€їniej, lecz zmala€љy i niespodzianie Frodo ujrza€љ tu€єprzed oczyma spi€іtrzone z€љowrogo i lekko pochylone ku sobie wzajem dwie wielkie stercz€ѓce ska€љy, niby filary nie sklepionej na g€ђrze bramy. Nic podobnego, o ile m€ђg€љ sobie przypomnie€ј, nie dostrzeg€љ w dolinie, kiedy jej !si€і przygl€ѓda€љ w po€љudnie ze szczytu wzg€ђrza. Przejecha€љ mi€іdzy ska€љami sam nie wiedz€ѓc kiedy i jak; natychmiast otoczy€љy go ciemno€ѕci. Kucyk chrapn€ѓ€љ i stan€ѓ€љ d€іba, Frodo spad€љ z siod€љa. Obejrza€љ si€і i stwierdzi€љ, €єe jest zupe€љnie є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПpf cЯ4žж s c25ŸIЪ c•5 "e cј5Ёx,‰ c[6Ђ7wNО6sam: przyjaciele gdzie€ѕ znikn€іli. - Sam! - krzykn€ѓ€љ. - Pippin! Merry! Do mnie! Czemu si€і nie trzymacie razem? Nie by€љo odpowiedzi. Zdj€іty strachem Frodo przebieg€љ z powrotem przez kamienn€ѓ bram€і krzycz€ѓc dzikim g€љosem:€њSam! Sam! Merry! Pippin!€ћ Kucyk skoczy€љ w mg€љ€і i !znikn€ѓ€љ. Frodowi wyda€љo si€і, #€єe gdzie€ѕ daleko kto€ѕ zawo€љa€љ:!€њHej! Frodo! Hej!€ћ Frodo sta€љ przed stercz€ѓcym, ogromnym g€љazem wpatrzony, ws€љuchany !w ciemno€ѕ€ј. G€љos szed€љ jakby od wschodu, od lewej strony. Rzuci€љ si€і w tym kierunku i "biegn€ѓc zauwa€єy€љ, €єe pnie si€і%stromo pod g€ђr€і. Pi€ѓ€љ si€і i nie przestawa€љ nawo€љywa€ј przyjaci€ђ€љ, krzycz€ѓc coraz bardziej gor€ѓczkowo; jaki€ѕ czas nie by€љo odpowiedzi, wreszcie sk€ѓdsi€ѕ, z wysoka i zdaleka, poprzez mg€љ€і dosz€љo "s€љabe, nik€љe wo€љanie: €њFrodo! Hej!€ћ - i zaraz potem krzyk jakby: €њRatunku!€ћ powt€ђrzony raz, drugi i trzeci; za ostatnimrazem zabrzmia€љo to jak !przeci€ѓg€љy j€іk, nagle urwany. Frodo, kieruj€ѓc si€і tym !g€љosem, par€љ naprz€ђd co si€љ, lecz ciemno€ѕ€ј zapad€љa ju€є zupe€љna, noc czarna zwiera€љa si€і wok€ђ€љ niego, tak €єe nie by€љ pewien kierunku. Mia€љ wra€єenie, €єe idzie nieustannie pod g€ђr€і. W pewnej chwili poczu€љ pod stopami poziomy teren i tylko to pozwoli€љo mu zorientowa€ј $si€і, €єe osi€ѓgn€ѓ€љ wreszcie gra€ќgrzbietu czy mo€єe szczyt pag€ђrka. Mimo €єe zm€іczony i spocony - dr€єa€љ z zimna. Doko€љa zalega€љa nieprzenikniona ciemno€ѕ€ј. !- Gdzie jeste€ѕcie?! - zawo€љa€љ zrozpaczony. Nikt nie odpowiedzia€љ. Frodo !nas€љuchiwa€љ. Nagle uprzytomni€љ sobie, €єe jest coraz zimniej i €єe wiatr si€і podnosi, lodowatywiatr. Pogoda si€і zmienia€љa. Mg€љa przep€љywa€љa teraz ko€љo niego poszarpana na strz€іpy i "w€љ€ђkna. Widzia€љ par€і w€љasnegooddechu, ciemno€ѕ€ј jakby si€і odsun€і€љa i zrzed€љa. Frodo "spojrza€љ w g€ђr€і i zobaczy€љ ze zdziwieniem, €єe blade gwiazdyukazuj€ѓ si€і mi€іdzy pasmami p€іdz€ѓcych z wiatrem chmur i mgie€љ. Wiatr ju€є €ѕwista€љ w trawie. Wyda€љo mu si€і zn€ђw, €єe s€љyszy st€љumiony krzyk, i ruszy€љ w t€і stron€і; w tej #samej chwili mg€љa zwin€і€љa si€і irozst€ѓpi€љa, ods€љaniaj€ѓc wygwie€єd€єone niebo. Jednym rzutem oka Frodo zorientowa€љ !si€і, €єe zwr€ђcony jest twarz€ѓ ku po€љudniowi i znajduje si€і na kopulastym szczycie, na kt€ђry wspi€ѓ€љ si€і od p€ђ€љnocnego wschodu. Po prawej r€іce, na tle zachodniej!cz€і€ѕci nieba, dostrzeg€љ czarnykopiec: wznosi€љ si€і tam ogromny Kurhan. "- Gdzie jeste€ѕcie?! - krzykn€ѓ€љ raz jeszcze, rozdra€єniony i wyl€іk€љy. - Tutaj! - odpowiedzia€љ g€љ€іboki, zimny g€љos dobywaj€ѓcy si€і jakby spod ziemi. - czekam na ciebie - Nie! - powiedzia€љ Frodo, ale "nie uciek€љ. Kolana ugi€і€љy si€і pod nim, pad€љ na ziemi€і. Zrazu"nic si€і nie sta€љo, nie odezwa€љ si€і najl€єejszy bodaj szmer. Kiedy jednak, dr€є€ѓc ca€љy, !podni€ђs€љ wzrok, ujrza€љ wysok€ѓposta€ј niby cie€ќ przes€љaniaj€ѓc€ѓ mu gwiazdy. Posta€ј schyli€љa si€і nad nim. Zobaczy€љ oczy, okropnie zimne, chocia€є rozjarzone blaskiem, przenikaj€ѓcym jak gdyby z wielkiej dali. Poczu€љ u€ѕcisk r€ѓk, zimniejszych i twardszych ni€є €єelazo. Od lodowatego dotkni€іcia mr€ђz przeszed€љ mu po ko€ѕciach i Frodo straci€љ przytomno€ѕ€ј. Gdy j€ѓ znowu odzyska€љ, zrazunie m€ђg€љ sobie przypomnie€ј nic pr€ђcz uczucia grozy. Potem nagle zrozumia€љ, €єe jest uwi€іziony bez ratunku. Znalaz€љsi€і pod Kurhanem. Porwa€љ go upi€ђr Kurhanu i zapewne ju€є obezw€љadni€љ strasznymi !czarami, o kt€ђrych tyle m€ђwi€љylegendy, opowiadane l€іkliwym szeptem. Frodo nie €ѕmia€љ %poruszy€ј si€і, le€єa€љ tak, jak si€іockn€ѓ€љ: na wznak, z plecami przylgni€іtymi do zimnego kamienia, z r€іkami z€љo€єonymi !na piersi. Strach Froda by€љ tak wielki, €єe zdawa€љ mu si€і cz€ѓstk€ѓ otaczaj€ѓcych ciemno€ѕci, a mimo to hobbit wspomnia€љ Bilba i historie, kt€ђre wuj opowiada€љ, wsp€ђlne $w€љ€ђcz€іgi po €ѕcie€єkach Shire€§u,opowie€ѕci o w€іdr€ђwkach i przygodach. Ziarnko odwagi €єyje utajone (nieraz, co !prawda, do€ѕ€ј g€љ€іboko) w sercunajbardziej nawet spasionego i nie€ѕmia€љego hobbita i czeka namoment jakiego€ѕ ostatecznegoi rozpaczliwego niebezpiecze€ќstwa, €єeby !zakie€љkowa€ј. Frodo nie by€љ anibardzo spasiony, ani szczeg€ђlnie nie€ѕmia€љy; przeciwnie - chocia€є sam o tym nie wiedzia€љ - Bilbo (i Gandalf tak€єe) uwa€єa€љ go za najdzielniejszego hobbita w !kraju. Pomy€ѕla€љ, €єe to koniec przygody, koniec okropny, ale %ta my€ѕl doda€љa mu si€љ. Spr€і€єy€љ $si€і jak do skoku, nie le€єa€љ ju€є biernie jak bezwolna ofiara. Gdy tak le€є€ѓc rozmy€ѕla€љ i #skupia€љ si€љy, spostrzeg€љ nagle, €єe ciemno€ѕ€ј zaczyna z wolna ust€іpowa€ј, a doko€љa narasta blade, zielonkawe €ѕwiat€љo. Zrazu nie pomog€љo mu to w rozeznaniu miejsca, w kt€ђrym "si€і znajdowa€љ, bo €ѕwiat€љo jak gdyby promieniowa€љo z jego cia€љa i z ziemi wok€ђ€љ niego, nie dosi€іgaj€ѓc jeszcze stropu $ani €ѕcian. Obr€ђci€љ si€і na bok i w zimnym blasku zobaczy€љ Sama, Pippina i Merry€§ego. Spoczywali tu€є, wyci€ѓgni€іci na plecach, twarze mieli !€ѕmiertelnie blade, ubrani byli wbiel. Wsz€іdzie wko€љo nich b€љyszcza€љy klejnoty, mo€єe szczere z€љoto, chocia€є w tym €ѕwietle wydawa€љo si€і zimne i wcale nie pi€іkne. Na g€љowach hobbit€ђw l€ѕni€љy diademy, na piersi z€љote €љa€ќcuchy, na palcach pier€ѕcienie. U boku ich"le€єa€љy miecze, u st€ђp - tarcze.Lecz jeden d€љugi, obna€єony miecz le€єa€љ w poprzek na szyjach wszystkich trzech przyjaci€ђ€љ. !Wtem rozleg€љ si€і €ѕpiew; zimny !€ѕpiewny szept to podnosi€љ si€і,to opada€љ. G€љos dochodzi€љ jakby z bardzo daleka, chwilami brzmia€љ wysokim tonem w powietrzu, chwilami j€іcza€љ g€љucho spod ziemi. Bezkszta€љtny strumie€ќ d€їwi€іk€ђw smutnych i !przera€їliwych uk€љada€љ si€і od czasu do czasu w jakie€ѕ s€љowa, a wszystkie ponure, twarde, zimne, bezlitosne i pe€љne b€ђlu. Noc z€љorzeczy€љa "porankowi, kt€ђry j€ѓ osieroci€љ, mr€ђz przeklina€љ ciep€љo, kt€ђrego po€є€ѓda€љ. Froda dreszcz przej€ѓ€љ do szpiku ko€ѕci. Po chwili pie€ѕ€ќ zabrzmia€љa wyra€їniej i hobbit z przera€єeniem w sercu "zrozumia€љ, €єe €ѕpiew przeszed€љ w zakl€іcia: Niech b€іd€ѓ zimne i serce, i rami€і, I sen, na kt€ђrym zimny le€єy kamie€ќ... O, na kamiennym €љo€єu nigdy nie si€ѓ€ѕ€ј, !P€ђki nie zga€ѕnie i S€љo€ќce, i Miesi€ѓc. W czarnej wichurze gwiazd zgasn€ѓ krocie, Lecz oni niech le€є€ѓ tutaj na tym z€љocie, P€ђki lord czarny nie podniesie d€љoni Nad suchym l€ѓdem u martwej m€ђrz toni. #Us€љysza€љ za swoj€ѓ g€љow€ѓ jaki€ѕszmer, lekkie szuranie i chrobotanie. Unosz€ѓc si€і na €љokciu spojrza€љ i teraz dopiero, w nik€љym €ѕwietle, stwierdzi€љ, €єe le€єy wraz z towarzyszami w jakim€ѕ korytarzu, kt€ђry tu€є za nimi skr€іca w bok. Zza tego zakr€іtu wysuwa€љa si€і d€љuga r€іka, przebieraj€ѓc palcami pe€љz€љa w kierunku Sama, #le€є€ѓcego najbli€єej, i si€іga€љa po r€іkoje€ѕ€ј miecza uciskaj€ѓcego gard€љa je€ќc€ђw. W pierwszym momencie Frodo skamienia€љ z trwogi, jak gdyby!go obezw€љadni€љ czar zakl€іcia. Potem b€љysn€ѓ€љ mu szalony pomys€љ ratunku. Przysz€љo mu do g€љowy, €єe je€ѕli wsunie na palec Pier€ѕcie€ќ, mo€єe skryje si€і przed wzrokiem upiora i znajdzie jakie€ѕ wyj€ѕcie. Biega€љby zn€ђw po zielonej trawie, op€љakuj€ѓc Merry€§ego, Sama i Pippina, ale €єywy i wolny. Gandalf musia€љby mu przyzna€ј, €єe nie m€ђg€љ w tym po€љo€єeniu zrobi€ј nic innego. #Ale m€іstwo, kt€ђre ockn€і€љo si€і w hobbicie, ju€є zd€ѓ€єy€љo okrzepn€ѓ€ј i nie pozwoli€љo mu "porzuci€ј przyjaci€ђ€љ na pastw€і losu. Zawaha€љ si€і i pomaca€љ !r€іk€ѓ kiesze€ќ, ale zaraz zn€ђw zwalczy€љ pokus€і. Tymczasem "r€іka upiora podpe€љz€љa bli€єej. Nagle Frodo zdecydowa€љ si€і, !chwyci€љ kr€ђtki mieczyk le€є€ѓcyu jego boku i kl€іkn€ѓ€љ pochylaj€ѓc si€і nad cia€љami przyjaci€ђ€љ. Zebra€љ wszystkie "si€љy, na jakie go by€љo sta€ј, i r€ѓbn€ѓ€љ mieczykiem przegub skradaj€ѓcej si€і r€іki. D€љo€ќ odpad€љa od ramienia, ale w tym samym momencie mieczyk #hobbita p€іk€љ a€є po r€іkoje€ѕ€ј. Buchn€ѓ€љ wrzask i €ѕwiat€љo #znik€љo. W ciemno€ѕci rozleg€љ si€іchrapliwy pomruk. !Frodo pad€љ na cia€љo Merry€§ego,dotkn€ѓ€љ zimnej twarzy #przyjaciela. I nagle zbudzi€љo si€іw nim wspomnienie, u€ѕpione, odk€ѓd wkroczyli w mg€љ€і, wspomnienie domu pod wzg€ђrzem i €ѕpiewaj€ѓcego Toma. Przypomnia€љ sobie piosenk€і, kt€ђrej Tom ich nauczy€љ. Cienkim desperackim g€љosem zacz€ѓ€љ: €њHej, Tomie Bombadilu!€ћ, i ledwie wymowi€љ to imi€і, g€љos mu zm€і€єnia€љ, !nabra€љ pe€љni tonu i si€љy, a€є ciemna komora rozbrzmia€љa echem niby graniem tr€ѓb i werblem b€іbn€ђw: Ho, ho, Tomie Bombadil, Bombadilu Tomie! Na wierzb€і i na rzek€і, na wod€і i p€љomie€ќ, Na s€љo€ќce i na ksi€і€єyc - pos€љuchaj, s€ѓsiedzie, I przyb€ѓd€ї do nas, Tomie, bo jeste€ѕmy w biedzie! !Zapad€љa cisza tak g€љ€іboka, €єe Frodo s€љysza€љ bicie w€љasnego serca. I po d€љugiej, nu€є€ѓcej chwili doszed€љ jego uszu !wyra€їny, chocia€є daleki g€љos, jakby przedzieraj€ѓcy si€і przezwarstwy ziemi czy przez grubemury. G€љos ten €ѕpiewa€љ: Stary Tom Bombadil to kompan milutki, Ma niebieski kabacik i €є€ђ€љte ma butki. Nikt go jeszcze nie z€љapa€љ, bosprytny to ch€љopak I w piosenkach mocniejszy, i €ѕmiglejszy w stopach. Rozleg€љ si€і rumor, jak gdyby kamienie gdzie€ѕ blisko toczy€љysi€і i wali€љy, potem nagle w ciemno€ѕ€ј sp€љyn€ѓ€љ strumie€ќ €ѕwiat€љa, prawdziwego, zwyk€љego €ѕwiat€љe dziennego. W g€љ€іbi komory, u st€ђp Froda,!otwar€љy si€і niskie drzwi; w ichobramowaniu na tle czerwonego wschodu s€љo€ќca pojawi€љa si€і g€љowa Toma - kapelusz, pi€ђrko, ca€љy Tom! €wiat€љo pad€љo na dno komory, na twarze trzech hobbit€ђw le€є€ѓcych obok Froda. Nie poruszyli si€і, ale chorobliwa blado€ѕ€ј znikn€і€љa z ich !policzk€ђw. Wygl€ѓdali teraz jak pogr€ѓ€єeni w g€љ€іbokim, zdrowym €ѕnie. Tom pochyli€љ si€і, zdj€ѓ€љ kapelusz, wszed€љ do mrocznej komory €ѕpiewaj€ѓc: A wstawaj€єe, Staruchu, gi€ќ w s€љonecznym €ѕwietle! Kurcz si€і niby mg€љa zimna i jak wiatr lamentuj Po ja€љowej krainie w dali za g€ђrami... I nigdy ju€є nie wracaj! Zostaw pusty Kurhan, I b€ѓd€ї mi zapomniany, ciemniejszy ni€є ciemno€ѕ€ј, Gdzie drzwi zamkni€іte, p€ђki €ѕwiat si€і nie poprawi... !Odpowiedzia€љ mu krzyk i cz€і€ѕ€ј"pieczary w g€љ€іbi zapad€љa si€і z€љoskotem. Przeci€ѓg€љy wrzask zamar€љ oddalaj€ѓc si€і w nieodgadnione czelu€ѕcie i wszystko ucich€љo. - Chod€ї, Frodo - rzek€љ Tom. - Wyjdziemy na czyst€ѓ traw€і. Pom€ђ€є mi d€їwiga€ј swoich przyjaci€ђ€љ. We dw€ђch wynie€ѕli Merry'ego, Pippina i Sama. Opuszczaj€ѓc Kurhan Frodo po raz ostatni #odwr€ђci€љ si€і i wyda€љo mu si€і, €єe widzi odr€ѓban€ѓ d€љo€ќ jeszcze drgaj€ѓc€ѓ jak zranionypaj€ѓk, na kupie zwalonej ziemi. Kiedy Tom wr€ђci€љ do !komory, Frodo s€љysza€љ g€љo€ѕny tupot i €љomotanie, a kiedy wyszed€љ, okaza€љo si€і, €єe wydoby€љ z Kurhanu ci€і€єkie brzemi€і skarb€ђw: mn€ђstwo przedmiot€ђw ze z€љota, srebra, miedzi i br€ѓzu, drogie kamienie, naszyjniki i rozmaite drogocenne ozdoby. Wspi€ѓ€љ si€і!na zielony kopiec i z€љo€єy€љ to wszystko na szczycie w blasku s€љo€ќca. Stan€ѓ€љ trzymaj€ѓc kapelusz w r€іku, z rozwianym w€љosem, i spojrza€љ w d€ђ€љ na trzech hobbit€ђw, kt€ђrzy le€єeli na wznak w trawie na zachodnim !stoku wzg€ђrza. Podni€ђs€љ praw€ѓr€іk€і i jasnym, rozkazuj€ѓcym g€љosem za€ѕpiewa€љ: Hej, wstawajcie, kompany! Pos€љuchajcie pobudki, Zimny kamie€ќ z was opad€љ! Krzepcie cz€љonki i serca! Brama stoi otwarta - martwa r€іka z€љamana, Noc pod Noc si€і w€ѕlizn€і€љa - Brama stoi otworem! Ku rado€ѕci Froda hobbici poruszyli si€і, wyci€ѓgn€іli ramiona, przetarli oczy i nagle skoczyli na r€ђwne nogi. Ze zdumieniem spojrzeli najpierw na Froda, potem na Toma, kt€ђry w ca€љej okaza€љo€ѕci g€ђrowa€љ nad nimi ze szczytu kopca; wreszcie popatrzyli po !sobie, zobaczyli, €єe s€ѓ ubrani w lekkie, bia€љe szaty, ustrojeni w diademy, pasy z bladego z€љota i brz€іcz€ѓce €ѕwiecid€љa. "- Co, u licha... - zacz€ѓ€љ Merry dotykaj€ѓc z€љotej przepaski, "kt€ђra zsun€і€љa mu si€і na jedno !oko. Urwa€љ, cie€ќ przemkn€ѓ€љ mupo twarzy, Merry zmru€єy€љ powieki. - Oczywi€ѕcie, pami€іtam - rzek€љ. - Noc€ѓ dopadli nas i pokonali ludzie z Karn Dum. Ach, to ostrze w moim sercu! - Chwyci€љ si€і za pier€ѕ. - Ale co ja m€ђwi€і? #€ni€љem widocznie. Gdzie€ѕ ty si€іpodziewa€љ, Frodo? - Zdawa€љo mi si€і, €єe zb€љ€ѓdzi€љem - odpar€љ Frodo - ale wol€і o tym nie m€ђwi€ј na razie. Zastan€ђwmy si€і lepiej, co teraz zrobimy. Chod€їmy st€ѓd! - W tym stroju, prosz€і pana? - odezwa€љ si€і Sam. - Gdzie moje ubranie? - Rzuci€љ w traw€і diadem, pas i pier€ѕcienie, rozejrza€љ si€і bezradnie, jakby w nadziei, €єep€љaszcz, kurtka i spodnie orazinne szczeg€ђ€љy zwyk€љej hobbickiej garderoby le€є€ѓ gdzie€ѕ w pobli€єu. - Nie znajdziecie ju€є nigdy swojego ubrania - rzek€љ Tom zbiegaj€ѓc z kopca i ze €ѕmiechem ta€ќcz€ѓc wok€ђ€љ hobbit€ђw w blasku s€љo€ќca. Mo€єna by pomy€ѕle€ј, €єe nie prze€єyli €єadnych niebezpiecze€ќstw ani okropno€ѕci, bo ca€љa groza !ulotni€љa si€і z ich serc, kiedy popatrzyli na Toma i zobaczyli weso€љe iskry w jego oczach. - Jak to? - spyta€љ Pippin na p€ђ€љ zaintrygowany, na p€ђ€љ ubawiony. - Dlaczego ju€є nie znajdziemy? Tom potrz€ѓsn€ѓ€љ g€љow€ѓ. - Odnale€їli€ѕcie siebie, "wr€ђcili€ѕcie z wielkich g€љ€іbi. Ubranie - to ma€љa strata, skoro sami ocaleli€ѕcie z toni. !Radujcie si€і, moi mili, grzejciew s€љo€ќcu dusze i cia€љa. Zrzu€јcie te zimne szmaty. Pobiegajcie nago po trawie, a Tom tymczasem ruszy na €љowy.W podskokach zbieg€љ ze wzg€ђrza, gwi€єd€є€ѓc i nawo€љuj€ѓc. Frodo €ѕledz€ѓc go wzrokiem stwierdzi€љ, €єe Tom p€іdzi na po€љudnie wzd€љu€є zielonej rozpadliny, dziel€ѓcej ich wzg€ђrze od nast€іpnego, i us€љysza€љ, jak pogwizduj€ѓc wo€љa: Hej, tam - ho, chod€їcie! Hej, gdzie€є to si€і goni? Daleko, blisko, czy z tamtej strony? Uszko, Ogonek i Nos - i w komplecie Z Bia€љym Kopytkiem ty, mi€љy Pulpecie! !€piewa€љ w p€іdzie, podrzuca€љ w g€ђr€і kapelusz i chwyta€љ go w powietrzu, a€є wreszcie znikn€ѓ€љ za garbem terenu, tylko okrzyki: "Hej, hej!" dolatywa€љy z wiatrem, wiej€ѓcym teraz od po€љudnia. S€љo€ќce ju€є dobrze przygrzewa€љo. Hobbici, pos€љuszni radom Toma, przez #d€љug€ѓ chwil€і biegali po trawie. Potem legli rozkoszuj€ѓc si€і "ciep€љem s€љo€ќca jak kto€ѕ, kogo nagle przeniesiono z kraju srogiej zimy pod €љaskawsze niebo, albo jak chory, co po "d€љugim le€єeniu w €љ€ђ€єku budzi si€і niespodzianie pewnego ranka zupe€љnie zdr€ђw i wita nowy dzie€ќ z nadziej€ѓ. !Nim Tom wr€ђci€љ odzyskali si€љy (i apetyt). Najpierw nad "kraw€іdzi€ѓ wzg€ђrza ukaza€љ si€і kapelusz, potem ca€љy Tom, a za nim kroczy€љo pos€љusznie sze€ѕ€ј kucyk€ђw: pi€і€ј wierzchowc€ђw hobbit€ђw i jeden obcy. By€љ to oczywi€ѕcie stary Pulpet, kuc wi€іkszy, silniejszy, t€љu€ѕciejszy (i starszy) od pozosta€љych. Merry, w€љa€ѕciciel pi€іciu kuc€ђw, nie nada€љ im nigdy imion, ale od owego dnia a€є doko€ќca swego €єycia przybiega€љy zawsze na d€їwi€іkprzezwisk, kt€ђrymi je Tom obdarzy€љ. Wywo€љywane przez Toma, kolejno wspina€љy si€і na szczyt wzg€ђrza i ustawia€љy w szeregu. Tom z€љo€єy€љ uk€љon hobbitom. - Prosz€і, oto wasze kucyki - rzek€љ. - Okaza€љy si€і rozs€ѓdniejsze (przynajmniej pod pewnymi wzgl€іdami) od w€іdrownych hobbit€ђw, lepszy maj€ѓ w€іch. Wyczu€љy nosem niebezpiecze€ќstwo, w kt€ђre wy wpadli€ѕcie na o€ѕlep, a "ratuj€ѓc si€і ucieczk€ѓ, uciek€љy we w€љa€ѕciwym kierunku. Wybaczcie im, bo chocia€є serca maj€ѓ wierne, nie s€ѓ stworzone do stawiania czo€љa przera€їliwym upiorom !Kurhan€ђw. Sp€ђjrzcie, wr€ђci€љy do was i przynios€љy nienaruszone baga€єe. !Merry, Sam i Pippin ubrali si€і wzapasow€ѓ odzie€є wydobyt€ѓ z work€ђw; wkr€ђtce zreszt€ѓ spocili si€і, bo musieli powk€љada€ј grubsze, cieplejszerzeczy, zabrane w przewidywaniu bliskiej ju€є zimy. !- A sk€ѓd si€і wzi€ѓ€љ ten stary kuc, €ђw Pulpet? - spyta€љ Frodo. - To m€ђj kucyk - odpar€љ Tom -m€ђj czworonogi przyjaciel. Rzadko co prawda go dosiadam, najcz€і€ѕciej w€іdrujesobie do woli po stokach. Wasze kucyki zawar€љy z nim €єe jest zupe€љnie є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBЃ€d c 7Єф  co7Ѕх= cв7І""Т c58Їф,i˜8ЈM-: c €ž8Љ‡8? 9znajomo€ѕ€ј w mojej stajni; a tej nocy zw€іszy€љy go w ciemno€ѕciach i co pr€іdzej pobieg€љy do niego. Wiedzia€љem,!€єe Pulpet zaopiekuje si€і nimi iznajdzie s€љowa m€ѓdro€ѕci, by za€єegna€ј ich strach. Teraz, m€ђj mi€љy Pulpecie, stary Tom pojedzie na twoim grzbiecie. Hej! chc€і odprowadzi€ј !hobbit€ђw kawa€љek, €єeby trafili na go€ѕciniec, wi€іc potrzeba miwierzchowca. Bo nie€љatwo by€љoby mi rozmawia€ј z hobbitami, gdyby oni jechali konno, a ja goni€љbym za nimi na w€љasnych nogach. "Hobbici z rado€ѕci€ѓ przyj€іli te s€љowa i zacz€іli Tomowi dzi€іkowa€ј; odpowiedzia€љ im ze€ѕmiechem, €єe go€ѕci, kt€ђrzy !taki maj€ѓ talent do b€љ€ѓdzenia,musi odstawi€ј bezpiecznie do granic swojej krainy, bo inaczej nie zazna€љby spokoju. - A mam mn€ђstwo roboty - !rzek€љ. - Musz€і si€і krz€ѓta€ј, musz€і €ѕpiewa€ј, gada€ј, w€іdrowa€ј, strzec okolicy. Nie zawsze b€іdziecie mieli Toma na zawo€љanie, kiedy trzeba otwiera€ј lochy albo dziuple w wierzbie. Tom ma w€љasne sprawy, a Z€љota Jagoda czeka na niego w domu. S€љo€ќce jeszcze nie podnios€љo si€і zbyt wysoko, by€љo zapewne troch€і po dziewi€ѓtej, hobbici pomy€ѕleli wi€іc o jedzeniu. Ostatnim ich posi€љkiem by€љ obiad zjedzony w po€љudnie poprzedniego dnia pod stercz€ѓcym g€љazem. Teraz!zjedli resztk€і zapas€ђw, kt€ђre zabrali z domu Toma i przeznaczali na wczorajsz€ѓ kolacj€і, z dodatkiem prowiant€ђw przyniesionych przez Toma. Nie za wiele tego by€љo - zwa€єywszy okoliczno€ѕcioraz hobbickie apetyty - lecz "pokrzepili si€і nie€їle. Gdy si€і tym zabawiali, Tom wszed€љ na szczyt wzg€ђrza i przejrza€љ zgromadzone tam skarby. Wi€іkszo€ѕ€ј z nich u€љo€єy€љ w "stos, b€љyszcz€ѓcy i skrz€ѓcy si€іw€ѕr€ђd trawy. Kaza€љ im tam czeka€ј spokojnie na €њjakiegokolwiek znalazc€і, czy to b€іdzie ptak, czy zwierz, elf, cz€љowiek czy inne stworzenie€ћ. W ten spos€ђb mia€љ zosta€ј zniweczony z€љy urok Kurhanu, by nigdy ju€є !tutaj upi€ђr nie powr€ђci€љ. Dla siebie wybra€љ ze stosu brosz€і,w kt€ђrej b€љ€іkitne kamienie mieni€љy si€і rozmaitymi odcieniami, jak €љan lnu albo skrzyd€љa niebieskiego motyla. Tom d€љugo przygl€ѓda€љ si€і broszy, jakby w nim budzi€љa jakie€ѕ wspomnienia, i kr€іci€љ !g€љow€ѓ, a wreszcie powiedzia€љ: - Oto €љadna zabawka dla Toma"i jego pani! Pi€іkna by€љa ta, co przed laty nosi€љa ten klejnot na ramieniu. Teraz b€іdzie go nosi€љa Z€љota Jagoda, ale nie zapomnimy o tamtej pieknej pani. Ka€єdy z hobbit€ђw dosta€љ $sztylet, d€љugi, cienki jak li€ѕ€ј, ostry, cudownej roboty, dziwerowany w z€љote i czerwone w€і€єowe desenie. Kiedy je Tom wyci€ѓga€љ z czarnych pochew, l€ѕni€љy, bo wykuto je z nieznanego szlachetnego kruszcu, lekkiego, a mocnego, i ozdobiono bogato drogimi kamieniami. Czy pochwy by€љy szczelne, czy dzia€љa€љ tu czar Kurhanu, do€ѕ€ј €єe ostrza !zdawa€љy si€і nie tkni€іte z€іbemczasu, bez €ѕladu rdzy, nie st€іpione i b€љyszcz€ѓce w s€љo€ќcu. "- Stare no€єe do€ѕ€ј s€ѓ d€љugie, €єeby hobbitom s€љu€єy€ј za miecze - powiedzia€љ Tom. - Warto mie€ј u boku takie ostrze, je€ѕli kto€ѕ z Shire€§u w€іdruje na wsch€ђd lub na po€љudnie, daleko, ku ciemno€ѕciom i niebezpiecze€ќstwu. "I powiedzia€љ im, €єe tak€ѓ bro€ќ kuli przed wiekami ludzie z zachodu, kt€ђrzy byli wrogami Czarnego W€љadcy, lecz potem zostali pokonani przez z€љego kr€ђla z Karn Dum, w Krainie Angmar. - Ma€љo kto w naszych czasachich pami€іta - mrucza€љ Tom - aprzecie€є mo€єna spotka€ј po dzi€ѕ dzie€ќ syn€ђw zapomnianych kr€ђl€ђw, samotnik€ђw, kt€ђrzy w€іdruj€ѓ po €ѕwiecie i strzeg€ѓ nieopatrznych w€іdrowc€ђw przed z€љymi si€љami. Hobbici nie rozumieli tych jego$s€љ€ђw, ale s€љuchaj€ѓc ich ujrzeli oczyma wyobra€їni rozleg€љ€ѓ przestrze€ќ minionych wiek€ђw jak szerok€ѓ, zasnut€ѓ cieniem !r€ђwnin€і, po kt€ђrej cwa€љowali m€і€єowie, ro€ѕli i pos€іpni, z mieczami l€ѕni€ѓcymi u boku, a na ko€ќcu jecha€љ rycerz z gwiazd€ѓ na czole. Wizja #znikn€і€љa, ockn€іli si€і zn€ђw na s€љonecznym stoku wzg€ђrza. Pora by€љo rusza€ј w drog€і. Spakowali manatki, osiod€љali kucyki. Nowe miecze obci€ѓga€љy im sk€ђrzane pasy !pod kurtkami i hobbici czuli si€іtroch€і nieswojo, zadaj€ѓc sobie w duchu pytanie, czy ta!bro€ќ zda si€і na co€ѕ. €adnemu z nich nie przysz€љo dotychczas nigdy do g€љowy, €єe w€ѕr€ђd przyg€ђd, w jakie pchnie ich ta wyprawa, mo€єe si€і tak€єe zdarzy€ј zbrojna walka. Wreszcie ruszyli. Sprowadzili kuce do st€ђp wzg€ђrza, tam dopiero skoczyli na siod€љa i pok€љusowali wzd€љu€є doliny. Kiedy si€і obejrzeli za siebie, zobaczyli staro€єytny kopiec !na wzg€ђrzu i blask s€љo€ќca niby$€є€ђ€љty p€љomie€ќ bij€ѓcy od stosu z€љota. Potem skr€іcili zwracaj€ѓc si€і bokiem do wy€єyny Kurhan€ђw i kopiec znik€љ im z oczu. "Frodo uwa€єnie rozgl€ѓda€љ si€і nawszystkie strony, nie dostrzeg€љ jednak ani €ѕladu wielkich ska€љ stercz€ѓcych na kszta€љt bramy; wkr€ђtce "podr€ђ€єni dotarli do p€ђ€љnocnego wylotu doliny, min€іli go szybkoi zobaczyli przed sob€ѓ otwarty, opadaj€ѓcy ku nizinie teren. Weso€љa to by€љa jazda wtowarzystwie Toma Bombadila,kt€ђry na swoim t€љustym kucu cz€іsto ich wyprzedza€љ, bo Pulpet rusza€љ si€і znacznie €єwawiej, ni€єby mo€єna si€і spodziewa€ј po jego tuszy. Tomprawie nieustannie €ѕpiewa€љ, lecz przewa€єnie od rzeczy, albo mo€єe tylko w niezrozumia€љym dla hobbit€ђw, dziwnym j€іzyku, w staro€єytnym j€іzyku, kt€ђrego wszystkie niemal s€љowa wyra€єa€љy podziw i rado€ѕ€ј. "Posuwali si€і naprz€ђd ra€їno, alewkr€ђtce zrozumieli, €єe !go€ѕciniec znajduje si€і o wiele dalej, ni€є im si€і wydawa€љo. Gdyby nawet nie ogarn€і€љa ich mg€љa, po zbyt d€љugiej po€љudniowej drzemce nie byliby zd€ѓ€єyli poprzedniego dnia dojecha€ј do niego przed zapadni€іciem nocy. Czarna kreska, kt€ђr€ѓ brali za lini€і przydro€єnych drzew, okaza€љa si€і pasmem zaro€ѕli na skraju g€љ€іbokiej fosy, odgrodzonej po drugiej stronie murem. Tom wyja€ѕni€љ, €єe ongi, bardzo dawno temu, tutaj bieg€љa granica kr€ђlestwa. Powiedzia€љ to tak, jakby wi€ѓza€љ z tym miejscem jakie€ѕ smutne wspomnienie i nie chcia€љ !m€ђwi€ј wiele. Zjechali w fos€і, #wspi€іli si€і na przeciwleg€љy jej brzeg, przedostali przez wy€љom w murze, a w€ђwczas Tom skierowa€љ poch€ђd wprost ku p€ђ€љnocy, zboczyli bowiem nieco zanadto na zach€ђd. !Teren by€љ tutaj otwarty i do€ѕ€јr€ђwny, mogli wi€іc !przyspieszy€ј kroku, ale s€љo€ќcesta€љo nisko na niebie, gdy wreszcie ujrzeli przed sob€ѓ lini€і strzelistych drzew i zrozumieli, €єe w ko€ќcu, po tylu nieprzewidzianych przygodach, wr€ђcili na go€ѕciniec. Ostatni odcinek przebyli galopem i zatrzymali si€і dopiero w cieniu drzew. Stali na szczycie nasypu opadaj€ѓcego skosem ku drodze, kt€ђra wi€љa si€і u ich st€ђp i umyka€љa w dal, szarzej€ѓc w zmierzchu. Na tym odcinku prowadzi€љa niemaldok€љadnie z po€љudnio-zachodu na p€ђ€љnoco-wsch€ђd, a na prawo od tego miejsca opada€љa stromo w rozleg€љ€ѓ #kotlin€і. Znaczy€љy j€ѓ g€љ€іbokie koleiny, a po niedawnej ulewiewszystkie zag€љ€іbienia i "wyboje zamieni€љy si€і w ka€љu€єe.Podr€ђ€єni zjechali z nasypu i rozejrzeli si€і na dwie strony. Nigdzie wszak€єe nie by€љo nic wida€ј. - No, jeste€ѕmy wreszcie na go€ѕci€ќcu - rzek€љ Frodo. - !Zdaje si€і, €єe nie stracili€ѕmy wi€іcej ni€є dwa dni na moim pomy€ѕle skr€ђcenia drogi przez las. Ale kto wie, mo€єe ta zw€љoka wyjdzie nam na dobre,"je€єeli tamci zgubili dzi€іki temu nasz €ѕlad. Przyjaciele spojrzeli na niego. Cie€ќ strachu przed Czarnymi Je€їd€їcami nagle pad€љ na nich znowu. Odk€ѓd wjechali w Stary"Las, my€ѕleli niemal wy€љ€ѓcznie otym, €єeby si€і z powrotem wydosta€ј na go€ѕciniec; dopiero teraz, maj€ѓc go ju€є pod stopami, przypomnieli sobie o niebezpiecze€ќstwie, kt€ђre ich €ѕciga i zapewne czyha na nich w zasadzce na tej w€љa€ѕnie drodze. L€іkliwie obejrzeli si€і w stron€і, gdzie s€љo€ќce zachodzi€љo, lecz brunatny pas go€ѕci€ќca by€љ pusty. - Czy my€ѕlisz... - spyta€љ niepewnie Pippin - czy !my€ѕlisz, €єe mog€ѓ nas €ѕciga€ј tej nocy? - Nie, mam nadziej€і, €єe tej nocy jeszcze was nie b€іd€ѓ napastowa€ј - odpar€љ Tom Bombadil - a mo€єe i przez jutrzejszy dzie€ќ b€іdziecie mieli spok€ђj. Nie ufajcie jednak zbytnio mojej przepowiedni, bo nie twierdz€і tego na pewno. Na wsch€ђd st€ѓd moja wiedza zawodzi. Tom nie jest panem je€їd€їc€ђw z Czarnego Kraju poza granicami swojej dziedziny. Mimo to hobbici bardzo !pragn€іli, €єeby Tom pojecha€љ z !nimi dalej. Byli przekonani, €єe "je€ѕli kto€ѕ umie poradzi€ј sobie z Czarnymi Je€їd€їcami - to "w€љa€ѕnie Tom. Wkr€ђtce mieli si€іznale€ї€ј w krajach zupe€љnie nieznanych, o kt€ђrych ledwie jakie€ѕ niejasne, odleg€љe echa legend dociera€љy do Shire€§u, tote€є w zapadaj€ѓcym zmierzchu ogarn€і€љa ich t€іsknota za domem. Poczuli si€іbardzo samotni i zb€љ€ѓkani. Stali w milczeniu, wzdragaj€ѓc si€і przed my€ѕl€ѓ o nieodwo€љalnym rozstaniu, i nie od razu zrozumieli, €єe Tom ju€єsi€і z nimi €єegna, zaleca "uzbroi€ј serca i jecha€ј dalej a€єdo nocy bez popasu. - Tom pokieruje wami dobr€ѓ rad€ѓ a€є do ko€ќca dzisiejszegodnia, potem musicie ju€є zda€ј si€і na w€љasne szcz€і€ѕcie: o cztery mile st€ѓd zobaczycie przy drodze miasteczko Bree pod wzg€ђrzem Bree, gdzie drzwi dom€ђw otwieraj€ѓ si€і na zach€ђd. Znajdziecie tam star€ѓ gospod€і €њPod Rozbrykanym Kucykiem€ћ. Jej zacny gospodarz nazywa si€і BarlimanButterbur. Mo€єecie u niego przenocowa€ј, ale nazajutrz skoro €ѕwit pospieszcie znowu naprz€ђd w swoj€ѓ drog€і. B€ѓd€їcie odwa€єni, lecz i ostro€єni! Zachowajcie wesele w sercu i jed€їcie na spotkanie swego losu. Prosili go, €єeby ich odprowadzi€љ bodaj do tej gospody i raz jeszcze wypi€љ z nimi strzemiennego, lecz Tom ze €ѕmiechem odm€ђwi€љ: Tu si€і ko€ќczy kraj Toma, kt€ђry st€ѓd zawr€ђci, Bowiem w domu na€ќ czeka ju€єZ€љota Jagoda. Obr€ђci€љ si€і na pi€іcie, podrzuci€љ w g€ђr€і kapelusz, skoczy€љ na grzbiet Pulpeta, wjecha€љ na przydro€єny nasyp ig€љo€ѕno €ѕpiewaj€ѓc ruszy€љ w zmierzch. Hobbici wspi€іli si€і na wa€љ, €єeby popatrze€ј za odje€єd€єaj€ѓcym, p€ђki im nie znikn€ѓ€љ z oczu. "- Szkoda, €єe si€і rozstali€ѕmy z panem Bombadilem - powiedzia€љ Sam. - Dziwna z niego osoba; s€љowo daj€і. Cho€јby€ѕmy nie wiem jak daleko zajechali, nie spotkamyzacniejszego przyjaciela ani wi€іkszego cudaka. A nie wypieram si€і, €єe mi pilno zobaczy€ј tego €њRozbrykanego Kucyka€ћ, o kt€ђrym wspomina€љ. Mam nadziej€і, €єe to co€ѕ w rodzaju naszego €њZielonego Smoka€ћ. Kto mieszka w tym Bree? - Hobbici - odpar€љ Merry - a #tak€єe i ludzie. My€ѕl€і, €єe si€і tam b€іdziemy czuli swojsko. Gospoda €њPod Kucykiem€ћ jest na pewno bardzo porz€ѓdna. Moi krewniacy bywaj€ѓ w niej od czasu do czasu. - Niechby nawet by€љa jak najmilsza - rzek€љ Frodo - ale znajduje si€і poza granicami Shire€§u. Nie pozwalajcie tam sobie jak w domu! Prosz€і was, pami€іtajcie - m€ђwi€і do wszystkich! - €єe nie wolno nikomu wym€ђwi€ј nazwiska Baggins. Je€єeli b€іdzie trzeba si€і przedstawi€ј, nazywam si€і pan Underhill. Dosiedli kucyk€ђw i milcz€ѓc ruszyli w wieczornym zmroku. "Jechali to z g€ђry, to pod g€ђr€і;wkr€ђtce noc zapad€љa, a€є wreszcie zobaczyli w pewnym oddaleniu przed sob€ѓ !migoc€ѓce €ѕwiat€љa. Zagradza€љo im drog€і wzg€ђrze Bree, czarnasylwetka na tle przymglonych gwiazd. Na zachodnim stoku tuli€љo si€і spore miasteczko. Pospieszyli ku niemu, st€іsknieni do ciep€љego kominka i radzi odgrodzi€ј si€і zamkni€іtymi drzwiami od ciemno€ѕci nocy. Rozdzia€љ 9 €њPod Rozbrykanym Kucykiem€ћ Bree by€љo najwi€іkszym miasteczkiem kraju tej samej nazwy, ma€љego kraiku !le€є€ѓcego tu niby wyspa po€ѕr€ђdbezludnej okolicy. Pr€ђcz Bree istnia€љy tu trzy inne osiedla: Staddle na przeciwnym stoku wzg€ђrza, Combe w g€љ€іbokiej !dolinie, wysuni€іte troch€і dalejna wsch€ђd, i Archet na skraju Zalesia. Wzg€ђrze i osiedla otacza€љ pier€ѕcie€ќ p€ђl uprawnych i zagospodarowanych las€ђw, zaledwie na par€і mil szeroki. Ludzie tutejsi, ciemnow€љosi, t€іdzy, troch€і kr€іpej budowy, usposobienia mieli pogodne i niezale€єne; nikomu nie $podlegali, lecz przyja€їnili si€і i znali z hobbitami, krasnoludamii elfami oraz innymi mieszka€ќcami okolicy bli€єej, #ni€є to na og€ђ€љ by€љo (i jest) w ludzkim zwyczaju. Twierdzili, €єe s€ѓ pierwotnymi mieszka€ќcami tego kraju i potomkami pierwszych ludzi, kt€ђrzy zaw€іdrowali na zach€ђd €ѕr€ђdziemnych teren€ђw. Niewielu z nich przetrwa€љo burze Dawnych Dni, lecz kiedy kr€ђlowie powr€ђcili zn€ђw zza Wielkich M€ђrz, zastali ludzi w !Bree; a nawet o wiele p€ђ€їniej, gdy pami€і€ј o starych kr€ђlach przemin€і€љa, lud ten €єy€љ jeszcze na tym samym miejscu. W owych czasach €єadne inne ludzkie plemi€і nie obra€љo sobie siedziby tak daleko wysuni€іtej na zach€ђd "ani te€є nie zamieszka€љo bli€єej "ni€є o sto staj od Shire€§u. Lecz na dzikich obszarach poza Bree spotyka€љo si€і tajemniczych w€іdrowc€ђw. Mieszka€ќcy Bree nazywali ich !Stra€єnikami i nic nie wiedzieli o ich pochodzeniu. Byli od ludziz Bree ro€ѕlejsi i bardziej smagli, podobno obdarzeni niezwyk€љ€ѓ si€љ€ѓ wzroku i !s€љuchu i znali mow€і zwierz€ѓt iptak€ђw. W€іdrowali swobodnie na po€љudnie i na wsch€ђd a€є pod G€ђry Mgliste, lecz niewieluich by€љo i rzadko si€і #pokazywali. Je€єeli si€і zjawiali, przynosili wie€ѕci z daleka i opowiadali dziwne, zapomnianehistorie, kt€ђrych s€љuchano chciwie; mimo to mieszka€ќcy Bree nie zaprzyja€їnili si€і ze Stra€єnikami. €y€љo te€є w Bree wiele rodzin hobbit€ђw, kt€ђrzy utrzymywali,"€єe oni w€љa€ѕnie s€ѓ najstarszym o€ѕrodkiem hobbickim w €ѕwiecie, za€љo€єonym przed wiekami, zanim jeszcze plemi€іto przekroczy€љo Brandywin€і i !skolonizowa€љo Shire. Najwi€іcej hobbit€ђw skupi€љo si€і w Staddle, lecz nie brakowa€љo ichi w samym Bree, zw€љaszcza nawy€єszych stokach wzg€ђrza, ponad domami ludzkimi. Du€єychi Ma€љych Ludzi - jak si€і wzajemnie nazywali - €љ€ѓczy€љy przyjazne stosunki, ka€єde plemi€і pilnowa€љo w€љasnych spraw i za€љatwia€љo je wedle w€љasnego obyczaju, lecz oba uwa€єa€љy si€і za r€ђwnouprawnionych i rdzennych obywateli kraju. W €єadnym innym kraju €ѕwiata nie istnia€љ tak niezwyk€љy (a przy tym doskona€љy) uk€љad. Mieszka€ќcy Bree - wi€іksi czy !mniejsi - niewiele podr€ђ€єowali;interesy ich ogranicza€љy si€і !w€љa€ѕciwie do czterech osiedli. Od czasu do czasu kt€ђry€ѕ z tutejszych hobbit€ђw zapuszcza€љ si€і a€є do Bucklandu albo do Wschodniej !wiartki. Ale hobbici z Shire'u tymi czasy bardzo rzadko odwiedzali nawzajem ich kraik,!chocia€є by€љ on ledwie o dzie€ќ jazdy oddalony od mostu na Brandywinie. Niekiedy jaki€ѕ Bucklandczyk albo €є€ѓdny przyg€ђd Tuk zatrzymywa€љ si€і na noc lub dwie w tutejszej gospodzie, lecz i te wycieczki zdarza€љy si€і ostatni coraz rzadziej. Hobbici z Shire'u nazywali swoich pobratymc€ђw €єyj€ѓcych w Bree i wszystkich o€ѕciennych krajach - Obcymi; ma€љo si€і nimi interesowali, uwa€єaj€ѓc ich za t€іpych prostak€ђw. Na zachodzie €єy€љo w€ђwczas zapewne w rozproszeniu wi€іcej tych "obcych" hobbit€ђw, ni€є przypuszczali obywatele Shire'u. Byli mi€іdzy nimi oczywi€ѕcie w€љ€ђcz€іdzy, gotowiwykopa€ј byle jak€ѓ nork€і w jakimkolwiek pag€ђrku i mieszka€ј w niej dop€ђty, p€ђki im si€і nie sprzykrzy€љa. Ale w Bree - je€ѕli ju€є nie gdzie !indziej - €єyli hobbici statecznii zamo€єni, wcale nie gorzej okrzesani ni€є ich przeci€іtni dalecy krewniacy z Shire'u. Niewygas€љa te€є tutaj pami€і€ј czas€ђw, kiedy mi€іdzy dwoma krajami ruch by€љ bardzo o€єywiony. B€ѓd€ї co b€ѓd€ї w €єy€љach Brandybuck€ђw niew€ѓtpliwie p€љyn€і€љa krew plemienia z Bree. Miasteczko Bree liczy€љo oko€љo setki kamiennych dom€ђw Ludzi, skupionych przewa€єnie nad go€ѕci€ќcem, uczepionych stoku wzg€ђrza i zwr€ђconych oknami ku zachodowi. Od tej strony bieg€љ €љukiem, niemal zamkni€іtym ko€љem, g€љ€іboki r€ђw, zaczynaj€ѓcy si€і na zboczu i na zbocze powracaj€ѓcy, a na wewn€іtrznym jego brzegu r€ђs€љ"€єywop€љot. Go€ѕciniec bieg€љ nad rowem po grobli, lecz docieraj€ѓc do €єywop€љotu !trafia€љ na ogromn€ѓ zamkni€іt€ѓ bram€і. Druga taka brama zagradza€љa wylot go€ѕci€ќca z miasteczka. Obie bramy e jest zupe€љnie є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПЊp c @9Ћ~ V c Ѓ9Ќдз c :­Ћ!: c i:Ўх, c Ь:Џ8vB /;zamykano z zapadni€іciem nocy, lecz w ma€љych domkach !tu€є za nimi czuwali od€їwierni. Dalej, w miejscu gdzie !go€ѕciniec okr€ѓ€єaj€ѓc wzg€ђrze skr€іca€љ w prawo, sta€љa obszerna gospoda. Zbudowano j€ѓ ongi, kiedy ruch by€љ znacznie bardziej o€єywiony. Bree znajdowa€љo si€і bowiem na skrzy€єowaniu starych szlak€ђw; po zachodniej stroniewioski opodal fosy przecina€љa Wschodni Go€ѕciniec druga droga, ongi bardzo ucz€іszczana przez ludzi i wszelkie inne plemiona. We Wschodniej wiartce zachowa€љo si€і porzekad€љo: "Dziwne jak nowiny z Bree", pochodz€ѓce z owych czas€ђw, kiedy w gospodzie mo€єna by€љo#pos€љysze€ј wie€ѕci z p€ђ€љnocy, z po€љudnia i wschodu, a hobbici z Shire'u cz€іsto zagl€ѓdali tutaj, by si€і czego€ѕ dowiedzie€ј. Od dawna wszak€єe kraje p€ђ€љnocne opustosza€љy, a go€ѕciniec z "p€ђ€љnocy, nie u€єywany, zar€ђs€љ traw€ѓ tak, €єe go w Bree nazwano Zielon€ѓ €cie€єk€ѓ. Gospoda jednak sta€љa tu nadal, a jej w€љa€ѕciciel by€љ wa€єn€ѓ osobisto€ѕci€ѓ. W jego domu spotykali si€і wszyscy pr€ђ€єniacy, gadu€љy, w€ѕcibscy spo€ѕr€ђd ma€љych i du€єych mieszka€ќc€ђw czterech osiedli; tutaj te€є zatrzymywali si€і Stra€єnicy oraz inni w€іdrowcy czy podr€ђ€єni (przewa€єnie !krasnoludy), kt€ђrzy si€і jeszcze kr€іcili po Wschodnim Go€ѕci€ќcumi€іdzy g€ђrami a krajem hobbit€ђw. Ciemno ju€є by€љo i bia€љe gwiazdy €ѕwieci€љy, gdy Frodo ze swoj€ѓ kompani€ѓ dojecha€љ wreszcie do rozdro€єa Zielonej €cie€єki i zbli€єy€љ si€і do miasteczka. Stan€іli pod Zachodni€ѓ Bram€ѓ i zastali j€ѓ zamkni€іt€ѓ, ale na progu swegodomku za bram€ѓ siedzia€љ od€їwierny. Zerwa€љ si€і na ich widok i wznosz€ѓc do g€ђry latarni€і, ze zdumieniem spojrza€љ poprzez bram€і na przybyszy. - Czego chcecie i sk€ѓd jeste€ѕcie? - spyta€љ szorstko. - Chcemy si€і dosta€ј do gospody - odpowiedzia€љ Frodo. - Podr€ђ€єujemy na wsch€ђd i niemo€єemy noc€ѓ jecha€ј dalej. - Hobbici! Czterech hobbit€ђw! !A na dobitk€і, hobbici z Shire'u,s€ѓdz€ѓc z wymowy! - rzek€љ od€їwierny z cicha, jakby do "siebie. Przez chwil€і przygl€ѓda€љim si€і ponuro, potem niespiesznie otworzy€љ wrota i pozwoli€љ im wjecha€ј. - Rzadko teraz widujemy noc€ѓ na !go€ѕci€ќcu obywateli z Shire'u - powiedzia€љ, kiedy zatrzymali si€і pod drzwiami jego domku. -Wybaczcie, ale bardzo jestem ciekawy, po co dalej wybieracie si€і na wsch€ђd od Bree. Czy wolno zapyta€ј o nazwiska? - Po co jedziemy i jak si€і nazywamy, to ju€є nasza sprawa. Nie pora i nie miejsce na gaw€іdy - odpar€љ Frodo, kt€ђremu nie podoba€љa si€і minai ton od€їwiernego. - Pewnie, €єe to wasza sprawa - rzek€љ tamten - ale moja sprawa wypytywa€ј go€ѕci, !kt€ђrzy przyje€єd€єaj€ѓ po nocy. - Jeste€ѕmy hobbici z Bucklandu, podr€ђ€єujemy, bo tak nam si€і podoba, i chcemy przenocowa€ј w tej gospodzie - wtr€ѓci€љ si€і Merry. - Nazywam si€і Brandybuck. Czy to ci wystarczy? Mieszka€ќcy Bree s€љyn€іli dawniej z grzeczno€ѕci dla podr€ђ€єnych, tak przynajmniej s€љysza€љem. - Dobrze, ju€є dobrze - odpar€љ od€їwierny. - Nie chcia€љem wasobrazi€ј. Ale zapewne przekonacie si€і, €єe nie tylko Harry spod bramy lubi zadawa€ј pytania. Kr€іc€ѓ si€і tu dziwne osoby. Je€єeli zajedziecie "Pod Rozbrykanego Kucyka", nie b€іdziecie tam jedynymi go€ѕ€јmi. !€yczy€љ im dobrej nocy, oni za€ѕnie wdawali si€і wi€іcej w rozmow€і. Frodo jednak "zauwa€єy€љ w €ѕwietle latarni, €єeod€їwierny wci€ѓ€є jeszcze przygl€ѓda im si€і ciekawie, tote€є rad by€љ, gdy us€љysza€љ szcz€іk zamykanej bramy i gdysi€і wszyscy od niej wreszcie oddalili. Zastanawia€љa go !podejrzliwo€ѕ€ј tego cz€љowieka; !przysz€љo mu na my€ѕl, €єe mo€єe kto€ѕ za dnia wypytywa€љ go, !czy nie widzia€љ podr€ђ€єuj€ѓcej kompanii hobbit€ђw. Mo€єe Gandalf? Czarodziej m€ђg€љ przecie€є dotrze€ј tutaj przez ten czas, kt€ђry czterej przyjaciele zmarudzili w Starym Lesie i na Kurhanach. Co€ѕ jednak w minie i g€љosie od€їwiernego niepokoi€љo Froda. Od€їwierny chwil€і patrza€љ za hobbitami, potem wszed€љ do wn€іtrza swego domu. Ledwie si€і odwr€ђci€љ, jaka€ѕ ciemna posta€ј szybko wspi€і€љa si€і przez bram€і i znikn€і€љa w ciemnej uliczce osiedla. Hobbici €љagodnym zboczem wjechali na wzg€ђrze, min€іli kilka rozproszonych dom€ђw i stan€іli przed gospod€ѓ. Domy tu wydawa€љy im si€і bardzo du€єe idziwaczne. Samowi, gdy zobaczy€љ trzypi€іtrow€ѓ gospod€і z mn€ђstwem okien, $serce si€і €ѕcisn€і€љo. Spodziewa€љ !si€і, €єe w tej podr€ђ€єy spotka mo€єe olbrzym€ђw wy€єszych ni€є drzewa oraz inne, jeszcze bardziej przera€єaj€ѓce istoty; lecz w tym momencie widok Du€єych Ludzi i ich ogromnych dom€ђw zupe€љnie mu wystarczy€љ, a nawet przepe€љni€љ miar€і ponurych i nu€є€ѓcych prze€єy€ј ostatnich dni. Zdawa€љo mu si€і, €єe w ciemnych zakamarkach dziedzi€ќca stoj€ѓ w pogotowiu osiod€љane czarne rumaki, a Czarni Je€їd€їcy €ѕledz€ѓ przybysz€ђw, ukryci w ciemnych oknach na g€ђrnych pi€іtrach gospody. - Chyba nie zostaniemy tutaj na noc, prawda, prosz€і pana?! - wykrzykn€ѓ€љ. - Skoro tu mieszkaj€ѓ hobbici, czemu nie poszuka€ј u kt€ђrego€ѕ z nich go€ѕciny? By€љoby nam o wiele bardziej swojsko. - Co ci si€і nie podoba w tej gospodzie? - spyta€љ Frodo. - Tom Bombadil j€ѓ poleca€љ. Mam nadziej€і, €єe wn€іtrze oka€єe si€і przytulne. Nawet i z zewn€ѓtrz dla oswojonego oka gospoda wygl€ѓda€љa mile. Frontem zwr€ђcona do go€ѕci€ќca, dwoma !skrzyd€љami wcina€љa si€і w stok wzg€ђrza tak, €єe okna, kt€ђre od tej strony spogl€ѓda€љy z wysoko€ѕci drugiego pi€іtra, od drugiej znajdowa€љy si€і na r€ђwni z ziemi€ѓ. Mi€іdzy obu skrzyd€љami szeroka sklepiona brama, do kt€ђrej wiod€љo kilka wygodnych schod€ђw, prowadzi€љa na dziedziniec. "Drzwi sta€љy otworem i p€љyn€ѓ€љ z nich snop €ѕwiat€љa. Nad bram€ѓ wisia€љa zapalona latarnia, a ni€єej ko€љysa€љ si€і szyld z god€љem gospody: spasiony bia€љy kucyk wspi€іty d€іba. !Napis wielkimi bia€љymi literami g€љosi€љ: "Pod Rozbrykanym Kucykiem - Gospoda Barlimana Butterbura". Z licznych okien parteru zza grubych zas€љon przenika€љo €ѕwiat€љo. Gdy hobbici stali w rozterce po ciemku pod bram€ѓ, kto€ѕ we!wn€іtrzu domu zacz€ѓ€љ €ѕpiewa€ј #weso€љo i zaraz przy€љ€ѓczy€љ si€і do pie€ѕni ch€ђr rozbawionych g€љos€ђw. Podr€ђ€єni chwil€і przys€љuchiwali si€і tym wabi€ѓcym d€їwi€іkom, potem zsiedli z kuc€ђw. Pie€ѕ€ќ sko€ќczy€љa si€і, buchn€і€љy €ѕmiechy i oklaski. Hobbici wprowadzili kucyki przez bram€і i zostawili je na dziedzi€ќcu, a sami wbiegli na schody. Frodo szed€љ pierwszy i omal nie zderzy€љ si€і z ma€љym €љysym grubasem o rumianej twarzy. Przepasany bia€љym fartuchem, grubas wybiega€љ z jednych drzwi i zmierza€љ ku drugim nios€ѓc na tacy pe€љne kufle. - Czy mogliby€ѕmy... - zacz€ѓ€љ Frodo. - Chwileczk€і, przepraszam! - !krzykn€ѓ€љ grubas przez rami€і i !znikn€ѓ€љ w zgie€љku i ob€љokach dymu. Po minucie wr€ђci€љ ocieraj€ѓc fartuchem r€іce. - Dobry wiecz€ђr, paniczu - powiedzia€љ k€љaniaj€ѓc si€і Frodowi. - Czym mo€єemy s€љu€єy€ј? - Prosimy o nocleg dla czterech os€ђb i stajni€і dla pi€іciu kucyk€ђw, je€ѕli to mo€єliwe. Czy z panem Butterburem mam przyjemno€ѕ€ј? !- Tak jest! Na imi€і mi Barliman.Barliman Butterbur do us€љug. Panowie z Shire'u, czy tak? - !To m€ђwi€ѓc nagle plasn€ѓ€љ si€і #d€љoni€ѓ w czo€љo, jakby usi€љuj€ѓcsobie co€ѕ przypomnie€ј. - "Hobbici! - zawo€љa€љ. - Co€ѕ mi toprzypomina, ale co? Czy wolnospyta€ј o nazwiska? - Pan Tuk i pan Brandybuck - rzek€љ Frodo - a to jest Sam Gamgee. Ja nazywam si€і Underhill. - No, prosz€і! - krzykn€ѓ€љ pan Butterbur prztykaj€ѓc palcami. - Ju€є mia€љem i zn€ђw mi "uciek€љo! Ale wr€ђci, €єebym tylkomia€љ woln€ѓ chwil€і, to pozbieram my€ѕli. N€ђg wprost nie czuj€і, ale zrobi€і dla pan€ђw, co si€і da. Niecz€іsto miewamy go€ѕci z Shire'u ostatnimi czasy, nie darowa€љbym sobie, gdybym pan€ђw godnie nie przyj€ѓ€љ. Tylko €єe t€љok dzisiaj w domu, jakiego ju€є dawno nie by€љo. Jak to m€ђwi€ѓ, nie ma deszczu bez ulewy... Hej! Nob! - krzykn€ѓ€љ. - Gdzie si€і podziewasz, marudna niedojdo? Nob! - Ju€є lec€і, ju€є lec€і! Z sali wypad€љ hobbit mi€љej powierzchowno€ѕci i na widok podr€ђ€єnych stan€ѓ€љ jak wryty wlepiaj€ѓc w nich wzrok z €єywym zainteresowaniem. - Gdzie jest Bob? - spyta€љ gospodarz. - Nie wiesz? No, togo poszukaj. Migiem! Ja tak€єe nie mam trzech par n€ђg ani oczu. powiedz Bobowi, €єe !trzeba wzi€ѓ€ј pi€і€ј kucyk€ђw na"stajni€і. Musi dla nich znale€ї€ј miejsce. "Nob u€ѕmiechn€ѓ€љ si€і, mrugn€ѓ€љ porozumiewawczo i wybieg€љ p€іdem. - Zaraz, zaraz, co to ja chcia€љem rzec? - m€ђwi€љ pan !Butterbur zn€ђw klepi€ѓc si€і po !czole. - Mo€єna powiedzie€ј, €єe jedno wygania drugie z pami€іci. Takie mam dzi€ѕ tutaj urwanie g€љowy! najpierw wczoraj wieczorem przyjecha€љa ca€љa kompania #Zielon€ѓ €cie€єk€ѓ z po€љudnia, a to ju€є by€љ niezwyczajny pocz€ѓtek. Potem dzi€ѕ po !po€љudniu zjawi€љy si€і w€іdrownekrasnoludy ci€ѓgn€ѓce na zach€ђd. A teraz wy! €eby nie to, €єe€ѕcie hobbici, chyba bym ju€є was nie przyj€ѓ€љ na kwater€і.. Ale mam w p€ђ€љnocnym skrzydle par€і pokoispecjalnie swego czasu dla hobbit€ђw zbudowanych. Na !parterze, jak to hobbici lubi€ѓ. Okna okr€ѓg€љe, a wszystkie wedle hobbickiego gustu. Mam nadziej€і, €єe wam b€іdzie wygodnie. Nie w€ѓtpi€і, €єe chcecie te€є dosta€ј kolacj€і. Postaramy si€і co€ѕ zrobi€ј napr€іdce. Prosz€і t€іdy! Zaprowadzi€љ ich przez kr€ђtki korytarz, otworzy€љ jakie€ѕ drzwi. - Tu jest przyjemny salonik - rzek€љ. - Spodziewam si€і, €єe pan€ђw zadowoli. A teraz prosz€і wybaczy€ј. Mam tyle roboty... Ani chwilki, €єeby porozmawia€ј! Musz€і si€і uwija€ј. Za du€єo doprawdy na jedn€ѓ par€і n€ђg, a mimo to brzuch mi nie chce spa€ѕ€ј. Zajrz€і tu p€ђ€їniej. je€ѕliby panowie czego€ѕ potrzebowali, prosz€і dzwoni€ј, a Nob zaraz przybiegnie. Gdyby nie przybieg€љ, dzwo€ќcie i krzyczcie. Wyszed€љ wreszcie zostawiaj€ѓcich nieco oszo€љomionych. Barliman Butterbur mia€љ wida€ј niewyczerpane zapasy wymowy, kt€ђrej nawet nadmiar pracy nie m€ђg€љ powstrzyma€ј. Hobbici znale€їli si€і w ma€љym, przytulnym pokoju. Przy kominku, na "kt€ђrym p€љon€ѓ€љ jasny ogieniek, sta€љy wygodne niskie fotele. #Okr€ѓg€љy st€ђ€љ by€љ ju€є nakryty bia€љym obrusem, co prawda na razie figurowa€љ na nim tylko ogromny r€іczny dzwonek. Wkr€ђtce jednak s€љu€є€ѓcy hobbit, imieniem Nob, nie czekaj€ѓc na dzwonek, przybieg€љ nios€ѓc €ѕwiece i talerze na tacy. - Co panowie ka€є€ѓ poda€ј do !picia? - spyta€љ. - Mo€єe zechc€ѓpanowie obejrze€ј sypialnie, p€ђki kolacja nie gotowa? $Zd€ѓ€єyli si€і umy€ј i wypi€ј p€ђ€љ sporego kufla piwa, nim zjawilisi€і znowu pan Butterbur i Nob.W mig nakryli do sto€љu. Na kolacj€і by€љa gor€ѓca zupa, zimne mi€іso, ciasto z !jagodami, €ѕwie€єy chleb, mas€љo,twaro€єek - s€љowem, proste, smaczne potrawy, jakich by !si€і Shire nie powstydzi€љ, a takswojskie, €єe nieufno€ѕ€ј Sama (znacznie ju€є u€ѕmierzona wybornym piwem) rozwia€љa si€і do reszty. Gospodarz krz€ѓta€љ si€і ko€љo nich przez chwil€і, po czym $zacz€ѓ€љ si€і zbiera€ј do odej€ѕcia.- Nie wiem, czy panowie b€іd€ѓmieli ochot€і po kolacji przy€љ€ѓczy€ј si€і do ca€љego towarzystwa - rzek€љ stoj€ѓc ju€є w progu. - Mo€єe wol€ѓ "panowie wcze€ѕnie si€і po€љo€єy€ј.Gdyby€ѕcie jednak zechcieli €љaskawie, wszyscy b€іd€ѓ wam radzi. Niecz€іsto widujemy tu obcych... to jest, chcia€љem powiedzie€ј, go€ѕci z Shire'u, ch€іtnie pos€љuchamy nowin alboopowie€ѕci czy pie€ѕni, wszystkiego, na co panom przyjdzie ch€і€ј. Oczywi€ѕcie, pan€ђw wola! Prosz€і dzwoni€ј, gdyby czego€ѕ brakowa€љo. Po kolacji (czyli po trzech kwadransach solidnej roboty, nie zak€љ€ђcanej czczymi rozmowami) tak si€і czuli pokrzepieni i rozochoceni, €єe Frodo, Pippin i Sam postanowiliprzy€љ€ѓczy€ј si€і do towarzystwa bawi€ѓcego w gospodzie. Tylko Merry #o€ѕwiadczy€љ, €єe nie lubi t€љoku. - Posiedz€і sobie spokojnie przy kominku, a p€ђ€їniej mo€єe wyjd€і odetchn€ѓ€ј €ѕwie€єym powietrzem. B€ѓd€їcie tam grzeczni i nie zapomnijcie, €єe nasza ucieczka jest pono tajemnic€ѓ, i €єe jeste€ѕcie jeszcze w drodze, wcale niedaleko od Shire'u! - Dobrze, dobrze! - odpar€љ Pippin. - Ty b€ѓd€ї te€є grzeczny! Nie zgub si€і, nie zab€љ€ѓd€ї i nie zapomnij, €єe najbezpieczniej siedzie€ј w czterech €ѕcianach. Ca€љa kompania zebra€љa si€і w du€єej sali gospody. Towarzystwo by€љo liczne i mieszane, jak stwierdzi€љ Frodo, gdy oczy oswoi€љy si€і ze€ѕwiat€љem. Dostarcza€љy go !g€љ€ђwnie polana p€љon€ѓce jasno na kominku, bo trzy lampy zawieszone pod pu€љapem #€ѕwieci€љy m€іtnie i przes€љania€љ je g€іsty dym. Barliman Butterbur sta€љ w pobli€єu kominka rozmawiaj€ѓc z kilku krasnoludami oraz paru lud€їmi dziwacznej powierzchowno€ѕci. Na €љawach rozsiedli si€і !rozmaici go€ѕcie: ludzie z Bree, gromadka miejscowych hobbit€ђw (trzymaj€ѓca si€і razem i zatopiona w pogaw€іdce), jeszcze paru krasnolud€ђw, a tak€єe jakie€ѕ niewyra€їne postacie, kt€ђre trudno by€љo rozpozna€ј w mrocznych k€ѓtach. Kiedy hobbici z Shire'u weszli, mieszka€ќcy Bree powitali ich przyjaznym ch€ђrem. Obcy !go€ѕcie, a zw€љaszcza ci, kt€ђrzy"przyjechali Zielon€ѓ €cie€єk€ѓ z po€љudnia, przygl€ѓdali im si€і ciekawie. Gospodarz zapozna€љ nowo przyby€љych ze swoimi rodakami, ale za€љatwi€љ to tak szybko, €єe nie mogli si€і zorientowa€ј, kt€ђre nazwisko do kogo nale€єy. Wszystkie niemal nazwiska ludzi z Bree przypomina€љy nazwy botaniczne i brzmia€љy dla uszuhobbit€ђw z Shire'u do€ѕ€ј !dziwacznie. Niekt€ђrzy spo€ѕr€ђd hobbit€ђw nazywali si€і !podobnie jak ludzie. Wi€іkszo€ѕ€јjednak nosi€љa zwyczajne hobbickie nazwiska, a wi€іc Banks, Brockhouse, Longhole, Sandheaver czy Tunnely, rozpowszechnione r€ђwnie€є w Shire. Znalaz€љo si€і kilki Underhill€ђw ze Staddle, a €єe nie wyobra€єali sobie wsp€ђlnotynazwiska bez pokrewie€ќstwa, przygarn€іli Froda od razu jak odzyskanego kuzyna. Hobbici zBree byli z natury przyjacielscy i dociekliwi, tote€є Frodo wkr€ђtce zrozumia€љ, €єe nie wymiga si€і od wyja€ѕnie€ќ na temat swoich poczyna€ќ. Wyzna€љ wi€іc, €єe interesuje si€і histori€ѓ oraz "geografi€ѓ (co przyj€іli kiwaj€ѓc z zapa€љem g€љowami, jakkolwiek€єadne z tych s€љ€ђw nie by€љo pospolite w tutejszym dialekcie). Powiedzia€љ, €єe !zamierza napisa€ј ksi€ѓ€єk€і (na !to oniemieli ze zdumienia) i €єe wraz z przyjaci€ђ€љmi zbiera wiadomo€ѕci o €єyciu hobbit€ђw poza granicami Shire'u, szczeg€ђlnie w krajach wschodnich. W€ђwczas zacz€іli gada€ј wszyscy naraz. Gdyby Frodo naprawd€і chcia€љ napisa€ј !ksi€ѓ€єk€і i gdyby mia€љ wi€іcej "ni€є jedn€ѓ par€і uszu, zebra€љby !w ci€ѓgu pi€іciu minut materia€љ "do kilku rozdzia€љ€ђw. Je€ѕliby muto nie wystarczy€љo, gotowi !byli sporz€ѓdzi€ј d€љug€ѓ list€і os€ђb - z "kochanym starym Barlimanem" na czele - zdolnych udzieli€ј bardziej szczeg€ђ€љowych informacji. Poniewa€є jednak Frodo nie zdradza€љ ochoty tworzenia swego dzie€љa natychmiast i w !sali gospody, hobbici powr€ђcili do pyta€ќ o nowiny z Shire'u. Frodo odpowiada€љ niezbyt skwapliwie, tote€є wkr€ђtce znalaz€љ si€і osamotniony w k€ѓcie i zacz€ѓ€љ si€і !przys€љuchiwa€ј oraz przygl€ѓda€ј towarzystwu. Ludzie i krasnoludy m€ђwili przewa€єnie o wydarzeniach odleg€љych i powtarzali sobie wiadomo€ѕci, z kt€ђrymi Frodo zd€ѓ€єy€љ si€і ju€є a€є nadto oswoi€ј. Gdzie€ѕ daleko na #po€љudniu szerzy€љ si€і niepok€ђj, "ludzie, kt€ђrzy przybyli Zielon€ѓ %€cie€єk€ѓ, wynie€ѕli si€і stamt€ѓd iszukali, jak si€і zdawa€љo, kraju, gdzie mogliby osi€ѓ€ѕ€ј spokojnie. Mieszka€ќcy Bree wprawdzie szczerze im !wsp€ђ€љczuli, lecz najwyra€їniej nie mieli ochoty przyjmowa€ј wi€іkszej liczby cudzoziemc€ђw do swojej ma€љej ojczyzny. Jeden z podr€ђ€єnych, cz€љowiek szpetny i zezowaty, prorokowa€љ na najbli€єsz€ѓ przysz€љo€ѕ€ј wielki nap€љyw zbieg€ђw z po€љudnia. - Je€єeli im nie udzielicie miejsca, znajd€ѓ je sobie sami. Maj€ѓ takie samo prawo do €єycia jak inni - powiedzia€љ g€љo€ѕno. Mieszka€ќcy Bree kwa€ѕnymi minami pokwitowali t€і przepowiedni€і. Hobbici puszczali mimo ucha te rozmowy, kt€ђre na razie ich nie dotyczy€љy. Duzi Ludzie nie mog€ѓ przecie€є szuka€ј kwater w hobbickich norach. Znacznie bardziej interesowali ich Sam i e jest zupe€љnie є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBАpK c q;БЛ  c д;ВМˆ c 7<ГD ' c š<Дk* c §<Еw5 Z `="Pippin, kt€ђrzy, zupe€љnie ju€є w gospodzie zadomowieni, weso€љo rozpowiadali nowiny z Shire'u. Pippin wywo€љa€љ wiele €ѕmiechu historyjk€ѓ o zawaleniu si€і stropu ratusza w Michel Delving: burmistrz, Will Whitfoot, najgrubszy hobbit wca€љej Zachodniej wiartce, zasypany zosta€љ tynkiem tak, €єe wylaz€љszy przypomina€љ przypr€ђszony cukrem p€ѓczek. Zadawano jednak tak€єe pytania k€љopotliwe dla Froda. Jeden z miejscowych hobbit€ђw, kt€ђry wida€ј nieraz bywa€љ w Shire, koniecznie chcia€љ wiedzie€ј, gdzie !mieszka€љa rodzina Underhill€ђw ijakie mia€љa koligacje. Nagle Frodo spostrzeg€љ, €єe siedz€ѓcy w cieniu pod €ѕcian€ѓ m€і€єczyzna, z wygl€ѓdu cudzoziemiec, ogorza€љy od s€љo€ќca i wiatru przys€љuchuje si€і tej pogaw€іdce z niezwyk€љ€ѓ uwag€ѓ. Obcy cz€љowiek popija€љ z wysokiego "kufla i €јmi€љ fajk€і na d€љugim, dziwnie rze€їbionym cybuchu. Nogi wyci€ѓgn€ѓ€љ przed siebie pokazuj€ѓc buty z cholewami !sporz€ѓdzone z mi€іkkiej sk€ђry izgrabnie przylegaj€ѓce do €љydek, lecz mocno zniszczone i zab€љocone. Otulony by€љ w dobrze wys€љu€єony, gruby, ciemnozielony p€љaszcz i mimo gor€ѓca w izbie naci€ѓgn€ѓ€љ kaptur na g€љow€і tak, €єe twarznikn€і€љa w jego cieniu, tylko b€љysk oczu zdradza€љ zainteresowanie, z jakim €ѕledzi€љ hobbit€ђw. - Co to za jeden? - spyta€љ Frodo, gdy uda€љo mu si€і szepn€ѓ€ј s€љ€ђwko panu Butterburowi. - Nie pami€іtam, €єeby€ѕcie go nam przedstawili. - Ten tam? - r€ђwnie€є szeptemodpowiedzia€љ gospodarz zerkaj€ѓc nieznacznie spod oka. - Nie wiem nic pewnego. jeden z tych w€іdrowc€ђw, nazywamy ich Stra€єnikami. $Ma€љom€ђwny go€ѕ€ј, ale je€єeli si€іodezwie, zawsze ma co€ѕ ciekawego do opowiedzenia. Znika na miesi€ѓc albo na rok, potem zn€ђw tutaj zagl€ѓda. Wiosn€ѓ kr€іci€љ si€і tutaj ustawicznie, ale ostatnimi czasy jako€ѕ go nie widzia€љem. Prawdziwego jego nazwiska !nigdy nie s€љysza€љem, znaj€ѓ go w okolicy wszyscy z przezwiska Obie€єy€ѕwiat. Chodzi wielkimi krokami, nogi ma d€љugie, ale nikomu si€і nie zwierza, dok€ѓd mu tak pilno i dlaczego. Kto by tam zreszt€ѓ zrozumia€љ dziwak€ђw ze wschodu i zachodu, jak si€і to m€ђwi w Bree maj€ѓc na my€ѕli Stra€єnik€ђw i hobbit€ђw z Shire'u, z pa€ќskim przeproszeniem. Zabawny zbieg okoliczno€ѕci, €єe pan o niego pyta, bo... - Ale w tej chwili kto€ѕ odwo€љa€љ gospodarza domagaj€ѓc si€і piwa i pan Butterbur nie wyt€љumaczy€љ Frodowi, co w tym widzia€љ zabawnego. Frodo zauwa€єy€љ, €єe Obie€єy€ѕwiat patrzy teraz wprost na niego, jakby si€і "domy€ѕli€љ, €єe o nim by€љa mowa. #Skin€ѓ€љ r€іk€ѓ i kiwn€ѓ€љ g€љow€ѓ zapraszaj€ѓc Froda do swojego!sto€љu. Kiedy hobbit przysun€ѓ€љ si€і, obcy cz€љowiek zrzuci€љ kaptur ods€љaniaj€ѓc potargane bujne w€љosy, ciemne, lecz przetykane siwizn€ѓ, i ukazuj€ѓc blad€ѓ, surow€ѓ twarzo bystrych, szarych oczach. - Nazywam si€і Obie€єy€ѕwiat - rzek€љ €ѕciszonym g€љosem. - Bardzo mi mi€љo pozna€ј pana, "panie... Underhill, je€єeli stary Butterbur nie pomyli€љ nazwiska.- Nie pomyli€љ - ch€љodno odpowiedzia€љ Frodo. Bardzo nieswojo si€і czu€љ pod przenikliwym spojrzeniem tychszarych oczu. - Na twoim miejscu - ci€ѓgn€ѓ€љ Obie€єy€ѕwiat - powstrzyma€љbym m€љodych przyjaci€ђ€љ, kt€ђrzy zanadto rozpuszczaj€ѓ j€іzyki. Piwo, ogie€ќ na kominku, przypadkowe znajomo€ѕci - to rzeczy przyjemne, ale... ale nie#jeste€ѕmy w Shire. Kr€іc€ѓ si€і tu rozmaite dziwne figury. Pewnie"my€ѕlisz, €єe kto jak kto, ale ja nie mam prawa tego m€ђwi€ј? - doda€љ wykrzywiaj€ѓc usta w u€ѕmiechu, zauwa€єywszy wida€јwyraz oczu Froda. - Pokazali si€і w ostatnich dniach jeszczedziwniejsi go€ѕcie w Bree - powiedzia€љ, bystro patrz€ѓc w twarz hobbitowi. Frodo odwr€ђci€љ wzrok, ale nic nie rzek€љ, a tamten przesta€љ $nalega€ј. Ca€љ€ѓ uwag€і po€ѕwi€іci€љteraz Pippinowi. Frodo z przera€єeniem u€ѕwiadomi€љ sobie, €єe lekkomy€ѕlny m€љody Tuk, zach€іcony sukcesem, jaki odnios€љa jego anegdotka ogrubym burmistrzu z Michel Delving, popisuje si€і z kolei humorystycznym opowiadaniemo po€єegnalnym przyj€іciu urodzinowym Bilba. W€љa€ѕnie na€ѕladowa€љ Bilba "wyg€љaszaj€ѓcego mow€і i zbli€єa€љsi€і do najwi€іkszego efektu - tajemniczego znikni€іcia. Zirytowa€љo to Froda. Oczywi€ѕcie, dla wi€іkszo€ѕci miejscowych hobbit€ђw by€љa to!do€ѕ€ј nieszkodliwa historia, po prostu jedna z wielu dykteryjek o dziwakach zza Rzeki; lecz niekt€ђrzy z obecnych (na przyk€љad Butterbur) mogli to i owo wiedzie€ј, s€љyszeli zapewne niegdy€ѕ pog€љoski kr€ѓ€є€ѓce wok€ђ€љ znikni€іcia Bilba. Opowiadanie Pippina przypomni im nazwisko !Baggins€ђw, tym bardziej, je€ѕli kto€ѕ w Bree dopytywa€љ si€і o nie w ostatnich czasach. Frodo siedzia€љ jak na szpilkach, nie wiedz€ѓc, co pocz€ѓ€ј. Pippin by€љ najwidoczniej ogromnie zadowolony, €єe skupia na sobie powszechn€ѓ uwag€і, i zupe€љnie zapomnia€љ o niebezpiecze€ќstwie. Frodo nagle si€і zl€ѓk€љ, €єe w tym nastroju przyjaciel mo€єe nawet napomkn€ѓ€ј o Pier€ѕcieniu - a to ju€є oznacza€љoby niechybn€ѓ katastrof€і. - Zr€ђb co€ѕ, i to zaraz! - szepn€ѓ€љ Frodowi do ucha Obie€єy€ѕwiat. Frodo zerwa€љ si€і, wskoczy€љ nast€ђ€љ i zabra€љ g€љos. W ten spos€ђb rozproszy€љ uwag€і s€љuchaczy Pippina. Ten i €ђw hobbit spojrza€љ na Froda, "roze€ѕmia€љ si€і i przyklasn€ѓ€љ, my€ѕl€ѓc, €єe panu Underhillowi piwo zapr€ђszy€љo g€љow€і. !Frodo zaraz si€і speszy€љ i - jakto by€љo jego zwyczajem, ilekro€ј przemawia€љ - zacz€ѓ€љ nerwowo przebiera€ј palcami w kieszeniach. Wymaca€љ #Pier€ѕcie€ќ na €љa€ќcuszku i nagle,nie wiadomo dlaczego, ogarn€і€љa go ochota, €єeby "wsun€ѓ€ј Pier€ѕcie€ќ i znikn€ѓ€ј, ratuj€ѓc si€і w ten spos€ђb z "g€љupiej sytuacji. Mia€љ niejasne wra€єenie, €єe takie wyj€ѕcie podpowiada mu kto€ѕ z zewn€ѓtrz, kto€ѕ - czy mo€єe co€ѕ - obecny w tej izbie. Opar€љ si€і pokusie stanowczo, "zacisn€ѓ€љ Pier€ѕcie€ќ w gar€ѕci, jakby go chcia€љ powstrzyma€ј od ucieczki i od wszelkich #z€љo€ѕliwych figl€ђw. To b€ѓd€ї co b€ѓd€ї doda€љo mu natchnienia. Wyg€љosi€љ stosownie do #okoliczno€ѕci €њs€љ€ђw kilkoro€ћ - jak mawiano w Shire: - Wszyscy jeste€ѕmy bardzo wzruszeni serdeczno€ѕci€ѓ waszego przyj€іcia i o€ѕmielam si€і wyrazi€ј nadziej€і, €єe ta moja kr€ђtka wizyta przyczyni si€і do odnowienia starych wi€іz€ђw przyja€їni mi€іdzy Shire€§em a Bree. To rzek€љszy zawaha€љ si€і i odkaszln€ѓ€љ. #- Za€ѕpiewaj! - krzykn€ѓ€љ kt€ђry€ѕ z hobbit€ђw - Za€ѕpiewaj! Za€ѕpiewaj! - podj€іli inni. - Dalej€єe, za€ѕpiewaj nam jak€ѓ€ѕ now€ѓ piosenk€і! !Frodo chwil€і sta€љ oszo€љomiony.Potem w desperacji zacz€ѓ€љ €ѕpiewa€ј €ѕmieszn€ѓ piosenk€і, #kt€ђr€ѓ Bilbo lubi€љ (kt€ђr€ѓ si€і #wr€іcz che€љpi€љ, bo sam u€љo€єy€љ do niej s€љowa). By€љa to piosenka o gospodzie, dlatego zapewne przysz€љa w tej chwili Frodowi na my€ѕl. Na og€ђ€љ "pami€іta si€і dzi€ѕ z niej ledwie kilka s€љ€ђw. Oto jej wszystkie zwrotki: Jest taka knajpa (powiem gdzie, Gdy kto€ѕ mnie pi€іknie zapyta) - Taki w niej warz€ѓ piwny lek, €e raz z Ksi€і€єyca spad€љ tam Cz€љek, By sobie popi€ј do syta. W tej knajpie €єy€љ pijany kot, Co gra€љ jak szatan na skrzypkach. Z rozmachem smyka ci€ѓgn€ѓ€љ w€љos To piszcz€ѓc piii, to burcz€ѓc wg€љos - To z wolna graj€ѓc, to z szybka. Gospodarz trzyma€љ tak€єe psa, Co strasznie lubi€љ kawa€љy. Gdy nagle r€ђs€љ u sto€љu gwar, On chytrze ka€єdy €љowi€љ €єart $I €ѕmia€љ si€і, a€є szyby dr€єa€љy. By€љa i krowa (mia€љa co€ѕ Wielkopa€ќskiego w postawie); Muzyczny maj€ѓc s€љuch (to fakt) Ogonem wci€ѓ€є macha€љa w takt, Gdy hops - hopsa€љa po trawie. Talerzy srebrnych by€љ te€є stos I €љy€єek srebrnych i z€љotych. !By na niedziel€і serwis l€ѕni€љ, Polerowano go co si€љ Popio€љem ka€єdej soboty. Poci€ѓgn€ѓ€љ €љyk z Ksi€і€єyca Cz€љek, Kot przera€їliwie zamiaucza€љ, #A talerz z €љy€єk€ѓ dzy€ќ i dze€ќ, A krowa w sadzie hop na pie€ќ,A pies si€і €ѕmia€љ (by€љ to czau-czau). Z Ksi€і€єyca Cz€љek €љyk drugi dzban - !Pod st€ђ€љ zwali€љo si€і cia€љo; I €ѕni€љ o piwie, i mrucza€љ w €ѕnie, A€є zblad€љa noc na nieba dnie I pomalutku €ѕwita€љo. Do kota wi€іc gospodarz rzek€љ: Patrz - bia€љe konie Ksi€і€єyca !W€іdzide€љ gryz€ѓ stal i r€є€ѓ - Ich pan pod sto€љem znalaz€љ dom A S€љo€ќce szczerzy ju€є lica. Wi€іc zagra€љ kot ti-dudli-da, €e o€єy€љby duch w nieboszczyku, I smykiem w struny siek€љ i siek€љ, Lecz ani drgn€ѓ€љ z Ksi€і€єyca Cz€љek - €њJu€є trzecia, wstawaj no, pryku€ћ. Pod g€ђry go ju€є tocz€ѓ szczyt I wio na Ksi€і€єyc, braciszku! !A konie naprz€ђd cz€љap, cz€љap, cz€љap, A krowa w susach niby cap $I talerz w ko€ќcu szed€љ z €љy€єk€ѓ.A skrzypce szybciej dudli-da, Pies ryczy gro€їnie i srodze, Na g€љowie z krow€ѓ staje ko€ќ, %A go€ѕcie z €љ€ђ€єek (B€ђg ich bro€ќ)I w hopki po pod€љodze. A€є nagle struny p€ѓg - b€ѓg - prask, A krowa hop ponad Ksi€і€єyc! Niedzielny talerz w czworo p€іk€љ, "Sobotnia €љy€єka z €єalu brzd€іk, A pies ze €ѕmiechu a€є rz€і€єy. A Ksi€і€єyc stoczy€љ si€і za szczyt, "Gdy s€љo€ќce by€љo ju€є w g€ђrze, $Wi€іc pomy€ѕla€љo: c€ђ€є to, c€ђ€є? Ju€є w kr€ѓg a€є z€љoto jest od z€ђrz - $A wszyscy k€љad€ѓ si€і do €љ€ђ€єek! #Przyj€іto pie€ѕ€ќ d€љugotrwa€љymi, gromkimi oklaskami. Frodo mia€љ!dobry g€љos, a s€љowa przypad€љy s€љuchaczom do gustu. - Gdzie jest stary Barliman? - wo€љano. - Niechby tego pos€љucha€љ! Powinien nauczy€ј swojego kota gry na skrzypcach, €єeby€ѕmy mogli zata€ќczy€ј! Wszyscy te€є upominali si€і o wi€іcej piwa krzycz€ѓc: - Napijemy si€і jeszcze! Dalej€єe! Jeszcze jednego! Nam€ђwili Froda na nowy kufelek, a potem uprosili, €єebypowt€ђrzy€љ piosenk€і, i wiele g€љos€ђw przy€љ€ѓczy€љo si€і do ch€ђru; melodi€і znali z dawna, a s€љowa chwytali szybko. Teraz!z kolei Frodo rad by€љ z siebie. Bryka€љ po stole, a kiedy zn€ђw doszed€љ do s€љowa €њA krowa hop ponad Ksi€і€єyc!€ћ, podskoczy€љ wysoko w powietrze. O wiele za wysoko, bo spad€љ na tac€і zastawion€ѓ %kuflami, po€ѕlizn€ѓ€љ si€і, stoczy€љ ze sto€љu w€ѕr€ђd €љoskotu, brz€іku i huku. Widzowie otworzyli szeroko usta, by wybuchn€ѓ€ј €ѕmiechem, i zastygli w zdumieniu: €ѕpiewak "znikn€ѓ€љ. Jakby si€і pod ziemi€і zapad€љ, chocia€є nie wybi€љ dziury w pod€љodze. Miejscowi hobbici chwil€і !patrzyli na to os€љupiali, potem zerwali si€і z €љaw i zacz€іli wo€љa€ј gospodarza. Wszyscy "odsun€іli si€і od Pippina i Sama, osamotnionych w k€ѓcie, i zerkali ku nim ponuro i nieufnie. Jasne by€љo, €єe wi€іkszo€ѕ€ј obecnych uwa€єa€љa ich teraz za kompan€ђw w€іdrownego magika, kt€ђrego w€љadzy ani zamiar€ђw nikt tutaj nie zna€љ. Jeden tylko smag€љy m€і€єczyzna spogl€ѓda€љ na nich z tak€ѓ min€ѓ, jakby dobrze rozumia€љ o co chodzi, aprzy tym szyderczo, co wprawia€љo przyjaci€ђ€љ Froda w wielkie zak€љopotanie. Wkr€ђtce wymkn€ѓ€љ si€і przez drzwi, a zanim pospieszy€љ zezowaty przybysz po€љudnia; ci dwaj zreszt€ѓ szeptali z sob€ѓ przez ca€љy wiecz€ђr. Od€їwierny Harryposzed€љ zaraz w ich €ѕlady. Frodo straci€љ g€љow€і. Nie wiedz€ѓc, co pocz€ѓ€ј, !wype€љzn€ѓ€љ spomi€іdzy sto€љ€ђw w ciemny k€ѓt, gdzie Obie€єy€ѕwiat siedzia€љ nieruchomy, niczym nie zdradzaj€ѓc swoich my€ѕli. Frodo#opar€љ si€і o €ѕcian€і i zdj€ѓ€љ z palca Pier€ѕcie€ќ. Nie mia€љ poj€іcia, jakim sposobem klejnot znalaz€љ si€і na jego palcu. Przypuszcza€љ, €єe €ѕpiewaj€ѓc bawi€љ si€і nim bezwiednie w kieszeni i €єe !wsun€ѓ€љ Pier€ѕcie€ќ przypadkiem,kiedy przewracaj€ѓc si€і szarpn€ѓ€љ r€іk€ѓ, pr€ђbuj€ѓc chwyci€ј r€ђwnowag€і. Przemkn€і€љo mu te€є !podejrzenie, czy Pier€ѕcie€ќ nie wyp€љata€љ mu umy€ѕlnie figla: mo€єe chcia€љ si€і ujawni€ј odpowiadaj€ѓc na €єyczenie albo nawet rozkaz kogo€ѕ z obecnych na sali. Trzej ludzie, kt€ђrzy opu€ѕcili przed chwil€ѓ gospod€і, nie budzili wcale zaufania. - No i co? - spyta€љ Obie€єy€ѕwiat, kiedy Frodo zn€ђw si€і pokaza€љ. - Dlaczego #to zrobi€љe€ѕ? To€є to gorsze ni€є wszystkie g€љupstwa, jakie mogli paln€ѓ€ј twoi towarzysze. Paskudnie wdepn€ѓ€љe€ѕ... a raczej wetkn€ѓ€љe€ѕ palec... prawda? - Nie rozumiem, o czym m€ђwisz - rzek€љ Frodo, z€љy i przestraszony. - Ale€є rozumiesz doskonale! - odpar€љ Obie€єy€ѕwiat. - Teraz lepiej poczekajmy, a€є si€і ten zgie€љk uciszy. A potem, je€ѕli €љaska, panie Baggins, chcia€љbym z tob€ѓ zamieni€ј par€і s€љ€ђw na osobno€ѕci. - O czym? - spyta€љ Frodo, nie zdradzaj€ѓc zaskoczenia na niespodziewany d€їwi€іk swego nazwiska. "- O sprawie do€ѕ€ј wa€єnej... dla nas obu - rzek€љ Obie€єy€ѕwiat patrz€ѓc mu prosto w oczy. - "Us€љyszysz mo€єe co€ѕ, co ci si€і przyda. - Dobrze - powiedzia€љ Frodo #sil€ѓc si€і na oboj€іtn€ѓ min€і. - Pogadamy zatem p€ђ€їniej. Tymczasem przy kominku "toczy€љ si€і sp€ђr. Pan Butterbur,kt€ђry w€љa€ѕnie nadbieg€љ, pr€ђbowa€љ co€ѕ zrozumie€ј ze sprzecznych relacji go€ѕci, przekrzykuj€ѓcych si€і wzajem. - Widzia€љem na w€љasne oczy! -m€ђwi€љ jeden z hobbit€ђw - a w€љa€ѕciwie nie widzia€љem, rozumie mnie pan chyba, panie Butterbur. Znikn€ѓ€љ, mo€єna by rzec, jakby si€і rozp€љyn€ѓ€љ w powietrzu. - Nie mo€єe by€ј, panie Mugwort! - ze zdumieniem zawo€љa€љ gospodarz. - W€љa€ѕnie €єe mo€єe, skoro by€љo! - odpar€љ Mugwort. - Skoro m€ђwi€і, to powiadam. - Musia€љa tu zaj€ѕ€ј jaka€ѕ pomy€љka - rzek€љ Butterbur "kr€іc€ѓc g€љow€ѓ. - Pan Underhill nie jest taki lekki, €єeby si€і rozp€љyn€ѓ€ј w powietrzu, z #pewno€ѕci€ѓ gdzie€ѕ tu si€і skry€љ na sali. - A gdzie? A gdzie? - wykrzykn€і€љo kilka g€љos€ђw. - Sk€ѓd€єe mam wiedzie€ј? Wolno mu by€ј, gdzie chce, byle rano zap€љaci€љ za nocleg. Prosz€і, pan Tuk jest tutaj, niepowiecie, €єe znikn€ѓ€љ. - Co widzia€љem, to widzia€љem, a widzia€љem, €єe go nie by€љo wida€ј - upiera€љ si€і Mugwort. !- A ja m€ђwi€і, €єe to pomy€љka - powt€ђrzy€љ Butterbur zbieraj€ѓcna tac€і pot€љuczone kufle. - Oczywi€ѕcie, €єe pomy€љka - odezwa€љ si€і Frodo. - Nie znikn€ѓ€љem wcale! Jestem tutaj!Rozmawiam sobie z Obie€єy€ѕwiatem. !Wysun€ѓ€љ si€і w kr€ѓg €ѕwiat€љa padaj€ѓcego od kominka, lecz wi€іkszo€ѕ€ј towarzystwa !cofn€і€љa si€і przed nim, jeszczebardziej teraz zdumiona. Nie !zadowoli€љo ich t€љumaczenie, €єe"przewr€ђciwszy si€і podpe€љzn€ѓ€љ szybko pod sto€љami w k€ѓt. Gromada wzburzonych i zaniepokojonych ludzi i !hobbit€ђw zaraz wynios€љa si€і z gospody, straciwszy ch€і€ј do dalszej zabawy tego wieczora.Ten i €ђw rzuci€љ Frodowi nie€єyczliwe spojrzenie, a wszyscy szeptali co€ѕ mi€іdzy sob€ѓ. Krasnoludy i obcy ludzie,kt€ђrych paru tu nocowa€љo, powiedzieli dobranoc gospodarzowi, lecz Froda i jego przyjaci€ђ€љ zbyli milczeniem. Wkr€ђtce tylko Obie€єy€ѕwiat, na kt€ђrego nikt nie zwraca€љ uwagi, zosta€љ pod €ѕcian€ѓ. Pan Butterbur nie wydawa€љ si€іzbytnio zmartwiony. Zapewne liczy€љ, €єe w jego gospodzie przez nast€іpnych kilka !wieczor€ђw b€іdzie pe€љno, p€ђki ca€љa okolica nie obgada gruntownie tajemniczego zdarzenia. - No i co pan zrobi€љ, panie Underhill? - zwr€ђci€љ si€і do Froda. - Wystraszy€љ mi pan go€ѕci i pot€љuk€љ kufle swoim brykaniem! - Bardzo mi przykro, €єe sprawi€љem tyle zamieszania - rzek€љ Frodo. - Doprawdy, nie mia€љem wcale takich zamiar€ђw.To bardzo nieszcz€і€ѕliwy przypadek. - Ju€є dobrze, dobrze, panie Underhill. Ale nast€іpnym razem,"je€ѕli pan zechce fika€ј kozio€љkiczy te€є pokazywa€ј magiczne sztuki, niech pan lepiej uprzedzi ca€љe towarzystwo, a przede wszystkim mnie. My tu troch€і podejrzliwie odnosimy si€і do wszelkich dziwactw... czy cud€ђw. I nie lubimy niespodzianek. - Nic podobnego nigdy ju€є nie zrobi€і, obiecuj€і panu, panie Butterbur. A teraz p€ђjd€і chyba!do €љ€ђ€єka. Chcemy ruszy€ј jutrojak najwcze€ѕniej. Czy b€іdzie pan €љaskaw dopilnowa€ј, €єeby kucyki by€љy gotowe na €ђsm€ѓ rano? - Oczywi€ѕcie. Ale nim si€і po€єegnamy, poprosz€і o chwilk€і rozmowy w cztery oczy, panie Underhill. Co€ѕ mi !si€і w€љa€ѕnie przypomnia€љo, co musz€і panu powiedzie€ј. Mam nadziej€і, €єe mi pan tego nie we€їmie za z€љe. Za€љatwi€і jeszcze to i owo, a p€ђ€їniej przyjd€і do pa€ќskiego pokoju, je€ѕli pan pozwoli. - Prosz€і bardzo! - odpar€љ Frodo, ale serce w nim zadr€єa€љo. Ciekaw by€љ, ile jeszcze rozm€ђw w cztery oczyprzyjdzie mu odby€ј, zanim b€іdzie m€ђg€љ p€ђj€ѕ€ј spa€ј. !Czy€єby wszyscy sprzysi€іgli si€іprzeciw niemu? Zacz€ѓ€љ e jest zupe€љnie є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBЖ€^ К=ЗоЈ c €П=И†  c ">ЙŠK c …>Ке!ќ c ш>Лб," c K?Мѓ7A Ў?podejrzewa€ј, €єe nawet pyzateoblicze starego Barlimana kryjejakie€ѕ z€љowrogie zamiary. Rozdzia€љ 10 Obie€єy€ѕwiat Frodo, Pippin i Sam powr€ђcili do saloniku. Zalega€љy go ciemno€ѕci. Merry wyszed€љ, a ogie€ќ na kominku przygas€љ. Dopiero gdy hobbici "rozdmuchali €єar i dorzucili par€іtrzasek, okaza€љo si€і, €єe !Obie€єy€ѕwiat jest tutaj tak€єe. Siedzia€љ sobie spokojnie tu€є przy drzwiach! "- Hej! - zawo€љa€љ Pippin. - Co€ѕ ty za jeden i czego tu chcesz? - Nazywaj€ѓ mnie Obie€єy€ѕwiatem - odpowiedzia€љ - a wasz przyjaciel obieca€љ mi chwil€і poufnej rozmowy, chocia€є mo€єliwe, €єe o tym zapomnia€љ. - Ty€ѕ mi nawzajem obieca€љ, o #ile pami€іtam, €єe us€љysz€і co€ѕ, co mi si€і mo€єe przyda€ј - rzek€љ Frodo. - Co wi€іc masz mido powiedzenia? - Du€єo r€ђ€єnych rzeczy - odpar€љ Obie€єy€ѕwiat - ale, oczywi€ѕcie, nie za darmo. - Co to ma znaczy€ј? - €єywo spyta€љ Frodo. !- Nie b€ђj si€і! Znaczy to tylko tyle: powiem ci, co wiem, i dam ci dobr€ѓ rad€і, ale za€є€ѓdam nagrody. - Jakiej mianowicie? - spyta€љ Frodo. Podejrzewa€љ teraz, €єe trafi€љ na €љotrzyka, i z zak€љopotaniem u€ѕwiadomi€љ sobie, €єe wzi€ѓ€љ z domu bardzoniewiele pieni€іdzy. Ca€љa zawarto€ѕ€ј jego kasy nie wystarczy zapewne, by !zaspokoi€ј €љajdaka, a na dalsz€ѓpodr€ђ€є nic nie zostanie. - Takiej, na jak€ѓ na pewno b€іdzie ci€і sta€ј - odpar€љ Obie€єy€ѕwiat z nik€љym u€ѕmiechem, jakby odgad€љ my€ѕliFroda. - Po prostu: we€їmiesz mnie z sob€ѓ i pozwolisz sobie towarzyszy€ј, p€ђki sam nie zechc€і ci€і porzuci€ј. - Och, doprawdy! - rzek€љ Frodo zdumiony, lecz niezbyt uspokojony. - Nawet gdybym mia€љ zamiar powi€іkszy€ј kompani€і, musia€љbym wiedzie€јznacznie wi€іcej, ni€є wiem o tobie i twoich sprawach, zanimbym si€і na co€ѕ podobnego zgodzi€љ. - €wietnie! - wykrzykn€ѓ€љ tamten zak€љadaj€ѓc nog€і na nog€і i rozpieraj€ѓc wygodniej w fotelu. - Widz€і, €єe "odzyska€љe€ѕ rozs€ѓdek, a to si€і bardzo chwali. Dotychczas "by€љe€ѕ zbyt lekkomy€ѕlny. A wi€іcdobrze! Powiem ci, co wiem, a nagrod€і pozostawi€і do twojego uznania. Mo€єe b€іdziesz rad mi j€ѓ przyzna€ј, jak mnie wys€љuchasz. - M€ђw zatem - rzek€љ Frodo. - Co ci wiadomo? - Wiele... a€є za wiele o ponurych sprawach - chmurnie$odpar€љ Obie€єy€ѕwiat. - Ale je€ѕli o ciebie chodzi... - Wsta€љ, szybko otworzy€љ drzwi, wyjrza€љ na korytarz. Potem cicho zamkn€ѓ€љ drzwi, usiad€љ $znowu i ci€ѓgn€ѓ€љ zni€єaj€ѓc g€љos:- Mam dobry s€љuch, a chocia€є nie umiem znika€ј, du€єo w €єyciu polowa€љem na rozmaite dzikie i czujne stworzenia; %potrafi€і, je€єeli chc€і, ukry€ј si€іdobrze. Ot€ђ€є siedzia€љem za €єywop€љotem przy go€ѕci€ќcu na zach€ђd od Bree dzisiejszego wieczora, kiedy czterej hobbici nadjechali od strony Kurhan€ђw. Nie trzeba wam powtarza€ј, co m€ђwili do starego Toma Bombadila i mi€іdzy sob€ѓ, co€ѕ wszak€єe zainteresowa€љo mnie w tych rozmowach szczeg€ђlnie. €њPami€іtajcie - rzek€љ jeden z nich - €єe nie wolno wam wymienia€ј nazwiska Baggins. !Je€єeli ju€є koniecznie b€іdziemy!musieli si€і przedstawi€ј, jestempan Underhill€ћ. To mnie tak zaciekawi€љo, €єe poszed€љem ichtropem a€є tutaj. Tu€є za nimi przemkn€ѓ€љem przez bram€і. PanBaggins ma pewnie jakie€ѕ uczciwe powody, €єeby zgubi€ј po drodze swoje nazwisko, alew takim razie doradza€љbym jego przyjacio€љom wi€іksz€ѓ ostro€єno€ѕ€ј. - Nie rozumiem, dlaczego mojenazwisko mia€љoby kogokolwiek w Bree interesowa€ј - z gniewem odpar€љ Frodo - i nie dowiedzia€љem si€і jeszcze, dlaczego interesuje ono ciebie.Pan Obie€єy€ѕwiat zapewne ma tak€єe jakie€ѕ uczciwe powody, €єeby pods€љuchiwa€ј i szpiegowa€ј, ale w takim razie doradza€љbym mu je wyja€ѕni€ј. - €wietna odpowied€ї! - za€ѕmia€љ si€і Obie€єy€ѕwiat. - Wyja€ѕnienie jest bardzo proste: w€љa€ѕnie szuka€љem hobbita nazwiskiem Frodo Baggins. Pilno mi by€љo go odnale€ї€ј. Dowiedzia€љem si€і bowiem, €єe wynosi on z Shire€§u pewien... pewien sekret, kt€ђry obchodzi mnie i moich przyjaci€ђ€љ. "- Nie! €ўle mnie zrozumia€љe€ѕ! - krzykn€ѓ€љ widz€ѓc, €єe Frodo wstaje, a Sam zrywa si€і z gniewnym grymasem na !twarzy. - Lepiej b€іd€і strzeg€љ tego sekretu ni€є wy. A musimy $go strzec pilnie! - Pochyli€љ si€і ispojrza€љ im w oczy. - Uwa€єajcie na ka€єdy cie€ќ! - szepn€ѓ€љ. - Czarni Je€їd€їcy przeje€єd€єali przez Bree. !S€љysza€љem, €єe w poniedzia€љek jeden z nich nadjecha€љ Zielon€ѓ!€cie€єk€ѓ od p€ђ€љnocy, a drugi zjawi€љ si€і wkr€ђtce po nim od po€љudnia. Zapad€љo milczenie. Wreszcie "Frodo zwr€ђci€љ si€і do Pippina i Sama: - Powinienem by€љ si€і tego domy€ѕli€ј z tonu, jakim nas przyj€ѓ€љ od€їwierny przy bramie- rzek€љ.- Zdaje si€і, €єe tutejszy gospodarz tak€єe co€ѕ !wie. Dlaczego nalega€љ, €єeby€ѕmy!si€і przy€љ€ѓczyli do kompanii w gospodzie? I dlaczego, do licha, zachowali€ѕmy si€і tak g€љupio! Trzeba by€љo siedzie€ј cicho na swojej kwaterze! - Pewnie, €єe to by€љoby lepiej - rzek€љ Obie€єy€ѕwiat. - Gdybymm€ђg€љ odradza€љbym wam przychodzenie do wsp€ђlnej sali, ale gospodarz nie chcia€љ mnie do was dopu€ѕci€ј ani przekaza€ј wam ode mnie s€љ€ђwka. "- Czy s€ѓdzisz, €єe... - zacz€ѓ€љ Frodo. - Nie, o nic z€љego nie pos€ѓdzam starego Barlimana. Po prostu nie lubi tajemniczych w€љ€ђcz€іg€ђw mojego pokroju. - Frodo przyjrza€љ mu si€і zaskoczony. -No, wygl€ѓdam przecie€є na €љotrzyka, prawda? - spyta€љ Obie€єy€ѕwiat wykrzywiaj€ѓc usta i dziwnie b€љyskaj€ѓc oczyma. - Mam jednak nadziej€і, €єe si€і poznamy bli€єej, a wtedy mo€єe zechceszmi wyt€љumaczy€ј, co si€і w€љa€ѕciwie sta€љo na zako€ќczenie twojej piosenki. Bo ten wybryk... - To by€љ czysty przypadek! - przerwa€љ mu Frodo. - Ciekawa rzecz! - powiedzia€љ tamten. - A wi€іc przypadek. Ale wskutek tego przypadku znalaz€љe€ѕ si€і w bardzo niebezpiecznej sytuacji. - W do€ѕ€ј niebezpiecznej sytuacji by€љem ju€є przedtem -!odpar€љ Frodo. - Wiedzia€љem, €єemnie je€їd€їcy goni€ѓ. Teraz jednak zdaje si€і, €єe mnie przegapili, skoro pojechali dalej. - Na to nie licz! - €єywo "zawo€љa€љ Obie€єy€ѕwiat. - Wr€ђc€ѓna pewno. Zjawi si€і ich nawet wi€іcej. Bo jest ich wi€іcej. Wiem ilu. Znam tych je€їd€їc€ђw!!- Umilk€љ na chwil€і, oczy mia€љ zimne i srogie. - S€ѓ w Bree ludzie, kt€ђrym nie wolno ufa€ј - doda€љ. - Na przyk€љad Bill Ferny. Ten ma z€љ€ѓ s€љaw€і w ca€љym kraju i wiadomo, €єe odwiedzaj€ѓ go dziwni go€ѕcie. Zauwa€єyli€ѕcie mo€єe Billa w gospodzie: smag€љy, chytrze #u€ѕmiechni€іty ch€љop. Kuma€љ si€і z jednym spo€ѕr€ђd przybyszy z !po€љudnia i razem wymkn€іli si€і z domu zaraz po twoim €њprzypadku€ћ. Nie wszyscy po€љudniowcy przyje€єd€єaj€ѓ tu w dobrych zamiarach, a Bill Ferny got€ђw wszystko ka€єdemu sprzeda€ј albo dla samej zabawy szkodzi€ј innym. - C€ђ€є tu mo€єe Ferny sprzeda€јi co ma wsp€ђlnego m€ђj przypadek z jego osob€ѓ? - spyta€љ Frodo, nadal uparcie udaj€ѓc, €єe nie rozumie, o co tamtemu chodzi. - Sprzeda€ј mo€єe wiadomo€ѕ€ј o !tobie - odpar€љ Obie€єy€ѕwiat. - Opowiadanie o twoim popisowym numerze na pewno bardzo zainteresuje pewne osoby. Jak o tym us€љysz€ѓ, nie b€іd€ѓ ju€є nawet docieka€ј twojego prawdziwego nazwiska. A wydaje mi si€і bardzo prawdopodobne, €єe us€љysz€ѓ t€і histori€і jeszcze dzisiejszej nocy. Czy to ci wystarcza? Teraz mo€єesz rozstrzygn€ѓ€ј o mojej nagrodzie do woli: albo we€ї mnie za przewodnika, albo nie.Ale musz€і ci jeszcze o€ѕwiadczy€ј, €єe dobrze znam wszystkie kraje mi€іdzy Shire€§em a G€ђrami Mglistymi, bo w€іdruj€і po nich od wielu lat. Starszy jestem, ni€є wygl€ѓdam. Mog€і si€і okaza€ј !u€єyteczny. Nie b€іdziesz m€ђg€љ odt€ѓd jecha€ј otwartym go€ѕci€ќcem, bo je€їd€їcy nie spuszcz€ѓ ju€є z niego oka w dzie€ќ ani w nocy. Mo€єe zdo€љasz umkn€ѓ€ј z Bree i pozwol€ѓ ci jecha€ј naprz€ђd, "p€ђki s€љo€ќce b€іdzie wysoko. Alenie zajedziesz daleko. Zaskocz€ѓ ci€і na pustkowiu w jakim€ѕ ciemnym k€ѓcie, gdzie nie znajdziesz ratunku. Czy chcesz, €єeby ci€і dopadli? To s€ѓ straszni je€їd€їcy. Hobbici spojrzeli na Obie€єy€ѕwiata i ze zdumieniem zobaczyli, €єe twarz mu si€і !€ѕci€ѓgn€і€љa bole€ѕnie, a r€іce zacisn€ѓ€љ kurczowo na por€іczach fotela. W pokoju !by€љo bardzo cicho, €ѕwiat€љo jak!gdyby zm€іtnia€љo. Obie€єy€ѕwiat siedzia€љ chwil€і, nieprzytomnymi oczyma wpatrzony w jak€ѓ€ѕ odleg€љ€ѓ !przesz€љo€ѕ€ј, a mo€єe ws€љuchanyw najdalsze odg€љosy nocy. - Ach, tak! - wykrzykn€ѓ€љ wreszcie przecieraj€ѓc d€љoni€ѓ czo€љo. - Mo€єe wi€іcej wiem o waszych prze€ѕladowcach ni€є #wy. Boicie si€і ich, ale nie do€ѕ€јjeszcze. Jutro musicie st€ѓd ucieka€ј, je€ѕli si€і uda. Obie€єy€ѕwiat poka€єe wam €ѕcie€єki, kt€ђrymi ma€љo kto chodzi. We€їmiecie go z sob€ѓ? Zaleg€љo ci€і€єkie milczenie. Frodo nie odpowiada€љ, w rozterce zw€ѓtpienia i strachu. Sam chmurnie patrza€љ w twarz swego pana, w ko€ќcu wybuchn€ѓ€љ: - Za pozwoleniem, panie !Frodo, ja bym si€і nie zgodzi€љ! Ten cz€љowiek ostrzega nas i powiada: strze€єcie si€і! Na to zgoda, ale zacznijmy od tego, €єeby si€і jego strzec. Przyszed€љ tu z pustkowi, a nic dobrego nigdy nie s€љysza€љem o przybyszach stamt€ѓd. Co€ѕ wie,to jasne, wi€іcej nawet, ni€єbym mu chcia€љ powiedzie€ј, ale to jeszcze nie racja, €єeby€ѕmy go brali za przewodnika i pozwolili si€і prowadzi€ј w jakie€ѕ ciemne k€ѓty, gdzie nie ma znik€ѓd ratunku, jak sam m€ђwi. !Pippin kr€іci€љ si€і na krze€ѕle zmieszany. Obie€єy€ѕwiat nie replikowa€љ Samowi, ale przenikliwy wzrok zwr€ђci€љ na Froda. Pod tym wejrzeniem Frodo odwr€ђci€љ oczy. - Nie - powiedzia€љ. - Nie &zgadzam si€і. My€ѕl€і... my€ѕl€і, €єe nie jeste€ѕ tym, za kogo si€і podajesz. Na pocz€ѓtku m€ђwi€љe€ѕ ze mn€ѓ tak, jak !m€ђwi€ѓ ludzie z Bree, ale teraz g€љos ci si€і zmieni€љ. Sam ma racj€і: nie rozumiem, jak mo€єesz radzi€ј nam wielk€ѓ ostro€єno€ѕ€ј, a jednocze€ѕnie €є€ѓda€ј, €єeby€ѕmy tobie zawierzyli na s€љowo. Dlaczego si€і maskujesz? Kim jeste€ѕ? Co wiesz naprwd€і o moim... o mojej sprawie? I sk€ѓd to wiesz? - Nauka ostro€єno€ѕci, jak "widz€і, nie posz€љa w las - rzek€љObie€єy€ѕwiat z pos€іpnym u€ѕmiechem. - Ale co innego ostro€єno€ѕ€ј, a co innego #niezdolno€ѕ€ј do €ѕmia€љej decyzji.Nigdy o w€љasnych si€љach nie dojedziesz do Rivendell, nie masz innego wyboru, jak zaufa€ј mi. Musisz si€і zdecydowa€ј. Odpowiem na #cz€і€ѕ€ј twoich pyta€ќ, je€єeli to ci co€ѕ pomo€єe. Czemu€є jednakmia€љby€ѕ uwierzy€ј moim s€љowom, skoro nie ufasz temu,co ju€є powiedzia€љem? Mimo wszystko, powiem... W tej chwili rozleg€љo si€і pukanie do drzwi. Pan Butterbur zjawi€љ si€і ze €ѕwiecami w r€іku, a za nim Nobz dzbankami gor€ѓcej wody. Obie€єy€ѕwiat cofn€ѓ€љ si€і w najciemniejszy k€ѓt. - Przyszed€љem €єyczy€ј panom dobrej nocy - rzek€љ gospodarzstawiaj€ѓc €ѕwiece na stole. - Nob! Zanie€ѕ wod€і do sypialni. I pan Butterbur zamkn€ѓ€љ za sob€ѓ drzwi. - Tak si€і rzecz przedstawia - powiedzia€љ z wahaniem i trosk€ѓ w g€љosie. - Je€єeli nawarzy€љem piwa, to bardzo mi przykro, doprawdy. Ale jedno z drugim wszystko si€і pl€ѓcze, wiedz€ѓ panowie, jak to bywa, a ja mam tutaj istne urwanie g€љowy. W tym tygodniu jednak€єe to i owo, jak to m€ђwi€ѓ, tkn€і€љo mnie, €єem sobie przypomnia€љ, a mam nadziej€і, €єe nie poniewczasie.Widzi pan, prosi€љ mnie kto€ѕ, €єebym uwa€єa€љ na hobbit€ђw, coprzyjad€ѓ z Shire€§u, a szczeg€ђlnie na jednego, nazwiskiem Baggins. - A c€ђ€є to ma ze mn€ѓ wsp€ђlnego? - spyta€љ Frodo. - To ju€є pan wie lepiej ode mnie - znacz€ѓco odpar€љ gospodarz. - Nie wydam pana, ale powiedziano mi, €єe €ђw Baggins podr€ђ€єuje pod nazwiskiem Underhill, i opisanojego wygl€ѓd, a pasuje ten opisdo pana jak ula€љ, z pa€ќskim przeproszeniem. - Doprawdy! Jak€єe to €ђw hobbit mia€љ wygl€ѓda€ј? - przerwa€љ mu nierozwa€єnie Frodo. - Ma€љy grubas z rumianymi policzkami - o€ѕwiadczy€љ uroczy€ѕcie pan Butterbur. Pippin zachichota€љ, ale Sam !przyj€ѓ€љ to z oburzeniem. - €њToci, co prawda, niewiele pomo€єe, Barley - tak mi rzek€љ - bo wszyscy hobbici s€ѓ mniejwi€іcej tacy - ci€ѓgn€ѓ€љ pan Butterbur zerkaj€ѓc na Pippina - ale ten jest troch€і od innych wy€єszy, w€љosy ma !ja€ѕniejsze, a w brodzie do€љek; bardzo weso€љy, oczy mu si€і €ѕmiej€ѓ€ћ. Wybaczy pan, ale to on powiedzia€љ, nie ja. - Co to za on? Kto? - spyta€љ €єywo Frodo. - Ano Gandalf, prosz€і pana. !Czarodziej, jak m€ђwi€ѓ, ale dla mnie to bez znaczenia, bo to !m€ђj wielki przyjaciel. Co on ze !mn€ѓ zrobi teraz, jak si€і zn€ђw zjawi, poj€іcia nie mam; nie zdziwi€љbym si€і, gdyby mi piwo skisi€љ albo mnie samego w k€љod€і zamieni€љ. Troch€і jest #pr€іdki. No, ale co si€і sta€љo, tosi€і ju€є nie odstanie. "- A co si€і w€љa€ѕciwie sta€љo? - zapyta€љ Frodo, kt€ђrego ju€є niecierpliwi€љo, €єe Butterbur tak ko€љuje, zamiast m€ђwi€ј po prostu. - O czym to ja m€ђwi€љem? - rzek€љ gospodarz namy€ѕlaj€ѓc "si€і i prztykaj€ѓc palcami. - Aha!O Gandalfie. Wi€іc wszed€љ bez pukania do mojego pokoju, b€іdzie temu ze trzy miesi€ѓce. €њBarley - powiada - rano wyruszam w drog€і. Chcesz mi "wy€ѕwiadczy€ј przys€љug€і?€ћ A ja na to: €њWszystko, czego sobie€єyczysz€ћ. Wtedy on znowu: €њBardzo mi si€і €ѕpieszy i nie #zd€ѓ€є€і zaj€ѕ€ј do Shire€§u, a mamtam piln€ѓ wiadomo€ѕ€ј do "przes€љania. M€ђg€љby€ѕ znale€ї€ј pewnego pos€љa€ќca, kt€ђremu ufasz?€ћ €њMog€і - powiedzia€љem. - Wy€ѕl€і jutro albo najdalej pojutrze€ћ. €њJutro, nie p€ђ€їniej! - m€ђwi Gandalf. I da€љ mi ten list. - Adres ca€љkiem wyra€їny - doda€љ pan Butterbur !wyci€ѓgaj€ѓc list z kieszeni i z wolna, z niejak€ѓ dum€ѓ (ceni€љ sobie reputacj€і wykszta€љconego cz€љowieka) odczyta€љ: - €њPan Frodo Baggins, Bag End, Hobbiton, Shire€ћ. - List do mnie od Gandalfa! - krzykn€ѓ€љ Frodo. - Aha! - rzek€љ pan Butterbur. -Wi€іc si€і nazywasz Baggins? - Tak - odpar€љ Frodo. - Dawaj€єe mi ten list co pr€іdzeji wyt€љumacz si€і, czemu€ѕ go wcze€ѕniej nie pos€љa€љ. Po to chyba tu przyszed€љe€ѕ, chocia€єtrzeba przyzna€ј, €єe nie kwapi€љe€ѕ si€і zanadto. Nieborak pan Butterbur zdawa€љsi€і bardzo zafrasowany. - Racja, prosz€і pana - rzek€љ -i najmocniej za to przepraszam. Umieram ze strachu, jak pomy€ѕl€і, co Gandalf powie, je€єeli z tego jaka€ѕ bieda wyniknie. Ale nie przetrzymywa€љem listu umy€ѕlnie. Schowa€љem go w bezpieczne miejsce. Tamtego dnia ani nazajutrz, ani po dw€ђch dniach nikogo nie !mog€љem znale€ї€ј, kto by chcia€љi€ѕ€ј do Shire€§u, a z moich domownik€ђw €єaden od roboty #nie m€ђg€љ si€і oderwa€ј. No i tak jedno z drugim - wylecia€љo mi z pami€іci. Okropne mam tutaj urwanie g€љowy. Wszystko !zrobi€і, co b€іd€і m€ђg€љ, €єeby "ten b€љ€ѓd naprawi€ј, a je€єeli w czym€ѕ mog€і dopom€ђc, niech pan mn€ѓ rozporz€ѓdza. Zreszt€ѓlist listem, a Gandalfowi !jeszcze co€ѕ wi€іcej obieca€љem. €њBarley - powiada - ten m€ђj przyjaciel z Shire€§u pewnie wkr€ђtce b€іdzie t€іdy jecha€љ, mo€єe w kompanii. Przedstawi si€і jako pan Underhill. Zapami€іtaj! Ale nie zadawaj !mu €єadnych pyta€ќ. Je€єeli mnie !przy nim nie b€іdzie, mo€єe si€і znale€ї€ј w k€љopotach i potrzebowa€ј pomocy. Zr€ђb dla niego wszystko, co mo€єesz, a zyskasz sobie moj€ѓ $wdzi€іczno€ѕ€ј€ћ. Tak m€ђwi€љ. No i rzeczywi€ѕcie przyjecha€љe€ѕ tutaj, a wygl€ѓda mi na to, €єe k€љopot€ђw tak€єe ju€є tylko patrze€ј. - Co chcesz przez to powiedzie€ј? - spyta€љ Frodo. !- Jacy€ѕ czarni przepytuj€ѓ si€і o Bagginsa - odpar€љ gospodarz"zni€єaj€ѓc g€љos. - A je€єeli oni maj€ѓ dobre zamiary, to ja jestem hobbit. Kiedy pokazali si€і tu w poniedzia€љek, wszystkie psy wy€љy, a g€іsi g€іga€љy. To jaka€ѕ niesamowita historia. Przybieg€љ Nob i powiada, €єe dwaj czarni s€ѓ przed drzwiami i pytaj€ѓ o hobbita nazwiskiem Baggins. Nobowi w€љosy d€іba stan€і€љy nag€љowie. Wyprosi€љem tych czarnych, drzwi za nimi !zatrzasn€ѓ€љem. Ale s€љysza€љem, €єe powtarzali to samo pytanie wsz€іdzie, od domu do domu, a€є do Archet. Ten Stra€єnik, !Obie€єy€ѕwiat, tak€єe mnie bra€љ na spytki. Chcia€љ si€і tutaj koniecznie dosta€ј, zanim jeszcze poda€љem wam kolacj€і. - Chcia€љ! - odezwa€љ si€і znienacka Obie€єy€ѕwiat wyst€іpuj€ѓc naprz€ђd w kr€ѓg $€ѕwiat€љa. - I wielka szkoda, €єe€ѕ go nie dopu€ѕci€љ, Barlimanie, oszcz€іdzi€љby€ѕ wszystkim k€љopotu. Gospodarz wzdrygn€ѓ€љ si€і cz€ѓ€љ e jest zupe€љnie є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПНpц c я?ОV ) c R@П| c Е@Рћщ c AСф* c {AТђ5 S оA zaskoczony. - Ty tutaj! - krzykn€ѓ€љ. - Zawsze wyskakujesz, kiedy si€іnikt nie spodziewa. Czego tu szukasz? - Obie€єy€ѕwiat jest tutaj za moim pozwoleniem - !o€ѕwiadczy€љ Frodo. - Przyszed€љ zaofiarowa€ј mi pomoc. - No, twoja sprawa - powiedzia€љ pan Butterbur, nieufnie przygl€ѓdaj€ѓc si€і obcemu. - Ale na twoim miejscu nie brata€љbym si€і ze Stra€єnikami. - A z kim? - spyta€љ Obie€єy€ѕwiat. - Ze spasionym !ober€єyst€ѓ, kt€ђry tylko dlatego nie zapomnia€љ jeszcze, jak si€іnazywa, €єe go przez ca€љy dzie€ќ go€ѕcie wywo€љuj€ѓ po nazwisku? Ci hobbici nie mog€ѓprzecie€є ani kwaterowa€ј €њPodKucykiem€ћ na wieki, ani te€є zawr€ђci€ј do domu. Maj€ѓ przed sob€ѓ dalek€ѓ podr€ђ€є. Czy pojedziesz z nimi i obronisz ich od czarnych? - Ja? Wyjecha€ј z Bree? Nie, za €єadne skarby! - odpar€љ pan Butterbur, szczerze wystraszony. - Ale czemu€є !by€ѕcie nie mieli tu posiedzie€ј spokojnie przez jaki€ѕ czas? Coto wszystko znaczy? Czego !w€љa€ѕciwie szukaj€ѓ owi czarni? "Sk€ѓd si€і tu wzi€іli, chcia€љbym wiedzie€ј? - Niestety, nie wszystko mog€і ci wyja€ѕni€ј - rzek€љ Frodo. - Jestem znu€єony i bardzo !strapiony, a to d€љuga historia. Ale je€ѕli naprawd€і chcesz mi !pom€ђc, musz€і ci€і ostrzec, €єe sam tak€єe jeste€ѕ w niebezpiecze€ќstwie, p€ђki mniego€ѕcisz pod swoim dachem. To s€ѓ Czarni Je€їd€їcy. Nie wiem na pewno, przypuszczam jednak, €єe przybyli z... - Przybyli z Mordoru - €ѕciszaj€ѓc g€љos doko€ќczy€љ Obie€єy€ѕwiat. - Z Mordoru, Barlimanie, chyba ci ta nazwa co€ѕ m€ђwi! - Biada nam! - krzykn€ѓ€љ pan Butterbur bledn€ѓc; widocznie zna€љ t€і nazw€і dobrze. - To najgorsza z nowin, jakie za mojego €єycia dotar€љy do Bree. - Tak jest - potwierdzi€љ Frodo.- Czy wobec tego nadal chcesz mi pomaga€ј? !- Chc€і! - rzek€љ pan Butterbur. - Tym bardziej! Chocia€є nie wyobra€єam sobie, co taki !cz€љowiek jak ja mo€єe zdzia€љa€ј!przeciw... przeciw... - g€љos mu si€і za€љama€љ. - Przeciw Czarnemu W€љadcy - spokojnie powiedzia€љ Obie€єy€ѕwiat. - Niewiele mo€єesz zdzia€љa€ј, ale ka€єda pomoc jest cenna. Mo€єesz b€ѓd€ї co b€ѓd€ї zatrzyma€ј na dzisiejsz€ѓ noc w gospodzie pana Underhilla i zapomnie€ј o nazwisku Baggins, dop€ђki pan Underhill nie znajdzie si€і daleko st€ѓd. !- To oczywi€ѕcie zrobi€і - rzek€љButterbur. - Obawiam si€і jednak, €єe tamci bez mojej pomocy dowiedz€ѓ si€і o jego "obecno€ѕci. €ўle si€і sta€љo, €єe pan Baggins dzi€ѕ wieczorem €ѕci€ѓgn€ѓ€љ na siebie - !wyra€єaj€ѓc si€і naj€љagodniej - powszechn€ѓ uwag€і. Historia pana Bilba znana ju€є by€љa w Bree nie od wczoraj. Nawet m€ђj Nob co€ѕ nieco€ѕ skombinowa€љ w swojej ci€і€єkiejm€ђzgownicy, a przecie€є znajd€ѓ si€і w Bree sprytniejsi od niego. - No, c€ђ€є, miejmy nadziej€і, €єe je€їd€їcy nie zaraz tutaj wr€ђc€ѓ - rzek€љ Frodo. - Miejmy nadziej€і! - powt€ђrzy€љ Butterbur. - W ka€єdym za€ѕ razie, czy to duchy, czy nie duchy, ale €љatwo si€і €њPod Kucyka€ћ nie dostan€ѓ. Nie k€љopoczcie si€і przynajmniej do rana. Nob o niczym s€љ€ђwka nie pi€ѕnie. A p€ђki ja si€і jeszcze trzymam na nogach, €єaden czarnolud !nie przest€ѓpi tego progu. B€іd€іczuwa€љ razem z moimi domownikami przez ca€љ€ѓ noc, !ale wy lepiej prze€ѕpijcie si€і, p€ђki mo€єecie. - O €ѕwicie w ka€єdym razie musisz nas zbudzi€ј - rzek€љ Frodo. - Trzeba nam ruszy€ј jak najwcze€ѕniej. Prosimy o !€ѕniadanie na p€ђ€љ do si€ђdmej. - S€љucham pana. Przypilnuj€і wszystkiego! - odpar€љ gospodarz. - Dobranoc, panie Baggins... to jest Underhill, chcia€љem powiedzie€ј. !Dobranoc... Ale, ale! Gdzie€є to pa€ќski przyjaciel, pan Brandybuck? - Nie wiem - powiedzia€љ Frodo, tkni€іty nagle niepokojem. Zapomnieli o Meriadoku, a tymczasem noc zapad€љa g€љ€іboka. - Obawiam si€і, €єe nie ma go w domu. Wspomnia€љ co€ѕ, €єe p€ђjdzie zaczerpn€ѓ€ј €ѕwie€єego powietrza. - No, widz€і, €єe wam naprawd€іprzyda si€і opieka! Zachowujecie si€і jak na maj€ђwce! - rzek€љ Butterbur. - Musz€і co pr€іdzej zaryglowa€ј !ju€є teraz drzwi, ale zarz€ѓdz€і,€єeby pana Brandybucka wpuszczono, gdyby wr€ђci€љ. Po€ѕl€і zreszt€ѓ Noba, niech go poszuka. Dobranoc! - I pan "Butterbur wyni€ђs€љ si€і w ko€ќcu rzuciwszy jeszcze raz podejrzliwe spojrzenie na "Stra€єnika i pokr€іciwszy g€љow€ѓ. S€љyszeli jego oddalaj€ѓce si€і kroki w korytarzu. - No, jak€єe? - spyta€љ Obie€єy€ѕwiat. - Kiedy otworzysz ten list? !Frodo uwa€єnie zbada€љ piecz€і€ј,"nim j€ѓ prze€љama€љ. Nie ulega€љo w€ѓtpliwo€ѕci, €єe list by€љ od Gandalfa. Wewn€ѓtrz, energicznym, lecz zarazem pi€іknym charakterem Czarodzieja wypisane by€љy nast€іpuj€ѓce s€љowa: €њPOD ROZBRYKANYM KUCYKIEM€ћ BREE Dzie€ќ letniego przesilenia Rok wg Kalendarza Shire€§u 1418 Kochany Frodo! !Z€љe wie€ѕci mnie tu dosi€іg€љy. Musz€і natychmiast rusza€ј w $podr€ђ€є. Radz€і ci opu€ѕci€ј Shire co pr€іdzej, najp€ђ€їniej do !ko€ќca lipca. Wr€ђc€і jak zdo€љamnajspieszniej i dogoni€і ci€і, gdyby€ѕ przedtem wyjecha€љ. Je€єeli ci droga wypadnie przezBree, zostaw mi tutaj wiadomo€ѕ€ј. Gospodarzowi - Butterburowi - mo€єesz ufa€ј. Zapewne spotkasz na go€ѕci€ќcumojego przyjaciela: chudy, ciemnow€љosy, wysoki cz€љowiek, a zw€ѓ go Obie€єy€ѕwiatem. Zna on nasze sprawy i chce ci pom€ђc. Pod€ѓ€єaj do Rivendell. Mam nadziej€і, €єe si€і tam zobaczymy. Gdybym si€і nie zjawi€љ, s€љuchaj rad Elronda. Tw€ђj oddany, cho€ј w wielkim po€ѕpiechu Gandalf. P.S. Pod €єadnym pozorem nie u€єyj Go po raz wt€ђry! Nie podr€ђ€єuj nocami. P.P.S. Upewnij si€і, czy to naprawd€і Obie€єy€ѕwiat. Na $go€ѕci€ќcach w€љ€ђcz€ѓ si€і r€ђ€єne podejrzane typy. Prawdziwe imi€і Obie€єy€ѕwiata jest Aragorn. Nie ka€єde z€љoto jasno b€љyszczy, Nie ka€єdy b€љ€ѓdzi, kto w€іdruje, Nie ka€єd€ѓ si€љ€і staro€ѕ€ј zniszczy. "Korzeni w g€љ€іbi l€ђd nie skuje, Z popio€љ€ђw strzel€ѓ zn€ђw ogniska, !I mrok roz€ѕwietl€ѓ b€љyskawice. Z€љamany miecz sw€ѓ moc odzyska, "Kr€ђl tu€љacz wr€ђci na stolic€і. P.P.P.S. Licz€і, €єe Butterbur wy€ѕle ten list bez zw€љoki. To zacny cz€љowiek, ale w jego pami€іci jak w rupieciarni: najpilniej potrzebne rzeczy zawsze s€ѓ na dnie. Gdyby "przegapi€љ t€і spraw€і, upiek€і go€єywcem. Szcz€і€ѕliwej drogi! Frodo najpierw sam przeczyta€љ!list po cichu, z kolei poda€љ go Samowi i Pippinowi. - Stary Butterbur rzeczywi€ѕcie"narobi€љ zamieszania! - rzek€љ. - !Zas€љu€єy€љ na ro€єen. Gdybym ten"list dosta€љ w por€і, ju€є by€ѕmy pewnie dzi€ѕ siedzieli bezpiecznie w Rivendell. Ale cosi€і mog€љo przytrafi€ј Gandalfowi? Pisze tak, jakby rusza€љ na spotkanie wielkiego niebezpiecze€ќstwa. - Spotyka si€і z wielkim niebezpiecze€ќstwem stale ju€є od lat - powiedzia€љ Obie€єy€ѕwiat. Frodo obr€ђci€љ ku niemu wzrok izamy€ѕli€љ si€і nad drugim dopiskiem listu. - Dlaczego€ѕ mi od razu nie powiedzia€љ, €єe jeste€ѕ przyjacielem Gandalfa? - spyta€љ. - Nie traciliby€ѕmy pr€ђ€єno czasu. !- Tak s€ѓdzisz? A czy kt€ђry€ѕ z was uwierzy€љby mi przedtem? - odpar€љ Stra€єnik. - Nic nie wiedzia€љem o tym li€ѕcie. !My€ѕla€љem tylko, €єe musz€і was !sk€љoni€ј, by€ѕcie mi zaufali na s€љowo, bo inaczej nie b€іd€і m€ђg€љ wam pom€ђc. Nie chcia€љemte€є od pocz€ѓtku m€ђwi€ј wam ca€љej prawdy o sobie. Najpierwmusia€љem was dobrze wybada€јi upewni€ј si€і, z kim mam do czynienia. Nieprzyjaciel nieraz !ju€є zastawia€љ na mnie pu€љapki.Ale got€ђw by€љem wyzna€ј wam !wszystko, gdy ju€є pozb€іd€і si€іw€љasnych w€ѓtpliwo€ѕci. Co prawda - doda€љ z nieco wymuszonym €ѕmiechem - spodziewa€љem si€і, €єe mi uwierzycie na s€љowo. Cz€љowiek €ѕcigany czuje si€і cz€іsto tak zm€іczony nieufno€ѕci€ѓ, €єe !t€іskni za przyja€їni€ѓ. No, ale moja powierzchowno€ѕ€ј przemawia przeciw mnie. - To prawda... przynajmniej w "pierwszej chwili - za€ѕmia€љ si€і Pippin, kt€ђremu po przeczytaniu listu Gandalfa kamie€ќ spad€љ z serca. - Ale pozory myl€ѓ, jak powiadaj€ѓ w Shire. Zreszt€ѓ my sami b€іdziemy wkr€ђtce do ciebie podobni, jak sp€іdzimy kilka dni w rowach i pod €єywop€љotami. - Kilka dni ani kilka tygodni, ani nawet kilka lat w€іdr€ђwki po pustkowiach nie wystarczy,€єeby si€і upodobni€ј do Obie€єy€ѕwiata - odpar€љ. - Wcze€ѕniej by€ѕcie ducha wyzion€іli, chyba €єe ulepiono !was z twardszej gliny, ni€є si€і na oko wydaje. Pippin skapitulowa€љ, lecz Sam, nieprzejednany w dalszym ci€ѓgu, zerka€љ na obcego podejrzliwie. - Sk€ѓd mo€єemy mie€ј pewno€ѕ€ј,€єe to o tobie mowa w li€ѕcie Gandalfa? - spyta€љ. - Ty€ѕ o Gandalfie nie pisn€ѓ€љ s€љowa, !p€ђki nie przeczytali€ѕmy listu. Kto wie, czy nie grasz komedii i nie jeste€ѕ szpiegiem, kt€ђry chce nas wywie€ѕ€ј w pole. !Mo€єe€ѕ sprz€ѓtn€ѓ€љ prawdziwego "Obie€єy€ѕwiata i przebra€љ si€і w jego str€ђj? Co mi na to odpowiesz? - €e zuch z ciebie, Samie Gamgee - rzek€љ Obie€єy€ѕwiat -ale nic wi€іcej nie mog€і ci odpowiedzie€ј, niestety. Gdybym zabi€љ prawdziwego Obie€єy€ѕwiata, mog€љem przecie€є zabi€ј was tak€єe. I by€љbym to zrobi€љ nie gadaj€ѓc tak wiele. Gdybym chcia€љ !zrabowa€ј Pier€ѕcie€ќ, m€ђg€љbym was jeszcze w tej chwili pozabija€ј. Wsta€љ i nagle jakby ur€ђs€љ: w oczach zapali€љ mu si€і b€љysk !przenikliwy i w€љadczy. Odrzuci€љ p€љaszcz i r€іk€і po€љo€єy€љ na g€љowicy miecza, kt€ђry mia€љ u boku ukryty pod fa€љdami. Hobbici nie €ѕmieli bodaj drgn€ѓ€ј. Sam otworzy€љ usta i patrzy€љ na Obie€єy€ѕwiata os€љupia€љy. - Ale na szcz€і€ѕcie jestem prawdziwym Obie€єy€ѕwiatem - powiedzia€љ tamten, rozja€ѕniaj€ѓc nagle twarz u€ѕmiechem. - Nazywam si€і Aragorn, syn Arathorna, i b€іd€іwas broni€љ, cho€јby za cen€і €єycia. D€љugo trwa€љo milczenie. Wreszcie Frodo odezwa€љ si€і niepewnie: - Uwierzy€љem, €єe jeste€ѕ mi przyjacielem, zanim dosta€љem ten list - powiedzia€љ - a w ka€єdym razie chcia€љem w to wierzy€ј. Kilka razy w ci€ѓgu tego wieczora przerazi€љe€ѕ mnie, lecz nigdy tak, jak przera€єaj€ѓ s€љudzy Nieprzyjaciela... o ile mi wiadomo. S€ѓdz€і, €єe jego szpieg wygl€ѓda€љby... no, !wygl€ѓda€љby pi€іkniej z pozoru, ale czu€љoby si€і w nim szpetot€і... Nie wiem, czy dobrze to wyrazi€љem. - Rozumiem! - za€ѕmia€љ si€і Obie€єy€ѕwiat. - Ja wygl€ѓdam szpetnie, a czuje si€і we mnie pi€іkno! Czy tak? Nie ka€єde z€љoto jasno b€љyszczy, nie !ka€єdy b€љ€ѓdzi, kto w€іdruje... - A wi€іc to o tobie m€ђwi ten wiersz? - spyta€љ Frodo. - Nie mog€љem zgadn€ѓ€ј, do czego si€іte s€љowa odnosz€ѓ. Ale sk€ѓd !wiesz, €єe Gandalf je umie€ѕci€љ w swoim li€ѕcie, skoro go nie czyta€љe€ѕ? - Nie wiedzia€љem tego - odpar€љ Obie€єy€ѕwiat. - Nazywam si€і Aragorn, a ten wiersz zwi€ѓzany jest z moim imieniem. - Doby€љ miecza i zobaczyli ostrze z€љamane !poni€єej r€іkoje€ѕci. - Widzisz, Samie, nie na wiele zda si€і ten"miecz. Zbli€єa si€і jednak dzie€ќ,kiedy zostanie przekuty na nowo. Sam nic nie odpowiedzia€љ. - A teraz - ci€ѓgn€ѓ€љ #Obie€єy€ѕwiat - je€ѕli Sam si€і niesprzeciwi, zako€ќczmy na tym spraw€і. B€іd€і waszym przewodnikiem. Czeka nas jutro ci€і€єka droga. Je€єeli nawet uda nam si€і opu€ѕci€ј Bree bez przeszk€ђd, w€ѓtpi€і, czy wymkniemy si€і niepostrze€єenie. Postaram si€і wszak€єe zatrze€ј trop jak "najpr€іdzej. Znam par€і €ѕcie€єek opr€ђcz g€љ€ђwnej drogi. A jak tylko zmylimy po€ѕcig, skierujemy si€і na Wichrowy Czub. - Wichrowy Czub? - powt€ђrzy€љSam. - Co to takiego? - Wzg€ђrze na p€ђ€љnoc od go€ѕci€ќca, w po€љowie mniej "wi€іcej drogi st€ѓd do Rivendell. Widok z niego jest bardzo rozleg€љy, b€іdziemy mogli "rozejrze€ј si€і doko€љa. Gandalf, #je€ѕliby chcia€љ nas do€ѕcign€ѓ€ј, !szed€љby z pewno€ѕci€ѓ tamt€іdy. Za Wichrowym Czubem "zacznie si€і trudniejsza cz€і€ѕ€ј podr€ђ€єy, przyjdzie nam wybiera€ј mi€іdzy r€ђ€єnymi niebezpiecze€ќstwami. - Kiedy widzia€љe€ѕ ostatnio Gandalfa? - zagadn€ѓ€љ Frodo. - Czy wiesz, gdzie on przebywa i co porabia? - Nie wiem - odpar€љ Obie€єy€ѕwiat bardzo powa€єnie. - Wiosn€ѓ razem z nim przyszed€љem na zach€ђd. W ci€ѓgu kilku ostatnich lat cz€іsto pe€љni€љem stra€є na granicach Shire'u, kiedy Gandalf by€љ zaj€іty gdzie indziej. Rzadko pozostawia on ten kraj bez stra€єy. Spotkali€ѕmy si€і pierwszego maja u brodu Sarn, nad !Brandywin€ѓ. Powiedzia€љ mi, €єe za€љatwi€љ z tob€ѓ spraw€і pomy€ѕlnie i €єe w ko€ќcu wrze€ѕnia wyruszysz do Rivendell. Wiedz€ѓc, €єe Gandalf jest z tob€ѓ, oddali€љem si€і z tych stron w swoich osobistych interesach. "Okazuje si€і, €єe €їle zrobi€љem, !bo ni by€љem pod r€іk€ѓ, €єeby mu dopom€ђc, kiedy dosta€љ jakie€ѕ z€љe nowiny. Pierwszy raz, odk€ѓd znam Gandalfa, jestem o niego niespokojny. Nawet $je€єeli nie m€ђg€љ si€і stawi€ј sam,powinni€ѕmy mie€ј o nim wiadomo€ѕci. Jaki€ѕ czas temu, gdy tu powr€ђci€љem, dosz€љy "mnie z€љe wie€ѕci. Rozesz€љa si€і szeroko pog€љoska, €єe Gandalf #zagin€ѓ€љ i €єe po drogach kr€іc€ѓ "si€і je€їd€їcy. M€ђwi€љy mi o tym elfy z plemienia Gildora. One #te€є p€ђ€їniej da€љy mi zna€ј, €єe wyruszyli€ѕcie z domu, ale na pr€ђ€єno czeka€љem potem na !wie€ѕ€ј, €єe ju€є opu€ѕcili€ѕcie Buckland. Czatowa€љem wi€іc naWschodnim Go€ѕci€ќcu, pe€љen niepokoju. - Czy my€ѕlisz, €єe Czarni Je€їd€їcy maj€ѓ co€ѕ wsp€ђlnego !z... z nieobecno€ѕci€ѓ Gandalfa? - spyta€љ Frodo. - Nie wyobra€єam sobie, €єeby co€ѕ innego mog€љo go zatrzyma€ј, chyba sam Nieprzyjaciel - odpar€љ Obie€єy€ѕwiat. - Nie tra€јmy jednak nadziei! Gandalf jest pot€і€єniejszy, ni€є si€і zdaje wam, hobbitom z Shire'u; na "og€ђ€љ dostrzegali€ѕcie tylko jego€єarty i zabawki. Ale ta nasza wyprawa b€іdzie najwi€іkszym z dzie€љ Gandalfa. Pippin ziewn€ѓ€љ. - Przepraszam - rzek€љ - ale jestem €ѕmiertelnie zm€іczony. Mimo wszelkich niebezpiecze€ќstw i zmartwie€ќ,$musz€і i€ѕ€ј do €љ€ђ€єka, bo inaczejusn€і tu, w fotelu. Gdzie si€і podzia€љ ten niem€ѓdry Merry? To by mnie ju€є dobi€љo, !gdyby€ѕmy musieli teraz wyj€ѕ€ј ipo nocy szuka€ј w ciemno€ѕciach. Ledwie to powiedzia€љ, gdzie€ѕ "w g€љ€іbi domu trzasn€і€љy drzwi, a potem w korytarzu zadudni€љy szybkie kroki. Wpad€љMerry, a za nim Nob. Merry pospiesznie zamkn€ѓ€љ #drzwi i opar€љ si€і o nie plecami. "Przez chwil€і nie m€ђg€љ z€љapa€ј tchu. Przyjaciele patrzyli na niego przera€єeni. Wreszcie Merry przem€ђwi€љ zdyszanym g€љosem: - Frodo, widzia€љem ich. Widzia€љem Czarnych Je€їd€їc€ђw!- Czarnych Je€їd€їc€ђw! - krzykn€ѓ€љ Frodo. - Gdzie? - Tutaj. W miasteczku. Przesiedzia€љem w pokoju z !godzin€і, ale €єe was d€љugo nie by€љo wida€ј, wyszed€љem na ma€љy spacer. Ju€є wraca€љem, nim jednak znalaz€љem si€і na o€ѕwietlonym dziedzi€ќcu, stan€ѓ€љem, €єeby spojrze€ј w gwiazdy. I nagle dreszcz mnie !przebieg€љ, wyczu€љem, €єe ko€љo mnie pe€љznie jaki€ѕ okropny stw€ђr: jakby ciemniejszy cie€ќ $w€ѕr€ђd cieni€ђw przeczo€љga€љ si€і w poprzek drogi, tu€є poza !kr€іgiem €ѕwiat€љa padaj€ѓcego z $latarni. bez szmeru w€ѕlizn€ѓ€љ si€іnatychmiast w ciemno€ѕ€ј. Nie by€љ to ko€ќ. - W kt€ђr€ѓ stron€і poszed€љ? - spyta€љ nagle i ostro Obie€єy€ѕwiat. Merry wzdrygn€ѓ€љ si€і, teraz dopiero spostrzegaj€ѓc w€ѕr€ђd przyjaci€ђ€љ obcego cz€љowieka. !- Mo€єesz m€ђwi€ј - rzek€љ Frodo.- To przyjaciel Gandalfa. P€ђ€їniej ci wszystko wyt€љumacz€і. - Skierowa€љ si€і jak gdyby w g€ђr€і go€ѕci€ќca, na wsch€ђd - ci€ѓgn€ѓ€љ Merry dalej. - #Pr€ђbowa€љem go €ѕciga€ј. Znikn€ѓ€љmi zaraz z oczu, ale min€ѓ€љem zakr€іt i doszed€љem a€є do ostatniego domu przy drodze. !Obie€єy€ѕwiat spojrza€љ na niego z uznaniem. !- Jeste€ѕ odwa€єny - rzek€љ - ale!zachowa€љe€ѕ si€і lekkomy€ѕlnie. - Nie wiem - powiedzia€љ Merry."- Nie zdaje mi si€і, bym dzia€љa€љ odwa€єnie albo lekkomy€ѕlnie. Poprostu nie mog€љem nic innego zrobi€ј. Jakby mnie co€ѕ tam ci€ѓgn€і€љo. W ka€єdym razie poszed€љem i niespodzianie us€љysza€љem g€љosy zza €єywop€љotu. Jeden z tych g€љos€ђw brzmia€љ jak pomruk, drugi jak szept czy nawet syk.$S€љ€ђw nie mog€љem rozr€ђ€єni€ј. Niepodsun€ѓ€љem si€і bli€єej, bo zacz€ѓ€љem nagle dygota€ј na !ca€љym ciele. Przerazi€љem si€і, !zawr€ђci€љem, chcia€љem umkn€ѓ€ј do gospody, kiedy znienacka co€ѕ stan€і€љo za moimi plecami i... pad€љem na ziemi€і. - I ja go tak znalaz€љem - uzupe€љni€љ relacj€і Nob. - Pan Butterbur pos€љa€љ mnie z latarni€ѓ. Poszed€љem najpierw do Zachodniej Bramy, potem zawr€ђci€љem ku Wschodniej. jako€ѕ niedaleko od domu Billa Ferny wyda€љo mi si€і, €єe co€ѕ cz€ѓ€љ e jest zupe€љnie є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBУ€d c 1BФф & ”BХхѕ c €КBЦкb c CЧ<&: c €CШv1ј c уCЩn< FDle€єy na drodze. Przysi€ѓc nie !przysi€іgn€і, ale wygl€ѓda€љo to tak, jakby dw€ђch schylonych $ludzi usi€љowa€љo co€ѕ d€їwign€ѓ€ј zziemi. Krzykn€ѓ€љem, ale kiedy dobieg€љem do tego miejsca, !nie by€љo ju€є ani €ѕladu tamtychdw€ђch, tylko pan Brandybuck #le€єa€љ przy drodze i jakby spa€љ. #Potrz€ѓsn€ѓ€љem nim, ockn€ѓ€љ si€і "i m€ђwi: "My€ѕla€љem, €єe wpad€љem"do g€љ€іbokiej wody". By€љ jaki€ѕ dziwny i ledwie go rozbudzi€љem, zaraz pogna€љ jakzaj€ѓc tu, do gospody. !- Boj€і si€і, to prawda - rzek€љ Merry. - Chocia€є nie wiem, co m€ђwi€љem Nobowi. Mia€љem straszny sen, ale go nie pami€іtam. Za€љama€љem si€і zupe€љnie. Nie mam poj€іcia, co mnie ogarn€і€љo. - Ale ja wiem - rzek€љ Obie€єy€ѕwiat. - Ogarn€ѓ€љ ci€і Czarny Dech. Je€їd€їcy wida€ј zostawili konie za osiedlem i tajemnie w€ѕlizn€іli si€і przez Po€љudniow€ѓ Bram€і z powrotem.teraz ju€є dowiedzieli si€і najnowszych wiadomo€ѕci, skoro byli u Billa Ferny. Prawdopodobnie ten go€ѕ€ј z "po€љudnia by€љ te€є ich szpiegiem.!Mo€єe si€і co€ѕ zdarzy€ј jeszcze tej nocy, zanim opu€ѕcimy Bree.- Co takiego? - spyta€љ Merry. - Czy napadn€ѓ gospod€і? - Tego si€і nie spodziewam - !odpar€љ Obie€єy€ѕwiat. - Jeszcze nie wszyscy si€і tu zebrali. A zreszt€ѓ to do nich niepodobne.Najpot€і€єniejsi s€ѓ w ciemno€ѕciach i na pustkowiu. Nie napadn€ѓ otwarcie domu, pe€љnego ludzi i jasno o€ѕwietlonego, chyba w ostateczno€ѕci, ale jeszcze nieteraz, gdy mamy przed sob€ѓ wiele staj drogi przez Eriador. Ich si€љa opiera si€і jednak na terrorze i ju€є chwycili w jego szpony kilku mieszka€ќc€ђw Bree. Tych mieszka€ќc€ђw podjudz€ѓ do jakiej€ѕ zbrodni. Pewnie to b€іdzie Bill Ferny, paru cudzoziemc€ђw, mo€єe od€їwierny. Rozmawiali z nim w poniedzia€љek pod Zachodni€ѓ Bram€ѓ. Od€їwierny by€љ blady i trz€ѓs€љ si€і ze strachu po tej rozmowie. - Jak si€і zdaje, zewsz€ѓd !okr€ѓ€єaj€ѓ nas wrogowie - rzek€љFrodo. - Co robi€ј? - Zosta€ј tutaj, nie nocowa€ј w!sypialni! Z pewno€ѕci€ѓ wiedz€ѓ, kt€ђry pok€ђj zajmujecie. Izby przeznaczone dla hobbit€ђw maj€ѓ okna od p€ђ€љnocy i tu€є nad ziemi€ѓ. Zostaniemy tu wszyscy razem i zabarykadujemy drzwi i okno. Najpierw jednak Nob pomo€єe !mi €ѕci€ѓgn€ѓ€ј tu wasze rzeczy. Kiedy Obie€єy€ѕwiat wyszed€љ, Frodo pokr€ђtce opowiedzia€љ Meriadokowi o wszystkim, co !si€і zdarzy€љo po kolacji. Merry jeszcze by€љ zaj€іty odczytywaniem i rozwa€єaniem listu Gandalfa, gdy Stra€єnik i Nob powr€ђcili. - A wi€іc, prosz€і pan€ђw - oznajmi€љ Nob - rozburzy€љem po€ѕciel i w ka€єdym €љ€ђ€єku u€љo€єy€љem wa€љek po€ѕrodku. A pa€ќsk€ѓ g€љow€і, panie Bag... panie Underhill, pi€іknie uwin€ѓ€љem z br€ѓzowej we€љnianej wycieraczki - doda€љze €ѕmiechem. - B€іdzie jak €єywa - rzek€љ. - !Ale co si€і stanie, je€ѕli tamci poznaj€ѓ si€і na maskaradzie? - Zobaczymy! - powiedzia€љ Obie€єy€ѕwiat. - Miejmy nadziej€і, €єe utrzymamy fortec€і do rana. - Dobranoc panom - rzek€љ Nobi poszed€љ do€љ€ѓczy€ј si€і do stra€єy czuwaj€ѓcej u wej€ѕcia gospody. Hobbici spi€іtrzyli swoje podr€ђ€єne worki i sprz€іt na pod€љodze saloniku. Zastawili drzwi niskim fotelem i zamkn€іliokno. Wygl€ѓdaj€ѓc przez nie, Frodo stwierdzi€љ, €єe noc jest pogodna. Sierp b€љyszcza€љ nad ramieniem wzg€ђrza Bree. Zabezpieczyli okno grubymi wewn€іtrznymi okiennicami i !zaci€ѓgn€іli szczelnie zas€љony. Obie€єy€ѕwiat poprawi€љ drwa na kominku i zdmuchn€ѓ€љ wszystkie €ѕwiece. "Hobbici u€љo€єyli si€і na kocach, nogami zwr€ђceni do paleniska, "ale Obie€єy€ѕwiat siad€љ w fotelu pod drzwiami. Chwil€і jeszcze gaw€іdzili, bo Merry stawia€љ mn€ђstwo pyta€ќ. !- Przeskoczy€љ przez ksi€і€єyc! -"chichota€љ owijaj€ѓc si€і w pled. %- Zb€љa€їni€љe€ѕ si€і, m€ђj Frodo! A "swoj€ѓ drog€ѓ €єa€љuj€і, €єe tego nie widzia€љem. Szanowni obywatele Bree b€іd€ѓ o tym zdarzeniu m€ђwi€ј przez nast€іpnych sto lat. - Mam nadziej€і! - rzek€љ Obie€єy€ѕwiat. Wreszcie umilkli wszyscy i hobbici jeden po drugim zapadli w sen. Rozdzia€љ 11 Sztylet w ciemno€ѕciach Gdy hobbici w gospodzie €њPod Rozbrykanym Kucykiem€ћ w Bree przygotowywali si€і do snu, nad Bucklandem zalega€љy "ciemno€ѕci, a mg€љa snu€љa si€і w rozpadlinach i nad rzek€ѓ. Dom w Ustroni sta€љ cichy. Grubas "Bolger ostro€єnie uchyli€љ drzwi iwyjrza€љ na dw€ђr. Przez ca€љy dzie€ќ l€іk r€ђs€љ w jego sercu coraz wi€іkszy, tak €єe wieczorem Grubas nie m€ђg€љ sobie znale€ї€ј miejsca ani ule€єe€ј w €љ€ђ€єku. W bezwietrznej nocnej ciszy #czai€љa si€і jaka€ѕ gro€їba. Grubaswpatrywa€љ si€і w pomrok€і i nagle zobaczy€љ czarny cie€ќ sun€ѓcy pod drzewami; furtka otwar€љa si€і jakby sama i zn€ђwzamkn€і€љa bez szmeru. Strach "chwyci€љ hobbita. Cofn€ѓ€љ si€і i d€љug€ѓ chwil€і sta€љ dr€є€ѓc w sieni. Wreszcie zatrzasn€ѓ€љ i zaryglowa€љ drzwi. Noc trwa€љa. Mi€іkko, ledwie dos€љyszalnie zadudni€љy na €ѕcie€єce kopyta przeprowadzanych chy€љkiem koni. Przy furtce zatrzyma€љy si€і, a trzy czarne postacie, #trzy cienie nocne w€ѕlizn€і€љy si€іdo ogrodu. Jeden podszed€љ do drzwi, dwa stan€і€љy po obu rogach domu. Zamarli tam niby cienie g€љaz€ђw, a tymczasem noc z wolna up€љywa€љa. Dom i nieruchome drzewa jakby na co€ѕ czeka€љy wstrzymuj€ѓc oddech. Lekki powiew &zaszele€ѕci€љ w€ѕr€ђd li€ѕci, gdzie€ѕ daleko zapia€љ kogut. Mija€љa zimna godzina przed€ѕwitu. !Posta€ј u drzwi poruszy€љa si€і, w ciemno€ѕciach tej nocy, bezksi€і€єycowej i bezgwiezdnej, b€љysn€і€љo dobyte ostrze, jakby kto€ѕ obna€єy€љ z os€љon lodowate €ѕwiate€љko. Pod g€љuchym, ale ci€і€єkim uderzeniem drzwi si€і zachwia€љy. - W imi€і Mordoru, otwiera€ј! - !zawo€љa€љ wysoki, gro€їny g€љos. Pod drugim uderzeniem drzwi #ust€ѓpi€љy i run€і€љy do wn€іtrza, !belki p€іk€љy, rygle prysn€і€љy. Czarne postacie b€љyskawicznieskoczy€љy do sieni. W tej samej sekundzie w€ѕr€ђd pobliskich drzew zagra€љ r€ђg. Jego g€љos rozdar€љ noc jak p€љomie€ќ buchaj€ѓcy ze szczytug€ђry. - Pobudka! Gore! Gore! Do broni! Grubas Bolger nie pr€ђ€єnowa€љ. Kiedy spostrzeg€љ czarne cienie sun€ѓce przez ogr€ђd, zrozumia€љod razu, €єe musi umkn€ѓ€ј !przed nimi albo zginie. Umkn€ѓ€љ wi€іc przez tylne drzwiczki, a potem ogrodem i polem. Bieg€љ !mil€і z ok€љadem, nim dotar€љ do najbli€єszego domu i tam pad€љ na progu. - Nie, nie, nie! - krzycza€љ. - Nie, to nie ja! Ja go nie mam! D€љuga chwila up€љyn€і€љa, nim kto€ѕ zdo€љa€љ zrozumie€ј, o co mu chodzi. Wreszcie s€ѓsiedzi "poj€іli, €єe wr€ђg wdar€љ si€і do Bucklandu, €єe jaka€ѕ straszna napa€ѕ€ј ze Starego Lasu zaskoczy€љa kraj. A wtedy zacz€іli dzia€љa€ј nie trac€ѓc d€љu€єej ani chwili. Gore, gore, gore! Brandybuckowie grali na rogu pobudk€і alarmow€ѓ, kt€ђr€ѓ ostatni raz s€љyszano tutaj sto lat temu, kiedy to w srog€ѓ zim€і bia€љe wilki przesz€љy granic€і po zamarzni€іtej Brandywinie. Pobudka! Pobudka! Z daleka odezwa€љy si€і w !odpowiedzi inne rogi. Alarm si€і szerzy€љ. Czarne postacie wybieg€љy z domu. Jedna z nichw p€іdzie upu€ѕci€љa na progu p€љaszcz Froda. Na €ѕcie€єce zn€ђw zadudni€љy kopyta, konie przesz€љy w galop i wkr€ђtce "t€іtent przegrzmia€љ i zgin€ѓ€љ w ciemno€ѕciach. Wok€ђ€љ Ustroni gra€љy rogi, rozlega€љa si€і wrzawa i tupot spiesznych krok€ђw. Ale Czarni Je€їd€їcy umkn€іli jak burza w stron€і P€ђ€љnocnej Bramy. Niech sobie poha€љasuj€ѓ ma€љe hobbity! "Sauron zajmie si€і nimi p€ђ€їniej.Je€їd€їcy mieli na razie inne !zadanie: wiedzieli ju€є, €єe dom w Ustroni jest pusty, €єe Pier€ѕcie€ќ wywieziono gdzie€ѕ dalej. Stratowali wart€і przy bramie i opu€ѕcili granic€і Shire€§u. Noc jeszcze by€љa wczesna, gdy Frodo ockn€ѓ€љ si€і nagle, jakby go zbudzi€љ jaki€ѕ szmer czy mo€єe czyja€ѕ obecno€ѕ€ј. !Zobaczy€љ Obie€єy€ѕwiata, kt€ђry czujnie wyprostowany siedzia€љw fotelu; w jego oczach "odbija€љ si€і blask p€љomieni, bo ogie€ќ na kominku, €ѕwie€єo wida€ј podsycony, pali€љ si€і jasno, ale Obie€єy€ѕwiat nie drgn€ѓ€љ, nie da€љ Frodowi €єadnego znaku. Frodo wkr€ђtce zn€ђw usn€ѓ€љ, lecz znowu szum wiatru i t€іtent galopuj€ѓcych koni zak€љ€ђci€љ mu sen. Wiatr jak gdyby wirowa€љ doko€љa domu i "wstrz€ѓsa€љ €ѕcianami, a gdzie€ѕ, bardzo daleko, kto€ѕ !rozpaczliwie d€ѓ€љ w r€ђg. Frodo otworzy€љ oczy i z podw€ђrka gospody dobieg€љo jego uszu weso€љe pianie koguta. "Obie€єy€ѕwiat rozsun€ѓ€љ zas€љony !i z €љoskotem pchn€ѓ€љ okiennice na o€ѕcie€є. Szary brzask wschodz€ѓcego dnia wype€љnia€љ pok€ђj, ch€љ€ђd ci€ѓgn€ѓ€љ od otwartego okna. Zbudziwszy hobbit€ђw, Obie€єy€ѕwiat zaprowadzi€љ ich zaraz do sypialni. Na jej widoku€ѕwiadomili sobie, jak dobrze zrobili s€љuchaj€ѓc rady tego przewodnika: wy€љamane okna trzaska€љy na wietrze, firanki €љopota€љy, €љ€ђ€єka by€љy w !straszliwym nie€љadzie, a wa€љki rozdarte poniewiera€љy si€і na ziemi; z br€ѓzowej we€љnianej wycieraczki zosta€љy tylko strz€іpy. Obie€єy€ѕwiat natychmiast pobieg€љ po gospodarza. Nieborak pan Butterbur mia€љ min€і zaspan€ѓ i przera€єon€ѓ. Nie zmru€єy€љ oka przez ca€љ€ѓ noc - jak twierdzi€љ - lecz nie s€љysza€љ €єadnych ha€љas€ђw. - W €єyciu mi si€і nic podobnego nie zdarzy€љo! - krzykn€ѓ€љ, wznosz€ѓc ze zgroz€ѓ ramiona. - €eby moi go€ѕcie niemogli sp€іdzi€ј nocy w swoich €љ€ђ€єkach! I takie porz€ѓdne wa€љki zniszczone, i wszystkie rzeczy! Do czego to dojdzie? !- Do ci€і€єkich czas€ђw - rzek€љ Obie€єy€ѕwiat. - Ale na razie odzyskasz spok€ђj, skoro nas si€і st€ѓd pozb€іdziesz. Wyje€єd€єamy natychmiast. Nie troszcz si€і o €ѕniadanie, byle co €љykniemy i przek€ѓsimy, nie siadaj€ѓc do sto€љu. Za par€і minut b€іdziemy spakowani. Pan Butterbur wybieg€љ, €єeby dopilnowa€ј siod€љania kuc€ђw i !przynie€ѕ€ј jak€ѓ€ѕ przek€ѓsk€і. Wr€ђci€љ jednak po chwili zrozpaczony. Kuce znikn€і€љy! !Kto€ѕ w nocy otworzy€љ stajni€і iwypusci€љ nie tylko kucyki Merry€§ego, lecz r€ђwnie€є wszystkie wierzchowce, jakie by€љy w gospodzie. Nowina przygn€іbi€љa Froda. Jak€єe mogli liczy€ј, €єe na w€љasnych nogach dostan€ѓ si€і do Rivendell, €ѕcigani przez nieprzyjaci€ђ€љ na koniach? R€ђwnie dobrze mogliby si€і wybiera€ј na ksi€і€єyc. Obie€єy€ѕwiat d€љug€ѓ chwil€і milcza€љ przygl€ѓdaj€ѓc si€і hobbitom tak, jakby wa€єy€љ ichsi€љy i odwag€і. - Kucyki nie pomog€љyby nam umkn€ѓ€ј przed ko€ќmi - powiedzia€љ wreszcie, jakby czytaj€ѓc w my€ѕlach Froda. - Tymi drogami, kt€ђre zamierzamwybiera€ј, niewiele wolniej !idzie si€і pieszo. Ja zreszt€ѓ i !tak mia€љem i€ѕ€ј. Martwi€і si€і tylko o prowiant i sprz€іt. Nigdzie po drodze st€ѓd do Rivendell nie dostaniemy nic dojedzenia pr€ђcz tego, co b€іdziemy mieli ze sob€ѓ. A trzeba wzi€ѓ€ј na zapas, bo !mo€єe si€і zdarzy€ј zw€љoka albo "konieczno€ѕ€ј na€љo€єenia drogi i zboczenia daleko od prostego szlaku. Ile gotowi jeste€ѕcie d€їwiga€ј na plecach? - Ile trzeba - odpar€љ Pippin; by€љ markotny, lecz usi€љowa€љ !wm€ђwi€ј sobie, €єe jest bardziejzahartowany, ni€є wygl€ѓda (i ni€є si€і czuje). - Ja mog€і d€їwiga€ј za dw€ђch -o€ѕwiadczy€љ zuchowato Sam. !- Czy nic si€і nie da zrobi€ј? - zwr€ђci€љ si€і Frodo do gospodarza. - Czy nie znalaz€љoby si€іwe wsi pary lub chocia€є jednego kuca, €єeby za€љadowa€ј baga€є? Nie mogliby€ѕmy ich najmowa€ј, ale kupiliby€ѕmy - doda€љ niepewnie,bo nie wiedzia€љ, czy mu starczy pieni€іdzy. - W€ѓtpi€і - odpar€љ strapiony pan Butterbur. - Tych kilka kucyk€ђw nadaj€ѓcych si€і pod wierzch, jakie Bree posiada, sta€љo w mojej stajni; te, jak wiadomo, zgin€і€љy. Poza tym zwierz€ѓt poci€ѓgowych, czy tokoni, czy kuc€ђw, jest u nas bardzo ma€љo i nikt nie ma ich na zbyciu. Ale zrobi€і, co si€і da. Po€ѕl€і Boba jak najspieszniej, €єeby przepyta€љ si€і wsz€іdzie. "- Tak - niech€іtnie zgodzi€љ si€і Obie€єy€ѕwiat. - Trzeba spr€ђbowa€ј. Obawiam si€і, €єe bez jednego przynajmniej kucyka nie damy sobie rady. To wszak€єe przekre€ѕla wszelkie nadzieje na wczesny "wymarsz i na wy€ѕli€їni€іcie si€і st€ѓd ukradkiem! Jak gdyby€ѕmy odtr€ѓbili sw€ђj odjazd. Niew€ѓtpliwie tego sobie w€љa€ѕnie tamci €єyczyli. - Jest w tym jednak okruch pociechy - rzek€љ Merry - a nawet, miejmy nadziej€і, wi€іcej ni€є okruch! Bo czekaj€ѓc na kuca mo€єemy spokojnie zasi€ѓ€ѕ€ј do €ѕniadania! Wo€љajcie zaraz Noba! Ostatecznie zmarudzili z g€ђr€ѓ trzy godziny. Bob wr€ђci€љ z #wiadomo€ѕci€ѓ, €єe ani z mi€љo€ѕci, ani z chciwo€ѕci nikt w okolicy nie chce sprzeda€ј konia lub kucyka, z jednym jedynym !wyj€ѓtkiem: Bill Ferny jest, jak !si€і zdaje, sk€љonny do rokowa€ќ.- To stara zag€љodzona szkapa - powiedzia€љ Bob - ale o ile dobrze znam Billa, on jej nie "odst€ѓpi taniej ni€є za potr€ђjn€ѓcen€і, bo wie, w jakim panowies€ѓ po€љo€єeniu. !- Bill Ferny? - spyta€љ Frodo. - Czy to aby nie nowy podst€іp? Mo€єe ta bestia ucieknie z powrotem do niego z ca€љym naszym dobytkiem albo pomo€єe nas wytropi€ј, czy co€ѕ w tym rodzaju. - Nie wiem - rzek€љ Obie€єy€ѕwiat - ale nie wyobra€єam sobie, €єeby jakiekolwiek zwierz€і, raz wyzwolone, zechcia€љo wr€ђci€ј !do tego cz€љowieka. My€ѕl€і, €єe to raczej dodatkowy pomys€љ €љaskawego pana Billa: zachcia€љo mu si€і powi€іkszy€ј jeszcze w ten spos€ђb zysk z ca€љej awantury. Boj€і si€і raczej tego, €єe to biedne stworzenie zdechnie lada chwila. Ale nie mamy wyboru. Ile on €є€ѓda? Bill Ferny €є€ѓda€љ dwunastu srebrnych groszy, co stanowi€љo co najmniej trzykrotn€ѓ cen€і kucyka w tych stronach. Kuc okaza€љ si€і ko€ѕcistym, zag€љodzonym, apatycznym zwierzakiem, ale zdycha€ј, jak si€і zdawa€љo, jeszcze nie zamierza€љ. Pan Butterbur za niego zap€љaci€љ i ofiarowa€љ Merry€§emu got€ђwk€ѓ osiemna€ѕcie srebrnych groszy jako odszkodowanie za stracone wierzchowce. By€љ cz€љowiekiem uczciwym i zamo€єnym - na miar€і tego kraju. Ale trzydzie€ѕci srebrnych groszy stanowi€љo dlaniego powa€єny ubytek, tym !bole€ѕniejszy do zniesienia, €єe to Bill Ferny go okpi€љ. Jak si€і okaza€љo, nie wyszed€љ na tym w ko€ќcu €їle. P€ђ€їniej bowiem wyja€ѕni€љo si€і, €єe naprawd€і skradziono jednego tylko konia. Inne zwierz€іta wyp€љoszono ze stajni czy mo€єe same w panice rozbieg€љy!si€і i po kilku dniach znaleziono!je b€љ€ѓkaj€ѓce si€і w r€ђ€єnych zak€ѓtkach Bree. Kucyki Merry€§ego uciek€љy na dobre, lecz da€љy dow€ђd wielkiego rozumu, bo skierowa€љy si€і na wydmy i odszuka€љy Pulpeta. Przeby€љy wi€іc czas jaki€ѕ pod opiek€ѓ Toma Bombadila i dobrze im si€і dzia€љo. Gdy jednak do uszu Toma dosz€љa wie€ѕ€ј o wydarzeniach w Bree, odes€љa€љ on kucyki panu Butterburowi, kt€ђry tym sposobem zyska€љ pi€і€ј pi€іknych wierzchowc€ђw za bardzo umiarkowan€ѓ cen€і. Kuce w Bree musia€љy ci€і€єej pracowa€ј, ale Bob obchodzi€љ si€і z nimi jak najlepiej. W ostatecznym obrachunku mo€єna by powiedzie€ј, €єe !wygra€љy szcz€і€ѕliwy los, skoro omin€і€љa je ponura i niebezpieczna wyprawa. Ale te€є nigdy nie pozna€љy Rivendell! Na razie jednak pan Butterbur nie wiedzia€љ jeszcze tego wszystkiego i uwa€єa€љ swoje pieni€ѓdze za stracone bezpowrotnie. Mia€љ ponadto inne k€љopoty. Gdy bowiem "pozostali go€ѕcie zbudzili si€і i dowiedzieli o napadzie na gospod€і, powsta€љ nie lada zam€іt. Podr€ђ€єni z po€љudnia, kt€ђrym zgin€і€љo kilka koni, g€љo€ѕno oskar€єali gospodarza, "p€ђki si€і nie wyda€љo, €єe jeden z ich w€љasnych kompan€ђw "znikn€ѓ€љ r€ђwnie€є tej nocy: nie kto inny, lecz zezowaty "wsp€ђlnik Billa Ferny. Zaraz te€є ca€љe podejrzenie spad€љo na niego. - Je€єeli zadajecie si€і z koniokradem i wprowadzacie go do mojego domu - rzek€љ z oburzeniem pan Butterbur - powinni€ѕcie z w€љasnej kiesy zap€љaci€ј wszystkie szkody, zamiast krzycze€ј na mnie. !Id€їcie i spytajcie Billa Ferny, gdzie si€і podziewa ten wasz szacowny przyjaciel. Nikt jednak nie przyznawa€љ si€іdo przyja€їni z zezowatym cz€љowiekiem i nikt nie m€ђg€љ sobie przypomnie€ј, gdzie i kiedy do€љ€ѓczy€љ si€і on do kompanii. Po €ѕniadaniu hobbici przepakowali worki i zgromadzili wi€іksze zapasy !przewiduj€ѓc podr€ђ€є d€љu€єsz€ѓ ni€є pierwotnie planowano. Dochodzi€љa ju€є godzina dziesi€ѓta, kiedy wreszcie !mogli ruszy€ј w drog€і. Ale o tej!porze ca€љe osiedle ju€є hucza€љopodnieceniem. Sztuczka Froda,zjawienie si€і Czarnych !Je€їd€їc€ђw, kradzie€є koni, a w dodatku wie€ѕ€ј, €єe Stra€єnik zwany Obie€єy€ѕwiatem po€љ€ѓczy€љ si€і z tajemniczymi hobbitami - wszystko to jest zupe€љnie є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПЪp c cDЫŠ ? c ЦDЬЩw c )EЭ@"љ c ŒEЮ9-1 c яEЯj8 C RFsk€љada€љo si€і na sensacj€і, kt€ђra mog€љa wype€љni€ј kilka ubogich w zdarzenia lat. !Wi€іkszo€ѕ€ј mieszka€ќc€ђw Bree iStaddle, a nawet sporo obywateli z Combe i Archet zgromadzi€љo si€і na drodze, €єeby zobaczy€ј wyje€єd€єaj€ѓcych hobbit€ђw. Go€ѕcie spod €њRozbrykanego Kucyka€ћ cisn€іli si€і w progu gospody i w jej oknach. Obie€єy€ѕwiat zmieni€љ plan i postanowi€љ wyj€ѕ€ј z Bree go€ѕci€ќcem. Jakakolwiek pr€ђba wymkni€іcia si€і na prze€љaj polami pogorszy€љaby tylko spraw€і: po€љowa tutejszej ludno€ѕci posz€љaby za nimi, €єeby si€і przekona€ј, jakie maj€ѓ zamiary i czy nie robi€ѓ !szk€ђd na ich polach. Po€єegnali Noba i Boba, podzi€іkowali serdecznie panu Butterburowi. - Mam nadziej€і - rzek€љ Frodo - €єe si€і jeszcze spotkamy w weselszych okoliczno€ѕciach. Bardzo bym chcia€љ sp€іdzi€ј jaki€ѕ czas spokojnie w twoim domu. Niespokojni, przygn€іbieni, ruszyli €ѕledzeni przez setki oczu. W t€љumie nie wszystkie twarze by€љy przyjazne, w€ѕr€ђd okrzyk€ђw nie wszystkie "€єyczliwe. Ale dla Obie€єy€ѕwiata wi€іkszo€ѕ€ј tutejszych obywateli €єywi€љa, jak wida€ј, respekt, bo ka€єdy, na kogo spojrza€љ, zamyka€љ usta i wycofywa€љ si€і co pr€іdzej. Obie€єy€ѕwiat szed€љ na czele wraz z Frodem, za nim Merry zPippinem, a na ko€ќcu Sam prowadzi€љ kucyka, kt€ђremu za€љadowano na grzbiet tyle !work€ђw, na ile mi€љosierdzie dlazwierz€іcia pozwala€љo. Kucyk jednak wygl€ѓda€љ ju€є mniej nieszcz€і€ѕliwie, jak gdyby zadowolony ze zmiany losu. !Sam w zamy€ѕleniu gryz€љ jab€љko.Mia€љ kieszenie wypchane jab€љkami dzi€іki po€єegnalnym darom Noba i Boba. - Nie ma jak jab€љka w marszu,a fajka na popasie - m€ђwi€љ Sam. - Ale zdaje si€і, €єe wkr€ђtce b€іd€і musia€љ wyrzec si€і obu tych przyjemno€ѕci. Hobbici nie zwracali uwagi na w€ѕcibskich, kt€ђrzy wygl€ѓdali zza drzwi, wytykali g€љowy zza mur€ђw i p€љot€ђw. Kiedy jednak zbli€єali si€і ju€є do bramy w drugim ko€ќcu osiedla, Frodo zauwa€єy€љ ciemny, zaniedbany dom ukryty za g€іstym €єywop€љotem: ostatni dom w Bree. W jednym z okien mign€і€љa mu smag€љa twarz z chytrymi, zezowatymi oczyma,lecz zaraz znikn€і€љa. €њA wi€іc tu si€і ukrywa ten !po€љudniowiec - pomy€ѕla€љ Frodo.- Wygl€ѓda mi niemal na goblina€ћ. Zza €єywop€љotu przypatrywa€љ si€і podr€ђ€єnym zuchwale inny m€і€єczyzna. Mia€љ krzaczaste czarne brwi i ciemne, gniewne oczy, a grube wargi skrzywione z€љo€ѕliwym u€ѕmiechem; €јmi€љ kr€ђtk€ѓ czarn€ѓ fajk€і. Gdy w€іdrowcy !mijali go, wyj€ѓ€љ z ust cybuch i splun€ѓ€љ. - Dzie€ќ dobry, D€љugonogi! - powiedzia€љ. - Wcze€ѕnie wsta€љe€ѕ. Znalaz€љe€ѕ sobie wreszcie nowych przyjaci€ђ€љ, co? Obie€єy€ѕwiat skin€ѓ€љ g€љow€ѓ, lecz nic nie odrzek€љ. - Dzie€ќ dobry, malcy! - zagadn€ѓ€љ tamten do hobbit€ђw.- Mam nadziej€і, €єe wiecie, kogo wzi€іli€ѕcie do kompanii? To Wiercipi€іta Obie€єy€ѕwiat wew€љasnej osobie! Co prawda znam te€є jego inne i mniej pi€іkne przezwiska. Pilnujcie si€і zw€љaszcza w nocy! A ty, Samie, nie dr€іcz mojego biednego, starego kucyka! - I splun€ѓ€љ znowu. Sam odwr€ђci€љ si€і €єywo. - A ty, Ferny - odpar€љ - zabierz st€ѓd pr€іdko swoj€ѓ !szpetn€ѓ g€іb€і, bo ci j€ѓ kto€ѕ jeszcze uszkodzi. - !Niespodzianie jab€љko strzeli€љo !z jego r€іki prosto w nos Billa, kt€ђry uchyli€љ si€і, ale poniewczasie. Zza €єywop€љotu bluzn€і€љy przekle€ќstwa. - Szkoda dobrego jab€љka - rzek€љz €єalem Sam i pomaszerowa€љ dalej. W ko€ќcu miasteczko zosta€љo za nimi. Gromada dzieciak€ђw eskortuj€ѓcych poch€ђd zm€іczy€љa si€і wreszcie i zawr€ђci€љa spod Po€љudniowej "Bramy. Hobbici min€іli j€ѓ i szli kilka mil go€ѕci€ќcem. Droga skr€іca€љa w lewo, zatacza€љa "€љuk okr€ѓ€єaj€ѓc wzg€ђrze Bree i spada€љa do€ѕ€ј stromo ku lasom na wschodzie. Podr€ђ€єni mieli teraz po lewej r€іce €љagodne, po€љudniowe stoki, na kt€ђrych rozsypane by€љy domy hobbickiego osiedla w Staddle; spogl€ѓdaj€ѓc ku p€ђ€љnocy !widzieli nad g€љ€іbok€ѓ kotlin€ѓ smugi dymu, wskazuj€ѓce, gdzie znajduje si€і Combe; "Archet kry€љo si€і dalej w k€іpie drzew. Droga sprowadzi€љa ich !w d€ђ€љ, wzg€ђrze Bree wznosi€љo si€і teraz za ich plecami, wysokie i brunatne, a przed nimi ukaza€љa si€і w€ѓska €ѕcie€єka odbiegaj€ѓca od go€ѕci€ќca ku p€ђ€љnocy. - Tu zejdziemy z otwartego traktu i zaszyjemy si€і w terenie - oznajmi€љ Obie€єy€ѕwiat. #- Byle€ѕmy nie szli €њna skr€ђty€ћ - rzek€љ Pippin. - Nasza poprzednia pr€ђba skr€ђcenia drogi przez lasy omal nie sko€ќczy€љa si€і katastrof€ѓ. - Ale wtedy mnie z wami nie by€љo - roze€ѕmia€љ si€і Obie€єy€ѕwiat. - Kto ze mn€ѓ drogi prostuje, ten w polu nie nocuje. Przepatrzy€љ uwa€єnie go€ѕciniec!przed sob€ѓ i za sob€ѓ. Nie by€љowida€ј nigdzie €єywego ducha. Szybko sprowadzi€љ hobbit€ђw wd€ђ€љ, ku le€ѕnej dolinie. Nie znaj€ѓc okolicy, domy€ѕlali si€і jednak, €єe przewodnik zamierza najpierw kierowa€ј si€і w stron€і Archet, potem jednak skr€іci€ј w prawo i obej€ѕ€ј wie€ѕ od wschodu, aby dalej mo€єliwie na wprost #przeby€ј dzik€ѓ krain€і dziel€ѓc€ѓ ich od Wichrowego Czuba. Tymsposobem - o ile by si€і plan uda€љ - oszcz€іdziliby sobie "sporo drogi, bo go€ѕciniec robi€љ wielk€ѓ p€іtl€і okr€ѓ€єaj€ѓc od po€љudnia Komarowe Bagnisko. Co prawda musieliby w€ђwczas przeby€ј moczary, kt€ђre Obie€єy€ѕwiat opisa€љ im wcale nie zach€іcaj€ѓco. Tymczasem wszak€єe marsz nieby€љ przykry. A nawet, gdyby nie gro€їne prze€єycia poprzedniej nocy, mo€єna by ten etap uzna€ј za najmilszy z ca€љej dotychczasowej podr€ђ€єy.#S€љo€ќce €ѕwieci€љo jasno, ale nie doskwiera€љo upa€љem. Lasy w dolinie jeszcze nie straci€љy #li€ѕci i mieni€љy si€і kolorami, a wydawa€љy si€і spokojne i tchn€ѓce zdrowiem. Obie€єy€ѕwiat bez wahania wybiera€љ drog€і, sami hobbici na pewno zab€љ€ѓkaliby si€і wkr€ђtce w€ѕr€ђd bocznych, krzy€єuj€ѓcych si€і €ѕcie€єek. Przewodnik kluczy€љ umy€ѕlnie, €єeby zmyli€ј po€ѕcig. #- Bill Ferny niechybnie €ѕledzi€љ, w kt€ђrym miejscu opu€ѕcili€ѕmy #go€ѕciniec - rzek€љ. - Nie my€ѕl€і jednak, by szed€љ za nami. Zna wprawdzie nie€їle okolic€і, ale wie, €єe nie mo€єe si€і ze mn€ѓ #mierzy€ј w lesie. Boj€і si€і tylko tego, €єe tamtym powie o nas. Bo tamci chyba s€ѓ niedaleko. !Je€єeli uwierz€ѓ, €єe idziemy do Archet, tym lepiej dla nas. Mo€єe dzi€іki zr€іczno€ѕci Obie€єy€ѕwiata, a mo€єe z innych przyczyn, do€ѕ€ј, €єe przez ca€љy dzie€ќ nie zobaczyli!€ѕladu ani nie us€љyszeli g€љosu €єywego stworzenia: ani dwunogiego - pr€ђcz ptak€ђw, ani czworonogiego - pr€ђcz jednego lisa i paru wiewi€ђrek. Nazajutrz skierowali si€і ju€є wyra€їnie na wsch€ђd, ale w dalszym ci€ѓgu otacza€љa ich cisza i spok€ђj. Trzeciego dnia od opuszczenia Bree wyszli z Zalesia. Od miejsca, w kt€ђrym skr€іcili z go€ѕci€ќca, teren #wci€ѓ€є opada€љ, a teraz znale€їli #si€і na rozleg€љej p€љaszczy€їnie, gdzie czeka€љy ich wi€іksze trudno€ѕci. Byli ju€є daleko za granicami Bree, na bezdro€єach"dzikiej krainy, zbli€єali si€і do Komarowego Bagniska. Mieli tu ju€є pod nogami grunt podwilg€љy, miejscami grz€ѓski, a tu i €ђwdzie trafiali na rozlewiska i wielkie k€іpy trzcin i sitowia, pe€љne €ѕwiergotu drobnego, schowanego w g€іstwinie ptactwa. Musieli bardzo ostro€єnie wybiera€ј drog€і, €єeby przej€ѕ€ј such€ѓ nog€ѓ, a zarazem nie zboczy€ј z wytkni€іtego kierunku. Zrazu "posuwali si€і do€ѕ€ј szybko, ale zka€єd€ѓ godzin€ѓ marsz stawa€љ si€і mozolniejszy i bardziej niebezpieczny. Moczary by€љy zwodnicze i zdradzieckie, "nawet Stra€єnik nie zna€љ w€ѕr€ђd zmiennych trz€іsawisk sta€љej #€ѕcie€єki i musia€љ jej za ka€єdym razem szuka€ј. W€іdrowc€ђw zacz€і€љy n€іka€ј muchy, w powietrzu zaroi€љo si€і od chmardrobniutkich komar€ђw, wciskaj€ѓcych si€і w r€іkawy, nogawki spodni i we w€љosy. - €ywcem mnie po€єeraj€ѓ! - krzycza€љ Pippin. - Komarowe Bagnisko! Wi€іcej tu komar€ђw ni€є wody. - Czym one si€і €єywi€ѓ, kiedy !nie maj€ѓ hobbit€ђw pod r€іk€ѓ? -!pyta€љ Sam drapi€ѓc si€і w kark. "Sp€іdzili bardzo niemi€љy dzie€ќ w pustej, brzydkiej okolicy. Ob€ђzrozbili na miejscu podmok€љym, zimnym, niewygodnym, a dokuczliwe owady nie da€љy im oka zmru€єy€ј. W trzcinach i "trawach gnie€їdzi€љy si€і jakie€ѕ szkaradne stworzenia, s€ѓdz€ѓcz g€љos€ђw gorsza odmiana "€ѕwierszczy. By€љy ich tysi€ѓce, a€јwierka€љy: €њskr€і€ј-kark, skr€і€ј-kark€ћ niezmordowanie przez ca€љ€ѓ noc, doprowadzaj€ѓc hobbit€ђw niemal do szale€ќstwa. Nast€іpny dzie€ќ - czwarty - nie przyni€ђs€љ wi€іkszej poprawy, a nocleg, r€ђwnie jak poprzedni, nie da€љ w€іdrowcom odpoczynku. €њSkr€іcikarki€ћ - jak je przezwa€љ Sam - wprawdzie zosta€љy za nimi, alekomary prze€ѕladowa€љy ich dalej. Frodo le€єa€љ zm€іczony, lecz niezdolny oka zmru€єy€ј, gdy nagle wyda€љo mu si€і, €єe w oddali na wschodzie niebo #roz€ѕwietla si€і dziwnie; €ѕwiat€љo"b€љysn€і€љo i zgas€љo kilka razy. !Nie m€ђg€љ to by€ј blask €ѕwitu, bo do rana by€љo jeszcze daleko. - Co to za €ѕwiat€љo? - spyta€љ "Obie€єy€ѕwiata, kt€ђry podni€ђs€љ si€і i sta€љ wpatrzony w noc. - Nie wiem - odpar€љ tamten. - Za daleko, €єeby cos rozezna€ј. Wygl€ѓda jak b€љyskawica strzelaj€ѓca ze szczytu pag€ђrka. !Frodo po€љo€єy€љ si€і zn€ђw, ale przez d€љug€ѓ chwile widzia€љ jeszcze bia€љe rozb€љyski, a na ich tle wysok€ѓ, czarn€ѓ sylwetk€і Obie€єy€ѕwiata !nas€љuchuj€ѓcego czujnie w€ѕr€ђd ciszy. Wreszcie hobbit zapad€љ w niespokojny sen. Pi€ѓtego dnia po kr€ђtkim marszu wydostali si€і w ko€ќcu spo€ѕr€ђd rozlewisk, sitowia i bagien. Teren przed nimi zn€ђw zacz€ѓ€љ si€і wznosi€ј. Na horyzoncie, u wschodu, dostrzegli pasmo wzg€ђrz. Jedno z nich, odosobnione w prawym ko€ќcu €љa€ќcucha, g€ђrowa€љo nad innymi. Jego wierzcho€љek mia€љ kszta€љt sp€љaszczonego nieco sto€єka. - To Wichrowy Czub - powiedzia€љ Obie€єy€ѕwiat. - Stary Go€ѕciniec, kt€ђry zostawili€ѕmy daleko po prawej r€іce, omija szczyt od po€љudniai przebiega nie opodal jego !podn€ђ€єy. Je€єeli p€ђjdziemy na wprost, b€іdziemy chyba jutro !w po€љudnie na miejscu. S€ѓdz€і, €єe trzeba si€і o to postara€ј. - Co masz na my€ѕli? - spyta€љ Frodo. - To, €єe wcale nie jestem pewien, co zastaniemy. G€ђra #le€єy troch€і za blisko go€ѕci€ќca.- Ale przecie€є mamy nadziej€і spotka€ј si€і tam z Gandalfem? - Owszem, lecz to s€љaba nadzieja. Nawet je€єeli Gandalf rzeczywi€ѕcie w€іdrowa€љ tym "szlakiem, m€ђg€љ omin€ѓ€ј Bree, a w takim razie nic nie wie o nas. Zreszt€ѓ by€љby to wyj€ѓtkowy przypadek, gdyby€ѕmy si€і w€љa€ѕnie w tym miejscu zeszli jednocze€ѕnie; bardziej prawdopodobne, €єe si€і rozminiemy. Ani dla niego, ani dla nas nie by€љoby bezpiecznie czeka€ј wzajem nasiebie zbyt d€љugo. Je€їd€їcy, je€єeli im si€і nie uda zdyba€ј nas na pustkowiu, zapewne tak€єe skieruj€ѓ si€і na Wichrowy Czub. Ze szczytu jest rozleg€љy widok na wszystkie strony. Kto wie, czymn€ђstwo tutejszych ptak€ђw i zwierz€ѓt nie widzi nas stamt€ѓd w tej chwili. A nie wszystkie ptaki zas€љuguj€ѓ na !zaufanie; s€ѓ te€є inni szpiedzy,znacznie gro€їniejsi. Hobbici z trwog€ѓ spojrzeli na odleg€љe wzg€ђrza. Sam popatrzy€љ w blade niebo, jakby"l€іkaj€ѓc si€і, €єe ju€є nad nimi &kr€ѓ€є€ѓ soko€љy albo or€љy i €ѕledz€ѓich bystrymi, nieprzyjaznymi oczyma. - Bardzo mi si€і zrobi€љo nieswojo po tym, co€ѕ powiedzia€љ - rzek€љ do Obie€єy€ѕwiata. - Co nam radzisz? - spyta€љ Frodo. - My€ѕl€і - z namys€љem, jakby niepewnie odpar€љ przewodnik -€єe najlepiej b€іdzie i€ѕ€ј mo€єliwie najprostsz€ѓ drog€ѓ kuwschodowi, €єeby dotrze€ј do wzg€ђrz, ale nie wprost na Wichrowy Czub. Znam tam "€ѕcie€єk€і biegn€ѓc€ѓ u podn€ђ€єy €љa€ќcucha. Zaprowadzi nas ona na Czub od p€ђ€љnocy, mniej otwartym stokiem. No, a potem zastanowimy si€і, co dalej robi€ј. Przez ca€љy dzie€ќ brn€іli naprz€ђd, p€ђki nie zapad€љ wczesny, zimny wiecz€ђr. Grunttu ju€є by€љ suchszy i mniej zaro€ѕni€іty, ale mg€љy i opary zalega€љy nad bagniskami, kt€ђrew€іdrowcy mieli za sob€ѓ. !Niekiedy odzywa€љ si€і piskliwie "i €єa€љo€ѕnie jaki€ѕ smutny ptak, lecz gdy czerwona tarcza s€љo€ќca z wolna skry€љa si€і w cieniu zachodu, ca€љy kraj !ogarn€і€љa g€љucha cisza. Hobbici my€ѕleli o mi€љym blasku zachoduprzesianym przez weso€љe oknaodleg€љego Bag End. P€ђ€їnym !popo€љudniem trafili na strumie€ќsp€љywaj€ѓcy ze wzg€ђrz i gin€ѓcy w rozlewiskach moczar€ђw; szli jego brzegiem !pod g€ђr€і, p€ђki trwa€љ dzie€ќ. Ciemno ju€є by€љo, gdy wreszcie zatrzymali si€і i rozbili ob€ђz nad strumieniem, pod skarla€љ€ѓ olch€ѓ. Na tle mrocznego nieba majaczy€љy im ju€є nagie, bezdrzewne zbocza wzg€ђrz. Tej nocy wystawili przy obozowisku wart€і, a przewodnik chyba wcale si€і !nie k€љad€љ. Ksi€і€єyc wzeszed€љ du€єy i we wcze€ѕniejszych godzinach nocnych zimna, siwa po€ѕwiata zalewa€љa krajobraz. Nazajutrz wyruszyli wkr€ђtce po wschodzie s€љo€ќca. Powietrze by€љo mro€їne, niebo blade, jasnob€љ€іkitne. Hobbici !czuli si€і ra€їni, jak po dobrze przespanej nocy. Przywykli ju€єdo d€љugich marsz€ђw po kr€ђtkich popasach - o wiele kr€ђtszych w ka€єdym razie, ni€єw Shire uznawano za niezb€іdne dla jakiego takiego pokrzepienia si€љ. Pippin twierdzi€љ, €єe Frodo wygl€ѓda teraz na dwakro€ј t€і€єszego hobbita ni€є dawniej. - A to dziwne - odpar€љ Frodo -#je€ѕli wzi€ѓ€ј pod uwag€і, €єe jestmnie dwa razy mniej. Spodziewam si€і, €єe kiedy€ѕ wreszcie przestan€і chudn€ѓ€ј, bo inaczej wkr€ђtce zamieni€і si€і w widmo. - Nie m€ђw takich rzeczy! - €єywo przerwa€љ mu Obie€єy€ѕwiat z niespodziewan€ѓ surowo€ѕci€ѓ. Wzg€ђrza si€і przybli€єy€љy. Tworzy€љy falisty grzebie€ќ, w wielu miejscach wznosz€ѓcy si€і!do tysi€ѓca bez ma€љa st€ђp, tu i€ђwdzie opadaj€ѓcy w doliny lubprze€љ€іcze, kt€ђre otwiera€љy drog€і do kraj€ђw po€љo€єonych na wsch€ђd od g€ђrskiego €љa€ќcucha. Hobbici dostrzegali ci€ѓgn€ѓce si€і wzd€љu€є grani szcz€ѓtki poros€љych zieleni€ѓ mur€ђw i fos, a w dolinach stercza€љy jeszcze ruiny dawnych kamiennych budowli. Wieczorem dotarli do podn€ђ€єy zachodnich stok€ђw i tu !zatrzymali si€і na nocleg. By€љa to noc pi€ѓtego pa€їdziernika, a od wyruszenia z Bree up€љyn€і€љo sze€ѕ€ј dni. Rankiem zobaczyli po raz pierwszy od wyj€ѕcia z Zalesia wyra€їn€ѓ drog€і. Skr€іcili w prawo i posuwali si€і ku "po€љudniowi. Droga bieg€љa kr€іto, jakby umy€ѕlnie klucz€ѓc, €єeby si€і skry€ј zar€ђwno przed obserwacj€ѓ ze szczyt€ђw, jak iz r€ђwniny, od zachodu. !Zanurza€љa si€і w le€ѕne parowy, wspina€љa si€і na strome skarpy,#a je€ѕli bieg€љa bardziej p€љaskim i otwartym terenem, os€љania€љy j€ѓ z obu stron ogromne g€љazy ikamienne usypiska, za kt€ђrymipodr€ђ€єni byli ukryci jak za p€љotem. - Ciekaw jestem, kto t€і €ѕcie€єk€і zbudowa€љ i w jakim celu? - rzek€љ Merry, gdy maszerowali takim korytarzem pod murem ze szczeg€ђlnie du€єych i ciasno skupionych "g€љaz€ђw. - nie bardzo mi si€і to podoba. Wygl€ѓda troch€і jakby... jakby kurhanowo. Czy na Wichrowym Czubie jest tak€єe kurhan? - Nie. Ani na Wichrowym Czubie, ani na €єadnym z tych wzg€ђrz nie na kurhan€ђw - !odpar€љ Obie€єy€ѕwiat. - Ludzie zzachodu nigdy tu nie mieszkali, jakkolwiek pod koniec swojej epoki bronili przez czas pewien tego €љa€ќcucha przeciw z€љym si€љom ci€ѓgn€ѓcym z Angmaru. Ta €ѕcie€єka €љ€ѓczy€љa twierdze biegn€ѓc pod obronnym murem. Ale znacznie dawniej, w pierwszych dniach P€ђ€љnocnegoKr€ђlestwa, zbudowano na Wichrowym Czubie ogromn€ѓ "wie€є€і stra€єnicz€ѓ i nazwano j€ѓAmon Sul. P€ђ€їniej stra€єnica sp€љon€і€љa i rozsypa€љa si€і w !gruzy, tak €єe dzi€ѕ zosta€љo po niej tylko koliste rumowisko, niby surowa korona na g€љowie starego wzg€ђrza. Ale niegdy€ѕ "by€љa to smuk€љa i pi€іkna wie€єa.Pono z niej w€љa€ѕnie Elendil wypatrywa€љ nadej€ѕcia Gil-galada z zachodu w czasach Ostatniego Sojuszu. Hobbici uwa€єnie popatrzyli na #Obie€єy€ѕwiata. Okaza€љo si€і, €єe zna histori€і dawnych lat nie gorzej ni€є €ѕcie€єki na pustkowiu. - Kim by€љ ten Gil-galad? - spyta€љ Merry. Niespodzianie €ѕciszony g€љos zacz€ѓ€љ szepta€ј: O kr€ђlu elf€ђw Gil-galadzie €piewano sm€іtn€ѓ pie€ѕ€ќ w gromadzie - Ostatni to monarch€ђw wz€ђr W kraju od Morza a€є do G€ђr. Miecz jego d€љugi, lanca lekka, !He€љm by€љo wida€ј ju€є z daleka - !A w srebrnej tarczy l€ѕni€љy wrazOdbite krocie z€љotych gwiazd. !Dzi€ѕ go ju€є nie ma, cho€ј by€љ tko to jest zupe€љnie є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBаpе c •FбE Н c јFв c [Gг! c ОGд-,> c !Hеk7G „H drzewiej - Gdzie si€і ukrywa - nikt z nas nie wie, Bo jego gwiazda pe€љna l€ѕnie€ќ W Mordoru spad€љa wieczny cie€ќ. Przyjaciele w zdumieniu #odwr€ђcili g€љowy, bo to by€љ g€љosSama. - M€ђw dalej - rzek€љ Merry. - Tylko tyle umiem - wyj€ѓka€љ czerwieni€ѓc si€і Sam. - Nauczy€љ mnie tego pan Bilbo, kiedy by€љem jeszcze ma€љym ch€љopcem. Nieraz mi takie historie opowiada€љ, bo wiedzia€љ, €єe strasznie lubi€і !s€љucha€ј o elfach. To pan Bilbo tak€єe nauczy€љ mnie czyta€ј i pisa€ј. Bardzo by€љ uczony nasz kochany stary pan Bilbo. Pisa€љ wiersze. Ten wiersz, kt€ђry wam powiedzia€љem, tak€єe on u€љo€єy€љ. - Nie wymy€ѕli€љ go sam - o€ѕwiadczy€љ Stra€єnik. - To cz€і€ѕ€ј ballady pod tytu€љem €њKoniec Gil-galada€ћ, w staro€єytnym j€іzyku. Bilbo widocznie j€ѓ przet€љumaczy€љ. Nic o tym nie wiedzia€љem. - By€љo wi€іcej zwrotek - doda€љSam - a wszystkie o kraju Mordor. Ale nie nauczy€љem si€і ich na pami€і€ј, bo mnie przejmowa€љy dreszczem. Nie my€ѕla€љem, €єe mnie te€є przypadnie tam w€іdrowa€ј. - Do Mordoru! - krzykn€ѓ€љ Pippin. - Mam nadziej€і, €єe do tego nie dojdzie. - Nie wymawiaj tak g€љo€ѕno tejnazwy! - rzek€љ Obie€єy€ѕwiat. !S€љo€ќce ju€є sta€љo wysoko, gdy wreszcie dotarli do !po€љudniowego ko€ќca €ѕcie€єki i ujrzeli przed sob€ѓ w bladym, prze€їroczystym €ѕwietle pa€їdziernikowej pogody szarozielony wa€љ, kt€ђry niby grobla prowadzi€љ na p€ђ€љnocny stok g€ђry. Postanowili wej€ѕ€ј na szczyt natychmiast, za "jasnego dnia. D€љu€єej kry€ј si€і nie by€љo sposobu, zostawa€љa "im tylko nadzieja, €єe nie €ѕledzi ich €єaden wr€ђg ani szpieg. Na "wzg€ђrzu nic si€і nie porusza€љo. "Je€ѕli nawet Gandalf by€љ gdzie€ѕ w pobli€єu, nie dawa€љ znaku €єycia. Na zachodnim ramieniu Wichrowego Czuba znale€їli zaciszn€ѓ kotlin€і, kt€ђrej dno mia€љo kszta€љt miski !wy€ѕcielonej traw€ѓ. Tu zostawiliSama i Pippina wraz z kucem i wszystkimi baga€єami. Obie€єy€ѕwiat natomiast, Frodo i Merry poszli dalej ku g€ђrze. Po p€ђ€љgodzinnej wspinaczce przewodnik pierwszy stan€ѓ€љ naszczycie, Frodo i Merry pod€ѓ€єali za nim zm€іczeni i zdyszani. Ostatnia stromizna by€љa uci€ѓ€єliwa i skalista. Na szczycie - tak jak Obie€єy€ѕwiat zapowiada€љ - ujrzeli szeroki pier€ѕcie€ќ kamieni, szcz€ѓtki dawnych mur€ђw wie€єy, dzi€ѕ rozsypane w gruz i poros€љe ju€є od wiek€ђw traw€ѓ. Ale po€ѕrodku "pi€іtrzy€љ si€і stos drobniejszychkamieni, sczernia€љych od ognia. Wok€ђ€љ dar€ќ by€љa wypalona do korzeni, a wsz€іdzie wewn€ѓtrz pier€ѕcieniaruin osmalona i zwi€іd€љa, jak gdyby p€љomie€ќ omi€ђt€љ ca€љy szczyt. Nie dostrzegali jednak nigdzie €ѕladu jakiejkolwiek !€єywej istoty. Kiedy stan€іli na skraju pier€ѕcienia ruin, roztoczy€љ si€і przed nimi w dole rozleg€љy widok na obszar przewa€єnie pusty i monotonny, urozmaicony jedynie na po€љudniu plam€ѓ lasu, za kt€ђrym tu i €ђwdzie przeb€љyskiwa€љa gdzie€ѕ daleko woda. U po€љudniowych podn€ђ€єy#g€ђr wi€љ si€і jak wst€ѓ€єka Stary Go€ѕciniec; wybiega€љ od !zachodu, kr€іci€љ to pod g€ђr€і, to w d€ђ€љ i nikn€ѓ€љ za ciemniej€ѓcym grzbietem na wschodzie. Go€ѕciniec by€љ pusty. Kieruj€ѓc wzrok za jego biegiem na wsch€ђd, hobbici zobaczyli g€ђry; ich bli€єsze podn€ђ€єa by€љy brunatne i ciemne, dalej rysowa€љy si€і wynio€ѕlejsze, szare sylwety, a zza nich wychyla€љy si€і strzeliste, bia€љe szczyty, b€љyskaj€ѓce w€ѕr€ђd ob€љok€ђw. "- No, doszli€ѕmy! - rzek€љ Merry. - Bardzo ponure i niego€ѕcinne miejsce. Ani wody, ani schronienia. Ani znaku od Gandalfa. Nie mam mu o prawda za z€љe, €єe si€і nie #zatrzyma€љ... je€ѕli rzeczywi€ѕcie by€љ tutaj. - Nie wiem - rzek€љ "Obie€єy€ѕwiat rozgl€ѓdaj€ѓc si€і wzamy€ѕleniu. - Nawet gdyby dopiero w dzie€ќ czy dwa po naszym wymarszu znalaz€љ si€і w Bree, m€ђg€љby tu przyby€ј wcze€ѕniej od nas. Umie "podr€ђ€єowa€ј szybko, je€ѕli czas $nagli. - Schyli€љ si€і i przyjrza€љ kamykowi le€є€ѓcemu na szczycie stosu. Kamyk by€љ "p€љaski i bielszy ni€є inne, jakbyunikn€ѓ€љ ognia. Obie€єy€ѕwiat wzi€ѓ€љ go do r€іki i zacz€ѓ€љ bada€ј obracaj€ѓc w palcach. - Kto€ѕ go musia€љ po€љo€єy€ј tu niedawno - rzek€љ. - Co my€ѕlicie o tych znakach? Na p€љaskim spodzie kamienia Frodo dostrzeg€љ jakie€ѕ wydrapane rysy: ‚‘‚’‚“‚”‚•‚–‚—‚˜‚™‚š‚›‚œ‚‚ž‚Ÿ‚ ‚Ё‚Ђ‚Ѓ‚Є‚Ѕ‚І‚Ї‚Ј‚Љ‚Њ‚Ћ‚Ќ‚­‚Ў‚Џ‚А‚Б‚‚ÂĂłƂǂИ‚ɂʂ˂̂͂΂ςЂтТ‚У‚Ф‚Х‚Ц‚Ч‚Ш‚Щ‚Ъ‚Ы‚Ь‚Э‚Ю‚Я‚а‚б‚в‚г‚д‚е‚ж‚з‚и‚й‚к‚л‚м‚н‚о‚п‚р - Widz€і jakby kresk€і, kropk€і,trzy kreski - powiedzia€љ. - Pierwsza kreska z lewej strony wygl€ѓda na runiczn€ѓ liter€і G z lekko naznaczonymi odga€љ€іzieniami - odpar€љ Obie€єy€ѕwiat. - Mo€єe to by€ј znak zostawiony przez Gandalfa, chocia€є pewno€ѕci codo tego nie ma. Zadrapania s€ѓ delikatne i niew€ѓtpliwie €ѕwie€єe. Ale znaki mog€ѓ by€ј r€ђwnie€є innego pochodzenia i wcale nie nas dotyczy€ј. Stra€єnicy, kt€ђrzy niekiedy tutaj bywaj€ѓ, cz€іsto u€єywaj€ѓrun€ђw. - Przypu€ѕ€јmy, €єe te znaki wydrapa€љ na kamieniu Gandalf. !C€ђ€є one by znaczy€љy? - spyta€љMerry. - S€ѓdz€і - odpowiedzia€љ !Obie€єy€ѕwiat - €єe nale€єa€љoby odczyta€ј G3, czyli €єe Gandalf by€љ tu trzeciego pa€їdziernika,to jest trzy dni temu. Mo€єna by te€є wywnioskowa€ј, €єe spieszy€љ si€і i €єe niebezpiecze€ќstwo by€љo blisko;dlatego nie mia€љ czasu i nie wa€єy€љ si€і pisa€ј wi€іcej i wyra€їniej. Ale w takim razie musimy zachowa€ј wielk€ѓ ostro€єno€ѕ€ј. - Cokolwiek m€ђwi€ѓ te znaki, chcia€љbym wiedzie€ј na pewno,€єe to Gandalf je zostawi€љ - odezwa€љ si€і Frodo. - Odetchn€ѓ€љbym spokojnie, gdybym wiedzia€љ, €єe Czarodziej znajduje si€і gdzie€ѕna tej drodze, przed nami czy te€є za nami. - Mo€єe - powiedzia€љ Obie€єy€ѕwiat. - Co do mnie, "s€ѓdz€і, €єe Gandalf by€љ tutaj i €єe by€љ w niebezpiecze€ќstwie. Widzimy €ѕlady spalenizny, a tomi przypomina b€љyski, kt€ђre przed trzema dniami zauwa€єyli€ѕmy noc€ѓ na !wschodzie. Domy€ѕlam si€і, €єe tuna szczycie zosta€љ !napadni€іty, ale jaki by€љ wynik walki - trudno zgadn€ѓ€ј. W ka€єdym razie tu ju€є go nie ma, wi€іc musimy sami sobie "radzi€ј i pod€ѓ€єa€ј do Rivendell jak si€і da. - Czy st€ѓd daleko do Rivendell? - spyta€љ Merry ze znu€єeniem rozgl€ѓdaj€ѓc si€і doko€љa. Ogl€ѓdany ze szczytu Wichrowego Czuba €ѕwiat zdawa€љ si€і bardzo wielki i bardzo dziki. - O ile wiem, nikt nie mierzy tej drogi na mile dalej ni€є do €њOpuszczonej Gospody€ћ, kt€ђra znajduje si€і o dzie€ќ marszu na wsch€ђd od Bree. Jedni m€ђwi€ѓ: !daleko, inni powiadaj€ѓ: blisko. Dziwna to droga, ka€єdy rad doj€ѕ€ј do celu, pr€іdzej czy p€ђ€їniej. Mog€і wam jednak !powiedzie€ј, ile czasu zaj€і€љobyto mnie, gdybym szed€љ przy pi€іknej pogodzie i nie napotka€љ przeszk€ђd: dwana€ѕciedni do Brodu Bruinen, gdzie go€ѕciniec przecina Grzmi€ѓc€ѓ Rzek€і, wyp€љywaj€ѓc€ѓ z Rivendell. Mamy oko€љo dw€ђch tygodni marszu przed sob€ѓ, bo nie s€ѓdz€і, by€ѕmy mogli i€ѕ€ј go€ѕci€ќcem. - Dwa tygodnie! - zawo€љa€љ #Frodo. - Ile€є mo€єe si€і zdarzy€ј w ci€ѓgu dw€ђch tygodni! - Bardzo du€єo - przyzna€љ Obie€єy€ѕwiat. Jaki€ѕ czas stali w milczeniu naszczycie wzg€ђrza, tu€є nad po€љudniowym skrajem. W tym pustkowiu Frodo po raz pierwszy w pe€љni u€ѕwiadomi€љ !sobie swoj€ѓ samotno€ѕ€ј i groz€і$po€љo€єenia. Gorzko €єa€љowa€љ, €єe los nie pozwoli€љ mu €єy€ј spokojnie w ukochanym Shire. Patrza€љ z g€ђry na nienawistny !go€ѕciniec, kt€ђry bieg€љ wstecz na zach€ђd, ku rodzinnemu krajowi. Nagle spostrzeg€љ na drodze dwa czarne punkciki posuwaj€ѓce si€і z wolna od wschodu na zach€ђd. Rozgl€ѓdaj€ѓc si€і pilnie zobaczy€љ trzy inne pe€љzn€ѓce zzachodu na spotkanie tamtych. Krzykn€ѓ€љ i chwyci€љ Stra€єnika za rami€і. - Patrz! - rzek€љ wskazuj€ѓc palcem. Obie€єy€ѕwiat b€љyskawicznie "rzuci€љ si€і na ziemi€і za wa€љem gruz€ђw i poci€ѓgn€ѓ€љ Froda za sob€ѓ. Merry pad€љ obok nich. - Co to? - spyta€љ szeptem. - Nie wiem, ale obawiam si€і najgorszego - odpar€љ Obie€єy€ѕwiat. !Z wolna poczo€љgali si€і zn€ђw naskraj ruin i wyjrzeli przez szpar€і mi€іdzy dwoma sp€іkanymi g€љazami. Powietrze by€љo ju€є teraz mniej przejrzyste, bo --po jasnym ranku - w po€љudnie nadci€ѓgn€і€љy od wschodu !chmury i dogoni€љy s€љo€ќce, gdy przechyli€љo si€і ku zachodowi. Trzy czarne punkty dostrzegaliwszyscy, lecz ani Frodo, ani Merry nie odr€ђ€єniali ich kszta€љt€ђw wyra€їnie. Mimo to przeczuwali, €єe tam, w dole, Czarni Je€їd€їcy gromadz€ѓ si€і !na go€ѕci€ќcu u podn€ђ€єa g€ђry. - Tak - rzek€љ Obie€єy€ѕwiat, kt€ђry maj€ѓc wzrok bystrzejszy nie m€ђg€љ o tym w€ѓtpi€ј. - Nieprzyjaciel jest tu€є. Pospiesznie wycofali si€і i "ze€ѕlizn€іli po p€ђ€љnocnym stoku !do kotlinki, w kt€ђrej zostawili przyjaci€ђ€љ. Sam i Peregrin tymczasem nie !pr€ђ€єnowali. Zbadali dok€љadnie kotlink€і i najbli€єsze zbocza. !Odkryli na stoku opodal €їr€ђd€љoczystej wody, a w jego pobli€єu €ѕlady st€ђp, do€ѕ€ј €ѕwie€єe, najdalej sprzed dw€ђch dni. W samej kotlince znale€їli €ѕlady ogniska oraz inne dowody, €єe kto€ѕ tu bardzo niedawno obozowa€љ przez kr€ђtki czas. Od strony szczytuna skraju kotliny stercza€љy skalne z€љomy. Sam znalaz€љ ukryty za nimi zapas drew, porz€ѓdnie zebranych w wi€ѓzki.- Ciekaw jestem, czy to stary Gandalf by€љ tutaj - powiedzia€љdo Pippina. - Bo ten, kto przygotowa€љ taki zapas, mia€љ chyba zamiar wr€ђci€ј. Obie€єy€ѕwiat €єywo zainteresowa€љ si€і odkryciami hobbit€ђw. - Szkoda, €єe si€і nie zatrzyma€љem i nie zbada€љem sam tej kotlinki - rzek€љ biegn€ѓc do €їr€ђd€љa, €єeby obejrze€ј €ѕlady st€ђp. - A wi€іc, jak si€і obawia€љem, Sam i Pippin zadeptali na wilgotnym gruncie wszystkie !€ѕlady, tak, €єe si€і zatar€љy i spl€ѓta€љy - o€ѕwiadczy€љ po powrocie. - Musieli tu niedawno by€ј Stra€єnicy. Oni tozostawili wi€ѓzki drew. S€ѓ jednak €ѕwie€єsze jeszcze "€ѕlady, kt€ђrych nie mogli zrobi€јStra€єnicy. W ka€єdym razie "rozr€ђ€єni€љem jeden €ѕlad, sprzeddw€ђch dni czy mo€єe wczorajszy, odcisk ci€і€єkich but€ђw. Jeden taki €ѕlad jest niew€ѓtpliwy. Co do innych nie mam pewno€ѕci, ale zdaje si€і, €єe by€љo tu kilka par n€ђg w grubych butach. - Umilk€љ i zamy€ѕli€љ si€і stroskany. Hobbitom ukaza€љy si€і w wyobra€їni postacie je€їd€їc€ђw w p€љaszczach i butach. Je€єeli prze€ѕladowcy znaj€ѓ t€і kotlink€і, niech€єe przewodnik zdecyduje si€і odej€ѕ€ј dok€ѓdkolwiek, a im pr€іdzej, tym lepiej! Sam z g€љ€іbok€ѓ niech€іci€ѓ patrza€љ na to !miejsce, odk€ѓd si€і dowiedzia€љ,€єe Nieprzyjaciel jest na go€ѕci€ќcu, ledwie o kilka mil st€ѓd. - Czy nie warto by, panie Obie€єy€ѕwiecie, wycofa€ј si€і !zaraz? - spyta€љ niecierpliwie. -Robi si€і p€ђ€їno, a ta dziura wcale mi si€і nie podoba. Sam nie wiem czemu, ale mnie tu strach oblatuje. - Tak, trzeba rzeczywi€ѕcie podj€ѓ€ј jak€ѓ€ѕ decyzj€і nie zwlekaj€ѓc - zgodzi€љ si€і Obie€єy€ѕwiat podnosz€ѓc wzrok ku niebu, €єeby si€і zorientowa€ј w porze dnia i pogodzie. - No, tak, Samie - "rzek€љ po chwili - mnie te€є si€і to miejsce nie podoba, ale nie przychodzi mi na my€ѕl €єadne "lepsze, kt€ђre da€љoby si€і przed noc€ѓ osi€ѓgn€ѓ€ј. Tu przynajmniej jeste€ѕmy na razie ukryci, ale gdyby€ѕmy ruszyli si€і, pewnie by nas szpiedzy wypatrzyli. Nie mogliby€ѕmy nic zrobi€ј, chyba !cofn€ѓ€ј si€і na p€ђ€љnoc po tej stronie €љa€ќcucha wzg€ђrz, gdzie teren jest mniej wi€іcej taki sam jak tutaj. Go€ѕciniec jest strze€єony, a musieliby€ѕmy!go przeci€ѓ€ј, gdyby€ѕmy chcieli !zaszy€ј si€і w zaro€ѕla dalej na "po€љudniu. Po p€ђ€љnocnej stronie go€ѕci€ќca za wzg€ђrzami na wiele mil ci€ѓgnie si€і kraj p€љaski i ods€љoni€іty. !- Czy je€їd€їcy widz€ѓ? - spyta€љMerry. - Bo zauwa€єy€љem, €єe zwykle, i to w bia€љy dzie€ќ, u€єywaj€ѓ raczej nosa ni€є oczu #i w€іsz€ѓ - je€ѕli mo€єna si€і tak wyrazi€ј. Mimo to kaza€љe€ѕ nam pa€ѕ€ј na ziemi€і, kiedy ich spostrzeg€љe€ѕ tam, w dole, a teraz m€ђwisz, €єe by nas wypatrzyli gdyby€ѕmy si€і pr€ђbowali ruszy€ј. - Zachowa€љem si€і nieostro€єniena szczycie - odpar€љ Obie€єy€ѕwiat. - Bardzo mi zale€єa€љo na odnalezieniu jakiego€ѕ znaku do Gandalfa, to jednak by€љ b€љ€ѓd, €єe we trzech weszli€ѕmy tam i stali tak d€љugo. Czarne konie maj€ѓ dobry wzrok, a zreszt€ѓ #je€їd€їcy pos€љuguj€ѓ si€і lud€їmi albo innymi stworzeniami jako szpiegami, mieli€ѕmy tego dow€ђd w Bree. Sami nie widz€ѓ jasnego €ѕwiat€љa tak jak my, lecz nasze postacie rzucaj€ѓ "na ich my€ѕli cie€ќ, kt€ђry tylko po€љudniowe s€љo€ќce rozprasza. W ciemno€ѕciach natomiast je€їd€їcy dostrzegaj€ѓ wiele r€ђ€єnych znak€ђw i rzeczy, dla nas niewidzialnych: dlatego noc€ѓ s€ѓ najgro€їniejsi. O ka€єdej za€ѕ porze czuj€ѓ w€іchem krew €єywych istot, po€є€ѓdaj€ѓ jej i nienawidz€ѓ zarazem. Maj€ѓ te€є inne zmys€љyni€є wzrok i w€іch. My te€є wyczuwamy obecno€ѕ€ј je€їd€їc€ђw: kiedy tu si€і #znale€їli€ѕmy, niepok€ђj zam€ѓci€љ nam serca, nim zobaczyli€ѕmy ich na drodze. Oni wyczuwaj€ѓ nasz€ѓ blisko€ѕ€ј jeszcze wyra€їniej. A w dodatku - Obie€єy€ѕwiat zni€єy€љ g€љos do szeptu - Pier€ѕcie€ќ ich przyci€ѓga. - A wi€іc nie ma ratunku? - !spyta€љ Frodo rozgl€ѓdaj€ѓc si€і #gor€ѓczkowo. - Je€єeli si€і rusz€і,zobacz€ѓ mnie i pochwyc€ѓ. "Je€єeli tu zostan€і, przyci€ѓgn€і ich do siebie. #Obie€єy€ѕwiat po€љo€єy€љ mu r€іk€і na ramieniu. - Zosta€љa jeszcze nadzieja - rzek€љ. - Nie jeste€ѕ sam. To drzewo, przygotowane do rozpalenia ogniska, mo€єemy uzna€ј za dobry znak. Marny tuznale€їli€ѕmy schron i nie do obrony, ale ogie€ќ zast€ѓpi jedno i drugie. Sauron umie pos€љugiwa€ј si€і ogniem, jak zreszt€ѓ ka€єdym innym !€ѕrodkiem, do z€љych cel€ђw, lecz#je€їd€їcy ognia nie lubi€ѓ i boj€ѓ "si€і tych, kt€ђrzy nim w€љadaj€ѓ. Ogie€ќ jest naszym sprzymierze€ќcem na pustkowiu. - Mo€єe - mrukn€ѓ€љ Sam - ale te€є trudno wyra€їniej oznajmi€јo naszej obecno€ѕci, chyba €єe !wprost krzykn€іliby€ѕmy: €њHola, tu jeste€ѕmy!€ћ W najbardziej ukrytym k€ѓcie, na dnie kotlinki rozpalili ognisko i zgotowali straw€і. Cienie ju€є si€і wyd€љu€єy€љy, poch€љodnia€љo. Hobbici nagle u€ѕwiadomili sobie, €єe s€ѓ okropnie g€љodni, bo od €ѕniadania nic w ustach nie !mieli, ale nie odwa€єyli si€і na sutsz€ѓ wieczerz€і. Mieli przed sob€ѓ kraj pustynny, zamieszkany jedynie przez ptaki i zwierz€іta, okolic€і "niego€ѕcinn€ѓ, kt€ђr€ѓ porzuci€љy wszystkie plemiona. Stra€єnicy zapuszczali si€і czasem poza "€љa€ќcuch wzg€ђrz, lecz by€љo ich niewielu i nigdy nie przebywali w tych stronach d€љugo. Inni podr€ђ€єni rzadko si€і trafiali albo te€є nale€єeli do istot, kt€ђrych lepiej nie spotyka€ј: #wa€љ€іsa€љy si€і niekiedy trolle z p€ђ€љnocnych dolin G€ђr Mglistych. Tylko go€ѕci€ќcem w€іdrowa€љ kto€ѕ czasem, !najcz€і€ѕciej krasnoludy, kt€ђre mia€љy w€љasne sprawy, a dla obcych sk€ѓpe by€љy w s€љowa i nieskore do pomocy. - Nie wiem, co zrobi€ј, €єeby nam prowiantu starczy€љo do ko€ќca - rzek€љ Frodo. - Ostatnimi dniami oszcz€іdzali€ѕmy bardzo, dzisiejszej kolacji te€є nikt uczt€ѓ by nie nazwa€љ, a mimo to zu€єyli€ѕmy ju€є wi€іcej "zapas€ђw, ni€є nale€єa€љo, je€ѕli pozosta€љy nam, skromnie licz€ѓc, dwa tygodnie marszu. - Na pustkowiu mo€єna znale€ї€јpo€єywienie - odpar€љ Obie€єy€ѕwiat. - Jagody, korzenie, zio€љa. W razie potrzeby umiem te€є co€ѕ upolowa€ј. P€ђki zima nie nadci€ѓgnie, g€љodu si€і nie l€іkajcie. Tylko €єe zbieranie "€єywno€ѕci i €љowy zajmuj€ѓ du€єo czasu i dodaj€ѓ trud€ђw, a my musimy si€і spieszy€ј. Zaci€ѕnijcie wi€іc pas€ђw, a pocieszajcie si€і nadziej€ѓ na zastawione sto€љy w domu Elronda. Z zapadni€іciem mroku zrobi€љo si€і jeszcze zimniej. Wygl€ѓdaj€ѓc nad kraw€іdzi€ѓ !kotlinki hobbici nie widzieli nicpr€ђcz szarego krajobrazu, szybko zanurzaj€ѓcego si€і w ciemno€ѕ€ј. Na niebo, zn€ђw rozpogodzone, z wolna wyp€љywa€љy gwiazdy. Frodo i "jego przyjaciele kulili si€і przy ognisku, otuleni we wszystkie ciep€љe rzeczy i koce, jakie zdo€љali pozbiera€ј. Tylko Obie€єy€ѕwiat zadowoli€љ si€і jednym p€љaszczem i siad€љ nieco na uboczu €јmi€ѓc w zadumie fajk€і. Kiedy zapad€љa "noc, ognisko za€ѕ rozpali€љo si€і €єywym blaskiem, zacz€ѓ€љ hobbitom opowiada€ј r€ђ€єne !historie, by oderwa€ј ich my€ѕli od niebezpiecze€ќstw. Zna€љ wiele starych opowie€ѕci i legend o elfach i o ludziach, o szlachetnych i nikczemnych czynach z Dawnych Dni. S€љuchaj€ѓc, hobbici zastanawiali si€і, ile te€є lat pe€љnie є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBж€Z c ЫHзк  c .IиыR c ‘Iй= ‰ c єIкЦ+Ђ* WJлh0 c €Jмy; # фJ!mo€єe mie€ј Obie€єy€ѕwiat i gdzie nauczy€љ si€і tego wszystkiego. - Opowiedz nam o Gil-galadzie- odezwa€љ si€і niespodzianie Merry, gdy przewodnik sko€ќczy€љ histori€і o kr€ђlestwach elf€ђw. - Czy znasz wi€іcej zwrotek tej starej ballady, o kt€ђrej nam wspomina€љe€ѕ? - Owszem, znam - odpar€љ Obie€єy€ѕwiat. - Frodo zna j€ѓ #tak€єe, bo ta historia wi€ѓ€єe si€іz nasz€ѓ spraw€ѓ. Merry i Pippin spojrzeli na Froda, zapatrzonego w ogie€ќ. - Wiem tylko to, co mi Gandalfpowiedzia€љ - rzek€љ Frodo z namys€љem. - Gil-galad by€љ ostatnim wielkim kr€ђlem elf€ђw w €r€ђdziemiu. Gil-galad znaczy!w j€іzyku elf€ђw €њ€wiat€љo€ѕ€ј Gwiazd€ћ. Wraz z Elendilem, "Przyjacielem Elf€ђw, wybra€љ si€і on do krainy... - Nie! - przerwa€љ mu Obie€єy€ѕwiat. - tego nie trzebaopowiada€ј dzisiejszej nocy, kiedy s€љudzy Nieprzyjaciela s€ѓ#tu€є. Je€єeli uda nam si€і dotrze€јdo dworu Elronda, us€љyszycie tam ca€љ€ѓ histori€і bez przemilcze€ќ. - W takim razie opowiedz co€ѕ innego o dawnych dziejach - prosi€љ Sam. - M€ђw o elfach sprzed zmierzchu ich kr€ђlestwa. Bardzo, bardzo bym chcia€љ s€љucha€ј historii o elfach. Noc taka straszna tutaj! - Opowiem wam o Tinuviel - rzek€љ Obie€єy€ѕwiat. - Opowiem !w skr€ђcie, bo to d€љuga historia"i ko€ќca jej nikt nie zna. Pr€ђcz Elronda nikt te€є dzi€ѕ nie !pami€іta dok€љadnie, jak j€ѓ ongiopowiadano. Pi€іkna historia, chocia€є smutna, jak wszystkie!legendy €r€ђdziemia, a przecie€єmo€єe pokrzepi€ј wasze serca. Chwil€і milcza€љ, a potem, !zamiast m€ђwi€ј, zacz€ѓ€љ z cicha €ѕpiewa€ј: Zielone li€ѕcie, ziele€ќ traw, Wysoki, jasny szalej - A na polance €ѕwiat€љo gwiazd Na tle cienistych alej. Tinuviel wiedzie tutaj tan "(Ton fletni - s€љyszysz - bliski),A w jej w€љosach €ѕwiat€љo gwiazd I w sukni gwiezdne b€љyski. Zzi€іbni€іty Beren przyszed€љ z g€ђr, "W€іdrowa€љ wci€ѓ€є pod li€ѕ€јmi - A€є ujrza€љ rzeki elf€ђw brzeg "I rzek€љ: gdzie€є dalej i€ѕ€ј mi? I spojrza€љ na szaleju li€ѕ€ј: Na p€љaszczu z€љoto s€љo€ќca I fala w€љos€ђw niby cie€ќ Za g€љow€ѓ sz€љa - ta€ќcz€ѓca. Zm€іczonym stopom jaki€є lek! W€іdr€ђwek do€ѕ€ј bez ko€ќca! Wi€іc ruszy€љ naprz€ђd poprzez b€ђr, Chwytaj€ѓc blask miesi€ѓca. A j€ѓ przez elf€ђw mroczny las Ta€ќcz€ѓca stopa niesie - A on samotny tak jak wprz€ђd W milcz€ѓcym b€љ€ѓdzi lesie. A czasem s€љyszy szelest st€ђp W€ѕr€ђd li€ѕci lip leciutki - A czasem jak z podziemnych grot Melodii cichej nutki. $Szaleju li€ѕ€ј ju€є dawno zwi€ѓd€љ, A z bukowego drzewa Czerwone li€ѕcie lec€ѓ w kr€ѓg I zimny wiatr je zwiewa. Szuka€љ jej wsz€іdzie, szuka€љ wci€ѓ€є, Gdzie le€єa€љ li€ѕ€ј pokotem, Gdy w mro€їnym niebie ksi€і€єycl€ѕni€љ I gwiazdy przy nim z€љote. "W miesi€іcznym blasku l€ѕni€љ jej p€љaszcz, Gdy na pag€ђrku, w dali Ta€ќczy€љa, maj€ѓc u swych st€ђpSrebrzyst€ѓ mg€љ€і z opali. Min€і€љa zima - ona zn€ђw Sw€ѓ piosnk€ѓ budzi wiosn€і, Jak topniej€ѓcej wody szum I tryle z nieb radosne. U st€ђp jej - patrz - rozkwita kwiat, Ju€є Beren urzeczony #Z ni€ѓ ta€ќczy€ј chcia€љby po€ѕr€ђdtraw I z kwiat€ђw ple€ѕ€ј korony. !I zn€ђw uciek€љa - Beren w g€љos €њTinuviel - wo€љa€љ - mi€љa€ћ. My€ѕla€љa, €єe to mo€єe elf, Wi€іc g€љ€ђwk€і odwr€ђci€љa. !Ten g€љos snad€ї rzuci€љ na ni€ѓ czar - Stan€і€љa urzeczona, I wtedy spe€љni€љ si€і jej los, Gdy pad€љa mu w ramiona. A gdy w jej oczu spojrza€љ to€ќ,Jak na niebieskim €љanie, Oczarowany ujrza€љ gwiazd Srebrzyste migotanie. "Tinuviel, najpi€іkniejsza w€ѕr€ђd Odwiecznych elf€ђw grona - Zarzuca na€ќ swych w€љos€ђw sie€ј I srebrne swe ramiona. Dalek€ѓ drog€і da€љ im los W€ѕr€ђd mro€їnych g€ђr kamieni, Przez mrok podziemnych, g€љuchych grot I lasy pe€љne cieni. Dzieli€љy ich obszary m€ђrz, Lecz w ko€ќcu si€і spotkali... I dawno zmarli... tylko pie€ѕ€ќ Pobrzmiewa w lesie dalej. !Westchn€ѓ€љ i dopiero po d€љugiejchwili powiedzia€љ: - To jest pie€ѕ€ќ na mod€љ€і zwan€ѓ przez elf€ђw ann-thennath, ale trudno j€ѓ przet€љumaczy€ј na Wsp€ђln€ѓ Mow€і, s€љyszeli€ѕcie ledwo nieudolne echo prawdziwej pie€ѕni. Opowiada ona o spotkaniu Berena, syna Barahira, z Luthien Tinuviel. Beren by€љ €ѕmiertelnym cz€љowiekiem, Luthien natomiast c€ђrk€ѓ Thingola, kr€ђla wszystkich elf€ђw "€r€ђdziemia za czas€ђw m€љodo€ѕcinaszego globu. €wiat nie zrodzi€љ nigdy pi€іkniejszej dziewczyny ni€є Luthien. Jej uroda ja€ѕnia€љa jak gwiazda nad mglistymi krajami p€ђ€љnocy,a z twarzy bi€љ blask. W owych czasach Wielki Nieprzyjaciel, "kt€ђrego s€љug€ѓ tylko by€љ Sauronz Mordoru, mieszka€љ w Angband, na p€ђ€љnocy; elfy z zachodu, wracaj€ѓc do €r€ђdziemia, wypowiedzia€љy mu wojn€і, chc€ѓc odzyska€ј zagrabione ongi Silmarile. Praojcowie ludzi pomagali elfom. Ale Nieprzyjaciel zwyci€і€єy€љ, Barahir poleg€љ, Beren za€ѕ unikn€ѓwszy wielkichniebezpiecze€ќstw przyby€љ przez G€ђry Zgrozy do tajemnego kr€ђlestwa Thingola w lasach Neldoreth. Tu ujrza€љ Luthien ta€ќcz€ѓc€ѓ i €ѕpiewaj€ѓc€ѓ na polanie nad zaczarowan€ѓ rzek€ѓ Esgaldun€ѓ.Nazwa€љ dziewczyn€і Tinuviel, ato znaczy w staro€єytnym jezyku: s€љowik. Potem musia€љ walczy€ј z wielu przeszkodami id€љugo trwa€љa roz€љ€ѓka tych dwojga. Tinuviel ocali€љa Berenaz loch€ђw Saurona, razem prze€єyli mn€ђstwo niebezpiecze€ќstw, a nawet str€ѓcili Wielkiego Nieprzyjaciela z tronu i z jego €єelaznej korony wyj€іli jeden z"trzech Silmaril€ђw - kt€ђre by€љy najcenniejszymi klejnotami €ѕwiata - na dar €ѕlubny dla kr€ђla Thingola od c€ђrki. W ko€ќcu jednak wilk, przyby€љy od bram Angbandu, zabi€љ Berena; umar€љ on w obj€іciach swojej Tinuviel. Ona dobrowolnie wybra€љa los €ѕmiertelnych, zgodzi€љa si€і $umrze€ј dla €ѕwiata, €єeby p€ђj€ѕ€ј !za ukochanym. Pie€ѕ€ќ m€ђwi, €єe spotkali si€і zn€ђw za Morzem Roz€љ€ѓki i na kr€ђtko wr€ђcili €єywi do zielonych las€ђw, a potem razem przeszli granice ziemskie. Tak si€і sta€љo, €єe spo€ѕr€ђd wszystkich elf€ђw jedna jedyna Luthien Tinuviel #umar€љa i opu€ѕci€љa €ѕwiat, a elfy#straci€љy t€і, kt€ђr€ѓ najbardziej kocha€љy. Ale jej potomstwo zapocz€ѓtkowa€љo dynasti€і w€љadc€ђw - elf€ђw panuj€ѓcych %w€ѕr€ђd ludzi. Po dzi€ѕ dzie€ќ €єyj€ѓprawnuki Luthien i powiedziane jest, €єe r€ђd jej nigdy nie wyga€ѕnie. Z tego rodu wywodzi si€і Elrond, pan na Rivendell. Albowiem ze zwi€ѓzku Berena i Luthien !urodzi€љ si€і Dior, spadkobierca Thingola. Dior za€ѕ sp€љodzi€љ %Elwing€і Bia€љ€ѓ, kt€ђra za€ѕlubi€љa Earendlila; on to po€єeglowa€љ !spo€ѕr€ђd mgie€љ €ѕwiata na morza!niebios, maj€ѓc klejnot Silmaril na czole. Od Earendila pochodz€ѓ kr€ђlowie Numenoru, czyli Westernesse. !Obie€єy€ѕwiat m€ђwi€љ, a hobbici siedzieli wpatrzeni w jego niezwyk€љ€ѓ, o€єywion€ѓ twarz, o€ѕwietlon€ѓ czerwonym odblaskiem ognia. Oczy mu !b€љyszcza€љy, g€љos d€їwi€іcza€љ !pieknie i powa€єnie. Nad g€љow€ѓ mia€љ czarne, roziskrzone od gwiazd niebo. Nagle md€љa po€ѕwiata ukaza€љa si€і nad koron€ѓ Wichrowego Czuba. Ksi€і€єyc z wolna wspina€љ si€і nad wzg€ђrze, w kt€ђrego cieniu kryli si€і dot€ѓd podr€ђ€єni, a gwiazdy nad szczytem zblad€љy.Opowie€ѕ€ј by€љa sko€ќczona. Hobbici poruszyli si€і, przeci€ѓgn€іli ko€ѕci. - Patrzcie - rzek€љ Merry. - !Ksi€і€єyc ju€є wysoko, musi by€ј p€ђ€їna godzina. Wszyscy spojrzeli w g€ђr€і i w tej samej chwili zobaczyli na !szczycie jaki€ѕ kszta€љt drobny iczarny zarysowuj€ѓcy si€і w ksi€і€єycowym blasku. Mo€єe zreszt€ѓ by€љ to tylko du€єy kamie€ќ albo wyst€іp skalny €љudz€ѓcy wzrok w tym o€ѕwietleniu. Sam i Merry wstali i odsun€іli si€і od ogniska. Frodo i Pippin siedzieli nadal milcz€ѓc. Obie€єy€ѕwiat pilnie wpatrywa€љ si€і w blask ksi€і€єycowy nad szczytem. Wszystko doko€љa wydawa€љo si€і spokojne i ciche, lecz teraz, gdy Obie€єy€ѕwiat przesta€љ opowiada€ј swoje historie, Frodo uczu€љ zimny dreszcz ogarniaj€ѓcy mu serce. #Przysun€ѓ€љ si€і bli€єej do ognia. W tym momencie Sam, kt€ђry odszed€љ by€љ przed chwil€ѓ na kraw€іd€ї kotlinki, wr€ђci€љ p€іdem. - Nie wiem dlaczego - rzek€љ - !ale nagle zdj€ѓ€љ mnie strach. Za€єadne skarby nie odwa€єy€љbym si€і wyle€ї€ј z tej dziury. #Wyda€љo mi si€і, €єe co€ѕ pe€љznie po stoku. !- Czy cos widzia€љe€ѕ? - spyta€љ Frodo zrywaj€ѓc si€і na r€ђwne nogi. - Nie, prosz€і pana. Nic nie widzia€љem, ale co prawda nie "czeka€љem, €єeby si€і rozejrze€ј. - Ja cos widzia€љem - rzek€љ Merry - a przynajmniej takie mia€љem wra€єenie, hjakbym tam, na zachodzie, gdzie ksi€і€єyc o€ѕwietla r€ђwnin€і i gdzie si€іga cie€ќ g€ђr, dostrzega€љ par€і czarnych sylwetek. Zdawa€љo mi si€і, €єe sun€ѓ w nasz€ѓ stron€і. !- Zbli€єcie si€і jak najbardziej do ogniska, twarzami obr€ђ€јcie si€і na zewn€ѓtrz! - krzykn€ѓ€љ przewodnik. - Niech ka€єdy ma w pogotowiu d€љugi kij! Wstrzymuj€ѓc dech siedzieli w milcz€ѓcym napi€іciu, plecami zwr€ђceni do ognia, wbijaj€ѓc wzrok w cienie, kt€ђre ich oblega€љy. Nic jednak si€і nie #dzia€љo. Nic nie drgn€і€љo ani nie odezwa€љo si€і w€ѕr€ђd nocy. !Frodo poruszy€љ si€і, nie mog€ѓc #d€љu€єej znie€ѕ€ј tej ciszy; mia€љ nieprzepart€ѓ ch€і€ј krzykn€ѓ€ј g€љo€ѕno. "- Tss! - szepn€ѓ€љ Obie€єy€ѕwiat. - Co to? - wyj€ѓka€љ w tej samej chwili Pippin. Na kraw€іdzi kotlinki, po stronie przeciwleg€љej do stoku,wyczuli raczej ni€є dostrzegli #jaki€ѕ cie€ќ czy mo€єe kilka cieni.Wyt€і€єyli wzrok i wyda€љo im si€і, €єe cienie z ka€єd€ѓ sekund€ѓ rosn€ѓ. Wkr€ђtce pozbyli si€і resztek w€ѓtpliwo€ѕci: trzy, cztery wysokie, czarne postacie sta€љy na skraju kotliny i spogl€ѓda€љy na obozuj€ѓcych z g€ђry. By€љy tak czarne, €єe wygl€ѓda€љy jak czarne dziury wybite w g€іstwinie cienia czaj€ѓcego si€і za nimi. Frodo z€љowi€љ uchem nik€љy syk, jak gdyby tchnienie zatrutego oddechu, i przeszy€љ go lodowaty dreszcz. Czarne postacie zacz€і€љy si€і z wolna przybli€єa€ј. Pippin i Merry w przera€єeniu #rzucili si€і na ziemi€і i przywarlido niej na p€љask. Sam przyskoczy€љ do Froda. Frodo, wcale nie mniej wystraszony od towarzyszy, dygota€љ jak w febrze, lecz nagle nad panik€ѓ wzi€і€љa g€ђr€і pokusa, €єeby #w€љo€єy€ј Pier€ѕcie€ќ na palec. Ta my€ѕl tak nim ow€љadn€і€љa, €єe wypar€љa wszystkie inne. Pami€іta€љ przygod€і w Kurhanie, pami€іta€љ nakazy Gandalfa, ale jaka€ѕ si€љa przynagla€љa go, €єeby zlekcewa€єy€љ wszystkie ostrze€єenia, i Frodo pragn€ѓ€љ jej ulec. Nie dlatego, by mia€љ nadziej€і dzi€іki temu uratowa€ј#si€і lub co€ѕ zdzia€љa€ј; po prostuco€ѕ go przymusza€љo do chwycenia za Pier€ѕcie€ќ i wsuni€іcia go na palec. Nie m€ђg€љ m€ђwi€ј. Zdawa€љ sobie spraw€і, €єe Sam patrzy na niego tak, jakby rozumia€љ, i€є !jego pan znalaz€љ si€і w wielkiejrozterce; lecz Frodo nie by€љ zdolny odwr€ђci€ј g€љowy w stron€і Sama. Zamkn€ѓ€љ oczy i przez chwil€і walczy€љ z pokus€ѓ, lecz z ka€єd€ѓ chwil€ѓ #op€ђr jego s€љabn€ѓ€љ, a€є wreszciehobbit z wolna wyci€ѓgn€ѓ€љ #€љa€ќcuszek z kieszeni i w€љo€єy€љ Pier€ѕcie€ќ. Nic si€і wok€ђ€љ niego nie zmieni€љo, otacza€љa go nadal mg€љa i mrok, ale napastnicy ukazali mu si€і natychmiast ze straszliw€ѓ wyrazisto€ѕci€ѓ. Frodo przenika€љ wzrokiem przez czarne p€љaszcze. By€љo ich pi€іciu, pi€і€ј wysokich postaci; dwie sta€љy na kraw€іdzi kotliny, trzy posuwa€љy si€і ku ognisku. W bia€љych twarzach p€љon€і€љy przenikliwe, bezlitosne oczy. Pod p€љaszczami ubrani byli w d€љugie, szare szaty, na siwych w€љosach mieli srebrne he€љmy, wko€ѕcistych r€іkach stalowe miecze. Przeszyli Froda spojrzeniem i rzucili si€і ku niemu. W rozpaczy hobbit doby€љ tak€єe miecza i wyda€љo mu si€і, €єe ostrze rozb€љys€љo czerwonym p€љomieniem jak pochodnia. Dwaj napastnicy !zatrzymali si€і. Trzeci, wy€єszy od innych, mia€љ d€љugie, !po€љyskliwe w€љosy, a na he€љmie koron€і. W jednej r€іce trzyma€љmiecz, w drugiej n€ђ€є, a zar€ђwno ten n€ђ€є jak dzier€є€ѓca go r€іka l€ѕni€љy bladym €ѕwiat€љem. Run€ѓ€љ naprz€ђd prosto na Froda. W tym samym okamgnieniu !Frodo pad€љ twarz€ѓ na ziemi€і i us€љysza€љ sw€ђj w€љasny g€љos wo€љaj€ѓcy: €њO Elbereth! O Gilthoniel!€ћ Jednocze€ѕnie r€ѓbn€ѓ€љ mieczem po stopach napastnika. Przera€їliwy krzyk rozdar€љ noc, a Frodo poczu€љ b€ђl, jakby sopel lodu przebi€љ mu lewe rami€і. Omdlewaj€ѓc, "poprzez wiruj€ѓc€ѓ mg€љ€і ujrza€љ jeszcze Obie€єy€ѕwiata, kt€ђry wyskoczy€љ z mroku z p€љon€ѓcymi €єagwiami w obu r€іkach. Ostatnim wysi€љkiem "Frodo zsun€ѓ€љ z palca Pier€ѕcie€ќi zacisn€ѓ€љ go mocno w prawej pi€і€ѕci. Rozdzia€љ 12 Bieg do brodu Kiedy Frodo odzyska€љ przytomno€ѕ€ј, wci€ѓ€є jeszcze trzyma€љ Pier€ѕcie€ќ w zaci€ѕni€іtej kurczowo gar€ѕci. Le€єa€љ przy ognisku, kt€ђre teraz znowu pi€іtrzy€љo si€і wysoko i p€љon€і€љo jasno. Nad sob€ѓ ujrza€љ pochylonych trzech przyjaci€ђ€љ. - Co si€і sta€љo? Gdzie jest blady kr€ђl? - spyta€љ gor€ѓczkowo. Uszcz€і€ѕliwieni, €єe wreszcie przem€ђwi€љ, zrazu nie odpowiadali, nie rozumiej€ѓc zreszt€ѓ pytania. W ko€ќcu Frodo od Sama dowiedzia€љ si€і, €єe trzej hobbici nie zobaczyli nic pr€ђcz mglistych cieni zbli€єaj€ѓcych si€і ku nim. Sam !ze zgroz€ѓ spostrzeg€љ nagle, €єejego pana nie ma przy nim, i wtym momencie czarny cie€ќ przemkn€ѓ€љ tu€є obok. Sam #upad€љ. Us€љysza€љ g€љos Froda, aledochodz€ѓcy jakby z wielkiej odleg€љo€ѕci czy spod ziemi i wymawiaj€ѓcy niezrozumia€љe "s€љowa. Wi€іcej nic nie widzieli, $a€є w ko€ќcu kt€ђry€ѕ potkn€ѓ€љ si€іo cia€љo Froda, nieruchome jak trup, twarz€ѓ obr€ђcone ku ziemi. Obie€єy€ѕwiat kaza€љ im "podnie€ѕ€ј go i u€љo€єy€ј bli€єej ogniska, a potem gdzie€ѕ $znikn€ѓ€љ. Od tej chwili up€љyn€і€љoju€є sporo czasu. !Sam nie ukrywa€љ, €єe ogarn€і€љy go zn€ђw podejrzenia co do osoby przewodnika; lecz gdy otym rozmawiali, Obie€єy€ѕwiat zjawi€љ si€і mi€іdzy nimi, wychyn€ѓwszy z ciemno€ѕci. Wzdrygn€іli si€і, a Sam doby€љ !miecza i zas€љoni€љ sob€ѓ Froda. Lecz Obie€єy€ѕwiat szybko ukl€ѓk€љ przy rannym. - Nie jestem Czarnym Je€їd€їcem, Samie - rzek€љ €љagodnie - ani w zmowie z Czarnymi Je€їd€їcami. Pr€ђbowa€љem wytropi€ј ich manewr, ale niczego si€і nie dowiedzia€љem. Nie mam !poj€іcia, dlaczego si€і wycofali i dlaczego nie atakuj€ѓ ponownie. Ale nigdzie w pobli€єu nie wyczuwa si€і ich obecno€ѕci.Wys€љuchawszy relacji Froda, Obie€єy€ѕwiat bardzo si€і zatroska€љ, pokiwa€љ g€љow€ѓ i "westchn€ѓ€љ. Poleci€љ Pippinowi i Merry'emu zagrza€ј tyle wody, ile zmieszcz€ѓ wszystkie !podr€ђ€єne kocio€љki, i przemy€ј ran€і. - Podtrzymujcie ognisko i dbajcie, €єeby Frodowi by€љo "ciep€љo - rzek€љ. Po czym wsta€љ i odszed€љ, przywo€љuj€ѓc Sama. - Zdaje mi si€і, €єe teraz lepiej wszystko rozumiem - powiedzia€љ do niego €ѕciszonym!g€љosem. - Nieprzyjaci€ђ€љ by€љo "pi€іciu, jak si€і zdaje. Dlaczego nie przyszli wszyscy naraz, nie"wiem. My€ѕl€і, €єe nie spodziewali si€і oporu. Tymczasem b€ѓd€ї co b€ѓd€ї wycofali si€і st€ѓd. Obawiam si€і jednak, €єe niedaleko. Je€єeli nie zdo€љamy im umkn€ѓ€ј, wr€ђc€ѓ nast€іpnej nocy. Czekaj€ѓ tylko, bo s€ѓ przekonani, €єe cel niemal ju€є "osi€ѓgn€іli i €єe Pier€ѕcie€ќ nie !ucieknie ju€є dalej. Boj€і si€і, Samie, €єe wedle ich mniemania!tw€ђj pan otrzyma€љ €ѕmierteln€ѓ !ran€і, kt€ђra go podda ich woli. Zobaczymy! Sam zd€љawi€љ szloch. - Nie rozpaczaj! - powiedzia€љ Obie€єy€ѕwiat. - Musisz mi zaufa€ј. Frodo ma wi€іcej hartu, ni€є si€і spodziewa€љem, jakkolwiek Gandalf to przewidywa€љ. Nie zabili go i my€ѕl€і, €єe d€љu€єej b€іdzie stawia€љ op€ђr z€љym czarom tej rany, ni€є to sobie obiecuj€ѓ jego wrogowie. Zrobi€і wszystko, co w mojej mocy, €єeby mu pom€ђc i wyleczy€ј go. Strze€є go dobrze, kiedy mnie przy nim nie b€іdzie. I Obie€єy€ѕwiat odszed€љ, zn€ђw znikaj€ѓc w ciemno€ѕciach. Frodo drzema€љ, chocia€є b€ђl w ranie stale si€і pot€іgowa€љ, a €ѕmiertelny zi€ѓb promieniowa€љ od barku na ca€љe rami€і i bok. Przyjaciele czuwali nad rannym, okrywali go ciep€љo i przemywali ran€і. Noc wlok€љa !si€і w udr€іce. Brzask ju€є si€і !rozlewa€љ na niebie, a kotlink€і !wype€љni€љo szare €ѕwiat€љo, gdy !wreszcie wr€ђci€љ Obie€єy€ѕwiat. - Patrzcie! - krzykn€ѓ€љ i "schyliwszy si€і podni€ђs€љ z ziemiczarny p€љaszcz, dotychczas nie zauwa€єony w ciemno€ѕciach. Na wysoko€ѕci mniej wi€іcej stopy od r€ѓbka !materia€љ by€љ przeci€іty. - Oto €ѕlad miecza naszego Froda - rzek€љ. - Obawiam si€і, €єe to jedyna szkoda, jak€ѓ wyrz€ѓdzi€љswojemu przeciwnikowi. Miecz , ile te€є lat pe€љnie є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПнps c Kоу  c jKпz c ЭKр|"P c 0LсЬ-Њ c “Lтv94 іLbowiem nie jest uszkodzony, "ostrze za€ѕ, kt€ђre by drasn€і€љo straszliwego kr€ђla, musia€љoby zniszcze€ј. Bardziej zab€ђjczo podzia€љa€љo na niego imi€і Elbereth. Dla Froda natomiast zab€ђjcze by€љo to! - #Obie€єy€ѕwiat schyli€љ si€і zn€ђw, tym razem podnosz€ѓc d€љugi, cienki sztylet. Bi€љ od niego zimny blask. Gdy Stra€єnik podni€ђs€љ go, zobaczyli, €єe ostrze jest wyszczerbione, a sam koniec u€љamany. Obie€єy€ѕwiat trzyma€љ przez chwil€і sztylet i hobbici os€љupieli, bo w rosn€ѓcym €ѕwietle dnia ostrze zdawa€љo si€і topnie€ј, a€є znik€љo niby dym rozwiany w powietrzu, a w r€іku przewodnika zosta€љ tylko trzonek. - Niestety! - krzykn€ѓ€љ Obie€єy€ѕwiat. - To #ten przekl€іty n€ђ€є zrani€љ Froda.Ma€љo kto umie dzisiaj leczy€ј rany, zadane tak z€љowrog€ѓ broni€ѓ. Zrobi€і wszak€єe wszystko, co w mojej mocy. #Usiad€љ na ziemi, po€љo€єy€љ sobie trzonek sztyletu na kolanach i!zanuci€љ nad nim powoln€ѓ pie€ѕ€ќw nieznanym j€іzyku. Potem !od€љo€єy€љ go, schyli€љ si€і nad Frodem i wymawia€љ €љagodnie jakie€ѕ s€љowa, kt€ђrych nie dos€љyszeli. Z sakwy zawieszonej u pasa wyci€ѓgn€ѓ€љpod€љu€єne li€ѕcie. - Po te li€ѕcie - rzek€љ - chodzi€љem daleko, bo ziele to nie ro€ѕnie na €љysych wzg€ђrzach, lecz mo€єna je znale€ї€ј w zaro€ѕlach na po€љudnie od go€ѕci€ќca; w ciemno€ѕciach pozna€љem je po zapachu. - Skruszy€љ li€ѕ€ј w palcach i zaraz rozszed€љ si€і s€љodki, mi€љy zapach. - "Szcz€і€ѕcie, €єe je znalaz€љem, boto ro€ѕlina lecznicza, a przynie€ѕli j€ѓ do €r€ђdziemia ludzie z zachodu. Nazwali j€ѓ athelas. Sta€љa si€і teraz rzadko€ѕci€ѓ i ro€ѕnie tylko w miejscach, gdzie ci ludzie niegdy€ѕ mieszkali lub !obozowali. Na p€ђ€љnocy nikt jej nie zna pr€ђcz nielicznych w€іdrowc€ђw, zapuszczaj€ѓcych si€і w dzikie pustkowia. Ma wielk€ѓ si€љ€і, ale na to, by "uzdrowi€ј tak€ѓ ran€і, mo€єe si€і #okaza€ј za s€љaba. Rzuci€љ li€ѕcie do wrz€ѓtku i przemy€љ ran€і Froda. Rozszed€љ si€і zapach takorze€їwiaj€ѓcy, €єe wszyscy "doznali ukojenia i rozja€ѕni€љo im#si€і w g€љowach. Ziele te€є mia€љo pewien wp€љyw na ran€і, b€ђl z€љagodnia€љ i uczucie lodowatego odr€іtwienia w !boku sta€љo si€і mniej dotkliwe; rami€і jednak pozosta€љo martwe, Frodo nie m€ђg€љ go "podnie€ѕ€ј i nie w€љada€љ r€іk€ѓ. Gorzko teraz €єa€љowa€љ szalonego post€іpku i wyrzuca€љsobie s€љabo€ѕ€ј woli; teraz bowiem zrozumia€љ, €єe k€љad€ѓc Pier€ѕcie€ќ pos€љucha€љ nie w€љasnej ch€іci, lecz narzuconego €єyczenia wrog€ђw.Rozmy€ѕla€љ z niepokojem, czy b€іdzie ju€є do ko€ќca €єycia kalek€ѓ i jak podo€љa dalszej !w€іdr€ђwce. By€љ tak s€љaby, €єe nie m€ђg€љ utrzyma€ј si€і na nogach. Nad tym samym pytaniem zastanawia€љa si€і w€љa€ѕnie reszta kompanii. Pr€іdko doszli do wniosku, €єe trzeba bez zw€љoki opu€ѕci€ј Wichrowy Czub. - Przypuszczam - m€ђwi€љ !Obie€єy€ѕwiat - €єe Nieprzyjaciel od kilku ju€є dni obserwowa€љ to"wzg€ђrze. je€єeli Gandalf tu by€љ,z pewno€ѕci€ѓ zmusili go do odej€ѕcia i ju€є nie wr€ђci. W ka€єdym razie po zapadni€іciu zmroku czyha na nas tutaj wielkie niebezpiecze€ќstwo, to jest po wczorajszej napa€ѕci niew€ѓtpliwe; na nic gorszego nie narazimy si€і nigdzie indziej. Gdy rozwidni€љo si€і na dobre, zjedli spiesznie €ѕniadanie i spakowali rzeczy. Frodo nie by€љ zdolny do marszu, wi€іc #rozdzielili wi€іkszo€ѕ€ј baga€є€ђw mi€іdzy siebie, a rannego wsadzili na kucyka. W ci€ѓgu paru ostatnich dni kuc poprawi€љ si€і nad podziw, !nabra€љ tuszy i si€љ, a przy tym zacz€ѓ€љ okazywa€ј przywi€ѓzanie do swoich nowych pan€ђw, szczeg€ђlnie doSama. Bill Ferny musia€љ go rzeczywi€ѕcie okrutnie traktowa€ј, je€єeli kucykowi podr€ђ€є przez pustkowie wydawa€љa si€і przyjemniejsza od dotychczasowego losu. "Ruszyli na po€љudnie. Poci€ѓga€љo to za sob€ѓ konieczno€ѕ€ј przeci€іcia w poprzek go€ѕci€ќca, lecz stanowi€љo najkr€ђtsz€ѓ drog€і na tereny zalesione. A w€іdrowcy potrzebowali opa€љu, bo !Obie€єy€ѕwiat wci€ѓ€є powtarza€љ,€єe dla Froda niezb€іdne jest ciep€љo, zw€љaszcza noc€ѓ, kiedyw dodatku ognisko zapewni wszystkim jakie takie bezpiecze€ќstwo. Obie€єy€ѕwiat #zamierza€љ te€є skr€ђci€ј podr€ђ€є €ѕcinaj€ѓc na prze€љaj szerok€ѓ p€іtl€і go€ѕci€ќca, kt€ђry na wsch€ђd od Wichrowego Czuba zatacza€љ wielki €љuk ku p€ђ€љnocy. Posuwali si€і z wolna i ostro€єnie, obchodz€ѓc po€љudniowe stoki wzg€ђrza, i "wkr€ђtce znale€їli si€і na skraju #go€ѕci€ќca. Nie by€љo tu ani €ѕladuje€їd€їc€ђw. Kiedy jednak spiesznie przebiegali na drug€ѓ stron€і, us€љyszeli dwa okrzyki !w oddali: jeden zimny g€љos co€ѕ zawo€љa€љ, drugi mu odpowiedzia€љ. Dr€є€ѓc skoczyli !naprz€ђd ku g€іstwinie zaro€ѕli. Teren opada€љ, lecz by€љo to dzikie bezdro€єe; krzaki i kar€љowate drzewa ros€љy zbitymi k€іpami, ale mi€іdzy nimi ci€ѓgn€і€љy si€і odkryte przestrzenie. Trawa by€љa "sk€ѓpa, szorstka i szara, li€ѕcie na krzewach przywi€іd€љe i ju€є przerzedzone. Okolica zia€љa smutkiem. W€іdrowali przez ni€ѓ"mozolnie i pos€іpnie. Wlekli si€і nie m€ђwi€ѓc ze sob€ѓ wiele. Frodowi serca si€і €ѕciska€љo, gdy patrza€љ na przyjaci€ђ€љ id€ѓcych ze spuszczonymi g€љowami, zgarbionych pod brzemieniem. Nawet Obie€єy€ѕwiat zdawa€љ si€і zm€іczony i przybity. Nim sko€ќczy€љ si€і pierwszy dzie€ќ marszu, rana zn€ђw bardzo Froda rozbola€љa, lecz przez d€љugi czas nic o tym niewspomina€љ towarzyszom. "Up€љyn€і€љy cztery dni, a teren i krajobraz niewiele si€і zmieni€љy, tylko Wichrowy Czubstopniowo mala€љ za nimi, a odleg€љe g€ђry przed nimi majaczy€љy nieco bli€єej. Wszak€єe od owych dw€ђch !okrzyk€ђw nie us€љyszeli ani nie zobaczyli nic, co by €ѕwiadczy€љo, €єe Nieprzyjaciel zauwa€єy€љ ucieczk€і i €ѕciga $zbieg€ђw. L€іkali si€і ciemno€ѕci i czuwali po dw€ђch na zmian€і przez ca€љe noce, w ka€єdej chwili przygotowani na to, €єe z szarzyzny nocnej w m€іtnym €ѕwietle zasnutego chmurami ksi€і€єyca wy€љoni€ѓ si€і nagle czarne cienie; nic jednak si€і nie ukaza€љo i nie z€љowili s€љuchem innego szmeru pr€ђcz westchnie€ќ suchych li€ѕci i traw. Ani razu te€є nie mieli takiego przeczucia obecno€ѕci #z€љych si€љ, jakie ich nawiedzi€љo przed napa€ѕci€ѓ w kotlinie. "Nadzieja, €єe je€їd€їcy ju€є zn€ђw!zgubili ich trop, wydawa€љa si€і wszak€єe nieuzasadniona. Mo€єeNieprzyjaciel tylko czeka€љ, przygotowuj€ѓc zasadzk€і w jakim€ѕ ciasnym k€ѓcie? Pod koniec pi€ѓtego dnia teren zn€ђw zacz€ѓ€љ si€і po trosze wznosi€ј wyprowadzaj€ѓc ich z szerokiej, p€љytkiej doliny, do kt€ђrej zeszli. Przewodnik wytyczy€љ teraz kurs z powrotem na p€ђ€љnoco-wsch€ђd i w sz€ђstym dniu osi€ѓgn€іli szczyt wyd€љu€єonego €љagodnego grzbietu; st€ѓd zobaczyli w oddali st€љoczone bez€љadnie zalesione wzg€ђrza, u ich st€ђp wij€ѓcy si€і do€љem go€ѕciniec. Po prawej r€іce szara rzeka b€љyszcza€љa blado w nik€љym s€љo€ќcu. Gdzie€ѕ bardzo daleko migota€љa druga rzeka w kamiennej dolinie na p€ђ€љ przes€љoni€іtej mg€љ€ѓ. - Obawiam si€і, €єe b€іdziemy musieli wr€ђci€ј na pewien czas na go€ѕciniec - powiedzia€љ !Obie€єy€ѕwiat. - Doszli€ѕmy, jak !si€і zdaje, nad rzek€і Hoarwell, kt€ђr€ѓ elfy nazywaj€ѓ Mitheithel. Wyp€љywa ona z Wrzosowisk Etten, z krainy #troll€ђw na p€ђ€љnoc od Rivendell, i dalej na po€љudniu wpada do !Grzmi€ѓcej Rzeki. Niekt€ђrzy j€ѓ te€є nazywaj€ѓ Szar€ѓ Wod€ѓ. W dolnym biegu jest naprawd€і wielk€ѓ rzek€ѓ. Nie mo€єna si€і przez ni€ѓ przeprawi€ј inaczej, jak przez Ostatni Most, do kt€ђrego prowadzi go€ѕciniec. - A co to za rzek€і wida€ј tam dalej? - spyta€љ Merry. - To Grzmi€ѓca Rzeka, rzeka doliny Rivendell - odpar€љ Obie€єy€ѕwiat. - Go€ѕciniec biegnie jej brzegiem przez wiele mil a€є do brodu. Ale jeszcze nie wiem, jak si€і przez ni€ѓ przeprawimy. Na razie wystarczy k€љopotu z jedn€ѓ rzek€ѓ. B€іdziemy mieli wyj€ѓtkowe szcz€і€ѕcie, je€єeli nie zastaniemy Ostatniego Mostu w r€іku wroga. Nazajutrz wczesnym rankiem stan€іli zn€ђw na skraju go€ѕci€ќca. Sam i Obie€єy€ѕwiat poszli przodem na zwiad, ale nie znale€їli ani €ѕladu jakichkolwiek podr€ђ€єnych, pieszych czy konnych. W cieniu g€ђr najwidoczniej pada€љniedawno deszcz. Obie€єy€ѕwiat s€ѓdzi€љ, €єe musia€љo to by€ј przed dwoma dniami i €єe ulewazmy€љa wszelkie tropy. Od tego czasu, jak twierdzi€љ, nie #przesz€љy t€іdy konie. Starali si€іposuwa€ј mo€єliwie jak najszybciej i przeszed€љszy niewiele ponad mil€і ujrzeli przed sob€ѓ Ostatni Most, ku kt€ђremu droga opada€љa kr€ђtk€ѓ"stromizn€ѓ. Dr€єeli, €єe zobacz€ѓ tam czyhaj€ѓce czarne postacie, ale nie by€љo wida€ј nikogo. Obie€єy€ѕwiat kaza€љ hobbitom schowa€ј si€і w przydro€єnych zaro€ѕlach i poszed€љ naprz€ђd wybada€ј !sytuacj€і. Po chwili przybieg€љ z powrotem. - Nie widzia€љem €ѕladu wroga - rzek€љ - i bardzo mnie zastanawia, co to mo€єe znaczy€ј. Znalaz€љem natomiast co€ѕ niezwyk€љego. "Wyci€ѓgn€ѓ€љ r€іk€і i pokaza€љ im na d€љoni jasnozielony, drogocenny kamie€ќ. - Le€єa€љ w b€љocie na €ѕrodku mostu - rzek€љ. - To beryl, kamie€ќ elf€ђw. Nie mam poj€іcia, czy go kto€ѕ tam "po€љo€єy€љ umy€ѕlnie, czy zgubi€љ niechc€ѓcy, ale to mi doda€љo otuchy. Bior€і to za znak, €єe mo€єemy i€ѕ€ј przez most, dalej jednak nie €ѕmiem trzyma€ј si€і go€ѕci€ќca, chyba €єe otrzymamy"jak€ѓ€ѕ wyra€їniejsz€ѓ zach€іt€і. Ruszyli nie zwlekaj€ѓc. Most przebyli bezpiecznie i pr€ђcz chlupotu wody, obijaj€ѓcej si€і o jego trzy wielkie sklepione #€љuki, nic nie us€љyszeli. O mil€і dalej stan€іli u wylotu ciasnegow€ѓwozu, kt€ђry prowadzi€љ w lewo od go€ѕci€ќca poprzez g€ђrzysty teren ci€ѓgn€ѓcy si€і "ku p€ђ€љnocy. Przewodnik skr€іci€љi zaraz zapadli w mrok mi€іdzy drzewa g€іsto st€љoczone u podn€ђ€єy stromych zboczy. !Hobbici radzi byli, €єe zostawiliza sob€ѓ ponur€ѓ krain€і i niebezpiecze€ќstwa go€ѕci€ќca, lecz ta nowa okolica wydawa€љasi€і gro€їna i nieprzyjazna. W miar€і jak posuwali si€і naprz€ђd, wzg€ђrza wok€ђ€љ nich #pi€іtrzy€љy si€і coraz wy€єej. Tu i€ђwdzie na szczytach i graniach dostrzegali resztki starych kamiennych mur€ђw i ruiny wie€є: wygl€ѓda€љo to "z€љowr€ђ€єbnie. Frodo, jad€ѓcy na kucyku, mia€љ wi€іcej ni€є inni czasu, by si€і rozgl€ѓda€ј i !rozmy€ѕla€ј. Przypomnia€љ sobie, €єe Bilbo, opowiadaj€ѓc o swojejwyprawie, m€ђwi€љ o gro€їnych wie€єach na p€ђ€љnoc od go€ѕci€ќca w pobli€єu lasu troll€ђw, gdzie go spotka€љa pierwsza powa€єniejsza przygoda. Frodo zgadywa€љ, €єe znale€їli si€і w tej samej okolicy, i zadawa€љ sobie pytanie, czy przypadkiem nie b€іd€ѓ przechodzili w pobli€єu tamtego miejsca. - Kto mieszka w tym kraju? - spyta€љ. - Kto zbudowa€љ te wie€єe? Czy to ziemia troll€ђw? !- Nie - odpar€љ Obie€єy€ѕwiat. - Trolle nic nie buduj€ѓ. Nikt tutaj nie mieszka. Ongi, przed wiekami, €єyli tu ludzie, ale dzi€ѕ ju€є ich nie ma. Legenda m€ђwi, €єe pad€љ na nich cie€ќ Angmaru i znikczemnieli. Ca€љy kraj spustoszono podczas wojny, kt€ђra doprowadzi€љa do upadku P€ђ€љnocne Kr€ђlestwo. Dzia€љo si€і to jednak tak dawno, €єe nawet wzg€ђrza o ludziach zapomnia€љy, jakkolwiek cie€ќ wci€ѓ€є jeszczezalega te ziemie. - Sk€ѓd znasz t€і histori€і, je€єeli ten kraj opustosza€љ i zapomnia€љ o swojej przesz€љo€ѕci? - zapyta€љ Peregrin. - Zwierz€іta i ptaki nie opowiadaj€ѓ takich rzeczy. - Potomkowie Elendila nie zapominaj€ѓ nic z tego, co przemin€і€љo - rzek€љ Obie€єy€ѕwiat. - O wielu rzeczach, o kt€ђrych ja nie umiem wam opowiedzie€ј, pami€іta si€і w Rivendell. - Bywa€љe€ѕ nieraz w Rivendell? - zapyta€љ Frodo. !- Tak - odpar€љ Obie€єy€ѕwiat. - Mieszka€љem w Rivendell czas jaki€ѕ i powracam tam, ilekro€ј mog€і. Tam zosta€љo moje serce,los jednak nie pozwala mi cieszy€ј si€і spokojem, nawet wpi€іknym domu Elronda. G€ђry zacie€ѕnia€љy sw€ђj kr€ѓg doko€љa w€іdrowc€ђw. Go€ѕciniec w tym miejscu raz jeszcze "skr€іci€љ na po€љudnie, ku rzece, !lecz zar€ђwno drog€і, jak rzek€і stracili teraz z oczu. Weszli w $d€љug€ѓ dolin€і, w€ѓsk€ѓ, g€љ€іboko wci€іt€ѓ w teren, mroczn€ѓ i cich€ѓ. Pogi€іte korzenie s€іdziwych drzew zwisa€љy nad urwiskami, sosny pi€і€љy si€і wysoko na zbocza. Hobbit€ђw ogarn€і€љo wielkie znu€єenie. Posuwali si€і wolno, bo musieli sobie torowa€ј szlak przez bezdro€єa, w€ѕr€ђd powalonych pni i rumowisk skalnych. Staralisi€і, p€ђki mogli, unika€ј wspinania si€і w g€ђr€і, ze wzgl€іdu na Froda, a tak€єe dlatego, €єe by€љo doprawdy #trudno znale€ї€ј jak€ѓ€ѕ mo€єliw€ѓ drog€і, prowadz€ѓc€ѓ wzwy€є z ciasnych dolinek. Trzeciego dnia marszu przez t€і okolic€і "zmieni€љa si€і pogoda. Wiatr d€ѓ€љstale od zachodu nios€ѓc od odleg€љych m€ђrz wody, kt€ђre rz€іsistym deszczem wylewa€љ na ciemne g€љowy g€ђr. Pod wiecz€ђr w€іdrowcy byli ju€є przemoczeni do nitki, a popas nie da€љ im wypoczynku, bo niemogli rozpali€ј ogniska. "Nazajutrz g€ђry spi€іtrzy€љy si€і nad nimi jeszcze wy€єej i stromiej, tak €єe musieli zboczy€ј z wytkni€іtego kursu bardziej ku p€ђ€љnocy. Przewodnik zdradza€љ ju€є pewien niepok€ђj, bo mija€љo dziesi€і€ј dni od zej€ѕcia z Wichrowego Czuba i zapasy prowiant€ђw by€љy na !wyczerpaniu. Deszcz la€љ ci€ѓgle.Noc€ѓ biwakowali na kamiennejp€ђ€љce pod ska€љ€ѓ, w kt€ђrej "otwiera€љa si€і p€љytka koliba, a raczej nieznaczne wg€љ€іbienie w €ѕcianie. Frodo by€љ niespokojny. Od zimna i wilgocirana rozbola€љa go dotkliwiej ni€є kiedykolwiek, a b€ђl i lodowate dreszcze sp€іdza€љy #sen z oczu. Hobbit kr€іci€љ si€і i przewraca€љ nas€љuchuj€ѓc z trwog€ѓ pos€іpnych nocnych szmer€ђw: wiatru €ѕwiszcz€ѓcegow rozpadlinach, kapania kropli,trzask€ђw i €љoskotu odrywaj€ѓcego si€і nagle i spadaj€ѓcego w d€ђ€љ kamienia. W pewnej chwili wyda€љo mu !si€і, €єe czarne cienie pe€љzn€ѓ ukradkiem, by go zadusi€ј, leczgdy podni€ђs€љ g€љow€і, nie zobaczy€љ nic pr€ђcz plec€ђw !Obie€єy€ѕwiata, kt€ђry siedzia€љ "skulony, €јmi€љ fajk€і i czuwa€љ. Frodo po€љo€єy€љ si€і zn€ђw i zapad€љ w niespokojny sen. €ni€љ, €єe przechadza si€і po trawniku w swoim ogrodzie w Bag End, lecz ca€љy ogr€ђd by€љ nik€љy, mglisty, mniej wyra€їny ni€є wszystkie czarne cienie €ѕledz€ѓce go zza €єywop€љotu. "Rano budz€ѓc si€і stwierdzi€љ, €єedeszcz usta€љ. Chmury jeszcze zalega€љy niebo, lecz ju€є si€і rozprasza€љy, blade smugi "b€љ€іkitu prze€ѕwitywa€љy mi€іdzy "nimi. Wiatr zn€ђw si€і odmieni€љ. Tego dnia nie wyruszyli w drog€і o €ѕwicie. Natychmiast po€ѕniadaniu, kt€ђre zjedli na zimno i bez przyjemno€ѕci, "Obie€єy€ѕwiat sam wypu€ѕci€љ si€і na zwiady polecaj€ѓc hobbitom czeka€ј pod ochron€ѓ skalnego nawisu, dop€ђki nie wr€ђci. Zamierza€љ, o ile to b€іdzie "mo€єliwe, wspi€ѓ€ј si€і na szczyt i stamt€ѓd rozejrze€ј w terenie.Nie przyni€ђs€љ zbyt pocieszaj€ѓcych wiadomo€ѕci. - Zaszli€ѕmy zbyt daleko na p€ђ€љnoc - powiedzia€љ. Musimy znale€ї€ј jak€ѓ€ѕ drog€і z powrotem na po€љudnie. Gdyby€ѕmy trzymali si€і tego samego co dotychczas !kierunku, znale€їliby€ѕmy si€і w ko€ќcu w Ettendales, daleko nap€ђ€љnoc od Rivendell. To kraj troll€ђw, ma€љo mi znany. Mo€єe zdo€љaliby€ѕmy stamt€ѓd zawr€ђci€ј do Rivendell, oznacza€љoby to jednak z !pewno€ѕci€ѓ wielk€ѓ zw€љok€і, bo nie znam drogi, i nie starczy€љoby nam prowiantu. Tote€є tak czy inaczej musimy odszuka€ј Br€ђd Bruinen. !Przez reszt€і dnia posuwali si€і mozolnie po skalistym gruncie. Znale€їli przej€ѕcie miedzy dwiema g€ђrami, kt€ђre ich zaprowadzi€љo do dolinki, ci€ѓgn€ѓcej si€і ku po€љudnio-wschodowi, a wi€іc wpo€є€ѓdanym kierunku. Pod wiecz€ђr jednak zagrodzi€љ im znowu drog€і wysoki grzebie€ќ $g€ђrski; czarna gra€ќ je€єy€љa si€і na tle nieba mn€ђstwem skalnych z€іb€ђw, co j€ѓ upodabnia€љo do t€іpej pi€љy. Mieli do wyboru zawr€ђci€ј albo wspi€ѓ€ј si€і na ten grzebie€ќ. Wybrali drog€і pod g€ђr€і, lecz !okaza€љa si€і niezmiernie trudna."Wkr€ђtce Frodo musia€љ zsi€ѓ€ѕ€ј zwierzchowca i mozoli€ј si€і na w€љasnych nogach. Mimo to nieraz tracili nadziej€і, czy zdo€љaj€ѓ wyprowadzi€ј kucyka, a nawet czy sami jako€ѕ dotr€ѓ do celu, obci€ѓ€єeni baga€єem. Zmrok ju€є niemal zapad€љ i wszyscy byli do szcz€іtu wyczerpani, kiedy wreszcie $stan€іli na g€ђrze. Wspi€іli si€і naw€ѓskie siod€љo mi€іdzy dwoma z€іbami, a tu€є przed nimi zbocze zn€ђw opada€љo stromo. Frodo rzuci€љ si€і na ziemi€і i le€єa€љ, wstrz€ѓsany dreszczem. Lewe rami€і zwisa€љo martwo; hobbit mia€љ takie uczucie, jakby lodowate pazury €ѕciska€љy mu bark i bok. Drzewa є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBуpF c *MфЖ d c Mх& c №Mц@"Зc SNчї*п c ЖNшж5Џ P Oi ska€љy widzia€љ nad sob€ѓ niewyra€їnie jak poprzez g€іst€ѓmg€љ€і. #- Nie spos€ђb i€ѕ€ј dalej - rzek€љ !Merry do Obie€єy€ѕwiata. - Boj€і si€і, €єe ten marsz zaszkodzi Frodowi. Okropnie si€і o niego niepokoj€і. Co pocz€ѓ€ј? Czy my€ѕlisz, €єe w Rivendell "potrafi€ѓ go uzdrowi€ј, je€єeli w og€ђle dostaniemy si€і tam kiedykolwiek? - Zobaczymy - odpowiedzia€љ przewodnik. - Tu, na pustkowiu, nic wi€іcej zrobi€ј nie mog€і, ni€є zrobi€љem. W€љa€ѕnie rana Froda jest "g€љ€ђwn€ѓ przyczyn€ѓ, dla kt€ђrej nagl€і do po€ѕpiechu. Ale !przyznaj€і, €єe dzi€ѕ ju€є dalej nie mo€єemy i€ѕ€ј. - Co w€љa€ѕciwie jest mojemu panu? - zapyta€љ Sam zni€єaj€ѓc #g€љos i b€љagalnie wpatruj€ѓc si€і w Obie€єy€ѕwiata. - Rana by€љa #niewielka, ju€є si€і zabli€їni€љa. Nie wida€ј nic pr€ђcz bia€љej blizny na barku. - Froda dotkn€ѓ€љ or€і€є Nieprzyjaciela - rzek€љ "Obie€єy€ѕwiat. - Dzia€љa tu jaka€ѕtrucizna albo mo€єe z€љy urok, na kt€ђry nie znam sposobu. Mimo to nie tra€ј, Samie, nadziei! Noc by€љa zimna na tej !wysoko€ѕci. Podr€ђ€єni rozpalili ognisko w wykrocie pod s€іkatymi korzeniami sosny, wisz€ѓcymi nad pust€ѓ jam€ѓ; miejsce to wygl€ѓda€љo jak starykamienio€љom. Siedzieli "przytuleni do siebie. Wiatr d€ѓ€љ !ch€љodem zza prze€љ€іczy, z do€љus€љycha€ј by€љo, jak korony sosen j€іcz€ѓ i wzdychaj€ѓ. Frodo le€єa€љ w p€ђ€љ€ѕnie; wyobra€єa€љ sobie, €єe czarne skrzyd€љa bezustannie trzepoc€ѓnad nim, a uczepieni na skrzyd€љach prze€ѕladowcy "w€љa€ѕnie jego wypatruj€ѓ po€ѕr€ђdg€ђrskich rozpadlin. €wit wsta€љ jasny i pogodny, powietrze by€љo czyste, a blade, prze€їrocze €ѕwiat€љo rozlewa€љo si€і po sp€љukanym deszczem niebie. W€іdrowcy !nabrali otuchy, lecz t€іsknili dos€љo€ќca, €єeby rozgrza€љo ich #zzi€іbni€іte i skostnia€љe cia€љa. Ledwie si€і rozwidni€љo, przewodnik wzi€ѓ€љ z sob€ѓ Meriadoka i poszed€љ rozejrze€ј si€і po okolicy ze wzniesienia znajduj€ѓcego si€і na wsch€ђd $od prze€љ€іczy. S€љo€ќce €ѕwieci€љo ju€є na dobre, gdy wr€ђci€љ z nieco pocieszaj€ѓcymi nowinami. Szli teraz mniej wi€іcej we w€љa€ѕciwym kierunku.Je€єeli zejd€ѓ przeciwleg€љym #stokiem w d€ђ€љ, b€іd€ѓ mieli g€ђrypo lewej r€іce. Obie€єy€ѕwiat !dostrzeg€љ w pewnej odleg€љo€ѕci l€ѕnienie Grzmi€ѓcej Rzeki i wiedzia€љ, €єe go€ѕciniec prowadz€ѓcy do brodu, jakkolwiek st€ѓd niewidoczny, przebiega po tamtej stronie grzebienia w pobli€єu rzeki. - Musimy zn€ђw trafi€ј na go€ѕciniec - rzek€љ. - Nie spodziewajmy si€і znale€ї€ј €ѕcie€єki przez te g€ђry. Go€ѕciniec, cho€јby nie wiedzie€ј jakie czeka€љy na nim niebezpiecze€ќstwa, jest dla nas jedyn€ѓ drog€ѓ do brodu. Natychmiast wi€іc po €ѕniadaniuruszyli znowu. Powoli zle€їli po€љudniowym stokiem z $prze€љ€іczy. Zej€ѕcie okaza€љo si€і !jednak o wiele €љatwiejsze, ni€є przewidywali, bo zbocze by€љo od tej strony nie tak strome, iFrodo wkr€ђtce m€ђg€љ znowu dosi€ѓ€ѕ€ј kucyka. Biedny stary kucyk Billa Ferny okaza€љ niezwyk€љy talent do wyszukiwania €ѕcie€єek i w miar€і mo€єno€ѕci stara€љ si€і oszcz€іdzi€ј swojemu je€їd€їcowiwstrz€ѓs€ђw. Nastr€ђj ca€љej kompanii zn€ђw si€і poprawi€љ. Nawet Frodo czu€љ si€і lepiej w blasku poranka, chocia€є od czasu do czasu mg€љa przes€љania€љa mu oczy i "przeciera€љ je ustawicznie r€іk€ѓ.Pippin nieco wyprzedzi€љ towarzyszy. Nagle odwracaj€ѓc si€і do nich krzykn€ѓ€љ: - Jest €ѕcie€єka! $Dogonili go i stwierdzili, €єe si€і nie pomyli€љ. Tu€є przed nimi wyra€їnie zaznacza€љa si€і €ѕcie€єka, kt€ђra w skr€іtach wspina€љa si€і z po€љo€єonych ni€єej las€ђw ku szczytowi. Miejscami by€љa zatarta i "zaro€ѕni€іta albo zagradza€љy j€ѓ kamienne usypiska i pnie drzew, musia€љa wszak€єe by€ј ucz€іszczana dawnymi czasy. Zbudowa€љy j€ѓ krzepkie r€іce i udepta€љy ci€і€єkie stopy. Tu i €ђwdzie €ѕci€іto lub wyrwano stare drzewo, roz€љupano lub odci€ѓgni€іto na bok olbrzymie g€љazy, €єeby otworzy€ј przej€ѕcie. $Czas jaki€ѕ szli t€ѓ €ѕcie€єk€ѓ, bo znacznie u€љatwia€љa zej€ѕcie w !d€ђ€љ, lecz posuwali si€і bardzo ostro€єnie; zaniepokoili si€і jeszcze bardziej, gdy weszli w#ciemny las, a dr€ђ€єka sta€љa si€і wyra€їniejsza i szersza. Niespodzianie wychylaj€ѓc si€і zkr€іgu sosen zbieg€љa stromo w !d€ђ€љ i skr€іci€љa ostro w lewo, !opasuj€ѓc skaliste rami€і g€ђry. Doszed€љszy do tego zakr€іtu zobaczyli plaski odcinek €ѕcie€єki pod niewielkim urwiskiem, nad kt€ђrym pochyla€љy si€і ga€љ€іzie. W kamiennej €ѕcianie wida€ј by€љo drzwi krzywo zwisaj€ѓce na jednej olbrzymiej zawiasie. Zatrzymali si€і pod tymi drzwiami. Stanowi€љy one wej€ѕcie do jamy czy skalnej groty, lecz w mroku nic w jej wn€іtrzu dostrzec nie mogli. Obie€єy€ѕwiat, Sam i Merry "pchn€іli drzwi wsp€ђlnymi si€љami !i zdo€љali je szerzej rozewrze€ј,a wtedy przewodnik z Merrym wsun€іli si€і do €ѕrodka. Nie zaszli daleko, bo na ziemi zobaczyli kup€і starych ko€ѕci, a w pobli€єu wej€ѕcia kilka du€єych, pustych dzban€ђw i pot€љuczonych garnk€ђw. - Kiep jestem, je€єeli to nie #jest jaskinia troll€ђw! - zawo€љa€љPippin. - Wychod€їcie stamt€ѓd i wiejmy. Teraz ju€є wiemy, kto#zbudowa€љ t€і €ѕcie€єk€і, i lepiej zrobimy umykaj€ѓc z niej co pr€іdzej, - S€ѓdz€і, €єe to niepotrzebne -odpar€љ Obie€єy€ѕwiat wychodz€ѓc z groty. - Z pewno€ѕci€ѓ jest to jaskinia troll€ђw, ale od bardzo dawna, jak si€і zdaje, nie zamieszkana. Moim zdaniem, do strachu nie ma powodu. $Id€їmy dalej ostro€єnie €ѕcie€єk€ѓ, to si€і przekonamy. !€cie€єka spod drzwi skr€іca€љa w prawo i zn€ђw bieg€љa r€ђwno, poczym zapad€љa w g€ѓszcz rosn€ѓcy na stoku. Pippin, nie chc€ѓc zdradzi€ј przed Obie€єy€ѕwiatem, €єe jeszcze !wci€ѓ€є si€і boi, wysun€ѓ€љ si€і naprz€ђd wraz z Merrym; Sam i Obie€єy€ѕwiat szli za nimi, maj€ѓc mi€іdzy sob€ѓ Froda na kucyku, bo €ѕcie€єka tu by€љa tak szeroka, €єe czterech, a nawet pi€іciu hobbit€ђw zmie€ѕci€љoby si€і na niej w szeregu. Ledwie jednak uszli kilka krok€ђw, gdy Pippin podbieg€љ do nich, a w €ѕlad za nim Merry. Obaj mieli przera€єone miny. - Tam s€ѓ trolle! - bez tchu szepn€ѓ€љ Pippin. - Niedaleko "st€ѓd, w dole, na polanie le€ѕnej.Mign€іli nam mi€іdzy pniami drzew. Olbrzymy! - Podejdziemy i przyjrzymy imsi€і z bliska - odpar€љ przewodnik podnosz€ѓc jaki€ѕ kij. Frodo milcza€љ, ale Sam zdawa€љ si€і wystraszony. S€љo€ќce by€љo ju€є wysoko i !prze€ѕwiecaj€ѓc poprzez na p€ђ€љ !ogo€љocone ga€љ€іzie rzuca€љo na polan€і jasne plamy blasku. W€іdrowcy stan€іli na jej skrajui wygl€ѓdaj€ѓc zza pni drzew wstrzymali oddech. Na polanie "rzeczywi€ѕcie sta€љy trzy trolle, !trzy olbrzymie trolle. Jeden by€љpochylony, dwa pozosta€љe patrzy€љy na niego. Obie€єy€ѕwiat jak gdyby nigdy nic ruszy€љ naprz€ђd. !- Wyprostuj si€і, stary g€љazie! - rzek€љ i z€љama€љ kij na grzbiecie pochylonego trolla. "Nic si€і nie sta€љo. Tylko hobbici"zach€љysn€іli si€і ze zdumienia, a!w€ђwczas Frodo si€і roze€ѕmia€љ. - Ach, tak! - powiedzia€љ. - Zapomnieli€ѕmy o legendzie rodzinnej. To s€ѓ z pewno€ѕci€ѓ te same trzy olbrzymy, kt€ђre Gandalf wywi€ђd€љ w pole, gdy si€і k€љ€ђci€љy, jak najlepiej przyrz€ѓdzi€ј trzynastu krasnolud€ђw i jednego hobbita na kolacj€і. !- Nie przysz€љo mi na my€ѕl, €єe jeste€ѕmy w pobli€єu tego "w€љa€ѕnie miejsca - rzek€љ Pippin.$Zna€љ t€і histori€і dobrze. Bilbo i Frodo nieraz mu j€ѓ opowiadali, ale prawd€і m€ђwi€ѓc nie bardzo w ni€ѓ dotychczas wierzy€љ. Nawet teraz jeszcze do€ѕ€ј podejrzliwie przygl€ѓda€љ si€і kamiennym trollom, niepewny, czy jaka€ѕ magiczna si€љa nie wskrzesi ich nagle do €єycia. - Zapomnia€љe€ѕ nie tylko o legendzie rodzinnej, lecz tak€єe o wszystkim, co ci m€ђwiono o trollach - !powiedzia€љ Obie€єy€ѕwiat. - Jest#bia€љy dzie€ќ, s€љo€ќce €ѕwieci, a ty przybiegasz w panice i chcesz mnie nastraszy€ј bajk€ѓ o trzech €єywych trollach, kt€ђre na nas czyhaj€ѓ po€ѕrodku"polany! B€ѓd€ї co b€ѓd€ї mog€љe€ѕ przynajmniej zauwa€єy€ј, €єe zauchem jednego z nich od dawna jaki€ѕ ptak uwi€љ sobie gniazdo. Niezwyk€љa ozdoba jak na trolla! Wszyscy si€і roze€ѕmieli. We Froda lepszy duch wst€ѓpi€љ; pokrzepi€љo go wspomnienie pierwszej niebezpiecznej, a pomy€ѕlnie zako€ќczonej przygody Bilba. Przy tym s€љo€ќce grza€љo mile, mg€љa powlekaj€ѓca oczy chorego !hobbita rozproszy€љa si€і nieco. Odpocz€іli przez czas jaki€ѕ na polanie i zjedli obiad w cieniu ogromnych n€ђg trollowych. - A mo€єe by nam kto za€ѕpiewa€љ, p€ђki s€љo€ќce wysoko? - powiedzia€љ Merry, kiedy sko€ќczyli posi€љek. - Od #wielu dni nie s€љyszeli€ѕmy pie€ѕniani opowie€ѕci. - Od nocy na Wichrowym Czubie - rzek€љ Frodo. Przyjaciele spojrzeli na niego. - Nie martwcie si€і o mnie! - doda€љ. - Czuj€і si€і znacznie lepiej, ale do €ѕpiewu nie mam ochoty. Mo€єe Sam odgrzebie cos w swojej pami€іci. - Dalej€єe, Samie! - zawo€љa€љ Merry. - Masz w g€љowie zapasy, kt€ђrych nam sk€ѓpisz! - Nic o nich nie wiem - odpar€љSam. - Ale umiem co€ѕ, co by wam si€і spodoba€љo. Nie €ѕmia€љbym tego nazwa€ј poezj€ѓ,jak to si€і m€ђwi. Po prostu €єarty. Te stare kamienie przypomnia€љy mi pewn€ѓ piosenk€і. #Wsta€љ, za€љo€єy€љ r€іce na plecy, jak ucze€ќ w szkole, i za€ѕpiewa€љ na star€ѓ melodi€і: "Na g€љazie troll, samotny go€ѕ€ј, "Obgryza€љ sm€іtnie go€љ€ѓ ko€ѕ€ј. !Ju€є par€і lat tak jad€љ i jad€љ (O mi€іso by€љo trudno) I prudno, i mrudno - W jaskini mieszka€љ skromnej do€ѕ€ј, A o mi€іso by€љo trudno. I przyszed€љ Tom, ten ma€љy - wiesz, I spyta€љ trolla: co ty jesz? O, €љadnie€ѕ wpad€љ - to wuja gnat, Co dawno w grobie le€єy - I bie€єy, i wre€єy - Wuj dawno umar€љ, chcesz to wierz - "My€ѕla€љem: biedak w grobie le€єy. T€і ko€ѕ€ј ukrad€љem - troll mu rzek€љ. Czy ko€ѕ€ј ma w dole le€єe€ј wiek? Gdy wuj wpad€љ w gr€ђb - by€љ z niego trup, Nim sobie wzi€ѓ€љem udko - I prudko, i siutko - Na jego miejscu inny cz€љek Sam da€љby cz€љowiekowi udko. Nie wiem dlaczego - odpar€љ Tom - Swobodnie odej€ѕ€ј mia€љby€ѕ w dom, Z€љodzieju, co€ѕ wzi€ѓ€љ wuja ko€ѕ€ј. Gnat oddaj po dobroci! I troci, i wroci - Wuj trup, lecz gnaty jego s€ѓ, Wi€іc oddaj udo po dobroci! A na to troll po prostu w €ѕmiech - Za udko Tom€ђw zjad€љbym trzech, "Bo lepszy k€іs €ѕwie€єutkich mi€іs- Ju€є z€іby ostrz€і - I rostrz€і, i mostrz€і - Od starych ko€ѕci cz€љek by zdech€љ, A wi€іc na ciebie z€іby sobie ostrz€і. To m€ђwi€ѓc troll na Toma hyc, Chce z€љapa€ј - €љaps - a w r€іkach nic, Wiec gwa€љtu, w krzyk - a Tom ju€є znik€љ I da€љ mu butem kopsa. I kropsa, i fropsa - Nauczk€і da mu ostry szpic, Wi€іc dam mu butem kopsa. Lecz wiedz, €єe twardszy trollazad "Ni€є g€љaz, na kt€ђrym siedzi rad,Wi€іc pomy€ѕl wprz€ђd, nim po€ѕlesz but, By troll go w kuprze poczu€љ I roczu€љ, i loczu€љ - Nasz Tom a€є sykn€ѓ€љ, krzykn€ѓ€љ, zblad€љ, Bo b€ђl a€є w udzie poczu€љ. Do domu sm€іtnie wraca sam #I p€љacze: sztywn€ѓ n€ђ€єk€і mam...#A troll - no c€ђ€є - w€ѕr€ђd swoichwzg€ђrz Wci€ѓ€є gryzie kostk€і wujka I fujka, i pstrujka - A jego zad - to zdradz€і wam, Wci€ѓ€є taki sam jak kostka wujka. - Ano, to dla nas wszystkich przestroga - roze€ѕmia€љ si€і Merry. - Dobrze, $Obie€єy€ѕwiacie, €єe u€єy€љe€ѕ kija, a nie r€іki! - Sk€ѓd ty wzi€ѓ€љe€ѕ t€і piosenk€і, Samie? - spyta€љ Pippin. - Nigdy nie s€љysza€љem tych s€љ€ђw. Sam mrucza€љ co€ѕ niezrozumiale pod nosem. - Oczywi€ѕcie, to tw€ђj w€љasny utw€ђr! - rzek€љ Frodo. - Niejednego si€і dowiedzia€љem oSamie Gamgee podczas tej !podr€ђ€єy. Najpierw okaza€љ si€і spiskowcem, a teraz - dowcipnisiem. Got€ђw sko€ќczy€јjako czarodziej albo mo€єe - wojownik! - Mam nadziej€і, €єe nie! - odpar€љ Sam. - Wcale bym nie chcia€љ by€ј ani czarodziejem, ani wojakiem. "Po po€љudniu zeszli ni€єej w lasy.Zapewne trafili na ten sam szlak, kt€ђrym przed wielu laty w€іdrowa€љ Gandalf z Bilbem i krasnoludami. O kilka mil dalej !wspi€іli si€і na wysok€ѓ skarp€і nad go€ѕci€ќcem. Go€ѕciniec #oddali€љ si€і od rzeki skr€іcaj€ѓc w w€ѓsk€ѓ dolin€і i w tym miejscu bieg€љ tu€є u st€ђp %wzg€ђrz, kr€іci€љ si€і i wi€љ mi€іdzylasem a poro€ѕni€іtymi wrzosem stokami d€ѓ€є€ѓc ku grobli i g€ђrom. Obie€єy€ѕwiat wskaza€љ hobbitom kamie€ќ stercz€ѓcy opodal skarpy w trawie. Mo€єna"by€љo na nim rozr€ђ€єni€ј jeszcze runy i znaki, wyciosane z grubsza pismem krasnolud€ђw, lecz zatarte przez czas. - Patrzcie - rzek€љ Merry. - To na pewno ten kamie€ќ, kt€ђrym naznaczono miejsce, gdzie zakopano z€љoto trolli. Ciekaw jestem, czy z €љupu Bilba du€єo jeszcze zosta€љo. Powiedz, Frodo! Frodo patrz€ѓc na kamie€ќ $€єa€љowa€љ, €єe Bilbo przywi€ђz€љ z wyprawy co€ѕ wi€іcej ni€є te nieszkodliwe skarby, co€ѕ, z "czym trudniej by€љo si€і rozsta€ј.- Nic nie zosta€љo - odpowiedzia€љ przyjacielowi. - Bilbo wszystko rozda€љ. M€ђwi€љ mi, €єe nie mo€єe uzna€ј za swoj€ѓ prawowit€ѓ w€љasno€ѕ€ј z€љota, kt€ђre pochodzi ze zb€ђjeckich €љup€ђw. Rozgl€ѓdali si€і za jakim€ѕ miejscem przy go€ѕci€ќcu, gdzie by mo€єna rozbi€ј ob€ђz na noc, gdy doszed€љ ich uszu odg€љos, kt€ђry znowu l€іkiem przej€ѓ€љ wszystkie serca: us€љyszeli na drodze za sob€ѓ t€іtent kopyt. Obejrzeli si€і, lecz go€ѕciniec $wi€љ si€і i kluczy€љ tak, €єe tylko ma€љy jego odcinek obejmowali wzrokiem. Jak umieli najspieszniej odskoczyli w bok i w g€ђr€і, mi€іdzy bujne wrzosyi krzewy bor€ђwek zarastaj€ѓcych stoki, a€є wreszcie zaszyli si€і w g€іstej k€іpie leszczyny. Wygl€ѓdaj€ѓc zzaro€ѕli widzieli o jakie€ѕ !trzydzie€ѕci st€ђp poni€єej swej kryj€ђwki go€ѕciniec, nik€љy i szary w zapadaj€ѓcym #zmierzchu. T€іtent si€і zbli€єa€љ. Ko€ќ p€іdzi€љ, podkowy d€їwi€іcza€љy w galopie. Potem niewyra€їny, jakby podmuch wiatru unosi€љ go w inn€ѓ stron€і, dobieg€љ st€љumiony d€їwi€іk, niby brz€іczenie ma€љych dzwoneczk€ђw. - To mi nie brzmi wcale jak podkowy koni Czarnych Je€їd€їc€ђw - rzek€љ Frodo nas€љuchuj€ѓc pilnie. "Inni hobbici zgodzili si€і z nim, "wyra€єaj€ѓc nadziej€і, €єe to nie !mog€ѓ by€ј Czarni Je€їd€їcy, ale w g€љ€іbi serca wszyscy zachowali wielk€ѓ nieufno€ѕ€ј. Tak d€љugo €єyli w strachu przed po€ѕcigiem, €єe ka€єdy szmer na go€ѕci€ќcu za ich plecami wydawa€љ im si€і z€љowieszczy i wrogi. Obie€єy€ѕwiat jednak, !kt€ђry wychyli€љ si€і naprz€ђd i os€љaniaj€ѓc r€іk€ѓ ucho !przytkn€ѓ€љ je do ziemi, mia€љ natwarzy radosny u€ѕmiech. Zmierzch zapad€љ, li€ѕcie krzew€ђw szele€ѕci€љy z cicha. Coraz wyra€їniej, coraz bli€єej d€їwi€іcza€љy dzwoneczki, "t€іtni€љy - klip-klap - p€іdz€ѓce kopyta. Nagle w polu widzenia hobbit€ђw ukaza€љ si€і na drodze siwy ko€ќ w galopie, bielej€ѓcy !w€ѕr€ђd cieni. W€іdzid€љo i uzda b€љyszcza€љy w mroku i migota€љy, jakby je ozdobiono drogimi kamieniami skrz€ѓcymi si€і niby gwiazdy. P€љaszcz w !p€іdzie trzepota€љ za je€їd€їcem,!kt€ђry odrzuci€љ kaptur z g€љowy.W€љosy rozwiane na wietrze l€ѕni€љy z€љoci€ѕcie. Frodowi zdawa€љo si€і, €єe poprzez sylwetk€і i p€љaszcz je€їd€їca, jak przez lekk€ѓ zas€љon€і, prze€ѕwieca bia€љe €ѕwiat€љo. Obie€єy€ѕwiat wypad€љ z ukrycia #i pu€ѕci€љ si€і w d€ђ€љ ku drodze, wielkimi susami sadz€ѓc przez wrzosy i krzycz€ѓc. Nim jednaksi€і pokaza€љ, nim krzykn€ѓ€љ, $je€їdziec ju€є €ѕci€ѓgn€ѓ€љ uzd€і i zatrzyma€љ konia spogl€ѓdaj€ѓc w g€ђr€і na k€іp€і leszczyny, w !kt€ђrej przycupn€іli hobbici. Na widok Obie€єy€ѕwiata zeskoczy€љz siod€љa i biegn€ѓc na jego !spotkanie wo€љa€љ: €њAi na vedui Dunadan! Mea govannen!€ћ Te s€љowa i czysty d€їwi€іk g€љosu #usun€і€љy resztk€і w€ѓtpliwo€ѕci z serc hobbit€ђw: je€їdziec by€љ elfem. Nikt inny na ca€љym szerokim €ѕwiecie nie m€ђg€љ !mie€ј tak pi€іknego g€љosu. Lecz w jego wo€љaniu d€їwi€іcza€љa jaka€ѕ nuta po€ѕpiechu czy "mo€єe l€іku; zauwa€єyli te€є, €єe spiesznie, z naleganiem !t€љumaczy co€ѕ Obie€єy€ѕwiatowi. Po chwili przewodnik skin€ѓ€љ na"nich i hobbici opu€ѕcili zaro€ѕla zbiegaj€ѓc na go€ѕciniec. - To Glorfindel, kt€ђry mieszka w domu Elronda - przedstawi€љ Obie€єy€ѕwiat. - Witaj, nareszcie si€і spotkali€ѕmy! - rzek€љ dostojny elf do Froda. - Wys€љano mnie z"Rivendell, €єebym ci€і odszuka€љ. "Obawiali€ѕmy si€і, €єe jeste€ѕcie w niebezpiecze€ќstwie. - A wi€іc Gandalf przyszed€љ do Rivendell! - rado€ѕnie wykrzykn€ѓ€љ Frodo. - Nie. Przynajmniej nie by€љ go tam, kiedy wyje€єd€єa€љem, ale od tej chwili min€і€љo ju€є dziewi€і€ј dni - odpowiedzia€љ Glorfindel. - Elrond otrzyma€љ niepokoj€ѓce wie€ѕci. Moi rzewa є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBщT c iOъф 9 c ЬOыT c /Pьq"Є c ’Pэ.N c ѕPюc9У$XQя&=Л @|Q№с=Ь€‡Q"wsp€ђ€љplemie€ќcy, podr€ђ€єuj€ѓcy przez wasz kraj za "Baranduin€ѓ, zauwa€єyli, €єe co€ѕ %si€і €ѕwi€іci, i co pr€іdzej wys€љaligo€ќc€ђw. Zawiadomili nas, €єe Dziewi€іciu zn€ђw kr€ѓ€єy po #€ѕwiecie i €єe ty zab€љ€ѓdzi€љe€ѕ, w€іdruj€ѓc z ci€і€єkim brzemieniem bez przewodnika, bo Gandalf nie wr€ђci€љ. Nawet wRivendell nie ma wielu takich, !kt€ђrzy by si€і mogli mierzy€ј w otwartym polu z Dziewi€іciu Je€їd€їcami; wszystkich jednak zdolnych do tego rozes€љa€љ Elrond na p€ђ€љnoc, zach€ђd i po€љudnie. My€ѕleli€ѕmy, €єe mog€љe€ѕ znacznie zboczy€ј ze szlaku, by unikn€ѓ€ј pogoni, i €єe zb€љ€ѓka€љe€ѕ si€і mo€єe na pustkowiu. Mnie przypad€љo w udziale przeszukanie go€ѕci€ќca, dojecha€љem tedy a€є do mostu na Mitheithel i zostawi€љem !znak, a by€љo to jako€ѕ tydzie€ќ temu. Trzej s€љudzy Saurona "stali na mo€ѕcie, ale pierzchli, a ja €ѕciga€љem ich ku zachodowi. Natkn€ѓ€љem si€і na dw€ђch !innych, ci wszak€єe skr€іcili na po€љudnie. Odt€ѓd szuka€љem wci€ѓ€є twojego tropu. Znalaz€љem go przed dwoma dniami i wy€ѕledzi€љem dalej za mostem. Dzisiaj za€ѕ wytropi€љem, w kt€ђrym miejscu zeszli€ѕcie znowu z g€ђr. Ale czas w drog€і! Na razie do€ѕ€ј nowin. Skoro ju€є tu jeste€ѕmy, trzeba zaryzykowa€ј niebezpiecze€ќstwo go€ѕci€ќca i pospiesza€ј. Tamtych jest pi€іciu, a niech€єe tylko raz odnajd€ѓ tw€ђj €ѕlad na drodze, pomkn€ѓ jak wicher za nami. A przecie€є tych pi€іciu - to jeszcze nie wszyscy. Gdzie si€іpodziewa czterech pozosta€љych - nie wiem. Boj€і si€і, €єe br€ђd zastaniemy obsadzony przez wroga. Glorfindel m€ђwi€љ, a tymczasem mrok wieczorny g€іstnia€љ "doko€љa. Froda ogarn€і€љo wielkie znu€єenie. Odk€ѓd s€љo€ќce "zacz€і€љo si€і zni€єa€ј, mg€љa na jego oczach pociemnia€љa i czu€љ, €єe cie€ќ gromadzi si€і mi€іdzy nim a twarzami przyjaci€ђ€љ. Teraz b€ђl go chwyci€љ i przej€ѓ€љ mrozem. Frodo zachwia€љ si€і i uczepi€љ ramienia Sama. - M€ђj pan jest chory i ranny -porywczo odezwa€љ si€і Sam. - Nie mo€єe podr€ђ€єowa€ј noc€ѓ. Trzeba mu wypoczynku. Glorfindel podtrzyma€љ osuwaj€ѓcego si€і na ziemi€і Froda, obj€ѓ€љ go €љagodnie ramieniem i z niepokojem spojrza€љ w jego oczy. Obie€єy€ѕwiat opowiedzia€љ pokr€ђtce o napadzie na ob€ђz pod szczytem Wichrowego Czuba i o zatrutym no€єu. Doby€љ z kieszeni r€іkoje€ѕ€ј, kt€ђr€ѓ przechowywa€љ, i pokaza€љ elfowi. Glorfindel $zadr€єa€љ bior€ѓc j€ѓ do r€іki, leczobejrza€љ bardzo uwa€єnie. - Straszne zakl€іcia wyryte s€ѓ na tej r€іkoje€ѕci - rzek€љ - chocia€є niewidzialne dla waszych oczu. Zatrzymaj j€ѓ, Aragornie, p€ђki nie dostaniemysi€і do domu Elronda. B€ѓd€ї wszak€єe bardzo ostro€єny i niedotykaj jej bez koniecznej potrzeby. Niestety! Nie jest midana moc leczenia ran zadanych tym or€і€єem. Wszystko uczyni€і, co potrafi€і, lecz tym usilniej radz€і pospiesza€ј teraz w drog€і bez odpoczynku. Wymaca€љ ran€і na barku Froda i twarz mu spowa€єnia€љa, jakbyto, co odkry€љ, bardzo go zatroska€љo. Lecz pod !dotkni€іciem palc€ђw elfa l€ђd w ramieniu i boku Froda jakby #staja€љ, ciep€љo przep€љyn€і€љo od barku a€є do d€љoni i b€ђl #z€љagodnia€љ. Wyda€љo mu si€і, €єe mrok doko€љa troch€і si€і roz€ѕwietli€љ, jakby chmura odp€љyn€і€љa. Zn€ђw wyra€їniej widzia€љ twarze przyjaci€ђ€љ i odrobina nowej otuchy i si€љy wr€ђci€љa mu do serca. - Dosi€іdziesz mojego wierzchowca - powiedzia€љ Glorfindel. - Skr€ђc€і strzemiona, a ty staraj si€і trzyma€ј jak najmocniej w "siodle. Nie l€іkaj si€і, ten ko€ќ !nie zrzuci je€їd€їca, kt€ђrego jakaza€љem mu nie€ѕ€ј. Ch€ђd ma lekki i €љagodny, a gdyby niebezpiecze€ќstwo nagli€љo, ucieknie z tob€ѓ takim cwa€љem,€єe go nawet czarne rumaki wrog€ђw nie do€ѕcign€ѓ. - Nie ucieknie - odpar€љ Frodo - i nie dosi€ѓd€і go, je€єeli w ten spos€ђb mia€љbym znale€ї€ј si€і w Rivendell albo w innym bezpiecznym miejscu porzuciwszy przyjaci€ђ€љ na pastw€і niebezpiecze€ќstwa. Glorfindel u€ѕmiechn€ѓ€љ si€і. - W€ѓtpi€і - rzek€љ - czy twoim przyjacio€љom b€іdzie co€ѕ !grozi€љo, je€єeli ciebie w€ѕr€ђd nich zabraknie. Nieprzyjaciel ciebie b€іdzie €ѕciga€љ, a nas pewnie zostawi w spokoju. To w€љa€ѕnie ty i to, co masz przy sobie, €ѕci€ѓga na wszystkich prze€ѕladowanie. Na to Frodo nie mia€љ odpowiedzi, da€љ si€і wi€іc przekona€ј i dosiad€љ bia€љego wierzchowca elfa. Dzi€іki temu kucyk m€ђg€љ wzi€ѓ€ј na grzbiet wi€іkszo€ѕ€ј baga€єy, a reszta kompanii, pozbywszy si€і brzemion, ruszy€љa zrazu bardzo €єwawo. Po jakim€ѕ czasie jednak hobbici stwierdzili, €єe trudno dotrzyma€ј kroku szybkonogiemu elfowi, kt€ђry nie zna znu€єenia. Glorfindel !prowadzi€љ ich wci€ѓ€є naprz€ђd, w otwart€ѓ paszcz€і ciemno€ѕci,!w chmurn€ѓ g€љ€ѓb nocy. Nie by€љo"ksi€і€єyca ani gwiazd. €wit ju€є szarza€љ, kiedy wreszcie elf pozwoli€љ im si€і zatrzyma€ј. Pippin, Sam i Merry wlekli si€і ju€є wtedy niemal przez sen nachwiejnych nogach. Nawet Obie€єy€ѕwiat zdawa€љ si€і zm€іczony, bo ramiona mu !zwis€љy. Frodo na siodle zapada€љw ponure sny. Rzucili si€і wszyscy na ziemi€і "po€ѕr€ђd wrzos€ђw o par€і jard€ђw w bok od go€ѕci€ќca i natychmiast usn€іli. Mieli wra€єenie, €єe ledwie przez chwil€і zmru€єyli powieki, gdy !Glorfindel, kt€ђry czuwa€љ przez ca€љy czas nad €ѕpi€ѓcymi, obudzi€љ ich znowu. S€љo€ќce sta€љo wysoko, chmury i nocne mg€љy ju€є si€і rozwia€љy. - Napijcie si€і - rzek€љ Glorfindel nalewaj€ѓc ka€єdemu kolejno napoju ze swojej srebrnej, powleczonej sk€ђr€ѓ manierki. By€љ to trunek przejrzysty jak woda €їr€ђdlana i bez smaku, w ustach wydawa€љ si€і ani zimny, ani gor€ѓcy, lecz kto go €љykn€ѓ€љ, czu€љ od razu przyp€љyw si€љy i ochoty w ca€љym ciele. Po jednym €љyku tego napoju, czerstwy chleb i suszone owoce - bo innego prowiantu ju€є podr€ђ€єni nie mieli - #zaspokoi€љy ich g€љ€ђd lepiej ni€є obfite €ѕniadania w Shire. Popas trwa€љ niespe€љna pi€і€ј godzin i znowu ruszyli go€ѕci€ќcem. Glorfindel wci€ѓ€є nagli€љ i ledwie dwa razy pozwoli€љ na chwil€і wytchnieniaw ci€ѓgu ca€љego dnia marszu. Tote€є przeszli do zmroku prawie dwadzie€ѕcia mil i znale€їli si€і w miejscu, gdzie go€ѕciniec skr€іca€љ w prawo i stromo opada€љ w dolin€і, !zbli€єaj€ѓc si€і znowu do rzeki. Jak dot€ѓd hobbici nie dostrzegli ani nie dos€љyszeli €єadnego znaku czy szmeru pogoni, lecz Glorfindel cz€іsto przystawa€љ i nas€љuchiwa€љ, a gdy zwalniali kroku, wyraz niepokoju zas€іpia€љ mu twarz. Par€і razy m€ђwi€љ te€є co€ѕ Obie€єy€ѕwiatowi w j€іzyku elf€ђw. Mimo zaniepokojenia przewodnik€ђw, nie by€љo rady, hobbici naprawd€і nie mogli !maszerowa€ј dalej. Potykali si€і i zataczali z wyczerpania i niebyli ju€є zdolni my€ѕle€ј o czymkolwiek, tak ich bola€љy €љydki i stopy. Frodo cirpia€љ okrutnie, a w miar€і jak dzie€ќ up€љywa€љ, wszystko doko€љa niego blad€љo, przybieraj€ѓc posta€ј widmowych, szarych "cieni. Niemal ucieszy€љ si€і, gdy zapad€љ wiecz€ђr, bo €ѕwiat po ciemku zdawa€љ mu si€і mniej sp€љowia€љy i pusty. #Hobbici nie zd€ѓ€єyli otrz€ѓsn€ѓ€ј si€і ze zm€іczenia, gdy ju€є musieli nazajutrz wyrusza€ј znowu w drog€і. Od brodu !dzieli€љo ich jeszcze wiele mil, "tote€є parli naprz€ђd, ile si€љ w nogach. - Najwi€іksze niebezpiecze€ќstwo grozi nam, gdy znajdziemy si€і nad rzek€ѓ !- powiedzia€љ Glorfindel. - Serce mnie ostrzega, €єe pogo€ќ p€іdziteraz za nami, a przy brodzie czyha by€ј mo€єe zasadzka. $Go€ѕciniec wci€ѓ€є bieg€љ w d€ђ€љ, ajego brzegi zarasta€љa tu i €ђwdzie trawa, po kt€ђrej hobbici maszerowali najch€іtniej, bo dawa€љa troch€і ulgi obola€љym stopom. P€ђ€їnym popo€љudniem dotarli do miejsca, gdzie go€ѕciniec wpada€љ niespodzianie w g€іsty cie€ќ wysokiego boru, a potem schodzi€љ w g€љ€іboki w€ѓw€ђz, kt€ђrego strome €ѕciany z czerwonych kamieni ocieka€љy wilgoci€ѓ. Echo dudni€љo, kiedy #biegli t€іdy, i zdawa€љo si€і, €єe niezliczone pary n€ђg tupocz€ѓ w trop za nimi. Niespodziewanie, jakby przez bram€і €ѕwiat€љa, go€ѕciniec z wylotu tunelu wynurzy€љ si€і zn€ђw pod otwarte niebo. Hobbici zobaczyli spadzisty sk€љon, a u jego st€ђp p€љaski, d€љugi na mil€і odcinek drogi i za nim br€ђd prowadz€ѓcy do Rivendell. Na przeciwleg€љym brzegu wznosi€љ si€і brunatny wa€љ, na kt€ђry wspina€љa si€і serpentyn€ѓ €ѕcie€єka; w oddali pi€іtrzy€љy si€і g€ђry, masyw obok masywu, szczyt za szczytem, a€є pod zmierzchaj€ѓce niebo. W tunelu, kt€ђry zostawili za sob€ѓ, wci€ѓ€є jeszcze dudni€љo echo, jakby spieszne kroki po€ѕcigu; rozleg€љ si€і szum, jakby wiatr si€і zerwa€љ i nadci€ѓga€љ mi€іdzy ga€љ€іziami "sosen. Glorfindel obejrza€љ si€і, pos€љucha€љ przez sekund€і, potem z g€љo€ѕnym okrzykiem skoczy€љ naprz€ђd. !- W nogi! - zawo€љa€љ. - W nogi! Nieprzyjaciel naciera! #Bia€љy ko€ќ poderwa€љ si€і w cwa€љ.Hobbici pedem zbiegli po pochy€љo€ѕci. Glorfindel i Obie€єy€ѕwiat tu€є za nimi jako tylna stra€є. Byli w po€љowie p€љaskiego odcinka drogi, gdy nagle zagrzmia€љ t€іtent galopuj€ѓcych koni. Spod bramydrzew, kt€ђr€ѓ dopiero co opu€ѕcili, wychyn€ѓ€љ Czarny Je€їdziec, €ѕci€ѓgn€ѓ€љ cugle i !wstrzyma€љ konia, ko€љysz€ѓc si€і!w siodle. W €ѕlad za nim ukaza€љ si€і drugi, potem trzeci, wreszcie dw€ђch jeszcze je€їd€їc€ђw. - Naprz€ђd! Naprz€ђd! - krzykn€ѓ€љ Glorfindel Frodowi. Frodo nie od razu us€љucha€љ, bozbudzi€љ si€і w nim jaki€ѕ niepoj€іty sprzeciw. Zmuszaj€ѓcwierzchowca do st€іpa, odwr€ђci€љ si€і i obejrza€љ. Je€їd€їcy tkwili nieruchomo w siod€љach na grzbietach olbrzymich rumak€ђw niby z€љowrogie pos€ѓgi na coko€љach,czarni i masywni, podczas gdyca€љy las i ca€љy krajobraz %doko€љa cofn€ѓ€љ si€і i przes€љoni€љ mg€љ€ѓ. Nagle Frodo zrozumia€љ, €єe tamci milcz€ѓco rozkazuj€ѓ mu czeka€ј. W okamgnieniu $strach i nienawi€ѕ€ј ockn€і€љy si€і w jego sercu. Pu€ѕci€љ cugle, !chwyci€љ za r€іkoje€ѕ€ј miecza i doby€љ go, a€є czerwone skry posz€љy z ostrza. - Naprz€ђd! Naprz€ђd! - wo€љa€љ Glorfindel, a potem dono€ѕnie i wyra€їnie rozkaza€љ wierzchowcowi j€іzykiem elf€ђw: - Noro lim, noro lim, Asfaloth! Bia€љy ko€ќ poderwa€љ si€і natychmiast i jak wiatr pomkn€ѓ€љ przez ostatni odcinekdrogi. W tym samym momencie czarne rumaki rzuci€љy si€і w !pogo€ќ w d€ђ€љ stoku, a z piersi #je€їd€їc€ђw wydar€љ si€і straszliwykrzyk. Frodo s€љysza€љ go ju€є kiedy€ѕ, daleko st€ѓd, we Wschodniej wiartce, gdy ten #sam g€љos nape€љnia€љ groz€ѓ lasy. Odpowiedzia€љ mu drugi okrzyk i ku rozpaczy froda oraz jego towarzyszy spo€ѕr€ђd drzew i "ska€љ po lewej stronie go€ѕci€ќca wynurzyli si€і w p€іdzie czterejnowi je€їd€їcy. Dwaj galopem gnali na spotkanie Froda, dwajpozostali w zawrotnym p€іdzie mkn€іli ku brodowi, €єeby odci€ѓ€ј hobbitowi drog€і ratunku. Frodo mia€љ wra€єenie, !€єe lec€ѓ z wichrem, €єe sylwetki"ich rosn€ѓ i ciemniej€ѓ, z ka€єd€ѓsekund€ѓ zbli€єaj€ѓc si€і do niego. Przez rami€і rzuci€љ okiem wstecz: nie dostrzeg€љ ju€є #przyjaci€ђ€љ. Odleg€љo€ѕ€ј mi€іdzy nim a €ѕcigaj€ѓcymi go "je€їd€їcami ros€љa, ich olbrzymie "rumaki nie mog€љy si€і r€ђwna€ј z lotnym bia€љym wierzchowcem elfa. Frodo spojrza€љ zn€ђw przed siebie i nadzieja zgas€љa w jego sercu. Wyda€љo mu si€і #niemo€єliwe, by osi€ѓgn€ѓ€љ br€ђd, nim dwaj prze€ѕladowcy, kt€ђrzywypadli z zasadzki, odetn€ѓ mudrog€і. Widzia€љ ich teraz wyra€їnie: zrzucili chyba kaptury i czarne p€љaszcze, bo !mieli na sobie bia€љoszare szaty.W sinych r€іkach €ѕciskali obna€єone miecze, na g€љowach "l€ѕni€љy he€љmy. Oczy jarzy€љy im !si€і zimnym p€љomieniem i wo€љali co€ѕ do Froda dzikimi g€љosami. Strach porazi€љ hobbita. Teraz !ju€є nie si€іga€љ do miecza. Nie zdoby€љ si€і nawet na krzyk. Zamkn€ѓ€љ oczy i przywar€љ do grzywy wierzchowca. Wiatr gwizda€љ mu w uszach, dzwoneczki przy uprz€і€єy d€їwi€іcza€љy przenikliwie i zawrotnie. Okropny lodowaty oddech przeszy€љ go jak w€љ€ђcznia, kiedy w ostatnim zrywie czarodziejski ko€ќ niby "bia€љy p€љomie€ќ wion€ѓ€љ, jak na skrzyd€љach, tu€є przed twarz€ѓ najdalej wysuni€іtego Czarnego Je€їd€їca. Frodo us€љysza€љ plusk wody. !Pieni€љa si€і u jego st€ђp. Ko€ќ pod hobbitem zako€љysa€љ si€і, d€їwign€ѓ€љ w g€ђr€і i Frodo zrozumia€љ, €єe wierzchowiec wynosi go z rzeki na brzeg i #wspina si€і kamienist€ѓ €ѕcie€єk€ѓ na wysok€ѓ skarp€і. By€љ wi€іc ju€є za brodem. Ale prze€ѕladowcy nast€іpowali zbliska. Na szczycie nasypu ko€ќzatrzyma€љ si€і, obejrza€љ, zar€єa€љ dziko. W dole, na drugim brzegu Frodo zobaczy€љ !Dziewi€іciu Je€їd€їc€ђw i serce wnim zamar€љo na widok gro€їnych, wzniesionych ku niemu twarzy. Nie wyobra€єa€љ sobie, by cos mog€љo przeszkodzi€ј im w przeprawie,kt€ђra jemu uda€љa si€і tak €љatwo. Pomy€ѕla€љ, €єe je€ѕli dostan€ѓ si€і na ten brzeg, daremnie pr€ђbowa€љby ucieczki !po d€љugiej, niepewnej €ѕcie€єce od brodu do granicy Rivendellu.A w ka€єdym razie czu€љ, €єe pot€і€єna wola nakazuje mu sta€ј w miejscu. Nienawi€ѕ€ј zn€ђw drgn€і€љa w jego sercu, %ale nie mia€љ ju€є si€љy, €єeby si€і d€љu€єej opiera€ј. !Nagle pierwszy je€їdziec ub€ђd€љ swego wierzchowca ostrog€ѓ i ruszy€љ naprz€ђd. Rumak wzdrygn€ѓ€љ si€і przed wod€ѓ i przysiad€љ na zadzie. Frodo z najwi€іkszym wysi€љkiem wyprostowa€љ si€і w strzemionach i podni€ђs€љ miecz.- Precz! - krzykn€ѓ€љ. - Precz do Mordoru, przesta€ќcie mnie €ѕciga€ј! W€љasny g€љos zabrzmia€љ mu w uszach w€ѓt€љo i piskliwie. Je€їd€їcy zatrzymali si€і, ale Frodo nie mia€љ w€љadzy Bombadila. Wrogowie odpowiedzieli mu chrapliwym, mro€є€ѓcym krew w €єy€љach €ѕmiechem. - Zawracaj! Zawracaj! - wo€љali.- Do Mordoru powiedziemy ci€і z sob€ѓ! - Precz! - szepn€ѓ€љ Frodo. - Pier€ѕcie€ќ! Pier€ѕcie€ќ! - wrzasn€іli tamci morderczym g€љosem i w tym samym momencie ich przyw€ђdca pchn€ѓ€љ swego rumaka w wod€і,a dwaj podw€љadni ruszyli w €ѕlad za nim. - Kln€і si€і na Elbereth, na !Luthien najpi€іkniejsz€ѓ - rzek€љ!Frodo, ostatkiem si€љ d€їwigaj€ѓcmiecz w g€ђr€і - €єe nigdy nie !dostaniecie ani Pier€ѕcienia, animnie. Wtedy czarny przyw€ђdca, "kt€ђry by€љ ju€є w po€љowie brodu,wyprostowa€љ si€і gro€їnie w "strzemionach i podni€ђs€љ r€іk€і. Frodo oniemia€љ. J€іzyk zamar€љ mu w ustach, serce bi€љo jak !m€љotem. Miecz p€іk€љ i wypad€љ z#dr€є€ѓcej d€љoni. Bia€љy ko€ќ elfa stan€ѓ€љ d€іba i chrapn€ѓ€љ. Pierwszy z czarnych rumak€ђw ju€є niemal wspina€љ si€і przednimi kopytami na brzeg. W tej samej chwili zagrzmia€љo,#zahucza€љo, rozleg€љ si€і €љoskot iszum wodospadu tocz€ѓcego kamienn€ѓ lawin€і. Frodo przez !mg€љ€і widzia€љ, jak tam, w dole,rzeka wezbra€љa, a nurtem jej !przewali€љa si€і w pi€ђropuszach piany kawalkada fal. Wyda€љo $mu si€і, €єe z fal strzelaj€ѓ bia€љe p€љomyki, i w wyobra€їni niemal dostrzeg€љ cwa€љuj€ѓcych przez wod€і bia€љych rycerzy na bia€љych koniach o spienionych grzywach. Trzech je€їd€їc€ђw, kt€ђrzy w tym momencie byli w po€љowie brodu, porwa€љ pr€ѓd; znikn€іli, nagle zalani !wzburzon€ѓ pian€ѓ. Inni cofn€іli si€і przera€єeni. Trac€ѓc przytomno€ѕ€ј, Frodo "us€љysza€љ jeszcze krzyki i mia€љ wra€єenie, €єe widzi za szeregiem je€їd€їc€ђw, kt€ђrzy zatrzymali si€і w rozterce nad brzegiem, posta€ј ja€ѕniej€ѓc€ѓ bia€љym blaskiem; za ni€ѓ za€ѕ drobne mgliste sylwetki miota€љy p€љomienie, kt€ђre b€љyszcza€љy czerwieni€ѓ w szarzy€їnie zasnuwaj€ѓcej ca€љy €ѕwiat. Sza€љ ogarn€ѓ€љ czarne rumaki, wpanice run€і€љy naprz€ђd poci€ѓgaj€ѓc je€їd€їc€ђw w wezbran€ѓ to€ќ. Przera€їliwy krzyk uton€ѓ€љ w grzmocie wody, kt€ђra unios€љa ich od razu daleko. W tym samym momencie Frodo poczu€љ, €єe pada z siod€љa; huk i zam€іt nagle spot€іgowa€љ si€і w jego uszach i wyda€љo mu si€і, €єe wraz ze swymi prze€ѕladowcamisam tak€єe ginie, porwany "nawa€љnic€ѓ. Wi€іcej ju€є nic nie zobaczy€љ ani nie us€љysza€љ. ‚с‚т‚у‚ф‚х‚ц‚ч‚ш‚щ‚ъ‚ы‚ь‚э‚ю‚я‚№‚ё‚ђ‚ѓ‚є‚ѕ‚і‚ї‚ј‚љ‚њ‚ћ‚ќ‚§‚ў‚џƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒ ƒ!ƒ"ƒ#ƒ$ƒ%ƒ&ƒ'ƒ(ƒ)ƒ*ƒ+ƒ,ƒ-ƒ.ƒ/ƒ0 Rozdzia€љ 1 Spotkania "Frodo zbudzi€љ si€і w €љ€ђ€єku. W pierwszym momencie my€ѕla€љ, €єe spa€љ bardzo d€љugo i €єe prze€ѕni€љ jaki€ѕ przykry sen, kt€ђry jeszcze majaczy mu na pograniczu pami€іci. A mo€єe przeby€љ jak€ѓ€ѕ chorob€і? Lecz !sufit nad jego g€љow€ѓ wygl€ѓda€љobco; by€љ p€љaski, a ciemne belki mia€љ bogato rze€їbione. Frodo le€єa€љ jeszcze chwil€і przygl€ѓdaj€ѓc si€і s€љonecznym plamom na €ѕcianie i nas€љuchuj€ѓc szumu wodospadu.є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓkёp? c™QђЏ A cќQѓ№7 c_Rє'"0 cТRѕW-M c%SіЄ8к:ˆS- Gdzie jestem? Kt€ђra to godzina? - rzuci€љ g€љo€ѕno pytanie sufitowi. - W domu Elronda, a jest dziesi€ѓta przed po€љudniem - odpowiedzia€љ mu znajomy g€љos.- Ranek dwudziestego czwartego pa€їdziernika, je€єelichcesz wiedzie€ј dok€љadnie. - Gandalf! - krzykn€ѓ€љ Frodo siadaj€ѓc w po€ѕcieli. Rzeczywi€ѕcie, w fotelu pod otwartym oknem siedzia€љ stary Czarodziej. - Tak -rzek€љ. - Jestem tutaj. Aty mia€љe€ѕ wyj€ѓtkowe !szcz€і€ѕcie, €єe si€і te€є tutaj znalaz€љe€ѕ, mimo wszystkich "g€љupstw, kt€ђre pope€љni€љe€ѕ od dnia wyjazdu z domu. Frodo opad€љ zn€ђw na poduszki. By€љo mu tak b€љogo i spokojnie, €єe nie mia€љ ochoty sprzecza€ј si€і, w€ѓtpi€љ zreszt€ѓ, czy wygra€љby w tym sporze. Otrz€ѓsn€ѓ€љ si€і ju€є ze snu "zupe€љnie i wraca€љa mu pami€і€ј; !wspomnia€љ niefortunny €њskr€ђt€ћdrogi na prze€љaj przez Stary Las, €њprzypadek€ћ w gospodzie €њPod Rozbrykanym Kucykiem€ћ iszale€ќstwo, jakiemu uleg€љ w kotlince pod Wichrowym Czubem k€љad€ѓc na palec "Pier€ѕcie€ќ. Przez ca€љy czas, gdy rozmy€ѕla€љ o tych sprawach i na"pr€ђ€єno wysila€љ pami€і€ј, €єeby przypomnie€ј sobie, jakim sposobem znalaz€љ si€і tu, w Rivendell, w pokoju trwa€љa cisza, zak€љ€ђcana jedynie pykaniem fajki Gandalfa, kt€ђrydmucha€љ przez okno bia€љymi k€ђ€љkami dymu. - Gdzie jest Sam? - zapyta€љ wreszcie Frodo. - Gdzie inni? Czy zdrowi? - Wszyscy zdrowi i cali - odpar€љ Gandalf. - Sam by€љ przy!tobie, ledwie przed p€ђ€љgodzin€ѓwyprawi€љem go st€ѓd, €єeby troch€і odpocz€ѓ€љ. "- Co si€і w€љa€ѕciwie sta€љo tam, u brodu? - zagadn€ѓ€љ Frodo. - Ca€љe to zdarzenie wyda€љo mi si€і jako€ѕ niejasne i dotychczas takie mi si€і wydaje. - Nic dziwnego! Omdla€љe€ѕ - rzek€љ Gandalf. - Rana w ko€ќcu ci€і zmog€љa. Jeszcze kilka godzin, a nie by€љoby ju€є dla ciebie ratunku. Ale w tobie tkwi€ѓ niespo€єyte si€љy, m€ђj hobbicie kochany! Dowiod€љe€ѕ tego pod Kurhanem. Wtedy "wa€єy€љy si€і szale, by€љ to chybanajgro€їniejszy moment w "ca€љej podr€ђ€єy. Szkoda, €єe nie wytrwa€љe€ѕ tak samo pod Wichrowym Czubem. - Jak widz€і, wiesz ju€є bardzo wiele - powiedzia€љ Frodo. - A przecie€є nikomu nie m€ђwi€љem, jak to by€љo ze mn€ѓ pod Kurhanem. Z pocz€ѓtku dlatego,€єe wola€љem tych okropno€ѕci nie wspomina€ј, a p€ђ€їniej mia€љem do€ѕ€ј innych spraw na g€љowie. Sk€ѓd si€і o tym dowiedzia€љe€ѕ? - Du€єo m€ђwi€љe€ѕ przez sen - €љagodnie odpar€љ Gandalf - i nietrudno mi by€љo czyta€ј w twoich my€ѕlach i pami€іci. Nie martw si€і, Frodo! Chocia€є przed chwil€ѓ wyrzuca€љem ci pope€љnione €њg€љupstwa€ћ, nie my€ѕla€љem tego powa€єnie. Mam uznanie dla ciebie, a tak€єe dlatwoich towarzyszy. Niema€љa torzecz dotrze€ј tak daleko, !w€ѕr€ђd tylu niebezpiecze€ќstw, inie straci€ј Pier€ѕcienia. - Nigdy by€ѕmy tego nie dokonali bez Obie€єy€ѕwiata - rzek€љ Frodo. - Ale bardzo nam ciebie brakowa€љo. Bez ciebie nie wiedzia€љem, co robi€ј. - Zatrzyma€љy mnie pewne przeszkody - odpar€љ Gandalf - i to omal nie przyczyni€љo si€і do kl€іski naszych zamierze€ќ. Zreszt€ѓ nie jestem tego pewien, mo€єe to w€љa€ѕnie wysz€љo nam na dobre. - Prosz€і ci€і, powiedz mi, co si€і zdarzy€љo? - Na wszystko przyjdzie pora. Dzisiaj z polecenia Elronda nie wolno ci si€і niczym martwi€ј ani du€єo gada€ј. !- Ale€є rozmawiaj€ѓc oderw€і si€і"od rozmy€ѕla€ќ i docieka€ќ, kt€ђres€ѓ co najmniej r€ђwnie m€іcz€ѓce jak gadanie - rzek€љ Frodo. - Nie chce mi si€і ju€є wcale spa€ј, i przypominam sobie mn€ђstwo rzeczy, kt€ђre domagaj€ѓ si€і wyja€ѕnienia. jakie przeszkody ci€і zatrzyma€љy? Musisz mi chocia€єto powiedzie€ј. - Wkr€ђtce dowiesz si€і wszystkiego, co ci€і interesuje- odpar€љ Gandalf. - Czekamy tylko na twoje wyzdrowienie, €єeby natychmiast zwo€љa€ј narad€і. Tymczasem powiem ci tyle, €єe by€љem w niewoli. - Ty?! - krzykn€ѓ€љ Frodo. - Tak. Ja, Gandalf Szary - uroczy€ѕcie o€ѕwiadczy€љ Czarodziej. - R€ђ€єne istniej€ѓ pot€іgi na €ѕwiecie, na jego szcz€і€ѕcie czy na zgub€і! S€ѓ w€ѕr€ђd nich mocniejsze ode #mnie. S€ѓ i takie, z kt€ђrymi si€і jeszcze nie mierzy€љem. Ale !zbli€єa si€і moja godzina. Morgulze swoimi Czarnymi Je€їd€їcamijest got€ђw. Nadci€ѓga wojna. - A wi€іc o je€їd€їcach #wiedzia€љe€ѕ dawniej... nim ja si€іz nimi spotka€љem? - Wiedzia€љem. A nawet m€ђwi€љem ci o nich kiedy€ѕ. Bo Czarni Je€їd€їcy to nie kto inny, lecz Upiory Pier€ѕcienia, Dziewi€іciu Giermk€ђw W€љadcy Pier€ѕcienia. Nie wiedzia€љem !jednak, €єe ju€є zn€ђw ruszyli w €ѕwiat, gdybym by€љ wiedzia€љ, uciek€љbym razem z tob€ѓ nie zwlekaj€ѓc ani dnia. Dopiero po naszym rozstaniu w czerwcu dosz€љa do mnie wie€ѕ€ј o tym. Ale na reszt€і tej historii musisz poczeka€ј. Na razie wyratowa€љ nas od kl€іski Aragorn. - Tak - rzek€љ Frodo. - Obie€єy€ѕwiat nas ocali€љ. Z pocz€ѓtku co prawda ba€љem si€іgo. Sam zdaje si€і nigdy nie nabra€љ do niego ca€љkowitego zaufania, w ka€єdym razie nie dowierza€љ mu, p€ђki nie spotkali€ѕmy Glorfindela. Gandalf u€ѕmiechn€ѓ€љ si€і. - S€љysza€љem wszystko o Samie !- powiedzia€љ. - Teraz ju€є i on nie ma €єadnych w€ѓtpliwo€ѕci. - Cieszy mnie to - rzek€љ Frodo- bo polubi€љem bardzo Obie€єy€ѕwiata. Chocia€є nie... €њPolubi€љem€ћ to nie jest "odpowiednie s€љowo. Sta€љ mi si€і drogi, mimo €єe jest taki dziwny, nawet czasem ponury.Doprawdy, cz€іsto mi ciebie przypomina. Nie wyobra€єa€љem sobie, €єe ludzie bywaj€ѓ tacy. My€ѕla€љem, wiesz, €єe s€ѓ po prostu wielkiego wzrostu i do€ѕ€ј g€љupi; poczciwi g€љupcy jak Butterbur albo nikczemni g€љupcy jak Bill Ferny. Oczywi€ѕcie, niewiele wiemy w Shire o ludziach, w€љa€ѕciwie znamy tylko troch€і mieszka€ќc€ђw Bree. - Tych tak€єe znasz niezbyt dobrze, je€ѕli uwa€єasz starego Barlimana za durnia - odpar€љ Gandalf. - Ma on do€ѕ€ј rozumu na w€љasne potrzeby. Wprawdzie my€ѕli mniej i wolniej, ni€є gada, ale je€ѕli chce, przez mur na wylot widzi - jak powiadaj€ѓ w Bree. Takich wszak€єe ludzi jak Aragorn, syn Arathorna, nie zosta€љo wielu w €r€ђdziemiu. Potomstwo kr€ђl€ђw zza Morza wygasa ju€є prawie. Kto wie, czy ta wojna o Pier€ѕcie€ќ nie b€іdzie ich ostatni€ѓ wypraw€ѓ. - Czy ty powa€єnie twierdzisz,€єe Obie€єy€ѕwiat jest potomkiem dawnych kr€ђl€ђw? - spyta€љ Frodo ze zdumieniem. - S€ѓdzi€љem, €єe od dawna nie ma "ich ju€є na €ѕwiecie. My€ѕla€љem, !€єe Obie€єy€ѕwiat jest po prostu Stra€єnikiem. - Po prostu Stra€єnikiem! - wykrzykn€ѓ€љ Gandalf. - Ale€є, kochany Frodo, Stra€єnicy to w€љa€ѕnie potomkowie kr€ђlewskiej rasy! Ostatni €єyj€ѓcy jeszcze na p€ђ€љnocy przedstawiciele wielkiego plemienia ludzi z zachodu. Nieraz mi pomagali i zn€ђw w bliskiej przysz€љo€ѕci b€іd€і potrzebowa€љ ich pomocy; bo chocia€є dotarli€ѕmy do Rivendell, Pier€ѕcie€ќ nie jest jeszcze bezpieczny. - Pewnie - rzek€љ Frodo. - Ale !dotychczas €єy€љem tylko my€ѕl€ѓ o doj€ѕciu tutaj i mam "nadziej€і, €єe nie b€іd€і musia€љ w€іdrowa€ј dalej. Bardzo mi przyjemnie tak odpoczywa€ј beztrosko. Przez ca€љy miesi€ѓc tu€љa€љem si€і i u€єywa€љem "przyg€ђd, uwa€єam, €єe to do€ѕ€ј, przynajmniej jak na moje upodobania. Umilk€љ i zamkn€ѓ€љ oczy. Po chwili zn€ђw si€і odezwa€љ. - Pr€ђbowa€љem rachowa€ј dni - rzek€љ - ale nie mog€і si€і doliczy€ј dwudziestego czwartego pa€їdziernika. Wypada mi, €єe powinien dzisiaj by€ј dwudziesty pierwszy. Do brodu przecie€є doszli€ѕmy dwudziestego. - I gadasz, i liczysz wi€іcej, ni€є choremu przystoi - rzek€љ Gandalf. - Jak si€і teraz miewatw€ђj bok i bark? - Nie wiem - odpar€љ Frodo. - Wcale ich nie czuj€і, ale to oczywi€ѕcie ju€є pewien post€іp,'ale... - nat€і€єy€љ si€љy i spr€ђbowa€љ- ...troch€і mog€і porusza€ј ramieniem. Tak, znowu w nie €єycie wst€іpuje. Nie jest zimne- doda€љ, praw€ѓ r€іk€ѓ dotykaj€ѓc lewej. - To dobrze! - powiedzia€љ Gandalf. - Goi si€і szybko. Wkr€ђtce b€іdziesz zdr€ђw "zupe€љnie. Elrond ci€і wyleczy€љ, "piel€іgnowa€љ ci€і ca€љymi dniami,od pierwszej chwili, gdy ci€і tutaj przyniesiono. "- Ca€љymi dniami? - zdziwi€љ si€і Frodo. - Dok€љadnie przez cztery noce"i trzy dni. Elfy przynios€љy ci€і od brodu wieczorem dwudziestego pa€їdziernika, od tego w€љa€ѕnie dnia straci€љe€ѕ rachunek czasu. Okropnie si€і o ciebie niepokoili€ѕmy, a Sam nieopuszcza€љ prawie twojego wezg€љowia dniem i noc€ѓ, chyba €єe go po co€ѕ wa€єnego posy€љano. Elrond to nie lada mistrz w uzdrawianiu, ale bro€ќnaszych wrog€ђw jest !zab€ђjcza. Prawd€і rzek€љszy nie €єywi€љem wielkich nadziei, bo podejrzewa€љem, €єe w zabli€їnionej ranie zosta€љa jeszcze jaka€ѕ drzazga od€љupana z ostrza. Nie !mogli€ѕmy jej wszak€єe znale€ї€ј a€є do wczorajszego wieczora. Wreszcie Elrond usun€ѓ€љ !od€љamek. Tkwi€љ bardzo g€љ€іbokoi wchodzi€љ coraz g€љ€іbiej w cia€љo. Frodo zadr€єa€љ na wspomnienie okrutnego sztyletu z wyszczerbionym ostrzem, $kt€ђre rozp€љyn€і€љo si€і w r€іkach Obie€єy€ѕwiata. "- Nie b€ђj si€і, ju€є go nie ma - !powiedzia€љ Gandalf. - Stopnia€љ.A jak wida€ј, hobbici maj€ѓ twarde €єycie. Niejednemu pot€і€єnemu wojownikowi z plemienia Du€єych Ludzi pr€іdko !da€љaby rad€і ta drzazga, kt€ђr€ѓty nosi€љe€ѕ w barku przez siedemna€ѕcie dni. - Co by si€і ze mn€ѓ sta€љo? - zapyta€љ Frodo. - Co je€їd€їcy chcieli ze mn€ѓ zrobi€ј? - Usi€љowali przebi€ј twoje serce no€єem Morgula, kt€ђry zostaje w ranie. Gdyby im si€і "to uda€љo, sta€љby€ѕ si€і do nich podobny, lecz s€љabszy i podleg€љy ich woli. By€љby€ѕ upiorem w s€љu€єbie Czarnego "W€љadcy, on za€ѕ dr€іczy€љby ci€і za kar€і, €єe pr€ђbowa€љe€ѕ zatrzyma€ј przy sobie Pier€ѕcie€ќ; co prawda za najgorsz€ѓ m€іczarni€і starczy€љaby €ѕwiadomo€ѕ€ј, €єe zrabowano ci Pier€ѕcie€ќ i €єe tamten go nosi na palcu. - Co za szcz€і€ѕcie, €єe nie wiedzia€љem o tym straszliwym niebezpiecze€ќstwie! - s€љabym g€љosem wyrzek€љ Frodo. - !Oczywi€ѕcie, by€љem €ѕmiertelnie przera€єony, ale gdybym wi€іcej wiedzia€љ, nie €ѕmia€љbym nawet #drgn€ѓ€ј. Istny cud, €єe ocala€љem.!- Tak, sprzyja€љo ci szcz€і€ѕcie czy mo€єe przeznaczenie - odpar€љ Gandalf - nie m€ђwi€ѓc ju€є o m€іstwie. Albowiem sztylet nie tkn€ѓ€љ twego serca,!przeszy€љ jedynie bark; a sta€љo si€і tak dlatego, €єe do ostatka#si€і opiera€љe€ѕ. By€љe€ѕ wszak€єe "ledwie o w€љos od kl€іski, je€ѕli mo€єna si€і tak wyrazi€ј. najgorsze niebezpiecze€ќstwo grozi€љo ci, kiedy mia€љe€ѕ Pier€ѕcie€ќ na palcu, bo wtedy przebywa€љe€ѕ ju€є na p€ђ€љ w €ѕwiecie upior€ђw i tamci mogli #ci€і porwa€ј. Widzia€љe€ѕ ich, oni za€ѕ widzieli ciebie. - Wiem - rzek€љ Frodo. - Widzia€љem, a to widok straszliwy. Ale dlaczego ich wierzchowce wszyscy widzieli€ѕmy? - Poniewa€є to s€ѓ zwyk€љe konie, tak samo jak czarne szaty je€їd€їc€ђw s€ѓ zwyk€љymi p€љaszczami, kt€ђre przywdziewaj€ѓ, by okry€ј swoj€ѓ nico€ѕ€ј, gdy maj€ѓ si€і spotka€ј z €єywymi. - Czemu€є wi€іc te czarne konie cierpi€ѓ takich je€їd€їc€ђw? Wszelkie inne stworzenia, nawet ko€ќ elfa Glorfindela, wpadaj€ѓ w panik€і,"gdy upiory si€і do nich zbli€є€ѓ. Psy wyj€ѓ i g€іsi podnosz€ѓ wrzask. - Te konie urodzi€љy si€і i wychowa€љy w s€љu€єbie Czarnego W€љadcy w Mordorze. Nie wszyscy jego s€љudzy i nie ca€љy dobytek nale€єy do €ѕwiata upior€ђw. S€љu€є€ѓ mu orkowie i trolle, wargowie i wilko€љaki; !by€љo te€є i jest wielu €єywych, przechadzaj€ѓcych si€і pod s€љo€ќcem ludzi, wojownik€ђw i kr€ђl€ђw, co poddali si€і jego w€љadzy. Ich liczba ro€ѕnie z ka€єdym dniem. - A Rivendell? A elfy? Czy Rivendell jest bezpieczne? - Tak. Przynajmniej do czasu, p€ђki wszystko wok€ђ€љ nie zostanie podbite. Elfy wprawdzie l€іkaj€ѓ si€і CzarnegoW€љadcy, wprawdzie przed nim uciekaj€ѓ, nigdy jednak nie dadz€ѓ mu pos€љuchu ani nie b€іd€ѓ mu s€љu€єy€љy. Tu, w Rivendell, przebywa kilku najzaci€іtszych jego przeciwnik€ђw: m€ѓdrzy m€ѓdro€ѕci€ѓ elf€ђw w€љadcy Eldar€ђw zza najodleglejszych #m€ђrz. Nie boj€ѓ si€і oni Upior€ђw Pier€ѕcienia, bo kto by€љ w B€љogos€љawionym Kr€ђlestwie, ten €єyje w obu €ѕwiatach narazi zar€ђwno widzialnym, jak niewidzialnym si€љom mo€єe przeciwstawi€ј w€љasn€ѓ wielk€ѓ moc. - Zdawa€љo mi si€і, €єe #widzia€љem bia€љ€ѓ posta€ј, kt€ђra "ja€ѕnia€љa i nie gin€і€љa we mgle !jak inne. Czy to by€љ Glorfindel?!- Tak. Przez chwil€і widzia€љe€ѕ go takim, jakim jest na drugimbrzegu: jednym z pot€і€єnych Pierworodnych. To elf z rodu ksi€ѓ€є€іcego. Zaiste, s€ѓ w Rivendell si€љy zdolne opiera€ј si€і przemocy Mordoru, przynajmniej czas jaki€ѕ; a "zosta€љy te€є dobre si€љy poza t€ѓ dolin€ѓ. Jest r€ђwnie€є w Shire si€љa, chocia€є innego rodzaju. Wszystkie jednak te miejsca wkr€ђtce stan€ѓ si€і wyspami w !morzu oblegaj€ѓcego z€љa, je€єeliwypadki potocz€ѓ si€і tak, jak si€і zapowiada. Czarny W€љadca rzuca do walki ca€љ€ѓ swoj€ѓ pot€іg€і. - Mimo to - powiedzia€љ wstaj€ѓc nagle i wysuwaj€ѓc doln€ѓ szcz€іk€і, tak €єe broda $nastroszy€љa si€і i spr€і€єy€љa jak druciana - musimy zachowa€ј odwag€і. Wkr€ђtce wyzdrowiejesz, je€єeli nie "zagadam ci€і na €ѕmier€ј. Jeste€ѕ w Rivendell, o nic tymczasem nie potrzebujesz si€і troszczy€ј. - Nie mam wiele odwagi do zachowania - odpar€љ Frodo - ale na razie niczym si€і nie trapi€і. Powiedz mi jeszcze tylko, jak si€і miewaj€ѓ moi przyjaciele i jak zako€ќczy€љo si€і starcie u brodu, a zadowol€і si€і tym na dzi€ѕ. Potem chyba si€і zn€ђw "prze€ѕpi€і, ale nie zmru€є€і oka, dop€ђki nie opowiesz mi tej historii do ko€ќca. Gandalf przysun€ѓ€љ fotel do #€љ€ђ€єka i przyjrza€љ si€і Frodowi !uwa€єnie. Rumie€ќce wr€ђci€љy na twarz hobbita, oczy si€і rozja€ѕni€љy i mia€љy wyraz rozbudzony i zupe€љnie "przytomny. U€ѕmiecha€љ si€і i nie wygl€ѓda€љ na powa€єnie chorego.Lecz oko Czarodzieja dostrzeg€љo w nim nieuchwytn€ѓzmian€і, jak gdyby jak€ѓ€ѕ przezroczysto€ѕ€ј cia€љa, zw€љaszcza lewej r€іki, kt€ђra spoczywa€љa na ko€љdrze. #€њNo c€ђ€є, mo€єna si€і by€љo tego spodziewa€ј - rzek€љ sobie w duchu Gandalf. - Nie przeszed€љjeszcze po€љowy drogi, a do czego dojdzie u jej kresu - tego nawet Elrond nie umie "przewidzie€ј. My€ѕl€і jednak, €єe "nie do czego€ѕ z€љego. Stanie si€іmo€єe dla oczu tych, kt€ђrzy umiej€ѓ patrze€ј, jak szklanka !nape€љniona jasnym €ѕwiat€љem€ћ. - Wygl€ѓdasz €ѕwietnie - powiedzia€љ g€љo€ѕno. - Zaryzykuj€і kr€ђtk€ѓ opowie€ѕ€ј nie pytaj€ѓc Elronda o pozwolenie. Ale naprawd€і kr€ђtk€ѓ, a potem musisz "zasn€ѓ€ј. Oto, co si€і zdarzy€љo ubrodu, o ile mi wiadomo. Kiedy uciek€љe€ѕ, je€їd€їcy pognali wprost za tob€ѓ. Nie potrzebowali ju€є wtedy zdawa€ј si€і na wzrok swoich koni, sta€љe€ѕ si€і dla nich "widzialny, bo znalaz€љe€ѕ si€і na progu ich €ѕwiata. Poza tym #Pier€ѕcie€ќ ich przyci€ѓga€љ. Twoi przyjaciele uskoczyli w bok z go€ѕci€ќca; gdyby nie to, stratowa€љyby ich czarne #rumaki. Wiedzieli, €єe je€ѕli ci€і $bia€љy ko€ќ nie zdo€љa ocali€ј, nie ma innego ratunku. Je€їd€їcy byli niedo€ѕcignieni i zbyt !liczni, €єeby im stawi€ј czo€љo. Pieszo nawet Glorfindel i Aragorn nie mogliby si€і mierzy€ј z Dziewi€іciu Je€їd€їcami naraz. Upiory przemkn€і€љy, a twoi przyjaciele pobiegli za nimi. W pobli€єu brodu jest przy go€ѕci€ќcu ma€љy wykrot pod €ѕci€іtymi pniakami. Tam spiesznie rozpalili ognisko, bo Glorfindel wiedzia€љ, €єe przyjdzie wielka fala, je€ѕli "tamci spr€ђbuj€ѓ si€і przeprawi€ј,a w€ђwczas trzeba b€іdzie odeprze€ј atak tych je€їd€їc€ђw, kt€ђrzy by pozostali na brzegu. Gdy fala run€і€љa, Glorfindel wybieg€љ pierwszy, a za nim Aragorn i hobbici, wszyscy z "p€љon€ѓcymi ga€љ€іziami w r€іkach. Znalaz€љszy si€і mi€іdzy ogniem a wod€ѓ, zaskoczeni widokiem dostojnego elfa, kt€ђry im si€і objawi€љ w p€љomieniu gniewu, przerazili si€і, a ich rumaki #ogarn€ѓ€љ sza€љ. Trzech je€їd€їc€ђwpierwszy nap€ђr wody porwa€љ w"d€ђ€љ rzeki, pozosta€љych w€љasne konie ponios€љy w to€ќ. - Czy to oznacza koniec "Dziewi€іciu Je€їd€їc€ђw? - spyta€љFrodo. - Nie - odpar€љ Gandalf. - Wierzchowce zapewne #zgin€і€љy, a bez nich je€їd€їcy s€ѓ"jak kaleki. Upior€ђw Pier€ѕcienia tak €љatwo si€і nie unicestwia. Ale na razie b€ѓd€ї co b€ѓd€ї niczego z ich strony nie nale€єy si€і l€іka€ј. Twoi towarzysze przeprawili si€і brodem, gdy fala powodzi &min€і€љa, i znale€їli ci€і le€є€ѓcego twarz€ѓ do ziemi, a z€љamany "miecz pod tob€ѓ. Bia€љy ko€ќ sta€љ!na stra€єy u twego boku. By€љe€ѕ $blady i zimny, zl€іkli si€і, €єe nie!€єyjesz albo sta€љo si€і z tob€ѓ zumu wodospadu.є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBїp cТSј G c%Tљз cˆTњо!f cыTћD-/ cNUќs8 >БUco€ѕ od €ѕmierci gorszego. Przybiegli wys€љa€ќcy Elronda i zanie€ѕli ci€і ostro€єnie do Rivendell. - Kto wzburzy€љ rzek€і? - spyta€љ Frodo. - Elrond - odpar€љ Gandalf. - Rzeka tej doliny jest w jego w€љadzy i wzbiera gniewem, gdy Elrond w ci€і€єkiej potrzebie chce zagrodzi€ј br€ђd.Kiedy w€ђdz upior€ђw wjecha€љ do wody, natychmiast !otworzy€љy si€і upusty. Pozwol€і sobie wspomnie€ј, €єe ja ze swej strony przyczyni€љem si€і te€є pewnymi drobiazgami. Nie wiem, czy zauwa€єy€љe€ѕ, €єe !niekt€ђre fale przybra€љy posta€јolbrzymich bia€љych rycerzy; a !poza tym s€љysza€љe€ѕ mo€єe huk izgrzyt toczonych w wodzie #g€љaz€ђw. Przez chwil€і ba€љem si€іnawet, czy nie rozp€іtali€ѕmy !zbyt w€ѕciek€љego €єywio€љu i czynawa€љa nie wymknie si€і spod naszej w€љadzy zmiataj€ѓc was wszystkich. Wielka jest si€љa wody, kt€ђra sp€љywa z lodowc€ђw G€ђr Mglistych. - Tak, teraz sobie przypominam ten straszliwy huk - rzek€љ Frodo. - Zdawa€љo mi si€і, €єe ton€і razem z !przyjaci€ђ€љmi, wrogami i ca€љym !€ѕwiatem. No, ale ju€є jeste€ѕmy wszyscy bezpieczni. Gandalf €єywo spojrza€љ na Froda, lecz hobbit mia€љ oczy zamkni€іte. - Tak, tymczasem jeste€ѕcie wszyscy bezpieczni. Wkr€ђtce zaczn€ѓ si€і tu uczty i zabawy dla uczczenia zwyci€іstwa u Brodu Bruinen, a wy si€ѓdzieciena honorowych miejscach za sto€љem. - To wspaniale! - rzek€љ Frodo. - Zdumiewa mnie, €єe Elrond, Glorfindel, takie dostojne osoby, nie m€ђwi€ѓc ju€є o Obie€єy€ѕwiacie, zadaj€ѓ sobie tyle trudu i okazuj€ѓ mi tak wiele €єyczliwo€ѕci. - Maj€ѓ po temu rozmaite powody - odpar€љ z u€ѕmiechem Gandalf. - Jednym z takich chwalebnych powod€ђw jestem "ja. Drugim - Pier€ѕcie€ќ. jeste€ѕ powiernikiem Pier€ѕcienia. A zarazem spadkobierc€ѓ Bilba, znalazcy Pier€ѕcienia. - Kochany Bilbo! - sennie wymrucza€љ Frodo. - Gdzie te€є on si€і podziewa? Chcia€љbym, €єeby tu by€љ i pos€љucha€љ tej 'ca€љej historii. Ale€єby si€і €ѕmia€љ! !Krowa przeskoczy€љa ksi€і€єyc! I ten stary nieborak troll! Z tymi s€љowami Frodo zasn€ѓ€љ g€љ€іboko. Czu€љ si€і teraz bezpieczny w Ostatnim Przyjaznym Domu na wsch€ђd od Morza. A by€љ to dom, o kt€ђrym przed laty Bilbo !napisa€љ, €єe jest niezr€ђwnany, czy kto lubi je€ѕ€ј, czy spa€ј, czy s€љucha€ј opowie€ѕci, czy €ѕpiewa€ј, czy po prostu woli "siedzie€ј i rozmy€ѕla€ј, czy te€є chcia€љby wszystkie te przyjemno€ѕci po€љ€ѓczy€ј. Wystarczy€љo pomieszka€ј tutaj, €єeby wyleczy€ј si€і ze zm€іczenia, l€іku i smutku. Pod wiecz€ђr Frodo znowu si€і zbudzi€љ i stwierdzi€љ, €єe nie czuje ju€є potrzeby snu ani odpoczynku, natomiast #ch€іtnie by co€ѕ zjad€љ i wypi€љ, amo€єe te€є potem za€ѕpiewa€љ i "pogaw€іdzi€љ. Wsta€љ z €љ€ђ€єka i zauwa€єy€љ, €єe w€љada ramieniemprawie tak swobodnie jak dawniej. Zobaczy€љ przygotowane czyste ubranie z zielonego sukna, doskonale pasuj€ѓce na jego figur€і. #Spojrza€љ w lustro i zdumia€љ si€і,bo odbi€љo posta€ј znacznie szczuplejsz€ѓ, ni€є przywyk€љ ogl€ѓda€ј; z lustra patrza€љ hobbit uderzaj€ѓco podobny dom€љodocianego siostrze€ќca Bilba, kt€ђry ze swoim wujem #w€љ€ђczy€љ si€і niegdy€ѕ po Shire, ale jego oczy mia€љy nowy wyraz zamy€ѕlenia. - tak, tak, od tamtego dnia, kiedy ostatnim razem wyjrza€љe€ѕ do mnie z lustra, niema€љo r€ђ€єnych rzeczy zobaczy€љe€ѕ na €ѕwiecie! - powiedzia€љ Frodo swojemu sobowt€ђrowi. - No, ale teraz spieszmy na weso€љe spotkanie!"Przeci€ѓgn€ѓ€љ si€і w ramionach i zagwizda€љ melodyjnie. W tym momencie rozleg€љo si€і pukanie do drzwi i wszed€љ Sam. Podbieg€љ do Froda, niezgrabnie i wstydliwie chwyci€љ jego lew€ѓr€іk€і. Pog€љaska€љ j€ѓ czule, zaczerwieni€љ si€і i szybko odsun€ѓ€љ. !- Jak si€і masz, Samie! - rzek€љ Frodo. - Ciep€љa! - zwo€љa€љ Sam. - Pa€ќska r€іka jest ciep€љa! A taka by€љa zimna przez ca€љe d€љugie noce. Zwyci€іstwo, grajcie nam, surmy! - wykrzykn€ѓ€љ i z b€љyszcz€ѓcymi oczyma okr€іci€љ si€і w k€ђ€љko tanecznym krokiem. - Co za rado€ѕ€ј widzie€ј pana zn€ђw na nogach i przytomnego! Gandalfprzys€љa€љ mnie tutaj, €єebym spyta€љ, czy pan ju€є ubrany i czy chce zej€ѕ€ј na d€ђ€љ. Ale my€ѕla€љem, €єe ze mnie kpi! - Jestem got€ђw - rzek€љ Frodo - chod€їmy, poszukajmy reszty kompanii. - Mog€і pana zaprowadzi€ј - powiedzia€љ Sam. - To bardzo du€єy dom i bardzo dziwny. Coraz to co€ѕ nowego si€і odkrywa i nigdy nie wiadomo, jaka niespodzianka czeka za !zakr€іtem. A te elfy! Gdzie si€і ruszy€ј - elfy. Niekt€ђre jak !kr€ђlowie - gro€їne i dostojne - a inne zn€ђw weso€љe jak dzieci.A muzyka, a €ѕpiewy jakie! Tylko €єe nie mia€љem nawet ch€іci do s€љuchania w te pierwsze dni po naszym przybyciu. Ale ju€є zaczynam si€і oswaja€ј ze zwyczajami w tym domu. - Wiem, czym by€љe€ѕ dotychczas zaj€іty - rzek€љ Frodo ujmuj€ѓc Sama pod rami€і.#- Dzi€ѕ za to b€іdziesz m€ђg€љ si€і!weseli€ј i s€љucha€ј muzyki, ile dusza zapragnie. Chod€їmy, prowad€ї mnie przez tutejsze zakamarki. Sam zaprowadzi€љ go przez kilka korytarzy i po wielu stopniach schod€ђw do ogrodu, g€ђruj€ѓcego nad strom€ѓ skarp€ѓwybrze€єa. Frodo zasta€љ przyjaci€ђ€љ na ganku po tej stronie domu, kt€ђra zwr€ђcona by€љa ku wschodowi. Cie€ќ ju€є zalega€љ dolin€і, ale na widnokr€іgu €ѕciana g€ђr jeszcze sta€љa w blasku. By€љo ciep€љo, woda w rzece i w wodospadziepluska€љa g€љo€ѕno, powietrze wieczorne pachnia€љo nik€љ€ѓ woni€ѓ li€ѕci i kwiat€ђw, jak gdyby w ogrodach Elronda lato!nie sko€ќczy€љo si€і dotychczas. - Hura! - krzykn€ѓ€љ zrywaj€ѓc si€і Pippin. - Oto nasz szlachetny krewniak! Miejsce !dla Froda, W€љadcy Pier€ѕcienia! - Cicho! - odezwa€љ si€і Gandalfsiedz€ѓcy w cieniu, w g€љ€іbi ganku. - Z€љe si€љy nie maj€ѓ wst€іpu do tej doliny, mimo to nie nale€єy ich wywo€љywa€ј po imieniu. W€љadc€ѓ Pier€ѕcienia jest nie Frodo, lecz pan Czarnej Wierzy Mordoru, a jego w€љadza zn€ђw rozszerza "si€і na €ѕwiat ca€љy. Jeste€ѕmy w twierdzy. Doko€љa niej g€іstniej€ѓ ciemno€ѕci. - Gandalf wci€ѓ€є nam powtarzaweso€љe nowiny w tym gu€ѕcie -$rzek€љ Pippin. - My€ѕli wida€ј, €єe mnie trzeba przywo€љywa€ј do porz€ѓdku. Ale wydaje si€і niepodobie€ќstwem zachowa€ј ponury nastr€ђj i przygn€іbienieprzebywaj€ѓc w tym domu. Ch€іtnie bym za€ѕpiewa€љ, gdybym zna€љ jak€ѓ€ѕ pie€ѕ€ќ odpowiedni€ѓ na dzisiejsz€ѓ uroczysto€ѕ€ј. - Ja te€є mam ochot€і €ѕpiewa€ј - odpar€љ ze €ѕmiechem Frodo. - Chocia€є najpierw wola€љbym co€ѕzje€ѕ€ј i wypi€ј. - Wkr€ђtce stanie si€і zado€ѕ€ј twemu €єyczeniu! - rzek€љ Pippin. - Okaza€љe€ѕ sw€ђj przyrodzony spryt, wstaj€ѓc z €љ€ђ€єka w sam€ѓ por€і na wieczerz€і. - To nie zwyk€љa wieczerza, aleca€љ€ѓ uczta! - powiedzia€љ Merry. - Kiedy Gandalf oznajmi€љ, €єe wyzdrowia€љe€ѕ, natychmiast zabrano si€і do przygotowa€ќ. Jeszcze Pippin nie doko€ќczy€љ zdania, gdy ju€є dzwonki wezwa€љy wszystkich do wielkiej sali. Rojno by€љo w wielkiej sali domu Elronda. Przewa€єa€љy elfy, nie brakowa€љo jednak r€ђwnie€є przedstawicieli innych plemion.Elrond swoim zwyczajem siedzia€љ we wspania€љym fotelu u szczytu d€љugiego sto€љu na podwy€єszeniu; po jednej r€іce posadzi€љ sobie Glorfindela, po drugiej - Gandalfa. Frodo przygl€ѓda€љ im si€і z podziwem, nigdy bowiem dotychczas nie widzia€љ Elronda, o kt€ђrym tak wiele !s€љysza€љ opowie€ѕci, Glorfindel za€ѕ, a nawet Gandalf, tak dobrze, jak mu si€і zdawa€љo, znajomy, ukazali si€і hobbitowiu boku Elronda w nowym blasku godno€ѕci i pot€іgi. Gandalf, mniej okaza€љej postawy ni€є tamci dwaj, wygl€ѓda€љ mimo to ze swoj€ѓ bujn€ѓ brod€ѓ, d€љugimi siwymi w€љosami i szerokimi barami jakm€іdrzec-kr€ђl ze starej legendy. W s€іdziwej twarzy spod krzaczastych €ѕnie€єnobia€љych brwi ciemne oczy iskrzy€љy jak w€іgle, gotowe lada chwila buchn€ѓ€ј p€љomieniem. !Glorfindel by€љ wysoki i smuk€љy,w€љosy mia€љ z€љociste, twarz pi€іkn€ѓ, m€љodzie€ќcz€ѓ, nieul€іk€љ€ѓ i radosn€ѓ, oczy jasne i €єywe, a g€љos d€їwi€іczny jak muzyka; z jego "czo€љa promieniowa€љa m€ѓdro€ѕ€ј, z r€ѓk - si€љa. Oblicze Elronda nie mia€љo wieku, nie by€љo ani stare, ani m€љode, chocia€є wypisana by€љa !na nim pami€і€ј wielu rado€ѕci i wielu trosk. Na w€љosach, ciemnych jak cienie o zmierzchu, b€љyszcza€љa srebrnaprzepaska; w oczach, szarych jak pogodny wiecz€ђr, €ѕwieci€љ blask, jak gdyby €ѕwiat€љo gwiazd. Zdawa€љ si€і czcigodny jak kr€ђl w majestacie wielu latpanowania, ale zarazem krzepki jak zahartowany wojownik w pe€љni si€љ. By€љ panem na Rivendell i sprawowa€љ w€љadz€і zar€ђwno nad elfami, jak nad lud€їmi. !Po€ѕrodku sto€љu, na tle tkaniny "rozpi€іtej na €ѕcianie, sta€љ pod baldachimem fotel, a w nim siedzia€љa pani wielkiej urody, tak podobna do Elronda, jakbyby€љa jego sobowt€ђrem w kobiecej postaci, tote€є Frodo od razu zgad€љ, €єe tych dwoje €љ€ѓczy wi€і€ї najbli€єszego pokrewie€ќstwa. Zdawa€љa si€і m€љoda i niem€љoda jednocze€ѕnie, bo chocia€є jej ciemnych warkoczy nie pobieli€љjeszcze szron, a bia€љe ramionai jasna twarz by€љy ho€єe i g€љadkie, oczy za€ѕ, szare jak bezchmurna noc, b€љyszcza€љy niby gwiazdy, mia€љa w sobie dostoje€ќstwo kr€ђlowej, a spojrzenie zadumane i rozumne jak kto€ѕ, komu d€љugielata pozwoli€љy zazna€ј wielu prze€єy€ј. G€љow€і jej okrywa€љ czepiec ze srebrnej koronki usianej drogocennymi kamieniami, kt€ђre migota€љy bia€љym ogniem, lecz mi€іkkiej szarej sukni nie zdobi€љy €єadneklejnoty pr€ђcz paska ze "srebra, kutego w kszta€љt li€ѕci. #Tak sta€љo si€і, €єe Frodo ujrza€љ t€і, kt€ђr€ѓ niewielu #€ѕmiertelnik€ђw mia€љo szcz€і€ѕcie ogl€ѓda€ј: Arwen€і, c€ђrk€і Elronda, w kt€ђrej, jak m€ђwiono, objawi€љa si€і po raz wt€ђry na ziemi pi€іkna Luthien.nazywano j€ѓ Udomiel, Wieczorn€ѓ Gwiazd€ѓ swego rodu. D€љugi czas przebywa€љa w ojczy€їnie matki, w Lorien, za g€ђrami, i niedawno dopiero wr€ђci€љa do ojcowskiego domu !w Rivendell. Braci jej, Elladana i Elrohila, nie by€љo tutaj, ruszyli w€љa€ѕnie na jak€ѓ€ѕ rycersk€ѓ wypraw€і, nieraz bowiem zapuszczali si€і ze !Stra€єnikami daleko na p€ђ€љnoc, nie mog€ѓc zapomnie€ј o tym, co wycierpia€љa ich matka w lochach ork€ђw. Istot tak wielkiej urody nigdy jeszcze Frodo nie widzia€љ, !nawet we €ѕnie, rozgl€ѓda€љ si€і wi€іc teraz zdumiony i zmieszany, €єe wypad€љo mu "zasi€ѓ€ѕ€ј u jednego sto€љu z tak wspania€љymi i przepi€іknymi osobami. Chocia€є przygotowano dla niego !specjalne krzes€љo i pod€ѕcielono mu kilka poduszek, czu€љ si€і z pocz€ѓtku bardzo ma€љy i troch€іjak intruz; pr€іdko wszak€єe odzyska€љ pewno€ѕ€ј siebie, bo uczta by€љa weso€љa, a sute dania mog€љy zadowoli€ј najg€љodniejszego. Na pewien !czas tak si€і zaj€ѓ€љ jedzeniem, !€єe przesta€љ si€і rozgl€ѓda€ј i nawet nie spojrza€љ na najbli€єszych s€ѓsiad€ђw. Potem dopiero zacz€ѓ€љ szuka€ј wzrokiem przyjaci€ђ€љ. Sam prosi€љ, €єeby mu pozwolono us€љugiwa€ј swojemu panu, lecz odm€ђwiono mu o€ѕwiadczaj€ѓc, €єe tym razem b€іdzie r€ђwnie€є honorowym go€ѕciem. Frodo zobaczy€љ wi€іc Sama siedz€ѓcego wraz z Pippinem i Merrym u szczytu jednego z bocznych sto€љ€ђw tu€є obok podwy€єszenia. Obie€єy€ѕwiata natomiast nie m€ђg€љ nigdzie dostrzec. Po prawej r€іce Froda siedzia€љ krasnolud godnej miny i bogatoodziany. Brod€і mia€љ d€љug€ѓ, !rozczesan€ѓ, bia€љ€ѓ, prawie tak €ѕnie€єnobia€љ€ѓ jak sukno, z kt€ђrego by€љo uszyte jego ubranie. Nosi€љ pas srebrny, a na szyi €љa€ќcuch ze srebra i diament€ђw. Frodo przerwa€љ jedzenie, €єeby mu si€і przyjrze€ј. - Witaj, rad ci€і spotykam! - !rzek€љ krasnolud zwracaj€ѓc si€і do Froda. Wsta€љ od sto€љu i #uk€љoni€љ si€і grzecznie. - Gloin, do twych us€љug - przedstawi€љ "si€і i pok€љoni€љ jeszcze ni€єej. - Frodo Baggins, got€ђw do "us€љug dla ciebie i ca€љej twojej rodziny - odwzajemni€љ si€і jak !przysta€љo Frodo, zrywaj€ѓc si€і i w oszo€љomieniu zrzucaj€ѓc z !krzes€љa poduszki. - Czy si€і niemyl€і zgaduj€ѓc, €єe mam przed sob€ѓ tego Gloina, kt€ђry nale€єa€љ do dwunastu druh€ђw wielkiego Thorina, zwanego D€іbow€ѓ Tarcz€ѓ? !- Nie mylisz si€і - odpowiedzia€љ krasnolud zbieraj€ѓc z pod€љogi poduszki i uprzejmie pomagaj€ѓc Frodowi wgramoli€ј si€і z powrotem na krzes€љo. - Nie pytam nawzajem, bo ju€є mi powiedziano, €єe ty jeste€ѕ krewniakiem i usynowionym spadkobierc€ѓ naszego przyjaciela, s€љawnego Bilba. Pozw€ђl, €єe ci powinszuj€і szcz€і€ѕliwego powrotu do zdrowia. - Dzi€іkuj€і bardzo - rzek€љ Frodo. - S€љysza€љem, €єe mia€љe€ѕ niezwyk€љe przygody - powiedzia€љ Gloin. - Ciekaw jestem, co mog€љo sk€љoni€ј a€є czterech hobbit€ђw do tak dalekiej podr€ђ€єy! Nic podobnego nie zdarzy€љo si€і odczasu, gdy Bilbo wyruszy€љ z nami w €ѕwiat. Ale mo€єe nie powinienem o to pyta€ј, skoro !Elrond i Gandalf nie kwapi€ѓ si€іdo wyja€ѕnienia tej sprawy. - S€ѓdz€і, €єe nie b€іdziemy o tym m€ђwili, przynajmniej na razie - grzecznie odpar€љ Frodo.!Domy€ѕla€љ si€і, €єe nawet w domu Elronda sprawa Pier€ѕcienia nie powinna by€ј tematem potocznej rozmowy, a zreszt€ѓwola€љ chocia€є na czas pewien zapomnie€ј o swoich troskach. - Ja za€ѕ nie mniej jestem ciekawy - doda€љ - co sprowadzi€љo tak dostojnego krasnoluda z odleg€љej SamotnejG€ђry. Gloin spojrza€љ na niego €єywo. #- Je€ѕli nie wiesz, s€ѓdz€і, €єe o tym r€ђwnie€є na razie nie !b€іdziemy m€ђwili. Wkr€ђtce, jak si€і spodziewam, Elrond zabierze nas na rad€і, a wtedydowiemy si€і wielu rzeczy. Ale znajdziemy z pewno€ѕci€ѓ mn€ђstwo innych temat€ђw do rozmowy. Do ko€ќca wieczerzy gaw€іdzili ze sob€ѓ, ale Frodo wi€іcej #s€љucha€љ, ni€є m€ђwi€љ, bo nowiny $z Shire€§u, je€ѕli pomin€ѓ€ј spraw€іPier€ѕcienia, wydawa€љy si€і !b€љahe, odleg€љe i ma€љo wa€єne wpor€ђwnaniu z tym, co mia€љ Gloin do powiedzenia o zdarzeniach w p€ђ€љnocnych po€љaciach dalekich krain. Us€љysza€љ wi€іc Frodo, €єe Grimbeorn Stary, syn Beorna, ma teraz pod swymi rozkazami!liczne zast€іpy dzielnych ludzi i!€єe do ich kraju mi€іdzy g€ђrami a Mroczn€ѓ Puszcz€ѓ nie o€ѕmielaj€ѓ si€і zap€іdza€ј ani orkowie, ani wilki. - Zaprawd€і - rzek€љ Gloin - gdyby nie zast€іpy Beorna, nikt by ju€є od dawna nie m€ђg€љ"przej€ѕ€ј z Dali do Rivendell. Ci waleczni ludzie strzeg€ѓ Wysokiej Prze€љ€іczy i brodu przy Samotnej Skale. Pobieraj€ѓjednak wyg€ђrowane myto - doda€љ kiwaj€ѓc g€љow€ѓ - i tak samo jak ongi Beorn niezbyt lubi€ѓ nasze plemi€і. B€ѓd€ї co b€ѓd€ї s€ѓ uczciwi, a to ju€є niema€љo znaczy w tych czasach. Nigdzie tak serdecznych przyjaci€ђ€љ nie mamy w ludziach jak w Dali. Dobry to lud ci Bardanie. W€љada nimi wnuk Bard €џucznika, Brand, syn Baina, kt€ђry by€љ synem Barda. Mo€єny !kr€ђl, jego pa€ќstwo si€іga terazdaleko na po€љudnie i wsch€ђd od Esgaroth. - A co s€љycha€ј u twego plemienia? - spyta€љ Frodo. - Wiele by o tym mo€єna opowiedzie€ј, dobrego i z€љego - odpar€љ Gloin - ale wi€іcej dobrego. Jak dot€ѓd szcz€і€ѕcie nam sprzyja, chocia€є i na nas pada cie€ќ dzisiejszych czas€ђw.Je€єeli rzeczywi€ѕcie chcesz o naszych sprawach pos€љucha€ј, ch€іtnie ci opowiem. Ale nie kr€іpuj si€і i przerwij mi, gdybym ci€і znudzi€љ. Powiada przys€љowie, €єe kiedy krasnoludm€ђwi o swoich w€љasnych przedsi€іwzi€іciach, j€іzyk go ponosi. !Zastrzeg€љszy si€і w ten spos€ђb,Gloin rozpocz€ѓ€љ d€љugie sprawozdanie z dzia€љalno€ѕci krasnoludzkiego pa€ќstwa. Zachwyci€љa go uprzejmo€ѕ€ј s€љuchacza, bo Frodo nie zdradzi€љ znu€єenia ani nie pr€ђbowa€љ zmienia€ј tematu, !jakkolwiek do€ѕ€ј szybko straci€љorientacj€і w g€ѓszczu dziwnych imion i nazw geograficznych, o kt€ђrych nigdy w €єyciu nie s€љysza€љ. Mimo to z zainteresowaniem przyj€ѓ€љ do wiadomo€ѕci, €єe !Dain wci€ѓ€є jeszcze kr€ђluje PodG€ђr€ѓ i jest ju€є stary (uko€ќczywszy dwie€ѕcie "pi€і€јdziesi€ѓt lat), czcigodny i bajecznie bogaty. Spo€ѕr€ђd dziesi€іciu druh€ђw, kt€ђrzy wyszli z €єyciem z Bitwy Pi€іciuArmii, siedmiu trwa€љo dotychczas przy nim: Dwalin, "Gloin, Dori, Nori, Bifur, Bofur i Bombur. Bombur co prawda !uty€љ tak okropnie, €єe nie mo€єe o w€љasnych si€љach przej€ѕ€ј z €љ€ђ€єka do sto€љu i sze€ѕciu m€љodych krasnolud€ђw musi mu w tym pomaga€ј. - A co si€і sta€љo z Balinem, Orim i Oinem? - spyta€љ Frodo. Cie€ќ przemkn€ѓ€љ po twarzy Gloina. - Nie wiemy - odpowiedzia€љ. - W€љa€ѕnie przede wszystkim w sprawie Balina przyby€љem tutaj!zasi€іgn€ѓ€ј rady u mieszka€ќc€ђw"Rivendell. Ale dzi€ѕ m€ђwmy lepiejmu wodospadu.є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПB§p cяUў P cRVџбd cЕV5"f cW›-І c{WA7@SоWo weselszych rzeczach. !I zacz€ѓ€љ opowiada€ј o dzie€љachswojego plemienia, o wielkich pracach dokonanych w Dali i Pod G€ђr€ѓ. $- Nie€їle si€і sprawili€ѕmy - rzek€љ- lecz w obr€ђbce kruszc€ђw niemo€єemy sprosta€ј naszym ojcom, bo wiele ich tajemnic przepad€љo wraz z nimi. Wyrabiamy dobre zbroje i miecze, nie umiemy jednak sporz€ѓdza€ј misiurek i ostrzy, kt€ђre by dor€ђwna€љy dawnym, zczas€ђw przed zjawieniem si€і smoka. Tylko w sztuce g€ђrniczej i budowlanej prze€ѕcign€іli€ѕmy tamte wieki. €eby€ѕ zobaczy€љ drogi wodne wdolinie Dali, g€ђry i jeziora! €eby€ѕ zobaczy€љ go€ѕci€ќce wybrukowane r€ђ€єnokolorowymikamieniami! A sale, a podziemne ulice o sklepieniach rze€їbionych na kszta€љt drzew! A tarasy i wie€єe na stokach g€ђry! Musia€љby€ѕ przyzna€ј, €єe€ѕmy nie pr€ђ€єnowali. - Przyjad€і i wszystko to %obejrz€і, je€ѕli tylko b€іd€і m€ђg€љ !- odpar€љ Frodo. - jak€єeby si€і zdumia€љ Bilbo, gdyby widzia€љ te zmiany w kraju spustoszonym przez Smauga! Gloin popatrzy€љ na Froda z u€ѕmiechem. - Bardzo kocha€љe€ѕ Bilba, prawda? - Bardzo - przyzna€љ Frodo. - Wola€љbym jego ujrze€ј ni€є wszystkie wie€єe i pa€љace €ѕwiata. !Wreszcie uczta si€і sko€ќczy€љa. Elrond i Arwena wstali, by #przej€ѕ€ј w g€љ€ѓb jadalni, reszta biesiadnik€ђw ruszy€љa za nimi wnale€єytym porz€ѓdku. Otwar€љy si€і podoje i wszyscy przez szeroki korytarz i nast€іpne !drzwi przeszli do innej sali. Nieby€љo tu sto€љ€ђw, lecz ogie€ќ p€љon€ѓ€љ jasno na wielkim kominie, z dw€ђch stron obramionym przez rze€їbione kolumny. Frodo szed€љ ko€љo Gandalfa. - To jest Kominkowa Sala - rzek€љ Czarodziej. - Us€љyszysz tu wiele pie€ѕni i opowie€ѕci, !je€ѕli uda ci si€і nie zasn€ѓ€ј. Lecz z wyj€ѓtkiem dni uroczystych sala ta jest zwykle pusta i cicha, a przychodz€ѓ tu ci, kt€ђrzy pragn€ѓ spokoju w swych rozmy€ѕlaniach. P€љonie tu zawsze ogie€ќ, przez okr€ѓg€љy rok, lecz prawie nie ma innegoo€ѕwietlenia. Kiedy Elrond wszed€љ i skierowa€љ si€і ku przygotowanemu dla niego fotelowi, minstrele powitali go "muzyk€ѓ. Sala wype€љnia€љa si€і z wolna i Frodo z przyjemno€ѕci€ѓ #rozgl€ѓda€љ si€і w€ѕr€ђd pi€іknych !twarzy elf€ђw, kt€ђrych tu by€љo !tak wiele; z€љocisty blask ognia roz€ѕwietla€љ je i l€ѕni€љ na w€љosach. Nagle w dalszym k€ѓcie sali nie opodal kominka spostrzeg€љ drobn€ѓ, ciemn€ѓ figurk€і skulon€ѓ na zydelku i plecami opart€ѓ o filar. Obok na!pod€љodze sta€љ kubek i le€єa€љa kromka chleba. Frodo pomy€ѕla€љ,€єe mo€єe to chory (je€єeli w "Rivendell w og€ђle zdarzaj€ѓ si€і choroby), kt€ђry nie m€ђg€љ !wzi€ѓ€ј udzia€љu w uczcie. G€љowajakby senna opada€љa nieznajomemu na piersi, po€љa ciemnego p€љaszcza zas€љania€љa twarz. !Elrond podszed€љ i stan€ѓ€љ przedmilcz€ѓc€ѓ postaci€ѓ. - Zbud€ї si€і, mistrzu! - powiedzia€љ z u€ѕmiechem. I "zwracaj€ѓc si€і do Froda skin€ѓ€љ na niego. - Nadesz€љa wreszcie "godzina, do kt€ђrej t€іskni€љe€ѕ, m€ђj Frodo! - rzek€љ. - Oto dawno utracony przyjaciel! Ciemna figurka podnios€љa g€љow€і i odkry€љa twarz. - Bilbo! - krzykn€ѓ€љ Frodo, poznaj€ѓc starego hobbita, i skoczy€љ ku niemu. - Witaj, Frodo, ch€љopcze kochany! - rzek€љ Bilbo. - A wi€іc nareszcie jeste€ѕ tutaj. Ufa€љem, €єe dojdziesz! No, no! #Jak s€љysz€і, ca€љ€ѓ uroczysto€ѕ€ј odbywa si€і dzi€ѕ na twoj€ѓ !cze€ѕ€ј. Mam nadziej€і, €єe si€і dobrze bawisz? - Dlaczego nie by€љe€ѕ na uczcie? - zawo€љa€љ Frodo. - Dlaczego nie pozwolono mi wcze€ѕniej ci€і zobaczy€ј? - Poniewa€є spa€љe€ѕ. Co do mnie, to ju€є ci si€і napatrzy€љem. Siadywa€љem wrazz Samem u twojego €љo€єa. Ale "je€ѕli chodzi o uczt€і, teraz ju€єniezbyt lubi€і takie rzeczy. Mia€љem zreszt€ѓ inne zaj€іcie. - Co robi€љe€ѕ? - Siedzia€љem i my€ѕla€љem. Ostatnimi czasy przewa€єnie tym si€і zajmuj€і, a to miejsce zwykle najlepiej si€і do tego nadaje. - €њZbud€ї si€і!€ћ Nie "spa€љem, mo€ѕci Elrondzie! Je€ѕli chcesz wiedzie€ј prawd€і, to cipowiem, €єe za wcze€ѕnie wsta€љe€ѕ od uczty i przeszkodzi€љe€ѕ mi... !przeszkodzi€љe€ѕ mi w u€љo€єeniu do ko€ќca pewnej pie€ѕni. Utkn€ѓ€љem na paru linijkach i rozmy€ѕla€љem nad nimi, ale teraz ju€є chyba nigdy nie odnajd€і w€љa€ѕciwych s€љ€ђw. B€іdzie tyle €ѕpiewu, €єe wszystkie pomys€љy uciekn€ѓ sp€љoszone z mojej g€љowy. Musz€і poprosi€ј przyjaciela Dunadana o pomoc. Gdzie€є on jest? Elrond si€і roze€ѕmia€љ. - Znajdziemy Dunadana - rzek€љ. - Zaszyjecie si€і we dw€ђch w k€ѓcie i doko€ќczycie razem poemat, a pod koniec zabawy pos€љuchamy tej pie€ѕni i wydamy o niej s€ѓd. Rozes€љano go€ќc€ђw na poszukiwanie przyjaciela Bilba,jakkolwiek nikt nie wiedzia€љ, gdzie przebywa i dlaczego nie !zjawi€љ si€і u sto€љu. Tymczasem Frodo i Bilbo siedzieli obok !siebie, a wkr€ђtce Sam r€ђwnie€є usadowi€љ si€і w ich pobli€єu. Rozmawiali €ѕciszonymi g€љosami nie zwa€єaj€ѓc na otaczaj€ѓc€ѓ !ich weso€љo€ѕ€ј i muzyk€і. Bilbo niewiele mia€љ do opowiedzenia o sobie. Opu€ѕciwszy Hobbiton "b€љ€ѓdzi€љ bez celu go€ѕci€ќcem i polami po jego obu stronach; lecz, sam nie wiedz€ѓc jak, wci€ѓ€є d€ѓ€єy€љ w kierunku Rivendell. - Dotar€љem tu bez powa€єniejszych przyg€ђd - m€ђwi€љ - a po odpoczynku wybra€љem si€і z krasnoludami do Dali: to by€љa moja ostatnia "podr€ђ€є. Wi€іcej ju€є nie b€іd€і "w€іdrowa€љ. Stary Balin odszed€љ. Wr€ђci€љem w€ђwczas tutaj i tu siedzia€љem. Robi€љem to i owo. Napisa€љem dalszy ci€ѓg mojej ksi€ѓ€єki. No i oczywi€ѕcie %u€љo€єy€љem par€і pie€ѕni. €piewaj€ѓje niekiedy, pewnie przez grzeczno€ѕ€ј, €єeby mi sprawi€ј !przyjemno€ѕ€ј, bo nie s€ѓ do€ѕ€ј pi€іkne jak na Rivendell. A ja !sobie s€љucham i my€ѕl€і. Tu nie czuje si€і, €єe czas p€љynie: jakby sta€љ. Bardzo niezwyk€љy dom. Dochodz€ѓ mnie r€ђ€єne wie€ѕci zza g€ђr i z po€љudnia, ale rzadko co€ѕ s€љysz€і o Shire. Oczywi€ѕcie, wiem o sprawie Pier€ѕcienia. Gandalf bywa€љ tu !cz€іsto. Nie m€ђwi€љ mi zreszt€ѓ #wiele, ostatnimi laty zrobi€љ si€і jeszcze bardziej skryty ni€є dawniej. Wi€іcej opowiedzia€љ mi Dunadan. €e te€є m€ђj Pier€ѕcie€ќ sprawi€љ tyle zamieszania! Szkoda, €єe Gandalf wcze€ѕniej nie odkry€љ tej tajemnicy. By€љbym dawno #sam przywi€ђz€љ Pier€ѕcie€ќ tutaj i"oby€љoby si€і bez tylu k€љopot€ђw."Nieraz my€ѕla€љem, €єeby wr€ђci€ј po niego do Hobbitonu, ale "starzej€і si€і i nie chcieli mnie !st€ѓd pu€ѕci€ј. Gandalf i Elrond wzbraniali. Im si€і zdaje, €єe Nieprzyjaciel szuka mnie po "ca€љym €ѕwiecie i €єe posieka€љby mnie na kawa€љki, gdyby mnie #przy€љapa€љ wa€љ€іsaj€ѓcego si€і poDzikich Krajach. Gandalf mi powiedzia€љ: €њPier€ѕcie€ќ przeszed€љ w inne r€іce. Nie wysz€љoby to ani tobie, ani innym na dobre, gdyby€ѕ pr€ђbowa€љ zn€ђw !wtr€ѓca€ј si€і w jego spraw€і€ћ. Dziwaczne s€љowa, Gandalf zawsze by€љ dziwak. Ale zapewni€љ mnie, €єe czuwa nad tob€ѓ, wi€іc ust€ѓpi€љem. Nie masz poj€іcia, €єe ci€і widz€і ca€љego i zdrowego! Umilk€љ i troch€і niepewnie spojrza€љ na Froda. - Masz go tu przy sobie? - zapyta€љ szeptem. - Rozumiesz chyba, €єe po wszystkim, co s€љysza€љem, mimo woli nabra€љemciekawo€ѕci. Chcia€љbym tylko raz jeszcze na niego popatrze€ј. - Tak, mam go przy sobie - odpowiedzia€љ Frodo, tkni€іty "nagle niezrozumia€љ€ѓ niech€іci€ѓ.- Wygl€ѓda tak samo jak zawsze. - Chocia€є przez kr€ђtk€ѓ chwilk€і daj mi na niego popatrze€ј - szepn€ѓ€љ Bilbo. "Ubieraj€ѓc si€і Frodo stwierdzi€љ,€єe podczas jego snu kto€ѕ "zawiesi€љ mu Pier€ѕcie€ќ u szyi nanowym €љa€ќcuszku, bardzo mocnym, chocia€є lekkim. Z wolna doby€љ klejnot zza kurtki. Bilbo wyci€ѓgn€ѓ€љ r€іk€і. Lecz Frodo b€љyskawicznym ruchem "schowa€љ Pier€ѕcie€ќ. Z rozpacz€ѓ i zdumieniem spostrzeg€љ, €єe "nie widzi ju€є Bilba, jakby cie€ќ nagle ich rozdzieli€љ, lecz poprzez mg€љ€і patrzy w oczy ma€љemu, skurczonemu stworzeniu o wyg€љodnia€љej twarzy i chciwych ko€ѕcistych palcach. Mia€љ ochot€і odepchn€ѓ€ј je pi€і€ѕci€ѓ. Wyda€љo mu si€і, €єe muzyka i "€ѕpiew €ѕcich€љy, zaleg€љa cisza. Bilbo szybko spojrza€љ w twarz !Froda i przetar€љ d€љoni€ѓ oczy. - Teraz rozumiem - rzek€љ. - 'Schowaj go! €a€љuj€і... €єa€љuj€і, €єena ciebie spad€љo to brzemi€і. €a€љuj€і wszystkiego. Czy przygody nigdy si€і nie $ko€ќcz€ѓ? My€ѕl€і, €єe nigdy. Kto€ѕ musi zawsze ci€ѓgn€ѓ€ј dalej zacz€іty w€ѓtek. Trudno, nie mana to rady. Pytanie, czy "przydadz€ѓ si€і na co€ѕ wysi€љki, €єeby doko€ќczy€ј moj€ѓ "ksi€ѓ€єk€і? Ale dzi€ѕ nie pora na zmartwienia, powiedz mi najwa€єniejsze nowiny. Co s€љycha€ј w Shire? #Frodo schowa€љ Pier€ѕcie€ќ i cie€ќ rozwia€љ si€і zostawiaj€ѓc po sobie ledwie nikle wspomnienie. Zn€ђw otoczy€љy ich €ѕwiat€љa i muzyka Rivendell. Bilbo "u€ѕmiecha€љ si€і, a nawet €ѕmia€љ weso€љo. Ka€єdy szczeg€ђ€љ z €єycia Shire€§u, kt€ђry Frodo sobie przypomina€љ - niekiedy zpomoc€ѓ Sama wtr€ѓcaj€ѓcego poprawki - interesowa€љ go ogromnie, czy chodzi€љo o !€ѕci€іcie jakiego€ѕ drzewa, czy opsoty jakiego€ѕ malca z !Hobbitonu. Tak poch€љon€і€љy ich nowiny z Czterech wiartek, €єe nie zauwa€єyli nawet, kiedy podszed€љ do nich m€і€єczyzna wciemnozielonym ubraniu. Sta€љ od paru minut przygl€ѓdaj€ѓc im si€і z u€ѕmiechem, a€є wreszcie !Bilbo podni€ђs€љ na niego wzrok. - Ach, jeste€ѕ nareszcie, Dunadanie! - zawo€љa€љ - Obie€єy€ѕwiat! - krzykn€ѓ€љ Frodo. - Jak widz€і, masz mn€ђstwo imion. - Imienia Obie€єy€ѕwiata w ka€єdym razie nigdy dotychczas nie s€љysza€љem - rzek€љ Bilbo. - Dlaczego tak go nazywacie? - Przezwano mnie tak w Bree $- wyja€ѕni€љ €ѕmiej€ѓc si€і Aragorn.- Pod tym imieniem zosta€љem Frodowi przedstawiony. - A dlaczego ty nazywasz go Dunadanem? - spyta€љ Frodo. - Najcz€і€ѕciej tak go tutaj nazywamy - odpar€љ Bilbo. - My€ѕla€љem, €єe znasz na tyle j€іzyk elf€ђw, €єeby wiedzie€ј, co znaczy dun-adan: cz€љowiekz zachodu, Numenorejczyk. Alenie ma teraz czasu na lekcj€і. #- Zwr€ђci€љ si€і do Obie€єy€ѕwiata:- Gdzie€єe€ѕ si€і podziewa€љ, przyjacielu? Czemu nie wzi€ѓ€љe€ѕ udzia€љu w uczcie? By€љa tam pani Arwena. Obie€єy€ѕwiat powa€єnie spogl€ѓda€љ z g€ђry na Bilba. - Wiem - rzek€љ. - Nie pierwszyto raz musia€љem wyrzec si€і rado€ѕci. Elladan i Elrohir niespodzianie wr€ђcili z wyprawy i chcia€љem przede wszystkim us€љysze€ј wie€ѕci, jakie przynosz€ѓ z Dzikich Kraj€ђw. !- Ale teraz, m€ђj drogi - spyta€љBilbo - skoro ju€є znasz te wie€ѕci, czy znajdziesz chwilk€іczasu dla mnie? Potrzebuj€і twojej pomocy bardzo pilnie. &Elrond poleci€љ mi u€љo€єy€ј pie€ѕ€ќ, nim si€і sko€ќczy dzisiejsza zabawa, a ja zaci€ѓ€љem si€і w po€љowie. Chod€їmy w jaki€ѕ cichy k€ѓcik i wyg€љad€їmy wsp€ђlnie te wiersze. "Obie€єy€ѕwiat si€і u€ѕmiechn€ѓ€љ. !- Chod€їmy! - rzek€љ. - Ch€іtnie pos€љucham, co wymy€ѕli€љe€ѕ. Frodo zosta€љ na chwil€і bez towarzystwa, bo Sam usn€ѓ€љ. !Czu€љ si€і troch€і osamotniony i markotny, chocia€є otacza€љ go r€ђj mieszka€ќc€ђw Rivendell. W najbli€єszym s€ѓsiedztwie wszyscy milczeli, zas€љuchani wmuzyk€і g€љos€ђw i instrument€ђw, i na nic wi€іcej nie zwracali uwagi. Frodo #tak€єe zacz€ѓ€љ si€і ws€љuchiwa€ј. A skoro zacz€ѓ€љ s€љucha€ј, od razu pi€іkna melodia i wplecione w ni€ѓ s€љowa oczarowa€љy go, chocia€є niewiele rozumia€љ z mowy #elf€ђw. Mia€љ wra€єenie, €єe s€љowa!wcielaj€ѓ si€і w €єywe postacie, €єe otwieraj€ѓ si€і przed nim wizje dalekich kraj€ђw i pi€іknych rzeczy, nie znanych dotychczas nawet w marzeniu.Blask ogniska zmieni€љ si€і w z€љot€ѓ mg€љ€і rozsnut€ѓ nad morzem piany, faluj€ѓcym u granic €ѕwiata. Potem czar coraz bardziej upodabnia€љ si€і !do snu, a€є wyda€љo si€і Frodowi,€єe przep€љywa nad nim bezkresna rzeka, pe€љna z€љota isrebra, skarb€ђw tak mnogich, €єe nie rozr€ђ€єnia€љ ju€є ich "kszta€љt€ђw; rzeka stapia€љa si€і z pulsuj€ѓc€ѓ w powietrzu muzyk€ѓ, a€є Frodo ca€љy ni€ѓ !nasi€ѓkn€ѓ€љ i zaton€ѓ€љ. Muzyka nakry€љa go migotliw€ѓ fal€ѓ i zapad€љ na dno, w krain€і snu. %B€љ€ѓka€љ si€і po niej d€љugo w€ѕr€ђdmelodii, kt€ђre przeistacza€љy si€і w szum wody, a w ko€ќcu zabrzmia€љy znajomym g€љosem. !By€љ to g€љos Bilba €ѕpiewaj€ѓcy jak€ѓ€ѕ pie€ѕ€ќ. Zrazu nieuchwytne, potem coraz wyra€їniejsze dochodzi€љy do uszu Froda s€љowa: By€љ marynarzem Earendil, W Arvernien mieszka€љ mie€ѕcie. Raz €љ€ђd€ї zbudowa€љ w Nimbrethil, !By w podr€ђ€є ruszy€ј nareszcie. W €єaglach srebrzysta b€љyska ni€ј, Gdy czas latarniom gorze€ј - $Jak €љab€іd€ї €љ€ђd€ї wygina dzi€ђb,A z masztu sp€љywa proporzec. W kr€ђlewski pancerz ukry€љ pier€ѕ !Zbrojny €љa€ќcucha pier€ѕcieniem Na tarczy tajemniczy znak, Co wszystkie ciosy od€єenie. Ze smoczych rog€ђw jego €љuk, Z hebanu wyci€іte strza€љy, Kolczug€і srebrny €љa€ќcuch spl€ђt€љ, A w pochwie miecz tkwi zuchwa€љy. Z najtwardszej stali jego miecz, A w he€љmie mia€љ diamenty - U czuba kit€і z orlich pi€ђr I szmaragd w kolczug€і wpi€іty. !I pod ksi€і€єyca p€љyn€ѓ€љ blask Z dala od brzeg€ђw p€ђ€љnocy, Zb€љ€ѓkany w€ѕr€ђd zakl€іtych dr€ђg, Kt€ђrymi cz€љowiek nie kroczy. Od W€ѓskich Lod€ђw, gdzie si€і w cie€ќ Mro€їne pag€ђry spowi€љy - !Od pusty€ќ, kt€ђre spali€љ €єar, Uciek€љ, wios€љuj€ѓc co si€љy - A€є p€љyn€ѓc w€ѕr€ђd bezgwiezdnych w€ђd Przyby€љ do Nocy bez Granic - I omin€ѓwszy czarny brzeg $P€љyn€ѓ€љ nie patrz€ѓc ju€є na nic. Wiatr gniewu chwyci€љ teraz ster; Z zachodu na wsch€ђd - szalony Marynarz porzuciwszy cel W rodzinne ucieka€љ strony. Tu Elwing z chmur przyby€љa do€ќ - I stan€ѓ€љ mrok w aureoli !Ja€ѕniejszej ni€є diamenty skier,Co migota€љy w jej kolii. I w pier€ѕ mu wpi€і€љa Silmaril Ognikiem wie€ќcz€ѓc mu czo€љo -A€є nieul€іk€љy skr€іci€љ ster I €љodzi€ѓ zatoczy€љ ko€љo; Z drugiego €ѕwiata, spoza M€ђrzZ potwornym wichrem w zmowie Szed€љ z Tarmenelu gro€їny sztorm; Te szlaki omija cz€љowiek... ƒ1w sztorm znosi€љa z j€іkiem €љ€ђd€ї, !Gdy€є €ѕmier€ј tu nocn€ѓ godzin€ѓ!Czyha€љa po€ѕr€ђd szarych M€ђrz, Gdy zn€ђw na zach€ђd p€љyn€ѓ€љ. Przez Wieczn€ѓ Noc go znosi€љ pr€ѓd W€ѕr€ђd ryku w€ѕciek€љego morza - Z daleka omijaj€ѓc brzeg, Gdzie nigdy nie €ѕwieci zorza. Nareszcie u per€љowych pla€є, O kt€ђre €љodzi€ѓ si€і otar€љ, "Ujrza€љ b€љyszcz€ѓce po€ѕr€ђd pianBry€љy klejnot€ђw i z€љota. "Ujrza€љ, jak G€ђra ro€ѕnie wzwy€є,Gdzie zmierzch wieczorny kona - A w dole Eldamaru twarz Ku morzy wci€ѓ€є obr€ђcona. W€іdrowiec nocnych uszed€љ mgie€љ, !Zawin€ѓ€љ w spokojn€ѓ przysta€ќ, Gdzie elf€ђw sta€љ zielony dom, Gdzie woda l€ѕni prze€їroczysta - I gdzie z Ilmarinu Wzg€ђrz Jak z€љotem skrz€ѓce si€і kruszce "W Tirionie l€ѕni€љy szczyty wie€є Odbite w jeziora lustrze. #W€љ€ђcz€іgi do€ѕ€ј mia€љ Earendil, Elfy uczy€љy go pie€ѕni - A m€іdrcy brz€іcz€ѓc w struny harf Cud€ђw, o kt€ђrych nie €ѕni€љ. I w elfi€ѓ go ubrano biel, I €ѕwiate€љ wiod€љo go siedem, Kiedy w ukryty oczom kraj Wkracza€љ odwa€єnie sam jeden.I w progi wszed€љ ogromnych sal, Gdzie potok lat wartko p€љynie I gdzie panuje Wieczny Kr€ђl Na g€ђrze w Ilmarinie. I wiele powiedziano s€љ€ђw O elfach i ludziach z ziemi, I ukazano wiele zjaw (Znaj€ѓ je wtajemniczeni). "Z mithrilu €љ€ђd€ї zrobiono dla€ќ (Drug€ѓ mi tak€ѓ poka€єcie!), Nie mia€љa wiose€љ ani z lnu €agli na srebrnym maszcie. Latarni€ѓ by€љ jej Silmaril, A €єywy p€љomie€ќ sztandarem, Kt€ђry zatkn€і€љa Elbereth. Dla €љodzi r€ђwnie€є jej darem By€љy podniebne skrzyd€љa dwa I czaru moc, sprawiaj€ѓca, #€e m€ђg€љ si€і €љodzi€ѓ wzbi€ј do nieb !Za Ksi€і€єyc i tarcz€і S€љo€ќca. Z Wiecznego Mroku ciemnych wzg€ђrz, Gdzie m€є€ѓ fontanny szklane, Nios€љy go skrzyd€љa - lotny blask Za G€ђry pot€і€єn€ѓ €ѕcian€і. U kresu €ѕwiata skr€іci€љ ster I po podniebnych jazdach Zapragn€ѓ€љ znowu wr€ђci€ј w dom... Ju€є jak pal€ѓca si€і gwiazda Wysoko wzbi€љ si€і ponad mg€љy - Herold s€љonecznej urody - #I b€љysn€ѓ€љ nim p€љomienny €ѕwit, Zapali€љ Norlandu wody. Nad €ѕrodkiem ziemi mkn€і€љa €љ€ђd€ї €wiec€ѓca i skrzydlata - "Us€љysza€љ wreszcie elf€ђw p€љacz W dawnych, minionych latach. "Lecz srogi na nim ci€ѓ€єy€љ czar: Nim ksi€і€єyc zblednie - w bieguOmija€ј gwiazdy ziemskiej glob I nigdy nie tkn€ѓ€ј jej brzegu. !I nowych cel€ђw szuka€ј wci€ѓ€є, I nigdy ju€є nie odpocz€ѓ€ј, I wci€ѓ€є pochodni€і blask€ђw nie€ѕ€ј - P€љomieniec na podob€љoczu! €piew umilk€љ. Frodo otworzy€љ oczy i zobaczy€љ Bilba siedz€ѓcego na zydelku w kr€іgu s€љuchaczy, kt€ђrzy u€ѕmiechali si€і i klaskali. - A teraz chcieliby€ѕmy u wodospadu.є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПB€ c1X‡ ъ c”XqїX’ c€њX!ј c]Y ,‘ cРY š7чG#Zpos€љucha€ј raz jeszcze od pocz€ѓtku! - o€ѕwiadczy€љ jeden z elf€ђw. !Bilbo wsta€љ i z€љo€єy€љ uk€љon. - Pochlebia mi twoje €єyczenie,Lindirze - rzek€љ - ale powtarzanie ca€љej pie€ѕni by€љoby zbyt m€іcz€ѓce. - Nie dla ciebie - odpar€љ ze €ѕmiechem Lindir. - Dobrze wiemy, €єe recytowanie w€љasnych wierszy nigdy ci€і nienu€єy. Doprawdy, nie mo€єemy wyda€ј s€ѓdu po jednorazowym przes€љuchaniu. - Co? - krzykn€ѓ€љ Bilbo. - Nie umiecie odr€ђ€єni€ј moich zwrotek od utwor€ђw Dunadana? - Nie€љatwo nam dostrzec r€ђ€єnic€і mi€іdzy dwoma "€ѕmiertelnikami - powiedzia€љ elf. - G€љupstwa pleciesz, Lindirze -!ofukn€ѓ€љ go Bilbo. - Je€ѕli nie !potrafisz odr€ђ€єni€ј cz€љowieka od hobbita, nie jeste€ѕ wida€ј tak rozumny, jak przypuszcza€љem. S€ѓ do siebie r€ђwnie niepodobni jak ziarnko fasoli do jab€љka. - Mo€єe. Owca zapewne rozr€ђ€єnia inne owoce - #roze€ѕmia€љ si€і Lindir. - Pasterz tak€єe. Ale my nie po€ѕwi€іcamy tyle uwagi €ѕmiertelnikom. Mamyinne sprawy na g€љowie. - Nie b€іd€і si€і z tob€ѓ !sprzecza€љ - odpar€љ Bilbo. - Senmnie morzy po tylu godzinach muzyki i €ѕpiewu. je€єeli masz !ochot€і, sam rozwi€ѓ€є zagadk€і. Wsta€љ i podszed€љ do Froda. "- No, sko€ќczy€љem! - szepn€ѓ€љ. -Posz€љo mi lepiej, ni€є si€і spodziewa€љem. Rzadko si€і zdarza, by mnie proszono o powt€ђrzenie pie€ѕni. A ty co o niej s€ѓdzisz? - Nie pr€ђbuj€і zgadywa€ј - odpar€љ Frodo z u€ѕmiechem. - Nie ma potrzeby - rzek€љ "Bilbo. - Prawd€і m€ђwi€ѓc, ca€љ€ѓ !pie€ѕ€ќ sam u€љo€єy€љem. Aragorn tylko upar€љ si€і, €єeby doda€ј szmaragd. Jego zdaniem to bardzo wa€єny szczeg€ђ€љ. Nie wiem dlaczego. Poza tym uwa€єa€љ, jak si€і zdaje, €єe porywam si€і na zbyt trudne zadanie, i powiedzia€љ, €єe #je€єeli o€ѕmielam si€і wyg€љasza€ј sw€ђj poemat o Earendilu w domu Elronda, musz€і to wzi€ѓ€ј na w€љasn€ѓ odpowiedzialno€ѕ€ј. Mo€єe ma racj€і. - Nie jestem tego pewien - !odpar€љ Frodo. - Mnie si€і tw€ђj poemat wyda€љ bardzo tutaj odpowiedni, chocia€є nie umiem!wyja€ѕni€ј, na czym to polega€љo.By€љem w p€ђ€љ€ѕnie, kiedy zacz€ѓ€љe€ѕ pie€ѕ€ќ, i mia€љem wra€єenie, €єe to dalszy ci€ѓg moich sennych marze€ќ. Dopieropod koniec u€ѕwiadomi€љem sobie, €єe to ty €ѕpiewasz. - W tym domu nie przyzwyczajonemu trudno si€і op€іdzi€ј od senno€ѕci - rzek€љ Bilbo. - Nigdy zreszt€ѓ hobbit nie dor€ђwna elfom w ich nienasyconym apetycie na muzyk€і, poezj€і i opowie€ѕci. Elfy lubi€ѓ te zabawy na r€ђwni z jedzeniem, a mo€єe nawet bardziej. B€іd€ѓ tu €ѕpiewa€ј jeszcze d€љugo w noc. Nie zechcia€љby€ѕ wymkn€ѓ€ј si€і po cichu i pogada€ј ze mn€ѓ gdzie€ѕ na uboczu? - Nie wezm€ѓ nam tego za z€љe?- spyta€љ Frodo. - Co znowu! To przecie€є zabawa, nie obowi€ѓzek. Mo€єnawchodzi€ј i wychodzi€ј, jak ci si€і podoba, byle nie ha€љasowa€ј. Wstali i cichcem wycofali si€і w cie€ќ, zmierzaj€ѓc ku drzwiom. Sama zostawili u€ѕpionego i b€љogo u€ѕmiechni€іtego przez sen. Frodo, mimo €єe cieszy€љ si€і towarzystwem Bilba, z pewnym"€єalem opuszcza€љ sal€і i ognisko.Kiedy przekraczali jej pr€ђg, czysty g€љos w€љa€ѕnie podj€ѓ€љ pie€ѕ€ќ: A Elbereth Gilthoniel, Silivren penna miriel, O menel aglar elenath! Na-chaered palan-diriel O galadhremmin ennorath, Fanuilos, le linnathon Nef aear, si nef aearon! Frodo na sekund€і przystan€ѓ€љ i!obejrza€љ si€і za siebie. Elrond siedzia€љ w fotelu, a blask ogniska roz€ѕwietla€љ jego twarz, jak letnie s€љo€ќce oz€љaca korony drzew. Przy nimsiedzia€љa pani Arwena. Ze zdumieniem Frodo ujrza€љ stoj€ѓcego u jej boku Aragorna, kt€ђry odrzuci€љ ciemny p€љaszcz i mia€љ na sobiezbroj€і elf€ђw z gwiazd€ѓ b€љyszcz€ѓc€ѓ na piersi. Tych dwoje rozmawia€љo z sob€ѓ i nagle Frodowi wyda€љo si€і, €єe Arwena zwr€ђci€љa na niego wzrok i €єe promienne jej spojrzenie z daleka trafi€љo go prosto w serce. Sta€љ urzeczony, a s€љodkie sylaby pie€ѕni elf€ђw dzwoni€љy niby klejnoty, stworzone z harmonii s€љ€ђw i melodii. "- To pie€ѕ€ќ na cze€ѕ€ј Elbereth - powiedzia€љ Bilbo. - B€іd€ѓ j€ѓ €ѕpiewa€ј, zar€ђwno jak inne pie€ѕni B€љogos€љawionego Kr€ђlestwa, po wielekro€ј dzisiejszej nocy. Chod€їmy! Zaprowadzi€љ Froda do jego w€љasnej sypialenki. Okna jej wychodzi€љy na ogrody i wida€ј by€љo st€ѓd dalej na po€љudnie rozleg€љy krajobraz a€є poza dolin€і Bruinen. Czas jaki€ѕ siedzieli tutaj patrz€ѓc przez okno w jasne gwiazdy nad wspinaj€ѓcym si€і stromo w #g€ђr€і lasem i gaw€іdzili z cicha. Nie m€ђwili ju€є o b€љahych nowinach z odleg€љego Shire€§u ani o czarnych cieniach i niebezpiecze€ќstwach, kt€ђre ich zewsz€ѓd osacza€љy, lecz o pi€іknych rzeczach, kt€ђre obaj!na €ѕwiecie widzieli, o elfach, ogwiazdach, odrzewach, o €љagodnej pogodzie jesiennej z€љoc€ѓcej lasy. Wreszcie kto€ѕ zapuka€љ do drzwi. - Przepraszam - powiedzia€љ Sam wtykaj€ѓc g€љow€і. - Chcia€љem tylko zapyta€ј, czy mo€єe panom czego potrzeba. - Nawzajem przepraszam, Samie Gamgee - odpar€љ Bilbo - €єe zgad€љem, o co ci chodzi naprawd€і. Pewnie uwa€єasz, €єetwojemu panu ju€є pora do €љ€ђ€єka. - Bo to, prosz€і pana, jutro wcze€ѕnie zacznie si€і narada, jak mi m€ђwiono, a pan Frodo dopiero dzisiaj podni€ђs€љ si€і pierwszy raz po chorobie. !- S€љusznie, Samie - roze€ѕmia€љ si€і Bilbo. - Id€ї i zamelduj !Gandalfowi, €єe pacjent ju€є si€і!po€љo€єy€љ. Dobranoc, Frodo. Nie !masz poj€іcia, jak si€і ciesz€і, €єe ci€і zn€ђw ogl€ѓdam. Nie ma to jak hobbici do prawdziwej pogaw€іdki. Bardzo si€і ju€є postarza€љem i nieraz sobie stawiam pytanie, czy do€єyje tego, bym m€ђg€љ czyta€ј twoje rozdzia€љy naszej wsp€ђlnej "historii. Dobranoc! Przejd€і si€і troch€і po ogrodzie i popatrz€і na gwiazdy Elbereth. €pij spokojnie! Rozdzia€љ 2 Narada u Elronda Nazajutrz Frodo zbudzi€љ si€і wcze€ѕnie, rze€ѕki i zdr€ђw. Przeszed€љ si€і po tarasach nad szumi€ѓc€ѓ g€љo€ѕno Bruinen i widzia€љ, jak blade, ch€љodne "s€љo€ќce wsta€љo zza dalekich g€ђrprzebijaj€ѓc si€і sko€ѕnymi promieniami przez lekkie, srebrzyste mg€љy; rosa b€љyszcza€љa na po€є€ђ€љk€љych li€ѕciach, nici babiego lata !l€ѕni€љy na ka€єdym krzewie. Sam chodzi€љ za Frodem nic nie m€ђwi€ѓc, ale w€іsz€ѓc w powietrzu zapachy i co chwila wznosz€ѓc pe€љne podziwu oczyku spi€іtrzonym na wschodzie #g€ђrom. €nieg bieli€љ ich szczyty.Za zakr€іtem €ѕcie€єki niespodziewanie ujrzeli Gandalfa i Bilba siedz€ѓcych nakamiennej €љawce i zag€љ€іbionych w rozmowie. - Witaj! Dzie€ќ dobry! - "zawo€љa€љ Bilbo. - Got€ђw jeste€ѕ na wielk€ѓ narad€і? - Czuj€і si€і got€ђw na wszystko - odpar€љ Frodo. - Najwi€іksz€ѓ jednak ochot€і mia€љbym na daleki spacer i zwiedzenie doliny. Ch€іtnie bymzajrza€љ do tych sosnowych bor€ђw! - rzek€љ pokazuj€ѓc odleg€љ€ѓ p€ђ€љnocn€ѓ cz€і€ѕ€ј Rivendell. - Mo€єe b€іdziesz mia€љ po temu sposobno€ѕ€ј p€ђ€їniej - powiedzia€љ Gandalf. - teraz niemo€єemy jeszcze uk€љada€ј €єadnych plan€ђw. Wiele rzeczy dzi€ѕ us€љyszymy i niejedn€ѓ !trzeba b€іdzie podj€ѓ€ј decyzj€і.Nagle dobieg€љo ich pojedynczed€їwi€іczne uderzenie w dzwon.- To wezwanie na narad€і u Elronda! - zawo€љa€љ Gandalf. - Chod€їmy! Obaj, ty, Frodo, i ty, Bilbo, b€іdziecie tam potrzebni. Frodo i Bilbo pospieszyli za "Czarodziejem kr€іt€ѓ €ѕcie€єk€ѓ z powrotem ku domowi. Nie zaproszony i na razie zapomniany Sam drepta€љ ich €ѕladem. Gandalf zaprowadzi€љ ich na ten sam ganek, gdzie poprzedniego wieczora Frodo spotka€љ przyjaci€ђ€љ. Pogodny jesienny ranek €ѕwieci€љ nad "dolin€ѓ. Od pieni€ѓcej si€і rzeki "bi€љ w g€ђr€і szum i plusk. Ptaki €ѕpiewa€љy, mi€љy spok€ђj $roztacza€љ si€і nad ca€љ€ѓ okolic€ѓ.Niebezpiecze€ќstwa ucieczki i !gro€їne wie€ѕci o pot€іguj€ѓcych si€і na €ѕwiecie ciemno€ѕciach !zdawa€љy si€і Frodowi ju€є tylko wspomnieniem z€љego snu, lecz gdy weszli na sal€і, powita€љy ich zewsz€ѓd twarze pe€љne powagi. Elrond ju€є tu by€љ, a wok€ђ€љ !niego siedzieli w milczeniu inni.Frodo dostrzeg€љ Glorfindela i Gloina, a w k€ѓcie samotnego Obie€єy€ѕwiata, kt€ђry zn€ђw przywdzia€љ stare, zniszczone w w€іdr€ђwkach ubranie. Elrond wskaza€љ Frodowi miejsce u swego boku i przedstawi€љ hobbita zgromadzonym m€ђwi€ѓc: - Przyjaciele, to jest hobbit Frodo, syn Droga. Nie ma w€ѕr€ђdnas wielu, kt€ђrzy by przezwyci€і€єyli gorsze niebezpiecze€ќstwa i podj€іli wa€єniejsz€ѓ misj€і ni€є on. Z kolei przedstawi€љ Frodowi tych uczestnik€ђw narady, kt€ђrych dotychczas hobbit niezna€љ. Przy Gloinie siedzia€љ m€љodszy krasnolud, syn jego, imieniem Gimli. Obok Glorfindela skupili si€і liczni doradcy i domownicy Elronda, kt€ђrym przewodniczy€љ Erestor. W€ѕr€ђd nich by€љ Galdor, elf z Szarej Przystani, przyby€љy z poselstwem od Kirdana, budowniczego okr€іt€ђw. By€љ te€є obcy elf w zielonobruntanym stroju, legolas, syn i wys€љannik Thranduila, kr€ђla elf€ђw z p€ђ€љnocnej cz€і€ѕci Mrocznej Puszczy. Nieco na uboczu siedzia€љ ros€љy m€і€єczyzna o pieknych i szlachetnych rysach, ciemnych w€љosach i siwych oczach, spogl€ѓdaj€ѓcy !dumnie i surowo. Mia€љ p€љaszcz id€љugie buty, jakby do konnej "podr€ђ€єy, a ten str€ђj, chocia€є bogaty, zar€ђwno jak podbity futrem p€љaszcz, nosi€љ €ѕlady d€љugiej w€іdr€ђwki. W srebrnym €љa€ќcuchu na szyi b€љyszcza€љ !bia€љy diament, w€љosy si€іga€љy do ramion. U pasa zwisa€љ oprawny w srebro r€ђg, w tej chwili spoczywaj€ѓcy na kolanach w€љa€ѕciciela. Nieznajomy jakby si€і zdumia€љ na widok Bilba i Froda. - Oto - rzek€љ Elrond zwracaj€ѓc si€і do Gandalfa - #Boromir, go€ѕ€ј z po€љudnia. Dzi€ѕ o €ѕwicie przyby€љ tutaj szukaj€ѓc rady. Poprosi€љem go na nasze zgromadzenie, bo tu us€љyszy odpowied€ї na wiele swoich pyta€ќ. Nie wszystko tego, o czym m€ђwiono i dysputowano podczas narady, wymaga przytoczenia. M€ђwiono bowiemdu€єo o wypadkach na szerokim€ѕwiecie, szczeg€ђlnie na po€љudniu i w rozleg€љych krainach na wsch€ђd od g€ђr. O tych zdarzeniach Frodo s€љysza€љ ju€є przedtem r€ђ€єne pog€љoski, nowo€ѕci€ѓ jednak by€љo dla niego opowiadanie Gloina, tote€є skupi€љ ca€љ€ѓ uwag€і, kiedy zabra€љ g€љos krasnolud. "- Od wielu ju€є lat - rzek€љ Gloin- cie€ќ niepokoju pada na €єycie naszego plemienia. Sk€ѓd "si€і wzi€ѓ€љ, nie mogli€ѕmy zrazu #poj€ѓ€ј. Zacz€і€љo si€і od szept€ђwz ust do ust podawanych. Powiadano, €єe utkn€іli€ѕmy w za€ѕcianku, podczas gdy na szerokim €ѕwiecie jest wi€іcej bogactw i zaszczyt€ђw do osi€ѓgni€іcia. Kto€ѕ wspomnia€љ !Mori€і, pot€і€єne dzie€љo naszychojc€ђw, zwane w naszej mowie Khazad-dum. Ozwa€љy si€і g€љosy, €єe wreszcie do€ѕ€ј #uro€ѕli€ѕmy w si€љy i liczb€і, aby tam wr€ђci€ј. Gloin westchn€ѓ€љ: !- Moria! Moria! Cud p€ђ€љnocy! Zag€љ€іboko tam si€і wryli€ѕmy i zbudzili€ѕmy bezimienne, straszne noce. Od wiek€ђw stoj€ѓ tam pustka rozleg€љe pa€љace, odk€ѓd z nich uciek€љy dzieci Durina. Lecz teraz zn€ђwm€ђwili€ѕmy o nich z ut€іsknieniem, chocia€є i z trwog€ѓ zarazem; albowiem w ci€ѓgu kilku pokole€ќ €єaden krasnolud nie wa€єy€љ si€і przest€ѓpi€ј bramy Khazad-dumu, pr€ђcz jednego Throra, kt€ђry t€і pr€ђb€і przyp€љaci€љ €єyciem. W ko€ќcu wszak€єe Balin da€љ pos€љuch szeptom i postanowi€љ wyruszy€ј do Morii. Dain wprawdzie niech€іtnie mu na !to pozwoli€љ, lecz Balin wzi€ѓ€љ ze sob€ѓ Oriego, Oina i wielu innych, z kt€ђrymi odszed€љ na po€љudnie. By€љo to trzydzie€ѕci lat temu. Pocz€ѓtkowo dostawali€ѕmy od nich wie€ѕci, i to do€ѕ€ј pomy€ѕlne: weszli do Morii i rozpocz€іli tam wielkie prace. P€ђ€їniej zaleg€љa cisza i ani s€љowo ju€є nie dotar€љo do nas stamt€ѓd. Przed rokiem mniej wi€іcej przyby€љ do Daina wys€љannik, ale nie z Morii. Z Mordoru. Przyby€љ konno, noc€ѓ, wywo€љa€љDaina do bramy. Oznajmi€љ mu, €єe Sauron Wielki pragnie naszej przyja€їni. Ofiarowuje w zamian pier€ѕcienie, takie jakieongi rozdawa€љ. I zapytuje, co nam wiadomo o hobbitach, co to za plemi€і i gdzie mieszka. €њAlbowiem Sauron wie - rzek€љ !pose€љ - €єe niegdy€ѕ znali€ѕcie dobrze pewnego hobbita€ћ. To nas bardzo zaniepokoi€љo i nic na to nie odpowiedzieli€ѕmy.Wtedy tamten €ѕciszy€љ sw€ђj dziki g€љos i by€љby go pewnie os€љodzi€љ, gdyby to by€љo mo€єliwe. €њSauron pragnie otrzyma€ј od was drobny zadatek na poczet przyja€їni -rzek€љ - prosi mianowicie, !€єeby€ѕcie odszukali z€љodzieja -"tak si€і wyrazi€љ - i odebrali mu,po dobroci albo przemoc€ѓ, pewien ma€љy pier€ѕcionek, najmniejszy z pier€ѕcieni, niegdy€ѕ przez niego skradziony. Znajd€їcie ten !pier€ѕcie€ќ, a zwr€ђc€і wam trzy inne, te, kt€ђre dawniej by€љy wposiadaniu krasnoludzkich w€љadc€ђw, i kr€ђlestwo w Morii b€іdzie wasze na wieki. Znajd€їcie bodaj €ѕlad z€љodzieja, dowiedzcie si€і, czy€єyje jeszcze i gdzie przebywa, a zdob€іdziecie hojn€ѓ nagrod€і i trwa€љ€ѓ przyja€ї€ќ Wielkiego W€љadcy. !Je€єeli odm€ђwicie, mo€єe by€ј z wami €їle. Czy odmawiacie?€ћ "Sko€ќczy€љ i syk doby€љ mu si€і z piersi jak z gniazda €єmij, a wszyscy stoj€ѓcy w pobli€єu zadr€єeli, Dain wszak€єe "odpowiedzia€љ: €њNie m€ђwi€і tak i"nie m€ђwi€і nie. Musz€і rozwa€єy€ј!twoje s€љowa i to, co si€і kryje pod ich pi€іkn€ѓ zas€љon€ѓ€ћ. €њRozwa€є, ale niech to nie trwazbyt d€љugo€ћ - rzek€љ tamten. €њCzas, kt€ђry po€ѕwi€іcam na rozmy€ѕlanie, jest moj€ѓ w€љasno€ѕci€ѓ€ћ - odpar€љ Dain. €њTymczasem jeszcze twoj€ѓ€ћ -rzuci€љ tamten znikaj€ѓc w ciemno€ѕciach. Od tej nocy ci€і€єkie brzemi€і nosili w sercach nasi przyw€ђdcy. Nawet gdyby €ђw wys€љannik nie ostrzeg€љ nas z€љowr€ђ€єbnym brzmieniem g€љosu, poznaliby€ѕmy, €єe w jego s€љowach kryje si€і zar€ђwno gro€їba, jak podst€іp: !bez tego wiedzieli€ѕmy ju€є, €єe pot€іga, kt€ђra zn€ђw zaw€љadn€і€љa Mordorem, nie zmieni€љa si€і i gotuje nam zdrad€і, jak przed wiekami. Dwakro€ј pose€љ wraca€љ i dwakro€ј odje€єd€єa€љ z niczym. Po raz trzeci i ostatni - jak zapowiedzia€љ - zjawi si€і wkr€ђtce, nim ten rok up€љynie. Dlatego wreszcie Dain wys€љa€љ mnie, abym ostrzeg€љ Bilba, €єe Nieprzyjaciel go szuka, i abymsi€і dowiedzia€љ, je€ѕli to mo€єliwe, dlaczego Czarny W€љadca tak po€є€ѓda tego pier€ѕcienia, najmniejszego spo€ѕr€ђd pier€ѕcieni. Potrzeba nam tak€єe rady Elronda, cie€ќ bowiem rozrasta si€і i #przybli€єa. Odkryli€ѕmy, €єe pose€љ"odwiedzi€љ r€ђwnie€є kr€ђla Branda$w Dali i €єe Brand si€і przel€ѓk€љ. "Boimy si€і, czy nie ust€ѓpi. Ju€є si€і zanosi na wojn€і u jego wschodnich granic. Je€єeli nie damy odpowiedzi, Nieprzyjaciel mo€єe podburzy€ј !uleg€љych sobie ludzi do napa€ѕcina kr€ђla Branda, a tak€єe na Daina. - Dobrze si€і sta€љo, €єe "przyby€љe€ѕ tutaj - rzek€љ Elrond.- Us€љyszysz dzi€ѕ wszystko, copowiniene€ѕ wiedzie€ј, by zrozumie€ј zakusy Nieprzyjaciela. Nie macie wyboru, musicie si€і przeciwstawi€ј, z nadziej€ѓ lub bez nadziei. Lecz nie jeste€ѕcieosamotnieni. Wiedz, €єe wasza trwoga jest tylko cz€ѓstk€ѓ trwogi n€іkaj€ѓcej ca€љy !zachodni €ѕwiat. Pier€ѕcie€ќ! Co zrobimy z Pier€ѕcieniem, z najmniejszym pier€ѕcieniem, z tym drobiazgiem, kt€ђrego Sauron przez kaprys tak po€є€ѓda? Oto sprawa, kt€ђr€ѓ musimy rozs€ѓdzi€ј. !W tym celu w€љa€ѕnie zostali€ѕcietu wezwani. M€ђwi€і: wezwani, jakkolwiek nie ja was do swego domu zwo€љywa€љem, go€ѕcie z r€ђ€єnych dalekich stron! Przybyli€ѕcie i spotkali€ѕcie si€і wszyscy w tymsamym dniu, jak gdyby przypadkiem. A jednak to nie przypadek. Zechciejcie raczej uwierzy€ј, €єe to nakaz dany w€љa€ѕnie nam, tu zgromadzonym, by€ѕmy znale€їli rad€і na niebezpiecze€ќstwo !gro€є€ѓce zgub€ѓ ca€љemu €ѕwiatu.Teraz wi€іc b€іdziemy otwarcie m€ђwili o tym, co dotychczas by€љo tajemnic€ѓ, znan€ѓ tylko nielicznym wybranym. Przede wszystkim dowiecie si€і historiiPier€ѕcienia, od pocz€ѓtku po dzi€ѕ dzie€ќ, bez tego bowiem nie rozumieliby€ѕcie, co nam #zagra€єa. Zaczn€і t€і histori€і ja,!lecz doko€ќcz€ѓ jej inni m€ђwcy. Wszyscy s€љuchali, Elrond za€ѕ swoim czystym g€љosem opowiada€љ o sauronie i o Pier€ѕcieniach W€љadzy, wykutych dawnymi laty, w Drugiej Erze €ѕwiata. Niejeden $spo€ѕr€ђd s€љuchaczy zna€љ cz€і€ѕ€ј "historii, lecz nikt jej nie zna€љ w ca€љo€ѕci, tote€є wiele par !oczu zwr€ђci€љo si€і na Elronda ztrwog€ѓ i zdumieniem, kiedy m€ђwi€љ o elfach z Eregionu, mistrzach w obr€ђbce kruszc€ђw, zaprzyja€їnionych z kr€ђlestwem Morii, i o ich €є€ѓdzy wiedzy, kt€ђr€ѓ wyzyskiwa€љ Sauron, zastawiaj€ѓc na nich sid€љa. W owych bowiem czasach Sauronz chcieliby€ѕmy u wodospadu.є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїП p7 cjZ Ї  cЭZ &; c0[ a" c“[c-в cі[58OEY\nie by€љ jeszcze tak jak dzi€ѕ od pierwszego wejrzenia odra€єaj€ѓcy, wiec elfy z Eregionu przyjmowa€љy od niegorady, by doskonali€ј si€і w swoim rzemio€ѕle, on za€ѕ, poznawszy ich sekrety, zdradzi€љ: w tajemnicy sam wyku€љ we wn€іtrzu Ognistej !G€ђry Pier€ѕcie€ќ Jedyny, kt€ђry mia€љ w€љadz€і nad wszystkimi pier€ѕcieniami. Kelebrimor dowiedzia€љ si€і jednak o tym w!por€і i ukry€љ trzy pier€ѕcienie swojej roboty. Wybuch€љa wojna, kraj zosta€љ spustoszony i zamkn€і€љy si€і wrota Morii. Potem Elrond m€ђwi€љ o losach Pier€ѕcienia w ci€ѓgu nast€іpnych lat, poniewa€є jednak dzieje te s€ѓ ju€є gdzie indziej opowiedziane tak, jak sam Elrond je opisa€љ w swoich ksi€іgach, nie b€іdziemy tutaj !powtarzali jego s€љ€ђw. By€љa to bowiem historia bardzo d€љuga, obejmuj€ѓca mn€ђstwo wielkich istrasznych zdarze€ќ, a chocia€є#Elrond m€ђwi€љ zwi€і€їle, s€љo€ќce podnios€љo si€і wysoko i ranek przemin€ѓ€љ, nim sko€ќczy€љ opowie€ѕ€ј. Wspomnia€љ o Kr€ђlestwie Numenoru, o jego chwale i upadku, o powrocie kr€ђl€ђw ludzkich przez morskie g€љ€іbinyna skrzyd€љach burzy do !€r€ђdziemia. W€ђwczas to Elendil!Smuk€љy i jego pot€і€єni synowie,Isildur i Anarion, stali si€і !mo€єnymi w€љadcami; za€љo€єyli w Arnorze Kr€ђlestwo P€ђ€љnocy, a w Gondorze nad dolnym biegiem Anduiny Kr€ђlestwo Po€љudnia. Lecz Sauron, w€љadca Mordoru, napastowa€љ ich, zawarli wi€іc Ostatni Sojusz ludzi z elfami, a zast€іpy Gil-galada i Elendila zgromadzi€љy si€і w Arnorze. W tym miejscu swojej opowie€ѕci Elrond przerwa€љ na chwil€і i westchn€ѓ€љ. - Pami€іtam dobrze blask ich sztandar€ђw - rzek€љ. - Przypomina€љy mi chwa€љ€і Dawnych Dni i armi€і !Beleriandu, bo skupi€љo si€і pod "nimi wielu s€љawnych ksi€ѓ€є€ѓt i wodz€ђw. A jednak byli mniej liczni i nie tak €ѕwietni jak w owym dniu, gdy run€ѓ€љ "Thangorodrim, elfy za€ѕ g€љosi€љy,€єe z€љo zosta€љo pokonane na wieki... w czym si€і omyli€љy. - Pami€іtasz? - odezwa€љ si€і Frodo, tak zdumiony, €єe g€љo€ѕno da€љ wyraz swoim my€ѕlom. - S€ѓdzi€љem... - zaj€ѓkn€ѓ€љ si€і, kiedy Elrond zwr€ђci€љ na niego spojrzenie - "s€ѓdzi€љem, €єe Gil-galad poleg€љ przed wielu wiekami. - Bo te€є to prawda - odpowiedzia€љ Elrond z powag€ѓ - lecz ja si€іgam pami€іci€ѓ w dawne Dni. Earendil, urodzony w Gondolinie przed jego upadkiem, by€љ moim ojcem, matk€ѓ moj€ѓ by€љa Elwinga, c€ђrka Diora, a wnuczka pi€іknej Luthien z Doriath. Widzia€љem trzy ery zachodniego €ѕwiata, widzia€љemmnogie kl€іski i wiele bezowocnych zwyci€іstw. By€љem heroldem Gil-galada i maszerowa€љem z jego wojskiem. Walczy€љem w bitwie pod Dagorlad u Czarnych Wr€ђt Mordoru, gdzie przypad€љo nam zwyciestwo, bo nikt nie m€ђg€љ #si€і oprze€ј w€љ€ђczni Gil-galada, zwanej Aiglos, ani mieczowi Elendila, zwanemu Narsil. Widzia€љem ostatni€ѓ walk€і na stokach Orodruiny, gdzie #zgin€ѓ€љ Gil-galad, a Elendil pad€љna sw€ђj z€љamany miecz. Ale Sauron zosta€љ pokonany, Isildurza€ѕ u€љamkiem ojcowskiego "miecza odci€ѓ€љ Pier€ѕcie€ќ z jegor€іki i zatrzyma€љ ten klejnot przy sobie. W tym miejscu opowie€ѕ€ј przerwa€љ okrzyk Boromira. - A wi€іc to tak by€љo! - zawo€љa€љ. - Nie wiem, czy na po€љudnie kiedykolwiek dotar€љa ta historia, w ka€єdym razie od dawna o niej nikt nie pami€іta. S€љysza€љem o s€љawnym Pier€ѕcieniu tego, kt€ђrego imienia nie wymawiamy nigdy; $my€ѕleli€ѕmy jednak, €єe Pier€ѕcie€ќ"€ђw znik€љ ze €ѕwiata, zgin€ѓ€љ w gruzach jego pierwszego kr€ђlestwa. Wi€іc to Isildur go zabra€љ! Wiadomo€ѕ€ј zaiste ciekawa! - Niestety! - rzek€љ Elrond. - #Isildur wzi€ѓ€љ Pier€ѕcie€ќ, a nie powinien by€љ tego uczyni€ј. "Nale€єa€љo Pier€ѕcie€ќ cisn€ѓ€ј w ognie Orodruiny, tam gdzie powsta€љ. Lecz ma€љo kto "zauwa€єy€љ czyn Isildura. Sta€љ onosamotniony u boku ojca w tym ostatnim €ѕmiertelnym starciu, tak jak u boku Gil-galada sta€љem ja wraz z Kirdanem. Isildur nie chcia€љ s€љucha€ј naszej rady. €њBior€і ten okup za ojca i brata€ћ - !o€ѕwiadczy€љ. I zabra€љ klejnot, nie pytaj€ѓc, czy si€і zgadzamy, czy te€є nie. Wkr€ђtce wszak€єe Pier€ѕcie€ќ zdrad€ѓ przywi€ђd€љ Isildura do €ѕmierci, tote€є przezwano go wp€ђ€љnocnych krajach €њzgub€ѓ Isildura€ћ. Lecz kto wie, czy "€ѕmier€ј nie by€љa lepsza od losu,kt€ђry m€ђg€љ go spotka€ј. Jedynie na p€ђ€љnocy znana by€љata historia, a i to kilku zaledwie osobom. Nie dziw przeto, €єe€ѕ jej nigdy nie #s€љysza€љ, Boromirze. Z kl€іski na Polach Gladden, gdzie zgin€ѓ€љ Isildur, tylko trzech ludzi "powr€ђci€љo po d€љugiej w€іdr€ђwce przez g€ђry. Jednym z nich by€љ "Othar ze €ѕwity Isildura; zebra€љ on od€љamki Elendilowego miecza i odda€љ je spadkobiercy#Isildura, Valandilowi, kt€ђry by€љ w€ђwczas dzieckiem jeszcze i dlatego zosta€љ w Rivendell. Lecz Narsil by€љ p€іkni€іty, "€ѕwiat€љo jego zgas€љo i po dzi€ѕ dzie€ќ nie przekuto go na nowo. Czy nazwa€љem zwyci€іstwo Ostatniego Sojuszu bezowocnym? Nie, pewne owoce przynios€љo, celu jednak #nie osi€ѓgn€і€љo. Sauron poni€ђs€љ strat€і, lecz nie zosta€љ unicestwiony. Czarna Wie€єa zawali€љa si€і, lecz fundamenty przetrwa€љy, bo zbudowano je $dzi€іki sile Pier€ѕcienia i p€ђki onistnieje, ich tak€єe nic nie naruszy. Wielu elf€ђw, wielu dzielnych ludzi oraz ich "przyjaci€ђ€љ pad€љo w tej wojnie. #Poleg€љ Anarion, poleg€љ isildur, aGil-galada i Elendila ju€є nie sta€љo. Nigdy ju€є nie b€іdzie takiego przymierza elf€ђw i "ludzi, bo ludzie si€і rozmno€єyli,pierworodnych za€ѕ ubywa i dwa te plemiona coraz !bardziej staj€ѓ si€і sobie obce. Od tamtego te€є dnia lud Numenoru podupad€љ i straci€љ przywilej d€љugowieczno€ѕci. Po wojnie i rzezi na Polach Gladden niewielu zosta€љo na p€ђ€љnocy ludzi z zachodu, a miasto ich, Annuminas nad jeziorem Evendim, rozsypa€љo si€і w gruzy. Dziedzice Valandila wynie€ѕli si€і do Fornostu i osiedli w€ѕr€ђd wysokich p€ђ€љnocnych wzg€ђrz, lecz dzisiaj te ich siedziby tak€єe opustosza€љy. Ludzie nazwali je Sza€ќcem Umar€љych iboj€ѓ si€і owego miejsca. Albowiem r€ђd Arnoru zmarnia€љ, szarpany przez wrog€ђw, panowanie jego przemin€і€љo, nie zosta€љo nic pr€ђcz zielonych kopc€ђw po€ѕr€ђd trawy na wzg€ђrzach. Na po€љudniu kr€ђlestwo Gondor wytrwa€љo d€љugo, a nawet czaspewien cieszy€љo si€і s€љaw€ѓ podobn€ѓ jak Numenor przed swoim upadkiem. Budowano strzeliste wie€єe i fortece, i przystanie dla licznych okr€іt€ђw, a ludzie r€ђ€єnymi j€іzykami oddawali cze€ѕ€ј skrzydlatej koronie kr€ђl€ђw. Stolica zwa€љa si€і Osgiliath - Cytadela Gwiazd - i €ѕrodkiem !jej p€љyn€і€љa rzeka. Wzniesiono na wschodzie Minas Ithil - Wie€є€і Wschodz€ѓcego Miesi€ѓca - na ramieniu G€ђr Cienia; na zachodzie za€ѕ u "podn€ђ€єy Bia€љych G€ђr stan€і€љa Wie€єa Zachodz€ѓcego S€љo€ќca -Minas Anor. Na kr€ђlewskim !dziedzi€ќcu ros€љo bia€љe drzewo wyhodowane z nasienia, kt€ђre !Isildur przewi€ђz€љ przez morskieg€љ€іbiny; drzewo, co da€љo to nasienie wyros€љo z ziarna przywiezionego z Eressei, a doEressei nasiona bia€љych drzew przyby€љy z najdalszego zachodu w pierwszym dniu m€љodo€ѕci €ѕwiata. Lecz lata €r€ђdziemia mkn€ѓ szybko i szybko nu€є€ѓ, r€ђd Meneldila, syna Anariona, wygas€љ, Bia€љe Drzewo usch€љo, do krwi Numenorejczyk€ђw domiesza€љa !si€і krew po€ѕledniejsza. Stra€є na murach Mordoru spa€љa, a ciemne si€љy z powrotem wpe€љz€љy do Gorgoroth. Wybi€љa godzina, kiedy z€љe moce powsta€љy znowu i zagarn€і€љy "Minas Ithil, umocni€љy si€і tam i "przeobrazi€љy wie€є€і w siedlisko grozy; odt€ѓd nazwano j€ѓ Minas Morgul - Wie€є€ѓ Z€љych Czar€ђw. W€ђwczas Minas Anor !przyj€і€љa nazw€і Minas Tirith - Wie€єy Czat; dwie twierdze tocz€ѓ wojn€і, a Osgiliath, le€є€ѓce mi€іdzy nimi, opustosza€љo i na gruzach !stolicy przechadzaj€ѓ si€і tylko cienie. Tak trwa od kilku ludzkich pokole€ќ. Lecz w€љadcy Minas "Tirith walcz€ѓ wci€ѓ€є stawiaj€ѓc czo€љo naszym wrogom, strzeg€ѓc Rzeki od Argonath a€є do Morza. !Cz€і€ѕ€ј opowie€ѕci, kt€ђra mnie przypad€љa, dobiega ko€ќca. Albowiem za czas€ђw Isildura "Pier€ѕcie€ќ W€љadzy zagin€ѓ€љ bez wie€ѕci, a trzy pier€ѕcienie uwolni€љy si€і spod jego rozkaz€ђw. W ostatnich wszak€єe latach popad€љy zn€ђw w niebezpiecze€ќstwo, bo na "nasz€ѓ niedol€і Pier€ѕcie€ќ Jedynyznalaz€љ si€і znowu. O jego odnalezieniu powie wam kto inny, ja bowiem odegra€љem w tym niewielk€ѓ tylko rol€і. Elrond umilk€љ, zaraz jednak "Boromir, ros€љy i dumny, stan€ѓ€љ przed zgromadzeniem. - Pozw€ђl, Elrondzie - rzek€љ - !bym najpierw doda€љ s€љ€ђw kilka o kr€ђlestwie Gondoru. To bowiem jest kraj, z kt€ђrego przybywam. Wszystkim za€ѕ zdadz€ѓ si€і wie€ѕci o tym, co !si€і tam dzieje. Ma€љo kto wie o naszych zas€љugach i dlatego nie mo€єecie oceni€ј niebezpiecze€ќstwa, kt€ђre nad !wami zawi€ѕnie, je€єeli w ko€ќcu si€љy nas zawiod€ѓ. Nie wierzcie, €єe w kr€ђlestwie Gondoru zabrak€љo krwi numenorejskiej ani €єe lud €ђw zapomnia€љ o swojej dumie i godno€ѕci. Nasze m€іstwo trzyma dot€ѓd w ryzach dzikie plemiona wschodu i przeciwstawia si€і grozie Morgulu. Kraje po€љo€єone dalej "zawdzi€іczaj€ѓ spok€ђj i wolno€ѕ€јnam, kt€ђrzy bronimy !przycz€ђ€љka zachodu. C€ђ€є si€і jednak stanie, je€єeli Nieprzyjaciel zdob€іdzie przej€ѕcie przez Rzek€і? A przecie€є ta godzina mo€єe ju€є jest niedaleka. Nieprzyjaciel, kt€ђrego imienia nie wymawiamy, znowu si€і !zerwa€љ. Znad Orodruiny, kt€ђr€ѓ my nazywamy G€ђr€ѓ Przeznaczenia, bije dym jak ongi. Pot€іga Czarnego Kraju ro€ѕnie, a my jeste€ѕmy osaczeni zewsz€ѓd. Kiedy Nieprzyjaciel wr€ђci€љ, wypar€љ nasze plemi€і z Ithilien, pi€іknych w€љo€ѕci na wschodnimbrzegu Rzeki, utrzymali€ѕmy tam jednak punkt oparcia i zbrojn€ѓ za€љog€і. Lecz w tym roku, w czerwcu, znienacka napadni€іto nas z Mordoru i zmieciono nasze oddzia€љy. Ulegli€ѕmy przewadze liczebnej,bo Mordor sprzymierzy€љ si€і z Easterlingami i okrutnymi Haradrimami; pokona€љa nas jednak nie tylko liczba wojownik€ђw. By€љa z nimi pot€іga, kt€ђrej dotychczas nigdy jeszcze nie odczuli€ѕmy. #M€ђwili ludzie, €єe j€ѓ widzieli w postaci olbrzymiego, czarnego m€і€єa na koniu, kt€ђry jak g€іsty cie€ќ pojawia si€і w blasku ksi€і€єyca. A "gdziekolwiek si€і zjawia€љ, sza€љ ogarnia€љ naszych wrog€ђw, a strach pada€љ na najwaleczniejszych spo€ѕr€ђd nas, tak €єe konie i wojownicy uciekali z pola. Ledwie garstka naszych wschodnich za€љ€ђg wr€ђci€љa do kraju niszcz€ѓc za sob€ѓ ostatni most stercz€ѓcy jeszcze z gruz€ђw Osgiliath. !Nale€єa€љem do oddzia€љu, kt€ђry broni€љ mostu, p€ђki go nie zburzono po przej€ѕciu niedobitk€ђw. Czterech nas tylko ocala€љo rzucaj€ѓc si€і wp€љaw: brat m€ђj, ja i dw€ђch naszych towarzyszy. Mimo to walczymy nadal strzeg€ѓc zachodniego brzegu Anduiny; ci, kt€ђrych nasze miecze chroni€ѓ, nie szcz€іdz€ѓ nam pochwa€љ, lecz sk€ѓpi€ѓ pomocy. Jedynie z Rohanu przybywaj€ѓ na wezwanie konni wojownicy.W tej z€љej dla nas godzinie wyprawiono mnie w niebezpieczn€ѓ dalek€ѓ drog€і doElronda; sto dziesi€і€ј dni jecha€љem sam jeden. Ale nie szukam sojusznik€ђw wojennych. Pot€іga Elronda, jak powiadaj€ѓ, opiera si€і na m€ѓdro€ѕci, nie na or€і€єu. Przyby€љem prosi€ј o rad€і i wyt€љumaczenie niepoj€іtych s€љ€ђw. Bo w przeddzie€ќ niespodziewanej napa€ѕci bratumojemu przy€ѕni€љ si€і dziwny sen; p€ђ€їniej za€ѕ ten sen "powt€ђrzy€љ si€і parokro€ј, a raz "przy€ѕni€љ si€і tak€єe mnie. W tym€ѕnie widzia€љem, jak na wschodzie niebo si€і zamroczy€љo i ros€љa na nim burza, lecz na zachodzie ja€ѕnia€љo blade €ѕwiat€љo i z tamtej strony doszed€љ mnie g€љos, daleki, ale wyra€їny, wo€љaj€ѓcy: Znajd€ї miecz, co by€љ z€љamany,Imladris kryj€ѓ go jary, Tam lepsza znajdzie si€і rada Ni€їli Morgulu czary. Tam te€є si€і znak uka€єe, €e bliska ju€є jest godzina... L€ѕni zguba Isildura - Nizio€љek si€і nie ugina. #Nie mogli€ѕmy poj€ѓ€ј tych s€љ€ђw ipytali€ѕmy ojca naszego, Denethora, w€љadcy Minas Tirith, uczonego w dziejach Gondoru. Rzek€љ nam tylko tyle,€єe Imladris to starodawna nazwa, kt€ђr€ѓ elfy nada€љy odleg€љej p€ђ€љnocnej dolinie, gdzie mieszka Elrond P€ђ€љelf, naj€ѕwiatlejszy z mistrz€ђw wiedzy. Dlatego brat m€ђj, €ѕwiadom naszego rozpaczliwego po€љo€єenia, zapragn€ѓ€љ us€љucha€ј nakazu $snu i odnale€ї€ј Imladris; €єe za€ѕ wyprawa zdawa€љa si€і niepewna i niebezpieczna, ja wzi€ѓ€љem na siebie to zadanie. Wzdraga€љ si€і ojciec, nim "pozwoli€љ mi ruszy€ј, d€љugo te€є b€љ€ѓdzi€љem po zapomnianych €ѕcie€єkach szukaj€ѓc domu Elronda, o kt€ђrym wielu "s€љysza€љo, lecz do kt€ђrego ma€љokto zna drog€і. - I tu, w domu Elronda, wi€іcej si€і jeszcze dowiesz - o€ѕwiadczy€љ Aragorn wstaj€ѓc. Rzuci€љ sw€ђj miecz na st€ђ€љ przed Elrondem i wszyscy zobaczyli ostrze rozszczepione na p€ђ€љ. - Oto jest miecz, kt€ђry zosta€љ z€љamany! - Kto€ѕ ty jest i co masz do naszej Minas Tirith? - spyta€љ Boromir, ze zdumieniem patrz€ѓc na wychud€љ€ѓ twarz i zniszczony p€љaszcz Stra€єnika. - To Aragorn, syn Arathorna - rzek€љ Elrond. - Potomek - poprzez wiele pokole€ќ - Isildura, syna Elendila z Minas Ithil. W€ђdz Dunedain€ђw "p€ђ€љnocy, kt€ђrych niewielu ju€є tu pozosta€љo. - W takim razie on tobie, nie mnie si€і nale€єy! - krzykn€ѓ€љ Frodo oszo€љomiony i skoczy€љ na r€ђwne nogi, jak gdyby si€і spodziewa€љ, €єe Aragorn natychmiast za€є€ѓda od niego Pier€ѕcienia. - Nie nale€єy si€і €єadnemu z nas - odpar€љ Aragorn - lecz ciebie wybrano, €єeby€ѕ go czasjaki€ѕ przechowa€љ. - Poka€є Pier€ѕcie€ќ, Frodo - odezwa€љ si€і Gandalf uroczystym tonem. - Nadesz€љachwila po temu. Podnie€ѕ go w !g€ђr€і, €єeby Boromir zrozumia€љ zagadk€і do ko€ќca. Szmer przebieg€љ po sali i wszystkie oczy zwr€ђci€љy si€і na Froda. Hobbit zadr€єa€љ, ogarni€іty nagle wstydem i !trwog€ѓ; co€ѕ w nim sprzeciwi€љo si€і ujawnieniu Pier€ѕcienia i czu€љ wstr€іt dotykaj€ѓc go $r€іk€ѓ. Mia€љ ochot€і zapa€ѕ€ј si€і %pod ziemi€і. Pier€ѕcie€ќ skrzy€љ si€і i migota€љ, kiedy Frodo trzyma€љgo w dr€є€ѓcych palcach, pokazuj€ѓc zebranym. !- Sp€ђjrzcie, oto zguba Isildura!- rzek€љ Elrond. Boromirowi oczy b€љyszcza€љy, kiedy patrza€љ na z€љot€ѓ obr€ѓczk€і. - Ten nizio€љek! - mrukn€ѓ€љ. - Czy to znaczy, €єe wreszcie dla Minas Tirith wybi€љa godzinaprzeznaczenia? Je€ѕli tak, po co mamy szuka€ј jeszcze z€љamanego miecza? - Nie by€љo powiedziane, €єe to €њgodzina przeznaczenia dla Minas Tirith€ћ - odezwa€љ si€і Aragorn. - Lecz prawd€ѓ jest, €єe zbli€єa si€і godzina przeznaczenia i wielkich czyn€ђw. Albowiem miecz, co zosta€љ z€љamany, to miecz !Elendila, or€і€є, kt€ђry p€іk€љ, kiedy Elendil zabity upad€љ na niego. Spadkobiercy Elendila przechowali t€і pami€ѓtk€і, chocia€є stracili wszelkie inne dziedzictwo, poniewa€є z dawna istnia€љa w€ѕr€ђd nas przepowiednia, €єe ostrze miecza zro€ѕnie si€і znowu, gdy odnajdziemy Pier€ѕcie€ќ - zgub€іIsildura. A teraz, Boromirze, !skoro znalaz€љe€ѕ miecz, kt€ђrego szuka€љe€ѕ, czego €є€ѓdasz? Czy pragniesz, by r€ђd Elendila wr€ђci€љ do Gondoru? !- Nie przys€љano mnie z pro€ѕb€ѓ "o jak€ѓkolwiek €љask€і, lecz tylkopo to, bym si€і dowiedzia€љ rozwi€ѓzania zagadki - dumnie odpar€љ Boromir. - Wszelako jeste€ѕmy przyparci do muru i miecz Elendila by€љby nam pomoc€ѓ niespodziewanie "wielk€ѓ... je€ѕli to mo€єliwe, by taki or€і€є m€ђg€љ wr€ђci€ј z cieni€ђw przesz€љo€ѕci. Patrza€љ zn€ђw na Aragorna, w oczach jego odzwierciedli€љo si€і zw€ѓtpienie. Frodo zauwa€єy€љ, €єe Bilbo, siedz€ѓcy tu€є przy nim, poruszy€љ si€і niespokojnie. Najwidoczniej nieufno€ѕ€ј okazana przyjacielowi !zniecierpliwi€љa starego hobbita.Wstaj€ѓc nagle, wybuchn€ѓ€љ: Nie ka€єde z€љoto jasno b€љyszczy, Nie ka€єdy b€љ€ѓdzi, kto w€іdruje, Nie ka€єd€ѓ si€љ€і staro€ѕ€ј niszczy, "Korzeni w g€љ€іbi l€ђd nie skuje, Z popio€љ€ђw strzel€ѓ zn€ђw ogniska, !A mrok roz€ѕwietl€ѓ b€љyskawice, Z€љamany miecz sw€ѓ moc odzyska, "Kr€ђl tu€љacz wr€ђci na stolic€і. - Nie s€ѓ to, by€ј mo€єe, dobre wiersze, lecz znaczenie ich #jest jasne - rzek€љ. - Je€єeli nie wystarcza ci s€љowo Elronda! Skoro by€љe€ѕ got€ђw w€іdrowa€ј !przez sto dziesi€і€ј dni, aby je us€љysze€ј, daj€єe mu teraz pos€љuch! I Bilbo usiad€љ prychaj€ѓc gniewnie. - Te wiersze sam u€љo€єy€љem dlaDunadana - szepn€ѓ€љ na ucho Frodowi - przed laty, gdy pierwszy raz zwierzy€љ mi $swoj€ѓ histori€і. Niemal €єa€љuj€і, odospadu.є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBp6 cž\І  c]Н cd]Ц! cЧ]у,{ c*^^81@^€єe min€ѓ€љ dla mnie czas przyg€ђd i €єe nie mog€і z nim razem wyruszy€ј, kiedy jego dzie€ќ za€ѕwita. Aragorn u€ѕmiechn€ѓ€љ si€і do Bilba, a potem zn€ђw zwr€ђci€љ si€і do Boromira. - Je€єeli o mnie chodzi, wybaczam ci zw€ѓtpienie - powiedzia€љ. - Nie bardzo jestem podobny do pos€ѓg€ђw Elendila i Isildura, wyobra€єonych w ca€љym majestacie po€ѕr€ђd sal pa€љacu Denethora. Jestem dziedzicem Isildura, nie Isildurem. €ycie "mam za sob€ѓ d€љugie i ci€і€єkie, setki mil dziel€ѓce nas od Gondoru to tylko znikoma cz€ѓstka dr€ђg, kt€ђre przemierzy€љem w swoich !w€іdr€ђwkach. Przeprawi€љem si€і przez wiele g€ђr i rzek, zdepta€љem niejedn€ѓ r€ђwnin€і, nawet w tak odleg€љych krajach, jak Rhun i Harad, nad kt€ђrymi inne gwiazdy €ѕwiec€ѓ. Lecz ojczyzn€ѓ moj€ѓ - je€ѕli mam ojczyzn€і - jest p€ђ€љnoc. Tu bowiem potomkowie Valandila €єyli z dawna, syn po ojcu, w d€љugim nieprzerwanym €љa€ќcuchu pokole€ќ. Dni nasze zmierzch€љy, r€ђd si€і przerzedzi€љ. Zawsze jednak miecz by€љ przekazywany w r€іce nowego dziedzica. To ci jeszcze rzekn€ѓ, Boromirze, nim umilkn€і: samotni jeste€ѕmy,my, Stra€єnicy pustkowi, my€ѕliwcy - lecz tropimy zawsze s€љugi Nieprzyjaciela, bo tych znale€ї€ј mo€єna wsz€іdzie, nie tylko w Mordorze. Prawda, Boromirze, Gondor by€љ twierdz€ѓ m€іstwa, my wszak€єe te€є robimy, co do$nas nale€єy. S€ѓ z€љe si€љy, kt€ђrym!nie ostoj€ѓ si€і wasze pot€і€єne mury ani ostre miecze. Ma€љo wiesz o krainach le€є€ѓcych poza waszymi granicami. Pok€ђj i wolno€ѕ€ј, powiadasz? Bez nas p€ђ€љnoc by ich nie zazna€љa wiele. Zniszczy€љby je strach. Lecz Ciemne Moce, kt€ђre !spe€љzaj€ѓ z bezludnych g€ђr albowychylaj€ѓ si€і z mrocznych las€ђw, uciekaj€ѓ przed nami. Jakimi drogami wa€єyliby si€і w€іdrowa€ј podr€ђ€єni, jak€ѓ obron€і przed niebezpiecze€ќstwem mia€љyby noc€ѓ spokojne krainy i domy poczciwych ludzi, gdyby Dunedainowie spali albo wszyscy ju€є legli w grobach? A przecie€є mniej jeszcze doznajemy wdzi€іczno€ѕci ni€їli wy. Podr€ђ€єni patrz€ѓ na nas wilkiem, ch€љopi nadaj€ѓ nam szydercze przezwiska. €њObie€єy€ѕwiatem€ћ zwie mnie t€љu€ѕcioch, mieszkaj€ѓcy o jeden zaledwie dzie€ќ marszu od siedziby wrog€ђw, kt€ђrzy byzmrozili jego serce albo w perzyn€і obr€ђcili jego miasteczko, gdyby nie nasza nieustanna stra€є. Lecz my nie chcieliby€ѕmy, €єeby by€љo inaczej. Je€єeli pro€ѕci ludzie maj€ѓ by€ј wolni od troski i strachu, musz€ѓ pozosta€ј pro€ѕci, a na to trzeba, €єeby nie znali naszej tajemnicy. Takie zadania spe€љniali moi wsp€ђ€љbracia, podczas gdy rok "p€љyn€ѓ€љ za rokiem i trawa ros€љana €љ€ѓkach. Dzi€ѕ wszak€єe znowu €ѕwiat si€і odmienia. Nadchodzi nowa godzina. Znalaz€љa si€і zguba Isildura. "Zbli€єa si€і bitwa. Miecz b€іdzie przekuty. P€ђjd€і do Minas Tirith. - M€ђwisz, €єe znalaz€љa si€і zguba Isildura - powiedzia€љ "Boromir. - Widzia€љem Pier€ѕcie€ќ b€љyszcz€ѓcy w r€іku nizio€љka. Lecz Isildur poleg€љ przed €ѕwitem naszej ery, jak s€љysza€љem. Sk€ѓd wiedz€ѓ M€іdrcy, €єe to w€љa€ѕnie jego "Pier€ѕcie€ќ? Jakie by€љy losy tego klejnotu w ci€ѓgu wielu lat, nimgo tutaj przyni€ђs€љ tak niezwyk€љy wys€љannik? - Dowiesz si€і tego - rzek€љ Elrond. - Ale nie teraz, prosz€і ci€і, Elrondzie! - zawo€љa€љ Bilbo. - S€љo€ќce ju€є zbli€єa si€і do po€љudnia, czuj€і, doprawdy, €єepora mi wreszcie nieco si€і posili€ј. - Nie wym€ђwi€љem twojego imienia - odpar€љ Elrond z u€ѕmiechem. - Teraz jednak wzywam ci€і do g€љosu. Opowiedz nam swoj€ѓ histori€і. "A je€єeli jej nie u€љo€єy€љe€ѕ do rymu, pozwalamy ci przemawia€ј niewi€ѓzan€ѓ mow€ѓ.Im tre€ѕciwiej b€іdziesz si€і wyra€єa€љ, tym pr€іdzej doczekasz si€і posi€љku. "- Dobrze - zgodzi€љ si€і Bilbo. - B€іd€і ci pos€љuszny. Powiem !dzisiaj ca€љ€ѓ prawd€і, a je€ѕli "kto€ѕ spo€ѕr€ђd obecnych s€љysza€љ!z moich ust nieco inn€ѓ relacj€і tych samych zdarze€ќ - tu Bilbo zerkn€ѓ€љ spod oka na Gloina - prosz€і, niech o tym zapomni i niech mi wybaczy. W€ђwczas zale€єa€љo mi po prostu na tym, €єeby udowodni€ј swoje prawo do tego skarbu i zrzuci€ј z siebie !miano z€љodzieja, kt€ђre mi kto€ѕ!przylepi€љ. Dzisiaj mo€єe lepiej pojmuj€і te sprawy. W ka€єdym razie by€љo tak... !Dla cz€і€ѕci s€љuchaczy historia Bilba by€љa ca€љkowit€ѓ "nowo€ѕci€ѓ, tote€є zdumieli si€і, kiedy stary hobbit, nie bez satysfakcji zreszt€ѓ, opowiada€љ swoj€ѓ przygod€і z Gollumem, nic nie przemilczaj€ѓc. Nie pomin€ѓ€љ bodaj jednej zagadki. Ch€іtnie by te€є opisa€љ ostatnie urodziny w Shire i scen€і swojego znikni€іcia, gdyby mu pozwolono; lecz Elrond podni€ђs€љ d€љo€ќ. #- Pi€іknie m€ђwi€љe€ѕ, przyjacielu "- rzek€љ - ale do€ѕ€ј na dzisiaj! Tymczasem wystarczy, €єe wszyscy si€і dowiemy, i€є Pier€ѕcie€ќ przeszed€љ w r€іce twojego spadkobiercy, Froda. Niech on powie dalszy ci€ѓg. Z kolei g€љos zabra€љ Frodo, !mniej ochoczo ni€є Bilbo, i zda€љspraw€і ze swoich poczyna€ќ oddnia, w kt€ђrym powierzono muPier€ѕcie€ќ. Wypytywano go o ka€єdy krok w€іdr€ђwki z Hobbitonu do Brodu Bruinen, a ka€єdy szczeg€ђ€љ dotycz€ѓcy Czarnych Je€їd€їc€ђw rozwa€єano g€љeboko. Wreszcie Frodo m€ђg€љ znowu usi€ѓ€ѕ€ј. !- Wcale nie€їle! - pochwali€љ go !Bilbo. - Twoja opowie€ѕ€ј by€љaby doskona€љa, gdyby ci tak wci€ѓ€єnie przerywano. Stara€љem si€і troch€і notowa€ј, ale b€іdziemy musieli kiedy€ѕ wsp€ђlnie to sobie raz jeszcze odtworzy€ј, $je€єeli mam ca€љ€ѓ histori€і opisa€јw mojej ksi€ѓ€єce. W kilku rozdzia€љach ledwie si€і zmieszcz€ѓ przygody, kt€ђre ci€і!spotka€љy, nim tutaj dotar€љe€ѕ. - Tak, to d€љuga opowie€ѕ€ј - odpar€љ Frodo. - A jednak nie wydaje mi si€і pe€љna. Chcia€љbym si€і wielu rzeczy jeszcze dowiedzie€ј, przede wszystkim o Gandalfie. Galdor, pose€љ z Przystani, !siedz€ѓcy opodal, dos€љysza€љ te s€љowa. - Z ust mi to wyj€ѓ€љe€ѕ! - zawo€љa€љ i zwracaj€ѓc si€і do Elronda rzek€љ: - M€іdrcy zapewne nie bez przyczyny uwierzyli, i€є klejnot, znaleziony przez nizio€љka, naprawd€і jest owym Wielkim Pier€ѕcieniem, przedmiotem odwiecznych spor€ђw, jakkolwiek nam, mniej €ѕwiadomym, wydaje si€і to trudne do wiary. Czy nie mogliby€ѕcie przedstawi€ј dowod€ђw? Jedno chc€і jeszcze!zada€ј pytanie: Co si€і dzieje z Sarumanem? To przecie€є mistrzwiedzy o Pier€ѕcieniach. Czemu go nie ma w€ѕr€ђd nas? Jaka jest jego rada... je€єeli wie o tych sprawach, o kt€ђrych tutaj s€љyszeli€ѕmy? - Oba twoje pytania, #Galdorze, wi€ѓ€є€ѓ si€і ze sob€ѓ - odpar€љ Elrond. - Nie przez zapomnienie pomin€ѓ€љem te punkty, b€іd€ѓ one wyja€ѕnione. Lecz odpowied€ї nale€єy do Gandalfa, a wzywam go do g€љosu na ostatku, poniewa€є tojest miejsce dla m€ђwcy najzaszczytniejsze, a Gandalf w ca€љej sprawie od pocz€ѓtku jest naszym wodzem. - Przyznasz, Galdorze - powiedzia€љ Gandalf - €єe wiadomo€ѕci podane przez Gloina, oraz prze€ѕladowania, jakie znosi€љ Frodo, starczy€љyby niejednemu za dow€ђd, i€є to, co znalaz€љ hobbit, ma wielk€ѓ cen€і dla Nieprzyjaciela. A jest to "Pier€ѕcie€ќ. C€ђ€є z tego wynika? Dziewi€і€ј przechowuj€ѓ Nazgule.Siedem porwano lub zniszczono. - (Przy tych !s€љowach Gandalfa Gloin drgn€ѓ€љ,"lecz si€і nie odezwa€љ). - O losieTrzech wiemy. Kt€ђrym wi€іc z pier€ѕcieni mo€єe by€ј ten, tak chciwie przez wroga po€є€ѓdany? To prawda, €єe szmat czasu dzieli Rzek€і od G€ђry, czyli !chwil€і, gdy Pier€ѕcie€ќ zosta€љ zgubiony, od tej, kiedy go odnaleziono. Dopiero w ostatnich latach M€іdrcy zdolalinareszcie wype€љni€ј pust€ѓ kart€і swojej wiedzy. Niestety, za p€ђ€їno. Nieprzyjaciel bowiem!by€љ ju€є tak€єe na tropie, i to bli€єej jeszcze, ni€є si€і obawia€љem. Szcz€і€ѕcie przynajmniej, €єe nie wcze€ѕniejni€є w tym roku - tego lata, "jak si€і zdaje - dowiedzia€љ si€і wszystkiego. Niekt€ђrzy z obecnych pami€іtaj€ѓ zapewne, €єe przed "laty odwa€єy€љem si€і przest€ѓpi€јbramy Czarnkosi€і€єnika z Dol Guldur, potajemnie wybada€љemjego sekrety i znalaz€љem potwierdzenie naszych obaw: Czarnoksi€і€єnik to nie kto inny, lecz Sauron, odwieczny nasz Nieprzyjaciel, kt€ђry w ko€ќcu przybra€љ widom€ѓ posta€јi wzm€ђg€љ si€і na si€љach. Niekt€ђrzy z obecnych przypominaj€ѓ te€є sobie, €єe Saruman odradza€љ nam jawn€ѓ walk€і z Sauronem i €єe dlatego przez d€љugi czas poprzestawali€ѕmy na €ѕledzeniu go tylko. P€ђ€їniej wszak€єe, %kiedy cie€ќ rozr€ђs€љ si€і gro€їnie, Saruman da€љ si€і przekona€ј, Rada wyst€ѓpi€љa zbrojnie i wypar€љa z€љe moce z Mrocznej Puszczy - a sta€љo si€і to tego samego roku, w kt€ђrym zosta€љ znaleziony Pier€ѕcie€ќ. Dziwny przypadek... je€ѕli to by€љ przypadek! #Ale podj€іli€ѕmy walk€і za p€ђ€їno,co zreszt€ѓ Elrond jasno #przewidzia€љ. Sauron €ѕledzi€љ nas nawzajem i od dawna zbroi€љ si€і do odparcia naszych cios€ђw, rz€ѓdz€ѓc Mordorem z dala za po€ѕrednictwem Minas Morgul, gdzie osadzi€љ !dziewi€іciu swoich s€љu€єalc€ђw, dop€ђki wszystko nie by€љo w pogotowiu. Cofn€ѓ€љ si€і przed nami, lecz to by€љa tylko pozorna ucieczka, a wkr€ђtce potem przyby€љ do Czarnej Wie€єy i pokaza€љ si€і jawnie. W€ђwczas po raz ostatni zebra€љa si€і Rada, bo ju€є !wiedzieli€ѕmy, €єe Nieprzyjaciel coraz usilniej szuka Jedynego !Pier€ѕcienia. Obawiali€ѕmy si€і, €єe ma jakie€ѕ o nim wiadomo€ѕci, nam nie znane. Saruman wszak€єe przeczy€љ temu, powtarzaj€ѓc to, co zawsze m€ђwi€љ, i€є Jedynego !Pier€ѕcienia nikt nigdy ju€є nie znajdzie na obszarze €r€ђdziemia. €њW najgorszym razie - powiada€љ - Nieprzyjaciel wie, i€є my Pier€ѕcienia nie mamy i €єe wci€ѓ€є jeszcze nic o nim nie wiadomo. Ale my€ѕli, €єe ka€єda !zguba mo€єe si€і odnale€ї€ј. Nie b€ђjcie si€і! Zawiedzie go ta !nadzieja. Czy€є nie zg€љ€іbi€љem tej sprawy do gruntu? "Pier€ѕcie€ќ wpad€љ w to€ќ WielkiejAnduiny; dawno temu, podczasgdy Sauron spa€љ, Rzeka !zanios€љa sw€ђj €љup do Morza. I tam niech spoczywa na wieki€ћ. Gandalf umilk€љ spogl€ѓdaj€ѓc z ganku na wsch€ђd, ku odleg€љymszczytom G€ђr Mglistych, pod kt€ђrych pot€і€єnymi korzeniami "przez d€љugie lata le€єa€љo ukryte niebezpiecze€ќstwo dla €ѕwiata. Westchn€ѓ€љ. "- Pope€љni€љem b€љ€ѓd - rzek€љ. - Da€љem si€і u€ѕpi€ј s€љowami Sarumana M€ѓdrego, a powinienem by€љ wcze€ѕniej dociec prawdy; w€ђwczas mniejbyliby€ѕmy zagro€єeni. - Wszyscy€ѕmy zb€љ€ѓdzili - rzek€љ Elrond - i gdyby nie twoja czujno€ѕ€ј, kto wie, czy ciemno€ѕci ju€є by nas nie ogarn€і€љy. Ale m€ђw dalej! - Od pocz€ѓtku nurtowa€љy mnie"w€ѓtpliwo€ѕci - podj€ѓ€љ Gandalf -nie uzasadnione €єadn€ѓ wyra€їn€ѓ przyczyn€ѓ, i chcia€љem koniecznie dowiedzie€ј si€і, jakim sposobem Gollum zdoby€љ #Pier€ѕcie€ќ i jak d€љugo mia€љ go wposiadaniu. Czatowa€љem wi€іc na niego, przypuszczaj€ѓc, €єe wkr€ђtce wyjdzie z mrok€ђw podziemi na poszukiwanie swojego skrbu. Wyszed€љ, lecz wymkn€ѓ€љ si€і i nie mog€љem go odnale€ї€ј. P€ђ€їniej za€ѕ - niestety! - zaniecha€љem sprawy, czuwaj€ѓc tylko i czekaj€ѓc, jak to a€є nazbyt cz€іsto czynili€ѕmy. Czas p€љyn€ѓ€љ, ni€ђs€љ z sob€ѓ rozliczne troski, a€є wreszcie zn€ђw w moim sercu ockn€ѓ€љ si€іniepok€ђj i ur€ђs€љ nagle do rozmiar€ђw strachu. Sk€ѓd !pochodzi€љ Pier€ѕcie€ќ hobbita? A!je€ѕli moje obawy by€љy s€љuszne,co z nim zrobi€ј? Na to pytaniemusia€љem sobie odpowiedzie€ј. Lecz nikomu jeszcze nie zwierzy€љem swego leku, bo rozumia€љem niebezpiecze€ќstwo!s€љowa szepni€іtego nie w por€і i trafiaj€ѓcego do niew€љa€ѕciwychuszu. We wszystkich d€љugich wojnach z Czarn€ѓ Wie€є€ѓ najgro€їniejszym wrogiem by€љa zawsze zdrada. Dzia€љo si€і to przed siedemnastu laty. Zauwa€єy€љem,€єe mn€ђstwo szpieg€ђw wszelkiego pokroju, nawet spo€ѕr€ђd zwierz€ѓt i ptak€ђw, kr€іci si€і wok€ђ€љ kraju hobbit€ђw, i zl€ѓk€љem si€і tym bardziej. Wezwa€љem na pomoc Dunedain€ђw, kt€ђrzy zdwoili czujno€ѕ€ј; otworzy€љem serce przed Aragornem, dziedzicem Isildura. - A ja - odezwa€љ si€і Aragorn - poradzi€љem mu wsp€ђlnie szuka€јGolluma, chocia€є mog€љo si€і wydawa€ј, €єe ju€є na to za !p€ђ€їno. Poniewa€є za€ѕ uzna€љem !za s€љuszne, by dziedzic Isildura przyczyni€љ si€і do naprawienia !b€љ€іd€ђw Isildura, uda€љem si€і wraz z Gandalfem na d€љugie, beznadziejne poszukiwania. Z kolei Gandalf opowiedzia€љ, jak przemierzali Dzikie Kraje !a€є po G€ђry Cienia i po granice Mordoru. - Tam dosz€љy nas s€љuchy o Gollumie i zgadywali€ѕmy, €єe musia€љ d€љugi czas przebywa€ј w"mroku g€ђr, ale nie znale€їli€ѕmy !go i w ko€ќcu straci€љem resztk€іnadziei. W rozpaczy pomy€ѕla€љem zn€ђw o pewnej "pr€ђbie, kt€ђra by rozstrzygn€і€љa moje w€ѓtpliwo€ѕci tak, €єe nie potrzebowa€љbym ju€є szuka€ј #Golluma. Sam Pier€ѕcie€ќ m€ђg€љ mi powiedzie€ј, czy jest Jedynym.Przypomnia€љem sobie s€љowa, kt€ђre pad€љy na Radzie, s€љowa Sarumana, w€ђwczas puszczonemimo ucha. Nagle zn€ђw wyra€їnie us€љysza€љem je w g€љ€іbi serca: €њW ka€єdy z Dziewi€іciu, Siedmiu i Trzech - m€ђwi€љ Saruman - wprawiono w€љa€ѕciwy kamie€ќ. W Jedyny - nie. Ten by€љ g€љadki, nieozdobny, jak gdyby nale€єa€љ!do po€ѕledniejszych pier€ѕcieni. Lecz jego tw€ђrca wyry€љ na nim"znaki, kt€ђre kto€ѕ bieg€љy w tej sztuce umia€љby dzi€ѕ tak€єe dostrzec i odczyta€ј€ћ. Nie m€ђwi€љ nam, jakie to by€љy #znaki. Kt€ђ€є m€ђg€љ to wiedzie€ј? Tw€ђrca Pier€ѕcienia. A Saruman?Jakkolwiek wiedza jego si€іga€љa g€љ€іboko, musia€љa #przecie€є mie€ј jakie€ѕ €їr€ђd€љo. Czyja r€іka, pr€ђcz r€іki Saurona, dotyka€љa Pier€ѕcienia przed jego zagini€іciem? Tylko "r€іka Isildura. Z takimi my€ѕlami zaniecha€љem tropienia Golluma i spiesznie uda€љem si€і do Gondoru. Za dawnych czas€ђw ch€іtnie tam witano przedstawicieli mojego bractwa, szczeg€ђlnie Sarumana. Cz€іsto przebywa€љ !tam d€љugo jako go€ѕ€ј w€љadc€ђw kraju. Lecz mnie Denethor przyj€ѓ€љ mniej €єyczliwie ni€є dawniej i niech€іtnie zezwoli€љ na zbadanie przechowywanychstarych pergamin€ђw i ksi€ѓg. !€њJe€єeli naprawd€і szukasz, jak powiadasz, zapisk€ђw z dawnych czas€ђw i €ѕwiadectw o pocz€ѓtkach tego pa€ќstwa, czytaj! - rzek€љ. - Dla mnie bowiem przesz€љo€ѕ€ј kryje mniej#tajemnic ni€їli przysz€љo€ѕ€ј, i o !ni€ѓ si€і tylko troskam. Je€єeli jednak nie znasz lepiej swojej sztuki od Sarumana, kt€ђry d€љugo €ѕl€іcza€љ nad tymi dokumentami, nie znajdziesz nic, czego bym nie wiedzia€љ ja, mistrz wiedzy o tym kraju€ћ. Tak mi rzek€љ Denethor. A przecie€є w jego archiwach by€љo wiele dokument€ђw, kt€ђrych dzi€ѕ nikt prawie czyta€ј nie umie, nawet najbieglejsi uczeni, bo stare pisma i j€іzyki sta€љy si€і niezrozumia€љe dla potomnych. Wiedz, Boromirze, i€є w Minas Tirith znajduje si€і dokument, #napisany w€љasn€ѓ r€іk€ѓ Isildura, a nie odczytany od czas€ђw upadku kr€ђl€ђw przez nikogo, pr€ђcz mnie i Sarumana. Albowiem Isildur nie odszed€љ natychmiast po wojnie z Mordorem, jak to powszechnie si€і m€ђwi. - Mo€єe tak si€і m€ђwi na p€ђ€љnocy - przerwa€љ GandalfowiBoromir. - W Gondorze wszyscy wiedz€ѓ, €єe Isildur najpierw uda€љ si€і do Minas Anor i tam przebywa€љ czas jaki€ѕ ze swoim bratankiem Meneldilem pouczaj€ѓc go, nim mu przekaza€љ rz€ѓdy w Po€љudniowym Kr€ђlestwie. Wtedy te€є posadzi€љ ostatni szczep Bia€љego Drzewa na pami€ѓtk€і swego brata. - Wtedy te€є sporz€ѓdzi€љ owe zapiski - powiedzia€љ Gandalf -i o tym zapomniano w Gondorze, jak si€і zdaje. Dokument ten dotyczy bowiem#Pier€ѕcienia, a napisa€љ Isildur tes€љowa: "€њWielki Pier€ѕcie€ќ ma pozosta€ј odt€ѓd w dziedzictwie P€ђ€љnocnego Kr€ђlestwa, lecz €ѕwiadectwo o nim przechowywane b€іdzie w Gondorze, gdzie €єyj€ѓ potomkowie Elendila, aby nigdy pami€і€ј tych wielkich spraw niezatar€љa si€і w€ѕr€ђd ludzi€ћ. Dalej za€ѕ Isildur opisa€љ, jak wygl€ѓda€љ Pier€ѕcie€ќ w momencie, kiedy go znalaz€љ. "€њKiedym go wzi€ѓ€љ, by€љ gor€ѓcy,"gor€ѓcy jak ogie€ќ, i sparzy€љ mi r€іk€і tak, €єe nigdy ju€є pono !nie pozb€іd€і si€і w niej b€ђlu. !Wszak€єe dzi€ѕ, kiedy to pisz€і, !ostyg€љ i, rzek€љby€ѕ, skurczy€љ !si€і, nie trac€ѓc wszak€єe nic z pi€іkno€ѕci ani te€є z doskona€љo€ѕci kszta€љtu. Wypisane na nim znaki, jaskrawe ongi niczym p€љomie€ќ,#zblak€љy ju€є i nie€љacno je dzi€ѕ odczyta€ј. Ryto je pismem elf€ђw z Eregionu, bo w Mordorze nie znaj€ѓ liter zdatnych do tak delikatnej roboty, lecz w mowie dla mnie niezrozumia€љej. Mniemam, €єe to j€іzyk Czarnego Kraju, nikczemny i prostacki. Jak€ѓ !za€ѕ kl€ѓtw€і wyra€єa, nie wiem. Skopiuj€і tu wszak€єe owe znaki, nim zatr€ѓ si€і do cna. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBp} cЭ^э Z c0_G c“_P"z cі_Ъ-^ cY`(9W8М`!Pier€ѕcie€ќ by€ј mo€єe potrzebuje €єaru Sauronowej r€іki, kt€ђra, cho€ј czarna, ogniem p€љonie, od czego zgin€ѓ€љ Gil-galad. My€ѕl€і, €єe pewnie pismo by wyst€ѓpi€љo znowu, gdyby z€љotorozgrza€ј. Nie zamierzam jednak podejmowa€ј tak wielkiego ryzyka, by nie uszkodzi€ј klejnotu; po€ѕr€ђd dzie€љ Saurona to jedno jedyne !wysz€љo z r€ѓk jego pi€іkne. Lubemi jest, chociem je m€іk€ѓ srog€ѓ przyp€љaci€љ€ћ. Kiedy to odczyta€љem, nie potrzebowa€љem ju€є szuka€ј wi€іcej. Napis bowiem, jak #s€љusznie si€і domy€ѕla€љ Isildur, by€љ w j€іzyku Mordoru i s€љug Czarnej Wie€єy. Tre€ѕ€ј jego !znali€ѕmy ju€є wcze€ѕniej, gdy€є owego dnia, gdy Sauron po razpierwszy w€љo€єy€љ Jedyny "Pier€ѕcie€ќ na palec, Kelebrimor, tw€ђrca Trzech, €ѕledzi€љ go i pods€љucha€љ z daleka, jak tamten wym€ђwi€љ owe s€љowa; tym sposobem wyda€љy si€і od razu niecne zamiary Saurona. Nie zwlekaj€ѓc po€єegna€љem Denethora, lecz w drodze na p€ђ€љnoc otrzyma€љem wiadomo€ѕ€јz Lorien, €єe Aragorn tamt€іdy przechodzi€љ i €єe odnalaz€љ poczwar€і, zwan€ѓ Gollumem. Tote€є przede wszystkim ruszy€љem na spotkanie z Aragornem, ciekawy, co mi powie. Nie €ѕmia€љem nawet my€ѕle€ј o €ѕmiertelnych niebezpiecze€ќstwach, kt€ђre musia€љ odeprze€ј samotnie. - Nie trzeba o nich m€ђwi€ј wiele - rzek€љ Aragorn. - Nie uniknie oczywi€ѕcie niebezpiecze€ќstw cz€љowiek, kt€ђrego mus pchnie tu€є pod Czarne Wrota albo mu ka€єe !depta€ј zio€љa Doliny Morgul. Ja tak€єe w ko€ќcu straci€љem nadziej€і i zawr€ђci€љem ku domowi. Wtedy jednak traf zrz€ѓdzi€љ, €єe niespodzianie znalaz€љem to, czego szuka€љem:!€ѕlady mi€іkkich st€ђp na brzegu b€љotnistej sadzawki. Trop by€љ #€ѕwie€єy i €ѕwiadczy€љ, €єe Gollum "spieszy€љ si€і, nie szed€љ jednak ku Mordorowi, lecz stamt€ѓd !odchodzi€љ. €ciga€љem go skrajemMartwych Bagien i wreszcie dopad€љem. Zaczaiwszy si€і nad stoj€ѓcym rozlewiskiem i wypatruj€ѓc w wodzie, przy€љapa€љem Golluma ciemnym wieczorem. Ca€љy by€љ oblepiony zielonym mu€љem. Obawiam si€і, €єe nigdy mnie ten stw€ђr nie pokocha, kiedy bowiem chcia€љ k€ѓsa€ј, obszed€љem si€і z nim do€ѕ€ј surowo. Nie otworzy€љ do mnie g€іby, chyba po to, €єeby mnie z€іbami naznaczy€ј. €miemrzec, i€є z ca€љej wyprawy ten marsz powrotny by€љ najprzykrzejszy, bom tego stwora musia€љ przed sob€ѓ p€іdzi€ј z powrozem na szyi i kneblem w paszczy, p€ђki g€љ€ђd i pragnienie go nie zmog€љy, i tak go prowadzi€љem ku Mrocznej Puszczy. Wreszcie dotarli€ѕmy do niej i przekaza€љem Golluma elfom, jak by€љo um€ђwione. Rad si€і pozby€љem jego towarzystwa, !bo cuchn€ѓ€љ. Mam nadziej€і, €єe wi€іcej go w €єyciu nie zobacz€і. Gandalf wszak€єe "nadszed€љ i znalaz€љ si€љ€і, by z nim przeprowadzi€ј d€љug€ѓ rozmow€і. !- Tak - rzek€љ Gandalf - d€љug€ѓ !i m€іcz€ѓc€ѓ, ale nie bezowocn€ѓ.Przede wszystkim jego "opowie€ѕ€ј o stracie Pier€ѕcienia $zgadza€љa si€і z histori€ѓ, kt€ђr€ѓ Bilbo przed chwil€ѓ nam opowiedzia€љ, po raz pierwszy nic nie taj€ѓc. Mniejsza z tym "zreszt€ѓ; i tak domy€ѕla€љem si€і prawdy. Wa€єniejsze, €єe wtedydopiero dowiedzia€љem si€і od #Golluma, i€є znalaz€љ Pier€ѕcie€ќ wWielkiej Rzece opodal P€ђl Gladden; dowiedzia€љem si€і nadto, €єe mia€љ go bardzo d€љugo w swym posiadaniu: przez okres r€ђwny €єyciu wielu pokole€ќ jego gatunku. Pot€іga Pier€ѕcienia obdarzy€љa go d€љugowieczno€ѕci€ѓ ponad zwyk€љ€ѓ miar€і, a ti jest przywilej, kt€ђrym darz€ѓ tylko Wielkie Pier€ѕcienie. !Je€єeli nie do€ѕ€ј ci, Galdorze, tych dowod€ђw, dorzuc€і jeszcze inny, o kt€ђrym ju€є wspomina€љem. Na Pier€ѕcieniu, "kt€ђry przed chwil€ѓ widzieli€ѕciewzniesiony w r€іku Froda, na g€љadkiej, niczym nie ozdobionej obr€ѓczce mo€єna podzi€ѕ dzie€ќ odczyta€ј s€љowa zapisane przez Isildura, lecz #trzeba si€і zdoby€ј na si€љ€і woli i wrzuci€ј klejnot na chwil€і w ogie€ќ. Zrobi€љem to i odczyta€љem taki napis: €њAsh nazg durbatuluk, ash nazg gimbatul, ash nazg thrakatulukagh burzum - ishi krimpatul€ћ. Zdumiewaj€ѓca zmiana zasz€љa w g€љosie Czarodzieja. Zabrzmia€љ on nagle gro€їnie, pot€і€єnie, twardo jak kamie€ќ. !Jak gdyby cie€ќ przesun€ѓ€љ si€і !przez tarcz€і s€љoneczn€ѓ, ca€љy ganek na mgnienie oka zaleg€љaciemno€ѕ€ј. Wszystkich dreszcz wstrz€ѓsn€ѓ€љ, elfy za€ѕ pozatyka€љy uszy. - Nigdy jeszcze nikt nie wa€єy€љ!si€і w Imladris wym€ђwi€ј s€љowa w tym j€іzyku, Gandalfie Szary!!- powiedzia€љ Elrond, kiedy cie€ќpierzchn€ѓ€љ, a zebranym dech wr€ђci€љ w piersi. - Miejmy nadziej€і, €єe nigdy wi€іcej i nikt tym j€іzykiem tutaj nie przem€ђwi - odpar€љ Gandalf. - Mimo to nie b€іd€і !ci€і, Elrondzie, przeprasza€љ za to, co zrobi€љem. Je€ѕli bowiem ta mowa nie ma rozbrzmiewa€ј wkr€ђtce po wszystkich zak€ѓtkach zachodu, musicie wyzby€ј si€і wszelkich w€ѓtpliwo€ѕci i by€ј pewni, €єe !Czarodziej nie omyli€љ si€і co dotego Pier€ѕcienia: to jest klejnot Nieprzyjaciela, zawieraj€ѓcy jego przewrotn€ѓ moc; w nim jest zakl€іty sekretjego dawnej pot€іgi. Z tamtychCzarnych Lat dosz€љy nas s€љowa, kt€ђre pods€љucha€љ z€љotnik z Eregionu i kt€ђre mu ujawni€љy zdrad€і Saurona. €њjeden by wszystkimi rz€ѓdzi€ј,Jeden, by wszystkie odnale€ї€ј,Jeden, by wszystkie zgromadzi€ј i w ciemno€ѕci zwi€ѓza€ј€ћ... Wiedzcie te€є, przyjaciele, €єe nie tylko tego dowiedzia€љem !si€і od Golluma. Wzdraga€љ si€і, nie chcia€љ m€ђwi€ј, gmatwa€љ swoj€ѓ opowie€ѕ€ј, lecz niew€ѓtpliwie by€љ w Mordorze, a tam zmuszono go do wygadania wszystkiego, co muby€љo wiadome. Tote€є Nieprzyjaciel wie teraz, €єe Jedyny Pier€ѕcie€ќ zosta€љ odnaleziony, €єe przechowywa€љ#si€і d€љugie lata w Shire. S€љudzy "Saurona tropili Pier€ѕcie€ќ niemalpod sam pr€ђg tego domu, wkr€ђtce wi€іc Sauron dowie si€і#- je€ѕli ju€є nie wie w tej chwili !- €єe jego skarb jest tu, w€ѕr€ђdnas. Chwil€і trwa€љo milczenie, potemodezwa€љ si€і Boromir: - Powiadasz, €єe ten Gollum to ma€љe stworzenie? Mo€єe, ale szkod€і wyrz€ѓdzi€љ wielk€ѓ. Co si€і z nim sta€љo? Na jak€ѓ skazali€ѕcie go kar€і? - Na nic gorszego ni€є !uwi€іzienie - odpar€љ Aragorn. - Du€єo wycierpia€љ. Niechybnie brano go na tortury, €ѕmiertelny strach przed Sauronem przyt€љacza mu serce.Co do mnie, rad jestem, €єe elfy trzymaj€ѓ go pod kluczem w Mrocznej Puszczy. To bardzo z€љo€ѕliwa sztuka, przewrotno€ѕ€ј daje mu si€љ€і, jakiej by si€і nikt nie spodziewa€љ w tak wychud€љym izwi€іd€љym ciele. M€ђg€љby jeszcze wiele nabroi€ј, gdyby #by€љ wolny. Nie w€ѓtpi€і te€є, €єe wyprawiono go z Mordoru w jakiej€ѕ nikczemnej misji. - Biada! Biada! - krzykn€ѓ€љ Legolas, a na pi€іknej twarzy elfa odmalowa€љa si€і g€љ€іboka troska. - Pora, widz€і, na nowiny, z kt€ђrymi mnie tu przys€љano. Nie s€ѓ pomy€ѕlne, lecz dopiero teraz zrozumia€љem, jak gro€їne wydadz€ѓ si€і wszystkim tu zebranym. Smeagol zwany Gollumem uciek€љ! "- Uciek€љ! - zawo€љa€љ Aragorn. - To zaiste z€љa nowina. Obawiamsi€і, €єe gorzko tego "po€єa€љujemy. Jak si€і to sta€љo, €єe plemi€і Thranduila nie dope€љni€љo powierzonego zadania? - Nie przez brak czujno€ѕci - rzek€љ Legolas - lecz, by€ј mo€єe, przez zbytek pob€љa€єania. Podejrzewamy te€є,"€єe je€ќcowi dopom€ђg€љ kto€ѕ, ktowi€іcej o naszych poczynaniach wie, ni€є by€ѕmy pragn€іli. Na €єyczenie Gandalfastrzegli€ѕmy tego stwora dniem i noc€ѓ, chocia€є uprzykrzy€љ nam si€і bardzo ten obowi€ѓzek.Gandalf jednak przekonywa€љ nas, €єe nie nale€єy traci€ј nadziei na uzdrowienie Golluma, wi€іc serce nie pozwala€љo trzyma€ј go stale w podziemnych lochach, gdzie pewnie by zn€ђw opad€љy nieszcz€і€ѕnika dawne czarne my€ѕli. "- Dla mnie byli€ѕcie mniej tkliwi - odezwa€љ si€і Gloin, a w !oczach jego zapali€љ si€і b€љysk na wspomnienie dawnej niewoliw podziemiach kr€ђla le€ѕnych elf€ђw. - Daj€єe spok€ђj! - rzek€љ Gandalf. - Prosz€і ci€і, m€ђj zacny Gloinie, nie przerywaj. Nie wracajmy do starych nieporozumie€ќ, od lat ju€є wyja€ѕnionych. Je€єeli wszystkie niesnaski dziel€ѓce krasnoludy ielf€ђw mamy wyci€ѓga€ј na tej radzie, to lepiej od razu j€ѓ rozwi€ѓ€єmy. !Gloin wsta€љ i uk€љoni€љ si€і, a Legolas ci€ѓgn€ѓ€љ dalej: - W dnie pogodnie wyprowadzali€ѕmy Golluma na przechadzk€і po lesie. By€љo tamdrzewo wysokie, rosn€ѓce samotnie w pewnej odleg€љo€ѕci od innych, na kt€ђre Gollum lubi€љ si€і wdrapywa€ј. Cz€іsto !pozwalali€ѕmy mu w€љazi€ј a€є na !najwy€єsze ga€љ€іzie, by poczu€љ €ѕwie€єe tchnienie wiatru; zawsze jednak zostawiali€ѕmy wart€і pod drzewem. Kt€ђrego€ѕ "dnia Gollum nie chcia€љ zej€ѕ€ј, awartownicy nie kwapili si€і w€љazi€ј po niego na drzewo: stw€ђr nauczy€љ si€і czepia€ј ga€љ€іzi stopami r€ђwnie dobrze !jak r€іkami. Siedzieli wi€іc pod drzewem do p€ђ€їna w noc. "Tej w€љa€ѕnie nocy ciep€љej, lecz bezksi€і€єycowej i bezgwiezdnej napadli nas znienacka orkowie. Czas jaki€ѕ trwa€љa walka, nim ich odparli€ѕmy, by€љo ich bowiem wielu i atakowali w€ѕciekle; przyszli jednak zza g€ђr, nie !umieli si€і porusza€ј w puszczy. Po bitwie stwierdzili€ѕmy, €єe Gollum znikn€ѓ€љ, wartownik€ђw za€ѕ wybito lub uprowadzono. Wtedy zrozumieli€ѕmy, €єe napa€ѕ€ј mia€љa na celu odbicie Golluma i €єe on z g€ђry o niej wiedzia€љ. Jakim sposobem to uknuto, nie mamy poj€іcia, lecz Gollum jest przebieg€љy, a Nieprzyjaciel ma wielu szpieg€ђw. Wiele z€љych stwor€ђw, wyp€іdzonych w rokuupadku Smoka, powr€ђci€љo i Mroczna Puszcza znowu sta€љa si€і siedliskiem z€љa, z !wyj€ѓtkiem tej cz€і€ѕci, kt€ђr€ѓ my w€љadamy. Nie uda€љo si€і nam pochwyci€ј zbiega. Znale€їli€ѕmy w€ѕr€ђd mn€ђstwa trop€ђw odci€ѕni€іtych !stopami ork€ђw €ѕlady jego n€ђg; prowadzi€љy w g€љ€ѓb puszczy, na po€љudnie. Wkr€ђtce wszak€єe$trop si€і urywa€љ i nie €ѕmieli€ѕmy go szuka€ј dalej, bo zaszli€ѕmy !ju€є w pobli€єe Dol Guldur, a to bardzo gro€їne miejsce i nigdy si€і tam nie zapuszczamy. - Ano tak, uciek€љ - rzek€љ Gandalf. - Nie mamy teraz czasu na poszukiwania. Gollum zrobi, co zechce. Mo€єe jednak odegra jeszcze kiedy€ѕ rol€і, o !kt€ђrej dzi€ѕ wcale nie my€ѕli i kt€ђrej mu Sauron nie przeznaczy€љ. Chc€і teraz odpowiedzie€ј z kolei na drugie pytanie Galdora. Co si€і dzieje z Sarumanem? Co on nam doradza w tej ci€і€єkiej potrzebie? Musz€і opowiedzie€ј "ca€љ€ѓ histori€і od pocz€ѓtku, bo na razie tylko Elrond j€ѓ s€љysza€љ, a i to jedynie pokr€ђtce; zawa€єy z pewno€ѕci€ѓna decyzjach, kt€ђre mamy dzi€ѕ powzi€ѓ€ј. Oto ostatni rozdzia€љ dotychczasowej historii Pier€ѕcienia. Pod koniec czerwca by€љem w Shire, lecz chmura niepokoju ci€ѓ€єy€љa nad moim sercem, i wybra€љem si€і nad po€љudniow€ѓ granic€і tego kraiku, bo przeczuwa€љem niebezpiecze€ќstwo, ukryte jeszcze przede mn€ѓ, ale corazto bli€єsze. Tam dosz€љy mnie wie€ѕci o wojnie i kl€іsce w Gondorze, a gdy us€љysza€љem o Czarnym Cieniu, zimny dreszczprzeszy€љ mi serce. Nie spotka€љem nikogo pr€ђcz kilku uciekinier€ђw z po€љudnia, lecz "mia€љem wra€єenie, €єe gn€іbi ich jaki€ѕ strach, o kt€ђrym nie chc€ѓ m€ђwi€ј. Pospieszy€љem z kolei na wsch€ђd i na p€ђ€љnoc, w€іdruj€ѓc Zielon€ѓ €cie€єk€ѓ; niedaleko od Bree natkn€ѓ€љem !si€і na podr€ђ€єnego, siedz€ѓcegona przydro€єnym wale, podczasgdy jego wierzchowiec pas€љ si€і obok na trawie. By€љ to Radagast Bury, kt€ђry niegdy€ѕ mieszka€љ w Rhosgobel, niemal na skraju Mrocznej Puszczy. Nale€єy on do tego samego co ja bractwa, lecz nie widzieli€ѕmy si€і od wielu lat. €њGandalf! - wykrzykn€ѓ€љ. - W€љa€ѕnie do ciebie jad€і! Nie znam jednak tych stron. Dowiedzia€љem si€і tylko, €єe nale€єy ci€і szuka€ј w jakiej€ѕ dzikiej okolicy, nosz€ѓcej barbarzy€ќsk€ѓ nazw€і Shire€ћ. €њTwoje informacje s€ѓ zgodne z prawd€ѓ - odpowiedzia€љem - #ale prosz€і ci€і, nie wyra€єaj si€і w ten spos€ђb, je€єeli spotkasz kt€ђrego€ѕ z tutejszych obywateli. Znajdujesz si€і ju€є blisko granicy Shire€§u. Czego sobie ode mnie €єyczysz? Sprawa z pewno€ѕci€ѓ jest pilna.#Nigdy nie lubi€љe€ѕ podr€ђ€єowa€ј, chyba €єe ci€і do tego zmusza€љy wa€єne powody€ћ. !€њSprawa jest pal€ѓca - odrzek€љ mi - a nowiny z€љe! - Obejrza€љ si€і, jakby w obawie, €єe krzakimaj€ѓ uszy. - Nazgule! - szepn€ѓ€љ. - Dziewi€іciu zn€ђw !kr€ѓ€єy po €ѕwiecie. Przeprawili si€і chy€љkiem przez Rzek€і i skierowali ku zachodowi. Przybrali posta€ј je€їd€їc€ђw w czerni€ћ. Wtedy zrozumia€љem, €єe tego #si€і w€љa€ѕnie l€іka€љem, chocia€є nie€ѕwiadomie. "€њNieprzyjaciel wida€ј czym€ѕ si€іzaniepokoi€љ i gor€ѓczkowo !d€ѓ€єy do jakiego€ѕ okre€ѕlonego celu - rzek€љ Radagast. - Nie mog€і tylko zgadn€ѓ€ј, czego mo€єe szuka€ј w tak dalekich i odludnych stronach€ћ. !€њJakie strony masz na my€ѕli?€ћ - spyta€љem. €њM€ђwiono mi, €єe je€їd€їcy, gdziekolwiek si€і zjawi€ѓ, pytaj€ѓ o kraj zwany Shire€ћ. €њO Shire! - powt€ђrzy€љem i #serce mi si€і €ѕcisn€і€љo. Bo nawet M€іdrca mo€єe strach ogarn€ѓ€ј, je€ѕli ma stawi€ј czo€љo Dziewi€іciu, zjednoczonym podrozkazami okrutnego wodza. "By€љ on niegdy€ѕ wielkim kr€ђlem iczarownikiem, a dzi€ѕ w€љada pot€іg€ѓ €ѕmiertelnej grozy. - Kto ci to m€ђwi€љ i kto ci€і przysy€љa?€ћ - spyta€љem. €њSaruman Bia€љy - odpar€љ Radagast. - Kaza€љ mi rzec, i€є got€ђw jest pom€ђc, je€ѕli ci pomocy trzeba, ale musisz zwr€ђci€ј si€і do niego bez #zw€љoki, nim b€іdzie za p€ђ€їno€ћ. Te s€љowa wzbudzi€љy we mnie nadziej€і. Albowiem Saruman Bia€љy jest w naszym gronie najmo€єniejszy. Radagast to oczywi€ѕcie bardzo szanowny czarodziej, mistrz w zmienianiu postaci i barw; zna dobrze wszelkie zio€љa i zwierz€іta, a szczeg€ђlnie przyja€їni si€і z ptakami. Ale Saruman z dawna bada€љ sztuki uprawiane przez Nieprzyjaciela, dzi€іki czemu nieraz mogli€ѕmy je udaremni€ј. W€љa€ѕnie rady Sarumana pomog€љy nam ongi wygna€ј Nieprzyjaciela z Dol Guldur. Przypuszcza€љem wi€іc, €єe mo€єeodkry€љ jaki€ѕ or€і€є, zdolny pokona€ј Dziewi€іciu. €њId€і do Sarumana€ћ - powiedzia€љem. €њNie zwlekaj ani chwili - odpar€љ Radagast - bo straci€љem du€єo czasu na szukanie ciebie i niewiele go ju€є zosta€љo. polecono mi, !€єebym ci€і znalaz€љ przed letnimprzesileniem, a ten dzie€ќ w€љa€ѕnie mamy dzisiaj. Nawet je€єeli natychmiast ruszysz najkr€ђtsz€ѓ drog€ѓ st€ѓd, nim dojedziesz, Dziewi€іciu pewnie zd€ѓ€єy odkry€ј €ђw poszukiwanykraj. Co do mnie, wracam nie czekaj€ѓc€ћ. Z tymi s€љowy skoczy€љ na konia"i zaraz chcia€љ ruszy€ј w drog€і. €њChwileczk€і! - zawo€љa€љem. - B€іdziemy potrzebowali twojej pomocy i pomocy wszelkich !stworze€ќ dobrej woli. Roze€ѕlij wie€ѕci do zwierz€ѓt i ptak€ђw, !kt€ђre s€ѓ z tob€ѓ w przyja€їni. Ka€є im zbiera€ј wiadomo€ѕci, maj€ѓce zwi€ѓzek z t€ѓ spraw€ѓ, i zanosi€ј je do Gandalfa i Sarumana. Niech przysy€љaj€ѓ go€ќc€ђw do Orthanku€ћ. $€ћZrobi€і to€ћ - odpar€љ i ruszy€љ zkopyta, jakby go Dziewi€іciu goni€љo. Nie mog€љem natychmiast p€ђj€ѕ€јjego €ѕladem. Mia€љem za sob€ѓ "d€љug€ѓ jazd€і tego dnia i by€љem zm€іczony nie mniej od konia, a chcia€љem te€є rozwa€єy€ј po€љo€єenie. Przenocowa€љem w Bree i doszed€љem do wniosku, €єe nie mog€і traci€ј czasu na wst€іpowanie do Shire'u. Nigdy w €єyciu nie pope€љni€љem ci€і€єszego b€љ€іdu! Napisa€љem jednak do Froda list i powierzy€љem jego wys€љanie w€љa€ѕcicielowi gospody, memu przyjacielowi. O €ѕwicie !ruszy€љem w drog€і i po d€љugiej podr€ђ€єy w ko€ќcu dojecha€љem do siedziby Sarumana. Znajduje si€і ona daleko na po€љudniu, w Isengardzie, w ko€ќcu €љa€ќcuchaG€ђr Mglistych, opodal Bramy Rohanu. Boromir mo€єe nam !wyja€ѕni€ј, €єe jest to ogromna, otwarta dolina mi€іdzy G€ђrami Mglistymi a p€ђ€љnocnym kra€ќcem Ered Nimrais, Bia€љych G€ђr jego ojczyzny. Isengard toobr€іcz nagich ska€љ zamykaj€ѓcych zwartym muremkotlin€і, po€ѕrodku kt€ђrej wznosi si€і Kamienna Wie€єa zwana Orthankiem. Nie Saruman j€ѓ zbudowa€љ, lecz ludzie z Numenoru przed wielu laty; pi€іtrzy si€і wysoko i ma mn€ђstwo skrytek, mimo to nie wygl€ѓda na dzie€љo przemy€ѕlnych r€ѓk. Nie ma do niej innego dost€іpu ni€є przez mur Isengardu, w kt€ђrym istnieje jedna jedyna brama. Stan€ѓ€љem u tej bramy p€ђ€їnym wieczorem; jest to pot€і€єny sklepiony tunel w skale, zawsze obstawiony przez stra€єe. Wartownicy jednak byliuprzedzeni o moim przyje€їdziei oznajmili, €єe Saruman mnie oczekuje. Wjecha€љem pod sklepienie, a kiedy brama cicho zamkn€і€љa si€і za mn€ѓ, ogarn€ѓ€љ mnie nagle strach, chocia€є nie rozumia€љem jego €ѓ si€і do cna. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBp cє`r Q cWaУ cКaб!D cb -и c€b!э7Š@уb powod€ђw. Podjecha€љem pod wie€є€і, do st€ђp schod€ђw; Saruman wyszed€љ na moje spotkanie i poprosi€љ na g€ђr€і do swojej pi€іknej komnaty. Na palcu mia€љ pier€ѕcie€ќ. "€њA wi€іc jeste€ѕ, Gandalfie!€ћ - rzek€љ z powag€ѓ, lecz w jego $€їrenicach b€љysn€і€љa bia€љa skra, jakby w sercu przyczai€љ si€і zimny €ѕmiech. €њJestem - odpar€љem. - Przyby€љem po twoj€ѓ pomoc, Sarumanie Bia€љy€ћ. !Wyda€љo mi si€і, €єe wzdrygn€ѓ€љ si€і gniewnie, s€љysz€ѓc to miano. €њCzy to aby prawda, GandalfieSzary? - spyta€љ szyderczo. - Szukasz pomocy? Nies€љychana to rzecz, by o pomoc prosi€љ Gandalf Szary, m€іdrzec taki uczony i przebieg€љy, co zwyk€љ $kr€іci€ј si€і po €ѕwiecie i miesza€јdo wszystkiego, do swoich i nie swoich spraw€ћ. Patrzy€љem na niego zdumiony. €њJe€єeli si€і nie myl€і - odpowiedzia€љem - dziej€ѓ si€і teraz na €ѕwiecie rzeczy, kt€ђrewymaga€ј b€іd€ѓ zjednoczenia wszystkich naszych si€љ€ћ. €њBy€ј mo€єe - odpar€љ - ale poniewczasie wpad€љe€ѕ na t€і my€ѕl. Ciekaw jestem, od jak dawna taisz przede mn€ѓ, cho€јjestem g€љow€ѓ Rady, sprawy najwy€єszej wagi? Co ci€і dzi€ѕ sprowadza z twojej kryj€ђwki w Shire?€ћ "€њDziewi€іciu pokaza€љo si€і zn€ђw!- odrzek€љem. - Przeprawili si€і przez Rzek€і. Tak m€ђwi€љ Radagast€ћ. "€њRadagast Bury! - za€ѕmia€љ si€і Saruman nie kryj€ѓc ju€є pogardy. - Radagast-ptasznik! Radagast-prostak! Radagast-dure€ќ! A przecie€є starczy€љo mu dowcipu, €єeby odegra€ј rol€і, kt€ђr€ѓ mu wyznaczy€љem. Przyby€љe€ѕ, Gandalfie, a to w€љa€ѕnie "chcia€љem osi€ѓgn€ѓ€ј wysy€љaj€ѓc Radagasta. Jeste€ѕ i zostaniesztutaj, Gandalfie Szary, do ko€ќca swoich dni. Albowiem ja jestem Saruman-M€іdrzec, Saruman-tw€ђrca pier€ѕcieni, Saruman wielu barw€ћ. Spojrza€љem wtedy na niego i zobaczy€љem, €єe szaty, kt€ђre zrazu wydawa€љy si€і bia€љe, wcale nie s€ѓ bia€љe, lecz utkane z wszystkich kolor€ђw i mieni€ѓ si€і, graj€ѓc barwami ol€ѕniewaj€ѓco przy ka€єdym poruszeniu fa€љd. €њWola€љem ci€і z bieli€ћ - powiedzia€љem. !€њBiel! - krzykn€ѓ€љ drwi€ѓco. - Biel dobra jest tylko na "pocz€ѓtek. Bia€љ€ѓ tkanin€і mo€єna"ufarbowa€ј. Bia€љ€ѓ kartk€і mo€єna"zapisa€ј. Bia€љe €ѕwiat€љo mo€єna rozszczepi€ј€ћ. !€њAle wtedy przestaje by€ј bia€љe- odpar€љem. - A kto psuje jak€ѓ€ѕ rzecz, €єeby lepiej pozna€ј jej istot€і, ten zbacza ze €ѕcie€єek m€ѓdro€ѕci€ћ. €њNie przemawiaj do mnie tak, jak zwyk€љe€ѕ m€ђwi€ј do g€љupc€ђw, z kt€ђrymi si€і przyja€їnisz - powiedzia€љ Saruman. - Nie sprowadzi€љem ci€і tutaj, by s€љucha€ј twoich nauk, ale po to, €єeby ci da€ј do wyboru dwie drogi€ћ. Wyprostowa€љ si€і i zacz€ѓ€љ deklamowa€ј tak, jakby wyg€љasza€љ z dawna przygotowan€ѓ mow€і: "€њDawne Dni przemin€і€љy. €rednieDni przemijaj€ѓ. €witaj€ѓ Dni Nowe. Czas elf€ђw ju€є si€і #sko€ќczy€љ, zbli€єa si€і nasz czas:€ѕwiat ludzi, kt€ђrymi my powinni€ѕmy rz€ѓdzi€ј. Na to wszak€єe trzeba nam pot€іgi, by€ѕmy we wszystkim mogli !narzuci€ј swoj€ѓ wol€і, a to dla dobrych cel€ђw, kt€ђre jedynie M€іdrcy umiej€ѓ dostrzec. S€љuchaj mnie, Gandalfie, stary przyjacielu i pomocniku m€ђj! - "rzek€љ zbli€єaj€ѓc si€і do mnie i €љagodz€ѓc ton g€љosu. - Powiedzia€љem: my, albowiem "rz€ѓdzi€ј b€іdziemy obaj, je€єeli zechcesz ze mn€ѓ si€і sprzymierzy€ј. Nowa pot€іga ro€ѕnie. Przeciw niej dawni sojusznicy i dawne €ѕrodki nic nie wsk€ђraj€ѓ. Nie mo€єna pok€љada€ј nadziei w elfach ani w wymieraj€ѓcym Numenorze. Jedna tylko droga jest przed tob€ѓ, przed nami. Przy€љ€ѓczmy si€і do nowej pot€іgi. Tak nakazuje m€ѓdro€ѕ€ј, Gandalfie. To droga nadziei. Lada dzie€ќ tamta pot€іga zatryumfuje, a ci, kt€ђrzy przyczyni€ѓ si€і do jej zwyci€іstwa, otrzymaj€ѓ hojne nagrody. Kiedy pot€іga ta wzro€ѕnie, wraz z ni€ѓ wzrosn€ѓ jej wypr€ђbowani sprzymierze€ќcy, a M€іdrcy, jak ty i ja, z czasem potrafi€ѓ j€ѓ !ca€љ€ѓ opanowa€ј i kierowa€ј jej dzia€љaniem. B€іdziemy musieli przeczeka€ј cierpliwie, tai€ј nasze prawdziwe my€ѕli na dnieserca, mo€єe op€љakiwa€ј niegodziwo€ѕci, kt€ђrych nie da !si€і unikn€ѓ€ј po drodze, maj€ѓc wszak€єe wci€ѓ€є na oku godny, wznios€љy, ostateczny cel: Wiedz€і, W€љadz€і, €џad - co dotychczas daremnie usi€љujemy osi€ѓgn€ѓ€ј, bo przeszkadzaj€ѓ nam, zamiast "pomaga€ј, nasi s€љabi lub gnu€ѕni przyjaciele. Nie wymaga to wi€іkszych zmian naszych cel€ђw - kt€ђrych te€є nie zmienimy - lecz tylko zmiany €ѕrodk€ђw€ћ. €њSarumanie - odpar€љem - !s€љysza€љem ju€є podobn€ѓ mow€і, lecz jedynie w ustach wys€љannik€ђw Mordoru, kt€ђrzy pr€ђbowali omami€ј nie€ѕwiadomeumys€љy. Nie mog€і uwierzy€ј, €єe€ѕ mnie sprowadzi€љ z daleka po to tylko, by m€іczy€ј moje uszy€ћ. Spojrza€љ na mnie z ukosa i milcza€љ chwil€і, jakby si€і namy€ѕla€љ. !€њWidz€і, €єe droga rozs€ѓdku niezyska€љa twojego uznania - rzek€љ. - A mo€єe wstrzymujesz si€і z wyborem? Wstrzymujesz si€і, bo kto wie, czy nie ma #lepszego wyj€ѕcia? - Zbli€єy€љ si€і&i po€љo€єy€љ swoj€ѓ d€љug€ѓ d€љo€ќ na moim ramieniu. - Czemu€є by nie? - szepn€ѓ€љ. - Pier€ѕcie€ќ W€љadzy! Gdyby€ѕmy nim rozporz€ѓdzali, pot€іga przesz€љaby w nasze r€іce. Oto,po co ci€і naprawd€і wezwa€љem.Mam bowiem wiele par oczu naswoje us€љugi i jestem przekonany, €єe ty wiesz, !gdzie si€і znajduje €ђw klejnot. Nie myl€і si€і, prawda? Dlaczeg€ђ€є to Dziewi€іciu dopytuje si€і o Shire? Co ty masz wci€ѓ€є do roboty w tym kraiku?€ћ Kiedy to m€ђwi€љ, oczy mu nagle zap€љon€і€љy po€є€ѓdliwo€ѕci€ѓ, kt€ђrej nie zdo€љa€љ ukry€ј. €њSarumanie - powiedzia€љem odsuwaj€ѓc si€і od niego. - Jedynym Pier€ѕcieniem mo€єe rozporz€ѓdza€ј tylko jedna r€іka, wiesz to dobrze, nie zadawaj wi€іc sobie trudu m€ђwi€ѓc €њmy€ћ. Nie, ja Pier€ѕcienia nie wydam, nic ci onim nie powiem, skoro ju€є pozna€љem twoje my€ѕli. By€љe€ѕ g€љow€ѓ Rady, lecz teraz ods€љoni€љe€ѕ wreszcie swoje prawdziwe oblicze. Rozumiem ju€є, mam do wyboru podda€ј si€і Sauronowi albo tobie. Nie p€ђjd€і €єadn€ѓ z tych dw€ђch dr€ђg. Czy masz trzeci€ѓ do ofiarowania?€ћ Saruman by€љ teraz zimny i gro€їny. €њTak - odpar€љ. - Nie !spodziewa€љem si€і, by€ѕ wybra€љ rozumnie, nawet we w€љasnym interesie. Da€љem ci mimo to mo€єliwo€ѕ€ј przyj€ѕcia mi z pomoc€ѓ dobrowolnie, bo w tenspos€ђb oszcz€іdzi€љby€ѕ sobie du€єo cierpie€ќ i k€љopot€ђw. Trzecia droga? Zostaniesz tutaj a€є do ko€ќca€ћ. €њDo jakiego ko€ќca?€ћ €њP€ђki nie wyznasz mi, gdzie !jest Jedyny Pier€ѕcie€ќ. Znajd€і pewnie €ѕrodki, €єeby ci !rozwi€ѓza€ј j€іzyk. Ale dop€ђty, dop€ђki nie odszukam Pier€ѕcienia bez twojej pomocy, dop€ђki p€ђ€їniej W€љadca nie b€іdzie m€ђg€љ po€ѕwi€іci€ј cennego czasu na €љatwiejsze sprawy, takie jak na przyk€љad obmy€ѕlenie stosownej zap€љaty dla Gandalfa Szarego za jego op€ђri zuchwalstwo€ћ. €њTo si€і mo€єe okaza€ј wcale nie€љatwe€ћ - rzek€љem, ale on !wy€ѕmia€љ mnie, wiedz€ѓc, €єe to s€ѓ czcze s€љowa. Zawlekli mnie na szczyt wie€єy i zostawili samego na miejscu, z kt€ђrego Saruman zazwyczaj €ѕledzi gwiazdy. Nie ma stamt€ѓd innego zej€ѕcia jak w€ѓskimi schodami o tysi€ѓcu szczebli, a dolina wydaje si€і z!g€ђry bardzo odleg€љa. Patrz€ѓc wni€ѓ, zobaczy€љem, €єe gdzie !dawniej by€љo zielono i pi€іknie,teraz zia€љy szyby i dymi€љy "ku€їnie. Wilki i orkowie zaludniliIsengard, bo Saruman na #w€љasn€ѓ r€іk€і gromadzi€љ wielk€ѓ armi€і, rywalizuj€ѓc z Sauronem,!kt€ђremu jeszcze si€і nie odda€љ na s€љu€єb€і. Znad warsztat€ђw bi€љ czarny dym i spowija€љ murywie€єy Orthank. Sta€љem samotny na wyspie po€ѕr€ђd morza chmur. Nie by€љo dla mnie ucieczki, dni p€іdzi€љem gorzkiew tej niewoli. Kostnia€љem z zimna, na ciasnym tarasie ledwie par€і krok€ђw mog€љem zrobi€ј, rozmy€ѕlaj€ѓc w zgn€іbieniu o je€їd€їcach, kt€ђrzy d€ѓ€єyli na p€ђ€љnoc. Nie w€ѓtpi€љem, €єe Dziewi€іciu naprawd€і kr€ѓ€єy po €ѕwiecie, jakkolwiek nie s€љowa Sarumana, kt€ђre mog€љy by€ј k€љamstwem, przekona€љy mnie otym. Na d€љugo przed przybyciem do Isengardu spotyka€љem w€ѕr€ђd swoich w€іdr€ђwek znaki nieomylne. Serce moje dr€іczy€љ l€іk o "przyjaci€ђ€љ z Shire€§u, a jednak nie straci€љem resztek nadziei. My€ѕla€љem, €єe mo€єe Frodo wyruszy€љ w drog€і niezw€љocznie, pos€љuszny naleganiom mojego listu, i dotar€љ do Rivendell, zanim !okrutni prze€ѕladowcy odnale€їli !jego trop. Ale zar€ђwno l€іk, jaknadzieja okaza€љy si€і nieuzasadnione. Nadziej€і bowiem opiera€љem na pewnym grubasie z Bree, a l€іk na prze€ѕwiadczeniu o chytro€ѕci Saurona. Tymczasem grubas handluj€ѓcy piwem mia€љ za wiele na g€љowie, a moc Saurona nie by€љa jeszcze tak wielka, jak j€ѓ m€ђj strach malowa€љ. Lecz zamkni€іtemu w murach Isengardu samotnemu wi€і€їniowi nie€љatwo by€љo uwierzy€ј, €єe w dalekim Shire szcz€і€ѕcie zawiedzie €љowc€ђw, przed kt€ђrymi wszystko, co €єyje, ucieka lub pada. - Widzia€љem ci€і! - krzykn€ѓ€љ Frodo. - Chodzi€љe€ѕ tam i sam. Ksi€і€єyc b€љyszcza€љ na twoich w€љosach. Gandalf umilk€љ i w zdumieniu spojrza€љ na hobbita. - Widzia€љem to tylko we €ѕnie -rzek€љ Frodo - ale teraz nagle sobie ten sen przypomnia€љem. Jako€ѕ mi zupe€љnie wylecia€љ z !pami€іci. By€љo to do€ѕ€ј dawno, wkr€ђtce po opuszczeniu Shire€§u. - W takim razie sen zamarudzi€љ po drodze - odpar€љGandalf - jak si€і sam za chwil€і przekonasz. Znajdowa€љem si€і tedy w okropnym po€љo€єeniu. Kto mnie zna, ten po€ѕwiadczy, €єe niecz€іsto zdarza€љy si€і w moim#€єyciu r€ђwnie ci€і€єkie terminy i "€єe nie€љatwo godz€і si€і z tak€ѓ dol€ѓ. Gandalf Szary z€љowiony niby mucha w zdradzieckie paj€іcze sid€љa! Ale nawet najsprytniejszy paj€ѓk usnuje niekiedy bodaj jedn€ѓ s€љab€ѓ nitk€і. Pocz€ѓtkowo l€іka€љem si€і, €єe Radagast tak€єe si€і za€љama€љ; Saruman niew€ѓtpliwie chcia€љ miten l€іk zaszczepi€ј. Lecz podczas kr€ђtkiego spotkania nie zauwa€єy€љem w g€љosie i oczach Radagasta nic podejrzanego. Gdybym co€ѕ takiego wyczu€љ, nie kwapi€љbymsi€і do Isengardu wcale albo przynajmniej zachowa€љbym !wi€іcej ostro€єno€ѕci. Saruman to rozumia€љ, tote€є zatai€љ przed wys€љannikiem swoje prawdziwe zamiary i oszuka€љ go. Zreszt€ѓ w €єaden spos€ђb nie uda€љoby si€і zacnego Radagasta przekabaci€ј i nam€ђwi€ј do zdrady. W dobrej wierze powt€ђrzy€љ mi wezwanie i dlategom go pos€љucha€љ. Ale "dzi€іki temu r€ђwnie€є ca€љy plan Sarumana zawi€ђd€љ. Radagast nie widzia€љ powodu, by nie "spe€љni€ј mojej pro€ѕby: pojecha€љdo Mrocznej Puszczy, gdzie z dawien dawna ma mn€ђstwo przyjaci€ђ€љ. G€ђrskie or€љy oblecia€љy kawa€љ €ѕwiata i wypatrzy€љy niema€љo: wilcze wiece, €ѕci€ѓgaj€ѓce zast€іpy !ork€ђw i Dziewi€іciu Je€їd€їc€ђw kr€іc€ѓcych si€і po kraju. Zas€љysza€љy te€є nowin€і o ucieczce Golluma. No, i wys€љa€љy do mnie go€ќc€ђw z tymi wiadomo€ѕciami. Tak si€і sta€љo, €єe u schy€љku lata pewnej ksi€і€єycowej nocy "naj€ѕmiglejszy z or€љ€ђw, Gwaihir P€іdziwiatr, nieoczekiwanie zjawi€љ si€і nad Orthankiem. Ujrza€љ mnie stoj€ѓcego na szczycie wie€єy. Przem€ђwi€љem do niego i ptak, nim go Saruman spostrzeg€љ, uni€ђs€љ mnie w powietrze; kiedy wilki iorkowie wypadli za bram€і w pogo€ќ, by€љem ju€є daleko poza kr€іgiem Isengardu. €њJak daleko mo€єesz mnie "zanie€ѕ€ј?€ћ - spyta€љem Gwaihira.!€њMog€і ci€і nie€ѕ€ј wiele mil - odpar€љ - nie polec€і jednak z tob€ѓ na koniec €ѕwiata. Wys€љano mnie jako go€ќca, nie jako tragarza€ћ. €њW takim razie trzeba mi wierzchowca, kt€ђry biega po ziemi - rzek€љem - i to lotnego,bo nigdy jeszcze nie by€љo mi tak pilno, jak teraz€ћ. "€њJe€ѕli tak, to zanios€і ci€і do Edoras, gdzie w pa€љacu mieszka w€љadca Rohanu - !powiedzia€љ orze€љ. - To niezbyt daleko€ћ. Ucieszy€љem si€і, bo w Riddermarchii Rohanu mieszkaj€ѓ Rohirrimowie, mistrzowie koni, i na ca€љym €ѕwiecie nie ma lepszych wierzchowc€ђw ni€є te, kt€ђre !oni hoduj€ѓ w rozleg€љej dolinie mi€іdzy G€ђrami Mglistymi a Bia€љymi. €њJak my€ѕlisz, czy ludziom z Rohanu mo€єna zaufa€ј?€ћ - spyta€љem Gwaihira, bo zdrada Sarumana podkopa€љa moj€ѓ ufno€ѕ€ј. €њP€љac€ѓ haracz w koniach - $odpar€љ orze€љ - i co rok €ѕl€ѓ ich wiele do Mordoru. Takie !przynajmniej kr€ѓ€є€ѓ pog€љoski. Nie s€ѓ wszak€єe dotychczas ujarzmieni. Lecz je€ѕli, jak powiadasz, Saruman si€і sprzeniewierzy€љ, los Rohanu pewnie wkr€ђtce b€іdzie przypiecz€іtowany€ћ. Przed €ѕwitem Gwaihir wyl€ѓdowa€љ ze mn€ѓ w Rohanie. Ale przewlek€љem zbytnio moj€ѓ !opowie€ѕ€ј, wi€іc doko€ќcz€і jej pokr€ђtce. W Rohanie ju€є si€і czu€љo wp€љyw z€љych si€љ i k€љamstw Sarumana. Kr€ђl nie chcia€љ uwierzy€ј w moje przestrogi. Poprosi€љ mnie, bym wybra€љ sobie jednego konia i co pr€іdzej odjecha€љ. Wybra€љemwierzchowca wedle swego gustu, lecz kr€ђlowi wcale si€і m€ђj wyb€ђr nie spodoba€љ. Wzi€ѓ€љem bowiem najlepszego rumaka, jaki by€љ w tym kraju, a na ca€љym €ѕwiecie nie !spotka€љem konia, kt€ђry by si€і z nim m€ђg€љ r€ђwna€ј. - Musi to by€ј wspania€љe zwierz€і - rzek€љ Aragorn. - A chocia€є wam inne nowiny wydadz€ѓ si€і pewnie gro€їniejsze, mnie nade wszystko smuci, €єe Sauron dostaje haracz z Rohanu. Nie by€љo tak, gdym po raz ostatni bawi€љ w tym kraju. - I teraz tak nie jest - odezwa€љ si€і Boromir. - Mog€і przysi€ѓc! To €љgarstwa szerzoneprzez wrog€ђw. Znam !Roha€ќczyk€ђw, ludzi m€і€єnych i prawych, wiernych naszych sojusznik€ђw osiad€љych na ziemi przed wiekami od nas otrzymanej. - Cie€ќ Mordoru pada daleko - !rzek€љ Aragorn. - Saruman ugi€ѓ€љsi€і pod nim. Rohan jest zagro€єony. Kto wie, co tam zastaniesz po powrocie. - Na pewno nie to - odpar€љ Boromir - by Roha€ќczycy !ratowali w€љasne €єycie za cen€і koni. Mi€љuj€ѓ je prawie jak rodzone dzieci. Nie bez racji, bo konie te pochodz€ѓ ze step€ђw p€ђ€љnocy, z krainy, "gdzie cie€ќ nigdy nie si€іga€љ, i wywodz€ѓ si€і tak samo jak ich panowie z prastarych czas€ђw wolno€ѕci. - Prawd€і m€ђwisz! - rzek€љ Gandalf. - A jeden z tych koni godzien jest €їrebc€ђw, jakie !si€і rodzi€љy o poranku €ѕwiata. Rumaki Dziewi€іciu nie mog€ѓ si€і z nim mierzy€ј: nie zna zm€іczenia, €ѕmiga jak wiatr. Przezwano go Gryf. Za dnia $sier€ѕ€ј jego l€ѕni srebrzy€ѕcie, a noc€ѓ przybiera barw€і cienia, tak €єe ko€ќ €ђw przemyka niewidzialny. Ch€ђd ma nad podziw lekki. Nigdy jeszcze nie!d€їwiga€љ cz€љowieka, lecz ja go oswoi€љem i ni€ђs€љ mnie tak "r€ѓczo, €єe przyby€љem do Shire€§uw tym samym dniu, w kt€ђrym Frodo znalaz€љ si€і na Kurhanach, chocia€є wyruszy€љem w Rohanu, kiedy on opuszcza€љ Hobbiton. P€іdzi€љem, ale strach r€ђs€љ w moim sercu. Znalaz€љszy si€і na "p€ђ€љnocy, us€љysza€љem wie€ѕci o je€їd€їcach, a chocia€є z ka€єdym dniem zyskiwa€љem nad nimi przewag€і, wci€ѓ€є jeszcze mnie wyprzedzali. Wiedzia€љem #ju€є, €єe Dziewi€іciu rozdzieli€љo si€і: kilku zosta€љo pod wschodni€ѓ granic€ѓ, opodal Zielonej €cie€єki, reszta wkrad€љa si€і do Shire€§u od po€љudnia. Dotar€љem do Hobbitonu i nie zasta€љem ju€є Froda, pogada€љem tylko z Dziadkiem Gamgee. Du€єo m€ђwi€љ, lecz nie bardzo do rzeczy. Najwi€іcej mia€љ do powiedzenia o przywarach nowych w€љa€ѕcicieli Bag End. !€њNie lubi€і zmian - oznajmi€љ - kto by je lubi€љ w moim wieku, a ju€є zmian na gorsze €ѕcierpie€ј nie mog€і€ћ. €њNa gorsze!€ћ - powt€ђrzy€љ kilka razy. €њPewnie, €єe co gorsze, !to z€љe - rzek€љem mu - wi€іc ci !€єycz€і, €єeby€ѕ najgorszego nie doczeka€љ€ћ. Z ca€љej tej gadaniny dowiedzia€љem si€і w ko€ќcu, €єe Frodo opu€ѕci€љ dom przed niespe€љna tygodniem i €єe tego samego wieczora Czarny Je€їdziec by€љ na Pag€ђrku. Odjecha€љem stamt€ѓd w strachu. Dotar€љem do Bucklandu, gdzie zasta€љem wielkie wzburzenie i ruch taki,jakby kto kij wetkn€ѓ€љ w mrowisko. Pospieszy€љem do Ustroni: dom na o€ѕcie€є otwarty, pusty, lecz na progu le€єa€љ porzucony p€љaszcz i pozna€љem w nim w€љasno€ѕ€ј Froda. Trac€ѓc nadziej€і, nie zatrzyma€љem si€і ani dnia, by zasi€іgn€ѓ€ј j€іzyka, a szkoda, bo mog€љem us€љysze€ј nieco bardziej pocieszaj€ѓce wie€ѕci. Ruszy€љem co pr€іdzej €ѕladem je€їd€їc€ђw. Nie€љatwo go by€љo wytropi€ј, bo rozbiega€љ si€і w !r€ђ€єne strony i nieraz by€љem w rozterce. Zdawa€љo mi si€і !jednak, €єe jeden z je€їd€їc€ђw, a ko€єe nawet dw€ђch zmierza€љow kierunku Bree. Pojecha€љem wi€іc tamt€іdy, obmy€ѕlaj€ѓc w duchu zniewagi, kt€ђrymi obrzuc€і w€љa€ѕciciela gospody. !€њJe€ѕli z jego winy wynik€љa ta zw€љoka - m€ђwi€љem sobie - stopi€і na nim ca€љe sad€љo. em jego €ѓ si€і do cna. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПB"p/ c#c#Ÿ . c†c$Э cщc%х!T cLd&9- cЏd'D82@eUpiek€і starego durnia na !wolnym ogniu€ћ. On te€є, jak si€іokaza€љo, wcale si€і czego innego po mnie nie spodziewa€љ, bo na m€ђj widok "pad€љ plackiem i zacz€ѓ€љ topnie€ј w oczach. "- Co€ѕ z nim zrobi€љ? - krzykn€ѓ€љFrodo przera€єony. - By€љ dla nas bardzo poczciwy i stara€љ si€і jak m€ђg€љ. Gandalf si€і roze€ѕmia€љ. $- Nic si€і nie b€ђj! - rzek€љ. - Niegryz€љem, a nawet szczeka€љem niewiele. Tak mnie uradowa€љy nowiny, kt€ђre od Butterbura us€љysza€љem, gdy wreszcie przesta€љ si€і trz€ѓ€ѕ€ј, €єe u€ѕciska€љem poczciwca. Nie rozumia€љem na razie, jak si€і to wszystko sta€љo, ale us€љysza€љem przynajmniej, €єe poprzedni€ѓ noc sp€іdzi€љe€ѕ w Bree i €єe rankiem wyruszy€љe€ѕ w dalsz€ѓ drog€і w towarzystwie Obie€єy€ѕwiata. "€њObie€єy€ѕwiat!€ћ - krzykn€ѓ€љem z uciechy. €њTak, panie, tak, niestety - rzek€љ Butterbur bior€ѓc to za okrzyk grozy. - Obie€єy€ѕwiat w€ѕlizn€ѓ€љ si€і mi€іdzy nich, chocia€є broni€љem jak mog€љem, oni za€ѕ dopu€ѕcili go zaraz do kompanii. W og€ђle dziwnie si€і zachowywali tutaj przez ca€љy czas pobytu, €ѕmiem powiedzie€ј, €єe bardzo samowolnie€ћ. !€њAch, ty o€ѕle, ty g€љupcze! Po trzykro€ј zacny i ukochany Barlimanie! - powiedzia€љem.- To€є to najpomy€ѕlniejsza nowina od dnia przesilenia letniego, warta co najmniej z€љotego talara! Oby twoje piwo zyska€љo czarodziejskie zalety iniezr€ђwnany smak na siedem nast€іpnych lat! Dzi€ѕ mog€і wreszcie noc przespa€ј spokojnie, co mi si€і od niepami€іtnych czas€ђw ju€є nie zdarzy€љo€ћ. Przenocowa€љem zatem u Butterbura rozwa€єaj€ѓc, gdzie si€і podziali je€їd€їcy; w Bree bowiem, o ile mog€љem si€і dowiedzie€ј, dotychczas zauwa€єono tylko dw€ђch. W ci€ѓgu nocy wszak€єe zdoby€љem$dalsze wie€ѕci. Pi€іciu, je€ѕli nie !wi€іcej, zjawi€љo si€і od zachodui przemkn€і€љo niby huragan przez Bree rozwalaj€ѓc bramy. Po dzi€ѕ dzie€ќ tamtejsza ludno€ѕ€ј dr€єy ze strachu i oczekuje ko€ќca €ѕwiata. Wsta€љem o brzasku i ruszy€љem za nimi. Pewno€ѕci nie mam, lecz !wydaje mi si€і niew€ѓtpliwe, €єe #to by€љo tak: w€ђdz skry€љ si€і na po€љudnie od Bree, wysy€љaj€ѓc dw€ђch je€їd€їc€ђw do tego miasteczka, a czterech pchn€ѓwszy do Shire. Jedni i drudzy, nie osi€ѓgn€ѓwszy celu ani w Bree, ani w Ustroni, wr€ђcili do wodza z meldunkiemo pora€єce, wskutek czego "€єaden z je€їd€їc€ђw nie pilnowa€љ chwilowo go€ѕci€ќca, nad kt€ђrymczuwali tylko szpiedzy. W€ђdz kaza€љ zaraz kilku podw€љadnym ruszy€ј na wsch€ђd, nie drog€ѓ jednak, lecz n prze€љaj, sam !za€ѕ z reszt€ѓ oddzia€љu cwa€љem pogna€љ go€ѕci€ќcem w wielkiej furii. Pu€ѕci€љem si€і zawrotnym galopem ku Wichrowemu Czubowi i stan€ѓ€љem tam przedzachodem s€љo€ќca drugiego dnia od wyjazdu z Bree, ale tamci mnie wyprzedzili. Zrazu cofn€іli si€і, wyczuwaj€ѓc m€ђj !gniew i nie wa€є€ѓc si€і stawi€ј %mi czo€љa, p€ђki s€љo€ќce €ѕwieci€љo na niebie. Noc€ѓ wszak€єe !zbli€єyli si€і i oblegli mnie na szczycie, w kr€іgu starych ruinAmon Sul. Prze€єy€љem tam ci€і€єkie godziny. Takich b€љyskawic i p€љomieni, jak owejnocy, nie widziano na Wichrowym Czubie od zamierzch€љych czas€ђw, kiedy to zapalano na wzg€ђrzu wojenne sygna€љy. O €ѕwicie wymkn€ѓ€љem si€і z okr€ѓ€єenia i uciek€љem na !p€ђ€љnoc. Wi€іcej nic zdzia€љa€ј nie mog€љem. Nie spos€ђb by€љo odnale€ї€ј ci€і, Frodo, w€ѕr€ђd dzikich krain, a zreszt€ѓ nie mia€љoby sensu szuka€ј, skoro Dziewi€іciu nast€іpowa€љo mi na pi€іty. Musia€љem zda€ј wszystko na Aragorna. Mia€љem nadziej€і, €єe odci€ѓgn€і chocia€є paru !je€їd€їc€ђw od pogoni za tob€ѓ i €єe dotr€і wcze€ѕniej do Rivendell, by st€ѓd wys€љa€ј ci odsiecz. Rzeczywi€ѕcie czterech je€їd€їc€ђw ruszy€љo moim tropem, wkr€ђtce jednak !zawr€ђcili zmierzaj€ѓc, jak si€і !zdawa€љo, w stron€і brodu. B€ѓd€їco b€ѓd€ї wysz€љo to wam na dobre, bo zamiast Dziewi€іciu, !tylko Pi€іciu wzi€і€љo udzia€љ w nocnej napa€ѕci na wasz ob€ђz. Nadk€љadaj€ѓc drogi, i to uci€ѓ€єliwej, w g€ђr€і brzegiem Szarej Wody, przez Wrzosowiska Etten, a p€ђ€їniej z powrotem ku po€љudniowi, dotar€љem w ko€ќcu tutaj. Szed€љem od Wichrowego Czubaniemal dwa tygodnie, konno bowiem nie m€ђg€љbym si€і !przedosta€ј przez g€ђry i ska€љki"troll€ђw, tote€є odes€љa€љem Gryfa"kr€ђlowi; zaprzyja€їni€љem si€і z tym wierzchowcem serdecznie,wiem, €єe stawi si€і na wezwanie, gdybym go zn€ђw potrzebowa€љ. Przyby€љem wi€іc do Rivendell zaledwie o tydzie€ќwcze€ѕniej ni€є wy z "Pier€ѕcieniem, ale na szcz€і€ѕcie wie€ѕci o gro€є€ѓcych wam niebezpiecze€ќstwach ju€є tutajdotar€љy przede mn€ѓ. Na tym, m€ђj Frodo, ko€ќcz€і #swoj€ѓ relacj€і. Elronda i reszt€і obecnych przepraszam, €єe si€і tak szeroko rozwiod€љem. Lecz po raz pierwszy zdarzy€љo si€і, €єe Gandalf nie dotrzyma€љ obietnicy i nie stawi€љ si€і na um€ђwione miejsce i por€і. Uwa€єa€љem, €єe winien jestem usprawiedliwienie powiernikowi Pier€ѕcienia z tak niezwyk€љego wypadku. A wi€іc ca€љa historia,od pocz€ѓtku do ko€ќca, zosta€љa opowiedziana. Zebrali€ѕmy si€і tutaj wszyscy, #a Pier€ѕcie€ќ jest w€ѕr€ђd nas. Nie zbli€єyli€ѕmy si€і jednak ani o krok od istotnego celu. Co zrobimy z Pier€ѕcieniem? Zaleg€љa cisza. Potem odezwa€љ si€і Elrond. - Z€љa to nowina, €єe Saruman zdradzi€љ - rzek€љ - bo mu ufali€ѕmy i zna€љ najtajniejsze sprawy naszej Rady. Niebezpieczna to rzecz zg€љ€іbia€ј sztuk€і wroga, cho€јby w najlepszej intencji! Ale podobne zdrady i upadki znamy, niestety, z przesz€љo€ѕci. Najbardziej ze wszystkich zdumia€љa mnie opowie€ѕ€ј Froda. Niewiele mia€љem do czynienia z !hobbitami, je€ѕli nie liczy€ј tu obecnego Bilba. Okazuje si€і, €єe Bilbo nie jest takim niezwyk€љym wyj€ѓtkiem, jak s€ѓdzi€љem dotychczas. €wiat bardzo si€і zmieni€љ od czasu, gdy po raz ostatni podr€ђ€єowa€љem zachodnimi szlakami. Upiory Kurhan€ђw znamy pod r€ђ€єnymi imionami, o Starym "Lesie wiele s€љyszeli€ѕmy legend; to, co z niego po dzi€ѕ dzie€ќ przetrwa€љo, jest tylko resztk€ѓp€ђ€љnocnego skrawka dawnej puszczy; by€љy czasy, gdy wiewi€ђrka skacz€ѓc z drzewa na drzewo mog€љa przew€іdrowa€ј z miejsca, gdzie teraz le€єy Shire, do Dunlandu po€љo€єonego na zach€ђd od Isengardu. Ongi podr€ђ€єowa€љem po tych okolicach i widzia€љem tam mn€ђstwo strasznych i dziwnych rzeczy. Zapomnia€љemjednak o Bombadilu; je€ѕli nie myl€і si€і, chodzi o tego samego cudaka, kt€ђry kr€іci€љ si€і po lasach i g€ђrach przed wiekami, a w€ђwczas ju€є by€љ najstarszy w€ѕr€ђd starc€ђw. Nosi€љ wtedy inne imi€і. Zwali€ѕmy go Iarwain Ben-adar, co znaczy: najstarszy i nie maj€ѓcy ojca. R€ђ€єne plemiona nazywa€љy go zreszt€ѓ rozmaicie: krasnoludy - Fornem, a ludzie z p€ђ€љnocy - Oraldem, inni jeszcze inaczej. Wielki to dziwak, lecz kto wie,czy nie nale€єa€љo go wezwa€ј na nasz€ѓ Rad€і. - Nie przyszed€љby - rzek€љ Gandalf. - Mo€єe nie za p€ђ€їno jeszcze, by pos€љa€ј po Bombadila go€ќca i uzyska€ј jego pomoc? - spyta€љ Erestor. - On, jak si€і zdaje, ma w€љadz€і nawet nad Pier€ѕcieniem. !- S€љuszniej by€љoby powiedzie€ј, €єe Pier€ѕcie€ќ nad nim w€љadzy nie ma - odpar€љ Gandalf. - Bombadil sam jest sobie panem.Nie mo€єe jednak odmieni€ј istoty Pier€ѕcienia ani te€є unicestwi€ј jego w€љadzy nad innymi. Zreszt€ѓ Bombadil zamkn€ѓ€љ si€і w ma€љym kraiku, kt€ђrego granice sam wyznaczy€љ, chocia€є nikt pr€ђczniego ich nie widzi. Mo€єe czeka na inne czasy, w ka€єdym razie nie chce si€і poza swoj€ѓ dziedzin€і wychyla€ј. - Za to w jej obr€іbie nic go, jak wida€ј, nie przera€єa - rzek€љ Erestor. - Mo€єe by si€і zgodzi€љ wzi€ѓ€ј Pier€ѕcie€ќ na przechowanie i w ten spos€ђb unieszkodliwi€ј go na zawsze. - Nie - odpar€љ Gandalf - tego ch€іtnie si€і nie podejmie. Zrobi€љby to mo€єe, gdyby go wszystkie wolne plemiona €ѕwiata poprosi€љy, lecz nie zrozumia€љby wagi zadania. Gdyby€ѕmy powierzyli mu Pier€ѕcie€ќ, pr€іdko by o nim zapomnia€љ, a prawdopodobnie wyrzuci€љby go nawet. Rzeczy tego rodzaju nie trzymaj€ѓ si€і g€љowy Bombadila. By€љby bardzoniepewnym powiernikiem, a to chyba rozstrzyga. - W ka€єdym razie - powiedzia€љ Glorfindel - przesy€љaj€ѓc Bombadilowi "Pier€ѕcie€ќ odroczyliby€ѕmy tylko straszny dzie€ќ. Bombadil mieszka daleko st€ѓd. Nie uda€љoby si€і zawie€ї€ј tam Pier€ѕcienia niepostrze€єenie, kt€ђry€ѕ ze szpieg€ђw z !pewno€ѕci€ѓ by to wy€ѕledzi€љ. A gdyby nawet si€і uda€љo, W€љadca Pier€ѕcienia wcze€ѕniej "czy p€ђ€їniej wytropi kryj€ђwk€і i"ca€љ€ѓ swoj€ѓ pot€іg€і skieruje nato miejsce. Czy Bombadil samotnie opar€љby si€і jego %pot€іdze? My€ѕl€і, €єe nie. My€ѕl€і, €єe w ko€ќcu, je€ѕli reszta €ѕwiata zostanie podbita, ulegnie tak€єe Bombadil. Ostatni - tak jak ongi by€љ pierwszy. A wtedy zapanuje Noc. - Znam Iarwaina niemal tylko z"imienia - rzek€љ Galdor - s€ѓdz€і !jednak, €єe Glorfindel ma racj€і.Nie w Tomie Bombadilu znajdziemy moc zdoln€ѓ pokona€ј naszego Nieprzyjaciela, chyba €єe t€ѓ moc€ѓ jest sama ziemia. Ale widzimy przecie€є, €єe Sauron umie dr€іczy€ј i niszczy€ј nawet g€ђry. Ile mocy zachowa€љo si€і "po dzi€ѕ dzie€ќ na €ѕwiecie, tyle jej skupia si€і tylko w nas, zebranych w imladris, wok€ђ€љ Kirdana w Przystani i w Lorien.Czy jednak oni i my znajdziemy do€ѕ€ј si€љy, €єeby przeciwstawi€ј si€і Nieprzyjacielowi, kiedy Sauron z kolei zaatakuje nas, zburzywszy wszystko inne na €ѕwiecie? - Ani mnie, ani tamtym - rzek€љElrond - nie starczy si€љ. - Je€єeli wi€іc nie mo€єemy przed wrogiem obroni€ј "Pier€ѕcienia si€љ€ѓ - powiedzia€љ Glorfindel - pozostaj€ѓ dwa sposoby, kt€ђrych trzeba "spr€ђbowa€ј: wys€љa€ј Pier€ѕcie€ќ za Morze albo go zniszczy€ј. - Lecz Gandalf objawi€љ nam, i€є€єadna ze znanych nam sztuk nie zdo€љa zniszczy€ј "Pier€ѕcienia - odpar€љ Elrond - ciza€ѕ, kt€ђrzy mieszkaj€ѓ za Morzem, nie zgodz€ѓ si€і go !przyj€ѓ€ј. Na szcz€і€ѕcie czy na zgub€і, Pier€ѕcie€ќ nale€єy do #€r€ђdziemia. My, kt€ђrzy po dzi€ѕ dzie€ќ tu €єyjemy, musimy nim rozporz€ѓdzi€ј. - A wi€іc - rzek€љ Glorfindel - rzu€јmy go w odm€іt Morza, niech si€і stanie prawd€ѓ Sarumanowe k€љamstwo. Teraz bowiem jasno rozumiemy, €єe nawet w€ђwczas, gdy Saruman jeszcze uczestniczy€љ w Radzie, noga jego sta€љa ju€є na$b€љ€іdnej €ѕcie€єce. Wiedzia€љ, €єe Pier€ѕcie€ќ nie przepad€љ na zawsze, ale chcia€љ, aby€ѕmy w to uwierzyli, albowiem ju€є !wtedy zacz€ѓ€љ go po€є€ѓda€ј dla siebie. Cz€іsto wszak€єe prawdaukrywa si€і pod p€љaszczem k€љamstwa: na dnie Morza Pier€ѕcie€ќ b€іdzie bezpieczny. - Nie na zawsze - odpar€љ Gandalf. - W odm€іtach w€ђd "€єyj€ѓ r€ђ€єne stwory, a zreszt€ѓ morza i l€ѓdy zmieniaj€ѓ swoje granice. Nie jest za€ѕ naszym zadaniem troska o jedno tylko lato ani o czas kilku ludzkich pokole€ќ, ani nawet o nasz€ѓ #er€і €ѕwiata. Powinni€ѕmy d€ѓ€єy€ј do za€єegnania gro€їby raz na zawsze, cho€јby nadzieja zdawa€љa si€і p€љonna. - Nie osi€ѓgniemy tego celu na szlaku do Morza - powiedzia€љ Galdor. - Je€єeli powr€ђt do Iarwaina uznali€ѕmy za nazbyt niebezpieczny, jeszcze gro€їniejszy by€љby teraz bieg ku Morzu. Serce mi szepce, €єe Sauron, skoro si€і dowie o ostatnich wydarzeniach, b€іdzie nas wypatrywa€љ na zachodnich szlakach. A dowie si€і wkr€ђtce. Dziewi€іciu straci€љo swoje rumaki, to prawda, lecz dzi€іki temu nie zyskamy nic pr€ђcz kr€ђtkiego !wytchnienia, p€ђki je€їd€їcy nie znajd€ѓ nowych, jeszcze €ѕciglejszych wierzchowc€ђw. Jedynie zachwiana pot€іga Gondoru stoi dzi€ѕ mi€іdzy nim azwyci€іskim pochodem wzd€љu€є wybrze€єy na p€ђ€љnoc. A je€ѕli Sauron nadci€ѓgnie i osaczy bia€љe wie€єe oraz przystanie, zamknie si€і dla elf€ђw droga ucieczki przed rosn€ѓcym cieniem, kt€ђry zalegnie €r€ђdziemie. - Niepr€іdko wr€ђg wyruszy w ten zwyci€іski poch€ђd - rzek€љ Boromir. - Gondor si€і chwieje, powiadasz. Ale jeszcze trwa, anawet u schy€љku swej pot€іgi ma jeszcze wielk€ѓ si€љ€і. !- Lecz stra€єe Gondoru ju€є dzi€ѕnie zdo€љa€љy zagrodzi€ј drogi Dziewi€іciu - odpar€љ Galdor. - "Nieprzyjaciel mo€єe te€є znale€ї€јinne drogi, nie strze€єone przez Gondor. - Zatem - rzek€љ Erestor - mamy do wyboru tylko dwa sposoby, jak s€љusznie m€ђwi€љ $Glorfindel: albo ukry€ј Pier€ѕcie€ќ na wieki, albo go zniszczy€ј. Oba wszak€єe przerastaj€ѓ !nasze si€љy. Kt€ђ€є t€і szarad€і rozwi€ѓ€єe? - Nikt z tu obecnych - z powag€ѓ odpar€љ Elrond. - A w ka€єdym razie nikt nie zdo€љa przepowiedzie€ј, co nas czeka,je€ѕli wybierzemy jeden z tych sposob€ђw. Lecz zdaje mi si€і jasne, kt€ђr€ѓ drog€ѓ i€ѕ€ј powinni€ѕmy. Szlak na zach€ђd jest z pozoru €љatwiejszy. !Dlatego w€љa€ѕnie musimy si€і go wyrzec. B€іdzie obstawiony. Zbyt wiele razy elfy ucieka€љy t€ѓ drog€ѓ. Dzi€ѕ, w tej najci€і€єszej potrzebie, przystoi nam droga najtrudniejsza, nieprzewidziana. W niej nasza !nadzieja... je€єeli jeszcze wolnomie€ј nadziej€і. Trzeba i€ѕ€ј prosto w paszcz€і niebezpiecze€ќstwu: do Mordoru. Trzeba Pier€ѕcie€ќ cisn€ѓ€ј w Ogie€ќ. Znowu zapad€љo milczenie. Nawet pod dachem tego jasnego domu, nawet patrz€ѓc w s€љoneczn€ѓ dolin€і pe€љn€ѓ szumu €їr€ђdlanej wody Frodo czu€љ w sercu €ѕmiertelne "ciemno€ѕci. Boromir poruszy€љ si€іi Frodo spojrza€љ na niego: rycerz kr€іci€љ w palcach !ogromny r€ђg i marszczy€љ czo€љo.Wreszcie si€і odezwa€љ: - Nie mog€і tego wszystkiego poj€ѓ€ј. Saruman jest zdrajc€ѓ, czy€є jednak nie mia€љ przeb€љysk€ђw m€ѓdro€ѕci? Dlaczego m€ђwimy wci€ѓ€є o ukryciu albo zniszczeniu Pier€ѕcienia? Dlaczego nie powiemy sobie, €єe Wielki Pier€ѕcie€ќ wpad€љ nam w r€іce, aby nas wesprze€ј w najwi€іkszej potrzebie? Maj€ѓc jego pot€іg€і, Wolni W€љadcy Wolnych mogliby niechybnie "pokona€ј Nieprzyjaciela. My€ѕl€і, !€єe on tego w€љa€ѕnie najbardziej!si€і l€іka. Ludzie z Gondoru s€ѓ waleczni, nigdy si€і nie poddadz€ѓ, lecz przemoc wroga mo€єe ich zmia€єd€єy€ј. M€іstwu !trzeba si€љy i or€і€єa. Niech€єe Pier€ѕcie€ќ b€іdzie naszym or€і€єem, je€єeli ma t€і moc, kt€ђr€ѓ mu przypisujecie. We€їmy go sobie i ruszajmy €ѕmia€љo po zwyci€іstwo. - Niestety! - odpar€љ Elrond. - Nie mo€єemy u€єy€ј Pier€ѕcienia W€љadzy. Wiemy to a€є nazbyt dobrze. Jest w€љasno€ѕci€ѓ Saurona, jego, wy€љ€ѓcznie jego dzie€љem, na wskro€ѕ z€љym. Moc Pier€ѕcienia, Boromirze, tak jest wielka, €єe nikt nie mo€єe nim rozporz€ѓdza€ј wedle swojej woli, chyba tylko ten, kto i bez niego mia€љ w€љasn€ѓ moc. Ale tym, co j€ѓ maj€ѓ, Pier€ѕcie€ќ grozi jeszcze okrutniejszym niebezpiecze€ќstwem. Ju€є samach€і€ј posiadania go upadla serce. Pomy€ѕl o Sarumanie. Gdyby kt€ђry€ѕ z M€іdrc€ђw z pomoc€ѓ Pier€ѕcienia i dzi€іki swej sztuce obali€љ w€љadz€і Mordoru, sam zasiad€љby na tronie Saurona i ujrzeliby€ѕmy nowego pana Ciemno€ѕci. Oto jeden wi€іcej pow€ђd, dla kt€ђrego trzeba Pier€ѕcie€ќ zniszczy€ј, p€ђki bowiem istnieje na €ѕwiecie, p€ђty gro€їba wisi nawet nad M€іdrcami. Nic nie jest z€љe na pocz€ѓtku. Sauron sam nie zawsze by€љ z€љy. L€іkam si€і odes€љa€ј Pier€ѕcie€ќ do jakiejkolwiek kryj€ђwki. Nie wzi€ѓ€љbym go za €єadn€ѓ cen€і, by u€єy€ј jego pot€іgi. - Ani ja - rzek€љ Gandalf. Boromir patrza€љ na nich z pow€ѓtpiewaniem, lecz sk€љoni€љ g€љow€і. - Niech tak b€іdzie - powiedzia€љ. - A wi€іc Gondor musi zaufa€ј takiej broni, jak€ѓposiada. Mo€єe Miecz-kt€ђry-zosta€љ-z€љamany #odeprze nawa€љ€і, je€ѕli r€іka, co nim w€љada, odziedziczy€љa nie tylko ten or€і€є, lecz tak€єe m€іstwo kr€ђl€ђw w€ѕr€ђd ludzi. "- Kt€ђ€є to wie? - rzek€љ Aragorn.- Ale przyjdzie dzie€ќ, €єe poddamy j€ѓ pr€ђbie. - Oby ten dzie€ќ nie kaza€љ nam czeka€ј na siebie zbyt d€љugo - !odpar€љ Boromir. - Nie prosi€љem o pomoc, lecz bardzo jaj nam potrzeba. Doda€љaby nam otuchy my€ѕl, €єe inni tak€єe !walcz€ѓ wszystkimi si€љami, jaki im s€ѓ dane. - A wi€іc nabierzcie otuchy - powiedzia€љ Elrond. - S€ѓ na €ѕwiecie inne pot€іgi i kr€ђlestwa, o kt€ђrych nic nie wiecie, bo s€ѓ przed wami ukryte. Wielka Anduina przep€љywa przez wiele kraj€ђw,nim dobiegnie do Argonath i dobram Gondoru. - A jednak by€љoby mo€єe dla wszystkich lepiej - odezwa€љ si€і krasnolud Gloin - gdyby wszystkie si€љy zjednoczy€љy si€і, a moc ka€єdego ze sprzymierze€ќc€ђw pos€љu€єy€љa wsp€ђlnym poczynaniom. S€ѓ !mo€єe inne pier€ѕcienie, nie tak zdradzieckie, kt€ђrych by mo€єna u€єy€ј w naszej sprawie. Siedem jest straconych dla nas, chyba €єe Balin odnalaz€љ pier€ѕcie€ќ Throra, ostatni z em jego €ѓ si€і do cna. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПB(€; cRe)Л r cЕe*-* cf+W"y!{f,а%п c€œf-Џ0 cџf.Д;ч#bgSiedmiu, ten, o kt€ђrym s€љuch "zagin€ѓ€љ, odk€ѓd Thror poleg€љ w Morii. Mog€і wam teraz wyzna€јprawd€і: pr€ђcz innych pobudek w€љa€ѕnie nadzieja na odszukanie tego Pier€ѕcienia sk€љoni€љa Balina do odej€ѕcia spod g€ђry. - Balin nie znajdzie w Morii !Pier€ѕcienia - rzek€љ Gandalf. - Thror da€љ go synowi swojemu !Thrainowi, lecz Thrain nie m€ђg€љprzekaza€ј dziedzictwa Thorinowi, bo w€ѕr€ђd tortur w Dol Guldur wydarto mu Pier€ѕcie€ќ. Zjawi€љem si€і za p€ђ€їno. "- Biada, biada! - zawo€љa€љ Gloin.- Kiedy€є wybije dla nas godzina pomsty? Ale zosta€љy jeszcze Trzy. Co si€і dzieje z trzema pier€ѕcieniami elf€ђw? !By€љy to, jak s€љysza€љem, bardzo!pot€і€єne pier€ѕcienie. Czy elfy ich nie przechowa€љy? Trzy pier€ѕcienie tak€єe przed wiekami zrobi€љ nie kto inny, lecz Czarny W€љadca. Czy te Trzy s€ѓ bezczynne? Widz€і tu dostojne elfy. Mo€єe zechc€ѓ miodpowiedzie€ј. Elfy jednak milcza€љy. - Czy€є nie s€љucha€љe€ѕ moich !s€љ€ђw, Gloinie? - odezwa€љ si€і !Elrond. - Trzech pier€ѕcieni nie zrobi€љ ani nawet nigdy nie dotkn€ѓ€љ Sauron. Lecz nie wolnoo nich m€ђwi€ј. W tej godzinie zw€ѓtpienia pozwol€і sobie rzec"tylko tyle: trzy pier€ѕcienie nie s€ѓ bezczynne. Nie zosta€љy jednak stworzone, by s€љu€єy€ј jako or€і€є w wojnie i dla podboj€ђw. Takiej mocy im nie dano. Ci, kt€ђrzy je wykuli, pragn€іli nie pot€іgi, nie w€љadzy, nie bogactw - lecz rozumu, umiej€іtno€ѕci, sztuki tw€ђrczej, sztuki gojenia ran, aby wszystkie rzeczy na ziemizachowa€ј od skazy. Elfy €r€ђdziemia osi€ѓgn€і€љy to w pewnej mierze, jakkolwiek nie bez ofiar. Lecz wszystko, co sprawili ci, kt€ђrzy rozporz€ѓdzali trzema "pier€ѕcieniami, obr€ђci€љoby si€і przeciw nim, a serca ich oraz my€ѕli zosta€љyby przed Sauronem ods€љoni€іte - gdyby Nieprzyjaciel odzyska€љ Jedyny Pier€ѕcie€ќ. A wtedy #€єa€љowaliby€ѕmy, €єe istnia€љy na €ѕwiecie trzy pier€ѕcienie! Sauron d€ѓ€єy do zapanowania nad nimi. - A co si€і stanie, je€ѕli Pier€ѕcie€ќ W€љadzy b€іdzie zniszczony, tak jak radzisz? -spyta€љ Gloin. - Nic pewnego nie wiemy - ze smutkiem rzek€љ Elrond. - !Niekt€ђrzy z nas ufaj€ѓ, €єe trzypier€ѕcienie, nigdy przez Saurona nie dotkni€іte, wyzwol€ѓ si€і w€ђwczas, a ich #w€љa€ѕciciele b€іd€ѓ mogli uleczy€јrany, zadane €ѕwiatu przez Nieprzyjaciela. Mo€єliwe jednak,€єe Trzy po znikni€іciu Jedynego strac€ѓ swoj€ѓ moc, aw€ђwczas wiele pi€іknych rzeczy zga€ѕnie i p€ђjdzie w zapomnienie. Ja tak s€ѓdz€і. - Mimo to wszystkie elfy zgadzaj€ѓ si€і na ryzyko - !powiedzia€љ Glorfindel - je€єeli za t€і cen€і mo€єna z€љama€ј pot€іg€і Saurona i na zawsze uwolni€ј €ѕwiat od strachu przed tyrani€ѓ. - A wi€іc wracamy zn€ђw do tego, co€ѕmy powiedzieli: Pier€ѕcie€ќ trzeba zniszczy€ј - rzek€љ Erestor. - Lecz nie !zbli€єyli€ѕmy si€і jeszcze ani o krok do celu. Czy starczy nam si€љ, by dotrze€ј do Ognia, w kt€ђrym Pier€ѕcie€ќ zosta€љ wypalony? To droga rozpaczy. Powiedzia€љbym: droga szale€ќstwa - gdyby mi tego nie wzbrania€љ wzgl€ѓd na m€ѓdro€ѕ€ј Elronda, z dawna wypr€ђbowan€ѓ. - Rozpacz? Szale€ќstwo? - !odezwa€љ si€і Gandalf. - Nie, to nie rozpacz, bo rozpacza€ј mog€ѓ tylko ci, kt€ђrzy przewiduj€ѓ koniec i nie maj€ѓ co do niego €єadnych w€ѓtpliwo€ѕci. Ale my nie wiemy, jaki b€іdzie koniec. M€ѓdro€ѕ€ј ka€єe ugi€ѓ€ј si€і przed konieczno€ѕci€ѓ, je€ѕli po rozwa€єeniu wszystkich innych dr€ђg ta jedna okazuje si€і nieuchronna, jakkolwiek mo€єe si€і to wyda€ј szale€ќstwem komu€ѕ, kto €љudzi si€і zwodnicz€ѓ nadziej€ѓ. A wi€іc niech szale€ќstwo pos€љu€єy nam za p€љaszcz i os€љoni nas przed wzrokiem Nieprzyjaciela! On bowiem jest bardzo m€ѓdry i !wa€єy ka€єde €їd€їb€љo na szalachswojej chytro€ѕci. Nie zna jednak innej miary jak €є€ѓdza w€љadzy i wedle niej s€ѓdzi wszystkie serca. Do jego umys€љu nie znajdzie dost€іpu !my€ѕl, €єe kto€ѕ odrzuca pokus€і w€љadzy i €єe, maj€ѓc w r€іku Pier€ѕcie€ќ, d€ѓ€єy do jego zniszczenia. Je€ѕli do tego b€іdziemy zd€ѓ€єali, zmylimy rachuby Saurona. - Przynajmniej na jaki€ѕ czas -"rzek€љ Elrond. - Wst€ѓpi€ј na t€і drog€і musimy, lecz b€іdzie bardzo trudna. I nie zaprowadzi nas po niej daleko #ani m€ѓdro€ѕ€ј, ani si€љa. Lecz takw€љa€ѕnie najcz€і€ѕciej bywa z czynami, kt€ђre obracaj€ѓ ko€љa €ѕwiata: dokonuj€ѓ ich ma€љe r€іce, na ma€љych spada ten obowi€ѓzek, gdy oczy wielkich zwr€ђcone s€ѓ w inn€ѓ stron€і. - Do€ѕ€ј, do€ѕ€ј, mistrzu Elrondzie! - zawo€љa€љ niespodzianie Bilbo. - Mo€єesz ju€є nic wi€іcej nie dodawa€ј. Jasne jak s€љo€ќce, do czego zmierzasz. Bilbo, niem€ѓdry hobbit, zapocz€ѓtkowa€љ ca€љ€ѓ "spraw€і, niech€єe wi€іc Bilbo j€ѓ zako€ќczy... albo sam zginie. By€љo mi tu bardzo przyjemnie idobrze si€і pracowa€љo nad ksi€ѓ€єk€ѓ. Je€ѕli chcecie !wiedzie€ј, w€љa€ѕnie ju€є pisz€і ostatnie kartki. Obmy€ѕli€љem tak€єe zako€ќczenie: €њi odt€ѓd €єy€љ szcz€і€ѕliwie a€є po kres swoich dni€ћ. To doskona€љe !zamkni€іcie ca€љej historii, nic nie szkodzi, €єe przede mn€ѓ !inni ju€є si€і nim pos€љugiwali. "Teraz b€іd€і musia€љ je zmieni€ј, skoro nie ma widok€ђw, by si€і te s€љowa sprawdzi€љy. Zreszt€ѓ przyb€іdzie oczywi€ѕcie kilka %rozdzia€љ€ђw... je€єeli prze€єyj€і i zdo€љam je dopisa€ј. Okropnie k€љopotliwe! Kiedy mam wyruszy€ј w drog€і? Boromir patrza€љ ze zdumieniem na Bilba, €ѕmiech jednak zamar€љmu na ustach, gdy spostrzeg€љ, €єe wszyscy inni spogl€ѓdaj€ѓ nas€іdziwego hobbita z wielkim szacunkiem. Tylko Gloin u€ѕmiechn€ѓ€љ si€і, ale ten u€ѕmiech wyp€љyn€ѓ€љ z dawnych wspomnie€ќ. - Oczywi€ѕcie, m€ђj kochany Bilbo - powiedzia€љ Gandalf - gdyby€ѕ to ty naprawd€і zapocz€ѓtkowa€љ ca€љ€ѓ spraw€і, mo€єna by od ciebie wymaga€ј, !by€ѕ j€ѓ zako€ќczy€љ. Ale dobrze !wiesz ju€є dzisiaj, i€є nikt nie mo€єe sobie ro€ѕci€ј pretensji, €єe to on jest sprawc€ѓ wielkichzdarze€ќ; bohater odgrywa w nich tylko skromn€ѓ rol€і. Nie k€љaniaj si€і! Prawda, nie przypadkiem u€єy€љem tego s€љowa, nie w€ѓtpimy te€є, €єe mimo €єartobliwego tonu twoja przemowa wyra€єa€љa bardzo szlachetn€ѓ gotowo€ѕ€ј. Lecz taki czyn przekracza€љby twoje#si€љy, m€ђj Bilbo. Pier€ѕcie€ќ nie mo€єe wr€ђci€ј do ciebie. !Przeszed€љ w inne r€іce. Je€єeli chcesz mojej rady, powiem ci, €єe twoja rola jest sko€ќczona, zostaje ci tylko zadanie kronikarza. Doko€ќcz swojej ksi€іgi i nie zmieniaj zako€ќczenia. Wolno mie€ј nadziej€і, €єe b€іdzie ono zgodne z prawd€ѓ. Przygotuj si€і jednak do napisania drugiego tomu, gdy wys€љa€ќcy powr€ђc€ѓ. Bilbo roze€ѕmia€љ si€і. - Nigdy w €єyciu nie da€љe€ѕ mi przyjemniejszej rady - rzek€љ. -Poniewa€є jednak wszystkie twoje przykre rady wysz€љy mi na dobre, mam pewne !w€ѓtpliwo€ѕci, czy ta mi€љa rada !nie oka€єe si€і z€љa w skutkach. Ale to prawda, €єe ju€є by mi nie starczy€љo ani si€љ, ani szcz€і€ѕcia, by si€і zajmowa€ј $Pier€ѕcieniem. On ur€ђs€љ, a ja si€іskurczy€љem. Powiedz mi jeszcze, o kim my€ѕla€љe€ѕ, m€ђwi€ѓc: wys€љa€ќcy? - O wys€љa€ќcach, kt€ђrych wyprawimy z Pier€ѕcieniem. - Oczywi€ѕcie. Ale kogo wyprawimy? My€ѕl€і, €єe o tym w€љa€ѕnie ma nasza Rada rozstrzygn€ѓ€ј i €єe nic innego nie ma ju€є do roztrz€ѓsania. Elfy umiej€ѓ €єy€ј samym gadaniem, a krasnoludy s€ѓ bardzo wytrzyma€љe, ja wszak€єe jestem tylko starym hobbitem i w po€љudnie lubi€і cos przegry€ї€ј. Czy mo€єecie zaraz wymieni€ј nazwiska? Czyte€є pogadamy o tym p€ђ€їniej, po obiedzie? Nikt mu nie odpowiedzia€љ. Dzwon wydzwoni€љ po€љudnie. Lecz i wtedy nikt si€і nie odezwa€љ. Frodo spojrza€љ wko€љo, nikt jednak nie patrza€љna niego. Ca€љa Rada, spu€ѕciwszy oczy, zaton€і€љa w g€љ€іbokiej zadumie. Froda ogarn€ѓ€љ strach, jak gdyby za chwil€і mia€љ us€љysze€ј jaki€ѕ okropny wyrok, kt€ђrego od dawna si€і spodziewa€љ, "daremnie €љudz€ѓc si€і nadziej€ѓ, €єe jednak nigdy nie zapadnie. W sercu wezbra€љo mu ogromnepragnienie odpoczynku i spokojnego €єycia u boku Bilba w Rivendell. Wreszcie €љami€ѓc si€і z sob€ѓ przem€ђwi€љ i ze zdumieniem us€љysza€љ z w€љasnych ust s€љowa, jakby jego s€љabiutkim g€љosem kto€ѕ inny wyra€єa€љ swoj€ѓ wol€і: - Ja p€ђjd€і z Pier€ѕcieniem, chocia€є nie znam drogi. !Elrond podni€ђs€љ oczy na niego ito spojrzenie, nieoczekiwanie przenikliwe, przeszy€љo mu serce. - Je€єeli dobrze zrozumia€љem wszystko, co tu s€љyszeli€ѕmy - powiedzia€љ Elrond - zadanie tobie jest przeznaczone, m€ђj !Frodo. Je€єeli ty nie znajdziesz drogi, nikt jej nie znajdzie. Wybi€љa wasza godzina, hobbiciz cichych p€ђl Shire€§u budz€ѓ si€і, €єeby wstrz€ѓsn€ѓ€ј twierdzami i radami mo€єnych. "Kto spo€ѕr€ђd M€іdrc€ђw m€ђg€љ to przewidzie€ј? Spytam raczej: kto z nich, b€іd€ѓc M€іdrcem, #m€ђg€љby mie€ј nadziej€і, €єe si€і tego dowie, nim wybije godzina? Ale to ci€і€єkie "brzemi€і. Tak ci€і€єkie, €єe nikt !nie o€ѕmieli€љby si€і kogo€ѕ nim obarczy€ј. Ja te€є na ciebie tego brzemienia nie sk€љadam. Je€єeli jednak we€їmiesz je dobrowolnie, powiem ci, €єe post€іpujesz s€љusznie. A gdyby nawet zebrali si€і wszyscy dawni przyjaciele elf€ђw, Hador!i Hurin, i Turin, i Beren, tobie nale€єa€љoby si€і miejsce w ich gronie. - Ale chyba nie wy€ѕlesz go zupe€љnie samego, mistrzu? - krzykn€ѓ€љ Sam, niezdolny d€љu€єej si€і hamowa€ј, wyskakuj€ѓc z k€ѓta, w kt€ђrym siedzia€љ milczkiem. - Nie, tego nie zrobi€і! - !odpar€љ Elrond zwracaj€ѓc si€і do Sama z u€ѕmiechem. - je€єeli niekto inny, ty p€ђjdziesz z nim. Okaza€љo si€і, €єe nie spos€ђb was roz€љ€ѓczy€ј, nawet gdy Frodo jest wezwany na tajn€ѓ narad€і, na kt€ђr€ѓ ciebie nie proszono. Sam usiad€љ czerwieni€ѓc si€і i mrucz€ѓc pod nosem. - €џadnego piwa nawarzyli€ѕmy sobie, panie Frodo! - powiedzia€љ kiwaj€ѓc g€љow€ѓ. Rozdzia€љ 3 Pier€ѕcie€ќ rusza na po€љudnie Nieco p€ђ€їniej tego samego dnia hobbici zebrali si€і we w€љasnym gronie w pokoju Bilba.Merry i Pippin wybuchn€іli oburzeniem na wie€ѕ€ј, €єe sam "zakrad€љ si€і na Rad€і i €єe jego wybrano na towarzysza Froda. - To jaskrawa niesprawiedliwo€ѕ€ј! - o€ѕwiadczy€љ Pippin. - Zamiast go wyrzuci€ј za drzwi i oku€ј wkajdany, Elrond nagrodzi€љ go za t€і bezczelno€ѕ€ј! - Nagrodzi€љ? - rzek€љ Frodo. - Nie wyobra€єam sobie sro€єszej kary. Nie zastanowi€љe€ѕ si€і chyba, Pippinie. Wyrok, skazuj€ѓcy na beznadziejn€ѓ wypraw€і, uwa€єasz za nagrod€і? A jeszcze wczoraj #marzy€љo mi si€і, €єe dope€љni€љem !obowi€ѓzku i b€іd€і teraz m€ђg€љ odpoczywa€ј tutaj przed d€љugie dni, mo€єe nawet zawsze. - Wcale ci si€і nie dziwi€і - rzek€љ Merry. - Nie €єyczy€љbym ci tego r€ђwnie€є. Ale my Samowizazdro€ѕcimy, nie tobie. Skoro ty i€ѕ€ј musisz, dla ka€єdego z nas b€іdzie sroga kar€ѓ !pozosta€ј, cho€јby i w Rivendell.!Przebyli€ѕmy razem d€љug€ѓ drog€іi niejedn€ѓ ci€і€єk€ѓ chwil€і. Chcemy dalej z tob€ѓ w€іdrowa€ј. #- Ot€ђ€є to! - zawo€љa€љ Pippin. - My, hobbici, powinni€ѕmy i b€іdziemy trzyma€ј si€і razem! P€ђjd€і z tob€ѓ, chyba €єe mnie na €љa€ќcuch wezm€ѓ. Zreszt€ѓ trzeba, €єeby by€љ w kompanii kto€ѕ z olejem w g€љowie. - No, w takim razie na ciebie pewnie wyb€ђr nie padnie, Peregrinie Tuku! - powiedzia€љ Gandalf zagl€ѓdaj€ѓc przez okno, niewiele nad ziemi€і wzniesione. - Ale nie macie jeszcze powodu do zmartwienia. Nic dotychczas nie zosta€љo ostatecznie postanowione. - Nic nie zosta€љo postanowione? - krzykn€ѓ€љ Pippin. - C€ђ€єe€ѕcie wy robili przez ten ca€љy czas? Siedzieli€ѕcie zamkni€іci przez tyle godzin! !- M€ђwili€ѕmy - odpar€љ Bilbo. - Bardzo du€єo mieli€ѕmy sobie do powiedzenia i dla ka€єdego znalaz€љo si€і co€ѕ nowego. nawet dla starego Gandalfa. Mam na my€ѕli wiadomo€ѕci o Gollumie, kt€ђre przywi€ђz€љ Legolas. Gandalf omal pod sufitnie podskoczy€љ, ledwie si€і powstrzyma€љ. "- Mylisz si€і - odpar€љ Gandalf. -Jeste€ѕ roztargniony. T€і wiadomo€ѕ€ј ju€є wcze€ѕniej s€љysza€љem od Gwaihira. Je€ѕli chcesz wiedzie€ј prawd€і, to jedynej niespodzianki dostarczyli€ѕcie wy dwaj: ty i !Frodo, a jedyn€ѓ osob€ѓ, kt€ђrej to nie zaskoczy€љo, by€љem w€љa€ѕnie ja. - W ka€єdym razie - rzek€љ Bilbo- nie postanowiono jeszcze nic pr€ђcz tego, €єe zadanie mawykona€ј nieborak Frodo i Sam.Od pocz€ѓtku obawia€љem si€і, "€єe do tego dojdzie, je€ѕli moj€ѓ kandydatur€і Rada odrzuci. Ale #my€ѕl€і, €єe Elrond doda im liczn€ѓkompani€і, niech tylko wr€ђc€ѓ zwiadowcy. Czy ju€є wyruszyli, Gandalfie? - Tak - odpar€љ Czarodziej. - Kilku ju€є wyprawiono, a jutro p€ђjdzie reszta. Elrond wysy€љa %elfy, kt€ђre nawi€ѓ€є€ѓ €љ€ѓczno€ѕ€ј ze Stra€єnikami, a mo€єe te€є z plemieniem Thranduila w Mrocznej Puszczy. Aragorn poszed€љ z synami Elronda. Trzeba dobrze przetrz€ѓsn€ѓ€ј !ca€љ€ѓ okolic€і w promieniu wielumil, nim podejmiemy jakie€ѕ kroki. Pociesz si€і, Frodo! Prawdopodobnie zostaniesz tu jeszcze do€ѕ€ј d€љugo! !- Aha! - mrukn€ѓ€љ pos€іpnie Sam.- B€іdziemy zwleka€ј, a€є zima nadejdzie. - Na to nie ma rady - powiedzia€љ Bilbo. - Troch€і w tym twojej winy, Frodo, m€ђj ch€љopcze! Czemu upar€љe€ѕ si€і doczeka€ј moich urodzin? Nie mog€і si€і powstrzyma€ј od uwagi, €єe je uczci€љe€ѕ w "spos€ђb do€ѕ€ј szczeg€ђlny. Ja niewybra€љbym akurat tego dnia na wpuszczenie kuzynki Lobeliido naszego domu! No, ale sta€љo"si€і. Teraz nie spos€ђb marudzi€ј do wiosny, chocia€є z drugiej strony nie pu€ѕcimy ci€і w drog€і, p€ђki nie zbierzemy wie€ѕci. Gdy w zimie noc€ѓ szczypie mr€ђz, Gdy kamie€ќ p€іka, skrzypi w€ђz,Gdy drzew bezlistnych trzask w€ѕr€ђd mg€љy, To znak, €єe w puszczy hula Z€љy. %- Boj€і si€і, €єe taki w€љa€ѕnie los ci przypadnie! #- Ja si€і te€є tego boj€і - rzek€љ Gandalf. - Nie b€іdziemy mogli wyruszy€ј, p€ђki zwiadowcy nie przynios€ѓ dok€љadnych wiadomo€ѕci o je€їd€їcach. - My€ѕla€љem, €єe zgin€іli w powodzi - odezwa€љ si€і Merry. - Nie tak €љatwo zniszczy€ј Upiory Pier€ѕcienia - odpar€љ Gandalf. - Tkwi w nich moc ichw€љadcy, p€ђki on jest silny, p€ђty i one nie zgin€ѓ. Mamy !nadziej€і, €єe straci€љy konie i "zewn€іtrzn€ѓ pow€љok€і, wi€іc s€ѓ chwilowo mniej gro€їne; trzeba si€і jednak co do tego upewni€ј.Tymczasem staraj si€і zapomnie€ј o troskach, m€ђj Frodo. Nie wiem, czy zdo€љam ci"jako€ѕ pom€ђc, ale szepn€і ci co€ѕna ucho. Kto€ѕ tu wspomnia€љ, €єe na t€і wypraw€і przyda€љby si€і towarzysz z olejem w g€љowie. Mia€љ racj€і! Tote€є my€ѕl€і, €єe p€ђjd€і z wami. Frodo z takim entuzjazmem #przyj€ѓ€љ t€і nowin€і, €єe Gandalf zeskoczy€љ z parapetu okna, nakt€ђrym siedzia€љ, i zdj€ѓwszy "kapelusz uk€љoni€љ si€і hobbitowi.- Powiedzia€љem: my€ѕl€і, €єe "p€ђjd€і. Nie licz jeszcze na nic. W tej sprawie rozstrzygaj€ѓcy #g€љos b€іdzie mia€љ Elrond i tw€ђj !przyjaciel Obie€єy€ѕwiat. Ale to mi przypomina, €єe trzeba z Elrondem pogada€ј. Musz€і wi€іc was na razie po€єegna€ј. - Jak my€ѕlisz? D€љugo mi tu pozwol€ѓ zabawi€ј? - spyta€љ Frodo wuja po odej€ѕciu Gandalfa. - Nie mam poj€іcia. W Rivendellnie umiem liczy€ј dni - #odpowiedzia€љ Bilbo. - My€ѕl€і, €єedo€ѕ€ј d€љugo. Zd€ѓ€єymy si€і !nagada€ј. A mo€єe by€ѕ zechcia€љ pom€ђc mi w pracy nad ksi€ѓ€єk€ѓi w przygotowaniach do "drugiego tomu? Obmy€ѕli€љe€ѕ ju€є jakie€ѕ zako€ќczenie? - Owszem, nawet niejedno, ale wszystkie nieweso€љe - odpar€љ Frodo. "- To na nic! - zawo€љa€љ Bilbo. - !Ksi€ѓ€єki powinny ko€ќczy€ј si€і dobrze. A jak by ci si€і podoba€љo takie zdanie: €њOdt€ѓdustatkowali si€і i zawsze ju€є €єyli szcz€і€ѕliwie wszyscy razem€ћ. !- Bardzo pi€іkne, oby si€і tylko sprawdzi€љo! - rzek€љ Frodo. - Ach! - westchn€ѓ€љ Sam. - Ale !gdzie osi€ѓd€ѓ? Cz€іsto si€і nad tym zastanawiam. Czas pewien hobbici rozmawiali i my€ѕleli jeszcze o przebytej drodze i o niebezpiecze€ќstwach, jakie nanich czyhaj€ѓ, lecz dolina Rivendell taki mia€љa urok, €єe wkr€ђtce wszystkie strachy i niepokoje ulotni€љy si€і z ich umys€љ€ђw. Nie zapominali o !przesz€љo€ѕci, dobrej czy z€љej, ale straci€љa ona w€љadz€і nad ich tera€їniejszym €єyciem. Pokrzepili si€і na zdrowiu i nabrali otuchy, cieszyli si€і ka€єdym dniem, rozkoszowali dobrym jad€љem, mi€љymi pogaw€іdkami, pi€іknymi "pie€ѕniami. Tak p€љyn€і€љy dni, a ka€єdy ranek wstawa€љ pogodny,ka€єdy za€ѕ wiecz€ђr zapada€љ bezchmurny i ch€љodny. Lecz jesie€ќ szybko przemija€љa; !stopniowo z€љoty blask p€љowia€љ i srebrnia€љ, ostatnie li€ѕcie spada€љy z nagich ju€є drzew. Od G€ђr Mglistych dmucha€љ ku wschodowi zimny wiatr. Noc€ѓ na niebie ksi€і€єyc p€іcznia€љ na. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїП/pR c…g0Т ь cшg1Ўй cKh2‡!F cЎh3Э,ў ci4Ы6ЈKtitak, €єe mniejsze gwiazdy umyka€љy przed nim. Tylko jedna b€љyszcza€љa czerwono tu€є nad po€љudniowym widnokr€іgiem, a kiedy ksi€і€єyc"zn€ђw zacz€ѓ€љ male€ј, rozpala€љa si€і co noc jaskrawiej. Frodo widzia€љ j€ѓ ze swego okna, tkwi€ѓc€ѓ w g€љ€іbi firmamentu, p€љon€ѓc€ѓ niby czujne oko nad lasem, kt€ђry si€і ci€ѓgn€ѓ€љ wzd€љu€є kraw€іdzi doliny. Niemal dwa miesi€ѓce przebywali hobbici w domu Elronda, min€ѓ€љ listopad zabieraj€ѓc z sob€ѓ ostatnie "€ѕlady jesieni, a grudzie€ќ mia€љ si€і ju€є ku ko€ќcowi, kiedy zwiadowcy zacz€іli wreszcie €ѕci€ѓga€ј z powrotem. Jedni z nich dotarli na p€ђ€љnoc a€є powy€єej €їr€ђde€љ Szarej Wody na Wrzosowiska Etten; inni byli na zachodzie i z pomoc€ѓ Aragorna oraz Stra€єnik€ђw przeszperali okolic€і dolnego biegu tej rzeki a€є po Tharbad,gdzie P€ђ€љnocny Go€ѕciniec przecina j€ѓ pod ruinami miasta. Wielu uda€љo si€і na !wsch€ђd i po€љudnie; niekt€ђrzy z!nich przez g€ђry dostali si€і do Mrocznej Puszczy, paru za€ѕ wspi€і€љo si€і na prze€љ€іcz do "€їr€ђde€љ rzeki Gladden i zesz€љo po drugiej stronie do Dzikiej Krainy, by przez Pola Gladden dotrze€ј a€є do starej siedziby Radagasta w Rhosgobel. Radagasta jednak nie zastali i "wr€ђcili przez wysok€ѓ prze€љ€іcz zwan€ѓ Schodami Dimrilla. Synowie Elronda, Elladan i Elrohir, przybyli do domu ostatni; zaw€іdrowali daleko wzd€љu€є Srebrnej €y€љy do dziwnego kraju, lecz nikomu !pr€ђcz Elronda nie chcieli zda€ј sprawy z wynik€ђw podr€ђ€єy. Wys€љa€ќcy nigdzie nie widzieli je€їd€їc€ђw ani innych s€љug Nieprzyjaciela i nic o nich nie us€љyszeli. Nawet od or€љ€ђw z G€ђr Mglistych nie dowiedzieli si€і €єadnych nowin. O Gollumie s€љuch zagin€ѓ€љ. Wilki jednak nadal si€і gromadzi€љy i zapuszcza€љy na €љowy daleko w!g€ђr€і Wielkiej Rzeki. Woda tu€є za brodem wyrzuci€љa trzy martwe czarne rumaki. Na skalnych progach ni€єej odnaleziono trupy pi€іciu innych oraz d€љugi czarny !p€љaszcz, poci€іty i zgnieciony. Innych €ѕlad€ђw Czarnych Je€їd€їc€ђw nie wytropiono i nigdzie nie czu€љo si€і ich !obecno€ѕci. Mo€єna by pomy€ѕle€ј,!€єe znikn€іli z krain p€ђ€љnocy. - A wi€іc przynajmniej o o€ѕmiu spo€ѕr€ђd Dziewi€іciu dowiedzieli€ѕmy si€і czego€ѕ - rzek€љ Gandalf. - Nie nale€єy zbyt pochopnie wyci€ѓga€ј wniosk€ђw, s€ѓdz€і jednak, €єe !wolno nam €єywi€ј nadziej€і, i€є !Upiory Pier€ѕcienia rozpierzch€љy!si€і i ka€єdy na w€љasn€ѓ r€іk€і musia€љ wraca€ј jak m€ђg€љ do swego w€љadcy, do Mordoru, odarty z widomej pow€љoki i os€љab€љy. Je€єeli tak jest, zyskujemy troch€і czasu, nim wznowi€ѓ po€ѕcig. Nieprzyjaciel ma oczywi€ѕcie wi€іcej s€љug, lecz ci musieliby przew€іdrowa€јszmat drogi do granic !Rivendell, €єeby tu podj€ѓ€ј nasztrop. A je€єeli b€іdziemy ostro€єni, nie tak €љatwo go odnajd€ѓ. Lecz nie wolno nam zwleka€ј. Elrond wezwa€љ hobbit€ђw do siebie. Powa€єnie spojrza€љ Frodowi w oczy. !- Ju€є czas! - rzek€љ. - Je€єeli "Pier€ѕcie€ќ w og€ђle ma ruszy€ј w drog€і, nie mo€єna czeka€ј !d€љu€єej. Ci wszak€єe, kt€ђrzy z "nim p€ђjd€ѓ, nie powinni liczy€ј, €єe w tym zadaniu wesprze ich or€і€є albo si€љa. Musz€ѓ si€і zapu€ѕci€ј w kraj nieprzyjacielski, z dala od wszelkiej pomocy. Czy podtrzymujesz swoje przyrzeczenie i jeste€ѕ got€ђw nie€ѕ€ј Pier€ѕcie€ќ? !- Tak - odpar€љ Frodo. - P€ђjd€і wraz z Samem. - Nie mog€і ci wiele pom€ђc, nawet rad€ѓ - rzek€љ Elrond. - Nie umiem przewidzie€ј wszystkiego, co ci€і spotka w tej drodze, i nie wiem, w jaki !spos€ђb b€іdziesz m€ђg€љ wykona€ј swoje zadanie. Cie€ќ si€іgn€ѓ€љ ju€є podn€ђ€єy g€ђr i rozszerza si€і wci€ѓ€є docieraj€ѓc do brzeg€ђw Szarej Wody. A to, co!dzieje si€і w jego zasi€іgu, jestdla mnie nieprzeniknione. Spotkasz wielu wrog€ђw, jawnych i zamaskowanych, i to w chwili, gdy si€і najmniej b€іdziesz tego spodziewa€љ. Roze€ѕl€і go€ќc€ђw i w miar€і mo€єno€ѕci zawiadomi€і !wszystkich przyjaci€ђ€љ, kt€ђrychmam po €ѕwiecie. Lecz wsz€іdziewko€љo tyle jest teraz niebezpiecze€ќstw, €єe pewnie nie wszyscy moi wys€љannicy dotr€ѓ do celu, a niekt€ђrzy mo€єe nie zdo€љaj€ѓ ci€і wyprzedzi€ј. Dobior€і ci towarzyszy podr€ђ€єy, o ile !oczywi€ѕcie zgodz€ѓ si€і i€ѕ€ј z tob€ѓ i je€ѕli nic im nie przeszkodzi. Dru€єyna powinna by€ј nieliczna, bo ca€љa nadzieja w po€ѕpiechu i tajemnicy. Gdybym nawet rozporz€ѓdza€љ zbrojnym zast€іpem elf€ђw, jak za Dawnych Dni, nie przyda€љoby si€і to na wiele, przeciwnie, zbudzi€љoby tylko czujno€ѕ€ј pot€іg Mordoru. Towarzyszy Pier€ѕcienia b€іdzie dziewi€іciu: Dziewi€іciu Piechur€ђw przeciw Dziewi€іciu Je€їd€їcom. Z tob€ѓ i twoim wiernym s€љug€ѓ p€ђjdzie Gandalf, to bowiem b€іdzie Czarodzieja najwi€іksze dzie€љo, mo€єe nawet uwie€ќczenie trud€ђw ca€љego €єycia. Poza tym b€іd€ѓ w dru€єynie przedstawiciele wszystkich wolnych plemion €ѕwiata: elf€ђw,"krasnolud€ђw i ludzi. A wi€іc elf Legolas i krasnolud Gimli, syn Gloina. Obaj zgodzili si€і towarzyszy€ј ci przynajmniej do prze€љ€іczy w g€ђrach, a mo€єe i dalej. Z ludzi p€ђjdzie Aragorn, syn Arathorna, poniewa€є Pier€ѕcie€ќ Isildura jemu jest najbli€єszy. - Obie€єy€ѕwiat! - krzykn€ѓ€љ Frodo. - Tak - u€ѕmiechn€ѓ€љ si€і Aragorn. - Prosi€љem, by mi pozwolono zn€ђw biec w €ѕwiat z tob€ѓ, Frodo. - Sam bym cie o to prosi€љ - "rzek€љ Frodo - ale s€ѓdzi€љem, €єewybierasz si€і z Boromirem do Minas Tirith. - Wybieram si€і rzeczywi€ѕcie -!odpar€љ Aragorn. - Miecz, kt€ђry by€љ z€љamany, trzeba przeku€ј, nim rusz€і na wojn€і. Ale mamy wsp€ђln€ѓ drog€і przez kilkaset mil. Dlatego Boromir tak€єe przy€љ€ѓczy si€і do twojej dru€єyny. To cz€љowiek wielkiego m€іstwa. - Brakuje wi€іc dw€ђch jeszcze - powiedzia€љ Elrond. - Zastanowi€і si€і nad ich wyborem. Znajd€і z pewno€ѕci€ѓ w€ѕr€ђd moich domownik€ђw odpowiednich dla ciebie towarzyszy. - Ale€є wtedy dla nas zabrakniemiejsca! - krzykn€ѓ€љ z rozpacz€ѓ Pippin. - Nie chcemyzosta€ј, je€ѕli Frodo idzie. Chcemy i€ѕ€ј razem z nim! - Nie rozumiecie i nie wyobra€єacie sobie, czym b€іdzie ta wyprawa - rzek€љ Elrond. - Frodo tak€єe nie wie - odezwa€љ si€і Gandalf niespodziewanie staj€ѓc po stronie Pippina. - Nikt z nas jasno tego sobie nie wyobra€єa.Prawd€і powiedzia€љe€ѕ, Elrondzie: gdyby ci hobbici rozumieli niebezpiecze€ќstwo, nie mieliby odwagi wyruszy€ј przeciw niemu. Ale pragn€іliby i€ѕ€ј albo przynajmniej pragn€іliby mie€ј odwag€і, wstydziliby si€і i cierpieli. My€ѕl€і, Elrondzie, €єe w tej sprawie lepiej zawierzy€ј !szczerej przyja€їni ni€є wielkiejm€ѓdro€ѕci. Gdyby€ѕ nawet w€љ€ѓczy€љ do dru€єyny tak dostojnego elfa jak Glorfindel, nie m€ђg€љby on zdoby€ј Czarnej Wie€єy ani utorowa€ј drogi do Wielkiego Ognia si€љ€ѓ, kt€ђr€ѓ rozporz€ѓdza. - Wa€єkie to s€љowa - odpar€љ Elrond - lecz mam pewne w€ѓtpliwo€ѕci. Shire, jak si€і obawiam, mo€єe si€і znale€ї€ј w niebezpiecze€ќstwie. Zamierza€љem tych dw€ђch hobbit€ђw odes€љa€ј, €єeby ostrzegli swoich rodak€ђw i "przedsi€іwzi€іli €ѕrodki, zgodne zmiejscowymi obyczajami, by kraj zabezpieczy€ј. W ka€єdym razie m€љodszego z nich, Peregrina Tuka, zatrzymam. Serce we mnie si€і wzdraga przed my€ѕl€ѓ, by ten m€љodzik mia€љ i€ѕ€ј z wami. - A wi€іc zamknij mnie, Mistrzu, w wi€іzieniu albo zwi€ѓzanego w worku ode€ѕlij dodomu - zawo€љa€љ Pippin - bo uprzedzam ci€і, €єe pobiegn€і za dru€єyn€ѓ! - Niech€єe wi€іc b€іdzie twoja wola. P€ђjdziesz z Frodem - rzek€љ Elrond z westchnieniem. - Teraz mamy dziewi€іciu wybranych. Za tydzie€ќ dru€єynamusi wyruszy€ј. P€љatnerze elf€ђw przekuli na nowo miecz Elendila. Na ostrzuwyryli siedem gwiazd mi€іdzy ksi€і€єycem w nowiu a promienistym s€љo€ќcem, wok€ђ€љ za€ѕ mn€ђstwo znak€ђw runicznych, bo Aragorn, syn Arathorna, szed€љ walczy€ј na pogranicze Mordoru. Miecz, zn€ђw ca€љy, ja€ѕnia€љ pe€љnym blaskiem: w s€љo€ќcu rozb€љyskiwa€љ szkar€љatem, w po€ѕwiacie miesi€іcznej zimn€ѓ !biel€ѓ, a kling€і mia€љ ostr€ѓ i hartown€ѓ. Aragorn obdarzy€љ gonowym imieniem: Anduril - P€љomie€ќ Zachodu. Aragorn i Gandalf przechadzali si€і razemlub przesiadywali rozmawiaj€ѓc o podr€ђ€єy i niebezpiecze€ќstwach, kt€ђre wniej mogli spotka€ј; rozpatrywali te€є mapy, opatrzone wielu napisami i runami, oraz stare kroniki, zachowane w domu Elronda. Frodo niekiedy przebywa€љ z nimi, lecz zdawa€љ si€і we wszystkim na ich m€ѓdro€ѕ€ј i sp€іdza€љ mo€єliwie najwi€іcej czasu z Bilbem. W tych ostatnich dniach hobbici s€љuchali w kominkowej Sali r€ђ€єnych opowie€ѕci; tu !us€љyszeli mi€іdzy innymi ca€љ€ѓ histori€і Berena i pi€іknej Luthien, i Wielkiego Klejnotu. Za dnia wszak€єe, podczas gdy#Merry i Pippin kr€іcili si€і to tu,to tam, Froda i Sama mo€єna by€љo najcz€і€ѕciej zasta€ј w pokoiku Bilba. Stary hobbit czyta€љ im wybrane rozdzia€љy "swojej ksi€ѓ€єki (wci€ѓ€є jeszcze,jak si€і zdawa€љo, dalekiej od uko€ќczenia) albo urywki wierszy, niekiedy te€є robi€љ zapiski z przyg€ђd Froda. Rankiem ostatniego dnia, kiedy Frodo by€љ sam z Bilbem, stary hobbit wyci€ѓgn€ѓ€љ spod €љ€ђ€єka drewnian€ѓ skrzynk€і. "Podni€ђs€љ wieko i zacz€ѓ€љ w niej szpera€ј. - Oto tw€ђj miecz - !powiedzia€љ. - Ale jest z€љamany,jak wiesz. Wzi€ѓ€љem go na przechowanie, lecz zapomnia€љem spyta€ј p€љatnerzy, czy mog€ѓ go !naprawi€ј? Teraz ju€є za p€ђ€їno, przysz€љo mi wiec na my€ѕl, €єe !mo€єe by€ѕ chcia€љ mie€ј ten, co? I wyj€ѓ€љ ze skrzynki mieczyk w starej, wytartej sk€ђrzanej pochwie. Doby€љ go z pochwy, przetar€љ polerowane, dobrze utrzymane ostrze, kt€ђre za€ѕwieci€љo niespodzianie zimnym blaskiem. Frodo przyj€ѓ€љ dar z wdzi€іczno€ѕci€ѓ. - Mam tu co€ѕ jeszcze - powiedzia€љ Bilbo wyjmuj€ѓc !zawini€ѓtko, kt€ђre zdawa€љo si€іbardzo ci€і€єkie w stosunku do swych ma€љych rozmiar€ђw. Rozwin€ѓ€љ kilka zwoj€ђw starego#sukna i podni€ђs€љ w g€ђr€і ma€љ€ѓ kolczug€і sporz€ѓdzon€ѓ z g€іstoplecionej siatki, gi€іtkiej niemal jak p€љ€ђtno, lecz $twardszej ni€їli stal. L€ѕni€љa nibysrebro w ksi€і€єycowej po€ѕwiacie, a wysadzana by€љa drogimi kamieniami. By€љ do niejtak€єe pas z pere€љ i kryszta€љ€ђw. - Pi€іkna, prawda? - spyta€љ Bilbo obracaj€ѓc kolczug€і pod "€ѕwiat€љo. - I bardzo u€єyteczna. To moja krasnoludzka zbroja, dar Thorina. Odebra€љem j€ѓ z muzeum w Michel Delving przedopuszczeniem domu i zapakowa€љem mi€іdzy baga€єe. Wzi€ѓ€љem z sob€ѓ wszystkie pami€ѓtki z wyprawy, z !wyj€ѓtkiem Pier€ѕcienia. Ale nie spodziewa€љem si€і, bym mia€љ !sposobno€ѕ€ј u€єywa€ј kolczugi, ateraz nie jest mi ju€є wcale potrzebna, chyba na to, €єeby czasem oczy nacieszy€ј. Nosz€ѓc j€ѓ, nie czuje si€і niemal ci€і€єaru. "- Wygl€ѓda€љbym w tym... my€ѕl€і, €єe wygl€ѓda€љbym nieco dziwacznie - rzek€љ Frodo. - To samo i ja m€ђwi€љem - powiedzia€љ Bilbo. - Ale nie przejmuj si€і wygl€ѓdem. Mo€єeszzreszt€ѓ nosi€ј kolczug€і pod !wierzchnim ubraniem... S€љuchaj! Powiem ci co€ѕ, ale niech to zostanie mi€іdzy nami. B€іd€і o wiele spokojniejszy wiedz€ѓc, €єe nosisz t€і zbroj€і. Mam !wra€єenie, €єe od niej odbi€љyby si€і nawet sztylety Czarnych !Je€їd€їc€ђw - doda€љ €ѕciszaj€ѓc g€љos. - Dobrze wi€іc, wezm€і j€ѓ - odpar€љ Frodo. Bilbo sam ubra€љ go w kolczug€і i zawiesi€љ mu €€ѓde€љko u pasa. Potem Frodo w€љo€єy€љ na to wszystko swoje stare, zniszczone spodnie, bluz€і i kurtk€і. - Wygl€ѓdasz jak ka€єdy hobbit - rzek€љ Bilbo. - Ale jest w "tobie co€ѕ wi€іcej, ni€єby si€і z pozoru wydawa€љo. Niech ci szcz€і€ѕcie sprzyja! Odwr€ђci€љ "si€і i patrz€ѓc w okno usi€љowa€љ zanuci€ј jak€ѓ€ѕ melodi€і. - Brak mi s€љ€ђw, €єeby ci !podzi€іkowa€ј, ja by nale€єa€љo, za te dary i za wszystkie lata dobroci dla mnie - powiedzia€љ Frodo. !- Nawet nie pr€ђbuj! - zawo€љa€љ stary hobbit i okr€іciwszy si€і na pi€іcie trzepn€ѓ€љ Froda po €љopatce. - Aj! - krzykn€ѓ€љ. - Teraz jeste€ѕ za twardy na takie karesy. No, ale to ju€є tak jest: hobbici musz€ѓ si€і trzyma€ј razem, a Bagginsowie tym bardziej. Nie wymagam od ciebie w zamian niczego, !pr€ђcz ostro€єno€ѕci. Uwa€єaj na #siebie i staraj si€і przywie€ї€ј z podr€ђ€єy jak najwi€іcej nowin, a tak€єe zapami€іtaj wszystkie stare pie€ѕni i legendy, jakie pos€љyszysz. B€іd€і pracowa€љ usilnie, €єeby sko€ќczy€ј #ksi€ѓ€єk€і, nim wr€ђcisz. Ch€іtnie bym napisa€љ drugi tom, je€єeli po€єyj€і. "Urwa€љ i zn€ђw odwr€ђci€љ si€і do okna €ѕpiewaj€ѓc p€ђ€љg€љosem: Siedz€і przy ogniu i dumam O tym, w co pami€і€ј bogata. O kwiatkach polnych, motylach W dawnych, minionych latach. O listkach €є€ђ€љtych i nitkach Jesiennych, lekkich paj€іczyn. O mg€љach, o s€љo€ќcu, o wietrze, $Co w€љos na g€љowie mi pi€іtrzy€љ...Siedz€і przy ogniu i dumam - Czy te€є tu b€іdzie inaczej, Gdy zima przyjdzie bez wiosny- I czy to kiedy zobacz€і. Bo€ј rzeczy wiele jest w €ѕwiecie, A jam ich widzia€љ niewiele... Na przyk€љad w lesie co wiosny Coraz to inna jest ziele€ќ. Siedz€і przy ogniu i dumam O dawnych i przysz€љych ludach- I wiem - €ѕwiat nowy zobacz€ѓ, A mnie si€і to ju€є nie uda. Lecz c€ђ€є... wci€ѓ€є siedz€і i my€ѕl€і O czasach, kt€ђre ju€є przesz€љy... S€љucham znajomych mi krok€ђw I g€љos€ђw s€љucham zamierzch€љych. By€љ zimny, szary dzie€ќ pod koniec grudnia. Wschodni wiatrszarpa€љ nagimi ga€љ€іziami drzew i sycza€љ w€ѕr€ђd czarnychsosen na zboczach g€ђr. Postrz€іpione ciemne chmury p€љyn€і€љy nisko po niebie. Gdy zapad€љ wczesny, smutny zmierzch, dru€єyna stan€і€љa w pogotowiu do drogi. Mieli ruszy€ј o zmroku, bo Elrond #radzi€љ porusza€ј si€і pod os€љon€ѓnocy, dop€ђki nie znajd€ѓ si€і daleko od Rivendell. - Trzeba si€і wystrzega€ј oczu !mnogich s€љug Saurona - m€ђwi€љ. - Niew€ѓtpliwie ju€є us€љysza€љ !wie€ѕ€ј o pora€єce je€їd€їc€ђw i kipi gniewem. Wkr€ђtce chmara jego szpieg€ђw na nogach i skrzyd€љach pospieszy ku p€ђ€љnocy. Nawet nieba musicie si€і strzec w tej podr€ђ€єy. Dru€єyna nie wzi€і€љa z sob€ѓ wiele or€і€єa, bo nadziej€і pok€љadano w tajno€ѕci wyprawy, nie w czynach bojowych. Aragorn przypasa€љ Andurila, lecz poza nim nie $bra€љ €єadnej innej broni; w€љo€єy€љna drog€і rdzawozielone i brunatne ubranie Stra€єnik€ђw pustkowi. Boromir mia€љ d€љugi miecz, z kszta€љtu podobny do Andurila, lecz nie tak staro€єytny, tarcz€і i r€ђg rycerski. - G€љo€ѕno i czysto gra on po dolinach i g€ђrach - rzek€љ - a na jego d€їwi€іk niech umykaj€ѓwrogowie Gondoru! "Przytkn€ѓ€љ r€ђg do ust i zad€ѓ€љ !we€ќ, a€є echo ponios€љo si€і od ska€љy do ska€љy i kto €єyw w Rivendell zerwa€љ si€і na nogi. - Nie b€ѓd€ї zbyt skory do grania na tym rogu, Boromirze - powiedzia€љ Elrond - p€ђki zn€ђw nie staniesz u granic swojej ojczyzny lub nie znajdziesz si€і w ci€і€єkiej potrzebie. - Mo€єe i dobrze radzisz - odpar€љ Boromir - ale ja zawszeg€љosem rogu oznajmiam, €єe wyruszam w drog€і, a cho€јbym musia€љ potem przemyka€ј w€ѕr€ђd ciemno€ѕci, nie chc€і zaczyna€ј wyprawy milczkiem jak nocny z€љodziej. Tylko krasnolud Gimli jawnie obnosi€љ kr€ђtk€ѓ, stalow€ѓ kolczug€і, bo jego plemi€і lekcesobie wa€єy wszelkie pozory. Zapas mia€љ zatkni€іty top€ђr o szerokim ostrzu. Legolas zaopatrzy€љ si€і w €љuk i ko€љczan, a u pasa zawiesi€љ #d€љugi, bia€љy n€ђ€є. Dwaj m€љodzi hobbici uzbroili si€і w miecze, zabrane z Kurhanu. Frodo wszak€єe nie mia€љ nic pr€ђcz !€€ѓde€љka, a zbroj€і, zgodnie z €єyczeniem Bilba, ukrywa€љ pod ubraniem. Gandalf mia€љ swoj€ѓ r€ђ€єd€єk€і, lecz do boku przypasa€љ miecz elf€ђw, zwany !Glamdringiem, bli€їniaczy or€і€є Orkrista, spoczywaj€ѓcego na piersi Thorina pod Samotn€ѓ G€ђr€ѓ. Wszystkich Elrond zaopatrzy€љ hojnie w grub€ѓ, ciep€љ€ѓ odzie€є, w kurty i p€љaszcze podbite futrem. Zapasami €єywno€ѕci, ubraniami na zmian€і, kocami i wszelakimsprz€іtem objuczono kucyka, aby€љ to ten sam nieszcz€іsny zwierzak, kt€ђrego hobbici !kupili w Bree. Par€і miesi€іcy w Rivendell odmieni€љo go nad #podziw: sier€ѕ€ј na nim l€ѕni€љa i zdawa€љ si€і tryska€ј !m€љodzie€ќcz€ѓ energi€ѓ. Zabrano go na usilne nalegania Sama, $kt€ђry twierdzi€љ, €єe Bill (bo tak !nazwa€љ kuca) zat€іskni€љby si€і na €ѕmier€ј, gdyby go zostawiono. - Ten zwierzak prawie ju€є umie m€ђwi€ј - powiedzia€љ. - €eby jeszcze par€і tygodni tu !poby€љ, zagada€љby z pewno€ѕci€ѓ.!Spojrza€љ na mnie, jakby m€ђwi€љ,i to wcale nie mniej wyra€їnie "ni€є pan Pippin: €њJe€єeli mnie z sob€ѓ nie we€їmiesz, m€ђj Samie,ie ksi€і€єyc p€іcznia€љ na. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПB5p cПi6p - c"j7U c…j8ђ! cшj9 -Щ cKk:г7ЙFЎkpobiegn€і za wami nie pytaj€ѓc o pozwolenie€ћ. !Tak wi€іc Bill wzi€ѓ€љ udzia€љ w wyprawie w roli tragarza, a mimo to on jeden z ca€љej kompanii nie mia€љ markotnej miny. !Po€єegnali si€і ju€є z Elrondem wwielkiej Sali Kominkowej i teraz czekali tylko na Gandalfa, kt€ђry nie wyszed€љ jeszcze przed dom. Z otwartych drzwi bi€љ blask ogniska, okna ja€ѕnia€љy €љagodnym €ѕwiat€љem. Bilbo otulony p€љaszczem sta€љ w progu obok Froda. Aragorn !siedzia€љ z g€љow€ѓ zwieszon€ѓ na kolana; tylko Elrond wiedzia€љ, co Obie€єy€ѕwiat prze€єywa w tej chwili. Sylwetki pozosta€љych uczestnik€ђw wyprawy ledwie majaczy€љy w mroku. Sam stan€ѓ€љ przy kucu i cmokaj€ѓc wpatrywa€љ si€і w ciemno€ѕci, z kt€ђrych dochodzi€љ szum rzeki pluszcz€ѓcej na kamieniach. Nie!czu€љ w tej chwili wcale €є€ѓdzy przyg€ђd w sercu. - Billu, m€ђj zuchu - rzek€љ. - Nie powiniene€ѕ by€љ napiera€ј si€і tej podr€ђ€єy. Mog€љe€ѕ tu zosta€ј i pa€ѕ€ј si€і najprzedniejszym siankiem a€є do nowej trawy. Bill machn€ѓ€љ ogonem i nic na to nie odpowiedzia€љ. Sam poprawi€љ worek na swoich plecach i zastanawiaj€ѓc si€і z niepokojem, czy czego€ѕ nie pomin€ѓ€љ, zacz€ѓ€љ sobie w duchu przypomina€ј wszystkie rzeczy, kt€ђre do worka wpakowa€љ: skarb najwa€єniejszy - sprz€іt !kuchenny; ma€љ€ѓ puszk€і z sol€ѓ,z kt€ђr€ѓ si€і nie rozstawa€љ, nape€љniaj€ѓc j€ѓ przy ka€єdej sposobno€ѕci; zapas ziela fajkowego spory - ale pewnie jeszcze nie wystarczaj€ѓcy; krzesiwo i hubk€ѓ; bielizn€ѓ $p€љ€ђcienn€ѓ i ciep€љ€ѓ we€љnian€ѓ; rozmaite drobiazgi pana Froda,!o kt€ђrych Frodo nie pami€іta€љ, a kt€ђre Sam wetkn€ѓ€љ mi€іdzy w€љasne manatki, by we w€љa€ѕciwej chwili z tryumfem wyci€ѓgn€ѓ€ј. Wszystko to po kolei i w my€ѕli wyliczy€љ. - Lina! - mrukn€ѓ€љ. - Nie wzi€ѓ€љem liny. A jeszcze wczoraj wieczorem m€ђwi€љem sobie: €њsamie, czy nie uwa€єasz, €єe przyda€љby si€і kawa€љek liny? Je€єeli jej nie !we€їmiesz, ani chybi oka€єe si€і potrzebna€ћ. No, b€іdzie potrzebna na pewno. Teraz ju€єpo ni€ѓ nie wr€ђc€і. W tym momencie zjawi€љ si€і Elrond z Gandalfem i przywo€љa€љca€љ€ѓ kompani€і. - Oto moje ostatnie s€љowo - rzek€љ cichym g€љosem. - Powiernik Pier€ѕcienia rusza na poszukiwanie G€ђry Przeznaczenia. Na nim jednym spoczywa odpowiedzialno€ѕ€ј: nie wolno mu Pier€ѕcienia odrzuci€ј ani wyda€ј w r€іce Nieprzyjaciela czy kt€ђrego€ѕ z "jego s€љug, nie wolno dopu€ѕci€ј, aby ktokolwiek bodaj dotkn€ѓ€љ Pier€ѕcienia, chyba kt€ђry€ѕ z !cz€љonk€ђw dru€єyny i Rady, ale ito tylko w ostatecznej potrzebie. Wy wszyscy towarzyszycie powiernikowi ochotniczo, by mu dopom€ђc. Macie prawo wycofa€ј si€і lub "zawr€ђci€ј z drogi, lub skr€іci€ј "na inne €ѕcie€єki, je€єeli nadarzy"si€і mo€єliwo€ѕ€ј. Im dalej z nim p€ђjdziecie, tym trudniej b€іdzie si€і cofn€ѓ€ј. Lecz nie wi€ѓ€єe was przysi€іga ani obietnica, nie jeste€ѕcie obowi€ѓzani i€ѕ€ј dalej, ni€є zechcecie. Nie zmierzyli€ѕcie jeszcze bowiem m€іstwa swoich serc i nie mo€єecie przewidzie€ј, co ka€єdego z was spotka w tej w€іdr€ђwce. - Przeniewierc€ѓ jest, kto porzuca towarzyszy, gdy ciemno€ѕci zast€іpuj€ѓ drog€і - odezwa€љ si€і Gimli. - Mo€єe - odpowiedzia€љ Elrond - lecz niech nie €ѕlubuje przebrn€ѓ€ј przez ciemno€ѕci nocy, kto nie widzia€љ jeszcze nawet zmroku. - Przysi€іga utwierdzi€љaby chwiejne serca - rzek€љ Gimli. - Albo te€є by je z€љama€љa - odpar€љ Elrond. - Nie patrzcie zbyt daleko przed siebie! Ruszajcie z otuch€ѓ w sercach!Bywajcie zdrowi, niech "b€љogos€љawie€ќstwo elf€ђw, ludzi i wszystkich wolnych istot b€іdzie wci€ѓ€є z wami. Oby gwiazdy €ѕwieci€љy wam w twarze! !- Szcz€і€ѕliwej... szcz€і€ѕliwej drogi! - krzykn€ѓ€љ Bilbo dzwoni€ѓc z zimna z€іbami. - Nie przypuszczam, €єeby€ѕ znalaz€љ czas na prowadzenie dziennika podr€ђ€єy, m€ђj Frodo kochany, ale spodziewam si€і dok€љadnego sprawozdania po powrocie. Nie ka€є mi za d€љugo czeka€ј! Bywaj zdr€ђw! Wielu domownik€ђw Elronda, stoj€ѓcych w cieniu, €єegna€љo odchodz€ѓcych i szeptem #€єyczy€љo im szcz€і€ѕcia. Nie by€љo!€ѕmiechu ani pie€ѕni, ani muzyki.Wreszcie dru€єyna ruszy€љa cicho wsi€ѓkaj€ѓc w mrok. Przebyli most i z wolna zacz€іlisi€і wspina€ј d€љug€ѓ, strom€ѓ €ѕcie€єk€ѓ na €ѕcian€і jaru !Rivendell, a€є stan€іli w ko€ќcu na wy€єynie stepowej, gdzie #wiatr szele€ѕci€љ w€ѕr€ђd wrzos€ђw.Raz jeszcze spojrzeli na ostatni przyjazny dom migoc€ѓcy w dole €ѕwiat€љami, a potem zanurzyli si€і w noc. Przy Brodzie Bruinen opu€ѕcili go€ѕciniec i skr€іcaj€ѓc ku po€љudniowi weszli na w€ѓskie $dr€ђ€єki wij€ѓce si€і przez falist€ѓ"okolic€і. Zale€єa€љo im na tym, byjak najd€љu€єej trzyma€ј si€і zachodniej strony g€ђr. Teren by€љ tu bardziej wyboisty i ja€љowy ni€є w zielonej dolinie Wielkiej Rzeki p€љyn€ѓcej za €ѕcian€ѓ g€ђrsk€ѓ przez Dzik€ѓ Krain€і, tote€є marsz t€іdy musia€љ by€ј powolny; mieli jednak nadziej€і, €єe w ten spos€ђb unikn€ѓ ciekawych a nieprzyjaznych oczu. SzpiedzySaurona rzadko zapuszczali si€іna te pustkowia, a €ѕcie€єek tutejszych nie zna€љ prawie nikt pr€ђcz mieszka€ќc€ђw Rivendell. Gandalf szed€љ na czele wraz z Aragornem, kt€ђry nawet po ciemku orientowa€љ si€і w okolicy doskonale. Reszta dru€єyny pod€ѓ€єa€љa za nim g€іsiego, a Legolas, obdarzony bystrym wzrokiem, zamyka€љ poch€ђd jako tylna stra€є. "Pierwsza cz€і€ѕ€ј podr€ђ€єy by€љa !bardzo uci€ѓ€єliwa i Frodo ma€љo co z niej zapami€іta€љ pr€ђcz zimna i wichru. Przez wiele bezs€љonecznych dni lodowaty podmuch d€ѓ€љ od g€ђr na wschodzie i okaza€љo si€і, €єe nie ma p€љaszcza, przez kt€ђry by si€і nie przebija€љy jego natr€іtne palce. W€іdrowcom mimo dobrych podr€ђ€єnych ubra€ќ niecz€іsto udawa€љo si€і zagrza€ј, czy to w marszu, czyto na popasie. Sypiali ma€љo w tylko w ci€ѓgu popo€љudniowych godzin przycupn€ѓwszy w jakiej€ѕ rozpadlinie albo kryj€ѓc si€і w€ѕr€ђd chaszczy tarniny, kt€ђratu ros€љa g€іstymi k€іpami. P€ђ€їnym popo€љudniem wartownik budzi€љ towarzyszy izjadali obiad, zwykle zimny i niezbyt pokrzepiaj€ѓcy, bo rzadko odwa€єali si€і na rozniecanie ogniska. Wieczorem ruszali zn€ђw w drog€і wybieraj€ѓc €ѕcie€єki wiod€ѓce mo€єliwie najpro€ѕciej na po€љudnie. Zrazu wydawa€љo si€і hobbitom, €єe chocia€є maszeruj€ѓ wytrwale, a€є do ostatecznego "zm€іczenia, pe€љzn€ѓ jak €ѕlimaki i nigdy nigdzie nie dotr€ѓ. Co dzie€ќ ogl€ѓdali krajobraz taki sam jak poprzedniego dnia. A !jednak g€ђry wci€ѓ€є si€і ku nim przybli€єa€љy. Na po€љudnie od Rivendell €љa€ќcuch g€ђrski spi€іtrza€љ si€і coraz wy€єej i zagina€љ ku zachodowi, u st€ђp g€љ€ђwnego masywu rozsypane by€љy szeroko nagie wzg€ђrza i g€љ€іbokie jary, w kt€ђrych pieni€љy si€і bystre potoki. $Nieliczne €ѕcie€єki bieg€љy kr€іto icz€іsto urywa€љy si€і na kraw€іdzi urwiska albo zdradzieckiego bagna. W€іdrowali tak przez dwa tygodnie, gdy nagle pogoda si€іzmieni€љa. Wiatr ucich€љ, a potem zn€ђw dmuchn€ѓ€љ, lecz teraz w stron€і po€љudnia. Mkn€ѓce po niebie chmury podnios€љy si€і wy€єej i "rozpierzch€љy, wyjrza€љo s€љo€ќce, blade i jasne. Po d€љugiej nocy nu€є€ѓcego marszu €ѕwit ich "ogarn€ѓ€љ zimny i czysty. Stan€іlina niskiej grani zwie€ќczonej k€іp€ѓ s€іdziwych kolczoli€ѕci, kt€ђrych szarozielone pnie wygl€ѓda€љy tak, jakby je wykuto z okolicznych ska€љ. Ciemne li€ѕcie b€љyszcza€љy, a jagody p€љon€і€љy szkar€љatem w promieniach €ѕwitu. Dalej ku po€љudniowi Frodo widzia€љ omglon€ѓ €ѕcian€і wynios€љych g€ђr, jak gdyby zagradzaj€ѓc€ѓ drog€і, kt€ђr€ѓ sobie wytkn€і€љa dru€єyna. W lewej cz€і€ѕci tego €љa€ќcucha wystrzela€љy trzy szczyty. Najwy€єszy i zarazem !najbli€єszy, ubielony €ѕniegiem, !stercza€љ na kszta€љt z€іba; jego$wielk€ѓ, nag€ѓ p€ђ€љnocn€ѓ €ѕcian€і zalega€љ jeszcze cie€ќ, ale tam gdzie ju€є si€іga€љy uko€ѕne "promienie s€љo€ќca, jarzy€љa si€і czerwono. Gandalf u boku Froda patrza€љ tak€єe os€љaniaj€ѓc oczy d€љoni€ѓ. - Uszli€ѕmy spory kawa€љ drogi -rzek€љ. - Jeste€ѕmy na granicy kraju, kt€ђry ludzie nazywaj€ѓ Hollinem. Mieszka€љ tu mn€ђstwo elf€ђw za dawnych, szcz€і€ѕliwych czas€ђw, kiedy nazwa tego kraju brzmia€љa inaczej: Eregion. Posun€іli€ѕmy !si€і o czterdzie€ѕci pi€і€ј staj lotu ptaka, jakkolwiek nogi nasze przemierzy€љy znacznie wi€іcej. dalej teren i klimat b€іd€ѓ €љaskawsze, lecz mo€єe tym bardziej niebezpieczne. - Mniejsza o to, w ka€єdym razie mi€љo zobaczy€ј tak "pi€іkny wsch€ђd s€љo€ќca - rzek€љ Frodo odrzucaj€ѓc kaptur i wystawiaj€ѓc twarz na blask ranka. - Ale teraz g€ђry s€ѓ przed nami- zauwa€єy€љ Pippin. - Widocznie w ci€ѓgu nocy skr€іcili€ѕmy na wsch€ђd. - Nie - odpar€љ Gandalf. - Po prostu w czystym powietrzu dalej si€іgamy wzrokiem. Za tymi trzema szczytami !€љa€ќcuch wygina si€і €љukiem ku po€љudnio-zachodowi. W domu Elronda by€љo mn€ђstwo map, alepewnie nigdy nie przysz€љo ci do g€љowy, €єeby im si€і przyjrze€ј. - Owszem, czasem je "ogl€ѓda€љem - rzek€љ Pippin. - Nicjednak nie pami€іtam. Frodo mado takich spraw wi€іcej zdolno€ѕci. - Mnie mapy nie potrzebne - odezwa€љ si€і Gimli, kt€ђry "zbli€єy€љ si€і wraz z Legolasem i patrzy€љ teraz przed siebie z dziwnym b€љyskiem w g€љ€іbi oczu. - To kraj, w kt€ђrym przed wiekami pracowali ojcowie nasi, obraz tych g€ђr wykuli€ѕmy w metalu i w kamieniu na wielu naszych dzie€љach i upami€іtnili€ѕmy w wielu pie€ѕniach i legendach. Widujemy je, wystrzelaj€ѓce pod niebo, w naszych snach. To Baraz, Zirak i Shathur. Na jawie widzia€љem je tylko raz w €єyciu, znam jednak ich kszta€љty i nazwy, pod nimi bowiem le€єy Khazad-dum, stolica krasnolud€ђw - dzi€ѕ nazwana Czarnym Szybem, a w!j€іzyku elf€ђw - Mori€ѓ. Oto stoiBarazinbar, Czerwony R€ђg, okrutny Karadhras; za nimi szczyty: Srebrny i Chmurny - Kelebdil Bia€љy i Fanuidhol Szary, kt€ђry po swojemu nazywamy Zirak-zigil, i Bundushathur. Tu G€ђry Mgliste rozszczepiaj€ѓ si€і, a mi€іdzy ich ramionami le€єy g€љ€іboko w cieniu Dolina Dimrilla, przez elfy nazywana Nanduhirion. - W€љa€ѕnie do tej doliny zmierzamy - powiedzia€љ Gandalf. - Je€єeli wejdziemy naprze€љ€іcz, zwan€ѓ Bram€ѓ Czerwonego Rogu, a znajduj€ѓc€ѓ si€і poni€єej przeciwleg€љej €ѕciany Karadhrasu, zejdziemy potem !Schodami Dimrilla w g€љ€ѓb dolinykrasnolud€ђw. Jest tam Zwierciadlane Jezioro, i tam te€є z lodowatych €єr€ђde€љ tryska Srebrna €y€љa. - Ciemne s€ѓ wody Kheled-zaram - rzek€љ Gimli. - Zimne s€ѓ €їr€ђd€љa Kibil-nala. Serce we mnie dr€єy na my€ѕl, #€єe mo€єe wkr€ђtce ju€є je ujrz€і. - Oby€ѕ nacieszy€љ oczy ich widokiem, zacny krasnoludzie - rzek€љ Gandalf. - Cokolwiek wszak€єe zrobisz, my nie m9o€єemy d€љugo bawi€ј w owej dolinie. Trzeba nam spieszy€ј z biegiem Srebrnej €y€љy do tajemnych las€ђw, a przez nie ku Wielkiej Rzece, potem za€ѕ...- Gandalf urwa€љ. - No, c€ђ€є potem? - spyta€љ Merry. - Potem do celu podr€ђ€єy, ostatecznie - do celu! - odpar€љGandalf. - Nie mo€єna patrze€ј za daleko przed siebie. Cieszmy si€і, €єe pierwszy etap $przebyli€ѕmy szcz€і€ѕliwie. My€ѕl€і,€єe tu odpoczniemy nie tylko przez dzie€ќ ca€љy, ale tak€єe przez noc. W Hollinie powietrze jest czyste. Si€љa z€љego potrzeba, aby kraj, w kt€ђrym ongi mieszka€љy elfy, zapomnia€љ o nich. - To prawda - rzek€љ Legolas. - Elfy tutejsze by€љy jednak obcej nam rasy, nie z le€ѕnego rodu, a drzewa i trawa ju€є o nich nie pami€іtaj€ѓ. Tylko ja %s€љysz€і skarg€і kamieni: €њZ g€љ€іbinas dobywali, pi€іknie nas "rze€їbili, wysoko z nas pi€іtrzylimury, ale odeszli€ћ. Elfy odesz€љy. Dawno, dawno temu pod€ѓ€єy€љy ku przystaniom. Tego ranka rozniecili ognisko w g€љ€іbokiej rozpadlinie os€љoni€іtej g€ѓszczem kolczoli€ѕci, a posi€љek - nie wiedzie€ј: wieczerza czy €ѕniadanie? - up€љyn€ѓ€љ tak weso€љo, jak nigdy jeszcze od pocz€ѓtku marszu. Nie kwapili si€і potem do snu, bo mieli "nadziej€і przespa€ј ca€љ€ѓ noc, i nie zamierzali wyrusza€ј w dalsz€ѓ drog€і przed wieczorem nast€іpnego dnia. Tylko Aragorn!by€љ milcz€ѓcy i niespokojny. Po chwili od€љ€ѓczywszy si€і od kompanii wyszed€љ na gra€ќ. Stan€ѓ€љ tu w cieniu drzewa "rozgl€ѓdaj€ѓc si€і na po€љudnie i zach€ђd, a g€љow€і wychyli€љ, jakby nas€љuchiwa€љ. Wr€ђci€љ potem na kraw€іd€ї rozpadliny i!spojrza€љ z g€ђry na €ѕmiej€ѓc€ѓ si€і i rozgadan€ѓ gromadk€і. !- Co si€і sta€љo, Obiezy€ѕwiacie?- zawo€љa€љ Merry. - Czego szukasz? Mo€єe ci brak wschodniego wiatru? - Nie - odpar€љ Aragorn. - Czego€ѕ jednak rzeczywi€ѕcie mibrak. Bywa€љem w Hollinie o r€ђ€єnych porach roku. Nie mieszkaj€ѓ tu dzisiaj ani elfy, ani ludzie, lecz przecie€є dawniej €єy€љy w tych stronach r€ђ€єne stworzenia, a przede wszystkim du€єo ptak€ђw. Terazjednak nie s€љycha€ј €єadnych g€љos€ђw pr€ђcz waszych. Tego jestem pewien. Na wiele mil wko€љo panuje cisza, a wasze g€љosy echem dudni€ѓ pod ziemi€ѓ. Nie mog€і tego zrozumie€ј. Gandalf nagle z zainteresowaniem podni€ђs€љ g€љow€і. - Jak my€ѕlisz, dlaczego tak jest? - spyta€љ. - Czy podejrzewasz jaki€ѕ inny pow€ђdni€є zdumienie na widok czterech hobbit€ђw, nie m€ђwi€ѓc ju€є o reszcie towarzystwa, w miejscu, gdzierzadko si€і kogo€ѕ widuje i s€љyszy? - Mam nadziej€і, €єe tylko w tym le€єy przyczyna - rzek€љ Aragorn. - Ale wyczuwam #jakie€ѕ napi€іcie i l€іk, kt€ђrych tu nigdy przedtem nie zazna€љem. - To znaczy, ze trzeba zachowa€ј wi€іcej ostro€єno€ѕci - powiedzia€љ Gandalf. - Skoro si€і ma w kompanii Stra€єnika, nale€єy go s€љucha€ј, tym bardziej, kiedy tym Stra€єnikiem jest Aragorn. Nie b€іdziemy ju€є g€љo€ѕno gada€ј, po€љo€єymy si€і cicho spa€ј i wystawimy wart€і. Pierwsza wachta przypad€љa Samowi, lecz Aragorn czuwa€љ !razem z nim. Inni posn€іli. Ciszazaleg€љa tak wielka, €єe nawet Sam j€ѓ wyczuwa€љ. S€љycha€ј by€љo wyra€їnie oddechy €ѕpi€ѓcych. Ka€єde machni€іcie ogona, ka€єde przest€ѓpienie kopyt kuca rozlega€љo si€і "g€љo€ѕno. Sam s€љysza€љ nawet, jakprzy ka€єdym ruchu trzeszcza€љo mu w stawach. Otacza€љa ich g€љucha cisza, a nad €ѕwiatem rozpi€іte by€љo pogodne niebo, po kt€ђrym s€љo€ќce wznosi€љo si€і od wschodu. Daleko na po€љudniu ukaza€љa si€і czarna plamka i %ros€љa zbli€єaj€ѓc si€і ku p€ђ€љnocy niby dym niesiony wiatrem. - Co to jest? Nie wygl€ѓda na chmur€і - szepn€ѓ€љ Sam do Aragorna. tamten nie odpowiedzia€љ, z napi€іciem wpatruj€ѓc si€і w niebo. Lecz pochwili Sam bez jego pomocy zrozumia€љ, co si€і zbli€єa od po€љudnia. Chmary ptactwa lecia€љy bardzo szybko, !zatacza€љy ko€љa, kr€ѓ€єy€љy nad okolic€ѓ, jakby czego€ѕ %szukaj€ѓc. A wci€ѓ€є zbli€єa€љy si€і do nich. - K€љad€ї si€і na ziemi i ani drgnij! - sykn€ѓ€љ Aragorn wci€ѓgaj€ѓc Sama w cie€ќ kolczoli€ѕcia, bo jeden pu€љk ptasi od€љ€ѓczy€љ si€і nagle od g€љ€ђwnego trzonu armii i niskim lotem p€іdzi€љ wprost na gra€ќ. Samowi wyda€љo si€і, €єe to jaka€ѕ odmiana niezwykle du€єych wron. Kiedy przelatywa€љy nad g€љowami w€іdrowc€ђw, tak zbit€ѓ gromad€ѓ, €єe czarny cie€ќ !przebieg€љ ich €ѕladem po ziemi, rozleg€љo si€і pojedyncze ochryp€љe krakanie. Dopiero gdy znik€љy w oddali, na p€ђ€љnocy i na zachodzie, a niebo zn€ђw si€і rozja€ѕni€љo, Aragorn wsta€љ. Zaraz te€є poskoczy€љ budzi€ј Gandalfa. - Zast€іpy czarnych wron lataj€ѓ nad okolic€ѓ mi€іdzy g€ђrami a Szar€ѓ Wod€ѓ - powiedzia€љ Czarodziejowi. - Przelecia€љy w€љa€ѕnie nad Hollinem. Ptaki nietutejsze, krebainy z Fangornu i Dunlandu. Nie wiem, co to znaczy. Mo€єe gdzie€ѕ na po€љudniu wybuch€љy jakie€ѕ niepokoje i wrony uciekaj€ѓ przed nimi; ale my€ѕl€і, €єe raczej lec€ѓ na przeszpiegi. !Dostrzeg€љem te€є wiele soko€љ€ђwwysoko na niebie. S€ѓdz€і, €єe !powinni€ѕmy st€ѓd odej€ѕ€ј dzi€ѕ wieczorem. Powietrze Hollinu !ju€є nam nie s€љu€єy: to miejsce jest €ѕledzone. - W takim razie Brama Czerwonego Rogu jest r€ђwnie€єpod obserwacj€ѓ - rzek€љ Gandalf - a jak przez ni€ѓ przej€ѕ€ј niepostrze€єenie, nie mam poj€іcia. Co do twojej rady, by wyruszy€ј st€ѓd co pr€іdzej po zmierzchu, to niestety, masz s€љuszno€ѕ€ј. - Szcz€і€ѕciem nasze ognisko ma€љo dymi i zd€ѓ€єy€љo przygasn€ѓ€ј, nim krebainy nadlecia€љy - powiedzia€љ Aragorn. - Trzeba je zagasi€ј i wi€іcej ju€є nie roznieca€ј. !- A to pech! - zawo€љa€љ Pippin. Pierwsze bowiem nowiny, kt€ђre us€љysza€љ zbudzony !p€ђ€їnym popo€љudniem, brzmia€љy:ogniska nie b€іdzie, noc€ѓ wymarsz. - I to wszystko przez stado wron! Cieszy€љem a. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПB;p cєk<  cWl=†u cКl>ћ!e cm?`-d c€m@Ф8Г<уmsi€і na porz€ѓdn€ѓ kolacj€і dzisiejszego wieczora, marzy€љem, €єeby co€ѕ ciep€љego do g€іby w€љo€єy€ј. - Wolno ci marzy€ј dalej - rzek€љ Gandalf. - Kto wie, czy nie czekaj€ѓ ci€і niespodziewane uczty w #bliskiej przysz€љo€ѕci. Osobi€ѕcie marz€і o wypaleniu w spokoju fajki i o rozgrzaniu wreszcie zmarzni€іtych st€ђp. Jedno wszak€єe jest pewne: na po€љudniu b€іdzie cieplej. - Nie dziwi€љbym si€і, gdyby nam by€љo a€є za ciep€љo - mrukn€ѓ€љ do Froda Sam. - Ale my€ѕl€і, €єe pora, by nam si€і wreszcie ukaza€љa Ognista G€ђrai €єeby€ѕmy zobaczyli, by tak rzec, kres podr€ђ€єy. Z #pocz€ѓtku €љudzi€љem si€і, €єe ten Czerwony R€ђg, czy jak mu tam, to ju€є owa g€ђra, ale kiedy Gimli wyg€љosi€љ swoje przem€ђwienie, zrozumia€љem pomy€љk€і. Swoj€ѓ drog€ѓ na tym ich krasnoludzkim j€іzyku mo€єna chyba szcz€іk€і po€љama€ј. Mapy niewiele m€ђwi€љy Samowi, a wszystkie odleg€љo€ѕci w tych dziwnych krajach wydawa€љy mu si€і tak wielkie, €єe do cna si€і w nich zagubi€љ. Ca€љy dzie€ќ przesiedzieli w kryj€ђwce. Czarne ptaki przelecia€љy tam i sam par€і razy, lecz gdy s€љo€ќce na zachodzie poczerwienia€љo, znik€љy umykaj€ѓc w stron€і po€љudnia. O zmroku dru€єyna ruszy€љa i skr€іciwszy nieco na wsch€ђd skierowa€љa si€і ku Karadhrasowi, kt€ђry jeszcze si€і w dali €єarzy€љ nik€љ€ѓ czerwieni€ѓ w ostatnich promieniach niewidocznego ju€єs€љo€ќca. W miar€і jak niebo blad€љo, jedna po drugiej zapala€љy si€і na nim gwiazdy. Id€ѓc za Aragornem trafili na wygodn€ѓ €ѕcie€єk€і. Frodo przypuszcza€љ, €єe to €ѕlad starej drogi, niegdy€ѕ szerokieji porz€ѓdnie wyr€ђwnanej, prowadz€ѓcej z Hollinu na prze€љ€іcz. Ksi€і€єyc, w pe€љni tego wieczora, p€љyn€ѓ€љ nad g€ђrami i w jego md€љej !po€ѕwiacie ka€єdy kamie€ќ rzuca€љczarny cie€ќ. Wiele tych !kamieni, chocia€є teraz le€єa€љy bez€љadnie po€ѕr€ђd nagiego, pustego krajobrazu, wygl€ѓda€љotak, jakby je ociosa€љy pracowite r€іce. By€љa mro€їna godzina przed $brzaskiem, ksi€і€єyc si€і zni€єy€љ. Frodo spojrza€љ w niebo. nagle zobaczy€љ, a mo€єe tylko "wyczu€љ cie€ќ, kt€ђry przesun€ѓ€љ si€і pod gwiazdami, tak €єe na jedno mgnienie jakby !przygas€љy i zaraz rozb€љys€љy nanowo. Dreszcz przeszed€љ Froda.!- Czy widzia€љe€ѕ? - szepn€ѓ€љ doGandalfa, kt€ђry szed€љ przed nim. - Nie widzia€љem, ale co€ѕ wyczu€љem - odpar€љ Czarodziej. - Mo€єe to nic nie by€љo, mo€єe tylko przelecia€љ nad nami strz€іp ob€љoku. !- Szybko lecia€љ - odezwa€љ si€і Aragorn - i nie z wiatrem. "Potem nic ju€є si€і nie zdarzy€љo.Nazajutrz ranek zawita€љ jeszcze pogodniejszy od poprzedniego. By€љo jednak !zimno; wiatr ju€є zn€ђw d€ѓ€љ ku wschodowi. Maszerowali jeszcze dwie noce, pn€ѓc si€і wci€ѓ€є pod g€ђr€і, ale coraz !wolniej, bo €ѕcie€єka wi€љa si€і po€ѕr€ђd wzg€ђrz, a szczyty #pi€іtrzy€љy si€і z ka€єd€ѓ chwil€ѓ bli€єej. Trzeciego ranka Karadhras wyr€ђs€љ tu€є przed nimi, pot€і€єny szczyt, niby srebrem przysypany u !wierzcho€љka €ѕniegiem.; urwiste zbocza jednak by€љy nagie, brunatnoczerwone, jakby splamione krwi€ѓ. Niebo by€љo ponure, s€љo€ќce b€љyszcza€љo nikle. Wiatr si€і odwr€ђci€љ ku p€ђ€љnoco-wschodowi. Gandalf wci€ѓgn€ѓ€љ powietrze w nozdrzai obejrza€љ si€і wstecz. - Tam, za nami, zima na dobre!€ѕcisn€і€љa €ѕwiat - powiedzia€љ cicho do Aragorna. - Dalej na !p€ђ€љnocy g€ђry s€ѓ bielsze ni€є #przedtem. €nieg zsun€ѓ€љ si€і ju€єnisko na ich ramiona. Dzisiejszej nocy b€іdziemy szli w g€ђr€і ku Bramie Czerwonego Rogu. Na w€ѓskiej €ѕcie€єce szpiedzy mog€ѓ nas wypatrzy€ј !i jakie€ѕ licho gotowe napa€ѕ€ј; ale najgro€їniejszym przeciwnikiem mo€єe si€і okaza€ј niepogoda. Co teraz s€ѓdzisz o swojej marszrucie, Aragornie? Frodo us€љysza€љ te s€љowa i zrozumia€љ, €єe to koniec jakiego€ѕ sporu mi€іdzy Gandalfem a Aragornem, zacz€іtego znacznie wcze€ѕniej.Z niepokojem nadstawi€љ uszu. - Od pocz€ѓtku i a€є do ko€ќca jestem jak najgorszego zdaniao naszej marszrucie, dobrze o tym wiesz, Gandalfie - odpar€љ Aragorn. - Niebezpiecze€ќstwo - znane i nieznane - b€іdzie tym wi€іksze, im dalej zajdziemy. Ale i€ѕ€ј naprz€ђd !musimy. Na nic te€є si€і nie zda odwleka€ј przepraw€і przez g€ђry. Dalej na po€љudnie prze€љ€іczy €єadnych nie ma a€є do Wr€ђt Rohanu. Tamtemu przej€ѕciu jednak nie ufam, od czasu gdy us€љysza€љem z twoich ust wie€ѕci o Sarumanie.Kto wie, po czyjej stronie stoj€ѓ teraz mistrzowie koni? - Tak. Kto wie? - rzek€љ Gandalf. - Jest wszak€єe jeszcze inna droga poza prze€љ€іcz€ѓ Karadhrasu, ciemna,tajna droga, o kt€ђrej kiedy€ѕ rozmawiali€ѕmy. - Lepiej o niej wi€іcej nie m€ђwmy! Jeszcze nie dzi€ѕ! Prosz€і ci€і, nie wspominaj o tym naszym towarzyszom, p€ђki nie przekonamy si€і, €єe nie ma wyboru. - Trzeba si€і zdecydowa€ј, nim zajdziemy dalej - odpar€љ Gandalf. - A wi€іc rozwa€єmy spraw€і mi€іdzy sob€ѓ, kiedy dru€єyna !b€іdzie spa€љa - rzek€љ Aragorn. P€ђ€їnym popo€љudniem, kiedy dru€єyna ko€ќczy€љa posi€љek, Gandalf i Aragorn odeszli par€і krok€ђw na bok i stan€іli wpatruj€ѓc si€і w Karadhras. Zbocza g€ђry by€љy ciemne i gro€їne, wierzcho€љek ton€ѓ€љ w siwej chmurze. Frodo obserwowa€љ dw€ђch przewodnik€ђw, ciekawy wyniku narady. Kiedy wr€ђcili do dru€єyny, Gandalf przem€ђwi€љ, a w€ђwczas Frodo dowiedzia€љ si€і, €єe postanowiono stawi€ј czo€љo zimowej zawiei i wyj€ѕ€ј na !wysok€ѓ prze€љ€іcz. Odetchn€ѓ€љ z#ulg€ѓ. Nie mia€љ poj€іcia, jaka to by€љa owa inna droga, ciemna i tajemna, lecz wzmianka o niejbudzi€љa, jak si€і Frodowi zadawa€љo, groz€і w Aragornie, wi€іc hobbit cieszy€љ si€і, €єe zaniechano tego pomys€љu. - Ze wszystkich oznak, jakie !ostatnio zauwa€єyli€ѕmy - rzek€љ Gandalf - wnioskuj€і, €єe niestety Brama Czerwonego Rogu zapewne jest strze€єona. Ponadto l€іkam si€і z€љej pogody, ci€ѓgn€ѓcej za nami. !Mo€єe spa€ѕ€ј €ѕnieg. Musimy tedy!pospiesza€ј ile si€љ w nogach. W najlepszym razie i tak czekaj€ѓnas dwa dni marszu, nim dotrzemy na prze€љ€іcz. Dzisiejszego wieczora €ѕciemni si€і wcze€ѕnie. Trzeba ruszy€ј mo€єliwie jak najpr€іdzej, nie marudz€ѓc z przygotowaniami. - Je€ѕli wolno, dodam jeszcze pewn€ѓ rad€і - odezwa€љ si€і Boromir. - Urodzi€љem si€і w !cieniu Bia€љych G€ђr i wiem co€ѕ nieco€ѕ o wyprawach na takie wysoko€ѕci. Nim zejdziemy po drugiej stronie w d€ђ€љ, spotkamy pewnie mr€ђz, je€ѕli nie cos gorszego. Nie pomo€єe nam krycie si€і, je€ѕli wskutek tego u€ѕwierkniemy na €ѕmier€ј. Jest tu troch€і drzew i krzak€ђw, niech wi€іc odchodz€ѓc st€ѓd ka€єdy we€їmie na grzbiet wi€ѓzk€і drewek, ile zdo€љa unie€ѕ€ј. - A Bill m€ђg€љby wzi€ѓc najwi€іksz€ѓ, prawda, m€ђj Billuniu? - powiedzia€љ Sam. Kucyk spojrza€љ na niego markotnie. - Zgoda - rzek€љ Gandalf - ale nie wolno nam u€єy€ј tych drew,chyba €єe staniemy przed wyborem: ognisko albo €ѕmier€ј. Ruszyli w drog€і zrazu do€ѕ€ј €єwawo, wkr€ђtce jednak €ѕcie€єka sta€љa si€і bardzo $stroma i uci€ѓ€єliwa. Wij€ѓc si€і i !pn€ѓc pod g€ђr€і niemal znika€љa !miejscami i zagradza€љy j€ѓ tu i €ђwdzie zwa€љy kamieni. Noc podniebem zaci€ѓgni€іtym grubymi chmurami by€љa ciemna cho€ј !oko wykol. Zimny wiatr k€љ€іbi€љ %si€і w€ѕr€ђd ska€љ. Oko€љo p€ђ€љnocy dotarli do kolan g€ђry. W€ѓska !€ѕcie€єyna tuli€љa si€і teraz do lewej strony pod strom€ѓ, urwist€ѓ ska€љ€ѓ, nad kt€ђr€ѓ majaczy€љa niewidzialna w ciemno€ѕciach, ponura €ѕciana Kraradhrasu; po prawej stroniezia€љa czarna przepa€ѕ€ј, bo zbocze opada€љo niemal !prostopadle w g€љ€іboki w€ѓw€ђz. Mozolnie wspi€іli si€і na spadzisty stok i przystan€іli tu chwil€і. Frodo poczu€љ na twarzy"mi€іkkie dotkni€іcie. Wyci€ѓgn€ѓ€љ"rami€і i zobaczy€љ bia€љe p€љatki !€ѕniegu osiadaj€ѓce na r€іkawie. Szli dalej. Po chwili wszak€єe €ѕnieg zg€іstnia€љ i wype€љni€љ doko€љa powietrze wiruj€ѓc przed oczyma Froda. Ledwie teraz dostrzega€љ ciemne, pochylone sylwetki Gandalfa i Aragorna, cho€ј byli nie dalej ni€є o krok przed nim. - Wcale mi si€і to nie podoba -wysapa€љ za plecami Froda Sam.- €nieg bywa pi€іkny o jasnym ranku, ale wole go ogl€ѓda€ј za "oknami le€є€ѓc w €љ€ђ€єku. Szkoda, €єe to ca€љe pierze nie leci na Hobbiton. Tam by si€і mo€єe ucieszyli. W Shire, poza wy€єyn€ѓ P€ђ€љnocnej wiartki, rzadko widywano porz€ѓdny €ѕnieg, tote€є uwa€єano go za przyjemne zdarzenie i okazj€і do zabawy. Nikt z €єyj€ѓcych hobbit€ђw (z wyj€ѓtkiem Bilba) nie pami€іta€љ srogiej zimy 1311roku, kiedy to przez !zamarzni€іt€ѓ Brandywin€і bia€љe wilki wtargn€і€љy do kraju. Gandalf przystan€ѓ€љ. €nieg grubo przysypa€љ mu kaptur i ramiona, a na ziemi si€іga€љ do kostek. !- Tego si€і w€љa€ѕnie obawia€љem - powiedzia€љ. - Co ty na to, Aragornie? - €e tak€єe si€і tego ba€љem - odpar€љ Aragorn - mniej jednak ni€є tamtej innej drogi. Znam niebezpiecze€ќstwo €ѕniegu, chocia€є niecz€іsto zdarzaj€ѓ si€і wi€іksze opady w kraju takdaleko wysuni€іtym na po€љudnie, chyba €єe w wysokich g€ђrach. Ale my jeszcze nie dotarli€ѕmy bardzo "wysoko; tu, ni€єej, €ѕcie€єki s€ѓ zwykle dost€іpne przez ca€љ€ѓ zim€і. - Zastanawiam si€і, czy to nie jest manewr Nieprzyjaciela - rzek€љ Boromir. - W mojej "ojczy€їnie m€ђwi€ѓ, €єe on rz€ѓdziburzami w G€ђrach Cienia, wznosz€ѓcych si€і na granicy Mordoru. Osobliw€ѓ ma pot€іg€і iwielu sprzymierze€ќc€ђw. - R€іka jego si€іga zaiste daleko - powiedzia€љ Gimli - je€єeli potrafi €ѕci€ѓgn€ѓ€ј z #p€ђ€љnocy €ѕnieg, by nas dr€іczy€љ tutaj, o trzysta staj dalej. - R€іka jego si€іga daleko - rzek€љ Gandalf. Podczas tego kr€ђtkiego !postoju wiatr ucich€љ, a €ѕnieg, "z ka€єd€ѓ chwil€ѓ rzadszy, usta€љ zupe€љnie. W€іdrowcy ruszyli znowu. Nie uszli jednak wiele drogi, kiedy zawierucha !wr€ђci€љa, atakuj€ѓ ze zdwojon€ѓ furi€ѓ. Wicher €ѕwiszcza€љ, a €ѕnie€єna zawieja o€ѕlepia€љa. Wkr€ђtce nawet Boromir #przyzna€љ, €єe trudno i€ѕ€ј dalej. Hobbici, zgi€іci niemal wp€ђ€љ, brn€іli za wi€іkszymi od siebie "lud€їmi, lecz by€љo niew€ѓtpliwe, #€єe nie ujd€ѓ ju€є daleko, je€єeli €ѕnie€єyca potrwa d€љu€єej. Frodowi nogi ci€ѓ€єy€љy jak o€љowiane. Pippin ledwie si€і %wl€ђk€љ. Gimli, chocia€є nale€єa€љ do!krzepkich krasnolud€ђw, j€іcza€љ prac z wysi€љkiem naprz€ђd. !Dru€єyna zatrzyma€љa si€і nagle, jak gdyby bez s€љowa wszyscy jednocze€ѕnie powzi€іli to samo postanowienie. W ciemno€ѕciach zalegaj€ѓcych doko€љa s€љyszeli jakie€ѕ niesamowite g€љosy. Mo€єe by€љy to tylko sztuczki wichru wciskaj€ѓcego si€і w szczeliny irysy skalnej €ѕciany, lecz brzmia€љy jak przera€їliwe wrzaski i dzikie wybuchy €ѕmiechu. Ze zbocza zacz€і€љy si€і osypywa€ј kamienie gwi€єd€є€ѓc ko€љo uszu lub rozpryskuj€ѓc si€і na €ѕcie€єce pod nogami w€іdrowc€ђw. Co chwila z g€љuchym grzmotem toczy€љ si€і z niewidzialnych w mroku wysoko€ѕci jaki€ѕ wi€іkszyg€љaz. - Nie mo€єna dzisiejszej nocy #i€ѕ€ј dalej - powiedzia€љ Boromir. - Niech sobie kto€ѕ nazywa to !zawiej€ѓ, je€ѕli taka jego wola. W powietrzu s€љycha€ј straszne g€љosy, a kamienie s€ѓ dla nas przeznaczone. - Ja to nazywam zawiej€ѓ - rzek€љ Aragorn - ale to wcale nie przeczy twoim s€љowom. Jest na €ѕwiecie mn€ђstwo z€љych"i przekornych si€љ, nie€єyczliwie usposobionych do istot, co chodz€ѓ na dw€ђch nogach, si€љ mimo to nie sprzymierzonych zSauronem, dzia€љaj€ѓcych na "w€љasn€ѓ r€іk€і. Niekt€ђre z tych #si€љ istnia€љy wcze€ѕniej ni€є on. - Karadhras przezywano Okrutnikiem, zawsze mia€љ on #z€љ€ѓ s€љaw€і - powiedzia€љ Gimli -nawet przed wiekami, gdy jeszcze nikt w tych stronach nie s€љysza€љ o Sauronie. - Mniejsza o to, kim jest wr€ђg, skoro nie mo€єemy si€і osta€ј jego atakom - rzek€љ Gandalf. - Co robi€ј?! - krzykn€ѓ€љ zrozpaczony Pippin. Opiera€љ si€і na Meriadoku i Frodzie, dygoc€ѓc z zimna. - Albo zatrzyma€ј si€і tutaj, albo zawr€ђci€ј - odpar€љ Gandalf. - Posuwa€ј si€і naprz€ђd nie ma sensu. Nieco !wy€єej, je€ѕli mnie pami€і€ј nie myli, €ѕcie€єka odbiega spod €ѕciany i prowadzi do p€љytkiego€єlebu u st€ђp stromego, wyd€љu€єonego zbocza. Tam nie znajdziemy schronienia przed "€ѕniegiem, burz€ѓ, kamieniami... iwszelk€ѓ inn€ѓ napa€ѕci€ѓ. - Wraca€ј podczas takiej burzy tak€єe nie ma sensu - powiedzia€љ Aragorn. - po drodze nie spotkali€ѕmy przecie€є €єadnego miejsca, kt€ђre by dawa€љo lepsz€ѓ ochron€і ni€є ta €ѕciana tutaj nad nami. - Ochron€і! - mrukn€ѓ€љ Sam. - Je€єeli to jest ochrona, w takim razie jedn€ѓ €ѕcian€і bez dachu mo€єna nazwa€ј domem. %Skupili si€і jak najbli€єej €ѕciany. Zwr€ђcona by€љa na po€љudnie i nieco podci€іta, w€іdrowcy liczyli wi€іc, €єe ich troch€і !os€љoni od p€ђ€љnocnego wichru i od sypi€ѓcych si€і z g€ђry g€љaz€ђw. Lecz wiatr wirowa€љ i d€ѓ€љ ze wszystkich stron, a €ѕnieg pada€љ coraz g€іstszy. "Dru€єyna zbi€љa si€і w gromadk€і iprzywar€љa plecami do €ѕciany. Kucyk Bill cierpliwie, lecz markotnie sta€љ przed hobbitami, troch€і ich sob€ѓ "os€љaniaj€ѓc, ale wkr€ђtce €ѕnieg dosi€іga€љ mu ju€є do kolan i z ka€єd€ѓ chwil€ѓ pi€іtrzy€љ si€і wy€єej. Gdyby nie wy€єsi od nich towarzysze, hobbici dawno by ju€є byli zasypani z g€љowami. Niezmierna senno€ѕ€ј ogarn€і€љa Froda; czu€љ, €єe szybko zapada si€і w ciep€љ€ѓ "mg€љ€і snu. Zdawa€љo mu si€і, €єe ogie€ќ grzeje jego stopy, a z mroku po drugiej stronie kominka dobiega g€љos Bilba, kt€ђry m€ђwi: €њNie bardzo jestem zachwycony twoim dziennikiem podr€ђ€єy. Dwunastego stycznia: zawieje !€ѕnie€єna! Z tak€ѓ wiadomo€ѕci€ѓ #nie warto by€љo wraca€ј€ћ. €њAle€є ja chcia€љem odpocz€ѓ€ј i &przespa€ј si€і, m€ђj Bilbo!€ћ - sili€љ si€і odpowiedzie€ј Frodo, lecz wtym momencie kto€ѕ nim $potrz€ѓsn€ѓ€љ i hobbit ockn€ѓ€љ si€і#z przykro€ѕci€ѓ. Boromir podni€ђs€љgo w ramionach wyci€ѓgn€ѓwszyz zaspy €ѕnie€єnej. - To €ѕmier€ј pewna dla nizio€љk€ђw - zwr€ђci€љ si€і do Gandalfa. - Na nic si€і nie zda wyczekiwanie tutaj, a€є nas €ѕnieg z g€љowami zagrzebie. Musimy przedsi€іwzi€ѓ€ј jakie€ѕ pr€ђby ratunku. - Daj im to - odpar€љ Gandalf szperaj€ѓc w worku i wydobywaj€ѓc sk€ђrzany buk€љak. - Ka€єdemu po €љyku, wi€іcej nietrzeba. Trunek bezcenny, miruwor, kordia€љ z Imladris. Elrond mi go da€љ przy po€єegnaniu. Pu€ѕ€јcie buk€љak obiegiem. Po jednym €љyku gor€ѓcego aromatycznego napoju Frodo uczu€љ now€ѓ si€љ€і w sercu, a !senne odr€іtwienie opu€ѕci€љo go natychmiast. Inni te€є od€єyli, odzyskuj€ѓc otuch€і i energie. €nieg wszak€єe nie zel€єa€љ. Wirowa€љ g€іstszymi jeszcze tumanami, a wicher wy€љ coraz g€љo€ѕniej. - Jak my€ѕlisz, czy nie warto by roznieci€ј ognia? - spyta€љ niespodzianie Boromir. - Zdaje mi si€і, Gandalfie, €єe teraz mamy do wyboru €ѕmier€ј albo ognisko. Je€єeli nas €ѕnieg zasypie, b€іdziemy niew€ѓtpliwie doskonale ukryci przed oczyma wroga, ale niewiele nam to pomo€єe. #- Rozpal ogie€ќ, je€ѕli zdo€љasz - "odpar€љ Gandalf. - Je€єeli s€ѓ tu jacy€ѕ szpiedzy, kt€ђrym zawierucha nie przeszkadza, zobacz€ѓ nas i tak, cho€јby€ѕmynie palili ogniska. Ale chocia€є trzasek i drew dzi€іki radzie Boromira mieli z sob€ѓ pod dostatkiem, ani elf, ani nawet krasnolud nie mogli dokaza€ј tej sztuki, €єeby skrzesa€ј p€љomie€ќ w€ѕr€ђd szalej€ѓcej zawiei i roznieci€ј ogie€ќ z mokrych drew. Wreszcie sam Gandalf przy€љo€єy€љ r€іki, acz bardzo #niech€іtnie. Podni€ђs€љszy wi€ѓzk€іchrustu trzyma€љ j€ѓ chwil€і w g€ђrze, a potem wetkn€ѓ€љ w ni€ѓkoniec swojej r€ђ€єd€єki wymawiaj€ѓc zakl€іcie: €њNaur anedraith ammen€ћ. W okamgnieniu trysn€ѓ€љ zielony i b€љ€іkitny p€љomie€ќ, a drzewo "zaj€і€љo si€і i sypn€і€љo skrami. - No, je€єeli kto€ѕ nas wypatruje, to przedstawi€љem mu si€і nieomylnie - rzek€љ. - Wywiesi€љem og€љoszenie €њGandalf jest tutaj€ћ tym sygna€љem, kt€ђry ka€єdy zna od "Rivendell a€є po uj€ѕcie Anduiny. Dru€єyna jednak nie dba€љa ju€є o szpieg€ђw i nieprzyjazne oczy. Serca krzepi€љy si€і widokiem ognia. Drwa trzaska€љy weso€љo, a cho€ј €ѕnieg sycza€љ i pod stopami w€іdrowc€ђw taja€љ rozlewaj€ѓc si€і w ka€љu€єe - radzi grzali r€іce nad ogniskiem. Stali kr€іgiem, pochyleni nad rozta€ќczonymi i buchaj€ѓcymi ciep€љem p€љomykami. Czerwony odblask pada€љ na utrudzone i stroskane twarze, wok€ђ€љ jednak noc by€љa nieprzenikniona niby czarny mur. !Ale drwa spala€љy si€і szybko, a €ѕnieg sypa€љ wytrwale. Ognisko przygas€љo, dorzucono !ju€є ostatni€ѓ wi€ѓzk€і chrustu. - Zrobi€љo si€і bardzo zimno - "rzek€љ Aragorn. - €wit musi by€ј ado wron! Cieszy€љem a. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBA€T cnBд 7 c‚nC Š=хnD•Х c€"oEZ(^ c…oFИ3# cшoGл>ОKpbliski. $- Je€ѕli €ѕwit zdo€љa przebi€ј si€і przez chmury - powiedzia€љ Gimli. "Boromir wysun€ѓ€љ si€і z kr€іgu i zapu€ѕci€љ wzrok w ciemno€ѕci. "- €nieg rzednie - stwierdzi€љ - iwiatr zacicha. Frodo znu€єonymi oczyma #patrza€љ na p€љatki €ѕniegu, kt€ђrewci€ѓ€є wirowa€љy w powietrzu, b€љyskaj€ѓc biel€ѓ nad dogasaj€ѓcym ogniskiem; do€ѕ€ј d€љugo jednak nie m€ђg€љ spostrzec €єadnych oznak przycichania €ѕnie€єycy. Nagle, w chwili kiedy znowu sen ich #ogarnia€љ, u€ѕwiadomi€љ sobie, €єe wiatr rzeczywi€ѕcie uspokoi€љ $si€і, a p€љatki €ѕniegu s€ѓ wi€іkszei znacznie rzadsze. Powoli "zacz€і€љo si€і nieco rozwidnia€ј. "W ko€ќcu €ѕnieg usta€љ zupe€љnie. Gdy si€і rozja€ѕni€љo, ujrzeli !€ѕwiat cichy i otulony €ѕniegiem.!Poni€єej ich schronu pi€іtrzy€љy "si€і bia€љe garby i kopce, zia€љy bezkszta€љtne jamy: ani €ѕladu $€ѕcie€єki, po kt€ђrej wspi€іli si€і tutaj poprzedniego dnia. !Wy€єej nad nimi g€ђry gin€і€љy w zwa€љach chmur, wci€ѓ€є jeszcze"ci€і€єkich od gro€їby €ѕnie€єycy. Gimli spojrza€љ w g€ђr€і i potrz€ѓsn€ѓ€љ g€љow€ѓ. - Karadhras nam nie przebaczy€љ - powiedzia€љ. - Chowa jeszcze zapasy €ѕniegu,€єeby nas zasypa€ј, je€ѕli !spr€ђbujemy wspina€ј si€і wy€єej. Im pr€іdzej zawr€ђcimy z drogi izejdziemy w d€ђ€љ, tym lepiej. Na to wszyscy si€і godzili, leczodwr€ђt by€љ nie€љatwy. M€ђg€љ nawet okaza€ј si€і niemo€єliwy. O kilka ledwie krok€ђw od #popio€љu ogniska €ѕnieg le€єa€љ na wiele st€ђp gruby i hobbici #zapadliby si€і we€ќ wy€єej g€љ€ђw. Miejscami wiatr zgarn€ѓ€љ i spi€іtrzy€љ olbrzymie zaspy pod €ѕcian€ѓ urwiska. - Gdyby Gandalf zechcia€љ i€ѕ€ј przodem ze swoim pot€і€єnym p€љomieniem, m€ђg€љby topi€ѓc !€ѕnieg torowa€ј nam €ѕcie€єk€і - rzek€љ Legolas. Zamie€ј nie !przerazi€љa go zbytnio i z ca€љejkompanii elf tylko zachowa€љ humor. - Skoro elfy umiej€ѓ fruwa€ј "nad g€ђrami, mog€љyby €ѕci€ѓgn€ѓ€јs€љo€ќce, kt€ђre by nas uratowa€љo - odpowiedzia€љ Gandalf. - Ale ja, €єeby roznieci€ј ogie€ќ, potrzebuj€і "jakiego€ѕ paliwa. Nie mog€і pali€ј €ѕniegu. - No, tak! - odezwa€љ si€і Boromir. - Je€єeli rozum zawodzi, mi€і€ѕnie musz€ѓ pokaza€ј, co umiej€ѓ, jak m€ђwi€ѓ w mojej ojczy€їnie. najsilniejszy z nas powinien utorowa€ј drog€і. Sp€ђjrzcie! Wprawdzie teraz wszystko jest pod €ѕniegiem, ale #pami€іtamy, €єe €ѕcie€єka, kt€ђr€ѓ przyszli€ѕmy, tam w dole okr€ѓ€єa wyst€іp skalny. W tym miejscu dopiero €ѕnieg zacz€ѓ€љ utrudnia€ј nam marsz. Gdyby si€і uda€љo dotrze€ј do tego zakr€іtu, dalej droga okaza€љaby si€і pewnie !€љatwiejsza. Licz€і, €єe to ju€є st€ѓd niedaleko. - Chod€їmy wi€іc, Boromirze, we dw€ђch przetrzemy drog€і - rzek€љ Aragorn. Aragorn by€љ w dru€єynie najwy€єszy, lecz Boromir, niewiele ust€іpuj€ѓc mu wzrostem, bary mia€љ szersze i !budow€і pot€і€єniejsz€ѓ. Boromir wi€іc ruszy€љ pierwszy, Aragorn za nim. Posuwali si€і wolno, a wkr€ђtce musieli ci€і€єko si€і !mozoli€ј. Tu i €ђwdzie zapadali w€ѕnieg po pier€ѕ, Boromir nie !szed€љ, lecz jakby p€љyn€ѓ€љ czy ry€љ wykop, pracuj€ѓc krzepkimi ramionami. #Legolas chwil€і przygl€ѓda€љ si€і z!u€ѕmiechem, potem zwr€ђci€љ si€і do reszty kompanii: - Powiadacie, €єe najsilniejszemu przystoi torowa€ј drog€і? A ja wam "m€ђwi€і: niech oracz orze, je€ѕli wszak€єe trzeba p€љywa€ј, lepiejwybra€ј wydr€і, a je€ѕli biec !lekka stop€ѓ po trawie, li€ѕciachlub €ѕniegu - tylko elfa! Z tymi s€љowy skoczy€љ zwinnie naprz€ђd; Frodo, cho€ј o tym zawsze wiedzia€љ, teraz dopiero zauwa€єy€љ, €єe elf nie ma na nogach but€ђw z cholewami, lecz, jak zwykle, tylko lekkie trzewiki, a stopy !jego zostawiaj€ѓ na €ѕniegu €ѕladledwie dostrzegalny. - Do widzenia! - zawo€љa€љ Legolas do Gandalfa. - Lec€і po s€љo€ќce! I pomkn€ѓ€љ szybko jak po ubitym piasku; prze€ѕcign€ѓ€љ wkr€ђtce obu mozol€ѓcych si€і m€і€єczyzn, min€ѓ€љ ich pozdrawiaj€ѓc gestem r€іki i pobieg€љ naprz€ђd znikaj€ѓc za zakr€іtem. Reszta dru€єyny czeka€љa zbita w gromadk€і, €ѕledz€ѓc wzrokiemBoromira i Aragorna, kt€ђrzy z dala wygl€ѓdali ju€є tylko jak dwa czarne punkciki w€ѕr€ђd $bieli. Po chwili oni tak€єe zgin€іliim z oczu. Czas si€і wl€ђk€љ. Chmury sp€љyn€і€љy ni€єej i pojedyncze p€љatki €ѕniegu zn€ђw zacz€і€љy wirowa€ј w powietrzu. "Nie min€і€љo wi€іcej ni€є godzina - chocia€є czekaj€ѓcym czas #si€і bardzo d€љu€єy€љ - gdy ukaza€љsi€і wracaj€ѓcy Legolas. Zaraz te€є Boromir i Aragorn wychyn€іli zza zakr€іtu i "mozolnie zacz€іli pi€ѓ€ј si€і pod g€ђr€і. - Widzicie - krzykn€ѓ€љ biegn€ѓcku nim Legolas - s€љo€ќca nie przynios€љem. Spaceruje sobie !po niebieskich €љ€ѓkach po€љudniai wcale go nie wzrusza wianuszek €ѕniegu na szczycie Czerwonego Rogu. Ale przynosz€і promyk nadziei dla tych, kt€ђrzy skazani s€ѓ na chodzenie piechot€ѓ po ziemi. Olbrzymia zaspa pi€іtrzy si€і tu€є za tym zakr€іtem, nasi dwaj si€љacze omal w niej nie #ugrz€і€їli. Byli w rozpaczy, p€ђki nie wr€ђci€љem z wie€ѕci€ѓ, €єe zaspa nie jest wiele szersza od €ѕciany domu, po drugiej stronie nagle €ѕniegu ubywa, dalej za€ѕ, w dole, tyle go ledwie le€єy, ile trzeba, €єeby och€љodzi€ј stopy hobbita. - A wi€іc mia€љem racj€і! - mrukn€ѓ€љ Gimli. - Nie by€љa to zwyk€љa zawieja. Karadhras si€і z€љo€ѕci. Nie lubi elf€ђw i krasnolud€ђw, zbudowa€љ t€і !zasp€і, €єeby nam odci€ѓ€ј drog€і powrotn€ѓ. - Szcz€і€ѕciem ten tw€ђj Karadhras zapomnia€љ, €єe maciew dru€єynie ludzi - rzek€љ Boromir, kt€ђry w€љa€ѕnie w tej chwili nadszed€љ. - I to nie u€љomk€ђw, pozwol€і sobie zauwa€єy€ј. Co prawda kilku mniej silnych, a za to uzbrojonych w €љopaty, bardziej by si€і wam przyda€љo. B€ѓd€ї co b€ѓd€ї przetarli€ѕmy "przez zaspy dr€ђ€єk€і, za kt€ђr€ѓ winni nam s€ѓ wdzi€іczno€ѕ€ј ci wszyscy, co nie umiej€ѓ st€ѓpa€јtak lekko jak elfy. !- Ale€є my nie zdo€љamy zej€ѕ€ј w$d€ђ€љ, nawet je€ѕli przekopali€ѕcie w zaspie przej€ѕcie! - przem€ђwi€љ Pippin w imieniu wszystkich hobbit€ђw. !- Nie tra€јcie nadziei - odpar€љ !Boromir. - Zm€іczy€љem si€і, ale troch€і si€љy jeszcze mi zosta€љo, Aragornowi pewnie te€є. Zniesiemy ma€љolud€ђw. Wszyscy po kolei przedostaniemy si€і po wydeptanej ju€є €ѕcie€єce. Prosz€і, Peregrinie, zaczn€і od !ciebie! - I podni€ђs€љ hobbita z ziemi. - Przylgnij do moich plec€ђw. Ramiona musz€і mie€ј wolne - rzek€љ ruszaj€ѓc naprz€ђd. Aragorn z Meriadokiem na grzbiecie !szed€љ za nimi. Pippin podziwia€љ si€љ€і Boromira widz€ѓc drog€і, kt€ђr€ѓ ten utorowa€љ swym krzepkim cia€љem, bez pomocy jakichkolwiek narz€іdzi. Teraz tak€єe, mimo obci€ѓ€єenia, otwiera€љ przej€ѕcie dla nast€іpnych w€іdrowc€ђw, odpychaj€ѓc €ѕnieg na obie strony. Dotarli wreszcie do olbrzymiej zaspy. Zagradza€љa €ѕcie€єk€і g€ђrsk€ѓ niby prostopad€љy, nieprzenikniony mur, dwakro€ј wy€єszy od Boromira i u szczytu zje€єony jakby ostrzami no€єy; przecina€љa j€ѓ wszak€єe wyr€ѓbana dr€ђ€єka, wypuk€љa po€ѕrodku jak mostek. Merry i !Pippin zostali za €ѕcian€ѓ zaspy wraz z Legolasem, czekaj€ѓc na reszt€і dru€єyny. "Po chwili Boromir wr€ђci€љ nios€ѓcSama. W €ѕlad za nim, w€ѓsk€ѓ, lecz ju€є dobrze wydeptan€ѓ €ѕcie€єk€ѓ, szed€љ Gandalf prowadz€ѓc Billa, na kt€ђrego grzbiecie mi€іdzy jukami siedzia€љ Gimli. Ostatni przyszed€љ Aragorn nios€ѓc Froda. Przeszli zasp€і, ledwie jednak Frodo dotkn€ѓ€љ stopami "ziemi, gdy zwali€љa si€і z g€ђry zg€љuchym grzmotem lawina kamieni i €ѕniegu. Bia€љy py€љ przes€љoni€љ €ѕwiat oczom w€іdrowc€ђw, kt€ђrzy przycupn€іli pod ska€љ€ѓ, a gdy %zn€ђw si€і rozja€ѕni€љo, ujrzeli, €єe"€ѕcie€єka za zasp€ѓ znikn€і€љa pod rumowiskiem. Rozdzia€љ 4 W€іdr€ђwka w ciemno€ѕciach Wieczorem, kiedy szary zmierzch dogasa€љ szybko, zatrzymali si€і na nocleg. Byli bardzo znu€єeni. Z ka€єd€ѓ chwil€ѓ g€љ€іbszy mrok osnuwa€љ g€ђry, a wiatr dmucha€љ mrozem.Gandalf obdzieli€љ zn€ђw wszystkich €љykiem miruworu, "kordia€љu w Rivendell. Przegry€їlico€ѕ, a potem Czarodziej zebra€љ dru€єyn€і na narad€і. - Tej nocy oczywi€ѕcie nie spos€ђb i€ѕ€ј dalej - rzek€љ. - Pr€ђba sforsowania Bramy Czerwonego Rogu wyczerpa€љa nas, musimy tutaj troch€і odpocz€ѓ€ј. !- A p€ђ€їniej dok€ѓd p€ђjdziemy? - spyta€љ Frodo. - Mamy wci€ѓ€є drog€і przed sob€ѓ i zadanie do spe€љnienia -odpar€љ Gandalf. - Wybiera€ј mo€єemy tylko mi€іdzy dalszym marszem naprz€ђd a odwrotem do Rivendell. Na wzmiank€і o Rivendell twarzPippina rozja€ѕni€љa si€і wyra€їnie, a Merry i Sam podnie€ѕli g€љowy z b€љyskiem nadziei w oczach. Lecz Aragorn i Boromir nie drgn€іli nawet, a Frodo siedzia€љ zatroskany. "- Chcia€љbym znale€ї€ј si€і zn€ђw !w Rivendell - powiedzia€љ. - Ale czy m€ђg€љbym wr€ђci€ј nie okrywaj€ѓc si€і wstydem... Chyba €єe naprawd€і innej drogi!nie ma i musimy uzna€ј si€і ju€є za pokonanych? - Masz racj€і, Frodo - rzek€љ Gandalf. - Wr€ђci€ј oznacza€љobyprzyzna€ј si€і do pora€єki i narazic na dalsz€ѓ, gorzk€ѓ "kl€іsk€і w przysz€љo€ѕci. Je€єeli zawr€ђcimy z drogi, Pier€ѕcie€ќ pozostanie w Rivendell, bo drugi raz nie b€іdziemy ju€є mogli wyruszy€ј. A wtedy wcze€ѕniej czy p€ђ€їniej Rivendell znajdzie si€і w okr€ѓ€єeniu i po kr€ђtkim, lecz gorzkim czasie zostanie zniszczone. Upiory Pier€ѕcienia to €ѕmiertelni wrogowie, lecz teraz s€ѓ jedynie cieniem pot€іgi i grozy, kt€ђra zapanuje, je€єeli ich mistrz w€љo€єy zn€ђw na swoj€ѓ r€іk€і Pier€ѕcie€ќ W€љadzy. !- A wi€іc trzeba i€ѕ€ј naprz€ђd, je€єeli istnieje jeszcze jaka€ѕ droga - z westchnieniem powiedzia€љ Frodo. Sdam skuli€љ si€і znowu zgn€іbiony. - Istnieje droga, kt€ђr€ѓ mogliby€ѕmy zaryzykowa€ј - rzek€љ Gandalf. - Od pocz€ѓtku, kiedy naradzali€ѕmy si€і nad planami wyprawy, my€ѕla€љem, €єetrzeba tej w€љa€ѕnie drogi pr€ђbowa€ј. Ale jest bardzo przykra, wi€іc nie chcia€љem wam wcze€ѕniej o niej wspomina€ј. Aragorn by€љ jej przeciwny, a w ka€єdym razie €є€ѓda€љ, by najpierw wypr€ђbowa€ј drog€і przez prze€љ€іcz. - Je€єeli jest gorsza ni€є €ѕcie€єka do Bramy Czerwonego Rogu, to musi by€ј naprawd€і straszna - odezwa€љ si€і Merry. - Powiedz nam o niej wszystko, lepiej z g€ђry przygotowa€ј si€і na najgorsze. - Droga o kt€ђrej m€ђwi€і, prowadzi przez kopalni€і Morii - rzek€љ Gandalf. Jeden tylko !Gimli podni€ђs€љ g€љow€і. W jego oczach €єarzy€љ si€і p€љomie€ќ. Reszta s€љuchaczy na d€їwi€іk tej nazwy struchla€љa ze zgrozy. Nawet w hobbitach legenda Morii budzi€љa niejasne przera€єenie. - Droga prowadzi mo€єe do Morii, ale czy wolno si€і spodziewa€ј, €єe przez Mori€і wyprowadzi na €ѕwiat? - pos€іpnie spyta€љ Aragorn. - To miejsce z€љowieszcze - "rzek€љ Boromir. - Nie widz€і te€є potrzeby u€єycia tej drogi. #Je€єeli nie mo€єna przej€ѕ€ј tutaj g€ђrami, pomaszerujmy na po€љudnie a€є do Bramy Rohanu, gdzie mieszkaj€ѓ ludzie zaprzyja€їnieni z moim plemieniem, i obierzmy ten samszlak, kt€ђrym ja szed€љem do !Rivendell. Albo te€є pow€іdrujmy jeszcze dalej, przeprawmy si€і przez Isen€і do Anfalas i Lebennin; w ten spos€ђb wkroczymy do Gondoru przez jego nadmorskie prowincje. - Wiele si€і zmieni€љo, Boromirze, od czasu jak "wyruszy€љe€ѕ na p€ђ€љnoc - odpar€љ!Gandalf. - Czy nie s€љysza€љe€ѕ, com ci m€ђwi€љ o Sarumanie? Z Sarumanem zreszt€ѓ jeszcze !si€і policz€і, zanimca€љa sprawa dobiegnie ko€ќca. Ale wszelkich stara€ќ trzeba do€љo€єy€ј, by Pier€ѕcie€ќ nie znalaz€љ si€і w pobli€єu Isengardu. Brama Rohanu jest dla nas zamkni€іta, p€ђki mamy w dru€єynie powiernika #Pier€ѕcienia. Je€єeli chodzi o t€і !trzeci€ѓ, najd€љu€єsz€ѓ drog€і - nie mamy do€ѕ€ј czasu! Na tak€ѓ !podr€ђ€є nie starczy€љoby roku i musieliby€ѕmy i€ѕ€ј przez pustkowia, gdzie nie znale€їliby€ѕmy €єadnego schronienia. Nie by€љyby one bezpieczne. Czuwaj€ѓ nad nimi zar€ђwno oczy Sarumana, jak "Nieprzyjaciela. Kiedy d€ѓ€єy€љe€ѕ "na p€ђ€љnoc, Boromirze, by€љe€ѕ w tych oczach tylko zb€љ€ѓkanym w€іdrowcem z po€љudnia i nie interesowa€љe€ѕ ich wcale, bo wszystkie my€ѕli Nieprzyjaciela skupiaj€ѓ si€і na poszukiwaniu Pier€ѕcienia. Teraz wracasz w dru€єynie eskortuj€ѓcej Pier€ѕcie€ќ i grozi ci !niebezpiecze€ќstwo, p€ђki si€і z nami nie rozstaniesz. Marsz pod otwartym niebem z ka€єd€ѓ przebyt€ѓ mil€ѓ staje si€і bardziej niebezpieczny. Obawiam si€і, €єe ta jawna pr€ђba przedarcia si€і przez g€ђry pogorszy€љa jeszcze nasze nik€љe szanse. Nie widz€і teraz dla nas nadziei, je€єeli nie znikniemy chocia€є na czas jaki€ѕ z oczu Nieprzyjaciela i nie zatrzemy za sob€ѓ €ѕlad€ђw. Dlatego radz€і i€ѕ€ј nie przez #g€ђry i nie wzd€љu€є g€ђr, ale pod g€ђrami. W ka€єdym razie na tym szlaku najmniej si€і nas Nieprzyjaciel spodziewa. - Nie wiemy, czego on si€і spodziewa - rzek€љ Boromir. - Mo€єe strze€єe wszystkich dr€ђg,zar€ђwno prawdopodobnych, jak nieprawdopodobnych. A w takim razie zapuszczaj€ѓc si€і do Morii weszliby€ѕmy w pu€љapk€і niemal tak, jak by€ѕmyz w€љasnej woli zako€љatali do bram Czarnej Wie€єy. Moria ma z€љ€ѓ s€љaw€і. - M€ђwisz o rzeczach, kt€ђrych wcale nie znasz, skoro przyr€ђwnujesz Morie do twierdzy Saurona - odpowiedzia€љ Gandalf. - Z was wszystkich tylko ja by€љem w lochach Czarnego W€љadcy, a i to w jego dawniejszej i skromniejszej siedzibie, w Dol Guldur. Kto raz przekroczy wrota Barad-Duru, ten ju€є nie wraca. A nie prowadzi€љbym wasdo Morii, gdyby nie istnia€љa "nadzieja wyj€ѕcia z niej. Je€єeli tam siedz€ѓ orkowie, narazimy si€і na straszne spotkanie, to !prawda. Lecz wi€іkszo€ѕ€ј ork€ђw z G€ђr Mglistych posz€љa w "rozsypk€і, je€єeli nie wygin€і€љa w Bitwie Pi€іciu Armii. Or€љy !donosz€ѓ, €єe orkowie zn€ђw si€і zewsz€ѓd gromadz€ѓ, jest wszak€єe nadzieja, €єe jeszcze !nie zaj€іli Morii. A nawet mo€єnasi€і spodziewa€ј, €єe s€ѓ tam krasnoludy i €єe w podziemnychpa€љacach przodk€ђw spotkamy Balina, syna Fundina. Nie wiemy, co nam przysz€љo€ѕ€ј objawi, ale powinni€ѕmy !wst€ѓpi€ј na €ѕcie€єk€і, kt€ђrej wyb€ђr jest nieuchronny. !- Ja na t€і €ѕcie€єk€і p€ђjd€і z "tob€ѓ, Gandalfie - rzek€љ Gimli. -Cokolwiek by mnie tam czeka€љo, chc€і zobaczy€ј pa€љacDurina. Ale czy znajdziesz drzwi, kt€ђre zosta€љy zatrza€ѕni€іte? !- Dzi€іkuj€і ci, Gimli - odpar€љ Gandalf. - Dodajesz mi otuchy.Razem poszukamy zatrza€ѕni€іtych drzwi. I przejdziemy przez Mori€і! W ruinach krasnoludzkiej siedziby"trudniej b€іdzie straci€ј g€љow€і krasnoludowi ni€є elfom, ludziom czy hobbitom. A przecie€є nie b€іd€ѓ to moje pierwsze odwiedziny w Morii! Kiedy zagin€ѓ€љ Thrain, syn Throra, d€љugo szuka€љem go w tych podziemiach. Przeszed€љem przez nie i wydosta€љem si€і na €ѕwiat €єywy. - Ja tak€єe przekroczy€љem kiedy€ѕ Bram€і Dimrilla - cicho oznajmi€љ Aragorn - ale chocia€єwr€ђci€љem stamt€ѓd, zachowa€љem straszne wspomnienia. Nie chc€і po raz drugi zej€ѕ€ј do Morii. - A ja nie chc€і tam wchodzi€ј nawet pierwszy raz - rzek€љ Pippin. - Ani ja - mrukn€ѓ€љ Sam. - Oczywi€ѕcie! - powiedzia€љ Gandalf. - Kt€ђ€є by tego chcia€љ? Pytanie brzmi inaczej: !kto p€ђjdzie ze mn€ѓ, je€ѕli was tamt€іdy poprowadz€і? "- Ja! - gorliwie zawo€љa€љ Gimli. - I ja - powa€єnie rzek€љ Aragorn. - Ty€ѕ poszed€љ za moim przewodem niemal w $€ѕmier€ј po€ѕr€ђd €ѕnie€єycy, a nie !us€љysza€љem od ciebie ani s€љowa wyrzutu. P€ђjd€і teraz z tob€ѓ, je€єeli ta ostatnia przestroga ci€і nie odstraszy. Nie o Pier€ѕcie€ќ i nie o nas wszystkich si€і l€іkam, ale !w€љa€ѕnie o ciebie, Gandalfie. I powiadam ci: nie przest€іpuj progu Morii, strze€є si€і, Gandalfie. "- Ja nie p€ђjd€і - rzek€љ Boromir - chyba €єe mnie ca€љa dru€єyna zgodnie przeg€љosuje. Co m€ђwi Legolas? Co m€ђwi€ѓ nizio€љki? Niech rozstrzygnie powiernik Pier€ѕcienia. - Nie mam ochoty schodzi€ј doMorii - powiedzia€љ Legolas. "Hobbici milczeli. Sam spogl€ѓd€ѓ€љna Froda. Wreszcie przem€ђwi€љ Frodo. - Nie mam ochoty tam #schodzi€ј - rzek€љ. - Ale r€ђwnie€єnie mam ochoty sprzeciwia€ј si€і radzie Gandalfa. Prosz€і was, od€љ€ђ€єmy g€љosowanie i najpierw si€і prze€ѕpijmy. Gandalf €љatwiej uzyska nasz€ѓ zgod€і w blasku poranka ni€є w tych zimnych ciemno€ѕciach. jak ten wiatr okropnie wyje! #Wszyscy umilkli i pogr€ѓ€єyli si€і !w my€ѕlach. S€љyszeli, jak wicher!€ѕwiszcze w€ѕr€ђd ska€љ i drzew, jak zewsz€ѓd z pustki nocy osacza ich zawodzenie i j€іki. Nagle Aragorn zerwa€љ si€і na r€ђwne nogi. - Jak€єe ten wiatr wyje! - zawo€љa€љ. - To przecie€є g€љos wilk€ђw! Wargowie nadci€ѓgn€іli z zachodnich g€ђr! - Czy wi€іc trzeba z decyzj€ѓ em a. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПHpФ cRpI4 8 cЕpJl7 cqKЃ!h c{qL - cоqM"8e>Arczeka€ј do rana? - rzek€љ !Gandalf. - Sprawdzi€љy si€і moje s€љowa. Po€ѕcig ju€є idzie za nami. Nawet je€єeli do€єyjemy €ѕwitu, kto z was zechce maszerowa€ј na po€љudnie nocami ze stadem dzikich wilk€ђw nast€іpuj€ѓcym na pi€іty? - Jak daleko st€ѓd do Morii? - spyta€љ Boromir. - By€љo wej€ѕcie na po€љudnio-zach€ђd od Karadhrasu, o jakie€ѕ "pi€іtna€ѕcie mil lotu kruka, a ze dwadzie€ѕcia mil wilczego chodu - ponuro odpowiedzia€љ Gimli. - A wi€іc ruszajmy skoro €ѕwit, !je€ѕli b€іdziemy jeszcze €єywi - rzek€љ Boromir. - Wilki ju€є wyj€ѓ, ork€ђw natomiast boimy si€і, ale€ѕmy ich jeszcze nie spotkali. - To prawda p- powiedzia€љ Aragorn sprawdzaj€ѓc, czy miecz lekko wychodzi z pochwy. - Ale gdzie wilki wyj€ѓ,tam orkowie czyhaj€ѓ w pobli€єu. "- €a€љuje, €єe nie pos€љucha€љem Elronda - szepn€ѓ€љ Pippin do ucha Samowi. - Teraz widz€і, €єe nie nadaj€і si€і do takich rzeczy. Nie mam w sobie do€ѕ€ј krwi Bandobrasa Bullroarera; towycie mrozi mi szpik w ko€ѕciach. Nie pami€іtam, €єebym!si€і kiedykolwiek w €єyciu czu€љ r€ђwnie nieszcz€і€ѕliwy. - Mnie te€є dusza uciek€љa na rami€і, panie Pippin - odpar€љ Sam. - Ale przecie€є nas jeszcze wilki nie zjad€љy, a mamy w kompanii paru ch€љop€ђw na schwa€љ. Nie wiem, jaki los grozi Gandalfowi, ale za€љo€є€і si€і, €єe stary Czarodziej nie trafi do wilczego €єo€љ€ѓdka. €eby si€і zabezpieczy€ј od nocnych napa€ѕci, dru€єyna wspi€і€љa si€і na szczyt wzg€ђrza, pod kt€ђrym si€і schroni€љa z wieczora. Wie€ќczy€љa je k€іpa s€іdziwych drzew o ko€ѕlawych pniach, wok€ђ€љ za€ѕ kr€іgiem le€єa€љy g€љazy. W€іdrowcy rozniecili po€ѕrodku ognisko, nie mog€ѓc i tak liczy€ј, €єe ciemno€ѕci i cisza ukryj€ѓ ich przed wilczympo€ѕcigiem. Obsiedli ognisko i ci, kt€ђrzy nie pe€љnili warty, drzemali niespokojnie. Kucyk Bill, nieborak, poci€љ si€і i dygota€љ. Wycie wilk€ђw chwilami bli€єsze, a chwilami dalsze otacza€љo ich teraz zewsz€ѓd. O najczarniejszej godzinie nocy b€љyska€љy na stokach roziskrzone €ѕlepia. najzuchwalsze bestie podsuwa€љy si€і niemal pod sam kr€ѓg g€љaz€ђw. W przerwie tego kamiennego muru zamajaczy€љaw pewnej chwili ciemna sylwetka ogromnego wilczura, kt€ђry si€і wpatrywa€љ w w€іdrowc€ђw. Dreszcz ich przeszed€љ, gdy bestia zawy€љa nagle, jakby przyw€ђdca wzywa€љ sfor€і do ataku. Gandalf wsta€љ i wysun€ѓ€љ si€і "naprz€ђd z r€ђ€єd€єk€ѓ wzniesion€ѓ do g€ђry. - S€љuchajcie, psy Saurona! - !krzykn€ѓ€љ. - Gandalf jest tutaj!Je€ѕli wam w€љasna parszywa sk€ђra mi€љa, umykajcie. Kt€ђry si€і o€ѕmieli przekroczy€ј ten kr€ѓg, temu sier€ѕ€ј spal€і od pyska do ogona. Wilk chrapn€ѓ€љ i pot€і€єnym susem skoczy€љ naprz€ђd. Lecz wtym okamgnieniu zadzwoni€љa ci€іciwa: Legolas wypu€ѕci€љ strza€љ€і z €љuku. Straszliwy skowyt przeszy€љ powietrze i "zwierz w p€ђ€љ skoku zwali€љ si€і #na ziemi€і. Strza€љa elfa przebi€љamu gardziel. Doko€љa czujne !€ѕlepia nagle zgas€љy. Gandalf i Aragorn wyszli poza kr€ѓg, lecz wzg€ђrze by€љo ju€є puste; stadowilk€ђw pierzch€љo. Wok€ђ€љ w ciemno€ѕciach zaleg€љa cisza, !tchnienie wiatru nie nios€љo ju€єz sob€ѓ €єadnych g€љos€ђw. "Noc by€љa g€љ€іboka, w€ѓski sierp ksi€і€єyca zni€єa€љ si€і ku zachodowi, przeb€љyskuj€ѓc spo€ѕr€ђd wystrz€іpionych chmur.!Nagle Frodo ockn€ѓ€љ si€і ze snu.Bez €єadnego ostrze€єenia zn€ђwwsz€іdzie wok€ђ€љ obozu buchn€і€љo dzikie, zajad€љe wycie. Olbrzymie stado warg€ђwzgromadzi€љo si€і milczkiem i znienacka przypu€ѕci€љo atak zewszystkich stron naraz. - Dorzu€јcie drew do ognia! - krzykn€ѓ€љ hobbitom Gandalf. - !Dob€ѓd€їcie broni i ustawcie si€іwsparci plecami o siebie! Nowe ga€љ€іzie trysn€і€љy p€љomieniem i w migotliwym blasku Frodo dostrzeg€љ t€љum szarych cieni przeskakuj€ѓcych przez kamienny kr€ѓg. Z ka€єd€ѓ sekund€ѓ przybywa€љo ich wi€іcej. Aragorn sztychem miecza przebi€љ gardziel ogromnego wilczego prowodyra. Boromir pot€і€єnym rozmachem odci€ѓ€љ €љeb drugiego. U boku dw€ђch wojownik€ђw sta€љ Gimli, szeroko rozstawiwszy krzepkienogi, z wzniesionym toporem. Strza€љy ze €ѕwistem wylatywa€љyz €љuku Legolasa. Nagle posta€ј Gandalfa jak gdyby uros€љa w migotliwym blasku ognia. Czarodziej wyprostowa€љ si€і niby gro€їny olbrzym, kamienny pos€ѓg staro€єytnego w€љadcy na "szczycie wzg€ђrza. Pochyli€љ si€і b€љyskawicznie, chwyci€љ p€љon€ѓc€ѓ ga€љ€ѓ€ї i ruszy€љ przeciw wilkom. Bestie cofn€і€љy!si€і przed nim. Gandalf cisn€ѓ€љ wysoko pod niebo roziskrzon€ѓ !€єagiew. Rozpali€љa si€і bia€љym blaskiem niby grom, a Czarodziej grzmi€ѓcym g€љosem krzykn€ѓ€љ: - Naur an edraith ammen! Naurdan i ngaurhoth! Rozleg€љ si€і huk i trzask, drzewo nad jego g€љow€ѓ rozkwit€љo nagle o€ѕlepiaj€ѓcym "bukietem ognia. P€љomie€ќ ni€ђs€љ si€і z drzewa na drzewo. Szczyt wzg€ђrza zal€ѕni€љ jaskrawym €ѕwiat€љem. Miecze i sztylety obro€ќc€ђw zaskrzy€љy si€і p€љomieniami. Ostatnia "strza€љa Legolasa zapali€љa si€і w"locie i p€љon€ѓc utkwi€љa w sercu ogromnego wilczego przyw€ђdcy. Ca€љe stado pierzch€љo. Ogie€ќ przygasa€љ z wolna, a€є zosta€љ po nim tylko deszcz iskier i popio€љu. Gor€ѓcy dym k€љ€іbi€љ si€і nad opalonymi kikutami drzew i czarn€ѓ chmur€ѓ sp€љywa€љ ze stok€ђw, kiedy pierwszy nik€љy brzask dnia pojawi€љ si€і na niebie. Odparci napastnicy nie wracali. - A co, nie m€ђwi€љem? - rzek€љ Sam do Pippina, wsuwaj€ѓc miecz w pochw€і. - Jego wilki nie dostan€ѓ. To by€љa niespodzianka, ani s€љowa! Ma€љobrakowa€љo, €єeby mi wszystkie w€љosy osmali€љo z g€љowy. !Kiedy dzie€ќ wsta€љ, nie ujrzeli nigdzie znaku po wilkach, na pr€ђ€єno szukali €ѕcierwa zabitych bestii. Jedynym €ѕwiadectwem stoczonej bitwy by€љy opalone drzewa i strza€љy Legolasa rozrzucone po wzg€ђrzu. Wszystkie zdawa€љy si€і nie tkni€іte z wyj€ѓtkiem !jednej, z kt€ђrej zosta€љo tylko ostrze. - A wi€іc tak jak si€і obawia€љem - stwierdzi€љ Gandalf - nie by€љy to zwyk€љe wilki €єeruj€ѓce na pustkowiu. Teraz zjedzmy co€ѕ napr€іdce i ruszajmy st€ѓd. Tego dnia pogoda zn€ђw si€і odmieni€љa, jakby pos€љuszna rozkazom jakiej€ѕ w€љadzy, kt€ђrej €ѕnie€єna zawieja nie mog€љa ju€є odda€ј us€љug, potrzebne by€љo natomiast jasne €ѕwiat€љo, €єeby ka€єdy poruszaj€ѓcy si€і w€ѕr€ђd pustkowi punkcik sta€љ si€і z daleka widoczny. Wiatr w "ci€ѓgu nocy skr€іci€љ z p€ђ€љnocy na po€љudnio-zach€ђd, teraz za€ѕucich€љ zupe€љnie. Chmury !odp€љyn€і€љy na po€љudnie, niebo czyste i wysokie ja€ѕnia€љo b€љ€іkitem. Gdy dru€єyna gotowa do odmarszu stan€і€љa na skrajuwzg€ђrza, blade s€љo€ќce b€љysn€і€љo nad szczytami g€ђr. - Musimy dotrze€ј do drzwi przed zachodem s€љo€ќca - powiedzia€љ Gandalf. - Inaczej w og€ђle tam nie dojdziemy. Droga niedaleka, ale mo€єe trzeba b€іdzie kluczy€ј, bo tu Aragorn nie mo€єe nas poprowadzi€ј: rzadko go€ѕci€љ w tych stronach, a ja by€љem tylko raz jeden u zachodnich €ѕcian Morii, i to bardzo dawno temu. Moria jest tam! - rzek€љ wskazuj€ѓc w kierunku po€љudniowo-wschodnim, gdzie zbocza g€ђr opada€љy stromo w "cie€ќ zalegaj€ѓcy u ich podn€ђ€єy.W dali majaczy€љa linia nagich #ska€љ, a w€ѕr€ђd nich, wy€єsza ni€єinne, wystrzela€љa olbrzymia, lita, szara €ѕciana. - Kiedy zeszli€ѕmy z prze€љ€іczy, poprowadzi€љem was nieco na po€љudnie od poprzedniego punktu wyj€ѕcia, jak zapewne niejeden z was zauwa€єy€љ. Dobrze zrobi€љem, bo dzi€іki temu mamy teraz drog€і o kilka!mil skr€ђcon€ѓ, a po€ѕpiech jest wskazany. Ruszajmy! - Nie wiem, czego sobie €єyczy€ј - pos€іpnie rzek€љ Boromir. - Czy €єeby Gandalf znalaz€љ to, czego szuka, czy te€є by€ѕmy doszed€љszy pod urwisko stwierdzili, €єe drzwi znik€љy na zawsze. Jedno gorsze od drugiego, najbardziej za€ѕ prawdopodobne, €єe wpadniemyw potrzask mi€іdzy €ѕcian€ѓ skaln€ѓ a stado wilk€ђw. Prowad€ї, Gandalfie! Gimli szed€љ teraz na czele, u boku Czarodzieja, bo pilno mu by€љo ujrze€ј Mori€і. We dw€ђch wiedli dru€єyn€і z powrotem ku g€ђrom. Jedyna stara droga od zachodniej strony bieg€љa do Morii wzd€љu€є potoku Sirannon, kt€ђry wyp€љywa€љ spod ska€љ w pobli€єu drzwi. Ale czy Gandalf "si€і omyli€љ, czy te€є w ostatnichlatach teren si€і zmieni€љ - !do€ѕ€ј, €єe nie m€ђg€љ odszuka€ј potoku w okolicy, gdzie si€і gospodziewa€љ, o par€і mil na po€љudnie od miejsca noclegu. S€љo€ќce sta€љo wysoko, a dru€єyna wci€ѓ€є jeszcze !b€љ€ѓka€љa si€і i brn€і€љa przez ja€љowe rumowiska czerwonych kamieni. Nigdzie nie dostrzegali b€љysku wody, nie s€љyszeli jej szmeru. Wko€љo otacza€љo ich suche pustkowie. !Tracili te€є otuch€і. Ani €єywej duszy na ziemi, ani ptaka na niebie. Nie €ѕmieli nawet my€ѕle€ј, co noc przyniesie, je€єeli ich zaskoczy w tej g€љuszy odci€іtej od €ѕwiata. Niespodzianie Gimli, kt€ђry #wysun€ѓ€љ si€і naprz€ђd, odwr€ђci€љsi€і i przywo€љa€љ towarzyszy. Sta€љ na wzg€ђrku i wskazywa€љ !na prawo od €ѕcie€єki. Podbiegli wszyscy i z g€ђry zobaczyli g€љ€іboko wci€іte w teren w€ѓskie koryto rzeki. By€љo suche, milcz€ѓce; ledwie nik€љa struga wody s€ѓczy€љa si€і po€ѕr€ђd brunatnych, czerwonymi plamami poznaczonych kamieni, lecz !wzd€љu€є brzegu ci€ѓgn€і€љa si€і dr€ђ€єka, wyboista i !niewyra€їna, wij€ѓca si€і kr€іto mi€іdzy rozwalonymi nasypami irumowiskami niegdy€ѕ brukowanego go€ѕci€ќca. - Aha! Nareszcie! - zawo€љa€љ !Gandalf. - T€іdy wi€іc p€љyn€ѓ€љ potok. Sirannon - Woda Spod Wr€ђt - nazywa€љy go !krasnoludy. Ale co si€і sta€љo z t€ѓ wod€ѓ? By€љa ongi bystra i #ha€љa€ѕliwa. Chod€їcie! Trzeba si€іspieszy€ј. Ju€є p€ђ€їno. Wszyscy mieli nogi obola€љe i bardzo byli zm€іczeni, lecz !wytrwale wlekli si€і przez kilka "jeszcze mil uci€ѓ€єliwej, kr€іtej !drogi. S€љo€ќce min€і€љo zenit i przesz€љo na zachodni€ѓ stron€і nieba. Odpoczywali kr€ђtko, #zjedli co€ѕ napr€іdce i szli dalej.#Przed nimi pi€іtrzy€љy si€і g€ђry, oni jednak id€ѓc g€љ€іbokim parowem widzieli tylko ich najwy€єsze grzbiety i odleg€љe wierchy na wschodzie. W ko€ќcu doszli do ostrego skr€іtu. Droga, kt€ђra dotychczas prowadzi€љa na po€љudnie klucz€ѓc mi€іdzy kraw€іdzi€ѓ rzecznego koryta po prawej a stromym zboczem po lewej stronie - tu zawraca€љa znowu prosto na wsch€ђd. Za zakr€іtem ujrzeli !€ѕcian€і skaln€ѓ niezbyt wysok€ѓ,mierz€ѓc€ѓ nie wi€іcej ni€є trzydzie€ѕci st€ђp, poszczerbion€ѓ u szczytu na kszta€љt pi€љy. Przez szeroki wy€љom, kt€ђry zapewne wy€є€љobi€љ sobie niegdy€ѕ pot€і€єny i obfity wodospad, #€ѕcieka€љa ledwie nik€љa stru€єka. - A wi€іc rzeczywi€ѕcie wszystko tu si€і bardzo zmieni€љo - rzek€љ Gandalf. - Mimo to nie ma w€ѓtpliwo€ѕci, "trafili€ѕmy na w€љa€ѕciwe miejsce.Nic wi€іcej nie zosta€љo po Wodospadzie Schod€ђw. Je€єeli mnie pami€і€ј nie zawodzi, tu€є obok wykute s€ѓ w skale stopnie, chocia€є g€љ€ђwna drogaoddala si€і w lewo i zakosami prowadzi na g€ђrn€ѓ platform€і. Od wodospadu a€є pod €ѕciany Morii ci€ѓgn€і€љa si€і p€љytka dolina, kt€ђrej dnem p€љyn€ѓ€љ Sirannon, a wzd€љu€є jego brzeg€ђw bieg€љa droga. Wejdziemy na g€ђr€і, przekonamy si€і, jak teraz wygl€ѓda. Bez trudu odszukali stopnie w #skale i Gimli wspi€ѓ€љ si€і po nichszybko, a za nim Gandalf i Frodo. Ale u szczytu #stwierdzili, €єe dalej i€ѕ€ј t€іdy nie spos€ђb, i zrozumieli, dlaczego Woda Spod Wr€ђt !wysch€љa. Mieli za sob€ѓ ch€љodneniebo, l€ѕni€ѓce z€љotem zachodz€ѓcego s€љo€ќca, a przedsob€ѓ - ciemne, spokojne !jezioro. Ani b€љ€іkit nieba, ani !blask zachodu nie odbija€љy si€і w jego pos€іpnej tafli. Wodom Sirannonu zagrodzono uj€ѕcie #tak, €єe rozla€љy si€і zatapiaj€ѓc ca€љ€ѓ dolin€і. Za gro€їn€ѓ przestrzeni€ѓ jeziora pot€і€єne skalne €ѕciany, surowe i szare w gasn€ѓcym €ѕwietle dnia, wznosi€љy si€і jak mur nieprzebyty. W ponurej, litej skale Frodo pr€ђ€єno wypatrywa€љbramy, p€іkni€іcia czy szczeliny. !- To €ѕciany Morii - powiedzia€љ Gandalf wskazuj€ѓc ska€љy za wod€ѓ. - Tam by€љy ongi Wrota, !drzwi elf€ђw u kresu go€ѕci€ќca zHollinu, kt€ђry nas tu doprowadzi€љ. Ale teraz ta droga jest zamkni€іta. Nikt z was, jak przypuszczam, nie ma ochoty rzuci€ј si€і wp€љaw przez t€і ponur€ѓ wod€і, i to o zmierzchu. Jezioro nie wydaje si€і czyste. - Musimy znale€ї€ј drog€і "okr€ѓ€єaj€ѓc€ѓ p€ђ€љnocny cypel - !rzek€љ Gimli. - Dru€єyna powinna nie zwlekaj€ѓc i€ѕ€ј pod g€ђr€і g€љ€ђwnym szlakiem i zbada€ј, dok€ѓd on prowadzi. Nawet gdyby nie by€љo tego jeziora, nie m9ogliby€ѕmy wci€ѓgn€ѓ€ј objuczonego kuca po skalnych schodach. - Ale w €єadnym przypadku nie mo€єna by biednego zwierzaka wzi€ѓ€ј do podziemi - odpar€љ Gandalf. - Droga pod g€ђrami !wiedzie w€ѕr€ђd ciemno€ѕci, jest miejscami bardzo w€ѓska i stroma, kucyk nie przeszed€љbytam, gdzie mo€єe nam si€і uda przej€ѕ€ј. - Biedny stary Bill! - westchn€ѓ€љ Frodo. - Nie pomy€ѕla€љem o tym. I biedny Sam! Co te€є on na to powie? - Bardzo mi przykro - rzek€љ Gandalf. - Biedny Bill by€љ dobrym kompanem, serce mi "si€і €ѕciska, €єe trzeba go teraz porzuci€ј. Gdyby to ode mnie zale€єa€љo, nie obci€ѓ€єa€љbym dru€єyny tylu baga€єami i nie bra€љbym zwierzaka, zw€љaszczaBilla, kt€ђrego Sam tak kocha. Od pocz€ѓtku obawia€љem si€і, €єe b€іdziemy zmuszeni obra€ј t€і drog€і. Dzie€ќ mia€љ si€і ku ko€ќcowi, zimne gwiazdy wyb€љys€љy we g€ђrze ponad zachodz€ѓcym s€љo€ќcem, kiedy dru€єyna, spiesz€ѓc ile si€љ w nogach, wspi€і€љa si€і wreszcie na zbocze i dosi€іg€љa brzegu jeziora. Na oko nie mierzy€љo "ono wi€іcej ni€є par€іset st€ђp w najszerszym miejscu. Jak daleko rozlewa€љo si€і ku po€љudniowi, trudno by€љo jednak oceni€ј w mierzchn€ѓcym €ѕwietle. P€ђ€љnocny brzeg dostrzegali w %odleg€љo€ѕci nie wi€іkszej ni€є p€ђ€љmili, a mi€іdzy kamiennym murem zamykaj€ѓcym dolin€і a skrajem wody pozostawa€љ w€ѓski r€ѓbek €ѕcie€єki. Bez zw€љoki ruszyli wi€іc naprz€ђd, !bo mila z ok€љadem dzieli€љa ich jeszcze od miejsca na przeciwleg€љym brzegu, do kt€ђrego d€ѓ€єy€љ Gandalf, a potem czeka€љ ich jeszcze poszukiwanie drzwi. Kiedy dotarli do najdalej na p€ђ€љnoc wysuni€іtego cypla jeziora, zagrodzi€љa im drog€і w€ѓska struga. Stoj€ѓca zielona woda !wygl€ѓda€љa jak o€ѕliz€љe rami€і wyci€ѓgni€іte ku €ѕcianie g€ђr. Nieustraszony Gimli wszed€љ w !ni€ѓ pierwszy i stwierdzi€љ, €єe nie si€іga mu wy€єej kostek. Towarzysze szli za nim !g€іsiego, st€ѓpaj€ѓc ostro€єnie, bo pod g€іstym zielskiem kry€љy si€і €ѕliskie, zdradzieckie kamienie i niespodziane wyboje. Frodo wzdrygn€ѓ€љ si€і zobrzydzenia, zanurzaj€ѓc stopyw ciemnej, brudnej wodzie. W chwili gdy Sam, kt€ђry szed€љ ostatni, wyprowadza€љ Billa na "przeciwleg€љy brzeg, rozleg€љ si€іcichy szelest, €ѕwist i zaraz potem plusk, jak gdyby jaka€ѕ ryba zm€ѓci€љa nieruchom€ѓ powierzchni€і. Wszyscy !odwr€ђcili si€і b€љyskawicznie i zobaczyli po€ѕrodku jeziora, !kt€ђrego kra€ќce gin€і€љy ju€є w roku, kr€іgi rozchodz€ѓce si€і coraz szerzej wok€ђ€љ jakiego€ѕ odleg€љego punktu na wodzie. Pos€љyszeli jakby bulgotanie, a potem zaleg€љa cisza. Mrok g€іstnia€љ, ostatnie promienie !zachodz€ѓcego s€љo€ќca ugrz€іz€љy w chmurach. Gandalf przynagla€љ sadz€ѓc wielkimi krokami naprz€ђd, "dru€єyna jak mog€љa stara€љa si€і za nim nad€ѓ€єy€ј. Szli teraz w€ѓskim skrawkiem l€ѓdu mi€іdzy jeziorem a urwiskiem. Przej€ѕcieby€љo ciasne, miejscami ledwie na kilka st€ђp szerokie, tu i €ђwdzie zawalone od€љamkami "ska€љ i kamieniami. Posuwali si€і jednak, lgn€ѓc jak najbardziej do €ѕciany, odsuwaj€ѓc si€і jak najbardziej od Czarnej Wody. Uszli ju€є z mil€і w kierunku !po€љudniowym, gdy natkn€іli si€і "na k€іp€і kolczoli€ѕci. Pie€ќki i suche ga€љ€іzie butwia€љy w ka€љu€єach; wygl€ѓda€љo to na szcz€ѓtki zaro€ѕli czy mo€єe €єywop€љotu, niegdy€ѕ os€љaniaj€ѓcego drog€і, kt€ђra przecina€љa dolin€і, dzi€ѕ zatopion€ѓ w jeziorze. Lecz tu€є"pod skaln€ѓ €ѕcian€ѓ sta€љy €єywe jeszcze i krzepkie dwa drzewa, tak wysokie, €єe Frodo"zdumia€љ si€і, bo r€ђwnie wielkichkolczoli€ѕci w €єyciu ani w marzeniu nie widzia€љ. Grube korzenie si€іga€љy spod urwiska a€є do wody. Z daleka, ze szczytu schod€ђw, zdawa€љy si€і!pod nawis€љ€ѓ €ѕcian€ѓ ma€љe jak zwyk€љe krzaki, teraz jednak pi€іtrzy€љy si€і nad g€љowami w€іdrowc€ђw, sztywne, ciemne,milcz€ѓce i rzuca€љy g€іsty, czarny cie€ќ pod ich stopy, stercz€ѓc niby dwa filary strzeg€ѓce kresu drogi. - No, wreszcie jeste€ѕmy u celu- rzek€љ Gandalf. - Tu ko€ќczy si€і droga elf€ђw z Hollinu. Kolczoli€ѕ€ј to god€љo ѓ em a. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBNp? crOЏ 6 cтrPх/ cEsQ"8 cЈsRL-> c tSŠ8ю?ntmieszka€ќc€ђw tej krainy, posadzili wi€іc te drzewa jako !s€љupy graniczne swoich w€љo€ѕci,bo zachodnie drzwi s€љu€єy€љy g€љ€ђwnie elfom z Hollinu, utrzymuj€ѓcym o€єywione stosunki z w€љadcami Morii. By€љo to za dawnych, szcz€і€ѕliwszych czas€ђw, kiedy jeszcze serdeczna przyja€ї€ќ "wi€ѓza€љa cz€іsto istoty r€ђ€єnychras, nawet krasnoludy z elfami.- Nie z winy krasnolud€ђw rozwia€љa si€і ta przyja€ї€ќ - rzek€љ Gimli. - Nigdy nie s€љysza€љem, by zawini€љy w tym elfy - odpar€љ Legolas. !- A ja s€љysza€љem jedno i drugie- rzek€љ Gandalf - i nie chc€і teraz rozs€ѓdza€ј tej sprawy. Prosz€і jednak was obu, Legolasie i Gimli, aby€ѕcie wy "przynajmiej byli przyjaci€ђ€љmi i wspomagali mnie wsp€ђlnie. Bo obaj jeste€ѕcie mi potrzebni. Drzwi s€ѓ zamkni€іte i ukryte, aim pr€іdzej je odnajdziemy, tym lepiej. Noc za pasem! - I zwracaj€ѓc si€і do reszty kompanii doda€љ: - Ja b€іd€і szuka€љ drzwi, a wy tymczasem przygotujcie si€і do zej€ѕcia w g€љ€ѓb Morii. Niestety, musimy si€і tu rozsta€ј z naszym jucznym kucykiem. Odrzu€јcie wiele rzeczy wzi€іtych dla ochrony przed ch€љodem, nie b€іd€ѓ nam potrzebne w podziemiu ani te€є, mam nadziej€і, gdy wyjdziemy po drugiej stronie i pomaszerujemy dalej na po€љudnie. Reszt€і natomiast, a przede wszystkim €єywno€ѕ€ј i sk€ђrzane worki na wod€і, rozdzielcie mi€іdzy siebie. - Mistrzu Gandalfie, nie chcesz chyba zostawi€ј biednego Billa w tym okropnympustkowiu! - krzykn€ѓ€љ Sam z oburzeniem i rozpacz€ѓ. - Nie zgodz€і si€і na to, nie ma !mowy! Nie porzuc€і Billa, kt€ђry tak daleko zaw€іdrowa€љ z nami i taki by€љ przez ca€љy czas poczciwy! - Mnie te€є go €єal, Samie - odpar€љ Czarodziej - ale gdy drzwi si€і otworz€ѓ, w€ѓtpi€і, "czy zdo€љasz Billa wci€ѓgn€ѓ€ј do wn€іtrza, w d€љugie, czarne lochy Morii! Musisz wybiera€ј mi€іdzy Billem a swoim panem. - Bill p€ђjdzie za panem Frodemcho€јby do smoczej jamy, je€єeli ja go poprowadz€і - rzek€љ Sam nie przekonany. - Przecie€є oddaliby€ѕmy go na niemal pewn€ѓ €ѕmier€ј w tym "kraju, gdzie w€љ€ђcz€ѓ si€і stada wilk€ђw. - Mam nadziej€і, €єe nie spotkago €ѕmier€ј - odpar€љ Gandalf. $Po€љo€єy€љ r€іk€і na €љbie kucyka i szepn€ѓ€љ mu co€ѕ do ucha: - We€ї z sob€ѓ te s€љowa, niech ci€і strzeg€ѓ i prowadz€ѓ - rzek€љ. - M€ѓdre z ciebie zwierz€і, nauczy€љe€ѕ si€і niema€љo w Rivendell. Wybieraj drog€і przez krainy obfite w !traw€і i wracaj szcz€і€ѕliwie do domu Elronda czy gdzie indziej, gdzie chcesz... S€љyszysz, Samie? Bill ma tak€ѓ sam€ѓ szans€і ocalenia z wilczych €љap i powrotu do domu jak my wszyscy. Sam sta€љ zgn€іbiony u boku Billa i nic nie odpowiedzia€љ Gandalfowi. Kucyk, jak gdyby rozumiej€ѓc, o co chodzi, parskn€ѓ€љ i przytkn€ѓ€љ nos do !ucha Sama. €џzy p€љyn€і€љy z oczuSama, gdy majstrowa€љ przy jukach, zdejmuj€ѓc pakunki z grzbietu kuca i zrzucaj€ѓc je !na ziemi€і. Hobbici przegl€ѓdali rzeczy i odk€љadali na bok wszystko, bez czego mogli si€і ju€є teraz oby€ј, reszt€і za€ѕ !rozdzielali mi€іdzy siebie. Kiedy$si€і z t€ѓ robot€ѓ uporali, zacz€іliobserwowa€ј Gandalfa. Zdawa€љo si€і, €єe dotychczas Czarodziej !nic jeszcze nie wsk€ђra€љ. Sta€љ mi€іdzy dwoma drzewami wpatrzony w nag€ѓ skaln€ѓ "€ѕcian€і, jakby spodziewa€љ si€і, €єe oczyma wywierci w niej %dziur€і. Gimli kr€іci€љ si€і przy nimto tu, to tam opukuj€ѓc toporkiem kamienie. Legolas przylgn€ѓ€љ do €ѕciany nas€љuchuj€ѓc. - Wszystko ju€є gotowe - powiedzia€љ Merry - ale gdzie s€ѓ te drzwi? Nie widz€і ani znaku. - Drzwi, zrobionych przez krasnoludy, nigdy nie wida€ј, kiedy s€ѓ zamkni€іte - odpar€љ Gimli. - S€ѓ niewidzialne, nawet!prawi w€љa€ѕciciele nie mog€ѓ ich dostrzec ani otworzy€ј, je€єeli nie pami€іtaj€ѓ has€љa. - Tych drzwi jednak nie strzeg€љa nigdy tajemnica dost€іpna wy€љ€ѓcznie krasnoludom - powiedzia€љ !Gandalf o€єywiaj€ѓc si€і nagle i "odwracaj€ѓc g€љow€і. - Je€єeli niezmieni€љo si€і wszystko ca€љkowicie, oczy, kt€ђre umiej€ѓ patrze€ј, mog€ѓ wykry€ј sekret. "Zbli€єy€љ si€і do ska€љy. Mi€іdzy dwoma drzewami, w ich cieniu, wznosi€љa si€і g€љadka €ѕciana; !zacz€ѓ€љ po niej wodzi€ј r€іkoma !szepcz€ѓc co€ѕ niedos€љyszalnie. Po chwili cofn€ѓ€љ si€і nieco. - Sp€ђjrzcie! czy widzicie? Ksi€і€єyc rzuca€љ teraz odblask na szar€ѓ powierzchni€і ska€љy, lecz nic wi€іcej zrazu nie spostrzegli. Potem z wolna na ca€љej kamiennej powierzchni, wyg€љadzonej r€іkami "Czarodzieja, pojawi€љy si€і nik€љelinie, niby delikatne €єy€љy srebra. Pocz€ѓtkowo tak nieuchwytne jak blade nici babiego lata, tak cienkie, €єe ledwie migota€љy, kiedy pada€љ na nie blask ksi€і€єyca, stopniowo rozszerza€љy si€і i wyst€іpowa€љy coraz wyra€їniej,a€є wreszcie mo€єna by€љo rozpozna€ј ca€љy rysunek. U g€ђry, w miejscu, kt€ђrego Gandalf ledwie dosi€іgn€ѓ€љ wzniesionymi r€іkami, sklepia€љ si€і €љuk spleciony z liter !alfabetu elf€ђw. Ni€єej, zatarte co prawda, zniszczone, "rysowa€љo si€і kowad€љo i m€љot, anad nim korona i siedem "gwiazd. Od do€љu pi€і€љy si€і dwa drzewa, kt€ђrych li€ѕcie mia€љy kszta€љty p€ђ€љksi€і€єyc€ђw. Po€ѕrodku, wyra€їniej ni€є wszystko inne, ja€ѕnia€љa na drzwiach wieloramienna gwiazda. !- To god€љo Durina! - krzykn€ѓ€љ Gimli. - Drzewo Elf€ђw Wysokiego Rodu! - zawo€љa€љ Legolas. - I gwiazda rodu Feanora - powiedzia€љ Gandalf. - Wykuto ten rysunek z ithildinu, w !kt€ђrym tylko €ѕwiat€љo gwiazd i ksi€і€єyca si€і odbija i kt€ђry jest martwy, p€ђki go ni9e wskrzesi dotkni€іciem kto€ѕ, kto zna s€љowa z dawna zapomniane na obszarze !€r€ђdziemia. Od wiek€ђw ich nie s€љysza€љem, tote€є musia€љem !g€љ€іboko si€іgn€ѓ€ј w pami€і€ј, nim je odnalaz€љem. - Co znaczy ten napis? - spyta€љ Frodo, wpatruj€ѓc si€і pilnie w wyryte na €љuku !sklepienia litery. - Zdawa€љo mi !si€і, €єe znam pismo elf€ђw, ale tego nie umiem odczyta€ј. - To j€іzyk elf€ђw mieszkaj€ѓcych za Dawnych Dniw zachodniej cz€і€ѕci "€r€ђdziemia - odpar€љ Gandalf. - napis wszak€єe nie m€ђwi nic, co by nam si€і przyda€ј mog€љo. Brzmi po prostu tak: €њDrzwi Durina, W€љadcy Morii. Powiedz przyjacielu i wejd€ї€ћ. Pod spodem ma€љymi, ledwie widocznymi literami wypisane jest jeszcze: €њZrobi€љem te drzwi ja, Narwi. Znaki wyku€љ Kelebrimbor z Hollinu€ћ. - Co to ma znaczy€ј: €њPowiedz"przyjacielu i wejd€ї€ћ? - spyta€љ Merry. - Sens do€ѕ€ј jasny - rzek€љ Gimli. - Je€єeli jeste€ѕ przyjacielem, powiedz has€љo, a drzwi si€і otworz€ѓ i b€іdziesz m€ђg€љ wej€ѕ€ј. - Tak - odezwa€љ si€і Gandalf. -Te drzwi zapewne s€ѓ pos€љuszne s€љowom zakl€іcia. Niekt€ђre drzwi krasnoludzkich siedzib otwieraj€ѓ si€і tylko w pewnych okre€ѕlonych porach roku czy dnia albo tylko dla pewnych os€ђb; s€ѓ i takie, kt€ђrych nie otworzysz nawet o w€љa€ѕciwej godzinie i wymawiaj€ѓc w€љa€ѕciwe s€љowa, je€єeli nie masz klucza. Ale do tych drzwi nie potrzeba klucza. Za czas€ђw Durina nie by€љy one tajne. Zazwyczaj sta€љy otworem i pilnowali ich od€їwierni. Je€єeli za€ѕ by€љy zamkni€іte, m€ђg€љ je otworzy€ј ka€єdy, kto zna€љ has€љo. Tak przynajmniej g€љosi tradycja. Prawda, Gimli? - Prawda - przyzna€љ krasnolud - ale has€љa nikt nie pami€іta. Narwi wraz ze sw€ѓ sztuk€ѓ i ca€љym plemieniem znikn€ѓ€љ ze €ѕwiata. - Ale ty, Gandalfie, chyba znasz has€љo? - spyta€љ zdumiony Boromir. - Nie! - odpar€љ Czarodziej. Wszyscy spojrzeli na niego z przera€єeniem, tylko Aragorn, kt€ђry dobrze zna€љ Gandalfa, nie poruszy€љ si€і ani nie odezwa€љ. !- Po co€є wi€іc przyprowadzi€љe€ѕnas w to przekl€іte miejsce? - krzykn€ѓ€љ Boromir ze zgroz€ѓ ogl€ѓdaj€ѓc si€і na czarne jezioro. - M€ђwi€љe€ѕ, €єe raz, kiedy€ѕ, przeszed€љe€ѕ przez #Mori€і. Jak€єe to mo€єliwe, je€ѕli nie zna€љe€ѕ sposobu, €єeby otworzy€ј to wej€ѕcie? - Na pierwsze twoje pytanie, Boromirze, odpowiadam tak: jeszcze nie znam has€љa - odpar€љ Czarodziej. - Ale wkr€ђtce je poznamy. Na drugie - ci€ѓgn€ѓ€љ b€љyskaj€ѓc oczyma spod krzaczastych brwi - powiem ci, €єe b€іdziesz mia€љ prawo pyta€ј o cel moich poczyna€ќ dopiero wtedy, gdy si€і oka€є€ѓ niedorzeczne. Co donast€іpnych pyta€ќ... Czy w€ѓtpisz o prawdziwo€ѕci moich s€љ€ђw? Czy te€є straci€љe€ѕ "g€љow€і? M€ђwi€љem, €єe nie t€іdy wszed€љem w€ђwczas do Morii, ale od wschodu. Je€ѕli chcesz wiedzie€ј co€ѕ wi€іcej jeszcze, powiem ci, €єe te drzwi otwieraj€ѓ si€і na zewn€ѓtrz. Odwn€іtrza wystarczy je pchn€ѓ€ј !r€іk€ѓ. Od tej strony nie drgn€ѓ nawet, chyba €єe wym€ђwisz has€љo. €adna si€љa ich nie poruszy. !- C€ђ€є wi€іc zrobimy? - spyta€љ Pippin, kt€ђry nie ul€ѓk€љ si€і zje€єonych brwi Czarodzieja. - Spr€ђbuj przebi€ј drzwi !w€љasn€ѓ g€љow€ѓ, Peregrinie Tuku - rzek€љ Gandalf. - Je€єeli ich nie rozwalisz tym sposobem, a mnie pozwolicie spokojnie si€і namy€ѕli€ј, zamiast nudzi€ј g€љupimi pytaniami, b€іd€і si€і stara€љ zgadn€ѓ€ј has€љo. Niegdy€ѕ umia€љem wszystkie zakl€іcia we wszystkich "j€іzykach elf€ђw, ludzi i ork€ђw, u€єywane w podobnych przypadkach. Po dzi€ѕ dzie€ќ przypominam sobie par€і dziesi€ѓtk€ђw bez wysi€љku. "My€ѕl€і, €єe wystarczy kilka pr€ђb!i €єe nie b€іd€і musia€љ wzywa€ј Gimlego do zdradzenia pewnych s€љ€ђw tajnego krasnoludzkiego j€іzyka, kt€ђrych jego plemi€і nie zwierza nikomu. Has€љo by€љo wzi€іte z mowy elf€ђw, tak jak i napis na €љuku sklepienia. To wydaje si€і niew€ѓtpliwe. Podszed€љ zn€ђw pod ska€љ€і i lekko dotkn€ѓ€љ r€ђ€єd€єk€ѓ srebrnej gwiazdy b€љyszcz€ѓcej pod kowad€љem. - Annon edhellen, edro hi ammen! Fennas nogothrim, lasto beth lammen! - zawo€љa€љ rozkazuj€ѓcym tonem. Srebrne kreski przyblad€љy, lecz szary kamie€ќ nie drgn€ѓ€љ nawet. Po wielokro€ј powtarza€љ te "s€љowa w r€ђ€єnej kolejno€ѕci i w rozmaitych odmianach. P€ђ€їniej!pr€ђbowa€љ innych zakl€і€ј, jednopo drugim, wymawiaj€ѓc je to szybko i g€љo€ѕno, to powoli i cicho. Wreszcie zacz€ѓ€љ rzuca€јpojedyncze s€љowa z j€іzyka elf€ђw. Nic si€і nie dzia€љo. Urwisko pi€іtrzy€љo si€і przed nimi w ciemno€ѕciach, gwiazdy bez liku rozb€љys€љy na niebie, wiatr dmuchn€ѓ€љ ch€љodem, ale drzwi wci€ѓ€є trwa€љy niewzruszone. "Gandalf raz jeszcze zbli€єy€љ si€іdo skalnej €ѕciany, podni€ђs€љ ramiona i tonem w€љadczym, z rosn€ѓcym gniewem krzykn€ѓ€љ: -Edro! Edro! - uderzaj€ѓc &r€ђ€єd€єk€ѓ o ska€љ€і. - Otw€ђrz si€і!Otw€ђrz! - powtarza€љ ten sam wci€ѓ€є rozkaz we wszystkich j€іzykach, jakimi m€ђwiono kiedykolwiek na Zachodzie €r€ђdziemia. Wreszcie rzuci€љ #r€ђ€єd€єk€і na ziemi€і i usiad€љ w milczeniu. W tej samej chwili do ich czujnie nadstawionych uszu wiatr przyni€ђs€љ z daleka wycie wilk€ђw. Kucyk Bill wzdrygn€ѓ€љ si€і ze strachu i Sam skoczy€љ ku niemu, by szepn€ѓ€ј jakie€ѕ uspokajaj€ѓce s€љ€ђwko. - Nie pozw€ђl mu zbiec! - powiedzia€љ Boromir. - Wygl€ѓda na to, €єe jeszcze nam b€іdzie potrzebny, je€єeli oczywi€ѕcie wilki nas tu nie dopadn€ѓ. Nienawidz€і tej obrzydliwej sadzawki! #I schyliwszy si€і podni€ђs€љ du€єy kamie€ќ, kt€ђry cisn€ѓ€љ z rozmachem w czarn€ѓ wod€і. Kamie€ќ znikn€ѓ€љ z mi€іkkim pluskiem, lecz jednocze€ѕnie %da€љo si€і s€љysze€ј €ѕwi€ѕni€іcie i bulgot. Ogromne, rozedrgane ko€љa rozesz€љy si€і po tafli jeziora i od miejsca, w kt€ђrym!spad€љ kamie€ќ, zacz€і€љy powoli przybli€єa€ј si€і do podn€ђ€єy ska€љy. - Dlaczego€ѕ to zrobi€љ, Boromirze? - odezwa€љ si€і Frodo. - Ja tak€єe nienawidz€і !tego miejsca i boj€і si€і... Nie wiem, czego si€і boj€і, nie wilk€ђw jednak i nie ciemno€ѕci za tymi drzwiami. Czego€ѕ !innego. Boj€і si€і tej wody. Nie m€ѓ€ј jej! - Bardzo bym chcia€љ co !pr€іdzej wynie€ѕ€ј si€і st€ѓd! - rzek€љ Merry. - Czemu ten Gandalf nie pospieszy si€і troch€і? - mrukn€ѓ€љ Pippin. Gandalf nie zwraca€љ na nich uwagi. Siedzia€љ z g€љow€ѓ zwieszon€ѓ na piersi, mo€єe zatopiony w rozpaczy, a mo€єew trwo€єnej zadumie. Z€љowieszcze wycie wilk€ђw rozleg€љo si€і znowu. Kr€іgi na !wodzie ros€љy i drobne fale ju€є liza€љy brzeg. Nagle Czarodziej zerwa€љ si€і na r€ђwne nogi, a by€љo to tak niespodziane, €єe wszyscy drgn€іli. Gandalf si€і €ѕmia€љ! - Ju€є wiem! - krzykn€ѓ€љ. - Oczywi€ѕcie, oczywi€ѕcie! €miesznie proste, jak #wi€іkszo€ѕ€ј zagadek, je€єeli si€і zna rozwi€ѓzanie. - Podbieg€љ do$ska€љy, dotkn€ѓ€љ jej r€ђ€єd€єk€ѓ i dobitnie wym€ђwi€љ: - Mellon! Gwiazda roziskrzy€љa si€і i natychmiast zgas€љa. Bez szmeru zarysowa€љ si€і wyra€їny kontur drzwi, przedtem zupe€љnie niewidoczny. Z wolna !p€љyta skalna rozszczepi€љa si€і po€ѕrodku i dwa skrzyd€љa odchyli€љy si€і na o€ѕcie€є. W otworze zamajaczy€љy schody prowadz€ѓce stromo pod g€ђr€і. Powy€єej paru pierwszych stopni ton€і€љy w ciemno€ѕci "czarniejszej ni€їli noc. Dru€єyna patrzy€љa na nie w os€љupieniu. !- A wi€іc myli€љem si€і - rzek€љ Gandalf. - Gimli tak€єe. Z nas wszystkich Merry wpad€љ na "najw€љa€ѕciwszy trop. Has€љo by€љo wypisane na €љuku, widzieli€ѕmy je od pierwszej chwili. Napis trzeba t€љumaczy€ј tak: €њPowiedz: €њprzyjacielu€ћ i wejd€ї€ћ. Kiedy wym€ђwi€љem w j€іzyku elf€ђw s€љowo €њprzyjacielu€ћ, drzwi si€і otwar€љy. Po prostu! Ale to zbytproste dla uczonego m€іdrca w naszej nieufnej epoce. Tamte czasy by€љy szcz€і€ѕliwsze. A teraz - wchod€їmy! Ruszy€љ naprz€ђd i postawi€љ stop€і na najni€єszym stopniu schod€ђw. Lecz w tym momencie zacz€і€љo si€і dzia€ј mn€ђstwo rzeczy. Frodo poczu€љ, €єe co€ѕ chwyta go za kostk€і u !nogi. Krzykn€ѓ€љ i upad€љ. Kucyk Bill zar€єa€љ przera€їliwie i pomkn€ѓ€љ z kopyta brzegiem jeziora, nikn€ѓc w ciemno€ѕciach. Sam skoczy€љ za nim, lecz na okrzyk Froda !zawr€ђci€љ natychmiast, p€љacz€ѓc i kln€ѓc g€љo€ѕno. Wszyscy inni obejrzeli si€і i zobaczyli, €єe jezioro syczy, jakby ca€љa armia w€і€єy nadp€љywa€љa od po€љudnia. !Z toni wype€љz€љa d€љuga, kr€іta macka, jasnozielona, fosforyzuj€ѓca, ociekaj€ѓca wod€ѓ. Oplot€љa nog€і Froda i zacz€і€љa wci€ѓga€ј go do !jeziora. Sam pad€љ na kl€іczki i !r€ѓbn€ѓ€љ rami€і poczwary no€єem.!Pu€ѕci€љa ofiar€і. Wierny s€љuga odci€ѓgn€ѓ€љ swego pana, jak m€ђg€љ najdalej, krzycz€ѓc o pomoc. Dwadzie€ѕcia nowych macek wy€љoni€љo si€і z wody. Czarne jezioro kipia€љo, w powietrzu rozszed€љ si€і odra€єaj€ѓcy smr€ђd. - Do bramy! Na schody! Pr€іdko!- krzykn€ѓ€љ Gandalf, jednym susem wracaj€ѓc mi€іdzy towarzyszy, budz€ѓc ich z os€љupienia, kt€ђre wszystkich pr€ђcz Sama przyku€љo do miejsca, i zaganiaj€ѓc w otwarte drzwi. Czas by€љ po temu wielki! Sam i "Frodo ledwie zd€ѓ€єyli stan€ѓ€ј napierwszym stopniu, a Gandalf #w€љa€ѕnie zn€ђw rusza€љ pod g€ђr€і,kiedy wyci€ѓgni€іte z wody macki poprzez w€ѓski skrawek #l€ѓdu dosi€іg€љy skalnej €ѕciany i drzwi Morii. Jedna z nich "przyczo€љga€љa si€і a€є za pr€ђg, €ѕwiec€ѓc w blasku gwiazd. Gandalf zatrzyma€љ si€і i !odwr€ђci€љ. Je€єeli rozmy€ѕla€љ, jakim zakl€іciem zamkn€ѓ€ј z powrotem drzwi, niepotrzebnie"si€і biedzi€љ. Mn€ђstwo wij€ѓcych si€і macek oplot€љo oba ich skrzyd€љa i zatrzasn€і€љo ze straszliw€ѓ si€љ€ѓ. Huk echem "rozni€ђs€љ si€і wko€љo, €ѕwiat€љo dzienne znikn€і€љo sprzed oczu w€іdrowc€ђw. Poprzez ci€і€єk€ѓ kamienn€ѓ p€љyt€і dochodzi€љ st€љumiony €љoskot. Sam uczepiony ramienia Froda w nieprzeniknionych ciemno€ѕciach upad€љ na stopie€ќ schod€ђw. !- Biedny stary Bill - powiedzia€љ!d€љawi€ѓc si€і od €љez. - Biedny #stary Bill! Wilki i w€і€єe! W€і€єy nie m€ђg€љ ju€є znie€ѕ€ј. A ja musia€љem wybiera€ј, panie Frodo. Musia€љem p€ђj€ѕ€ј za panem. !Us€љyszeli kroki Gandalfa, kt€ђry"zszed€љ zn€ђw w d€ђ€љ i dotkn€ѓ€љ r€ђ€єd€єk€ѓ drzwi. Dr€єenie przebieg€љo przez €ѕcian€і i schody, lecz drzwi si€і nie otwar€љy. - No, tak! - rzek€љ Czarodziej. - Teraz wyj€ѕcie na t€і stron€і zamkni€іte jest na zawsze, pozostaje nam jedynie drugie, na przeciwleg€љym stoku g€ђry. S€ѓdz€ѓc z tych ha€љas€ђw obawiam si€і, €єe zwalono pod drzwi g€љazy, a drzewa wyrwano z korzeniami i zagrodzono nimi drog€і. Szkoda!!Pi€іkne to by€љy drzewa i sta€љy tu od wiek€ђw. - Od pierwszej chwili, gdy dotkn€ѓ€љem stop€ѓ wody, "czu€љem, €єe w pobli€єu czai si€і co€ѕ okropnego - powiedzia€љ Frodo. - Co to by€љo? Ile by€љo tych potwor€ђw? - Nie wiem - odpar€љ Gandalf - ale wszystkie te ramiona wyci€ѓga€љy si€і do jednego okre€ѕlonego celu. Co€ѕ wype€љz€љo, mo€єe zosta€љo wyp€іdzone z czarnej wody pod g€ђrami. W g€љ€іbinach €ѕwiata istnieje wiele starszychi gorszych jeszcze ni€є orkowie stworze€ќ. €ѕ€ј to god€љo ѓ em a. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBTpo c­tUп Q cuV0: csuWj") cжuX“-P c9vYу8Ї;œv Gandalf nie chcia€љ powiedzie€ј g€љo€ѕno tego, co w duchu !pomy€ѕla€љ: €єe kimkolwiek by€љy stwory €єyj€ѓce na dnie jeziora,chwyci€љy one nieomylnie przede wszystkim Froda "spo€ѕr€ђd ca€љej dru€єyny. Boromirmrukn€ѓ€љ do siebie, lecz echo odbite od kamiennych €ѕcian !spot€іgowa€љo jego g€љos tak, €єe zabrzmia€љ jak ochryp€љy szept, !dos€љyszalny dla ca€љej kompanii:- W g€љ€іbinach €ѕwiata... Weszli€ѕmy w te podziemia wbrew mojej woli. Kto nas poprowadzi przez te straszliwe ciemno€ѕci? !- Ja! - odpar€љ Gandalf. - Gimli za€ѕ b€іdzie szed€љ obok mnie. !Pod€ѓ€єajcie za €ѕwiat€љem mojej r€ђ€єd€єki. Czarodziej ruszy€љ w g€ђr€і po olbrzymich schodach, a koniecr€ђ€єd€єki, kt€ђr€ѓ trzyma€љ wzniesion€ѓ, rozb€љysn€ѓ€љ €љagodnym €ѕwiat€љem. Schody !by€љy pot€і€єne i nie zniszczone.Naliczyli dwie€ѕcie stopni, szerokich i niskich, nim u szczytu stan€іli w sklepionym korytarzu prowadz€ѓcym poziomo w g€љ€ѓb ciemno€ѕci. - Si€ѓd€їmy na chwil€і, odpocznijmy i zjedzmy co€ѕ tutaj, skoro sali jadalnej nie spodziewamy si€і znale€ї€ј - %rzek€љ Frodo. Otrz€ѓsn€ѓ€љ si€і ju€є "ze zgrozy, kt€ђr€ѓ go nape€љni€љo #dotkni€іcie o€ѕliz€љego ramienia, iby€љ teraz okropnie g€љodny. Wszyscy przyj€іli t€і propozycj€і jak najch€іtniej. Siedli na ostatnim stopniu, grupka cieni w mroku. Kiedy si€і posilili, Gandalf da€љ ka€єdemu, trzeci raz w tej w€іdr€ђwce, po €љyku miruworu z Rivendell. - Nie na d€љugo, niestety, starczy tego trunku - powiedzia€љ - ale uwa€єam, €єe bardzo nam jest potrzebny teraz, po okropno€ѕciach, kt€ђreprze€єyli€ѕmy pod drzwiami. Co prawda, je€ѕli nie b€іdziemy mieli wyj€ѓtkowego szcz€і€ѕcia, przyda nam si€і ta resztka niejeden jeszcze raz, nim ujrzymy wyj€ѕcie po drugiej stronie. Oszcz€іdzajcie te€є wody! W tych podziemiach "jest wiele strumieni i €їr€ђde€љ, !nie nale€єy ich wszak€єe rusza€ј.!Mo€єliwe, €єe nie zdarzy nam si€іokazja do nape€љnienia buk€љak€ђw i manierek wcze€ѕniejni€є w Dolinie Dimrilla. !- A jak d€љugo trzeba tam i€ѕ€ј? - spyta€љ Frodo. - Nie wiem - odpar€љ Gandalf. -To zale€єy od rozmaitych !okoliczno€ѕci. Id€ѓc prosto, bez przeszk€ђd i bez omy€љek, dojdziemy chyba po trzech albo czterech dniach marszu. Na pewno jest co najmniej czterdzie€ѕci mil od zachodnichdrzwi do wschodniej bramy w prostej linii, ale droga mo€єe si€і okaza€ј bardzo kr€іta. Po kr€ђtkim odpoczynku ruszyli znowu. Wszystkim zale€єa€љo na jak najszybszym sko€ќczeniu tej w€іdr€ђwki i pomimo zm€іczenia gotowi byli maszerowa€ј jeszcze kilka !godzin. Gandalf wci€ѓ€є kroczy€љ na czele. W lewej r€іce ni€ђs€љ !roziskrzon€ѓ r€ђ€єd€єk€і, kt€ђra o€ѕwietla€љa teren pod jego nogami, w prawej dzier€єy€љ miecz zwany Glamdringiem. Za Czarodziejem szed€љ Gimli, oczymu b€љyszcza€љy w pomroce, gdy!rozgl€ѓda€љ si€і to w prawo, to wlewo. Nast€іpny w szeregu by€љ Frodo, kt€ђry doby€љ z pochwy swego kr€ђtkiego €€ѓde€љka. Ostrza Glamdringa i €€ѓde€љka nie rozp€љomieni€љy si€і i to dodawa€љo dru€єynie otuchy, bo miecze, wykute ongi przez "p€љatnerzy elf€ђw, zapalaj€ѓ si€і bia€љym €ѕwiat€љem, ilekro€ј w "pobli€єu znajd€ѓ si€і orkowie. Za Frodem pod€ѓ€єa€љ Sam, potem z kolei Legolas, dwaj m€љodzi hobbici i Boromir. W ciemno€ѕciach zamyka€љ poch€ђd chmurny i milcz€ѓcy Aragorn. Korytarz po licznych skr€іtach zacz€ѓ€љ opada€ј ku do€љowi. D€љugi czas zst€іpowali coraz ni€єej, nim wreszcie zn€ђw #znale€їli si€і na p€љaskiej drodze.By€љo teraz gor€ѓco i duszno, lecz powietrze pozosta€љo do€ѕ€јczyste, a od czasu do czasu €ѕwie€єy powiew muska€љ im twarze, ci€ѓgn€ѓc pewnie od wybitych w €ѕcianach otwor€ђw,kt€ђrych jednak tylko si€і !domy€ѕlali w mroku. Musia€љo ich by€ј du€єo. W bladych promieniach czarodziejskiej r€ђ€єd€єki Frodo dostrzega€љ niekiedy zarys schod€ђw, sklepie€ќ, bocznych korytarzy ituneli, wznosz€ѓcych si€і ku g€ђrze lub stromo spadaj€ѓcych !w d€ђ€љ, albo ziej€ѓcych czarn€ѓ pustk€ѓ. Ta gmatwanina osza€љamia€љa i wydawa€љo si€і, €єe nie spos€ђb si€і w niej rozezna€ј. Gimli niewiele m€ђg€љ pom€ђc Gandlafowi, wspiera€љ go wszak€єe swoj€ѓ niezachwian€ѓ odwag€ѓ. On jeden przynajmniej nie ba€љ si€і, jak wi€іkszo€ѕ€ј dru€єyny, samych ciemno€ѕci. Cz€іsto Gandalf zasi€іga€љ jego rady, gdy na rozdro€єu waha€љ si€і, kt€ђre rozga€љ€іzienie szlaku wybra€ј. Ostatnie wszak€єe s€љowo nale€єa€љo zawsze do Czarodzieja. Podziemia Morii !by€љy tak olbrzymie i przej€ѕcia tak powik€љane, €єe nawet Gimli syn Gloina, krasnolud z g€ђrskiego plemienia, nie ogarnia€љ ich wyobra€їni€ѓ. Odleg€љe wspomnienia odbytej przed laty w€іdr€ђwki przez Mori€і nie na wiele mog€љy si€і te€є Gandalfowi przyda€ј, lecz nawet w ciemno€ѕciach i mimo licznych skr€іt€ђw drogi, Czarodziej wci€ѓ€є jasno !wiedzia€љ, dok€ѓd zmierza, i nie zachwia€љ si€і w postanowieniu,#p€ђki mia€љ przed sob€ѓ €ѕcie€єk€і wiod€ѓc€ѓ do celu. - Nie b€ђjcie si€і! - rzek€љ Aragorn, gdy Czarodziej zatrzyma€љ si€і d€љu€єej ni€є kiedykolwiek, szepcz€ѓc co€ѕ z Gimlim. Dru€єyna st€љoczona za nim czeka€љa trwo€єnie. - Nie b€ђjcie si€і! Odby€љem z Gandalfem niejedn€ѓ podr€ђ€є, chocia€є nigdy w tak czarnych ciemno€ѕciach. W Rivendell s€љysza€љem te€є opowie€ѕci o jego czynach, jeszcze wspanialszych ni€є te wszystkie, kt€ђrych sam by€љem €ѕwiadkiem. Gandalf nie zab€љ€ѓdzi... je€єeli w og€ђle istnieje jaka€ѕ €ѕcie€єka. Wprowadzi€љ nas tutaj na przek€ђr naszym obawom i wywiedzie nas zn€ђw na €ѕwiat, bodaj kosztem w€љasnej zguby. Lepiej umie znajdowa€ј w€ѕr€ђd nocy drog€і do domu ni€є koty kr€ђlowej Beruthiel. Wielkie to szcz€і€ѕcie dla dru€єyny, €єe mia€љa takiego przewodnika. Nie wzi€іli ze sob€ѓ drew na ognisko, nie mieli z czego zrobi€ј pochodni. W rozpaczliwym momencie poddrzwiami zapomniano o mn€ђstwie potrzebnych "sprz€іt€ђw. Bez €ѕwiat€љa wkr€ђtceby przepadli w podziemiu. na domiar trudno€ѕci wyboru w€ѕr€ђdlicznych krzy€єuj€ѓcych si€і korytarzy, tu i €ђwdzie zia€љy !jamy i szyby, tu€є obok €ѕcie€єki!rozwiera€љy si€і czarne studnie, w kt€ђrych kroki w€іdrowc€ђw dudni€љy g€љuchym echem. W €ѕcianach i w pod€љodze by€љy szczeliny i zapadliska, co chwila pod stopami maszeruj€ѓcych otwiera€љy si€і przepa€ѕcie. Najgro€їniejsza mierzy€љa z g€ђr€ѓ siedem st€ђp szeroko€ѕci i Pippin d€љug€ѓ "chwil€і musia€љ zbiera€ј odwag€і, nim przeskoczy€љ nad #straszliw€ѓ otch€љani€ѓ. Gdzie€ѕ z do€љu dobiega€љ szum i plusk wody, jak gdyby olbrzymie "m€љy€ќskie ko€љo obraca€љo si€і w g€љ€іbi podziemi. - Lina! - mrukn€ѓ€љ Sam. - Wiedzia€љem, €єe je€ѕli jej nie wezm€і, na pewno b€іdzie potrzebna. Niebezpiecze€ќstwa mno€єy€љy "si€і, posuwali si€і naprz€ђd corazwolniej. Zdawa€љo im si€і, €єe id€ѓ, id€ѓ bez ko€ќca, a€є do "korzeni g€ђry. Zm€іczeni ju€є bylibezgranicznie, a jednak nie znajdowali pociechy w my€ѕli o jakim€ѕ odpoczynku. Frodo !troch€і si€і pokrzepi€љ na duchu po uratowaniu z macek potwora, zw€љaszcza gdy si€і najad€љ i €љykn€ѓ€љ kordia€љu Elronda. Teraz jednak zn€ђw ogarn€ѓ€љ go wielki niepok€ђj, nieomal l€іk. Wprawdzie w Rivendell wyleczono go z rany zadanej sztyletem, lecz zosta€љy po niej pewne trwa€љe !€ѕlady. Zmys€љy mia€љ wyostrzone,lepiej ni€є dawniej wyczuwa€љ rzeczy niewidzialne. W€ѕr€ђd r€ђ€єnych zmian, kt€ђre si€і w nim dokona€љy, jedn€ѓ zauwa€єy€љbardzo wcze€ѕnie: oto widzia€љ w ciemno€ѕciach lepiej od innych uczestnik€ђw wyprawy, z wyj€ѓtkiem chyba tylko Gandalfa. W ka€єdym razie on, #nie kto inny, ni€ђs€љ Pier€ѕcie€ќ; mia€љ go na €љa€ќcuszku zawieszony na piersi i chwilamidotkliwie odczuwa€љ jego !ci€і€єar. Pewien by€љ, €єe przed "nimi czai si€і gro€їba, lecz nic o!tym nie m€ђwi€љ. €ciska€љ tylko mocniej w gar€ѕci r€іkoje€ѕ€ј mieczyka i wytrwale szed€љ naprz€ђd. Towarzysze ci€ѓgn€ѓcy za nim rzadko si€і odzywali, a i to jedynie zdyszanym szeptem. Wciszy nic nie by€љo s€љycha€ј pr€ђcz odg€љosu ich krok€ђw: g€љuchego dudnienia krasnoludzkich but€ђw Gimlego,ci€і€єkiego tupotu Boromira, lekkiego st€ѓpania Legolasa, mi€іkkiego, nieuchwytnego szelestu st€ђp hobbit€ђw; na ko€ќcu kolumny rozbrzmiewa€љ stanowczy, rozwa€єny, d€љugi krok Aragorna. Kiedy si€і zatrzymywali na chwil€і, cisza zalega€љa zupe€љna, tylko od czasu do czasu dolatywa€љ ich uszu szmer niewidocznej wodyi kapanie kropel. A jednak Frodo dos€љysza€љ czy mo€єe wydawa€љo mu si€і, €єe s€љyszy co€ѕ innego: jakby cz€љapanie bosych st€ђp. Nigdy te odg€љosy nie by€љy do€ѕ€ј wyra€їne ani "do€ѕ€ј bliskie, by m€ђg€љ nabra€ј pewno€ѕci, €єe je s€љyszy rzeczywi€ѕcie, ale te€є nie "milk€љy nigdy, p€ђki dru€єyna nie stawa€љa w marszu. Nie by€љy echem, bo kiedy si€і zatrzymywali, przez chwilk€і jeszcze si€і odzywa€љy, niezale€єnie od ich krok€ђw, i dopiero potem cich€љy. Weszli do kopalni Morii po zapadni€іciu zmroku. Posuwali si€і przez d€љugie godziny, z kr€ђtkimi tylko przerwami, nim Gandalf natkn€ѓ€љ si€і na pierwsz€ѓ powa€єniejsz€ѓ przeszkod€і. Stan€ѓ€љ przed szerokim, ciemnym €љukiem sklepienia, pod kt€ђrym !rozbiega€љy si€і trzy korytarze; wszystkie prowadzi€љy w zasadzie na wsch€ђd, lecz korytarz lewy zst€іpowa€љ w &d€ђ€љ, prawy pi€ѓ€љ si€і pod g€ђr€і, a"€ѕrodkowy ci€ѓgn€ѓ€љ si€і poziomo !i zdawa€љ si€і g€љadki, chocia€є niezmiernie ciasny. - Tego miejsca wcale nie pami€іtam - rzek€љ Gandalf staj€ѓc w rozterce pod %sklepieniem. Podni€ђs€љ r€ђ€єd€єk€і, spodziewa€љ si€і bowiem w jej blasku dostrzec jakie€ѕ znaki !lub napisy, kt€ђre by u€љatwi€љy wyb€ђr drogi. Nic jednak takiego nie znalaz€љ. - Zanadto jestem znu€єony, by teraz zdoby€ј si€і na decyzj€і - "powiedzia€љ kr€іc€ѓc g€љow€ѓ. - A wy pewnie jeste€ѕcie r€ђwnie albo nawet bardziej wyczerpani. Zatrzymajmy si€і wi€іc tutaj na reszt€і nocy. Oczywi€ѕcie, rozumiecie mnie: jest tu zawsze jednakowo !ciemno, ale na €ѕwiecie ksi€і€єycju€є chyli si€і ku zachodowi i dawno min€і€љa p€ђ€љnoc. - Biedny stary Bill! - westchn€ѓ€љ Sam. - Gdzie te€є on si€і obraca? Mam nadziej€і, €єe go wilki nie rozszarpa€љy. Po lewej stronie sklepionej bramy zauwa€єyli kamienne drzwi; by€љy przymkni€іte, lecz wystarczy€љo je pchn€ѓ€ј lekko, by si€і otworzy€љy. Za nimi ukaza€љa si€і obszerna sala wykuta w kamieniu. - Powoli! Powoli! - krzykn€ѓ€љ Gandalf, gdy Merry i Pippin skoczyli naprz€ђd, radzi odpocz€ѓ€ј w miejscu, kt€ђre im si€і wydawa€љo troch€і przytulniejsze od otwartego na wsze strony korytarza. - Powoli! Nie wiemy przecie€є, cotam jest. Wejd€і pierwszy. Wszed€љ ostro€єnie, reszta dru€єyny wsun€і€љa si€і za nim g€іsiego. - Patrzcie! - rzek€љ Czarodziej $wskazuj€ѓc r€ђ€єd€єk€ѓ €ѕrodek sali.U st€ђp Gandalfa w pod€љodze #rozwiera€љa si€і okr€ѓg€љa dziura, jak gdyby otw€ђr studni. Ko€љo niej le€єa€љy porwane i zardzewia€љe €љa€ќcuchy zwisaj€ѓc nad czarn€ѓ jam€ѓ. Opodal rozrzucone by€љy po€љupane kamienie. "- Kt€ђry€ѕ z was m€ђg€љ wpa€ѕ€ј w $t€і dziur€і i mo€єe do€ѕ€ј d€љugo by"lecia€љ, nimby dosi€іgn€ѓ€љ dna - zwr€ђci€љ si€і Aragorn do Meriadoka. - Zawsze trzeba puszcza€ј przodem przewodnika, je€ѕli si€і go, na swoje szcz€і€ѕcie, ma. - To mi wygl€ѓda na wartowni€і dla stra€єnik€ђw pilnuj€ѓcych trzech korytarzy - powiedzia€љ Gimli. - Dziura to pewnie studnia dostarczaj€ѓca wartownikom wody. Musia€љa by€ј ongi nakryta kamienn€ѓ pokryw€ѓ, teraz rozbit€ѓ. Trzeba bardzo uwa€єa€ј w ciemno€ѕciach. Pippina dziwnie ci€ѓgn€і€љa ta studnia. Gdy towarzysze rozk€љadali koce i przygotowywali legowiska pod €ѕcianami komory jak najdalej od dziury, on podpe€љz€љ na jej skraj i zajrza€љ. Zimny dech dobywaj€ѓcy si€і z !niewidzialnych g€љ€іbi owion€ѓ€љ mu twarz. Nagle skusi€љo m€љodego hobbita, by chwyci€ј !kamie€ќ i wrzuci€ј go w studni€і.Czeka€љ na odg€љos tak d€љugo, €єe zd€ѓ€єy€љ us€љysze€ј kilka uderze€ќ w€љasnego serca. Potem gdzie€ѕ w dole rozleg€љ "si€і plusk, bardzo odleg€љy, lecz spot€іgowany i powt€ђrzony wielokrotnie w pustym szybie, jakby kamie€ќ trafi€љ w wod€і nadnie ogromnej jaskini. !- A to co?! - krzykn€ѓ€љ Gandalf.!Odetchn€ѓ€љ z ulg€ѓ, kiedy Pippinprzyzna€љ si€і do swego post€іpku. Rozgniewa€љ si€і jednak bardzo, Pippin dostrzeg€љ p€љomie€ќ w jego oczach. - Zwariowany Tuk! - fukn€ѓ€љ. - To powa€єna wyprawa, a nie hobbicka maj€ђwka. Na przysz€љy raz skacz sam! Przynajmniej przesta€љby€ѕ wreszcie dokucza€ј nam swoimi g€љupstwami. A teraz b€ѓd€їcie cicho! Przez kilka minut nic nie by€љo "s€љycha€ј, potem z g€љ€іbi studni dobieg€љo ich uszu st€љumione pukanie: tom - tap, tap - tom. Pukanie urwa€љo si€і, ale kiedy jego echo ucich€љo, powt€ђrzy€љosi€і znowu: tap - tom, tom - tap, tap - tap, tom. Brzmia€љo to niepokoj€ѓco jak sygna€љy. Popewnym czasie jednak wszystko umilk€љo, tym razem ju€є na dobre. - To by€љ stuk m€љota, g€љow€і daj€і - rzek€љ Gimli. - Tak - przyzna€љ Gandalf. - I !wcale mi si€і nie podoba€љ. By€ј mo€єe nie mia€љo to nic wsp€ђlnego z g€љupim wybrykiemPeregrina, prawdopodobnie jednak ten kamie€ќ poruszy€љ co€ѕ, co nale€єa€љo w naszym w€љasnym interesie zostawi€ј w spokoju. Prosz€і, €єeby si€і €єaden z was na nic podobnegowi€іcej nie wa€єy€љ. Miejmy nadziej€і, €єe uda nam si€і troch€і przespa€ј bez nowych alarm€ђw. Ty, Pippinie, w nagrod€і pierwszy b€іdziesz pe€љni€љ wart€і - mrukn€ѓ€љ owijaj€ѓc si€і w koc. Pippin zgn€іbiony przysiad€љ poddrzwiami w g€љ€іbokich ciemno€ѕciach. Ustawicznie jednak odwraca€љ g€љow€і boj€ѓc si€і, €єe z czelu€ѕci studni wychynie jaki€ѕ nieznany stw€ђr.Korci€љo go, €єeby nakry€ј ziej€ѓcy otw€ђr chocia€єby #kocem, ale nie €ѕmia€љ ruszy€ј si€і i zbli€єy€ј do dziury, mimo €єe !Gandalf zdawa€љ si€і pogr€ѓ€єony we €ѕnie. Naprawd€і wszak€єe Gandalf wcale nie spa€љ, jakkolwiek le€єa€љ milcz€ѓcy i nieruchomy. Zaton€ѓ€љ w !my€ѕlach, usi€љuj€ѓc przypomnie€јsobie wszystkie szczeg€ђ€љy poprzedniej w€іdr€ђwki przez Mori€і i zastanawiaj€ѓc si€і trwo€єnie nad wyborem dalszej drogi; omy€љk€і mogli przecie€є #przyp€љaci€ј kl€іsk€ѓ. Po godzinie Czarodziej wsta€љ i podszed€љ do Pippina. - Po€љ€ђ€є si€і tam w k€ѓcie i prze€ѕpij, ch€љopcze - rzek€љ "€љagodnie. - My€ѕl€і, €єe potrzeba!ci snu. A ja i tak oka zmru€єy€ј nie mog€і, wi€іc ch€іtnie ci€і zast€ѓpi€і na warcie. - Wiem, czego mi brakuje - mrukn€ѓ€љ sadowi€ѓc si€і przy drzwiach. - Fajki! Nie pow€ѓcha€љem jej od tamtego ranka przed €ѕnie€єyc€ѓ. Pippin, zanim sen sklei€љ mu powieki, zd€ѓ€єy€љ jeszcze zobaczy€ј ciemn€ѓ sylwetk€і Czarodzieja skulonego na pod€љodze i os€љaniaj€ѓcego #s€іkatymi d€љo€ќmi odrobin€і €єaru. P€љomyk na mgnienie o€ѕwietli€љ jego spiczasty nos i k€љ€ѓb dymu. Nie kto inny te€є, lecz Gandalf zbudzi€љ dru€єyn€і ze snu. Czuwa€љ i stra€єowa€љ sam przez "sze€ѕ€ј godzin, nie zak€љ€ђcaj€ѓc towarzyszom odpoczynku. - W ci€ѓgu tej bezsennej nocy !powzi€ѓ€љem decyzj€і - rzek€љ. - Nie poci€ѓga mnie €ѕrodkowy korytarz, nie pachnie mi tak€єelewy: ci€ѓgnie z niego zaduch, kt€ђry nic dobrego nie wr€ђ€єy, ka€єdy przewodnik mi to przyzna. P€ђjdziemy prawym tunelem. Czas, aby€ѕmy zacz€іli wspina€ј si€і zn€ђw pod g€ђr€і. Maszerowali osiem godzin, ledwie na chwil€і zatrzymuj€ѓc si€і niekiedy dla wytchnienia. Nie spotkali niebezpiecze€ќstw,nie s€љyszeli nic i nic nie widzieli pr€ђcz nik€љego €ѕwiate€љka czarodziejskiej r€ђ€єd€єki, migoc€ѓcego jak robaczek €ѕwi€іtoja€ќski na czele pochodu. Korytarz, kt€ђryobrali, prowadzi€љ wci€ѓ€є pod g€ђr€і. O ile mogli si€і zorientowa€ј, tunel zatacza€љ !szerokie €љuki, a im wy€єej si€і pi€ѓ€љ, tym by€љ wy€єszy i szerszy. Nie odbiega€љy od niego boczne galerie ani "korytarze, pod€љog€і mia€љ r€ђwn€ѓi g€љadk€ѓ, wyboje i szczeliny nie utrudnia€љy tu marszu. Najwidoczniej trafili na szlak niegdy€ѕ wielkiego znaczenia i !szli teraz o wiele szybciej ni€є na pierwszym etapie. W ten spos€ђb posun€іli si€і w $prostej linii o jakie€ѕ pi€іtna€ѕciemil na wsch€ђd, chocia€є przew€іdrowali zakosami z !pewno€ѕci€ѓ wi€іcej. W miar€і jakdroga si€і wznosi€љa, Frodo nabiera€љ po trosze otuchy, jakkolwiek wci€ѓ€є jeszcze by€љ przygn€іbiony i od czasu do czasu s€љysza€љ - albo przynajmniej tak mu si€і wydawa€љo - ci€ѓgn€ѓce z dala trop w trop za maszeruj€ѓc€ѓ dru€єyn€ѓ ciche cz€љapanie, kt€ђre na pewno nie by€љo tylko echem. Marsz trwa€љ d€љugo, p€ђki m a. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBZ€k cзv[ы ] c:w\Hъ cw]2 h cx^š+• ccx_/6 Цx`П6вQ€Яxhobbitom si€љ starczy€љo, wreszcie wszyscy ju€є zacz€іli wypatrywa€ј z upragnieniem miejsca na popas, lecz nagle €ѕciany korytarza rozst€ѓpi€љy si€і po obu stronach. Jak gdybyprzeszli pod jak€ѓ€ѕ bram€ѓ i !znale€їli si€і w czarnej, pustej przestrzeni. W plecy dmucha€љoim cieplejsze powietrze, w twarze natomiast od ciemno€ѕci!ci€ѓgn€і€љo ch€љodem. Stan€іli i "zbili si€і w gromad€і zatrwo€єeni.Gandalf wszak€єe by€љ rad. - Trafnie wybra€љem drog€і - powiedzia€љ. - Wreszcie doszli€ѕmy do mieszkalnej cz€і€ѕci podziemia i mam wra€єenie, €єe jeste€ѕmy teraz ju€є do€ѕ€ј blisko wschodnich stok€ђw g€ђry. Ale wspi€іli€ѕmy %si€і, je€ѕli si€і nie myl€і, znacznie!ponad Bram€і Dimrilla. S€ѓdz€ѓc zprzewiewu znale€їli€ѕmy si€і w !wielkiej sali. Zaryzykuje troch€іwi€іksze €ѕwiat€љo. "Podni€ђs€љ r€ђ€єd€єk€і, kt€ђra na chwil€і zaja€ѕnia€љa niby b€љyskawica. Wyolbrzymione cienie podskoczy€љy w g€ђr€і i uciek€љy, przez mgnienie oka w€іdrowcy widzieli rozpi€іte nad swoimi g€љowami ogromne sklepienie, wsparte na szeregupot€і€єnych filar€ђw wyciosanych ze ska€љy. Przed nimi, a tak€єe na prawo i na lewo ci€ѓgn€і€љa si€і wielka, pusta sala. Czarne €ѕciany, g€љadkie i r€ђwne jak szk€љo, %po€љyskiwa€љy i l€ѕni€љy. Zauwa€єyli te€є trzy inne wej€ѕcia, mroczne, sklepione otwory w €ѕcianach: €ѕrodkowe - na wsch€ђd, dwa boczne na dwie przeciwleg€љe strony. Potem €ѕwiat€љo zgas€љo. !- Na razie nie o€ѕmiel€і si€і na nic wi€іcej - powiedzia€љ Gandalf. - Dawniej by€љy tu wielkie okna w stoku g€ђry, a pr€ђcz tego kominy doprowadzaj€ѓce €ѕwiat€љo z najwy€єszych pok€љad€ђw kopalni.#Zdaje si€і, €єe to w€љa€ѕnie tutaj, ale na €ѕwiecie jest teraz noc i nie upewnimy si€і, p€ђki dzie€ќ nie wstanie. Je€єeli si€і nie myl€і, zajrzy tu do nas jutro blask poranka. Tymczasem nie ma co w€іdrowa€ј dalej. !Odpocznijmy, je€ѕli si€і da. Jak "dot€ѓd powiod€љo nam si€і nie€їle,wi€іksz€ѓ cz€і€ѕ€ј drogi przez ciemno€ѕci mamy ju€є za sob€ѓ. Ale jeszcze z nich nie wyszli€ѕmy, czeka nas d€љugi marsz w d€ђ€љ do bramy otwartej na €ѕwiat. W€іdrowcy sp€іdzili noc w wielkiej piwnicznej sali, przytuleni do siebie w k€ѓcie, gdzie si€і schronili przed ch€љodnym podmuchem, bo od wschodniego otworu wci€ѓ€є !wia€љo zimnem. Le€єeli, otoczeni zewsz€ѓd pust€ѓ, bezbrze€єn€ѓ ciemno€ѕci€ѓ, przyt€љoczeni samotno€ѕci€ѓ i ogromem wydr€ѓ€єonych w skale jaski€ќ, niezliczonych spl€ѓtanych korytarzy i schod€ђw. Z g€љuchych wie€ѕci, jakie do nichkiedykolwiek dociera€љy, hobbici wytworzyli sobie fantastyczny obraz Morii, leczwszystko to zblad€љo wobec gro€їnej i wspania€љej rzeczywisto€ѕci. #- Musia€љo tu kiedy€ѕ roi€ј si€і odkrasnolud€ђw - rzek€љ Sam. - A pracowa€љ chyba ka€єdy z nich wytrwalej od borsuka przez pi€і€јset lat, €єeby zbudowa€ј takie podziemie, i to w twardej skale! Po co oni to robili? Nie mieszkali chyba w tych ciemnych norach? !- To nie nory - odpar€љ Gimli. - To wielkie kr€ђlestwo i stolica krasnolud€ђw. Za dawnych !czas€ђw nie by€љo te€є tutaj tak ciemno, wsz€іdzie jarzy€љo si€і !od €ѕwiate€љ i bogactw; pami€і€ј o tym przechowa€љy po dzi€ѕ dzie€ќ nasze pie€ѕni. Gimli wsta€љ i w ciemno€ѕciach "zacz€ѓ€љ €ѕpiewa€ј niskim g€љosem,kt€ђry echo odbija€љo spod wysokiego sklepienia: G€ђry by€љy zielone, a €ѕwiat jeszcze m€љody, €adna plama nie €јmi€љa ksi€і€єyca urody, Ni ska€љy, ni strumienie nie mia€љy imienia, Kiedy Durin si€і zbudzi€љ, spojrza€љ i oniemia€љ. Wi€іc najpierw nada€љ nazwy wzg€ђrzom i dolinom, Potem wod€і pi€љ z €їr€ђde€љ czyst€ѓ i niewinn€ѓ, !A kiedy si€і pochyli€љ nad tafli zwierciad€љo, Ujrza€љ swoje odbicie jak cudne widziad€љo W gwiezdnej, l€ѕni€ѓcej koronie jak z drogich kamieni, !Kt€ђrych blask to srebrzy€ѕcie - to z€љotem si€і mieni€љ. €wiat by€љ pi€іkny - a g€ђry wysokie i g€љadkie W dawnych dniach nie skalanych straszliwym upadkiem Pot€і€єnych i wszechmocnych kr€ђl€ђw Nargothrondu I Gondolinu - kt€ђrzy do zamorskich l€ѓd€ђw Gdzie€ѕ tam dawno odeszli... o, szcz€іsna godzina, I €ѕwiat ten jak€єe pi€іkny za czas€ђw Durina! Kr€ђl mo€єny... na rze€їbionym tronie siedzia€љ dumny W wielkiej sali z kamienia, gdzie liczne kolumny "Podpiera€љy dach z€љoty... w kr€ѓgsrebrna pod€љoga, U drzwi runy, co €ѕwiadcz€ѓ, €єew€љadza w tych progach. Przy €ѕcianach zawieszono lampy kryszta€љowe, !Kt€ђrych blask sp€љywa€љ mi€іkko na kr€ђlewsk€ѓ g€љow€і, Jak srebro nocnej luny albo z€љoto s€љo€ќca, Co nie za€јmione chmur€ѓ wci€ѓ€є€ѕwieci bez ko€ќca. W pi€іknym kraju Durina wci€ѓ€є stuka€љy m€љoty, D€љuto rze€їbi€љo w drzewie, pisa€љ rylec z€љoty, Tu kuto srebrne klingi w ognia bia€љym €єarze, Tam domy budowali weseli murarze, Tu w skarbcu obok pere€љ i bladych opali Skarbnicy kutych kolczug srebro pochowali, Przydaj€ѓc do kompanii b€љyszcz€ѓce bu€ќczucznie Pancerze i topory, miecze oraz w€љ€ђcznie. Nieznu€єony by€љ - wierzcie - lud Durina kr€ђla, !D€їwi€іk harf go budzi€љ ze snu ido snu utula€љ, Harfiarzom pod wt€ђr wdzi€іczny €ѕpiewali minstrele, A w bramach pobrzmiewa€љy tr€ѓb d€їwi€іczne kapele. Dzisiaj €ѕwiat zn€ђw szary, a g€ђrski grzbiet go€љy, W ku€їniach dawno wyzi€іb€љy po ogniach popio€љy... I d€їwi€іku harf nie s€љycha€ј, umilk€љa dolina I coraz ciemniej w salach pa€љacu Durina... "Cie€ќ na kr€ђla mogile... cisza w wiatru szumie, Co igra bezszelestnie z cisz€ѓ w Khazad-dumie, Ale w wody zwierciadle mrocznej i u€ѕpionej Ci€ѓgle jednak si€і jawi€ѓ gwiazdy zatopione - To korona kr€ђlewska, kt€ђra oko €љudzi, #P€ђki si€і zn€ђw kr€ђl Durin ze snu nie obudzi. - To pi€іkne! - rzek€љ Sam. - Chcia€љbym si€і nauczy€ј tej pie€ѕni. €њW salach pa€љacu Durina!€ћ Co prawda, kiedy pomy€ѕl€і o tych wszystkich lampach, ciemno€ѕci wydaj€ѓ mi si€і jeszcze bardziej ponure. A czy stosy klejnot€ђw i z€љota wci€ѓ€є jeszcze s€ѓ tutaj? #Gimli milcza€љ. Za€ѕpiewa€љ swoj€ѓ !pie€ѕ€ќ, nic wi€іcej nie chcia€љ powiedzie€ј. - Stosy klejnot€ђw? - odezwa€љ si€і Gandalf. - Nie! Orkowie nieraz spl€ѓdrowali Mori€і, nic nie zosta€љo w g€ђrnych salach. A po ucieczce krasnolud€ђw nikt si€і nie wa€єy szuka€ј w g€љ€іbi szyb€ђw i skarbc€ђw u korzeni g€ђry: zaton€і€љy w wodzie albo w cieniu strachu. - Dlaczego wi€іc krasnoludy pragn€ѓ tu wr€ђci€ј? - spyta€љ Sam. - Bo tu jest mithril - odpar€љ Gandalf. - Bogactwo Morii to nie z€љoto ani klejnoty - te zabawki krasnolud€ђw; nie €єelazo - ich s€љuga. Prawda, mieli r€ђwnie€є te skarby, zw€љaszcza €єelazo, lecz nie potrzebowali ich kopa€ј spod ska€љ. Wszystko, czego zapragn€іli, mogli dosta€ј w drodze wymiany. Bo na ca€љym €ѕwiecie tylko w Morii znajduje si€і szczeg€ђlne, najszlachetniejsze srebro, zwane w j€іzyku elf€ђw mithril. Krasnoludy maj€ѓ dla niego w€љasn€ѓ nazw€і, kt€ђrej nikomu nie zdradzaj€ѓ. ƒ1w kruszec by€љdawniej dziesi€і€јkro€ј cenniejszy od z€љota, a dzi€ѕ jest bezcenny. Niewiele go bowiem zosta€љo na powierzchni, a nawet orkowie !nie €ѕmi€ѓ szuka€ј go w g€љ€іbi. $€y€љy ci€ѓgn€ѓ si€і na p€ђ€љnoc ku Karadhrasowi w g€љ€ѓb ciemno€ѕci. Krasnoludy nie chc€ѓ!o tym m€ђwi€ј, lecz mithril by€љ zar€ђwno pocz€ѓtkiem ich bogactwa, jak przyczyn€ѓ ich "kl€іski: dokopywali si€і do niego zbyt chciwie, si€іgn€іli za g€љ€іboko, rozj€ѓtrzyli wrog€ѓ #si€љ€і, kt€ђra ich st€ѓd wygna€љa: to by€љa zguba Durina. Z tego, co krasnale dobyli na wierzch, niemal wszystko zrabowali orkowie i z€љo€єyli jako haracz Sauronowi, kt€ђry jest na mithril bardzo €љasy. Mithril! Wszystkie plemiona po€є€ѓda€љy mithrilu. Mo€єna go !ku€ј jak mied€ї i polerowa€ј jak szk€љo, a krasnoludy umia€љy z niego robi€ј metal lekki, a mimoto twardszy od najhartowniejszej stali. Jest pi€іkny jak zwyk€љe srebro, a !jego pi€іkno nie €ѕniedzieje ani nie traci nigdy blasku. Elfy by€љy w nim rozmi€љowane i "u€єywa€љy go do r€ђ€єnych cel€ђw, mi€іdzy innymi z niego robi€љy ithildin - metal gwiezdno-ksi€і€єycowy; widzieli€ѕcie go na drzwiach Morii. Bilbo mia€љ kolczug€і z !€љusek mithrilowych, dosta€љ j€ѓ od Thorina. Ciekawe, co te€є si€і z ni€ѓ sta€љo? Pewnie dotychczas stoi pokryta kurzem w muzeum w Michel Delving. - Co€ѕ ty powiedzia€љ? - krzykn€ѓ€љ Gimli, nagle odzyskuj€ѓc mow€і. - Kolczuga z mithrilu? To€є to kr€ђlewski dar! - Tak - przyna€љ Gandalf. - Nigdy tego Bilbowi nie m€ђwi€љem, ale warta jest tyle, ile ca€љy Shire z wszystkimi swoimi dostatkami. Frodo zmilcza€љ, ale wsun€ѓ€љ $d€љo€ќ pod bluz€і i dotkn€ѓ€љ €љusek!kolczugi. Oszo€љomi€љa go my€ѕl, €єe obnosi po €ѕwiecie ukryty pod ubraniem skarb dor€ђwnuj€ѓcy warto€ѕci ca€љego "Shire€§u. Czy Bilbo to wiedzia€љ? Frodo nie mia€љ co do tego !w€ѓtpliwo€ѕci. Kr€ђlewski zaiste !dar. I my€ѕli Froda pomkn€і€љy z ciemnych podziemi daleko, do Rivendell, do Bilba, do Bag End z owych dni, kiedy Bilbo tam !jeszcze gospodarzy€љ. Zat€іskni€љ!z g€љ€іbi serca do tych miejsc i do dawnych czas€ђw, do strzy€єenia trawnik€ђw i krz€ѓtania si€і ko€љo kwiat€ђw, do epoki, gdy nie wiedzia€љ nic o Morii, mithrilu... i o Pier€ѕcieniu. Zapad€љa g€љucha cisza. W€іdrowcy jeden po drugim !usypiali. Frodo pe€љni€љ wart€і. Dreszcz nim wstrz€ѓsn€ѓ€љ, jak gdyby przez niewidoczne drzwi z g€љ€іbokich czelu€ѕci owia€љ go lodowaty dech. R€іce !mia€љ zimne, ale pot mu sp€љywa€љ!z czo€љa. Nas€љuchiwa€љ. Na dwie wlok€ѓce si€і bez ko€ќca godziny"zmieni€љ si€і ca€љy w s€љuch. Nie u€љowi€љ jednak €єadnego szmeru,nawet owego echa cz€љapi€ѓcych krok€ђw, kt€ђre sobie pewnie uroi€љ. Czas jego warty dobiega€љ ko€ќca, kiedy mu si€і wyda€љo, €єe z daleka, pod sklepieniem zachodniego wyj€ѕcia, b€љyskaj€ѓdwa €ѕwiec€ѓce punkciki, jakby para fosforyzuj€ѓcych €їrenic. !Frodo si€і wzdrygn€ѓ€љ. G€љowa mu!opad€љa na piersi: €њO ma€љo nie "usn€ѓ€љem na warcie - pomy€ѕla€љ. - Co€ѕ mi si€і ju€є zaczyna€љo #€ѕni€ј€ћ. Wsta€љ, przetar€љ oczy i "ju€є nie usiad€љ, wpatruj€ѓc si€і w ciemno€ѕ€ј, p€ђki go nie zluzowa€љ Legolas. !Po€љo€єywszy si€і usn€ѓ€љ zaraz, lecz zdawa€љo mu si€і, €єe poprzednie senne przywidzenietrwa dalej: s€љysza€љ szepty, widzia€љ dwa blade €ѕwiec€ѓce "punkciki z wolna zbli€єaj€ѓce si€іku niemu. Ockn€ѓ€љ si€і i stwierdzi€љ, €єe towarzysze rozmawiaj€ѓ p€ђ€љg€љosem i €єe m€іtne €ѕwiat€љo pada mu prosto w twarz. Z wysoka, sponad sklepienia wschodniego wyj€ѕcia, przez €ѕwietlik !wyci€іty w stropie s€ѓczy€љ si€і !nik€љy promie€ќ €ѕwitu. W drugim ko€ќcu sali p€ђ€љnocne drzwi "tak€єe ja€ѕnia€љy md€љym odleg€љymbrzaskiem. Frodo usiad€љ. - Dzie€ќ dobry! - powiedzia€љ Gandalf. - Nareszcie zn€ђw dzie€ќ! Widzisz, Frodo, mia€љem s€љuszno€ѕ€ј. Znajdujemy si€і wysoko po wschodniej stronie Morii. Nim dzisiejszy dzie€ќ przeminie, musimy odszuka€ј Wielk€ѓ Bram€і i ujrze€ј przed sob€ѓ Zwierciadlane Jezioro w Dolinie Dimrilla. Ledwie zjedli €ѕniadanie, Gandalf postanowi€љ wyrusza€ј. - Jeste€ѕmy co prawda zm€іczeni, ale odpoczniemy lepiej pod otwartym niebem - rzek€љ. - Nie przypuszczam, by kt€ђry€ѕ z was mia€љ ochot€і sp€іdzi€ј jeszcze jedn€ѓ noc w Morii. - Na pewno nie! - odpar€љ Boromir. - Kt€ђrym korytarzem p€ђjdziemy? Tym na wsch€ђd? - Mo€єe - powiedzia€љ Gandalf. -Ale nie wiem dok€љadnie, gdzie "jeste€ѕmy. Je€єeli nie myl€і si€і grubo, powinni€ѕmy by€ј powy€єej i na p€ђ€љnoc od Wielkiej Bramy; zapewne nie b€іdzie €љatwo znale€ї€ј najprostsz€ѓ drog€і do niej. Mo€єliwe, €єe wskazana oka€єe si€і droga wschodnim korytarzem. Nim wszak€єe co€ѕ postanowimy, trzeba si€і troch€і rozejrze€ј. Chod€їmy najpierw ku €ѕwiat€љu p€ђ€љnocnego wyj€ѕcia. Je€єeli odkryjemy jakie€ѕ okno, u€љatwi nam to orientacj€і, lecz obawiam si€і, €єe to €ѕwiat€љo dochodzi tu przez szyb z g€ђry.Za przewodem Czarodzieja dru€єyna przesz€љa pod sklepieniem p€ђ€љnocnego wyj€ѕcia. Znale€їli si€і w szerokim korytarzu. W miar€і jak si€і nim posuwali, blady pobrzask nabiera€љ coraz wi€іkszej jasno€ѕci i wkr€ђtce przekonali si€і, €єe p€љynie od prawej strony. By€љy tam drzwi wysokie, p€љasko sklepione, a ich kamienne skrzyd€љo jeszczesi€і trzyma€љo na zawiasach i !by€љo nieco uchylone. €wiat€љo, do€ѕ€ј md€љe, wydawa€љo si€і jednak o€ѕlepiaj€ѓce w€іdrowcom, kt€ђrzy tak d€љugo brn€іli przez zupe€љne !ciemno€ѕci, tote€є przest€іpuj€ѓcpr€ђg wszyscy zmru€єyli oczy. $Spod ich st€ђp wzni€ђs€љ si€і py€љ, grubo zalegaj€ѓcy pod€љog€і; potykali si€і o jakie€ѕ przedmioty rozrzucone pod drzwiami, nie mog€ѓc zrazu rozr€ђ€єni€ј ich kszta€љt€ђw. "€wiat€љo pada€љo do wn€іtrza saliprzez szeroki komin wyci€іty pod stropem w przeciwleg€љej wschodniej €ѕcianie; komin !bieg€љ uko€ѕnie i w jego wylocie,gdzie€ѕ bardzo wysoko, dostrzegli ma€љy kwadracik b€љ€іkitnego nieba. Promie€ќ "€ѕwiat€љa pada€љ prosto na st€ђ€љ umieszczony po€ѕrodku izby; by€љ to lity pod€љu€єny blok, wzniesiony o dwie stopy nad pod€љog€і, na nim za€ѕ le€єa€љa !du€єa p€љyta z bia€љego kamienia.- To wygl€ѓda jak grobowiec - szepn€ѓ€љ Frodo i tkni€іty dziwnym przeczuciem pochyli€љ si€і nad sto€љem, €єeby go obejrze€ј z bliska. !Gandalf pr€іdko przysun€ѓ€љ si€і !do hobbita. Na p€љycie g€љ€іboko ryte znaki runiczne uk€љada€љy si€і w taki napis: ƒ2ƒ3ƒ4ƒ5ƒ6ƒ7ƒ8ƒ9ƒ:ƒ;ƒ<ƒ=ƒ>ƒ?ƒ@ƒAƒBƒCƒDƒEƒFƒGƒHƒIƒJƒKƒLƒMƒNƒOƒPƒQƒRƒSƒTƒUƒVƒWƒXƒYƒZƒ[ƒ\ƒ]ƒ^ƒ_ƒ`ƒaƒbƒcƒdƒeƒfƒgƒhƒiƒjƒkƒlƒmƒnƒoƒpƒqƒrƒsƒtƒuƒvƒwƒxƒyƒzƒ{ƒ|ƒ}ƒ~ƒƒ€ƒƒ‚ƒƒƒ„ƒ…ƒ†ƒ‡ƒˆƒ‰ƒŠƒ‹ƒŒƒƒŽƒƒƒ‘ƒ’ƒ“ƒ”ƒ•ƒ–ƒ—ƒ˜ƒ™ƒšƒ›ƒœƒƒžƒŸƒ ƒЁƒЂƒЃƒЄƒЅƒІƒЇƒЈƒЉƒЊƒЋƒЌƒ­ƒЎƒЏƒАƒБƒВƒГƒДƒЕƒЖƒЗƒИƒЙƒКƒЛƒМƒНƒОƒПƒРƒСƒТƒУƒФƒХƒЦƒЧƒШƒЩƒЪƒЫƒЬƒЭƒЮƒЯƒаƒбƒвƒгƒдƒеƒжƒзƒиƒйƒкƒлƒмƒнƒоƒпƒрƒсƒтƒуƒфƒхƒцƒчƒшƒщƒъƒыƒьƒэƒюƒяƒ№ƒёƒђƒѓƒєƒѕƒіƒїƒјƒљƒњƒћƒќƒ§ƒўƒџ„„„„„„„„„„ „ „ „ „ „„„„„„„„„„„„„„„„„„„ „!- To pismo Daerona, u€єywane ongi w Morii - powiedzia€љ Gandalf. - W j€іzyku krasnolud€ђw i ludzi napisane jest: BALIN, SYN FUNDINA, W€џADCA MORII "- A wi€іc umar€љ! - rzek€љ Frodo. "- Tego si€і w€љa€ѕnie obawia€љem. !Gimli zas€љoni€љ twarz kapturem. Rozdzia€љ 5 Most w Khazad-dumie Dru€єyna Pier€ѕcienia sta€љa w milczeniu nad grobem Balina. Frodo wspomnia€љ Bilba, jego dawn€ѓ przyja€ї€ќ z krasnoludemi odwiedziny Balina w Shire przed laty. Tu, w zakurzonej "g€ђrskiej sali, wydawa€љo mu si€і,€єe wszystko to dzia€љo si€і przed tysi€ѓcem lat i na innym €ѕwiecie. Wreszcie odst€ѓpili od grobu, "rozejrzeli si€і wko€љo i zacz€іli przeszukiwa€ј sal€і, maj€ѓc nadziej€і znale€ї€ј co€ѕ, co "wyja€ѕni los, jaki spotka€љ Balinai jego plemi€і. We wschodniej !€ѕcianie, poni€єej komina, by€љy drugie, mniejsze drzwi. Pod nimi, tak samo jak pod pierwszymi, le€єa€љo w pyle mn€ђstwo ko€ѕci, a w€ѕr€ђd nich po€љamane miecze, strzaskane g€љowice topor€ђw, p€іkni€іte tarcze i he€љmy. By€љy te€є krzywe szable i bro€ќ ork€ђw o sczernia€љych ostrzach. Odkryli w skalnych €ѕcianach wykute nisze, w kt€ђrych sta€љyogromne, €єelazem okute drewniane skrzynie. Wszystkiepor€ѓbane i puste. Tylko w jednej pod rozbitym wiekiem "zachowa€љy si€і szcz€ѓtki ksi€іgi.By€љa poci€іta, pok€љuta, cz€і€ѕciowo spalona i tak zamazana czarnymi i brunatnymi plamami - jakby zesch€љej dawno krwi - €єe niewiele da€љo si€і z niej !wyczyta€ј. Gandalf wzi€ѓ€љ j€ѓ dor€іki bardzo ostro€єnie, lecz mimo to kartki p€іka€љy z !chrz€іstem, gdy j€ѓ sk€љada€љ na "p€љycie. Do€ѕ€ј d€љugo Czarodziej €ѕl€іcza€љ bez s€љowa nad t€ѓ ksi€іg€ѓ. Frodo i Gimli stoj€ѓc przy nim widzieli, gdy delikatnie przewraca€љ stronice,€єe s€ѓ zapisane r€ђ€єnymi charakterami pisma, przewa€єnie runami u€єywanymi w Morii i w Dali, niekiedy za€ѕ alfabetem elf€ђw. Wreszcie Gandalf podni€ђs€љ wzrok znad ksi€іgi. - To kronika plemienia Balina -rzek€љ. - Zaczyna si€і, o ile rozumiem, od przybycia do Doliny Dimrilla mniej wi€іcej przed trzydziestu laty. Zdaje si€і, €єe cyfry na poszczeg€ђlnych stronach oznaczaj€ѓ kolejne lata pobytuw Morii. Pierwsz€ѓ kartk€і opatrzono cyframi 1-3, wi€іc co najmniej dw€ђch pocz€ѓtkowych brak. S€љuchajcie! Przep€іdzili€ѕmy ork€ђw z wielkiej bramy i ze stra€є... Zatarte, ale pewnie ma by€ј: stra€єnicy. Mn€ђstwo ich usiekli€ѕmy w S€љonecznej... Zaraz, zaraz... Chyba: Dolinie. Floi poleg€љ od strza€љy. On to zabi€љ najwi€іkszego... Potem czarna plama, a dalej: Floi o, p€ђki m a. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПapY c ybЩ С cƒycŠн cцydg!І cIze - cЌzf 8xC{pogrzebany pod traw€ѓ nad Jeziorem Zwierciadlanym. Nast€іpnych dw€ђch wierszy niespos€ђb odczyta€ј. I znowu: !Zaj€іli€ѕmy dwudziest€ѓ pierwsz€ѓsal€і w p€ђ€љnocnym skrzydle. Jest tam... Nie, nie mog€і odcyfrowa€ј. Wzmianka o jakim€ѕ szybie... Dalej: Balin "obra€љ na swoj€ѓ sta€љ€ѓ kwater€і sal€і Mazarbul... !- Sal€і Kronik - rzek€љ Gimli. - To pewnie w€љa€ѕnie ta komnata."- No tak... Do€ѕ€ј d€љugi fragment!nieczytelny - ci€ѓgn€ѓ€љ Gandalf - widz€і tylko pojedyncze #wyrazy: z€љoto... Top€ђr Durina... he€љm. A tu napisano: Balin !zosta€љ teraz w€љadc€ѓ Morii. Tym!ko€ќczy si€і rozdzia€љ. Odst€іp, kilka gwiazdek, pismo zmienione: znale€їli€ѕmy szczeresrebro, a potem... ach, tak! mithril. Ostatnie dwa wiersze wyra€їniejsze: ...Oin na poszukiwanie g€ђrnej zbrojowniw trzecim podziemiu... zamazane s€љowo, kto€ѕ wyruszy€љ ku zachodowi, ale nie wiadomo kto... Zn€ђw plama,potem: do Bramy Hollinu. Gandalf umilk€љ i przerzuci€љ kilka kartek. - Wiele stronic podobnych do siebie, zapisanych po€ѕpiesznym pismem i bardzo uszkodzonych - rzek€љ. - Niewiele widz€і w tym "o€ѕwietleniu. Dalej z pewno€ѕci€ѓ sporo kartek brakuje, bo tu mamy cyfr€і 5, a wi€іc chyba "pi€ѓty rok od za€љo€єenia kolonii $w Morii. Niech€єe si€і przyjrz€і... Nie, papier zanadto jest poci€іty i zbrukany, nic nie odczytam. Mo€єe przy €ѕwietle s€љonecznym uda si€і nam to lepiej. Czekajcie! Tu co€ѕ !widz€і... Du€єe, €ѕmia€љe pismo, alfabetem elf€ђw. - To charakter pisma Oriego - !odezwa€љ si€і Gimli zagl€ѓdaj€ѓc przez rami€і Czarodzieja. - Ori pisa€љ biegle i lubi€љ u€єywa€ј pisma elf€ђw. - Niestety pi€іknym pismem utrwali€љ z€љe wie€ѕci - rzek€љ Gandalf. - Pierwsze wyra€їne s€љowo to smutek, ale dalej ca€љy wiersz zamazany, ko€ќczysi€і na oraj... Tak, to z pewno€ѕci€ѓ znaczy wczoraj, bow nast€іpnym wierszu widz€і: tojest dziesi€ѓtego grudnia, Balin, w€љadca Morii, poleg€љ w Dolinie Dimrilla. Wyszed€љ samotnie popatrze€ј na Jezioro"Zwierciadlane, zabi€љ go strza€љ€ѓork zaczajony pod kamieniem, !usiekli€ѕmy tego orka, ale wielu innych... ze wschodu, znad "g€ђrnego biegu Srebrnej €y€љy... Ca€љy d€ђ€љ kartki tak jest zbutwia€љy, €єe ledwie kilka s€љ€ђw mog€і odr€ђ€єni€ј: zabarykadowali€ѕmy bramy... a potem: b€іdziemy mogli d€љugo "stawia€ј op€ђr, je€єeli... Dalej, #je€ѕli si€і nie myl€і, jest wyraz: "straszliwy... i cierpienie. BiednyBalin! Mo€єna z tego wnioskowa€ј, €єe godno€ѕ€ј w€љadcy Morii piastowa€љ przez niespe€љna pi€і€ј lat. Co te€є sta€љo si€і p€ђ€їniej? Ale nie mamy czasu na rozwi€ѓzanie !€љamig€љ€ђwki kilku pozosta€љych kartek. We€їmy od razu ostatni€ѓ... - Smutna historia - rzek€љ wreszcie. - Obawiam si€і, €єe spotka€љ ich okropny koniec. S€љuchajcie! Nie mo€єemy si€і wydosta€ј. Nie ma wyj€ѕcia. #Zaj€іli most i drug€ѓ sal€і. Frar, Loni i Nali zgin€іli. Potem cztery wiersze nieczytelne, pr€ђcz tych s€љ€ђw: woda si€іga do mur€ђw Zachodniej Bramy. Czatownik z wody porwa€љ Oina. Nie mo€єemy si€і "wydosta€ј. Zbli€єa si€і koniec... Dalej: b€іbny, b€іbny graj€ѓ w g€љ€іbinach... Co to mo€єe znaczy€ј? Ostatnie s€љowa nakre€ѕlone widocznie w po€ѕpiechu, pismem elf€ђw: ju€є !nadchodz€ѓ... Wi€іcej nie ma nic.$Gandalf umilk€љ i pogr€ѓ€єy€љ si€і wmy€ѕlach. Wszystkich dreszcz !przebieg€љ od grozy, jak€ѓ wia€љoz k€ѓt€ђw pieczary. !- €њNie mo€єemy si€і wydosta€ј€ћ - mrukn€ѓ€љ Gimli. - Nam si€і "uda€љo, €єe woda troch€і opa€љa i €єe czatownik zaspa€љ u jej po€љudniowego brzegu. Gandalf podni€ђs€љ g€љow€і i rozejrza€љ si€і po sali. - Do ostatka bronili tych dw€ђch wej€ѕ€ј - rzek€љ. - Ale wtedy by€љa ich ju€є tylko garstka. Tak si€і sko€ќczy€љa pr€ђba odzyskania Morii. Pr€ђba odwa€єna, lecz szalona. Jeszcze nie czas na to! Teraz niestety musimy po€єegna€ј Balina, syna Fundina. Niech spoczywa w domu swoich ojc€ђw. We€їmiemy z sob€ѓ t€і %ksi€іg€і, Ksi€іg€і Kronik, €єeby j€ѓ potem dok€љadnie przestudiowa€ј. Pilnuj jej, Gimli, a j€іsli to b€іdzie !mo€єliwe, oddaj j€ѓ Dainowi. Dla niego jest szczeg€ђlnie ciekawa, chocia€є zasmuci go bardzo. Chod€їmy! Ranek ju€є mija. - Kt€ђr€ѓ drog€ѓ p€ђjdziemy? - spyta€љ Boromir. - Wracamy do poprzedniej sali- odpar€љ Gandalf - ale nie strwonili€ѕmy czasu na marne odwiedzaj€ѓc t€і. Teraz wiem, !gdzie jeste€ѕmy. Gimli ma racj€і:to jest sala Mazarbul, a miejsce, w kt€ђrym nocowali€ѕmy, to dwudziesta pierwsza sala p€ђ€љnocnego skrzyd€љa. Z tego wniosek, €єe nale€єy z niej wyj€ѕ€ј przez wschodnie drzwi i kierowa€ј si€іna prawo, ku po€љudniowi, i w d€ђ€љ. Dwudziesta pierwsza sala znajduje si€і, o ile pami€іtam, na si€ђdmym poziomie, to !znaczy o sze€ѕ€ј pi€іter powy€єejbramy. Dalej€єe! Wracamy do sali. Ledwie Gandalf wym€ђwi€љ te s€љowa, gdy rozleg€љ si€і straszliwy d€їwi€іk: grzmi€ѓce dum, dum dobieg€љo jak gdyby z g€љ€іbi podziemi, a€є ska€љa zadr€єa€љa pod stopami w€іdrowc€ђw. Wszyscy w przera€єeniu rzucili si€і do drzwi. Nowy grzmot - dum, dum - przetoczy€љ si€і, jakby pi€і€ѕci olbrzym€ђw wali€љy w wydr€ѓ€єone ska€љy Morii niby w ogromny b€іben. Potem rozni€ђs€љsi€і echem g€љos rogu. W sali #kto€ѕ zad€ѓ€љ pot€і€єnie w r€ђg, a z daleka odpowiedzia€љy mu inne rogi i ochryp€љe wrzaski. Korytarze zadudni€љy jakby od spiesznych krok€ђw tysi€іcy st€ђp. - Nadchodz€ѓ! - krzykn€ѓ€љ Legolas. - Nie ma wyj€ѕcia - powiedzia€љ Gimli. - Jeste€ѕmy w pu€љapce! - zawo€љa€љ Gandalf. - Ach, czemu€є si€і nie pospieszy€љem! Schwytali nas w potrzask tak, jak przed laty tamtych. Ale wtedy mnie tu nie by€љo. Zobaczymy jeszcze... Dum, dum - zagrzmia€љy b€іbny,a€є zatrz€іs€љy si€і €ѕciany komory. - Zatrzasn€ѓ€ј drzwi i zabarykadowa€ј! - krzykn€ѓ€љ Aragorn. - P€ђki si€і da, nie zrzucajcie baga€єy, mo€єe zdo€љamy si€і przebi€ј. - Nie! - rzek€љ Gandalf. - Nie powinni€ѕmy da€ј si€і tu zamkn€ѓ€ј. Niech wschodnie drzwi zostan€ѓ otwarte na o€ѕcie€є. tamt€іdy uciekniemy, je€ѕli si€і uda. Zn€ђw zagra€љ ochryple r€ђg i !buchn€ѓ€љ przera€їliwy wrzask. Z korytarza dobieg€љ tupot n€ђg. Szcz€іkn€і€љy i zadzwoni€љy miecze, gdy je osaczeni dobywali z pochew. Glamdring zaja€ѕnia€љ bladym €ѕwiat€љem, ostrze €€ѓde€љka rozb€љys€љo. Boromir podpar€љ ramieniem zachodnie drzwi. - Nie zamykajcie jeszcze! - powiedzia€љ Gandalf. Jednym skokiem znalaz€љ si€і u boku Boromira i wyprostowa€љ si€і dumnie. - Kto jeste€ѕcie, €єe przychodzicie zak€љ€ђca€ј spoczynek Balina, W€љadcy Morii? - krzykn€ѓ€љ dono€ѕnie. W odpowiedzi ochryp€љy €ѕmiechzagrzechota€љ, jakby gruz sypa€љ si€і do studni. Ponad wrzaski wzbi€љ si€і g€љos komendy. Dum, dum, dum - !grzmia€љy gdzie€ѕ w dole b€іbny. Szybkim ruchem Gandalf podsun€ѓ€љ si€і do w€ѓskiej szpary uchylonych drzwi i wytkn€ѓ€љ przez ni€ѓ swoj€ѓ r€ђ€єd€єk€і. O€ѕlepiaj€ѓca !b€љyskawica o€ѕwietli€љa sal€і i prowadz€ѓcy do niej korytarz. Czarodziej na sekund€і wychyli€љ g€љow€і za drzwi. J€іkn€і€љy ci€іciwy, z g€љ€іbi korytarza €ѕwisn€і€љy strza€љy, Gandalf uskoczy€љ wstecz. - Orkowie, ca€љ€ѓ chmar€ѓ - rzek€љ. - S€ѓ mi€іdzy nimi !olbrzymi, najz€љo€ѕliwsi, czarni Urukowie z Mordoru. Na chwil€і ich wstrzyma€љem, ale id€ѓ z nimi jeszcze jakie€ѕ inne stwory. Olbrzymi jaskiniowy troll, zdaje si€і, mo€єe nawet kilku. Odwr€ђt t€іdy by€љby beznadziejny. - Wszystko jest beznadziejne,je€єeli id€ѓ tak€єe drugim korytarzem - powiedzia€љ Boromir. - Z tej strony na razie nic nie s€љycha€ј - odpar€љ Aragorn, kt€ђry nads€љuchiwa€љ u wschodnich drzwi. - Tu korytarz opada w d€ђ€љ schodami i oczywi€ѕcie nie prowadzi z powrotem do sali. Ale nie ma sensu ucieka€ј na o€ѕlep, kiedy po€ѕcig jest tak blisko. Drzwi nie mo€єemy zabarykadowa€ј. Klucz zgubiony, zamek strzaskany, aprzy tym te drzwi otwieraj€ѓ si€і do wn€іtrza. Musimy najpierw jakim€ѕ sposobem wstrzyma€ј nieprzyjaciela w !rozp€іdzie. Jeszcze si€і ta sala Mazarbul stanie dla nich postrachem! - doda€љ z !zawzieto€ѕci€ѓ, pr€ђbuj€ѓc ostrzeswego miecza, Andurila. Ci€і€єkie kroki zadudni€љy w korytarzu. Boromir rzuci€љ si€і na drzwi i zatrzasn€ѓ€љ je w€љasnym ci€і€єarem, potem zaklinowa€љ od€љamkami mieczy i"ko€љkami. Dru€єyna cofn€і€љa si€і "pod przeciwleg€љ€ѓ €ѕcian€і. Lecz nie mogli jeszcze ucieka€ј. Zachodnimi drzwiami wstrz€ѓsn€ѓ€љ pot€і€єny cios, !zacz€і€љy si€і z wolna uchyla€ј, ze zgrzytem odpychaj€ѓc kliny.Przez szpar€і, z ka€єd€ѓ "sekund€ѓ szersz€ѓ, wsun€і€љa si€і olbrzymia r€іka, potem rami€і okryte ciemn€ѓ sk€ђr€ѓ i zielonkaw€ѓ €љusk€ѓ. Wielka, p€љaska, pozbawiona palc€ђw stopa wdar€љa si€і do€љem. W korytarzu zaleg€љa €ѕmiertelna cisza. Boromir skoczy€љ naprz€ђd i $r€ѓbn€ѓ€љ z ca€љej si€љy, ale miecz z brz€іkiem wypad€љ mu z "dr€є€ѓcej r€іki, odbiwszy si€і od ramienia poczwary. Ostrze by€љo wyszczerbione. Nagle w sercu Froda - ku jego wielkiemu zdumieniu - zawrza€љstraszliwy gniew. !- Za Shire! - krzykn€ѓ€љ. Jednym susem podbieg€љszy do Boromira$schyli€љ si€і i d€їgn€ѓ€љ potworn€ѓ #stop€і €€ѓde€љkiem. Rozleg€љ si€і ryk, noga cofn€і€љa si€і gwa€љtownie, omal nie wyrywaj€ѓc mieczyka z d€љoni hobbita. Czarna posoka !€ѕcieka€љa z ostrza i dymi€љa na pod€љodze. Boromir napar€љ na drzwi i zatrzasn€ѓ€љ je znowu. "- Niech €єyje Shire! - krzykn€ѓ€љ Aragorn. - Dobrze gryz€ѓ !hobbici. Masz wspania€љ€ѓ bro€ќ, Frodo, synu Droga. "Co€ѕ ci€і€єkiego hukn€і€љo o drzwiraz, drugi i trzeci. tarany i m€љoty wali€љy w nie z rozmachem. Drzwi trzasn€і€љy, "zachwia€љy si€і, otworzy€љa si€і w nich szeroka szpara. Bzykn€і€љy strza€љy, ale odbi€љy si€і od "p€ђ€љnocnej €ѕciany i nie czyni€ѓcnikomu szkody spad€љy na ziemi€і. R€ђg zagra€љ, orkowie jeden za drugim z tupotem wskakiwali do komory. Ilu ich "by€љo, nikt spo€ѕr€ђd dru€єyny nie liczy€љ. Natarli jak burza, ale nie spodziewali si€і tak zaci€іtego oporu. Legolas z €љuku przestrzeli€љ niejedn€ѓ !gardziel. Gimli toporem odr€ѓba€љ nogi orkowi, kt€ђry skoczy€љ na gr€ђb Balina. Boromir i Aragorn po€љo€єyli wielu. Gdy pad€љ trzynasty, reszta umkn€і€љa z wrzaskiem; obro€ќcy nie !ponie€ѕli strat, tylko Sam mia€љ !dra€ѕni€іt€ѓ czaszk€і. Uratowa€љ €єycie daj€ѓc nura ku ziemi; Sam zreszt€ѓ tak€єe zabi€љ jednego znapastnik€ђw d€їgn€ѓwszy go pot€і€єnie sztyletem, zabranym spod Kurhanu. Piwne oczy Sama p€љon€і€љy takim gniewem, €єe gdyby go w tej chwili zobaczy€љ Ted Sandyman, pewnie by si€і cofn€ѓ€љ z respektem. !- Teraz! - krzykn€ѓ€љ Gandalf. - W nogi, zanim troll powr€ђci. Nie zd€ѓ€єyli jednak uciec daleko, Pippin i Merry nie dobrn€іli jeszcze do schod€ђw, kiedy ju€є ogromny przyw€ђdca ork€ђw, wzrostem dor€ђwnuj€ѓcyniemal ludziom, od st€ђp do !g€љ€ђw zakuty w czarn€ѓ zbroj€і, $wpad€љ do sali. Za nim cisn€іli si€іw drzwi jego podkomendni. #Mia€љ smag€љ€ѓ, szerok€ѓ, p€љask€ѓ g€іb€і, €ѕlepia jak dwa w€іgle, j€іzor czerwony. Wymachiwa€љ "d€љug€ѓ dzid€ѓ. Wielk€ѓ, obit€ѓ w !sk€ђr€і tarcz€ѓ odepchn€ѓ€љ mieczBoromira, rzuci€љ si€і na wojownika i obali€љ go. B€љyskawicznie, jak €єmija, kiedy atakuje, uchyli€љ si€і od ciosu Aragorna i natar€љ na dru€єyn€і godz€ѓc dzid€ѓ prosto we Froda. Frodo, trafiony w prawy bok, pchni€іty pod !€ѕcian€і, opar€љ si€і o ni€ѓ jak przygwo€єd€єony. Sam z krzykiem ci€ѓ€љ drzewce dzidy; z€љama€љo si€і od ciosu. lecz w momencie, gdy ork odrzucaj€ѓcu€љamek drzewca doby€љ krzywej!szabli - na g€љow€і jego run€ѓ€љ !Anduril. He€љm rozb€љysn€ѓ€љ jak !p€љomie€ќ i p€іk€љ na dwoje. Ork zwali€љ si€і z rozp€љatan€ѓ czaszk€ѓ. Jego podkomendni z wyciem rzucili si€і do ucieczki,kiedy Boromir i Aragorn na nich natarli. Dum, dum - odezwa€љy si€і w podziemiach b€іbny. Znowu zagrzmia€љ pot€і€єny g€љos. !- Teraz! - krzykn€ѓ€љ Gandalf. - Ostatnia szansa! W nogi! Aragorn uni€ђs€љ w ramionach $Froda, kt€ђry le€єa€љ pod €ѕcian€ѓ, i ruszy€љ w stron€і schod€ђw, popychaj€ѓc przed soba "Merry€§ego i Pippina. Inni biegli za nim, ale Gimlego musia€љ Legolas odci€ѓgn€ѓ€ј przemoc€ѓ, bo nie pomn€ѓc na niebezpiecze€ќstwo krasnolud kl€іcza€љ z pochylonym czo€љem przy grobie Balina. Boromir zamkn€ѓ€љ wschodnie drzwi, kt€ђre zgrzytn€і€љy w zawiasach;po obu stronach opatrzone by€љy ogromnymi €єelaznymi pier€ѕcieniami, lecz nie mia€љy zamka ani zasuwy. - Nic mi nie jest - szepn€ѓ€љ !Frodo. - Mog€і i€ѕ€ј sam. Pu€ѕ€ј mnie! Aragorn ze zdumienia omal go na ziemi€і nie upu€ѕci€љ. "- My€ѕla€љem, €єe nios€і trupa! - krzykn€ѓ€љ. - Jeszcze nie! - rzek€љ Gandalf.- Ale nie czas teraz na podziwianie tego cudu. Naprz€ђd, wszyscy schodami w !d€ђ€љ! Potem chwil€і zaczekajcie na mnie, a je€ѕlibym si€і nie zjawia€љ zbyt d€љugo, id€їcie dalej sami. Spieszcie si€і i wybierajcie drog€і wci€ѓ€є w prawo i w d€ђ€љ - Nie mo€єemy ci€і zostawi€ј, €єeby€ѕ w pojedynk€і broni€љ drzwi - powiedzia€љ Aragorn. - R€ђbcie, jak kaza€љem! - fukn€ѓ€љ Gandalf. - Miecze ju€є tu si€і na nic nie zdadz€ѓ. Ruszajcie! W korytarzu nie by€љo €єadnego €ѕwietlika i zalega€љy nieprzeniknione ciemno€ѕci. Omackiem zst€іpowali do€ѕ€ј d€љugo po schodach, wreszcie !przystan€іli, by si€і obejrze€ј. "Nie widzieli nic, pr€ђcz nik€љego %€ѕwiate€љka r€ђ€єd€єki b€љyskaj€ѓcej gdzie€ѕ wysoko w g€ђrze. Czarodziej czuwa€љ wida€ј wci€ѓ€є bez ruchu pod zamkni€іtymi drzwiami. Frodo #ci€і€єko dysz€ѓc wspiera€љ si€і na ramieniu Sama, kt€ђry go !obejmowa€љ wp€ђ€љ. Stali u st€ђp schod€ђw wbijaj€ѓc oczy w mrok rozpostarty nad ich !g€љowami. Frodowi zdawa€љo si€і, €єe s€љyszy g€љos Gandalfa, pomruk odbijaj€ѓcy si€і echem niby westchnienie od sko€ѕnego!stropu. S€љ€ђw jednak nie m€ђg€љ rozr€ђ€єni€ј. €ciany jak gdyby dygota€љy lekko. Co chwila odzywa€љy si€і b€іbny i grzmotem przetacza€љo si€і: dum... dum... Nagle u szczytu schod€ђw !wystrzeli€љa bia€љa b€љyskawica. Potem rozleg€љo si€і g€љuche #dudnienie i ci€і€єki €љomot. G€љos !b€іbn€ђw buchn€ѓ€љ w€ѕciekle: dum- bum, dum - bum - i urwa€љ si€і znienacka. Z g€ђry p€іdem zbieg€љ Gandalf i pad€љ mi€іdzy towarzyszy na ziemi€і. - No! Sko€ќczone! - powiedzia€љ wstaj€ѓc z wysi€љkiem. - Zrobi€љem wszystko, co by€љo w mojej mocy. Ale trafi€љem na r€ђwnego sobie przeciwnika i !omal nie zgin€ѓ€љem. Nie st€ђjmy tutaj! Naprz€ђd! Na razie musicie si€і obej€ѕ€ј bez €ѕwiat€љa, jestem troch€і !oszo€љomiony. Naprz€ђd! Naprz€ђd!!Gimli, gdzie jeste€ѕ? P€ђjdziesz na czele razem ze mn€ѓ. A wy wszyscy trzymajcie si€і tu€є zanami. !Brn€іli za Czarodziejem, pr€ђ€єno€љami€ѓc sobie g€љowy, co si€і tam na g€ђrze naprawd€і sta€љo. Dum... dum... - gra€љy zn€ђw b€іbny; ich d€їwi€іk dochodzi€љ teraz st€љumiony, odleg€љy, ale wci€ѓ€є bieg€љ €ѕladem uciekaj€ѓcych. Innych sygna€љ€ђwpo€ѕcigu, tupotu n€ђg czy g€љos€ђw, nie by€љo s€љycha€ј. Gandalf nie skr€іca€љ ani w lewo, ani w prawo, bo korytarz, jak si€і zdawa€љo, prowadzi€љ wprost w kierunku, kt€ђry sobie wytkn€іli. Od czasudo czasu schodami, po kilkudziesi€іciu stopniach, zbiega€љ na ni€єszy poziom. Stanowi€љo to najwi€іksze tymczasem niebezpiecze€ќstwomarszu, bo nie widz€ѓc nic w ciemno€ѕciach tracili nagle ziemi€і pod nogami. Gandalf jak€ѕlepiec maca€љ przed sob€ѓ drog€і r€ђ€єd€єk€ѓ. W ci€ѓgu godziny uszli w ten spos€ђb mil€і czy mo€єe nieco wi€іcej i mieli za sob€ѓ wiele pi€іter. Wci€ѓ€є jeszcze nie s€љycha€ј by€љo pogoni. Zaczyna€љa im ju€є €ѕwita€ј odrobina nadziei. U st€ђp si€ђdmych schod€ђw Gandalf przystan€ѓ€љ. #- Robi si€і gor€ѓco! - szepn€ѓ€љ. -Jeste€ѕmy chyba teraz na poziomie bramy. My€ѕl€і, €єe wkr€ђtce trzeba b€іdzie poszuka€ј drogi w lewo, ku wschodowi. Spodziewam si€і, €єeto ju€є niedaleko. Bardzo si€і czuje znu€єony. Musz€і chwil€і wytchn€ѓ€ј, cho€јby wszyscy orkowie, jakich ziemia sp€љodzi€љa, deptali nam po pi€іtach. Gimli uj€ѓ€љ Czarodzieja pod rami€і i pom€ђg€љ mu usadowi€ј si€і na stopniu schod€ђw. - Co tam si€і sta€љo pod drzwiami? - spyta€љ. - Czy !spotka€љe€ѕ si€і z kapelmistrzem tej orkiestry? - Nie wiem - odpar€љ Gandalf. -Stan€ѓ€љem twarz€ѓ w twarz z czym€ѕ, czego w €єyciu jeszczenie spotka€љem. Nie przychodzi€љa mi na my€ѕl €єadnainna rada, wi€іc pr€ђbowa€љem zakl€ѓ€ј drzwi, €єeby si€і nie otwar€љy. Znam wiele czarodziejskich formu€љ. Ale trzeba pewnego czasu, by czar si€і utrwali€љ, zreszt€ѓ nawet wtedy mo€єna przemoc€ѓroztrzaska€ј drzwi. !Sta€љem tam i s€љysza€љem g€љosy €ђki m a. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBgp cR{ht R cЕ{iЦ^ c|j$"‹ c{|kЏ- ^о|l?8HB€<}ork€ђw po drugiej stronie. W pewnym momencie zda€љo mi !si€і, €єe ju€є wysadzaj€ѓ drzwi. Nie mog€љem zrozumie€ј, co m€ђwili w swoim okropnym j€іzyku. U€љowi€љem wszak€єe jedno s€љowo: ghasz - to znaczy ogie€ќ. Wtem co€ѕ wesz€љo do sali, wyczu€љem to poprzez drzwi, a nawet orkowie struchleli ze strachu i umilkli. To co€ѕ chwyci€љo za €єelazny pier€ѕcie€ќ i w€ђwczas spostrzeg€љo moj€ѓ obecno€ѕ€ј i zrozumia€љo, ze to m€ђj czar trzyma drzwi. Nie mam poj€іcia, co to by€љo, ale nigdy jeszcze nie rzucono mi r€ђwnie gro€їnego wyzwania. Mojemu zakl€іciu przeciwstawi€љo si€і inne ze straszliw€ѓ moc€ѓ. Omal mnie niez€љama€љo. By€љa sekunda, gdy drzwi buntuj€ѓc si€і przeciw mej w€љadzy zacz€і€љy si€і uchyla€ј. Musia€љem wym€ђwi€ј S€љowo Rozkazu. Drzwi nie wytrzyma€љy okropnego #napi€іcia, p€іk€љy, rozpad€љy si€і w kawa€љki. jakby czarna chmura przes€љoni€љa mi o€ѕwietlon€ѓ sal€і i odrzuci€љa mnie a€є do st€ђp schod€ђw. $Run€і€љa ca€љa €ѕciana i strop sali,!jak si€і zdaje. Obawiam si€і, €єeBalin zosta€љ g€љ€іboko zagrzebany pod gruzami, a z nim razem co€ѕ jeszcze. Nie wiem nic pewnego. W ka€єdym razie przej€ѕcie za nami jest zawalone. Nigdy jeszcze nie czu€љem si€і tak doszcz€іtnie wyczerpany, ale to ju€є mija. Teraz kolej na ciebie, Frodo! Jak si€і miewasz? Nie pami€іtam, €єebym si€і kiedykolwiek w €єyciu tak ucieszy€љ, jak w chwili kiedy !przem€ђwi€љe€ѕ. Obawia€љem si€і, €єe Aragorn d€їwiga m€і€єnego, lecz nie€єywego hobbita! - Jak si€і miewam? - rzek€љ Frodo. - Jestem €єywy i ca€љy, zdaje si€і. Troch€і pot€љuczony tylko i obola€љy, ale nie za bardzo. - Ano - odezwa€љ si€і Aragorn - musz€і przyzna€ј, €єe nie spotka€љem istot ulepionych z tak twardej gliny jak hobbici. Gdybym o tym wcze€ѕniej wiedzia€љ, ostro€єniej bym do was podchodzi€љ w gospodzie €њPod Rozbrykanym Kucykiem€ћ. Takie pchni€іcie dzidy przebi€љoby nawet ody€ќca na wylot. !- A mnie jako€ѕ nie przebi€љo, cosobie bardzo chwal€і - odpar€љ Frodo - chocia€є czuj€і si€і troch€і tak, jakby mnie m€љotemprzyklepano do kowad€љa. !Nic ponadto nie chcia€љ m€ђwi€ј. !Ka€єdy oddech sprawia€љ mu b€ђl. - Odziedziczy€љe€ѕ to po wuju -rzek€љ Gandalf. - W was obu tkwi co€ѕ wi€іcej, ni€є si€і na poz€ђr wydaje, dawno to zauwa€єy€љem. Frodo nie by€љ pewien, czy i w tych s€љowach nie tkwi€љo co€ѕ wi€іcej, ni€єby si€і mog€љo na poz€ђr zdawa€ј. Ruszyli znowu. Po chwili Gimli, kt€ђry nawet w ciemno€ѕciach widzia€љ dobrze, powiedzia€љ: - Jakie€ѕ €ѕwiat€љo chyba jest przed nami. Ale nie €ѕwiat€љo dnia. Czerwone. Co to mo€єe by€ј? - Ghasz! - mrukn€ѓ€љ Gandalf. - !Czy nie to w€љa€ѕnie mieli tamci na my€ѕli? Ogie€ќ na dolnych poziomach! Nie ma wyboru, musimy i€ѕ€ј naprz€ђd. Wkr€ђtce nikt ju€є nie mia€љ w€ѓtpliwo€ѕci, wszyscy #dostrzegali €ѕwiat€љo. Migota€љo i rzuca€љo odblask na €ѕciany korytarza ci€ѓgn€ѓcego si€і przed nimi. Teraz widzieli ju€є drog€і, kt€ђr€ѓ mieli przeby€ј. Korytarz opada€љ stromo, nieco "dalej zarysowywa€љ si€і niski €љuksklepienia, a spod niego dobywa€љa si€і jasna €љuna. Powietrze niemal parzy€љo. #Kiedy zbli€єyli si€і do sklepienia, Gandalf wsun€ѓ€љ si€і w otwarte pod nim przej€ѕcie, daj€ѓc towarzyszom znak, by czekali.Widzieli z daleka czerwony odblask, kt€ђry pad€љ na jego twarz. Czarodziej cofn€ѓ€љ si€і szybko. - Jaka€ѕ nowa sztuczka diabelska - powiedzia€љ - przygotowana na nasze powitanie, oczywi€ѕcie. Ale teraz wiem, gdzie jeste€ѕmy: przy pierwszym szybie, o jeden poziom ni€єej od Bramy. To Druga Hala Morii, Brama ju€є"blisko, o jakie€ѕ €јwier€ј mili w lewo za skr€іtem na wsch€ђd. Przejdziemy mostem, szerokimischodami pod g€ђr€і, wygodn€ѓ #dr€ђ€єk€ѓ przez Pierwsz€ѓ Hal€і - iwyjdziemy z Morii! Ale sp€ђjrzcie! Zajrzeli pod sklepienie. Przed !nimi ci€ѓgn€і€љa si€і nowa wykutaw ska€љach hala, wy€єsza i d€љu€єsza od tej, w kt€ђrej poprzednio odpoczywali. !Znajdowali si€і u wej€ѕcia do jejwschodniego ko€ќca; zachodni gin€ѓ€љ w ciemno€ѕciach. Przez €ѕrodek bieg€љ podw€ђjny szereg olbrzymich filar€ђw. Wyciosano je na kszta€љt pni pot€і€єnych drzew, kt€ђrych kamienne konary podpiera€љy strop !rozga€љ€іziaj€ѓc si€і w wypuk€љy wz€ђr. Na g€љadkiej czarnej powierzchni tych pni l€ѕni€љ ciemnoczerwony odblask. W pod€љodze tu€є u st€ђp dw€ђch wspania€љych filar€ђw zia€љa szeroka szczelina. Bi€љo z niej jaskrawe czerwone €ѕwiat€љo, a chwilami p€љomienie liza€љy jej kraw€іdzie i pi€і€љy si€і na coko€љy filar€ђw. Smugi czarnegodymu snu€љy si€і w rozpra€єonym powietrzu. - Gdyby€ѕmy tu doszli g€љ€ђwn€ѓ drog€ѓ przez g€ђrne hale, "znale€їliby€ѕmy si€і w pu€љapce - rzek€љ Gandalf. - Miejmy nadziej€і, €єe teraz ogie€ќ odgradza nas od pogoni. Chod€їcie! Nie ma czasu do stracenia. Jeszcze nie sko€ќczy€љ m€ђwi€ј, gdy zn€ђw rozbrzmia€љ !nieprzyjacielski sygna€љ: dum... #dum... Gdzie€ѕ z g€љ€іbi mrok€ђw, zzachodniego ko€ќca hali buchn€і€љy wrzaski, zagra€љy #rogi. Dum... dum... Zdawa€љo si€і, €єe filary dr€є€ѓ, a p€љomienie trzepocz€ѓ. - Pr€іdzej, to ostatni etap #wy€ѕcigu! Je€єeli s€љo€ќce jeszcze nie zasz€љo na €ѕwiecie, mo€єemyuj€ѕ€ј ca€љo. Za mn€ѓ! #Skr€іci€љ w lewo i p€іdem pu€ѕci€љ $si€і przez g€љadk€ѓ pod€љog€і sali. "Odleg€љo€ѕ€ј by€љa wi€іksza, ni€є si€і z daleka wydawa€љo. Biegli €ѕcigani g€љosem b€іbn€ђw i tupotem mn€ђstwa n€ђg. !Us€љyszeli przera€їliwy okrzyk: awi€іc ich dostrze€єono! Szcz€іkn€і€љa stal. Strza€љa !€ѕwisn€і€љa Frodowi nad g€љow€ѓ. Boromir roze€ѕmia€љ si€і. - Tego si€і nie spodziewali! - $rzek€љ. - Ogie€ќ odci€ѓ€љ im drog€і.Zaszli€ѕmy od nieprzewidzianej strony. - Uwaga! - krzykn€ѓ€љ Gandalf. -Most przed nami. Jest niebezpieczny i w€ѓski. Nagle Frodo zobaczy€љ u swych st€ђp ziej€ѓc€ѓ otch€љa€ќ. U "kra€ќca hali pod€љoga urwa€љa si€і"nad niezg€љ€іbion€ѓ przepa€ѕci€ѓ. Jedyn€ѓ drog€і do zewn€іtrznych drzwi stanowi€љ smuk€љy kamienny most, bez kraw€і€єnik€ђw i por€іczy; wygi€іty w €љuk, spinaj€ѓcy dwa "brzegi czelu€ѕci, mierzy€љ oko€љo pi€і€јdziesi€іciu st€ђp. W ten spos€ђb przed wiekami krasnoludy zabezpieczy€љy swoj€ѓ siedzib€і od "nieprzyjaci€ђ€љ, kt€ђrzy by wdarlisi€і do Pierwszej Hali i zewn€іtrznych korytarzy. Tu mo€єna by€љo i€ѕ€ј tylko pojedyncz€ѓ kolumn€ѓ. Na skrajumostu Gandalf zatrzyma€љ si€і, dru€єyna skupi€љa si€і za jego plecami. - Prowad€ї, Gimli - rzek€љ Czarodziej. - Nast€іpni p€ђjd€ѓ Pippin i Merry. Prosto naprz€ђd,po schodach ku drzwiom. Kilka strza€љ pad€љo mi€іdzy st€љoczon€ѓ dru€єyn€і. Jedna !trafi€љa Froda, ale odbi€љa si€і nie czyni€ѓc mu szkody. Inna utkwi€љa w kapeluszu Gandalfa niby czarne pi€ђro. Frodo obejrza€љ si€і: za szczelin€ѓ !buchaj€ѓc€ѓ ogniem czernia€љ r€ђjpostaci, setki ork€ђw. Wymachiwali dzidami i krzywymi szablami, kt€ђre b€љyszcza€љy krwawo w €љunie po€єaru. Dum... dum... gra€љy #b€іbny, a g€љos ich pot€і€єnia€љ z ka€єd€ѓ sekund€ѓ. Legolas naci€ѓgn€ѓ€љ ci€іciw€і, #chocia€є odleg€љo€ѕ€ј by€љa wielka,#a jego €љuk ma€љy. Zmierzy€љ si€і, lecz r€іce mu opad€љy, strza€љa wy€ѕlizn€і€љa si€і na ziemi€і. Okrzyk rozpaczy i trwogi wyrwa€љ si€і z piersi Legolasa. Dwa trolle wysun€і€љy si€і d€їwigaj€ѓc olbrzymie kamienne !p€љyty, €єeby przerzuci€ј je nibyk€љadk€і nad ogniem. Lecz nie !trolle przerazi€љy elfa. Za nimi "nadchodzi€љ kto€ѕ inny. Nie by€љo go wida€ј jeszcze, majaczy€љa tylko po€ѕr€ђd ogromnego cienia czarna sylwetka z kszta€љtu podobna do ludzkiej, lecz #wi€іksza; si€љa i groza tchn€і€љy ztego stwora i wyprzedza€љy go,gdziekolwiek szed€љ. Zatrzyma€љ si€і nad skrajem !ognistej czelu€ѕci i zaraz €љuna przygas€љa, jakby j€ѓ chmura otuli€љa. potem zebra€љ si€і i skoczy€љ nad szczelin€ѓ. p€љomienie strzeli€љy ku g€ђrze jakby na powitanie i oplot€љy go wie€ќcem. Czarny dym zawirowa€љ w powietrzu. Rozwiana grzywa potwora tli€љasi€і sypi€ѓc iskrami. W prawym "r€іku mia€љ sztylet w€ѓski i ostryjak p€љomienny j€іzor. W lewym dzier€єy€љ bicz wielorzemienny. - Aaa! - j€іkn€ѓ€љ Legolas. - Balrog! Balrog idzie! Gimlemu oczy omal nie wysz€љy z orbit. - Zguba Durina! - krzykn€ѓ€љ i wypuszczaj€ѓc z gar€ѕci top€ђr ukry€љ twarz w d€љoniach. !- Balrog! - mrukn€ѓ€љ Gandalf. - Teraz wszystko rozumiem. - $Zachwia€љ si€і i ci€і€єko opar€љ na r€ђ€єd€єce. - Biada nam! A taki ju€є jestem zm€іczony! Czarna posta€ј w ognistej !€љunie p€іdzi€љa ku nim. Orkowie w€ѕr€ђd wrzask€ђw sypali kamienne groble przez szczelin€і. Wtem Boromir podni€ђs€љ sw€ђj r€ђg do ust i zagra€љ. Rycerskie wyzwanie zad€їwi€іcza€љo dono€ѕnie niby krzyk dobyty z wielu piersi !wzbi€љo si€і pod strop pieczary. Na mgnienie oka orkowie "cofn€іli si€і, a p€љomienny cie€ќ przystan€ѓ€љ. Lecz echo rogu zmilk€љo nagle jak ogie€ќ !zdmuchni€іty pot€і€єn€ѓ wichur€ѓ i wr€ђg zn€ђw ruszy€љ naprz€ђd. - Za most! - krzykn€ѓ€љ Gandalf odzyskuj€ѓc energi€і. - Uciekajcie! Z tym przeciwnikiem €єaden z was nie"mo€єe si€і mierzy€ј. Ja zagrodz€і w€ѓsk€ѓ drog€і sam. Uciekajcie! Aragorn i Boromir, jakby nie s€љyszeli rozkazu Czarodzieja, trwali ramie przy ramieniu tu€є za Gandalfem u drugiego ko€ќca mostu. Inni, ju€є w drzwiach, zawr€ђcili, nie mog€ѓc si€і zgodzi€ј, by w€ђdz samotnie!stawia€љ czo€љo nieprzyjacielowi. Balrog ju€є dosi€іgn€ѓ€љ mostu. Gandalf sta€љ teraz po€ѕrodku #wypuk€љego prz€іs€љa, lew€ѓ r€іk€ѓ wsparty na r€ђ€єd€єce, w prawej wznosz€ѓc miecz; Glamdring $l€ѕni€љ zimnym, bia€љym €ѕwiat€љem. Napastnik raz jeszcze przystan€ѓ€љ twarz€ѓ w twarz z Czarodziejem. Cie€ќ rozpostar€љ si€і nad nim na kszta€љt dw€ђch ogromnych skrzyde€љ. Potw€ђr wzni€ђs€љ bicz, rzemienie !€ѕwisn€і€љy i zachrz€і€ѕci€љy. Z !nozdrzy Balroga buchn€ѓ€љ ogie€ќ. Ale Gandalf nie drgn€ѓ€љ nawet. - Nie przejdziesz - powiedzia€љ.Orkowie zastygli bez ruchu, zapad€љa g€љucha cisza. - Jam jest s€љuga Tajemnego Ognia, w€љadam p€љomieniem Anora. Nie przejdziesz. Czarny ogie€ќ na nic ci si€і nie przyda, p€љomieniu z Udunu. Wracaj w cie€ќ! Nie przejdziesz! !Balrog nie odpowiedzia€љ. Ogie€ќ jego jakby przygas€љ, lecz ciemno€ѕci doko€љa jeszcze "zg€іstnia€љy. Z wolna wst€ѓpi€љ namost i nagle wyr€ђs€љ na olbrzyma, a rozpostarte "skrzyd€љa wype€љni€љy przestrze€ќ od €ѕciany do €ѕciany. Lecz "Gandalf sta€љ wci€ѓ€є, l€ѕni€ѓc w mroku. Zdawa€љ si€і ma€љy i bardzo samotny, siwy, zgarbiony, jak zwi€іd€љe drzewoprzygi€іte pierwszym podmuchem burzy. Z ciemno€ѕci wyb€љysn€і€љo p€љomienne czerwone ostrze. Glamdring za€ѕwieci€љ jasno w odpowiedzi. Szcz€іkn€і€љa stal, mign€і€љa bia€љa b€љyskawica. Balrog pad€љ na wznak, jego "ognisty sztylet rozprysn€ѓ€љ si€і w kawa€љki. Czarodziej chwia€љ "si€і po€ѕrodku prz€іs€љa. Zrobi€љ krok wstecz i znowu stan€ѓ€љ pewnie. !- Nie przejdziesz! - powt€ђrzy€љ.Jednym susem Balrog zerwa€љ si€і i wskoczy€љ na most. Bicz ze €ѕwistem zawirowa€љ w powietrzu. - Nie, on nie b€іdzie walczy€љ tak sam jeden! - krzykn€ѓ€љ niespodzianie Aragorn i wbieg€љ na most od drugiego ko€ќca. - !Elendil! - zawo€љa€љ. - Jestem z tob€ѓ, Gandalfie! - Gondor! - hukn€ѓ€љ Boromir i "rzuci€љ si€і w €ѕlad za Aragornem.W tym momencie Gandalf %podni€ђs€љ r€ђ€єd€єk€і i z g€љo€ѕnym okrzykiem smagn€ѓ€љ ni€ѓ most "przed sob€ѓ. R€ђ€єd€єka p€іk€љa i wypad€љa mu z d€љoni. O€ѕlepiaj€ѓcy bia€љy p€љomie€ќ buchn€ѓ€љ w powietrze. Most zatrzeszcza€љ i tu€є u st€ђp Balroga za€љama€љ si€і nagle. Kamie€ќ, na kt€ђrym potw€ђr opiera€љ nog€і, stoczy€љ si€і w przepa€ѕ€ј, druga po€љowa mostuzosta€љa, lecz zawis€љa niby wysuni€іty j€іzyk ska€љy nad pr€ђ€єni€ѓ. Z okropnym wrzaskiem Balrog "run€ѓ€љ g€љow€ѓ naprz€ђd, a za nim zapad€љ si€і jego cie€ќ. lecz w ostatniej sekundzie potw€ђr machn€ѓ€љ biczem; rzemienie owin€і€љy si€і wok€ђ€љ n€ђg Czarodzieja €ѕci€ѓgaj€ѓc go na kraw€іd€ї czelu€ѕci. Gandalf #zako€љysa€љ si€і i run€ѓ€љ tak€єe; "usi€љowa€љ chwyta€ј si€і kamieni, lecz daremnie; osuwa€љ si€і w otch€љa€ќ. - Uciekajcie, szale€ќcy! - krzykn€ѓ€љ jeszcze i znikn€ѓ€љ. Ognie pogas€љy, zaleg€љy nieprzeniknione ciemno€ѕci. !Dru€єyna, jakby w ska€љ€і wros€љaze zgrozy, sta€љa wpatrzona w ziej€ѓc€ѓ czelu€ѕ€ј. Ledwie !Aragorn i Boromir zd€ѓ€єyli zbiecz mostu, resztka prz€іs€љa run€і€љa z trzaskiem. Krzyk Aragorna zbudzi€љ dru€єyn€і z os€љupienia. - W drog€і! Teraz ja poprowadz€і! - zawo€љa€љ. - Musimy spe€љni€ј jego ostatni rozkaz. Za mn€ѓ! Rzucili si€і ku schodom, kt€ђre zaraz za drzwiami sali pi€і€љy !si€і w g€ђr€і. Aragorn na czele, Boromir na ko€ќcu kolumny. U szczytu schod€ђw ujrzeli szeroki, dudni€ѓcy echem korytarz. T€іdy pobiegli dalej. !Frodo s€љysza€љ tu€є obok szloch Sama i nagle u€ѕwiadomi€љ sobie,"€єe tak€єe p€љacze. Dum... dum... dum... grzmia€љy b€іbny, lecz teraz powolnym, €єa€љobnym rytmem. Dum... Biegli bez tchu. Korytarz rozja€ѕnia€љ si€і, wykute w stropie kominy doprowadza€љy zg€ђry €ѕwiat€љo. Przyspieszyli jeszcze kroku. Znale€їli si€і w sali, pe€љnej blasku dnia, b€љyszcz€ѓcego na wschodzie. !Min€іli j€ѓ p€іdem, wypadli przezogromne wy€љamane drzwi i nagle ukaza€љa im si€і Wielka Brama, otwarty wylot ku jaskrawemu €ѕwiat€љu. W cieniu wielkich s€љup€ђw po obu stronach bramy czaili si€і !orkowie stra€єuj€ѓcy u wyj€ѕcia. Brama jednak by€љa rozbita, !oba skrzyd€љa le€єa€љy strzaskanena ziemi. Aragorn powali€љ dow€ђdc€і, kt€ђry mu zast€ѓpi€љ drog€і, inni wartownicy "rozpierzchli si€і w panice. Ca€љa dru€єyna na nic nie zwa€єaj€ѓc min€і€љa stra€єe. Za bram€ѓ wielkimi susami zbiegli po ogromnych, zniszczonych z€іbem czasu schodach, kt€ђre stanowi€љy pr€ђg Morii. W ten spos€ђb znale€їli si€і mimo wszystko zn€ђw pod jasnym niebem i poczuli oddech wiatruna twarzach. Nie zatrzymali $si€і, p€ђki nie oddalili si€і tak od"€ѕcian Morii, €єe ju€є nie mog€љy ich dosi€іgn€ѓ€ј strza€љy. Otacza€љa ich Dolina Dimrilla. Le€єa€љ na niej cie€ќ G€ђr Mglistych, lecz od wschodu &z€љoci€љo j€ѓ €ѕwiat€љo. By€љa ledwie pierwsza po po€љudniu. S€љo€ќce €ѕwieci€љo, g€ђr€ѓ po niebie p€љyn€і€љy bia€љe ob€љoki. Spojrzeli za siebie: w cieniu g€ђr czernia€љ wylot bramy. Spodziemi dobiega€љ odleg€љy, st€љumiony warkot b€іbn€ђw: #dum... Cienk€ѓ smug€ѓ s€ѓczy€љ si€іczarny dym. Poza tym nie by€љowida€ј nikogo i nic, dolina !zdawa€љa si€і pusta. Dum... Terazdopiero mogli si€і podda€ј rozpaczy i p€љakali wszyscy d€љugo: jedni wyprostowani i milcz€ѓcy, inni przypad€љszy twarz€ѓ do ziemi. Dum... dum... B€іbny ucich€љy. Rozdzia€љ 6 Lothlorien - Niestety, nie mo€єemy tu si€і d€љu€єej zatrzyma€ј - rzek€љ Aragorn. Popatrzy€љ w stron€і g€ђr i zasalutowa€љ mieczem. - "€egnaj, Gandalfie! - zawo€љa€љ. -Czy€є ci nie powiedzia€љem: #€њJe€єeli przest€ѓpisz pr€ђg Morii,strze€є si€і!€ћ Niestety! Sprawdzi€љy si€і moje s€љowa. Jaka€є nam bez ciebie zostaje nadzieja? - Odwr€ђci€љ si€і do !dru€єyny. - Musimy si€і obej€ѕ€ј bez nadziei. Mo€єe b€іdziemy kiedy€ѕ pomszczeni. A teraz uzbr€ђjmy si€і w m€іstwo i otrzyjmy €љzy. Chod€їcie! Przed nami daleka droga i wiele trud€ђw. Rozejrzeli si€і wko€љo. Ku p€ђ€љnocy dolina mi€іdzy dwoma !ramionami g€ђr zw€і€єa€љa si€і w mroczny w€ѓw€ђz, a nad nim stercza€љy trzy bia€љe szczyty: Kelebdil, Fanuidhol i Karadhras - €љa€ќcuch Morii. U wylotu w€ѓwozu potok wi€љ si€і niby bia€љa wst€ѓ€єka po niezliczonych, cho€ј niskich progach spadaj€ѓc w d€ђ€љ, a mg€љa piany wzbija€љa si€і u podn€ђ€єy g€ђr. - To Schody Dimrilla - rzek€љ Aragorn pokazuj€ѓc progi $skalne. - T€іdy, €ѕcie€єk€ѓ, kt€ђra prowadzi dnem jaru wzd€љu€є potoku, doszliby€ѕmy tutaj, gdyby los okaza€љ si€і dla nas €љaskawszy. - Gdyby Karadhras by€љ mniej okrutny - powiedzia€љ Gimli. - Patrzcie, teraz u€ѕmiecha si€і w#s€љo€ќcu! - I pi€і€ѕci€ѓ pogrozi€љ ostatniemu z trzech okrytych !€ѕnie€єn€ѓ czap€ѓ wierch€ђw, nim si€і od nich odwr€ђci€љ. Na wsch€ђd wyci€ѓgni€іte rami€і "g€ђr urywa€љo si€і nagle, a dalej !majaczy€љa rozleg€љa r€ђwnina. Napo€љudniu jak okiem si€іgn€ѓ€ј !G€ђry Mgliste ci€ѓgn€і€љy si€і w #dal. W odleg€љo€ѕci niespe€љna milii nieco poni€єej miejsca, na kt€ђrym stali w€іdrowcy, bo !zatrzymali si€і do€ѕ€ј wysoko na zachodnim stoku doliny, b€љyszcza€љ staw. Wyd€љu€єony, owalny, wygl€ѓda€љ jak wielkie ostrze w€љ€ђczni wbite w g€љ€ѓb p€ђ€љnocnego w€ѓwozu, tylko jego po€љudniowy skraj wymyka€љ si€і z cienia g€ђr pod ki m a. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBmpe c~}nе ь cс}oС– cD~pW"Œ cЇ~qу-в c rЕ8Р;ms€љoneczne niebo. Woda jednak by€љa ciemna, szafirowa jak firmament ogl€ѓdany w pogodn€ѓ noc z o€ѕwietlonej lamp€ѓ izby. Spokojnej powierzchni nie m€ѓci€љy zmarszczki fal. Zewsz€ѓd !otacza€љa staw €љ€ѓka, €љagodnie zbiegaj€ѓc ku nagim, r€ђwnym brzegom. - Oto Jezioro Zwierciadlane, g€љ€іbia Kheled-zaram! - rzek€љ Gimli ze smutkiem. - pami€іtam jego s€љowa: €њOby€ѕ nacieszy€љ oczy tym widokiem, ale my nie"b€іdziemy mogli d€љu€єej si€і tam zatrzyma€ј€ћ. A teraz wiem, €єe daleko trzeba mi w€іdrowa€ј, !nim si€і czymkolwiek uciesz€і. I to ja musz€і st€ѓd spiesznie odej€ѕ€ј, on za€ѕ musi zosta€ј! Dru€єyna zacz€і€љa schodzi€ј drog€ѓ spod bramy. Droga, !uci€ѓ€єliwa i wyboista, wkr€ђtce %zw€іzi€љa si€і i zmieni€љa w kr€іt€ѓ $€ѕcie€єyn€і w€ѕr€ђd wrzos€ђw i k€іp janowca, wyrastaj€ѓcych mi€іdzy sp€іkanymi g€љazami. Lecz i teraz ka€єdy by pozna€љ, !€єe ongi by€љ to wspania€љy bity go€ѕciniec prowadz€ѓcy z nizin w g€ђr€і, do kr€ђlestwa krasnolud€ђw. Tu i €ђwdzie spotykali przy €ѕcie€єce ruiny kamiennych budowli, a na zielonych kopcach ros€љy wysmuk€љe brzozy lub sosny, wzdychaj€ѓce na wietrze. Ostry zakr€іt w lewo zbli€єy€љ !ich tu€є do €љ€ѓki nad jeziorem; wznosi€љ si€і w tym miejscu nie !opodal €ѕcie€єki samotny g€љaz o €ѕci€іtym p€љasko wierzcho€љku. - Kamie€ќ Durina! - krzykn€ѓ€љ #Gimli. - Nie mog€і st€ѓd odej€ѕ€ј, !p€ђki chocia€є przez chwil€і nie popatrz€і na cuda doliny. - Dobrze, lecz pospiesz si€і - !odpar€љ Aragorn ogl€ѓdaj€ѓc si€і na bram€і. - S€љo€ќce teraz wcze€ѕnie zachodzi, orkowie zapewne nie wychyn€ѓ spod ziemi przed zmrokiem, musimy jednak znale€ї€ј si€і daleko st€ѓd, nim ciemno€ѕci zapadn€ѓ. #Ksi€і€єyc dzi€ѕ b€іdzie ma€љy, noc czeka nas czarna. - Chod€ї ze mn€ѓ, Frodo! - zawo€љa€љ krasnolud zeskakuj€ѓc w bok od drogi. - Nie pozwol€і ci min€ѓ€ј Kheled-zaramu bez jednego bodaj spojrzenia w jego zwierciad€љo. Pobieg€љ zielonym stokiem w "d€ђ€љ, a Frodo wolniej troch€і za !nim, bo ci€ѓgn€і€љa go, mimo ran i zm€іczenia, ta cicha, b€љ€іkitna woda. Sam szed€љ €ѕladem swego pana. Pod samotnym g€љazem Gimli "przystan€ѓ€љ zadzieraj€ѓc g€љow€і.Kamie€ќ by€љ sp€іkany i zniszczony od wichr€ђw i deszcz€ђw, a runy na jego powierzchni zatarte tak, €єe nie da€љo si€і ich odczyta€ј. - Z tego miejsca Durin po raz pierwszy spojrza€љ w g€љ€ѓb stawu - rzek€љ krasnolud. - Zajrzyjmy w ni€ѓ i my cho€ј tenjeden jedyny raz, skoro musimy odej€ѕ€ј. "Nachylili si€і nad ciemn€ѓ wod€ѓ. Zrazu nie zobaczyli nic, potem z wolna ukaza€љy im si€і sylwetyg€ђr odbite w szafirowej g€љ€іbinie, ze szczytami niby pi€ђropusze bia€љych p€љomieni. #Dalej rozci€ѓga€љa si€і przestrze€ќniebios. Jak zatopione klejnotyskrzy€љy si€і w toni jasne gwiazdy, chocia€є nad dolin€ѓ !€ѕwieci€љo jeszcze s€љo€ќce. Nie dostrzegli tylko cienia w€љasnych schylonych postaci. - O, Kheled-zaram, pi€іkne, cudowne Zwierciad€љo! - westchn€ѓ€љ Gimli. - Ty przechowujesz koron€і Durina, "p€ђki kr€ђl si€і nie zbudzi znowu!&€egnaj! - Sk€љoni€љ si€і, odwr€ђci€љ i spiesznie ruszy€љ z powrotem zielonym stokiem ku drodze. !- Co€ѕcie tam widzieli? - spyta€љPippin Sama, lecz Sam, zatopiony w my€ѕlach, nic nie odpowiedzia€љ. Scie€єka teraz skr€іca€љa na po€љudnie i opada€љa stromo wymykaj€ѓc si€і spomi€іdzy €ѕcian doliny. Nieco poni€єej jeziora napotkali g€љ€іbokie #€їr€ђd€љo, czyste jak kryszta€љ, z kt€ђrego przez kamienn€ѓ cembrowin€і przelewa€љa si€і migotliwie struga i z pluskiem "sp€љywa€љa w d€ђ€љ dnem skalistej rozpadliny. - St€ѓd bierze pocz€ѓtek Srebrna €y€љa - powiedzia€љ Gimli. - Nie pijcie tej wody, jest zimna jak l€ђd. - Troch€і dalej struga wygl€ѓda ju€є jak bystra rzeka i zbiera dop€љywy z wielu innych g€ђrskich potok€ђw - rzek€љ Aragorn. - B€іdziemy szli jej brzegiem jeszcze przez kilka mil. Poprowadz€і was bowiem drog€ѓ wybran€ѓ przez Gandalfai mam nadziej€і, €єe wkr€ђtce dojdziemy na skraj las€ђw - s€ѓ tam, przed nami! - w kt€ђrych Srebrna €y€љa wpada do Wielkiej Rzeki. Spojrzeli w kierunku, kt€ђry im Aragorn wskazywa€љ, i zobaczyli, €єe strumie€ќ w podskokach zbiega na dno doliny, a potem dalej ku nizinom i ginie w z€љocistej mgle. - Tam le€є€ѓ lasy Lothlorien! - zawo€љa€љ Legolas. - Najpi€іkniejsza z krain mojego plemienia! Nie masz na €ѕwiecie ca€љym drzew cudniejszych ni€є drzewa tych las€ђw. Albowiem jesieni€ѓ li€ѕcie z nich nie opadaj€ѓ, lecz powlekaj€ѓ si€і z€љotem. Dopiero z wiosn€ѓ, gdy nabrzmiewaj€ѓ nowe p€ѓki, #stare li€ѕcie lec€ѓ z ga€љ€іzi, na kt€ђrych rozkwitaj€ѓ tysi€ѓce !€є€ђ€љtych kwiat€ђw. Z€љota jest ziemia w lesie, z€љoty strop, a filary srebrne, bo pnie okrywa g€љadka, jasnoszara korona. Po dzi€ѕ dzie€ќ €ѕpiewamy o tym pie€ѕni w Mrocznej Puszczy. Radowa€љoby si€і we mnie serce, gdybym m€ђg€љ stan€ѓ€ј na progu tych las€ђw wiosn€ѓ. - Moje serce b€іdzie im rade nawet jesieni€ѓ - rzek€љ Aragorn. - Ale dzieli nas od nich jeszcze wiele mil. W drog€і! Czas jaki€ѕ Frodo i Sam nad€ѓ€єali za innymi, lecz Aragorn prowadzi€љ w takim tempie, €єe wkr€ђtce odstali. Od!€ѕwitu nic nie jedli. Ci€іcie na czaszce Sama piek€љo jak ogie€ќ, w g€љowie czu€љ dziwne odurzenie. Mimo €єe s€љo€ќce grza€љo, wiatr przejmowa€љ ch€љodem po d€љugim pobycie w gor€ѓcych mrokach Morii. Hobbitem trz€іs€љy dreszcze. Frodo, z ka€єdym krokiem bardziej zbola€љy, z trudem chwyta€љ dech w piersi. !Wreszcie Legolas obejrza€љ si€і, a zobaczywszy ich daleko w tyle pochodu, szepn€ѓ€љ cos Aragornowi. Wszyscy si€і zatrzymali, Aragorn za€ѕ podbieg€љ do dw€ђch maruder€ђw przywo€љuj€ѓc Boromira. - Wybacz mi, Frodo! - krzykn€ѓ€љ, bardzo przej€іty. - Tyle si€і dzisiaj wydarzy€љo i tak wa€єny wydaje si€і po€ѕpiech, €єe zapomnia€љem o twojej ranie i o ranie Sama. Czemu€ѕcie nic nie m€ђwili? Nie opatrzyli€ѕmy was, a nale€єa€љo to zrobi€ј, cho€јby wszyscy orkowie z Morii nas gonili. dalej! Jeszcze kilka krok€ђw, a dojdziemy do miejsca, gdzie "b€іdzie mo€єna spocz€ѓ€ј troch€і. Wtedy postaram si€і wam dopom€ђc, ile w moich si€љach. Chod€ї no tu, Boromirze. Zaniesiemy ich. Wkr€ђtce stan€іli nad drugim z kolei strumieniem, kt€ђry sp€љywa€љ z zachodnich stok€ђw i €љ€ѓczy€љ swoje sperlone wody z bystrym nurtem Srebrnej €y€љy. Oba potoki razem ju€є spada€љy,pieni€ѓc si€і, z omsza€љego kamiennego progu w kotlink€і; ros€љy na jej skraju jod€љy, niskie i krzywe, a na stokach paprocie i g€іstwa bor€ђwek. !Dno kotlinki stanowi€љo p€љask€ѓ "polank€і, kt€ђr€ѓ potok przecina€љ pluszcz€ѓc w€ѕr€ђd l€ѕni€ѓcych, drobnych kamieni. Tu dru€єyna !zatrzyma€љa si€і na popas. By€љa trzecia po po€љudniu, a #zaledwie o kilka mil oddalili si€і od Bramy. S€љo€ќce ju€є przechyli€љo si€і ku zachodowi. Podczas gdy Gimli i dwaj !m€љodzi hobbici rozniecali ogie€ќz chrustu oraz jod€љowych "ga€љ€іzi i czerpali wod€і, Aragornopatrzy€љ Sama i Froda. Rana Sama nie by€љa g€љ€іboka, lecz j€ѓtrzy€љa si€і brzydko, tote€є Aragorn bada€љ j€ѓ z zatroskan€ѓ!twarz€ѓ. Rozja€ѕni€љ si€і jednak zaraz. - Masz szcz€і€ѕcie, Samie - rzek€љ. - Niejeden dro€єej przyp€љaca€љ zab€ђjstwo pierwszego w swym €єyciu orka.W twojej ranie nie ma !trucizny, kt€ђr€ѓ cz€іsto bywaj€ѓnasycone szable ork€ђw. Po moim opatrunku zgoi si€і bez €ѕladu. Przemyjemy j€ѓ, niech tylko Gimli zagrzeje wod€і. - !Otworzy€љ sw€ѓ sakw€і i wyj€ѓ€љ z#niej kilka zeschni€іtych li€ѕci. - #S€ѓ suche i utraci€љy cz€і€ѕ€ј swejmocy - rzek€љ - ale mam tu !jeszcze troch€і li€ѕci athelasu, kt€ђre zebra€љem ko€љo Wichrowego Czuba. Rozkrusz jeden i wrzu€ј go do wody, a potem przemyj ran€і, a ja ci j€ѓ przewi€ѓ€є€і. A teraz na ciebie kolej, Frodo! - Nic mi nie jest - powiedzia€љ Frodo, nie mia€љ bowiem ochoty zdradza€ј, co nosi pod kurtk€ѓ. - Potrzeba mi tylko odrobiny jedzenia i odpoczynku. - Nie! - rzek€љ Aragorn. - Musimy przekona€ј si€і, w jakimstanie wyszed€љe€ѕ spomi€іdzy "m€љota a kowad€љa. Nadziwi€ј si€і !nie mog€і, €єe w og€ђle €єyjesz! Delikatnie €ѕci€ѓgn€ѓ€љ z Froda star€ѓ kurtk€і, a potem zniszczon€ѓ bluz€і i a€є krzykn€ѓ€љ ze zdumienia. W ko€ќcu wybuchn€ѓ€љ €ѕmiechem. Srebrna kolczuga l€ѕni€љa jak s€љo€ќce na migotliwym morzu. Aragorn zdj€ѓ€љ j€ѓ z hobbita #ostro€єnie i podni€ђs€љ do g€ђry, aw€ђwczas drogie kamienie b€љysn€і€љy niby gwiazdy, poruszone za€ѕ €љuski zaszemra€љy, jak krople deszczu padaj€ѓce w jezioro. - Sp€ђjrzcie, przyjaciele! - zawo€љa€љ. - Oto pi€іkna hobbicka sk€ђra, godna ksi€іcia elf€ђw! Gdyby €ѕwiat wiedzia€љ, €єe tak€ѓ pow€љok€і cielesn€ѓ nosz€ѓ na sobie hobbici, wszyscy my€ѕliwcy €r€ђdziemia zbiegliby si€і do Shire€§u! - Ale strza€љy wszystkich my€ѕliwc€ђw €ѕwiata nic by nie wsk€ђra€љy - odpar€љ Gimli z zachwytem ogl€ѓdaj€ѓc zbroj€і. "- €џuska z mithrilu! Mithril! Nic r€ђwnie pi€іknego w €єyciu nie widzia€љem. Czy to o tej zbroi Gandalf m€ђwi€љ? Je€ѕli tak, to !jej nie doceni€љ nale€єycie. No, ale dosta€љa si€і godnemu! - Nieraz si€і zastanawia€љem, jakie to sekrety mieli€ѕcie z !Bilbem, €єe si€і zamykali€ѕcie w jego pokoiku - rzek€љ Merry. - Zacny stary hobbit! Kocham goza ten dar tym serdeczniej. Mam nadziej€і, €єe b€іdziemy mogli kiedy€ѕ opowiedzie€ј mu t€і histori€і. Na prawym boku i na piersi Froda czernia€љ ogromny siniec. Kolczuga by€љa wprawdzie !podszyta mi€іkk€ѓ sk€ђr€ѓ, lecz w jednym miejscu €љuski przedar€љy!j€ѓ i wbi€љy si€і w cia€љo. Lewy bok r€ђwnie€є mia€љ Frodo podrapany i st€љuczony od gwa€љtownego uderzenia o mur. Podczas gdy cz€і€ѕ€ј dru€єyny gotowa€љa straw€і, Aragorn przemy€љ rany wod€ѓ, w kt€ђrej !zaparzy€љ li€ѕcie athelas. Ostry "aromat wype€љni€љ kotlin€і, a ci, !co si€і nachylili nad paruj€ѓcym !kocio€љkiem, od razu poczuli si€іrze€їwiejsi i pokrzepieni. !Froda b€ђl po chwili opu€ѕci€љ i hobbit m€ђg€љ oddycha€ј teraz bez trudu. przez kilka dni jednak by€љ jeszcze odr€іtwia€љy"i odczuwa€љ bole€ѕnie najl€єejsze nawet dotkni€іcie. Aragorn owin€ѓ€љ mu boki mi€іkkim banda€єem. - Kolczuga jest lekka jak "pi€ђrko - rzek€љ. - W€љ€ђ€є j€ѓ z powrotem, je€єeli ci€і zbyt nie ura€єa. Spokojniejszy jestem o ciebie, skoro masz tak€ѓ zbroj€і. Nie zdejmuj jej nawet do snu, chyba €єe los zaprowadzi nas w jakie€ѕ naprawd€і bezpieczne miejsce. Ale to rzadko b€іdzie si€і nam zdarza€љo podczas tej wyprawy."Posiliwszy si€і dru€єyna zacz€і€љazbiera€ј si€і do dalszego !marszu. Zgasili ognisko i zatarli#po nim €ѕlady. Potem wspi€іli si€і "na skraj kotliny i zn€ђw znale€їli!si€і na drodze. Nie uszli daleko, a ju€є s€љo€ќce skry€љo si€і za g€ђrami na zachodzie i wielkie cienie spe€љz€љy ze stok€ђw. Brodzili w mroku, z wszystkich#zag€љ€іbie€ќ terenu podnosi€љy si€іopary. Gdzie€ѕ na wschodzie blade €ѕwiat€љo wieczoru jeszcze ja€ѕnia€љo nad #przymglon€ѓ, odleg€љ€ѓ r€ђwnin€ѓ i lasem. Sam i Frodo czuli si€і "teraz zdrowsi i silniejsi, tote€є dotrzymywali kroku towarzyszom, Aragorn wi€іc w ci€ѓgu trzech godzin ledwie raz zatrzyma€љ dru€єyn€і na kr€ђtki odpoczynek. $€ciemni€љo si€і, zapad€љa g€љ€іbokanoc. na niebie b€љyszcza€љo mn€ђstwo gwiazd, lecz ksi€і€єyc wzeszed€љ w€ѓskim sierpem, i to"bardzo p€ђ€їno. Gimli i Frodo szliostatni st€ѓpaj€ѓc cicho i nie rozmawiaj€ѓc, nas€љuchuj€ѓc szelest€ђw na drodze za sob€ѓ. Wreszcie Gimli przerwa€љ milczenie. !- Nic nie s€љycha€ј pr€ђcz wiatru- powiedzia€љ. - Albo mam uszy z drewna, albo nie ma goblin€ђw!w pobli€єu. Miejmy nadziej€і, €єeorkowie poprzestan€ѓ na wyp€іdzeniu nas z Morii. Kto wie, mo€єe o to tylko im chodzi€љo i nie maj€ѓ do nas innych pretensji, nie wiedz€ѓ oPier€ѕcieniu. Co prawda orkowiezwykle €ѕcigaj€ѓ przeciwnik€ђw "milami na r€ђwninie, je€ѕli maj€ѓ do pomszczenia €ѕmier€ј swego wodza. Frodo nic nie odpowiedzia€љ. Spojrza€љ na €€ѓde€љko, lecz ostrze by€љo matowe. A jednak co€ѕ dos€љysza€љ, przynajmniej tak mu si€і zdawa€љo. Ledwie cienie zaleg€љy doko€љa i droga za ich plecami uton€і€љa w mroku, doszed€љ zn€ђw jego uszu odg€љos spiesznych, cz€љapi€ѓcych krok€ђw. W tej chwili tak€єe je s€љysza€љ. Obejrza€љ si€і szybko. Na drodzeza nimi b€љyszcza€љy dwa punkciki... ale mo€єe mu si€і tylko wyda€љo, bo zaraz przemkn€і€љy na bok i znik€љy. - Co to takiego? - spyta€љ krasnolud. - Nie wiem - odpar€љ Frodo. - Mia€љem wra€єenie, €єe s€љysz€і "kroki i ze widz€і €ѕwiate€љka, jakgdyby czyje€ѕ oczy. Ci€ѓgle mi si€і tak wydaje od chwili wej€ѕcia do Morii. $Gimli zatrzyma€љ si€і i przy€љo€єy€љucho do ziemi !- Nie s€љysz€і nic pr€ђcz nocnej !mowy ro€ѕlin i kamieni - rzek€љ. - Ale pospieszmy si€і: tamtych ju€є nawet nie wida€ј. Zimny nocny powiew uderzy€љ im w twarze od wylotu doliny. Przed nimi roztacza€љ si€і szeroko siwy cie€ќ, li€ѕcie szumia€љy nieustannie, jak topole na wietrze. - Lothlorien! - krzykn€ѓ€љ "Legolas. - Lothlorien! Dotarli€ѕmy na pr€ђg Z€љotego Lasu. Niestetyjest teraz zima. W mroku nocy wysmuk€љe drzewa sklepia€љy korony jak strop nad drog€ѓ i strumieniem,kt€ђry wpada€љ pod ich !rozpostarte ga€љ€іzie. W nik€љym €ѕwietle gwiazd pnie by€љy !szare, a dr€є€ѓce li€ѕcie mia€љy odcie€ќ ciemnego z€љota. !- Lothlorien! - rzek€љ Aragorn. -Jak€єe raduje uszy €ѕpiew wiatru w ga€љ€іziach tych drzew! Nie uszli€ѕmy wiele ponad pi€і€ј staj od bramy, lecz!dalej i€ѕ€ј dzisiaj nie spos€ђb. Ufajmy, €єe czar elf€ђw ustrze€єe nas tej nocy od niebezpiecze€ќstwa, kt€ђre ci€ѓgnie za nami. - Je€єeli elfy jeszcze tu mieszkaj€ѓ, mimo chmur nagromadzonych nad €ѕwiatem - powiedzia€љ Gimli. - Dawno, dawno ju€є nikt z mojego plemienia nie trafi€љ z powrotem do tej krainy, z kt€ђrej wyw€іdrowali€ѕmy przed wiekami - rzek€љ Legolas - lecz "mieli€ѕmy wie€ѕci, €єe Lorien nie zosta€љo opuszczone, bo jest wnim tajemna moc, co nie dopuszcza z€љa w jego granice. Jednak€єe tutejszych mieszka€ќc€ђw rzadko si€і widuje, kto wie, czy nie przebywaj€ѓ w sercu las€ђw, z dala od p€ђ€љnocnego skraju. - Prawda, przebywaj€ѓ g€љ€іbokow sercu las€ђw - potwierdzi€љ Aragorn wzdychaj€ѓc, jakby wzruszony jakim€ѕ wspomnieniem. - Dzisiejszej nocy sami musimy sobie radzi€ј.Wejdziemy w las tak, by nas zewsz€ѓd otoczy€љy drzewa, a potem zboczymy ze €ѕcie€єki i poszukamy miejsca sposobnego do odpoczynku. Ruszy€љ naprz€ђd, lecz Boromir, wyra€їnie wahaj€ѓc si€і, nie poszed€љ za nim. - Czy nie ma innej drogi? - spyta€љ. - Czy mo€єna wymarzy€ј "pi€іkniejsz€ѓ? - odpar€љ Aragorn. - Dla mnie pi€іkniejsze s€ѓ zwyk€љe drogi, cho€јby przez lasmieczy - rzek€љ Boromir. - Dziwne drogi, kt€ђrymi dotychczas w€іdrowa€љa dru€єyna, nie przynios€љy jej szcz€і€ѕcia. Mimo mego sprzeciwu poszli€ѕmy przez !ciemno€ѕci Morii i ponie€ѕli€ѕmy okrutn€ѓ strat€і. Teraz powiadasz, €єe mamy i€ѕ€ј przez Z€љoty Las. Ale my w Gondorze s€љyszeli€ѕmy o tej niebezpiecznej krainie, podobno ma€љo kto z tych, co tu weszli, wychodzi zn€ђw na "€ѕwiat. A spo€ѕr€ђd tych niewielu nikt nie wyszed€љ bez skazy. - Je€єeli zamiast €њbez skazy€ћ powiesz €њnie odmieniony€ћ, #b€іdziesz mia€љ mo€єe s€љuszno€ѕ€ј - odpar€љ Aragorn. - Ale wida€ј zmierzch€љa m€ѓdro€ѕ€ј Gondoru, je€ѕli w stolicy ludzi ongi $€ѕwiat€љych dzi€ѕ m€ђwi si€і €їle o Lothlorien. Wierz mi albo nie wierz, nie ma dla nas innej drogi, chyba €єe chcia€љby€ѕ wr€ђci€ј pod Bram€і Morii albo przedrze€ј si€і przez bezdro€єa "g€ђr, albo przep€љyn€ѓ€ј samotnie Wielk€ѓ Rzek€і. - A wi€іc prowad€ї - rzek€љ Boromir. - Lecz to jest niebezpieczna droga. - Zaiste, niebezpieczna! - odpar€љ Aragorn. - Niebezpieczna i cudowna, lecz!ba€ј si€і jej powinni tylko €їli !albo ci, kt€ђrzy tu z sob€ѓ z€љo wnosz€ѓ. Za mn€ѓ! $Zag€љ€іbili si€і na jak€ѓ€ѕ mil€і w las i zobaczyli trzeci potok sp€љywaj€ѓcy z zadrzewionych #wzg€ђrz, kt€ђre pi€іtrzy€љy si€і kuzachodowi w stron€і g€ђr. W ciemno€ѕci s€љyszeli plusk wodospadu gdzie€ѕ na prawo od€ѕcie€єki. Ciemna, bystra woda przecina€љa im drog€і i uchodzi€љa do Srebrnej €y€љy rozlewaj€ѓc si€і mi€іdzy korzeniami drzew sieci€ѓ zm€ѓconych sadzawek. - To Nimrodel - rzek€љ Legolas. - Ongi elfy le€ѕne €ѕpiewa€љy o tym strumieniu wiele pie€ѕni, i dotychczas €ѕpiewamy na p€ђ€љnocy o t€іczy nad wodospadem i o z€љotych kwiatach, co p€љyn€ѓ z jego fal€ѓ. Teraz ciemno doko€љa, a most na Nimrodel zerwano. Zanurz€і stopy w tej wodzie, z cienia g€ђr pod ki m a. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBspЉ cЈt ( c €uAД cn€vѕм cб€wб) c4xф4œ ^—podobno koi strudzone cia€љo. #Pobieg€љ naprz€ђd, zsun€ѓ€љ si€і zestromego brzegu i wszed€љ w wod€і. - Chod€їcie wszyscy za mn€ѓ! -zawo€љa€љ. - P€љytko tutaj! Przejdziemy w br€ђd! Na drugimbrzegu zatrzymamy si€і na odpoczynek, a szum wody u€ѕpinas i pozwoli zapomnie€ј o smutkach. Jeden za drugim zeszli z wysokiej skarpy €ѕladem Legolasa. Frodo sta€љ chwil€і przy brzegu, by woda op€љuka€љamu zm€іczone nogi. By€љa zimna,lecz jej dotkni€іcie zdawa€љo "si€і czyste, a gdy posun€ѓ€љ si€і !dalej i si€іgn€і€љa mu do kolan, poczu€љ, €єe sp€љywa z niego wraz z kurzem ca€љe znu€єenie d€љugiej w€іdr€ђwki. Kiedy ju€є wszyscy si€і przeprawili na drugi brzeg, $rozsiedli si€і, odpocz€іli i zjedli co€ѕ nieco€ѕ; wtedy Legolas opowiedzia€љ im wszystko, co o kraju Lorien przechowa€љo si€і wsercach elf€ђw z Mrocznej Puszczy, o s€љo€ќcu i gwiazdach, co €ѕwieci€љy nad €љ€ѓkami u brzegu Wielkiej Rzeki, zanim €ѕwiat ca€љy zszarza€љ. W ko€ќcu umilkli i s€љuchali muzyki wodospadu szemrz€ѓcej€љagodnie w mroku. Frodowi niemal zdawa€љo si€і, €єe w szumie wody rozr€ђ€єnia €ѕpiew. - Czy s€љyszeli€ѕcie g€љos Nimrodel? - spyta€љ Legolas. - Za€ѕpiewam wam pie€ѕ€ќ o dziewczynie, kt€ђra nosi€љa to samo imi€і, co potok - Nimrodel- a mieszka€љa nad jego brzegiem przed wiekami. To !pi€іkna pie€ѕ€ќ w naszym le€ѕnym j€іzyku. Ale w Rivendell j€ѓ €ѕpiewaj€ѓ we Wsp€ђlnej Mowie. I cichym g€љosem, kt€ђry ledwie "wznosi€љ si€і nad szelest li€ѕci, zacz€ѓ€љ: C€ђreczka elf€ђw - to jak w dzie€ќ Gwiazdka na niebie czystym... "W obr€ѓczkach z€љotych l€ѕni€љ jej p€љaszcz I butki szarosrebrzyste... Na czole gwiazdy €ѕwieci€љ blask- We w€љosach smu€єka w€ѓska Jak w pi€іknym kraju Lorien B€љysk s€љo€ќca w drzewa ga€љ€ѓzkach. Na ustach u€ѕmiech, d€љugi w€љosI r€ѓczki bia€љe jak mleko - Na wietrze jak lipowy li€ѕ€ј Tak unosi€љa si€і lekko. Pod wodospadem Nimrodel, Gdzie woda l€ѕni lodowata, Jej €ѕpiewny g€љosik srebrniej brzmia€љ Ni€є w€ђd srebrzysta kantata... Gdzie€є ona teraz... Nie wie nikt... W cieniu - czy w blaskach s€љo€ќca? Bo Nimrodel w w€ѓwozach g€ђr !Przepad€љa gdzie€ѕ - pluskaj€ѓca."W szarej przystani elf€ђw €љ€ђd€ї Na elf€ђw c€ђrk€і czeka€љa... A obok morska grzmia€љa to€ќ I fal spienionych nawa€љa. A€є noc€ѓ nag€љy zawy€љ wichr W p€ђ€љnocnej elf€ђw krainie - #I z nurtem fali porwa€љ €љ€ђd€ї... O, patrzcie, patrzcie, jak p€љynie. A gdy zr€ђ€єowi€љ wod€і €ѕwit, Brzeg znik€љ ju€є z oczu - i g€ђry, A tylko pi€ђropusze fal Chwia€љy si€і w ryku wichury. I spojrza€љ Amroth poprzez nurt, Gdzie brzeg przed chwil€ѓ si€і bieli€љ - !I €љ€ђd€ї przeklina€љ, co go gna Daleko od Nimrodeli... By€љ kiedy€ѕ panem elf€ђw kr€ђl (Ach, kim€єe, kim€єe jest ninie?), !Gdy z€љotem l€ѕni€љy p€іdy drzew W pi€іknej Lorienu krainie... A€є nagle w morsk€ѓ skoczy€љ to€ќ, Jak skacze strza€љa z ci€іciwy -I tak jak mewa w wod€і wpad€љ Kr€ђl elf€ђw, w€ђdz urodziwy. Z rozwianym w€љosem igra€љ wiatr, Doko€љa koronki piany, Patrzcie, o patrzcie - elf€ђw kr€ђl $P€љynie jak €љab€іd€ї €ѕwietlany... I na tym si€і urywa wie€ѕ€ј, Jakby zamkn€і€љy si€і wrota... "Na brzegu ju€є nie s€љysza€љ nikt Imienia kr€ђla Amrotha. "G€љos Legolasa zadr€єa€љ, pie€ѕ€ќ si€і urwa€љa. - Nie mog€і €ѕpiewa€ј wi€іcej - powiedzia€љ. - To tylko urywki, !reszty zapomnia€љem. Pie€ѕ€ќ jestd€љuga i smutna, m€ђwi bowiem o niedoli, kt€ђra spad€љa na Lothlorien, gdy krasnoludy zbudzi€љy z€љe si€љy w g€ђrach. - Ale krasnoludy nie stworzy€љy z€љych si€љ! - odpar€љ Gimli. - Ja te€є tego nie m€ђwi€љem - ze smutkiem rzek€љ Legolas. - Z€љo wszak€єe przysz€љo! A w€ђwczas wiele elf€ђw z rodu Nimrodel porzuci€љo swoje siedziby i wyw€іdrowa€љo, ona !za€ѕ zgin€і€љa gdzie€ѕ daleko na $po€љudniu, w€ѕr€ђd Bia€љych G€ђr, i nie zjawi€љa si€і na pok€љadzie statku, gdzie daremnie oczekiwa€љ jej ukochany, Amroth. Lecz wiosn€ѓ, kiedy wiatr szumi w m€љodych lasach,"mo€єna po dzi€ѕ dzie€ќ us€љysze€ј g€љos Nimrodel nad wodospadem jej imienia. A kiedy wiatr wiejeod po€љudnia - niesie znad oceanu g€љos Amrotha; bo potokNimrodel p€љynie do Srebrnej €y€љy, kt€ђr€ѓ elfy zw€ѓ Kelebrantem. A Kelebrant - Anduiny Wielkiej, Anduina za€ѕ do zatoki Belfalas, gdzie #statki elf€ђw odbi€љy od l€ѓdu. AleNimrodel ani Amroth nigdy nie "wr€ђcili. Powiadaj€ѓ, €єe Nimrodelmia€љa dom w€ѕr€ђd ga€љ€іzi drzewa w pobli€єu wodospadu; elfy z Lorien zwyk€љy bowiem pod€ђwczas budowa€ј domy w koronach drzew, a mo€єe nawet i teraz jeszcze to robi€ѓ. Dlatego nazwano ich szczep Galadrimami, Ludem Drzew. W g€љ€іbi las€ђw rosn€ѓ drzewa olbrzymie. Mieszka€ќcy le€ѕnej krainy nie kopali sobie siedzib pod ziemi€ѓ jak krasnoludy, nie budowali te€є kamiennych twierdz, p€ђki nie zapa€љ cie€ќ. - Nawet w naszych czasach mieszkanie na drzewach mo€єna uwa€єa€ј za bezpieczniejsze ni€є siedzenie na ziemi - rzek€љ Gimli. Spojrza€љ poprzez strumie€ќ ku drodze, kt€ђra wiod€љa z powrotem do Doliny Dimrilla, a p€ђ€їniej w g€ђr€і, na strop czarnych ga€љ€іzi nad swoj€ѓ g€љow€ѓ. - Przypadkiem da€љe€ѕ nam "dobr€ѓ rad€і, Gimli - powiedzia€љ Aragorn. - Nie mo€єemy zbudowa€ј sobie domu, ale dzisiejsz€ѓ noc sp€іdzimy wzorem plemienia Galadrim€ђw w koronach drzew,"je€єeli oczywi€ѕcie zdo€љamy. Ju€єi tak d€љu€єej siedzimy przy drodze, ni€єby nakazywa€љa roztropno€ѕ€ј. $Zeszli ze €ѕcie€єki i zanurzyli si€і!w ciemn€ѓ g€љ€ѓb lasu, na zach€ђdod g€ђrskiego potoku, daleko od Srebrnej €y€љy. Opodal wodospadu Nimrodel znale€їli !k€іp€і drzew, kt€ђrych ga€љ€іzie zwiesza€љy si€і nad wod€ѓ. Grube, szare pnie by€љy pot€і€єne, lecz wysoko€ѕci nie mogli po ciemku oceni€ј. #- Wdrapi€і si€і na g€ђr€і - rzek€љ Legolas. - W€ѕr€ђd drzew jestemjak w rodzinnym domu, czy to na korzeniach, czy na ga€љ€іziach, chocia€є ten gatunek znam tylko z nazwy, bo m€ђwi€ѓ o nim pie€ѕni. Wiem, €єe nazywaj€ѓ si€і te drzewa mallorn i wiosn€ѓ obsypane bywaj€ѓ €є€ђ€љtym kwieciem. Nigdy jednak na €єadne z nich si€і nie wspina€љem. teraz zbadam, jaki maj€ѓ kszta€љt i wzrost. - Mniejsza o kszta€љt - odezwa€љ si€і Pippin. - W ka€єdym razie drzewa te oka€є€ѓsi€і cudowne, je€ѕli maj€ѓ do zaoferowania nocleg dla kogokolwiek pr€ђcz ptak€ђw. Co do mnie, nie umiem spa€ј na grz€іdzie. - Wi€іc wygrzeb sobie nork€і w ziemi - odpar€љ Legolas - skoro to si€і bardziej godzi z obyczajami twojego plemienia. Ale musisz kopa€ј pr€іdko i #g€љ€іboko, €єeby si€і ukry€ј przed orkami. To rzek€љszy Legolas zwinne odbi€љ si€і od ziemi i chwyci€љ konaru wyrastaj€ѓcego z pnia wysoko nad jego g€љow€ѓ. W tej€єe chwili z cienia korony w g€ђrze zabrzmia€љ niespodzianie g€љos: - Daro! - krzykn€ѓ€љ rozkazuj€ѓco. Legolas zdumiony i przera€єony znalaz€љ si€і natychmiast z powrotem na ziemi. Skuli€љ si€і pod drzewem. - St€ђjcie! - szepn€ѓ€љ towarzyszom. - Nie rusza€ј si€і i nie odzywa€ј! Nad ich g€љowami kto€ѕ "roze€ѕmia€љ si€і z cicha. A potem !drugi g€љos przem€ђwi€љ w j€іzyku!elf€ђw. Frodo troch€і rozumia€љ, bo mowa le€ѕnego ludu mieszkaj€ѓcego na wsch€ђd od g€ђr podobna by€љa do mowy u€єywanej przez elf€ђw na zachodzie. Legolas zadar€љszy g€љow€і odpowiedzia€љ w tym samym j€іzyku. - Co to za jedni i czego chc€ѓ?- spyta€љ Merry. !- Elfy - odpar€љ Sam. - Czy€є niepoznajesz g€љos€ђw? - tak, to elfy - powiedzia€љ Legolas. - M€ђwi€ѓ, €єe tak !g€љo€ѕno sapiecie, i€є trafi€љby was po ciemku z €љuku. Sam co pr€іdzej zas€љoni€љ usta d€љoni€ѓ. $- Ale m€ђwi€ѓ te€є, €єeby€ѕcie si€і ich nie bali. Od dawna zapowiedziano im nasze przybycie. S€љyszeli m€ђj g€љos jeszcze z tamtego brzegu !Nimrodel i wiedz€ѓ, €єe nale€є€і do ich krewniak€ђw z p€ђ€љnocy, dlatego nie przeszkadzali nam w przeprawie. Potem s€љyszeli !moj€ѓ pie€ѕ€ќ. Teraz zapraszaj€ѓ mnie wraz z Frodem na g€ђr€і, bo dosz€љy ich s€љuchy o nim i jego wyprawie. Reszta ma poczeka€ј u st€ђp drzewa i czuwa€ј, p€ђki nie rozstrzygn€ѓ,co dalej z nami robi€ј. "Z ciemno€ѕci sp€љyn€і€љa drabinka,spleciona ze sznura, srebrnoszara, b€љyszcz€ѓca w mroku, a mimo pozor€ђw krucho€ѕci do€ѕ€ј mocna, €єeby !wytrzyma€ј ci€і€єar kilku ludzi. "Legolas wspi€ѓ€љ si€і lekko, Frodoszed€љ za nim wolniej, a na ko€ќcu, wstrzymuj€ѓc oddech, skrada€љ si€і Sam. Konary wyrasta€љy z pnia niemal poziomo, dalej jednak wygina€љy si€і ku g€ђrze, u wierzcho€љka za€ѕ tworzy€љy splecion€ѓ z mn€ђstwa ga€љ€іzi !koron€і, a w niej hobbici ujrzelidrewniany pomost, czyli talan,jak pod€ђwczas tak€ѓ budowl€і nazywa€љy elfy. Wchodzi€љo si€і tam przez okr€ѓg€љ€ѓ dziur€і po€ѕrodku, przez kt€ђr€ѓ przewleczona by€љa drabina. Frodo wydostawszy si€і w ko€ќcu na €ђw talan zasta€љ Legolasa ju€є siedz€ѓcego obok trzech obcych elf€ђw. Tamci mieli ubrania ciemnoszare i !p€ђki si€і nie poruszyli, trudno by€љo ich dostrzec w€ѕr€ђd ga€љ€іzi. Wstali wszyscy, a jeden z trzech ods€љoni€љ !latark€і; podni€ђs€љ j€ѓ, w€ѓska srebrna smuga €ѕwiat€љa pad€љa na twarz Froda i o€ѕwietli€љa r€ђwnie€є Sama. Elf zakry€љ latark€і i powita€љ go€ѕci w swoim j€іzyku. Frodo odpowiedzia€љ troch€і niepewnie. - Witajcie - rzek€љ w€ђwczas elf przechodz€ѓc na Wsp€ђln€ѓ Mow€і, z wolna wymawiaj€ѓc jejs€љowa. - Rzadko u€єywamy obcych j€іzyk€ђw, przesiaduj€ѓc!ostatnimi czasy w g€љ€іbi las€ђw i niech€іtnie zadaj€ѓc si€і z innymi plemionami. Rozstali€ѕmy si€і nawet z bliskimi krewniakami z p€ђ€љnocy. Ale niekt€ђrzy z nas bywaj€ѓ za "granic€ѓ, €єeby zebra€ј wie€ѕci i #tropi€ј nieprzyjaci€ђ€љ; ci musz€ѓ zna€ј j€іzyki innych lud€ђw. W€љa€ѕnie ja do nich nale€є€і. Nazywam si€і Haldir. Moi bracia, Rumil i Orofin, s€љabo w€љadaj€ѓ wasz€ѓ mow€ѓ. Wiedzieli€ѕmy, €єe macie tu przyby€ј, bo wys€љannicy Elronda szli przez Lorien wracaj€ѓc Schodami Dimrilla do domu. Od wielu ju€є lat nie #s€љycha€ј by€љo nic o... hobbitach,czyli nizio€љkach, pow€ѓtpiewa€љem nawet, czy jeszcze mieszkaj€ѓ w €r€ђdziemiu. Z oczu wam dobrze patrzy, a €єe jest z wami elf z naszego plemienia, ch€іtnie was ugo€ѕcimy, spe€љniaj€ѓc pro€ѕb€і Elronda, chocia€є zazwyczaj nie pozwalamy obcym na przemarsz przez nasze ziemie. Dzisiaj jednak musicie nocowa€ј tutaj. Ilu was jest? - O€ѕmiu - odpowiedzia€љ Legolas. - Ja, czterech hobbit€ђw, dw€ђch ludzi - z kt€ђrych jeden to Aragorn, przyjaciel elf€ђw, z ludu Westernesse. - Imi€і Aragorna, syna Arathorna, nie jest w Lorien obce - odpar€љ Haldir. - Ma on €љaski u naszej pani. A wi€іc wszystko w porz€ѓdku. Wyliczy€љe€ѕ wszak€єe dopiero siedmiu. - ƒ1smy jest krasnoludem - rzek€љ Legolas. "- Krasnolud! - zawo€љa€љ Haldir. -To gorzej. Od Czarnych Dni niezadajemy si€і z krasnoludami. Nie maj€ѓ wst€іpu do naszego kraju. Tego krasnoluda nie b€іd€і m€ђg€љ wpu€ѕci€ј. - Ale€є to zaufany Daina z Samotnej G€ђry, przyjaciel !Elronda! - odezwa€љ si€і Frodo. -Elrond go wybra€љ na towarzysza naszej wyprawy, i s€љusznie, bo w drodze okaza€љ si€і m€і€єny i wierny. Elfy porozumia€љy si€і mi€іdzy sob€ѓ szeptem i zada€љy kilka pyta€ќ Legolasowi w swoim j€іzyku. - Dobrze! - powiedzia€љ wreszcie Haldir. - Zgadzamy si€і, jakkolwiek niech€іtnie. Skoro Aragorn i Legolas !zobowi€ѓ€є€ѓ si€і go pilnowa€ј i r€іcz€ѓ za niego, przepu€ѕcimy tego krasnoluda. Musi mie€ј jednak oczy zas€љoni€іte opask€ѓ, w€іdruj€ѓc przez Lothlorien. Ale do€ѕ€ј tych rokowa€ќ! Wasi towarzysze nie powinni d€љu€єej sta€ј tam, na ziemi. Strze€єemy brzeg€ђw rzek, odk€ѓd, przed wielu dniami, zauwa€єyli€ѕmy wojska ork€ђw ci€ѓgn€ѓce skrajem g€ђr na p€ђ€љnoc w stron€і Morii. Na pograniczach las€ђw s€љycha€ј wycie wilk€ђw. Je€єeli, tak jak powiadacie, idziecie z Morii, niebezpiecze€ќstwo z pewno€ѕci€ѓ ci€ѓgnie waszym tropem. Jutro o €ѕwicie trzeba st€ѓd ruszy€ј dalej. Czterej hobbici mog€ѓ przyj€ѕ€ј "tutaj i sp€іdzi€ј noc z nami. Ich si€і nie boimy. Na s€ѓsiednim drzewie jest drugi talan. !Reszta mo€єe si€і tam schroni€ј. Ty, Legolasie, b€іdziesz wobec nas odpowiedzialny za nich. #Zawo€љaj, gdyby si€і co€ѕ dzia€љo. Krasnoluda nie spuszczaj z oka! Legolas zszed€љ po drabinie w d€ђ€љ, by niezw€љocznie powt€ђrzy€ј dru€єynie polecenia Haldira. Wkr€ђtce potem Merry i$Pippin wdrapali si€і na g€ђr€і. Byli zdyszani i troch€і wystraszeni. - Masz! - wysapa€љ Merry. - Przynie€ѕli€ѕmy twoje koce razem z naszymi. Reszt€і baga€єy Obie€єy€ѕwiat schowa€љ pod wielk€ѓ kop€ѓ li€ѕci. - Nie b€іd€ѓ wam potrzebne te rzeczy - powiedzia€љ Haldir. - Zim€ѓ bywa ch€љodno w koronach drzewa, chocia€є dzi€ѕwiatr wieje z po€љudnia; ale pocz€іstujemy was takimi potrawami, takim trunkiem, €єenie poczujecie nocnego ch€љodu, a zreszt€ѓ mamy zapasowe futra i p€љaszcze. Hobbici zjedli drug€ѓ (i znacznie lepsz€ѓ) wieczerz€і z rado€ѕci€ѓ. Potem, zawini€іci ciep€љo, nie tylko w futrzane !p€љaszcze elf€ђw, lecz r€ђwnie€є we w€љasne koce, usi€љowali zasn€ѓ€ј. Lecz mimo zm€іczenia €єadnemu z nich - pr€ђcz Sama - nie przysz€љo to €љatwo. Hobbici nie lubi€ѓ wysoko€ѕci, nie sypiaj€ѓ nigdy na pi€іtrze, !nawet je€ѕli maj€ѓ dom pi€іtrowy.Napowietrzna sypialnia wcale im nie przypad€љa do smaku. Niemia€љa ani €ѕcian, ani bodaj bariery, nic pr€ђcz lekkiej, plecionej z trzciny przegrody, kt€ђr€ѓ si€і przesuwa€љo i zale€єnie od wiatru ustawia€љo ztej czy innej strony. "Pippinowi do€ѕ€ј d€љugo usta si€і nie zamyka€љy. !- Mam nadziej€і, €єe nie zlec€і ztego poddasza, je€ѕli wreszcie usn€і - m€ђwi€љ. - A ja, jak zasn€і, to si€і nie obudz€і, cho€јbym zlecia€љ - !o€ѕwiadczy€љ Sam. - Im za€ѕ mniejb€іdziesz gada€љ, tym pr€іdzej sobie chrapn€і; spodziewam !si€і, €єe zrozumia€љe€ѕ przytyk, co? Frodo czas jaki€ѕ le€єa€љ bezsennie i patrza€љ w gwiazdypoprzez blady strop dr€є€ѓcych li€ѕci. Sam od dawna chrapa€љ u jego boku, nim wreszcie Frodowi sen sklei€љ powieki. Majaczy€љy mu w ciemno€ѕci szare sylwetki dw€ђch elf€ђw, kt€ђrzy obj€ѓwszy ramionami kolana siedzieli bez ruchu gaw€іdz€ѓc szeptem. Trzeci !zszed€љ na d€ђ€љ, stra€єowa€ј na jednym z ni€єszych konar€ђw. Wko€ќcu, uko€љysany szumem wiatru w€ѕr€ђd ga€љ€іzi i €љagodnym szmerem wodospadu !Nimrodel, Frodo tak€єe zasn€ѓ€љ, "a w g€љowie €ѕpiewa€љa mu pie€ѕ€ќ Legolasa. #Ockn€ѓ€љ si€і p€ђ€їn€ѓ noc€ѓ. Inni !hobbici spali. Elf€ђw nie by€љo. "Sierp ksi€і€єyca €ѕwieci€љ md€љym blaskiem po€ѕr€ђd li€ѕci. Wiatr "usta€љ. Gdzie€ѕ z bliska od ziemi dobieg€љ wybuch chrapliwego €ѕmiechu i tupot mn€ђstwa n€ђg. Szcz€іkn€і€љa stal. Z wolna wszystko ucich€љo, jakby oddalaj€ѓc si€і na po€љudnie, w g€љ€ѓb lasu. Nagle w otworze po€ѕrodku talana ukaza€љa si€і jaka€ѕ g€љowa. Frodo usiad€љ przera€єony, ale zaraz pozna€љ szary kaptur elfa. Elf patrza€љ na hobbit€ђw. "- Co si€і sta€љo? - spyta€љ Frodo.- Irch! - odpowiedzia€љ elf €ѕwiszcz€ѓcym szeptem i wci€ѓgn€ѓ€љ na pomost sznurow€ѓ drabin€і. - Orkowie! Co tu robi€ѓ? - #zdumia€љ si€і Frodo, lecz elf ju€є znikn€ѓ€љ znowu. "Zaleg€љa cisza. Nawet li€ѕcie nie szele€ѕci€љy, nawet wodospad !jakby st€љumi€љ sw€ђj szum. Frodo!siedzia€љ dr€є€ѓc mimo ciep€љego okrycia. Wdzi€іczny by€љ losowi, €єe orkowie nie zdybali dru€єynyna ziemi, lecz zdawa€љ sobie spraw€і, €єe drzewo nie jest zbyt bezpiecznym schronem, pomaga jedynie ukry€ј si€і przed wrogiem. Orkowie, jak wiadomo, nie gorzej od go€ќczych ps€ђw w€іsz€ѓ tropy, aprzy tym umiej€ѓ wspina€ј si€і na drzewa. Frodo doby€љ %€€ѓde€љka: b€љysn€і€љo i zal€ѕni€љo b€љ€іkitnym p€љomieniem, potem !z wolna zacz€і€љo przygasa€ј, a€єzmatowia€љo zupe€љnie. Mimo to przeczucie bliskiego niebezpiecze€ќstwa, zamiast opu€ѕci€ј Froda, spot€іgowa€љo #si€і jeszcze. Wsta€љ, podpe€љzn€ѓ€љ$do w€љazu i spojrza€љ w d€ђ€љ. By€љ niemal pewny, €єe s€љyszy z daleka, spod drzewa, ukradkowe cz€љapanie. Nie mog€љy to by€ј elfy. Le€ѕne plemi€і porusza si€і bezszelestnie. Potem Frodo rozr€ђ€єni€љ szmer jak gdyby w€іszenia i lekki chrobot, jakby kto€ѕ skroba€љ kor€і na pniu. Wpatrzony w ciemno€ѕ€ј hobbit wstrzyma€љ oddech. Co€ѕ laz€љo po pniu w g€ђr€і, cichutko sycz€ѓc przez zaci€ѕni€іte z€іby. Kiedy "podesz€љo tu€є pod rozga€љ€іzion€ѓkoron€і, Frodo zobaczy€љ par€і bladych oczu. Nie porusza€љy si€і, spogl€ѓda€љy w g€ђr€і bez zmru€єenia powiek. Nagle zgas€љy, a ciemna posta€ј %osun€і€љa si€і po pniu i znikn€і€љa. ђr pod ki m a. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПByp= cѕz­ 0 cX‚{на cЛ‚|­!) cƒ}ж,j cƒ~@8=@фƒNiemal w tej samej chwili ukaza€љ si€і Haldir, szybko "wspinaj€ѓc si€і w€ѕr€ђd ga€љ€іzi. - Co€ѕ tu by€љo na drzewie, !jaki€ѕ stw€ђr, kt€ђrego w €єyciu jeszcze nie spotka€љem - "powiedzia€љ. - Nie ork. Umkn€ѓ€љ, kiedy dotkn€ѓ€љem pnia. Bardzo czujny i ma wpraw€і w €љa€єeniu po drzewach, gdyby nie to, by€љbym go mo€єe wzi€ѓ€љ za jednego z was, hobbit€ђw. Nie $strzela€љem i nie o€ѕmieli€љem si€і krzycze€ј, bo nie mo€єemy ryzykowa€ј walki. Przeszed€љ t€іdy dopiero co du€єy oddzia€љ !ork€ђw. Przeprawili si€і w br€ђd przez Nimrodel - plugawymi €љapami zm€ѓcili jej czyst€ѓ wod€і! - a p€ђ€їniej pomaszerowali star€ѓ drog€ѓ $wzd€љu€є rzeki. Zdaje si€і, €єe co€ѕwyw€іszyli, przeszukiwali terenw miejscu, gdzie biwakowali€ѕcie z wieczora. Wetrzech nie mogli€ѕmy wypowiedzie€ј bitwy setce, wi€іc zwiedli€ѕmy ich udaj€ѓc "r€ђ€єne g€љosy i wywabili€ѕmy tym sposobem band€і z lasu. Orofin pobieg€љ szybko do naszej g€љ€ђwnej siedziby z ostrze€єeniem. Nigdy €єaden orknie ujdzie €єywy z Lorien. Zanim jutrzejsza noc zapadnie, wzd€љu€є p€ђ€љnocnej granicy przyczai si€і wielu elf€ђw. Wy wszak€єe musicie "rusza€ј na po€љudnie skoro €ѕwit. Dzie€ќ zjawi€љ si€і blady od wschodu. Rozwidnia€љo si€і, a hobbici patrz€ѓc na €ѕwiat€љo, !przesiane przez €є€ђ€љte li€ѕcie drzew, mieli wra€єenie, €єe to ch€љodny €ѕwit w pe€љni lata. $W€ѕr€ђd ko€љysz€ѓcych si€і ga€љ€іzi prze€ѕwieca€љo jasnob€љ€іkitne !niebo. Przez rozchylone li€ѕcie zpo€љudniowej kraw€іdzi talana Frodo widzia€љ dolin€і Srebrnej €y€љy niby morze rdzawego z€љota faluj€ѓce w €љagodnym podmuchu wiatru. Ranek by€љ zimny i jeszcze m€љody, gdy dru€єyna wyruszy€љaw dalsz€ѓ drog€і, prowadzona teraz przez Haldira i jego brata Rumila. - €egnaj, mi€љa Nimrodel! - zawo€љa€љ Legolas. Frodo "obejrza€љ si€і i dostrzeg€љ blask bia€љej piany mi€іdzy szarymi pniami drzew. - €egnaj! - powiedzia€љ. !Zdawa€љo mu si€і, €єe ju€є nigdy nie us€љyszy r€ђwnie pi€іknej muzyki wody, wiecznie zestrajaj€ѓcej tysi€ѓczne $d€їwi€іki w r€ђ€єnorodn€ѓ melodi€і. Wr€ђcili na star€ѓ €ѕcie€єk€і biegn€ѓc€ѓ zachodnim brzegiem !Srebrnej €y€љy i szli ni€ѓ czas jaki€ѕ w kierunku po€љudniowym. Na ziemi pe€љno by€љo €ѕlad€ђw wydeptanych stopami ork€ђw. Wkr€ђtce jednak Haldir zboczy€љ mi€іdzy drzewa i zatrzyma€љ si€іna brzegu w ich cieniu. - Po tamtej stronie potoku czuwa kto€ѕ z naszych - rzek€љ - chocia€є wy pewnie go nie widzicie. Gwizdn€ѓ€љ przeci€ѓgle ptasim g€љosem i zaraz spo€ѕr€ђd g€іstwiny m€љodych drzew pokaza€љ si€і elf w szarym ubraniu, lecz z kapturem odrzuconym na plecy, tak €єe w€љosy l€ѕni€љy z€љotem w porannym s€љo€ќcu. Haldir zr€іcznie przerzuci€љ nad strumieniem zw€ђj szarego powroza, a tamten chwyci€љ go i owi€ѓza€љ koniec wok€ђ€љ pnia tu€є nad wod€ѓ. - Kelebrant tutaj rwie ju€є "pot€і€єnie - rzek€љ Haldir - jest !g€љ€іboki, bystry i bardzo zimny.Tak daleko na p€ђ€љnocy nie wchodzimy do jego wody, chyba €єe nie ma innej rady. Alew obecnych niespokojnych czasach nie budujemy r€ђwnie€єmost€ђw. Przeprawiamy si€і takim oto sposobem. Id€їcie za mn€ѓ! Umocowa€љ drugi koniec liny wok€ђ€љ drzewa i przebieg€љ po niej lekko nad strumieniem, a potem wr€ђci€љ beztrosko, jakbypo r€ђwnej drodze. - Ja przejd€і - powiedzia€љ Legolas - lecz moi towarzysze tego nie potrafi€ѓ. czy b€іd€ѓ !musieli przeprawi€ј si€і wp€љaw? - Nie - odpar€љ Haldir - mamy jeszcze dwie liny. Uwi€ѓ€єemy jenad pierwsz€ѓ w ten spos€ђb, €єeby jedna bieg€љ na wysoko€ѕciramienia, a druga na wysoko€ѕci pasa. Trzymaj€ѓc si€іich obcoplemie€ќcy zdo€љaj€ѓ "chyba przej€ѕ€ј, byle ostro€єnie. Kiedy chwiejny most by€љ got€ђw, dru€єyna przesz€љa po nim, jedni w skupieniu i powoli, inni do€ѕ€ј zwinnie. %Spo€ѕr€ђd hobbit€ђw wyr€ђ€єni€љ si€і Pippin, bieg€љ bowiem szybko, pewnym krokiem, trzymaj€ѓc si€і tylko jedn€ѓ r€іk€ѓ. Oczy jednak mia€љ przez ca€љy czas utkwione w przeciwleg€љy brzeg, nie €ѕmia€љ spojrze€ј w d€ђ€љ. sam drepta€љ, kurczowo obur€ѓcz €ѕciskaj€ѓc lin€і, ale spogl€ѓda€љ w bia€љy wir wodny jak g€ђrsk€ѓ przepa€ѕ€ј. Odetchn€ѓ€љ z ulg€ѓ, kiedy stan€ѓ€љ bezpiecznie na drugim brzegu. "- Ca€љe €єycie trzeba si€і uczy€ј,jak mawia€љ m€ђj staruszek. Co prawda mia€љ na my€ѕli ogrodnictwo, a nie nauk€і spania na grz€іdzie niby ptaki albo €љa€єenia po nitce jak paj€ѓki. Takiej sztuki nawet m€ђj stryjaszek Andy nigdy nie dokaza€љ. Kiedy wreszcie wszyscy stan€іlina wschodnim brzegu Srebrnej $€y€љy, elfy rozsup€љa€љy w€іz€љy i zwin€і€љy liny. Rumil, kt€ђry pozosta€љ po drugiej stronie, "wzi€ѓ€љ jeden zw€ђj, zarzuci€љ go sobie na rami€і i po€єegnawszy dru€єyn€і przyjacielskim gestem, odszed€љ z powrotem na sw€ђj posterunek u wodospadu Nimrodel. - Teraz, przyjaciele - !powiedzia€љ Haldir - weszli€ѕcie do cz€і€ѕci Lorien zwanej Naith,czyli Klin, jak by€ѕcie w waszym j€іzyku powiedzieli, boten skrawek ziemi na kszta€љt ostrza w€љ€ђczni wbija si€і !mi€іdzy ramiona Srebrnej €y€љy iWielkiej Anduiny. Tajemnic Naith nie wolno podpatrywa€ј €єadnemu obcoplemie€ќcowi. Ma€љo komu pozwalamy t€іdy "przechodzi€ј. Tak wi€іc, jak si€і poprzednio um€ђwili€ѕmy, zawi€ѓ€є€і oczy krasnoludowi. Reszta mo€єe i€ѕ€ј jeszcze czas jaki€ѕ swobodnie, p€ђki nie znajdziemy si€і w pobli€єu naszej siedziby w Egladil, w wid€љach rzecznych. Gimli jednak zaoponowa€љ. !- Um€ђwili€ѕcie si€і bez pytania o moj€ѓ zgod€і - rzek€љ. - Nie b€іd€і szed€љ z zawi€ѓzanymi oczyma jak €єebrak czy !wi€іzie€ќ. Nie jestem szpiegiem. Moje plemi€і nigdy si€і nie kuma€љo ze s€љugami Nieprzyjaciela. Nigdy te€є nie wyrz€ѓdzili€ѕmy €єadnej szkody elfom. Nie zdradz€і was, mo€єecie ufa€ј r€ђwnie dobrze mnie jak Legolasowi czy ka€єdemu innemu spo€ѕr€ђd dru€єyny. - Nie podejrzewam ci€і o nic z€љego - odpar€љ Haldir - ale takie u nas obowi€ѓzuje prawo.Nie ja w€љadam prawami, nie !wolno mi ich €љama€ј. Posun€ѓ€љemsi€і ju€є i tak daleko, dopuszczaj€ѓc ci€і na ten brzeg Kelebranta. $Gimli upar€љ si€і. Rozstawi€љ nogi id€љo€ќ po€љo€єy€љ na trzonku topora. - Albo p€ђjd€і wolny - !o€ѕwiadczy€љ - albo zawr€ђc€і do ojczyzny, gdzie mnie znaj€ѓ i wierz€ѓ mojemu s€љowu, "zawr€ђc€і, cho€јbym mia€љ zgin€ѓ€јsamotnie w€ѕr€ђd dziczy. - Nie mo€єesz teraz zawr€ђci€ј zdrogi - surowo odpowiedzia€љ Haldir. - Skoro doszed€љe€ѕ a€є tutaj, musisz stan€ѓ€ј przed obliczem naszego w€љadcy i naszej kr€ђlowej. Oni ci€і os€ѓdz€ѓ i wedle swojej woli orzekn€ѓ, czy masz zosta€ј, czy odej€ѕ€ј, gdzie zechcesz. #Nie zdo€љa€љby€ѕ przeprawi€ј si€і zpowrotem przez rzek€і i nie !pu€ѕci€љyby ci€і ukryte po drodze"stra€єe. Zgin€ѓ€љby€ѕ, nimby€ѕ je dostrzeg€љ. Gimli wyci€ѓgn€ѓ€љ top€ђr zza pasa. Haldir i jego towarzysz napi€іli €љuki. - Do licha z krasnoludami i z ich twardym karkiem! - krzykn€ѓ€љ Legolas. - S€љuchajcie! - zawo€љa€љ Aragorn. - Je€ѕli chcecie, bym dalej przewodzi€љ dru€єynie, musicie robi€ј, co wam radz€і. Dla krasnoluda zbyt przykre jest takie wyr€ђ€єnienie. Wszyscy damy sobie oczy zawi€ѓza€ј, nawet Legolas. Tak b€іdzie lepiej, chocia€є marsz si€і przez to op€ђ€їni i nie zobaczymy nic ciekawego. Gimli niespodzianie si€і roze€ѕmia€љ. - B€іdziemy wygl€ѓda€ј jak !stado g€љupc€ђw! - rzek€љ. - Czy Haldir powiedzie nas na sznurze, jak gromad€і €ѕlepych "€єebrak€ђw, co na sp€ђ€љk€і maj€ѓ tylko jednego psa? Ale zgadzam si€і, je€ѕli Legolas tak€єe dostanie opask€і na oczy. - Jestem elfem i krewniakiem tutejszego plemienia - odpar€љ !Legolas, kt€ђry z kolei zapali€љ si€і gniewem. - Krzyknijmy teraz: €њDo licha zelfami i ich sztywnym karkiem!€ћ - powiedzia€љ Aragorn. - Ca€љa dru€єyna pomaszeruje na r€ђwnych prawach. €ywo, zawi€ѓ€є mu oczy, Haldirze! - €€ѓdam odszkodowania za ka€єdego siniaka albo zadra€ѕni€іcie palca u nogi, je€єeli nie poprowadzisz nas troskliwie - rzek€љ Gimli, gdy Haldir zawi€ѓzywa€љ mu chustk€ѓoczy. - Nie b€іdziesz mia€љ powod€ђw do skarg - odpar€љ Haldir. - Zaopiekuj€і si€і wami dobrze, a !€ѕcie€єka jest g€љadka i r€ђwna. - Oto szale€ќstwo naszych czas€ђw! - rzek€љ Legolas. - Wszyscy jeste€ѕmy nieprzyjaci€ђ€љmi wsp€ђlnego nieprzyjaciela, a musimy w s€љoneczny dzie€ќ przez lasy, "pod z€љotymi li€ѕ€јmi w€іdrowa€ј zzawi€ѓzanymi oczyma. - Mo€єe si€і to wydawa€ј !szale€ќstwem - odpar€љ Haldir. - Zaiste nic tak jasno nie dowodzi pot€іgi Czarnego W€љadcy jak €ђw rozd€їwi€іk m€ѓc€ѓcy przymierze mi€іdzy tymi, kt€ђrzy dotychczas mu si€і opieraj€ѓ. Ale tak ma€љo wiary i zaufania spotykamy dzi€ѕ na ca€љym €ѕwiecie, z wyj€ѓtkiem Lothlorien, €єe nie !€ѕmiemy nara€єa€ј przez w€љasn€ѓ ufno€ѕ€ј los€ђw tego kraju. €yjemy tu jak na wysepce po€ѕr€ђd oceanu niebezpiecze€ќstw i palce nasze cz€і€ѕciej teraz dotykaj€ѓ#ci€іciwy €љuku ni€їli strun harfy. Przez d€љugie lata broni€љy nas !rzeki, lecz dzi€ѕ ju€є i one nie !s€ѓ nam ostoj€ѓ, bo cie€ќ oblega Lothlorien od p€ђ€љnocy. Niekt€ђrzy m€ђwi€ѓ o porzuceniu tych stron, ale na to, za p€ђ€їno. G€ђry na zachodzie %sta€љy si€і siedliskiem z€љych si€љ, na wschodzie le€є€ѓ ziemie spustoszone, gdzie roi si€і od s€љug Saurona; chodz€ѓ te€є s€љuchy, €єe nie mogliby€ѕmy bezpiecznie przej€ѕ€ј drog€ѓ na po€љudnie przez Rohan i €єe uj€ѕcie Wielkiej Rzeki jest w r€іku Nieprzyjaciela. Nawet gdyby€ѕmy dotarli na wybrze€єe,nie znajdziemy tam schronienia. Powiadaj€ѓ, ze s€ѓ jeszcze przystanie Elf€ђw Wysokiego Rodu, lecz daleko st€ѓd, na p€ђ€љnoco-zachodzie, za krajem nizio€љk€ђw. W€љadca nasz i kr€ђlowa zapewne wiedz€ѓ, gdzie to jest, ale ja nie wiem. !- Powiniene€ѕ si€і domy€ѕli€ј na nasz widok - powiedzia€љ Merry.!- Porty elf€ђw le€є€ѓ na zach€ђd od naszego kraju, zwanego !Shire€§em, kt€ђry jest ojczyzn€ѓ hobbit€ђw. "- Szcz€і€ѕliwy lud hobbit€ђw, €єe mieszka w pobli€єu morza! - rzek€љ Haldir. - Moi rodacy od wiek€ђw ju€є go nie widzieli, lecz wspominaj€ѓ je w pie€ѕniach. Opowiesz mi po drodze o tamtych przystaniach. - Nie mog€і ci o nich nic opowiedzie€ј - odpar€љ Merry - bom ich nigdy w €єyciu nie widzia€љ. Pierwszy raz przekroczy€љem granic€і ojczyzny. A gdybym wiedzia€љ, jaki jest €ѕwiat, pewnie bym si€і nie zdoby€љ na opuszczenie Shire€§u. - Nawet po to, by ujrze€ј pi€іkne Lothlorien? - spyta€љ Haldir. - €wiat rzeczywi€ѕcie pe€љen jest zasadzek i wiele nanim ciemnych plam; ale nie brak te€є jasnych, a chocia€є we wszystkich krajach mi€љo€ѕ€ј !€љ€ѓczy si€і dzisiaj ze smutkiem,kto wie, czy si€і przez to nie pog€љ€іbia jeszcze. !Niekt€ђre nasze pie€ѕni m€ђwi€ѓ, $€єe cie€ќ kiedy€ѕ si€і cofnie i €єe znowu zapanuje pok€ђj. Ale ja "nie wierz€і, by €ѕwiat wok€ђ€љ nas kiedykolwiek wr€ђci€љ do swojej dawnej postaci, by s€љo€ќce zn€ђw za€ѕwieci€љo dawnym blaskiem. Obawiam si€і, €єe dla elf€ђw b€іdzie to w najlepszym razie jedynie czas rozejmu, kt€ђry im pozwoli bez przeszk€ђd przew€іdrowa€ј wyw€іdrowa€ј ku morzu i "opu€ѕci€ј €r€ђdziemie na zawsze. €al ukochanych las€ђw !Lothlorien! Smutno by€љoby €єy€ј w kraju, gdzie nie rosn€ѓ drzewa mallorn. A w€ѓtpi€і, czy s€ѓ mallorny za Wielkim Morzem, bo nikt o tym dotychczas wie€ѕci nie przyni€ђs€љ. Tak rozmawiaj€ѓc szli z wolna jeden za drugim €ѕcie€єk€ѓ przezlas: Haldir prowadzi€љ, jego towarzysz zamyka€љ poch€ђd. Czuli pod stopami grunt g€љadkii mi€іkki, tote€є wkr€ђtce wyzbyli si€і strachu przed skaleczeniami lub upadkiem i maszerowali coraz swobodniej. Frodo stwierdzi€љ, €єe brak wra€єe€ќ wzrokowych tym bardziej wyostrzy€љ mu s€љuch i wszystkie inne zmys€љy. Czu€љ zapach drzew i trawy, po kt€ђrej st€ѓpa€љ. Rozr€ђ€єnia€љ mn€ђstwo ton€ђw w szele€ѕcie li€ѕci nad swoj€ѓ g€љow€ѓ, w szumie wody p€љyn€ѓcej na prawo od €ѕcie€єki, w czystych,wysokich g€љosach ptak€ђw pod niebem. Ilekro€ј wychodzili na otwart€ѓ polan€і, wiedzia€љ o !tym, czuj€ѓc pieszczot€і s€љo€ќcana twarzy i r€іkach. Odk€ѓd postawi€љ stop€і na drugim brzegu Srebrnej €y€љy, ogarn€і€љo go dziwne wra€єenie, "kt€ђre pot€іgowa€љo si€і, w miar€іjak wchodzi€љ coraz dalej w g€љ€ѓb Naith; zdawa€љo mu si€і, €єe przekroczy€љ most czasu i znalaz€љ si€і w zak€ѓtku Dawnych Dni, i w€іdruje przez €ѕwiat ju€є nie istniej€ѓcy. W Rivendell przechowywano pami€і€ј rzeczy staro€єytnych, ale w Lorien €єy€љy one prawdziwie i na jawie. Widywano tutaj z€љo, s€љyszano o nim, znano smutki i troski, alfy ba€љy si€і zewn€іtrznego €ѕwiata, kt€ђremu nie ufa€љy; wilki wy€љy na kresach las€ђw - ale cie€ќ nie pad€љ nigdy na Lorien. "Ca€љy dzie€ќ dru€єyna sp€іdzi€љa w"marszu, a€є owion€ѓ€љ ich ch€љ€ђd wieczoru i us€љyszeli szept pierwszego nocnego wiatru w€ѕr€ђd li€ѕci. Zatrzymali si€і w€ђwczas i bez l€іku przespali noc na ziemi; przewodnicy nie pozwolili im zdj€ѓ€ј opasek z oczu, nie mogli wi€іc wspina€ј si€і na drzewa. Nazajutrz ruszyli nie spiesz€ѓc si€і w dalsz€ѓ drog€і. W po€љudnie !odpocz€іli, a Frodo u€ѕwiadomi€љ sobie, €єe wyszli z lasu na pe€љne s€љo€ќce. Nagle otoczy€љ !ich gwar g€љos€ђw. Nadci€ѓgn€ѓ€љ #bezg€љo€ѕnie du€єy oddzia€љ elf€ђw "d€ѓ€є€ѓcy ku p€ђ€љnocnej granicy, by jej strzec od mo€єliwej "napa€ѕci z Morii; elfy przynios€љy!nowiny, kt€ђrych cz€і€ѕ€ј Haldir powt€ђrzy€љ dru€єynie. Grasuj€ѓcych po lesie ork€ђw wci€ѓgni€іto w zasadzk€і i wybito niemal do nogi; niedobitki uciek€љy na zach€ђd, w stron€і g€ђr, lecz ruszy€љ za nimi po€ѕcig. Wytropiono r€ђwnie€є dziwnego stwora, kt€ђry bieg€љ zgarbiony, niemal wlok€ѓc r€іce po ziemi jak zwierz€і, ale nie by€љ do zwierz€іcia podobny. Nie !zdo€љano go uj€ѓ€ј, nie strzelanote€є do niego, nie wiedz€ѓc, czy to dobra, czy z€љa istota; umkn€ѓ€љ na po€љudnie brzegiem Srebrnej €y€љy. !Otrzyma€љem te€є - m€ђwi€љ Haldir - rozkaz od w€љadcy i kr€ђlowej Galadrim€ђw. mam ods€љoni€ј wamoczy, krasnoludowi r€ђwnie€є. Okazuje si€і, €єe kr€ђlowa o ka€єdym z uczestnik€ђw wyprawy wie, co to za jeden. Mo€єe nadesz€љy nowe wie€ѕci z Rivendell . Zdj€ѓ€љ opask€і z oczu Gimlego. - Wybacz mi! - powiedzia€љ "k€љaniaj€ѓc si€і nisko. - Sp€ђjrz na nas przyjaznym wzrokiem! #Sp€ђjrz i raduj si€і, bo jeste€ѕ odDni Durina pierwszym krasnoludem, kt€ђry zobaczy€љ drzewa Lorien. Frodo, gdy jemu z kolei #ods€љoni€іto oczy, rozejrza€љ si€і i wra€єenie dech mu zapar€љo. Stali na otwartej polanie. Na lewo wznosi€љo si€і wysokie wzg€ђrze poros€љe muraw€ѓ tak zielon€ѓ, jak bywa€љa tylko wiosn€ѓ za Dawnych Dni. Szczytwie€ќczy€љy, niby podw€ђjna korona, dwa pier€ѕcienie drzew:zewn€іtrzny mia€љ pnie €ѕnie€єnobia€љe, a ga€љ€іzie bezlistne, lecz pi€іknie zarysowane w swej nago€ѕci; wewn€іtrzny sk€љada€љ si€і z mallorn€ђw niezwykle strzelistych i jeszcze #strojnych w jasno€є€ђ€љte li€ѕcie. Wysoko mi€іdzy ga€љ€іziami olbrzymiego drzewa, stoj€ѓcego po€ѕrodku pier€ѕcienia, l€ѕni€љ biel€ѓ ogromny talan. Pod drzewami, w trawie na stokach wzg€ђrza rozsiane by€љydrobne z€љote kwiaty, z kszta€љtu podobne do gwiazd. W€ѕr€ђd nich ko€љysa€љy si€і na smuk€љych €љodygach inne kwiaty, bia€љe i bladozielone: b€љyszcza€љy jak krople rosy w bujnej zieleni murawy. Niebo !by€љo b€љ€іkitne, a popo€љudniowes€љo€ќce jarzy€љo si€і nad wzg€ђrzem k€љad€ѓc d€љugie, zielone cienie do st€ђp drzew. - Patrzcie! Oto Kerin Amroth -rzek€љ haldir. - Serce dawnego kr€ђlestwa, kt€ђre tu istnia€љo przed wiekami; widzicie wzg€ђrze Amrotha i jego podniebny dom zbudowany w szcz€і€ѕliwych czasach. Tu, po€ѕr€ђd nie wi€іdn€ѓcej nigdy trawy, wiecznie kwitn€ѓ kwiaty!zimowe: €є€ђ€љte elamory i blade nifredile. Zatrzymamy si€і tutajtroch€і, aby o zmierzchu !dotrze€ј do stolicy Galadrim€ђw. Jego przyjaciele zaraz pouk€љadali si€і na wonnej !murawie, lecz Frodo sta€љ d€љug€ѓjeszcze chwil€і, nie mog€ѓc och€љon€ѓ€ј z zachwytu. Zdawa€љomu si€і, €єe przez jakie€ѕ ogromne okno wyjrza€љ na dawny, zaginiony €ѕwiat. Nie znajdowa€љ w hobbickiej mowie!nazwy dla €ѕwiat€љa, kt€ђre si€і tu roztacza€љo. Wszystko, co tu widzia€љ, mia€љo pi€іkny kszta€љt, tak ostro wyrze€їbiony, jakby go wprawdzie z g€ђry obmy€ѕlono, lecz stworzono dopiero w chwili, kiedy hobbitowi otwarto oczy, a zarazem tak stary, jakby przetrwa€љ od wiek€ђw. Znajome kolory, z€љoto,%biel, b€љ€іkit i ziele€ќ, by€љy tutajtak €ѕwie€єe i tak wzrusza€љy, jakby je po raz pierwszy w €єyciu zobaczy€љ i musia€љ dla a. ђr pod ki m a. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBp; c$„€Ћ ЭF‡„x! c€Э„‚™/ c0…ƒШ)2 c“…„њ4€ _і…nich znale€ї€ј nazwy nowe i cudowne. Nikt nie m€ђg€љ tu nawet zim€ѓ t€іskni€ј do lata i wiosny. Na niczym, co ros€љo natej ziemi, nie dostrzeg€љ znamion uwi€ѓdu, choroby czy skarlenia. kraina Lorien nie zna€љa skazy. Frodo odwr€ђci€љ si€і i zobaczy€љ u swego boku Sama, kt€ђry rozgl€ѓda€љ si€і wok€ђ€љ ze zdumieniem i przeciera€љ oczy, jakby podejrzewaj€ѓc, €єe €ѕni. $- Nie myl€і si€і, s€љo€ќce €ѕwieci, dzie€ќ bia€љy - rzek€љ. - !My€ѕla€љem, €єe elfy ca€љe s€ѓ z ksi€і€єyca i gwiazd, ale to przecie€є prawdziwszy ich w€љasny €ѕwiat ni€є wszystko, o czym w €єyciu s€љysza€љem. Tak "si€і czuj€і, jakbym si€і znalaz€љ w pie€ѕni... nie wiem, czy mnie rozumiecie? Haldir popatrzy€љ na dw€ђch hobbit€ђw z tak€ѓ min€ѓ, jakby dobrze rozumia€љ zar€ђwno ich "my€ѕli, jak s€љowa. U€ѕmiechn€ѓ€љ si€і. - Jeste€ѕcie pod w€љadz€ѓ "kr€ђlowej Galadrim€ђw - rzek€љ. - Czy macie ochot€і wspi€ѓ€ј si€і ze mn€ѓ na Kerin Amroth? Spieszyli za nim, gdy lekko wbiega€љ po trawiastym stoku. Frodo szed€љ oddychaj€ѓc $g€љ€іboko, a doko€љa €єywe li€ѕcie ikwiaty porusza€љy si€і pod tchnieniem tego samego wiatru, kt€ђry jemu ch€љodzi€љ twarz; czu€љ, €єe jest w kraju, gdzie czas nie istnieje, gdzie nic nie przemija, nic si€і nie zmienia, nic nie ginie w niepami€іci. Wygnaniec z Shire€§u odejdzie st€ѓd i znowu znajdzie si€і na zwyk€љym €ѕwiecie, a jednak zawsze odt€ѓd b€іdzie st€ѓpa€љ po tej trawie, w€ѕr€ђd kwiat€ђw elamoru!i nifredilu, w pi€іkniej krainie Lothlorien. Weszli w kr€ѓg bia€љych drzew. W tej samej chwili wiatr od po€љudnia owia€љ Kerin Amroth i westchn€ѓ€љ w koronach drzew. Frodo sta€љ nas€љuchuj€ѓc szumu wielkich m€ђrz u wybrze€єy, zatopionych przed wiekami, i krzyku morskich ptak€ђw, kt€ђrych gatunek dawno wygin€ѓ€љ na ziemi. Haldir wspina€љ si€і teraz na podniebny taras. Frodo, gotuj€ѓc si€і i€ѕ€ј za nim, $po€љo€єy€љ d€љo€ќ na pniu tu€є przy drabinie; nigdy jeszcze tak jasno nie u€ѕwiadomi€љ sobie tkanki kory i t€іtni€ѓcego pod ni€ѓ €єycia. Rozkoszowa€љ si€і tym dotkni€іciem zupe€љnie "inaczej ni€є le€ѕnik lub stolarz. Cieszy€љa go sama istota €єywego drzewa. Kiedy wreszcie wydosta€љ si€і na g€ђruj€ѓcy w koronie pomost,Haldir wzi€ѓ€љ go za r€іk€і i obr€ђci€љ w stron€і po€љudnia. - Najpierw sp€ђjrz tam! - powiedzia€љ. Frodo spojrza€љ i zobaczy€љ w do€ѕ€ј znacznej odleg€љo€ѕci pag€ђrek uwie€ќczony mn€ђstwem ogromnych drzew czy mo€єe miasto wystrzelaj€ѓce zielonymi "wie€єami. Stamt€ѓd bi€љo pot€і€єne€ѕwiat€љo panuj€ѓce nad ca€љ€ѓ "krain€ѓ. Zat€іskni€љ nagle, €єeby lotem ptaka pomkn€ѓ€ј do zielonego grodu i tam !odpocz€ѓ€ј. Spojrza€љ z kolei na wsch€ђd: tu kraj sp€љywa€љ !€љagodnie ku l€ѕni€ѓcej wst€іdze Anduiny, Wielkiej Rzeki. Si€іgn€ѓ€љ wzrokiem dalej poprzez wod€і na drugi brzeg -#i €ѕwiat€љo zgas€љo, on za€ѕ zn€ђw znalaz€љ si€і w znajomym, zwyk€љym €ѕwiecie. Za rzek€ѓ ci€ѓgn€і€љa si€і pustynna p€љaszczyzna, bezkszta€љtna i szara, gdzie€ѕ, na dalekim widnokr€іgu wznosz€ѓca si€і #zn€ђw czarn€ѓ, pos€іpn€ѓ €ѕcian€ѓ. S€љo€ќce, b€љyszcz€ѓce nad $Lothlorien, nie mia€љo do€ѕ€ј si€љ, "by rozja€ѕni€ј mroki tej odleg€љej wy€єyny. - To po€љudniowa warownia Mrocznej Puszczy - rzek€љ Haldir. - Kryje si€і w g€іstwie czarnych jode€љ, kt€ђre wzajem na siebie napieraj€ѓ tak, €єe konary gnij€ѓ albo schn€ѓ. Po€ѕrodku na kamiennym wzg€ђrzu stoi Dol Guldur, gdzie d€љugo ukrywa€љ si€і !Nieprzyjaciel. L€іkamy si€і, €єe Dol Guldur zn€ђw jest zamieszkana, i to przez siedemkro€ј pot€і€єniejszego wroga. Ostatnio cz€іsto wisi nad tym miejscem czarna chmura. St€ѓd widzisz dwie zwalczaj€ѓce si€і pot€іgi. Nieustannie €ѕcieraj€ѓ si€і z $sob€ѓ si€љ€ѓ my€ѕli, lecz €ѕwiat€љo przenika w j€ѓdro ciemno€ѕci, a ciemno€ѕ€ј nie dociera do €ѕwiat€љa. Jeszcze nie. !Odwr€ђci€љ si€і i szybko zbieg€љ na ziemi€і, a hobbici poszli w jego €ѕlady. U st€ђp wzg€ђrza Frodo spotka€љ Aragorna, kt€ђry sta€љ milcz€ѓcy i nieruchomy jakdrzewo, w r€іku trzyma€љ !drobny, €є€ђ€љty p€ѓk elamoru, a !oczy mia€љ pe€љne blasku. Zdawa€љsi€і zatopiony w jakim€ѕ cudownym wspomnieniu, a Frodo patrz€ѓc na€ќ zrozumia€љ, €єe Aragorn widzi co€ѕ, co si€і na tym miejscu niegdy€ѕ zdarzy€љo. Albowiem z twarzy jego znikn€і€љo pi€іtno pos€іpnych lat i wygl€ѓda€љ jak !smuk€љy, m€љody kr€ђl w bia€љych szatach. G€љo€ѕno przem€ђwi€љ je€єykiem elf€ђw do kogo€ѕ niewidzialnego dla oczu Froda. - Arwen vanimelda, namarie! - powiedzia€љ; westchn€ѓ€љ g€љ€іboko, ockn€ѓ€љ si€і z zamy€ѕlenia, zobaczy€љ Froda i u€ѕmiechn€ѓ€љ si€і do niego. - Tu jest serce kr€ђlestwa elf€ђw na ziemi - rzek€љ. - Tu tak€єe zawsze przebywa moje serce; gdyby nie to, nie widzia€љbym €ѕwiat€љa u kresu ciemnych dr€ђg, kt€ђrymi obaj -ty i ja - musimy jeszcze w€іdrowa€ј. Chod€їmy! Wzi€ѓ€љ Froda za r€іk€і i razem zeszli ze wzg€ђrza Kerin Amroth. Nigdy ju€є nie mieli tu za €єycia powr€ђci€ј. Rozdzia€љ 7 Zwierciad€љo Galadrieli !S€љo€ќce zachodzi€љo nad g€ђrami,%a cie€ќ lasu pog€љ€іbi€љ si€і, kiedy ruszali w dalsz€ѓ drog€і. Noc zakrad€љa si€і pod sklepienie drzew i wkr€ђtce elfy za€ѕwieci€љy swoje srebrne latarnie. Nagle zn€ђw wyszli na otwart€ѓ przestrze€ќ i zobaczyli w g€ђrzewieczorne niebo, w kt€ђrym ju€єtkwi€љo kilka wczesnych gwiazd. Mieli przed sob€ѓ szeroki, bezdrzewny pas ziemiwygi€іty koli€ѕcie i dwoma ramionami odbiegaj€ѓcy w dal. Wzd€љu€є wewn€іtrznego obwody!ci€ѓgn€і€љa si€і g€љ€іboka fosa, ukryta w €љagodnym zmierzchu;tylko trawa na jej skraju zieleni€љa si€і jeszcze jasno, jakby zachowa€љa pami€і€ј o %s€љo€ќcu, kt€ђre ju€є znikn€і€љo. Za fos€ѓ pi€іtrzy€љ si€і wysoki zielony mur, opasuj€ѓcy zielonewzg€ђrze, poros€љe g€іsto mallornami; tak wybuja€љych drzew nie widzieli nigdzie indziej w tym kraju. Trudno by€љo z daleka oceni€ј ich wysoko€ѕ€ј, lecz wygl€ѓda€љy w zmroku jak €єywe wie€єe. W ich wielopi€іtrowych koronach i po€ѕr€ђd rozedrganych li€ѕci b€љyszcza€љy niezliczone €ѕwiate€љka, zielone, z€љote i "srebrne. Haldir zwr€ђci€љ si€і do dru€єyny. - Witajcie w Karas Galadhon! -rzek€љ. - Oto stolica Galadrim€ђw, siedziba w€љadcy Lorien, Keleborna, i pani Galadrieli. Nie mo€єemy jednak wej€ѕ€ј od tej strony, bo od p€ђ€љnocy nie ma bramy. Trzeba "okr€ѓ€єy€ј wzg€ђrze od po€љudnia, a to do€ѕ€ј d€љuga droga, gr€ђd jest ogromny. Zewn€іtrznym brzegiem fosy bieg€љa droga brukowana bia€љym!kamieniem. Szli ni€ѓ skr€іciwszy ku zachodowi, wi€іc miasto g€ђrowa€љo wci€ѓ€є nad nimi jak zielona chmura od lewej strony. W miar€і jak ciemno€ѕci "nocne g€іstnia€љy, zapala€љo si€і coraz wi€іcej €ѕwiate€љ, a€є wreszcie zdawa€љo si€і, €єe wzg€ђrze jarzy si€і od gwiazd. Dotarli w ko€ќcu do bia€љego mostu, a gdy po nim przeszli, zobaczyli wielk€ѓ bram€і, zwr€ђcon€ѓ na po€љudnio-zach€ђd,osadzon€ѓ mi€іdzy dwiema zachodz€ѓcymi tu na siebie €ѕcianami obronnego muru, wysok€ѓ i pot€і€єn€ѓ, jasno o€ѕwietlon€ѓ latarniami. Haldir zapuka€љ i wym€ђwi€љ jakie€ѕ has€љo, a w€ђwczas bramaotworzy€љa si€і bezszelestnie: stra€єy Frodo nie zauwa€єy€љ. W€іdrowcy weszli, wrota #zamkn€і€љy si€і za nimi. Znale€їli si€і w niskim korytarzu mi€іdzy murami, min€іli go szybko i wkroczyli do Grodu Drzew. Nie wida€ј tu by€љo €єywej duszy, nie s€љycha€ј niczyich krok€ђw na €ѕcie€єkach, tylko z g€ђry, jakby z powietrza, dobiega€љ gwar niby €љagodny deszcz szemrz€ѓcy w€ѕr€ђd li€ѕci. !Szli wielu €ѕcie€єkami, wspinali si€і po wielu schodach, a gdy !osi€ѓgn€іli znaczn€ѓ wysoko€ѕ€ј, zobaczyli po€ѕrodku rozleg€љego trawnika migoc€ѓce €їr€ђd€љo. "O€ѕwietla€љy je srebrne latarnie, "kt€ђre ko€љysa€љy si€і nad nim na !ga€љ€іziach, a woda €ѕcieka€љa dosrebrnej misy i z niej dopiero p€љyn€і€љa dalej bia€љym strumieniem. U po€љudniowego kra€ќca trawnika ros€љo najwi€іksze z wszystkich drzew; pot€і€єny g€љadki pie€ќ po€љyskiwa€љ ciemnym srebrem, a"wystrzela€љ w g€ђr€і jak wie€єa i wysoko nad ziemi€ѓ rozpo€ѕciera€љ pierwsze konary #nakryte cienist€ѓ kopu€љ€ѓ li€ѕci. Obok sta€љa szeroka srebrna drabina, u jej st€ђp siedzia€љo trzech elf€ђw. Na widok #zbli€єaj€ѓcej si€і dru€єyny zerwalisi€і wszyscy i wtedy dopiero Frodo stwierdzi€љ, €єe wartownicy s€ѓ ro€ѕli i okryci zbrojami, a z ramion ich sp€љywaj€ѓ d€љugie bia€љe p€љaszcze. - Tu mieszkaj€ѓ Keleborn i Galadriela - rzek€љ Haldir. - !€ycz€ѓ sobie, €єeby€ѕcie weszli !na g€ђr€і i porozmawiali z nimi. Jeden z wartownik€ђw zad€ѓ€љ w !ma€љy r€ђg i na czysty jego g€љosodpowiedziano z korony drzewtrzema podobnymi nutami. !- P€ђjd€і pierwszy - powiedzia€љ Haldir. - Nast€іpny niech idzie Frodo, a za nim Legolas. Reszta w dowolnym porz€ѓdku. Dla n€ђg nie przyzwyczajonych do takich schod€ђw wspinaczka jest do€ѕ€ј uci€ѓ€єliwa, mo€єna jednak odpocz€ѓ€ј po drodze. !Pn€ѓc si€і z wolna Frodo min€ѓ€љ mn€ђstwo talan€ђw: jedne umieszczone by€љy po prawej, inne po lewej stronie, a niekt€ђre wok€ђ€љ pnia, tak €єe drabina przechodzi€љa przez !wyci€іt€ѓ w pomo€ѕcie dziur€і. W ko€ќcu zatrzyma€љ si€і bardzo ju€є wysoko na talanie ogromnym jak pok€љad wielkiegookr€іtu. By€љ tu zbudowany dom tak obszerny, €єe m€ђg€љby s€љu€єy€ј za pa€љac ludziom na ziemi. Frodo wszed€љ za Haldirem do owalnej sali; "po€ѕrodku przebija€љ jej pod€љog€іpie€ќ olbrzymiego mallorna, wprawdzie zw€і€єaj€ѓcy si€і pod szczytem, lecz i tu jeszcze pot€і€єny. Komnat€і wype€љnia€љo €љagodne $€ѕwiat€љo; €ѕciany mia€љa zielone i srebrne, strop z€љoty. Zebra€љa si€і tu liczna gromada elf€ђw. Pod €ѕrodkowym filarem na dw€ђch fotelach, nad kt€ђrymi !€єywe ga€љ€іzie splata€љy si€і w baldachim, siedzieli tu€є obok siebie Keleborn i Galadriela. Wstali na powitanie go€ѕci, bo takiego zwyczaju przestrzegaj€ѓ elfy, nawet najdostojniejsze. Oboje byli niezwykle wysokiego wzrostu, a kr€ђlowa nie ust€іpowa€љa postaw€ѓ swemu ma€љ€єonkowi. Oboje te€є byli powa€єni i pi€іkni. Szaty nosili #€ѕnie€єnobia€љe, pani mia€љa w€љosyciemnoz€љote, Keleborn za€ѕ srebrzyste, d€љugie i jasne. Wiek nie naznaczy€љ ich twarzyswoim pi€іtnem, da€љ im tylko g€љ€іbi€і spojrzenia, tak przenikliwego, jak ostrze w€љ€ђczni lub promienie gwiazd, a zarazem tak bezdennego, jak €їr€ђd€љa odwiecznych wspomnie€ќ. Haldir wprowadzi€љ Froda, a w€љadca pozdrowi€љ go€ѕcia w jego ojczystym j€іzyku. pani !Galadriela nie odezwa€љa si€і anis€љowem, lecz d€љugo wpatrywa€љa si€і w hobbita. - Si€ѓd€ї u mego boku, Frodo, go€ѕciu z Shire€§u - rzek€љ Keleborn. - Porozmawiamy, gdyzbior€ѓ si€і wszyscy. Ka€єdego wchodz€ѓcego cz€љonka dru€єyny wita€љ uprzejmie po imieniu. - Witaj, Aragornie, synu Arathorna! - powiedzia€љ. - Na "€ѕwiecie up€љyn€і€љo trzydzie€ѕci osiem lat, odk€ѓd widzieli€ѕmy ci€і w naszym kraju, a nie by€љy!dla ciebie lekkie te lata. Dobry czy z€љy - koniec si€і zbli€єa. Zrzu€ј tu w€ѕr€ђd nas cho€ј na chwil€і swoje brzemi€і. - Witaj, synu Thranduila! Nazbyt rzadko moi krewniacy z p€ђ€љnocy przybywaj€ѓ tu w odwiedziny! - Witaj, Gimli, synu Gloina! Od dawna nie widzieli€ѕmy potomkarodu Durina w Karas Galdhon. Dzi€ѕ wszak€єe prze€љamane zosta€љo stare prawo. Oby to !by€љo zapowiedzi€ѓ, €єe chocia€є ciemno€ѕci teraz zalegaj€ѓ nad €ѕwiatem, zbli€єa si€і czas szcz€і€ѕliwszy i odrodzi si€і przyja€ї€ќ mi€іdzy naszymi plemionami. Gimli sk€љoni€љ si€і nisko. Kiedy ju€є wszyscy go€ѕcie siedzieli wok€ђ€љ jego tronu, Keleborn powi€ђd€љ po nich wzrokiem. - Jest was o€ѕmiu - rzek€љ. - Mia€љo wzi€ѓ€ј udzia€љ w wyprawie dziewi€іciu - takie dosz€љy nas wie€ѕci. Ale mo€єe zmieni€љo si€і co€ѕ w postanowieniach Rady, o czymnie wiem. Elrond mieszka daleko, mi€іdzy nami zebra€љy "si€і chmury, a cie€ќ rozrasta si€іz ka€єdym rokiem. - Nie, Rada nie zmieni€љa nic w swoich postanowieniach - odezwa€љa si€і po raz pierwszy pani Galdriela. G€љos mia€љa czysty i melodyjny, ale ni€єszy,ni€є miewaj€ѓ zazwyczaj kobiety. - Gandalf Szary wyruszy€љ wraz z dru€єyn€ѓ, nie przekroczy€љ jednak granic naszej ziemi. Powiedzcie mi, gdzie jest, bardzo chcia€љabym !z nim si€і porozumie€ј. Lecz nie mog€і dostrzec go w tej dali, p€ђki nie znajdzie si€і na obszarze Lothlorien. Otacza go!szara mg€љa, jego kroki i my€ѕli zakryte s€ѓ przed moimi oczyma. - Niestety! - rzek€љ Aragorn. - Gandalf Szary wpad€љ w otch€љa€ќcienia. Zosta€љ w Morii, sk€ѓd nie zdo€љa€љ si€і wymkn€ѓ€ј. Na te s€љowa wszystkie obecnew komnacie elfy krzykn€і€љy g€љo€ѕno z €єalu i zdumienia. - Z€љa to nowina - powiedzia€љ Keleborn. - Najgorsza, jak€ѓ s€љyszeli€ѕmy w ci€ѓgu d€љugich lat, wype€љnionych smutnymi !zdarzeniami. - Zwr€ђci€љ si€і do Haldira: - Dlaczego nie zawiadomiono mnie o tym wcze€ѕniej? - spyta€љ w j€іzyku elf€ђw. !- Nie m€ђwili€ѕmy haldirowi nic onaszych przygodach ani o celuwyprawy - rzek€љ Legolas. - Zrazu byli€ѕmy zbyt znu€єeni i zbyt blisko za nami by€љa pogo€ќ. Potem za€ѕ niemal zapomnieli€ѕmy na chwil€і o !smutku raduj€ѓc si€і w€іdr€ђwk€ѓ przez czarowne €ѕcie€єki Lorien. - Wielki jest wszak€єe nasz €єali strata niepowetowana - powiedzia€љ Frodo. - Gandalf nam przewodzi€љ i wi€ђd€љ nas przez Mori€і, a gdy ju€є stracili€ѕmy nadziej€і, on nas ocali€љ, lecz sam zgin€ѓ€љ. - Opowiedzcie dok€љadnie wszystko! - rzek€љ Keleborn. W€ђwczas Aragorn opowiedzia€љ, co ich spotka€љo na prze€љ€іczy Karadhrasu i w ci€ѓgu "nast€іpnych dni. M€ђwi€љ o Baliniei jego ksi€іdze, o bitwie w komnacie Mazarbul, o czelu€ѕci ognistej, o w€ѓskim mo€ѕcie i zjawieniu si€і straszyd€љa. - Wygl€ѓda€љo na potwora z przedwiecznego €ѕwiata, nic podobnego w €єyciu nie widzia€љem - powiedzia€љ. - #Zarazem cie€ќ i p€љomie€ќ, si€љa i groza. - To by€љ Balrog, s€љuga Morgotha - rzek€љ Legolas. - Z nieprzyjaci€ђ€љ elf€ђw najstraszliwszy po tamtym, kt€ђry si€і kryje w Czarnej Wie€єy. - Prawd€і m€ђwisz, na mo€ѕcie ujrza€љem na jawie koszmar, conawiedza najbardziej ponure nasze sny: zgub€і Durina - doda€љ cichym g€љosem Gimli, a !w jego oczach b€љysn€ѓ€љ strach. !- Niestety! - zawo€љa€љ Keleborn.!- Z dawna obawiali€ѕmy si€і, €єe pod Karadhrasem czai si€і groza. Gdybym by€љ wiedzia€љ, €єe krasnoludy zbudzi€љy w Moriiz€љe moce, wzbroni€љbym drogi przez p€ђ€љnocn€ѓ granic€і zar€ђwno tobie, Gimli, jak wszystkim, kt€ђrzy z tob€ѓ trzymaj€ѓ. Mo€єna by rzec, gdyby taka my€ѕl by€љa dopuszczalna, €єe Gandalf na staro€ѕ€ј z M€іdrca sta€љ si€і szale€ќcem, skoro bez potrzebywszed€љ w pu€љapk€і Morii. - Zbyt pochopny by€љby taki s€ѓd - odezwa€љa si€і z powag€ѓ Galadriela. - Gandalf nic w swym €єyciu nie robi€љ bez potrzeby. Ci, co szli za jego przewodem, nie znali jego my€ѕli i nie mog€ѓ nam przedstawi€ј w pe€љni celu, do kt€ђrego Czarodziej zmierza€љ. Cokolwiek wszak€єe powiemy o przewodniku, nikt spo€ѕr€ђd jego podw€љadnych nie ponosi winy. Nie €єa€љujmy, €єe powitali€ѕmy przyja€їnie krasnoluda. Gdyby nasz lud przetrwa€љ d€љugie wygnanie z dala od Lothlorien, czy kt€ђry zGaladrim€ђw, bodaj sam Keleborn Medrzec, zgodzi€љby si€і omin€ѓ€ј bez jednego spojrzenia dawn€ѓ swoj€ѓ ojczyzn€і, cho€јby j€ѓ zamieszkiwa€љy smoki? Ciemne s€ѓ wody Kheled-zaram,zimne €їr€ђd€љa Kibil-nala, a pi€іkne by€љy wsparte na kolumnach sale Khazad-dum zaDawnych Dni, przed upadkiem mo€єnych kr€ђl€ђw panuj€ѓcych nad ska€љami. Pani Galadriela spojrza€љa na Gimlego, kt€ђry siedzia€љ smutnyi wzburzony, i obdarzy€љa go u€ѕmiechem. Krasnolud za€ѕ, na d€їwi€іk starych nazw w rodzinnej swojej mowie, podni€ђs€љ wzrok i spotka€љ jej !oczy. Wyda€љo mu si€і, €єe nagle zajrza€љ w serce przeciwnika i zobaczy€љ w nim mi€љo€ѕ€ј i wsp€ђ€љczucie. Wyraz zdumienia odmieni€љ mu twarz i Gimli na u€ѕmiech odpowiedzia€љ u€ѕmiechem. Wsta€љ niezgrabnie !i k€љaniaj€ѓc si€і krasnoludzk€ѓ mod€ѓ, powiedzia€љ: - Lecz jeszcze pi€іkniejszy jest kraj Lorien, a pani Galadriela jego klejnotem, cenniejszym ni€є wszystkie skarby podziemi. Zapad€љa cisza. Wreszcie zn€ђw przem€ђwi€љ Keleborn. - Nie wiedzia€љem, €єe tak straszne prze€єyli€ѕcie losy - rzek€љ. - Niech Gimli nie pami€іta mi ostrych s€љ€ђw! P€љyn€і€љy z serca !przepe€љnionego trosk€ѓ. Zrobi€і wszystko co w mojej mocy, bywesprze€ј was, ka€єdego wedle jego potrzeb i €єycze€ќ, !szczeg€ђlnie za€ѕ tego spo€ѕr€ђd ma€љolud€ђw, kt€ђry d€їwiga brzemi€і. la a. ђr pod ki m a. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПB…p cU†† ' cИ†‡Д c‡ˆЧ!сc~‡‰Ј* cс‡ŠИ5Ь TDˆ- Znamy cel waszej wyprawy - powiedzia€љa Galdriela patrz€ѓc wprost na Froda. - Nie chcemyjednak m€ђwi€ј o nim tutaj wyra€їniej. Ale zapewne oka€єe si€і, €єe nie na pr€ђ€єno przybyli€ѕcie do tego kraju w poszukiwaniu pomocy, co !niew€ѓtpliwie le€єa€љo w planach Gandalfa. Albowiem w€љadca Galadrim€ђw zaliczany jest do najm€ѓdrzejszych elf€ђw €r€ђdziemia i mo€єe was obdarzy€ј tym, czym nie rozporz€ѓdzaj€ѓ nawet pot€і€єni kr€ђlowie. Od zarania ziemi przebywa na zachodzie, ja za€ѕod niepami€іtnych czas€ђw jestem przy nim. Jeszcze przed upadkiem Nargothrondu iGondolinu przyby€љam tutaj zzag€ђr i razem z Kelebornem przez d€љugie wieki walczymy, stawiaj€ѓc op€ђr z€љym losom. To ja po raz pierwszy "zwo€љa€љam Bia€љ€ѓ Rad€і. A gdyby nie pokrzy€єowano moich zamierze€ќ, kierowa€љby ni€ѓ Gandalf Szary, wtedy za€ѕ pewnie inaczej potoczy€љyby si€і wypadki. Nawet dzi€ѕ zosta€љa nadzieja. Nie b€іd€і wam radzi€љa m€ђwi€ѓc: zr€ђbcie to albo zr€ђbcie tamto. Bo nie czynem ani rad€ѓ, ani wyboremdr€ђg mog€і wam by€ј pomocna, lecz wiedz€ѓ o tym, co by€љo, co jest, a w pewnej mierze r€ђwnie€є, co b€іdzie. Jedno wampowiem: wasze zwyci€іstwo wa€єy si€і na ostrzu sztyletu. !Je€єeli zboczycie cho€ј o w€љos, wszystko runie grzebi€ѓc nas pod gruzami. Nadzieja wszak€єe"nie zga€ѕnie, p€ђki ca€љa dru€єynapozostanie wierna Sprawie. "To rzek€љszy zwr€ђci€љa na go€ѕci przenikliwy wzrok i w milczeniu bada€љa twarze, jedn€ѓ po drugiej. Nikt pr€ђcz Legolasa i Aragorna nie m€ђg€љ d€љugo znie€ѕ€ј jej spojrzenia. Sam natychmiast zaczerwieni€љ si€і i zwiesi€љ g€љow€і. Wreszcie pani Galadriela uwolni€љa ich z wi€іzi swoich oczu i u€ѕmiechn€і€љa si€і m€ђwi€ѓc: - Nie dopuszczajcie leku do !serc! Dzisiejsz€ѓ noc prze€ѕpicie spokojnie. !Westchn€іli i nagle poczuli si€і zm€іczeni, jak po d€љugim, wnikliwym €ѕledztwie, chocia€є nie pad€љo ani jedno pytania. - Id€їcie teraz! - powiedzia€љ Keleborn. - Wyczerpa€љy was troski i trudy. Nawet gdyby celwaszej wyprawy nie dotyczy€љ !nas z bliska, znale€їliby€ѕcie w tym grodzie schronienie, p€ђki nie odzyskacie zdrowia i si€љ. Odpoczywajcie, na razie nie b€іdziemy m€ђwili o dalszej drodze. T€і noc dru€єyna przespa€љa na ziemi ku wielkiemu zadowoleniu hobbit€ђw. Elfy "rozpi€і€љy dla nich namiot w€ѕr€ђddrzew opodal €їr€ђd€љa i wymo€ѕci€љy im mi€іkkie pos€љania, a potem, melodyjnymi swoimi g€љosami €єycz€ѓc im spokoju, zostawi€љy samych. W€іdrowcy czas jaki€ѕ gaw€іdzili jeszcze wspominaj€ѓcpoprzedni nocleg w koronach drzew, marsz przez las oraz wizyt€і u Keleborna i pani #Galadrieli. W dalsz€ѓ przesz€љo€ѕ€јnie odwa€єali si€і jeszcze zapuszcza€ј my€ѕl€ѓ. - Dlaczego si€і tak zaczerwieni€љe€ѕ, Samie? - $spyta€љ Pippin. - Za€љama€љe€ѕ si€і tak od razu! Mo€єna by ci€і podejrzewa€ј o nieczyste sumienie. Mam nadziej€і, €єe nie mia€љe€ѕ sobie do wyrzucenia nicgorszego ni€є ten niecny zamach na m€ђj koc. !- Ani mi w g€љowie kra€ѕ€ј tw€ђj koc - odpar€љ Sam, wcale nie sk€љonny do €єart€ђw. - Je€ѕli chcesz wiedzie€ј prawd€і, czu€љem si€і tak, jakby mnie !kto€ѕ rozebra€љ do naga, i by€љo mi bardzo nieprzyjemnie. Zdawa€љo mi si€і, €єe ona widzi we mnie wszystko przez sk€ђr€іi pyta, co bym zrobi€љ, gdyby mi da€љa mo€єno€ѕ€ј powrotu do domu, do Shire€§u, do mi€љej w€љasnej norki z ogr€ђdkiem. - A to zabawne! - powiedzia€љ Merry. - Niemal dok€љadnie tak !samo by€љo ze mn€ѓ, tylko €єe... $tylko €єe... Nie, wi€іcej wol€і nie m€ђwi€ј... - zako€ќczy€љ niezr€іcznie. Wszyscy, jak si€і okaza€љo, doznali podobnego wra€єenia: ka€єdy czu€љ, €єe mu ofiarowano wyb€ђr mi€іdzy ciemno€ѕci€ѓ #roj€ѓc€ѓ si€і od strach€ђw, kt€ђra go czeka w dalszej podr€ђ€єy, aczym€ѕ innym, po€є€ѓdanym gor€ѓco. Ka€єdy w wyobra€їni zobaczy€љ jasno przedmiot swoich marze€ќ, kt€ђry by osi€ѓgn€ѓ€љ, gdyby zawr€ђci€љ z drogi, poniecha€љ wyprawy i pozostawi€љ innym wojowanie z Sauronem. - Ale mnie si€і te€є zdawa€љo - wyzna€љ Gimli - €єe wyb€ђr pozostanie tajemnic€ѓ i €єe niktpr€ђcz mnie nie dowie si€і, co wybra€љem. - Mnie si€і to wyda€љo niezmiernie dziwne - rzek€љ Boromir. - Mo€єe to by€љa tylko pr€ђba, mo€єe ona usi€љowa€љa przenikn€ѓ€ј nasze my€ѕli dla jakich€ѕ w€љasnych cel€ђw, ale mia€љbym ochot€і nazwa€ј to kuszeniem: jakby nam ofiarowywa€љa co€ѕ, czym rzekomo rozporz€ѓdza. Nie trzeba chyba was zapewnia€ј, €єe nie chcia€љem tego nawet s€љucha€ј. M€і€єowie z Minas Tirith dotrzymuj€ѓ s€љowa. Boromir jednak nie powiedzia€љ towarzyszom, co mianowicie wedle jego wyobra€єenia ofiarowywa€љa mu pani Galadriela. Frodo nic m€ђwi€ј nie chcia€љ, chocia€є Boromir dopytywa€љ si€і natarczywie. - W ciebie, powiernika Pier€ѕcienia, najd€љu€єej si€і wpatrywa€љa - rzek€љ. - Tak - przyzna€љ Frodo - ale to, co mi w€ђwczas przychodzi€љo na my€ѕl, zachowam dla siebie. - B€ѓd€ї jednak ostro€єny - powiedzia€љ Boromir. - Nie wiem, czy mo€єna ca€љkowicie ufa€ј tej pani elf€ђw i jej zamiarom. #- Nie wa€є si€і €їle m€ђwi€ј o paniGaladrieli! - surowo odezwa€љ si€і Aragorn. - Sam nie wiesz, co gadasz. Ani w niej, ani w jej kraju nie ma nic z€љego, chyba €єe kto€ѕ ze sob€ѓ z€љo przyniesie. Ale wtedy biada mu! Dzisiejszej nocy usn€і bez l€іkupo raz pierwszy od wyjazdu z "Rivendell. Obym spa€љ g€љ€іboko i zapomnia€љ cho€ј na tych kilka godzin o moim b€ђlu! Zm€іczony jestem na ciele i na duszy. I Aragorn rzuciwszy si€і na pos€љanie natychmiast zapad€љ wd€љugi sen. Towarzysze poszli za jego przyk€љadem, a €єadne ha€љasy ani senne widziad€љa nie!m€ѓci€љy im spoczynku. Kiedy si€і"zbudzili, bia€љy dzie€ќ €ѕwieci€љ nad trawnikiem przed namiotem, a woda ze €їr€ђd€љa, !tryskaj€ѓc w g€ђr€і i opadaj€ѓc, skrzy€љa si€і w s€љo€ќcu. "Sp€іdzili w Lothlorien kilka dni, o kt€ђrych niewiele umieliby powiedzie€ј i zachowa€ј w pami€іci. Przez ca€љy czas s€љo€ќce €ѕwieci€љo jasno, z wyj€ѓtkiem chwil przelotnych ciep€љych deszcz€ђw, po kt€ђrych ziele€ќ zdawa€љa si€і tym czystsza i €ѕwie€єsza. Powietrze by€љo ch€љodne i €љagodne, jak wczesn€ѓ wiosn€ѓ,lecz wyczuwali doko€љa g€љ€іbok€ѓ, zamy€ѕlon€ѓ cisz€і zimy. Mieli wra€єenie, €єe nie !robi€ѓ nic, tylko jedz€ѓ, pij€ѓ, odpoczywaj€ѓ i przechadzaj€ѓ si€і w€ѕr€ђd drzew, i to im zupe€љnie wystarcza€љo. Keleborna i pani Galadrieli nie widywali p€ђ€їniej, z innymi elfami ma€љo rozmawiali, niewielu zreszt€ѓ Galadrim€ђw !zna€љo jakikolwiek j€іzyk pr€ђcz w€љasnej le€ѕnej mowy. Haldir po€єegna€љ si€і z dru€єyn€ѓ i wr€ђci€љ na p€ђ€љnocne pogranicze, kt€ђrego teraz strze€єono pilnie, wiedz€ѓc z !opowiada€ќ go€ѕci, co si€і dziejew Morii. Legolas przebywa€љ !niemal stale w€ѕr€ђd Galadrim€ђw,a po pierwszej nocy opu€ѕci€љ nawet wsp€ђln€ѓ kwater€і dru€єyny, zjawia€љ si€і jedynie na posi€љki i czasem na pogaw€іdki. Cz€іsto wybieraj€ѓc si€і poza miasto bra€љ Gimlego, a towarzysze nadziwi€ј si€і nie mogli tej odmianie. Teraz ju€є, przesiaduj€ѓc lub spaceruj€ѓc razem, dru€єyna m€ђwi€љa o Gandalfie, a gdy ka€єdy dorzuca€љ do wspomnie€ќ,co wiedzia€љ i w jakich okoliczno€ѕciach widywa€љ Czarodzieja, jego posta€ј tym €єywiej stawa€љa wszystkim przed oczyma. W miar€і jak odpoczynek koi€љ rany i "znu€єenie cia€љa, serca bole€ѕniejodczuwa€љy €єal po straconym przewodniku. Nieraz s€љyszeli w #pobli€єu €ѕpiew elf€ђw i wiedzieli,€єe Galadrimowie uk€љadaj€ѓ treny €єa€љobne o zgubie Gandalfa, bo w€ѕr€ђd s€љodkich, smutnych s€љ€ђw niezrozumia€љego j€іzyka powtarza€љo si€і jego imi€і. €њMithrandir, Mithrandir! - !€ѕpiewa€љy elfy. - O Pilegrzymie Szary!€ћ Tak bowiem najch€іtniej nazywa€љy Czarodzieja. Legolas wszak€єe, $je€ѕli znalaz€љ si€і w takiej chwiliw dru€єynie, nie chcia€љ towarzyszom t€љumaczy€ј s€љ€ђw pie€ѕni, twierdz€ѓc, €єe nie potrafi i €єe strata, tak bardzojeszcze €ѕwie€єa, w nim budzi raczej ochot€і do p€љaczu ni€є do €ѕpiewu. W dru€єynie pierwszy Frodo !spr€ђbowa€љ jak umia€љ wyrazi€ј ws€љowach sw€ђj smutek. Rzadko "bra€љa go ochota uk€љada€ј pie€ѕni i rymy. Nawet w Rivendell wola€љ$s€љucha€ј, ni€є €ѕpiewa€ј, chocia€є w pami€іci przechowywa€љ mn€ђstwo wierszy przez innychz dawna skomponowanych. Teraz jednak, gdy przesiadywa€љ przy €їr€ђdle w "Lorien i s€љucha€љ g€љosu elf€ђw, !my€ѕli jego mimo woli przybra€љy !kszta€љt pie€ѕni, kt€ђra mu si€і !wyda€љa pi€іkna; lecz gdy chcia€љj€ѓ powt€ђrzy€ј Samowi, nie znajdowa€љ nic pr€ђcz strz€іpk€ђw, sp€љowia€љych jak gar€ѕ€ј zwi€іd€љych li€ѕci. A kiedy wiecz€ђr szarza€љ w kr€ѓg, Na Wzg€ђrzu s€љycha€ј by€љo kroki... Odchodzi€љ jednak skoro €ѕwit W dalekiej drogi szare mroki. Od Puszczy po zachodu brzeg,Z p€ђ€љnocy ku po€љudnia wzg€ђrzom, Przez le€єa smocze, mroczny b€ђr Szed€љ - nie znu€єony sw€ѓ podr€ђ€є€ѓ. Z hobbitem, z elfem w cieniu grot, Z ludkiem zwyczajnych €ѕmiertelnik€ђw, Z ptakiem czy w€і€єem po€ѕr€ђd traw Rozmawia€љ w tajnym ich j€іzyku. Raz miecz, to zn€ђw lecz€ѓca d€љo€ќ, Ci€і€єarem grzbiet strudzony srodze, "Pal€ѓcy po€єar, grzmi€ѓcy g€љos - To zn€ђw znu€єony pielgrzym w drodze. "To s€ѓdzi€љ, jak m€ѓdro€ѕci wz€ђr Do gniewu sk€љonny i do €љaski -To zn€ђw jak starzec d€љonie wspar€љ Na pe€љnym s€іk€ђw drewnie laski. Na mo€ѕcie stan€ѓ€љ - ciemny Cie€ќ I Ogie€ќ wyzywaj€ѓc dumnie... O kamie€ќ z€љama€љ mu si€і kij, A m€ѓdro€ѕ€ј zmar€љa w Khazad-dumie. - Jeszcze troch€і, panie Frodo,a prze€ѕcigniesz pana Bilba! - rzek€љ Sam. !- W€ѓtpi€і - odpar€љ Frodo. - Aleten wiersz jest lepszy ni€є wszystkie, jakie dotychczas u€љo€єy€љem. - Wie pan co, je€єeli pan zn€ђw kiedy b€іdzie co€ѕ takiego obmy€ѕla€љ, niech pan konieczniewspomni o fajerwerkach - powiedzia€љ Sam. - Na przyk€љad tak: Pod niebo tryska raz po raz Fontanna kolorowych gwiazd -I grzmotem wype€љniwszy przestrze€ќ Z€љocistych kwiat€ђw spada deszczem. Po prawdzie fajerwerki warte s€ѓ lepszych wierszy! - Nie, ten temat tobie zostawi€і, Samie. A mo€єe !Bilbowi. Ale... Nie, nie mog€і o tym m€ђwi€ј... Trudno znie€ѕ€ј my€ѕl, €єe b€іd€і musia€љ tak€ѓ nowin€і staruszkowi powiedzie€ј! Pewnego dnia Frodo i Sam przechadzali si€і o przedwieczornym ch€љodzie. Obu zn€ђw n€іka€љ niepok€ђj. Nagle ogarn€ѓ€љ Froda smutek rozstania; nie wiedzia€љ dlaczego, lecz by€љ pewien, €єe #zbli€єa si€і chwila, kiedy b€іdzie musia€љ po€єegna€ј Lothlorien. - No, Samie, co teraz s€ѓdzisz o elfach? - spyta€љ. - Postawi€љem ju€є raz to !pytanie... jak€єe to si€і wydaje dawno temu! Ale od tamtego dnia napatrzy€љe€ѕ ich si€і wi€іcej. !- €e si€і napatrzy€љem, to si€і !napatrzy€љem! - odpar€љ Sam. - I widz€і, €єe s€ѓ elfy i elfy. Wszystkie najprawdziwsze, a przecie€є taki r€ђ€єne. Te na przyk€љad, tutejsze, nie w€іdruj€ѓ bezdomnie, odrobink€іs€ѓ do nas podobne, bo do tej swojej ziemi przynale€є€ѓ jak hobbici do Shire€§u. Czy to ten kraj ich przerobi€љ, czy oni go na sw€ђj spos€ђb przerobili - trudno zgadn€ѓ€ј... Nie wiem, czy pan mnie rozumie? Tak tu spokojnie! Jakby si€і nic nie dzia€љo i jakby nikt €єadnych #zdarze€ќ nie pragn€ѓ€љ. Je€ѕli tkwiw tym jakie€ѕ czarodziejstwo, to chyba bardzo g€љ€іboko, nic wymaca€ј nie spos€ђb, €єe si€і tak wyra€є€і. - Widzi si€і i wyczuwa czar wewszystkim doko€љa - rzek€љ Frodo. - No, tak - powiedzia€љ Sam - ale nie wida€ј, €єeby kto€ѕ czarowa€љ. Nie puszczaj€ѓ fajerwerk€ђw jak stary Gandalf, nieborak. Dziwi mnie te€є, €єe pana Keleborna ani pani Galadrieli w ostatnich dniach nie spotykamy nigdzie. My€ѕl€і, €єe pani na pewno umie r€ђ€єne czary sprawia€ј, byle !zechcia€љa. Du€єo bym da€љ, €єebyzobaczy€ј sztuki elf€ђw! - A ja nie - odpar€љ Frodo. - Dobrze mi tak, jak jest. I nie do fajerwerk€ђw Gandalfa t€іskni€і, ale do jego krzaczastych brwi, porywczego charakteru i g€љosu. - Racja - przyzna€љ Sam. - Niech pan nie my€ѕli, panie Frodo, €єe ja grymasz€і. Zawszemarzy€љem, €єeby zobaczy€ј czary, o kt€ђrych stare legendyopowiadaj€ѓ, a nie ma chyba na €ѕwiecie kraju, co by lepiej !ni€є ten nadawa€љ si€і do takich rzeczy. Rozumie pan, tu jest !tak, jakby si€і by€љo u siebie w domu, a zarazem na maj€ђwce. Nie chce si€і st€ѓd odchodzi€ј, ale mimo wszystko czuj€і, €єe %je€ѕli trzeba i€ѕ€ј dalej, lepiej to zrobi€ј jak najpr€іdzej. "€њNajd€љu€єej trwa robota, kt€ђrejsi€і wcale nie zaczyna€ћ - mawia€љ m€ђj staruszek. Nie zdaje mi si€і te€є, by tutejsze elfy mog€љy nam wiele pom€ђc, zczarami czy bez czar€ђw. !My€ѕl€і, €єe dopiero za granic€ѓ tego kraju najbole€ѕniej odczujemy brak Gandalfa. - Niestety, s€љusznie tak my€ѕlisz - rzek€љ Frodo. - Mam jednak nadziej€і, €єe przed wyruszeniem zobaczymy jeszcze pani€ѓ elf€ђw. W tej samej chwili, jakby w odpowiedzi na te s€љowa, ujrzeli zbli€єaj€ѓc€ѓ si€і Galadriel€і. Smuk€љa, bia€љa i pi€іkna sz€љa pod drzewami. Nie wym€ђwi€љa ani s€љowa, ale gestem wezwa€љa hobbit€ђw do siebie. Zawr€ђci€љa i poprowadzi€љa ich ku po€љudniowym stokom wzg€ђrza Karas Galadhon i przez wysoki zielony €єywop€љot do zamkni€іtego w jego €ѕcianach ogrodu. Nie by€љo tu drzew, ogr€ђd le€єa€љ pod otwartym niebem. W€љa€ѕnie ju€є wzesz€љa gwiazda wieczorna i p€љon€і€љa bia€љym ogniem nad lasami w zachodniej stronie. Po licznychstopniach schod€ђw pani Galadriela zesz€љa w g€љ€іbok€ѓ zielon€ѓ kotlin€і, kt€ђr€ѓ przecina€љ szemrz€ѓc srebrny !potok, sp€љywaj€ѓcy ze €їr€ђd€љa na wzg€ђrzu. W dole, na podstawie wyrze€їbionej w kszta€љt korony drzewa, sta€љa srebrna misa, wielka, lecz p€љytka, obok za€ѕ srebrny dzban. Galadriela nape€љni€љa mis€і po wr€іby wod€ѓ z potoku, odczeka€љa chwil€і, by si€і wodausta€љa, potem dopiero przem€ђwi€љa. !- To jest Zwierciad€љo Galadrieli- rzek€љa. - Przyprowadzi€љam was tutaj, by€ѕcie w nie !spojrzeli, je€ѕli macie ochot€і. W powietrzu by€љa cisza, mrok zaleg€љa kotlin€і, pani elf€ђw zdawa€љa si€і hobbitom bardzo wysoka i blada. - Czego w nim mamy szuka€ј i co zobaczymy? - spyta€љ z trwo€єnym szacunkiem Frodo. - Mog€і rozkaza€ј zwierciad€љu, by objawi€љo r€ђ€єne rzeczy - odpar€љa Galadriela - a niekiedypokazuj€і pewnym osobom to, co sobie €єycz€ѓ zobaczy€ј. Ale zwierciad€љo mo€єe te€є z w€љasnej woli ukaza€ј obrazy, o kt€ђre je nikt nie prosi€љ, a bywaj€ѓ one cz€іsto niezwyk€љe i bardziej pouczaj€ѓce ni€є tamte, upragnione. Co ujrzysz,je€ѕli zostawimy swobod€і zwierciad€љu, nie wiem. Pokazuje ono czasem dzie€ќ !dzisiejszy albo to, co si€і mo€єe!dopiero p€ђ€їniej zdarzy€ј. Lecz nawet najwi€іkszy m€іdrzec niezawsze jest pewien, czy to, co widzi, nale€єy do #przesz€љo€ѕci, do tera€їniejszo€ѕciczy do jutra. Czy chcesz spojrze€ј w zwierciad€љo? Frodo nic nie odpowiedzia€љ. - A ty? - zwr€ђci€љa si€і Galadriela do Sama. - Wiedz, €єe tu wchodzi w gr€і to, co twoje plemi€і nazywa magi€ѓ, chocia€є ja niezupe€љnie pojmuje, co rozumiecie przez to okre€ѕlenie: zdaje si€і, €єe tym samym s€љowem okre€ѕlacie podst€іpy Nieprzyjaciela. Lecz !je€ѕli to chcesz nazwa€ј magi€ѓ, pami€іtaj, €єe to magia "Galadrieli. Czy€є nie m€ђwi€љe€ѕ, €єe marzysz o zobaczeniu !czar€ђw, kt€ђre sprawiaj€ѓ elfy? - M€ђwi€љem - przyzna€љ Sam dr€є€ѓc w rozterce mi€іdzy strachem a ciekawo€ѕci€ѓ. - !Zajrz€і, je€ѕli pozwolisz, pani. - Ch€іtnie bym zerkn€ѓ€љ ku domowi, co si€і te€є tam dzieje - powiedzia€љ na stronie do Froda. - Wydaje mi si€і, €єe wieki up€љyn€і€љy, odk€ѓd opu€ѕci€љem Shire. Ale bardzo mo€єliwe, €єe nie zobacz€і nic pr€ђcz gwiazd albo jakiego€ѕ obrazu, z kt€ђrego nic nie zrozumiem. - Owszem, mo€єliwe - odpar€љa €ѕmiej€ѓc si€і przyja€їnie "Galadriela. - Zbli€є si€і jednak, popatrz, a przekonasz si€і, co zobaczysz. Nie dotykaj wody! Sam wspi€ѓ€љ si€і na cok€ђ€љ i nachyli€љ nad mis€ѓ. Woda by€љa ciemna i zdawa€љa si€і twarda. Odbija€љy si€і w niej gwiazdy. - Nic, tylko gwiazdy, tak jak przepowiada€љem - mrukn€ѓ€љ Sam. Zaraz potem krzykn€ѓ€љ cicho, bo gwiazdy znik€љy. Jakby si€і ciemna zas€љona rozwia€љa, zwierciad€љo z czarnego sta€љo "si€і szare, a p€ђ€їniej zupe€љnie "jasne. €wieci€љo w nim s€љo€ќce, $drzewa ko€љysa€љy si€і i gi€і€љy na wietrze. Zanim Sam zd€ѓ€єy€љ zgadn€ѓ€ј, co to znaczy, "€ѕwiat€љo zmierzch€љo; teraz mia€љwra€єenie, €єe widzi Froda z "poblad€љ€ѓ twarz€ѓ, le€є€ѓcego we €ѕnie pod ogromnym, ponurym urwiskiem. Z kolei zobaczy€љ od ki m a. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПB‹€> c˜ˆŒО E cћˆk c^‰Žn"ј cС‰f-ё<$ŠW4А c€`Š‘?}УŠjakby siebie samego w mrocznym tunelu, pn€ѓcego si€і po niezliczonych stopniach !kr€іtych schod€ђw pod g€ђr€і. Jak"we €ѕnie obrazy zmienia€љy si€і i powraca€љy: oto zn€ђw ukaza€љy si€і drzewa. Tym razem jednak !nie t€љoczy€љy si€і tak g€іsto i Sam m€ђg€љ dostrzec wyra€їniej, !co si€і w€ѕr€ђd nich dzieje; nie !ko€љysa€љy si€і na wietrze, lecz pada€љy roztrzaskuj€ѓc si€і na ziemi€і. - Ojej! - krzykn€ѓ€љ oburzony. -Ted Sandyman wyr€ѓbuje drzewa, kt€ђrych nie ma prawa !rusza€ј! Nie wolno ich €ѕcina€ј, to przecie€є szpaler za m€љynem, ocieniaj€ѓcy drog€і Nad Wod€ѓ. €ebym tak dobra€љ si€і do Teda, to jego bym r€ѓbn€ѓ€љ! W tym momencie nagle Sam spostrzeg€љ, €єe stary m€љyn znikn€ѓ€љ, a na jego miejscu buduje si€і du€єy dom z czerwonej ceg€љy. Mn€ђstwo robotnik€ђw kr€іci€љo si€і przy budowie. Opodal stercza€љ wysoki, czerwony komin. Czarny dym zasnu€љ powierzchni€і zwierciad€љa. !- W Shire jaki€ѕ diabe€љ psoci - powiedzia€љ Sam. - Elrond mia€љ racj€і, €єe chcia€љ pana Meriadoka odes€љa€ј do kraju. - Naraz Sam wrzasn€ѓ€љ i odskoczy€љ od misy. - Nie mog€іtu zosta€ј! - zawo€љa€љ wzburzony. - Musz€і wraca€ј do domu. Rozkopali nasz€ѓ uliczk€і,a stary Dziadunio z€љazi z Pag€ђrka i pcha taczk€і z ca€љymswoim dobytkiem. Musz€і wraca€ј! - Nie mo€єesz wr€ђci€ј sam jeden - odezwa€љa si€і pani !Galadriela. - Zanim spojrza€љe€ѕ $w zwierciad€љo, nie chcia€љe€ѕ i€ѕ€јdo domu bez swojego pana, !chocia€є wiedzia€љe€ѕ, €єe tam, w kraju, mo€єe si€і zdarzy€ј co€ѕ z€љego. Pami€іtaj, €єe zwierciad€љo pokazuje r€ђ€єne rzeczy i nie wszystkie maj€ѓ si€і nieuchronnie zi€ѕci€ј. Niekt€ђre nigdy si€і nie urzeczywistni€ѓ, je€єeli ten, komu si€і zjawi€љy w zwierciadle, nie zboczy ze swej €ѕcie€єki, by im zapobiec. Zwierciad€љo jest niebezpiecznym doradc€ѓ, je€ѕli chodzi o wyb€ђr drogi. Sam siedzia€љ na ziemi €ѕciskaj€ѓc obur€ѓcz g€љow€і. - Po com ja tu przychodzi€љ! €e"te€є mi si€і zachcia€љo ogl€ѓda€ј nowe czary! - powiedzia€љ i zn€ђw umilk€љ. Po chwili przem€ђwi€љ zd€љawionym g€љosem,!jakby walcz€ѓc ze €љzami: - Nie! P€ђjd€і do domu, ale tylko okr€і€єn€ѓ drog€ѓ; albo razem z panem Frodo, albo wcale! - rzek€љ. - Mimo wszystko nie trac€і nadziei, €єe kiedy€ѕ tam #wr€ђc€і. A je€єeli to, com widzia€љw wodzie, jest prawd€ѓ, kto€ѕ dostanie porz€ѓdnie po €љbie. - Czy teraz chcesz spojrze€ј w zwierciad€љo, Frodo? - spyta€љa pani Galadriela. - Ty€ѕ nie "marzy€љ o czarach elf€ђw, by€љe€ѕ zadowolony z tego, co mia€љe€ѕ. - Co mi radzisz? - spyta€љ Frodo. !- Nic - odpar€љa. - Nie radz€і ciani tak, ani inaczej. Nie jestem doradc€ѓ. Mo€єesz si€і czego€ѕ dowiedzie€ј, a czy to b€іdzie dobre, czy z€љe - mo€єe ci si€і przyda€ј, a mo€єe nie. Jasnowidzenie to przywilej zarazem cenny i !niebezpieczny. Ale s€ѓdz€і, m€ђj Frodo, €єe masz do€ѕ€ј odwagi i rozumu, by podda€ј si€і tej pr€ђbie; gdybym my€ѕla€љa inaczej, nie przyprowadzi€љabym ci€і tutaj. Zr€ђb, co chcesz! - Zajrz€і - powiedzia€љ Frodo i wspi€ѓwszy si€і na podstaw€і schyli€љ twarz nad ciemn€ѓ wod€ѓ. Zwierciad€љo natychmiast poja€ѕnia€љo i hobbit zobaczy€љ !krajobraz w p€ђ€љmroku. W g€љ€іbina tle bladego nieba majaczy€љyponure g€ђry. D€љuga, szara "droga bieg€љa w dal i gin€і€љa na widnokr€іgu. Z bardzo daleka nadchodzi€љa drog€ѓ z wolna !jaka€ѕ posta€ј, zrazu male€ќka i nik€љa, z ka€єd€ѓ sekund€ѓ rosn€ѓca w miar€і jak si€і zbli€єa€љa. Nagle Frodo u€ѕwiadomi€љ sobie, €єe posta€ј przypomina mu Gandalfa. Omal nie krzykn€ѓ€љ na g€љos imienia Czarodzieja, w por€і jednak spostrzeg€љ, €єe w€іdrowiec ma na sobie nie szary, lecz bi€љy p€љaszcz i €єe ta biel €ѕwieci w€ѕr€ђd zmierzchu nik€љym €ѕwiat€љem; w jego r€іku zauwa€єy€љ bia€љ€ѓ r€ђ€єd€єk€і. Posta€ј sz€љa ze spuszczon€ѓ g€љow€ѓ, twarzy wi€іc Frodo nie m€ђg€љ pozna€ј, a w chwil€і "p€ђ€їniej pielgrzym znikn€ѓ€љ mu zoczu za zakr€іtem drogi. Zw€ѓtpienie ogarn€і€љo Froda: czy to by€љa wizja Gandalfa sprzed wielu lat przemierzaj€ѓcego samotnie drogi €ѕwiata, czy te€є Saruman? "Obraz si€і zmieni€љ. Na kr€ђtko i bardzo male€ќki, lecz wyra€їny, mign€ѓ€љ Frodowi Bilbo, niespokojnie biegaj€ѓcy tam i sam po swojej izdebce. Na stole pi€іtrzy€љy si€і porozrzucane papiery, deszcz siek€љ w okna. Nast€ѓpi€љa przerwa, potem b€љyskawicznie przesuwa€ј si€і !zacz€і€љy r€ђ€єne sceny, a Frodo odgadywa€љ w nich fragmenty jakiej€ѕ wielkiej historii, w #kt€ђr€ѓ by€љ osobi€ѕcie wpl€ѓtany. !Mg€љa si€і rozwia€љa i zobaczy€љ co€ѕ, czego nigdy w €єyciu nie widzia€љ, a co jednak od pierwszego wejrzenia pozna€љ: morze. Zapad€љy ciemno€ѕci. "Straszliwa burza rozp€іta€љa si€і na morzu. A na tle s€љo€ќca, zachodz€ѓcego krwawo w !k€љ€іbach chmur, zarysowa€љ si€і czarn€ѓ sylwetk€ѓ smuk€љy statek z poszarpanymi €єaglamimkn€ѓcy na zach€ђd. Potem Frodo zobaczy€љ szerok€ѓ rzek€і przep€љywaj€ѓc€ѓ przez ludne miasto. Potem - bia€љ€ѓ, siedmiowie€єow€ѓ twierdz€і. I zn€ђw ukaza€љ si€і statek z czarnymi €єaglami, lecz teraz !by€љ ranek, woda skrzy€љa si€і w blasku dnia, a w s€љo€ќcu b€љyszcza€љo wyhaftowane na chor€ѓgwi god€љo, przedstawiaj€ѓce bia€љe drzewo.Dym si€і wzbi€љ jakby nad polembitwy, s€љo€ќce zasz€љo !roz€єarzone szkar€љatnie, skry€љosi€і w szarych oparach; ma€љy stateczek migaj€ѓc €ѕwiat€љami zanurzy€љ si€і we mgle. Wszystko znik€љo, a Frodo westchn€ѓ€љ i ju€є zamierza€љ !odsun€ѓ€ј si€і od misy, gdy naglezwierciad€љo powlok€љo si€і ciemno€ѕci€ѓ tak nieprzeniknion€ѓ, jakby czarna jama otwar€љa si€і w €ѕwiecie wizji i hobbit spojrza€љ w pustk€і. W ciemnej czelu€ѕci ukaza€љo si€і Oko i ros€љo z ka€єd€ѓ !sekund€ѓ, a€є wype€љni€љo niemal ca€љe zwierciad€љo. By€љo tak straszne, €єe Frodo struchla€љ, niezdolny krzykn€ѓ€ј ani oderwa€ј wzroku. W ognistym #r€ѓbku Oko szkli€љo si€і, €є€ђ€љte niby €ѕlepie kocura, czujne i skupione, a czarne okienko €їrenicy otwiera€љo si€і jak !otch€љa€ќ - w nico€ѕ€ј. Potem Oko"zacz€і€љo b€љ€ѓdzi€ј we wszystkie strony, jakby czego€ѕ szukaj€ѓc; Frodo ze zgroz€ѓ, lecz bez najmniejszej w€ѓtpliwo€ѕci zrozumia€љ, €єe mi€іdzy innymi szuka r€ђwnie€є jego; wiedzia€љ jednak, €єe Oko nie mo€єe go dostrzec, jeszczenie mo€єe - chyba €єeby on sam!si€і na to zgodzi€љ. Pier€ѕcie€ќ zawieszony na €љa€ќcuszku u szyi zaci€ѓ€єy€љ mu jak ogromny kamie€ќ, ci€ѓgn€ѓc g€љow€і hobbita w d€ђ€љ. Zwierciad€љo jakby rozgrzewaj€ѓc si€і zadymi€љo par€ѓ. Frodo osuwa€љ si€і coraz ni€єej. - Nie dotykaj wody! - !szepn€і€љa pani Galadriela. Wizja!rozwia€љa si€і, Frodo patrzy€љ w ch€љodne gwiazdy mrugaj€ѓce w srebrnej misie. Odsun€ѓ€љ si€і od zwierciad€љa #dr€є€ѓc na ca€љym ciele i spojrza€љna pani€ѓ elf€ђw. - Wiem, co zobaczy€љe€ѕ na zako€ќczenie - powiedzia€љa - bo ten sam obraz ukaza€љ si€і moim my€ѕlom. Nie l€іkaj si€і! Wiedz, €єe nie tylko €ѕpiew elf€ђw w€ѕr€ђd drzew i nawet niewysmuk€љe ich €љuki broni€ѓ krainy Lothlorien przeciw zakusom Nieprzyjaciela. Powiadam ci, Frodo, €єe nawet w tej chwili, gdy z tob€ѓ rozmawiam, widz€і Czarnego W€љadc€і i przenikam jego "zamys€љy, je€ѕli dotycz€ѓ elf€ђw. On za€ѕ od wiek€ђw usi€љuje dostrzec mnie i pozna€ј moje my€ѕli. Ale drzwi s€ѓ przed nim wci€ѓ€є jeszcze zamkni€іte. Podnios€љa bia€љe ramiona i wyci€ѓgn€і€љa d€љonie ku wschodowi takim gestem, jakby cos odrzuca€љa i odpiera€љa. Earendil - Gwiazda Wieczorna, najmilsza sercom elf€ђw - jasno €ѕwieci€љa na niebie. W jej blasku do st€ђp #Galadrieli k€љad€љ si€і na ziemi€і m€іtny cie€ќ. Promie€ќ gwiazdy !trafi€љ na pier€ѕcie€ќ zdobi€ѓcy jej palec: polerowane z€љoto "zal€ѕni€љo srebrnym €ѕwiat€љem, a #bia€љy kamie€ќ rozb€љysn€ѓ€љ, jakbyGwiazda Wieczorna sp€љyn€і€љa na wyci€ѓgni€іt€ѓ r€іk€і pani elf€ђw. Frodo ze czci€ѓ "przygl€ѓda€љ si€і pier€ѕcieniowi, nagle bowiem wyda€љo mu si€і, €єe zrozumia€љ tajemnic€і. - Tak - powiedzia€љa Galadriela odgaduj€ѓc jego my€ѕli - nie wolno tego sekretu zdradzi€ј i !dlatego Elrond nie m€ђg€љ ci nic powiedzie€ј. Lecz nie b€іd€і tai€љa prawdy przed powiernikiem Pier€ѕcienia, przed tym, kt€ђry widzia€љ Oko. A prawd€ѓ jest, €єe w kraju Lorien, na palcu Galadrieli przechowuje si€і jeden z Trzech. Nazywa si€і Nenya, Diament, a powierzono go mnie. Tamten podejrzewa prawd€і, !lecz jej nie zna... jeszcze nie. Czy teraz pojmujesz, dlaczegotwoje przybycie oznacza dla nas, €єe zbli€єa si€і godzina przeznaczenia? Je€ѕli ciebie spotka kl€іska, b€іdziemy wydani bezbronni w r€іce #Nieprzyjaciela. Je€ѕli uda ci si€і dope€љni€ј swojej misji, nasza pot€іga zmaleje, a Lothlorien zwi€іdnie i fala Czasu porwie nasz kraj. B€іdziemy musieli !odej€ѕ€ј na zach€ђd lub zmieni€ј si€і w zwyk€љych wie€ѕniak€ђw, mieszka€ј w norach i jaskiniach, z wolna zapomnie€ј i uton€ѓ€ј w zapomnieniu. Frodo schyli€љ g€љow€і. - A czego pragniesz ty, !Galadrielo? - spyta€љ po chwili. !- Aby si€і sta€љo, co si€і sta€ј "musi - odpowiedzia€љa. - Mi€љo€ѕ€јelf€ђw do rodzinnego kraju #g€љ€іbsza jest ni€є morze, ich €єal nie umrze nigdy i nigdy si€і nieukoi. A przecie€є elfy wszystkiego si€і raczej wyrzekn€ѓ, ni€єby si€і mia€љy podda€ј Sauronowi: znaj€ѓ go bowiem dobrze. Ty nie d€їwigasz odpowiedzialno€ѕci zalosy Lothlorien, lecz masz w€љasny obowi€ѓzek do spe€љnienia. Gdyby takie €єyczenie mog€љo si€і zi€ѕci€ј, !pragn€і€љabym, €єeby Pier€ѕcie€ќ Jedyny nigdy nie zosta€љ wykuty albo €єeby zagin€ѓ€љ na zawsze. - Jeste€ѕ m€ѓdra, nieustraszonai pi€іkna, pani Galadrielo - rzek€љ Frodo. - Tobie dam ten $Pier€ѕcie€ќ, je€єeli o to poprosisz.Dla mnie to brzemi€і jest za ci€і€єkie. Galadriela niespodzianie wybuchn€і€љa melodyjnym €ѕmiechem. - M€ѓdra zapewne jest pani Galadriela naprawd€і - powiedzia€љa - lecz w tobie spotka€љa r€ђwnego sobie w uprzejmo€ѕci partnera. Grzecznie zem€ѕci€љe€ѕ si€і za pr€ђb€і, jakiej podda€љam twoje serce przy pierwszym spotkaniu. Zaczynasz bystro patrze€ј na €ѕwiat. Nie wypieram si€і, €єe gor€ѓco !pragn€і€љam poprosi€ј o to, co miofiarowa€љe€ѕ. Od wielu lat rozmy€ѕlam, czego bym dokaza€љa, gdybym dosta€љa w "swoje r€іce Wielki Pier€ѕcie€ќ, i oto przynios€љe€ѕ go! Wystarczy€љoby mi po niego "si€іgn€ѓ€ј! Z€љo, z dawna uknute, dzia€љa na rozmaite sposoby, niezale€єnie od tego, czy Sauron tryumfuje, czy upada. Przyznaj, €єe by€љby to szlachetny czyn do policzenia mi€іdzy zas€љugi Pier€ѕcienia, gdybym go przemoc€ѓ albo postrachem odebra€љa mojemu "go€ѕciowi! Nareszcie si€і sta€љo! Chcesz dobrowolnie odda€ј mi Pier€ѕcie€ќ! Na miejscu Czarnego!W€љadcy postawi€ј kr€ђlow€ѓ! A ja"nie b€іd€і ponura, lecz pi€іkna i straszna jak €ѕwit i jak noc. Czarodziejska jak morze, s€љo€ќce i €ѕnieg na szczytach. Gro€їna jak burza, jak grom. Pot€і€єniejsza ni€є fundamenty ziemi. Wszyscy kochaliby mnie z rozpacz€ѓ! Podnios€љa r€іce i od pier€ѕcienia, kt€ђry mia€љa na palcu, strzeli€љ jasny blask, "roz€ѕwietlaj€ѓc tylko jej posta€ј,a wszystko inne pogr€ѓ€єaj€ѓc wciemno€ѕci. Wyda€љa si€і teraz Frodowi wysoka ponad wszelk€ѓmiar€і i nieodparcie pi€іkna, straszna i godna czci. Opu€ѕci€љa ramiona, €ѕwiat€љo !przygas€љo, Galdriela za€ѕmia€љa si€і znowu i - o dziwo! - "skurczy€љa si€і, zmala€љa; sta€љa przed hobbitem zn€ђw smuk€љa pani elf€ђw, w prostej, bia€љej sukni, a g€љos jej brzmia€љ €љagodnie i smutno. - Wytrzyma€љam pr€ђb€і - rzek€љa. - Wyrzekn€і si€і wielko€ѕci, odejd€і na zach€ђd, pozostan€і Galadriel€ѓ. #D€љug€ѓ chwil€і trwa€љo milczenie. Wreszcie odezwa€љa si€і zn€ђw pani elf€ђw. - Wracajmy! - powiedzia€љa. - Rankiem musicie ruszy€ј w drog€і, wyb€ђr ju€є dokonany, a fala losu wzbiera. - Nim st€ѓd odejdziemy, chc€і ci€і o co€ѕ zapyta€ј - rzek€љ Frodo. - Nieraz w Rivendell mia€љem ochot€і spyta€ј o to Gandalfa. Pozwolono mi nosi€ј !Jedyny Pier€ѕcie€ќ. Dlaczego nie mog€і zobaczy€ј wszystkich "innym Pier€ѕcieni i pozna€ј my€ѕlitych, kt€ђrzy je nosz€ѓ? - Nie pr€ђbowa€љe€ѕ - odpar€љa Galadriela. - Tylko trzy razy "wsun€ѓ€љe€ѕ na palec Pier€ѕcie€ќ, odk€ѓd dowiedzia€љe€ѕ si€і, co posiadasz. Nie pr€ђbuj tego! To !by ci€і zgubi€љo. Czy Gandalf niem€ђwi€љ ci, €єe ka€єdy z tych pier€ѕcieni daje w€љadz€і na !miar€і si€љ swego w€љa€ѕciciela? "Nimby€ѕ umia€љ u€єy€ј tej w€љadzy, musia€љby€ѕ wzrosn€ѓ€ј znacznie w si€љy, wy€јwiczy€ј wol€і w panowaniu nad innymi. Lecz i tak, jako powiernik !Pier€ѕcienia, jako ten, kt€ђry gomia€љ na swym palcu i widzia€љ rzeczy tajemne, zyska€љe€ѕ ju€є #bystro€ѕ€ј wzroku. Przenikn€ѓ€љe€ѕ #moj€ѓ my€ѕli ja€ѕniej ni€є niejedenuznany M€іdrzec. Zobaczy€љe€ѕ Oko tego, kt€ђry w€љada Siedmioma i Dziewi€іcioma. A czy€є nie dostrzeg€љe€ѕ i nie pozna€љe€ѕ pier€ѕcienia na moim r€іku? Czy€ѕ ty widzia€љ m€ђj "pier€ѕcie€ќ? - zwr€ђci€љa si€і do Sama. - Nie, pani - odpowiedzia€љ Sam. - Prawd€і m€ђwi€ѓc, !dziwi€љem si€і w€љa€ѕnie, o czym rozprawiacie. Widzia€љem tylko gwiazd€і prze€ѕwiecaj€ѓc€ѓ przez!palce. Ale je€ѕli mi pani wybaczyszczero€ѕ€ј, powiem, €єe m€ђj pan mia€љ racj€і. Wola€љbym, €єeby pani wzi€і€љa od niego Pier€ѕcie€ќ. Zrobi€љaby pani porz€ѓdek z tym wszystkim. Zabroni€љaby pani rozkopywa€ј zagrod€і mojego staruszka i wyrzuca€ј go na bruk. No i ukara€љaby pani niekt€ђre osoby za ich pod€љ€ѓ robot€і. - Tak - powiedzia€љa Galadriela.- Tak w€љa€ѕnie by€љoby z pocz€ѓtku. Lecz, niestety, nie sko€ќczy€љoby si€і na tym. Nie b€іdziemy ju€є wi€іcej o tej sprawie m€ђwili. Chod€їmy! Rozdzia€љ 8 Po€єegnanie z Lorien Tego wieczora wezwano dru€єyn€і ponownie do komnaty Keleborna, gdzie oboje - !w€љadca elf€ђw i pani Galadriela - powitali go€ѕci dwornymi s€љowy. Wreszcie Keleborn zacz€ѓ€љ m€ђwi€ј o po€єegnaniu. - Wybi€љa godzina - rzek€љ - i ci, kt€ђrzy chc€ѓ dope€љni€ј zadania, musz€ѓ uzbroi€ј swoje serca, by opu€ѕci€ј nasz kraj. Kto nie chce i€ѕ€ј dalej, mo€єe zosta€ј u nas - na razie. Lecz zar€ђwno tym, kt€ђrzy odejd€ѓ, jak i tym, kt€ђrzy zostan€ѓ, niewolno liczy€ј na spok€ђj. Stan€іli€ѕmy bowiem na kraw€іdzi!i wa€єy si€і nasz los. Kto woli, niech tutaj czeka na rozstrzygni€іcie, na dzie€ќ, gdyalbo si€і przed nim €ѕwiat otworzy znowu, albo wezwiemy go do walki w ostatniej potrzebie tego kraju.W€ђwczas si€і oka€єe, czy b€іdzie m€ђg€љ wr€ђci€ј do swojego domu, czy te€є odejdzie do ojczyzny tych wszystkich, co polegli w boju. Zapad€љa cisza. - Wszyscy postanowili i€ѕ€ј dalej - oznajmi€љa Galadriela patrz€ѓc im w oczy. - Je€ѕli o mnie chodzi - odezwa€љ si€і Boromir - moja droga do domu prowadzi naprz€ђd, a nie wstecz. - To prawda - rzek€љ Keleborn -!ale czy ca€љa dru€єyna p€ђjdzie ztob€ѓ do Minas Tirith? - Jeszcze nie ustalili€ѕmy, $kt€ђr€іdy i€ѕ€ј - odpar€љ Aragorn. -Nie wiemy, co zamierza€љ zrobi€ј Gandalf po przej€ѕciu przez Lorien. Nie wiem nawet, czy mia€љ jakie€ѕ wyra€їne okre€ѕlone plany. - Mo€єe nie mia€љ - rzek€љ Keleborn - ale opuszczaj€ѓc ten kraj musicie pamieta€ј o Wielkiej Rzece. Niekt€ђrzy z was zapewne wiedz€ѓ, €єe mi€іdzy Lorien a Gondorem nie spos€ђb przeprawi€ј si€і przez ni€ѓ z baga€єem inaczej ni€є €љodzi€ѓ. Czy€є mosty Osgiliath nie zosta€љy zerwane, czy€є wszystkich przepraw nie strze€єe Nieprzyjaciel? Kt€ђryb brzegiem pow€іdrujecie? Go€ѕciniec do Minas Tirith biegnie po zachodniej stronie, lecz prosta droga do waszego celu wiedzie na wsch€ђd od Rzeki, jej ciemniejszym brzegiem. Kt€ђry brzeg wybierzecie? - Je€ѕliby mnie pytano o zdanie, radzi€љbym i€ѕ€ј zachodnim brzegiem, go€ѕci€ќcem do Minas Tirith - odpar€љ Boromir. - Nie ja wszak€єe jestem przewodnikiem dru€єyny. !Inni milczeli, Aragorn za€ѕ, jak !si€і zdawa€љo, by€љ w rozterce i zak€љopotany. - Widz€і, €єe nie wiecie, co robi€ј - rzek€љ Keleborn. - Nie do mnie nale€єy wyb€ђr waszychdr€ђg, lecz pomog€і wam, ile w mojej mocy. Kilku uczestnik€ђw wyprawy umie sobie radzi€ј z "€љodzi€ѓ: Legolas, kt€ђry pochodziz plemienia sp€љawiaj€ѓcego tratwy po Le€ѕnej Rzece, Boromir z Gondoru i Aragorn - podr€ђ€єnik. - No i jeden przynajmniej z !hobbit€ђw! - krzykn€ѓ€љ Merry. - Nie wszyscy u nas patrz€ѓ na !€љodzie jak na dzikie konie. M€ђjr€ђd mieszka nad Brandywin€ѓ. - Tym lepiej! - powiedzia€љ Keleborn. - W takim razie dostarcz€і waszej dru€єynie #€љodzi. Musz€ѓ by€ј ma€љe i lekkie,bo je€ѕli wypadnie wam dalej podr€ђ€єowa€ј wod€ѓ, b€іdzie kolei zobaczy€љ od ki m a. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїП’p cЧŠ“ , c*‹”Л c‹•Ш!„ c№‹–L- cSŒ—\8!@ЖŒtrzeba je w niekt€ђrych miejscach przenosi€ј. Spotkaciena rzece progi Sarn Gebir, a mo€єe dotrzecie nawet do wielkich wodogrzmot€ђw Rauros, gdzie woda rzuca si€і gwa€љtownie w d€ђ€љ z Nen Hithoel. Mog€ѓ si€і zdarzy€ј r€ђwnie€є inne przeszkody. Dzi€іki €љodziom podr€ђ€є b€іdziecie mieli przynajmniej !na pocz€ѓtek u€љatwion€ѓ. Ale to nie zwolni was od wyboru, a wko€ќcu musicie rozsta€ј si€і z #€љodziami i z rzek€ѓ, by wysi€ѓ€ѕ€јna brzeg wschodni albo zachodni. Aragorn podzi€іkowa€љ Kelebornowi stokrotnie. Dar elf€ђw bardzo go ucieszy€љ, w znacznej mierze dlatego, €єe odwleka€љ o kilka dni konieczno€ѕ€ј decyzji. Ca€љa dru€єyna nabra€љa nowej otuchy.Jakiekolwiek mia€љy czyha€ј po drodze niebezpiecze€ќstwa, "woleli p€љyn€ѓ€ј na ich spotkanie z nurtem Anduiny, ni€є wlec si€іpiechot€ѓ z tobo€љami na grzbietach. Tylko Sam €єywi€љ #pewne w€ѓtpliwo€ѕci: zalicza€љ si€іdo tych hobbit€ђw, kt€ђrym #€љodzie wydaj€ѓ si€і r€ђwnie z€љe, a mo€єe nawet gorsze od dzikich koni, i mimo wszystkich prze€єytych dotychczas niebezpiecze€ќstw nie by€љ sk€љonny do zmiany tej opinii. - Jutro przed po€љudniem zastaniecie w przystani wszystko gotowe - rzek€љ Keleborn. - Rano przy€ѕl€і wam elf€ђw do pomocy w pakowaniu.A teraz €єyczymy dobrej nocy ispokojnego snu. - Dobranoc, przyjaciele - powiedzia€љa Galadriela. - !€pijcie w pokoju. Nie dr€іczcie si€і dzisiaj zbytnio my€ѕl€ѓ o podr€ђ€єy. Kto wie, mo€єe !€ѕcie€єki, kt€ђrymi ka€єdy z was "powinien w€іdrowa€ј, ju€є €ѕciel€ѓsi€і wam u st€ђp, chocia€є ich jeszcze nie widzicie. Dobranoc!Po€єegnawszy si€і, wr€ђcili do swojego namiotu. Legolas poszed€љ z dru€єyn€ѓ, bo tej ostatniej nocy w Lothlorien "chcieli si€і wsp€ђlnie naradzi€ј, mimo s€љ€ђw Galadrieli. D€љugo debatowali, co czyni€ј i jakim sposobem najlepiej wype€љni€ј zadanie, lecz nie doszli do €єadnych stanowczych wniosk€ђw. Okaza€љo si€і do€ѕ€ј jasne, €єe wi€іkszo€ѕ€ј chcia€љa najpierw pod€ѓ€єy€ј do Minas Tirith i przynajmniej na razie umkn€ѓ€ј przed groz€ѓ Nieprzyjaciela. Zgodziliby si€і p€ђj€ѕ€ј za przewodnikiem na drugi brzeg rzeki i w cienie Mordoru, ale Frodo nie rzek€љ ani s€љowa, Aragorn za€ѕ wci€ѓ€є by€љ w rozterce. Dop€ђki Gandalf prowadzi€љ dru€єyn€і, Aragorn zamierza€љ towarzyszy€ј Boromirowi i u€єy€јswego miecza w obronie Gondoru. Wierzy€љ bowiem, €єe sen Boromira obowi€ѓzuje go jako wezwanie i €єe wybi€љa godzina, by potomek Elendila wyst€ѓpi€љ jawnie i stoczy€љ z Sauronem b€ђj o w€љadz€і. Lecz wMorii Gandalf przekaza€љ swoje brzemi€і na jego barki i Aragorn wiedzia€љ, €єe nie wolno"mu poniecha€ј Pier€ѕcienia, je€ѕliFrodo nie zgodzi si€і w ko€ќcu "i€ѕ€ј z Boromirem. Ale czy m€ђg€љ on lub ktokolwiek z dru€єyny udzieli€ј Frodowi jakiej€ѕ pomocy, cho€јby brn€ѓ€љ za nim na o€ѕlep w g€љ€ѓb ciemno€ѕci? - P€ђjd€і do Minas Tirith sam, "je€ѕli inaczej si€і nie da, bo to m€ђj obowi€ѓzek - powiedzia€љ #Boromir. Umilk€љ na d€љug€ѓ chwil€іi siedzia€љ wlepiaj€ѓc wzrok w twarz Froda, jakby usi€љowa€љ odczyta€ј z niej jego my€ѕli. Wreszcie odezwa€љ si€і znowu cichym g€љosem, jakby sam !sobie chcia€љ co€ѕ udowodni€ј: - Je€ѕli chcesz tylko zniszczy€ј !Pier€ѕcie€ќ, zbroje i miecze nie na wiele ci si€і przydadz€ѓ. Ludzie z Minas Tirith nic ci pom€ђc nie mog€ѓ. Ale je€єeli chcesz zniszczy€ј zbrojn€ѓ pot€іg€і Czarnego W€љadcy, by€љoby szale€ќstwem zapuszcza€ј si€і bez armii w jego dziedziny. Szale€ќstwem #te€є by€љoby, gdyby€ѕ rzuci€љ... - !urwa€љ nagle, spostrzegaj€ѓc si€іzapewne, €єe zdradza ukryte my€ѕli. - By€љoby szale€ќstwem, gdyby€ѕ rzuci€љ na pastw€і €ѕmierci €єycie swoje i towarzyszy, chcia€љem rzec - poprawi€љ si€і zaraz. - Masz do wyboru obron€і twierdzy albo marsz bez broni ku niechybnejzgubie. Tak ja to przynajmniej rozumiem. Frodo wyczu€љ co€ѕ nowego i obcego w spojrzeniu Boromira ipopatrzy€љ na niego uwa€єnie. "Pewien by€љ, €єe Boromir my€ѕla€љ co innego, ni€є wyrazi€љ w ostatnich swoich s€љowach. €њBy€љoby szale€ќstwem, gdyby€ѕ rzuci€љ...€ћ Co? Pier€ѕcie€ќ W€љadzy? Podobne zdanie wyg€љosi€љ ju€є przedtem na Radzie, ale w€ђwczas da€љ si€і przekona€ј Elrondowi. Frodo zwr€ђci€љ wzrok na Aragorna, lecz ten, zatopiony we w€љasnych my€ѕlach, jakby wcale nie s€љysza€љ przemowy Boromira. Na tym sko€ќczy€љa si€і narada. Merry i Pippin spali ju€є, Sam kiwa€љ si€і sennie. Noc by€љa g€љ€іboka. Rankiem, gdy zabierali si€і do pakowania skromnego dobytku, zjawi€љo si€і kilku elf€ђw, znaj€ѓcych Wsp€ђln€ѓ Mow€і, z mn€ђstwem dar€ђw, zapasami jad€љa i ubraniami na drog€і. Prowiant sk€љada€љ si€і g€љ€ђwnie z cieniutkich suchar€ђw z zewn€ѓtrz przypieczonych i rumianych, wewn€ѓtrz jasnych jak !€ѕmietana. Gimli wzi€ѓ€љ jeden z #nich do r€іki i przyjrza€љ mu si€і z niedowierzaniem. - Kram! - szepn€ѓ€љ chrupi€ѓc u€љamany okruch. Mina mu si€і #rozja€ѕni€љa i zjad€љ ca€љy suchar z apetytem. !- Do€ѕ€ј! Do€ѕ€ј! - ze €ѕmiechem #krzykn€і€љy elfy. - Zjad€љe€ѕ ju€є !porcj€і wystarczaj€ѓc€ѓ na d€љugidzie€ќ marszu. !- Zdawa€љo mi si€і, €єe to rodzaj kram€ђw, czyli suchar€ђw, jakie mieszka€ќcy Dali bior€ѓ zazwyczaj na w€іdr€ђwk€і po pustkowiach. - Dobrze ci si€і zdawa€љo - odpar€љy elfy - ale my to nazywamy lembas, to znaczy "chleb podr€ђ€єny. Posila on lepiejni€є wszystkie potrawy znane ludziom, a przy tym jest b€ѓd€ї co b€ѓd€ї smaczniejszy ni€є kram. - Nie da si€і temu zaprzeczy€ј - przyzna€љ Gimli. - Lepszy jestnawet od miodownik€ђw, specjalno€ѕci plemienia Beorna, a to niema€љa pochwa€љa, bo nieznam od nich s€љawniejszych piekarzy. Co prawda ostatnimi czasy niech€іtnie dziel€ѓ si€і swymi wyrobami z podr€ђ€єnymi. !Wy jeste€ѕcie bardziej go€ѕcinni.- Mimo to prosimy o oszcz€іdzanie prowiantu - odrzek€љy elfy. - Jedzcie niewiele na raz i tylko wtedy, gdy was g€љ€ђd przymusi. Zapas przeznaczony jest na wypadek, gdy zawiod€ѓ inne sposoby prze€єywienia si€і w drodze. Suchary nie skwa€ѕniej€ѓprzez d€љugi czas, je€ѕli nie rozkruszycie ich i !pozostawicie owini€іte w li€ѕcie tak, jak je zapakowali€ѕmy. Jeden lembas wystarczy, by pokrzepi€ј na ca€љy dzie€ќ ci€і€єkich trud€ђw ka€єdego podr€ђ€єnika, cho€јby to by€љ ros€љy m€і€єczyzna z Minas Tirith. Potem elfy rozdzieli€љy mi€іdzy cz€љonk€ђw dru€єyny przyniesione ubrania. Ka€єdy dosta€љ kaptur i p€љaszcz, skrojony na miar€і, z lekkiego, a mimo to ciep€љego jedwabiu, tkanego przez Galadrim€ђw. Kolor tkaniny trudno by !okre€ѕli€ј, wydawa€љa si€і szara jak zmierzch pod drzewami, ale przy poruszeniu lub zmianie#€ѕwiat€љa stawa€љa si€і zielona jak!li€ѕcie w cieniu lub brunatna jakrola noc€ѓ, a niekiedy matowosrebrna niby woda w blasku gwiazd. Wszystkie p€љaszcze spina€љa u szyi klamra!w kszta€љcie zielonego li€ѕcia zesrebrnymi €єy€љkami. - Czy to s€ѓ p€љaszcze czarodziejskie? - spyta€љ Pippinogl€ѓdaj€ѓc je z podziwem. - Nie wiem, co masz na my€ѕli - odpar€љ przyw€ђdca elf€ђw. - To pi€іkne p€љaszcze z dobrej, bo sporz€ѓdzonej w naszym kraju tkaniny, prawdziwe ubranie %elf€ђw, je€ѕli o to ci chodzi. Li€ѕ€јi ga€љ€ѓ€ї, woda i kamie€ќ - barwy i uroda tego, co najbardziej kochamy w €љagodnym €ѕwietle Lorien; we wszystko bowiem, co robimy, wk€љadamy my€ѕl o tym, co mi€љe naszym sercom. Ale to s€ѓ p€љaszcze, nie zbroje, nie "odbij€ѓ si€і od nich strza€љy ani miecze. B€іd€ѓ wam jednak u€єyteczne: nie ci€ѓ€є€ѓ na ramionach, grzej€ѓ albo !ch€љodz€ѓ, zale€єnie od potrzeby.Przekonacie si€і te€є, jak pomog€ѓ wam ukry€ј si€і przed nieprzyjaznymi oczyma, czy b€іdziecie w€іdrowa€ј po€ѕr€ђd kamieni, czy w€ѕr€ђd drzew. Wielkie macie €љaski u naszej pani! Ona to ze swoimi dw€ђrkami sama tka€љa ten materia€љ. Pierwszy raz si€і zdarza, €єe przyodzieli€ѕmy obcoplemie€ќc€ђw w nasze stroje. Po €ѕniadaniu dru€єyna $po€єegna€љa €љ€ѓk€і nad €їr€ђd€љem. #Rozstawali si€і z ni€ѓ z ci€і€єkim sercem, bo miejsce by€љo pi€іkne i sta€љo im si€і niemal domem, chocia€є nie umieli policzy€ј dni i nocy tutaj sp€іdzonych. Kiedy stali w blasku s€љo€ќca, zapatrzeni na bia€љ€ѓ wod€і, przez zielony trawnik nadszed€љ ku nim Haldir. Frodo bardzo si€і ucieszy€љ. - Wracam z p€ђ€љnocnej granicy- rzek€љ elf. - Wezwano mnie, bym wam zn€ђw pos€љu€єy€љ za przewodnika. W Dolinie Dimrilla k€љ€іbi€ѓ si€і opary i chmury dymu, w g€ђrach wre. S€љycha€ј spod ziemi ha€љasy. Gdyby kt€ђry€ѕ z was wybiera€љ si€і z powrotem do kraju na p€ђ€љnoc, nie przeszed€љby tamt€іdy. Ale przecie€є wam droga wypada teraz na po€љudnie. Gdy szli przez Karas Galadhon,zielone €ѕcie€єki by€љy puste, lecz z czub€ђw drzew dobiega€љ !gwar g€љos€ђw, szepty i €ѕpiewy. W€іdrowcy milczeli. Haldir sprowadzi€љ ich po€љudniowym stokiem wzg€ђrza pod wielk€ѓ !bram€і o€ѕwietlon€ѓ latarniami i $dlaej na bia€љy most. Znale€їli si€і#za fos€ѓ - opu€ѕcili gr€ђd elf€ђw. Zboczyli z bitej drogi na &€ѕcie€єk€і, kt€ђra zag€љ€іbia€љa si€і w g€ѓszcz mallorn€ђw, a potem "wi€љa si€і po le€ѕnych pag€ђrkach i jarach, pe€љnych srebrzystegocienia, i wreszcie opada€љa ku nizinie, na po€љudnio-zach€ђd, a€є na brzeg rzeki. Uszli ju€є z dziesi€і€ј mil i zbli€єa€љo si€і po€љudnie, gdy zagrodzi€љ im drog€і wysoki zielony mur. Znale€їli w nim przej€ѕcie i nagle wyszli spod drzew na otwart€ѓ przestrze€ќ. Zobaczyli przed sob€ѓ d€љugi pas €љ€ѓki, g€љadk€ѓ traw€і usian€ѓ z€љotymi kwiatami elamoru, kt€ђre b€љyszcza€љy w s€љo€ќcu. €џ€ѓka w€ѓskim j€іzykiem wciska€љa si€і mi€іdzy r€ђ€єnobarwne ramy: z prawej strony - od zachodu - perli€љa "si€і Srebrna €y€љa, z lewej - od wschodu - Wielka Rzeka toczy€љa swe ciemne, g€љ€іbokie wody. Dalej za rzek€ѓ, ku "po€љudniowi, ci€ѓgn€і€љy si€і jak okiem si€іgn€ѓ€ј lasy, same brzegi jednak by€љy nagie i puste. Za granic€і Lorien ani jeden mallorn nie wyci€ѓga€љ swoich z€љocistych ga€љ€іzi. Na brzegu Srebrnej €y€љy, w pewnym oddaleniu od miejsca, gdzie si€і zbiega€љy dwa nurty, u pomostu z bia€љych kamieni i bia€љego drzewa przycumowane"by€љy €љodzie i barki. Niekt€ђre, pomalowane jaskrawo, b€љyszcza€љy srebrem, z€љotem i zieleni€ѓ, ale najwi€іcej by€љo bia€љych i szarych. Na w€іdrowc€ђw oczekiwa€љy trzy ma€љe, szare €љ€ђdeczki, do kt€ђrych elfy za€љadowa€љy ich pakunki. Do€љo€єy€љy r€ђwnie€є zwoje lin, po trzy na ka€єd€ѓ €љ€ђd€ї. Liny wydawa€љy si€і wiotkie, lecz mocne, jedwabiste w dotkni€іciu, z koloru podobne do p€љaszczy tkanych przez elfy. - Co to jest? - spyta€љ Sam dotykaj€ѓc zwini€іtej liny, le€є€ѓcej na murawie. !- Oczywi€ѕcie liny - odpar€љ elf stoj€ѓcy w €љodzi. - Nie wolno #wybiera€ј si€і w podr€ђ€є bez lin, i to d€љugich, mocnych a lekkich. Takich jak te! Przydadz€ѓ si€і w niejednej przygodzie. - Nie trzeba mi tego m€ђwi€ј! - powiedzia€љ Sam. - Nie wzi€ѓ€љem!z domu liny i przez ca€љ€ѓ drog€іtym si€і martwi€і. Pytam, z czego te liny s€ѓ skr€іcone, bo troch€і si€і znam na powro€їnictwie. Rzemios€љo, mo€єna rzec, rodzinne u nas. - Robimy je z hithlainy - !odpar€љ elf - ale teraz nie czas na nauk€і powro€їnictwa. Gdyby€ѕmy wcze€ѕniej wiedzieli,€єe si€і interesujesz tym rzemios€љem, pokazaliby€ѕmy ci ch€іtnie to i owo. W tej chwili,!niestety, ju€є za p€ђ€їno. Musiszsi€і zadowoli€ј t€ѓ darowan€ѓ !lin€ѓ, chyba €єe wr€ђcisz do nas kiedy€ѕ znowu. Niech ci s€љu€єy jak najlepiej! "- Dalej€єe! - zawo€љa€љ Haldir. - Wszystko ju€є gotowe. Wsiadajcie do €љodzi. Ale ostro€єnie! !- Zapami€іtajcie t€і przestrog€і!"- doda€љ drugi elf. - €џodzie s€ѓ lekkie, przemy€ѕlnie zbudowanei niepodobne do statk€ђw innych plemion. Nawet najci€і€єej za€љadowane nigdy nie ton€ѓ, ale maj€ѓ swoje kaprysy i trzeba wiedzie€ј, jaksi€і z nimi obchodzi€ј. Najrozs€ѓdniej b€іdzie, je€єeli wy€јwiczycie si€і przede wszystkim we wsiadaniu i wysiadaniu tutaj, w przystani,zanim pu€ѕcicie si€і z nurtem. Rozmieszczono dru€єyn€і w ten "spos€ђb: do jednej €љodzi wsiad€љ Aragorn, Frodo i Sam, do drugiej Boromir, Pippin i Merry,a do trzeciej Legolas i Gimli, ostatnimi czasy najserdeczniejz sob€ѓ zaprzyja€їnieni. W tej te€є €љodzi z€љo€єono wi€іksz€ѓ !cz€і€ѕ€ј zapas€ђw i sprz€іtu. Do wprawiania €љodzi w ruch i sterowania s€љu€єy€љy kr€ђtkie wios€љa o szerokich pi€ђrach wyci€іtych w kszta€љt li€ѕcia. Gdy uko€ќczono przygotowania, pop€љyn€іli na pr€ђb€і pod przewodem Aragorna w g€ђr€і Srebrnej €y€љy. Pr€ѓd "rwa€љ ostro, tote€є posuwali si€і z wolna. Sam siedzia€љ u dzioba i kurczowo trzymaj€ѓc si€і obur€ѓcz burt, t€іsknie spogl€ѓda€љ na brzegi. Blask "s€љo€ќca na wodzie o€ѕlepia€љ go. Kiedy min€іli €љ€ѓki, drzewa zst€ѓpi€љy tu€є nad wod€і. Gdzieniegdzie z€љote li€ѕcie ta€ќczy€љy porwane w perlisty !wir. Dzie€ќ by€љ jasny i pogodny,cisza panowa€љa wko€љo, tylko gdzie€ѕ spod nieba dolatywa€љ g€љos skowronka. Wzi€іli ostry zakr€іt rzeki i zobaczyli dumnie p€љyn€ѓcego z nurtem na ich spotkanie ogromnego €љab€іdzia. Pod !wygi€іt€ѓ, d€љug€ѓ szyj€ѓ bia€љa pier€ѕ ptaka pru€љa wod€і, znacz€ѓc €ѕlad drobnymi falami. Dzi€ђb l€ѕni€љ ciemnym z€љotem, oczy b€љyszcza€љy niby dwa w€іgle w oprawie bursztynu, "wielkie bia€љe skrzyd€љa by€љy na p€ђ€љ rozpostarte. Kiedy si€і przybli€єy€љ, nad wod€ѓ pop€љyn€і€љa muzyka i nagle w€іdrowcy zrozumieli, €єe to nie"€љab€іd€ї, lecz statek, misternie przez elf€ђw wyrze€їbiony na kszta€љt ptaka. Elfy w bia€љych ubraniach pracowa€љy czarnymi wios€љami. Po€ѕrodku €љodzi siedzia€љ Keleborn, a przy nim sta€љa Galadriela, smuk€љa, w "bieli od st€ђp do g€љ€ђw, tylko wew€љosach mia€љa wianek ze z€љotych kwiat€ђw, w r€іku za€ѕ harf€і, na kt€ђrej sobie !wt€ђrowa€љa €ѕpiewaj€ѓc. Smutno is€љodko brzmia€љ jej g€љos w €ѕwie€єym, czystym powietrzu. O z€љotych li€ѕciach €ѕpiewam pie€ѕ€ќ - I oto na drzewie si€і z€љoc€ѓ, O wietrze €ѕpiewam - i oto wiatr - Patrz, jak ga€љ€ѓzki €љopoc€ѓ. #Za s€љo€ќcem s€љo€ќc, za lun€ѓ lun,Gdzie morze mi€љe jest mewom,Gdzie Ilmarinu piaszczysty brzeg - Z€љociste wyros€љo drzewo... Pod wiecznej nocy rojem gwiazd Z€љoci€љo si€і w Eldamarze, Tam gdzie wysoki kryje mur Tirionu srebrzyst€ѓ pla€є€і... $Z€љociste listki b€љyska€љy wci€ѓ€є Na ga€љ€іzistych latach - A tu, za dzia€љem rozleg€љych m€ђrz, €џza elf€ђw z €љz€ѓ morza si€і brata... A zima idzie - o, Lorien, Bezlistne dni niby pr€іty, Padaj€ѓ z€љote listki w to€ќ - A rzeka gna je w odm€іty... O Lorien, za d€љugo ju€є Zwiedza€љam obc€ѓ t€і ziemi€і, Wplataj€ѓc elanoru kwiat W wi€іdn€ѓcy z€љoty m€ђj wieniec... #Lecz je€ѕli mam opiewa€ј €љ€ђd€ї - Jaka€є tu po mnie przyp€љynie? O jaka€є mnie zawiezie w dom Po m€ђrz dalekich g€љ€іbinie? "Aragorn zatrzyma€љ swoj€ѓ €љ€ђd€ї,kiedy spotka€љa si€і z €љab€іdziem. Pani Galadriela #zako€ќczy€љa pie€ѕ€ќ i pozdrowi€љa w€іdrowc€ђw. - Przyp€љyn€іli€ѕmy, €єeby raz jeszcze was po€єegna€ј - rzek€љa - i obdarzy€ј na drog€і b€љogos€љawie€ќstwem naszej krainy. - Byli€ѕcie wprawdzie naszymi !go€ѕ€јmi - powiedzia€љ Keleborn -lecz nie zasiedli€ѕmy ani razu !wsp€ђlnie do sto€љu, teraz wi€іc prosimy was na po€єegnaln€ѓ uczt€і tutaj, mi€іdzy ramionamirzeki, kt€ђra was ma zanie€ѕ€ј daleko od Lorien. !€џab€іd€ї po€єeglowa€љ dostojnie ku przystani, a dru€єyna !zawr€ђciwszy €љodzie pod€ѓ€єy€љa za nim. Tam, u granic Eglsdil, na zielonej murawie odby€љa si€іpo€єegnalna uczta. Frodo wszak€єe niewiele jad€љ i pi€љ, zapatrzony w pi€іkn€ѓ pani€ѓ i zas€љuchany w jej g€љos. Nie wydawa€љa mu si€і ju€є gro€їna ani straszna, ani w€љadaj€ѓca $tajemn€ѓ pot€іg€ѓ. Sta€љa si€і ju€є teraz w jego oczach tak€ѓ istot€ѓ, jak€ѓ w ka€єdym elfie widzieli ludzie p€ђ€їniejszych wiek€ђw: obecn€ѓ a zarazem "odleg€љ€ѓ, €єyw€ѓ wizj€ѓ €ѕwiata, kt€ђry pozosta€љ daleko za nami,odrzucony przez fal€і Czasu. Kiedy siedz€ѓc w trawie najedli!si€і i napili, Keleborn zacz€ѓ€љ zn€ђw m€ђwi€ј o czekaj€ѓcej ich podr€ђ€єy i wzniesion€ѓ r€іk€ѓ wskaza€љ na po€љudnie, ku lasom za Klinem. - P€љyn€ѓc z biegiem rzeki - powiedzia€љ - zauwa€єycie, €єe wkr€ђtce drzewa znikn€ѓ, a pojawi€ѓ si€і wybrze€єa puste i nagie. Dalej bowiem rzeka p€љynie przez kamieniste doliny po€ѕr€ђd stepowego wy€єu, a€є w ko€ќcu, po wielu milach, spotyka skalist€ѓ wysp€і Tindrock, kt€ђr€ѓ my nazywamy Tol Brandir. Obejmuje dwoma ramionami strome brzegi tej wyspy i grzmi€ѓcym wodospadem Rauros, w aczy€љ od ki m a. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПB˜p cіŒ™‡ C cYšЪl cМ›6"H cŽœ~- c‚Žš8ы<хŽchmurze piany opada ku Nindalf, krainie zwanej w waszej mowie Wetwang. S€ѓ to rozleg€љe, grz€ѓskie moczary, przez kt€ђre rzeka wije si€і kr€іtym nurtem, rozdzielaj€ѓc si€і na mn€ђstwo odn€ђg. Od zachodu z las€ђw Fangornu wlewa si€і do niej rozga€љ€іzionym uj€ѕciem dop€љywRzeki Ent€ђw. W jego dorzeczu,na zachodnim brzegu, le€єy Rohan; na wsch€ђd za€ѕ od Anduiny wznosz€ѓ si€і nagie €љa€ќcuchy wzg€ђrz Emyn Muil. Hula tam wiatr od wschodu, bood Kirith Gorgor, Czarnych Wr€ђt Mordoru, dzieli te wzg€ђrza tylko otwarta przestrze€ќ Martwych Bagien i Ziemi Niczyjej. Boromir i ci spo€ѕr€ђd was, kt€ђrzy by zmierzali z nim razem do Minas Tirith, dobrze "zrobi€ѓ, je€єeli opuszcz€ѓ Wielk€ѓRzek€і przed wodogrzmotami Rauros i przeprawi€ѓ si€і przez Rzek€і Ent€ђw powy€єej bagnisk.Lecz nie powinni zapuszcza€ј si€і zbyt daleko w g€ђr€і tej rzeki ani ryzykowa€ј zab€љ€ѓkania w lasach Fangornu.Dziwne to krainy i ma€љo teraz "znane. Nie w€ѓtpi€і zreszt€ѓ, €єe Boromir i Aragorn nie potrzebuj€ѓ tych przestr€ђg. - To prawda, w Minas Tirith !s€љyszeli€ѕmy wiele o Fangornie -rzek€љ Boromir. - Ale wie€ѕci, kt€ђre dosz€љy moich uszu, uwa€єa€љem za bajki, jakimi stare nia€ќki strasz€ѓ dzieci. Wszystkie kraje na p€ђ€љnoc od Rohanu tak s€ѓ od nas dzisiaj odci€іte, €єe wyobra€їnia mo€єe !po nich b€љ€ѓdzi€ј do woli. Ongi Fangorn przytyka€љ do granic naszego kr€ђlestwa, ale od trzech pokole€ќ nikt z naszych tam nie zaw€іdrowa€љ, by potwierdzi€ј lub rozproszy€ј legendy, odziedziczone w spadku po dawnych wiekach. Co do mnie, to bywa€љem w Rohanie, lecz nigdy nie dotar€љem do jego p€ђ€љnocnych kres€ђw. Kiedy wyprawiono mniez poselstwem, wybra€љem drog€і przez bram€і mi€іdzy Bia€љymi a Mglistymi G€ђrami, a dalej przeprawi€љem si€і przez rzek€і Isen€і, potem za€ѕ przez szar€ѓ Wod€і na p€ђ€љnoc. Daleka i "trudna podr€ђ€є. Obliczy€љem, €єe musia€љem przeby€ј oko€љo !czterechset staj i zaj€і€љo mi tokilka miesi€іcy; straci€љem bowiem konia w Tharbadzie, u brodu Szarej Wody. Po do€ѕwiadczeniach tej w€іdr€ђwkii marszu, kt€ђry odby€љem z dru€єyn€ѓ, nie w€ѓtpi€і, €єe znajd€і drog€і przez Rohan, a je€ѕli trzeba, r€ђwnie€є przez Fangorn. - A wi€іc nie dodam ju€є nic !wi€іcej - rzek€љ Keleborn. - Nie gard€ї jednak legendami, dziedzictwem odleg€љych wiek€ђw, cz€іsto bowiem si€і zdarza, i€є stare nia€ќki przechowuj€ѓ w pami€іci wiadomo€ѕci, kt€ђre niegdy€ѕ najwi€іkszym nawet M€іdrcom odda€љy us€љugi. Z kolei podnios€љa si€і z trawy Galadriela i wzi€ѓwszy z r€ѓk s€љu€єebnej puchar, wype€љni€љa go bia€љym miodem, po czym poda€љa Kelebornowi. - Czas spe€љni€ј po€єegnalny puchar - rzek€љa. - Wypij, w€љadco Galadrim€ђw! Niech si€і nie smuci twoje serce, chocia€єnoc nieuchronnie nast€ѓpi po dniu i ju€є bliski jest nasz zmierzch. Obesz€љa dru€єyn€і, ka€єdemu podaj€ѓc puchar i €єycz€ѓc !szcz€і€ѕliwej drogi. Kiedy jednakwszyscy wypili, poprosi€љa, !€єeby na chwil€і jeszcze usiedli na trawie, dla niej za€ѕ i Keleborna przyniesiono fotele. Dworki w milczeniu otoczy€љy swoj€ѓ pani€ѓ, a Galadriela czas jaki€ѕ wpatrywa€љa si€і w twarzego€ѕci. Wreszcie przem€ђwi€љa znowu. !- Spe€љnili€ѕmy puchar rozstania - powiedzia€љa - i cie€ќ pad€љ mi€іdzy nas. Nim nas opu€ѕcicie, przyjmijcie dary, kt€ђre dla wasprzywioz€љa €љ€ђd€ї od w€љadcy Galadrim€ђw i od ich pani na pami€ѓtk€і Lothlorien. Na wezwanie podchodzili do niej jeden po drugim. - Oto dar Keleborna i Galadrielidla przewodnika dru€єyny - zwr€ђci€љa si€і do Aragorna wr€іczaj€ѓc mu pochw€і, sporz€ѓdzon€ѓ na miar€і jego miecza. Zdobi€љ j€ѓ w srebrze i z€љocie ryty ornament z #kwiat€ђw i li€ѕci, a w€ѕr€ђd niego pismem elf€ђw z drogich #kamieni u€љo€єony by€љ napis: imi€іAnduril i historia miecza. - Ostrze dobyte z tej pochwy nie splami si€і ani nie z€љamie nawet w kl€іsce - powiedzia€љa. - Ale mo€єe pragniesz czego€ѕ wi€іcej jeszcze w tym dniu !roz€љ€ѓki? Rozdziel€ѓ nas odt€ѓd ciemno€ѕci i kto wie, czy si€і kiedy€ѕ zn€ђw nie spotkamy, a mo€єe stanie si€і to daleko st€ѓd, na drodze, z kt€ђrej nie ma powrotu. Aragorn odpowiedzia€љ tak: - Pani, znasz moje €єyczenia, z dawna stoisz na stra€єy jedynego skarbu, kt€ђrego pragn€і. Lecz nie od twojej wolizale€єy, czy mnie nim obdarzysz, chocia€є by€ѕ chcia€љa, i tylko przez ciemno€ѕci mog€і do niego doj€ѕ€ј. - Mo€єe jednak ten podarek doda twemu sercu otuchy - rzek€љa Galadriela - bo mi go powierzono, abym ci odda€љa, gdyby€ѕ przez nasz kraj przechodzi€љ. - To m€ђwi€ѓc pokaza€љa du€єy, jasnozielony kamie€ќ oprawiony w srebrnej broszy, wykutej na kszta€љt or€љa z rozpostartymi skrzyd€љami. Kiedy podnios€љa !klejnot w g€ђr€і, b€љysn€ѓ€љ jak s€љo€ќce przesiane przez wiosenne li€ѕcie. - ten kamie€ќ da€љam niegdy€ѕ c€ђrce Kelebrianie, ona za€ѕ przekaza€љa go swojej c€ђrce. dzi€ѕ przyjmij go na zadatek nadziei. Przyjmij w tej "godzinie imi€і, kt€ђre ci zosta€љowywr€ђ€єone: Elessar. Kamie€ќ Elf€ђw z rodu Elendila. "Aragorn wzi€ѓ€љ z jej r€ѓk brosz€і!i przypi€ѓ€љ do piersi, a wszyscy spojrzawszy na€ќ zdumieli si€і, bo nigdy dotychczas nie zdawa€љ si€і tak wysoki i nie mia€љ tak kr€ђlewskiej postawy; jak gdyby w tej chwili znu€єenie wielu lat opad€љo z jego ramion. !- Dzi€іki ci za te dary - rzek€љ !- o, pani Lorien, z kt€ђrej krwi urodzi€љy si€і Kelebriana i Arwena, Gwiazda Wieczorna. Czy m€ђg€љbym znale€ї€ј "pochwa€љ€і lepsz€ѓ ni€є te s€љowa?$Pani Galadriela sk€љoni€љa g€љow€і izwr€ђci€љa si€і do Boromira ofiarowuj€ѓc mu pas ze z€љota; Merry i Pippin dostali ma€љe srebrne pasy, ze z€љotymi kwiatami zamiast klamer. Legolas otrzyma€љ €љuk, jakiego !u€єywali Galadrimowie, d€љu€єszy i mocniejszy ni€є €љuki z Mrocznej Puszczy, o ci€іciwie !splecionej z w€љos€ђw elf€ђw; do tego ko€љczan pe€љen strza€љ. - Dal ciebie, ma€љy ogrodniku i mi€љo€ѕniku drzew - powiedzia€љaGaladriela do Sama - przygotowa€љam tylko ma€љy podarek. - Wr€іczy€љa mu skrzyneczk€і ze zwyk€љego, szarego drzewa, ozdobion€ѓ "jedynie srebrn€ѓ runiczn€ѓ liter€ѓna wieczku. - ten znak to G, $inicja€љ Galadrieli - wyja€ѕni€љa - lecz w twoim j€іzyku mo€єe ye€єznaczy€ј ogr€ђd. W skrzynce jest ziemia z mego sadu, a !wraz z ni€ѓ b€љogos€љawie€ќstwo, na jakie sta€ј jeszcze Galadriel€і. Ten dar nie wesprzeci€і w drodze ani obroni od niebezpiecze€ќstw, lecz je€єeli go zachowasz i wr€ђcisz z nim kiedy€ѕ wreszcie do domu, mo€єe b€іdziesz z niego mia€љ "pociech€і. Cho€јby€ѕ zasta€љ kraj zniszczony i spustoszony, #tw€ђj ogr€ђd, je€ѕli t€і ziemi€і w nim rozsypiesz, zakwitnie tak pi€іknie, €єe ma€љo kt€ђry w €r€ђdziemiu mu dor€ђwna. Wspomnisz w€ђwczas Galadriel€іi ujrzysz z dala od Lorien widok, kt€ђry tylko tutaj ogl€ѓda€љe€ѕ. Bo wiosna i lato nasze przemin€і€љy i nigdy ich nikt nie zobaczy wi€іcej na ziemi, chyba €єe we wspomnieniu. Sam zaczerwieni€љ si€і po uszy imrukn€ѓ€љ co€ѕ niezrozumiale, przyciskaj€ѓc skrzynk€і do $piersi i k€љaniaj€ѓc si€і jak umia€љnajpi€іkniej. - O jaki dar poprosi elf€ђw krasnolud? - spyta€љa Galadriela Gimlego. - Niczego wi€іcej nie chc€і, "pani - odpar€љ Gimli. - Do€ѕ€ј mi #szcz€і€ѕcia, €єe ogl€ѓda€љem pani€ѓ!Galadrim€ђw i us€љysza€љem z jej ust €љaskawe s€љowa. "- S€љuchajcie, elfy! - zawo€љa€љa obracaj€ѓc si€і do swego dworu.- Niech nikt nie wa€єy si€і !nigdy m€ђwi€ј, €єe krasnoludy to plemi€і chciwe i niewdzi€іczne! "Ale musi przecie€є istnie€ј co€ѕ, czego pragniesz, a co mog€љabym ci da€ј, Gimli, synu Gloina? Powiedz, prosz€і, nie "chc€і, €єeby€ѕ ty jeden spo€ѕr€ђd naszych go€ѕci odszed€љ st€ѓd bez podarku. - Nic takiego nie ma - rzek€љ Gimli z niskim uk€љonem i #j€ѓkaj€ѓc si€і troch€і. - Chyba... chyba, €єeby mi wolno by€љo... %prosi€ј... Nie... wymieni€ј tylko... ma€љy pukiel twoich w€љos€ђw, cenniejszych dla mnie ni€є ca€љez€љoto ziemi, tak jak gwiazdy s€ѓ pi€іkniejsze ni€є wszystkie skarby podziemia. Ale nie prosz€і o taki dar. powiedzia€љem, bo kaza€љa€ѕ mi wyzna€ј, czego pragn€і. #W€ѕr€ђd elf€ђw ruch si€і zrobi€љ i rozszed€љ si€і szmer zdumienia, a Keleborn z podziwem spojrza€љ na krasnoluda, pani jednak u€ѕmiechn€і€љa si€і do niego. - Powiadaj€ѓ o krasnoludach, €єe maj€ѓ r€іce zwinniejsze od j€іzyk€ђw - powiedzia€љa - lecz nie jest to prawd€ѓ, je€ѕli o ciebie chodzi, Gimli. Nikt bowiem dotychczas nie !wyst€ѓpi€љ do mnie z pro€ѕb€ѓ takzuchwa€љ€ѓ, a zarazem tak grzeczn€ѓ. Jak€єe mog€љabym odm€ђwi€ј, skoro sama kaza€љam ci m€ђwi€ј szczerze. Ale powiedzmi najpierw, co chcesz zrobi€ј z moim darem? - Przechowam go jak skarb - odpar€љ - na pami€ѓtk€і s€љ€ђw, kt€ђre€ѕ mi rzek€љa przy pierwszym naszym spotkaniu. A"je€єeli kiedy€ѕ wr€ђc€і do ku€їni mojego rodzinnego plemienia, oprawi€і go w kryszta€љ i przeka€є€і potomstwu w dziedzictwie, jako por€іk€і sojuszu mi€іdzy G€ђr€ѓ a Lasem po wieczne czasy. "Pani Galadriela rozplot€љa d€љugi warkocz, odci€і€љa trzy z€љote w€љosy i z€љo€єy€љa je w d€љoni krasnoluda. - Wraz z tym darem we€ї mojes€љowa - powiedzia€љa. - Nie #wr€ђ€є€і, bo wszelkie wr€ђ€єby s€ѓ dzisiaj zawodne: po jednej stronie czyhaj€ѓ ciemno€ѕci, po drugiej nic nie ma pr€ђcz nadziei. lecz je€ѕli nas nie zwiedzie nadzieja, przepowiadam ci, Gimli, synu "Gloina, €єe b€іdziesz mia€љ r€іce pe€љne z€љota, a mimo to nigdy z€љoto nie zdob€іdzie nad tob€ѓ w€љadzy. - A teraz - zwr€ђci€љa si€і do Froda - ciebie chc€і obdarzy€ј, powierniku Pier€ѕcienia, a chocia€є zostawi€љam to na ostatek, wiedz, €єe nie jeste€ѕ ostatni w moich my€ѕlach. Dla ciebie przygotowa€љam ten oto dar. - Podnios€љa w g€ђr€і "kryszta€љowy flakonik; b€љysn€ѓ€љ w jej r€іku rozsiewaj€ѓc bia€љe p€љomienie. - W tym krysztale zamkni€іte jest w wodzie z "mojego €їr€ђd€љa €ѕwiat€љo gwiazdy!Earendila. Ja€ѕnie€ј b€іdzie tym promienniej, im g€љ€іbsza noc "ci€і otoczy. Niech ci roz€ѕwietli mrok w ponurych miejscach, gdzie wszelkie inne €ѕwiat€љa !wygasn€ѓ. Pami€іtaj o Galadrieli i jej zwierciadle. Frodo wzi€ѓ€љ flakonik i przez "sekund€і, kiedy kryszta€љ l€ѕni€љ mi€іdzy nimi, widzia€љ zn€ђw !Galadriel€і kr€ђlow€ѓ, wielk€ѓ i "pi€іkn€ѓ, lecz ju€є nie gro€їn€ѓ. Uk€љoni€љ si€і, nie znajduj€ѓc s€љ€ђw podzi€іki. Pani wsta€љa, a Keleborn odprowadzi€љ go€ѕci do przystani. Jasne po€љudnie "z€љoci€љo traw€і Zielonego Klina, woda l€ѕni€љa srebrem. Wszystko by€љo ju€є gotowe do drogi. Dru€єyna zaj€і€љa w €љodziach miejsca poprzednio wyznaczone. W€ѕr€ђd po€єegnalnych okrzyk€ђw elfy z Lorien d€љugimi, szarymi tykami zepchn€і€љy €љodzie w nurt, a sperlona woda ponios€љa je z wolna dalej. W€іdrowcy siedzielibez ruchu i bez s€љowa. Na zielonym brzegu, niemal na ostrzu Zielonego Klina, sta€љa pani Galdriela, samotna i milcz€ѓca. Kiedy ja min€іli, odwr€ђcili g€љowy i d€љugo jeszcze nie mogli oczu oderwa€ј od odp€љywaj€ѓcej z wolna postaci. Bo wyda€љo si€і, €єe to Lorien odp€љywa wstecz, niby jasny statek, kt€ђry zamiast maszt€ђw ma czarodziejskie drzewa i €єegluje ku zapomnianym wybrze€єom, podczas gdy oni siedz€ѓ bezradnie na skraju szarego, bezlistnego €ѕwiata. Trwali w zapatrzeniu, a tymczasem Srebrna €y€љa ju€є znios€љa ich w nurt Wielkiej Rzeki, €љodzie skr€іci€љy i pomkn€і€љy na po€љudnie. Bia€љa posta€ј Galadrieli wkr€ђtce zmala€љa w oddali. Jeszcze €ѕwieci€љa, jak szyba w oknie nadalekim wzg€ђrzu, gdy odbija zachodz€ѓce s€љo€ќce, albo jak odleg€љe jezioro widziane ze szczytu: okruch kryszta€љu b€љyszcz€ѓcy w€ѕr€ђd ziemi. W pewnej chwili wyda€љo si€і, €єe Galadriela podnios€љa ramiona w ostatnim ge€ѕcie po€єegnania i zdaleka, lecz dziwnie wyra€їnie,!dobieg€љ ich z wiatrem jej g€љos.€piewa€љa w starodawnym j€іzyku elf€ђw zza morza, hobbit nie rozumia€љ s€љ€ђw, a melodia, chocia€є bardzo !pi€іkna, nie przynosi€љa otuchy. Lecz taki czar maj€ѓ s€љowa tej mowy, €єe pozosta€љy wyryte w pami€іci Froda i po latach przet€љumaczy€љ je sobie jak umia€љ; m€ђwi€љy, na mod€љ€і wszystkich pie€ѕni elf€ђw, o rzeczach ma€љo znanych mieszka€ќcom €r€ђdziemia. !€њHej, jak z€љoto lec€ѓ z wiatrem"li€ѕcie! Nie zliczysz lat, jak na drzewie ptasich skrzyde€љ. I jak s€љodki nektar bia€љego miodu w pa€љacach na zachodzie, pod niebieskim stropem Vardy, !gdzie gwiazdy dr€є€ѓ na g€љos jej €ѕpiewu, przeczysty i kr€ђlewski!- tak p€љyn€ѓ lata. Kt€ђ€є dzi€ѕ nape€љni m€ђj puchar na nowo? Bo dzisiaj Varda, Kr€ђlowa Gwiazd, kt€ђra zapala noc€ѓ !€ѕwiat€љa, podnios€љa z Wiecznie Bia€љej g€ђry swe r€іce na kszta€љt chmur i wszystkie €ѕcie€єki uton€і€љy w cieniu, z szarej ziemi wype€љz€љy "ciemno€ѕci i przes€љoni€љy obszar "m€ђrz, kt€ђry nas dzieli, a mg€љa na zawsze ju€є oprz€іd€љa klejnoty Kalakirii. Stracony, stracony Valimar dla tych, co zostali na wschodzie. €egnaj! Mo€єe ty znajdziesz Valimar. Mo€єe ty go w€љa€ѕnie znajdziesz. €egnaj!€ћ Varda - "to imi€і tej, kt€ђr€ѓ elfy w krajuwygnania zw€ѓ imieniem Elbereth. Nagle rzeka skr€іci€љa, a po obu!jej stronach brzegi spi€іtrzy€љy si€і wysoko i €ѕwiat€љo Lorien "znik€љo. Nigdy ju€є wi€іcej Frodo !nie mia€љ ujrze€ј czarodziejskiejkrainy. Teraz dopiero w€іdrowcy zwr€ђcili wzrok na drog€і przed sob€ѓ; s€љo€ќce €ѕwieci€љo im prosto w oczy, o€ѕlepiaj€ѓc i #wyciskaj€ѓc €љzy. Gimli zap€љaka€љ jawnie. - Wreszcie zobaczy€љem to, conajpi€іkniejsze na ziemi - powiedzia€љ do Legolasa, dziel€ѓcego z nim €љ€ђd€ї. - Odt€ѓd nic nie nazw€і pi€іknym,pr€ђcz jej daru. I r€іk€і po€љo€єy€љ na sercu. - Powiedz mi, Legolasie, dlaczego wzi€ѓ€љem udzia€љ w wyprawie? Nie wiedzia€љem przecie€є, w czym tkwi jej najwi€іksze niebezpiecze€ќstwo. Prawd€і m€ђwi€љ Elrond, €єe nie mo€єemy przewidzie€ј, co nas spotka w drodze. najbardziej "l€іka€љem si€і udr€іk ciemno€ѕci, ale nie powstrzymywa€љ mnie ten strach. Nigdy bym jednak nie wyruszy€љ z dru€єyn€ѓ, gdybym przeczu€љ niebezpiecze€ќstwo €ѕwiat€љa i rado€ѕci. Teraz, w chwili tego rozstania, ponios€љem $najci€і€єsz€ѓ ran€і, bole€ѕniejszej nie doznam, cho€јbym dzisiejszej nocy ju€є stan€ѓ€љ przed obliczem Czarnego W€љadcy. Biada Gimlemu, synowiGloina. - Nie - odpar€љ Legolas. - Biadanam wszystkim! Biada wszelkiemu stworzeniu, kt€ђre chodzi po €ѕwiecie w tych p€ђ€їnych wiekach. Tak bowiem musi by€ј: cokolwiek znajdziesz, zgubisz - jak si€і wydaje €єeglarzom, kiedy bystry nurt niesie ich €љ€ђd€ї. Ciebie wszak€єe, Gimli, synu Gloina, zaliczam do szcz€і€ѕliwych, bo z w€љasnej wolnej woli wyrzekasz si€і tego, co€ѕ znalaz€љ, a mog€љe€ѕ "wybra€ј inaczej. Nie opu€ѕci€љe€ѕ przyjaci€ђ€љ, nie minie ci€і w ka€єdym razie ta nagroda, €єe wspomnienie Lorien przetrwa wtwoim sercu na zawsze czyste, nieskalane i nigdy nie zblednie ani nie zgorzknieje. !- By€ј mo€єe - powiedzia€љ Gimli - i dzi€іkuj€і ci za te s€љowa. Jest w nich prawda, niew€ѓtpliwie, ale pociechy niewiele. Bo wspomnienie nie nasyci serca. To tylko zwierciad€љo, cho€јby nawet by€љo pi€іkne jak Kheled-zaram. tak przynajmniej czuje serce !krasnoluda. Dla elf€ђw mo€єe jest inaczej. nawet s€љysza€љem, €єe ich wspomnienia s€ѓ podobniejsze do jawy ni€є do #sn€ђw. Dla krasnolud€ђw nie! Do€ѕ€јjednak tej rozmowy. Popatrz na €љ€ђd€ї. Za g€љ€іboko si€і zanurza, obci€ѓ€єona baga€єem, a Wielka Rzeka ostro rwie. Nie chcia€љbym utopi€ј moich smutk€ђw w zimnej wodzie. !Chwyci€љ za wios€љa i skierowa€љ €љ€ђd€ї ku zachodniemu brzegowi"na€ѕladuj€ѓc Aragrona, bo €љ€ђd€ї przewodnika ju€є wydosta€љa si€іz g€љ€ђwnego nurtu. Tak dru€єyna ruszy€љa w sw€ѓ dalek€ѓ drog€і, niesiona przez !wielk€ѓ, €єyw€ѓ wod€і wci€ѓ€є na po€љudnie. Nagi, bezlistny las przes€љania€љ brzegi, nie mogli wi€іc dostrzec ukrytych za nimkrajobraz€ђw. Wiatr usta€љ, rzeka p€љyn€і€љa bez szmeru. €aden ptak nie m€ѓci€љ swym €ѕpiewem ciszy. W miar€і jak dzie€ќ si€і chyli€љ, mg€љa !osnuwa€љa s€љo€ќce, a€є wreszcie b€љyszcza€љo na bladym niebie jak daleka mleczna per€љa. !kiedy zni€єy€љo si€і na zach€ђd, zmrok zapad€љ wczesny, a po nim szara, bezgwiezdna noc. Przez d€љugie, spokojne godziny p€љyn€і€љi po ciemku prowadz€ѓc €љodzie w cieniu schylonych nad wod€ѓ las€ђw zachodniego brzegu. Wielkie drzewa przesuwa€љy si€і obok nich jak zjawy, wyci€ѓgaj€ѓc poprzez mg€љ€і chciwe, kr€іte korzenie ku wodzie. By€љo ponuro i zimno. Frodo d ki m a. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBž€И!Ÿ8E c €) } ь c ŒЁi c яЂ}"– c RЃ.! c ЕЄ49^6 ‘ws€љuchiwa€љ si€і w plusk i chlupot rzeki, burz€ѓcej si€і w€ѕr€ђd korzeni i pni zwalonych przy brzegu. Wreszcie g€љowa zwis€љa mu na piersi i hobbit zapad€љ w niespokojny sen. Rozdzia€љ 9 Wielka Rzeka Zbudzi€љ go Sam. Kiedy si€і ockn€ѓ€љ, stwierdzi€љ, €єe jest troskliwie owini€іty w pled i le€єy pod wysokim drzewem o szarej korze, w zacisznym k€ѓcie lasu na zachodnim brzegu Wielkiej Rzeki - Anduiny. Przespa€љ noc, m€іtny brzask szarza€љ ju€є mi€іdzy #nagimi ga€љ€іziami. Gimli krz€ѓta€љsi€і opodal ko€љo ma€љego ogniska. Ruszyli dalej, nim dzie€ќ zaja€ѕnia€љ w pe€љni. Co prawda wi€іkszo€ѕci dru€єyny wcale nie by€љo pilno dosta€ј si€і na !po€љudnie; w duchu cieszyli si€і, €єe ostateczn€ѓ decyzj€і b€іd€ѓ !musieli podj€ѓ€ј dopiero za kilkadni, kiedy znajd€ѓ si€і nad wodogrzmotami Rauros, przy wyspie Tindrock. Zdawali si€і na"rzek€і, nie przynaglaj€ѓc €љodzi, nie spieszy€љo im si€і do niebezpiecze€ќstw, kt€ђre w dalszej drodze czeka€љy ich nieuchronnie na ka€єdym szlaku. Aragorn nie sprzeciwia€љsi€і €єyczeniom przyjaci€ђ€љ i pozwala€љ dryfowa€ј z pr€ѓdem, chcia€љ bowiem oszcz€іdzi€ј ich "si€љ na przysz€љe trudy. Nalega€љ jednak, €єeby co dzie€ќ rusza€ј !o €ѕwicie i nie zatrzymywa€ј si€іa€є p€ђ€їnym wieczorem; czu€љ, €єe nie ma czasu do stracenia, i obawia€љ si€і, €єe Czarny W€љadca nie pr€ђ€єnowa€љ, podczas gdy dru€єyna odpoczywa€љa w Lorien. Mimo to ani pierwszego, ani drugiego dnia Nieprzyjaciel nieda€љ znaku €єycia. Szare, monotonne godziny mija€љy bezzdarze€ќ. Pod koniec trzeciego !dnia €єeglugi krajobraz zacz€ѓ€љ !si€і zmienia€ј: drzewa zrzed€љy, potem znikn€і€љy zupe€љnie. Po lewej stronie, na wschodnim !brzegu zobaczyli d€љugi €љa€ќcuchbezkszta€љtnych wzg€ђrz, ci€ѓgn€ѓcych si€і a€є po widnokr€ѓg; by€љy brunatne, zwi€іd€љe, jakby osmalone przez!ogie€ќ, kt€ђry nie zostawi€љ ani €їd€їb€љa €єywej zieleni; to bezludzie zdawa€љo si€і tym bardziej nieprzyjazne, €єe jegopustki nie urozmaica€љ nawet zwalony pie€ќ lub stercz€ѓcy kamie€ќ. Dotarli do Brunatnych !P€ђl, rozleg€љej, ponurej krainy miedzy po€љudniowym kra€ќcem Mrocznej Puszczy a wzg€ђrzamiEmyn Muil. Nawet Aragorn nie wiedzia€љ, jakie plagi, wojna #czy z€љo€ѕliwo€ѕ€ј Nieprzyjaciela, tak wyniszczy€љy te okolice. Po prawej r€іce, od zachodu, brzeg, r€ђwnie€є bezdrzewny, by€љ wszak€єe p€љaski i w wielu !miejscach zieleni€љy si€і na nim €љ€ѓki. Z tej strony rzek€і zarasta€љ las trzcin, tak wysokich, €єe zas€љania€љy podr€ђ€єnym widok, a €љ€ђdki z chrz€іstem ociera€љy si€і o t€і rozchwian€ѓ €ѕcian€і. Ciemne, zwi€іd€љe kity gi€і€љy si€і i ko€љysa€љy w ch€љodnym powiewieszeleszcz€ѓc cicho i smutno. Gdzieniegdzie jednak mur #trzcin rozchyla€љ si€і na chwil€і iFrodo m€ђg€љ w€ђwczas rzuci€ј okiem na faliste €љ€ѓki, na spi€іtrzone nad nimi wzg€ђrza w€љunie zachodu i na czarn€ѓ kresk€і, znacz€ѓc€ѓ u widnokr€іgu po€љudniowe rami€і G€ђr Mglistych. !Nie spotkali tu €ѕlad€ђw €єywych stworze€ќ pr€ђcz ptactwa. Ptak€ђw musia€љa by€ј chmara, trzciny rozbrzmiewa€љy €јwierkaniem i €ѕwistem, ale rzadko udawa€љo si€і w€іdrowcom kt€ђrego€ѕ !zobaczy€ј. Raz i drugi us€љyszelitrzepot i szum wielkich skrzyde€љ, a podnosz€ѓc g€љowy dojrzeli lec€ѓcy w g€ђrze klucz €љab€іdzi. "- €џab€іdzie! - zawo€љa€љ Sam. - A jakie du€єe! - Tak - rzek€љ Aragorn. - Czarne €љab€іdzie. - Ogromny, pusty i smutny wydaje si€і ten kraj - powiedzia€љ Frodo - dotychczasmy€ѕla€љem, €єe w€іdruj€ѓc na po€љudnie spotyka si€і okolice coraz cieplejsze i coraz weselsze, a€є wreszcie zim€і zostawia si€і na zawsze za sob€ѓ. - Nie zaw€іdrowali€ѕmy jeszcze daleko na po€љudnie - odpar€љ Aragorn. - Zima trwa, a do morza st€ѓd szmat drogi. Tu bywa bardzo ch€љodno a€є do wiosny, kt€ђra wybucha nagle; mo€єliwe nawet, €єe nas znowu €ѕnieg zaskoczy. Tam, daleko, nad zatok€ѓ Belfalas, gdzie Anduina uchodzi do morza, jest ciep€љo i weso€љo, a przynajmniej by€љoby tak, gdyby nie blisko€ѕ€ј Nieprzyjaciela; ale my !znajdujemy si€і nie dalej ni€є o jakie€ѕ sze€ѕ€јdziesi€ѓt staj poni€єej Po€љudniowej wiartki Shire€§u, od morza za€ѕ dziel€ѓ nas steki mil. Tam, gdzie patrzysz teraz, na po€љudnio-zachodzie, le€єy r€ђwnina Riddermarchii, Rohan, kraj mistrz€ђw koni. Niebawem dop€љyniemy ju€є do uj€ѕcia M€іtnej Wody, rzeki, kt€ђra ma €їr€ђd€љo w Fangornie i wpada do Anduiny. Stanowi ona p€ђ€љnocn€ѓgranic€і Rohanu; ongi wszystkie ziemie miedzy !M€іtn€ѓ Wod€ѓ a Bia€љymi G€ђrami nale€єa€љy do Rohirrim€ђw. To pi€іkny i przyjemny kraj, s€љynny z najlepszych w €ѕwiecie pastwisk. W naszych gro€їnych czasach nikt jednak nie €ѕmie ju€є mieszka€ј nad rzek€ѓ ani zapuszcza€ј si€і na jej wybrze€єa. Wprawdzie Anduina jest szeroka, lecz strza€љy ork€ђw dolatuj€ѓ na drugi brzeg; ostatnio, jak mi m€ђwiono, rozzuchwalili si€і do tego stopnia, €єe ryzykuj€ѓ przepraw€і przez rzek€і i napadaj€ѓ stada byd€љa i koni na terenie Rohanu. Sam z niepokojem wodzi€љ wzrokiem od brzegu do brzegu.Przedtem drzewa wydawa€љy mu si€і wrogie: kto wie, czyje oczy patrzy€љy z ich g€ѓszczu, jakie czai€љy si€і tam niebezpiecze€ќstwa. Teraz #€єa€љowa€љ, €єe drzew ju€є nie ma. !Rozumia€љ, €єe dru€єyna p€љyn€ѓc na odkrytych €љ€ђdeczkach przez nagi, pusty kraj, po rzece, kt€ђra stanowi granic€і wojny, zbyt jest zewsz€ѓd widoczna. Przez par€і nast€іpnych dni, w miar€і jak posuwali si€і z biegiem rzeki wci€ѓ€є na po€љudnie, wszyscy coraz wyra€їniej wyczuwali to niebezpiecze€ќstwo. Teraz ju€є od €ѕwitu do nocy wios€љowali, spiesz€ѓc naprz€ђd. Brzegi umyka€љy wstecz. Wkr€ђtce rzeka rozla€љa si€і szerzej i p€љyciej, na wschodnim brzegu !pojawi€љy si€і pola kamieni, pod powierzchni€ѓ wody le€єa€љy zwa€љy €єwiru, trzeba by€љo sterowa€ј ostro€єnie, omijaj€ѓc mielizny. Brunatne Pola spi€іtrzy€љy si€і wy€єej, a nad pustkowiem ci€ѓgn€ѓ€љ zimny wiatr od wschodu. Po przeciwleg€љej stronie €љ€ѓki zmieni€љy si€і w wydmy poros€љe zwi€іd€љ€ѓ traw€ѓ, przeci€іte pasmami trz€іsawisk. Frodo dr€єa€љ i wspomina€љ muraw€і, %€їr€ђd€љa, jasne s€љo€ќce i perlisty deszcz z Lothlorien. W €єadnej "€љodzi nie s€љycha€ј by€љo rozm€ђwani €ѕmiech€ђw. Wszyscy "milczeli, zaprz€ѓtni€іci w€љasnymi my€ѕlami. Serce Legolasa b€љ€ѓdzi€љo pod gwiazdami, w letni€ѓ noc, na polanie w€ѕr€ђd brzozowych las€ђw p€ђ€љnocy; Gimli w wyobra€їni przebiera€љ grudki "z€љota, zastanawiaj€ѓc si€і, jak€ѓda€ј godn€ѓ opraw€і podarunkowi pani elf€ђw. Marry i Pippin w €ѕrodkowej €љodzi czuli si€і nieswojo, poniewa€є Boromir mrucza€љ co€ѕ do siebie,to gryz€љ paznokcie, jakby !gn€іbi€љy go jakie€ѕ niepokoje i w€ѓtpliwo€ѕci, to chwyta€љ za wios€љa i dogania€љ €љ€ђd€ї Aragorna. Przy tym Pippin, kt€ђry siedzia€љ u dzioba, twarz€ѓ zwr€ђcony do towarzyszy, zauwa€єy€љ dziwny b€љysk w oku Boromira, gdy tenwpatrywa€љ si€і we Froda. Sam dawno ju€є doszed€љ do !wniosku, €єe €љodzie, cho€ј mo€єenie tak straszne, jak go od dzieci€ќstwa przekonywano, s€ѓjednak jeszcze mniej wygodne, ni€є sobie wyobra€єa€љ.Siedzia€љ skurczony, "nieszcz€і€ѕliwy, nie mia€љ nic do roboty i tylko patrzy€љ na przesuwaj€ѓcy si€і krajobraz i !na szar€ѓ wod€і przep€љywaj€ѓc€ѓ po obu stronach €љodzi. Inni niekiedy przynajmniej wios€љowali, Samowi nigdy nie powierzano wiose€љ. Czwartego dnia o wczesnym zmierzchu Sam spogl€ѓda€љ wstecz ponad g€љowami Froda i Aragorna a€є za p€љyn€ѓce ich "€ѕladem €љodzie; morzy€љ go sen i hobbit t€іskni€љ do popasu, by zn€ђw poczu€ј ziemi€і pod stopami. nagle co€ѕ niezwyk€љego przyku€љo jego b€љ€ѓdz€ѓcy wzrok; w pierwszej chwili przygl€ѓda€љ si€і z roztargnieniem, potem wyprostowa€љ si€і i przetar€љ oczy ku€љakiem; lecz kiedy spojrza€љ zn€ђw w to samo miejsce - nic tam ju€є nie zobaczy€љ. Tej nocy rozbili ob€ђz na male€ќkiej wysepce tu€є pod zachodnim brzegiem. Sam, owini€іty kocem, le€єa€љ obok Froda. - Przed godzin€ѓ czy dwiema, !nim si€і zatrzymali€ѕmy - rzek€љ - mia€љem zabawny sen. A mo€єeto nie by€љ sen? W ka€єdym razie co€ѕ zabawnego. - Co takiego? - spyta€љ Frodo, bo znaj€ѓc Sama wiedzia€љ, €єe si€і nie uspokoi, p€ђki swojej historii nie opowie. - Od opuszczenia Lorien nie zdarzy€љo mi si€і jeszcze zobaczy€ј ani pomy€ѕle€ј nic, coby warte by€љo u€ѕmiechu. - Nie, to nie by€љo zabawne w tym znaczeniu, prosz€і pana. Raczej niesamowite. Je€ѕli nie !przy€ѕni€љo mi si€і, to na pewno "wr€ђ€єy co€ѕ z€љego. Lepiej niech pan pos€љucha. To by€љo tak: "widzia€љem k€љod€і, kt€ђra mia€љa oczy. $- €e€ѕ widzia€љ k€љod€і, wierz€і - odpar€љ Frodo. - K€љ€ђd w rzece nie brakuje. Ale przy oczach !nie upieraj si€і, Samie. - Musz€і- powiedzia€љ Sam. - Takie oczy, €єem si€і a€є poderwa€љ w €љodzi. Spostrzeg€љem w p€ђ€љmroku za ruf€ѓ €љodzi Gimlego co€ѕ, co wzi€ѓ€љem za "k€љod€і, ale nie zwr€ђci€љem na tospecjalnej uwagi. Potem jednak wyda€љo mi si€і, €єe k€љoda powoli nas dogania. A to #ju€є mnie zdziwi€љo, bo je€єeli j€ѓpr€ѓd tylko ni€ђs€љ, a my wios€љowali€ѕmy, nie mia€љa prawa, €єe si€і tak wyra€є€і, p€љyn€ѓ€ј szybciej od nas. I w tym momencie ujrza€љem oczy: dwa blade punkciki €ѕwieci€љy u ko€ќca k€љody, gdzie stercza€љ jakby du€єy s€іk. Co gorsza, k€љoda wcale nie by€љa k€љod€ѓ, !wios€љowa€љa b€љoniastymi €љapamipodobnymi do €љab€іdzich, tylko€єe wi€іkszymi, i to si€і wynurza€љa nad wod€і, to zag€љ€іbia€љa. Wtedy w€љa€ѕnie poderwa€љem si€і z miejsca i przetar€љem oczy; pomy€ѕla€љem, "€єe je€ѕli to co€ѕ zobacz€і znowu po wyp€іdzeniu €ѕpioch€ђw z oczu, krzykn€і na alarm, bo ta k€љoda-niek€љoda posuwa€љa si€і szybko naprz€ђd i ju€є $dop€іdza€љa ostatni€ѓ €љ€ђd€ї. Ale -czy te dwa €ѕlepia zauwa€єy€љy moje poruszenie i poczu€љy m€ђjwzrok, czy te€є po prostu ja oprzytomnia€љem - do€ѕ€ј, €єe kiedy zn€ђw spojrza€љem, nie by€љo ju€є nic. Wyda€љo mi si€і jednak, €єe k€ѓtem oka, jak to m€ђwi€ѓ, przy€љapa€љem ciemny !jaki€ѕ kszta€љt, kt€ђry mign€ѓ€љ pr€іdko w cieniu pod brzegiem. €lepi€ђw ju€є wtedy nie dostrzeg€љem. Pomy€ѕla€љem: €њZnowu ci si€і !przy€ѕni€љo, Samie Gamgee!€ћ - i nic nikomu na razie nie powiedzia€љem. Tylko €єe mi to spokoju nie daje i teraz wcale nie jestem pewien, czy to by€љ sen. Co pan o tym s€ѓdzi, panieFrodo? #- S€ѓdzi€љbym, €єe to by€љa k€љoda i zmierzch, a ty by€љe€ѕ zaspany- odpar€љ Frodo - gdyby ta para oczu pojawi€љa si€і po raz pierwszy i tylko tobie. Ale tak "nie jest! Ja j€ѓ tak€єe widzia€љemna drodze za nami, kiedy w€іdrowali€ѕmy jeszcze p€ђ€љnocnymi krajami ku Lorien. Widzia€љem te€є jakie€ѕ dziwne stworzenie skradaj€ѓce si€і po pniu, kiedy nocowali€ѕmy na drzewie. Haldir je r€ђwnie€є widzia€љ. A czy pami€іtasz, co m€ђwi€љy elfy, gdy wr€ђci€љy z po€ѕcigu za band€ѓ ork€ђw? - Aha! - rzek€љ sam - pami€іtami to, i co€ѕ wi€іcej jeszcze. !Wola€љbym si€і myli€ј, ale kiedy sobie przypomn€і to i owo, a wdodatku opowiadanie pana Bilbo, zdaje mi si€і, €єe zgaduj€і, jak ten stw€ђr ma na imi€і. paskudne imi€і: Gollum, co? - Tak, tego si€і w€љa€ѕnie obawiam od pewnego czasu - odpar€љ Frodo. - Dok€љadnie od noclegu na drzewie. Przypuszczam, €єe siedzia€љ przyczajony w Morii i szed€љ stamt€ѓd trop w trop za nami. Mia€љem jednak nadziej€і, €єe zgubi €ѕlad dzi€іki naszemu pobytowi w Lorien. Nieszcz€іsny pewnie kry€љ si€і wlasach nad Srebrn€ѓ €y€љ€ѓ i wypatrzy€љ nas, kiedy ruszali€ѕmy z przystani. - To si€і wydaje mo€єliwe - rzek€љ Sam. - Trzeba czuwa€ј, €єeby€ѕmy kt€ђrej€ѕ nocy nie !zbudzili si€і z jego wstr€іtnymi paluchami na gardle, je€єeli w og€ђle si€і zbudzimy w por€і! W€љa€ѕnie o to mi chodzi. Dzi€ѕ lepiej jeszcze nie alarmujmy Obie€єy€ѕwiata ani reszty kompanii; ja b€іd€і wartowa€љ tej nocy. Wy€ѕpi€і si€і jutro, !skoro w €љodzi s€љu€є€і tylko za balast, €єe tak powiem. - Owszem, powiedz tak - odpar€љ Frodo - ale dodaj, €єe ten balast ma bystry wzrok. pozwol€і ci pe€љni€ј wart€і pod warunkiem, €єe w po€љowie nocyzbudzisz mnie z kolei, oczywi€ѕcie je€ѕli nic si€і nie zdarzy wcze€ѕniej. W€ѕr€ђd g€љuchej nocy Frodo "zbudzi€љ si€і z g€љ€іbokiego snu, potrz€ѓsany przez Sama. - Okropnie mi przykro pana budzi€ј - szepn€ѓ€љ Sam - ale tak pan kaza€љ. Nic si€і nie zdarzy€љo do tej pory, a w ka€єdym razie nic wa€єnego. Zdawa€љo mi si€і, €єe s€љysz€і cichy plusk i taki szmer, jakbykto€ѕ niedaleko nas pochlipywa€љ. Ale nad rzek€ѓ w nocy r€ђ€єne dziwne g€љosy s€љycha€ј. Sam po€љo€єy€љ si€і, a Frodo usiad€љ, owin€ѓ€љ si€і kocem i zacz€ѓ€љ walczy€ј ze snem. !Wlok€љy si€і minuty i godziny, a !nic si€і nie dzia€љo. Frodo ju€є "mia€љ ulec pokusie i przy€љo€єy€ј g€љow€і do ziemi, kiedy nagle jaki€ѕ ciemny, ledwie dostrzegalny kszta€љt przemkn€ѓ€љ tu€є obok przycumowanych €љodzi. D€љuga, bia€љawa r€іka zamajaczy€љa w ciemno€ѕciach i chwyci€љa za burt€і. Para bladych, b€љyszcz€ѓcych niby latarki oczu zal€ѕni€љa zimnym €ѕwiat€љem, zagl€ѓdaj€ѓc do wn€іtrza €љodzi, a potem zwr€ђci€љa si€і ku wysepce i spojrza€љa prosto na Froda. Dzieli€љo go od tych €ѕlepi€ђw !ledwie par€і krok€ђw i s€љysza€љ cichy gwizd, kiedy dziwny #stw€ђr wci€ѓga€љ dech. Zerwa€љ si€іna r€ђwne nogi, dobywaj€ѓc €€ѓde€љka z pochwy. Latarki oczu natychmiast zgas€љy. Do uszu Froda dobieg€љ lekki syk, potem plusk, a wreszcie cie€ќ, podobny do k€љody, da€љ susa w wod€і nikn€ѓc w ciemno€ѕciach. Aragorn poruszy€љ si€і przez !sen, obr€ђci€љ na bok i usiad€љ. - Co to by€љo? - spyta€љ zrywaj€ѓc si€і i staj€ѓc ko€љo Froda. - Wyczu€љem przez sen, "€єe tu si€і co€ѕ dzieje. Dlaczego chwyci€љe€ѕ za miecz? - To by€љ Gollum! - odpar€љ Frodo. - Tak mi si€і przynajmniej zdaje. - Ha! - zawo€љa€љ Aragorn. - A !wi€іc zauwa€єy€љe€ѕ tego ma€љego zb€ђja? Drepta€љ za nami przez ca€љ€ѓ Mori€і i potem a€є do Nimrodel. Odk€ѓd p€љyniemy rzek€ѓ, €ѕciga nas na k€љodzie, !wios€љuj€ѓc r€іkami i nogami. Raz!i drugi pr€ђbowa€љem go z€љapa€ј noc€ѓ, ale chytrzejszy jest od "lisa, a €ѕliski jak ryba. Mia€љem nadziej€і, €єe go rzeka pokona,ale to do€ѕwiadczony wodniak. Jutro trzeba b€іdzie przyspieszy€ј €єeglug€і. Teraz id€ї spa€ј, Frodo, a ja b€іd€і czuwa€љ przez reszt€і nocy. Szkoda, €єe nie schwyta€љem nikczemnika. M€ђg€љby nam by€ј u€єyteczny. Skoro to si€і nie uda€љo, trzeba mu umkn€ѓ€ј. Niebezpieczny towarzysz podr€ђ€єy! Nie m€ђwi€ѓc ju€є o tym, €єe zdolny jest !w€љasnor€іcznie kt€ђrego€ѕ z nas noc€ѓ zamordowa€ј, mo€єe naprowadzi€ј innych nieprzyjaci€ђ€љ na nasz trop. Noc jednak min€і€љa, a nawet cie€ќ Golluma nie zjawi€љ si€і powt€ђrnie. Odt€ѓd dru€єyna pilnie wypatrywa€љa, lecz do ko€ќca podr€ђ€єy nikt go nie !zobaczy€љ. Je€єeli nadal tropi€љ w€іdrowc€ђw, robi€љ to bardzo ostro€єnie i przebiegle. Na pro€ѕb€і Aragorna wios€љowali teraz ile si€љ, tak €єe brzegi niemal miga€љy w oczach. Krajobrazu niewiele ogl€ѓdali, !bo p€љyn€іli przewa€єnie nocami io zmroku, odpoczywaj€ѓc w dzie€ќ i staraj€ѓc si€і kry€ј o !tyle, o ile teren pozwala€љ. Tak mija€љ czas bez przyg€ђd a€є do si€ђdmego dnia. Pogoda by€љa jeszcze mglista i chmurna, wiatr d€ѓ€љ ze wschodu, lecz pod wiecz€ђr niebo na zachodzie rozja€ѕni€љo si€і, a spomi€іdzy szarych zwa€љ€ђw chmur wyjrza€љy $ja€ѕniejsze, €є€ђ€љte i bladozieloneplamy. Mo€єna by€љo dostrzec "bia€љy r€ѓbek m€љodego ksi€і€єyca l€ѕni€ѓcy nad odleg€љymi jeziorami. Sam przygl€ѓdaj€ѓc mu si€і zmarszczy€љ brwi. Nazajutrz po obu stronach rzeki krajobraz zacz€ѓ€љ si€і szybko zmienia€ј. Brzegi by€љy wysokie i kamieniste. Wkr€ђtce #ju€є p€љyn€іli przez kraj g€ђrzystyi skalisty, a na wybrze€єach strome zbocza gin€і€љy pod g€іstw€ѓ tarniny, splatanych je€єyn i powoj€ђw. Dalej "wznosi€љy si€і niskie, skrusza€љe urwiska i stercza€љy kominy z szarego, zwietrza€љego kamienia, oplecione bluszczem,a zza nich wychyla€љy si€і "grzbiety g€ђr, na kt€ђrych ros€љy jod€љy, pokrzywione od #wichr€ђw. Zbli€єali si€і widocznie do szarej krainy wzg€ђrz Emyn Muil, do po€љudniowego skraju Dzikich Kraj€ђw. Na urwiskach i skalnych kominach gnie€їdzi€љo si€і mn€ђstwo ptak€ђw; przez dzie€ќ ca€љy kr€ѓ€єy€љy chmarami wysokow g€ђrze, czarne na tle bladego"nieba. Kiedy dru€єyna roz€љo€єy€љasi€і tego dnia obozem, Aragorn z niepokojem przygl€ѓda€љ si€і tym lotom, podejrzewaj€ѓc, €єe #z€љo€ѕliwy Gollum co€ѕ knuje i €єe do d ki m a. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПЅpI c N‘ІЙ D c Б‘Ї§\ c ’ЈY"„ c w’Љн-ј c к’Ње8›< =“!wie€ѕ€ј o podr€ђ€єnych ju€є si€і szerzy na pustkowiu. P€ђ€їniej, o zachodzie s€љo€ќca, gdy w€іdrowcy ju€є si€і krz€ѓtali przygotowuj€ѓc do dalszej drogi, Aragorn dostrzeg€љ w mierzchn€ѓcym €ѕwietle czarny punkt: jaki€ѕ ogromny ptak najpierw ko€љowa€љ bardzo wysoko nad obozem, a potem z wolna odlecia€љ w stron€і po€љudnia. - Co to jest, Legolasie? - spyta€љ pokazuj€ѓc niebo. - Zdaje si€і, €єe orze€љ. !- Tak - odpar€љ Legolas - orze€љ.Ciekawe, co to mo€єe znaczy€ј?G€ђry przecie€є s€ѓ daleko. - Nie wyruszymy, p€ђki nie €ѕciemni si€і zupe€љnie - postanowi€љ Aragorn. !Nadszed€љ €ђsmy dzie€ќ €єeglugi. By€љ spokojny i bezwietrzny, boostry podmuch od wschodu !ucich€љ. W€ѓski sierp ksi€і€єyca wcze€ѕnie przygas€љ w bladym zachodzie s€љo€ќca, lecz wy€єej niebo by€љo czyste, a chocia€є #na po€љudniu k€љ€іbi€љy si€і grube !zwa€љy ob€љok€ђw, wci€ѓ€є jeszczerozjarzone nik€љym €ѕwiat€љem, na zachodzie ju€є b€љyszcza€љy jasne gwiazdy. - W drog€і! - rzek€љ Aragorn. - Zaryzykujemy jeszcze raz #nocn€ѓ €єeglug€і. Zbli€єamy si€і do tej cz€і€ѕci rzeki, kt€ђrej nie znam dobrze, bo nigdy w tych okolicach nie podr€ђ€єowa€љem drog€ѓ wodn€ѓ, nie sp€љywa€љem dotychczas st€ѓd do prog€ђw Sarn Gebir. Je€єeli mnie wszak€єe nie myl€ѓ rachuby, dzieli nas od nich wiele mil. Lecz wcze€ѕniej jeszcze natkniemy si€і na trudne miejsca, gro€є€ѓ nam ska€љy i kamienne wysepki stercz€ѓce po€ѕr€ђd nurtu. Trzeba uwa€єa€ј bardzo i nie mo€єna si€і zbytnio rozp€іdza€ј. Samowi, p€љyn€ѓcemu w !pierwszej €љodzi, zlecono stra€є.!Le€є€ѓc w dziobie wpatrywa€љ si€іw mrok. Noc zapad€љa ciemna, lecz w g€ђrze gwiazdy b€љyszcza€љy niezwykle jasno i powierzchnia rzeki l€ѕni€љa. Zbli€єa€љa si€і p€ђ€љnoc; od !d€љu€єszego czasu pozwalali si€і nie€ѕ€ј pr€ѓdowi, rzadko u€єywaj€ѓc wiose€љ, gdy nagle Sam krzykn€ѓ€љ. Ledwie o par€і krok€ђw przed nim zamajaczy€љynad wod€ѓ czarne sylwety, a do uszu w€іdrowc€ђw dobieg€љ szum wzburzonej wody. Porywisty pr€ѓd €ѕci€ѓgn€ѓ€љ €љodzie w lewo, pod wschodni brzeg, gdzie droga by€љa wolna.Zniesieni w bok, w€іdrowcy "ujrzeli tu€є przy burtach bia€љ€ѓ "pian€і fal, rozbijaj€ѓcych si€і o ska€љy, wyszczerzone po€ѕrodkunurtu niby rz€ѓd ostrych %z€іb€ђw. Ca€љa flotylla zbi€љa si€і wciasn€ѓ gromad€і. - Hej, Aragornie! - krzykn€ѓ€љ Boromir, gdy €љ€ђd€ї jego uderzy€љa o ruf€і €љodzi przewodnika. - To szale€ќstwo! Nie mo€єna ryzykowa€ј nocnej €єeglugi przez wodospady! Zreszt€ѓ noc€ѓ czy dniem €єadna!€љ€ђd€ї jeszcze nie przedosta€љa "si€і ca€љa przez progi Sarn Gebir.- Zawraca€ј! Zawraca€ј! - krzykn€ѓ€љ Aragorn. - Starajcie si€і zawr€ђci€ј! - Zanurzy€љ wios€љa, usi€љuj€ѓc wstrzyma€ј &€љ€ђd€ї i skr€іci€ј w miejscu. - €ўle obliczy€љem odleg€љo€ѕ€ј - powiedzia€љ do Froda. - Nie spodziewa€љem si€і, €єe dop€љyniemy dzi€ѕ tak daleko. Anduina rwie szybciej, ni€є !my€ѕla€љem. Sarn Gebir jest tu€є przed nami. Z wielkim trudem opanowali €љodzie i z wolna zawr€ђcili. Pocz€ѓtkowo nie mogli jednak przem€ђc pr€ѓdu, kt€ђry znosi€љ ich coraz bli€єej pod wschodni "brzeg. A brzeg ten pi€іtrzy€љ si€іciemny i z€љowrogi w ciemno€ѕciach. - Wszyscy do wiose€љ! - !krzycza€љ Boromir. - Do wiose€љ! Inaczej rozbijemy si€і na mieli€їnie. Krzyk jeszcze nie przebrzmia€љ,"gdy Frodo poczu€љ, €єe kil €љodzi ociera si€і ju€є ze zgrzytem o kamienie. W tej samej chwili #j€іkn€і€љy ci€іciwy i r€ђj strza€љ #€ѕwisn€ѓ€љ ko€љo uszu €єeglarzy, a kilka pa€љo mi€іdzy nich. Jedna !trafi€љa Froda mi€іdzy €љopatki. Run€ѓ€љ twarz€ѓ naprz€ђd i !wrzasn€ѓ€љ, a wios€љo wysun€і€љo $mu si€і z r€ѓk. Ale strza€љa odbi€љasi€і od pancerza, ukrytego podp€љaszczem. Druga przeszy€љa kaptur Aragorna, trzecia za€ѕ utkwi€љa w burcie €љodzi tu€є obok r€іki Meriadoka. Sam mia€љ wra€єenie, €єe dostrzega czarnesylwetki kr€іc€ѓcych si€і po d€љugim, kamienistym wybrze€єupostaci. Zdawa€љy si€і bardzo bliskie. - Irch! - rzek€љ Legolas wracaj€ѓc do mowy swego plemienia. - Orkowie! - krzykn€ѓ€љ Gimli. - Za€љo€є€і si€і, €єe to robota Golluma - powiedzia€љ Sam do Froda. - Dobrze sobie wybrali miejsce! Rzeka pcha nas prosto w ich r€іce. Wszyscy pochylili si€і i "wios€љowali ile si€љ w ramionach. Nawet Sam pomaga€љ, jak umia€љ.Ka€єdy wyczekiwa€љ, €єe lada sekunda poczuje uk€ѓszenie "czarnopi€ђrej strza€љy. Ca€љy ich r€ђj gwizda€љ w€іdrowcom nad g€љowami albo wpada€љ w wod€і tu€є obok €љodzi. lecz nikt wi€іcej nie zosta€љ trafiony. By€љo wprawdzie ciemno, lecz nie za ciemno dla ork€ђw przywyk€љych do nocnych wypraw, a w po€ѕwiacie gwiezdnej €єeglarze musieli stanowi€ј doskonale widoczny cel dla zdradzieckich napastnik€ђw; jedyna nadzieja,€єe szare p€љaszcze z Lorien i szare drzewo zbudowanych przez elfy €љodzi zmyl€ѓ nawet przebieg€љe oczy €љucznik€ђw Mordoru. !Wytrwale ci€ѓgn€іli wios€љami. W pomroce trudno by€љo o pewno€ѕ€ј, czy posuwaj€ѓ si€і rzeczywi€ѕcie, lecz z wolna wiry wodne uspokaja€љy si€і wok€ђ€љ €љodzi, a cienie na wschodnim brzegu topnia€љy w€ѕr€ђd nocy. Wreszcie, o ile !mogli si€і zorientowa€ј, dotarli z powrotem na €ѕrodek rzeki i "oddalili si€і spory kawa€љek drogiod stercz€ѓcych z nurtu skalnych prog€ђw. Obracaj€ѓc !€љodzie w poprzek, pchn€іli je z wszystkich si€љ pod zachodni brzeg. W cieniu krzak€ђw schylonych nad wod€ѓ zatrzymali si€і wreszcie i zaczerpn€іli tchu. Legolas od€љo€єy€љ wios€љa i chwyci€љ €љuk, kt€ђry dosta€љ w !Lorien. Skoczy€љ na brzeg i kilku!susami wspi€ѓ€љ si€і na skarp€і. 'Naci€ѓgn€ѓ€љ €љuk, za€љo€єy€љ strza€љ€і!i poprzez szeroko€ѕ€ј rzeki wbi€љwzrok w ciemno€ѕci. Zza wody !buchn€і€љy przera€їliwe wrzaski, lecz dostrzec nic nie by€љo !mo€єna. Frodo spojrza€љ w g€ђr€і na smuk€љego elfa stoj€ѓcego nazboczu i wpatrzonego w mrok,"jakby wybiera€љ cel dla strza€љy. Jego ciemn€ѓ g€љow€і otacza€љa korona jaskrawobia€љych gwiazd, migoc€ѓcych w czarnejtopieli nieba. Lecz nagle od "po€љudnia ukaza€љy si€і p€іdz€ѓce ogromne chmury i przednie ich!stra€єe natar€љy na gwia€їdziste "pole. Trwoga ogarn€і€љa dru€єyn€і.- Elbereth Githoniel! - westchn€ѓ€љ Legolas, spojrzawszy w g€ђr€і. W tym samym momencie z "ciemno€ѕci od po€љudnia wy€љoni€љ !si€і jaki€ѕ czarny kszta€љt, jak chmura, lecz o wiele od chmury szybszy, i p€іdem "zbli€єa€љ si€і nad zbite u brzegu "€љodzie dru€єyny, przes€љaniaj€ѓc €ѕwiat€љo. Po chwili mogli ju€є "rozr€ђ€єni€ј olbrzymie skrzyd€љa, czarniejsze od czerni nocy. Zawod€ѓ dziki wrzask powita€љ sprzymierze€ќca. Nag€љy lodowaty dreszcz przeszy€љ !Froda i serce w nim st€і€єa€љo odmorderczego zimna, jak gdyby odezwa€љa si€і zn€ђw stara rana w lewym barku. Hobbit skuli€љ #si€і w €љodzi szukaj€ѓc kryj€ђwki. Niespodzianie zad€їwi€іcza€љ ogromny €љuk z Lorien. Z napi€іtej przez elfa ci€іciwy €ѕwisn€і€љa strza€љa. Frodo podni€ђs€љ wzrok. Skrzydlaty stw€ђr chwia€љ si€і niemal nad jego g€љow€ѓ. Nagle z ostrym, ochryp€љym wrzaskiem run€ѓ€љ w d€ђ€љ i znikn€ѓ€љ w mroku na wschodnim brzegu. Niebo zn€ђw#by€љo czyste. W dali rozleg€љ si€і w ciemno€ѕciach zgie€љk !mn€ђstwa g€љos€ђw, przekle€ќstw ilament€ђw, a potem zapad€љa cisza. Tej nocy nie us€љyszeli ju€є wi€іcej ani krzyku, ani €ѕwistu strza€љy od wschodu. Po jakim€ѕ czasie Aragorn !powi€ђd€љ €љodzie dalej w g€ђr€і !rzeki. Po omacku p€љyn€іli spory kawa€љek drogi wzd€љu€є brzegu, a€є trafili wreszcie do niewielkiej, p€љytkiej zatoki. Kilka skarla€љych drzew ros€љo tuz nad wod€ѓ, za nimi za€ѕ wznosi€љa si€і stroma, skalista skarpa. Tu dru€єyna postanowi€љa zatrzyma€ј si€і i przeczeka€ј do €ѕwitu; nie spos€ђb by€љo po nocy pr€ђbowa€ј dalszej €єeglugi. Nie rozbijali obozu ani nie rozniecali ogniska, skulili si€і na dnie €љodzi, zwi€ѓzanych razem i przycumowanych u brzegu. - Chwa€љa €љukowi Galadrieli, "chwa€љa r€іce i oku elfa! - rzek€љ!Gimli €єuj€ѓc kawa€љek lembasa. -Pi€іkny to by€љ strza€љ w ciemno€ѕci, przyjacielu. - Kt€ђ€є jednak powie nam, w co moja strza€љa ugodzi€љa? - spyta€љ Legolas. - Ja ci tego nie powiem - #odpar€љ Gimli - lecz ciesz€і si€і, €єe nie pozwoli€љe€ѕ temu cieniowi zbli€єy€ј si€і do nas. Bardzo mi si€і nie podoba€љ. Zanadto przypomina€љ cie€ќ z Morii... cie€ќ Balroga - doko€ќczy€љ szeptem. - To nie by€љ Balrog - odezwa€љ si€і Frodo, wci€ѓ€є jeszcze dygoc€ѓc od dreszcz€ђw, kt€ђre go podczas starcia napad€љy. - To by€љo co€ѕ zimniejszego. !My€ѕl€і, €єe m€ђg€љ to by€ј... - urwa€љ i zamilk€љ. - Co my€ѕlisz? - skwapliwie zapyta€љ Boromir wychylaj€ѓc si€і ze swojej €љodzi, jakby chcia€љ koniecznie zobaczy€ј wyraz twarzy Froda. - My€ѕl€і... Nie, nie powiem - odpar€љ Frodo. - Cokolwiek to by€љo, upadek tego stwora wzbudzi€љ panik€і w€ѕr€ђd naszych wrog€ђw. - Tak si€і zdaje - rzek€љ Aragorn. - Nie wiemy wszak€єe,!gdzie s€ѓ, ilu ich jest, co terazknuj€ѓ. Dzisiejszej nocy nie wolno nam spa€ј. Na razie kryj€ѓ nas ciemno€ѕci. Ale kto wie, co dzie€ќ przyniesie? Trzymajcie bro€ќ w pogotowiu! Sam siedzia€љ b€іbni€ѓc po r€іkoje€ѕci miecza palcami, jakby co€ѕ oblicza€љ, i spogl€ѓdaj€ѓc w niebo. - Dziwna rzecz! - szepn€ѓ€љ. - Ksi€і€єyc €ѕwieci ten sam nad !Shire€§em i nad Dzikimi Krajami, tak by przynajmniej wypada€љo. Ale czy on drog€і pomyli€љ, czy "mnie si€і rachunek spl€ѓta€љ, co€ѕtu si€і nie zgadza. Pami€іta pan, panie Frodo, €єe kiedy nocowali€ѕmy na drzewie, ksi€і€єyc mala€љ. By€љ wtedy tydzie€ќ po pe€љni, wedle moich oblicze€ќ. Wczoraj wieczorem sko€ќczy€љ si€і tydzie€ќ naszej #podr€ђ€єy wod€ѓ, a dzi€ѕ - prosz€і!- wstaje n€ђw, ro€єek cienki niby obrzynek paznokcia, jak !gdyby€ѕmy ani dnia nie sp€іdzili u elf€ђw. A przecie€є trzy noclegi w Lorien na pewno pami€іtam, marzy mi si€і nawet, €єe by€љo ich wi€іcej, chocia€є przysi€ѓg€љbym, €єe nie siedzieli€ѕmy tam ca€љego !miesi€ѓca. Mo€єna by pomy€ѕle€ј, ze w tym kraju czas si€і nie liczy. - Mo€єe tak w€љa€ѕnie jest naprawd€і - powiedzia€љ Frodo. - Mo€єe w tym kraju #znale€їli€ѕmy si€і w czasie, kt€ђrygdzie indziej na €ѕwiecie dawno przemin€ѓ€љ. Zdaje mi si€і, €єe dopiero kiedy Srebrna €y€љa znios€љa nas do Anduiny, wr€ђcili€ѕmy w nurt czasu, p€љyn€ѓcego przez €ѕmiertelne kraje do Wielkiego Morza. Nie pami€іtam, €єebym widzia€љ !ksi€і€єyc, w nowiu czy w pe€љni, nad Karas Galadhon, tylko gwiazdy noc€ѓ, a s€љo€ќce za dnia. !Legolas poruszy€љ si€і w €љodzi. - Nie, czas nigdy nie zwalnia biegu - rzek€љ - ale zmiany i wzrost nie s€ѓ dla ka€єdej rzeczy i w ka€єdym miejscu !jednakie. Dla elf€ђw te€є ziemia !si€і kr€іci, kr€іci si€і zarazem bardzo szybko i bardzo wolno. szybko, bo same elfy ma€љo si€і zmieniaj€ѓ, a wszystko inne przemija doko€љa, i to elfy zasmuca. Bardzo wolno, bo nie #licz€ѓ p€љyn€ѓcych lat, nie licz€ѓ ich w ka€єdym razie w swoim €єyciu. Nast€іpuj€ѓce po sobie pory roku nie znacz€ѓ dla nich wi€іcej ni€є wiecznie powtarzaj€ѓca si€і fala w !d€љugim, d€љugim strumieniu. Ale wszystko pod s€љo€ќcem musi !kiedy€ѕ przemin€ѓ€ј i sko€ќczy€ј si€і wreszcie. - W Lorien jednak przemijanie odbywa si€і bardzo powoli - rzek€љ Frodo. - Nad tym krajem panuje Galadriela. Ka€єda godzina jest bogata, chocia€є wydaje si€і kr€ђtka w Karas Galadhon, gdzie pani Galadrielaw€љada pier€ѕcieniem elf€ђw. - O tym nie powiniene€ѕ m€ђwi€ј poza granicami Lorien nawet ze mn€ѓ - przerwa€љ mu Aragorn!- pami€іtaj, ani s€љowa wi€іcej! Ale wiedz, Samie, €єe to !prawda: w tej krainie straci€љe€ѕrachunek czasu. Tam czas przep€љywa€љ obok nas, podobniejak p€љynie obok elf€ђw. Stary !ksi€і€єyc skurczy€љ si€і, m€љody ur€ђs€љ i z kolei zmala€љ nad €ѕwiatem, podczas gdy my odpoczywali€ѕmy w Lorien. Wczoraj wieczorem ksi€і€єyc by€љ powt€ђrnie w nowiu. Zima si€і ko€ќczy. Czas p€љynie ku !wio€ѕnie, kt€ђra niewiele niesie nam nadziei. Noc przemin€і€љa w spokoju. Z drugiego brzegu nie dochodzi€љy €єadne szmery ani g€љosy. W€іdrowcy, skuleni w €љodziach, zauwa€єyli zmian€і pogody. pod wilgotnymi !chmurami, kt€ђre nadci€ѓgn€і€љy zpo€љudnia od dalekich m€ђrz, powietrze ociepli€љo si€і i nie porusza€љ nim najl€єejszy nawet podmuch. Szum wody p€іdz€ѓcej!w€ѕr€ђd ska€љ zdawa€љ si€і teraz %g€љo€ѕniejszy i bli€єszy, z ga€љ€іzi nadbrze€єnych drzew kapa€љy krople rosy. Kiedy dzie€ќ za€ѕwita€љ, €ѕwiat ca€љy doko€љa wyda€љ im si€і mi€іkki i smutny. Z wolna brzask przechodzi€љ w blade, rozproszone €ѕwiat€љo, nie podkre€ѕlone przez cienie. Nad rzeka zalega€љa mg€љa, bia€љe opary otula€љy brzeg zachodni, wschodniego za€ѕ wcale nie by€љo teraz wida€ј. !- Nie cierpi€і mg€љy - oznajmi€љ Sam - ale dzisiaj wydaje mi si€іpo€є€ѓdana. Mo€єe uda si€і nam wymkn€ѓ€ј st€ѓd tak, €єe te przekl€іte gobliny nic nie zauwa€є€ѓ. - Mo€єe - powiedzia€љ Aragorn -ale trudno b€іdzie trafi€ј na (€ѕcie€єk€і, je€ѕli p€ђ€їniej mg€љa si€і nie podniesie. Musimy odnale€ї€јdrog€і, inaczej nie przep€љyniemy przez Sarn Gebir i nie dotrzemy do Emyn Muil. - Nie rozumiem, dlaczego mieliby€ѕmy szuka€ј przej€ѕcia przez progi i po co p€љyn€ѓ€ј dalej rzek€ѓ - odezwa€љ si€і "Boromir. - Je€ѕli Emyn Muil le€єy przed nami, lepiej by€љoby porzuci€ј te marne €љupiny i pomaszerowa€ј na po€љudnio-zach€ђd a€є do Rzeki Ent€ђw, a potem przeprawi€ј si€іna drugi jej brzeg do mojej ojczyzny. - Tak by€љoby rzeczywi€ѕcie lepiej - odpar€љ Aragorn - gdyby€ѕmy zd€ѓ€єali do Minas Tirith. Ale to nie zosta€љo dotychczas postanowione. !Zreszt€ѓ ten szlak m€ђg€љby si€і okaza€ј bardziej niebezpieczny, ni€є si€і wydaje z pozoru. Dolina Rzeki Ent€ђw jest niska i bagnista, a mg€љa !to €ѕmiertelny wr€ђg podr€ђ€єnychw€іdruj€ѓcych pieszo, w dodatku z baga€єami. Wola€љbym!nie porzuca€ј €љodzi, p€ђki si€і da. Rzeka b€ѓd€ї co b€ѓd€ї stanowi drog€і, na kt€ђrej nie mo€єna zab€љ€ѓdzi€ј. - Ale Nieprzyjaciel panuje na jej wschodnim brzegu - argumentowa€љ Boromir. - Je€ѕli nawet przedostaniesz si€і przez Wrota Argonath i bez szwanku dop€љyniesz do Tindrock, co zrobisz dalej? czyzeskoczysz z wodogrzmot€ђw, €єeby wyl€ѓdowa€ј na trz€іsawiskach? - Nie - odpar€љ Aragorn. - %My€ѕl€і, €єe nale€єa€љoby przenie€ѕ€ј€љodzie star€ѓ €ѕcie€єk€ѓ omijaj€ѓc€ѓ Rauros i poni€єej wodogrzmot€ђw znowu spu€ѕci€ј je na rzek€і. Czy nie wiesz, czy te€є umy€ѕlnie zapominasz, Boromirze, o P€ђ€љnocnych Schodach i o stra€єnicy na szczycie Amon Hen, zbudowanej za czas€ђw wielkich kr€ђl€ђw? Ja w ka€єdym !razie postanowi€љem wspi€ѓ€ј si€іtam i rozejrze€ј z g€ђry, nim !rozstrzygn€і o dalszej podr€ђ€єy.Mo€єe stamt€ѓd zobaczymy jaki€ѕ znak, kt€ђry nam wska€єe drog€і. !Boromir d€љugo opiera€љ si€і tej decyzji. Kiedy jednak !zrozumia€љ, €єe Frodo p€ђjdzie zaAragornem, gdziekolwiek ten poprowadzi - ust€ѓpi€љ. - Ludzie z Minas Tirith nie maj€ѓ zwyczaju opuszcza€ј !przyjaci€ђ€љ w potrzebie - rzek€љ- a b€іdzie wam potrzebna moja si€љa, je€єeli chcecie !dosta€ј si€і do Tindrock. Do tej g€ђrzystej wyspy b€іd€і wam "towarzyszy€љ, dalej - nie. P€ђjd€іdo swego kraju sam, je€єeli !swoj€ѓ pomoc€ѓ nie zas€љu€єy€љem na tyle bodaj nagrody, by kto€ѕz was dotrzyma€љ mi kompanii. Dzie€ќ tymczasem poja€ѕnia€љ, mg€љa zrzed€љa troch€і. Uradzono, €єe Aragorn z Legolasem p€ђjdzie nie zwlekaj€ѓc wzd€љu€є brzegu !naprz€ђd, inni za€ѕ zostan€ѓ przy€љodziach. Aragorn mia€љ nadziej€і odnale€ї€ј drog€і, kt€ђr€ѓ by mo€єna przenie€ѕ€ј €љ€ђdki i baga€єe na spokojniejsze wody poni€єej skalnych prog€ђw. !- Mo€єe €љodzie elf€ђw naprawd€і nigdy nie ton€ѓ - powiedzia€љ - ale nie znaczy to, by€ѕmy mogli w nich przep€љyn€ѓ€ј Sarn Gebir €єywi. Nikomu dotychczas nie uda€љa si€і ta sztuka. Ludzie z Gondoru nie budowali dr€ђg w tej okolicy, bo nawet w naj€ѕwietniejszej epoce ich kr€ђlestwo nie si€іga€љo w dorzeczu Anduiny poza wzg€ђrza Emyn Muil. Z pewno€ѕci€ѓ jednak istnieje €ѕcie€єka holownicza gdzie€ѕ na zachodnim brzegu, nie wiem tylko, czy j€ѓ odnajd€і. #Niemo€єliwe, by €ѕlad zatar€љ si€і ju€є ca€љkowicie, bo jeszcze kilka lat temu, nim orkowie z Mordoru rozmno€єyli si€і tak !gro€їnie, u€єywano lekkich €љodzi do €єeglugi z wybrze€єy Dzikich Kraj€ђw do Osgiliath. - Za mojej pami€іci rzadko "jaka€ѕ €љ€ђd€ї przybywa€љa do nas z p€ђ€љnocy, orkowie za€ѕ grasuj€ѓ po wybrze€єach od dawna - rzek€љ Boromir. - Nawet je€єeli znajdziesz €ѕcie€єk€і, ka€єdy krok na niej zbli€єy ci€і do co€ѕ knuje i €єe do d ki m a. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBЋ€i c y“Ќщ < c м“­%‹ c ?”ЎА"J c Ђ”Џњ-~ •Аx/? c €•БЗ:ж+ x•niebezpiecze€ќstwa. - Niebezpiecze€ќstwo czyha nawszystkich drogach wiod€ѓcychku po€љudniowi - odpar€љ Aragorn. - Czekajcie na nas jeden dzie€ќ. Gdyby€ѕmy nie #wr€ђcili, b€іdzie to znaczy€љo, €єespotka€љa nas rzeczywi€ѕcie najgorsza przygoda. W€ђwczas musicie wybra€ј nowego przewodnika i za nim i€ѕ€ј jak si€і da najroztropniej. Z ci€і€єkim sercem Frodo patrza€љ na Aragorna i Legolasa,kiedy wspinali si€і na strom€ѓ skarp€і i znikali we mgle. Lecz obawy hobbita okaza€љy si€і p€љonne. Nie up€љyn€і€љo par€і godzin, ledwie zbli€єa€љo si€і po€љudnie, kiedy z mg€љy wy€љoni€љy si€і sylwetki wracaj€ѓcych zwiadowc€ђw. - Wszystko w porz€ѓdku - oznajmi€љ Aragorn zsuwaj€ѓc si€і"ze skarpy. - €cie€єka istnieje i prowadzi do wygodnej przystani, kt€ђra jeszcze nadaje si€і do u€єytku. Marsz nie b€іdzie zbyt daleki, progi #skalne zaczynaj€ѓ si€і o p€ђ€љ milist€ѓd i maj€ѓ niewiele ponad mil€і d€љugo€ѕci. Tu€є pod nimi nurt zn€ђw jest czysty i !g€љadki, chocia€є do€ѕ€ј bystry. Najci€і€єszym dla nas zadaniem b€іdzie przeniesienie €љodzi i baga€єu na star€ѓ €ѕcie€єk€і holownicz€ѓ. Znale€їli€ѕmy j€ѓ, $lecz do€ѕ€ј daleko w g€љ€іbi l€ѓdu, !a biegnie pod os€љon€ѓ skalistej €ѕciany kawa€љek drogi od wybrze€єa. Gdzie jest przysta€ќ #p€ђ€љnocna, nie wiemy. Je€єeli si€іdo naszych czas€ђw zachowa€љa, musieli€ѕmy j€ѓ min€ѓ€ј wczoraj w nocy. Gdyby€ѕmy nawet pr€ђbowali z trudem do niej dop€љyn€ѓ€ј pod pr€ѓd, mo€єemy jej we mgle nie !zauwa€єy€ј. Obawiam si€і, €єe niema innej rady, jak wyj€ѕ€ј na !l€ѓd tutaj i przetaszczy€ј jako€ѕ€љodzie na €ѕcie€єk€і. - Nie by€љoby to €љatwe, nawet !gdyby dru€єyna sk€љada€љa si€і z samych Du€єych Ludzi - powiedzia€љ Boromir. - Spr€ђbujemy dokona€ј tego z tak€ѓ dru€єyn€ѓ, jak€ѓ mamy - odpar€љ Aragorn. - Spr€ђbujemy - rzek€љ Gimli. - Nogi Du€єych Ludzi nieraz ustaj€ѓ na wyboistej drodze, po kt€ђrej krasnolud w€іdruje !dalej, chocia€є d€їwiga brzemi€і dwakro€ј ci€і€єsze ni€є on sam. Wiedz o tym, mo€ѕci Boromirze!Zadanie by€љo rzeczywi€ѕcie bardzo trudne, lecz w ko€ќcu zosta€љo wykonane. Baga€єe wy€љadowano z €љodzi i zaniesiono na szczyt skarpy, gdzie je z€љo€єono na p€љaskim terenie. Potem wyci€ѓgni€іto na l€ѓd i wyd€їwigano je r€ђwnie€є "na g€ђr€і. Okaza€љy si€і znacznie l€єejsze, ni€є przewidywali. Nawet Legolas nie wiedzia€љ, jakiego drzewa z kraju elf€ђw u€єyto do ich budowy, lecz by€љo zarazem mocne i niezwykle lekkie. Merry i Pippinmogli we dw€ђch ud€їwign€ѓ€ј "swoj€ѓ €љ€ђd€ї na r€ђwnej drodze. Ale nawet si€љy Du€єych Ludzi ledwie starcza€љy, by j€ѓ wywindowa€ј pod g€ђr€і i pokona€ј trudno€ѕci terenu, kt€ђry dru€єyna musia€љa przeby€ј. Brzeg wznosi€љ si€і bez€љadnym rumowiskiem szarych wapiennych g€љaz€ђw, w€ѕr€ђd kt€ђrych zia€љy dziury, podst€іpnie zamaskowane #g€іstw€ѓ zielska i zaro€ѕli; trzebasi€і by€љo przedziera€ј przez spl€ѓtane, kolczaste krzaki i strome jary, a tu i €ђwdzie zagradza€љy drog€і grz€ѓskie bajora, zasilane wod€ѓ €ѕciekaj€ѓc€ѓ z wy€єyny, kt€ђra #pi€іtrzy€љa si€і tarasami w g€љ€ѓb l€ѓdu. Boromir wraz z Aragornem przenie€ѕli kolejno €љodzie, reszta dru€єyny mozoli€љa si€і przez ten czas z baga€єami. Wreszcie wszystko i wszyscy #znale€їli si€і na €ѕcie€єce. Dalej ju€є bez powa€єniejszych przeszk€ђd - je€ѕli nie liczy€ј paru miejsc zaro€ѕni€іtych tarnin€ѓ i wielu kamieni - posuwali si€і zwart€ѓ gromad€ѓ. Mg€љa wci€ѓ€є jeszcze czepia€љa si€і pasmami zwietrza€љe€ѕ €ѕciany skalnej, a z lewej strony zas€љania€љa rzek€і; w€іdrowcy s€љyszeli huk i szum wody rozbijaj€ѓcej si€і o stromeprogi i wyszczerzone kamiennez€іby Sarn Gebir, lecz nie widzieli nic. Dwakro€ј przeszli drog€і tam i z powrotem, nim ca€љy dobytek dotaszczyli bezpiecznie do po€љudniowej przystani. W tym miejscu €ѕcie€єka #zbli€єaj€ѓc si€і do rzeki zbiega€љa!€љagodnie w d€ђ€љ a€є na p€љytki skraj ma€љej zatoki. By€љa ona !wy€є€љobiona, jak si€і zdawa€љo, nie prac€ѓ r€ѓk, lecz przez sam€ѓ wod€і spadaj€ѓc€ѓ z progu Sarn Gebir na p€љask€ѓ ska€љ€і, wysuni€іt€ѓ do€ѕ€ј daleko w poprzek nurtu. dalej brzeg wznosi€љ si€і stromo szarym urwiskiem i by€љ niedost€іpny dla pieszych w€іdrowc€ђw. !Kr€ђtkie popo€љudnie mia€љo si€і ju€є ku ko€ќcowi i m€іtny, chmurny zmierzch ogarnia€љ "€ѕwiat. Dru€єyna siad€љa tu€є nad wod€ѓ ws€љuchuj€ѓc si€і w huk i szum wodospad€ђw ukrytych we mgle. Wszyscy byli zm€іczeni i €ѕpi€ѓcy, a w sercach ich panowa€љ mrok r€ђwnie ponury jak ten dogasaj€ѓcy dzie€ќ. - Ano, jeste€ѕmy w przystani i tu musimy sp€іdzi€ј noc - stwierdzi€љ Boromir. - Potrzeba nam snu, a nawet gdyby Aragorn odwa€єy€љ si€і noc€ѓ przeprawi€ј przez Wrota Argonath, zbyt jeste€ѕmy zm€іczeni wszyscy... z wyj€ѓtkiem oczywi€ѕcie naszegosi€љacza krasnoluda. Gimli nie odpowiedzia€љ, drzema€љ skulony. - Odpocznijmy wi€іc tutaj, jak"si€і da - rzek€љ Aragorn. - Jurto trzeba b€іdzie ruszy€ј za dnia. Je€єeli pogoda nie zmieni si€і znowu i nie wyp€љata nam !z€љo€ѕliwego figla, mamy szans€і przemkn€ѓ€ј niepostrze€єenie dlaoczu szpieguj€ѓcych nas ze wschodniego brzegu. tej nocy wszak€єe b€іdziemy kolejno !pe€љni€ј wart€і parami. Ka€єdemu przypadnie godzina czuwania na trzy godziny snu. W ci€ѓgu nocy nie zdarzy€љo si€і nic gro€їniejszego ni€є kr€ђtki deszcz przed €ѕwitem. Gdy si€і !rozwidni€љo, wyruszyli. Trzymali si€і mo€єliwie najbli€єej zachodniego brzegu, kt€ђrego niskie pocz€ѓtkowo urwiska pi€іtrzy€љy si€і coraz wy€єej i majaczy€љy poprzez mg€љ€і jak mur wyrastaj€ѓcy wprost z bystrego nurtu rzeki. Nim min€ѓ€љ ranek, chmury osun€і€љy si€і ni€єej i spad€љa ulewa. W€іdrowcy okryli p€љachtami ze sk€ђr €љodzie, aby deszcz ich #nie zala€љ, i zdali si€і na pr€ѓd; poprzez g€іst€ѓ zas€љon€і ulewy nic prawie nie widzieli przed sob€ѓ. Deszcz nie trwa€љ jednak d€љugo. Niebo z wolna si€і przeciera€љo, potem nagle chmury si€і rozszczepi€љy, a ich poszarpane, w€љ€ђkniste strz€іpy"odpe€љz€љy ku p€ђ€љnocy, w g€ђr€і rzeki. Mg€љy i opary znik€љy. Przed €єeglarzami ukaza€љ si€і szeroki w€ѓw€ђz o wysokich skalistych zboczach, z kt€ђrych gdzieniegdzie na p€ђ€љkach i w€ѓskich rozpadlinach wystrzela€љy pojedyncze drzewa. Koryto !rzeczne zacie€ѕni€љo si€і, pr€ѓd rwa€љ coraz ostrzej. Mkn€іli teraz naprz€ђd i nie mogli "liczy€ј, by uda€љo si€і wstrzyma€ј€љodzie lub zawr€ђci€ј, nawet gdyby zasz€љa konieczna potrzeba. Nad ich g€љowami $rozpo€ѕciera€љ si€і jasnob€љ€іkitny obszar nieba, z wszystkich stron otacza€љa ich ciemna, mroczna rzeka, a przed nimi zamyka€љa dost€іp s€љo€ќcu €ѕciana wzg€ђrz Emyn Muil, w !kt€ђrej nigdzie nie by€љo wida€ј wyrwy. Frodo wypatruj€ѓc drogi ujrza€љ w oddali dwie olbrzymie ska€љy $zbli€єaj€ѓce si€і z ka€єd€ѓ minut€ѓ;wygl€ѓda€љy jak obronne wie€єe lub kamienne kolumny. Smuk€љe, pionowe, gro€їne, stercza€љy poobu stronach nurtu. Mi€іdzy nimi otwiera€љo si€і ciasne przej€ѕcie, w kt€ђre rzeka ponios€љa €љodzie. - Oto Argonath, kolumny "kr€ђl€ђw! - krzykn€ѓ€љ Aragorn. - Wkr€ђtce je miniemy. R€ђwnajcie#€љ€ђd€ї za €љodzi€ѓ, ale starajcie si€і zachowa€ј jak najwi€іksze odst€іpy! Trzyma€ј si€і €ѕrodka nurtu! €џ€ђd€ї rwa€љa z pr€ѓdem, Frodo mia€љ wra€єenie, €єe dwa ogromne s€љupy rosn€ѓ i biegn€ѓ na jej spotkanie. Te wielkie, szare bry€љy, milcz€ѓce, lecz gro€їne, wyda€љy mu si€і par€ѓ olbrzym€ђw. Z bliska dopiero "stwierdzi€љ, €єe s€ѓ rzeczywi€ѕciewykute na kszta€љt dw€ђch postaci ludzkich; dawna sztuka i pot€іga wyrze€їbi€љa w nich sw€ђj €ѕlad i dotychczas, pra€єone s€љo€ќcem i ch€љostane deszczem od niepami€іtnych lat, zachowa€љy podobie€ќstwo, !kt€ђre im ongi narzuci€љo d€љuto rze€їbiarza. Na ogromnych coko€љach, fundamentem zanurzonych w g€љ€іbinie, stali dwaj kamienni kr€ђlowie; po dzi€ѕ dzie€ќ zatarte oczy i pobru€єd€єone, chmurne czo€љa mieli zwr€ђcone na p€ђ€љnoc. Ka€єdy z nich wznosi€љ lew€ѓ r€іk€і, ostrzegaj€ѓc wymownym gestem odwr€ђconej na zewn€ѓtrz d€љoni, w prawej za€ѕ dzier€єy€љ top€ђr; na g€љowach !mieli skrusza€љe he€љmy i korony.Si€љa i majestat bi€љy od tych milcz€ѓcych stra€єnik€ђw dawno "ju€є nie istniej€ѓcego kr€ђlestwa.Trwo€єna cze€ѕ€ј zaw€љadn€і€љa sercem Froda, pochyli€љ si€і i zamkn€ѓ€љ oczy, nie €ѕmiej€ѓc !podnie€ѕ€ј wzroku, kiedy €љ€ђd€ї $zbli€єy€љa si€і do st€ђp pos€ѓg€ђw. !Nawet Boromir sk€љoni€љ g€љow€і, gdy €љodzie, kruche i lekkie, mkn€і€љy jak drobne li€ѕcie w odwiecznym cieniu tych stra€єnik€ђw Numenoru. tak wp€љyn€іli w ciemn€ѓ czelu€ѕ€ј wr€ђt. Po obu stronach wznosi€љy si€і ku niezmierzonej wysoko€ѕci pionowe, straszne ska€љy. Niebozdawa€љo si€і m€іtne i bardzo odleg€љe. Grzmot czarnej wody rozlega€љ si€і echem, a wiatr gwizda€љ nad g€љowami w€іdrowc€ђw. Frodo, skulony na kl€іczkach, s€љysza€љ, jak Sam mruczy i lamentuje: €њCo za !miejsce! Okropno€ѕ€ј! Niech si€і tylko wydostan€і €єywy z tej €љodzi, a nigdy palca od nogi nie zamocz€і nawet w sadzawce, nie m€ђwi€ѓc ju€є o rzece!€ћ !- Nie l€іkajcie si€і! - odezwa€љ si€і za plecami g€љos brzmi€ѓcy obco. !Frodo obejrza€љ si€і i zobaczy€љ Obie€єy€ѕwiata, a zarazem nie Obie€єy€ѕwiata, bo po ogorza€љym w w€іdr€ђwkach "Stra€єniku nie zosta€љo €ѕladu: u rufy siedzia€љ Aragorn, syn Arathorna, dumnie wyprostowany, steruj€ѓcy €љodzi€ѓ wprawnymi uderzeniami!wiose€љ. Odrzuci€љ kaptur, wiatr rozwia€љ mu ciemne w€љosy, oczy ja€ѕnia€љy blaskiem: kr€ђl wraca€љ z wygnania do w€љasnej #dziedziny. - Nie l€іkajcie si€і! - !powt€ђrzy€љ. - Od lat marzy€љem, by ujrze€ј podobizny Isildura i Anariona, moich pradziad€ђw. Wich cieniu nic nie grozi Elessarowi, Kamieniowi Elf€ђw, synowi Arathorna z rodu Valandila, syna Isildura, dziedzica Elendila. Blask w jego oczach przygas€љ, gdy Aragorn jakby do siebie tylko szepn€ѓ€љ: - Gdyby€є tu by€љ z nami Gandalf! Serce mi si€і wyrywa do Minas Anor i do mur€ђw mojej w€љasnej stolicy! Lecz dok€ѓd teraz p€ђjd€і? Ciemna czelu€ѕ€ј wr€ђt by€љa d€љuga, wype€љnia€љ j€ѓ zgie€љk wichru i spienionej wody, grzmi€ѓcej po kamieniach. Skr€іca€љa nieco ku zachodowi, tote€є pocz€ѓtkowo €љodzie p€љyn€і€љy w mroku; wkr€ђtce jednak Frodo dostrzeg€љ wysoki s€љup blasku rosn€ѓcy z ka€єd€ѓ %chwil€ѓ. S€љup zbli€єa€љ si€і szybko i nagle €љodzie wypad€љy na !jasne, szeroko rozlane €ѕwiat€љo.S€љo€ќce, kt€ђre przed wielu godzinami min€і€љo ju€є zenit, b€љyszcza€љo na wietrznym niebie. Sp€іtany nurt wyzwala€љ si€і tu i rozlewa€љ bladym, wyd€љu€єonym owalem jeziora, zwanego Nen Hithoel i zamkni€іtego w€ѕr€ђd szarych wzg€ђrz o stokach pokrytych lasem, lecz wierzcho€љkach €љysych i l€ѕni€ѓcych zimno w promieniach s€љo€ќca. U ich odleg€љego po€љudniowego kra€ќca wystrzela€љy trzy ostre szczyty. €rodkowy, nieco wysuni€іty naprz€ђd i odosobniony, tworzy€љ wysp€і obj€іt€ѓ jasnymi, po€љyskliwymi ramionami rzeki. Z wiatrem $ni€ђs€љ si€і daleki, lecz pot€і€єny huk, jakby grzmot przewala€љ si€і w oddali. !- Sp€ђjrzcie! To jest Tol Brandir- rzek€љ Aragorn wskazuj€ѓc wysuni€іty szczyt. - Z lewej strony wznosi si€і Amon Lhaw, z prawej - Amon hen, G€ђra Nas€љuchu i G€ђra Wypatrywania.Za czas€ђw Wielkich Kr€ђl€ђw by€љy na ich szczytach stra€єnice i trzymano tam stra€єe. Podobno od tych dni noga cz€љowieka ani zwierz€іcia!nie posta€љa na Tol Brandir. Nim zapadnie noc, znajdziemy si€і u st€ђp tych g€ђr. S€љysz€і nieustaj€ѓce wo€љanie wodogrzmot€ђw Rauros. Dru€єyna wypocz€і€љa nieco, $zdaj€ѓc si€і na nurt, kt€ђry ni€ђs€љ€љodzie €ѕrodkiem jeziora ku po€љudniowi. W€іdrowcy po€єywilisi€і, a p€ђ€їniej chwycili za "wios€љa przyspieszaj€ѓc €єeglug€і.Cie€ќ okry€љ zbocza zachodnich "g€ђr, s€љo€ќce przybra€љo posta€ј czerwonej kuli. Tu i €ђwdzie b€љysn€і€љa przymglona gwiazda. Trzy ostre szczyty majaczy€љy na wprost przed €єeglarzami, coraz ciemniejsze w zapadaj€ѓcym zmroku. Rauros hucza€љy pot€і€єnie. Noc ju€є zasnu€љa fale rzeki, gdy !wreszcie €љodzie znalaz€љy si€і w cieniu g€ђr. "Sko€ќczy€љ si€і dziesi€ѓty dzie€ќ sp€љywu. Pustkowie zosta€љo za nimi. teraz ju€є musieli !rozstrzygn€ѓ€ј i wybra€ј drog€і: wschodni€ѓ albo zachodni€ѓ. Zaczyna€љ si€і ostatni etap wyprawy. Rozdzia€љ 10 Rozstanie Aragorn poprowadzi€љ ich prawym ramieniem rzeki. Na zachodnim brzegu, w cieniu Tol Brandir, zielona €љ€ѓka zbiega€љa od podn€ђ€єy Amon Hena€є nad skraj wody. Za ni€ѓ !wznosi€љy si€і pierwsze €љagodne i zadrzewione zbocza g€ђry, szeregi drzew ci€ѓgn€і€љy na !zach€ђd wzd€љu€є wygi€іtego €љukujeziora. Spod g€ђry sp€љywa€љ strumyk zraszaj€ѓc €љ€ѓk€і. - Tu przenocujemy - rzek€љ !Aragorn. - Widzicie €љ€ѓk€і ParthGalen, kt€ђra za dawnych czas€ђw bywa€љa latem czarownym miejscem. Miejmy nadziej€і, €єe jeszcze na ni€ѓ z€љe si€љy nie dotar€љy. Wyci€ѓgn€іli €љodzie na zielony #brzeg i przy nich roz€љo€єyli si€і obozem. Wystawili wart€і, lecz !nieprzyjaci€ђ€љ nie by€љo wida€ј !ani s€љycha€ј. Je€єeli Gollumowi uda€љo si€і przep€љyn€ѓ€ј tu za nimi, ukrywa€љ si€і dobrze. Mimoto w miar€і jak noc mija€љa, Aragorna ogarnia€љ coraz wi€іkszy niepok€ђj, cz€іsto przewraca€љ si€і przez sen i budzi€љ. Przed €ѕwitem wsta€љ i podszed€љ do Froda, kt€ђry w€љa€ѕnie pe€љni€љ stra€є. !- Dlaczego nie €ѕpisz? - spyta€љ Frodo. - Nie twoja kolej teraz wartowa€ј. - Nie wiem - odpar€љ Aragorn. -$Jaki€ѕ cie€ќ i gro€їba zm€ѓci€љy mi sen. Dob€ѓd€ї lepiej miecza. !- Po co? - zdziwi€љ si€і Frodo. - Czy zbli€єa si€і Nieprzyjaciel? - Zobaczymy, co nam twoje "€€ѓde€љko powie - rzek€љ Aragorn. Frodo wyci€ѓgn€ѓ€љ wi€іc or€і€є elf€ђw z pochwy. Ku swemu "przera€єeniu ujrza€љ nik€љy blask bij€ѓcy od ostrza w ciemno€ѕci. - Orkowie! - szepn€ѓ€љ. - Niezbyt blisko, ale z pewno€ѕci€ѓ za blisko. "- Tego si€і w€љa€ѕnie l€іka€љem - powiedzia€љ Aragorn. - Mo€єe jednak nie przeszli na t€і "stron€і rzeki. €€ѓde€љko €ѕwieci m€іtnie, kto wie, czy nie zwiastuje tylko szpieg€ђw Mordoru, grasuj€ѓcych po zboczach Amon Lhaw. Nigdy jeszcze nie s€љysza€љem, €єeby orkowie zapu€ѕcili si€і na Amon Hen. Ale trudno zgadn€ѓ€ј, co si€і mog€љo zdarzy€ј w tych nieszcz€іsnych czasach, skoro twierdza Minas Tirith ju€є nie zabezpiecza przeprawy przez Andiun€і. Musimy jutro posuwa€јsi€і bardzo ostro€єnie. Dzie€ќ wsta€љ w ogniu i dymie. Na wschodzie u widnokr€іgu leg€љy czarne zwa€љy chmur, niby straszliwe pogorzelisko. !S€љo€ќce wschodz€ѓc o€ѕwietli€љo je od do€љu smolisto-czerwonymp€љomieniem, wkr€ђtce jednak wznios€љo si€і wy€єej i wyp€љyn€і€љo na czyste niebo. Szczyt Tol Brandir b€љysn€ѓ€љ !z€љotem. Frodo zwr€ђci€љ oczy na wsch€ђd przygl€ѓdaj€ѓc si€і wyspowej g€ђrze. Podn€ђ€єa jej wyrasta€љy prostopadle z bystrego nurtu. Wy€єej ponad urwiskiem wznosi€љy si€і strome zbocza, po kt€ђrych wspina€љy si€і drzewa, jedne nad drugimi,na samej za€ѕ g€ђrze zn€ђw pi€іtrzy€љa si€і naga, niedost€іpna €ѕciana szarej ska€љy, uwie€ќczona ogromn€ѓ kamienn€ѓ wie€єyc€ѓ. Kr€ѓ€єy€љo nad ni€ѓ mn€ђstwo ptak€ђw, lecz€єadne inne stworzenia nie dawa€љy znaku €єycia. Zjedli €ѕniadanie, po czym #Aragorn zwo€љa€љ ca€љ€ѓ dru€єyn€і. - Wybi€љa w ko€ќcu godzina - rzek€љ - godzina wyboru, z kt€ђrym zwlekamy od tak dawna. Co si€і teraz stanie z nasz€ѓ dru€єyn€ѓ, dotychczas w€іdruj€ѓc€ѓ w tak braterskiej zgodzie? czy skr€іcimy wraz z Boromirem na zach€ђd i p€ђjdziemy wojowa€ј w obronie Gondoru? Czy na wsch€ђd, do Kraju Grozy i Cienia? Czy wreszcie rozbijemy dru€єyn€і i podzielimy si€і, a ka€єdy "skieruje si€і w jedn€ѓ lub drug€ѓ stron€і wedle swej woli? Cokolwiek zrobimy, trzeba dzia€љa€ј szybko. Nie mo€єemy tu d€љugo popasa€ј. Nieprzyjaciel, jak wiemy, panuje na wschodnim brzegu, lecz obawiam si€і, czy orkowie nie "znajduj€ѓ si€і ju€є tak€єe po tej stronie Anduiny. D€љugi czas trwa€љo milczenie, nikt nie poruszy€љ si€і ani nie odezwa€љ. !- A wi€іc - przem€ђwi€љ w ko€ќcu znowu Aragorn - na ciebie, m€ђj Frodo, spada ci€і€єar decyzji. Ty zosta€љe€ѕ przez Rad€і mianowany powiernikiem Pier€ѕcienia. Tylko tobie przystoi wyb€ђr w€љasnej drogi. Nic ci w tej sprawie doradza€ј nie mog€і. Nie jestem Gandalfem, chocia€є stara€љem #si€і zast€ѓpi€ј go w podr€ђ€єy. Niewiem, jakie zamiary i nadzieje wi€ѓza€љ z t€ѓ godzin€ѓ i czy w og€ђle mia€љ jakie€ѕ z g€ђry u€љo€єone plany. Najprawdopodobniej nawet gdyby Czarodziej by€љ mi€іdzy €єe do d ki m a. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПВp2 c Ѓ•ГЂ  c –ДМy c i–Е5"— c Ь–ЖЬ-j c /—З69I7 ’—nami, decyzja nale€єa€љaby w tej chwili do ciebie. taki ju€є los ci przypad€љ. Frodo zrazu nic nie odpowiedzia€љ. potem zacz€ѓ€љ z wolna: - Rozumiem, €єe trzeba si€і spieszy€ј, lecz nie mog€і "zdoby€ј si€і na rozstrzygni€іcie. Brzemi€і jest za ci€і€єkie dla mnie. Zostaw mi jeszcze godzin€і do namys€љu. Chc€і zastanowi€ј si€і w samotno€ѕci. Aragorn popatrzy€љ na niego €љagodnie i ze wsp€ђ€љczuciem. - Zgadzam si€і, Frodo, synu Droga - rzek€љ. - Daruj€і ci godzin€і, i to godzin€і samotno€ѕci. B€іdziemy na ciebie tu czekali, nie odchod€ї jednak dalej, ni€є si€іgaj€ѓ nasze g€љosy. Frodo chwil€і siedzia€љ ze spuszczonymi oczyma. Sam, wpatrzony w niego z wielk€ѓ !trosk€ѓ, potrz€ѓsn€ѓ€љ g€љow€ѓ i mrukn€ѓ€љ: - Jasne jak s€љo€ќce, ale nie wolno ci, Samie Gamgee, wtr€ѓca€ј teraz swoich trzech groszy. Frodo wsta€љ i odszed€љ. sam zauwa€єy€љ, €єe gdy wszyscy inni pow€ѕci€ѓgali ciekawo€ѕ€ј i nie patrzyli za odchodz€ѓcym hobbitem, Boromir €ѕledzi€љ go pilnie wzrokiem, p€ђki nie znikn€ѓ€љ w€ѕr€ђd drzew u podn€ђ€єy Amon Hen. B€љ€ѓdz€ѓc pocz€ѓtkowo na chybi€љ trafi€љ po lesie, Frodo wreszcie zrozumia€љ, €єe nogi same go nios€ѓ ku stokom g€ђry.#Znalaz€љ si€і na €ѕcie€єce, kt€ђra znaczy€љa €ѕlad dawnej, dzi€ѕ zniszczonej drogi. W miejscach bardziej stromych wykuto ongi kamienne schody,teraz sp€іkane i zatarte, rozsadzone przez korzenie. Jaki€ѕ czas pi€ѓ€љ si€і wzwy€є, niezbyt uwa€єaj€ѓc na drog€і, #a€є stan€ѓ€љ na trawiastej p€ђ€љce.Wok€ђ€љ niej ros€љy g€ђrskie "jesiony, po€ѕrodku le€єa€љ du€єy, p€љaski g€љaz. Ma€љ€ѓ g€ђrsk€ѓ €љ€ѓczk€і, otwart€ѓ na wsch€ђd, zalewa€љ blask porannego "s€љo€ќca. Frodo zatrzyma€љ si€і i spojrza€љ na rzek€і, p€љyn€ѓc€ѓ daleko w dole, na Tol Brandir i na ptaki, ko€љuj€ѓce po szerokim przestworzu, dziel€ѓcym go od niedost€іpnej wyspy. G€љos wodogrzmot€ђw !Rauros rozlega€љ si€і pot€і€єnie g€љ€іbokim, pulsuj€ѓcym hukiem. Frodo siad€љ na kamieniu, podpar€љ brod€і pi€і€ѕciami i patrza€љ ku wschodowi, ale nic w€љa€ѕciwie nie widzia€љ. Przed oczyma jego wyobra€їni przesuwa€љo si€і wszystko, co zdarzy€љo si€і, odk€ѓd Bilbo opu€ѕci€љ Shire; wspomina€љ i rozwa€єa€љ ka€єde s€љowo Gandalfa, kt€ђre utkwi€љo mu w "pami€іci. Czas p€љyn€ѓ€љ, a Frodo !nie zbli€єy€љ si€і ani o krok do decyzji. Nagle ockn€ѓ€љ si€і z zadumy: mia€љ nieprzyjemne uczucie, €єe!kto€ѕ stoi za jego plecami i €єe !€ѕledz€ѓ go czyje€ѕ nie€єyczliwe oczy. Zerwa€љ si€і z kamienia i odwr€ђci€љ; ku swemu zdumieniu zobaczy€љ tylko Boromira i na jego twarzy przyjazny u€ѕmiech. - Niepokoi€љem si€і o ciebie - powiedzia€љ Boromir zbli€єaj€ѓc "si€і nieco. - Je€єeli Aragorn nie myli€љ si€і i orkowie !rzeczywi€ѕcie s€ѓ tu€є, €єaden z nas, a szczeg€ђlnie ty nie powiniene€ѕ si€і oddala€ј od dru€єyny. Zbyt wiele od ciebie zawis€љo. Poza tym mnie tak€єe ci€і€єko na sercu. Czy pozwoliszmi zosta€ј i pogada€ј z tob€ѓ, skoro ci€і znalaz€љem? Rozmowadoda ci otuchy. W gromadzie ka€єda wymiana zda€ќ zmienia si€і w rozwlek€љ€ѓ narad€і. We dw€ђch pr€іdzej mo€єe dojdziemy do najm€ѓdrzejszych decyzji. - Bardzo jeste€ѕ poczciwy - !odpar€љ Frodo - ale nie s€ѓdz€і, by jakakolwiek rozmowa mog€љami pom€ђc. Wiem bowiem, co powinienem zrobi€ј, a wstrzymuje mnie od tego strach. Tak, Boromirze: strach! Boromir sta€љ w milczeniu. Wodogrzmoty hucza€љy !nieustannie. Wiatr szele€ѕci€љ w ga€љ€іziach drzew. Frodo zadr€єa€љ. !Nagle Boromir przysun€ѓ€љ si€і i siad€љ obok hobbita. - Czy nie przysz€љo ci na my€ѕl - rzek€љ - €єe mo€єe dr€іczysz si€і niepotrzebnie? Chcia€љbym ci dopom€ђc. W trudnym wyborze potrzebujesz rady. Czy przyjmiesz j€ѓ ode mnie? - Zdaje si€і, €єe z g€ђry wiem, jakiej mi udzielisz rady, Boromirze - odpar€љ Frodo. - "Uzna€љbym j€ѓ za g€љos m€ѓdro€ѕci,gdyby mnie serce nie ostrzeg€љo. - Serce ci€і ostrzeg€љo? Przed czym? - €єywo spyta€љ Boromir. - Przed zw€љok€ѓ. Przed drog€ѓ zpozoru €љatwiejsz€ѓ. Przed odrzuceniem brzemienia, kt€ђremi powierzono. Przed... tak, !musz€і i to powiedzie€ј... przed zaufaniem sile i szczero€ѕci ludzi. - A jednak ich si€љa z dawna broni€љa ci€і w twoim dalekim kraiku, chocia€є nic o tym nie wiedzia€љe€ѕ. - Nie w€ѓtpi€і o m€іstwie twojego plemienia. Ale €ѕwiat si€і zmieni€љ. Mury grodu Minas Tirith s€ѓ mocne, nie do€ѕ€ј wszak€єe pot€і€єne. Je€ѕli zawiod€ѓ, co wtedy? - Polegniemy €ѕmierci€ѓ walecznych w boju. Lecz pozosta€љa nam jeszcze nadzieja, €єe mury nie zawiod€ѓ. - Nie ma nadziei, p€ђki istniejePier€ѕcie€ќ - rzek€љ Frodo. "- Aha! Pier€ѕcie€ќ! - powiedzia€љ z b€љyskiem w oku Boromir. - Pier€ѕcie€ќ! Dziwne zrz€ѓdzenie losu, €єe tak wielka trwoga i !tyle w€ѓtpliwo€ѕci dr€іczy nas z powodu tak drobnego przedmiotu! Tak drobnego! I ledwie raz, przez jedno mgnienie widzia€љem go w domu!Elronda. czy nie m€ђg€љby€ѕ mi go zn€ђw cho€ј na chwil€і pokaza€ј?Frodo podni€ђs€љ wzrok na !Boromira. nagle mr€ђz €ѕcisn€ѓ€љ mu serce. Dojrza€љ w oczach wojownika dziwny b€љysk, jakkolwiek twarz jego wci€ѓ€є by€љa €љagodna i przyjazna. - Lepiej, by pozosta€љ w ukryciu - odpar€љ. - Jak chcesz. Nie nalegam - powiedzia€љ Boromir. - Mo€єe przynajmniej m€ђwi€ј o nim !pozwolisz? Bo zdaje mi si€і, €єe "nies€љusznie my€ѕlisz wy€љ€ѓcznie o jego pot€іdze w r€іkach Nieprzyjaciela, zawsze o jego z€љym u€єytku, nigdy za€ѕ o dobrym. €wiat si€і zmienia, samto zauwa€єy€љe€ѕ. Minas Tirith $padnie, je€єeli Pier€ѕcie€ќ b€іdzie !istnia€љ. Pomy€ѕl jednak! Tak by $si€і sta€љo, gdyby Pier€ѕcie€ќ by€љ w r€іku Nieprzyjaciela. Czemu€є "by nie mia€љo sta€ј si€і inaczej, gdyby pozosta€љ w naszym r€іku? - By€љe€ѕ przecie€є na Radzie - odpar€љ Frodo - nie mo€єemy go u€єy€ј, a wszystko, co si€і za jego spraw€ѓ dokona, obraca si€і zawsze na z€љe. Boromir wsta€љ i zacz€ѓ€љ niespokojnie przechadza€ј si€і po €љ€ѓczce. - A wi€іc chcesz i€ѕ€ј dalej! - !krzykn€ѓ€љ. - Gandalf, Elrond... wszyscy ci... nauczyli ci€і tej €ѕpiewki! Mo€єe maj€ѓ swoje w€љasne racje po temu. Bo dla #elf€ђw, p€ђ€љelf€ђw i czarodziej€ђwmo€єe to by€љaby rzeczywi€ѕcie kl€іska. Nieraz jednak mia€љem !ju€є w€ѓtpliwo€ѕci, czy przez ichusta przemawia m€ѓdro€ѕ€ј, czy te€є tylko boja€ї€ќ! Ale niech ka€єdy troszczy si€і o w€љasne plemi€і! Ludzie czystego serca nie dadz€ѓ si€і skazi€ј. Nas, w Minas Tirith, zahartowa€љa wielowiekowa pr€ђba. Nie pot€іgiczarodziej€ђw pragniemy, lecz si€љy do w€љasnej obrony, do obrony s€љusznej sprawy. Oto w!najci€і€єszej dla nas chwili los sprawi€љ, €єe znalaz€љ si€і Pier€ѕcie€ќ W€љadzy! Powiadam ci, to dar losu, dar dla wrog€ђwMordoru. By€љoby szale€ќstwem "nie u€єy€ј go, nie u€єy€ј przeciw Nieprzyjacielowi jego w€љasnej broni. Tylko nieustraszeni i bezwzgl€іdni osi€ѓgaj€ѓ zwyci€іstwo. Ile€є m€ђg€љby zdzia€љa€ј Aragorn! A je€ѕli on odmawia - Boromir! Pier€ѕcie€ќ da€љby mu pot€іg€і w€љadzy. Jak pierzcha€љyby przede mn€ѓ zast€іpy Mordoru! Jak garn€іliby si€і ludzie pod moje sztandary! Boromir biega€љ po €љ€ѓce tam i !sam, krzycz€ѓc coraz g€љo€ѕniej. Zdawa€љo si€і, €єe niemal zapomnia€љ o obecno€ѕci Froda, rozprawiaj€ѓc o murach i "or€і€єu, o zbrojeniu wojsk; snu€љ plany wielkich sojusz€ђw i chwalebnych zwyci€іstw, rozbija€љ w proch i w py€љ !Mordor, widzia€љ siebie w glorii najmo€єniejszego z kr€ђl€ђw, dobrotliwego i m€ѓdrego w€љadcy. nagle przystan€ѓ€љ i zamachn€ѓ€љ r€іkami. !- A oni ka€є€ѓ nam go odrzuci€ј! - krzykn€ѓ€љ. - Nie sprzeciwia€љbym si€і, gdyby chodzi€љo naprawd€і o zniszczenie. To by mo€єe nie by€љo najgorsze, gdyby rozum pozwala€љ €єywi€ј bodaj iskr€і #nadziei, €єe si€і uda. Ale to si€і uda€ј nie mo€єe. Ca€љy plan, kt€ђry nam narzucono, polega !na tym, €єe nizio€љek p€ђjdzie na o€ѕlep do Mordoru i u€љatwi tym sposobem Nieprzyjacielowi zagarni€іcie Pier€ѕcienia. Szale€ќstwo! Z pewno€ѕci€ѓ sam to rozumiesz, przyjacielu - "zwr€ђci€љ si€і niespodzianie zn€ђw do Froda. - Powiedzia€љe€ѕ, €єe si€і boisz. Je€ѕli tak, najm€і€єniejszy nawet musi wybaczy€ј ci ten l€іk. Ale czy nie jest to raczej bunt twego zdrowego rozs€ѓdku? - Nie, to strach - odpar€љ Frodo. - Po prostu strach. Ciesz€і si€і jednak, €єe przem€ђwi€љe€ѕ do mnie tak !otwarcie. Rozja€ѕni€љo mi si€і w g€љowie. - A wi€іc p€ђjdziesz do Minas !Tirith! - zawo€љa€љ Boromir. Oczymu b€љyszcza€љy, twarz mia€љ rozognion€ѓ. "- €ўle mnie zrozumia€љe€ѕ - rzek€љFrodo. - Ale zgodzisz si€і p€ђj€ѕ€ј do Minas Tirith przynajmniej na !kr€ђtki czas? - nalega€љ Boromir.- Nasz gr€ђd le€єy niedaleko, niewiele te€є dalej z niego do Mordoru ni€є st€ѓd. Od dawna w€іdrujemy przez Dzikie Kraje iprzydadz€ѓ ci si€і najnowsze wiadomo€ѕci o poczynaniach Nieprzyjaciela, zanim podejmiesz jaki€ѕ krok ze swej strony. Chod€ї ze mn€ѓ, Frodo! - namawia€љ. - Powiniene€ѕ nabra€јsi€љ przed trudnym wyczynem, !je€ѕli ju€є koniecznie chcesz go !dokona€ј. - Po€љo€єy€љ r€іk€і na ramieniu hobbita gestem przyjacielskim, lecz dr€єenie "tej r€іki zdradzi€љo Frodowi, €єe Boromir z trudem t€љumi !podniecenie. Hobbit cofn€ѓ€љ si€і€єywo i z przera€єeniem !spojrza€љ na ros€љego cz€љowieka,kt€ђry wzrostem przewy€єsza€љ go niemal dwukrotnie, a si€љ€ѓ zapewne jeszcze bardziej. - Dlaczego patrzysz na mnie tak nie€єyczliwie? - rzek€љ Boromir. - Nie jestem z€љodziejem ani zb€ђjc€ѓ. Potrzeba mi twego Pier€ѕcienia,teraz ju€є o tym wiesz, ale r€іcz€і ci s€љowem, €єe nie pragn€і go sobie zatrzyma€ј. Czy nie pozwolisz, €єebym bodaj wypr€ђbowa€љ sw€ђj plan? U€єycz mi Pier€ѕcienia! "- Nie! Nie! - krzykn€ѓ€љ Frodo. - Rada mnie go powierzy€љa. - W€љasnemu szale€ќstwu b€іdziecie zawdzi€іcza€ј swoj€ѓ "kl€іsk€і! - wrzasn€ѓ€љ Boromir. - Krew si€і we mnie burzy na t€і $my€ѕl. To ob€љ€іd! Uparty ob€љ€іd! Zw€љasnej woli chcesz i€ѕ€ј na !€ѕmier€ј i zaprzepa€ѕci€ј nasz€ѓ spraw€і! Je€єeli kto€ѕ ze €ѕmiertelnych mo€єe ro€ѕci€ј prawa do Pier€ѕcienia, to raczej ludzie z Numenoru, a $nie wy, nizio€љki! Dorwali€ѕcie si€іdo niego tylko wskutek nieszcz€і€ѕliwego przypadku. #M€ђg€љ przecie€є dosta€ј si€і mnie. Powinien by€ј m€ђj! Oddaj mi go!Frodo nie odpowiedzia€љ, lecz odskoczy€љ tak, €єe ogromny g€љaz dzieli€љ go od Boromira. - Zastan€ђw si€і, przyjacielu - podj€ѓ€љ €љagodniejszym tonem Boromir. - Czy nie masz ochoty pozby€ј si€і go? Uwolni€љby€ѕ si€і od rozterki i strachu! Je€ѕli chcesz, mo€єesz !ca€љ€ѓ odpowiedzialno€ѕ€ј na mnie zwali€ј. Powiesz, €єe by€љem od !cienie silniejszy i wzi€ѓ€љem go przemoc€ѓ. Bo jestem od ciebie#silniejszy, nizio€љku! - krzykn€ѓ€љi znienacka przeskoczywszy g€љaz natar€љ na Froda. Pi€іkna zwykle i mi€љa twarz wojownikaby€љa w tej chwili okropnie zmieniona, oczy p€љon€і€љy w€ѕciek€љo€ѕci€ѓ. !Frodo wy€ѕlizn€ѓ€љ si€і zwinne i znowu odgrodzi€љ od Boromira kamieniem. Nie mia€љ innego ratunku: w momencie gdy Boromir powt€ђrnie da€љ susa przez g€љaz, hobbit b€љyskawicznie wyci€ѓgn€ѓ€љ z kieszeni €љa€ќcuszek i wsun€ѓ€љ Pier€ѕcie€ќ na palec. Wojownik na sekund€і os€љupia€љ ze zdziwienia i krzykn€ѓ€љ, potem zacz€ѓ€љ gor€ѓczkowo biega€ј po €љ€ѓce szukaj€ѓc zbiega w€ѕr€ђd ska€љ i drzew. - Nikczemny kuglarzu! - wrzasn€ѓ€љ. - Niech ja ci€і dostan€і w swoje r€іce! Teraz przejrza€љem twoje zamys€љy! Chcesz zanie€ѕ€ј Pier€ѕcie€ќ Sauronowi i wszystkich nas zaprzeda€ј! czeka€љe€ѕ tylko na okazj€і, €єeby nas wywie€ѕ€ј w %pole! Przekl€іte nizio€љki, €ѕmier€ј i zguba ca€љemu waszemu plemieniu! !Nagle potkn€ѓ€љ si€і o kamie€ќ i pad€љ jak d€љugi, twarz€ѓ do !ziemi. Przez chwil€і le€єa€љ bez ruchu i bez j€іku, jak gdyby dosi€іg€љa go w€љasna kl€ѓtwa, potem wybuchn€ѓ€љ p€љaczem. #Wsta€љ, przetar€љ oczy pi€і€ѕci€ѓ, strz€ѓsn€ѓ€љ €љzy. - Co ja powiedzia€љem! - krzykn€ѓ€љ. - Co ja zrobi€љem! Frodo! Frodo! - zawo€љa€љ. - "Wr€ђ€ј! Sza€љ mnie ogarn€ѓ€љ, ale to ju€є min€і€љo. Wracaj! Nie by€љo odpowiedzi. Frodo nawet nie s€љysza€љ jego wo€љania. Odbieg€љ ju€є daleko, na o€ѕlep wdzieraj€ѓc si€і $€ѕcie€єk€ѓ pod szczyt. Trz€ѓs€љ si€іze strachu i roz€єalenia, widzia€љ wci€ѓ€є przed sob€ѓ wykrzywion€ѓ z w€ѕciek€љo€ѕci twarz Boromira, jego p€љon€ѓce gniewem oczy. Wkr€ђtce znalaz€љ si€і samotny na szczycie Amon Hen i stan€ѓ€љ, chwytaj€ѓc z trudem oddech. Jak przez mg€љ€і zobaczy€љ du€єy, p€љaski kr€ѓg wybrukowany wielkimi p€љytami i otoczony rozsypuj€ѓcym si€і z€іbatym murem; po€ѕrodku, wsparta na rze€їbionych filarach, wznosi€љa si€і stra€єnica, do kt€ђrej prowadzi€љy d€љugie schody. Frodo wspi€ѓ€љ si€і po nich i siad€љ w staro€єytnym krze€ѕle; czu€љ si€і jak zab€љ€ѓkane !dziecko na tronie kr€ђl€ђw g€ђr. Z pocz€ѓtku niewiele widzia€љ. #Mia€љ wra€єenie, €єe znalaz€љ si€і w kraju mgie€љ, gdzie nie ma nic pr€ђcz cieni: mia€љ bowiem !wci€ѓ€є na palcu Pier€ѕcie€ќ. Po chwili mg€љa si€і rozwia€љa i Frodo ujrza€љ mn€ђstwo rzeczy. Wszystko zdawa€љo si€і ma€љe, lecz ostro zarysowane, odleg€љe, a mimo to wyra€їne jak na d€љoni. Nie s€љysza€љ €єadnych g€љos€ђw, ale mia€љ przed oczyma jasne, €єywe obrazy. Ca€љy €ѕwiat jakby "skurczy€љ si€і i oniemia€љ. Frodo siedzia€љ na szczycie Amon Hen, G€ђry Wypatrywania, kt€ђra by€љa okiem ludzi z Numenoru. Spojrza€љ na wsch€ђd:$ci€ѓgn€і€љy si€і tam rozleg€љe, nie naznaczone na €єadnych mapach obszary, bezimienne r€ђwniny, nie zbadane lasy. Spojrza€љ na p€ђ€љnoc: Wielka Rzeka wi€љa si€і wst€іg€ѓ po "dolinie, a G€ђry Mgliste, ma€љe i twarde, stercza€љy niby poszczerbione z€іby. Spojrza€љ na zach€ђd: zobaczy€љ szerokie €љ€ѓki Rohanu, i dalej Orthank, iglica Isengardu jak czarny $cie€ќ. Spojrza€љ na po€љudnie: tu€є u jego st€ђp rzeka pi€іtrzy€љa "si€і, wezbran€ѓ fal€ѓ przewala€љa przez wysoki pr€ђg wodogrzmot€ђw Rauros i bryzgaj€ѓc pian€ѓ spada€љa w przepa€ѕ€ј; jasna t€іcza gra€љa kolorami nad oparem wodospadu. Zobaczy€љ tak€єe Ethir Anduin - ogromn€ѓ delt€і rzeki; miriady wodnego ptactwa wiruj€ѓce niby bia€љy kurz w s€љo€ќcu, a pod nimi zielone i srebrne morze, drobnymi falami uciekaj€ѓce w niesko€ќczono€ѕ€ј. W kt€ђr€ѓkolwiek stron€і spojrza€љ, widzia€љ sygna€љy !wojny. G€ђry Mgliste roi€љy si€і jak mrowiska: orkowie wychodzili z tysi€ѓca pieczar. Pod stropem Mrocznej Puszczy!wrza€љa €ѕmiertelna walka ludzi ielf€ђw z dzikimi zwierz€іtami. Kraj Beorning€ђw sta€љ w p€љomieniach. Nad Mori€ѓ zalega€љa chmura; u granic Lorien wzbija€љy si€і dymy. Przez pastwiska Rohanu gnali !je€їd€їcy, z Isengardu skrada€љy si€і stada wilk€ђw. Z przystani Haradu okr€іty wojenne wyp€љywa€љy na morze. Od wschodu ci€ѓgn€і€љy niezliczone zast€іpy: ludzie zbrojni w miecze i dzidy, €љucznicy na koniach, wozy dow€ђdc€ђw i tabory. Czarny W€љadca ruszy€љ "ca€љ€ѓ pot€іg€ѓ. Zwr€ђciwszy zn€ђwoczy na po€љudnie Frodo dostrzeg€љ Minas Tirith. Gr€ђd zdawa€љ si€і odleg€љy i bardzo #pi€іkny: €ѕwieci€љ bia€љymi murami,wystrzela€љ mn€ђstwem wie€є, dumny i pe€љen czaru wznosi€љ si€і na szczycie g€ђry; z€іbate blanki l€ѕni€љy €єelazem, na wie€єyczkach powiewa€љy r€ђ€єnobarwne chor€ѓgwie. Nadzieja ockn€і€љa si€і w sercu hobbita. lecz naprzeciw Minas Tirith sta€љa druga twierdza, wi€іksza jeszcze i pot€і€єniejsza. Wbrew woli Froda wsch€ђd ci€ѓgn€ѓ€љ jego oczy. Przesun€ѓ€љ wzrokiem po zburzonych mostach Osgiliath,ziej€ѓcych wrotach Minas Morgul, po g€ђrach nawiedzanych przez upiory, i spojrza€љ na Gorgoroth, Dolin€і Grozy, w kraju zwanym Mordorem. Ciemno€ѕci k€љ€іbi€љy "si€і tam pod s€љo€ќcem. Spo€ѕr€ђd k€љ€іb€ђw dymu b€љyska€љy p€љomienie. G€ђra Przeznaczenia !zia€љa ogniem, unosi€љy si€і nad ni€ѓ opary. Wreszcie wzrok Froda zatrzyma€љ si€і: ujrza€љ zwarte, spi€іtrzone blanki, czarn€ѓ niepokonan€ѓ wartownie, g€ђr€і €єelaza, stalow€ѓ bram€і, niezdobyt€ѓ wie€є€і. To by€љa Barad-Dur - forteca Saurona. Nadzieja w sercu Froda zgas€љa. Nagle wyczu€љ obecno€ѕ€ј Oka. Tam, w Czarnej Wie€єy, czuwa€љo bezsenne i ju€є €ѕwiadome, €єe Frodo je widzi. Skupia€љa si€і w nim pot€і€єna !wola. Skierowa€љo si€і w stron€і hobbita, jak wyci€ѓgni€іty palec, szukaj€ѓcy ofiary. Jeszcze chwila, a znajdzie Froda, przygwo€їdzi go do miejsca. Musn€і€љo szczyt Amon Lhaw. Dotkn€і€љo szczytu Tol Brandir... Frodo zsun€ѓ€љ si€і b€љyskawicznie ze stra€єnicy, $skuli€љ si€і, nakry€љ g€љow€і szarym kapturem. !Us€љysza€љ w€љasny krzyk, ale niewiedzia€љ, czy wo€љa: €њNigdy! єe do d ki m a. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBИp’ c Щ—Й : c ,˜К<Š c ˜ЛЦ"0 c ђ˜Мі-р c U™Нж9Њ4 И™Przenigdy!€ћ, czy te€є: "€њZaprawd€і, id€і do ciebie! Ju€є id€і!€ћ W tej samej sekundzie jaka€ѕ inna si€љa podszepn€і€љa !mu my€ѕl: €њZdejmij go! Zdejmij, !g€љupcze! Zdejmij Pier€ѕcie€ќ!€ћ !Dwie si€љy zmaga€љy si€і w duszy !Froda. Przez chwil€і wi€љ si€і w m€іce, przeszyty dwoma ostrzami r€ђwnej mocy. Nagle "otrze€їwia€љ. Nie ten g€љos i nie Oko, lecz on sam, Frodo, ma wolny wyb€ђr i rozporz€ѓdza jedn€ѓ, ostatni€ѓ chwil€ѓ, by wyboru dokona€ј. Zdj€ѓ€љ Pier€ѕcie€ќ z palca. Kl€іcza€љ u st€ђp stra€єnicy w "blasku s€љo€ќca. czarny cie€ќ niby!rami€і przesun€ѓ€љ si€і nad nim, lecz omin€ѓ€љ Amon Hen, zab€љ€ѓdzi€љ dalej na zach€ђd i wreszcie si€і rozwia€љ. Niebo "zn€ђw by€љo czyste i b€љ€іkitne, ana ka€єdym drzewie €ѕpiewa€љy ptaki. Frodo wsta€љ. Czu€љ si€і bardzo znu€єony, ale wol€і mia€љ teraz niezachwian€ѓ, a serce l€єejsze.Przem€ђwi€љ na g€љos sam do siebie: - Zrobi€і, co do mnie nale€єy - powiedzia€љ. - To w ka€єdym razie jest jasne: z€љy czar Pier€ѕcienia dzia€љa ju€є nawet w€ѕr€ђd dru€єyny, wi€іc $Pier€ѕcie€ќ musi j€ѓ opu€ѕci€ј, nim wyrz€ѓdzi gorsze szkody. P€ђjd€іsam. Niekt€ђrym spo€ѕr€ђd towarzyszy nie mog€і ufa€ј, a ci, kt€ђrym ufam, s€ѓ mi zbyt drodzy: biedny, poczciwy Sam,kochani Merry i Pippin, a tak€єe Obie€єy€ѕwiat. Jemu si€і przecie€є serce wyrywa do Minas Tirith, a b€іdzie tam bardzo potrzebny, skoro #Boromir uleg€љ z€љej sile. P€ђjd€і sam. I to zaraz! $Szybko zbieg€љ €ѕcie€єk€ѓ i wr€ђci€љ!na €љ€ѓczk€і, na kt€ђrej przedtem odnalaz€љ go Boromir. Zatrzyma€љsi€і nas€љuchuj€ѓc. Mia€љ wra€єenie, €єe s€љyszy krzyki i nawo€љywania od strony las€ђw iznad rzeki w dole. - Szukaj€ѓ mnie - powiedzia€љ sobie. - Ciekawe, ile czasu trwa€љa moja wycieczka. Pewnokilka godzin. - Zawaha€љ si€і !znowu: - Co robi€ј? - szepn€ѓ€љ. !- Musz€і odej€ѕ€ј teraz, inaczej nigdy mo€єe si€і nie uda. Druga taka sposobno€ѕ€ј chyba si€і nienadarzy. Okropnie przykro porzuca€ј dru€єyn€і, i to bez s€љowa wyja€ѕnienia. Ale z pewno€ѕci€ѓ mnie zrozumiej€ѓ. Sam zrozumie. Zreszt€ѓ. c€ђ€є mog€і zrobi€ј innego? Z wolna wyci€ѓgn€ѓ€љ z kieszeni $Pier€ѕcie€ќ i zn€ђw w€љo€єy€љ go na "palec. Znikn€ѓ€љ i zszed€љ stokiem#w d€ђ€љ ciszej ni€є szelest wiatru.Dru€єyna d€љugo czeka€љa na brzegu rzeki. Przez czas jaki€ѕ wszyscy milczeli, kr€іc€ѓc si€і niespokojnie, potem jednak siedli ko€љem i zacz€іli #rozmawia€ј. Starali si€і m€ђwi€ј o innych sprawach, o d€љugiej w€іdr€ђwce i licznych przygodach: wypytywali Aragorna o kr€ђlestwo Gondoru ijego stare dzieje, o szcz€ѓtki pot€і€єnych dzie€љ, kt€ђre dotychczas mo€єna by€љo ogl€ѓda€ј w dziwnej krainie u granic Emyn Muil, jak na przyk€љad kamienne pos€ѓgi kr€ђl€ђw, stra€єnice na szczytach Lhaw i Hen, wielkie schody przy wodogrzmotach Rauros. Lecz my€ѕli i s€љowa #kr€ѓ€єy€љy uparcie wok€ђ€љ Froda i Pier€ѕcienia. Co Frodo wybierze? Dlaczego si€і waha? - S€ѓdz€і, €єe zastanawia si€і, kt€ђra z dw€ђch dr€ђg jest bardziej rozpaczliwa - rzek€љ Aragorn. - Trudno mu si€і dziwi€ј. droga na wsch€ђd rokuje dru€єynie mniej nadziei ni€є kiedykolwiek, skoro Gollum nas wytropi€љ i mamy powody l€іka€ј si€і, €єe tajemnica wyprawy ju€є zosta€љa zdradzona. Ale id€ѓc do Minas Tirith nie zbli€єymy si€і do Ognia, nie b€іdzie nam €љatwiej przez to zniszczy€ј nasze brzemi€і. Mogliby€ѕmy tam !pozosta€ј czas jaki€ѕ i m€і€єnie stawia€ј op€ђr. Nie ma jednak nadziei, by w€љadca Gondoru, Denethor, wraz ze swymi wojownikami dokona€љ czynu, kt€ђry, jak sam Elrond stwierdzi€љ, przekracza jego si€љy. Nie uda si€і d€љugo utrzyma€ј Pier€ѕcienia w tajemnicy ani oprze€ј si€і "Nieprzyjacielowi, je€ѕli wyst€ѓpi "z ca€љ€ѓ swoj€ѓ pot€іg€ѓ. Kt€ђr€ѓ drog€і wybraliby€ѕmy na miejscuFroda? Nie wiem. Nigdy tak bardzo nie brakowa€љo nam Gandalfa jak w tej chwili. - Ci€і€єka to strata! - rzek€љ Legolas. - Musimy jednak bez jego rady rozstrzygn€ѓ€ј t€і spraw€і. czemu€є nie mieliby€ѕmysami powzi€ѓ€ј decyzji i w ten spos€ђb ul€єy€ј Frodowi? Zawo€љajmy go i przeprowad€їmy g€љosowanie. Jaopowiem si€і za Minas Tirith. "- Przy€љ€ѓczy€љbym si€і do ciebie !- odezwa€љ si€і Gimli. - Wys€љanonas tylko do pomocy w drodze powiernikowi Pier€ѕcienia, nie kazano i€ѕ€ј dalej, ni€є sami zechcemy. €aden z nas nie "zobowi€ѓza€љ si€і przysi€іg€ѓ ani nie dosta€љ rozkazu, by dotar€љ a€є do G€ђry Przeznaczenia. Bolesne by€љo dla mnie rozstanie z Lorien. Zaw€іdrowa€љem jednak a€є do tych miejsc i dzi€ѕ mog€і powiedzie€ј: teraz, gdy nadesz€љa chwila ostatecznego wyboru, nie waham si€і, nie opuszcz€і Froda. Wola€љbym pomaszerowa€ј do Minas Tirith,jezeli jednak on nie zechce tam i€ѕ€ј - p€ђjd€і za nim. - Ja te€є za nim p€ђjd€і - powiedzia€љ Legolas. - Rozsta€ј si€і teraz znaczy€љoby z€љama€ј wiar€і. - Tak, gdyby go ca€љa dru€єyna !opu€ѕci€љa, by€љoby to zdrad€ѓ - rzek€љ Aragorn. - Je€ѕli jednak zechce i€ѕ€ј na wsch€ђd, nie b€іdzie mu potrzeba tak licznejkompanii, a nawet, moim zdaniem, nie powinni mu wszyscy towarzyszy€ј. Przedsi€іwzi€іcie jest beznadziejne, niezale€єnie od tego, czy je podejmie o€ѕmiu, czy trzech albo dw€ђch, albo wr€іcz jeden €ѕmia€љek. Gdyby€ѕcie zdali si€і na m€ђj wyb€ђr, wyznaczy€љbym Frodowitrzech towarzyszy: Sama, #kt€ђry by zreszt€ѓ nie €ѕcierpia€љ rozstania, Gimlego i siebie. Boromir m€ђg€љby wr€ђci€ј do ojczyzny, gdzie potrzebny jest ojcu i ca€љemu swojemu ludowi; niechby z nim posz€љa reszta dru€єyny, a w ka€єdym razie Meriadok i Peregrin, "je€єeli Legolas nie zgodzi si€і z nami roz€љ€ѓcza€ј. - Niemo€єliwe! - krzykn€ѓ€љ Meriadok. - Nie opu€ѕcimy Froda! Pippin i ja od dawna !postanowili€ѕmy i€ѕ€ј wsz€іdzie, dok€ѓd on p€ђjdzie, i nie zmienili€ѕmy zamiar€ђw. Nie zdawali€ѕmy sobie jednak sprawy z tego, co to oznacza.Z daleka, w Shire czy w Rivendell, inaczej to "wygl€ѓda€љo. Byliby€ѕmy szaleni i okrutni, gdyby€ѕmy Frodowi pozwolili i€ѕ€ј do Mordoru. czy nie mo€єna go powstrzyma€ј? - Trzeba go powstrzyma€ј - rzek€љ Pippin. - jestem pewien, €єe w€љa€ѕnie ta my€ѕl go tak dr€іczy. Frodo rozumie, €єe nie zgodzimy si€і, by poszed€љ sam na wsch€ђd. A nie chce, biedaczysko, prosi€ј kogokolwiek o dotrzymanie mukompanii. Wyobra€їcie to sobie:i€ѕ€ј samotnie do Mordoru! - #Pippin a€є si€і wzdrygn€ѓ€љ. - Ale nasz kochany nieborak powinien wiedzie€ј, €єe nas prosi€ј nie trzeba. Powinien !wiedzie€ј, €єe je€ѕli nie uda mu si€і tych zamiar€ђw wybi€ј z g€љowy - nie opu€ѕcimy go na pewno. - Za przeproszeniem - odezwa€љ si€і Sam. - Zdaje mi si€і, €єe wcale nie rozumiecie mojego paniska. On si€і nie waha, kt€ђr€ѓ z dw€ђch dr€ђg wybra€ј. Ani mowy o tym! Jaki tam po€єytek z tego Minas Tirith? To znaczy: dla pana Froda, nie obra€єaj€ѓc pana !Boromira... - doda€љ i obejrza€љ si€і. Dzieki temu dopiero wszyscy spostrzegli, €єe Boromira, kt€ђry pocz€ѓtkowo siedzia€љ milcz€ѓcy nieco na uboczu od kr€іgu przyjaci€ђ€љ, !nie ma ju€є z nimi. - Gdzie€є on "m€ђg€љ si€і podzia€ј? - zawo€љa€љ Sam z niepokojem. - Wydawa€љ si€і jaki€ѕ dziwny ostatnimi czasy. Zreszt€ѓ, jego i tak nie dotyczy ta sprawa. pewnie ruszy€љ do domu, jak zapowiada€љ. Nie mo€єna mu tego mie€ј za z€љe. pan Frodo zato wie, €єe musi odnale€ї€ј #Szczeliny Zag€љady, je€єeli to si€і nie oka€єe niemo€єliwe. Ale pan Frodo si€і boi. Teraz, jak ju€є przysz€љo co do czego, zdj€ѓ€љ go strach. na tym polega jego !udr€іka. Oczywi€ѕcie, przeszed€љ #ju€є dobr€ѓ szko€љ€і, €єe si€і tak wyra€є€і, wszyscy j€ѓ "przeszli€ѕmy, odk€ѓd opu€ѕcili€ѕmynasze domy; gdyby nie to, by€љby tak przera€єony, €єe !cisn€ѓ€љby Pier€ѕcie€ќ po prostu !do rzeki i wzi€ѓ€љby nogi za pas."B€ѓd€ї co b€ѓd€ї boi si€і ruszy€ј "dalej. Nie o to si€і te€є martwi, czy zechcemy z nim i€ѕ€ј, czy nie, bo dobrze wie, jakie s€ѓ nasze zamiary. Co innego trapi!pana Froda. Je€єeli si€і uzbroi wodwag€і i postanowi i€ѕ€ј - b€іdzie chcia€љ i€ѕ€ј samotnie. Zapami€іtajcie moje s€љowa! B€іdziemy z nim mieli k€љopot, kiedy wr€ђci tutaj. Bo €єe si€і zdob€іdzie na takie, a nie innepostanowienie, to pewne: nie nazywa€љby si€і Baggins, gdyby by€љo inaczej! - Zdaje si€і, €єe m€ђwisz rozumniej ni€є my wszyscy, !Samie! - rzek€љ Aragorn. - C€ђ€є #wi€іc zrobimy, je€ѕli si€і oka€єe, €єe masz racj€і? - Zatrzymamy Froda! Nie !pozwolimy mu i€ѕ€ј! - krzykn€ѓ€љ Pippin. - Nie jestem pewien - odpar€љ Aragorn. - Frodo jest powiernikiem Pier€ѕcienia, odpowiada za jego losy. Nie !s€ѓdz€і te€є, by€ѕmy mieli prawo popycha€ј Froda na t€і lub inn€ѓ"drog€і. Nie s€ѓdz€і te€є, by si€і nam to uda€љo, nawet gdyby€ѕmy spr€ђbowali tak %post€ѓpi€ј. Dzia€љaj€ѓ tu inne si€љy, o wiele pot€і€єniejsze ni€є my. - Ach, chcia€љbym, €єeby Frodo ju€є si€і wreszcie zdoby€љ na odwag€і i wr€ђci€љ do nas, niechby raz klamka zapad€љa - powiedzia€љ Pippin. - Najgorsze takie oczekiwanie. Chyba wyznaczony czas namys€љu ju€є up€љyn€ѓ€љ? - Tak - rzek€љ Aragorn. - Godzina dawno up€љyn€і€љa. Po€љudnie si€і zbli€єa. Trzeba Froda wo€љa€ј z powrotem. W tej samej chwili wr€ђci€љ Boromir. Wychyn€ѓ€љ spomi€іdzy #drzew i nic nie m€ђwi€ѓc zbli€єa€љ "si€і do przyjaci€ђ€љ. Twarz mia€љ "pos€іpn€ѓ i smutn€ѓ. Przystan€ѓ€љ,jakby licz€ѓc zebranych, a potem siad€љ opodal, wbijaj€ѓc wzrok w ziemi€і. !- Gdzie€є to by€љe€ѕ, Boromirze? - spyta€љ Aragorn. - Czy mo€єe widzia€љe€ѕ Froda? Boromir zawaha€љ si€і na sekund€і. - I tak, i nie - odpar€љ z namys€љem. - tak, bo go odnalaz€љem na zboczu g€ђry i rozmawia€љem z nim. Nalega€љem, €єeby poszed€љ do Minas Tirith, zamiast i€ѕ€ј na wsch€ђd. !Wpad€љem z z€љo€ѕ€ј i Frodo mnie opu€ѕci€љ. Znikn€ѓ€љ. Nic podobnego w €єyciu nie !widzia€љem, chocia€є s€љysza€љem legendy o takich sztukach. Z $pewno€ѕci€ѓ w€љo€єy€љ Pier€ѕcie€ќ napalec. Nie zdo€љa€љem go ju€є !p€ђ€їniej odszuka€ј. My€ѕla€љem, €єe wr€ђci€љ do was. - Czy to wszystko, co masz do powiedzenia? - spyta€љ Aragorn wpatruj€ѓc si€і w twarzBoromira przenikliwym i wcale nie pob€љa€єliwym spojrzeniem. - Wszystko - odpar€љ Boromir. -Nic wi€іcej teraz nie powiem. - Co€ѕ z€љego si€і dzieje! - !krzykn€ѓ€љ zrywaj€ѓc si€і Sam. - Nie wiem, co ten cz€љowiek nabroi€љ. Dlaczego pan Frodo "u€єy€љ Pier€ѕcienia? Nie powinien tego robi€ј, a je€ѕli w€љo€єy€љ Pier€ѕcie€ќ, mog€љo si€і nie wiedzie€ј co zdarzy€ј. - Ale€є Frodo na pewno nie !zatrzyma€љ Pier€ѕcienia d€љugo nar€іku - rzek€љ Merry. - Z pewno€ѕci€ѓ zdj€ѓ€љ go, skoro tylko wymkn€ѓ€љ si€і niepo€є€ѓdanemu go€ѕciowi, tak post€іpowa€љ zwykle Bilbo. - Dok€ѓd poszed€љ? Gdzie jest? - krzykn€ѓ€љ Pippin. - Wieki min€і€љy, odk€ѓd nas opu€ѕci€љ. - Jak dawno widzia€љe€ѕ ostatnio Froda, Boromirze? - spyta€љ Aragorn. - Oko€љo p€ђ€љ godziny, mo€єe nawet godzin€і temu - odpar€љ Boromir. - Jaki€ѕ czas potem !b€љ€ѓka€љem si€і po stokach. Nie wiem! Nie wiem! - I kryj€ѓc twarz w d€љoniach skuli€љ si€і, jakby przyt€љoczony zgryzot€ѓ. - Godzin€і temu znikn€ѓ€љ! - wrzasn€ѓ€љ Sam. - Trzeba go szuka€ј co €єywo! Chod€їcie! - Czekajcie! - zawo€љa€љ Aragorn. - Podzielimy si€і na pary i zorganizujemy... St€ђj! Chwileczk€і! Daremne s€љowa! Nikt go nie "s€љucha€љ. Sam p€іdzi€љ pierwszy, Merry i Pippin za nim i ju€є !znikn€іli w€ѕr€ђd przybrze€єnych drzew krzycz€ѓc: €њFrodo! Frodo!€ћ - wysokimi, dono€ѕnymihobbickimi g€љosami. Legolas i Gimli pobiegli tak€єe, jakby panika czy mo€єe ob€љ€іd ogarn€і€љy dru€єyn€і. - Rozpierzchniemy si€і i !zagubimy! - j€іkn€ѓ€љ Aragorn. - !Boromirze! Nie wiem, jak€ѓ rol€і odegra€љe€ѕ w tej z€љej przygodzie, ale w ka€єdym razie pom€ђ€є mi teraz. Go€ќ tych dw€ђch m€љodych hobbit€ђw"i przynajmniej ich strze€є, je€ѕlinie zdo€љasz odnale€ї€ј Froda. Gdyby€ѕ znalaz€љ jego lub bodaj "jaki€ѕ €ѕlad po nim, wracaj tutaj.B€іd€і wkr€ђtce zn€ђw na tym miejscu. !Aragorn wielkimi krokami pu€ѕci€љ!si€і w po€ѕcig za Samem. Dogoni€љgo na €љ€ѓczce w€ѕr€ђd drzew, gdy hobbit zasapany wspina€љ #si€і pod g€ђr€і wci€ѓ€є krzycz€ѓc: €њFrodo!€ћ - P€ђjdziemy razem, samie - rzek€љ Aragorn. - €aden z nas "nie powinien teraz b€љ€ѓka€ј si€і samotnie. Co€ѕ z€љego wisi w powietrzu. czuj€і to. Wejd€і na szczyt, na stra€єnic€і Amon !Hen, rozejrz€і si€і, co stamt€ѓd wida€ј. S€љuchaj mnie! Moje serce dobrze przeczu€љo, €єe "Frodo tam w€љa€ѕnie poszed€љ. Id€їza mn€ѓ i miej oczy otwarte! #Pospieszy€љ €ѕcie€єk€ѓ pod g€ђr€і. Sam wyci€ѓga€љ nogi jak umia€љ, lecz nie m€ђg€љ dotrzyma€ј krokuObie€єy€ѕwiatowi, tote€є wkr€ђtce zosta€љ w tyle. Nie trwa€љo d€љugo, a ju€є Aragorn znikn€ѓ€љ mu z oczu. Sam przystan€ѓ€љ, chwytaj€ѓc $oddech. Nagle paln€ѓ€љ si€і d€љoni€ѓ w czo€љo. - Zastan€ђw si€і, Samie Gamgee! - powiedzia€љ g€љo€ѕno. - Skoro nogi masz za kr€ђtkie, id€ї po !rozum do g€љowy. Pomy€ѕl chwil€і.Boromir nie €љ€єe, to do niego niepodobne. Ale nie powiedzia€љ nam ca€љej prawdy. Co€ѕ musia€љopanu Frodowi nap€іdzi€ј !porz€ѓdnego stracha. Zebra€љ si€іnagle na odwag€і. Postanowi€љ wko€ќcu, €єe p€ђjdzie dalej. Dok€ѓd? Na wsch€ђd. jak to, bezSama? A tak, bez nikogo, nawet bez wiernego Sama. To krzywda, okrutna krzywda! "Przetar€љ pi€і€ѕci€ѓ oczy, kt€ђre mu zasz€љy €љzami. - Trzymaj si€і, Samie Gamgee! "- rzek€љ. - Zbierz my€ѕli do kupy. Nie m€ђg€љ przecie€є pofrun€ѓ€ј przez rzek€і ani przeskoczy€ј wodogrzmot€ђw. Nie mia€љ z "sob€ѓ nic. Ani chybi, wr€ђci€љ do €љodzi! Do €љodzi! Do €љodzi, Samie, migiem! !Sam zawr€ђci€љ i p€іdem pu€ѕci€љ !si€і €ѕcie€єk€ѓ w d€ђ€љ. Upad€љ, "rozci€ѓ€љ sobie kolano. Poderwa€љ $si€і i bieg€љ dalej. Dopad€љ skraju €љ€ѓki Parth Galen nad brzegiem,gdzie sta€љy wyci€ѓgni€іte z rzeki €љodzie. Nie by€љo tam €єywej duszy. Z lasu dobiega€љy niewyra€їne okrzyki, lecz Sam !nie zwraca€љ na nie uwagi. Sta€љ wytrzeszczaj€ѓc oczy, os€љupia€љy, zdumiony. Jedna z €љodzi, pu€ѕciute€ќka, zsuwa€љa si€і ku wodzie jakby o !w€љasnych si€љach. Sam wrzasn€ѓ€љ"i da€љ susa przez traw€і. €џ€ђd€ї ju€є ko€љysa€љa si€і na rzece. - Lec€і, panie Frodo! Lec€і! - !zawo€љa€љ Sam odbijaj€ѓc si€і od brzegu i usi€љuj€ѓc chwyci€ј za burt€і odp€љywaj€ѓcej €љodzi. Chybi€љ o cal, z krzykiem plusn€ѓ€љ twarz€ѓ naprz€ђd w bystr€ѓ, g€љ€іbok€ѓ wod€і. Zabulgota€љo, hobbit poszed€љ na dno, a rzeka zamkn€і€љa si€і nadjego k€іdzierzaw€ѓ g€љow€ѓ. Z pustej €љodzi rozleg€љ si€і okrzyk rozpaczy. Wyci€ѓgn€і€љo "si€і wios€љo, €љ€ђd€ї stan€і€љa w miejscu. W ostatniej chwili Frodo zd€ѓ€єy€љ ucapi€ј Sama za w€љosy, gdy wierzgaj€ѓc i prychaj€ѓc topielec wyp€љyn€ѓ€љ !na powierzchni€і. Z okr€ѓg€љych, piwnych oczu patrza€љ strach. - W€љa€ї do €љodzi, ch€љopcze - !powiedzia€љ Frodo. - Chwy€ј si€і mojej r€іki. - Ratunku, panie Frodo! - $j€іkn€ѓ€љ Sam. - Utopi€љem si€і. Niewidz€і pa€ќskiej r€іki. - Tutaj, tutaj. Nie szczyp mnie, bracie! Nie b€ђj si€і, ja ci€і nie puszcz€і. Ubijaj wod€і stopami i nie szamocz si€і tak,!bo wywr€ђcisz €љ€ђdk€і. No, tak: trzymaj si€і burty i pozw€ђl mi wios€љowa€ј. Kilku poci€ѓgni€іciami wiose€љ Frodo doprowadzi€љ €љ€ђd€ї z powrotem do brzegu; Sam m€ђg€љwreszcie wyl€ѓdowa€ј zmokni€іty jak szczur wodny. Frodo zdj€ѓ€љ Pier€ѕcie€ќ i wyskoczy€љ na traw€і. - Z wszystkich plag €ѕwiata najgorsz€ѓ jeste€ѕ ty, Samie Gamgee! - powiedzia€љ. - Och, panie Frodo, to "krzywda! - odpar€љ trz€іs€ѓc si€і Sam. - Krzywda, €єe pan chcia€љ odej€ѕ€ј beze mnie i bez nikogo!Gdybym si€і nie domy€ѕli€љ prawdy, co by z panem teraz by€љo? - W€іdrowa€љbym sobie spokojnie dalej. - Spokojnie! - zawo€љa€љ Sam. - Samiute€ќki, bez mojej pomocy!Nie zni€ђs€љbym tego, nie prze€єy€љbym! "- Nie prze€єyjesz, je€ѕli ze mn€ѓ p€ђjdziesz, samie - rzek€љ Frodo- a tego ja zn€ђw znie€ѕ€ј nie mog€і. - Mniej pewna €ѕmier€ј z panemni€є bez pana - odpar€љ Sam. - Ale€є ja id€і do Mordoru! - Wiem to dobrze, prosz€і pana. Nie mo€єe by€ј inaczej. A ja id€і z panem. - S€љuchaj, Samie - powiedzia€љ Frodo. - Nie przeszkadzaj mi! "Lada chwila wr€ђc€ѓ tamci. Je€ѕli mnie tutaj przy€љapi€ѓ, b€іd€і $musia€љ si€і spiera€ј i t€љumaczy€ј,a wtedy pewnie mi zabraknie odwagi i sposobno€ѕci, €єeby "ruszy€ј w drog€і. Musz€і odej€ѕ€ј natychmiast. Nie ma wyboru. - Racja - odpar€љ Sam - ale nie puszcz€і pana samego. Albo obaj p€ђjdziemy, albo obaj zostaniemy. dziury we wszystkich €љodziach powywiercam, a pana samiute€ќkiego nie puszcz€і. !Frodo wreszcie si€і roze€ѕmia€љ. e do d ki m a. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПBО0x _ ь™џџ!Zrobi€љo mu si€і nagle ciep€љo i rado€ѕnie na sercu. - Oszcz€іd€ї chocia€є jedn€ѓ - powiedzia€љ. - Potrzebna nam b€іdzie. Ale nie mo€єesz przecie€є i€ѕ€ј w drog€і bez sprz€іtu, zapas€ђw i rzeczy. - Niech pan chwileczk€і poczeka! Zaraz przytaszcz€і swoje manatki! - krzykn€ѓ€љ z zapa€љem Sam. - Wszystko mamspakowane, bo my€ѕla€љem, €єe dzisiaj pewnie st€ѓd ruszymy. Pomkn€ѓ€љ do obozowiska i ze stosu, kt€ђry Frodo u€љo€єy€љ wy€љadowuj€ѓc z €љodzi baga€є towarzyszy, wyci€ѓgn€ѓ€љ sw€ђj worek, z€љapa€љ dodatkowy koc ikilka paczek €єywno€ѕci na zapas, po czym p€іdem wr€ђci€љ do swego pana. "- A wi€іc ca€љy m€ђj plan spali€љ na panewce! - rzek€љ Frodo. - Nie spos€ђb uciec przed tob€ѓ! Ale rad jestem, Samie. Nie umiem ci powiedzie€ј, jak bardzo jestem rad! P€ђjdziesz !ze mn€ѓ. Widz€і teraz, €єe by€љo nam s€ѓdzone i€ѕ€ј razem. Ruszymy we dw€ђch, a reszta dru€єyny oby trafi€љa na !bezpieczn€ѓ drog€і! Aragorn si€і nimi zaopiekuje. Nie mam nadziei, €єeby€ѕmy si€і jeszcze w €єyciu zobaczyli. - Kto wie, panie Frodo, kto wie! - powiedzia€љ Sam. Tak Frodo i Sam we dw€ђch rozpocz€іli ostatni etap wyprawy. Frodo wios€љowa€љ, "€љ€ђd€ї oddala€љa si€і od brzegu, !rzeka j€ѓ nios€љa szybko w d€ђ€љ zachodnim swoim ramieniem pod gro€їnym urwiskiem Tol Brandir. Huk wodogrzmot€ђw "zbli€єa€љ si€і z ka€єd€ѓ chwil€ѓ. Nawet z pomoc€ѓ Sama, kt€ђry !robi€љ, co m€ђg€љ, ledwie uda€љo si€і przeprowadzi€ј z po€љudniowego skraju wyspy €љ€ђd€ї w poprzek nurtu i skierowa€ј j€ѓ na wsch€ђd, ku drugiemu brzegowi rzeki. Wreszcie stan€іli zn€ђw na sta€љym gruncie, pod po€љudniowym stokiem Amon Lhaw. Znale€їli miejsce dogodne$do l€ѓdowania i wci€ѓgn€іli €љ€ђd€ї wysoko na brzeg, ukrywaj€ѓc j€ѓ za ogromnym g€љazem. Zarzucili worki na plecy i ruszyli poszukuj€ѓc €ѕcie€єki, kt€ђra by ich zawiod€љa przez szare wzg€ђrza Emyn Muil dalej,do krainy Cienia. Na tym ko€ќczy si€і pierwsza cz€і€ѕ€ј historii Wojny o !Pier€ѕcie€ќ. Cz€і€ѕ€ј druga nosi "tytu€љ: €њDwie Wie€єe€ћ, poniewa€єo€ѕrodkiem opowiedzianych w niej zdarze€ќ jest Orthank - warownia Sarumana - i Minas Morgul - forteca strzeg€ѓca tajnego przej€ѕcia do Mordoru; czytelnik dowie si€і z niej o przygodach wszystkich !cz€љonk€ђw rozbitej ju€є dru€єynyi o niebezpiecze€ќstwach, z !kt€ђrymi si€і zmagali, p€ђki nie "nadci€ѓgn€і€љy Wielkie Ciemno€ѕci.Trzecia cz€і€ѕ€ј opowie o ostatniej walce z Cieniem i o zako€ќczeniu misji powiernika Pier€ѕcienia. Tytu€љ jej brzmi: €њPowr€ђt Kr€ђla€ћ. „"„#„$„%„&„'„(„)„*„+„,„-„.„/„0„1„2„3„4„5„6„7„8„9„:„;„<„=„>„?„@„A„B„C„D„E„F„G„H„I„J„K„L„M„N„O„P„Q„R„S„T„U„V„W„X„Y„Z„[„\„]„^„_„`„a„b„c„d„e„f„g„h„i„j„k„l„m„n„o„p„qa€єnice na szczytach Lhaw i Hen, wielkie schody przy wodogrzmotach Rauros. Lecz my€ѕli i s€љowa #kr€ѓ€єy€љy uparcie wok€ђ€љ Froda i Pier€ѕcienia. Co Frodo wybierze? Dlaczego si€і waha? - S€ѓdz€і, €єe zastanawia si€і, kt€ђra z dw€ђch dr€ђg jest bardziej rozpaczliwa - rzek€љ Aragorn. - Trudno mu si€і dziwi€ј. droga na wsch€ђd rokuje dru€єynie mniej nadziei ni€є kiedykolwiek, skoro Gollum nas wytropi€љ i mamy powody l€іka€ј si€і, €єe tajemnica wyprawy ju€є zosta€љa zdradzona. Ale id€ѓc do Minas Tirith nie zbli€єymy si€і do Ognia, nie b€іdzie nam €љatwiej przez to zniszczy€ј nasze brzemi€і. Mogliby€ѕmy tam !pozosta€ј czas jaki€ѕ i m€і€єnie stawia€ј op€ђr. Nie ma jednak nadziei, by w€љadca Gondoru, Denethor, wraz ze swymi wojownikami dokona€љ czynu, kt€ђry, jak sam Elrond stwierdzi€љ, przekracza jego si€љy. Nie uda si€і d€љugo utrzyma€ј Pier€ѕcienia w tajemnicy ani oprze€ј si€і "Nieprzyjacielowi, je€ѕli wyst€ѓpi "z ca€љ€ѓ swoj€ѓ pot€іg€ѓ. Kt€ђr€ѓ drog€і wybraliby€ѕmy na miejscuFroda? Nie wiem. Nigdy tak bardzo nie brakowa€љo nam Gandalfa jak w tej chwili. - Ci€і€єka to strata! - rzek€љ Legolas. - Musimy jednak bez jego rady rozstrzygn€ѓ€ј t€і spraw€і. czemu€є nie mieliby€ѕmysami powzi€ѓ€ј decyzji i w ten spos€ђb ul€єy€ј Frodowi? Zawo€љajmy go i przeprowad€їmy g€љosowanie. Jaopowiem si€і za Minas Tirith. "- Przy€љ€ѓczy€љbym si€і do ciebie !- odezwa€љ si€і Gimli. - Wys€љanonas tylko do pomocy w drodze powiernikowi Pier€ѕcienia, nie kazano i€ѕ€ј dalej, ni€є sami zechcemy. €aden z nas nie "zobowi€ѓza€љ si€і przysi€іg€ѓ ani nie dosta€љ rozkazu, by dotar€љ a€є do G€ђry Przeznaczenia. Bolesne by€љo dla mnie rozstanie z Lorien. Zaw€іdrowa€љem jednak a€є do tych miejsc i dzi€ѕ mog€і powiedzie€ј: teraz, gdy nadesz€љa chwila ostatecznego wyboru, nie waham si€і, nie opuszcz€і Froda. Wola€љbym pomaszerowa€ј do Minas Tirith,jezeli jednak on nie zechce tam i€ѕ€ј - p€ђjd€і za nim. - Ja te€є za nim p€ђjd€і - powiedzia€љ Legolas. - Rozsta€ј si€і teraz znaczy€љoby z€љama€ј wiar€і. - Tak, gdyby go ca€љa dru€єyna !opu€ѕci€љa, by€љoby to zdrad€ѓ - rzek€љ Aragorn. - Je€ѕli jednak zechce i€ѕ€ј na wsch€ђd, nie b€іdzie mu potrzeba tak licznejkompanii, a nawet, moim zdaniem, nie powinni mu wszyscy towarzyszy€ј. Przedsi€іwzi€іcie jest beznadziejne, niezale€єnie od tego, czy je podejmie o€ѕmiu, czy trzech albo dw€ђch, albo wr€іcz jeden €ѕmia€љek. Gdyby€ѕcie zdali si€і na m€ђj wyb€ђr, wyznaczy€љbym Frodowitrzech towarzyszy: Sama, #kt€ђry by zreszt€ѓ nie €ѕcierpia€љ rozstania, Gimlego i siebie. Boromir m€ђg€љby wr€ђci€ј do ojczyzny, gdzie potrzebny jest ojcu i ca€љemu swojemu ludowi; niechby z nim posz€љa reszta dru€єyny, a w ka€єdym razie Meriadok i Peregrin, "je€єeli Legolas nie zgodzi si€і z nami roz€љ€ѓcza€ј. - Niemo€єliwe! - krzykn€ѓ€љ Meriadok. - Nie opu€ѕcimy Froda! Pippin i ja od dawna !postanowili€ѕmy i€ѕ€ј wsz€іdzie, dok€ѓd on p€ђjdzie, i nie zmienili€ѕmy zamiar€ђw. Nie zdawali€ѕmy sobie jednak sprawy z tego, co to oznacza.Z daleka, w Shire czy w Rivendell, inaczej to "wygl€ѓda€љo. Byliby€ѕmy szaleni i okrutni, gdyby€ѕmy Frodowi pozwolili i€ѕ€ј do Mordoru. czy nie mo€єna go powstrzyma€ј? - Trzeba go powstrzyma€ј - rzek€љ Pippin. - jestem pewien, €єe w€љa€ѕnie ta my€ѕl go tak dr€іczy. Frodo rozumie, €єe nie zgodzimy si€і, by poszed€љ sam na wsch€ђd. A nie chce, biedaczysko, prosi€ј kogokolwiek o dotrzymanie mukompanii. Wyobra€їcie to sobie:i€ѕ€ј samotnie do Mordoru! - #Pippin a€є si€і wzdrygn€ѓ€љ. - Ale nasz kochany nieborak powinien wiedzie€ј, €єe nas prosi€ј nie trzeba. Powinien !wiedzie€ј, €єe je€ѕli nie uda mu si€і tych zamiar€ђw wybi€ј z g€љowy - nie opu€ѕcimy go na pewno. - Za przeproszeniem - odezwa€љ si€і Sam. - Zdaje mi si€і, €єe wcale nie rozumiecie mojego paniska. On si€і nie waha, kt€ђr€ѓ z dw€ђch dr€ђg wybra€ј. Ani mowy o tym! Jaki tam po€єytek z tego Minas Tirith? To znaczy: dla pana Froda, nie obra€єaj€ѓc pana !Boromira... - doda€љ i obejrza€љ si€і. Dzieki temu dopiero wszyscy spostrzegli, €єe Boromira, kt€ђry pocz€ѓtkowo siedzia€љ milcz€ѓcy nieco na uboczu od kr€іgu przyjaci€ђ€љ, !nie ma ju€є z nimi. - Gdzie€є on "m€ђg€љ si€і podzia€ј? - zawo€љa€љ Sam z niepokojem. - Wydawa€љ si€і jaki€ѕ dziwny ostatnimi czasy. Zreszt€ѓ, jego i tak nie dotyczy ta sprawa. pewnie ruszy€љ do domu, jak zapowiada€љ. Nie mo€єna mu tego mie€ј za z€љe. pan Frodo zato wie, €єe musi odnale€ї€ј #Szczeliny Zag€љady, je€єeli to si€і nie oka€єe niemo€єliwe. Ale pan Frodo si€і boi. Teraz, jak ju€є przysz€љo co do czego, zdj€ѓ€љ go strach. na tym polega jego !udr€іka. Oczywi€ѕcie, przeszed€љ #ju€є dobr€ѓ szko€љ€і, €єe si€і tak wyra€є€і, wszyscy j€ѓ "przeszli€ѕmy, odk€ѓd opu€ѕcili€ѕmynasze domy; gdyby nie to, by€љby tak przera€єony, €єe !cisn€ѓ€љby Pier€ѕcie€ќ po prostu !do rzeki i wzi€ѓ€љby nogi za pas."B€ѓd€ї co b€ѓd€ї boi si€і ruszy€ј "dalej. Nie o to si€і te€є martwi, czy zechcemy z nim i€ѕ€ј, czy nie, bo dobrze wie, jakie s€ѓ nasze zamiary. Co innego trapi!pana Froda. Je€єeli si€і uzbroi wodwag€і i postanowi i€ѕ€ј - b€іdzie chcia€љ i€ѕ€ј samotnie. Zapami€іtajcie moje s€љowa! B€іdziemy z nim mieli k€љopot, kiedy wr€ђci tutaj. Bo €єe si€і zdob€іdzie na takie, a nie innepostanowienie, to pewne: nie nazywa€љby si€і Baggins, gdyby by€љo inaczej! - Zdaje si€і, €єe m€ђwisz rozumniej ni€є my wszyscy, !Samie! - rzek€љ Aragorn. - C€ђ€є #wi€іc zrobimy, je€ѕli si€і oka€єe, €єe masz racj€і? - Zatrzymamy Froda! Nie !pozwolimy mu i€ѕ€ј! - krzykn€ѓ€љ Pippin. - Nie jestem pewien - odpar€љ Aragorn. - Frodo jest powiernikiem Pier€ѕcienia, odpowiada za jego losy. Nie !s€ѓdz€і te€є, by€ѕmy mieli prawo popycha€ј Froda na t€і lub inn€ѓ"drog€і. Nie s€ѓdz€і te€є, by si€і nam to uda€љo, nawet gdyby€ѕmy spr€ђbowali tak %post€ѓpi€ј. Dzia€љaj€ѓ tu inne si€љy, o wiele pot€і€єniejsze ni€є my. - Ach, chcia€љbym, €єeby Frodo ju€є si€і wreszcie zdoby€љ na odwag€і i wr€ђci€љ do nas, niechby raz klamka zapad€љa - powiedzia€љ Pippin. - Najgorsze takie oczekiwanie. Chyba wyznaczony czas namys€љu ju€є up€љyn€ѓ€љ? - Tak - rzek€љ Aragorn. - Godzina dawno up€љyn€і€љa. Po€љudnie si€і zbli€єa. Trzeba Froda wo€љa€ј z powrotem. W tej samej chwili wr€ђci€љ Boromir. Wychyn€ѓ€љ spomi€іdzy #drzew i nic nie m€ђwi€ѓc zbli€єa€љ "si€і do przyjaci€ђ€љ. Twarz mia€љ "pos€іpn€ѓ i smutn€ѓ. Przystan€ѓ€љ,jakby licz€ѓc zebranych, a potem siad€љ opodal, wbijaj€ѓc wzrok w ziemi€і. !- Gdzie€є to by€љe€ѕ, Boromirze? - spyta€љ Aragorn. - Czy mo€єe widzia€љe€ѕ Froda? Boromir zawaha€љ si€і na sekund€і. - I tak, i nie - odpar€љ z namys€љem. - tak, bo go odnalaz€љem na zboczu g€ђry i rozmawia€љem z nim. Nalega€љem, €єeby poszed€љ do Minas Tirith, zamiast i€ѕ€ј na wsch€ђd. !Wpad€љem z z€љo€ѕ€ј i Frodo mnie opu€ѕci€љ. Znikn€ѓ€љ. Nic podobnego w €єyciu nie !widzia€љem, chocia€є s€љysza€љem legendy o takich sztukach. Z $pewno€ѕci€ѓ w€љo€єy€љ Pier€ѕcie€ќ napalec. Nie zdo€љa€љem go ju€є !p€ђ€їniej odszuka€ј. My€ѕla€љem, €єe wr€ђci€љ do was. - Czy to wszystko, co masz do powiedzenia? - spyta€љ Aragorn wpatruj€ѓc si€і w twarzBoromira przenikliwym i wcale nie pob€љa€єliwym spojrzeniem. - Wszystko - odpar€љ Boromir. -Nic wi€іcej teraz nie powiem. - Co€ѕ z€љego si€і dzieje! - !krzykn€ѓ€љ zrywaj€ѓc si€і Sam. - Nie wiem, co ten cz€љowiek nabroi€љ. Dlaczego pan Frodo "u€єy€љ Pier€ѕcienia? Nie powinien tego robi€ј, a je€ѕli w€љo€єy€љ Pier€ѕcie€ќ, mog€љo si€і nie wiedzie€ј co zdarzy€ј. - Ale€є Frodo na pewno nie !zatrzyma€љ Pier€ѕcienia d€љugo nar€іku - rzek€љ Merry. - Z pewno€ѕci€ѓ zdj€ѓ€љ go, skoro tylko wymkn€ѓ€љ si€і niepo€є€ѓdanemu go€ѕciowi, tak post€іpowa€љ zwykle Bilbo. - Dok€ѓd poszed€љ? Gdzie jest? - krzykn€ѓ€љ Pippin. - Wieki min€і€љy, odk€ѓd nas opu€ѕci€љ. - Jak dawno widzia€љe€ѕ ostatnio Froda, Boromirze? - spyta€љ Aragorn. - Oko€љo p€ђ€љ godziny, mo€єe nawet godzin€і temu - odpar€љ Boromir. - Jaki€ѕ czas potem !b€љ€ѓka€љem si€і po stokach. Nie wiem! Nie wiem! - I kryj€ѓc twarz w d€љoniach skuli€љ si€і, jakby przyt€љoczony zgryzot€ѓ. - Godzin€і temu znikn€ѓ€љ! - wrzasn€ѓ€љ Sam. - Trzeba go szuka€ј co €єywo! Chod€їcie! - Czekajcie! - zawo€љa€љ Aragorn. - Podzielimy si€і na pary i zorganizujemy... St€ђj! Chwileczk€і! Daremne s€љowa! Nikt go nie "s€љucha€љ. Sam p€іdzi€љ pierwszy, Merry i Pippin za nim i ju€є !znikn€іli w€ѕr€ђd przybrze€єnych drzew krzycz€ѓc: €њFrodo! Frodo!€ћ - wysokimi, dono€ѕnymihobbickimi g€љosami. Legolas i Gimli pobiegli tak€єe, jakby panika czy mo€єe ob€љ€іd ogarn€і€љy dru€єyn€і. - Rozpierzchniemy si€і i !zagubimy! - j€іkn€ѓ€љ Aragorn. - !Boromirze! Nie wiem, jak€ѓ rol€і odegra€љe€ѕ w tej z€љej przygodzie, ale w ka€єdym razie pom€ђ€є mi teraz. Go€ќ tych dw€ђch m€љodych hobbit€ђw"i przynajmniej ich strze€є, je€ѕlinie zdo€љasz odnale€ї€ј Froda. Gdyby€ѕ znalaz€љ jego lub bodaj "jaki€ѕ €ѕlad po nim, wracaj tutaj.B€іd€і wkr€ђtce zn€ђw na tym miejscu. !Aragorn wielkimi krokami pu€ѕci€љ!si€і w po€ѕcig za Samem. Dogoni€љgo na €љ€ѓczce w€ѕr€ђd drzew, gdy hobbit zasapany wspina€љ #si€і pod g€ђr€і wci€ѓ€є krzycz€ѓc: €њFrodo!€ћ - P€ђjdziemy razem, samie - rzek€љ Aragorn. - €aden z nas "nie powinien teraz b€љ€ѓka€ј si€і samotnie. Co€ѕ z€љego wisi w powietrzu. czuj€і to. Wejd€і na szczyt, na stra€єnic€і Amon !Hen, rozejrz€і si€і, co stamt€ѓd wida€ј. S€љuchaj mnie! Moje serce dobrze przeczu€љo, €єe "Frodo tam w€љa€ѕnie poszed€љ. Id€їza mn€ѓ i miej oczy otwarte! #Pospieszy€љ €ѕcie€єk€ѓ pod g€ђr€і. Sam wyci€ѓga€љ nogi jak umia€љ, lecz nie m€ђg€љ dotrzyma€ј krokuObie€єy€ѕwiatowi, tote€є wkr€ђtce zosta€љ w tyle. Nie trwa€љo d€љugo, a ju€є Aragorn znikn€ѓ€љ mu z oczu. Sam przystan€ѓ€љ, chwytaj€ѓc $oddech. Nagle paln€ѓ€љ si€і d€љoni€ѓ w czo€љo. - Zastan€ђw si€і, Samie Gamgee! - powiedzia€љ g€љo€ѕno. - Skoro nogi masz za kr€ђtkie, id€ї po !rozum do g€љowy. Pomy€ѕl chwil€і.Boromir nie €љ€єe, to do niego niepodobne. Ale nie powiedzia€љ nam ca€љej prawdy. Co€ѕ musia€љopanu Frodowi nap€іdzi€ј !porz€ѓdnego stracha. Zebra€љ si€іnagle na odwag€і. Postanowi€љ wko€ќcu, €єe p€ђjdzie dalej. Dok€ѓd? Na wsch€ђd. jak to, bezSama? A tak, bez nikogo, nawet bez wiernego Sama. To krzywda, okrutna krzywda! "Przetar€љ pi€і€ѕci€ѓ oczy, kt€ђre mu zasz€љy €љzami. - Trzymaj si€і, Samie Gamgee! "- rzek€љ. - Zbierz my€ѕli do kupy. Nie m€ђg€љ przecie€є pofrun€ѓ€ј przez rzek€і ani przeskoczy€ј wodogrzmot€ђw. Nie mia€љ z "sob€ѓ nic. Ani chybi, wr€ђci€љ do €љodzi! Do €љodzi! Do €љodzi, Samie, migiem! !Sam zawr€ђci€љ i p€іdem pu€ѕci€љ !si€і €ѕcie€єk€ѓ w d€ђ€љ. Upad€љ, "rozci€ѓ€љ sobie kolano. Poderwa€љ $si€і i bieg€љ dalej. Dopad€љ skraju €љ€ѓki Parth Galen nad brzegiem,gdzie sta€љy wyci€ѓgni€іte z rzeki €љodzie. Nie by€љo tam €єywej duszy. Z lasu dobiega€љy niewyra€їne okrzyki, lecz Sam !nie zwraca€љ na nie uwagi. Sta€љ wytrzeszczaj€ѓc oczy, os€љupia€љy, zdumiony. Jedna z €љodzi, pu€ѕciute€ќka, zsuwa€љa si€і ku wodzie jakby o !w€љasnych si€љach. Sam wrzasn€ѓ€љ"i da€љ susa przez traw€і. €џ€ђd€ї ju€є ko€љysa€љa si€і na rzece. - Lec€і, panie Frodo! Lec€і! - !zawo€љa€љ Sam odbijaj€ѓc si€і od brzegu i usi€љuj€ѓc chwyci€ј za burt€і odp€љywaj€ѓcej €љodzi. Chybi€љ o cal, z krzykiem plusn€ѓ€љ twarz€ѓ naprz€ђd w bystr€ѓ, g€љ€іbok€ѓ wod€і. Zabulgota€љo, hobbit poszed€љ na dno, a rzeka zamkn€і€љa si€і nadjego k€іdzierzaw€ѓ g€љow€ѓ. Z pustej €љodzi rozleg€љ si€і okrzyk rozpaczy. Wyci€ѓgn€і€љo "si€і wios€љo, €љ€ђd€ї stan€і€љa w miejscu. W ostatniej chwili Frodo zd€ѓ€єy€љ ucapi€ј Sama za w€љosy, gdy wierzgaj€ѓc i prychaj€ѓc topielec wyp€љyn€ѓ€љ !na powierzchni€і. Z okr€ѓg€љych, piwnych oczu patrza€љ strach. - W€љa€ї do €љodzi, ch€љopcze - !powiedzia€љ Frodo. - Chwy€ј si€і mojej r€іki. - Ratunku, panie Frodo! - $j€іkn€ѓ€љ Sam. - Utopi€љem si€і. Niewidz€і pa€ќskiej r€іki. - Tutaj, tutaj. Nie szczyp mnie, bracie! Nie b€ђj si€і, ja ci€і nie puszcz€і. Ubijaj wod€і stopami i nie szamocz si€і tak,!bo wywr€ђcisz €љ€ђdk€і. No, tak: trzymaj si€і burty i pozw€ђl mi wios€љowa€ј. Kilku poci€ѓgni€іciami wiose€љ Frodo doprowadzi€љ €љ€ђd€ї z powrotem do brzegu; Sam m€ђg€љwreszcie wyl€ѓdowa€ј zmokni€іty jak szczur wodny. Frodo zdj€ѓ€љ Pier€ѕcie€ќ i wyskoczy€љ na traw€і. - Z wszystkich plag €ѕwiata najgorsz€ѓ jeste€ѕ ty, Samie Gamgee! - powiedzia€љ. - Och, panie Frodo, to "krzywda! - odpar€љ trz€іs€ѓc si€і Sam. - Krzywda, €єe pan chcia€љ odej€ѕ€ј beze mnie i bez nikogo!Gdybym si€і nie domy€ѕli€љ prawdy, co by z panem teraz by€љo? - W€іdrowa€љbym sobie spokojnie dalej. - Spokojnie! - zawo€љa€љ Sam. - Samiute€ќki, bez mojej pomocy!Nie zni€ђs€љbym tego, nie prze€єy€љbym! "- Nie prze€єyjesz, je€ѕli ze mn€ѓ p€ђjdziesz, samie - rzek€љ Frodo- a tego ja zn€ђw znie€ѕ€ј nie mog€і. - Mniej pewna €ѕmier€ј z panemni€є bez pana - odpar€љ Sam. - Ale€є ja id€і do Mordoru! - Wiem to dobrze, prosz€і pana. Nie mo€єe by€ј inaczej. A ja id€і z panem. - S€љuchaj, Samie - powiedzia€љ Frodo. - Nie przeszkadzaj mi! "Lada chwila wr€ђc€ѓ tamci. Je€ѕli mnie tutaj przy€љapi€ѓ, b€іd€і $musia€љ si€і spiera€ј i t€љumaczy€ј,a wtedy pewnie mi zabraknie odwagi i sposobno€ѕci, €єeby "ruszy€ј w drog€і. Musz€і odej€ѕ€ј natychmiast. Nie ma wyboru. - Racja - odpar€љ Sam - ale nie puszcz€і pana samego. Albo obaj p€ђjdziemy, albo obaj zostaniemy. dziury we wszystkich €љodziach powywiercam, a pana samiute€ќkiego nie puszcz€і. !Frodo wreszcie si€і roze€ѕmia€љ. e do d ki m a. є0г пШrХзЪ№ЂkP€LK‚sjС№ЂkЁїП&ГїП€Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПтїПgХїПB@РЃk0Ѓk{ЗїПїAїП”ќП–ЗїПїAїП”ќПNИїП@`ЃkI_їП@€€€€€€€   ((ќPPј   p€€@ р BЄЈP*J„pˆ|ˆˆˆv€€€@@€€€€€€@@€€@@@@@@€€ ј P ј Р@@€ј€€€@@@ pˆˆˆˆˆˆp `  pˆ @јpˆˆp(Hˆј№€€рр @№ˆˆˆpј @@pˆˆpˆˆˆppˆˆˆx €€€€@@Р@@€`€`№№€``€р @@@@ <BБ‰™ЉЉО@< PPPјˆˆ№ˆˆ№ˆˆˆ№8D€€€€D8рˆˆˆˆрј€€№€€€јј€€№€€€€8D€€Œ„D<„„„ќ„„„„€€€€€€€€`ˆ р ˆ€€€€€€€№DDDlЊЊ’’„ФЄЄ””Œ„8D‚‚‚‚D8№ˆˆˆ№€€€ 8D‚‚‚‚D8 №ˆˆˆ№ˆ„p€€@ рј „„„„„„„x‚DDD((( ˆ€ˆ€UUUU""„HH00HH„‚D(ј @@€јР€€€€€€€€Р€@@@ Р@@@@@@@@Р@ №€@pxˆˆx€€№ˆˆˆˆ№pˆ€€ˆpxˆˆˆˆxpˆј€ˆp0@р@@@@@p`€pˆp€€№ˆˆˆˆˆ@Р@@@@@ ` Р€€ Р ˆ€€€€€€€€ќ’’’’’№ˆˆˆˆˆpˆˆˆˆp№ˆˆˆˆ№€€xˆˆˆˆx Р€€€€p€@ р@@№@@@@0ˆˆˆˆˆxˆˆPPP ’’ЊЊЊDˆP PˆˆˆPPP Рј @ј @@@€@@@@ €€€€€€€€€€ @@@€@@@@ P №№№№№№№№ ј @@€ј p€€@ р|00`Р ` ``?€РР0Рќ ЬЩƒ<Т ƒ ƒМ РћўaŒa„У №р0@8@X€``РР Р Œ Р€331€a˜љљ1€?ffcУ0ѓ№ƒ‡00 0cрџ€€  СŒС˜у=їУ Ур†@†@† 9ŸѓHŒLŒ…‡†Тјpрpр№с№с№џў0ј №@№@№<^^џУСРРРpррёРѓР№№p / /у№тёцёфђјzј|№x№xрpР`ь№рррРРСУџžўDШ˜Аќ?Р€€€џјѓРї€ї€ї€ч€ч€Ч€ƒСуќOџB„Œ~€€€€рјџ<><<џќџ№<|<<<<p№Рјx88xћ8xp8рџџјx№x№xѓрq№ ј јџ8|xx><<?<|xxxў<|`<`?р<@<@|Hxx0x0џї<<|xx№€{Р{рљр№№№ё№yќx|ƒ?УууууССу€џррРРРРР#РCрУёƒ~№x№љрёрџрёрёсёСрСрСрџџ|>>"bТЧп€xј № № № №с№СрСрСрЯј†ŽŽŽŽ€№ј<€@рр№рјр<ррр џ;џ9џ8888чїчƒУƒƒЧЧяммоŸŸС€ РРР<Р~Р~РюœœŸŸŸўќ№р|рјр№рррј№ќј№ќјј88?рјј<p<џїp<08ppррррр`ўџќџрррррррррџрџрџррррррчЧ€РРрpЧxч8Чwџsўpppppppppppppppppp№pррр№№ppp№ј?ј88ЬЬЬЬЬЬррр@СРљџќџјŽЮ„x|ј?№Рёрч?ррќџўќ?ЧчТ№pѓўїџ#ў88xpp џ‡€€€€€џР~р>№>ј>ј>ј>ј>ј>№>ў€рр№№№№№рсР€?>~~€рx|>>ўј№№№№№№№№x№рРРР€€€рx€€ССсуќ<xјј№№№0№pp00‡џ€€€€€€€€€р>Р>?>>>>>>>>>р€ў~?€Ррр№ј~~~~~~>?€€?>>|x№№№№№№№№№№№№€€€€€€€Р‡Р‡РррууууууСС€€№№№№№№№јјј|ўј№№№№№№Р№џќРџср€№џџxxрƒџр pˆˆˆˆppxˆˆt ј @ј p€@ рpˆј€ˆp ј @ј pˆ€€ˆp@@@`Р@@@ииHииH №ˆˆˆˆˆРР@€ ј @@€ј@@P`Р@@x8D€€€D8џџџџџџўќ€џџџџР№јќ№№№№џјџјџјџјџџџџрјўџј?ќ?ќ?ќџџџџџџџџџџџџј?№рџРџ€џ€џ€џРџрџря№Чјџусрўџџџџ?Рќўўрјќўџџџ№№№№№№№№№№№№џј€€€џ№џ№џ№џ№џ№€€€?џсР€џџџџџџџ€џџ€џ€xџџџџƒџƒƒўўўџџџўўў?ќ?џџџџџџ€€€РРРџџџџџџџ‡ќќўџџџ?р?ёџџџ‡џРџџџўўќјР№№№№№№№€€џјџјџјџјџј€€€€Р€с?џџџџџ‡џ‡џ‡џўјРџџџџџџ№№№№ррр№№№јјј№џџ№№№№№џџџ№№ј<ќ<><<<<><ќ<ј<р<<џ?џ?џ<<<<?џ?џ?џ<<џџџџџўƒЧчїƒѓУѓУѓУѓЧсЧСчяюр№<№<ј<ИxИxИxМxp№№№р?№јј|№<№ј?рјќ>џџџ>|ј№рРР€xјќќоЮЯ‡‡‡џ€€Р№№№№№№`<<<<<<<<<<?џ?џџ†€юРўрў№|№|№|p8рррРРР€р№№ј<ќ?јр>|xџџџџџџџМ̘Рррр№№`€€€Р?У рР €У€У€ƒ€€€€€У€€€€3уїїxxpрј| @pp ј>?ŽџџџџџџрРР€?СррР€€€€€€‡€ћ€ѓ€€€€pppppp pp8№рРРРрx 0рЬмммž|џ€€€ ‡‡ћћёу€€€€€€€€€€€€€€€€€рР€€8`€€€€€€рР Р@€Рpp08€|€Х‰pјˆ@0р№уppИpИp3Чїяxpp8pојј§ў‡ƒƒ |>џOŽŽŽŽ џџПџРУ€ЧЯќ№џсџp`ррџ€џўppppp8p`pРp€p€p€p€ppppp0pppСqppppp88808`8Рx pƒџџџџџџŽЮŽ ЯЯ€€Р№џџ?р№№|?8№Р<мœ€pРpРp№№џp>ppppppppptx`€ pp|x`€gЧяя№№Р№0ј@€рр@№|?џџџџџџР€€р8р<рррррр0рpсС8€=€€€Р№@0`Р˜ИИИ<<<јў?888<їїуЧ8pРР€џџџўpммˆ р @8 ~@џР‡€?џџџџ8800ppppppxxx8>яџƒџџ7ю>>‡ЧСсрррРСџџџџŸПгУу€у€у€у€у€У€ƒ€ѓ€уџУџяџрp№рqРsРsРsРcРУрƒрџќј< РџРƒ€ЧŽ‡ џџ@€Уƒ„€€€€€€€ Р№ќџ?ќ№РwwnРР" 0ppp ЯппссРpРxР8Р8€р`№€q{;;€р?ј<џ80ppџџџџџџ80pp€px8>юЮР8Р8Р0Р`РрУƒ;€9р0€`Р€px№ќ~>><px8яюЧŽ€ 8pр€ €.ppммˆ88ююDр№  ŸБ"@@€ƒР…РРсРсРAРРРРР|џŸ1Ї€Ч€УРСрСрРё€ђ||‡џЯџџџчfnNŽУ§јЯїпщсСРСРСРСРСРСРСРСРСР€сџїџp8xp8р9р9р9р1рa№С№џўќ? ‡џ№џрџР€€€€€€€‡€ћ€џџџУ§џРџРџРРРРРРРРУР§Р80 @€„љСССТСРСРСРСРСРСРСРёаср€€јўўјрѓ€€€€€€€€€рРјљРРРРРРРРР№р€јј€€€`рgЧяя№ј Р№{јМР@€№ќ>< №Р?›Р @€žПУУ€€pРРс€ррррррр@ррррр№ррррр8р<ррррр8џџџџџџрр<8<8888808ў8ќ8јx8xxx||> pGУУуccCC€УџўрР€р€р€р€р€РРџџџџџџѓїwwwg€У€ћсёўр|ррррррррррррррррррс№ррррррррш№Р€€РР€€‚ќррррррј№Р?€€№р€€рр@1"`@џџџР€€€€РР№џўќ`љѓrxpxppppppppp p`|`xp`x€?88888888:@<@0ќ €0рpџрџ€~??€€xxx€€€№№№рррр<р<р<р<р<р<р<р<р<р<р<р<€€€€€€€€€€€€<<<xxx№№№р<р<р<р<р<р<р<р<р<р<р<р<€€€€€€€€€€€€РРРРРр<р<р<р<р<р<р<р<р<р<р<р<€€€€€€€€€€€€р<р<р<р<р<р<р<р<р<р<р<р<€€€€€€€€€€€€џрџрџрџрџрџрџрџрџрр<р<р<р<р<€€€€€џџџџџџўќ€џџџџР№јќ№№№№џјџјџјџјџџџџрјўџј?ќ?ќ?ќџџџџџџџџџџџџј?№рџРџ€џ€џ€џРџрџря№Чјџусрўџџџџ?Рќўўрјќўџџџ№№№№№№№№№№№№џј€€€џ№џ№џ№џ№џ№€€€?џсР€џџџџџџџ€џџ€џ€xџџџџƒџƒƒўўўџџџўўў?ќ?џџџџџџ€€€РРРџџџџџџџ‡ќќўџџџ?р?ёџџџ‡џРџџџўўќјР№№№№№№№€€џјџјџјџјџј€€€€Р€с?џџџџџ‡џ‡џ‡џўјРџџџџџџ№№№№ррр№№№ј??<ќџџƒУџрџ№џјР|0xxxј€€џ№рјќ~xјќќ<<<<<<<<<<<<УУуууууууУУУР<Р<Р<Р|џјџ№џ€УрСрР№РјР|xxxxxxxxxx|>ƒрƒР‡€‡€‡€‡‡‡‡€ƒРƒр№ўџџ?оЮЯ‡‡‡€€џРџРџррр??џƒџќР<Р<€?џќјџў<ќ<р№№`8D‚‚‚D80x|~w€€Рр№?€РРрР@рhРќ€x€p€p€p€p€p€p€p №ррррррррHќx8888888sqppppppppqsРр№x<€~ј№x<888€Р№ј888>|јрР€>~ўюР€€p€8€€€€€€€€€€ррррРр№рќчџџќрр8x№РРџ№№€~x~sqppјР€р№ј>€88888888888~8888<88888888|ЮŽ€€€€€€€€€€€€ррррррррррррќј№РР€џzјјP?€€€РрРррр№ р`€?{ѓу€€€<€x€№€рр€Р№ј|Р€€ƒƒƒƒ‡Ууžѓœ{М xpј№јрpрpРp€p€ppppp<888888<РрРРРРРРРРРР№рРРРР€<xp№јјќž€€РРр<xУƒƒуѓџ?ƒР‡€‡ƒ€р№€ј€=€€РРР<8x№рР€;ј?№№Ррр№№?ј;И{Мsœppppppppppppс§џ?Р<СјЯ№џ№џјРРРРРР№РРр№px<№px№рР€<x№№рР€>~ўюЮŽ€€€<€x€p€№рƒР‡€Я†Рр№|>ФЮФ€ѓœуžУŽУƒ‡‡ƒppppp€p€pР№Сј€№ РРРРРРРРРРРр<x№рР€ррр№x<€№ €  €8<0?03р`Р`Р`Р№№и 6fУУ€РРАр7€6Рf`Ц0Р`0 pр€€€Рp00000000р000<`>`7Р1Р0000`Р`РaРa€gly€q€a€a€a€`РЬЬЦУС€СРРРРРРРРРРРРС88|~о뙈№˜†€†0†€рx00p`0000`Р`Р`Р РРУРЧРЦ@РРp088<631€0р0`080>631€0Р0`080x1р€ƒч|xЬ†ƒ €€р` 0,"!!@ @ D D H P BBBB""0‚      `     !A€€€‚‚0PР@ "$(0($$"!Р@@ABDD@@` Р Р @ @ @ @ @ @ Р @" Т !ў €€€€€€€ € p   Р€@ €€€a€ @@!""$(Јp `pЈ$„„„DDD5  @@€0а@@‚@‚@    ‚$‚$BDc$B4‚ц @€@!@A@!      !€@€„Ф   * *IIk€@@       "! @јРРР0Р@Р€€  УФмўпЯ€ЧРУрС№РјР|Р~№88|№=ј><<<<<<<<<<<<<<<<<<<ќќxx||<|<|žž№xaЮC†C‡G‡‡џ‡€€€Стќ>pљ{3ф>œŒ„Р№ќ|>Œ№ 8<< |М<<<<|О<<<<љџƒ№~~ј?xžžœјˆp0Р`Р€рp88p?№€>x𹇈€№8№Рpp`Р0`@ЈЈ<<x№pё€юќppрР Р€ Р8p№рР€€<€€€8pрР0ррР€0=Р>ќ€0€Ч88оŸ†ј8x№р№џ€Р€€€xx|<у?ш0@€pрРƒ€œр