ĺbkŃÉ˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙őđGî’ŕGđ@îŕ@>ŕBđEîoŕEńŮő>ŕB>RŕG>˙ęÁńŮ˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙ĂUÎíffĚ sƒ ˆ‰ÜĚnćÝÝٙťťgcněĚÝܙŸťš3>CLAS HOBBIT €003LýŃ˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙Copyright (C)2000-2001 Pat Crowe. This Book Reader was distributed solely for the reading of classic books which are out of copyright. Program extends to address 3fffh. No responsibilty can be accepted for any breach of copyright nor for any other matter involved with material above this address. This material will have been added by a user of this program and not the author of this program. Please address any enquiries concerning breach of copyright or any other concerns, to that third party. óÍĆ>˙ęŔúPę ŔúQęŔ1ţ˙Íb͛ >ęa>ŕ&>ę Ŕ>˙ę ŔÍđ͜Í:Í\ÍćÍóÍ ÍBÍS ú‚˙§(Ţú ŔOÍŕ>ęŔͧ ÍÓ ÍŽ Íż ÍÓ ÍŽ ÍG ÍÓ ÍŽ úQęŔÍ|ÍĹÍr>ęÁ>xŕE>@ŕAŻŕ>ŕ˙>Óŕ@űÍ ÍvúÁˇ(ńŻęÁ́Ë VËw cËoÂÄËgÂŐË_ 9ËW -ËO ËG Ăú Ŕ<ţ >OÍŕĂú Ŕ<ţ >OÍłĂÍ ĂÍS ĚĹĂú Ŕţ(ţ(ţ(#ú Ŕţ("ţ(*ţ( *Í/ĂÍĹĂÍËĂ͘ĂÍ^ĂÍ÷ĂÍĂÍ#Ăú Ŕ=ţ˙ >OÍ|Ăú Ŕ<ţ >OÍ|Ă!>w# űÉ!6# ú6˙#6# öÉ! 6˙#6# ö6# úÉÍB͜ÍĹÉú ŔţČÍw Í ÍÓ úÁO> ‘O͜úÁOÍŽ úÁ<ţ 8>ęÁÉú Ŕţ ú ŔGÍ3 8 ř Í3 8 řÍ#@Íw  Í  úÍÓ úÁţ(=> ęÁúÁO> ‘ţ >O͜úÁOÍŽ ú Ŕţ 0<ę ŔÉú ŔţČŐĹúÁO ú Ŕţ ͟ Íw Í ÍÓ ÍŽ yţ  Ü{ę ŔÁŃÉĹú Ŕţ ú ŔĆ GÍ3  úÍ3  úúÁO Íw Í ÍÓ ÍŽ yţ  é> ę ŔÁÉ>ę Ŕ>ęÁ>ęŔę!>ęA!@}ęŔ|ęŔÍŃ!ĐŔ*§ úaŔ*§ úúŔOúŔG>š >¸ >>ęŔÉ>ęŔę!>ęA!@}ęŔ|ęŔÍ- űÍŃúŔ=ęŔ Í3  úÍĹÉÍ-(ÍŃ>ęŔúŔć€(ěÍĹÉÍŃ>ęŔúŔć€Ę˜ÍĹÉ Í3  úÍuĘ,ÍŃúŔţÂúŔţĘ#>ę Ŕ>ęŔúŔć€(ÖÍĹÉĺŐĹúŔoúŔg #F+NxĄ<(,xą úŔęŔ͡ ÍÓ ÍŽ úQęŔ>ęŔ$úŔţ(>ęŔÍŻ ÍÓ ÍŽ úQęŔ>ęŔÁŃáÉĺŐĹú Ŕţ˙(!В@§(=ůÍ3 yę Ŕ!В@y§( řÍ3 ÁŃáÉĺŐĹyę Ŕ>ęŔÍG ÍÓ ÍŽ úQęŔú ŔO>˙ę ŔÍ|ÁŃáÉĺŐĹyę Ŕţ(ţ(ţ(ţ( ţ($ţ((!pÍ(!€Í !Í! Í!°Í!ŔÍÁŃáÉÍćĺĹ~î˙" ů ôÁáÉĺŐĹú Ŕ!ů ţ(q! ţ(j!H ţ(c!p ţ(\!˜ ţ(U!Á ţ(N!Ň ţ(G!ę ţ(@! ţ (9!: ţ (2!b ţ (+!Ň &ĺŐĹ!ˆ ĺŐĹ!ŔĺŐĹ!Ú ĺŐĹ!ą ĺŐĹ!aŔ˛Ŕ*§ úÁŃáÉ Przewiń Wers Str. Roz. Wsz Liiku: Rivi Sivu Kapp LopBlättern: Zeil Seit Kapt AlleDéfiler: Ligne Page Chap ToutScrolla: Rad Sida Kap Hela Lista: Linea Pagina Cap. Tutto Blader: Lijn Blad Hfdst Alles Bla: Linje Side Kap Alle Despl.: Línea Página Cap. Todo Mudar: Linha Pagina Cap. Tudo Despl.: Línia Plana Cap. Tot ĺŐĹúŔGúŔ<¸8Í-(ÍŃ>>ę Ŕ7 ęŔ>ę Ŕ§ÁŃá§ÉĺŐĹúŔţÂO úŔţÂO úŔţ(úŔţ ÍuÍŃúŔ>ę Ŕ7 =ęŔ>ę Ŕ§ÁŃáÉĺŐĹúŔG!Đx§(~#§ ÷ô˛Ŕ*§ úÁŃá§ÉĺĹ!€6# xą řÁáÉĺŐĹy!ţ(#!@‘ţ(!€’ţ(!Ŕ“ţ(!€@y§(=ů]T! ÁÍćP* úÍćP* úÍćP* úÍćP* úÁŃáÉ> ę>ęA!  y§( ĺ>""Ŕ " úáúN"úO">ęúŔćęAÉ> ę>ęA!  y§( *GúN¸ 6*GúO¸ .Ŕ * ú>ęúŔę!úŔćęAÍŃ Í3  úÉ> ę>ęA!    ž # ÷őúŔćęAńÉĺŐĹ! Á@6# xą ř!˛Ŕ~#§(Í÷ öÁŃáÉĺĹÖ o&MD)))  0úŔţ( 8 V#F#Í' yţ őzƒ_ÁáÉĺŐĹk&)}ćđo Á ÁĹË!Ë ÁĹ{ć§(Ë8Ë=öxśw#wyśw#wÁŃáÉđ˙ˇŕ˙Íćđ@ćŕ@É>‘ŕ@É>äŕGŕHŕIÉĺŐÍć!`˜Ŕ>đ" üÍćŔ" üŃáÉĺŐ!`˜ y§(=ů> ‘W>ÍćÍ'(Í'(Í'(éőy§ ńń!`˜QÍćÍ'(Í'(Í'(éŃáÉĺĹú‚˙§(,>˙ŕO!˜`>" xą ř€>" xą ř`>" xą ř>ţŕOÁáÉĹw#< ú 6# úÁÉ!˜>"< ű! ˜"< ű!@˜6ń# úÉ!ŕ™ 6ň# ú!š>("< ű! š "< űÉ́Ĺ> ŕđđđđ/ćË7G>ŕđđđđđđđđđđ/ć°Gú€˙¨ ę˙xę€˙>0ŕú˙ÁÉţ(Ż>˙ę‚˙ÉĹ>˙ŕ$ˆ xą ű>ŕ$ÁÉőđ@ć€(đDţ‘ ôńɇ‡‡Ć€ęh˙ióúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęh˙ióúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęh˙@ióúA˙ć ů*âű ňɇ‡‡Ć€ęj˙kóúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęj˙k@óúA˙ć ů*âű ňÉ˙ď=ď=|˙ď=˙˙ď=ď=˙ď=˙˙ď=ď=˙ď=˙˙ď=ď=ŕ˙ď=˙ď=ď=˙ď=ď=ď=ď=<ď=ď˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙MBFONTMonospaced @@@@@@   ŕ ŕ @ŔŔŕ``@€ @€ @ @@  `@@ @@@@@ @ @@ŕ@ @ŕ@ @`@ @@@€€ŕ     ŕ@Ŕ@@@@ŕŕ  @€€ŕŕ  `  ŕ€€  ŕ ŕ€€ŕ Ŕŕ€€ŕ  ŕŕ @@€€ŕ  ŕ  ŕŕ  ŕ ŕ@@ @ @€@ ŕŕ€@ @€ŕ  @@@ŕ ŕŕŕ€ŕŕ  ŕ   Ŕ  Ŕ  Ŕŕ€€€€€ŕŔ     Ŕŕ€€ŕ€€ŕŕ€€ŕ€€€ŕ€€€  ŕ   ŕ   ŕ@@@@@ŕ  ŕ   Ŕ   €€€€€€ŕ ŕ     ŕ      @     @ŕ  ŕ€€€ŕ    Ŕ ŕ  ŕŔ  ŕ€€ŕ ŕŕ@@@@@@      ŕ     @@     ŕ    @      ŕ@@@ŕ @@@€ŕ`@@@@@`€€@@@ ` `@ ŕ@ ŕ ŕ ŕ€€ŕ   ŕŕ€€€ŕ ŕ   ŕŕ ŕ€ŕ`@ŕ@@@@ŕ  ŕ ŕ€€Ŕ    @@@@@@ @€€  Ŕ  @@@@@@  ŕ   Ŕ    ŕ   ŕŕ  ŕ€€ŕ  ŕ Ŕ €€€ŕ€ŕ ŕ@`@@@     ŕ    @   ŕ   @     ŕ ŕŕ @€ŕ @@€@@ @@@@@@@€@@ @@€`€ŕŕŕŕŕŕŕ@ €`€ @ŕ     ŕ@€`@ŕ@@@@Ŕ   @ŕ@@@@@@ŕ@@@ŕ@@ € @€  @ŕ€ŕ ŕ @€@ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕŕ     ŕ @€@    ŔŔŕŕ`@ŕ@@ @ŕ€ŕ ŕ€@ @€ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕ@@@@@@@ŕ€€ŕ@€€€ Ŕ€ŕ @ ŕ  ŕ   0@@@@@@ŕ€ŕ ŕ ŕ ŕ€ŕŕ ŕ ŕ @€@ ŕ Ŕŕ€€@ŕ @@€ŕŕ ŕ@ŕ@ŕŔ @€ŕ@@`@Ŕ@@@€ŔŔŔŕ€€       @€Ŕ@Ŕŕ ŕ ŕ ŕ ŕ€@ @€@@@€ ŕ @@@ŕ @ŕŕ`ŕ€ ŕ @ŕ @€ŕ€@ŕ ŕ  @ŕ ŕ @ ŕ ŕ `€ŕ ŕ  ŕ ŕ @ŕ ŕ @ŕ€€€€ŕŕ€€€€ŕ@ €@ŕ€ŕ€ŕ @ŕ€ŕ€ŕŕ€€ŕ€€ŕ  ŕ€ŕ€ŕ€@ŕ@@ŕ @ŕ@@ŕ@ ŕ@@ŕ ŕ@@ŕŔ  ŕ  Ŕ @ ŕŕ  €@ŕ  ŕ@ŕ    ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕ ŕ  ŕ @ ŕ  ŕ  ŕ€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  @@Ŕ€ŕ ŕ€ŔŔ Ŕ  Ŕ€€@ŕ ŕ ŕ @ŕ ŕ ŕ@ ŕ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ@ŕ ŕ ŕ @ŕ€€€ŕŕ€€ŕ@ €@ŕ ŕ€ŕ @ŕ ŕ€ŕŕ ŕ€ŕ  ŕ ŕ€ŕ€@@@@@@€@@@@@ €€€€ @@@@@ @  ŕ ŕ @ŕ   €@ŕ ŕ @ŕ  ŕ@ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ   ŕ@ŕ@ŕ ŕ ŕ€@  ŕ @  ŕ@   ŕ   ŕ @  ŕ ŕ€€ŕ ŕ€€   ŕ ŕMBFONTVariable pitch €€€€€€  PPřPřPP x ř(đ ŔČ @˜ŕ  @° Đ€€@€€€€€@€@@@@@€@ŕ@ @ŕ@@€Ŕ€ @@@€€@     @@Ŕ@@@@ŕŕ  @€€ŕŕ  `  ŕ€€  ŕ ŕ€€ŕ Ŕŕ€€ŕ  ŕŕ @@€€ŕ  ŕ  ŕŕ  ŕ ŕ€€@@€ @€@ ŔŔ€@ @€ŕ  @@@ŕ ŕŕŕ€ŕŕ  ŕ   Ŕ  Ŕ  Ŕŕ€€€€€ŕŔ     Ŕŕ€€ŕ€€ŕŕ€€ŕ€€€ŕ€€€  ŕ   ŕ   ŕ@@@@@ŕ  ŕ   Ŕ   €€€€€€ŕˆŘ¨ˆˆˆˆˆˆČ¨˜ˆˆŕ     ŕŕ  ŕ€€€ŕ    Ŕ ŕ  ŕŔ  ŕ€€ŕ ŕŕ@@@@@@      ŕ      @ˆˆˆ¨¨¨P   @      ŕ@@@ŕ @@@€ŕŔ€€€€€Ŕ€€@@@ Ŕ@@@@@Ŕ@ ŕ€@ŕ ŕ ŕ€€ŕ   ŕŕ€€€ŕ ŕ   ŕŕ ŕ€ŕ`@ŕ@@@@ŕ  ŕ ŕ€€Ŕ    €€€€€€@@@@@@€€€  Ŕ  €€€€€€€ř¨¨¨¨ŕ    @   @ŕ   Ŕ€ŕ   ` ࠀ€€ŕ€ŕ ŕ€Ŕ€€€Ŕ    ŕ    @ˆ¨¨¨P  @     ŕ ŕŕ @€ŕ @@€@@ €€€€€€€€@@ @@€P ŕŕŕŕŕŕŕ`€€`€€`ŕ     ŕ@€`@ŕ@@@@Ŕ  ¨@ŕ@@@@@@ŕ@@@ŕ@@ € @€P @ŕ€ŕ ŕ @€@ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕŕ     ŕ@€€@HHŔŔđřP ü\T @ŕ€ŕ ŕ€@ @€ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕ€€€€€€@ŕ€€ŕ@€€€ Ŕ€ŕˆpPpˆŕ  ŕ  °€€€€€€ŕ€ŕ ŕ ŕ x„´¤´„xŕ ŕ ŕ$HH$ŕ Ŕx„´¤„x@ŕ @@€ŕŕ ŕ@ŕ@ŕŔ @€ŕ@@`Ŕ@@@@€   ŕ€€ĐĐPPPPP€€Ŕ@Ŕŕ ŕ ŕ ŕ ŕH$H€€€  (8€€€°ˆ 8ŕ ŕ(č @ŕ @€ŕ€@ŕ ŕ   @ŕ ŕ  @ ŕ ŕ P ŕ ŕ  ŕ ŕ  @ŕ ŕ  @ŕ€€€€ŕŕ€€€€ŕ@ €@ŕ€ŕ€ŕŕ€€ŕ€€ŕ ŕ€€ŕ€€ŕ  ŕ€ŕ€ŕ€@ŕ@@ŕ @ŕ@@ŕ@ ŕ@@ŕ ŕ@@@ŕpHHčHHp¨ˆČ¨˜ˆ€@ŕ  ŕ@ŕ    ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕPpˆˆˆp @ řˆ˜¨Čˆř€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  @@Ŕ€ŕ ŕ€Ŕ@ Ŕ  Ŕ€€@ŕ ŕ ŕ @ŕ ŕ ŕ@ ŕ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ@ŕ ŕ ŕ @ŕ€€€ŕŕ€€ŕ@ €@ŕ ŕ€ŕ @ŕ ŕ€ŕŕ ŕ€ŕ  ŕ ŕ€ŕ€@@@@@@€€€€€@ @@@@ @@@@@ @ p` @ŕ    €@ŕ  ŕ @ŕ   ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕ ŕ   ŕ@ŕ@ř¨¨ř@€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  ŕ ŕ€€ŕ  ŕ€€   ŕ ŕP„*€Ô/c€c!˙c0#c8?! " HOBBIT " J.R.R. TOLKIEN Spis treœci : Rozdział 1 Nieproszeni goœcie Rozdział 2 Pieczeń barania Rozdział 3 Krótki odpoczynek Rozdział 4 Górš i dołem Rozdział 5 Zagadki w ciemnoœciach Rozdział 6 Z patelni w ogień Rozdział 7 Dziwna kwatera Rozdział 8 Muchy i pajški Rozdział 9 Beczki Rozdział 10 Serdeczne powitanie Rozdział 12 Na zwiadach w obozie wroga Rozdział 13 Smauga nie ma w domu Rozdział 14 Ogień i woda Rozdział 15 Chmury się zbierajš Rozdział 16 Nocny złodziej Rozdział 17 Chmury pękajš Rozdział 18 Droga powrotna Rozdział 19 Ostatni akt Rozdział 1 Nieproszeni goœcie W pewnej norze ziemnej mieszkał sobie pewien hobbit. Nie była to szkaradna, brudna, wilgotna nora, rojšca się od robaków i cuchnšca błotem, ani też sucha, naga, piaszczysta nora bez stołka, na którym by można usišœć, i bez dobrze zaopatrzonej spiżarni; była to nora hobbita, a to znaczy: nora z wygodami. Miała drzwi doskonale okršgłe jak okienko okrętowe, pomalowane na zielono, z lœnišcš, żółtš mosiężnš klamkš, sterczšcš dokładnie poœrodku. Drzwi prowadziły do hallu, który miał kształt rury i wyglšdał jak tunel: był to bardzo wygodny tunel, nie zadymiony, z boazeriš na œcianach i chodnikiem na kafelkowej podłodze; nie brakowało tu politurowanych krzeseł ani mnóstwa wieszaków na kapelusze i płaszcze, bo hobbit bardzo lubił goœci. Tunel wił się w skrętach, wił się i wił, wdršżajšc się głęboko, choć wcale nie prostš drogš, we wnętrze pagórka - a raczej: Pagórka, bo tak go nazywano w promieniu wielu mil - a mnóstwo okršgłych drzwiczek otwierało się to po jednej, to podrugiej jego stronie. Hobbici nie uznajš schodów. Sypialnie, łazienki, piwnice, spiżarnie (mnóstwo spiżarni!), garderoby (hobbit miał kilka pokoi przeznaczonych wyłšcznie na ubrania), kuchnie, jadalnie - wszystko mieœciło się na tym samym piętrze, a nawet wzdłuż tego samego korytarza. Najparadniejsze pokoje znajdowały się z lewej strony (patrzšc od wejœcia), ponieważ tylko te miały okna, głęboko osadzone, okršgłe okna z widokiemna ogród, a dalej na łški zbiegajšce w dół ku rzece. Ów hobbit był bardzo zamożnym hobbitem, a nazywał się Baggins. Bagginsowie żyli w okolicy Pagórka od niepamiętnych czasów i cieszyli się powszechnym szacunkiem nie tylko dlatego, że prawie wszyscy byli bogaci, lecz także dlatego, że nigdy nie miewali przygód i nie sprawiali niespodzianek: każdy z góry wiedział, co Baggins powie o tej czy innej sprawie, tak że nie potrzebował go trudzić zadawaniem pytań. W tej historii opowiemy o Bagginsie, którego spotkała przygoda i który zrobił oraz powiedział wiele rzeczy niespodziewanych. Mógł być wskutek tego utracić szacunek sšsiadów, ale zyskał... no,przekonacie się sami, czy coœ zyskał w końcu. Matkš naszego hobbita... ale co to jest hobbit? Zdaje mi się, że wymaga to wyjaœnienia. W dzisiejszych czasach bowiemhobbitów bardzo rzadko można spotkać: nie ma ich wiele, a poza tym unikajš Dużych Ludzi - jak nazywajš nas. Hobbici sš - czy może byli - małymi ludŸmi, mniejszymi od krasnoludów -różniš się też od nich tym, żenie noszš brody - lecz znacznie większymi od liliputów. Nie uprawiajš wcale albo prawie wcale czarów, z wyjštkiem chyba zwykłej, powszedniej sztuki, która pozwalaim znikać bezszelestnie i błyskawicznie, kiedy duzi, niemšdrzy ludzie, jak ty i ja, zabłšdzš w ich pobliże, hałasujšc niczym słonie, tak że na milę można ich usłyszeć. Hobbici sš skłonni do tycia, zwłaszcza w pasie: miewajš wypięte brzuchy; ubierajš się kolorowo (najchętniej zielono i żółto); nie używajš obuwia, ponieważ stopy ich z przyrodzenia opatrzone sš twardš podeszwš i poroœnięte bujnym, ciemnym, brunatnym włosem, podobnie jak głowa (zwykle kędzierzawa); majš długie, zręczne, smagłe palce i poczciwe twarze, a œmiejš się dużo, basowo i serdecznie (szczególnie po obiedzie, który - w miarę możnoœci - jadajš dwa razy dziennie). Terazjuż wiecie o nich doœć na poczštek. Jak więc mówiłem, matkš naszego hobbita - to jest Bilba Bagginsa - była słynna BelladonnaTuk, jedna z trzech niepospolitych córek Starego Tuka, głowy wszystkich hobbitów mieszkajšcych Za Wodš, czyli za rzeczkš, która płynęła u stóp Pagórka. Powiadano, że dawnymi czasy ten i ów Tuk brał żonę zplemienia czarodziejów (nieżyczliwi twierdzili, że to były gobliny); rzeczywiœcieTukowie zawsze mieli w sobie coœ niezupełne hobbickiego, a od czasu do czasu zdarzało się, że ktoœ z członków tego rodu wyruszał w œwiat szukać przygód. Taki Tuk znikał dyskretnie, a rodzina nie rozgłaszała sprawy; fakt jednak, że Tukowie nie byli tak szanowani jak Bagginsowie, chociaż niewštpliwie od nich bogatsi. Co prawda Belladonna Tuk, odkšd została paniš Bungowš Baggins, nie miewała żadnych przygód. Bungo, ojciec Bilba, zbudował dla niej (częœciowo za jej posag) norę tak wspaniałš, że nie znalazłoby się nic podobnego ani pod Pagórkiem, ani za Pagórkiem, ani Za Wodš, i w tej norze mieszkali małżonkowie aż do końca swoich dni. Mimo wszystko wydaje się prawdopodobne, że Bilbo, jedyny syn Belladonny, chociaż wyglšdał i zachowywał się dokładnie tak, jakby był drugim wydaniem swojego solidnego i spokojnego ojca, odziedziczył po kšdzieli ziarenko dziwactwa i że to ziarenko czekało tylko naokazję, by zakiełkować. Okazja jednak się nie nadarzyła, aż Bilbo dorósł, skończył pięćdziesišt lat czy coœ około tego, zamieszkał w pięknej hobbickiej norze zbudowanej przez ojca, w norze, którš wam już opisałem i - jak się zdawało - osiadł w swoim domu na dobre. Dziwnym trafem pewnego ranka, dawno, dawno temu, w czas dla œwiata spokojny, gdy mniej na nim było zgiełku, a więcej zieleni, gdy hobbici żyli liczni i szczęœliwi, aBilbo Baggins zjadłszy œniadanie stał pod swymi drzwiami i ćmił olbrzymiš, długš, drewnianš fajkę, sięgajšcš mu prawie do kosmatych palców u nóg (porzšdnie wyszczotkowanych) - przechodził tamtędy Gandalf. Gandalf! Gdybyœcie o nim słyszeli bodaj ćwierć tego, co ja - a ja słyszałem ledwie małš czšstkę tego, co o nim mówiš -już byœcie wiedzieli, że czeka was na pewno niezwykła historia. Gdziekolwiek bowiem zjawił się Gandalf, opowieœci i przygody jakby cudem wyrastały dokoła niego. Nie przechodził drogš pod Pagórkiemod bardzo dawna, a mianowicie od œmierci swego przyjaciela, Starego Tuka, toteż hobbici niemal zapomnieli, jak wyglšda. Małe hobbity i hobbitki zdšżyły podorastać przez czas, gdy Gandalf bawił w sobie wiadomych sprawach daleko za Pagórkiem i po drugiej stronie Wody. Nic więc nie podejrzewał Bilbo, gdy owego ranka zobaczył małego staruszka w wysokim, spiczastym, niebieskim kapeluszu,w długim szarym płaszczu przepasanym srebrnš szarfš, z długš siwš brodš sięgajšcš poniżej pasa, obutego w ogromne czarne buty. - Dzień dobry - powiedział Bilbo i powiedział to z całym przekonaniem, bo słońce œwieciło, a trawa zieleniła się pięknie. Gandalf jednak spojrzał na niego spod bujnych, krzaczastych brwi, które sterczały aż poza szerokie rondo kapelusza. - Co chcesz przez to powiedzieć? - spytał. - Czy życzysz mi dobrego dnia, czy oznajmiasz, że dzień jest dobry, niezależnie od tego, co ja o nim myœlę; czy sam dobrze się tego ranka czujesz, czy może uważasz, że dzisiaj należy być dobrym? - Wszystko naraz - rzekł Bilbo. - A na dodatek, że w taki piękny dzień dobrze jestwypalić fajkę na œwieżym powietrzu. Jeżeli masz przy sobie fajkę, sišdŸ przy mnie, poczęstuję cię moim tytoniem. Nie ma co się œpieszyć, cały dzień przed nami. - To rzekłszy Bilbo siadł na ławce obok swych drzwi, założył nogę na nogę i dmuchnšł pięknym, siwym kółkiem dymu, które nie tracšc kształtu pożeglowa-ło w powietrzu aż nad szczyt Pagórka. - Bardzo ładnie - powiedział Gandalf. - Ale nie mam dziœ czasu na puszczanie kółek z dymu. Szukam kogoœ, kto by zechciał wzišćudział w przygodzie, to znaczy w wyprawie, którš właœnie przygotowuję; bardzo trudno kogoœ takiego znaleŸć. - Ja myœlę, że trudno! W naszych stronach! My tu jesteœmy naród prosty i spokojny, nie potrzeba nam przygód. Przygody! To znaczy: nieprzyjemnoœci, zburzony spokój, brak wygód. Przez takie rzeczy można się spóŸnić na obiad. Nie pojmuję, co się w tymkomuœ może podobać - rzekł nasz pan Baggins, zatknšł wielki palec lewej ręki za wycięcie kamizelki pod pachš i wypuœcił drugi z kolei, jeszcze większy pierœcionek dymu. Potem sięgnšł po rannš pocztę i zaczšł czytać listy, udajšc, że nie zwraca wcale uwagi na staruszka. Doszedł do wniosku, że nie jest to odpowiednie dla niego towarzystwo, i chciał się go co prędzej pozbyć. Ale Gandalf nie ruszył się zmiejsca. Stał oparty na lasce i nic nie mówišc przyglšdał się hobbitowi, aż w końcu Bilbo zmieszał się, a nawet trochę rozgniewał. - Dzień dobry - powiedział wreszcie. - Nie życzymy sobie tutaj żadnych przygód, dziękujemy pięknie. Spróbuj za Pagórkiem albo po drugiej stronie Wody. Miało to znaczyć, że uważa rozmowę za skończonš. - Jakże wiele różnych znaczeń ma w twoichustach "dzień dobry"! - rzekł Gandalf. - Tym razem chciałeœ przez to powiedzieć, że masz mnie doœć i że dzień nie będzie naprawdę dobry, póki stšd nie odejdę. - Ależ co znowu, co znowu, drogi panie?! Proszę cię, wybacz, bo coœ mi się zdaje, żenie znam twojego nazwiska. - Tak, tak, mój drogi, ale ja znam twoje nazwisko, panie Bilbo Baggins. Ty także znasz moje, chociaż zapomniałeœ, jak wyglšda ten, kto je nosi. Jestem Gandalf. Gandalf to ja. Nie do wiary, że doczekałem, by mnie syn Belladonny Tuk częstował swoim "dzień dobrym" jak wędrownego kramarza, co handluje guzikami. - Gandalf! Gandalf! Wielkie nieba! Czyżby tensam wędrowny czarodziej, który Staremu Tukowi podarował magiczne brylantowe spinki, co to same się zapinały, a odpinały tylko na rozkaz? Ten, co podczas przyjęć opowiadał takie cudowne historie o smokach, goblinach i wielkoludach, o ratowaniu księżniczek i o niespodziewanym szczęœciu wdowich synów? Ten Gandalf może, który puszczał takie nadzwyczajne, wspaniałe ognie sztuczne? Pamiętam je! Stary Tuk bawił nas nimi w noc sobótkowš. Cudowne! Strzelały w górę jak olbrzymie ogniste lilie, lwie pyszczki i złoty deszcz i wisiały w półmroku na niebie przez cały wieczór. - Zauważyliœcie już z pewnoœciš, że pan Baggins nie był wcale tak prozaicznym hobbitem, za jakiego chciał uchodzić, i że bardzo lubił kwiaty. -A niechże cię! - cišgnšł dalej. -Czyżby ten sam Gandalf, z którego namowy wiele spokojnych chłopców i dziewczšt ruszyło w œwiat po szaleńcze przygody, zaczynajšcod łażenia po drzewach, a kończšc na podróżowaniu na gapę statkami pływajšcymi między tym a Drugim Brzegiem? Słowo daję, życie było wtedy wcale zabaw... to znaczy, chciałem powiedzieć, że w swoim czasie narobiłeœ niemało zamieszania w tej okolicy. Przepraszam cię, nie miałem pojęcia, że wcišż jeszcze zajmujesz się tymi rzeczami.- A cóż bym mógł robić innego? - odparł czarodziej. - Swojš drogš, rad jestem, że to i owo zapamiętałeœ o mnie. Mam wrażenie, że moje ognie sztuczne w każdym razie mile wspominasz, a to już budzi pewne nadzieje. Doprawdy, przez przyjaŸń dla twego dziadka, Starego Tuka, itej biednej Belladonny dam ci to, o co mnie prosiłeœ. - Wybacz, proszę. O nic nie prosiłem. - Owszem, owszem, nawet dwukrotnie. Prosiłeœ o wybaczenie. Udzielam ci go. A nawet zrobię więcej: wyœlę cię na tę wyprawę, żebyœ użył przygody. Będzie to bardzo zabawne dla mnie, a dla ciebie bardzo zdrowe, a w dodatku prawdopodobnie korzystne, oczywiœcie jeœliw ogóle wyjdziesz z tego cało. - Przepraszam! Nie życzę sobie przygód, dziękuję œlicznie! Nie dziœ. Do widzenia! Ale proszę cię, zajdŸ do mnie na herbatkę, kiedy ci dogadza. Czemuż by nie jutro, na przykład? PrzyjdŸ jutro. Do widzenia. - To rzekłszy hobbit zrobił w tył zwrot, skoczył do wnętrza nory przez okršgłe, zielone drzwiczki, które zatrzasnšł za sobšpoœpiesznie, nie tak jednak poœpiesznie, by Gandalf mógł się poczuć dotknięty. BšdŸ co bšdŸ czarodziej to czarodziej. Po kiego licha zaprosiłem go na herbatę! - rzekł do siebie Bilbo, kierujšc się w stronęspiżarni. Dopiero co zjadł œniadanie, przyszło mu jednak do głowy, że kawałek... lub dwa kawałki ciasta, popite jakimœ trunkiem, dobrze mu zrobiš po przeżytym strachu. Gandalf tymczasem wcišż jeszcze stał za drzwiami i œmiał się doœć długo, chociaż cichutko. Po chwili podszedł bliżej i ostrzem laski wyskrobał na pięknych, zielonych drzwiach frontowych hobbita jakiœ dziwaczny znak. Od-szedł potem, w tym samym momencie, gdy Bilbo, kończšc drugi kawałek ciasta, nabrał przeœwiadczenia, że bardzo sprytnie wymigał się od wszelkich przygód. Nazajutrz prawie zapomniał o Gandalfie. Nigdy nie pamiętał zbyt dokładnie różnych rzeczy, jeœli ich nie zapisał w swoim kalendarzyku terminowym, na przykład tak:œroda, herbata z Gandalfem. Poprzedniego dnia zanadto był podniecony, by o czymœ takim pomyœleć. Gdy zbliżała się pora podwieczorku,u drzwiwejœciowych przenikliwie zadŸwięczał dzwonek i wtedy dopiero Bilbo przypomniał sobie wszystko. Pędem pobiegł nastawić imbryk, do nakrycia dodał drugš filiżankę i talerzyk oraz parę ciastek, po czym ruszyłdo drzwi. Miał na końcu języka słowa: "Przepraszam, że dałem ci czekać" - kiedynagle spostrzegł, że za drzwiami stoi wcale nie Gandalf, lecz krasnolud z błękitnšbrodš zatkniętš za złoty pas i z oczyma jasno błyszczšcymi spod ciemnozielonego kaptura. Ledwie drzwi się uchyliły, a krasnolud już wpakował się do hallu, jak gdyby był oczekiwanym goœciem. Powiesił płaszcz z kapturem na najbliższym kołku i - Dwalin, do usług - oœwiadczył, kłaniajšc się nisko. - Bilbo Baggins, nawzajem - rzekł hobbit, zbyt zdumiony, by zdobyć się od razu na jakieœ pytanie. Gdy milczenie, które potem zapadło, przedłużało się kłopotliwie, dodał: - Właœnie miałem sišœć do podwieczorku; proszę cię, wejdŸ i napij sięze mnš herbaty. - Brzmiało to może trochę oschle, Bilbo jednak miał jak najlepsze intencje. Cóż byœ ty zrobił na jego miejscu,gdyby jakiœ krasnolud nieproszony przyszedł do ciebie i powiesił swój płaszcz w twojej sieni, nie usprawiedliwiajšc się ani słowem? Nie zabawili długo za stołem, œciœle mówišc zaczynali dopiero po trzecim kawałku ciasta, gdy rozległ się znowu dzwonek, jeszcze głoœniejszy niż po-przedni. - Wybacz! - rzekł hobbit i pobiegł do drzwi."A więc jesteœ nareszcie" - chciał zawołać, pewny, że tym razem ujrzy Gandalfa. Ale to nie był Gandalf. Zamiast niego ukazał się w progu bardzo stary krasnolud z białš brodš, w czerwonym kapturze; ten również skoczył skwapliwie w uchylone drzwi, jakby został zaproszony.- Zaczynajš się, jak widzę, schodzić - powiedział, spostrzegajšc na kołku zielony kaptur Dwalina, i powiesił w najbliższym sšsiedztwie swój, czerwony. -Balin, do usług - rzekł, kładšc rękę na piersi. - Dziękuję - rzekł Bilbo, któremu zdumienie dech zaparło. Nie była to wcale stosowna odpowiedŸ, lecz słowa "zaczynajš się schodzić" zrobiły na nim wstrzšsajšce wrażenie. Lubił goœci, lubił jednak znać osoby przychodzšce do jego domu i wolał też zapraszać je z własnej chęci. Mignęła mu okropna myœl, że ciasta może nie starczyć dla wszystkich, a wówczas on, jako gospodarz - znał bowiem obowišzki goœcinnoœci i gotów był ich przestrzegać, nawet gdyby okazały się bardzo bolesne - będzie musiał obejœć się smakiem. - Proszę, wejdŸ i wypij filiżankę herbaty - zdołał wyjškaé, nabrawszy tchu w piersi. - Wolałbym małe piwo, jeœli ci to nie zrobi różnicy, zacny panie - rzekł siwobrody Balin. - Nie mam wszakże nic przeciw ciastu, zwłaszcza gdyby się znalazł kawałek placka z kminkiem. - Znajdzie się niejeden! - Bilbo sam się zdziwił, słyszšc swojš szybkš odpowiedŸ, po czym, nie wiedzšc kiedy i jak, skoczył do spiżarni po dwa piękne, kršgłe placki, które upiekł wczesnym popołudniem, żeby mieć co przekšsić do poduszki. Kiedy wrócił, zastał Balina i Dwalina gawędzšcych przy stole jak dwaj starzy przyjaciele (rzeczywiœcie byli rodzonymi braćmi). Bilbo zdšżył postawić przed nimi piwo í ciasto, gdy znów dzwonek GBbook\gbboˇ*ˆŠj ľA@48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđˆiC ř }x}`X¸ŠjPŔcČ c Ř c č) c x7ü4zadŸwięczał donoœnie raz i drugi. "Teraz to już z pewnoœciš Gandalf" - pomyœlał Bilbo i sapišc pomknšł przez tunel. Ale to nie był Gandalf, tylko dwóch krasnoludów. Obaj mieli niebieskie kaptury, srebrne pasy i żółte brody, a każdy dŸwigał worek z narzędziami i łopatę. Skoczyli w drzwi natychmiast, gdy je Bilbo otworzył-on wszakże już się temu wcale nie dziwił. - Czym mogę służyć? - spytał. - Kili, do usług - powiedział pierwszy krasnolud. - I Fili - dodał drugi, po czym obaj œcišgnęli niebieskie kaptury i ukłonili się grzecznie. - Nawzajem, sługa wasz i waszych rodzin - odparł Bilbo, tym razem już nie zapominajšc o dobrym wychowaniu. - Dwalin i Balin już tu sš, jak widzę-powiedział Kili. - Dołšczmy się więc do gromady. "Gromada! - pomyœlał pan Baggins. - Nie podoba mi się to wyrażenie. Doprawdy, muszę przysišœć choć na minutę, zebrać myœli i napić się czegoœ". Ledwie pocišgnšł jeden łyk - przycupnšwszy w kšcie, podczas gdy czterech krasnoludów rozsiadło się za stołem, gadajšc o kopalniach i o złocie, i o kłopotach z goblinami, i o spustoszeniach dokonywanychprzez smoki, i o tysišcu innych rzeczy, których Bilbo nie rozumiał i nie chciał rozumieć, ponieważ brzmiały zbyt awanturniczo - gdy: ding, dong, ling, dang- zaœpiewał dzwonek, jak gdyby jakiœ mały, niegrzeczny hobbitek próbował urwać sznur. - Ktoœ jest pod drzwiami - powiedział Bilbo mrugajšc nerwowo. - Czterech ktosiów, sšdzšc z dzwonka - rzekł Fili. - Zresztš idšc tu widzieliœmy ich daleko na drodze za nami. Biedny mały hobbit usiadł w hallu i ukrył głowę w dłoniach, zadajšc sobie w duchu pytanie, co się właœciwie stało i co się dalej stanie, i czy wszyscy ci goœcie zostanš u niego na kolacji. Ale dzwonek zadŸwięczał najgłoœniej, jak potrafił, więcBilbo pobiegł do drzwi. Okazało się, że to wcale nie czterech, lecz pięciu krasnoludów. Ten pišty zdšżył nadejœć, gdyBilbo marudził w hallu. Ledwie gospodarz nacisnšł klamkę, a już wszyscy przybysze byli we wnętrzu jego domu i kłaniali się mówišc "do usług" jeden przez drugiego. Dori, Nori, Ori, Oin i Gloin brzmiały ich imiona; wkrótce też pięć kapturów: dwa purpurowe, jeden szary, jeden bršzowy i jeden biały - zawisło na kołkach, krasnoludy zaœ, zatknšwszy krzepkie dłonieza złote i srebrne pasy, ruszyły do jadalni.Zebrała się tam już spora gromada. Ten wołał o piwo, tamten o porter, ów o kawę,a wszyscy o ciastka; toteż hobbit miał przez pewien czas pełne ręce roboty. Potężny dzban kawy właœnie grzał się na kominku, placki już zniknęły, a krasnoludy zabrały się do maœlanych bułeczek - gdy nagle głoœne kołatanie dobiegło ich uszu. Nie dzwonek, lecz trach, trach! Ktoœ walił laskš w piękne zielone drzwi hobbita! Bilbo puœcił się korytarzem bardzo zagniewany i do cna ogłupiały. Równie fatalnej œrody w życiu nie pamiętał. Otworzył drzwi znienacka, tak że wszyscy runęli do œrodka, jeden na drugiego. Znowu krasnoludy, czwórka! A za ich plecami stał Gandalf oparty o laskę i œmiał się głoœno. Wydrapał laskš porzšdnš szramę w pięknych drzwiach, a przy tej sposobnoœci zatarł tajemniczy znak, który na nich zrobił poprzedniego ranka. - Ostrożnie, ostrożnie! - rzekł. - Wcale to do ciebie niepodobne, mój Bilbo, żeby najpierw przetrzymywać goœci na słomiance, a potem otwierać drzwi tak, jakbyœ z procy strzelał. Pozwól, że ci przedstawię: oto Bifur, Bofur, Bombur, a nade wszystko - Thorin! - Do usług! - krzyknęli Bifur, Bofur i Bombur, stajšc w szeregu. Powiesili na kołkach dwa kaptury żółte i jeden jasnozielony oraz czwarty: błękitny z długim srebrnym chwastem. Błękitny kaptur należał do Thorina, ogromnego, dostojne-go krasnoluda; był to nie kto inny,lecz sławny Thorin Dębowa Tarcza we własnej osobie, zgoła w tym momencie nie zachwycony, że przydarzyło mu się paœć plackiem w sieni Bilba, z Bifurem, Bofurem i Bomburem na grzbiecie. Na dobitkę grubasBombur był bardzo ciężki. Thorin zachował się wynioœle i nie wspomniał nic o "usługach", lecz biedny pan Baggins tyle razy powtórzył: -Och, przepraszam! - że wreszcie dumny krasnolud mruknšł: - Nie ma za co -i rozchmurzył czoło. - Nikogo nie brakuje - rzekł Gandalf, spoglšdajšc na trzynaœcie wiszšcych rzędem kapturów - a były to kaptury odœwiętne, wizytowe, odpinane od płaszczy- i na swój własny kapelusz obok nich. - Wcale wesołe zgromadzenie! Mam nadzieję,że dla maruderów zostało coœ jeszcze do zjedzenia i wypicia. Co tam masz? Herbatę? Nie, dziękuję. Co do mnie, proszę o kropelkę czerwonego wina. - Ja też - powiedział Thorin. - I o konfitury malinowe, i o szarlotkę. - I o paszteciki z mięsem, i o ser. - I o gulasz wieprzowy z sałatš. - Jeszcze ciastek, jeszcze piwa, jeszcze kawy, jeœli łaska - wołały inne krasnoludy zza drzwi jadalni. - BšdŸ tak dobry i ugotuj kilka jajek - krzyknšł Gandalf w œlad za hobbitem, któryjuż kuœtykał w stronę spiżarni. - A przy okazji przynieœ na zimno kurczęta pieczone i pomidory. "On, zdaje się, zna mojš spiżarnię równie dobrze jak ja sam" - pomyœlał pan Baggins,całkowicie skołowaciały; zaczynał już podejrzewać, czy najokropniejsza przygodanie spotka go we własnym domu. Nim zmieœcił na ogromnej tacy wszystkie butelki, półmiski, noże, widelce, szklanki, talerze, łyżeczki i tak dalej oblał się potem, dostał wypieków i stracił do resztyhumor. - Tam do licha z tymi krasnalami! - powiedział głoœno. - Nie mógłby to jeden zdrugim ruszyć się i pomóc trochę? I patrzcie! W drzwiach kuchni już stali Balini Dwalin, a za nimi Fili i Kili. Nim Bilbo zdšżył bodaj kichnšć, chwycił i tacę i kilkamałych stolików, zanieœli do sali i zmienili wszystkie nakrycia. Na honorowym miejscu siedział Gandalf, a trzynastu krasnoludów wokół niego przy stole. Bilbo zaœ, na stołeczku przy kominku,żuł biszkopt (apetyt opuœcił go całkowicie)iusiłował robić dobrš minę, jakby wszystko, co się działo, było rzeczš najzwyklejszš w œwiecie, a wcale nie żadnšprzygodš. Krasnoludy jadły i jadły, gadały i gadały, a czas płynšł. Wreszcie odsunęłykrzesła od stołu, a Bilbo zerwał się, żeby pozbierać talerze i szklanki. - Przypuszczam, że zechcecie wszyscy zostać na kolacji? - spytał, jak umiał najgrzeczniej, lecz bez nalegania. - Ma się rozumieć! - odparł Thorin. - Po kolacji także. Nie uporamy się z naszymi sprawami do póŸna w noc, a przedtem musimy trochę użyć muzyki. Teraz sprzštajcie! Na to dwunastu krasnoludów - ale nie Thorin, bo Thorin był zbyt dostojny i zostałprzy stole, rozmawiajšc z Gandalfem - skoczyło na równe nogi i zaczęło układać nakrycia w wysokie stosy. Nie czekajšc na tace, ruszyli do kuchni, a każdy niósł na jednej dłoni chwiejšcš się piramidę talerzy,ukoronowanš na szczycie pustš butelkš; hobbit biegł za nimi aż piszczšc ze strachu:"błagam, uważajcie!", "po cóż się trudzicie?!", "ja przecież sam chętnie..." Ale krasnoludy zamiast odpowiedzieć zaœpiewały chórem: Tłuczmy szklanki, spodki, miski, Niech gospodarz żyje nasz! A choć Bilbo płaczu bliski, Niechaj drzazgi lecš z flasz! Obrus w strzępy, dzbanek mleka O podłogę! Trzask i huk! Koœci wkoło porozwlekać, Butlę wina prask o próg! Buch czerepy w garnek œmiało, Szkło na drobny tłuczmy piach- A co jeszcze pozostało, O podłogę bęc i trach! Bacznoœć! Bilbo płaczu bliski, Zaraz usłyszycie jęk - Więc uwaga tam na miski! Trach i prask, i bęc, i brzdęk! Oczywiœcie krasnoludy nic z tych okropnoœcinie wprowadziły w czyn, wszystko w mig zostało umyte i porzšdnie ustawione, a przez cały czas hobbit kręcił się poœrodku kuchni, usiłujšc podpatrzyć, co dziwni goœcie robiš. Potem wrócili do sali i zastali tam Thorina z nogami opartymi o kratę przed kominkiem i ćmišcego fajkę. Wydmuchiwał ogromne pierœcienie z dymu, a każdy z nich leciał tam, gdzie mu Thorin kazał: kominem w górę, za stojšcy na parapecie kominka zegar, pod stół lub pod sufit, gdzie kršżyły w kółko, w kółko; ale gdziekolwiek leciały, nie mogły umknšć przed Gandalfem, który ze swej krótkiej drewnianej fajeczki - pyk! - wypuszczał mniejsze pierœcionki dymu prosto w œrodek Thorinowych. Potem te kółka Gandalfa zieleniały z radoœci, że sztuka się udała, i wracały nad głowę czarodzieja. W chmurzekolorowych pierœcieni dymu wyglšdał naprawdę czarodziejsko. Bilbo stał jak urzeczony - bardzo lubił kółka z dymu - i zaczerwienił się na myœl, że poprzedniego ranka taki był dumny ze swoich pierœcionków, które wysyłał nad Pagórek. - A teraz muzyka! - rzekł Thorin. - Przynieœcie instrumenty. Kili i Fili skoczyli po swoje worki i wrócili każdy ze skrzypcami; Dori, Nori i Ori wydobyli spod płaszczy flety, Bombur przyniósł z hallu bęben; Bifur i Bofur także wyszli na chwilkę i zjawili się z klarnetami, które pozostawili przedtem wœród lasek w sieni; Dwalin i Balin powiedzieli: - Przepraszam, zostawiłem swój instrument na ganku - na co Thorin zawołał: - Przynieœcie i mój przy sposobnoœci! - Przytaszczyli więc dwie ogromne wiolonczele, większe niemal od nich samych, oraz harfę Thorina w zielonym pokrowcu. Była to piękna złota harfa, a gdy Thorin dotknšł strun, natychmiast zabrzmiała muzyka tak niespodziana i słodka, że Bilbo zapomniał o wszystkim i wyobraŸnia przeniosła go daleko, w tajemnicze krainy, nad którymi œwiecš dziwne księżyce, daleko za Wodę, daleko od hobbickiej norki pod Pagórkiem. Mrok płynšł do sali przez małe okienko otwarte w stoku Pagórka, płomienie na kominku migotały - był kwiecień - a krasnoludy grały wcišż, grały, a cień brody Gandalfa drżał na œcianie. Ciemnoœci wypełniły pokój, ogień zgasł, cienie zniknęły - a krasnoludy grały jeszcze. Nagle któryœ zaczšł œpiewać do wtóru melodii, potem inni przyłšczyli swe głosy, niskie, przytłumione głosy krasnoludów przyzwyczajonych z dawnych czasów do œpiewania w swoich głębokich podziemnych siedzibach. A oto parę strofek z ich pieœni, chociaż naprawdę nie sposób wyobrazić jej sobie bez muzyki: Ponad gór omglony szczyt Lećmy, zanim wstanie œwit, By jaskiniom, lochom, grotom Czarodziejskie wydrzeć złoto! Już krasnali działa czar; W ciszę młotów dŸwięk się wdarł, Tam gdzie mrok pod skałš władnie I gdzie dziwy drzemiš na dnie. Dawnych elfów możny ród Złota tu zgromadził w bród I w podziemnych kuŸniach młotem Z kruszcu miecze kował złote. Na srebrzystych nitek pas Nizał błyski lœnišcych gwiazd, W złotych koron zaœ obręcze Księżycowe wplatał tęcze. Ponad gór omglony szczyt Lećmy, zanim wstanie œwit, By jaskiniom, lochom, grotom Zapomniane wydrzeć złoto! Złote harfy leżš wiek, Gdzie nie kopał żaden człek, A w nich pieœni drzemie mnogo Nie słyszanych przez nikogo. Nagle sosen słychać szum, Wichrów nocš zawył tłum I czerwonym, żywym ogniem Drzewa płonš jak pochodnie. Gdzieœ w dolinie bije dzwon, Ludzie patrzš z wszystkich stron, A gniew Smoka ciska gromy Na struchlałe, kruche domy. Dymiš góry w blasku gwiazd, Dla krasnali przyszedł czas. Po pagórkach, po urwiskach W księżycowych biegnš błyskach. Ponad gór omglony szczyt Lećmy, zanim wstanie œwit, Żeby wydrzeć lochom, grotom Nasze harfy, nasze złoto! Gdy tak œpiewali, Bilbo poczuł, że budzi się w nim miłoœć do pięknych i rzeczy, które powstajš dzięki pracy ršk, zręcznoœci i czarom, namiętna i zazdrosna miłoœć, najgorętsza pożšdliwoœć serc krasnoludzkich. Coœ z dziedzictwa Tuków ocknęło się w hobbicie, zapragnšł ruszyć w œwiat, zobaczyć wysokie góry, usłyszeć szum sosen i potoków, zbadać głębie jaskiń, miecz nosić u boku zamiast laski. Wyjrzał przez okno. Na ciemnym niebie ponad drzewami œwieciły gwiazdy. Pomyœlało klejnotach krasnoludów, błyszczšcych w mroku podziemi. Nagle z lasu za Wodš wystrzelił w górę płomień - ktoœ pewnie rozpalił ognisko - i hobbitowi wydało się, że to zbójeckie smoki spadły na jego spokojny Pagórek i chcš wszystko puœcić z dymem. Wzdrygnšł się i bardzo szybko stałsię znów zwykłym panem Bagginsem z Bag End, pod Pagórkiem. Wstał, drżšc cały. Pół jego duszy mówiło mu, że trzeba niby to iœć po lampę, a naprawdę ukryć się w piwnicy za beczkami piwa i nie wyłazić stamtšd, póki ostatni krasnolud nie opuœci jego domu. Nagle spostrzegł, że muzyka i œpiew ucichły i że wszyscy goœcie patrzš na niego błyszczšcymi w ciemnoœci oczyma. - Dokšd się wybierasz? - spytał Thorin takim tonem, jakby zgadywał, co się dziejew obu połowach duszy hobbita. - Czy nie przydałoby się trochę œwiatła? - odparł Bilbo, usiłujšc się usprawiedliwić. - Lubimy ciemnoœci - oznajmiły chórem krasnoludy. - Ciemne sprawy najlepiej załatwiać po ciemku. Jeszcze mamy kilka godzin do œwitu. - Oczywiœcie - rzekł Bilbo i usiadł z takim poœpiechem, że zamiast na stołek, trafił na brzeg kominka; narobił przy tym straszliwego hałasu, zrzucajšc pogrzebaczoraz szufelkę. - Cisza! - zawołał Gandalf. - Thorin ma głos! Thorin zaczšł w te słowa: - Szanowny Gandalfie, szanowne krasnoludy, szanowny panie Baggins! Zebraliœmy się tutaj dziœ, w domu naszego przyjaciela i współspiskowca, tego oto znakomitego i zuchwałego hobbita - oby włos nawet nie spadł z jego nogi! Czeœć jego œwietnemu winu i piwu... Mówca przerwał z braku tchu oraz dlatego, że czekał na jakšœ grzecznš uwagę ze strony gospodarza, lecz wszystkie komplementy padły w próżnię; nieszczęsny Bilbo Baggins daremnie poruszał wargami, żeby zaprotestować przeciw nazywaniu go zuchwałym hobbitem,a co gorsza - spiskowcem; tak skołowaciał, że nie mógł wydobyć z gardła żadnego dŸwięku. Thorin więc cišgnšł dalej: - Zebraliœmy się, żeby omówić nasze zamiary, sposoby ich urzeczywistnienia, œrodki, politykę i taktykę. Wkrótce, nim dzień zaœwita, wyruszymy w dalekš drogę, na wyprawę, z której, kto wie, może wielu z nas, może nawet nikt (z wyjštkiem naszego przyjaciela i doradcy, mšdrego czarodzieja Gandalfa) żywy nie wróci. Chwila to uroczysta. Cel, jak sšdzę, znajš wszyscy. Lecz dla szanownego pana Bagginsa i może dla najmłodszych krasnoludów - nie pomylę się chyba, jeœli wymienię na przykład imiona dwóch: Fili i Kili - warto pokrótce wyjaœnić aktualnš sytuację... Takim stylem przemawiał Thorin. Był bardzo dostojnym krasnoludem. Gdyby mu pozwolono, mówiłby pewnie aż do utraty tchu w ten sam sposób, to znaczy tak, że nikt nie usłyszałby od niego nic, czego by już od dawna sam nie wiedział. Lecz przerwano mu brutalnie. Biedny Bilbo nie mógł tego dłużej wytrzymać. Przy słowach: "Kto wie... może nikt z nas żywy nie wróci" - Bilbo poczuł, że z jego żołšdka podnosi się w górę aż do gardła okropny krzyk, który też zaraz wyrwał musię z ust, niby gwizd lokomotywy wyjeżdżajšcej z tunelu. Gandalf zapalił niebieskie œwiatełko na końcu swej czarnoksięskiej różdżki i w tym magicznym blasku wszyscy ujrzeli, że biedny mały hobbit klęczy na dywanie przed kominkiem i dygoce jak galareta. Wtedy Bilbo padł plackiem, wykrzykujšc raz po raz: "Piorun mnie trafił, piorun mnie trafił!" Nic więcej, przez długi czas nie mogli od niego wydobyć. Podnieœli go więc i położyli na uboczu, na kanapie w salonie, postawili kieliszek wina w zasięgu jego ręki i wrócili do narady nad swymi ciemnymi sprawami. - Ten malec łatwo wpada w zapał - rzekł Gandalf, gdy wszyscy znów siedziełi przy stole. - Miewa takie dziwne ataki, ale to zuch nad zuchy, w razie czego będzie się bił jak smok. Kto z was widział, jak w razie czego zachowuje się smok, ten dobrze rozumie, że porównanie to byłoby tylko poetyckš przesadš w zastosowaniu do jakiegokolwiekhobbita, nawet gdyby chodziło o stryjecznego dziadka Wielkiego Tuka, Bullroarera, który odznaczał się tak olbrzymim jak na hobbita wzrostem, że mógł dosiadać konia. Natarł on konno na zastępy goblinów z Góry Gram w bitwie na Zielonych Polach i jednym zamachem kija stršcił królowi Golfimbulowi głowę z karku.Głowa ta przeleciała sto łokci w powietrzui zaryła się w króliczej jamie; w ten sposób bitwa zakończyła się zwycięsko, a jednoczeœnie wynaleziona została gra w golfa. Tymczasem wszakże łagodniejszy od swegoprzodka potomek Bullroarera odzyskiwał w salonie zmysły. Po chwili odpoczynku i dobrym łyku wina podreptał nerwowym kroczkiem do drzwi sali. Przemawiał właœnie Gloin, a oto co Bilbo usłyszał: ˆŠj ľA@48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż Pc XżcRci-Scź<- Hmmm... - (czy coœ w tym rodzaju, w każdym razie mruknięcie). -Myœlicie, że on się nada? Łatwo Gandalfowi mówić, że to jest hobbit dzikiego męstwa, ale jeden taki wrzask zapału wystarczy, żeby zbudzić ze snu smoka razem z całš rodzinš, a nam wszystkim zgotować œmierć. Mnie się zresztš wydaje, że to brzmiało raczej jak wrzask strachu, a nie zapału. Doprawdy, gdyby nie znak na drzwiach, byłbym przekonany, że trafiliœmy do niewłaœciwegodomu. Od razu, jakem zobaczył w progu tego malca, nabrałem wštpliwoœci, bo tylkosię kłaniał i sapał. Wyglšda mi bardziej na korzennego kupca niż na włamywacza. Wówczas pan Baggins nacisnšł klamkę i wszedł do sali. Krew Tuków wzięła w nim górę. Gotów był w tej chwili wyrzec się snu i œniadania, byle zyskać sławę dzikiego męstwa. Zresztš na wspomnienie słów o malcu, który się kłaniał i sapał w progu, ogarniał go naprawdę dziki gniew. Wielekroć póŸniej Bagginsowska czšstka natury hobbita żałowała tego, co w owym momencie zrobił, i mówiła mu: "Głupiœ był,mój Bilbo. Sam z własnej woli wpakowałeœ się w awanturę". - Wybaczcie - rzekł - że podsłuchałem, coœcie tutaj mówili. Nie rozumiem oczywiœcie, o co właœciwie chodzi i co znaczš te wzmianki o włamywaczach, ale sšdzę, że mam prawo mniemać (tak się wyraził, bo chciał wystšpić z wielkš godnoœciš), iż macie mnie za niegodnego swojej kompanii. Przekonacie się sami. Na moich drzwiach nie ma żadnych znaków, pomalowałem je œwieżo ledwie tydzień temu i jestem pewien, że trafiliœcie do niewłaœciwego domu. Od razu, jakem zobaczył na progu wasze dziwne miny, nabrałem wštpliwoœci. Ale, proszę, uważajcie, że trafiliœcie, gdzie należało. Powiedzcie mi, o co chodzi, a postaram się to zrobić, choćbym musiał stšd pomaszerować na najdalszy wschód wschodu i walczyć z Robakołakami na Najdalszej Pustyni. Moim prapraprapradziadem był Bullroarer Tuk, toteż... - Owszem, owszem, był, ale bardzo dawno temu - rzekł Gloin. - Teraz jest mowa o tobie. A co do znaku, zapewniam cię, że jest na twoich drzwiach znak, który wedle przyjętego w naszym cechu zwyczaju znaczy - albo przynajmniej znaczył dawniej: włamywacz szuka odpowiedniego zajęcia, wymagane silne wrażenia i godziwyzarobek. Tak się ten znak odczytuje. Można zresztš zamiast "włamywacz" wyrazić się:"doœwiadczony poszukiwacz skarbów" - jeżeli chcesz. Niektórzy to wolš. Nam nie robi to różnicy. Gandalf zawiadomił nas, żektoœ nadajšcy się do naszej kompanii mieszka w tej okolicy i szuka zajęcia od zaraz, więc wyznaczył tutaj wszystkim spotkanie w œrodę w porze podwieczorku. - Oczywiœcie, że znak jest na drzwiach - rzekł Gandalf. - Sam go zrobiłem. Nie bez powodu. Domagaliœcie się, żebym znalazł czternastego uczestnika Wyprawy, no i wybrałem pana Bagginsa. Jeżeli ktoœ uważa, że wybrałem niewłaœciwš osobę i niewłaœciwe miejsce, proszę bardzo, ruszajcie w trzynastu, narażajcie się na pecha, skoro wam się podoba, albo wracajcie do kopalni węgla. Spojrzał tak gniewnie na Gloina, że krasnolud aż skulił się w fotelu; a gdy Bilbootworzył usta, żeby zadać jakieœ pytanie, Gandalf obrócił się nachmurzony i zjeżył krzaczaste brwi tak, że hobbit prędko zamknšł usta, aż klasnęły. - W porzšdku - rzekł Gandalf. - Doœć sprzeczek. Ja wybrałem pana Bagginsa, to powinno wszystkim wystarczyć. Skoro ja wam powiadam, że jest: włamywaczem, to znaczy, że jest albo w swoim czasie będziez niego włamywacz. Coœ więcej tkwi w tymhobbicie, niż wam się wydaje; kto wie, może też o wiele więcej, niż on, sam przypuszcza. Może dożyjecie tego, że mi jeszcze podziękujecie. A teraz, Bilbo, mój chłopcze, przynieœ lampę, trzeba to i owo wyjaœnić. W œwietle ogromnej lampy z czerwonym abażurem rozpostarł na stole arkusz pergaminu, jak gdyby mapę. - Rysował to twój dziadek, Thorinie - odparł na żywe pytania krasnoludów. - To jest mapa Góry. - Nie zdaje mi się, żeby nam mogła wiele pomóc - powiedział z rozczarowaniem w głosie Thorin, rzuciwszy okiem na mapę. - Pamiętam doœć dobrze Górę; i jej okolice. Wiem też, gdzie leży Mroczna Puszcza i Zwiędłe Wrzosowiska, skšd sš rodem wielkie smoki. - Nad Górš wymalowany jest czerwony smok - rzekł Balin - ale przecież i tak znajdziemy go bez trudu, byleœmy tam w ogóle doszli. - Jest na mapie coœ, czego nie zauważyliœcie - powiedział czarodziej a mianowicie naznaczone tajemne wejœcie. - Widzicie te znaki runiczne po zachodniej stronie i rękę z wytkniętym palcem? Wskazuje ona ukryte przejœcie do NiższychSal. - Przejœcie było może ongi ukryte - odezwał się Thorin - ale kto wie, czy nie zostało już teraz ujawnione? Stary Smaug mieszka tam od tak dawna, że chyba zbadałdokładnie całe podziemie. - Nawet jeœli o przejœciu wie, na pewno od wielu lat nie może go używać. - Dlaczego? - Bo jest za małe. Drzwi majš pięć stóp wysokoœci, a wszerz zmieœci się trzech krasnoludów naraz, jak mówiš runy, lecz Smaug nie wcisnšłby się w otwór tych rozmiarów nawet za młodu, a tym bardziejteraz, po pożarciu tylu dziewic z doliny. - Mnie się ta dziura wydaje ogromna - pisnšł Bilbo (nie miał pojęcia o smokach, znał się tylko na hobbickich norach). Tak się zapalił i zainteresował, że zapomniał otrzymaniu języka za zębami. Przepadał za mapami, w jego sieni wisiała duża mapa Okolicy, na której czerwonym atramentem ponaznaczał swoje ulubione spacery. - Jakim sposobem ktoœ, nie mówišc już o smoku, mógłby nie zauważyć z zewnštrz tak wielkich drzwi?- spytał. Nie zapominajcie, że Bilbo był tylko małym hobbitem. - Mogš być ukryte na różne sposoby - odparł Gandalf. - Którego z nich użyto w tym przypadku, nie wiemy i nie dowiemy się, póki nie zobaczymy na miejscu. Z tego, co mówi mapa, domyœlam się, że zamkniętych drzwi nie można odróżnić od reszty œciany Góry, bo tę sztukę zwykle stosujš krasnoludy. Mam rację czy nie? - Masz rację - rzekł Thorin. - Zapomniałem też dodać - cišgnšł Gandalf - że do mapy dołšczony jest klucz, mały, dziwny kluczyk. Oto on! - To mówišc wręczył Thorinowi srebrny kluczyk ze skomplikowanymi nacięciami na długiej rurce. - Pilnuj go dobrze! - Z pewnoœciš będę go pilnował - odparł Thorin i umocował kluczyk na pięknym łańcuchu, który nosił na szyi pod kubrakiem. - Teraz więc sprawa zapowiada się o wiele pomyœlniej. Nowiny, które tu usłyszeliœmy, znacznie poprawiajš nasze widoki. Dotychczas nie wyobrażaliœmy sobie doœć jasno, co robić. Zamierzaliœmy maszerować na wschód jak najciszej, najostrożniej, aż nad Długie Jezioro. Dalej zaczęłyby się trudnoœci... - Trudnoœci zacznš się o wiele wczeœniej, oile cokolwiek wiadomo mi o szlakach wschodnich - przerwał mu Gandalf. - Minšwszy Długie Jezioro - cišgnšł Thorin,nie zwracajšc uwagi na słowa czarodzieja - można by iœć wzdłuż Bystrej Rzeki do ruin Dali, starego miasta w dolinie, w cieniuGóry. Ale żadnego z nas nie nęci myœl o Głównej Bramie. Rzeka przełamuje się tam wœród urwistych brzegów na południe od Góry, ale tamtędy również wychodzi smok, ito o wiele za często, jeœli nie zmienił obyczajów. - To na nic - rzekł czarodziej. - Nie poradzilibyœcie sobie tam bez potężnego wojownika albo wręcz bohatera. Usiłowałem kogoœ takiego znaleŸć, ale wojownicy zajęci sš wzajemnymi walkami wodległych krajach, a bohaterów w tych stronach trudno czy może wręcz nie sposóbspotkać. Tu miecze przeważnie stępiały, toporów używa się do ršbania drew, a tarcze służš za kołyski albo za pokrywki na garnki; smoki sš niegroŸne, bo żyjš daleko stšd (dlatego też stały się legendš). Z tych powodów zdecydowałem się raczej na włamanie, tym bardziej kiedy sobie przypomniałem o istnieniu bocznego wejœcia. A oto nasz mały Bilbo Baggins, włamywacz, włamywacz z wyboru i wyborowy. A teraz radŸmy dalej i ułóżmy jakiœ plan. - Dobrze. W takim razie - rzekł Thorin - niech rzeczoznawca-włamywacz przedstawinam swoje pomysły i propozycje. I Thorin z drwišcš uprzejmoœciš zwrócił się do hobbita. - Najpierw chciałbym się czegoœ więcej o tej sprawie dowiedzieć - rzekł Bilbo bardzozmieszany i trochę drżšcy w głębi serca, lecz wcišż jeszcze, jak przystał na potomka Tuków, niezachwiany w postanowieniu, że weŸmie udział w przygodzie. - To znaczy o złocie i o smoku,io wszystkim, skšd się tam to złoto wzięło i czyjš jest własnoœciš, itepe, itede. - To dopiero! - powiedział Thorin. - Czyż nieobejrzałeœ mapy? Czy nie słyszałeœ naszejpieœni? Czyż nie o tym właœnie mówimy od czterech godzin? - A jednak wolałbym mieć jasne i dokładne informacje - upierał się hobbit przybrał takš minę jak przy omawianiu poważnych interesów (zwykle robił tak minę, kiedy na przykład ktoœ usiłował nacišgnšć go na pożyczkę) i bardzo się starał wyglšdać na mšdrego, przezornego fachowca, za jakiego przedstawił go Gandalf. - Chciałbymteż wiedzieć, na jakie narażam się ryzyko, jakie sš przewidziane wydatki gotówkš, ile czasu zajmie ta robota, ile będzie wynosiłomoje wynagrodzenie i tak dalej! - a mówišc to hobbit myœlał po prostu: "Co j z tego będę miał? I czy wrócę żywy?" - No, więc słuchaj - powiedział Thorin. - Przed laty, za życia mojego dziadka, gromada krasnoludów, wyparta z dalekiej północy, przybyła wraz z całym majštkiemi narzędziami pod tę Górę, którš widziałeœ na mapie. Zaczęli tu wykopy, zbudowali tunele i ogromne podziemne hale oraz warsztaty, a w dodatku znaleŸli, o ile mi wiadomo, mnóstwo złota i drogich kamieni: W każdym razie zdobyli ogromne bogactwa isławę, a mój dziadek został Królem pod Górš i był traktowany z wielkim szacunkiemprzez œmiertelnych ludzi którzy mieszkali na południu, a z czasem osiedlili się nad górnym biegiem Bystrej Rzeki, aż po dolinę w cieniu Góry. Założyli tu podówczas wesołe miasto Dal. Królowie przysyłali po naszych snycerzy i nawet mniej biegłych wynagradzali hojnie. Ojcowie przyprowadzali do nas swoich synów na naukę i płacili za ni szczodrze, przede wszystkim w naturze, żywnoœciš, bo my nietrudziliœmy się uprawš ziemi ani staraniem o prowianty. Były to pod każdym względem złote czasy dla nas, najuboższy z krasnoludów miał doœć pieniędzy na własnepotrzeby i na pożyczkę dla innych, a także doœć czasu, żeby wyrabiać piękne przedmioty po prostu dla własnej rozrywki, nie mówišc już o przepięknych, czarodziejskich. zabawkach, jakich dziœ próżno byœ szukał na œwiecie. Toteż sale wdomu mego dziadka były pełne cudownych klejnotów, rzeŸb i pucharów, a w sklepie z zabawkami w Dali można było oczy wypatrzyć. Te właœnie rzeczy skusiły smoka. Smoki, jak wiadomo, kradnš złoto i klejnoty ludziom, elfom i krasnoludom, gdziekolwiek się da; strzegš swoich łupów do ostatniegotchu (czyli na wieki, bo nie umierajš, chybaże je ktoœ zabije), ale nie umiejš się nimi cieszyć, nie używajš z nich nic, bodaj miedzianego pierœcionka. Smoki wcale nie odróżniajš pięknej roboty od partactwa, chociaż dobrze się zazwyczaj znajš na rynkowej cenie przedmiotów. Same też nic nie potrafiš zrobić, nie umiejš nawet zreperować obluzowanej łuski na własnym pancerzu. W owych czasach na północy żyło wiele smoków, złoto zaœ stało się zapewne rzadkoœciš, kiedy krasnoludy zbiegły na południe lub wyginęły, a smoki szerzyły coraz gorsze nieszczęœcia i spustoszenia. Szczególnie chciwy, silny i zły był gad imieniem Smaug. Pewnego dnia przefrunšł on na południe. Najpierw usłyszeliœmy okropny szum, jakby huragan nadcišgał z północy, a sosny na Górze skrzypiały i skrzypiały na wietrze. Garstkakrasnoludów, które przypadkiem były na powierzchni (do tych szczęœliwców i ja należałem, byłem wtedy młodym, żšdnym przygód chłopcem i stale włóczyłem się wokół Góry, to właœnie ocaliło mi życie)... Zobaczyliœmy z daleka, jak smok spadł na Górę i jak trysnęły wokół niego płomienie. Potem zsunšł się po stoku w dół, a gdziekolwiek przeszedł, las stawał w ogniu. Wówczas już dzwony w Dali uderzyłyna trwogę, a wojownicy chwytali za broń. Krasnoludy rzuciły się do swojej Głównej Bramy, lecz tam czyhał na nie smok. Nikt nie uszedł tš drogš z życiem. Rzeka zagotowała się i wezbrała, miasto przesłoniła mgła, a pod jej osłonš smok zbliżył się niepostrzeżony i wymordował większoœć wojowników; zwykła nieszczęsna historia, aż nazbyt pospolita w tamtych czasach. Smok zawrócił do Głównej Bramy, wpełznšł do œrodka, splšdrował wszystkie hale, uliczki, tunele, zaułki, piwnice, mieszkania i korytarze. Niezostał we wnętrzu Góry ani jeden żywy krasnolud, a smok zagarnšł wszystkie bogactwa. Prawdopodobnie zwyczajem smoków zgromadził je w najgłębszej jaskini, spiętrzył na kupę i sypia na górze skarbów niby na łóżku. Odtšd nieraz wypełzał przez Głównš Bramęi nocš napadał na Dal, porywajšc ludzi, a szczególnie dziewczęta, by je pożreć; w końcu miasto upadło, wszyscy mieszkańcy albo wyginęli, albo uciekli. Co się tam teraz dzieje, nie wiem na Pewno, ale przypuszczam, że nikt dzisiaj nie mieszka bliżej Góry, niż sięga brzeg Długiego Jeziora. My, którzyœmy ocaleli będšc na powierzchni, siedzieliœmy w ukryciu, płaczšc przeklinajšc Smauga, gdy niespodzianie zjawił się przy nas mój ojciec i dziadek, obaj z osmalonymi od ogniabrodami. Byli bardzo chmurni, nie mówili nicprawie. Kiedy spytałem, jakim sposobem wydostali się z podziemi, kazali mi trzymać język za zębami i powiedzieli, że dowiem się tego kiedyœ, we właœciwym czasie. Potem wszyscy wywędrowaliœmy stamtšd i musieliœmy zarabiać na życie, jak się dało igdzie się dało, w różnych krajach; często wiodło nam się tak Ÿle, że pracowaliœmy jako proœci kowale albo w kopalniach węgla.Nigdy jednak nie zapomnieliœmy o naszym zrabowanym skarbie. Nawet teraz, kiedy przyznaję uciułaliœmy coœ niecoœ i mamy się nie najgorzej - tu Thorin pogładził złoty łańcuch, który nosił na szyi - nie wyrzekliœmy się zamiaru odzyskania skradzionych bogactw i chcemy się zemœcićna przeklętym Smaugu, jeœli to będzie możliwe. Często zastanawiałem się nad tajemnicš ocalenia mego ojca i dziadka. Dziœrozumiem, że musieli mieć ukryte boczne drzwi, nikomu prócz nich dwóch nie znane. Okazuje się, że narysowali je na mapie. Ciekaw jestem, jakim sposobem Gandalf zdobył tę mapę i dlaczego nie dostała się mnie, prawowitemu spadkobiercy. - Nie zdobyłem jej, ale jš dostałem - odparł czarodziej. -Twój dziadek został zabity, jak sobie zapewne przypominasz, w kopalniach Morii przez goblina... - Przeklęty goblin, wiem - rzekł Thorin. - A twój ojciec ruszył w œwiat dwudziestego pierwszego kwietnia; w ostatni czwartek upłynęło sto lat od tego zdarzenia. Odtšd nie widziałeœ go już... - Prawda, prawda - rzekł Thorin. - Otóż właœnie twój ojciec dał mi mapę i kluczyk, żebym te rzeczy tobie przekazał; jeœli spełniłem to dopiero teraz i w sposób, jaki uznałem za stosowny, nie możesz mieć do mnie pretensji; wiesz, jak trudno było ciebie odnaleŸć. Twój ojciec niepamiętał własnego imienia, kiedy mi wręczał ten dokument, toteż i twego nie mógł mi powiedzieć. W gruncie rzeczy sšdzę, że zasłużyłem tylko na pochwałę i wdzięcznoœć. Masz! - zakończył podajšc mapę Thorinowi. - Nie rozumiem - rzekł Thorin, a Bilbo pomyœlał, że chętnie powiedziałby to samo.Wyjaœnienie nic im jakoœ nie wyjaœniło. - Twój dziadek - odparł czarodziej z wolna i gniewnym głosem - nim poszedł do kopalniMorii, oddał dla bezpieczeństwa mapę synowi. Twój ojciec po œmierci dziadka ruszył szukać szczęœcia i wzišł mapę z sobš. Przeżył wiele bardzo przykrych przygód, nigdy jednak nie zdołał dotrzeć wpobliże Góry. Nie mam pojęcia, jak się tam dostał, ale spotkałem go jako więŸnia w lochach Czarnoksiężnika. - A cóż ty tam robiłeœ? - spytał Thorin ze zgrozš, a wszystkie krasnoludy zadrżały. - To już niech cię nie obchodzi. Jak zawsze czegoœ szukałem; była to paskudna, niebezpieczna wyprawa. Nawet ja, Gandalf,ledwo się uratowałem. Chciałem ocalić twego ojca, ale już było za póŸno. Postradał rozum, majaczył, zapomniał niemal o wszystkim prócz mapy i kluczyka. - Dawno zapłaciliœmy goblinom z Morii - rzekł Thorin. - Trzeba by pomyœleć i o Czarnoksiężniku. - Nie mów głupstw. To ponad siły wszystkich krasnoludów razem wziętych, gdyby nawet udało się zebrać rozproszonych na cztery wiatry z a oto co Bilbo usłyszał: ˆŠj ľA@48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żPß@/ 2c€a%c†&îct5ß @S?*powrotem do gromady. Jedynym życzeniem twojego ojca było, żebyœ odczytał mapę i użył klucza. Smok i Góra to zadanie i tak ażza wielkie na twoje siły. - Słuchajcie, słuchajcie! - pomyœlał Bilbo i przypadkiem pomyœlał na głos. - Czego mamy słuchać? - spytali wszyscy razem, zwracajšc się szybko w jego stronę. Bilbo tak był podniecony, że odparł: - Tego,co chcę wam powiedzieć. - A co masz do powiedzenia? - Ano to, że moim zdaniem powinniœcie iœć na wschód i rozejrzeć się tam dobrze. BšdŸco bšdŸ sš tam ukryte boczne drzwi, a nawet smoki muszš czasem sypiać, jak mi się zdaje. Jeœli sišdziecie na progu i będziecie myœleć długo, to w końcu chyba coœ wymyœlicie. A teraz, wiecie, myœlę, że już doœć nagadaliœmy się jak na jednš noc, jeœli rozumiecie, co chcę przez to powiedzieć. Może byœmy tak poszli spać, a jutro wybrali się od samego rana i w ogóle?Dam wam porzšdne œniadanie, zanim ruszycie w drogę. - Ruszymy, a nie ruszycie, chciałeœ powiedzieć - poprawił Thorin. - Czyż nie jesteœ włamywaczem? Czy siedzenie na progu nie należy do twojego zawodu, że jużnie wspomnę o włamywaniu się do wnętrza? Ale co do spania i œniadania zgadzam się z tobš. Przed podróżš lubię zjeœć pół tuzina jajek z szynkš; w jajecznicy, nie sadzone, i uważaj, żeby zanadto nie rozbełtać. Z kolei inni zaczęli zamawiać œniadania, a żaden nawet nie dodał: "proszę" (co bardzozirytowało hobbita), po czym wstali od stołu. Bilbo musiał każdemu znaleŸć miejsce na nocleg, zapełniajšc wszystkie goœcinne pokoje i œcielšc posłania na fotelach i kanapach. Dopiero kiedy ułożył całe towarzystwo, mógł się sam także położyć w swoim małym łóżku, bardzo zmęczony i nie bardzo szczęœliwy. Postanowił sobie mocno, że nie wstanie o œwicie i nie będzie się fatygował przyrzšdzaniem dla goœci wymyœlnych dań na œniadanie. Żyłka Tuków zmiękła w nim i wcale już nie był pewien, czy się w ogóle wybiera w jakšœ podróż nazajutrz. Leżšc słyszał jeszcze, jak Thorin w sšsiednim - najelegantszym - pokoju nuci sobie: Ponad gór omglony szczyt Lećmy, zanim wstanie œwit, By jaskiniom, lochom, grotom Czarodziejskie wydrzeć złoto. Bilbo usnšł z tymi słowami w uszach i miałbardzo niemiłe sny. Słońce już stało wysoko, kiedy się następnego ranka obudził. Rozdział 2 Pieczeń barania Wyskoczył z łóżka i otuliwszy się szlafrokiem pobiegł do jadalni. Nie było tam żywej duszy, ale na stole ujrzał œlady obfitego i pospiesznego œniadania. W pokoju,wszystko było przewrócone do góry nogami, a w kuchni piętrzyły się stosy brudnych naczyń. Można by bez przesady powiedzieć że nie oszczędzono ani jednego garnka, ani jednej patelni. Zmywanie było tak niewštpliwš i przykrš rzeczywistoœciš, że Bilbo musiał się wyrzec złudzeń, iż goœcie poprzedniego wieczora przyœnili mu się tylko. Doprawdy, oddychał z ulgš na myœl, że w końcu poszli sobie bez niego i nie przyszło im do głowy budzić gospodarza (chociażby po to, żeby podziękować!); mimo woli wszakże był jakby odrobinkę zawiedziony. To uczucie zdziwiło go bardzo. "Nie bšdŸ durniem, Bilbo - rzekł sam do siebie. - Kto słyszał, żeby hobbit w twoim wieku myœlał o smokach i w ogóle o tych tam zagranicznych głupstwach!" Przepasał się fartuchem, rozpalił ogień w piecu, zagrzał wodę, pozmywał wszystko. Potem, nim wrócił do jadalni, zjadł w kuchni smaczne œniadanko. Słońce tymczasem już œwieciło jasno, a przez otwarte drzwi wejœciowe płynšł do wnętrza ciepły, kwietniowy powiew. Bilbo zaczšł głoœno gwizdać i zapominać o zdarzeniach poprzedniego wieczora. Właœnie zasiadł pod otwartym oknem jadalni do drugiego œniadania, kiedy wszedł Gandalf. - Ależ mój drogi - rzekł. - Kiedyż wreszcie przyjdziesz? Mieliœmy przecież wyruszyć wczesnym rankiem! A ty o pół do jedenastej najspokojniej jesz œniadanie, czyjak tam ten posiłek nazywasz. Tamci zostawili ci wiadomoœć, bo nie mogli dłużej czekać. - Jakš wiadomoœć? - spytał biedny pan Baggins, okropnie zmieszany. - Na wielkiego słonia! - zawołał Gandalf. - Ktoœ cię chyba odmienił dzisiejszego ranka! Więc nie starłeœ kurzu z parapetu kominka?- Co ma jedno do drugiego? Doœć było roboty ze zmywaniem po czternastu osobach. - Gdybyœ starł kurz z kominka, znalazłbyœ pod zegarem to - rzekł Gandalf wręczajšc hobbitowi liœcik (napisany oczywiœcie na jego własnym papierze listowym). Oto co Bilbo przeczytał: Od Thorina i kompanii pozdrowienie dla włamywacza Bilba! Za goœcinę serdeczne dzięki, a Twojš ofertę fachowej pomocy chętnie przyjmujemy. Warunki: zapłata przydostawie w wysokoœci nie przekraczajšcej czternastej częœci całego zysku (jeżeli w ogóle będš zyski); zwrot kosztów podróży zapewniamy w każdym przypadku; koszty pogrzebu - jeœli okaże się to konieczne i niebędzie załatwione inaczej - ponosimy my lub nasi przedstawiciele. Nie widzšc potrzeby zakłócania Twego cennego snu, wyruszyliœmy na razie sami, by poczynić niezbędne przygotowania. Oczekujemy szanownej osoby w gospodzie "Pod Zielonym Smokiem", nad Wodš, o jedenastej przed południem punkt. Liczšc na punktualnoœć z Pańskiej strony, mamy zaszczyt pozostać szczerze oddani Thorin i kompania. - Masz dziesięć minut na drogę. Musisz biec- rzekł Gandalf. - Ale... - zaczšł Bilbo. - Nie ma czasu na żadne ale - powiedział czarodziej. - Ale... - powtórzył Bilbo. - Na to także nie ma czasu. Ruszaj! Do końca życia Bilbo nie mógł sobie przypomnieć, jakim sposobem znalazł się wtedy na dworze, bez kapelusza, bez laski,bez pieniędzy, bez żadnej z rzeczy; które zazwyczaj brał ze sobš, wychodzšc z domu; drugiego œniadania ni dokończył, statków po nim nie pozmywał, wcisnšł klucze do ręki Gandalfow i puœcił się œcieżkš w dół pędem, ile sił w kosmatych nogach; minšł Wielki Młyn przeprawił się przez Wodę i przebył w tym tempie milę z okładem. Biła jedenasta, gdy zasapany dopadł gospody nad Wodš i stwierdził, ż zapomniałchustki do nosa. - Brawo! - rzekł Balin, który z progu wypatrywał hobbita. Zza zakrętu drogi od strony wioski nadcišgała już reszta towarzystwa. Jechalina kucach, a każdy kuc był objuczony wszelkiego rodzaju bagażem, tobołkami, pakunkami i rozmaitym dobytkiem. Jeden mały kuc szedł luzem, zapewne przeznaczony dla Bilba. - Siadajcie obaj na konie i ruszamy - rzekł Thorin. - Strasznie mi przykro - powiedział Bilbo - ale zapomniałem kapelusza i chustki do nosa, nie mam też przy sobie ani grosza. Przeczytałem wasz list dopiero o godzinie dziesištej minut czterdzieœci pięć, punkt. - Nie bšdŸ taki dokładny - odezwał się Dwalin - i nie przejmuj się drobiazgami. Nimdobrniemy do celu podróży, nauczysz się obywać bez chustki do nosa i bez wielu innych rzeczy. Jeżeli zaœ chodzi o kapelusz,mam w kuferku zapasowy kaptur i płaszcz.Tak się stało, że pięknego ranka w przeddzień maja wyruszyli wszyscy razem sprzed gospody truchtem na kucykach, a między innymi Bilbo, ubrany w ciemnozielony(trochę podniszczony) kaptur i ciemnozielony płaszcz pożyczony od Dwalina. Płaszcz i kaptur były na niego za duże, toteż wyglšdał doœć œmiesznie. Strach pomyœleć, co by jego ojciec, Bungo, powiedział, gdyby go tak zobaczył. Bilbo pocieszał się tylko tym, że nie ma brody, nikt więc nie może go wzišć za krasnoluda. Nie ujechali daleko, gdy dogonił ich Gandalf, bardzo wspaniały na siwym koniu. Przywiózł cały zapas chustek do nosa, a także fajkę i tytoń hobbita. Wędrowali dalejwesoło, opowiadajšc bajki i œpiewajšc w marszu przez cały dzień, oczywiœcie z przerwami na popasy. Co prawda zarzšdzano te przerwy nie tak często, jakby sobie Bilbo życzył, ale mimo to hobbitzaczšł dochodzić do wniosku, że przygody to niezła rzecz. Jechali tak przez czas doœć długi. Mieli do przebycia najpierw rozległy szmat spokojnego kraju, zaludnionego przez spokojnych mieszkańców: ludzi, hobbitów, elfy i tym podobne stworzenia; drogi były dobre, tu i ówdzie stały gospody, a od czasu do czasu mijali krasnoluda albo chłopa, albo wędrownego blacharza, spieszšcych za swymi sprawami. PóŸniej jednak znaleŸli się w okolicy, gdzie ludnoœć mówiła innym językiem i œpiewała pieœni, jakich Bilbo nigdy nie słyszał. Gospody spotykali teraz rzadko i mniej ponętne, drogi były gorsze, w oddali na widnokręgu wzgórza piętrzyły się coraz wyżej. Na szczytach wzgórz stały niekiedy zamki obronne, ale wiele z nich wyglšdało tak, jakby nie wzniesiono ich wcale w godziwychzamiarach. W dodatku pogoda, dotychczas tak piękna, jak bywa maj w opowieœciach i legendach, zepsuła się teraz. - Pomyœleć, że jutro będzie pierwszy czerwca - stękał Bilbo, brnšc za innymi przez rozmiękłe błoto. Pora podwieczorku minęła, deszcz lał bez przerwy od rana, krople kapały mu z kaptura na nos, płaszcz przemókł na wylot, a zmęczony kuc potykał się na kamieniach. Towarzyszom w złych humorach nie chciało się pogawędek. "Z pewnoœciš ubrania i zapasy w jukach także zmokły - dumał Bilbo. - Do licha z rozbójnictwem i przygodami. Wolałbym siedzieć w domu, w mojej miłej norze, przy kominku, i słuchać, jak woda œpiewa w imbryku". Nieraz miał jeszcze zatęsknić do tego! Tymczasem krasnoludy kłusowały przed siebie, żaden się nie oglšdał i żaden nie zważał na hobbita. Gdzieœ za burymi chmurami słońce widać zaszło, bo zaczęłosię œciemniać. Zerwał się wiatr i wierzby wzdłuż rzeki pochyliły sig z westchnieniem.Nie wiem, jak się ta rzeka nazywała, ale wiem, że miała wodę czerwonš, a nurt rwšcy i wezbrany po ostatnich deszczach i spływała z pagórków i gór widocznych w oddali. Wkrótce ciemnoœć zapadła niemal zupełna. Wiatr rozdarł bure chmury i spomiędzy ich strzępów wyjrzał nad wzgórzami blady księżyc. Wtedy wędrowcy zatrzymali się, a Thorin mruknšł coœ o kolacji i o tym, że niewidać suchego miejsca na nocleg. Dopiero w tej chwili spostrzegli, że nie ma wœród nich Gandalfa. Dotšd odbywał razem z nimi całš drogę, nie wyjaœniajšc, czy zamierza wzišć udział w wyprawie, czy tylko przez czas jakiœ chce im dotrzymać kompanii. Jadł, gada i œmiał się więcej niż inni, aż nagle po prostu zniknšł. - Właœnie teraz, kiedy czarodziej najbardziej by się nam przydał! - stęknęli Dori i Nori (podzielali oni upodobanie hobbitado posiłków regularnych, obfitych i częstych). W końcu zdecydowali się rozbić obóz tu, gdzie stanęli. Ani razu jeszcze w tej podróży nie spali pod gołym niebem, a chociaż wiedzieli że wkrótce przyjdzie im z reguły obozować wten sposób, skoro znajdš się w Górach Mglistych, z dala od okolic zamieszkanych przez spokojne istoty, te dżdżysty wieczór nie wydawał im się wcale dobry na poczštek. Zboczyli ku kępie drzew, pod którymi grunt był wprawdzie suchszy, ale za to wiatr stršcał z liœci kołnierz krople -kap, kap - bardzo niemiło. Ogień też jakby na złoœć płatał i figle. Krasnoludy umiejš na ogół rozniecać ognisko z byle czego i byle gdzie nawet na najgorszym wietrze; tej nocy jednak nikt nie mógł sobie z tym poradzić, nawet Oin i Gloin, mistrze w tej sztuce. Potem jeden z kuców spłoszył się nie wiadomo dlaczego i uciekł. Nim go dopędzili, już był w rzece, a nim go schwytali, Fili i Kili omal nie utonęli, a wszystkie bagaże, którymi kuc był objuczony, popłynęły z wodš. A że była to głównie żywnoœć, niewiele zostało na kolację i jeszcze mniej na œniadanie. Siedzieli więc posępni, zmoknięci i klęli pod nosem, podczas gdy Gloin i Oin dalej biedzili się nad roznieceniem ogniska, kłócšc się przy tym zawzięcie. Bilbo dochodził do żałosnego wniosku, że przygody nie polegajš wyłšcznie na konnej przejażdżce w majowym słońcu, kiedy nagle Balin, zazwyczaj pełnišcy straż, powiedział: - Tam się coœ œwieci. W pewnym oddaleniu, na wzgórzu pokrytym doœć gęstym lasem, widać było wœród drzew błyskajšce œwiatło; czerwonawy, ciepły blask, jak gdyby ognisko czy migotanie pochodni. Przyglšdali się czas jakiœ, potem wybuchły spory. Jedni mówili "nie", inni mówili "tak".Jedni powiadali, że warto by iœć i zbadać rzecz z bliska i że wszystko lepsze niż skšpa kolacja, chude œniadanie i mokra odzież na grzbiecie przez całš noc. Drudzy na to: "Okolica mało znana, góry też. Policja nie zapuszcza się w te strony, nie dotarli tutaj nawet ludzie, co rysujš mapy. Mało kto w tym kraju wie o królu, im mniejbędziemy wœcibiać po drodze nosa w to, co się tutaj dzieje, tym mniej nazbieramy guzów". Ktoœ zauważył: "BšdŸ co bšdŸ jest nas czternastu". Ktoœ inny rzekł: "Gdzież się ten Gandalf podział?" - i to pytanie zadawali sobie wszyscy. W dodatku deszcz lunšł jeszcze rzęsiœciej, a Oin i Gloin wszczęli bójkę. To rozstrzygnęło sprawę. "Koniec końców mamy w kompanii włamywacza czy nie mamy?" - powiedzieli i ruszyli w kierunku œwiatła, prowadzšc kuce za uzdy z całš należytš ostrożnoœciš. Dotarli do wzgórza i wkrótce las ich ogarnšł. Wspinali się w górę, nie trafili wszakże nigdzie na œcieżkę, która by mogła prowadzić do jakiegoœ domu czy zagrody. Mimo wszelkichstarań nie uniknęli hałasu, szelestów, skrzypienia, trzasku gałęzi pod stopami (a także stękania i przekleństw pod nosem) w tym pochodzie wœród gęstwy drzew, w noc czarnš jak smoła. Nagle czerwone œwiatło doœć już blisko błysnęło między pniami. "Teraz kolej na włamywacza" - orzekły krasnoludy, majšc oczywiœcie na myœli hobbita. - Musisz tam iœć, wybadać, co to za œwiatło, kto i po co je rozniecił, czy tam jest zupełnie bezpiecznie i spokojnie - zwrócił się Thorin do Bilba. - Biegnij co żywo i wracaj prędko, jeœli wszystko w porzšdku. A jeœli nie w porzšdku, no to wrócisz, jeżeli zdołasz. A jeżeli nie zdołasz, huknij dwa razy jak sowa i raz jak puszczyk, a wtedy my zobaczymy, co się da zrobić. I Bilbo musiał ruszyć na zwiady nie zdšżywszy nawet wyjaœnić, że nie umie naœladować żadnego gatunku sowy ani też nie potrafi latać jak nietoperz. W każdym razie hobbici umiejš posuwać się lasem bezszelestnie, tym się szczycš, toteż Bilbo prychał z pogardš na "krasnoludzkie hałasy" w tym pochodzie, chociaż ty ani ja nic pewno nie dosłyszelibyœmy w wietrznš noc, nawet gdyby cała kawalkada przemknęła o dwa kroki od nas. Kiedy zaœ Bilbo skradał się w stronę ognia, nawet czujna łasica nie ruszyłaby wšsem. Toteż dotarł tuż do ogniska - bo to było rzeczywiœcie ognisko - przez nikogo nie zauważony. I oto co zobaczył: Na ogromnym ogniu płonęły pnie brzóz, a wokoło grzało się trzech olbrzymów. Na długich patykach przypiekali mięso baranie izlizywali tłuszcz z palców. Zapach rozchodził się bardzo smakowity. Opodal stała beczka zacnego piwa, a olbrzymi coraz to łykali ze dzbana. To były trolle. Bez wštpienia trolle. Nawet Bilbo, który spędził żywot w zaciszu, poznał się na tym, widzšc wielkie, grubo ciosane twarze,olbrzymi wzrost, kształt stóp, nie mówišc już o tym, że dosłyszał ich język, wcale, ale to wcale nie salonowy. - Baranina wczoraj, baranina dzisiaj, a niech mnie diabli, jeœli jutro znowu nie będzie baranina - mówił jeden z trollów. - Już zapomniałem, kiedy ostatni raz miałem na zębie kęs ludzkiego mięsa -powiedział drugi. -Coœ ty, u licha, myœlał sobie, William, kiedy nas œcišgałeœ w te strony? A najgorsze, że już i w beczce dnowidać - dodał szturchajšc Williama, który właœnie wychylał dzbanek. William zachłysnšł się. - Zamknij gębę! - wykrztusił, kiedy wreszcie mógł dobyć głosu. -Chciałbyœ, żeby ludzie tu siedzieli i czekali, aż ich zjecie na spółkę z Bertem. We dwóch zżarliœcie już półtorej wsi, odkšd przyszliœmy z gór. Czego więcej wam się zachciewa? A były takie czasy, żebyœcie Billowi podziękowali za ochłap tłustego barana z tej doliny! - To rzekłszy William ugryzł przypieczone udo baranie i otarł usta rękawem. Tak, niestety, nie inaczej zachowujš się trolle, i to nawet te, które majš tylko po jednej głowie. Bilbo usłyszał doœć i powinien był natychmiast coœ zrobić: albo zawrócić cichcem i ostrzec przyjaciół, że przy ogniu siedzi trzech trollów dużego kalibru, w złym humorze, którzy na pewno chętnie przekšsiliby dla odmiany pieczonego krasnoluda czy bodaj kucyka; albo szybko i zgrabnie wykonać robotę porzšdnego włamywacza. Prawdziwy bowiem, legendarny włamywacz pierwszej klasy przeszukałby w tym momencie kieszenie trollów - co się prawie zawsze opłaca, o 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żPpcŔ5cő3c(,#cK;Ö!?L€ile oczywiœcie się uda - zwędziłby barana zrożna, ukradłby beczkę piwa i umknšł nie postrzeżony. Włamywacz zaœ innego pokroju, bardziej praktyczny, lecz obdarzony mniejszš ambicjš zawodowš, przeszyłby może jednego trolla po drugim sztyletem, nim by się obejrzeli. Wówczas tanoc zakończyłaby się dla krasnoludów pomyœlnie. Bilbo wszystko to rozumiał. Czytał o wielu rzeczach, których nigdy nie widział ani nie robił. Trzšsł się zarówno ze strachu, jak ize wstrętu. Marzył, by znaleŸć się co prędzej o sto mil od tego miejsca, a jednak... a jednak, nie wiedzieć czemu, nie mógł się zdecydować na powrót do Thorina i kompanii z pustymi rękami. Stał więc w mroku, pełen rozterki. Spoœród rozmaitych złodziejskich sztuk, o jakich w życiu słyszał, najłatwiejsza wydawała mu się kradzież kieszonkowa, toteż w końcu podpełznšł w cieniu drzew tuż za plecy Williama. Bert i Tom właœnie oddalili się ku beczce z piwem. William pocišgnšł ze dzbanka. Bilbo zebrał się na odwagę i wsunšł małš swš ršczkę do przepaœcistej kieszeni trolla. Była w niej sakiewka, dla hobbita wielka jak worek węgla. "Ha! -pomyœlał, zapalajšc się do tej nowej dla siebie roboty i cišgnšc ostrożnie sakiewkę w górę - dobry poczštek!" Rzeczywiœcie, dobry! Bo sakiewki trollów z reguły bywajš zaczarowane, a ta nie stanowiła wyjštku. "Ejże, coœ ty za jeden?" - pisnęła, gdy jš Bilbo wycišgał z kieszeni; William odwrócił się błyskawicznie i capnšł hobbita za kark, nimbiedak zdšżył dać nura między drzewa: - Rety, Bert, patrzaj, co upolowałem! - zawołał William. - Co to takiego? - spytali tamci, podchodzšc bliżej. - Niech mnie diabli, jeœli wiem. Coœ ty za jeden? - Bilbo Baggins, włamy... hobbit - rzekł nieszczęsny Bilbo trzęsšc się od stóp do głów i zastanawiajšc, jak by tu huknšć sowim głosem, zanim mu troll zdusi gardło.- Włamyhobbit? - spytali trochę zaskoczeni.Trolle na ogół ciężko myœlš i bardzo podejrzliwie traktujš każde nowe zjawisko. - I co ma taki włamyhobbit do roboty w mojej kieszeni? - spytał William. - Nada siętoto na pieczeń? - spytał Tom. - Można spróbować - rzekł Bert chwytajšc za szpikulec. - Nie starczy bodaj raz na zšb - powiedziałWilliam, który był już po dobrej kolacji. - Mało zostanie, jak się odrzuci skórę i gnaty. - Może jest ich więcej gdzieœ w pobliżu, to udusiłoby się w potrawce - rzekł Bert. - Gadaj no, małe paskudztwo, czy jest dużo takich jak ty w tym lesie? -spytał, przyglšdajšc się kudłatym stopom hobbita, po czym chwycił go za wielkie palce u nóg ipotrzšsnšł. - Mnóstwo! - krzyknšł Bilbo, zapominajšc wpierwszym strachu, że nie wolno zdradzać przyjaciół. - Nie ma ani na lekarstwo - poprawił się natychmiast. - Co to znaczy? -spytał Bert, nie wypuszczajšc go z ręki, ale teraz trzymajšc już za włosy, głowš do góry. - To, co mówię - bez tchu odpowiedział Bilbo. - Proszę, niech mnie łaskawi panowienie piekš na rożnie. Sam jestem doskonałymkucharzem i wolę gotować niż być gotowanym, jeœli pan rozumie, co mam na myœli. Przyrzšdzę wam coœ pysznego, wspaniałe œniadanko, byleœcie mnie nie zjedli na kolację. - Biedny głuptak - rzekł William. (Jak już wspomniałem, najadł się na kolację po gardłodziurki i wypił morze piwa.) - Biednygłuptak. Puœćmy go żywego. - Nie puszczę, dopóki nie powie, co to znaczy: i mnóstwo, i ani na lekarstwo -powiedział Bert. - Nie chcę, żeby mi poderżnęli gardło, jak zasnę. Będę mu na ogniu przypiekał pięty, póki nie wygada wszystkiego. - Nie zgadzam się - odparł William. - Ja go złapałem, nie ty. - Spasiony dureń z ciebie, Williamie - rzekł Bert - jak to już zresztš dawno zauważyłem. - A z ciebie cham! - Tego ci nie daruję, Billu Huggins -krzyknšłBert i kropnšł Williama pięœciš między oczy.Bójka rozpętała się na dobre. Bilbo miał jeszcze doœć przytomnoœci umysłu, żeby skorzystać z zamieszania, i gdy go Bert upuœcił na ziemię, wymknšł się między nogami dwóch trollów, którzy już rzucili sięna siebie niby wœciekłe psy, wrzeszczšc przy tym różne wyzwiska, bardzo szkaradne, ale najzupełniej dla nich stosowne. Wkrótce spleceni wzajemnie ramionami tarzali się po ziemi, omal nie wpadajšc w ognisko, wierzgajšc i grzmocšcsię pięœciami, podczas gdy trzeci kamrat, Tom, obu walił kijem; chciał ich w ten sposób przywołać jakoœ do rozumu, ale oczywiœcie tym bardziej zapaœników rozwœcieczył. Bilbo w tym momencie powinien był umknšć,ale noga, zgnieciona w potężnej pięœci Berta, bardzo go bolała, tchu brakowało wpiersi, w głowie się kręciło. Leżał więc jeszcze przez długš chwilę tuż pod kręgiemœwiatła bijšcego od ogniska i dyszał ciężko.Trolle wcišż się ze sobš biły, kiedy nadszedł Balin. Krasnoludy słyszały z daleka zgiełk, a nie mogšc się doczekać anipowrotu hobbita, ani hukania sowy, ruszyłynaprzód jeden za drugim, kierujšc się w stronę ogniska i przemykajšc możliwie jak najciszej. Ledwie Balin ukazał się w blasku ognia, Tom ryknšł przeraŸliwie. Trolle wręcz nienawidzš krasnoludów, patrzeć na nie nie mogš (lubiš je tylko na półmisku). Bert i Bill natychmiast przerwali bójkę. - Dawaj worek, Tom, żywo! - krzyknęli obaj. Balin rozglšdał się, gdzie wœród tej awantury może być Bilbo, lecz nim zrozumiał, co się dzieje - worek spadł na jego głowę i krasnolud obezwładniony legł na ziemi. - Przyjdzie ich tu więcej - rzekł Tom - albosię grubo mylę. Z nimi tak: albo żaden, albo kupš. Nie jakieœ tam włamyhobbity, ale krasnoludy. Bo ten mi wyglšdał na krasnoluda, na pewno. - Masz rację - powiedział Bert. - Schowajmy się w cieniu. Tak też zrobili. Z workami, których używali do przenoszenia porwanych owiec lub innej zdobyczy, przyczaili się w ciemnoœciach. Coktóry krasnolud wychynšł z lasu i zagapił się na ogniska, na przewrócone dzbanki i ogryzione baranie koœci - hop! - spadał mu znienacka cuchnšcy worek na głowę. Wkrótce leżał tak uwięziony Dwalin obok Balina, Fili, Kili obaj w jednym worku, a Dori, Nori i Ori na kupie, Oin -zaœ, Gloin, Bifur, Bofur i Bombur jeden na drugim bardzo niewygodnie tuż przy ognisku. - Będš mieli nauczkę - rzekł Tom, ponieważBifur i Bombur sprawili mu dużo kłopotu walczšc zawzięcie, jak zwykle krasnoludy, gdy je ktoœ przywiedzie do desperacji. Ostatni przyszedł Thorin i ten przynajmniejnie został zaskoczony znienacka. Idšc już węszył zasadzkę i nim jeszcze spostrzegł nogi swych przyjaciół sterczšce z worków,zrozumiał, że dzieje się coœ niedobrego. Zatrzymał się więc nieco dalej w ciemnoœciach i spytał: - Co to za awantura? Kto moich towarzyszypobił? - Trolle! - odparł Bilbo ukryty za drzewami;zbóje tymczasem zapomnieli o hobbicie. - Czajš się tam w krzakach z workami - dodał. - To tak?! - zawołał Thorin i dał susa ku ognisku, nim trolle zdšżyły zarzucić worek.Chwycił długš gałšŸ, płonšcš na drugim końcu, i œmignšł niš w oczy Bertowi, którynie zdołał w porę odskoczyć. Bert na długšchwilę musiał wycofać się z walki, Bilbo natomiast włšczył się do niej, jak umiał. Złapał Toma za nogę - chociaż objšć jej niemógł, bo tęga była jak pień drzewa. Lecz Tom jednym kopniakiem sypnšł Thorinowi wtwarz snop iskier, a hobbita wysłał w powietrze tak, że wylšdował nieborak na szczycie jakiegoœ krzaka. Tom dostał za to gałęziš w zęby i utracił w ten sposób jeden z siekaczy. Zawył tak, że nie macie pojęcia. Ale w tym momencie zza jego pleców wysunšł się William i nakrył Thorina workiem - od głowy aż do stóp. Walka była skończona. Nie ma co mówić, krasnoludy wpadły okropnie: wszystkie znalazły się w workach, mocno zawišzanych postronkiem, a trzech wœciekłych trollów - z których dwaj na dobitkę byli poparzeni i posiniaczeni - radziło nad nimi, czy je upiec na wolnym ogniu, czy posiekać w drobnš kostkę i ugotować, czy po prostu, siadajšc kolejno na workach, zmiażdżyć na galaretę. Bilbo zaœ, uczepiony w koronie krzaka, w podartym ubraniu i z podrapanš skórš, nie œmiał drgnšć nawet, żeby go zbóje nie usłyszeli. I w tym momencie powrócił Gandalf. Nikt jednak go nie spostrzegł. Trolle właœnie zdecydowały się upiec krasnoludy niezwłocznie, a pożreć dopiero póŸniej; taki wniosek wysunšł Bert, a dwaj jego kamraci zgodzili się na to po długiej dyskusji. - Nie ma sensu brać się teraz do pieczenia,zajmie nam to całš noc - rozległ się głos. Bert myœlał, że powiedział to William. - Nie zaczynaj znów od poczštku, Billu - rzekł - bo wtedy spór zajmie nam całš noc. - A kto się tu spiera? - oburzył się William,przekonany, że głos należał do Berta. - Ty się spierasz - rzekł Bert. - A ty łżesz - powiedział William i sprzeczka znowu rozgorzała. W końcu uradzili posiekać krasnoludy w drobnš kostkę i ugotować. - Gotowanie nie ma sensu. Wody nam brak, a do Ÿródła daleko i w ogóle za dużo kramu- odezwał się głos. Bertowi i Williamowi wydało się, że to głos Toma. - Zamknšłbyœgębę - powiedzieli - bo nigdy z tym nie skończymy. Zamiast tyle pyskować, idŸ lepiej po wodę. - To ty zamknij gębę - odparł Tom, przekonany, że to był głos Williama. -Kto pyskuje, jak nie ty sam, chciałbym wiedzieć. - Głupiec z ciebie - rzekł William. - Tyœ samgłupiec - krzyknšł Tom. I znów się zaczęli kłócić, jeszcze zapalczywiej niż przedtem, aż wreszcie postanowili siadać na workach kolejno, żebyzmiażdżyć krasnoludy na galaretę, a ugotować dopiero póŸniej. - Którego weŸmiemy na poczštek? - spytał głos. - Najlepiej będzie zaczšć od ostatniego -rzekł Bert, któremu Thorin boleœnie podbiłoko. Bert myœlał, że pytanie zadał Tom. - Coœ ty? Sam do siebie gadasz? - zdziwił się Tom. - Ale jeœli chcesz, możesz sišœć najpierw na ostatnim. Który to? - Ten w żółtych pończochach - rzekł Bert. - Bzdury pleciesz - powiedział głos, naœladujšc bas Williama. - W szarych. - Założę się, że w żółtych - odparł Bert. - Racja, w żółtych - potwierdził William. - To czegoœ gadał, że w szarych? - krzyknšł Bert. - A bo ja coœ mówiłem? To przecież Tom. - Ja? Anim pisnšł - rzekł Tom. - To ty powiedziałeœ. - Jak ci dwóch mówi, że ty, to się przestańwreszcie kłócić - rzekł Bert. - Do kogo ta mowa? - spytał William. - Doœć tego! - obaj razem zawołali Tom i Bert. - Noc mija, dzień teraz œwita wczeœnie. Bierzmy się do roboty. - Œwita dzień, co was w kamień obróci! - odezwał się głos, podobny do basu Williama. Ale to nie był głos Williama. W tym momencie bowiem œwit błysnšł nad wzgórzem, a w gałęziach rozległ się œwiergot ptasi. William nie mógł się odezwać, bo tak jak stał, pochylony nad workiem, nagle skamieniał. A Bert i Tom, patrzšc na niego, w tym samym okamgnieniu zastygli w skałę. Stojš na tym miejscu po dziœ dzień, samotni, chyba że ptak jakiœ przysišdzie któremuœ na ramieniu. Albowiem trolle, jak zapewne wamwiadomo, muszš przed œwitem wracać pod ziemię, a jeœli tego nie zrobiš, obracajš sięz powrotem w skałę, z której powstali, i nigdy już nawet drgnšć nie mogš. To się właœnie przydarzyło Bertowi, Tomowi i Williamowi... - Wspaniale - rzekł Gandalf wychodzšc z zaroœli. Pomógł hobbitowi zleŸć z cierniowego krzaka. Bilbo już zrozumiał wszystko. To głos czarodzieja podżegał trollów do waœni i kłótni tak długo, aż brzask ich zaskoczył. Zaraz we dwóch wzięli się do rozwišzywania worków i uwalniania krasnoludów. Nieboraki, na pół uduszone, miny miały doœć kwaœne. Niewielka to przyjemnoœć leżeć bezsilnie i słuchać, jak trolle naradzajš się, czy cię upiec, czy posiekać, czy zemleć. Bilbo musiał dwa razy powtarzać swojš opowieœć o całej przygodzie, nim wreszcie dali mu spokój. - Nie w porę zachciało ci się wprawek w kradzieży kieszonkowej - rzekł Bombur - kiedy nam było trzeba nie czego innego, lecz tylko ogniska i jadła. - A tych dwóch rzeczy na pewno nie dostałbyœ od trollów bez walki -powiedział Gandalf. - BšdŸ co bšdŸ teraz nie ma co tracić czasu. Czy nie rozumiecie, że trolle musiały mieć gdzieœ w pobliżu piwnicę czy jaskinię, w której chowały się przed słońcem? Warto by tam zajrzeć. Przeszukali więc okolicę i wkrótce trafili naœlady wydeptane ciężkimi butami trollów wœród lasu. Idšc tym tropem pod górę, znaleŸli ukryte w zaroœlach ogromne kamienne drzwi do podziemi. Nie mogli ich jednak otworzyć, chociaż pchali wszyscy naraz, a Gandalf próbował różnych zaklęć. - Może to na coœ się przyda? - spytał Bilbo,gdy już cała kompania zmęczyła się i zirytowała na dobre. - Znalazłem to na ziemi, kiedy trolle biły się między sobš. - I pokazał ogromny klucz, który Williamowi zapewne wydawał się maleńki i łatwy do ukrycia. Musiał ten klucz wypaœć trollowi zkieszeni; na szczęœcie stało się to, nim cały olbrzym w kamień się obrócił. - Czemuż, u licha, wczeœniej tego nie powiedziałeœ? - krzyknęły krasnoludy, a Gandalf chwycił klucz i wcisnšł go w otwórzamka. Kamienne drzwi jednym potężnym zamachem otwarły się na oœcież, a cała kompania zeszła w głšb piwnicy. Na ziemi poniewierały się ogryzione koœci, w powietrzu unosił się przykry zaduch, ale było sporo żywnoœci niedbale rzuconej na półki lub po kštach, między bezładnymi stosami łupów wszelkiego rodzaju - od mosiężnych guzików do garnków wypełnionych złotymi monetami. Na gwoŸdziach wzdłuż œcian wisiało też sporoubrań, zbyt małych na trolle - obawiam się, że była to odzież zdarta z ich ofiar - awœród nich również broń, miecze rozmaitego pochodzenia i kształtu, różnej też wielkoœci. Dwa szczególnie zwracały uwagę, tak piękne miały pochwy i rękojeœcizdobione drogimi kamieniami. Gandalf i Thorin wzięli je dla siebie, Bilbo zaœ wybrał nóż w skórzanej pochwie. Dla trolla był to ledwie kozik kieszonkowy, ale hobbitowi mógł zastšpić krótki miecz. - Ostrza bardzo porzšdne - rzekł czarodziej, obnażajšc miecz do połowy i przyglšdajšc mu się z zaciekawieniem. - Niemoże to być robota trollów ani kowali ludzkich z tych okolic i z naszych czasów. Ale jeœli odczytamy runy, które tu widzę, dowiemy się czegoœ więcej. - WyjdŸmy wreszcie z tego okropnego zaduchu! - rzekł Fili. Wynieœli więc z piwnicy garnki ze złotymi monetami oraz teprowianty, które wydawały się nie tknięte przez trollów i zdatne do spożycia, a także baryłkę piwa, jeszcze pełnš. Wszyscy już marzyli o œniadaniu i tak byli głodni, że nie kręcili nosami na wštpliwe przysmaki trollowej spiżarni. Własne ich zapasy już się kończyły. Teraz bšdŸ co bšdŸ mieli chleb i ser, piwa pod dostatkiem i słoninę, którš przysmażali po kawałku w żarze ogniska. Potem przespali się, bo należało im się trochę snu po tak burzliwej nocy, i do popołudnia nie brali się już do żadnej innej roboty. Wówczas dopiero sprowadzili z dołukuce, załadowali na nie garnki ze złotem, by je zakopać opodal drogi nad rzekš, dobrze ukryte; miejsce naznaczyli różnymi tajnymi znakami na wypadek, gdyby udało im się wrócić z wyprawy i odzyskać łup. Kiedy się z tym uporali, wsiedli znów na wierzchowce i ruszyli truchtem dalej ku wschodowi. - Gdzież to bywałeœ, jeœli wolno wiedzieć? -spytał Thorin Gandalfa, gdy jechali obok siebie. - Przepatrywałem drogę przed nami - odparł czarodziej. - A co cię sprowadziło z powrotem w najodpowiedniejszej chwili? - Spojrzałem wporę na drogę za sobš - odpowiedział Gandalf. - Rzeczywiœcie - rzekł Thorin - ale czy nie mógłbyœ mówić jaœniej? - Pojechałem na zwiady. Wkrótce czeka nasdroga niebezpieczna i trudna. Myœlałem też o uzupełnieniu kończšcych się zapasów. Alenie ujechałem daleko, gdy spotkałem paru przyjaciół z Rivendell. - Gdzie to jest? - spytał Bilbo. - Nie przerywaj! - rzekł Gandalf. - Jeœli ci się poszczęœci, będziesz tam za kilka dni, awtedy sam wszystko zobaczysz. Otóż, jak mówiłem, spotkałem dwóch dworzan Elronda. Spieszyli się bardzo ze strachu przed trollami. Powiedzieli mi, że trzech trollów zeszło z gór i osiadło w lasach opodal drogi; wypłoszyli już wszystkich mieszkańców z tej okolicy i czyhali na przejezdnych. Od razu wyczułem, że będę wam potrzebny. Obejrzałem się za siebie i zauważyłem w oddali ogień. Natychmiast ruszyłem w tę stronę. No, resztę już wiecie. Bardzo was proszę, bšdŸcie na przyszłoœć ostrożniejsi, bo inaczej nigdy nie dojedziemy do celu. - Dzięki ci, Gandalfie - rzekł Thorin. Rozdział 3 Krótki odpoczynek Chociaż pogoda się poprawiła, nie œpiewali wsze opłaca, o 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żP>cŽ1 cżc ×*¨c!9#"…>ć€pieœni, nie opowiadali sobie żadnych historii tego dnia ani nazajutrz, ani dzień póŸniej. Czuli już bliskoœć niebezpieczeństwa czajšcego się ze wszystkich stron. Obozowali pod gwiazdami, a wierzchowce więcej miały do jedzenia niż jeŸdŸcy, bo trawa rosła tu bujnie, lecz sakwy œwieciłypustkami: nie na długo starczyło zdobytej utrollów żywnoœci. Pewnego popołudnia przeszli w bród rzekę w miejscu, gdzie rozlewała się szeroko i płytko, pienišc się i huczšc na kamieniach. Przeciwny brzeg był stromy i oœlizły. Gdy się wreszcie na niego wygramolili, wiodšc kuce za uzdy, ujrzeli przed sobš wysokie góry, tak jakby się nagle wysunęły na ich spotkanie. Zdawało się, że od podnóży najbliższej dzieli ich ledwie dzień niezbyt forsownego marszu. Wznosiły się czarne i ponure, jakkolwiek tu i ówdzie plamy słońca ozłacały im bure grzbiety, a oœnieżone szczyty nad graniš lœniły bielš. - Czy to już ta nasza Góra? - spytał Bilbo głosem uroczystym, szeroko otwierajšc okršgłe oczy. Nigdy dotychczas nie widziałczegoœ równie wielkiego. - Oczywiœcie nie! -odparł Balin. - To dopiero poczštek Gór Mglistych; musimy przez nie przejœć na drugš stronę, górš czy dołem, jak się da, żeby dostać sięna Pustkowie. Za tym łańcuchem jeszcze nas czeka długa droga do Samotnej Góry nawschodzie, gdzie Smaug waruje na naszych skarbach. - O! - powiedział Bilbo i nagle poczuł się takzmęczony, jak nie był jeszcze nigdy w życiu. Znów w tej chwili wspomniał wygodny fotel przy kominku, w ulubionym pokoju własnej norki, i œpiew imbryka. Ale nieraz miał to jeszcze z żalem wspominać. Teraz pochodem kierował Gandalf. - Nie wolno nam zejœć ze szlaku, bo zginiemy - rzekł. - Przede wszystkim potrzeba nam żywnoœci i odpoczynku w jakimœ możliwie bezpiecznym miejscu; bardzo ważne jest, byœmy idšc przez Góry Mgliste trzymali się właœciwej œcieżki, inaczej zabłšdzimy; musielibyœmy zawracaći zaczynać marsz od poczštku... o ile w ogóle wyszlibyœmy z tego żywi. Dopytywali się, dokšd ich prowadzi, Gandalfwięc odpowiedział: - Dotarliœmy na skraj Dzikich Krajów, jak wielu z was pewnie już się orientuje. Gdzieœprzed nami ukryta jest piękna dolina Rivendell, w której, W ostatnim przyjaznymdomu na tym szlaku, mieszka Elrond. Posłałem mu przez przyjaciół wiadomoœć, będzie nas oczekiwał. ZapowiedŸ brzmiała mile i obiecujšco, wszyscy pewnie wyobrażacie sobie, że nic łatwiejszego, jak trafić prostš drogš do ostatniego przyjaznego domu po zachodniej stronie Gór Mglistych. Przed wędrowcami nie było widać lasów ani dolin przecinajšcych teren, tylko rozległy stok wznoszšcy się łagodnie aż do podnóży najbliższej góry, szerokš szarš przestrzeńwrzosów i rumowisk skal-nych, tu i ówdzie poznaczonš zielonymi łatami trawy i mchu, w miejscach, gdzie można było spodziewać się Ÿródeł. Popołudniowe słońce œwieciło jasno, ale nigdzie w tej cichej pustce nie dostrzegali znaku życia czy jakichœ osiedli. Jadšc naprzód, wkrótce zrozumieli, że dom Elronda może się kryć niemal wszędzie, gdzieœ między nimi a górami. Trafiali niespodzianie na doliny ciasne, zamknięte stromymi œcianami, otwierajšce się znienacka u ich stóp, i patrzšc w głšb jarów, ze zdumieniem spostrzegali na ich dnie drzewa i strumienie. Napotykali szczeliny tak wšskie, że prawie mogli je susem przesadzić, lecz głębokie i huczšce od wodospadów. Napotykali ciemne wšwozy,których nie dało się przeskoczyć, i tak urwiste, że w żaden sposób nie zdołaliby zejœć w nie i potem wspišć się znowu na drugi brzeg. Napotykali grzęzawiska z pozoru nęcšce œwieżš zieleniš, różnobarwnymi, bujnymi kwiatami, lecz objuczony konik, który się tam dał skusić, nigdy już nie powrócił. Nikt z was nie zgadłby nawet, że tak strasznie dziki kraj dzieli bród na rzece od gór. Bilbo nie mógł się temu doœć nadziwić. Jedynš œcieżkę znaczyły białe kamienie, aleniektóre bardzo małe, inne znów zaroœniętewrzosem lub mchem. Słowem, mozolna byłato droga, chociaż Gandalf, który, jak się zdawało, znał jš doœć dobrze, służył za przewodnika. Czarodziej kręcił głowš, wystawiał brodę to w prawo, to w lewo, wypatrujšc œcieżki,wszyscy zaœ sunęli za nim krok w krok bardzo ostrożnie; nie ujechali daleko, gdy już zaczęło się zmierzchać. Pora podwieczorku dawno minęła, zapowiadało się na to, że pora kolacji również wkrótce przeminie. Ćmy polatywały nad ich głowami, mrok zgęstniał, bo księżyc nie wzeszedł. Kuc Bilba potykał się na kamykach i korzeniach. Dotarli do krawędzi stromego urwiska tak niespodzianie, że końGandalfa omal nie zsunšł się po zboczu. - Nareszcie! - zawołał czarodziej, a cała kompania, cisnšc się wokół niego, zaglšdała ciekawie w parów. Zobaczyli w jego głębi dolinę, do uszu ich dobiegł szum bystrej wody płynšcej na dnie w kamienistym łożysku; w powietrzu pachniało drzewami, a na przeciwległym zboczu nad strumieniem błyskało œwiatło. Bilbo do œmierci nie mógł zapomnieć tej wędrówki po ciemku, gdy osuwali się i zeœlizgiwali krętš, spadzistš dróżkš w tajemniczš dolinę Rivendell. W miarę jak schodzili niżej, ogarniało ich ciepło, a zapach sosen tak upajał, że Bilbo co chwilakiwał się w siodle i mało brakowało, a byłby spadł, a przynajmniej nos rozbił o szyję kucyka. Zjeżdżali w głšb doliny i serca im rosły. Zamiast sosen otoczyły ichteraz brzozy i dęby, półmrok zdawał się bezpieczny. Zieleń trawy zszarzała do reszty, gdy wychynęli w końcu na otwartš polankę tuż nad brzegiem strumienia. "Hm! Pachnie mi tu elfami" - pomyœlał Bilbo wznoszšc oczy ku gwiazdom. Błyszczały naniebie jasne i błękitne. W tej samej chwili wœród drzew wybuchnšł œpiew podobny do kaskady œmiechu: O! co tu robicie I dokšd spieszycie? Koń zgubił podkowę, Rzeka rwie parowem! Tra-la-li tra-lo-le Dolinš w dole. O! czego szukacie I dokšd zdšżacie? W piecu niedaleko Już się placki piekš! Tra-la-la tra-le-le W dolinie wesele ha, ha! O! czemu milczycie I brody stroszycie? Dlaczego pan Baggins, Tak słynny z powagi, Z Balinem, Dwalinem Kłusuje w dolinę W tę noc hoc, hoc! O! czy zostaniecie, Czy też uciekniecie? Już œwiatło dnia gaœnie, JeŸdziec w siodle zaœnie, Konik się potyka, A u nas muzyka ha, ha! Tak œmiali się i œpiewali mieszkańcy tego lasu. Nic mšdrego, powiecie zapewne. Ale ich by ta nie wzruszyło, œmialiby się jeszcze głoœniej, gdybyœcie im to powiedzieli. Bo to były oczywiœcie elfy. Kiedy ciemnoœć zapadła na dobre, Bilbo dostrzegł je wœród drzew. Bardzo lubił elfy, chociaż rzadko je w życiu widywał i trochę się ich bał. Krasnoludy niezbyt dobrze z nimi żyjš. Nawet tak rozsšdne krasnoludy jak Thorin i jego kompania uważały, że elfy majš lekkiego bzika (ale to też jest bzik, żeby tak uważać), a czasem się na nich obrażały. Niektóre elfy bowiem lubiš przekomarzać się z krasnoludami i kpiš sobie z nich, szczególnie z powodu długich bród. - No, no! - rozległ się czyjœ głos. - Patrzcie państwo! Hobbit Bilbo na kucu, nie do wiary! Ca za widok! - Przepiękny i wspaniały! I znów zabrzmiała piosenka, równie niedorzeczna jak ta, którš wam przedtem w całoœci przytoczyłem. Wreszcie spoœród drzew wyszedł młody, smukły elf i ukłonił się Gandalfowi oraz Thorinowi. - Witajcie w dolinie! - rzekł. - Dziękujemy za miłe przyjęcie - odparł Thorin odrobinkę kwaœno, ale Gandalf już zeskoczył z konia i wmieszał się między elfy, zagadujšc wesoło. - Zboczyliœcie trochę z drogi - powiedział elf - jeœli chcecie trafić na jedynš œcieżkę,która wiedzie za rzekę do tamtego domu. Chętnie was poprowadzimy, ale zejdŸcie lepiej z koni, póki nie przejdziecie przez most. Czy zostaniecie chwilę z nami, żeby razem poœpiewać, czy też wolicie zaraz œpieszyć dalej? Kolacja już się tam przygotowuje - dodał. - Czuję zapach z komina. Bilbo mimo wielkiego zmęczenia miał ochotęzostać z elfami. Œpiewu elfów, i to w gwiaŸdzistš czerwcowš noc, warto posłuchać, o ile, oczywiœcie, ktoœ lubi te rzeczy. Bilbo chętnie też zamieniłby w cztery oczy kilka słów z osobami, które, jak się okazało, znały jego nazwisko i coœ niecoœ o nim wiedziały, chociaż nigdy ich wżyciu nie spotkał. Ciekaw był, co sšdzš o jego przygodzie. Elfy dużo wiedzš i sš specjalistami od wszelkich nowin, które szerzš się wœród nich równie szybko, a może nawet szybciej, niż woda płynie w potoku. Ale krasnoludom okropnie pilno było zasišœćdo wieczerzy, nie chciały więc ani chwili marudzić. Ruszyli naprzód, prowadzšc kuce,póki nie znaleŸli się na wygodnej œcieżce i nie doszli nad sam brzeg rzeki. Płynęła żywo i hałaœliwie, jak zwykle górskie potoki w letnie wieczory, po słonecznym dniu, który topi œniegi na szczytach. Kamienny most, nie opatrzony poręczš, tak był wšski, że ledwie jeden kucyk naraz mógł się na nim zmieœcić. Szli więc powoli, ostrożnie, gęsiego, a każdy swego wierzchowca prowadził za uzdę. Elfy oœwietlały brzeg kolorowymi latarniami i umilały przeprawę wesołym œpiewem. - Nie zamocz brody w potoku, ojczulku! - krzyczały do Thorina, który zgarbił się i sunšł niemal na czworakach. - Już doœć urosła bez podlewania! - Pilnujcie Bilba, żeby nie zjadł wszystkich ciastek! - wołały. - I tak grubas nie przelezie przez dziurkę od klucza. - Cicho, sza, przyjaciele! Dobranoc! - rzekł Gandalf idšcy na ostatku. -Doliny majš uszy,a niektóre elfy za długie języki. Dobranoc! Tak w końcu dotarli do Ostatniego Przyjaznego Domu i zastali jego drzwi na oœcież otwarte. Dziwna rzecz: o tym, co najlepsze, i o dniach najmilej spędzonych niewiele się ma do opowiadania, a słuchanie o tym nie tak bawi słuchacza; za to o rzeczach przykrych, niepokojšcych czy wręcz groŸnych można opowiadać wspaniałe historie i starczy tematu na długo. Nasi wędrowcy spędzili w owym dobrym domu dwa tygodnie z górš i ciężko im było go opuœcić. Bilbo chętnie by tam został na zawsze - nawet gdyby mógł w cudowny sposób i bez trudu wrócić do swojej norki. A mimo to niewiele mam do powiedzenia o tym popasie. Pan domu był przyjacielem elfów, jego przodkowie brali udział w niezwykłych sprawach w czasach przedhistorycznych, kiedy elfy toczyły wojny ze złymi goblinami, a pierwsi ludzie przybyli tu z północy. W latach, w których rozgrywa się nasza historia, żyli jeszcze doœć liczni potomkowie elfów i dawnych bohaterów, a Elrond był ich przywódcš. Miał rysy twarzy szlachetne i piękne jak władca elfów, był silny jak wojownik, mšdry jak czarodziej, dostojny jak król krasnoludów, a łagodny jak pogoda latem. Imię jego spotyka się w wielu opowieœciach, ale w dziejach wielkiej przygody Bilba odegrał rolę doœć małš, chociaż ważnš, jak się przekonacie, jeżeli doczytacie tę ksišżkę do końca. W domu Elronda każdemu było dobrze, czy kto lubiłjeœć, czy spać, czy pracować, czy opowiadać różne historie, czy œpiewać, czypo prostu siedzieć i rozmyœlać, czy też wszystko to po trosze łšczyć w przyjemnšcałoœć. Nic złego nie miało dostępu do tej doliny. Żałuję, że z braku czasu nie mogę wam powtórzyć chociaż kilku opowieœci, chociaż jednej czy dwóch pieœni, które nasi podróżni zasłyszeli w tym domu. Wszyscy, nie wyłšczajšc kucyków, odpoczęli i pokrzepili siły już w cišgu paru pierwszychdni. Zreperowano ubrania, wygojono sińce, odzyskano humor i otuchę. Sakwy wypełniłysię zapasami żywnoœci, lekkiej, ale doœć posilnej, by mogli przetrwać ciężki marsz przez górskie przełęcze. Dobre rady umożliwiły im udoskonalenie planów wyprawy. Tak doczekali najkrótszej nocy przed najdłuższym w roku dniem; nazajutrz o wczesnym œwicie mieli wyruszyć w dalszš drogę. Elrond umiał czytać wszelkie runiczne pisma. Owego wieczora obejrzał miecze zdobyte w jaskini trollów i rzekł: - To nie jest robota trollów, ale stare, prastare miecze elfów, dziœ zwanych gnomami. Wyrabiano takš broń w mieœcie Gondolin na wojnę z goblinami. Te miecze pochodzš zapewne ze skarbców jakiegoœ smoka lub goblina, bo właœnie smoki i gobliny zniszczyły i złupiły Gondolin przed wiekami. Twój miecz, Thorinie, runy nazywajš Orkristem, co w dawnym języku Gondolina znaczy: "pogromca goblinów"; ostrze jego dobrze się wsławiło. A ten, Gandalfie, to Glamdring - "młot na wroga"; nosił go u boku ongi król Gondolina. Strzeżcie pilnie tych mieczy! - Ciekawe, skšd wzięły się u trollów? - rzekł Thorin, oglšdajšc broń z nowym zainteresowaniem. - Na pewno nie wiem - odparł Elrond - ale można zgadywać, że wasi trolle złupili innych rabusiów albo znaleŸli resztki zagrabionego mienia w jakiejœ górskiej kryjówce na północy. Słyszałem, że po dziœ dzień można natrafić w opuszczonych podziemiach kopalni Morii na skarby zapomniane tam od czasów wojny krasnoludów z goblinami. Thorin zadumał się głęboko. - Będę miał ten miecz w wielkiej czci - rzekł. - Oby wkrótce znów gromił gobliny! - To życzenie może się ziœcić niebawem, podczas przeprawy przez góry -powiedział Elrond. - Ale pokażcie mi tę swojš mapę! Rozwinšł pergamin, przyglšdał mu się długo, wreszcie pokiwał głowš; miał co prawda to i owo do zarzucenia krasnoludom, bo nie pochwalał ich miłoœci złota, ale smoka i smoczego okrucieństwa nienawidził goršco i bolał na wspomnienie gruzów miasta Dali, jego wesołych dzwonów umilkłych na zawsze, wypalonych pożarem brzegów Bystrej Rzeki. Miesišc œwiecił tego wieczora szerokim sierpem. Elrond podniósł mapę tak, że biała poœwiata przeœwiecała przez pergamin. - A to co? - rzekł. - Oprócz zwykłych runów, które mówiš: "drzwi wysokie na pięć stóp, trzech zmieœci się wszerz" - widzę tu litery księżycowe. - Co to za litery? - spytał hobbit rozgoršczkowany. Jak wam już wspomniałem, Bilbo kochał się w mapach, lubił też bardzo runy, napisy i tajemne alfabety, chociaż sam piszšc stawiał litery jakby pajęcze i chuderlawe. - Litery księżycowe to także runy, ale niewidoczne w zwykłych warunkach -wyjaœnił Elrond. - Żeby je zobaczyć, trzeba patrzeć pod księżyc, a co więcej, gdy chodzi o runy bardzo sekretne, o tej samej porze roku i dnia i przy tej samej kwadrze księżyca, jaka była w chwili ich wypisywania. Pismo takie wymyœliły krasnoludy, używajšc do niego specjalnych srebrnych piór. Twoi przyjaciele z pewnoœciš to potwierdzš. Runy na mapie musiały być wypisane w najkrótszš letniš noc, gdy księżyc miał kształt sierpa, dawno, dawno temu. - A co mówiš? - spytali jednoczeœnie Gandalf i Thorin, obaj trochę może dotknięci, że nie któryœ z nich, lecz Elrond pierwszy odkrył tajemnicę; co prawda w inne dni nikt nie mógł był odczytać runów księżycowych, tak jak dziœ nie mógł zgadnšć, kiedy zdarzy się znów po temu okazja. - Stań na szarym głazie, kiedy drozd dziobem zastuka - czytał Elrond - a zachodzšce słońce ostatnim promieniem dnia Durina wskaże ci dziurkę od klucza. - Durin, Durin! - rzekł Thorin. - To praojciec jednego z dwóch plemion krasnoludów, mianowicie długobrodych, praszczur mojego dziadka. - Kiedyż więc jest dzień Durina? - spytał Elrond. - U krasnoludów pierwszym dniem Nowego Roku jest, jak wszystkim oczywiœcie wiadomo, pierwszy dzień ostatniego księżyca jesieni, na progu zimy - rzekł Thorin. - Nazywamy i w naszych czasach dniem Durina ten dzień, gdy ostatni księżyc jesienny spotyka się na niebie ze słońcem. Ale obawiam się, że niewiele nam ta wskazówka pomoże, bo przy dzisiejszym stanie wiedzy nie umiemy obliczyć, kiedy takie zjawisko powtórzy się znowu. - To jeszcze się okaże - rzekł Gandalf. - Nic więcej nie napisano? - Nic, co dałoby się odczytać przy tym księżycu - odparł Elrond i zwrócił mapę Thorinowi. Potem z całš kompaniš zeszli nad rzekę, przyglšdać się tańcom elfów w noc sobótkowš i słuchać ich œpiewu. Nazajutrz najdłuższy letni dzień wstał piękny i œwieży jak marzenie: na błękitnym niebie nie było ani chmurki, a blask słońca migotał na wodzie. Żegnani pieœniš ruszyli więc w drogę żywo, z gotowoœciš na nowe przygody w sercach, a w głowach z jasnym obrazem drogi, która ma ich poprowadzić przez Góry Mgliste do kraju leżšcego za nimi. Rozdział 4 Górš i dołem Wiele œcieżek prowadziło w góry i wiele przełęczy otwierało przez nie przejœcie, lecz większoœć tych dróg była tylko zwodniczš pułapkš i nie prowadziła nigdzie albo też prowadziła do katastrofy; na wsze opłaca, o 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż#PŠc$Úkc%E c&â,>c' <5(U?)wszystkich też niemal œcieżkach czyhały złe moce i okropne niebezpieczeństwa. Krasnoludy jednak wraz z naszym hobbitem,wspomagane mšdrymi radami Elronda oraz wiedzš i pamięciš Gandalfa, obrały właœciwš drogę do właœciwej przełęczy. Wydostali się z doliny i pozostawili o wiele mil za sobš Ostatni Przyjazny Dom, lecz przez długie jeszcze dni pięli się wcišż w górę, coraz wyżej i wyżej. Œcieżka była trudna i niebezpieczna, droga kręta, odludna i daleka. Spoglšdali teraz z wysoka na rozpostartš u ich stóp i bardzo już odległš krainę, którš opuœcili. Bilbo wiedział, że tam, daleko, daleko na zachodzie, gdzie wszystko wydawało się błękitne i przymglone, leży jego ojczyzna, kraj rzeczy bezpiecznych i wygodnych, i żetam została jego własna norka. Dreszcz goprzejšł. W górach chłód kšsał i wiatr przenikliwy dšł wœród skał. Od czasu do czasu wielkie odłamki skalne, skruszone przez południowe słońce przygrzewajšce œniegi, toczyły się po zboczach i albo przelatywały między krasnoludami, omijajšc ich z dala (na szczęœcie), albo tuż nad ich głowami (ku ich przerażeniu). Nocespędzali niewygodnie, zziębnięci, nie oœmielajšc się œpiewać ani nawet głoœno rozmawiać, bo każdy głos rozbrzmiewał niesamowitym echem, jak gdyby cisza nie znosiła żadnych zakłóceń prócz szumu potoku, wycia wiatru i łoskotu kamieni. "Tam, na nizinie - myœlał Bilbo - trwa lato, sianokosy i wycieczki na zielonš trawę. A jak tak dalej pójdzie, to nim zejdziemy na drugš stronę, pewnie już będzie i po żniwach, i po zbiorze jagód". Inni snuli teraz podobne smutne myœli, chociaż, żegnajšc się z Elrondem w blasku nadziei letniego ranka, tak wesoło mówili o przeprawie przez góry i o szybkim pochodzie przez kraj za górami. Roili sobie,że może stanš pod tajemnymi wrotami Samotnej Góry o pierwszym księżycu jesieni. "Może to właœnie będzie ów dzień Durina" - powiadali. Tylko Gandalf wtedy kręcił głowš i milczał. Krasnoludy od wielulat nie chodziły tymi drogami, ale Gandalf miał je œwieżo w pamięci, wiedział, jak rozpleniło się wszelkie zło i groza na pustkowiu, odkšd smoki wygnały stšd ludzi,a gobliny rozpanoszyły się pod ziemiš po obrabowaniu kopalni Morii. Nawet najlepszeplany mšdrych czarodziejów, jak Gandalf, i życzliwych przyjaciół, jak Elrond, zawodzšniekiedy, gdy odważysz się na niebezpiecznšprzygodę na rubieżach Pustkowia. Gandalf był zbyt mšdrym czarodziejem, aby tego nie wiedzieć. Wiedział, że mogš się zdarzyć nieprzewidziane rzeczy, nie œmiał spodziewać się, by w tej przeprawie, wœród ogromnych, wyniosłych gór, gdzie szczyty sterczš w niebo samotnie, a w dolinach nie rzšdzi żaden król, udało się uniknšć straszliwych przygód. I rzeczywiœcie nie udało się! Wszystko szło pomyœlnie, póki pewnego dnia nie spotkali burzy, a nawet gorzej: wojny dwóch burz. Wiecie oczywiœcie, jaka straszna bywa potężna burza na nizinach i w dolinach rzecznych, szczególnie gdy dwie wielkie chmury burzowe zetknš się z sobš i zetrš w walce. Ale stokroć jeszcze straszniej bijš pioruny i lœniš błyskawice nocš w górach, gdy burza ze wschodu spotka burzęz zachodu i stacza z niš bitwę. Błyskawice rozszczepiajš się na szczytach, skały drżš, okropne grzmoty rozdzierajš powie-trze i przetaczajš się, dudnišc echemw grotach i zapadlinach; ciemnoœć pełna jest ogłuszajšcego łoskotu i oœlepiajšcych błysków. Bilbo w życiu czegoœ podobnego nie widział ani sobie nie wyobrażał. ZnaleŸli się na ciasnej półce skalnej, z której po jednej stronie œciana opadała przeraŸliwie stromow czarnš przepaœć. Schronili się na noc podnawis skalny, a Bilbo. zawinięty w koc, dygotał od stóp do głów. Ilekroć wystawiał spod koca głowę, widział w œwietle błyskawic po drugiej stronie przepaœci kamiennych olbrzymów, którzy wyszli z kryjówek i zabawiali się ciskaniem głazów to w siebie nawzajem, to w ciemnoœć przepaœcistej doliny, gdzie padałyz łoskotem między drzewa rosnšce na jej dnie, rozpryskujšc drzazgi. Potem zerwał się wiatr i lunšł deszcz, a wiatr, smagajšculewę, bryzgał kroplami wody i gradem na wszystkie strony, tak że nawis skalny nie mógł już wcale wędrowców ochronić. Wkrótce też wszyscy przemokli do nitki, a kuce pospuszczały głowy, wtuliły ogony między nogi i zaczęły rżeć z przerażenia. Dziki œmiech i wrzask olbrzymów rozlegał się dokoła po górach. - To na nic! - rzekł Thorin. - Jeœli nas wicher nie zmiecie, deszcz nie zatopi albo piorun nie ustrzeli, olbrzymy gotowe zabawić się nami w piłkę nożnš i kopniakiem posłać do nieba. - Ano, jeœli znasz lepsze miejsce, zaprowadŸ nas - powiedział na to Gandalf, bardzo markotny i również wcale nierad z sšsiedztwa olbrzymów. W końcu postanowiono, że Fili i Kili rozejrzš się za lepszym schronieniem. Obaj mieli wzrok bystry, a jako młodsi o dobre pięćdziesišt lat od innych krasnoludów, zwykle pełnili tego rodzaju służbę (skoro powszechnie było wiadome, że z Bilba nie doczekano by się żadnej w tych razach pociechy). Jeœli się chce coœ znaleŸć, trzeba po prostu szukać - tak przynajmniejpouczył Thorin swoich młodych podwładnych. Rzeczywiœcie, kto szuka, ten najczęœciej coœ znajduje, niestety czasem zgoła nie to, czego mu potrzeba. Tak się właœnie w tym przypadku stało. Fili i Kili wkrótce przypełzli z powrotem, czepiajšc się skał w obronie przed wiatrem. - ZnaleŸliœmy suchš jaskinię - oznajmili - tuż za najbliższym załomem skał; zmieszczš się w niej również kuce. - Czy zbadaliœcie jš dokładnie? - spytał czarodziej, œwiadomy, że groty w górach rzadko bywajš nie zamieszkane. - Ależ tak, tak! - zapewnili Fili i Kili, chociażwszyscy wiedzieli, że dwom zwiadowcom nie starczyło czasu na dokładne badanie, bo zbyt poœpiesznie wrócili. - Nie jest bardzo wielka i nie sięga daleko w głšb. Na tym bowiem, jak wiadomo, polega największe niebezpieczeństwo grot: często nie sposób rozpoznać, jak daleko sięgajš w głšb, dokšd prowadzš lochy i co czyha na ich dnie. Ale wieœci przyniesione przez zwiadowców wydawały się na razie pomyœlne. Zaczęli się wszyscy zbierać do przeprowadzki. Wiatr wcišż dšł, grzmoty huczały, niemało mieli więc kłopotu, nim przeszli sami i przeprowadzili kuce do jaskini. Szczęœciem była niedaleko, wkrótceteż stanęli pod sporš skałkš zagradzajšcš œcieżkę. Za tš skałkš krył się w œcianie góry niski, sklepiony otwór, w sam raz wystarczajšco duży, by wprowadzić kuce, ale pojedynczo i bez juków ani siodeł. Mijajšc tę bramę odetchnęli, że wichura została za niš i już nimi nie szarpie i że sšbezpieczni od napaœci olbrzymów i kamiennych lawin. Czarodziej jednak nie chciał nic ryzykować. Zaœwiecił swojš różdżkę - pewnie pamiętacie, że już raz zrobił to przedtem w jadalni hobbita; jakżeodległy wydawał się teraz tamten dzień! - iprzy jej œwietle obejrzał jaskinię od brzegu do brzegu. Była doœć obszerna, nie wyglšdała wszakżeani na zbyt wielkš, ani na tajemniczš. Dno miała suche, w załomach œcian przytulne zakštki. W jednym końcu pomieœciły się wszystkie kuce; rade z odmiany, zanurzyłypyski w workach z paszš, a mokra sierœć parowała im na grzbietach. Oin i Gloin mieli ochotę rozpalić u wejœcia ognisko, żeby wysuszyć odzież, ale Gandalf nie chciał o tym słyszeć. Rozpostarli więc tylko przemoknięte ubrania na ziemi i przebrali się w suche, wycišgnięte z tłumoków; zawinęli się w koce, dobyli fajek i zaczęli puszczać kółka z dymu, a Gandalf, żeby zabawić kompanię, barwił swoje kółka na różne kolory i kazał im tańczyć pod sklepieniem. Rozgadali się wszyscy i zapominajšc o burzy opowiadali, co który zrobi ze swojš częœciš skarbu (jeœli go odzyskajš, co w tej chwili wcale już nie wydawało im się nieprawdopodobne). Wreszcie posnęli jeden po drugim. Ale tego wieczora ostatni raz widzieli swoje wierzchowce, pakunki, bagaże, narzędzia i wszelkie manatki, które dotychczas nieœli ze sobš. Tej nocy okazało się, jak dobrze zrobili przyjmujšc mimo wszystko małego Bilba dokompanii. Hobbit bowiem, nie wiedzieć czemu, długo nie mógł zasnšć, a gdy wreszcie zasnšł, męczyły go okropne sny. Œniło mu się, że w głębi groty otwiera się w œcianie szczelina i roœnie, i rozszerza sięz każdš sekundš. Bilbo, bardzo przerażony, ani krzyknšć, ani poruszyć się nie mógł, leżał tylko i patrzał. I dalej œnił, że dno groty zapada się, a on się osuwa, leci, leci w dół, w niewiadomš przepaœć. Wzdrygnšł się z przerażenia, ocknšł i przekonał, że połowa snu była jawš. Rzeczywiœcie w głębi groty œciana się rozstšpiła, otwierajšc doœć szerokie przejœcie. Bilbo zdšżył jeszcze zobaczyć ogon ostatniego kucyka, który znikał w czeluœci. Rozumie się, że wrzasnšł z całych sił, tak przeraŸliwie, jak to tylko hobbici potrafiš, a trzeba wiedzieć, że głosmajš jak na swój mały wzrost nie do wiarypotężny. I nim byœ zdšżył wymówić: góry - mury - hop! - wyskoczyły gobliny, ogromne, grube,szpetne gobliny, tłum goblinów. Szeœciu przypadło na każdego krasnoluda, a Bilbem zajęło się aż dwóch. W mig wszystkich pochwyciły i zanim byœ krzyknšł: rety do mety! - wywlokły przez szczelinę całe towarzystwo z wyjštkiem Gandalfa. Tyle przynajmniej pomógł wrzask Bilba. Czarodziej zbudził się w okamgnieniu i kiedy gobliny przyskoczyły, by go porwać, nagle błysk okropny jak od pioruna rozjaœnił jaskinię, zapach prochu wypełnił wnętrze, a kilku goblinów padło trupem. Szczelina zamknęła się z trzaskiem, ale Bilbo i wszystkie krasnoludy już były po tamtej stronie œciany! Gdzie się podział Gandalf? Nikt tego nie wiedział, ani przyjaciele, ani napastnicy, gobliny zresztš wolały nie czekać, aż się czarodziej znajdzie. Chwyciły Bilba, chwyciły trzynastu krasnoludów i powlokły więŸnióww dół. Ciemnoœci tu zalegały tak gęste, że tylko gobliny, przywykłe do życia we wnętrzu gór, mogły coœ rozeznać. Korytarze krzyżowały się, plštały, wiły we wszystkich kierunkach, ale gobliny znały te przejœcia nie gorzej, niż ty znasz drogę do najbliższej skrzynki pocztowej. Tylko że ich droga spadała w dół, w dół, aduszno było tu okropnie. Gobliny zachowywały się brutalnie, szczypały jeńców bez miłosierdzia, gdakały przy tymi rechotały wstrętnymi, kamiennymi głosami. Tak nieszczęœliwy jak w tym momencie Bilbo nie czuł się nawet wówczas, kiedy troll trzymał go za pięty, głowš do dołu. I znowu zatęsknił boleœnie do swojej œlicznej własnej norki. Ale nierazmiał jeszcze do niej tęsknić. Nagle błysnęło przed nimi czerwone œwiatełko. Gobliny zaczęły œpiewać czy raczej skrzeczeć, tupišc płaskimi stopami po kamieniach do taktu i do taktu też poszturchujšc więŸniów. Ciap! Klap! Mrucz, sap! Pcha cię sto łap W dół, w dół, w nasz gród, W głšb, na sam spód -- Jazda, mój chłopcze! Ach! Cóż za łup! Młot w łeb aż chrup! Trzask, prask, w pył, w proch, W dół, w głšb, w spód, w loch- -Hopla-hop, chłopcze! Szach, mach. Tnie bicz, Męcz, jęcz, tnij, ćwicz! Z grot grzmi sto ech -Nasz wrzask, nasz œmiech -Hej ho, w kršg, w kršg, I z ršk do ršk - W kółeczko, chłopcze! Brzmiało to doprawdy przerażajšco. Œcianyodbijały echem: "Ciap, klap", a potem "Trzask, prask!" i okropny œmiech goblinów, "Hopla-hop, chłopcze!" Sens pieœni nietrudno było zrozumieć, bo gobliny wycišgnęły bicze i smagały więŸniów, wrzeszczšc do wtóru: "Tnij, ćwicz!" i pędzšc ich przed sobš tak, że mało nóg niepogubili. Niejeden też krasnolud w głos lamentował i beczał jak nieboskie stworzenie, kiedy wreszcie wpadli do ogromnej pieczary. Poœrodku paliło się tu wielkie, czerwone ognisko, wzdłuż œcian płonęły pochodnie, agoblinów zgromadziło się bez liku. Œmiały się, przytupywały, klaskały w ręce, gdy krasnoludy i biedny hobbit, który znalazł się na samym końcu pochodu, najbardziej wystawiony na baty, wbiegły gnane przez poganiaczy strzelajšcych za nimi z biczów. Kuce już stały stłoczone w kšcie, a worki ipakunki były pootwierane; gobliny przetrzšsały rzeczy, obwšchiwały, obmacywały wszystko i kłóciły się o łup. Obawiam się, że po raz ostatni wówczas krasnoludy oglšdały swoje dzielne, małe kuce, a między nimi œlicznego, krzepkiego siwka, którego Elrond pożyczył Gandalfowi,ponieważ jego wierzchowiec nie nadawał się na górskie œcieżki. Gobliny bowiem jadajš konie, kuce i osły (jedzš zresztš także o wiele gorsze rzeczy) i stale sš głodne. Na razie jednak więŸniowie martwili się wyłšcznie o własnš skórę. Gobliny skuły imręce za plecami i wszystkich połšczyły wspólnym łańcuchem, po czym zawlokły w drugi kšt pieczary. Mały Bilbo znalazł się na samym końcu. W ciemnym kšcie, na wielkim płaskim kamieniu siedział olbrzymi goblin z potężnš głowš, otoczony przez żołnierzy zbrojnychw topory i krzywe szable, ulubiony oręż goblinów. Otóż gobliny sš okrutne, przewrotne i złe do gruntu. Nie wyrabiajš pięknych przedmiotów, ale na innej robocie znajš się doœć dobrze. Umiejš, jeœli im się chce, budować tunele i szyby kopalni nie gorzej niż krasnoludy, chociaż z natury sš niedbałe i brudne. Szczególnie udajš im się młoty, siekiery, miecze, sztylety, kilofy, kleszcze, a także wszelkie narzędzia tortur; umiejš robić je sami, ale jeszcze chętniej zmuszajš do pracy pod swoim kierunkiem więŸniów i jeńców, trzymajšc ich pod ziemiš, póki nieszczęœnicy nie wymrš z braku powietrzaiœwiatła. Niewykluczone, że to właœnie gobliny były wynalazcami pewnych maszyn, które z czasem stały się utrapieniem œwiata, a przede wszystkim przemyœlnych urzšdzeń do zabijania mnóstwa istot za jednym zamachem; gobliny bowiem lubiš koła i mechanizmy, a nade wszystko gwałtowne wybuchy; lubiš też wyręczać sięw robocie, o ile się da, cudzymi rękami. W owych jednak czasach i w dzikim kraju nie doszły jeszcze do tak wielkich (jak to się nazywa) osišgnięć. Nie żywiły do krasnoludów szczególnej nienawiœci, a nienawidziły ich tylko tak jak wszystkiego iwszystkich, a zwłaszcza istot lubišcych porzšdek i szczęœliwych; zdarzało się w niektórych okolicach, że przewrotne plemiona krasnoludów zawierały nawet sojusz z goblinami. Do Thorina wszakże i jego plemienia gobliny pałały wielkš złoœcišz powodu wojny, o której wam wspomniałem, lecz której dzieje nie należš do tej historii. W każdym zaœ razie goblinomjest obojętne, kogo przychwycš, byle udałosię to zrobić szybko i cicho i byle więŸniowie nie mogli się bronić. - Co to za łachmytki? - spytał Wielki Goblin.- Krasnoludy i jedno takie coœ! - odpowiedział któryœ z poganiaczy cišgnšc na łańcuchu Bilba tak, że hobbit padł na kolana. - ZnaleŸliœmy ich obozujšcych w naszym Frontowym Przedsionku. - Co to ma znaczyć? - zwrócił się Wielki Goblin do Thorina. - Na pewno nic dobrego! Szpiegujecie wewnętrzne sprawy mojego narodu, jak widzę! Nie zdziwiłbym się, gdybyœcie się okazali bandš złodziei. Kto wie, możeœcie nawet mordercy i przyjacieleelfów? ChodŸ no tu bliżej. Co masz do powiedzenia? - Jestem Thorin, krasnolud, do usług - odparł Thorin, po prostu przez grzecznoœć.- Ani nam w głowie nie postały te rzeczy, o które nas podejrzewasz i które sobie wyobrażasz. Schroniliœmy się przed burzš w jaskini, bo nam się wydała dogodna i przez nikogo nie zajęta. Nic nie może być bardziej obce naszym zamiarom niż naprzykrzanie się goblinom w jakikolwiek sposób. Thorin mówił prawdę. - Hm! - rzekł Wielki Goblin. - Tak twierdzisz.A czy wolno zapytać, czemu w ogóle kręcicie się po górach, skšd przyszliœcie i dokšd idziecie? Chciałbym wiedzieć o was dokładnie wszystko. Zresztš nic wam już nie pomoże, Thorinie Dębowa Tarczo, za dużo wiem o twoim plemieniu. Mów prawdę,bo jak nie, to spotkajš cię dodatkowe nieprzyjemnoœci. - Jesteœmy w podróży, wybraliœmy się w odwiedziny do krewnych, siostrzeńców i siostrzenic, a także ciotecznych i przeciotecznych braci oraz pociotków i w ogóle potomstwa naszego dziadka, które zamieszkuje po wschodniej stronie tych nadzwyczaj goœcinnych gór - rzekł Thorin, nie bardzo zrazu wiedzšc, co właœciwie powinien odpowiedzieć, skoro prawdy, rzecz jasna, wyznać nie mógł. - To kłamca, najpotężniejszy nasz panie! - odezwał się jeden z poganiaczy. -Kiedy tam,w jaskini, zapraszaliœmy grzecznie te stwory w goœcinę, nagle piorun poraził kilku naszych żołnierzy i padli martwi na miejscu. A poza tym niech on wytłumaczy 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż)Pbc*˛đ Q+˘âc€,„* c-$:E$się z tego! - I pokazał miecz, który Thorin nosił u pasa, miecz zabrany z kryjówki trollów. Wielki Goblin spojrzał i z wœciekłoœci ryknšł straszliwie, a wszyscy żołnierze zaczęli zgrzytać zębami, szczękać tarczamii tupać nogami. Poznali na pierwszy rzut oka ten miecz, od którego zginęły setki goblinów w owych czasach, gdy szlachetne elfy z Gondolina œcigały je poœród wzgórz lub odpierały w bitwach pod murami swoichmiast. Elfy zwały go Orkristem, Pogromcš Goblinów, ale gobliny Po prostu nazywały goSiekaczem. Nienawidziły tego miecza, a jeszcze bardziej nienawidziły każdego, kto ten miecz u boku nosił. - Mordercy! Przyjaciele elfów! - wrzasnšł Wielki Goblin. - Ršbać ich! Bić! GryŸć! Miażdżyć! Precz z nimi! Do lochu, gdzie się żmije kłębiš, i niech żaden więcejnie ujrzy œwiatła dziennego! - Wielki Goblin tak się rozwœcieczył, że zeskoczył ze swego tronu i z rozdziawionš paszczš rzucił się na Thorina. Lecz w tejże chwili wszystkie œwiatła zgasły w pieczarze, a ogromne ognisko - paf! - wystrzeliło słupem rozżarzonego, sinego dymu pod sklepienie, rozsypujšc deszcz piekšcych, białych iskier pomiędzy gobliny. Jaki wtedy rozległ się pisk, skrzek, harkotiszwargot, wycie, jęki i klštwy, krzyk i wrzask - nie da się opisać. Kilka setek dzikich kotów i wilków pieczonych żywcem na wolnym ogniu nie dałoby takiego koncertu. Skry wypalały dziury w skórze potworów, a dym, opadajšc spod stropu, tak wypełnił powietrze, że nawet oczy goblinów nie mogły przeniknšć eiemnoœci. Wpadały też jeden na drugiego i po chwili już tarzały się kupš po ziemi, gryzšc, wierzgajšc, grzmocšc i bijšc się wzajem jak wariaci. Nagle jeden miecz błysnšł własnym œwiatłem. Bilbo ujrzał ostrze przeszywajšce Wielkiego Goblina, który stałosłupiały poœród rozszalałego tłumu. Padł martwy, a straż rozbiegła się z krzykiem, uciekajšc przed mieczem w ciemnoœć. Mieczskrył się w pochwie. - Za mnš, żywo! - zawołał głos srogi, leczspokojny. Bilbo, nim się opamiętał, już biegł ile sił w nogach na końcu łańcucha, znowu w dół przez mroczne korytarze, a wrzask goblinów kłębišcych się w pieczarze cichł stopniowo w oddali. Nikłe œwiatełko przewodziło im na czele kolumny.- Szybciej, szybciej! - przynaglał głos. - Lada chwila łuczywa znów się zapalš. - Chwileczkę! - rzekł Dori, który poprzedzał Bilba w łańcuchu, a był dobrym towarzyszem. Kazał hobbitowi wygramolić się na swoje plecy, co też Bilbo uczynił doœć żwawo mimo spętanych dłoni, a potempuœcili się znów pędem, dzwonišc kajdanamii potykajšc się często, bo nie mogli rękami pomagać sobie w utrzymaniu równowagi. Biegli długo, a kiedy wreszcie zatrzymali się, byli z pewnoœciš w samym sercu góry. Wówczas Gandalf zaœwiecił swojš różdżkę. Oczywiœcie to był Gandalf, ale na razie mieli co innego na głowie niż wypytywać go, jakim sposobem znalazł się między nimi.Czarodziej wycišgnšł z pochwy miecz, który znów błysnšł własnym blaskiem w ciemnoœciach. Przedtem, czujšc w pobliżu gobliny, rozpłomienił się wœciekle, teraz, uszczęœliwiony zabójstwem najgorszego władcy podziemia, lœnił błękitnym œwiatłem. Bez trudu rozcišł goblinowe łańcuchy i uwolnił z nich więŸniów niemal błyskawicznie. Miecz ten, jak pewnie pamiętacie, zwał się Glamdring, Młot na Wroga. Gobliny nazywały go po prostu Zabijaczem i nienawidziły jeszcze bardziej niż Siekacza. Orkrist zresztš także ocalał, bo Gandalf wzišł go z sobš, wyrwawszy z ršk oszołomionego gwardzisty. Gandalf miał głowę na karku, a chociaż i on nie umiał zrobić wszystkiego, mógł dokonać wiele dla przyjaciół w ciężkiej potrzebie. - Czy wszyscy sš tutaj? - spytał oddajšc z ukłonem miecz Thorinowi. -sprawdzimy lepiej: Thorin - a więc raz! Dwa, trzy, cztery, pięć, szeœć, siedem, osiem, dziewięć, dziesięć, jedenaœcie... Gdzie Kili i Fili? Aha, jesteœcie. Dwanaœcie, trzynaœcie...A tu pan Baggins: czternaœcie. W porzšdku. Mogło być gorzej, ale mogło być i znacznielepiej. Nie ma kuców, nie ma żywnoœci i niewiadomo dokładnie, gdzie jesteœmy, a horda rozwœcieczonych goblinów depcze nam po piętach. Naprzód, marsz! Ruszyli więc naprzód. Gandalf nie mylił się: z głębi korytarzy, które dopiero co przebiegli, dochodził już zgiełk i okropne wrzaski goblinów. To jakby dodało skrzydełkrasnoludom, a że biedny Bilbo nie mógł im dotrzymać kroku -- bo trzeba wiedzieć, że krasnoludów, gdy ich strach pędzi, mało kto doœcignie - dobrzy towarzysze kolejno brali go na barana. Ale gobliny na ogół sš szybsze nawet od krasnoludów, a przy tym tutejsze gobliny znały lepiej drogę (same przecież zbudowały te korytarze) i były rozjštrzone; na próżno więc krasnaludy wycišgały nogi, jak mogły - krzyki i wycia zbliżały się z każdš chwilš. Wkrótce słychać już było tupot płaskich stóp, bardzo wielu stóp, i to jakby tuż za ostatnim zakrętem. Migotał już blask czerwonych żagwi w głębi tunelu, a zbiegów tymczasem ogarniało œmiertelne zmęczenie. - Po cóż, ach, po cóż opuœciłem mojš własnš norkę?! - rzekł biedny pan Baggins,podrygujšc na grzbiecie biegnšcego Bombura. - Po cóż, ach, po cóż zabraliœmy z sobš na wyprawę po skarby tego mazgaja hobbita?! - rzekł biedny Bombur; był gruby i ze strachu oraz poœpiechu tak się zgrzał, że kroplisty pot spływał mu po nosie. W tej samej chwili Gandalf, a za jego przykładem i Thorin zatrzymali się nagle. Właœnie brali ostry zakręt. - W tył zwrot! - krzyknšł Gandalf. - DobšdŸmiecza, Thorinie! Nic lepszego nie mogli zrobić, a goblinom wcale to nie było w smak. Wypadły z krzykiem zza zakrętu, gdy nagle błysnšł improsto w zdumione oczy zimnym, jaskrawym blaskiem Pogromca Goblinów i Młot na Wroga. Żołdacy z pierwszego szeregu wypuœcili z ršk żagwie i raz tylko zdšżyli wrzasnšć, nim padli. Drugi szereg, wrzeszczšc jeszcze przeraŸliwiej, odskoczył w tył, przewracajšc tych, co biegli za nim. "Siekacz! Zabijacz!" - krzyczeli. Wkrótce cały zastęp skłębił się bezładnie, a większoœć pierzchła z powrotem tš samš drogš, którš przybyła. Długa chwila upłynęła, nim się któryœ znówodważył zapędzić za ten zakręt. Lecz krasnoludy tymczasem pomknęły dalej i przebiegły duży, duży szmat ciemnych korytarzy królestwa goblinów. Spostrzegłszy to, gobliny pogasiły łuczywa, obuły miękkie pantofle i wybrały spoœród siebie najszybszych biegaczy, obdarzonych najbystrzejszym wzrokiem i najczujniejszym słuchem. Ci pomknęli w pogoń tak zwinnie jak łasice, a tak cicho prawie jak nietoperze. Dlatego to ani Bilbo, ani krasnoludy, ani nawet sam Gandalf nie słyszeli ich kroków. Nie widzieli też nic. Za to gobliny, biegnšc za nimi cichcem, widziały dobrze przeciwników, bo Gandalf zapalił nikłe œwiatełko na swojej różdżce, chcšc oœwietlić krasnoludom drogę. Nagle Dori, na którego plecach w tym momencie siedział Bilbo, krzyknšł i padł, szarpnięty znienacka w tył przez ukrytego w ciemnoœci goblina. Hobbit stoczył się z ramion padajšcego krasnoluda w czarnš otchłań i stuknšł głowš o twardš skałę. Więcej nic już nie pamiętał. Rozdział 5 Zagadki w ciemnoœciach Kiedy otworzył oczy, wštpił przez chwilę, czy je naprawdę otworzył, bo ciemnoœć niestała się ani trochę przejrzystsza niż wówczas, gdy miał oczy zamknięte. W pobliżu nie było nikogo. Wyobrażacie sobie chyba przerażenie Bilba! Nic nie widział, nic nie słyszał, nic nie czuł prócz twardejskały pod plecami. Podniósł się z wolna i zaczšł omackiem sunšć na czworakach, aż dotknšł œciany tunelu; lecz ani przed sobš, ani za sobš nic nie znalazł, nie było œladu po krasnoludach,nie było œladu po goblinach! Hobbitowi kręciło się w głowie, nie był wcale pewien, w którym kierunku zmierzała kompania w momencie, kiedy od niej odpadł.Ruszył więc niemal na chybił trafił i przepełznšł spory kawałek drogi, gdy nagle poczuł pod rękš coœ jak gdyby mały kršżek z zimnego metalu leżšcy na podłodze chodnika. Ten moment miał odmienić całe jego życie, ale Bilbo wówczastego nie wiedział. Prawie bezwiednie wsunšł do kieszeni pierœcień, który nie mógł mu się przecież na nic przydać w tej chwili. Hobbit nie poszedł już wiele dalej, siadł na zimnym dnie tunelu i na doœć długi czas pogršżył się w desperacji. Wspomniał, jak to w swoim domu, we własnej kuchni osobiœcie smażył jajka na boczku - żołšdek mówił mu, że najwyższy czas na œniadanie czy innš przekšskę - ale to wspomnienie wprawiło go w jeszcze gorszš rozpacz. Nie miał pojęcia, co robić, nie miał pojęcia, co się właœciwie stało, dlaczego kompani zostawili go samego, dlaczego, skoro został sam, gobliny go nie porwały, nie wiedział nawet, dlaczego głowa tak strasznie go boli. A naprawdę przeleżał czas doœć długi bez poruszenia w bardzo ciemnym kšcie i wszyscy go stracili na razie z oczu i z pamięci. Po pewnej chwili wymacał w kieszeni fajkę.Była cała, a to już stanowiło jakšœ pociechę. Poszukał woreczka: została w nim resztka tytoniu - a to była jeszcze lepsza pociecha. Zaczšł więc szukać po kieszeniach zapałek, ale nie znalazł ani jednej, więc wszystkie nadzieje runęły znowu. PóŸniej, gdy zastanowił się nad tymprzytomniej, zrozumiał, że miał szczęœcie.Kto wie, kogo i co wywabiłby Z ciemnych czeluœci tego okropnego podziemia błysk zapałki i zapach tytoniu? W pierwszym momencie Bilbo załamał się zupełnie. Lecz przetrzšsajšc kieszenie i obmacujšc się pilnie w poszukiwaniu zapałek, natrafił rękš na swój mieczyk , ów scyzoryk odebrany trollom, o którym jakoœ dotychczas nie pomyœlał. Gobliny nie zauważyły tej broni u więŸnia, bo nosił jš wsuniętš za spodnie. Teraz dobył mieczyka z pochwy. Ostrze zabłysło mu przed oczyma nikłym œwiatełkiem. "A więc to także robota elfów- stwierdził w duchu Bilbo - a goblinów nie ma zbyt blisko, chociaż wolałbym, żeby były jeszcze dalej". BšdŸ co bšdŸ mieczyk dodał mu nieco otuchy. Niemały to zaszczyt nosić u boku ostrze wykute w Gondolinie na wojnę z goblinami, opiewanš w tylu pieœniach. A przytym Bilbo już wiedział, jakie wrażenie robi taka broń na goblinach, gdy im błyœnie znienacka nad głowami. "Wracać? - myœlał. - To na nic! Skręcić w bok? Niemożliwe! Iœć naprzód? Jedyna rada! A więc naprzód, marsz!" Wstał i podreptał naprzód, w jednej ręce wznoszšc przed sobš lœnišcy mieczyk, a drugš trzymajšc się œciany. Serce mu pukało i pikało głoœno w piersi. Bilbo rzeczywiœcie był, jak się to mówi, przyparty do muru. Pamiętajcie jednak, że dla Bilba to położenie nie było tak okropne,jakby się wydawało mnie albo tobie na jegomiejscu. Hobbici różniš się bardzo od zwykłych ludzi, a chociaż ich norki sš ładne, wesołe, czyste i przewietrzane należycie, niepodobne do lochów goblinów, hobbici sš bšdŸ co bšdŸ bardziej niż my przyzwyczajeni do podziemi i nie tracš tak łatwo orientacji w podziemnych korytarzach - pod warunkiem, oczywiœcie, że przestanie im się kręcić w rozbitej głowie. Hobbici majš też ruchy nadzwyczaj zwinne, umiejš się kryć doskonale, wracajšbardzo s .rybko do siebie po upadkach i rozbiciu, posiadajš w dodatku ogromny zasób wiedzy i mšdrych przysłów, o których większoœć ludzi nigdy nie słyszała albo od dawna zapomniała. Mimo wszystko nie chciałbym być w skórzepana Bagginsa w owej chwili, Tunel cišgnšł się bez końca. Bilbo widział tylko tyle, że posuwa się wcišż doœć stromo w dół i że trzyma się na ogół stale jednego kierunku, chociaż droga tu i ówdzie wiła się albo zakręcała. Od czasu do czasu od głównego tunelu odbiegały węższe chodniki; Bilbo dostrzegał je przy lœnieniu mieczyka lub wyczuwał rękš na œcianie. Nie zwracał jednak na nie uwagi, mijał je tylko szybko, bojšc się goblinów i różnych przeczuwanychjedynie stworów, które mogłyby wychynšć z ciemnych czeluœci. Szedł wcišż naprzód i wcišż w dół, ale w dalszym cišgu nic nie słyszał prócz łopotu nietoperza przelatujšcego mu niekiedy koło ucha: z poczštku wzdrygał się na te spotkania, ale potem zdarzały się tak często, że sil z nimioswoił. Nie wiem, jak długo wędrował w ten sposób; marsz mu obrzydł do cna, ale zatrzymać się nie œmiał i szedł, szedł przed siebie, aż wreszcie ogarnęło go zmęczenie gorsze od najgorszego zmęczenia. Zdawało mu się, że będzie musiał tak iœć do jutra i do pojutrza, i do popojutrza nawet. Nagle zupełnie niespodziewanie chlupnšł nogš w wodę. Uff! Zimna była jak lód. To gowreszcie zatrzymało w miejscu. Nie wiedział, czy napotkał po prostu kałużę nadnie chodnika, czy znalazł się na brzegu podziemnego strumienia przecinajšcego drogę, czy też stanšł nad głębokim, czarnym, podziemnym jeziorem. Mieczyk ledwie że lœnił. Bilbo stał i nadsłuchiwał, ale chociaż dobrze wytężał uszy, nie słyszał nic prócz kap, kap - kapania kropelz niewidocznego stropu do wody na dnie. "A więc kałuża albo jezioro, nie rzeka podziemna" - pomyœlał. Nie ważył się jednak zapuœcić w bród po ciemku. Pływać nie umiał, a przy tym pamiętał także o szkaradnych, oœlizłych stworach z wielkimi, wyłupiastymi, œlepymi oczami, rojšcych się w takich wodach. Bo we wnętrzu gór, w stawach i jeziorach, żyjš przedziwne istoty: ryby, których przodkowie nie wiedzieć przed ilu wiekami tu zapłynęli, by nigdy się już nie wydostać;od natężania wzroku w ciemnoœciach oczy im rosły i rosły, aż urosły ogromne. Sš też stworzenia bardziej jeszcze obrzydłe od œliskich ryb. Nawet w tunelach i lochach,które gobliny same dla siebie pobudowały, żyjš bez wiedzy gospodarzy różne stwory, co się tu z zewnštrz zakradły i przyczaiły w ciemnoœciach. Niektóre zaœ z tych lochówpochodzš z wczeœniejszej jeszcze epoki, gobliny je póŸniej tylko poszerzyły i połšczyły chodnikami, ale pierwotni właœciciele zostali w tajemnych zakamarkach, czyhajšc i węszšc po kštach.W głębi podziemi nad czarnš wodš mieszkałstary Gollum. Nie wiem, skšd się tutaj wzišł ani też kim czy może czym był naprawdę. Nazywał się Gollum i był cały czarny jak noc, z wyjštkiem oczu, wielkich,okršgłych i wypełzłych. Miał łódŸ i pływał niš bezszelestnie po jeziorze - bo to było jezioro, rozległe i głębokie, i lodowato zimne. Wiosłował wielkimi stopami, zwieszajšc je po obu stronach łodzi, ale woda nigdy przy tym nawet nie plusnęła. Takš sztukę znał Gollum. Bladymi,. wielkimi jak latarnie oczyma wypatrywał œlepych ryb i wyławiałje błyskawicznym ruchem długich palców. Mięso także lubił. Gobliny, jeœli udało mu się którego schwycić, bardzo mu smakowały, ale musiał uważać, by nie dowiedziały się o jego istnieniu. Mógł więc tylko czasem, zaszedłszy od tyłu, zdusić œmiałka, który samotnie zapuœcił się nad jezioro, gdy Gollum polował przy brzegu. Ale gobliny rzadko tu się pokazywały wyczuwajšc, że jakaœ szkarada czai się w dole, u korzeni góry. Natrafiły na jezioro przy budowie tunelu, dawno,dawno temu, musiały więc zaniechać wybijania dalszej drogi w tym kierunku; tu się zatem kończyłchodnik i nie było po co tędy chodzić, chybaże Wielki Goblin tak rozkazał. Czasem zachciewało mu się ryby z jeziora, ale najczęœciej wysłannik nie wracał już z wyprawy, a władca musiał obejœć się smakiem. Gollum urzšdził sobie mieszkanie na oœlizłejskalistej wysepce poœrodku jeziora. Stšd właœnie obserwował z dala hobbita swymi bladymi œlepiami niby przez lunetę. Bilbo go nie widział, Gollum jednak przyglšdał mu się ze zdziwieniem, bo od razu poznał, że to nie goblin. Wsiadł więc do łodzi i odbił od wysepki, żeglujšc w stronę, gdzie na brzegu Bilbo siedział całkiem już zbity z pantałyku, u kresu drogi i pomysłów. Niespodzianie zbliżył się do niego Gollum i zagadał œwiszczšcym szeptem: - Co za szczęœcie, co za szansa, mój ssskarbie! Smaczny kšsssek widzimy, będzie co na zzzšb położyć, glum, glum! - Amówišc "glum, glum" przełknšł z okropnymgulgotem œlinkę. Od tego właœnie przyzwyczajenia pochodziło jego imię, chociaż sam do siebie zwracał się zawsze: mój ssskarbie. Hobbit mało ze skóry nie wyskoczył słyszšc ten syk koło ucha i nagle dostrzegł wytrzeszczone blade œlepia, które się w niego wpatrywały. - Kto tu? - spytał podnoszšc przed sobš mieczyk. - Kto to może być, jak myœœœlisz, mój ssskarbie? - syknšł Gollum (przywykł mówić sam do siebie, nie majšc nikogo innego do rozmowy). Bardzo chciał się dowiedzieć, z kim ma do czynienia, bo był niech on wytłumaczy 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż.P+ c/{ Ń c0Lec1ą(éc2š7ż5w tej chwili bardziej zaciekawiony niż głodny. Gdyby nie to, schwyciłby zdobycz najpierw, a poszeptał dopiero potem. - Nazywam się Bilbo Baggins. Zgubiły mi siękrasnoludy, zgubił mi się czarodziej, nie wiem, gdzie jestem, i nawet nie życzę sobiewiedzieć, bylem się stšd jakoœ wydostał. - Co on tam trzyma w ręku? - spytał Gollumprzyglšdajšc się mieczykowi. który mu się niezbyt podobał. - Miecz z gondolińskiej stali. - Sss! - rzekł Gollum i nagle dziwnie wygrzeczniał. - Może sišdziesz i pogadasz z nim troszeczkę, mój ssskarbie. Może on lubi zagadki, może lubi, ccco? - Starał się udawać życzliwoœć, przynajmniej na razie, póki nie dowie się czegoœ więcej o mieczykui o tym stworzeniu, czy znalazło się tu naprawdę zupełnie samo, czy jest smaczneiczy Gollum jest naprawdę już znowu głodny. Nic prócz gry w zagadki nie przyszło mu do głowy. Zadawanie zagadek,a czasem i odgadywanie było jedynš rozrywkš, jakiej zażywał w towarzystwie innych dziwacznych stworów przyczajonychw swoich jaskiniach; ale to było dawno,dawno temu, nim stracił wszystkich przyjaciół, został wypędzony ze swej siedziby i samotnie przeczołgał się w głšb,w głšb ziemi, w ciemne czeluœcie pod górš.-Dobrze, możemy pobawić się w zagadki - odparł Bilbo myœlšc, że trzeba być uprzejmym, przynajmniej na razie, póki sięnie dowie czegoœ więcej o tym stworze, czy jest tutaj sam zupełnie, czy jest dziki,krwiożerczy i głodny i czy nie jest przypadkiem sojusznikiem goblinów. - Ty pytaj pierwszy - powiedział Bilbo, bo nie zdšżył jeszcze przypomnieć sobie żadnej zagadki. Gollum więc zasyczał: Korzeni nie widziało niczyje oko, A przecież to coœ sięga bardzo wysoko, Od drzew wybujało wspanialej, Chociaż nie roœnie wcale. - E, to łatwe - rzekł Bilbo. - Po prostu góra. - On tak łatwo zgaduje? Niech on ssstanie z nami do zawodów. Jeœli mój ssskarb ssspyta, a on nie odpowie, to mój ssskarb go zje. A jeżeli on ssspyta, a ssskarb nie odpowie, to ssskarb zrobi wszystko, czego on sssobie będzie życzył. Na przykład pokaże mu wyjœcie na œwiat. - Zgoda - rzekł Bilbo, nie œmišc się sprzeciwić, i zaczšł sobie wręcz łamać głowę, żeby wymyœlić takš zagadkę, która by go ocaliła od pożarcia. W czerwonej stajni trzydzieœci białych koniKłapie, tupie, a czasem ze strachu dzwoni. Nic innego nie przyszło mu do głowy, nie mógł się opędzić od myœli o jedzeniu. Zagadka była doœć stara, toteż Gollum umiał na niš odpowiedzieć nie gorzej niż ty i ja. - Ssstara, z brodš zagadka - syknšł. - Zęby, zęby oczywiœcie, mój ssskarbie. Z kolei on powiedział: Nie ma skrzydeł, a trzepocze, Nie ma ust, a mamrocze, Nie ma nóg, a plšsa, Nie ma zębów, a kšsa. - Chwileczkę! - krzyknšł Bilbo, któremu wcišż myœl o jedzeniu przeszkadzała się skupić. Na szczęœcie coœ podobnego do tej zagadki kiedyœ słyszał, więc wysiliwszy trochę mózgownicę, znalazł odpowiedŸ. - Rozumie się, że to wiatr. I uradowany, że zgadł, na poczekaniu wymyœlił zupełnie nowš zagadkę. "Tego tenpodziemny stwór nie będzie wiedział!" - cieszył się w duchu. Oko, co tkwiło w niebieskiej twarzy, ucieszyło się ogromnie, Gdy zobaczyło w zielonej twarzy drugie oko. "Ono jest zupełnie podobne do mnie, Tylko że błyszczy nisko, a ja wysoko". - Sss - zasyczał Gollum. Od dawna siedział pod ziemiš, więc zapomniał o takich rzeczach. Bilbo już się zastanawiał, w jaki sposób Gollum spełni jego życzenie, gdy stwór nagle odgrzebał w pamięci odległe, bardzo odległe wspomnienia z czasów, gdy ze swojš babkš mieszkał w norze wydršżonej w wysokiej skarpie nad rzekš. - Sss, mój ssskarbie - rzekł - to sssłońce i ssstokrotka. Ale te zwyczajne, pospolite zagadki z powierzchni ziemi męczyły go bardzo. Przypomniały mu też dawne dni, gdy nie był taki samotny, podstępny i zgryŸliwy jakteraz, toteż zniecierpliwił się wreszcie. Co gorsza zaczynał być głodny, postanowił więc tym razem dać hobbitowi trudniejsze imniej przyjemne zadanie. Nie można tego zobaczyć ani dotknšć palcami, Nie można wyczuć węchem ani usłyszeć uszami, Jest pod górami, jest nad gwiazdami, Pustej jaskini nie omija, Po nas zostanie, było przed nami, Życie gasi, a œmiech zabija. Gollum nie miał szczęœcia, bo hobbit słyszał kiedyœ podobnš zagadkę, a zresztš rozwišzanie było wszędzie dokoła. - Ciemnoœć! - krzyknšł, nie namyœlajšc się długo i nie drapišc nawet w głowę. Pudełko bez zawiasów, klucza ani wieka, A przecież skarb złocisty w œrodku skryty czeka. Grał na zwłokę, by tymczasem wymyœlić coœ naprawdę trudnego. Ta zagadka wydawała mu się bardzo oklepana i łatwa, chociaż jš wypowiedział trochę innymi słowami niż zwykle. Ale dla Golluma zadanieokazało się bardzo trudne. Syczał sam do siebie, a nie mogšc znaleŸć rozwišzania, szeptał i gulgotał. Po chwili Bilbo się zniecierpliwił. -No, więc co to jest? - spytał. - Sšdzšc z odgłosów, jakie wydajesz, myœlisz, że chodzi o kipišcy garnek, ale nie zgadłeœ. - Zossstaw szansssę, zossstaw szansssę mojemu ssskarbowi. - Wiesz wreszcie? - spytał znów po długiejchwili Bilbo. - Zgadłeœ? Nagle Gollum przypomniał sobie, jak przed wielu laty okradał gniazda i siedzšc pod skarpš rzecznš uczył swojš babkę wysysać... - Jajko! - powiedział. - Jajko! Po czym zadał hobbitowi zagadkę: Nie oddycha, a żyje, Nie pragnie, a wcišż pije. Teraz Gollum z kolei sšdził, że zadanie jestœmiesznie łatwe, ponieważ on sam miał wcišż przedmiot tej zagadki na myœli. Na razie nie przyszło mu do głowy nic lepszego, bo zdenerwował się tš historiš z jajkiem. A tymczasem dla Bilba, który przezcałe życie unikał wody, była to istna łamigłówka. Przypuszczam, że wy już oczywiœcie zgadliœcie albo zaraz zgadniecie,ale to nie sztuka, kiedy się spokojnie siedzi w domu i groŸba pożarcia przez Golluma nierozprasza umysłu. Bilbo chrzšknšł raz, chrzšknšł drugi, odpowiedŸ jednak nie zjawiała się jakoœ. Po chwili Gollum zasyczał sam do siebie z uciechy: - Czy on aby sssmaczny? Czy sssoczysty? Czy ssskórkę ma chrupišcš? I z ciemnoœci łakomie zerkał na Bilba. - Trzeba się possspieszyć, possspieszyć - syknšł Gollum gramolšc się już z łódki na brzeg, by dobrać się do hobbita. Ale w momencie kiedy zanurzył swojš pajęczš łapę w wodzie, jakaœ spłoszona ryba podskoczyła i upadła hobbitowi na nogę. - Fe! - zawołał Bilbo. - Jakie to zimne, jakie mokre! - I nagle zgadł: - Ryba! Ryba! -wykrzyknšł. Gollum był zły, że się tak zawiódł w ostatniej chwili, ale Bilbo zadał nowš zagadkę, jak mógł najszybciej, więc stwór co prędzej usiadł znów w łódce, żeby namyœlić się spokojnie. Beznogi leży na jednonogim, dwunogi siedzi na trójnogim, a czworonóg dostanie resztki. Ta zagadka doprawdy nie była stosowna w danych okolicznoœciach, ale Bilbo bardzo sięspieszył. W innym momencie może by się Gollum biedził nad rozwišzaniem, ale w tej chwili, skoro tylko co była mowa o rybie, nietrudno było odgadnšć, że beznogi to właœnie ryba - a wtedy wszystko już stałosię jasne. Ryba na małym stoliku, człowiek na trójnogim stołku, a kot dostanie oœci - takie jest rozwišzanie i Gollum wkrótce na nie wpadł. Postanowił teraz zadać hobbitowi najtrudniejszš i przerażajšcš zagadkę. Powiedział tak: Coœ, przed czym w œwiecie nic nie uciecze, Co gnie żelazo, przegryza miecze, Pożera ptaki, zwierzęta, ziele, Najtwardszy kamień na mškę miele, Królów nie szczędzi, rozwala mury, Poniża nawet najwyższe góry. Nieszczęsny Bilbo siedział w ciemnoœciach ipróbował do tej zagadki dopasować imiona wszystkich olbrzymów i smoków, o jakich słyszał w legendach, ale żaden z nich nie dokonał tylu strasznych rzeczy naraz. Hobbit czuł, że tu chodzi o jakšœ innš zupełnie odpowiedŸ i że powinien jš znać, ale nie mógł jej w pamięci znaleŸć. Ogarnšłgo strach, a strach bardzo przeszkadza w myœleniu. Gollum znów zaczšł gramolić się złodzi. Już zlazł do wody i brodzšc szedł kubrzegowi. Bilbo widział coraz bliżej jego blade oczy. Język skołowaciał mu w ustach, chciał krzyknšć: "Zostaw mi jeszcze trochę czasu! Trochę czasu!" - ale z gardła wydobył mu się tylko pisk: - Czas! Czas! Ocalił go po prostu szczęœliwy przypadek. Bo to właœnie było rozwišzanie zagadki. Gollum po raz drugi przeżył przykry zawód, był już teraz zły, a także znużony grš. Wysiłek umysłowy pobudził w nim apetyt. Tym razem nie wrócił do łodzi Siadł w ciemnoœciach obok Bilba. Hobbit, zdenerwowany tym bliskim sšsiedztwem, nie mógł zebrać myœli. - Niech on ci zada jeszcze jedno pytanie, mój ssskarbie, proszę, proszę, tylko jedno jeszcze - rzekł Gollum. Ale Bilbo nic nie mógł wymyœlić, czujšc tuż obok siebie tę mokrš, zimnš poczwarę, która go dotykała i potršcała. Na próżno hobbit drapał się i szczypał, nic nie przychodziło mu do głowy. - Proszę, proszę - nalegał Gollum. Bilbo znów uszczypnšł się, dał sam sobie klapsa, œcisnšł w garœci rękojeœć mieczyka, a nawet drugš rękę wetknšł do kieszeni. Natrafił tam na pierœcień, który przedtem podniósł w tunelu, lecz o którym zdšżył zapomnieć. - Co ja mam w kieszeni? - powiedział głoœno. Mówił do siebie, ale Gollum wzišł pytanie za nowš zagadkę i okropnie się zaniepokoił. - To nieprzepisssowo, nieprzepisssowo - syknšł. - Nieprzepisssowo, żeby on pytał mojego ssskarba, co ma w ssswojej wssstrętnej kieszeni. Bilbo zorientował się w nieporozumieniu, ale nie znajdujšc lepszej zagadki, postanowił uprzeć się przy swoim pytaniu. - Co mam w kieszeni? - powtórzył jeszcze głoœniej. - Sss - syknšł Gollum. - On musi zgodzić się, żeby mój ssskarb zgadywał do trzech razy, do trzech razy sztuka. - No dobrze. Masz prawo do trzech prób. Zaczynaj! - rzekł Bilbo. - Rękę! - powiedziałGollum. - le - odparł Bilbo, który na szczęœcie już wyjšł rękę z kieszeni. - Próbuj drugi raz. - Sss... - syczał Gollum, coraz bardziej zdenerwowany. Pomyœlał o rzeczach, któresam nosił w kieszeniach: rybie oœci, zęby goblinów, mokre muszle, strzępek błony nietoperza, morski kamień do ostrzenia pazurów i temu podobne paskudztwa. Potemstarał się przypomnieć sobie, co w kieszeniach nosili inni. - Nóż - powiedział wreszcie. - le - odparł Bilbo, który zgubił nóż doœć już dawno temu. - Próbuj po raz trzeci i ostatni. Gollum był teraz w znacznie gorszym kłopocie niż poprzednio, gdy Bilbo zadał muzagadkę o jajku. Syczał, prychał, kiwał sięto naprzód, to wstecz, plaskał stopami o kamiennš podłogę, kręcił się i wił - ale nieœmiał zaryzykować ostatniej szansy. - Mówże - powiedział Bilbo - czekam! - Udawał zuchwalstwo i dobry humor, nie byłjednak wcale pewien, jak się ta gra skończy, niezależnie od tego, czy Gollum zgadnie, czy nie. - Czas dozwolony mija! - Sznurek albo nic - zaskrzeczał Gollum, trochę nieuczciwie, bo w jednej odpowiedzi zmieœcił dwie do wyboru. - Ani jedno, ani drugie - zawołał Bilbo oddychajšc z ulgš; zerwał się natychmiast istanšł oparty plecami o najbliższš œcianę, dobywajšc mieczyka z pochwy. Wiedział oczywiœcie, że gra w zagadki uœwięcona jest starożytnš tradycjš i że nawet najbardziej przewrotne stwory nie ważš się w niej oszukiwać. Czuł jednak, że tej oœlizłej poczwarze nie można ufać, by zechciała z dobrej woli dotrzymać słowa. Gollum mógł wymigać się pod pierwszym lepszym pozorem. BšdŸ co bšdŸ ostatnie pytanie nie było prawdziwš zagadkš, zgodnie z prastarymi regułami gry. W każdym razie Gollum nie zaatakował hobbita natychmiast. Widział mieczyk w jego ręku. Siedział spokojnie, drżšc tylko i szepczšc coœ pod nosem. W końcu Bilbo stracił cierpliwoœć. - No i co? - spytał. - Jak będzie z twojš obietnicš? Chcę stšd wyjœć. Musisz mi pokazać drogę. - Czyœ ty, mój ssskarbie, obiecał to naprawdę? Czyœ obiecał pokazaćwssstrętnemu małemu Bagginsssowi wyjœcie? Ale co on tam ma w kieszeni? Nie ma sznurka i nie ma nic. Nie, nie, glum, glum! - Mniejsza z tym - rzekł Bilbo. - Słowo to słowo. - On się złoœci, on się niecierpliwi - zasyczał Gollum - ale on musi poczekać, musi. Mój ssskarb nie może wybrać się do tunelu tak szybko. Mój ssskarb musi przedtem wzišć coœ z domu, coœ, co nam dopomoże. - Dobrze, ale poœpiesz się - rzekł Bilbo zadowolony, że Gollum chce się oddalić. Przypuszczał, że to tylko wymówka i że poczwara więcej nie wróci. Bo o czym on mówił? Jaki pożyteczny przedmiot mógł trzymać na ciemnym jeziorze? Bilbo jednak mylił się w tych przypuszczeniach, Gollum naprawdę zamierzał wrócić. Był teraz zły i głodny. A że był też nędznš, złš poczwarš, uknuł pewien plan. W pobliżu leżała wysepka, o której Bilbo nicnie wiedział, i tam, w swojej kryjówce, Gollum zgromadził garœć obrzydliwych rupieci, lecz między nimi jednš jedynš pięknš, bardzo pięknš, bardzo cudownš rzecz: pierœcień, złoty, bezcenny pierœcień. - Mój urodzinowy dar - szeptał sam do siebie, jak często robił w cišgu samotnych,dłużšcych się bez końca dni w ciemnoœciach. - Tego właœnie potrzebuje teraz mój ssskarb, właœnie tego! Był mu potrzebny pierœcień, który posiadałczarodziejskš moc: kto go wsunšł na palec,ten stawał się niewidzialny; można go było dostrzec tylko w pełnym słońcu, a i wtedynie widziało się jego samego, lecz jedynie cień, zresztš drżšcy i nikły. - Urodzinowy dar, bo przecież dostałeœ go na urodziny, mój ssskarbie! - Tak zawsze mówił sobie. Ale kto wie, jakim sposobem Gollum zdobył ów klejnot przed wiekami, w czasach, kiedytakie pierœcienie bywały jeszcze na œwiecie? Może nawet mistrz, który tymi pierœcieniami rzšdził, nie umiałby na to pytanie odpowiedzieć. Gollum poczštkowo nosił go stale na palcu, póki się nim nie znudził; potem trzymał go w sakiewce za pazuchš, póki sobie nie podrapał nim skóry na piersi; ostatnio zwykle chował go w szparze między skałami na wysepce i często tam wracał, by się napatrzyć swemu skarbowi. Ale od czasu do czasu kładł go na palec, gdy się stęsknił do tej ozdoby albo gdy był bardzo, bardzo głodny i miał doœć rybnej diety. Skradał się wówczas ciemnymi korytarzami, polujšc na zabłškane, samotne gobliny. Mógł zresztš ryzykować nawet wycieczki do pieczar, gdzie łuczywa œwieciły blaskiem, od którego musiał mrużyć olœnione oczy; byłby i tam bezpieczny, tak, najzupełniej bezpieczny, nikt bowiem nie zobaczyłby go,nikt by nie zauważył nic, póki by nie poczułna gardle jego szponów. Właœnie przed paru godzinami, majšc swój pierœcień na palcu, Gollum złowił małego goblinka. Jakżeten smarkacz wrzasnšł! Została po nim jeszcze jakaœ kostka do ogryzienia, lecz Gollum marzył o większym kšsku. - Bezpieczny będziesz, bezpieczny, mój ssskarbie - szepnšł do siebie. - On cię wcale nie zobaczy, więc ten szkaradny mieczyk na nic mu się nie zda, na nic, na nic. Takie plany knuł w swoim nikczemnym łbie,gdy nagle odsuwajšc się od Bilba, poczłapałdo łodzi i odpłynšł od brzegu w ciemnoœć. Bilbo myœlał, że już go nigdy nie ujrzy więcej. Czekał jednak czas jakiœ, nie miał bowiem pojęcia, jak bez niczyjej pomocy znaleŸć wyjœcie. Nagle usłyszał wrzask. Ciarki przeszły mupo krzyżach. Tam, w mroku, niezbyt daleko sšdzšc po głosie, Gollum klšł i lamentował.Biegał po wysepce, szperał, szukał, przetrzšsał wszystkie zakamarki, ale na próżno. - Gdzie się podział, gdzie się podział? - słyszał Bilbo jego płaczliwe słowa. -Zgubiłeœ go, mój ssskarbie, zgubiłeœ! Przekleństwo! Nieszczęœcie! Zginšł mój urodzinowy prezent! - Co się stało? - zawołał Bilbo. - Co tam zgubiłeœ? - Niech on nie pyta o nic! - zaskrzeczał Gollum. - To nie jego rzecz. Glum! Zginšł, zginšł, glum, glum, glum! - Ja także zginšłem - krzyknšł Bilbo - i chcę się odnaleŸć! Wygrałem przecież grę, a ty mi dałeœ słowo. ChodŸże więc tutaj! ChodŸ i wyprowadŸ mnie stšd, a potem będziesz szukał swojej zguby. -Gollum jęczał i był najwyraŸniej szczerze zrozpaczony, ale Bilbo nie znajdował w sercu litoœci dla niego, rozumiejšc, że żaden przedmiot, tak bardzo przez tę poczwarę pożšdany, nie może z pewnoœciš służyć dobrym celom. - ChodŸże wreszcie! -Zawołał. - Nie, nie, nie teraz - odparł Gollum. - Muszę szukać mojej zguby, glum. - Ale nie umiałeœ rozwišzać mojej ostatniejzagadki i obiecałeœ! - rzekł Bilbo. - Nie umiałeœ rozwišzać jego zagadki? - powiedział Gollum. Nagle poœród gulgotania nienia, bo był niech on wytłumaczy 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż3Pćc466c5lfc6Ň-îc7Ŕ<8Á<ˇ€odezwał się ostry syk: - A ccco on ma w kieszszeni? Niech zaraz powie! Muszę najpierw to wiedzieć! Bilbo nie widział właœciwie powodu, by nie odpowiedzieć szczerze. Gollum szybciej od niego mógł domyœlić się prawdy; byłoby to naturalne, skoro od wieków myœlał wcišż otym jednym przedmiocie i ustawicznie drżałze strachu, żeby mu go nie ukradziono, ale hobbita rozdrażniła przedłużajšca się zwłoka. Ostatecznie wygrał przecież grę, wygrał doœć uczciwie, podejmujšc okropne ryzyko. - Rozwišzanie trzeba zgadnšć, a nie pytać onie - rzekł. - Ale to nie była przepisssowa zagadka - powiedział Gollum. - To nie była zagadka, nie. - No, jeœli chodzi o zwyczajne zapytanie - odparł Bilbo - to ja pytałem pierwszy, co zgubiłeœ. Najpierw mi na to odpowiedz. - A ccco on ma w kieszeni? - głos zasyczałtym razem głoœniej i ostrzej, a gdy Bilbo spojrzał w stronę, skšd dochodził, ujrzał z przerażeniem wpatrzone w siebie dwa błyszczšce punkciki. Podejrzenie, które się zrodziło w umyœle Golluma, rozjarzyło blade płomyki w jego oczach. - Powiedz, co zgubiłeœ! - upierał się Bilbo. Ale błysk w oczach Golluma pozieleniał, rozognił się i szybko zbliżał się do hobbita.Gollum znów wsiadł w łódkę i wiosłował wœciekle ku czarnemu brzegowi; takie szaleństwo ogarnęło jego serce, rozżalonestratš i rozjštrzone podejrzeniem, że już się nawet miecza przestał lękać. Bilbo nie wiedział, co tak rozwœcieczyło poczwarę, ale rozumiał, że cała gra na nici że Gollum tak czy inaczej postanowił go zgładzić. W ostatnim momencie zdšżył odwrócić się i trzymajšc się lewš rękš œciany, na oœlep pobiegł czarnym korytarzem w tę stronę, z której przedtemprzyszedł. - Ccco on ma w kieszeni? - usłyszał głoœnysyk za swymi plecami i po chlupotaniu wodypoznał, że Gollum wyskoczył z łodzi. "Co ja tam właœciwie mam?" - zastanowił się Bilbo sapišc, lecz nie ustajšc w biegu. Wsadził rękę do kieszeni. Pierœcień wydał mu się bardzo zimny, gdy wsunšł go po omacku na palec. Syk rozlegał się tuż za nim. Bilbo obejrzał się i zobaczył œlepia Golluma niby dwie zielone latarnie pnšce się na brzeg jeziora. W panice poderwał nogi do jeszcze szybszego biegu, ale nagle zaczepił palcem stopy o jakšœ nierównoœć gruntu i runšł jak długi, nakrywajšc sobš mieczyk. W okamgnieniu Gollum był przy nim. Lecz Bilbo nie zdšżył drgnšć, odzyskać tchu, wstać, machnšć mieczykiem, gdy Gollum minšł go, nie zwracajšc wcale uwagi na leżšcego hobbita; po prostu, klnšc i mamroczšc, pobiegł dalej. Co to mogło znaczyć? Gollum przecież dobrze widział w ciemnoœciach. Bilbo, nawet patrzšc nań teraz z tyłu, wyraŸnie dostrzegał blade, zielone œwiatło bijšce z œlepiów poczwary. Wstał z wysiłkiem, schował ledwie lœnišcy mieczyk do pochwy ibardzo ostrożnie ruszył œladem Golluma. Nie miał wyboru. Po cóż by wracał nad Gollumowe jezioro? A w ten sposób mógł się spodziewać, że Gollum mimo woli poprowadzi go ku wyjœciu. - Przekleńssstwo! Przekleńssstwo! Przekleńssstwo! - syczał Gollum. - Przeklęty Bagginsss! Zniknšł! Co on ma w kieszeni? Domyœlasz się, domyœlasz, mój ssskarbie. To Bagginsss znalazł twojš zgubę, to on wzišł twój urodzinowy dar. Bilbo nadstawił uszu. Nareszcie zaczynał i on rozwišzywać zagadkę. Przyœpieszył kroku, podbiegajšc jak œmiał najbliżej do Golluma, który wcišż pędził nie oglšdajšc się za siebie, lecz kołyszšc głowš na boki, co Bilbo poznawał po nikłym odblasku jego oczu na œcianach. - Twój urodzinowy dar! Przekleńssstwo! Jak to się ssstało, że go zgubiłeœ, mój ssskarbie? To musiało być wtedy, kiedy szedłeœ tędy ossstatnim razem i ssskręcałeœ kark temu skrzeczšcemu sssmarkaczowi. Tak, tak. Przekleńssstwo! Zeœliznšł ci się z palca po tylu, tylu latach! Zginšł, glum, glum. Nagle Gollum siadł i zapłakał, aż przykro było słuchać tego œwiszczšcego, bulgocšcego chlipania. Bilbo zatrzymał się i przywarł płasko do œciany tunelu. Po chwiliGollum przestał płakać i znów zaczšł gadać. Zdawało się, że sam z sobš o coœ się spiera. - Nie ma sssensssu wracać tš drogš i szukać dalej. Nie pamiętasz przecież, mój ssskarbie, wszystkich miejsc, w których byłeœ. Nic to nie pomoże. Bagginsss go ma w kieszeni, to ten wssstrętny, wœcibski Bagginsss go znalazł, powiadam ci. To tylko domysssły, mój ssskarbie, tylko domysssły. Na pewno dowiesz się dopiero wtedy, kiedy odnajdziesz to wssstrętne ssstworzenie i œciœniesz je dobrze. W każdym razie Bagginsss nie wie, jakš twój klejnot potrafi zrobić sztukę, Trzyma go w kieszeni, po prossstu. Nic nie wie i nie może uciec daleko. Zabłšdził, wssstrętny wœcibski. Nie zna drogi do wyjœcia. Sssam tak powie-dział... Powiedział, ale to oszust.Nie mówi tego, co naprawdę myœli. Nie chciał powiedzieć, co ma w kieszeni. On wie. Trafił do wejœcia, to i do wyjœcia trafi. Poszedł w stronę tylnej bramy. Tak, tak. Tam gobliny go złapiš. Nie wyjdzie tamtędy.Sss, sss, glum, glum! Gobliny! Ale on ma twój urodzinowy dar, więc jak gobliny go złapiš, znajdš twój klejnot, glum, glum. Onesię domyœlš, do czego sssłuży. Już nigdy, nigdy nie będziesz tutaj bezpieczny, mój ssskarbie, glum, glum! Nikt przecież nie dostrzeże goblina, jeœli włoży to na palec. Goblin podejdzie, a ty go nie zobaczysz, mójssskarbie. Nawet twoje dossskonałe oczy ci nie pomogš i goblin chytrze, cichcem złapie cię, glum, glumi Doœć gadania, mój ssskarbie, possspiesz się trochę. Jeżeli Bagginsss poszedł tš drogš, musimy prędkodogonić go i przekonać się wreszcie. IdŸ! To już niedaleko. Ssspiesz się! Jednym susem Gollum zerwał się i ruszył wielkimi krokami naprzód. Bilbo podšżał za nim, w dalszym cišgu bardzo ostrożnie, chociaż teraz nic mu nie groziło, chyba żeby się znów potknšł o jakiœ sterczšcy kamień i upadajšc narobił hałasu. W głowiewirowało mu od nadziei i zdumienia. A więc pierœcień, który mu się dostał, był zaczarowany, obdarzał właœciciela niewidzialnoœciš! Bilbo oczywiœcie słyszał otakich rzeczach, mówiły o nich prastare legendy, lecz trudno było uwierzyć, że on sam taki właœnie pierœcień znalazł, i to przypadkiem. Miał jednak niezbity dowód: Gollum mimo bystrych oczu nie zauważył go, chociaż przeszedł ledwie o krok od niego. Posuwali się dalej naprzód, Gollum człapał pierwszy, syczšc i klnšc, Bilbo za nim tak cicho, jak tylko hobbici potrafiš. Wkrótce doszli do miejsca, gdzie, jak spostrzegł Bilbo idšc tędy poprzednio, liczne korytarzeodbiegały od głównego tunelu na boki. Gollum zaczšł je liczyć. - Jeden w lewo, dobrze. Jeden w prawo, dobrze. Dwa w prawo, dobrze. Dwa w lewo,dobrze, dobrze... - i tak dalej. W miarę jak rósł rachunek, Gollum zwalniałkroku i coraz wyraŸniej trzšsł się, coraz głoœniej chlipał, bo zostawiajšc jezioro coraz dalej za sobš, coraz bardziej się bał:gobliny mogły kręcić się w pobliżu, a on niemiał pierœcienia. Wreszcie przystanšł przy niskim otworze, który teraz - wspinajšc sięw górę tunelu - mieli po lewej ręce. - Siedem w prawo, dobrze. Siedem w lewo, dobrze - szeptał Gollum. - To ten. Tędy droga do tylnej bramy, tak. Tu jest przejœcie. Zajrzał w głšb, ale odskoczył. - Nie ważysz się tam wejœć, mój ssskarbie, nie można. Tam sš gobliny. Mnóssstwo goblinów. Czujesz je nosssem, mój ssskarbie, sss... No i co zrobimy? Przekleńssstwo i klęssska. Musimy tu poczekać, mój ssskarbie, poczekajmy, zobaczymy, co będzie. Stanęli w martwym punkcie. Gollum wprawdzie doprowadził hobbita do właœciwej drogi, ale Bilbo nie mógł z niej skorzystać. U wejœcia do niej przycupnšł bowiem Gollum i kiwał głowš, zwiesiwszy jš między kolanami, a œlepia błyszczały muzimnym płomieniem. Bilbo ciszej niż myszka odsunšł się od œciany, ale Gollum natychmiast sprężył się izaczšł węszyć, aż oczy mu znów pozieleniały. Syknšł cichutko, lecz złowrogo. Nie mógł dojrzeć hobbita, był jednak zaalarmowany, a życie w ciemnoœciach zaostrzyło mu prócz wzroku inne zmysły: słuch i węch. Jak gdyby skulony tuż przy ziemi, z rękoma na płask wspartymi o dno tunelu, wysuwał naprzód głowę i nos przytknšł niemal do skały. W bladym œwietle bijšcym z oczu Golluma hobbitowi majaczyła tylko jego czarna sylweta, ale wyczuwał, że potwór, napięty jak cięciwa łuku, cały się pręży do skoku. Bilbo wstrzymał niemal dech w piersi i samtakże zesztywniał. Był w desperacji. Mówiłsobie, że trzeba uciec z tych okropnych ciemnoœci, póki jeszcze sił staje. Trzeba walczyć. Trzeba przeszyć mieczem tę poczwarę, zgasić jej oczy, zabić. Przecież Gollum czyha na jego własne życie. Ale nie, taka walka byłaby nierówna. Bilbo stał się niewidzialny. Gollum nie miał broni. Zresztš Gollum jak dotšd nie zagroził mu wyraŸnie œmierciš, nie próbował go zabić. Gollum w tej chwili był nieszczęœliwy, samotny, zrozpaczony. Nagle - obok zgrozy - wyrozumiałoœć i litoœć wezbrały w sercu Bilba: objšł myœlš niezliczone, monotonne dni bez œwiatła, bez nadziei na jakšœ poprawę losu, twarde kamienie, zimne ryby, cišgłe czajenie się w mroku, szeptane rozmowy z samym sobš. W ułamku sekundy wszystko to ukazało się jego wyobraŸni. Zadrżał. I w następnej sekundzie, jakby pchnięty jakšœ nowš siłš idecyzjš, błyskawicznie skoczył naprzód. Œmiały skok, nie na wroga jednak, lecz w ciemnoœć. Dał susa tuż nad głowš Golluma, przeleciał w powietrzu siedem stóp w dal, a trzy wzwyż; nie wiedział nawet, jak mało brakowało, by rozbił czaszkę o niski strop bocznego korytarza. Gollum rzucił się wstecz, zamachał rękami w momencie, gdy hobbit przelatywał nad nim, lecz spóŸnił się: jego dłonie klasnęły, napotykajšc tylko powietrze, a Bilbo, spadłszy zgrabnie na równe nogi, puœcił się pędem w głšb nowego tunelu. Nie oglšdał się nawet, żeby sprawdzić, co robi Gollum. Z poczštku słyszał syk i klštwy niemal przy własnych piętach, potem wszystko ucichło. I nagle ciszę rozdarł mrożšcy krew w żyłach wrzask, nabrzmiały nienawiœciš i rozpaczš. Gollum zrozumiał swojš klęskę. Nie œmiał posunšćsię dalej korytarzem. Wszystko stracił: nie tylko łup, na który polował, lecz także jedynš rzecz, którš kochał w życiu, swój najcenniejszy skarb. Na ten głos serce Bilba podskoczyło do gardła, lecz hobbit niezatrzymał się nawet. Z daleka, słaby już jak echo, ale wcišż groŸny, doszedł go syk:- Złodziej, złodziej, złodziej Bagginsss! Nienawidzisz go, nienawidzisz, mój ssskarbie, na wieki! Wreszcie zapadła głucha cisza, ale ona także wydawała się hobbitowi złowroga. "Jeżeli gobliny sš tak blisko, że Gollum czułje węchem - myœlał - to z pewnoœciš usłyszały jego krzyki i przekleństwa. Uwaga zatem, bo inaczej ta droga może mnie zaprowadzić do jeszcze gorszej przygody". Korytarz był niski i niedbale wykuty. Droga dla hobbita nie przedstawiała wielkich trudnoœci, z tym jedynie wyjštkiem, że chociaż uważał bardzo, obtłukł sobie parę razy stopy o przykre kamienie sterczšce nadnie chodnika. "Trochę za niski tunel dla goblinów, zwłaszcza dla tych większych" - myœlał Bilbo, nie wiedzšc, że nawet największe gobliny z plemienia górskich orków umiejš bardzo szybko posuwać się wpostawie przygarbionej, prawie wlokšc rękami po ziemi. Po jakimœ czasie korytarz, dotychczas spadajšcy w dół, zaczšł pišć się znów ku górze, wkrótce nawet doœć stromo. Bilbo wskutek tego musiał zwolnić kroku. W końcu wyszedł na równš drogę, lecz za następnym zakrętem droga znów sprowadziła go niżej, aż wreszcie u stóp lekkiej pochyłoœci hobbit dostrzegł przebłyskujšce zza nowego zakrętu jakieœ œwiatło. Nie czerwonawe, jak blask ogniskalub latarni, lecz białawe œwiatło dzienne. Bilbo puœcił się pędem naprzód. Mknšc ile sił w nogach, minšł ostatni skręti nagle wypadł na otwartš przestrzeń, a potak długim pobycie w ciemnoœciach oœwietlenie tutaj wydało mu się olœniewajšce. W rzeczywistoœci tylko wšski snop promieni słonecznych przenikał przezwrota, bo ciężkie kamienne drzwi były uchylone. Bilbo aż oczy zmrużył. Nagle spostrzegł gobliny: siedziały w progu uzbrojone po zęby, z obnażonymi mieczami i szeroko otwierajšc oczy strzegły wejœcia i prowadzšcego doń korytarza. Były czujne, zaniepokojone, gotowe na wszystko. Zobaczyły Bilba, nim jeszcze on je spostrzegł. Tak, zobaczyły go! Czy to przypadkiem, czy też pierœcień po raz ostatni spróbował się zbuntować, nim przystał na służbę nowemu panu - doœć, żew tym momencie nie tkwił na palcu hobbita.Z wrzaskiem tryumfu gobliny rzuciły się naBilba. Serce œcisnęło mu się z przerażenia i rozpaczy, jakby w nim powtórzył się echem lament Golluma. Zapominajšc nawet omieczu, Bilbo wsunšł ręce w kieszenie. A tam, w lewej kieszeni, spoczywał pierœcieńi teraz sam wsunšł się hobbitowi na palec. Gobliny zatrzymały się w pół skoku jak wryte. Nie było przed nimi ani œladu po hobbicie! Zniknšł! Wrzasnęły znowu raz i drugi, lecz już nie tak tryumfalnie jak przedtem. - Gdzie on się podział?! - krzyknšł któryœ. - Cofnšł się pewnie w korytarz! - zawołałokilku. - Tędy! - wrzeszczeli jedni. - Tamtędy! - wrzeszczeli drudzy. - Uważać na wrota! - ryczał kapitan straży.Rozlegały się gwizdy, zbroje dzwoniły, miecze szczękały, gobliny klnšc i złorzeczšc biegały to tu, to tam, wpadały na siebie wzajem, coraz bardziej rozwœcieczone. Powstał okropny zgiełk, krzštanina i zamęt. Bilbo mimo przerażenia zachował tyle przytomnoœci umysłu, by zrozumieć, co sięstało, i wœliznšł się za olbrzymiš beczkę, w której strażnicy trzymali piwo; dzięki temu usunšł się goblinom z drogi, tak że nie mogły go potršcić, stratować czy też schwycić po omacku. "Muszę dostać się do wrót, muszę dostać się do wrót" - powtarzał sobie wcišż w duchu, lecz minęła długa chwila, zanim się odważył na jakškolwiek próbę. Była to jak gdyby straszliwa gra w ciuciubabkę. Poœródrojšcych się i biegajšcych na wszystkie strony goblinów biedny mały hobbit kluczył to w prawo, to w lewo; raz któryœ ze strażników przewrócił nieboraka, nie zdajšc sobie sprawy, z czym się zderzył; w końcu Bilbo na czworakach przebiegł między nogami kapitana, wtedy dopiero wyprostował się i pomknšł jak strzała do wrót. Były jeszcze nie zaryglowane, ale jeden z goblinów przymknšł je tak, że została ledwie ciasna szpara. Bilbo mocował się chwilę z drzwiami, nie mógł ich jednak poruszyć z miejsca. Wówczas spróbował przecisnšć się przez szparę. Wciskał się, wciskał, aż utknšł! Położenie było okropne. Guziki kurtki zaklinowały się między drzwiami a futrynš. Bilbo już widział otwarty œwiat: kilka stopni skalnychprowadziło w dół, do wšskiej doliny międzydwiema wysokimi œcianami gór. Słońce wyjrzało zza chmury i œwieciło jasno po drugiej stronie tych drzwi, ale Bilbo nie mógł się z nich wydostać. Nagle któryœ z goblinów we wnętrzu pieczary krzyknšł: - Widzę jakiœ cień pod drzwiami! Ktoœ za nimi stoi! Hobbitowi serce podeszło do gardła. Szarpnšł się rozpaczliwie. Guziki prysnęły na wszystkie strony. Był za drzwiami. Kurtkę i kamizelkę miał w strzępach, ale zwinnie jak kozica sadził po stopniach w dół. Tymczasem ogłupiałe ze zdumienia gobliny wcišż jeszcze zbierały w progu jego piękne, mosiężne guziki. Oczywiœcie po chwili puœciły się za nim w pogoń, hukajšc i nawołujšc poœród drzew jak na łowach. Ale gobliny nie cierpiš słońca. W jego blasku dostajš zawrotów głowy, a nogi im się plšczš. Nie mogły odnaleŸć Bilba, który, wcišż z pierœcieniem na palcu, przemykał w cieniu drzew szybkoi bezszelestnie, unikajšc jak mógł słońca; toteż po krótkim czasie gobliny, mruczšc gniewnie i klnšc siarczyœcie, zawróciły do drzwi, których strzegły. Bilbo uciekł. Rozdział 6 Z patelni w ogień Bilbo umknšł wprawdzie goblinom, ale nie miał pojęcia, gdzie jest. Stracił kaptur, płaszcz, prowianty, kuca, guziki i kompanię. Szedł naprzód, naprzód, póki słońce nie zaczęło chylić się ku zachodowi - za góry. Cień gór padał teraz w poprzek œcieżki hobbita. Bilbo obejrzał się wstecz, potem znów spojrzał przed siebie, lecz tu zobaczył tylko grzbiety i stoki wzgórz opadajšce na równiny i niziny, które niekiedy przebłyskiwały między drzewami. - Wielkie nieba! - krzyknšł. - Zdaje się, że wyszedłem po drugiej stronie Gór Mglistych, prosto na Skraj Ziemi za Górami.Gdzież, ach gdzież podział się Gandalf? Gdzie mogš być krasnoludy? Mam nadzieję, aczy 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż9Pfc:śËc;Żc<0-ëc=P1c?{c@üďcAë-Đ cBť:žwydawały się doœć mocne. Uœmiałbyœ się (oczywiœcie, gdybyœ patrzał z bezpiecznej odległoœci) na widok brodatych krasnoludówzagnieżdżonych wysoko na drzewach, niby starsi panowie, co zwariowali i udajš małych chłopców. Fili i Kili siedzieli na szczycie smukłego modrzewia, jak na choince olbrzymów. Dori, Nori, Ori, Oin i Gloin usadowili się wygodnie na ogromnym œwierku o regularnych gałęziach, sterczšcych w równych odstępach niby szprychy koła. Bifur, Bofur, Bombur i Thorin schronili się na drugim œwierku, Dwalin i Balin wdrapali się na strzelistš jodłę i usiłowali znaleŸć wygodne miejsce wœród zieleni najwyższych pędów, Gandalf, o wiele od reszty kompanii roœlejszy, wybrał drzewo, na które żaden z krasnoludów nie zdołałby wleŸć, gruby pień sosny stojšcej na samym skraju polany. Na pół schowany w gałęziach, wychylajšc się błyskał jednak oczyma w księżycowej poœwiacie. A Bilbo? Nie umiał wdrapać się na żadne z drzew i biegał w panice od pnia do pnia jakkrólik, który zgubił drogę do swej norki, gdy sfora już następuje mu na pięty. - Znowu zostawiłeœ włamywacza samego - rzekł Nori do Doriego, spoglšdajšc z wysoka na ziemię. - Nie mogę przecież stale dŸwigać go na plecach - odpowiedział Dori - i w dół tunelem, i w górę na drzewo. Za kogo ty mnie masz? Za tragarza? - Jeœli mu nie pomożemy, wilki go zjedzš - rzeki Thorin, bo już z wszystkich stron z każdš sekundš bliżej dochodziło wycie. - Dori! - zawołał, Dori bowiem siedział najniżej i na najwygodniejszym drzewie - pospiesz się i podaj rękę panu Bagginsowi! Dori wprawdzie lubił zrzędzić, ale w gruncie rzeczy był zacnym krasnoludem. Chociaż jednak spuœcił się na najniższš gałšŸ i wycišgnšł rękę, jak zdołał najdalej, Bilbo nie mógł jej dosięgnšć. Dori musiał więc zeskoczyć na ziemię i pozwolić, by hobbit wlazł mu na plecy. W tym momencie właœnie wilki ujadajšc wpadły na polanę. Nagle krasnoludy ujrzałysetkę oczu wpatrzonych w siebie. Lecz Dorinawet wówczas nie opuœcił hobbita. Czekał,aż Bilbo z jego ramion wygramoli się na gałšŸ, i dopiero wtedy sam także na niš siępodcišgnšł. W ostatniej chwili! Już wilk zębami chwycił go za płaszcz i mało brakowało, a byłby nieboraka œcišgnšł z powrotem na ziemię. W minutę póŸniej całe stado naszczekiwało pod drzewem i wspinało się przednimi łapami na pień, z płomieniem w œlepiach i z wywieszonymi jęzorami. Lecz nawet najdziksi wargowie (bo tak nazywa się wilcze plemię na Skraju Pustkowia) nie umiejš łazić po drzewach. Na razie więc podróżnicy mogli czuć się bezpiecznie. Szczęœciem wieczór był ciepłyibez wiatru. Niezbyt jest wygodnie siedzieć przez dłuższy czas na drzewie nawet w zwykłych okolicznoœciach, ale na zimnie i wichrze, gdy zgraja wilków czyha na dole, doprawdy trudno wytrzymać. Polana otoczona pierœcieniem drzew była najwidoczniej miejscem wilczych Zgromadzeń. Œcišgało też tych bestii coraz więcej. Zostawiły straż u stóp sosny, na której przycupnšł Dori i Bilbo; potem rozbiegły się wietrzšc, aż zwęszyły wszystkie drzewa, na które ktoœ się schronił. Przy każdym z nich postawiły warty, reszta zaœ wilków - a były ich setki- obsiadła polanę wielkim kręgiem; ogromnysiwy zwierz wystšpił na œrodek, by przemówić do zgrai w okropnym języku wargów. Gandalf rozumiał ich mowę, Bilbo jej nie znał, lecz straszliwy dŸwięk wystarczał, by domyœlić się, że chodzi o rzeczy okrutne i złe; tak też było rzeczywiœcie. Od czasu do czasu wilki siedzšce w koło odpowiadały siwemu przywódcy chórem, a głosy te brzmiały tak złowrogo, że hobbit za każdym razem omal nie spadał z gałęzi. Powiem wam, co usłyszał Gandalf, choć Bilbo przemowy nie zrozumiał. Wargowie i gobliny często się wzajemnie wspierajš w swoich zbrodniczych przedsięwzięciach. Gobliny rzadko oddalajš się od swoich górskich kryjówek, chyba że je ktoœ z nich wypędzi i zmusi do szukania nowych siedziblub gdy maszerujš na wojnę (co, na szczęœcie, od dawna już się nie zdarzyło). W owych wszakże czasach urzšdzały niekiedy wypady, zwłaszcza po żywnoœć i po jeńców, którzy by dla nich pracowali. Wtedy zwykle gobliny sprzymierzały się z wilkami, obiecujšc w zamian za pomoc udział w łupach. Niekiedy dosiadały wilkówjak ludzie koni. Otóż z przemowy siwego warga wynikało, że na tę noc zamierzona była wielka wyprawa goblinów. Wilki zebrały się na umówionym miejscu, lecz gobliny jakoœ się spóŸniały. Powodem z pewnoœciš była œmierć Wielkiego Goblina oraz zamęt wzniecony przez ucieczkę krasnoludów, Bilba i czarodzieja, których prawdopodobnie jeszcze wcišż szukano. Mimo niebezpieczeństw tych odległych ziemznaleŸli się ostatnimi czasy odważni ludzie, którzy zaczęli powracać tu z południa, wycinać drzewa i budować sobie osiedla, wybierajšc mniej ponure lasy w dolinach i wzdłuż biegu rzek. Było tych œmiałków wielu i dobrze uzbrojonych, toteż nawet wilki nie ważyły się ich napastować w białydzień, gdy trzymali się razem. Teraz jednakbestie postanowiły wspólnie z goblinami napaœć nocš wioski położone najbliżej gór: Gdyby ten plan wykonały, nie zostałaby w tych osiedlach do jutra ani żywa dusza, wszystkich by wybito, z wyjštkiem nielicznych jeńców, których by dostały od wargów w zapłacie gobliny, by ich uprowadzić do swoich lochów. Straszno było słuchać przemowy siwego wodza wilków, nie tylko ze współczucia dlapoczciwych leœnych osadników, ich żon i dzieci, lecz także dlatego, że oznaczało to groŸne niebezpieczeństwo dla Gandalfa i jego przyjaciół. Wargowie ze zdumieniem i wœciekłoœciš odkryli ich obecnoœć na swojej polanie. Wzięli ich za wysłanych na zwiady sprzymierzeńców tutejszej ludnoœci, którzy wieœć o uknutym napadzie rozniosš po dolinie; wówczas gobliny i wilki musiałyby stoczyć z ludŸmi straszliwš bitwę zamiast ich zaskoczyć we œnie i bez walki pożreć lub porwać w niewolę. Toteż wargowie postanowili nie ruszać się z polany i nie dopuœcić do ucieczki ukrytych na drzewach nieprzyjaciół co najmniej do rana. go na długo przed œwitem z pewnoœciš - jak powiadały wilki - nadcišgnie z gór wojsko goblinów, a goblinybędš umiały wdrapać się na drzewa lub œcišć je siekierami. Rozumiecie teraz, dlaczego Gandalf, przysłuchujšc się wilczemu ujadaniu i warczeniu, zlškł się okropnie, chociaż bowiem był czarodziejem, musiał uznać, żekompania znalazła się w groŸnym położeniui wcale jeszcze nie umknęła goblinom. Mimowszystko nie zamierzał pozwolić, by wilki bez przeszkód urzeczywistniły swoje niecne plany, jakkolwiek niełatwo mu było działać siedzšc wysoko na drzewie, podczas gdy wargowie zajmowali całš polanę dokoła. Nazrywał z sšsiednich gałęzi sosny co większych szyszek, zapaliłjednš z nich jaskrawym, błękitnym płomieniem i cisnšł w dół, pomiędzy tłum wilków. Trafiła któregoœ w grzbiet, natychmiast też kudłate futro zajęło się ogniem i wilk poczšł się miotać na wszystkie strony, wyjšc okropnie. Padła druga szyszka, potem trzecia, a każda płonšca: pierwsza niebieska, następna czerwona, ostatnia zielona. Rozbiły się na ziemi, poœrodku wilczego kręgu, sypišc kolorowymi skrami i buchajšc dymem. Największa ugodziła wodza wilków w sam nos, aż bestia skoczyła w powietrze na dziesięć stóp, a potem zaczęła biegać w kółko, ze złoœci i przerażenia gryzšc własnych współbraci. Krasnoludy wraz z Bilbem wykrzykiwały i wiwatowały. Wœciekłe wilki przedstawiały straszny widok, a zgiełk wypełnił lasy. Wilki zawsze bojš się ognia, cóż dopiero takniezwykłego i groŸnego. Każda iskra trafiajšca na sierœć wilczš lgnęła do niej i podpalała futro; jeœli który wilk nie rzucił się błyskawicznie na ziemię i nie zdusił pożaru w zaczštku, stawał w płomieniach. Wkrótce po całej polanie tarzały się bestie, usiłujšc zgasić skry na swych grzbietach, a te, które płonęły, szamotałysię między nimi z okropnym wyciem i zarażały ogniem inne, tak że wreszcie właœni bracia pędzili je precz, a nieszczęsne zwierzęta uciekały po zboczach w dół, wyjšc żałoœnie i szukajšc wody. - Co znaczy ten zgiełk w lesie dzisiejszej nocy? - spytał Wódz Orłów. Siedział, czarny w księżycowej poœwiacie, na szczycie samotnie sterczšcej skały u zachodniego krańca górskiego łańcucha. - Słyszę głosy wilków! Czyżby gobliny wyszły broić w lasach? Wzbił się w powietrze i zaraz z dwóch sšsiednich szczytów dwa orły z jego przybocznej straży zerwały się w œlad za nim. Zatoczyły kršg po niebie i spojrzały Wdół na kršg wargów, który z tej wysokoœciwydawał się ledwie małym punkcikiem. Orły jednak majš wzrok bystry i mogš dostrzec najdrobniejsze nawet rzeczy z wielkiej dali. Oczy Wodza Orłów z Gór Mglistych umiały patrzeć bez zmrużenia powiek w samo słońce i zauważyć spod chmur królika biegnšcego po ziemi w blaskuksiężyca. Chociaż więc orzeł nie widział ukrytych wœród gałęzi krasnoludów, dostrzegł zamieszanie wœród wilków oraz błyski płomieni, doszło też do jego uszu stłumione przez odległoœć wycie i ujadanie.Zobaczył również lœnienie księżyca na dzidach i hełmach goblinów, które wychynšwszy ze swojej bramy, wycišgniętškolumnš spełzały w dolinę krętymi œcieżkami przez las. Orły na ogół nie majš dobrego charakteru. Wiele poœród nich jest okrutników i tchórzów. Lecz stary orli ród z północnychgór należał do najszlachetniejszej odmiany ptasiej: dumnej, silnej i wspaniałomyœlnego serca. Nie lubiły goblinów ani się ich nie bały. Jeżeli w ogóle zwracały na nie uwagę(a to się zdarzało nieczęsto, bo nie jadały tego rodzaju strawy), spadały z góry i zapędzały wrzeszczšcych ze strachu łotrów z powrotem do podziemi, przeszkadzajšc tym sposobem w spełnieniuzamierzonych niegodziwoœci. Gobliny nienawidziły orłów i lękały się ich, lecz niemogły dotrzeć do orlich gniazd na niedostępnych szczytach ani wygnać dumnych ptaków z gór. Tej nocy Wodza Orłów bardzo zaciekawiło to, co się zdarzyło na ziemi; zwołał swoich poddanych i cała chmara zleciała zeszczytów, zataczajšc z wolna kręgi dokoła,dokoła, coraz niżej i niżej, aż nad stado wilków oczekujšcych na wyznaczonej polanie przybycia goblinów. W samš porę! Na ziemi bowiem działy się okropne rzeczy. Wilki ogarnięte płomieniami, biegnšc przez las, w wielu miejscach wznieciły pożary. Lato było w pełni, a po tej stronie gór deszcz nie padałod doœć dawna. Pożółkłe paprocie, chrust inagromadzone suche igły sosnowe tu i ówdzie stanęły w ogniu. Wszędzie wokół polany szerzyła się pożoga. Mimo to strażewilcze nie odstępowały upatrzonych drzew.Rozjuszone i złe, wyły i skakały u stóp pni, przeklinajšc w swojej szkaradnej mowie krasnoludy, wywieszajšc jęzory i błyskajšc œlepiami, czerwonymi i groŸnymi jak płomienie. Nagle z wrzaskiem nadbiegły zastępy goblinów. Myœlały, że toczy się tu bitwa z osadnikami leœnymi, wkrótce jednak zrozumiały, co się naprawdę stało. Niektóre posiadały na ziemi, zanoszšc się œmiechem, inne wymachiwały dzidami i waliły ze szczękiem drzewcami o tarcze. Gobliny nie lękajš się ognia, zaraz też ułożyły sobie plan działania, który wydawał im się bardzo zabawny. Częœć zajęła się spędzaniem wargów w zwarte stado, częœć gromadzeniem stosów paproci i gałęzi wokół pni drzew. Inne tymczasem krzštały się, zadeptywały, dusiły płomienie; nie gasiły jednak pożaru w pobliżu drzew, na których siedziały krasnoludy. Przeciwnie, w tych miejscach podsycały ogień suchymi liœćmi, chrustem ipaprociami. Po chwili pierœcień dymu i płomieni otaczał krasnoludy, gobliny wszakże czuwały, by pożar nie rozszerzałsię poza wyznaczone granice; skupiał się więc coraz bardziej wokół wybranych drzew, aż sięgnšł stosów paliwa spiętrzonych przy samych pniach. Dym gryzł hobbita w oczy, Bilbo już czuł żar bijšcy od ognia, poprzez kłęby dymu widział gobliny tańczšce dokoła, jak ludzie zwykli tańczyć korowodem wokół sobótkowych ognisk. A za tym pierœcieniem plšsajšcych wojowników, zbrojnych w siekiery i dzidy, stały w należytej odległoœci wilki, patrzšc, i czekajšc. Bilbo słyszał, jak gobliny zaczęły straszliwš pieœń: Piętnastu ptaszkom na pięciu drzewach Ognisty podmuch piórka rozwiewa. Ale że ptaszki nie majš skrzydeł, Jaki pożytek z małych straszydeł? Czy lepiej upiec żywcem w pożarze, Czy też udusić w ogromnym garze? Przerywajšc œpiew skrzeczały szyderczo: -Lećcie stšd, ptaszki! - Pofruńcie, jeœli umiecie! - ZleŸcie na dół, bo inaczej upieczecie się w swoich gniazdach! - Œpiewajcie, ptaszyny!Czemuż to nie œpiewacie? - Zmykać stšd, urwipołcie! - krzyknšł w odpowiedzi Gandalf. - Nie pora teraz u ptaków na zakładanie gniazd. A łobuzów, cosię bawiš ogniem, zwykle spotyka surowa kara! Mówił tak, by gobliny nastraszyć i pokazać im, że się ich nie boi, chociaż naprawdę - mimo że był czarodziejem - bał się oczywiœcie. Gobliny nie zważały na jego słowa i œpiewały dalej: Płonie chrust i płonš liœcie, Oœwietlimy noc rzęsiœcie. Płonie paproć i jedlina Na uciechę dla goblina Ja hej! Upieczemy, uwarzymy, Udusimy, usmażymy, Piórka już skwierczš, Oczka już szkliste, Będš ptaszki na pieczyste. Tłuszczyk się topi, chrupiš koœci, Goblin tańczy już z radoœci, Krasnoludów banda ginie, Goblin hula po dolinie Ja hej! Ja harri hej! Ja hoj! Gdy wrzasnęły: "Ja hoj!" - płomienie objęły sosnę Gandałfa. W okamgnieniu pożar rozszerzył się na sšsiednie drzewa. Zajęła się najpierw kora, potem zatrzeszczały w ogniu najniższe gałęzie. Wtedy Gandalf wspišł się wyżej, aż na wierzchołek. Różdżka rozbłysła wspaniale niby błyskawica, gdy gotował się do skoku prosto na ostrza dzid goblinów. Byłby to koniec czarodzieja, chociaż z pewnoœciš zginęłoby także wielu przeciwników, gdyby runšł na nich z góry jak piorun. Ale Gandalfnie skoczył. W tym bowiem momencie Wódz Orłów spłynšł z wysokoœci, chwycił go w szpony i uniósł w powietrze. Ryk gniewu i zdumienia wyrwał się z piersi goblinów. Krzyknšł głoœno Wódz Orłów, któremu Gandalf już zdšżył coœ powiedzieć.Wielkie ptaki z jego œwity zawróciły i zniżyły się niby ogromne czarne cienie. Wilki zajazgotały zgrzytajšc zębami, gobliny wrzasnęły tupišc z wœciekłoœci i zaczęły ciskać w powietrze ciężkie dzidy, lecz na próżno. Orły przeleciały nad nimi, podmuch trzepoczšcych w ciemnoœci skrzydeł walił gobliny na ziemię lub rozpraszał na wszystkie strony; szpony orały po twarzach potworów. Tymczasem inne ptaki unosiły z drzew krasnoludy, które powdrapywały się już, jak mogły najwyżej. Niewiele brakowało, aby biedny mały Bilbo znów został zapomniany! Ledwie Zdšżył sięchwycić nogi Doriego, którego orzeł porwał jako ostatniego z całej kompanii. Wzbili się tak ponad zgiełk i pożar, a Bilbo dyndał w powietrzu i ręce bolały go tak, jakby lada chwila miały się urwać. Teraz gobliny i wilki rozbiegły się daleko i szeroko po lasach. Kilka orłów kršżyło jeszcze w powietrzu, oblatujšc pole bitwy. Płomienie wystrzeliły wyżej niż czuby drzew, które stanęły całe w ogniu. Iskry idymy buchnęły nagle w koło. Bilbo umknšł doprawdy w samš porę! Wkrótce blask pożaru zbladł w oddali i ledwie migotał czerwieniš na czarnej powierzchni ziemi; byli już wysoko pod niebem, wznoszšc się coraz wyżej wielkimi,zamaszystymi kręgami. Bilbo do œmierci nie mógł zapomnieć tego lotu, gdy szybował w przestworzach, uwieszony u nogi Doriego. Jęczał: "Moje ręce, moje ręce!" - a Dori stękał: "Moje nogi, moje biedne nogi!" Nawet w najlepszych warunkach Bilbo dostawał na wysokoœciach zawrotu głowy; robiło mu się słabo, gdy wyglšdał poprzez krawędŸ bodaj niewielkiego urwiska, nie cierpiał włażenia na drabinę, a cóż dopierona drzewo (bo też nigdy przedtem nie był zmuszony uciekać przed wilkami). Możecie więc wyobrazić sobie, jak mu się kręciło wgłowie, gdy teraz zerknšł w dół i pomiędzy własnymi rozhuœtanymi stopami zobaczył rozległš, czarnš przestrzeń, gdzieniegdzie rozœwietlonš blaskiem księżyca srebrzšcym skaliste zbocze lub strumień płynšcy przez równinę. Blade szczyty górskie zbliżały się coraz bardziej, w miesięcznej poœwiacie skaliste igły wychylały się spoœród czarnych cieni. Było wprawdzie lato, lecz powietrze wydawało się mroŸne. Bilbo zamknšł oczy, pytajšc w duchu sam siebie, czy wytrzyma dłużej. Pomyœlał, co by się stało, gdyby eńsze u czuba gałšzki nie ę, aczy 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żCPĎcDĄEŔ˝c€F}"cGŽ1× Znie wytrzymał, i natychmiast ogarnęły go mdłoœci. Lot skończył się w momencie, gdy doszedł do kresu sił i ręce już mu odmówiły posłuszeństwa. Z lekkim okrzykiem rozluŸnił chwyt, puœcił łydkę Doriego... i spadł na twardš podœciółkę orlego gniazda.Leżał nie mogšc dobyć głosu, w rozterce między radosnym zdumieniem, że ocalał od ognia, a strachem, że lada chwila stoczy się z tego skšpego miejsca w ciemne czeluœci ziejšce dokoła. Czuł się bardzo nieswojo po okropnych przygodach ostatnich trzech dni, w cišgu których nic prawie nie jadł. Niespodzianie dla samego siebie powiedział głoœno: "Teraz rozumiem,jak się czuje skwarka, kiedy jš nagle nadziejš na widelec i z patelni odłożš z powrotem na półkę spiżarni". - Wcale tego nie rozumiesz - usłyszał głosDoriego - bo skwarka wie, że prędzej czy póŸniej wróci na patelnię; a nas, mam nadzieję, nic podobnego nie spotka. A zresztš co innego widelec, a co innego orzeł. - Och, tak, co orzeł, to nie wisielec, chciałem powiedzieć: nie widelec - rzekł Bilbo podnoszšc głowę i spoglšdajšc niespokojnie na orła, który przysiadł opodal. Hobbit usiłował sobie przypomnieć, czy nie naplótł jakichœ głupstw, i zastanawiał się, czy nie obraził czymœ orła. Nie należy bowiem narażać się orłom, gdy się ma wzrost hobbita i siedzi się nocš w orlim gnieŸdzie. Orzeł właœnie ostrzył dziób na kamieniu, przygładzał pióra i nie zwracał na Bilba uwagi. Wkrótce nadleciał drugi orzeł. - Wódz przysyła mnie z rozkazem, byœ przeniósł swoich jeńców na Wielkš Półkę! -krzyknšł i znikł. Pierwszy orzeł chwycił wszpony Doriego i wzbił się z nim w ciemnoœć nocy, zostawiajšc hobbita samiusieńkiego. Bilbo zbierał siły, by zastanowić się, dlaczego poseł Wodza Orłów nazwał ich jeńcami, i pomyœleć, że kto wie, może zostanie rozszarpany na orlškolację zamiast królika - gdy nadeszła jegokolej. Orzeł wrócił, złapał szponami za kołnierzod kurtki hobbita i poleciał. Tym razem podróż była niedaleka. Po krótkiej chwili Bilbo, drżšcy ze strachu, leżał już na szerokiej półce skalnej wykutej w zboczu góry. Nie było stšd zejœcia w dół, chyba na skrzydłach. Nie było drogi, chyba skokiem nad przepaœciš. Tu hobbit ujrzał resztę kompanii, krasnoludów siedzšcych rzędem i opartych plecami o œcianę górskš. Wódz Orłów rozmawiał z Gandalfem. Wyglšdało na to, że Bilbo w końcu nie zostanie pożarty. Czarodziej, jak się zdawało, znał się trochę z Wodzem Orłów,a nawet był z nim w doœć przyjaznych stosunkach. Rzeczywiœcie Gandalf, często włóczšc się po górach, oddał kiedyœ przysługę orłom i wyleczył ich władcę z rany zadanej strzałš z łuku. A więc, moi drodzy, wyrażenie "jeńcy" miało znaczyć: "ocaleni jeńcy goblinów", a wcale nie "więŸniowie orłów". Przysłuchujšc się słowom Gandalfa, Bilbo zrozumiał, że teraznaprawdę i ostatecznie wydostanš się z tych przerażajšcych gór. Czarodziej omawiał bowiem z Wodzem Orłów plan, według którego ptaki miały przenieœć krasnoludów, jego samego oraz Bilba dalekostšd, aż na właœciwy szlak przecinajšcy w dole równiny. Wódz Orłów nie zgadzał się na transport wjakieœ miejsce bliskie siedzib ludzkich. - Strzelaliby do nas ze swoich ogromnych łuków struganych z cisowego drzewa - rzekł - bo myœleliby, że polujemy na ich owce. No, nie myliliby się zresztš w zwykłym przypadku. Tak, cieszymy się, że pozbawiliœmy gobliny łupu, cieszymy się, żemożemy ci spłacić dług wdzięcznoœci, lecz nie chcemy dla krasnoludów ryzykować własnego życia na południowych równinach.- Dobrze - odparł Gandalf - zanieœcie nas tak daleko, jak chcecie. Już i tak jesteœmy wam bardzo wdzięczni. Ale tymczasem umieramy z głodu! - Ja już prawie umarłem! - pisnšł Bilbo taksłabym głosikiem, że nikt go nie usłyszał. - Na to może znajdzie się rada - powiedziałWódz Orłów. W chwilę póŸniej mógłbyœ dostrzec na półce skalnej jasne ognisko, a wokół niego sylwetki krasnoludów węszšcych smakowityzapach pieczeni. Orły przy. niosły suche gałęzie do rozniecenia ognia, a także parę królików, zajęcy i jagnię. Krasnoludy zakrzštnęły się żywo. Bilbo, zbyt osłabiony, by pomagać w tej pracy, a poza tym niezbyt zgrabny do oprawiania królikówi dzielenia mięsa, odbierał je od rzeŸnika już przygotowane i podawał kucharzom. Gandalf także położył się i odpoczywał, spełniwszy swojš rolę przy rozniecaniu ognia, bo Oin i Gloin zgubili krzesiwa i hubki (krasnoludy po dziœ dzień nie używajš zapałek). Tak skończyła się przygoda w Górach Mglistych. Wkrótce brzuszek Bilba napełnił się i zaokršglił znów przyjemnie i hobbit mógł usišœć zadowolony, chociaż, prawdę mówišc, wolałby kilka kromek chleba z masłem niż to mięso przypieczone na patykach. Spał jednak skulony na twardej skale stokroć głębszym snem niż kiedykolwiek w puchowym łóżku, w swojej własnej rodzinnej norce. Ale przez całš noc œnił mu się dom i we œnie wędrował pojego pokojach, szukajšc czegoœ, czego nie mógł znaleŸć, i nie mogšc sobie przypomnieć, czego właœciwie szuka. Rozdział 7 Dziwna kwatera Nazajutrz Bilbo zbudził się, gdy wschodzšce słońce zaœwieciło mu w oczy. Zerwał się, żeby spojrzeć na zegar i nastawić wodę w imbryku.., i wtedy dopierostwierdził, że nie jest u siebie w domu. Siadł więc i marzył na próżno o miednicy i szczotce. Nie było tych przedmiotów, podobnie jak nie było herbaty, grzanek ani boczku na œniadanie, lecz tylko zimne mięsobaranie i królicze. A potem musiał przygotować się do dalszej podróży. Tym razem pozwolono hobbitowi wleŸć na grzbiet orła i przylgnšć tam między skrzydłami. Powietrze gwizdało mu w uszach, oczy zamknšł. Kiedy piętnaœcie wielkich ptaków wzlatywało z półki skalnej, krasnoludy wznosiły pożegnalne okrzyki i przyrzekały odwdzięczyć się Wodzowi Orłów przy pierwszej sposobnoœci. Słońce stało jeszcze nisko nad wschodnim krańcem œwiata. Poranek był chłodny, mgła zalegała doliny i wszystkie zagłębienia terenu, rozszczepiała się tu i ówdzie na szczytach i górskich iglicach. Bilbo uchylił jednš powiekę, zerknšł i ujrzał, że ptaki lecš jużwysoko, ziemia została daleko w dole, a góry uciekajš szybko wstecz. Zamknšł znów oczy i mocniej zacisnšł powieki. - Nie szczyp mnie - rzekł orzeł. - Nie masz powodu tchórzyć jak królik, chociaż jesteœ trochę do niego podobny. Mamy piękny ranek, wiatr ledwie dmucha. Cóż może być piękniejsze od takiego lotu? Bilbo miał ochotę odpowiedzieć: "goršca kšpiel, a potem dobre œniadanie w ogródku przed domem" - rozmyœlił się jednak i nic nie rzekł na to, nieco tylko rozluŸnił chwytpalców na karku ptaka. Po pewnym czasie orły, mimo że z tak wysoka, dostrzegły widać wyznaczony cel, zaczęły się bowiem zniżać, zataczajšc po spirali ogromne kręgi. Trwało to doœć długo, aż w końcu hobbit znów otworzył oczy. Ziemia była o wiele bliżej, mógł już rozróżnić w dole drzewa, jakby dęby i wišzy, szerokie łški i płynšcš przez nie rzekę. A poœrodku jej nurtu wznosiła się wielka skała, którš woda opływała z dwóch stron, kamienny szczyt, niby wysunięta przednia straż odległych gór albo potężny głaz ciœnięty o kilka mil naprzód przez jakiegoœ siłacza, olbrzyma nad olbrzymami. Orły jeden po drugim szybko siadały na skale, pozostawiajšc tu swoich pasażerów. - BšdŸcie zdrowi! - krzyknęły. - Gdziekolwiek zawędrujecie, bšdŸcie zdrowi iniech was gniazda wasze przyjmš szczęœliwych u kresu podróży! Tak żegnajš orły swoich przyjaciół, jeœli chcš być bardzo grzeczne. - Niech wiatr niesie wasze skrzydła tam, gdzie słońce żegluje i gdzie przechadza sięksiężyc! - odwzajemnił się Gandalf, który znał właœciwš odpowiedŸ. W ten sposób się rozstali. A chociaż Wódz Orłów został póŸniej Królem Wszystkich Ptaków i włożył złotš koronę, a piętnastu jego namiestników otrzymało złote naszyjniki (ze złota ofiarowanego przez krasnoludy), Bilbo nigdy już w życiu nie miał ich ujrzeć, chyba wysoko na niebie i zdaleka, podczas bitwy Pięciu Armii. Ponieważ jednak będzie to opisane pod koniec naszej historii, wolę na razie nic więcej o tym nie mówić. Skała była na szczycie spłaszczona, a wydeptana œcieżka prowadziła z niej po wielu stopniach w dół ku rzece i dalej przez groblę z płaskich kamieni na łškę, Wostatnim stopniu skalnych schodów, u przyczółka kamiennej grobli zobaczyli małšgrotę - suchš, wygodnš, wysypanš żwirem - i w niej cała kompania zatrzymała się na naradę. - Od poczštku zamierzałem przeprowadzić was bezpiecznie (o ile to możliwe) przez góry - rzekł czarodziej - i dokonałem tego dzięki dobrej organizacji wyprawy, a także dzięki szczęœliwym przypadkom. A nawet znaleŸliœmy się o wiele dalej na wschód, niżplanowałem sobie dojœć razem z wami. BšdŸ co bšdŸ to nie moja, lecz wasza wyprawa. Może przyczynię się do niej jeszcze tak czy owak, nim jš ukończycie, tymczasem jednak mam inne ważne i pilne sprawy do załatwienia. Krasnoludy lamentowały i miały miny szczerze strapione, a Bilbo wręcz płakał. Nabrali już wszyscy przekonania, że Gandalf przez całš drogę dotrzyma im kompanii i zawsze będzie z nimi, by ratować w biedzie. - Nie zniknę natychmiast - powiedział czarodziej - mogę wam ofiarować jeszcze dzień lub nawet dwa. Zapewne zdołam was wesprzeć w obecnych tarapatach, ale i sampotrzebuję trochę pomocy. Nie mamy prowiantu, bagaży ani wierzchowców, a wyw dodatku nie wiecie, gdzie jesteœcie. To mogę wam zaraz powiedzieć. Znajdujecie się o kilka mil na północ od œcieżki, na którš wyszlibyœmy, gdybyœmy nie zostali zmuszeni do tak nagłego zboczenia z drogi na przełęcz. W tych okolicach mało jest mieszkańców, chyba że przybyło ich od mego ostatniego pobytu, to znaczy od kilku lat. Lecz ktoœ, kogo znam, mieszka niedaleko stšd. To ten ktoœ właœnie wykuł stopnie w skale na rzece - zwanej Samotnš Skałš, o ile mi wiadomo. Mój znajomy nieczęsto tu przychodzi, a już gdy za dnia, toteż nie ma co na niego czekać. Co więcej,byłoby to bardzo niebezpieczne. Musimy iœćdo niego, a jeżeli przyjmie nas dobrze, sšdzę, że będę mógł was wtedy opuœcić, życzšc wam wzorem orłów, byœcie byli zdrowi, gdziekolwiek zawędrujecie. Błagali go, żeby ich nie zostawiał samych. Obiecywali mu smocze złoto, srebro i klejnoty, ale Gandalf nie chciał zmienić postanowienia. - Zobaczymy, zobaczymy - rzekł-zresztš zdaje mi się, że już i tak zasłużyłem sobiena częœć tego smoczego złota... o ile je zdobędziecie. Wreszcie zaprzestali próœb. Pozrzucali ubrania i wykšpali się w rzece, płytkiej i przejrzystej na kamieniach przy grobli. Gdywyschli na słońcu, które już dobrze przygrzewało, poczuli się odœwieżeni, mimoże w dalszym cišgu smutni i trochę głodni. Wkrótce przebyli groblę (hobbita przenieœli)irozpoczęli marsz w wysokiej zielonej trawie, wzdłuż linii wytyczonej rzędem rozłożystych dębów i smukłych wišzów. - Dlaczego ta skała nazywa się Samotna? - spytał Bilbo idšc u boku czarodzieja. - To on jš tak nazwał, bo tak mu się podobało. Nazywa wszystko, jak chce, a tojest w dodatku jedna jedyna skała w pobliżu jego domu i on o tym dobrze wie. - Kto nazwał skałę? Kto dobrze wie? . - Ów ktoœ, o kim już wam mówiłem, bardzoważna osobistoœć. Musicie być nadzwyczaj uprzejmi, kiedy będę was przedstawiał temu ktosiowi. Przedstawię was kolejno, podwóch naraz, a wy powinniœcie uważać, by go nie zrazić. Wtedy bowiem mogłoby się toŸle dla was skończyć. Bywa straszny, kiedysię gniewa, chociaż jest doœć łagodny, jeœligo udobruchać. Ale ostrzegam was, że łatwo wpada w gniew. Krasnoludy zgromadziły się wokół czarodzieja, słyszšc, że mówi hobbitowi ciekawe rzeczy. - Czy mówisz o tej osobie, do której nas prowadzisz? - pytały. - Czy nie mógłbyœ znaleŸć kogoœ innego, mniej trudnego w pożyciu? Czy nie zechciałbyœ wytłumaczyć nam tego wszystkiego jaœniej? - i tak dalej, i tak dalej. - Oczywiœcie tak. Oczywiœcie nie. A wytłumaczyłem wszystko doœć już jasno - odparł czarodziej ze złoœciš. - Jeœli chcecie wiedzieć więcej, nazywa się Beorn. Jest bardzo silny i umie zmieniać skórę. - Jak to? Więc jest kuœnierzem, takim, co króliki nazywa fokami, jeœli nie może ich skórek wyprawić na popielice? - spytał Bilbo. - Œwięta cierpliwoœci! Nie, nie, nie! - rzekł Gandalf. - Bardzo bym pana prosił, panie Baggins, żeby pan, jeœli łaska, nie mówił takich głupstw. Na wszystko też zaklinam, nie wymawiajcie nawet słowa "kuœnierz", dopóki będziecie w promieniu stu mil od domu Beorna, ani też takich wyrazów, jak: "kożuch", "futro", "mufka" i tym podobne. On umie zmieniać skórę, to znaczy, że czasem jest ogromnym czarnym niedŸwiedziem, a czasem wielkim silnym czarnowłosym człowiekiem o potężnych barach i bujnej brodzie. Więcej nie mogę wam powiedzieć, ale to już powinno wystarczyć. Niektórzy twierdzš, że Beorn jest niedŸwiedziem, potomkiem dawnych wielkich niedŸwiedzi, które żyły w górach, nim zjawili się tam olbrzymi. Inni mówiš, żejest człowiekiem, potomkiem pierwszych ludzi, którzy tu mieszkali, zanim Smaug oraz inne smoki przybyły w te strony, a gobliny osiadły w tych górach, zbiegłszy z północy. Co jest prawdš, nie wiem, lecz wierzę raczej w tę drugš historię. Beorn nie należy do osób, którym by można zadawać pytania. W każdym razie nie ulega żadnym czarom prócz swoich własnych. Mieszka w lesie dębowym i ma duży drewniany dom; jako człowiek hoduje bydłoi konie, prawie równie jak on sam niezwykłe. Zwierzęta pracujš dla niego i rozmawiajš z nim. Nie jada mięsa zwierzšt domowych ani dzikich, nie poluje też nigdy. Ma wielkš pasiekę, a w ulach ogromne, bardzo cięte pszczoły, żywi się też przeważnie œmietanš i miodem. Jako niedŸwiedŸ wędruje daleko. Widziałem go kiedyœ siedzšcego samotnie na szczycie Samotnej Skały, zapatrzonego w księżyc, który zachodził za Góry Mgliste, i dosłyszałem, jak mruczał w języku niedŸwiedzi: "Przyjdzie kiedyœ dzień, że oniwyginš, a ja powrócę!" Dlatego właœnie przypuszczam, że musiał ongi przybyć tutaj z gór. Bilbo i krasnoludy za wiele teraz miały do myœlenia, by dłużej wypytywać czarodzieja.Czekała ich jeszcze daleka droga. Maszerowali to pod górę, to w dół dolinami.Zrobiło się bardzo goršco. Od czasu do czasu wypoczywali w cieniu drzew, a Bilbo tak zgłodniał, że jadłby bodaj żołędzie, które jednak niestety jeszcze nie dojrzały inie pospadały na ziemię. Było już dobrze po południu, gdy spostrzegli wœród traw całe łany kwiatów,a że te same odmiany rosły razem, wyglšdało to na dzieło ludzkiej ręki. Najwięcej spotykali koniczyny białej i czerwonej, a także rozkołysane kępy szelężnika grzebieniastego i polne goŸdziki pachnšce miodem. W powietrzu roiło się, brzęczało i bzyczało. Pszczoły wszędzie uwijały się pracowicie. Ale jakie pszczoły! Bilbo w życiu podobnych nie widział. " Jakby mnie która ucięła - myœlał - spuchłbym chyba tak, że byłbym dwa razy , jak jestem!" - pszczoły te bowiem były większe od szerszeni, trutnie zaœ znacznie grubsze niż mój wielki palec, a żółte pasy na ich czarnych tułowiach błyszczały jak płomienne złoto. - Zbliżamy się - rzekł Gandalf. - Jesteœmy już na granicy pszczelich pastwisk Beorna. po chwili doszli do pierœcienia wielkich, prastarych dębów, za którymi drogę zagradzał żywopłot z tarniny tak gęsty i wysoki, że ani dojrzeć coœ przez niego, aniprzeleŸć nie było sposobu. - Lepiej poczekajcie tutaj - rzekł czarodziej do krasnoludów - a gdy zawołamlub zagwiżdżę, idŸcie za mnš. Uważajcie, którędy idę, a poznacie drogę - ale idŸcie co najwyżej parami i co najmniej pięć minut niech upłynie między jednš parš a następnš. Bombur jest taki gruby, że starczy za dwóch, toteż pójdzie sam i na ostatku. Panie Baggins, proszę ze mnš. Gdzieœ tu w pobliżu musi być brama. To rzekłszy Gandalf ruszył wzdłuż żywopłotu, a przerażony Bilbo trop w trop za nim. Wkrótce doszli do wysokiej i szerokiej drewnianej bramy, za którš zobaczyli ogródi całš grupę niskich drewnianych budynków,a wœród nich kilka krytych strzechš i skleconych z grubych, nie ciosanych kloców- zapewne stodoły, obory, stajnie i szopy -oraz niski i długi dom mieszkalny. Wewnštrz ogrodzenia, po południowej stronie żywopłotu stały w rzędach ule ze słomianymi dachami na kształt dzwonów. Brzęczenie olbrzymich pszczół, kręcšcych a gałšzki nie ę, aczy 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żHP÷cIGcJÖˇcK,QcLŢ;šsię tam i sam wokół uli, wypełniało powietrze. Czarodziej i hobbit pchnęli ciężkie, skrzypišce wrota i poszli szerokš œcieżkš w stronę domu. Kilka koni, lœnišcych, doskonale utrzymanych, podbiegło przez trawnik, przyjrzało im się uważnie inteligentnymi oczyma i galopem pomknęło ku zabudowaniom. - Poszły mu oznajmić o pojawieniu się obcych w zagrodzie - rzekł Gandalf. Po chwili znaleŸli się na dziedzińcu z trzech stron objętym trzema skrzydłami domu. Poœrodku leżał wielki pień dębowy, a przy nim mnóstwo obciosanych gałęzi. Tuż obok stał olbrzymi mężczyzna; miał bujnš, czarnš czuprynę i gęstš, długš, czarnš brodę, ramiona i łydki nagie, z węzłami potężnych mięœni wyraŸnie zarysowanymi pod skórš. Ubrany był w wełnianš bluzę sięgajšcš do kolan i wspierał się na ogromnym toporze. Konie nozdrzami niemal dotykały jego ramienia. - Uff! Więc to ci dwaj? - powiedział mężczyzna do koni. - Nie wyglšdajš groŸnie.Możecie odejœć. - Zaœmiał się głoœnym, grzmišcym œmiechem, odłożył topór i wyszedł na spotkanie goœci. - Coœcie za jedni i czego tu chcecie? - spytał ostro, zatrzymujšc się przed nimi i górujšc ogromnš postaciš nad Gandalfem. Co do hobbita, to mógłby bez trudu, nie schylajšc głowy, przemknšć między nogamiBeorna i nawet nie musnšłby go ršbek jego brunatnej bluzy. - Jestem Gandalf - rzekł czarodziej. - Nigdy tego imienia nie słyszałem - mruknšł mężczyzna. - A kim jest ten malec? - spytał pochylajšc się nad hobbitemi marszczšc krzaczaste, czarne brwi. - To jest pan Baggins, hobbit z bardzo szanownej rodziny i cieszšcy się jak najlepszš reputacjš - odparł Gandalf. Bilbo ukłonił się. Nie mógł zdjšć kapelusza, bo go nie miał, boleœnie też odczuwał brak guzików. - Ja jestem czarodziejem - cišgnšł Gandalf - i słyszałem o tobie, chociaż moja sława do ciebie nie doszła; ale może wiesz coœ o moim bliskim krewniaku, Radagaœcie, który mieszka niedaleko południowego brzegu Mrocznej Puszczy. - Owszem, tego znam. Niezły chłop jak na czarodzieja. Spotykałem go- rzekł Beorn. - No, dobrze, wiem już teraz, kim jesteœcie,czy przynajmniej za kogo się podajecie. A czego tu chcecie? - Prawdę mówišc, straciliœmy bagaże i omalnie zbłšdziliœmy, potrzeba nam pomocy albochociaż dobrej rady. Muszę ci wyznać, że mieliœmy w górach doœć ciężkš przeprawę zgoblinami. - Z goblinami? - powiedział już mniej szorstko Beorn. - Ho, ho, toœcie z nimi mielikłopoty? A po co się do nich zbliżaliœcie? - Stało się to wbrew naszej woli. Gobliny zaskoczyły nas nocš pod przełęczš, przez którš chcieliœmy się przedostać za góry. Idziemy z Krajów Zachodnich i tędy nam droga wypadła... ale to długa historia. - W takim razie wejdŸcie lepiej do domu i spróbujcie mi z tej historii coœ niecoœ opowiedzieć, byle to nie trwało do wieczora! - odparł mężczyzna i powiódł ichdo ciemnych drzwi, które z dziedzińca prowadziły do wnętrza domu. Idšc za gospodarzem znaleŸli się w obszernej sali z paleniskiem poœrodku. Mimoletniej pory płonęły na nim kłody drzewa, a dym wzbijał się pod sczerniałe krokwie iszukał sobie ujœcia przez otwór w dachu. Minęli tę salę, doœć ciemnš, bo rozjaœnionš tylko blaskiem ogniska i œwiatłem płynšcymprzez wyciętš nad nim w stropie dziurę, doszli do mniejszych drzwi w głębi i przez nie na ganek podparty słupami z pni drzew.Ganek wychodził na południe, toteż było tuciepło i jasno, bo zachodzšce słońce słałoskoœne promienie, ozłacajšc ogród pełen kwiatów sięgajšcy aż pod same schodki. Siedli na drewnianych ławach; Gandalf rozpoczšł opowieœć, a Bilbo, który stopami nie dostawał do ziemi, bimbał nogami w powietrzu i patrzał w ogród, usiłujšc przypomnieć sobie nazwy wszystkich kwiatów, lecz wiele z nich widział po raz pierwszy w życiu. - Szedłem więc przez góry z przyjacielem czy z dwoma... - mówił czarodziej. - Z dwoma? Widzę tylko jednego, i to niedużegow dodatku - przerwał mu Beorn. - Prawdę rzekłszy, nie chciałem ci się naprzykrzać w większej gromadzie, póki się nie dowiem, czy nie jesteœ bardzo zajęty. Ale jeœli pozwalasz, zawołam. - Dalejże, wołaj. Gandalf zagwizdał przecišgle i donoœnie; natychmiast zza domu wychynęli na œcieżkę Thorin i Dori; przystanęli i ukłonili się w pas. - Nie z dwoma, lecz z trzema, jak widzę, szedłeœ - rzekł Beorn. - Ale to nie hobbici, tylko krasnoludy. - Thorin Dębowa Tarcza, do usług! - Dori, do usług! Zawołali obaj jednoczeœnie i pokłonili się raz jeszcze. - Dziękuję, obejdę się bez waszych usług - odparł Beorn - ale coœ mi się zdaje, że wam moje będš potrzebne. Nie przepadam za krasnoludami, jeœli wszakże naprawdę jesteœ Thorin - syn Thraina, który był synem Throra, o ile mi wiadomo - jeœli twójtowarzysz również godny jest szacunku, jeœli jesteœcie wrogami goblinów i nie zamierzacie nic złego w granicach moich ziem... ale, skoro się zgadało, po coœcie właœciwie przyszli w te strony?... - Krasnoludy wybrały się w odwiedziny do ojczyzny swoich przodków, na wschód za Mrocznš Puszczę - prędko odpowiedział Gandalf - i tylko przypadkiem znaleŸliœmy się w obrębie twoich ziem. Przeprawialiœmysię przez góry Wysokš Przełęczš, tš œcieżkš wyszlibyœmy na drogę daleko na południe od twego kraju, lecz napadły nas złe gobliny, jak już ci zaczšłem opowiadać... - Opowiadajże dalej! - rzekł Beorn, który nigdy nie był zbyt grzeczny. - Wybuchła okropna burza, olbrzymy ciskały głazami, więc pod przełęczš poszukaliœmy schronienia w grocie; wszyscy: ja, hobbit i kilku naszych towarzyszy... - Kilku? O dwóch mówisz: "kilku"? - No nie, bo w gruncie rzeczy było ich więcej niż dwóch. - Gdzież się tamci podziali? Zabici, pożarci czy też zawrócili do domu? - Ależ nie! Jakoœ nie wszyscy przyszli na mój gwizdek. Pewnie przez nieœmiałoœć. Widzisz, boimy się, czy nas nie za wielu, żeby prosić cię o goœcinę. - Dalejże, gwiżdżznowu! Widzę, że się od goœci nie wymówię,a wobec tego jeden albo dwóch więcej czy mniej nie zrobi już i tak różnicy - burknšł Beorn. Gandalf zagwizdał więc po raz wtóry, lecz nim głos przebrzmiał, Nori i Ori stanęli pod gankiem, bo - jak przecież pamiętacie - Gandalf kazał im zjawiać się parami w odstępach pięciominutowych. - Ejże! - powiedział Beorn. - Wyroœliœcie jakspod ziemi. Gdzieœcie się tu kryli? ChodŸcie bliżej. - Nori, do usług! - Ori, do... Lecz Beorn przerwał im. - Dziękuję. Jak będę potrzebował waszych usług, sam o nie poproszę, Siadajcie i niechGandalf opowiada swojš historię, bo jak takdalej pójdzie, nie skończy jej przed wieczerzš. - A więc ledwie posnęliœmy - podjšł Gandalf- w głębi groty rozwarła się szczelina, wylazły przez niš gobliny, porwały hobbita i krasnoludy, a także całe stado kuców... - Stado kuców? Czy wy jesteœcie wędrowni cyrkowcy? Czy też wieziecie ze sobš moc towaru? A może ty szeœć sztuk nazywasz stadem! - Ej, nie! Właœciwie było więcej niż szeœć wierzchowców, bo nas też było ponad pół tuzina... O, dwaj następni już sš! - W tym bowiem momencie ukazali się Balin oraz Dwalin i złożyli ukłon tak niski, że brodami zamietli kamiennš podłogę. Ogromny mężczyzna w pierwszej chwili zmarszczył brew, lecz dwaj nowi przybysze tak gorliwie starali się być grzeczni, tak kiwali głowami, zginali karki, gięli się w pasie i machali kapturami u własnych kolan - wedlenajwytworniejszej krasnoludzkiej mody - żeBeorn wreszcie rozchmurzył się i wybuchnš! œmiechem. Balin i Dwalin naprawdę wyglšdali okropnie zabawnie. - Racja, było was ponad pół tuzina - rzekł.- I mieliœcie komików w kompanii. ChodŸcie tu bliżej, wesołkowie, jak wam na imię? Usług na razie nie życzę sobie, tylko imionachcę usłyszeć, a potem sišdŸcie i przestańcie się kiwać. - Balin i Dwalin - oœwiadczyli nie œmiejšc sięobrazić, po czym siedli, a raczej klapnęli naziemi, trochę zdumieni takim przyjęciem. - Mów teraz dalej - zwrócił się Beorn do czarodzieja. - Na czym to ja stanšłem? Aha... Więc mniegobliny nie porwały. Paru zabiłem błyskawicami różdżki... - Doskonale! - mruknšł Beorn. - Na coœ się przecież przydajš czarodzieje. - ...i wœliznšłem się przez szczelinę, zanim jš z powrotem zatrzaœnięto. Dostałem się do głównej pieczary, gdzie roiło się od goblinów. Siedział tam Wielki Goblin, a strzegło go trzydziestu, może czterdziestugwardzistów. Pomyœlałem więc: "Nawet gdyby moi towarzysze nie byli skuci z sobš łańcuchem, cóż poradzi tuzin przeciw kilkudziesištkom?" - Tuzin? Pierwszy raz słyszę, żeby ktoœ osiem sztuk nazywał tuzinem! A może jeszcze nie wszystkie diabełki wyskoczyły z pudełeczka? - Rzeczywiœcie, dwóch znowu nadchodzi, jak widzę, Kili i Fili, zdaje się - rzekł Gandalf, bo właœnie nowa para krasnoludówstanęła przed nimi, uœmiechajšc się i kłaniajšc. - Dosyć, dosyć! - zawołał Beorn. - Siadajciei bšdŸcie cicho. Opowiadaj, Gandalfie! Gandalf cišgnšł więc dalej swojš opowieœć,aż do tego miejsca, gdy po ucieczce w ciemnoœciach i odnalezieniu dolnej bramy odkryli ze zgrozš, że zgubili gdzieœ pana Bagginsa. - Przeliczyliœmy się i stwierdzili, że brakujehobbita. Zostało nas tylko czternastu. - Czternastu! Nigdy w życiu nie słyszałem,żeby dziesięć mniej jeden równało się czternaœcie. Chciałeœ chyba powiedzieć: dziewięciu? Czy też nie przedstawiłeœ mi jeszcze wszystkich członków kompanii? - No tak, rzeczywiœcie, nie znasz dotychczas Oina i Gloina. Ale co widzę? Oto oni! Zechciej im wybaczyć, że cię niepokojš.- Niech wejdš, niech wejdš. Żywo! ChodŸcieno tu, siadajcie. Słuchaj no, Gandalfie, przecież nawet teraz mamy ciebie, dziesięciu krasnoludów i jednego hobbita, tego, który wam zginšł. Razem jedenastu plus dwunasty brakujšcy do rachunku, chyba że czarodzieje liczš inaczej niż cały œwiat. Mniejsza zresztš z tym, opowiadaj dalej. Beorn starał się tego po sobie nie pokazywać, lecz historia Gandalfa bardzo go zainteresowała. Trzeba wam wiedzieć, że w dawnych czasach Beorn znał najlepiejtę właœnie częœć gór, o której czarodziej mówił. Kiwał więc głowš i pomrukiwał dowiadujšc się, jak hobbit znalazł się niespodzianie, jak potem cała kompania zjechała w dół razem z osypujšcym się rumowiskiem i jak w lesie obradował kršg wilków. Kiedy Gandalf zaczšł opisywać przygodę na polanie, wdrapywanie się na drzewa i oblężenie przez wilki, Beorn zerwał się z ławy i biegajšc po ganku mruczał: - Że też mnie tam nie było! Ja bym im pokazał coœ lepszego niż fajerwerki! - No, cóż - rzekł Gandalf, bardzo rad, że jego opowieœć wywiera tak wielkie wrażenie. - Zrobiłem, co mogłem. Siedzieliœmy tak w górze, a pod nami wilki miotały się wœciekle i las już się palił tu i ówdzie, kiedy nadcišgnęły od gór gobliny i zobaczyły, co się dzieje. Ryknęły z radoœciizaczęły szydzić z nas, œpiewajšc tak: "Piętnastu ptaszkom na pięciu drzewach..." - Wielkie nieba! - mruknšł Beorn. - Nie wmówisz mi, że gobliny nie umiejš rachować. Wiem, że liczš dobrze. Dwanaœcieto nie piętnaœcie, gobliny by się tak nie pomyliły. - Ja się też nie mylę. Byli przecież z nami również Bifur i Bofur. Nie odważyłem się wczeœniej ich wprowadzić, ale spójrz, właœnie idš. Rzeczywiœcie Bifur i Bofur wkroczyli do ogrodu. - I ja! I ja! - wołał zasapany Bombur, następujšc tamtym dwóm na pięty. Był gruby, a w dodatku zły, że go zostawiono na szarym końcu. Nie zgodził się czekać pięciu minut po odejœciu ostatniej pary, leczruszył tuż za niš. - Teraz jest was tu piętnastu, a ponieważ gobliny rachujš nieomylnie, myœlę, że już nikogo nie brak z tych, co siedzieli na drzewach. Wreszcie może będziesz mógł, Gandalfie, dokończyć tej historii bez dalszych przeszkód. Dopiero w tej chwili pan Baggins ocenił mšdroœć Gandalfa. Przerwy w opowieœci podnieciły tym bardziej ciekawoœć Beorna; gdyby nie był tak pochłonięty interesujšcš historiš, pewnie by odprawił krasnoludów zniczym, jako podejrzanych włóczęgów. Beorn nigdy nie zapraszał goœci do swego domu, jeœli mógł tego uniknšć. Przyjaciół miał niewielu, a i to zamieszkałych w dalekich stronach. Jeœli nawet ich goœcił u siebie, to nigdy więcej niż dwóch naraz. A dziœ piętnastu obcych podróżnych zasiadło na jego ganku! Nim czarodziej skończył całš historię i opowiedział, jak orły przyleciały im na ratunek, a póŸniej przeniosły wszystkich na Samotnš Skałę - słońce zaszło za szczyty Gór Mglistych, a w ogrodzie Beornacienie się wydłużyły. - Bardzo ciekawa historia! - powiedział Beorn. - Od dawna nie słyszałem lepszej. Gdyby każdy włóczęga miał coœ równie interesujšcego do opowiedzenia, przyjmowałbym łaskawiej takich goœci. Może wszystko zmyœliłeœ, ale i tak zasłużyłeœ na wieczerzę, bo dobra to bajka, nawet jeœli nieprawdziwa. ChodŸmy więc wszyscy coœ przegryŸć. - Bardzo chętnie! - zakrzyknęli chórem. - Dziękujemy œlicznie! W sali było już zupełnie ciemno. Beorn klasnšł w ręce i wpadły cztery białe kucyki, a za nimi kilka dużych psów o siwejsierœci. Beorn coœ do nich powiedział w dziwnym języku, brzmišcym jak głosy zwierzšt przerobione na jakšœ ludzkš mowę. Kuce i psy wybiegły, zaraz jednak wróciły niosšc w pyskach łuczywa, które zapaliły od ognia płonšcego poœrodku izby ipozatykały w uchwytach osadzonych nisko na słupach wokół paleniska. Psy umiały chodzić do woli na zadnich łapach, w przednich podajšc, co było trzeba. Szybko przyniosły spod œcian kozły i deski, ustawiajšc z nich stoły w pobliżu ogniska. Rozległo się bee! bee! I za przewodem dużego, czarnego jak smoła barana weszłokilka białych jak œnieg owiec. Jedna niosła biały obrus z wyhaftowanymi po brzegach postaciami zwierzšt; inne na szerokich grzbietach dŸwigały tace, a na nich drewniane miski, talerze, noże i łyżki, psy zaœ zręcznie nakryły do stołów. Stoły te były bardzo niziutkie, tak że nawet hobbit mógł przy nich biesiadować wygodnie. Kucyk przysunšł dla Gandalfa i Thorina dwaniskie stołki o szerokich, wyplatanych trzcinš siedzeniach i krótkich, grubych nogach, a Beornowi przypadł wielki, czarnyfotel podobnej roboty (siedzšc w nim wycišgał długie nogi daleko pod stół). Innych krzeseł nie było w sali, gospodarz zapewne sporzšdził te niskie sprzęty dla wygody niezwykłych zwierzšt, które mu usługiwały. Na czym wobec tego zasiadła reszta kompanii? Nie zapomniano o nikim: kucyki wtoczyły pniaki obciosane na kształtbębnów, a tak niskie, że nawet dla Bilba w sam raz. Wszyscy więc obsiedli stół Beorna. Œciany tej sali od wielu lat nie widziały równie licznego zgromadzenia! Była to wieczerza czy może obiad, słowem, posiłek, jakiego od opuszczenia Ostatniego Przyjaznego Domu i pożegnania zElrondem nie mieli w ustach. Wokół nich migotało œwiatło ogniska i pochodni, a na stole płonęły dwie wysokie, czerwone œwiece z pszczelego wosku. Goœcie jedli, a Beorn swym niskim, grzmišcym basem opowiadał im różne historie o dzikich krainach po tej stronie gór, szczególnie zaœo ciemnym, niebezpiecznym lesie cišgnšcym się daleko na północ i na południe; straszliwy ten las leżał ledwie o dzień drogi od domu Beorna i przecinał wędrowcom drogę na wschód, a nazywał się Mrocznš Puszczš. Krasnoludy słuchały kiwajšc brodami, wiedziały bowiem, że muszš zapuœcić się wte lasy i że po przebyciu gór to jest najgroŸniejsza przeszkoda do pokonania, zanim dotrš do warowni smoka. Najadłszy się goœcie z kolei zaczęli opowiadać własnehistorie, lecz Beorn wydawał się już senny i nie bardzo zważał na ich słowa. Mówili najwięcej o złocie, srebrze i drogich kamieniach, o robocie snycerskiej i złotniczej, Beorn jednak nie interesował się najwidoczniej tymi rzeczami: w jego salinie było złotych ani srebrnych, a nawet w ogóle metalowych wyrobów - z wyjštkiem noży. Siedzieli przy stole długo, popijajšc miód z drewnianych kubków. Na dworze zapadła już ciemna noc. Dorzucono nowe kłody do ogniska, łuczywa pogasły, lecz oni siedzieliwcišż w migotliwym blasku płomieni, pod słupami wznoszšcy. mi się aż pod strop domu i czarnymi w górze niby wierzchołki drzew w lesie. Może to były czary, a możenie, ale hobbitowi wydawało się, że słyszy w krokwiach szum, jakby wiatru w gałęziach, i zawodzenie puszczyków, Wkrótce też Bilbo zaczšł się kiwać sennie, a głosy dochodziły do jego uszu z coraz większej dali... i nagle ocknšł się z drzemki.aczy 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żMPë cN; ëcO&cP8+-cQe: Wielkie drzwi skrzypnęły i trzasnęły. Beorna nie było w sali. Krasnoludy siedziałypo turecku na podłodze wokół ogniska i œpiewały. Parę zwrotek brzmiało mniej więcej tak, ale œpiewano ich więcej, do póŸna w noc. W zeschłych wrzosach hulał wichr, W lesie już i Powiew cichł, W lesie cienie dniem i nocš, Ciemne dziwy z traw migocš. Wiatr się stoczył z zimnych gór, Grzmiał jak gromów groŸny chór, Jękły drzewa w leœnej głuszy, Liœć w gałęziach stulił uszy. Wiatr znów zaczšł dšć na wschód- W lesie cicho jak i wprzód. Za to poza lasem, blisko, Œpiewa wiatrem trzęsawisko. Trawy syczš, szuszczš ŸdŸbła, W ziołach chrzęœci nuta zła- A w jeziorze pęd wichury Drze odbite w fali chmury. Przez samotne góry w bok Wionšł wiatr, gdzie czuwa smok; Poœród głazów tam olbrzymich Z lasu czarne idš dymy. Wreszcie z dolin i ze wzgórz Spłynšł w noc jak w otchłań mórz- Potem w żagiel dmšc miesišca W wodę srebrne gwiazdy stršcał. Bilbo znów się zdrzemnšł. Nagle Gandalf wstał. - Pora spać - rzekł. - Pora dla nas, chociażnie dla Beorna, o ile go znam. W tej sali możecie odpoczywać spokojnie i bezpiecznie, ale ostrzegam, niech żaden z was nie zapomni, co Beorn powiedział, nim nas opuœcił: pod grozš œmierci nikomu nie wolno wyjœć poza dom, póki słońce nie wstanie. Bilbo zobaczył posłania już przygotowane w jednym końcu sali, na wzniesionym nieco nad ziemiš pomoœcie między słupami a zewnętrznš œcianš. Dla hobbita znalazł się mały siennik i wełniany koc. Owinšł się nimz przyjemnoœciš tnimo letniej pory. Ogień przygasał, Bilbo usnšł. W nocy jednak się ocknšł. Na palenisku ledwie tliła się resztka żaru, Gandalf i krasnoludy spały, sšdzšc z oddechów; biała plama œwiatła leżała na podłodze: to księżyc zaglšdał przez dymnik wycięty w dachu. Z dworu dochodził pomruk i taki łoskot, jakby jakieœ ogromne zwierzę ocierało się o drzwi. Hobbitowi przyszło do głowy, że może to Beorn, przemieniony czarodziejskš sztukš, i zaniepokoił się, czy niedŸwiedŸ nie wejdzie do sali, by ich wszystkich pozabijać. Dał więc nura pod koc, schował się cały z głowš, ale mimo strachu usnšł zaraz znowu. Dzień był jasny, kiedy się Bilbo zbudził. Że jednak leżał w ciemnym kšcie, jeden z krasnoludów, potknšwszy się o niego, runšłz hałasem z pomostu na ziemię. Okazało się, że to Bofur; zły z powodu tego wypadku, ledwie Bilbo otworzył oczy, zaczšł zrzędzić: - Wstałbyœ wreszcie, próżniaku, bo nic ci nie zostawimy na œniadanie. Bilbo zerwał się natychmiast. - Œniadanie! - krzyknšł. - Gdzie jest œniadanie? - Przeważnie w naszych brzuchach - odpowiedziały krasnoludy kręcšce się po sali. - Ale resztki sš jeszcze na ganku. Od œwitu szukamy Beorna, nie ma jednak po nim nigdzie ani znaku, chociaż œniadanie było już zastawione, gdyœmy wyszli na ganek. - A gdzie Gandalf? - spytał Bilbo spieszšc się bardzo, żeby jeszcze coœ zastać na stole. - Pewnie gdzieœ w pobliżu - odpowiedzieli. Lecz Bilbo nie zobaczył tego dnia czarodzieja aż do wieczora. Przed samym zachodem słońca Gandalf wszedł do sali, gdzie hobbit i krasnoludy siedziały przy, wieczerzy, obsługiwane przez niezwykłe zwierzęta Beorna, które się nifii opiekowały od rana. Beorna nikt nie widziałani nie słyszał od poprzedniej nocy toteż wszyscy zaczynali się już tym niepokoić. - Gdzie jest gospodarz tego domu i gdzieżeœty bywał cały dzień? - zakrzyknęli wszyscy. - Pytajcie po kolei, ale w każdym razie odpowiem dopiero po wieczerzy. Nic w ustach nie miałem od œniadania. Wreszcie Gandalf odsunšł talerz i dzbanek; zjadł dwa bochenki chleba (grubo posmarowane masłem, miodem i gęstš œmietanš) i wypił co najmniej kwartę miodu, a na zakończenie zapalił fajkę. - Najpierw odpowiem na drugie pytanie - rzekł. - Ale patrzcie! Toż to wymarzone miejsce do puszczania kółek! I przez długi czas nie mogli nic więcej z niego wycišgnšć, tak był zajęty: posyłał kółka dymu w taniec wokół słupów, kazał im zmieniać kształty i kolory, a w końcu nawyœcigi uciekać przez dymnik w stropie. Musiał to być dziwny widok, gdy tak wzlatywały nad dachem jedno po drugim, zielone, niebieskie, czerwone, srebrzyste, żółte i białe; małe kółka przeœlizgiwały się przez duże, splatały w ósemki i chmarami jak ptaki odfruwały w œwiat. - Tropiłem œlady - rzekł wreszcie Gandalf. - Musiał tu odbywać się ostatniej nocy istny wiec niedŸwiedzi na dziedzińcu przed domem. Doszedłem wkrótce do wniosku, że nie wszystkie Beorn poprzemieniał z innychzwierzšt, bo za wiele ich było i zbyt różnych. Powiadam wam, musiały wœród nich być i małe, i duże, i zwykłe, i olbrzymie, a wszystkie tańczyły od zapadnięcia nocy aż do œwitu prawie. Œcišgnęły z różnych stron œwiata, ale żaden nie przybył z zachodu, zza rzeki, od gór. W tamtym kierunku prowadził jeden tylko trop, który wskazywał, że niedŸwiedŸodszedł stšd i dotychczas nie wrócił. Po tropach trafiłem pod Samotnš Skałę. Œlad jednak urywał się na brzegu rzeki, a za skałš nurt jest głęboki i tak porywisty, że przejœć w bród nie sposób. Jak pamiętacie, na ten brzeg dostać się łatwo po grobli, lecz po drugiej stronie skała opada urwiskiem nad kipielš wodnš. Musiałem wędrować kilka mil, zanim znalazłem miejsce, gdzie rzeka rozlewa się szerzej i płyciej i gdzie mogłem się przeprawić, brodzšc i płynšc, a potem znów wracałem kilka mil, żeby odszukać œlady niedŸwiedzia.Za póŸno już było, więc nie mogłem iœć tym tropem daleko. Wiódł prosto do sosnowego boru na wschodnich stokach GórMglistych, w którym mieliœmy przedwczorajszej nocy przyjemne spotkanie z wilkami. Ano, odpowiedziałem chyba ten sposób również na pierwsze wasze pytanie - zakończył Gandalf i umilkł,zapadajšc na długš chwilę w zadumę. Hobbitowi wydało się, że zrozumiał ukryty sens opowieœci czarodzieja. - Co teraz poczniemy - krzyknšł - jeżeli on sprowadzi wargów i gobliny?! Wszystkich nas tu zaskoczš i pozabijajš! A przecież mówiłeœ, że on nie żyje Z tamtymi w przyjaŸni! - Mówiłem. Nie bšdŸ głupi, Bilbo. IdŸ lepiejdo łóżka, bo widzę, że ci już rozum usnšł w głowie. Hobbit, bardzo zgnębiony, uznał, że nic lepszego zrobić się nie da, i poszedł spać; krasnoludy jeszcze œpiewały swoje pieœni, gdy on już zasnšł łamišc sobie nawet przez sen głowę nad sekretami Beorna; œniło mu się, że setki czarnych niedŸwiedzitańczš przy księżycu powoli, ciężko, w kółko, w kółko po dziedzińcu. Ocknšł się, kiedy reszta kompanii spała, i znów usłyszał jak poprzedniej nocy jakieœ skrobanie, tupot, posapywania i pomruki za drzwiami. Nazajutrz rankiem zbudził ich Beorn we własnej osobie. - A więc jesteœcie wszyscy jeszcze tutaj - rzekł. Podniósł w górę hobbita i ze œmiechem dodał: - Jak widzę, nie zjadły cięwilki ani gobliny, ani złe niedŸwiedzie. - Zgoła bez szacunku poklepał pana Bagginsa w okolicach kamizelki. - Brzuszek nam się zpowrotem pięknie zaokršglił na chlebie i miodzie. ChodŸ no do stołu, podjemy sobie znowu. Siedli więc wszyscy wraz z gospodarzem doœniadania. Beorn teraz dla odmiany był bardzo wesoły, humor miał wspaniały i rozœmieszał całe towarzystwo zabawnymi historyjkami, nie musieli też dłużej zgadywać, gdzie tak długo przebywał i dlaczego wrócił tak serdecznie do nich usposobiony, bo sam im to powiedział. Był na drugim brzegu rzeki, aż w górach - z czego widzicie, że umiał szybko maszerować, przynajmniej w skórze niedŸwiedziej. Zobaczył wypalonš pożarem wilczš polanę i przekonał się, że ta częœć opowieœci Gandalfa mówiła prawdę. Dowiedział się nawet czegoœ więcej: przyłapał jakiegoœ warga i goblina błšdzšcych po lesie. Od nich zasięgnšł języka: patrole goblinów wspólnie z wilkami w dalszym cišgu szukały krasnoludów, rozwœcieczone zabójstwem Wielkiego Goblina oraz poparzeniem nosa przywódcy wargów, a także œmierciš wielu jego najdzielniejszych podwładnych poległych odognistych pocisków czarodzieja. Tyle mu wilk i goblin, gdy ich przycisnšł, powiedzieli, domyœlał się jednak, że gorszych jeszcze rzeczy należy oczekiwać,że przygotowuje się wielki wypad całej armii goblinów i sprzymierzonych z nimi wargów na kraje leżšce w cieniu gór, obława na krasnoludów i zemsta na ludziach oraz wszelkich stworzeniach zamieszkujšcych te strony, podejrzanych o udzielanie pomocy zbiegom. - Twoja opowieœć, Gandalfie, była bardzo ciekawa - rzekł Beorn - ale podoba mi się teraz tym bardziej, że jest, jak się upewniłem, prawdziwa. Musisz mi wybaczyć, że ci nie uwierzyłem na słowo. Gdybyœ, jak ja, żył w najbliższym sšsiedztwie Mrocznej Puszczy, nie ufałbyœ bez zastrzeżeń nikomu, chyba temu, kogo znasz tak dobrze albo lepiej niż rodzonego brata. W każdym razie bšdŸ pewien, że spieszyłem z powrotem, jak mogłem, by się przekonać, czy jesteœcie cali i zdrowi, iofiarować wam wszelkš pomoc, jakš rozporzšdzam. Od dziœ będę miał dla krasnoludów więcej niż dotšd życzliwoœci. Wielki Goblin zabity, Wielki Goblin zabity! - mruczał sam do siebie z uciechš. - A co zrobiłeœ z tym wilkiem i goblinem? - spytał nagle Bilbo. - ChodŸ i zobacz - odparł Beorn i wszyscy za jego przewodem poszli na drugš stronę domu. Nad bramš wejœciowš przybita była głowa goblina, a wilcza skóra wisiała rozpięta na sšsiednim drzewie. Beorn był straszliwy dla wrogów. Lecz teraz już krasnoludy zyskały jego przyjaŸń, więc Gandalf uznał za stosowne opowiedzieć Beornowi wszystko i wyjawić prawdziwy cel wyprawy, aby skorzystać w pełni z obiecanej pomocy. A oto co im Beorn przyrzekł: dostarczy wszystkim kucyki, Gandalfowi zaœ konia na drogę do granicy lasów, zaopatrzy ich w prowiant wystarczajšcy przy oszczędnej gospodarce na kilka tygodni, a tak opakowany, żeby dŸwiganie go nie sprawiało wiele kłopotu; da im więc orzechy, mškę, suszone owoce w szczelnie zamkniętych słojach, miód w wypalanych z czerwonej gliny garnkach i ciasto dwakroć pieczone, dzięki czemu trzyma się długo i nawet w małej iloœci spożywane dodaje sił w marszu. Wypiek tego ciasta należał do sekretów Beorna; w skład ciasta wchodził przede wszystkim miód, dodawany do wszystkich niemal potraw w tym domu, bardzo pożywnych, jakkolwiek pobudzajšcych pragnienie. Wody - zapewniałBeorn - nie zabraknie wam w drodze, po tejstronie lasów wszędzie pełno strumieni i Ÿródeł. - Ale œcieżka przez Mrocznš Puszczę jest ciemna, niebezpieczna i ucišżliwa -- rzekł. -O żywnoœć i wodę bardzo tam trudno. Nie pora jeszcze na orzechy (co prawda może zdšżš dojrzeć i przejrzeć, nim przeprawicie się przez puszczę), a z tego, co tam roœnie, chyba tylko orzechy nadajš się do jedzenia. Wszystko inne jest dzikie, czarne, niesamowite. Użyczę wam skórzanych worków na wodę, a także łuków i strzał. Wštpię jednak, czy cokolwiek z tego, co spotyka się w Mrocznej Puszczy, można jeœć lub pić bez szkody dla zdrowia. Jest tam, jak mi wiadomo, pewien strumień, czarny i bystry, który przecina œcieżkę. Nie ważcie się z niego pić ani się w nim kšpać, bo słyszałem, że to woda zaczarowana, powoduje œpišczkę i utratę pamięci. Zresztšciemnoœci zalegajš las, nie sšdzę, byœcie zdołali coœ - jadalnego czy trujšcego - z łuków upolować, nie schodzšc ze œcieżki. Tego zaœ pod żadnym pozorem nie wolno wam zrobić. Oto wszystkie j aż rady, których mogę wam udzielić. Od chwili gdy wejdziecie w puszczę, niewiele już potrafięwam dopomóc. Tam już musicie polegać tylko na własnym szczęœciu i męstwie, no ina zapasach, w które was zaopatrzę. Ale życzę wam wszelkiej pomyœlnoœci i dom mójbędzie dla was otwarty, jeœli wam tędy wypadnie wracać. Dziękowali mu oczywiœcie, kłaniali się, zamiatali kapturami, powtarzali, że sš gotowi "do usług" gospodarza wielkiego drewnianego dworu. Lecz gdy wysłuchali jego poważnej przemowy, podupadli na duchu, bo zrozumieli, że przygoda będzie o wiele bardziej niebezpieczna, niż się spodziewali, i że nawet gdyby uniknęli wszystkich zasadzek po drodze, u celu czeka na nich smok. Cały ranek zszedł pracowicie na przygotowaniach do wymarszu. Zaraz po południu zjedli po raz ostatni posiłek przy Beornowym stole, po czym dosiedli użyczonych przez gospodarza wierzchowców i wielekroć jeszcze powtórzywszy pożegnania, ruszyli dobrym kłusem za bramę. Wydostawszy się za wysoki żywopłot otaczajšcy od wschodniej strony zagrodę, skręcili na północ i podšżali odtšd ku północo-wschodowi. Za radš Beorna zdecydowali się nie jechać do głównej drogileœnej, leżšcej na południe od jego włoœci. Gdyby z gór zeszli przez przełęcz, œcieżka prowadziłaby ich brzegiem górskiego potoku, który wpadał do rzeki o kilka mil na południe od Samotnej Skały. Był tam bród doœć głęboki, przez który mogliby się przeprawić, gdyby mieli jeszcze swoje kuce, a dalej dróżka wiodšca na skraj lasów, do wylotu starego, leœnego goœcińca.Beorn jednak przestrzegał, że drogš tš obecnie często chadzajš gobliny, a goœciniec, z dawna nie używany, jak słyszał, zarósł dalej na wschód lasem i kończył się wœród nieprzebytych moczarów, na których zatarły się już œladydawnych œcieżek. Poza tym goœciniec po wschodniej stronie wyprowadzał z puszczyw miejscu daleko na południe odsuniętym odSamotnej Góry musieliby więc stamtšd odbyć jeszcze długi i trudny marsz. Na północ od Samotnej Skały puszcza przybliżała się do Wielkiej Rzeki, a chociaż i góry także ku niej się tam podsuwały, Beorn radził wędrowcom obrać tę drogę, bo po kilku dniach jazdy mieli tam znaleŸć poczštek mało znanej œcieżki przecinajšcejMrocznš Puszczę i wychodzšcej niemal wprost pod Samotnš Górš. - Gobliny - mówił Beorn - nie oœmielš się przeprawić za Wielkš Rzekę nawet o sto milna północ od mojej skały ani podejœć bliżejdo mego domu - dobrze jest nocš strzeżony! - ale na waszym miejscu jechałbym ostro. Jeœli bowiem podejmš zamierzonš napaœć, wkrótce przeprawiš sięprzez rzekę na południu i obsadzš cały skraj lasów, by wam odcišć drogę, a pamiętajcie, że wargowie szybciej biegnš niż kucyki. Mimo to bezpieczniej dla was będzie jechać na północ, bo chociaż w ten sposób zbliżacie się do ich siedzib, ale robicie to, czego gobliny najmniej się spodziewajš, i będš miały dalszš drogę, by was doœcignšć. Ruszajcie teraz, jak zdołacie najżywiej! Dlatego to jechali w milczeniu i wypuszczali kuce do galopu wszędzie tam, gdzie gładki, porosły trawš grunt na to pozwalał; czarny wał gór mieli po lewej ręce, a przed sobš w dali linię rzeki wyznaczonš przez drzewa, które zbliżały się z każdš minutš. Kiedy ruszali, słońce dopiero zaczynało zniżać się ku zachodowi i do wieczora złociło cały kraj wokół nich. Niechciało się wierzyć, żeby poœcig goblinów naprawdę groził, toteż gdy już kilka mil dzieliło wędrowców od Beornowego domu, nawišzały się znów pogawędki, rozbrzmiały pieœni i wszyscy zapomnieli niemal o ciemnej leœnej œcieżce, która czekała ich w dalszej podróży. Wieczorem jednak, gdy zapadł zmierzch, a szczyty górrozżarzyły się blaskiem zachodzšcego słońca, rozbili obóz, wystawili straże i większoœć krasnoludów spała niespokojnie, bo w snach przeœladowało ich wycie żerujšcych wilków i wrzaski goblinów. Lecz nazajutrz dzień wstał znów piękny i pogodny; białe, jak gdyby już jesienne opary zalegały ziemię i było doœć chłodno, wkrótce jednak słońce wzeszło w czerwieni na wschodzie, mgły zniknęły, a kompania ruszyła w dalszš drogę, gdy cienie jeszcze były bardzo długie. Jechali tak przez dwa dni, nie widzšc wcišż nic prócz trawy, kwiatów, ptaków i pojedynczych drzew, a od czasu do czasu napotykali stadka rudych sarn pasšcych się lub odpoczywajšcych o południu w cieniu. Hobbitowi zdarzyło się parę razy dostrzec rogi jelenia sterczšce z wysokiej trawy i z poczštku myœlał, że to suche gałęzie. Trzeciego dnia szczególnie gorliwie popędzali kuce - Beorn zapowiedział, że czwartego ranka dotrš do leœnej œcieżki - i nie zatrzymawszy się o zmroku, jechali dalej nocš przy księżycu. Gdy zmierzchało, hobbitowi wydało się, że widzi daleko, to z prawej, to z lewej strony, cień wielkiego niedŸwiedzia przemykajšcego chyłkiem w tym samym co oni kierunku. Kiedy jednak oœmielił się wspomnieć o tym Gandalfowi, czarodziej rzekł szybko: - Sza! nie zwracaj na to uwagi. Nazajutrz zerwali się do drogi przed ię z drzemki.aczy 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żRPęcS:Ś STŕűc €UŰ*Ŕc V›9Ę& œwitem, chociaż popasali nocš bardzo kótko.Kiedy się rozjaœniło, zaraz ujrzeli przed sobš las, jak gdyby biegnšcy na ich spotkanie, a może raczej piętrzšcy na ich powitanie czarny, ponury mur w poprzek drogi. Teren zaczšł się wznosić stopniowo, a hobbit miał wrażenie, że jednoczeœnie ogarnia ich coraz głębsza cisza. Ptaki pomilkły, sarny zniknęły, nawet królików nie było nigdzie widać. Po południu dotarli na próg Mrocznej puszczy i popasali niemal w cieniu drzew rosnšcych na jej skraju. Pnie miały grube i sękate, konary pokrzywione, liœcie ciemne i długie. Bluszczoplatał je i słał się wokół po ziemi. - Oto już Mroczna Puszcza - rzekł Gandalf - najrozleglejsze lasy północnej półkuli. Mam nadzieję, że wam się spodoba. Teraz trzeba odesłać te wspaniałe kucyki, które wam pożyczono. Krasnoludy miały ochotę sprzeciwić się temu, lecz czarodziej przemówił im do rozumu. - Beorn nie jest tak daleko stšd, jak wam się zdaje, a w każdym razie radziłbym dotrzymać obietnicy, bo niebezpiecznie jest mieć w nim wroga. Pan Baggins ma bystrzejszy wzrok od was, jeœli nie zauważyliœcie, że co dzień po zmroku zjawiał się w pobliżu nas ogromny niedŸwiedŸ i szedł krok w krok za nami lubsiadał z dala i przy blasku księżyca patrzałna nasz obóz. A nie robił tego tylko po to, by nam dopomóc i wskazywać drogę, lecz również, by pilnować kucyków. Beorn jest wam życzliwy, ale swoje zwierzęta kocha jak rodzone dzieci. Nie doceniacie, ile wam okazał względów, pozwalajšc na nich galopować tak daleko, i nie przeczuwacie, co by się stało, gdybyœcie spróbowali zabrać je z sobš do puszczy. - A koń? - spytał Thorin. - Nie wspomniałeœ o odesłaniu swojego wierzchowca. - Nie wspomniałem, bo go nie zamierzam odsyłać. - Jakże więc będzie z twojš obietnicš? - Niech cię o to głowa nie boli. Nie odeœlę konia, ponieważ sam na nim wrócę. W ten sposób dowiedzieli się, że Gandalf chce ich opuœcić na skraju Mrocznej Puszczy, i wpadli w rozpacz. Nic jednak nie mogło wzruszyć postanowienia czarodzieja. - Wszystko już omówiliœmy dawno temu, gdy wylšdowaliœmy na Samotnej Skale - powiedział. - Nie ma co dalej dysputować. Jak wam mówiłem, czekajš mnie pilne sprawy na południu. Już i tak się zapóŸniłem przez wasze tarapaty. Może sięjeszcze spotkamy, nim ukończycie tę wyprawę, a może nie. Będzie to leżało od waszego szczęœcia, od waszej odwagi i rozsšdku; posyłam z wami pana Bagginsa. Powiedziałem już kiedyœ, że w tym hobbicietkwi coœ więcej, niż sobie wyobrażacie; wkrótce przekonacie się, że to prawda. Głowa do góry, Bilbo, nie rób takiej nieszczęœliwej miny. Pocieszcie się, Thoriniei cała kompanio! BšdŸ co bšdŸ to wasza wyprawa. Pomyœlcie o skarbie, który was czeka u celu, a zapomnijcie o puszczy i o smoku, przynajmniej do jutra rana. Powtórzył im to samo nazajutrz rankiem. Nie mieli więc wyboru, napełnili skórzane sakwy czystš wodš ze Ÿródła, które znaleŸli w pobliżu wylotu leœnej œcieżki, rozjuczyli kuce, rozdzielili bagaże, jak umieli najsprawiedliwiej - chociaż Bilbo miałwrażenie, że jemu przypadła szczególnie ciężka paka, i wcale nie cieszyła go myœl o dŸwiganiu jej na własnym grzbiecie przez całe mile. - Nie martw się! - rzekł Thorin. - Z każdymdniem bagaż będzie lżejszy, będzie go ubywało aż za prędko. Wkrótce prowiant się wyczerpie i przyjdzie nam wszystkim żałować, że nie dŸwigamy cięższych worków. Wreszcie pożegnali kuce i zwrócili je łbami w stronę Beornowego domu, Puœciły się zaraz żwawym truchtem, jak gdyby bardzo rade, że ciemnoœciom Mrocznej Puszczy pokazujš ogony. Kiedy znikały w dali, Bilbo przysišgłby, że coœ jakby niedŸwiedŸ wychynęło z cienia drzew i szybko podšżyło za kucykami. Z kolei zaczšł się żegnać Gandalf. Bilbo, okropnie nieszczęœliwy, siadł na ziemi i marzył, by znaleŸć się wraz z czarodziejem na siodle jego wierzchowca. Po œniadaniu (nadzwyczaj skromnym) zajrzał do lasu, a chociaż był ranek, puszcza wydała mu się ciemna jak noc i bardzo tajemnicza. "Jakby tam coœ czyhałoipatrzało na mnie" - pomyœlał. - Bywaj zdrów! - rzekł Gandalf do Thorina. - Bywajcie zdrowi wszyscy! Prosto jak strzelił przez puszczę wiedzie teraz waszadroga. Nie schodŸcie ze œcieżki! Jeœli jš opuœcicie, tysišc szans przeciw jednej, że nigdy już nie uda wam się jej odnaleŸć i niewydostaniecie się z Mrocznej Puszczy. A w takim razie ani ja, ani nikt już by was pewnie więcej nie zobaczył. - Czy koniecznie musimy przejœć przez tę puszczę? - jęknšł hobbit. - Koniecznie - odparł czarodziej - jeżeli chcecie znaleŸć się po jej drugiej stronie. Albo przebędziecie te lasy, albo musicie wyrzec się całej wyprawy. Nie pozwolę ci się teraz wycofać z kompanii, panie Baggins. Wstyd mi za ciebie, że taka myœl mogła postać w twojej głowie. Masz w moim zastępstwie opiekować się krasnoludami! - zakończył ze œmiechem. - Nie, nie - rzekł Bilbo. - Ja wcale nie to miałem na myœli. Pytałem, czy nie można jakoœ obejœć puszczy okrężnš drogš. - Można, jeœli masz ochotę maszerować dwieœcie mil, czy coœ koło tego, na północ,a potem dwa razy tyle z powrotem na południe. Ale i tak nie byłaby to droga bardzo bezpieczna. W tej częœci œwiata nie ma bezpiecznych dróg. Pamiętaj, że stoisz na brzegu Pustkowia i gdziekolwiek się obrócisz, możesz oczekiwać niespodzianek wszelkiego rodzaju. Zanimbyœ obszedł od północy Mrocznš Puszczę, trafiłbyœ w doliny Szarych Gór, gdzie po prostu roi się od goblinów, skrzatów i orków najgorszegopokroju. Zanimbyœ je obszedł od południa, zaszedłbyœ do kraju Czarnoksiężnika; a nawet tobie, mój Bilbo, nie trzeba chyba tłumaczyć, co to za jeden. Nie radzę wam zbliżać się bodaj do miejsc, które on obejmuje wzrokiem ze swojej czarnej wieży. Trzymajcie się œcieżki leœnej, nie upadajcie na duchu, ufajcie, że wszystko pójdzie jak najlepiej, a przy wielkim szczęœciu może wam się uda pewnego dnia wyjœć z puszczy i ujrzeć przed sobš DługieMoczary, a za nimi na wschodzie wystrzelajšcš wysoko Samotnš Górę, pod którš kochany stary Smaug drzemie i - miejmy nadzieję - wcale się was nie spodziewa. - Doprawdy pocieszyłeœ nas nadzwyczajnie - mruknšł Thorin. - Do widzenia. Skoro nie chcesz iœć dalej z nami, lepiej już nas pożegnaj bez dłuższej przemowy. - Do widzenia, do widzenia naprawdę - rzekł Gandalf i zawróciwszy konia na zachód, odjechał. Nie mógł jednak oprzeć się pokusie i rzucił im jeszcze ostatnie słowo. Nim się znalazł poza zasięgiem głosu, obrócił się w siodle, przyłożył dłonie do ust i zawołał. Głos czarodzieja doszedł ich nikły, lecz zrozumieli: - Do widzenia! BšdŸcie grzeczni i ostrożni, anie schodŸcie za nic ze œcieżki! Po czym puœcił konia w galop i po chwili zniknšł im z oczu. - Och, do widzenia! JedŸże sobie wreszcie! -odkrzyknęły krasnoludy, tym bardziej złe na Gandalfa, że szczerze były zrozpaczonetracšc jego towarzystwo. Zaczynała się najniebezpieczniejsza częœć drogi. Każdy załadował na plecy przypadajšcš mu w udziale ciężkš pakę i sakwę z wodš, a potem odwrócili się od jasnych łšk i zanurzyli w ciemny las. Rozdział 8 Muchy i pajški Szli gęsiego. Na œcieżkę wchodziło się jak gdyby przez sklepionš bramę do ciemnego tunelu utworzonego przez gałęzie dwóch ogromnych drzew, które pochylały się ku sobie, a tak były stare, tak ciasno oplecione bluszczem i tak brodate od porostów, że zachowały ledwie kilka sczerniałych liœci. Œcieżka, bardzo wšska, wiła się kręto wœród pni. Wkrótce jasnoœć dnia przeœwitywała w wylocie bramy dalekoza wędrowcami i otoczyła ich tak głęboka cisza, że każdy krok rozlegał się głoœnym echem, i zdawało im się, że drzewa, schylone nad nimi, przysłuchujš się uważnie. Gdy oswoili oczy z półmrokiem, widzieli przed sobš i za sobš mały odcinek drogi w przyćmionym, zielonym œwietle. Od czasu doczasu skšpa wišzka promieni słonecznych przedostawała się szczęœliwym przypadkiem przez jakšœ szczelinę w liœciach otwartš wysoko w górze, dzięki jeszcze bardziej niezwykłemu szczęœciu niegrzęzła niżej nieco w splštanych konarach izwichrzonych gałęziach i przebijała się ku œcieżce wšskim, lœnišcym ostrzem. Lecz zdarzało się to rzadko, coraz rzadziej, aż wreszcie słońce znikło zupełnie. W puszczy żyły czarne wiewiórki. Kiedy bystry, ciekawy wzrok hobbita przywykł dociemnoœci, Bilbo dostrzegał zwierzštka zwinnie przemykajšce w poprzek œcieżki i zaczajone za pniami drzew. Łowił też słuchem jakieœ dziwne odgłosy, pomruki, stšpania, spiesznš krzštaninę w gęstwie poszycia i wœród liœci grubš warstwš zaœcielajšcych ziemię. Nie widział jednak stworzeń, które sprawiały te hałasy. Najszkaradniejsze w tym lesie wydawały mu się pajęczyny, czarne, grube nici splecione w niezwykle gęste sieci, często przerzucone od drzewa do drzewa lub osnute wokół niższych gałęzi po obu stronach drogi. Nic zauważył ani razu siecipajęczej w poprzek œcieżki, daremnie jednak próbował odgadnšć, czy bronił jej jakiœ czar, czy też była po temu inna przyczyna. Wkrótce wędrowcy znienawidzili puszczę równie serdecznie, jak przedtem podziemnetunele goblinów, bo œcieżka wydawała się jeszcze bardziej od tamtych lochów beznadziejna i cišgnęła się bez końca. Musieli wszakże iœć wcišż naprzód chociaż zmorzeni tęsknotš do widoku nieba i słońca, do podmuchu wiatru na twarzach. Tu, pod sklepieniem drzew, powietrze stałonieruchome, bez najlżejszego powiewu, wcišż jednakowo ciemne i duszne. Odczuwały to przykro nawet krasnoludy, przyzwyczajone do podziemnych robót, do obywania się nieraz przez długi czas bez dziennego œwiatła; hobbici lubiš budować mieszkania w norach, lecz nigdy w nich nie spędzajš letnich dni, toteż Bilbo miał wrażenie, że się z wolna dusi. Najgorsze były noce. Czarne jak smoła, i to bez przesady, z jakš zazwyczaj bywa się tego wyrażenia: naprawdę tak czarne, że choć oko wykol. Bilbo próbował przesuwać własne dłonie tuż przed nosem,ale nie widział ich wcale. $kłamałbym jednak, gdybym powiedział, że wędrowcy nic nie widzieli wœród nocy; widzieli - oczy. Sypiali wszyscy razem, ciasno do siebie przytuleni, a jeden zawsze pełnił wartę. Gdy przypadała kolej na Bilba, hobbit widział wszędzie dokoła błyski w ciemnoœciach, a czasem wyraŸnie dostrzegał parę żółtych, czerwonych lub zielonych œlepiów wpatrzonych w niego z doœć bliska, potem wolno blednšcych i znikajšcych, by zaœwiecić znowu w innym miejscu. Niekiedy błyskały w górze, wœródgałęzi, nad jego głowš, i wtedy były najbardziej przerażajšce. Lecz szczególnš odrazę czuł do okropnych oczu bladych i wyłupiastych. "To sš oczy owadzie - myœlał- nie zwierzęce, ale za wielkie na owada". Mimo że nie było zbyt zimno, krasnoludy próbowały na noc rozpalać ognisko, wkrótce jednak musiały się tego wyrzec. Ogień bowiem œcišgał niezliczone setki oczu, które otaczały obozujšcych kręgiem, chociaż żadne stworzenie nie pokazało się nigdy w zasięgu migotliwego œwiatła. Co gorsza, ogień zwabiał tysišce szarych i czarnych ciem; trafiały się wœród nich wielkie jak twoja dłoń, a wszystkie trzepotały i wirowały koło uszu krasnoludów. Nie mogli tego œcierpieć, podobnie jak ogromnych nietoperzy, czarnych i lœnišcych jak cylinder. Zaniechaliwięc rozniecania ognisk i nocami drzemali skuleni w niezgłębionych, przerażajšcych ciemnoœciach. Trwało to długo, hobbitowi zdawało się, żewędrujš przez puszczę wieki całe, i był stale głodny, bo musieli oszczędnie gospodarować prowiantami. Pomimo przedsięwziętych œrodków ostrożnoœci ogarniał ich już niepokój, bo dnie mijały, aw lesie nic się nie zmieniało. Zapasy nie były przecież niewyczerpane, dno już przeglšdało w workach. Spróbowali polowania na wiewiórki, ale zmarnowali wiele strzał, nim w końcu któraœ spadła na œcieżkę. Kiedy jš wszakże upiekli, okazała się wstrętna w smaku, toteż wyrzekli się strzelania do tych stworzeń. Dokuczało im również pragnienie, bo wody nie mieli ze sobš dużo, a jak dotšd nie spotkali Ÿródła ani strumienia. Tak się powodziło wędrowcom, gdy nagle pewnego dnia ujrzeli potok przecinajšcy drogę w poprzek. Płynšł wartko, a woda w nim była czarna, czy może tylko taka się wydawała w mroku. Dobrze zrobił Beorn, że przestrzegł krasnoludów, inaczej z pewnoœciš rzuciliby się pić tę wodę nie zważajšc na brzydki kolor, i napełniliby puste skórzane wory u brzegów potoku. Majšc jednak w pamięci przestrogę, myœlelitylko o tym, jak się przeprawić suchš nogš.Kiedyœ istniał tu drewniany most, teraz wszakże przegniłe deski zapadły się i jedynie parę połamanych pali sterczało przy brzegu, Bilbo uklškł na skarpie i wytężajšc wzrok krzyknšł: - U drugiego brzegu widzę łódŸ! Czemuż, u licha, nie po tej stronie! - Jak oceniasz odległoœć? - spytał Thorin, krasnoludy bowiem zdšżyły się już przekonać, że hobbit ma lepszy od nich wzrok. - To nie bardzo daleko. Około dwunastu łokci, jak myœlę. - Dwanaœcie? Mnie się zdawało, że trzydzieœci co najmniej. Co prawda oczy jużmi nie służš tak dobrze jak sto lat temu. No, ale dwanaœcie łokci czy cała mila na jedno dla nas wychodzi. Nie przeskoczymy, a przeprawy w bród ani wpław nie możemyryzykować. - Czy któryœ z was nie umiałby przerzucić liny? - Cóż by nam z tego przyszło? ŁódŸ jest z pewnoœciš uwišzana, nie przecišgniemy jej,choćby się udało jš zahaczyć, co bardzo wštpliwe. - Nie zdaje mi się, żeby ta łódŸ była uwišzana - rzekł Bilbo - ale w tym mroku trudno dostrzec wyraŸnie. Wyglšda raczej na to, że jš po prostu wycišgnięto na brzeg, który po tamtej stronie jest niskiw miejscu, gdzie œcieżka schodzi do wody. - Dori jest najsilniejszy, ale Fili najmłodszyi wzrok ma bystrzejszy powiedział Thorin. - ChodŸ no tu, Fili. Czy widzisz łódkę, o której pan Baggins mówi? Fili miał wrażenie, że widzi, a gdy wpatrywał się w ciemnoœć doœć długo, by nabrać dokładniejszego pojęcia o kierunku iodległoœci, towarzysze podali mu linę. Mieli z sobš sznury, wybrali więc najdłuższy, uwišzali u końca jeden z dużych żelaznych haków, których używali przyczepiajšc worki do rzemiennych szelek na swych ramionach. Fili ujšł linę mocno, nabrał rozmachu i cisnšł jš poprzez strumień. Z pluskiem wpadła do wody. - Za blisko - orzekł Bilbo wpatrujšc się w mrok. - Parę stóp dalej, a byłaby trafiła do łodzi. Spróbuj raz jeszcze. Chyba czar nie jest taki potężny, żeby ci mógł zaszkodzić, jeœli dotkniesz mokrej liny. Fili jednak doœć podejrzliwie patrzał na hak, gdy przycišgnšwszy linę z powrotem, ujmował go znów w garœć. Tym razem zamachnšł się jeszcze silniej niż poprzednio. Tylko spokojnie - rzekł Bilbo. - Rzuciłeœ hakaż na skraj lasu po drugiej stronie rzeki. Œcišgaj teraz linę powoli. - Fili posłusznie zaczšł œcišgać linę. Bilbo znów zakomenderował: - Ostrożnie! Już leży w łodzi. Byle teraz hak chciał chwycić! Hak chwycił, lina się naprężyła, lecz na próżno Fili usiłował jš przycišgnšć. Najpierw Kili, potem Oin i Gloin pospieszyli mu z pomocš. Cišgnęli razem z całych sił i nagle wszyscy przewrócili się na wznak. Bilbo jednak czuwał: natychmiast chwycił linę, a potem już kijem przytrzymał czarnšłódeczkę zbliżajšcš się w poprzek nurtu dobrzegu. - Na pomoc! - krzyknšł. W samš porę przyskoczył Balin i chwycił łódkę, nim jš pršd uniósł w dół strumienia.- A jednak była uwišzana - rzekł Balin oglšdajšc zerwany koniec sznura, zwisajšcy u burty. - Nie ma co, dobrzeœcie cišgnęli, chłopcy, a na szczęœcie nasza linabyła od tej mocniejsza. - Kto się przeprawi pierwszy? - spytał Bilbo. - Ja - powiedział Thorin - a ze mnš razem ty, Fili i Balin. Tylu naraz pomieœci łódka. Potem przepłynie Kili, Oin, Gloin i Dori, następnie Ori, Nori, Bifur i Bofur, a ostatni- Dwalin i Bombur. - Zawsze jestem na ostatku i już mi się to sprzykrzyło - rzekł Bombur. - Dziœ kolej na kogoœ innego. - Nie trzeba było tak sadłem obrastać. A skoroœ najgrubszy, musisz płynšć z najlżejszš załogš. Nie sprzeciwiaj się rozkazom, bo się to Ÿle skończy. - Nie ma wioseł. Jak odepchniecie łódkę z powrotem na ten brzeg? - spytał hobbit. - Podajcie mi drugš linę i jeszcze jeden hak -odezwał się Fili, a gdy dostał, czego potrzebował, cisnšł znów linę w ciemnoœć przed siebie, celujšc, jak mógł najwyżej. zed ię z drzemki.aczy 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żWPc XS2c Y…c ZŒ-Xc [ä< Nie opadła na ziemię, więc upewnili się, że zahaczyła mocno o gałęzie. - Wsiadajcie teraz - rzekł Fili - jeden niech trzyma się liny, która po tamtej stronie zaczepiona jest o drzewo. Ktoœ inny musi pilnować haka, którego bywaliœmy na poczštku, a kiedy już wylšdujecie bezpiecznie na drugimbrzegu, założycie hak na burtę tak, żebyœmy stšd mogli łódkę œcišgnšć do siebie. Tym sposobem wkrótce wszyscy przeprawili się przez zaczarowany strumień. Dwalin właœnie gramolił się na brzeg z linš zwiniętš na ramieniu, a Bombur(wcišż jeszcze urażony) przygotowywał siędo pójœcia w œlady Dwalina, gdy nagle zdarzyło się coœ strasznego. Na œcieżce tuż przed nimi zadudniły kopyta i z ciemnoœci wychynšł znienacka rozpędzony jeleń. Wpadł prosto między krasnoludy, roztršcił je i dał susa. Skoczył wspaniale ijednym zamachem przesadził strumień. Mimo to nie dosięgnšł drugiego brzegu bez szwanku. Z całej kompanii jedynie Thorin utrzymał się na nogach i nie stracił głowy.Natychmiast po wylšdowaniu napišł łuk i założył strzałę, gotów do walki, gdyby pojawił się jakiœ strażnik łodzi. Szybko więc i pewnym ruchem posłał strzałę za jeleniem, który dostał jš w locie, bo zachwiał się spadajšc na brzeg. Mrok lasu pochłonšł go, krasnoludy słyszały nierówny tętent kopyt, który urwał się nagle. Nim wszakże kompania zdšżyła wznieœć okrzyk na czeœć celnego strzału, przeraŸliwy jęk hobbita odwrócił powszechnš uwagę od łowieckich tryumfówThorina. - Bombur! Bombur wpadł do wody Bombur tonie! - szlochał Bilbo. Była to niestety prawda. Bombur ledwie jednš nogš stał na lšdzie, gdy jeleń przeskoczył mu nad głowš. Krasnal potknšłsię, odpychajšc niechcšcy łódŸ od brzegu, irunšł wstecz w czarnš toń; na próżno próbował uczepić się rękami œliskich korzeni, podczas gdy łódka z wolna odpływała z pršdem, aż zniknęła. Kiedy krasnoludy podbiegły na brzeg, kaptur Bombura jeszcze unosił się na wodzie. Szybko rzucono nieborakowi linę. Chwycił za hak, a towarzysze przyholowali go na lšd. Przemókł oczywiœcie do nitki, lecz nie to było najgorsze. Kiedy układali go na ziemi, już spał głęboko, kurczowo œciskajšc w garœci linę, tak że nie mogli mujej wyrwać, i żadnym sposobem nie zdołali go obudzić. Stali wszyscy nad œpišcym, przeklinajšc złylos i niezdarnoœć Bombura, lamentujšc nad stratš łódki, bez której nie można było wrócić na tamten brzeg, by poszukać zabitego jelenia, gdy do uszu ich doszło jakby z wielkiej dali przytłumione granie rogu i szczekanie psów. Krasnoludy umilkły i przysiadły na ziemi. Zdawało im się, że gdzieœ od północy słyszš odległy gwar wielkiego polowania, nie zobaczyli jednak nic i nikogo. Długo tak siedzieli nie odważajšc się poruszyć. Bombur spał z uœmiechem na pyzatej twarzy, jakby już nic go nie obchodziły wszystkie kłopoty nękajšce towarzyszy. Nagle na œcieżce przed nimi ukazały się białe sarny, łania i jelonki tak nieskazitelnie białe, jak czarny był ubity rogacz. Lœniły bielš w mroku lasu. Zanim Thorin zdšżył krzyknšć, paru krasnoludów zerwało się na nogi i wypuœciło strzały z łuków. Żaden, jak się zdaje, nie trafił. Stadko zawróciło i zniknęło Wœród drzew równie cicho, jak się pojawiło; daremnie krasnoludy strzelały zanim z łuków. - Stój! Stój! - krzyczał Thorin, ale było jużza póŸno, jego rozgoršczkowani podwładni zmarnowali ostatnie strzały. Łuki, darowane im przez Beorna, miały więc odtšd stać się bezużyteczne. Posępnie cała kompania przesiedziała tę noc, a jeszcze posępniej wędrowała następnego dnia naprzód. Przebyli zaczarowany strumień, lecz na tym brzegu œcieżka wydawała się równie błędna jak natamtym, a w puszczy nie dostrzegali żadnejzmiany. Gdyby wiedzieli coœ więcej o tym szlaku i zastanowili się nad zagadkš owego zasłyszanego polowania i białych sarn, które ukazały się na ich œcieżce, byliby się domyœlili, że wreszcie zbliżajš się do wschodniego skraju puszczy; a gdyby nie utracili ducha i nadziei, wkrótce znaleŸliby się wœród rzadszego lasu, gdzie częœciej przebłyskuje słońce. Nic z tego jednak nie wiedzieli, a dodatkowo teraz utrudniał im pochód ciężkiBombur, którego musieli nieœć, jak się dało; na zmianę coraz to inna czwórka dŸwigała bezwładnego grubasa, podczas gdy reszta musiała między siebie dzielić wszystkie bagaże. Nigdy by ich nie udŸwignęli, gdyby nie to, że worki w ostatnich dniach stały się aż nazbyt lekkie. Niewielka to była pociecha taszczyć œpišcego, uœmiechniętego Bombura zamiast worków napełnionych żywnoœciš, choćby i bardzo ciężkš. Po paru dniach nic już właœciwie nie mieli do jedzenia i picia. Nic też jadalnego nie znajdowali w lesie, gdzie rosły tylko mchy i trawy, blade i cuchnšce.W cztery dni po przeprawie przez zaczarowany strumień weszli w las wyłšcznie brzozowy. Z poczštku zdawała im się pomyœlna ta odmiana, bo brzezina niemiała poszycia i mrok tu był mniej głęboki.Otoczyło ich zielonkawe œwiatło i miejscamimogli zaglšdać w głšb puszczy po obu stronach œcieżki. Lecz mimo tego przejaœnienia nie zobaczyli nic prócz nie kończšcych się szeregów siwych, prostych pni, jakby filarów jakiejœ olbrzymiej, tonšcej w półmroku sali. Lekki powiew poruszał teraz powietrzem i dochodził szum wiatru, ale brzmiał smutnie. Kilka liœci z szelestem opadło z drzew, przypominajšc krasnoludom, że na œwiecie zbliża się już jesień. Stopy ich nurzały się w suchych liœciach niezliczonych poprzednich jesieni, które wiatr spiętrzył na œcieżce, zmiatajšc je z ciemnopurpurowych kobierców lasu. Ale Bombur wcišż jeszcze spał, a wędrowców coraz większe ogarniało znużenie. Od czasu do czasu dolatywał ich uszu jakiœ niepokojšcy wybuch œmiechu, niekiedy z daleka słyszeli œpiewy. Œmiech dŸwięczał wesoło i nie był podobny do głosów goblinów, œpiew również brzmiał pięknie, ale było w nim coœ czarodziejskiego i niesamowitego, toteż nie dodawał krasnoludom otuchy; zbierały resztki sił i jak najprędzej starały się minšć te miejsca. Upłynęły znów dwa dni, œcieżka zaczęła opadać w dół i wkrótce zeszli w dolinę całš prawie zarosłš potężnymi dębami. - Czy ten przeklęty las nie ma końca? - rzekł Thorin. - Niech ktoœ wlezie na drzewo i spróbuje dostać się tak wysoko, żeby rozejrzeć się w okolicy. Nie ma innegosposobu, trzeba upatrzyć najwyższe drzewo nad œcieżkš. "Ktoœ" oczywiœcie znaczyło: Bilbo. Na niegopadł wybór, bo jeœli wywiad miał przynieœćjakiœ pożytek, wysłannik musiał wytknšć głowę nad wierzchołek drzewa, a więc musiał być tak lekki, żeby utrzymały go najwyższe, najcieńsze gałšzki. Biedny pan Baggins nie miał wszakże wprawy w łażeniu po drzewach; towarzysze podsadziligo na najniższy konar olbrzymiego dębu, który rósł tuż przy œcieżce, a dalej hobbit musiał sobie radzić, jak umiał. Przepychał się w górę przez gšszcz i nieraz gałšzka trzepnęła go boleœnie po oczach. Umorusany, umazany zieleniš omszałej na grubszych konarach kory, kilkakroć osuwałsię i w ostatniej sekundzie ratował szczęœliwie; ciężkš walkę stoczył w górze,gdzie nie było dogodnych do wspinaczki gałęzi, aż wylazł pod sam wierzchołek. Przez cały czas myœlał z niepokojem, czy nie spotka na dębie pajšków, a także jakim cudem zejdzie na dół (jeœli po prostu nie zleci). W końcu wychynšł ponad liœciasty strop i rzeczywiœcie zastał tam pajški. Ale były tozwykłe pajški zajęte polowaniem na motyle.Œwiatło niemal całkowicie oœlepiło hobbita. Z daleka, z dołu, słyszał nawoływanie krasnoludów, lecz nie mógł im odpowiedzieć, kurczowo trzymał się tylko gałęzi i zaciskał powieki. Słońce olœniewało blaskiem, długa chwila minęła, nim Bilbo oswoił z nim wzrok. Kiedy wreszcie mógł otworzyć oczy, zobaczył wokół siebie morze ciemnej zieleni, tu i ówdzie falujšce pod tchnieniem wiatru; wszędzie roiło się od motyli; była to, jak mi się zdaje, odmiana purpurowego admirała, motyla, który upodobał sobie wierzchołki dębów, lecz aksamitna i czarna, bez dostrzegalnego deseniu na skrzydłach. Czas jakiœ Bilbo przyglšdał się "czarnym admirałom" i rozkoszował miłym powiewem muskajšcym mu włosy i twarz; w końcu krzyki krasnoludów, już wręcz przytupujšcych ze zniecierpliwienia, przypomniały hobbitowi, po co wlazł na drzewo. Niestety! Chociaż wytężał oczy z wszystkich sił, nie dostrzegał nic prócz drzew i liœci, w żadnym kierunku nie sięgałwzrokiem granicy puszczy. W pierwszej chwili, gdy ujrzał słońce i poczuł wiatr, kamień spadł mu z serca, ale teraz znów poczuł na nim taki ciężar, że uciekło mu ażw pięty: pomyœlał, że na dole pod dębem nieczeka go obiad. W rzeczywistoœci, jak wam wspomniałem, wędrowcy znajdowali się już doœć blisko skraju lasu. Gdyby Bilbo się zastanowił, zauważyłby, że wprawdzie drzewo, na którym siedział, było bardzo wysokie, leczstało niemal na dnie głębokiej i szerokiej doliny; dlatego z wierzchołka widział tylko czuby innych drzew spiętrzone dokoła jakby na krawędziach ogromnej miski; z tego miejsca nie można było zbadać, jak daleko sięga puszcza. Bilbo jednak tego nie rozumiał, toteż zlazł z dębu zrozpaczony. Wylšdował w końcu na ziemi podrapany, spocony i nieszczęœliwy i znów w pierwszejchwili nic nie widział w mroku panujšcym na œcieżce. Gdy zdał sprawę z tego, co zobaczył, wszystkich zaraził przygnębieniem. - Las cišgnie się bez końca, bez końca we wszystkie strony. Co teraz zrobimy? I po co wysyłaliœmy hobbita na zwiady? - krzyczeli tak, jakby to była jego wina. Nie chcieli wcale słuchać o motylach, a kiedy opowiadał z zachwytem o œwieżym powiewie tam w górze, wpadli w tym gorszš złoœć, że sš za ciężcy, żeby się dostać na szczyt dębu i zakosztować tej przyjemnoœci. Tego wieczora wyskrobali ostatnie mizerne resztki i okruchy z worków, a nazajutrz obudziwszy się stwierdzili po pierwsze, że sš okropnie głodni, a po drugie, że deszcz pada i że to tu, to tam ciężkie krople kapiš przez strop liœci na drogę leœnš. To im przypomniało, że majš gardła zaschnięte od pragnienia i niczym nie mogš go zaspokoić; kiedy się strasznie chce pić, niewiele przecież pomoże stanšć pod olbrzymim dębem i czekać, czy przypadkiemjakaœ kropelka nie kapnie ci na wywieszony język. Jedyna nieco pocieszajšca niespodzianka spotkała ich ze strony Bombura. Bombur nagle zbudził się i siadł drapišc sięw głowę. Nie mógł pojšć, gdzie się znajduje i dlaczego jest taki głodny; zapomniał wszystko, co się zdarzyło od poczštku wyprawy, ad owego jakże już odległego majowego poranka. Ostatnie wspomnienie zachował z zebrania w domu hobbita; towarzysze niemało się natrudzili, nim zechciał w końcu uwierzyć w ich opowieœci o póŸniejszych przygodach. Kiedy się dowiedział, że nie ma nic do jedzenia, siadł na ziemi i zapłakał, czuł się bowiem bardzo słaby i nogi miał jak z waty. - Ach, po co się zbudziłem! - szlochał. - Miałem takie przeœliczne sny! Œniło mi się, że wędruję przez las, podobny zresztš do tego, ale oœwietlony przez łuczywa zatknięte na drzewach, latarnie kołyszšce się u gałęzi i ognisko rozpalone na ziemi; wtym lesie odbywała się uczta i zabawa bez końca. Król leœny miał koronę z liœci, a wszyscy œpiewali wesoło. Nie potrafię wamnawet wyliczy i opisać wszystkich dobrych rzeczy, które tam się jadło i piło. - Nie wysilaj się lepiej - rzekł Thorin. - Prosiłbym cię nawet, żebyœ milczał, jeœli oniczym innym nie umiesz mówić. Już i tak doœć mieliœmy z tobš kłopotu. Gdybyœ się nie zbudził, zostawilibyœmy cię razem z twoimi głupimi snami w lesie. To nie żarty po kilku tygodniach postu dŸwigać takiego grubasa. Nie było innej rady: zacisnęli pasy na pustych brzuchach, pozbierali puste worki iskrzynie i powlekli się dalej œcieżkš; nie spodziewali się wyjœć z puszczy, nim opadnš do reszty z sił i zamrš z głodu. Szliprzez dzień cały, bardzo powoli, ciężko, a Bombur bez ustanku lamentował, że nogi już go nieœć nie chcš i że woli położyć się na ziemi i usnšć z powrotem. - Ani się waż! - odpowiadali mu towarzysze.- Niech i twoje nogi trochę popracujš, dŸwigaliœmy cię doœć długo. Mimo to w pewnej chwili Bombur nagle stanšł, oœwiadczajšc, że ani kroku więcej nie zrobi, i rzucił się na ziemię. - IdŸcie dalej, jeżeli musicie - rzekł - ja tusię położę, zasnę i będę przynajmniej œnił o jedzeniu, skoro na jawie go dostać nie mogę. Mam nadzieję, że już nigdy się nie obudzę. W tym momencie Bilbo, który wysunšł się nieco naprzód, zawołał: - A to co? Zdawałomi się, że tam w lesie błysnęło jakieœ œwiatełko. Wszyscy zaczęli się wpatrywać w gšszcz i dostrzegli gdzieœ w oddali jakby migotanie czerwonego płomienia wœród mroków; potem obok pierwszego błysnęło drugie i trzecie œwiatło. Nawet Bombur zerwał się na nogi i wszyscy ruszyli znów przed siebie, nie zważajšc, że mogły to przecież być trolle albo gobliny. Œwiatło jaœniało trochę na lewo od œcieżki, a gdy wreszcie dotarli do miejsca, skšd widać je było w linii prostej - stwierdzili, że bez wštpienia na drzewach płonš łuczywa, a naziemi pali się ognisko, lecz że to wszystko dzieje się doœć daleko od drogi. - Wyglšda na to, że mój sen się sprawdza -wysapał Bombur, który zdyszany wlókł się na końcu pochodu. Chciał natychmiast skręcić w las ku œwiatłom. Inni jednak dobrze pamiętali przestrogę czarodzieja i Beorna. - Cóż nam po uczcie, jeœli z niej żywi nie wrócimy? - rzekł Thorin. - Przecież bez uczty także długo nie utrzymamy się przy życiu - odparł Bombur,a Bilbo z całego serca przyznał mu rację. Doœć długo wymieniali argumenty za i przeciw, wreszcie zgodzili się, że trzeba wysłać dwóch zwiadowców, którzy podpełznš bliżej do ogniska i zbadajš, co się tam dzieje. Ale nie mogli się znów pogodzić, kto pójdzie na zwiady; nikt nie zdradzał zapału do wyprawy, która by go naraziła na zabłšdzenie w puszczy i odłšczenie się już na zawsze od kompanii. W końcu, wbrew przestrogom, usłuchali głodu, ponieważ Bombur wcišż im opowiadał o przysmakach, które - wedle jego snów -zajadano na leœnej uczcie. Opuœcili więc wszyscy razem œcieżkę i zagłębili się w puszczę. Doœć długo musieli czołgać się i skradać, nim wreszcie, wyglšdajšc zza pni, zobaczylipolanę, na której wycięto drzewa, a grunt porzšdnie wyrównano. Sporo osób, jak gdyby elfów w zielonych i brunatnych ubraniach, siedziało w kršg na pieńkach pozostałych po œciętych dębach. Poœrodku paliło się ognisko, a dookoła płonęły łuczywa zatknięte na kilku drzewach. Lecz najpiękniejsze w tej scenie było to, że wszyscy jedli, pili i œmiali się wesoło. Zapach pieczeni miał taki urok, że cała kompania, nie tracšc czasu na narady, ruszyła naprzód i wbiegła na polanę, zgodnie chcšc prosić o jedzenie. Ledwie jednak pierwszy krasnolud pokazał się z lasu, wszystkie œwiatła pogasły jakby zaczarowane. Ktoœ musiał kopniakiem rozrzucić ognisko, bo wystrzeliło w górę, opadło deszczem iskier i sczerniało. Wędrowcy znaleŸli się w nieprzeniknionych ciemnoœciach, przez doœć długš chwilę nie widzieli się nawet wzajemnie. Szamotali się goršczkowo, na oœlep, przewracali przez kłody, rozbijali o pnie, krzyczeli i zwoływali tak hałaœliwie, że musieli pobudzić na milę wokół wszelkie stworzeniaw puszczy, aż wreszcie zebrali się i policzyli po omacku. Oczywiœcie w tym zamieszaniu stracili zupełnie orientację i nie mieli pojęcia, w którym kierunku należy szukać œcieżki; zabłškali się beznadziejnie, a w każdym razie do rana nie mogli nic przedsięwzišć. Nie było innej rady, jak rozłożyć się na nocleg tam, gdzie stali; nie œmieli nawet przeszukiwać polany, gdzie pewnie poniewierały się resztki jedzenia, bali się bowiem rozłšczać. Nie leżeli jednak długa, Bilbo ledwie zaczynał drzemać, kiedy Dori, który pierwszy stanšł na warcie, odezwał się donoœnym szeptem: - Œwiatła wracajš znów tutaj. Jest ich więcej niż przedtem. Wszyscy się zerwali. Rzeczywiœcie, gdzieœ w pobliżu błyskały migotliwe œwiatełka, dochodziły też zupełnie wyraŸnie jakieœ głosy i œmiechy. Krasnoludy - hobbit także -zaczęły pełznšć z wolna w tamtš stronę gęsiego, a każdy trzymał w ciemnoœciach rękę na plecach poprzednika. Gdy już byli blisko, Thorin rzekł: - Tym razem nie będziemy wyskakiwać znienacka. Niech się nikt nie rusza, Póki niedam rozkazu. Wyœlę najpierw samego pana ki.aczy 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż\Pc ]cxc ^Ű c _ć-8 c `;: Bagginsa, on się z nimi rozmówi. Nie zlęknšsię z pewnoœciš hobbita ("Ha! - pomyœlał Bilbo - a hobbit ich?"), a w każdym razie mam nadzieję, że mu nie zrobiš krzywdy. Dotarłszy do granicy œwietlnego kręgu, wypchnęli nagle Bilba naprzód. Zanim zdšżyłwsunšć pierœcień na palec, wypadł w blaskbijšcy od ogniska i pochodni. Niestety! Wszystkie œwiatła znów pogasły natychmiast i zaległy głuche ciemnoœci. Jeœli poprzednio trudno im było pozbierać się do gromady, to teraz mieli z tym jeszcze więcej kłopotu. A hobbita w ogóle nie mogli znaleŸć. Liczyli się raz i drugi, wcišż było ich tylko trzynastu. Zaczęli więckrzyczeć i wołać: "Bilbo Baggins! Hobbit! Do licha, Bilbo! Hej! Gdzieżeœ się podział, niezdaro?" - i tak dalej, wcišż jednak bez skutku. Stracili już nadzieję, gdy nagle Dori wpadł na hobbita przypadkiem. Przewrócił się w ciemnoœci, myœlšc, że potknšł się o kłodę, a tymczasem był to Bilbo, skulony na ziemi i uœpiony. Długo nie mogli się go dobudzić, akiedy w końcu się ocknšł, wcale im nie podziękował. - Miałem taki œliczny sen - powiedział. - Œniło mi się, że jadłem wspaniały obiad. - Wielkie nieba! Drugi Bombur! -zawołały krasnoludy. - Nie opowiadaj nam swoich snów. Przyœnionym obiadem nikt się nie naje, tym bardziej że nie możesz się nim z nami podzielić. - Lepszego obiadu nie mogę się w tym przeklętym lesie spodziewać - mruknšł Bilbo i położył się obok krasnoludów, usiłujšc zasnšć na nowo i odnaleŸć swój miły sen. Lecz œwiatła w lesie nie dały o sobie zapomnieć. W jakiœ czas potem, jakoœ już chyba pod koniec nocy, Kili, który z kolei pełnił wartę, zbudził towarzyszy mówišc: - Istna iluminacja zaczęła się znów niedaleko nas w lesie: zapalono setki pochodni i mnóstwo ognisk, a wszystkie naraz, z pewnoœciš magicznym sposobem. Posłuchajcie, tam œpiewajš i grajš na harfach. Chwilę przysłuchiwali się leżšc na ziemi, potem doszli do wniosku, że pokusa jest niedo odparcia i że trzeba raz jeszcze spróbować, czy nie uda się uzyskać jakiejœ pomocy. Znowu się więc zerwali, ale tym razem skutek miał być wręcz katastrofalny. Zobaczyli ucztę jeszcze wspanialszš niż poprzednio; na honorowym miejscu w długim szeregu ucztujšcych siedział leœny król, w koronie z liœci na złocistych włosach, i wyglšdał zupełnie tak, jak go Bombur widział we œnie. Puchary kršżyły z ršk do ršk, elfy podawały je sobie nawet poprzez ogniska, œpiewajšc przy tym i przygrywajšc na harfach. Biesiadnicy mieli kwiaty wplecione w lœnišce włosy, drogie kamienie, zielone i białe, błyszczały im na kołnierzach i pasach. twarze i pieœni tchnęły wesołoœciš.Œpiewali głoœno, czysto i pięknie, kiedy nagle Thorin stanšł przed nimi. Pieœń urwała się w pół słowa, zapadła głucha cisza. Œwiatła pogasły. Ogniska syczały w kłębach czarnego dymu. Popiół iiskry buchnęły w oczy krasnoludom, a las znowu napełnił się lamentem i krzykiem. Bilbo biegał w kółko (tak mu się przynajmniej zdawało), w kółko i nawoływał wcišż: "Dori, Nori, Ori, Oin, Gloin, Fili, Kili, Bombur, Bifur, Bofur, Dwalin, Balin, Thorin!" - a tymczasem głosy, których właœcicieli nie mógł wypatrzyć ani zmacać w ciemnoœci, wykrzykiwały te same imiona, dodajšc oczywiœcie niekiedy: "Bilbo!" Lecz głosy te stopniowo oddalały się od hobbita, dochodziły coraz bardziej przytłumione, a chociaż w pewnym momencie wydało mu się, że zmieniły fon i gdzieœ bardzo daleko zabrzmiały jak wrzask przerażenia i wołanie o ratunek - wszystko w końcu ucichło; Bilbo znalazł się zupełnie sam w głuchej ciszy i nieprzeniknionych ciemnoœciach. Była to jedna z najgorszych chwil jego życia. Lecz szybko rozstrzygnšł, że nie warto podejmować jakichkolwiek prób, dopóki dzień nie wstanie i nie rozjaœni choćtrochę mroków, i że nie ma sensu trawić resztek sił na błšdzenie po lesie, skoro niemożna liczyć na œniadanie, które by go rankiem pokrzepiło znowu. Siadł więc oparłszy się plecami o jakieœ drzewo i marzył - nie pierwszy raz i nie ostatni! - o swojej własnej, dalekiej norce i o jej bogatych spiżarniach. Pogršżony we wspomnieniach boczku, jajek, grzanek i masła, nagle poczuł jakieœ dotknięcie. Coœ jakby mocny, lepki sznurek oplotło lewš rękę hobbita, a kiedy chciał się zerwać, stwierdził, że takie same więzy splštały mu już nogi; próbujšc wstać przewrócił sięwięc natychmiast. Wtedy olbrzymi pajšk, który korzystajšc z drzemki Bilba oplótł go swojš sieciš, wysunšł się zza jego pleców. Bilbo widział tylko oczy napastnika, lecz czuł dotyk włochatych nóg, gdy pajšk pracowicie owijał go całego obrzydliwš niciš. Na szczęœcie hobbit ocknšł się w porę. Jeszcze chwila, a nie mógłby poruszyć bodaj jednym palcem, i tak musiał stoczyć ciężkš walkę, nim się wyzwolił. Najpierw zaczšł bić wstrętnego potwora rękami, tamten zaœ usiłował obezwładnić go truciznš, jak to robiš małe pajški z muchami; Bilbo jednak przypomniał sobie, że ma u boku mieczyk, i dobył go z pochwy.Pajšk odskoczył, a hobbit błyskawicznie przecišł więzy krępujšce mu nogi. Z kolei sam zaatakował. Pajšk najwidoczniej nigdy dotšd nie spotkał stworzenia uzbrojonego w tak groŸne żšdło; gdyby nie brak doœwiadczenia, umykałby z pewnoœciš szybciej. Bilbo dopadł go, nim zniknšł w ciemnoœciach, i ršbnšł mieczem między oczy. Pajšk jakby oszalał: zaczšł podrygiwać, kręcić się, konwulsyjnie wywijać nogami, aż wreszcie hobbit dobił go drugim ciosem i sam wyczerpany padł, tracšc na dłuższy j czas przytomnoœć. Kiedy jš odzyskał, otaczało go zwykłe w puszczy œwiatło dzienne, mętne i szare. Martwy pajšk leżał tuż obok, ostrze zaœ mieczyka poznaczone było czarnymi plamami. Ale œwiadomoœć, że zabił olbrzymiego pajška i że zrobił to zupełnie sam, w ciemnoœciach, bez pomocy czarodzieja, krasnoludów czy kogokolwiek w œwiecie - jakoœ dodała panu Bagginsowi otuchy. Nowy duch w niego wstšpił, mimo pustki w brzuchu poczuł się mężniejszy, bardziej bojowy, gdy otarłszy o trawę ostrze miecza chował go znów do pochwy. - Dam ci imię - rzekł do mieczyka. - Odtšd nazywasz się Żšdłem. To rzekłszy ruszył na zwiady. Las był ponury i milczšcy, lecz Bilbo wiedział, że musi najpierw poszukać kompanów, którzy chyba nie mogli być daleko, jeœli ich nie wzięły do niewoli elfy (lub jakieœ groŸniejsze stwory). Hobbit rozumiał, że krzyczeć byłoby niebezpiecznie, stał więc czas jakiœ w rozterce, nie majšc pojęcia, w którš stronę iœć, by trafić z powrotem na œcieżkę i odnaleŸć przyjaciół. - Ach, czemuż nie słuchaliœmy przestróg Beorna i Gandalfa! - wyrzekał. Wpadliœmy okropnie! Gdybyż to my, ale to właœnie najgorsze, że jestem tylko ja, samiuteńki. Wreszcie na chybił trafił wybrał kierunek,z którego - jak mu się zdawało słyszał nocš ostatnie krzyki; na szczęœcie (Bilbo urodził się pod szczęœliwš gwiazdš) zgadł mniej więcej trafnie, jak się z dalszego cišgu przekonacie. Raz powzišwszy decyzję zaczšł się skradać przez las bardzo ostrożnie i przemyœlnie. Hobbici umiejš poruszać się bardzo cicho, zwłaszcza w lasach - już wam o tym wspominałem. Bilbow dodatku wsunšł na palec pierœcień, zanim się puœcił w tę drogę. Toteż pajški nie słyszały ani też nie widziały, gdy się zbliżał. Przeszedł tak chyłkiem spory kawałek lasu, gdy spostrzegł przed sobš zakštek, wktórym mrok zalegał szczególnie gęsty, nawet w tej puszczy niezwykły, jak gdyby noc zostawiła po sobie czarnš, nie zmytš przez œwit plamę. Bilbo podkradł się bliżej iwtedy stwierdził, że plama składa się z sieci pajęczych, rozsnutych jedna za drugš i splštanych z sobš w gšszcz. Nagle zobaczył wœród tych sieci pajški, ogromne i szkaradne, zaczajone w gałęziach nad jego głowš. Pierœcień pierœcieniem, lecz hobbit zadrżał z przerażenia na myœl, że pajški mogłyby go dostrzec. Ukryty za drzewem obserwował je czas pewien, aż wciszy i spokoju lasu dosłyszał, że wstrętnestwory rozmawiajš między sobš. Głosy miały przenikliwe, skrzeczšce i syczšce, ale Bilbo rozumiał wiele z tego, co mówiły. A mówiły o krasnoludach! - Ciężko było, ale się opłaciło - rzekł jeden pajšk. - Skórę majš obrzydliwie grubš, to prawda, założę się jednak, że w œrodku sš bardzo soczyste. - Aj, aj, co to będzie za przysmak, jeœli trochę przedtem powiszš - rzekł drugi. Nietrzymajcie ich za długo - wtršcił się trzeci. - Już i tak nie sš takie tłuste, jak być powinny. Widać nie odżywiały się ostatnimi czasy doœć dobrze. Ja wam radzę, zabijmy je od razu - syknšłczwarty. - Zabijmy, a potem niech trochę jeszcze powiszš. - Pewnie już nie żyjš do tej pory - powiedział pierwszy. - Gdzie tam! Przed chwilš widziałem, jak się któryœ szamotał. Myœlę, że zbudził się właœnie z miłego snu. ChodŸcie, pokażę wam. To mówišc tłusty pajšk pomknšł po nitce pajęczyny na wysokš gałšŸ, z której zwisało rzędem dwanaœcie jakby kokonów. Kołysały się w mroku i Bilbo dopiero teraz je zauważył; serce mu zamarło ze zgrozy,kiedy dostrzegł sterczšcš z oplotu pajęczyny tu nogę krasnoluda, ówdzie czubek nosa, brodę albo kaptur. Pajšk skierował się do najgrubszego kokonu. "To z pewnoœciš ten biedak Bombur" - pomyœlał Bilbo, wpatrujšc się bystro w wystajšcy nochal. Z wnętrza pajęczego worka dobył się stłumiony wrzask, koniec stopy wyrwał się z więzówiwymierzył pajškowi celnego, potężnego kopniaka. A więc dusza kołatała się jeszczew Bomburze! Plasnęło tak, jakby ktoœ kopnšł dziurawš, sflaczałš piłkę, pajšk rozwœcieczony zleciał z gałęzi i byłby się rozbił na ziemi, gdyby w ostatniej chwili nie złapał się własnej nici. Inne pajški przyjęły to œmiechem. - Miałeœ rację - mówiły - nasze przysmaki jeszcze żyjš, a nawet wierzgajš. - Zaraz z nimi zrobię porzšdek - syknšł rozgniewany pajšk, wspinajšc się po nitce z powrotem na gałšŸ. Bilbo uznał, że nadszedł dla niego moment działania. Dostać się na drzewo do wstrętnej bestii nie mógł, nie miał też łuku ani strzał. Rozglšdajšc się wokół spostrzegł mnóstwo kamyków leżšcych tuż,jakby w łożysku wyschłego potoku. Hobbit miał wprawę w rzucaniu kamieniami. Nie potrzebował szukać długo, by znaleŸć zgrabny, gładki kamyk jajowatego kształtu, w sam raz pasujšcy mu do ręki. Gdy Bilbo był mały, nieraz zabawiał się ciskaniem kamieni, tak że króliki, wiewiórki, a nawet ptaki uciekały mu błyskawicznie z drogi, jeœli zauważyły, że się schyla; dorósłszy spędzał wiele czasu na takich grach jak palant, piłka i kręgle - słowem, lubił spokojne zabawy polegajšce na rzucaniu do celu; Bilbo znał różne sztukiprócz puszczania kółek z dymu, zadawania i rozwišzywania zagadek i gotowania, chociaż nie miałem dotšd czasu, aby wam otym powiedzieć. Teraz również nie czas na te rzeczy. Bo nim Bilbo uzbierał doœć kamieni, pajšk dostał się na gałšŸ do Bombura i już gotował się go zabić. W tym okamgnieniu Bilbo cisnšł kamieniem. Trafił prosto w głowę. Pajšk bezwładnie spadł z drzewa plasnšł o ziemię i legł z podkurczonymi nogami. Następny kamień ze œwistem przecišł gęstš sieć, porwał nici i paf! - uœmiercił na miejscu tkwišcego w jej œrodku pajška. Wtedy w gromadzie pajšków wszczęło się okropne zamieszanie, tak że przez chwilę żaden z nich nie myœlał o krasnoludach, możecie mi wierzyć. Pajški nie widziały Bilba, lecz orientowały się, z której stronysypiš się pociski. Z szybkoœciš błyskawicy zbiegły wszystkie, kołyszšc się na nitkach nad głowš hobbita, zarzucajšc wszędzie wkoło sieci tak gęsto, że w powietrzu zaroiło się od nich jak od węży. Ale Bilbo już zdšżył odskoczyć w inne miejsce. Przyszło mu na myœl, że najlepiej będzie odcišgnšć rozwœcieczone pajški jak najdalej od krasnoludów; chciał więc obudzić ich ciekawoœć, podrażnić je i rozgniewać. Gdy już z pięćdziesišt bestii zgromadziło się nad jego poprzednim posterunkiem, cisnšł kilka kamieni najpierww ten tłum, a potem dalej, celujšc w pajški, które zatrzymywały się nieco w tyle za tamtymi. Wreszcie tańczšc wœród drzew zaœpiewał im na złoœć, żeby wszystkie pocišgnšć ku sobie; liczył przy tym, że krasnoludy usłyszš i poznajš jego głos. Oto co œpiewał Bilbo: Stare pajęczysko Sieć obrzydłš tka. Chciałby mnie wypatrzyć - Przed oczyma mgła. Obrzydluchu - ktoœ jest zacz, Chociaż ciemno - dobrze patrz, Kto to tutaj człapie! Stary łachmaniarzu, Choćbyœ z gniewu pękł, Nic tu nie wypatrzysz Poœród skalnych wnęk. Obrzydluchu - ktoœ jest zacz, ZejdŸ z gałęzi - dobrze patrz I tak mnie nie złapiesz! Niezbyt dowcipnie, ale pamiętajcie, że musiał tę piosenkę sklecić sam, na poczekaniu, i to w bardzo niesprzyjajšcym momencie. W każdym razie odniosła taki skutek, jakiego sobie Bilbo życzył. Œpiewajšc rzucał dalej kamieniami i przytupywał. Wszystkie niemal pajški pogoniły za nim: jedne spuœciły się na ziemię, inne biegały po gałęziach z drzewa na drzewo lub przerzucały nowe pajęcze mosty przez ciemnoœci lasu. Kierujšc się słuchem, dopędzały go szybciej,niż przewidywał. Były rozwœcieczone. Nie mówišc już o kamieniach, żaden pajšk na œwiecie nie lubi, kiedy go ktoœ nazwie starym pajęczyskiem, no a za przezwisko obrzydlucha każdy by się obraził. Bilbo przemknšł, lecz niektóre pajški rozbiegły się w różne strony po swojej ojczystej polanie i zaczęły pilnie przšœć sieci, zamykajšc nimi wszystkie wolne przejœcia między drzewami. Wkrótce hobbit miał znaleŸć się uwięziony w zagrodzie z grubej pajęczyny - tego się przynajmniej spodziewały pajški. Bilbo stanšł poœród uwijajšcych się, przędšcych swe nici stworów, zebrał całš odwagę i zaœpiewał nowš piosenkę: Wstrętny Gniocie, podła Klucho, Coœ z tš waszš sieciš krucho! Chociaż smaczny ze mnie kšsek - Szukaj wiatru wœród gałšzek! Tutaj jestem - tu się chowam, Na nic wasza wstrętna zmowa! Nie wystarczy bowiem chcieć, Nie złapiecie mię w swš sieć! Skończywszy odwrócił się i zobaczył, że pajęczyna zasnuła już ostatnie przejœcie między dwoma wysokimi drzewami, ale na szczęœcie nie była to prawdziwa gęsta sieć, tylko długie pasma grubej nici w poœpiechu przerzucone od pnia do pnia. Błysnšł mieczyk, Bilbo na strzępy pocišł pajęczyny i œpiewajšcy wydostał się z zamknięcia. Pajški zobaczyły mieczyk, chociaż wštpię, czy wiedziały, co to jest; rzuciły się wszystkie w pogoń za hobbitem, biegnšc poziemi, przez gałęzie, przebierajšc kosmatymi nogami, trzaskajšc szczypcami, wytrzeszczajšc oczy, pienišc się z wœciekłoœci. Œcigały go w głšb lasu, aż wreszcie Bilbo zatrzymał się, nie majšc odwagi zapuszczać się dalej. Ciszej niż myszka pomknšł z powrotem. Rozumiał, że czasu na działanie ma bardzo mało. Pajški wkrótce zrażš się bezskutecznym poœcigiem i wrócš na swoje drzewa, do wiszšcych bezwładnie krasnoludów. Nim się to stanie, trzeba uwolnić przyjaciół. Największš trudnoœć przedstawiało dla hobbita wylezienie na długš gałšŸ, u której kołysały się kokony,Nie poradziłby sobie z tym chyba nigdy, gdyby nie to, że na szczęœcie któryœ z pajšków zostawił długš nić spuszczonš z drzewa aż do ziemi; lepiła się hobbitowi do ręki i kaleczyła skórę, lecz jakoœ z jej pomocš wydrapał się na górę po to, by natknšć się od razu na starego, ociężałego,szkaradnego pajška, który tu wytrwał na straży więŸniów i skracał sobie czas podszczypujšc to jednego to drugiego, żebywybrać najsoczystszego do pożarcia. Łotr zamierzał rozpoczšć ucztę nie czekajšc na powrót kamratów, lecz pan Baggins zdšżył w porę i nim pajšk zrozumiał, co się œwięci, dŸgnięty mieczykiem hobbita stoczyłsię bez życia z gałęzi. Bilbo miał teraz przystšpić do uwalniania krasnoludów. Ale jak to zrobić? Jeœli przetnie sznur, na którym wisi kłšb pajęczyny, nieszczęsny krasnolud runie z impetem z bardzo wysoka na ziemię. Pełznšc wzdłuż gałęzi - co wprawiało biednych wisielców w dziwaczny taniec, także kołysali się niby dojrzałe owoce - Bilbo dosięgnšł pierwszego z brzegu kłębka. "Fili albo Kili" - pomyœlał dostrzegajšc czubek niebieskiego kaptura. "Raczej Fili" - stwierdził, bo długi nos wystawał spoœródoplotu pajęczyny. Wychylajšc się ryzykownie, zdołał przecišć większoœć mocnych, lepkich nici spowijajšcych krasnoluda i wtedy oczywiœcie Fili po kilku gwałtownych ruchach wyplštał się niemal cały na wierzch. Muszę wyznać, że Bilbo wybuchnšł œmiechem na widok biedaka, Wyœlę najpierw samego pana ki.aczy 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żaPůc bI}c cĆCc d .&c e/=1 €który wymachiwał zdrętwiałymi rękami i nogami i podrygiwał na nitce pajęczej opasujšcej go pod pachami - zupełnie jak pajac na drucie. Wreszcie Fili wygramolił się jakoœ na gałšŸi odtšd starał się w miarę sił pomagać hobbitowi, jakkolwiek czuł się bardzo marnie: zatruty był jadem pajęczym i zmęczony spędziwszy kilka godzin nocy i cały dzień w pozycji wiszšcej, w ciasnych powijakach, z których ledwie nos mu wystawał, co go uratowało od całkowitegouduszenia. Długi czas minšł, zanim oczyœciłz obrzydliwych pajęczyn oczy i brwi, a brodę musiał po prostu krótko przystrzyc. We dwóch więc zabrali się do wycišgania jednego po drugim krasnoludów na gałšŸ, potem zaœ do uwalniania ich z więzów. Żaden nie był w lepszym stanie niż Fili, a ten i ów czuł się nawet jeszcze gorzej. Niektórzy prawie wcale nie mogli w pajęczej sieci oddychać (okazuje się, że długi nos bywa pożyteczny), a niektórzy więcej ucierpieli od jadu. Tym sposobem wyzwolony został Kili, Bifur,Bofur, Dori i Nori. Biedny Bombur tak był wyczerpany - jako najtłuœciejszy doznał najwięcej uszczypnięć i szturchańców - że osunšł sięz gałęzi i spadł jak kamień na ziemię, szczęœciem trafiajšc na grubš warstwę liœci, i tam legł bez siły. Lecz wcišż jeszcze pięciu krasnoludów dyndało na drzewie, gdy pajški, bardziej niż przedtem rozwœcieczone, zaczęły œcišgać z powrotem do swej siedziby. Bilbo cofnšł się do nasady gałęzi i zagrodził drogę pajškom wspinajšcym się po pniu. Ratujšc Fila zdjšł z palca pierœcieńi dotychczas nie włożył go ponownie, więc wszystkie pajški syczały i pluły na jego widok: - Teraz widzimy cię, wstrętna mała pokrako! Wyssiemy cię, a koœci i skórę powiesimy na drzewie. Uf! On ma żšdło, co?Ale i tak dobierzemy się do niego, a wtedy powisi ze dwa dni głowš na dół. Tymczasem krasnoludy pracowały nad uwolnieniem ostatnich więŸniów, tnšc pajęczyny nożami. Wkrótce wszyscy byli wolni, jakkolwiek niepewni dalszego losu. Nocš pajški złowiły ich bez trudu, ale wtedy krasnoludy zostały zaskoczone znienacka i w ciemnoœciach. Teraz zanosiło się na straszliwš walkę. Nagle Bilbo spostrzegł, że kilka pajšków otoczyło starego Bombura leżšcego na ziemi i spętawszy go po raz wtóry, usiłuje porwać z sobš. Bilbo krzyknšł i z mieczem rzucił się na pajški, które miał przed sobš.Cofnęły się w popłochu, a hobbit zsunšł się po pniu do stóp drzewa, w sam œrodek zgromadzonych wokół Bombura wrogów. Takiego żšdła jak jego mieczyk pajški nie spotkały w swym życiu. Kłuł i siekł, błyskajšc tryumfalnie, ilekroć ugodził przeciwnika. Gdy pół tuzina potworów padło trupem, reszta uciekła zostawiajšc Bombura hobbitowi. - ZłaŸcie na ziemię, złaŸcie! -krzyknšł na przyjaciół, wcišż jeszcze siedzšcych na gałęzi. - Na co tam czekacie? Żeby was znów spętano? Widział bowiem, że pajški czajš się gromadnie na sšsiednich drzewach i pełznš po gałęziach nad głowami krasnoludów. Jedenastu krasnoludów naraz znalazło się w okamgnieniu pod drzewem: ten zsunšł siępo pniu, inny skoczył, jeszcze inny zleciał. Wszyscy prawie drżeli z osłabienia i ledwietrzymali się na nogach. Wreszcie jednak byliw gromadzie, liczšc z biednym starym Bomburem - dwunastu; Bombura musieli podpierać z dwóch stron, zajęli się nim krewniacy, bracia Bifur i Bofur. Bilbo wcišżtańczył Wywijajšc żšdłem, a setka rozzłoszczonych pajšków wytrzeszczała na całš kompanię oczy, oblegajšc jš ze wszystkich stron, a także z góry. PołożenieWydawało się beznadziejne. Zawrzała bitwa. Niektóre spoœród krasnoludów miały noże, inne kije, a wszystkie - kamienie pod rękš; Bilbo oczywiœcie walczył swoim zaczarowanym mieczykiem. Raz i drugi odparto atak pajšków, wiele z nich położono trupem. Lecz nie mogło to trwać długo. Bilbo gonił już resztkami sił, spoœród krasnoludów ledwie czterech trzymało się mocno na nogach; można było przewidzieć, że wkrótce wszyscy padnš jak zmęczone muchy. Pajški już snuły wokół nich sieci oddrzewa do drzewa. W końcu Bilbo nie widział innego ratunku jak wtajemniczyć przyjaciół w sekret swojego pierœcienia. Godził się na to bardzoniechętnie, lecz nie było wyboru. - Za chwilę zniknę - powiedział. - Postaram się wywabić stšd pajški. Wy trzymajcie się kupš i umykajcie w przeciwnš niż ja stronę, tam w lewo, bo to jest chyba kierunek, w którym traficie na polanę, gdzie ostatni raz widzieliœmy ognisko elfów.Niełatwo było wytłumaczyć plan krasnoludom: w głowach im jeszcze szumiało, a w dodatku zgiełk panował okropny, szczękały kije, stukały miotane kamienie. Wreszcie Bilbo widzšc, że nie sposób dłużej zwlekać, bo kršg pajšków z każdš sekundš się zacieœnia, wsunšł nagle pierœcień na palec i ku zdumieniu przyjaciół- zniknšł im z oczu. Po chwili spoœród drzew, gdzieœ od prawej strony, huknšł głos: "Obrzydluchu! Łachmaniarzu!" To rozzłoœciło pajški okropnie. Zatrzymały się, wiele z nich pobiegło w las, kierujšc się głosem Bilba. Ten krzyk budził w nich takš wœciekłoœć, że traciły po prostu głowy. Wówczas Balin,który lepiej od innych pojšł zamysły hobbita, poprowadził całš kompanię do natarcia. Krasnoludy, zbite w ciasnš gromadę, sypnęły gradem kamieni na przeciwnika i spychajšc pajški w lewo, przedarły się przez zasieki pajęczyn na zewnštrz. Daleko za nimi okrzyki i œpiew nagle umilkły. Z rozpaczliwš nadziejš w sercu, że jednak Bilbo nie dał się złapać, krasnoludy parły naprzód. Niestety, nie doœć szybko. Były chore i zmęczone, ledwie się wlokły, ledwiekuœtykały, a tymczasem sporo pajšków następowało im jeszcze na pięty. Coraz to uciekinierzy musieli odwracać się i stawiać czoło potworom, które ich dopędzały. Kilkapajšków już zdšżyło wleŸć na drzewa nad krasnoludami i zarzucało na nich swoje długie, lepkie nici. Sytuacja znów stała się groŸna, lecz niespodzianie wrócił Bilbo i zaatakował zaskoczone pajški znienacka od skrzydła. - Marsz naprzód! Naprzód! - krzyczał. - Jaich tu zabawię Żšdełkiem. Nie obiecywał nawiatr! Nacierał, odskakiwał wstecz, siekł pajęcze zapory, ršbał kosmate nogi, dŸgał w tłuste brzuchy, jeœli który pajšk oœmieliłsię do niego przybliżyć. Pajški szalały z wœciekłoœci, pluły, pieniły się, syczały najokropniejsze przekleństwa. Ale bały się Żšdełka jak œmierci. Nie ważyły się podchodzić zbyt blisko, odkšd ten mieczyk zjawił się znowu. Złoœciły się, miotały klštwy, a tymczasem zdobycz choć z wolna,lecz wytrwale wymykała się im z łap. Straszne to były chwile, a krasnoludom wydawały się długie jak godziny. Wreszcie,w momencie gdy Bilbo zrozumiał, że znużonym ramieniem nie udŸwignie już w górę miecza, pajški nagle dały za wygranš,zaniechały dalszej pogoni i wróciły z niczym do swojej mrocznej siedziby. Krasnoludy zorientowały się, że dotarły naskraj polany, gdzie elfy rozpalały ogniska; czy na to samo miejsce, na którym tej nocywidziały ucztę - trudno było rozstrzygnšć. Ale na pewno dobry czar panuje nad takim zakštkiem lasu, a pajški go nie znoszš. W każdym zaœ razie dochodziło tu zielonawe œwiatło, gałęzie nie tworzyły złowrogiego gšszczu i krasnoludy mogły nareszcie odpoczšć i zaczerpnšć tchu. Leżały czas jakiœ sapišc i dyszšc, potem zaczęły Bilba zasypywać pytaniami. Musiał dokładnie wyjaœnić, jakim cudem potrafi znikać wszystkim z oczu, a historia o znalezieniu pierœcienia tak ich zainteresowała, że na chwilę zapomniały o własnych tarapatach. Szczególnie Balin kazał sobie wcišż na nowo opowiadać o Gollumie, zagadkach i całej tej przygodzie, w której oczywiœcie pierœcień odgrywał najważniejszš rolę. Ale kiedy zmierzchło, powstały nowe, inne zupełnie pytania: gdziejesteœmy? Gdzie jest nasza œcieżka? Skšd wzišć coœ do jedzenia? Co poczšć dalej? Te pytania powtarzali bez końca i zdawało się,że od małego hobbita spodziewajš się usłyszeć na nie odpowiedzi. Widać z tego jasno, że gruntownie zmienił się sšd krasnoludów o panu Bagginsie i że kompanianabrała dla niego wiele szacunku (jak to Gandalf przepowiedział). Nie narzekały, byle narzekać, lecz naprawdę oczekiwały, że Bilbo obmyœli jakiœ wspaniały sposób ratunku. Dobrze teraz rozumiały, że zginęłyby, gdyby nie pomoc hobbita, i dziękowały mu wielokrotnie. Ten i ów nawetwstał i kłaniał mu się w pas, chociaż potem padał wyczerpany na ziemię i długš chwilę zbierać musiał siły, żeby się podnieœć. Odkrycie tajemnicy, dzięki której mógł stawać się niewidzialnym, wcale nie umniejszyło ich szacunku dla Bilba. Hobbit miał nie mniej rozumu niż szczęœcia, a na dodatek jeszcze czarodziejski pierœcień - trzy bardzo cenne skarby. Doprawdy, tak go obsypali pochwałami, iż Bilbo zaczšł wierzyć, że mimo wszystko tkwi w nim żyłka zuchwałego poszukiwacza przygód; więcej Jednak czułby w sobie męstwa, gdyby było co na zšb położyć. Ale nie było nic a nic. Żaden też z wędrowców nie miał siły, by wybrać się na poszukiwanie żywnoœci i zagubionej œcieżki. Zagubiona œcieżka! Myœl o niej uporczywie nękała skołatanš głowę Bilba. Siedział wpatrzony przed siebie, ale widział tylko nie kończšcysię las. Wkrótce wszyscy pomilkli. Z wyjštkiem Balina. Balin bowiem przez długi czas, gdy inni zaniechali rozmów i przymknęli oczy, powtarzał pod nosem, mruczšc i chichoczšc: - Gollum! A niechże go! Więc takim sposobemprzemknšł wtedy koło mnie, ha! Teraz rozumiem! A powiadał, że po prostu czołgał się cichcem! Guziki w drzwiach zostawił. Dobry sobie ten Bilbo, Bilbo, bo, bo... - I Balin kiwnšł się usypiajšc, a wtedycisza zaległa na długo. Nagle Dwalin otworzył jedno oko i rozejrzał się po kompanii. - Gdzie jest Thorin? - spytał. Jakby ich piorun trzasnšł! Oczywiœcie, byłoich razem trzynastu, dwunastu krasnoludówi jeden hobbit. Gdzie się podział Thorin? Jaki zły los mógł go spotkać, jaki czar, jakie dzikie bestie go porwały? Skulone na ziemi, zabłškane krasnoludy drżały ze zgrozy. Tymczasem wieczór zmienił się w czarnš noc, znużeni wędrowcy posnęli i œniły im się okropne sny. Musimy ich na razie zostawić tak, œpišcych w lesie, zbyt wyczerpanych i chorych, by pełnić kolejno wartę przy obozie. Thorina wzięto do niewoli znacznie wczeœniej niż resztę kompanii. Pamiętacie, jak Bilbo wkroczywszy w kršg œwiateł padłniby kłoda i usnšł na miejscu? Następnym razem Thorin wysunšł się naprzód i w momencie gdy œwiatła pogasły, zapadł w kamienny sen. Nie słyszał nic, ani nawoływań zabłškanych w ciemnoœciach przyjaciół, ani ich krzyków, gdy zostali zaatakowani i obezwładnieni przez pajški, ani zgiełku bitwy stoczonej następnego dnia. Wreszcie nadeszły leœne elfy, zwišzały Thorina i zabrały z sobš. Bo owe istoty ucztujšce w lesie były to oczywiœcie leœne elfy. Nie sš one złe, ale majš tę wadę, że nie ufajš nieznajomym. Chociaż rozporzšdzajš potężnš magiš, zawsze sš i były nawet w tamtych czasachbardzo ostrożne. Różniš się wyraŸnie od elfów z zachodu, zwanych wysokimi, sš od nich groŸniejsze i mniej mšdre. Większoœć (podobnie jak ich krewniacy rozproszeni wœród wzgórz i po górach) pochodzi bowiem od starożytnych plemion, które nigdy nie przebywały na zachodzie i nie znały wróżek. Natomiast elfy "lekkie", elfypodziemne (czyli gnomy) oraz elfy morskie,zanim œcišgnęły z powrotem w Szeroki Œwiat, żyły w tamtych krainach przez długie wieki, uczšc się czarów, zdobywajšcmšdroœć i wiedzę, opanowujšc magię, ćwiczšc się w sztuce wyrabiania pięknych i cudownych przedmiotów. Na Szerokim Œwiecie elfy leœne przesiadywały w półmroku przed wzejœciem słońca i księżyca, potem zaœ wędrowały po lasach rosnšcych w tej stronie, gdzie słońce wschodzi. Najbardziej lubiš skraj puszczy, stšd bowiem mogš niekiedy wymykać się na łowy lub robić wycieczki na otwarte terenyprzy œwietle księżyca i gwiazd; odkšd zjawili się ludzie, elfy stopniowo Wycofywały się coraz głębiej w mroki. Zawsze jednak były i nadal sš elfami, to znaczy dobrymi istotami. W ogromnej grocie, o kilka mil od skraju Mrocznej Puszczy, na jej wschodnich brzegach, mieszkał podówczas najpotężniejszy król leœnych elfów. Pod kamiennymi drzwiami jego siedziby szumiała rzeka, która spod wzgórz leœnychpłynęła przez puszczę dalej, na moczary rozcišgajšce się u stóp zalesionej wyżyny. Olbrzymia grota rozgałęziała się na niezliczone mniejsze i miała wyjœcia na wszystkie strony, a sięgała pod ziemię daleko i dzieliła się na mnóstwo korytarzy oraz wielkich sal; była jednak jaœniejsza i suchsza niż lochy goblinów, mniej też od nich głęboka i nie tak niebezpieczna. Zresztš poddani króla elfów przebywali najczęœciej w lesie, tam polowali i tam budowali sobie domy lub szałasy z gałęzi. Spoœród innych drzew szczególnie upodobalisobie brzozy. Grota służyła jako pałac królewski, obronny skarbiec i twierdza elfów w razie walki z nieprzyjaciółmi. Służyła również jako więzienie. Tam więc elfy zawlokły Thorina, obchodzšc się z jeńcem doœć szorstko, ponieważ na ogół niezbyt lubiš krasnoludów, a poza tym podejrzewały w nim wroga. Dawnymi czasytoczyły wojny z niektórymi rodami krasnoludów, oskarżajšc je o kradzież swoich skarbów. Sprawiedliwoœć każe mi wyjaœnić, że krasnoludy zupełnie inaczej przedstawiały tę sprawę; twierdziły, że odebrały jedynie to, co im się należało, bo król elfów zawarł z nimi umowę na obróbkę złota i srebra, a kiedy robotę wykonano, odmówił zapłaty. Król elfów miał tę słaboœć, że kochał się w skarbach,szczególnie w srebrze i białych drogich kamieniach; a choć miał wielkie bogactwa, pragnšł je pomnożyć, bo wcišż jeszcze nie dorównywał innym starodawnym władcom elfów. Lud jego nie trudził się w kopalniach, nie kuł kruszców, nie wyrabiał klejnotów, nie zajmował się też wiele ani handlem, ani uprawš ziemi. Wszystko to wiedoskonale każdy krasnolud, wiedział także iThorin, choć jego ród nie miał nic wspólnego z dawnš zwadš, o której wspomniałem. Toteż bardzo go oburzyło złe traktowanie, takiego doznał od elfów, kiedy uwolniony od czarów odzyskał przytomnoœć. Postanowił sobie, że nie powie ani słowa o złocie i klejnotach, choćby go nie wiem lak za język cišgnięto. Gdy postawiono Thorina przed obliczem króla, ten spojrzał na jeńca surowo i zaczšł go brać na spytki. Ale Thorin odpowiadał tylko, że umiera z głodu. - Dlaczego ty i twoi przyjaciele po trzykroćusiłowaliœcie napaœć na moich ucztujšcych poddanych? - spytał król. - Nie napadaliœmyna nich - odparł Thorin - przyszliœmy prosić o jedzenie, bo umieraliœmy z głodu. - Gdzie sš teraz twoi kompani i co robiš? - Nie wiem, ale obawiam się, że umierajš gdzieœ w lesie z głodu. - Coœcie robili w lesie? - Szukaliœmy jadła i napoju, bo umieraliœmyz głodu. - Ale po co przyszliœcie do lasu? - z gniewem spytał król. Thorin zacišł zęby i nie powiedział więcej ani słowa. - Niech i tak będzie! - rzekł król. - Zabierzcie go i zamknijcie na cztery spusty.Poczekamy, aż się namyœli wyznać prawdę, choćby to miało trwać sto lat. Elfy spętałyThorina, zaprowadziły do jednej z najgłębszych jaskiń, zamkniętej drzwiami zgrubych desek, i tam pozostawiły w samotnoœci. Dały mu jednak jeœć i pić do syta, jeœli nie do smaku. Leœne elfy to bšdŸco bšdŸ nie gobliny, obchodzš się zazwyczajprzyzwoicie nawet z najgorszymi wrogami, gdy majš ich w swym ręku. Spoœród wszystkich żywych stworzeń tylko dla olbrzymich pajšków nie majš litoœci. Leżał więc biedny Thorin w lochu króla elfów. A gdy się nacieszył chlebem, mięsemi wodš, zaczšł się dręczyć myœlš o swoich nieszczęsnych kompanach, nie wiedzšc, co się z nimi stało. Wkrótce miał o nich usłyszeć, ale to już należy do następnego rozdziału i stanowi poczštek nowej przygody, w której raz jeszcze hobbit okaże się nader pożyteczny. Rozdział 9 Beczki Nazajutrz po bitwie z pajškami Bilbo i jego towarzysze raz jeszcze podjęli desperackš próbę odszukania œcieżki, nim zamrš z głodu i pragnienia. Wstali z ziemi i powlekli się w kierunku, który oœmiu wędrowcom spoœród trzynastu wydawał się właœciwy, nigdy jednak nie zdołali sprawdzić, czy tak było rzeczywiœcie. Gdy odrobina œwiatła, za dnia rozjaœniajšca mrok leœny, zmierzchła znów i zmieniła się w czarnoœćnocy, nagle w kršg zabłysły pochodnie jak setki czerwonych gwiazd. Elfy leœne, uzbrojone w łuki i oszczepy, obskoczyły jpierw samego pana ki.aczy 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żfP˛c gkc hm?c iŹ-×c jƒ<Ý wędrowców i rozkazały im zatrzymać się w miejscu. Nie mogło być mowy o jakimkolwiek oporze. Nawet gdyby krasnoludy nie były tak wyczerpane, że właœciwie chętnie oddawały się w niewolę, nie mogłyby się bronić majšc za cały oręż małe noże przeciw strzałom elfów, które trafiały ptaka w locie nawa po ciemku. Toteż wszyscy posłuchali wezwania, siedli i po prostu czekali, co się dalej stanie. Z wyjštkiem Bilba, bo hobbit szybko wsunšł pierœcień na palec i uskoczył na bok. Dlatego to elfy, ustawiwszy zwišzanych jeńców w długi szereg, doliczyły się dwunastu, Bilba zaœ nie znalazły i nie włšczyły do rachunku. Nie słyszały go też ani nie czuły węchem drepcšcego w pewnej odległoœci za blaskiem ich pochodni, gdy odprowadzały jeńców w głšb lasu. Krasnoludom zawišzano oczy, lecz nie stanowiło to wielkiej różnicy, skoro Bilbo, majšc oczy otwarte, również nic nie widział i nie orientował się, dokšd idš, a wszyscy razem nie mieli pojęcia, skšd wyruszyli. Bilbo musiał dobrze wycišgać nogi, żeby nadšżyć za œwiatłami, bo elfy nie zważajšcna zmęczenie i osłabienie więŸniów popędzały ich do jak najszybszego marszu. Król nakazał poœpiech. Niespodzianie pochodnie zatrzymały się i hobbit ledwie dogonił towarzyszy, gdy już wkraczali na most, przerzucony nad rzekš do królewskich drzwi. W dole czarna woda rwała ostro, a most kończył się bramš u wylotu olbrzymiej groty, która cišgnęła sięwe wnętrzu stromej góry porosłej drzewami. Wielkie brzozy chodziły aż na sam brzeg rzeki, niemal wyrastajšc z wody. Elfy pchnęły kolumnę jeńców na most, leczBilbo ocišgał się chwilę na końcu pochodu. Ziejšcy wylot groty nie nęcił go wcale; dopiero w ostatnim momencie zdecydował się podzielić los towarzyszy i wœliznšł się, depcšc na pięty ostatniemu z jedenastu elfów, nim ciężkie wrota królewskiej siedziby zatrzasnęły się z łoskotem. Wewnštrz płonęły czerwono łuczywa, a elfy z eskorty więŸniów œpiewały maszerujšc przez kręte, długie, rozbrzmiewajšce echem korytarze, zupełnie inne niż lochy goblinów, bo mniejsze, nie tak głęboko wydršżone pod ziemiš i wypełnione œwieższym powietrzem.W wielkiej sali, podpartej kolumnami wyciosanymi z litej skały, siedział w rzeŸbionym drewnianym fotelu król elfów, Na głowie miał koronę splecionš z jagód i czerwonych liœci, jesień bowiem już się zbliżała. Wiosnš nosił koronę z leœnych kwiatów. W ręku trzymał berło z rzeŸbionej dębiny. Postawiono przed nim jeńców, a chociaż spojrzał na nich groŸnie, kazał ich zaraz uwolnić z więzów, widzšc, jak sš obdarci i znużeni. - Zresztš powrozy sš tutaj niepotrzebne - rzekł. - Dla tych, których wprowadzono za moje zaczarowane wrota, nie ma drogi ucieczki. Długo i dociekliwie wypytywał krasnoludy oich zamiary, cel podróży, miejsce zamieszkania; niewiele więcej dowiedział się jednak od nich niż od Thorina. WięŸniowie byli rozgoryczeni i zagniewani, toteż nie silili się nawet na uprzejmoœć. - Cóż ci zawiniliœmy, o królu? - rzekł Balin,najstarszy pod nieobecnoœć Thorina w kompanii. - Czy to zbrodnia zabłšdzić w lesie, cierpieć głód i pragnienie, wpaœć w zasadzkę pajšków? A może pajški sš u ciebie na służbie, może sš twoimi ulubieńcami, skoro oburzasz się, żeœmy je pozabijali? Te pytania oczywiœcie jeszcze bardziej rozgniewały króla, więc powiedział: - Zbrodniš jest przekraczanie granic mojego królestwa bez pozwolenia. Czy nie wiesz, żewdarliœcie się do mojego państwa i używaliœcie dróg zbudowanych przez moich poddanych? Czy nie pamiętasz, że trzykrotnie zakłócaliœcie spokój moich dworzan ucztujšcych w lesie, a hałasujšc ikrzyczšc wywabiliœcie pajški z kryjówek? Wywołaliœcie tyle zamieszania, że mam prawo usłyszeć, co was tu sprowadza, a jeżeli nie zechcecie mi tego powiedzieć, zamknę was w więzieniu i będę trzymał, póki nie nauczycie się rozumu i grzecznoœci.Potem kazał zamknšć każdego krasnoluda wosobnej celi, dać wszystkim jeœć i pić, lecznie wypuszczać nikogo za próg, chyba że któryœ namyœli się i zechce odpowiedzieć nakrólewskie pytania. Nie wyjawił krasnoludom, że Thorin także jest jego jeńcem. Dopiero Bilbo wykrył ten sekret. Biedny pan Baggins długo żył w tych podziemiach samotnie, wcišż w ukryciu, nieoœmielajšc się ani na chwilę zdjšć pierœcienia, bojšc się zasnšć nawet wciœnięty w najciemniejszy, najodleglejszy zakštek. Nie majšc nic innego do roboty, wędrował po całym pałacu króla elfów. Drzwi zamykały się czarodziejskim sposobem, lecz niekiedy udawało mu się wymknšć przez nie, jeœli się poœpieszył. Gromady elfów z królem na czele od czasu do czasu wyprawiały się na polowanie lub za jakimiœ innymi sprawami do lasu czy też na otwarte przestrzenie za jego wschodniš granicš. Wówczas Bilbo, jeżeli się dobrze uwinšł, mógł wyœliznšć się za elfami, chociaż zawsze było to niebezpieczne przedsięwzięcie. Raz i drugi omal nie zmiażdżyły go drzwi, zatrzaskujšc się natychmiast po przejœciu ostatniego elfa. Wmieszać się między elfy nie œmiał, bojšc się, że dostrzegš jego cień (jakkolwiek bardzo nikły i drżšcy w blasku pochodni) albo że któryœ potknie się o niego i w ten sposób odkryje jego obecnoœć. Nieczęsto więc wychodził z groty, a nawet gdy mu się to udawało, niewiele z tego miał pożytku. Nie chciał opuœcić przyjaciół, nie wiedział też, jak by sobie bez nich poradziłna œwiecie. Nie mógł dotrzymać kroku elfom na łowach, toteż nie zdołał odkryć drogi, która by go wyprowadziła z lasu; musiał włóczyć się biedak w pobliżu groty,wyczekujšc na sposobnoœć powrotu do jej wnętrza. Poza niš głodował, ponieważ nie był myœliwym, lecz w grocie zdobywał pożywienie, kradnšc je po prostu ze spiżarni lub ze stołu, gdy nikogo nie było wpobliżu. "Jestem jak włamywacz, który nie może się wydostać i jest zmuszony okradać dzieńpo dniu wcišż ten sam dom - myœlał. -Oto najobrzydliwsze, najnudniejsze zdarzenie z całej tej nieszczęsnej, męczšcej, dokuczliwej przygody! Jakże bym chciał znaleŸć się znowu w mojej własnej norce, przy ciepłym kominku i jasnej lampie! " Często też żałował, że nie może wezwać czarodzieja na ratunek, ale oczywiœcie nie było sposobu; wkrótce zrozumiał, że jeœli jest jakaœ rada, musi jš znaleŸć sam pan Baggins, bez niczyjej pomocy. Po tygodniu czy dwóch takiego przyczajonego życia, œledzšc i tropišc strażników, wykorzystujšc wszelkie możliwoœci, jakie się nadarzały, odkrył, gdzie więziono krasnoludów. Odszukał dwanaœcie cel rozrzuconych w różnych częœciach pałacu i po jakimœ czasie nauczył się trafiać, gdzie tylko chciał. Ze zdumieniem dowiedział się pewnego dnia z rozmowy strażników, że jest jeszcze trzynasty więzień, zamknięty w najgłębszym, najciemniejszym lochu. Odgadł od razu, że chodzi o Thorina; wkrótce stwierdził, że się nie myli. Wiele musiał walczyć trudnoœci, w końcu jednak znalazł trzynastš celę, wypatrzył moment,gdy nikogo nie było pod jej drzwiami, i porozumiał się z wodzem krasnoludów. Thorin, zbyt przygnębiony, aby dłużej kipieć gniewem i obrazš, zaczynał przemyœliwać, czy nie powiedzieć królowi całej prawdy o skarbach i o celu wyprawy (widzicie z tego, jak bardzo upadł na duchu!), gdy niespodzianie usłyszał cichutkigłos hobbita szepczšcego w dziurkę od klucza. Uszom zrazu nie wierzył! Szybko jednak zrozumiał, że to nie może być omyłka, podszedł do drzwi i szeptem stoczył długš rozmowę ze stojšcym na korytarzu hobbitem. Dzięki temu Bilbo mógł zanieœć skrycie innym uwięzionym krasnoludom polecenie Thorina, zawiadomić, że wódz znajduje się również w niewoli, tuż obok nich, i rozkazuje, by nikt nie zdradził królowi celuwyprawy, przynajmniej dopóty, póki Thorin nie da hasła. Thorin bowiem odzyskał ducha, gdy dowiedział się, jak hobbit ocaliłkrasnoludy od pajšków, i umocnił się w postanowieniu, by nie okupywać u króla wolnoœci obietnicš udziału w skarbach, dopóki nie zawiodš wszelkie inne nadzieje ratunku; to znaczy jeœli niezrównany, niewidzialny pan Baggins (o którym Thorin powzišł teraz bardzo wysokie mniemanie) nie zdoła wymyœlić jakiegoœ sprytnego sposobu. Wszystkie krasnoludy przyjęły chętnie tę decyzję. Każdy bowiem rozumiał, że jego własny udział w skarbach (które już uważali za swoje, mimo że na razie siedzieli w lochach, a smok nie został jeszcze pokonany) mocno by ucierpiał, gdyby leœne elfy zażšdały częœci dla siebie;poza tym krasnoludy ufały hobbitowi. Pamiętacie pewnie, że Gandalf przepowiadałtaki obrót sprawy. Może właœnie to między innymi skłoniło czarodzieja do opuszczenia kompanii. Bilbo jednak niezupełnie podzielał nadzieje przyjaciół. Nie podobało mu się wcale, że wszyscy na niego jednego liczš, wolałby mieć Gandalfa u boku. Ale próżno o tym marzyć; między nimi leżał prawdopodobnie czarny ogrom Mrocznej Puszczy. Siedział więc hobbit i myœlał, głowa mu niemal pękała od wysiłku, ale żaden œwietny pomysł jakoœ się nie zjawiał. Pierœcień zapewniajšcy niewidzialnoœć to rzecz wspaniała, lecz jeden pierœcień nie mógł starczyć na czternaœcie osób. Oczywiœcie zgadujecie, żew końcu Bilbo wyratował przyjaciół z tej opresji; opowiem teraz, jak to się stało. Pewnego dnia, błškajšc się i szperajšc po kštach, Bilbo zrobił ciekawe odkrycie: wielkie drzwi nie były jedynym wyjœciem z groty. Pod najniższš częœciš pałacu płynšł strumień, który trochę dalej na wschód, zastromym stokiem mieszczšcym głównš bramę, wpadał do Leœnej Rzeki. W miejscu gdzie podziemny strumień wypływał na powierzchnię, w zboczu wzgórza była brama wodna. ustawa, sięgajšca aż do dna rzeki, broniła tego dostępu do groty. Często jednak zastawę podnoszono, bo drogš wodnš dostarczano i wywożono różnetowary. Kto by się z zewnštrz wœliznšł przez zastawę, znalazłby się w ciemnym tunelu prowadzšcym daleko w głšb wzgórza; w jednym wszakże miejscu, gdziesumień płynšł pod piwnicami pałacu, w stropie tunelu wycięto otwór i przykryto gomocnymi dębowymi drzwiami. Otwierały się one w podłodze królewskiej piwnicy, w której stały niezliczone rzędy beczek. Elfy leœne, a król bardziej jeszcze niż poddani, ogromnie lubiš wino, chociaż w ich królestwie nie rodzi się winoroœl. Sprowadzały więc wino, podobnie jak inne towary, z daleka, od swoich krewniaków z południa albo z winnic ludzi zamieszkujšcych odległe kraje. Przyczajony za wielkš beczkš Bilbo zobaczył klapę w podłodze, zbadał jej przeznaczenie, a podsłuchujšc z ukrycia rozmów królewskiej służby, dowiedział się, w jaki sposób wino i różne inne towarydostajš się rzekš lub lšdem do Długiego Jeziora. Okazało się, że było tam miasto wzniesione przez ludzi na palach daleka od brzegów, poœrodku jeziora - dla obrony przed wszelkimi nieprzyjaciółmi, a zwłaszcza przed smokiem z Samotnej Góry.Z tego Miasta na jeziorze beczki spławiano w górę Leœnej Rzeki. Niekiedy wišzano je razem w ogromne tratwy i za pomocš tyk lub wioseł pchano pod pršd; niekiedy ładowano beczki na płaskodenne łodzie. Opróżnione beczki zrzucano przez klapę z piwnicy do strumienia, a potem otwierano bramę wodnš i beczki, podskakujšc na wodzie, spływały z nurtem w dół, aż do odległego miejsca na wschodnim skraju Mrocznej Puszczy, gdzie brzegi zwężały się tak, że można było baryłki zatrzymać, powišzać z sobš i dalej w porzšdku wysłaćz biegiem Leœnej Rzeki do Miasta na Jeziorze. Długo siedział Bilbo dumajšc o Wodnej Bramie i zastanawiajšc się, czy nie dałoby się jej użyć do ucieczki, aż wreszcie wylšgł się w głowie hobbita zarys desperackiego planu. Właœnie zaniesiono do cel kolację. Strażnicyœcišgali z korytarzy, zabierajšc z sobš pochodnie i zostawiajšc tę częœć groty w ciemnoœciach. Bilbo podsłuchał, jak królewski piwniczy mówił do dowódcy straży: - ChodŸ teraz ze mnš, spróbujesz nowego wina, które właœnie dostarczono. Będę miałtej nocy ciężkš robotę, bo trzeba piwnicę oczyœcić z pustych beczek; napijmy się, żeby nabrać sił. - Bardzo chętnie - odparł ze œmiechem dowódca straży. - Skosztuję wina wraz z tobš, przekonamy się, czy jest godne królewskiego stołu. Dziœ w nocy król urzšdza ucztę, wstyd byłby, gdybyœ podał kiepskie trunki. Kiedy Bilbo to usłyszał, serce zabiło mu żywiej, zrozumiał bowiem, że szczęœcie musprzyja i że będzie mógł niezwłocznie wypróbować swój desperacki plan. Œledził dalej obu elfów; podczaszy z dowódcš straży zasiedli w małej piwniczce przy stole, na którym stanęły dwa wielkie dzbany. Wkrótce zaczęli pić œmiejšc się wesoło. Przypadek znów okazał się niezwykle dla Bilba łaskawy. Na ogół trzeba nie lada trunku, by spoić leœnego elfa, to było jednak szczególnie mocne wino z ogrodów Dorwiniona, przeznaczone nie dla żołnierzy i służby, lecz wyłšcznie na królewskie uczty, do picia małymi kielichami, a nie z ogromnych dzbanów. Nie upłynęło wiele czasu, gdy dowódca straży najpierw zwiesił głowę, potem złożył jš na stole i wreszcie usnšł. Podczaszy przez chwilę jeszcze gadał i œmiał się sam do siebie, jakby wcale nie spostrzegajšc, co się z kompanem dzieje, lecz wkrótce on także skłonił głowę na stół i chrapnšł do wtóru przyjacielowi. Wówczas do piwniczki wœliznšł się hobbit. Ioto już niebawem dowódca straży pozbył się kluczy, a Bilbo ile sił w nogach biegł korytarzem w stronę cel więziennych. Wielki pęk kluczy był trochę za ciężki dla hobbita, któremu też serce podchodziło co chwila do gardła; miał wprawdzie pierœcień na palcu, nie mógł jednak zapobiec temu, by klucze od czasu do czasunie szczęknęły i nie zadzwoniły głoœno, i za każdym razem trzšsł się cały z przerażenia. Najpierw otworzył celę Balina i zamknšł jšnatychmiast starannie, gdy krasnolud znalazł się w korytarzu. Balim jak łatwo sobie wyobrazić, był okropnie zdziwiony, a chociaż rad wydostał się z przykrej, ciasnej kamiennej komórki, miał ochotę zadawać mnóstwo pytań i dowiedzieć się czegoœ o zamiarach Bilba i o wszystkim w ogóle. - Nie czas teraz na wyjaœnienia - powiedział hobbit. - IdŸ za mnš i nie pytaj. Musimy trzymać się w gromadzie i pilnować, żeby się nikt nie odłšczył. Uciekniemy wszyscy lub żaden - to nasza ostatnia szansa. Jeœli nas wykryjš, kto wie,co król zrobi, prawdopodobnie zakuje wam ręce i nogi w kajdany. Proszę cię, mój drogi, nie zaczynaj teraz dyskusji. Bilbo biegł więc od drzwi do drzwi, póki niezebrał koło siebie dwunastu krasnoludów, z których żaden zresztš po tak długim więzieniu w ciemnoœciach nie ruszał się zbyt żwawo. Hobbitowi serce zamierało, ilekroć któryœ z nich wpadał na drugiego, mruczał lub szeptał. "Ależ hałaœliwe te krasnale, niech ich licho!" - mówił sobie w duchu. Mimo to wszystko szło jak po maœle, nie spotkali nigdzie strażników. Tej nocy odbywała się w puszczy i w górnej królewskiej sali wielka jesienna zabawa, niemal wszyscy poddani króla elfów weselilisię przy stołach. W końcu po długiej wędrówce krasnoludy zBilbem na czele dotarły do celi Thorina mieszczšcej się w głębi podziemi, lecz na szczęœcie tuż obok piwnic królewskich. - Na honor! - rzekł Thorin, gdy Bilbo otworzył celę i wywołał go szeptem na korytarz. - Gandalf, jak zwykle, powiedziałprawdę. Okazałeœ się w potrzebie znakomitym włamywaczem. Cokolwiek się odtšd zdarzy, będziemy już zawsze do twych usług. Ale co teraz mamy robić? Bilbo zrozumiał, że przyszła chwila, by wytłumaczyć przyjaciołom plan, przynajmniej jego pierwszš częœć. Nie był jednak wcale pewien, jak krasnoludy przyjmš jego pomysł. Obawy rzeczywiœcie potwierdziły się, bo projekt nie przypadł im do gustu i zaczęły głoœno protestować, nie zważajšc na grozę sytuacji. - To oznacza sińce, rozbicie na kawałki i nieuchronne utopienie na dodatek - mruczały. - Mieliœmy nadzieję, że wymyœlisz jakiœ naprawdę rozsšdny sposób,skoro zdobyłeœ klucze. Ale ten pomysł to szaleństwo. - A więc dobrze - odparł Bilbo, bardzo zgnębiony i trochę też zirytowany. Wracajcie do swoich pięknych cel, pozamykam was znowu na trzy spusty; będziecie mogli siedzieć tam wygodnie i myœleć, póki nie wymyœlicie czegoœ lepszego; ale wštpię, czy uda mi się kiedykolwiek po raz drugi zdobyć klucze, choćbym i zechciał spróbować tej sztuki ponownie. Na to nie mogli się zgodzić, więc umilkli. W końcu oczywiœcie musieli zdecydować się najpierw samego pana ki.aczy 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żkP/c lÇ c mFLc n’,• Z o':G$ €sposób proponowany przez hobbita, bo dla wszystkich było jasne, że na nic się nie zda szukać w ciemnoœciach drogi do górnych sal, że nie wywalczš sobie przejœcia ani nie otworzš zaczarowanych drzwi; a lamenty i spory w korytarzu mogły ich narazić tylko na ponowne uwięzienie. Poszli więc za hobbitem, skradajšc się ku najniżej położonym piwnicom. Minęli uchylone drzwi, za którymidowódca straży i podczaszy wcišż jeszcze chrapali uœmiechajšc się błogo przez sen, wino Dorwiniona daje bowiem sen głęboki i przyjemny. Innš pewnie minę będzie miał dowódca straży następnego dnia, jakkolwiekBilbo przez życzliwoœć - wstšpił do piwniczki i cichcem wsunšł mu pęk kluczy zpowrotem do kieszeni. - To mu oszczędzi wiele przykroœci w awanturze, jaka się jutro rozpęta powiedział sobie Bilbo. - A przecież to niezły elf i doœć przyzwoicie odnosił się dowięŸniów. W dodatku zadziwimy elfów tym bardziej. Pomyœlš, że znamy potężne czary,skoro umieliœmy wyjœć przez zamknięte drzwi i zniknšć. Zniknšć! Jeœli to ma się nam również udać, trzeba działać szybko! Balinowi polecono pilnować dowódcę straży oraz podczaszego i ostrzec towarzyszy, gdyby któryœ z tych dwóch się ocknšł. Reszta kompanii weszła do piwnicy, z której otwierała się klapa nad tunelem podziemnego potoku. Nie wolno było marudzić. Bilbo wiedział, że lada chwila, stosownie do rozkazów, zjawi się kilku elfów, żeby pomóc podczaszemu w spychaniu pustych beczek przez otwór do strumienia. Stały już one rzędem poœrodku piwnicy. Beczki od wina nie nadawały się dla uciekinierów, trudno je było otworzyć, bo odbijajšc dna narobiliby hałasu, a nie mieli też sposobu, żeby je z powrotem zamknšć. Stały jednak między nimi również baryłki po innych towarach, jak masło, jabłka oraz produkty dostarczane wodš do królewskiego pałacu. Wkrótce wybrano trzynaœcie takich baryłek, z których każda mogła pomieœcić jednego krasnoluda. Właœciwie były nawet za duże; wlazłszy w nie, krasnoludy z przerażeniem myœlały, jak będš się obijać itrzšœć w ich obszernych wnętrzach, mimo że Bilbo upychał siano i wszelkie wyœciółki,jakie mógł znaleŸć naprędce, by w miarę możnoœci zapewnić kamratom wygodę. W końcu dwunastu siedziało już w beczkach; najwięcej kłopotu sprawiał Thorin, który kręcił się i wił, narzekajšc jak wielki pies zamknięty w za ciasnej budzie. Kiedy na ostatku przyszła kolej na Balina, ten narobił hałasu, że w jego beczce brak dziur doprowadzajšcych powietrze, i krzyczał, że się dusi, nim jeszcze Bilbo przybił denko z powrotem. Hobbit, jak umiał najstaranniej, pozatykał dziury w beczkach i umocował pokrywki. Został teraz sam i uwijał się po piwnicy, kończšc przygotowania i krzepišc się wbrew prawdopodobieństwu nadziejš, że plan uda się szczęœliwie przeprowadzić. Jeszcze minuta, a byłoby za póŸno. Ledwie bowiem zamknšł ostatecznie baryłkę Balina, usłyszał głosy elfów i zobaczył w głębi korytarza migotanie pochodni. Gromada elfów œmiejšc się, rozmawiajšc i poœpiewujšc weszła do piwnic. W jednej z górnych sal odbywała się uczta, toteż pilnoim było wrócić co prędzej do zabawy. - Gdzie podczaszy? Gdzie stary Galion? - spytał któryœ. - Nie widziałem go dzisiaj przy wspólnym stole. Powinien tu być i pokierować robotš. - Pogniewam się, jeœli ten stary maruder spóŸni się na umówionš porę powiedział drugi. - Nie mam wcale ochoty tracić czasututaj, kiedy na górze kompania œpiewa. - Ha, ha! - krzyknšł ktoœ. - Tu siedzi stary łotr z głowš w dzbanku! Ucztował sobie naboczku z dowódcš straży! - Potrzšœnijcie nim, obudŸcie! - wołali inni niecierpliwie. Galion zżymał się, gdy nim potrzšsano, gdy go budzono, a już najbardziej, gdy się z niego wyœmiewano. - To wy się spóŸniliœcie - mamrotał. - Ja tuczekam i czekam, a wy tam na górze pijecie i zapominacie o służbowych obowišzkach. Nic dziwnego, że się Wreszcietrochę zdrzemnšłem. - Pewnie, że nic dziwnego - odpowiedzieli. - Wyjaœnienie mamy przed nosem, w dzbanku.Dajże i nam skosztować tego nasennego œrodka, nim się WeŸmiemy do roboty. Klucznika nie warto budzić. Widać po nim, że już doœć sobie użył. Dzban podawany z ršk do ršk obiegł całš kompanię i wszyscy nagle bardzo poweseleli. Nie stracili jednak całkiem rozsšdku. - Pomóż nam, Galionie! - krzyknšł któryœ. - Za wczeœnie rozpoczšłeœ ucztę i w głowie ci się pomieszało. Między pustymi beczkamiustawiłeœ pełne, sšdzšc z wagi. - Róbcie, co do was należy, i nie gadajcie! -odfuknšł podczaszy. - Pocišgnęli leniuchy zadużo ze dzbana i teraz im się beczki wydajšza ciężkie! Te, które tu przygotowałem, majš być wysłane, nie ma co się namyœlać. Macie robić, co wam kazałem. Dobrze, dobrze! - wołali toczšc już beczki ku otworowi w podłodze. - Nie kto inny, ale tyodpowiesz, jeœli okaże się, że pełne masła baryłki z królewskiej spiżarni i najlepsze wino zepchniemy do rzeki, aby ludzie znad Jeziora mogli ucztować kosztem króla! Tocz się, tocz się, tocz się, tocz, Prędko, zgrabnie w dziurę wskocz, Leć do wody, stara beczko, Kręć się, wiruj, tańcz w kółeczko! Tak przyœpiewywali, a już pierwsza beczka staczała się w czarnš jamę, inne za niš pluskały w zimny strumień płynšcy o kilka stóp pod piwnicš. Niektóre beczki rzeczywiœcie były puste, inne kryły w swym wnętrzu po jednym krasnoludzie, ale wszystkie jedna po drugiej spadały w dół zpluskiem i łoskotem, zderzajšc się z sobš, zanurzajšc w wodzie, obijajšc o œciany tunelu, potršcajšc nawzajem i podskakujšc.Nagle Bilbo uprzytomnił sobie, że coœ jednak przeoczył w swoim planie. Ty Pewnezauważyłeœ to już od dawna i może nawet œmiałeœ się z hobbita. Ale czy byœ na jego miejscu spisał się lepiej lub bodaj równie dobrze jak on - wštpię. No, tak! Sam Bilbo nie siedział w żadnej beczce, a gdyby nawet zdšżył do którejœ wleŸć, nie było nikogo, kto by go mógł zamknšć. Wyglšdałona to, że tym razem naprawdę straci kompanię na zawsze (już niemal wszystkie krasnoludy znikły w ciemnym wylocie otworu), zostanie sam i będzie musiał odtšd na wieki żyć ukryty jako włamywacz w grocie elfów. Gdyby mu się nawet udało wymknšć niezwłocznie przez główne drzwina górze, mało prawdopodobne, żeby odnalazł krasnoludy. Nie znał przecież drogi lšdowej do miejsca, gdzie wyławiano beczki. Niepokoił się też, co stanie się z przyjaciółmi pozbawionymi jego pomocy, nie zdšżył bowiem powiedzieć im o wszystkim, czego się dowiedział, ani o tym, co zamierzał dalej robić, kiedy się wydostanš z lasu. Takie myœli kłębiły się w jego głowie, a tymczasem elfy, bardzo rozochocone, œpiewały otaczajšc kołem dziurę w podłodze. Kilku z nich już podbiegło, żeby cišgnšc za sznury podnieœć zastawę w bramie i wypuœcić na zewnštrz baryłki, skoro tylko wszystkie znajdš się w strumieniu. Niech was niosš bystre wody W kraj znajomy, w kraj lat młodych. Pożegnajcie loch ponury I północy zimne góry, Płyńcie z gęstwin czarnych lasów W kraj znajomy z dawnych czasów. Tu milczšce stojš drzewa, A tam wiatr w szuwarach œpiewa, Trzcina roœnie na moczarach I zieleni się tatarak. Gwiazdy œwiecš, mgła się œciele, Nad stawami pachnie ziele, A gdy słońce wzejdzie cudnie, Płyńcie, płyńcie na południe. Tam gdzie jasny dzień rozbłyska, Krowy błšdzš po pastwiskach, A po zboczach nad dolinš Już dojrzewa w gronach wino. Tam gdzie słońce œwieci cudnie, Na południe, na południe! Niech was niosš bystre wody W kraj znajomy, w kraj lat młodych. Już ostatnia beczka toczyła się ku rozwartym w podłodze drzwiom. W rozpaczy, nie widzšc innej rady, biedny mały Bilbo chwycił się jej i z niš razem dał się zepchnšć w czeluœć. Plusnšł do zimnej, czarnej wody, a beczka znalazła się nad nim. Wynurzył się parskajšc i czepiajšc się klepek jak szczur, ale na próżno wytężał Wszystkie siły; nie mógł wygramolić się nabeczkę, która za każdym razem, ilekroć próbował się wspišć wyżej, okręcała się wokół własnej osi i zatapiała hobbita pod sobš. Była pusta, tańczyła na powierzchni jak korek. Bilbo miał uszy pełne wody, mimo to słyszał jeszcze głosy elfów œpiewajšcych na górze. Nagle klapa w podłodze piwnicy opadła z trzaskiem i œpiew przycichł. Bilbo w czarnym tunelu nurzał się w lodowatej wodzie, samiuteńki,bo nie można chyba uważać za towarzystwoprzyjaciół zamkniętych szczelnie w baryłkach. Wkrótce dostrzegł ponad sobš w ciemnoœciach jaœniejszš, szarawš plamę. Usłyszał skrzypienie wodnej bramy podnoszonej w górę i zewszšd otoczyły go tłumnie beczki i baryłki podskakujšce na wodzie, zderzajšce się z sobš, cisnšce się wszystkie naraz pod sklepione wyjœcie, w nurt strumienia. Hobbit, jak umiał, bronił się od zmiażdżenia i zgniecenia w œcisku; naszczęœcie po krótkiej chwili z tłoku zaczęły wysuwać się pojedyncze sztuki i kolejno wymykały się pod kamiennš bramš w otwarty œwiat. Bilbo przekonał się wówczas, że dobrze się stało, iż nie zdołał wyleŸć na wierzch swojej beczki, ponieważ w bramie nie było pod zniżajšcymsię niespodzianie stropem nawet tyle miejsca, by zmieœcić się mógł dodatkowo choćby najmniejszy hobbit. Wypłynęli pod gałęzie drzew schylajšcych się z obu stron nad strumieniem. Bilbo z niepokojem myœlał, jak też czujš się krasnoludy i czy dużo wody przedostaje siędo wnętrza ich beczek. Niektóre z nich, mijajšc go w podskokach, zanurzały się doœć głęboko, zgadywał więc, że w tych właœnie kryjš się przyjaciele. "Mam nadzieję, że przybiłem denka doœć szczelnie!"- myœlał Bilbo; wkrótce jednak przestał troszczyć się o towarzyszy, majšc zbyt wiele zmartwień z własnš osobš. Udawało mu się jakoœ utrzymywać głowę nad wodš, lecz dygotał z zimna i z lękiem zadawał sobie pytanie, czy nie wyzionie ducha, nim go jakiœ szczęœliwy Przypadek wybawi, na jak długo starczy mu sił w ramionach i czy nie lepiej byłoby zaryzykować rozstanie z beczkš i spróbować wpław dotrzeć do brzegu. Ale szczęœliwy przypadek trafił się w porę:pršd zniósł kilka beczek pod sam brzeg, gdzie zaczepiwszy o podwodny korzeń na chwilę przystanęły. Bilbo skorzystał z okazji i wdrapał się na swojš baryłkę, chwilowo unieruchomionš W tłoku. Wypełzł na wierzch jak na pół utopiony szczur i przylgnšł tam, rozkładajšc szeroko ramiona, by w miarę możnoœci utrzymywać beczkę w równowadze. Wietrzyk chłodził, lecz nie tak jak woda, toteż Bilbo pokrzepiał się nadziejš, że nie stoczy się nagle do strumienia, gdy beczki znów ruszšnaprzód. Po chwili ruszyły rzeczywiœcie, kręcšc się i kluczšc, póki nie wpadły w główny nurt. Wtedy obawy Bilba okazały sięsłuszne, bo w istocie trudno mu było utrzymać się na beczce; bronił się jakoœ odkatastrofy, ale czuł się okropnie nieszczęœliwy w tak niewygodnej pozycji. Szczęœciem hobbit był bardzo lekki, a beczka duża, przy tym trochę przeciekała inabrała odrobinę wody. Mimo to żegluga na niej przypominała jazdę bez uzdy i strzemion na brzuchatym kucu, który stale ma ochotę tarzać się w trawie. W ten sposób pan Baggins przybył wreszciedo miejsca, gdzie drzewa po obu brzegach przerzedziły się tak, że widział między nimi blade niebo. Czarny strumień nagle rozlał się szeroko i połšczył z głównym łożyskiem Leœnej Rzeki spływajšcej wartkospod drzwi królewskiej groty. Tu cień lasu nie padał już na mrocznš przestrzeń wody i w jej ruchomej tafli załamywało się roztańczone odbicie obłoków i gwiazd. Bystry pršd Leœnej Rzeki porwał beczki i baryłki aż pod północny brzeg, gdzie otwierała się rozległa zatoka. Wysypany żwirem ršbek wybrzeża leżał pod nawisłš skarpš i zamykał się od wschodu małym, skalistym przylšdkiem wysuniętym na œrodek rzeki. Większoœć beczek osiadła na płyciŸnie, parę jednak oparło się dopiero na kamiennej zaporze. Na brzegu czuwało kilku elfów. Długimi tykami szybko zepchnęli wszystkie beczki na przybrzeżny żwir, przeliczyli je, powišzali sznurami i tak zostawili do rana. Biedne krasnoludy! Hobbitowi powodziło się na tym postoju niezgorzej. Zeœliznšł się ze swojej baryłki, dobrnšł do brzegu i pomknšł ukradkiem ku szałasom, które wypatrzył w pobliżu rzeki. Bez namysłu i skrupułów, nie czekajšc zaproszenia częstował się kolacjš, o ile miał po temu sposobnoœć; od dawna przecież zmuszony był to robić i aż za dobrze wiedział teraz, co to znaczy prawdziwy głód i czym się on różni od grzecznego zainteresowania smakołykami należycie zaopatrzonej spiżarni. Spostrzegł też migocšce wœród drzew ognisko, a widok ten skusił go od razu, bo przemoknięte i podarte ubranie lgnęło mu do skóry, zimne i lepkie. Nie wydaje mi się, bym musiał opowiadać wam bardziej szczegółowo o przygodach Bilba w cišgu tej nocy, bo już się zbliżamy do celu podróży na wschód i do ostatniej, największej przygody, trzeba się zatem spieszyć. Oczywiœcie zaczarowany pierœcieńzapewnił hobbitowi poczštkowo całkowite powodzenie, lecz póŸniej obecnoœć jego zdradził œlad mokrych stóp i kałuże, które po sobie zostawiał, gdziekolwiek przystanšł czy przysiadł. Dostał kataru, a ilekroć chciał się przyczaić, alarmował elfy straszliwymi i daremnie tłumionymi napadam kichania. Wkrótce powstał z tego powodu niemały zamęt w osiedlu nad rzekš,lecz Bilbo uciekł w las, unoszšc bochen chleba, skórzany bukłak z winem oraz pasztet - wszystko zdobyte zgoła nielegalnym sposobem. Resztę nocy spędził,wcišż ociekajšc wodš, z dala od ognia, leczwino pomogło mu przetrwać, a w dodatku przespał się nieŸle w suchych liœciach, mimo że miało się już pod jesień i było doœć chłodno. Ocknšł się z głoœniejszym niż wszystkie poprzednie kichnięciem. Œwit już szarzał i nad rzekš elfy krzštały się wesoło. Zwišzywano beczki w tratwę, lada chwila kilku flisaków miało na niej popłynšć w dółrzeki, do Miasta na Jeziorze. Bilbo kichnšł znowu. Przesechł nieco, ale trzšsł się z zimna. Pobiegł nad rzekę ile sił w zdrętwiałych nogach i w ostatnim momenciezdšżył wdrapać się na tratwę nie postrzeżony w ogólnym zgiełku. Szczęœciemsłońce nie œwieciło wówczas jeszcze, więccień nie zdradził hobbita i jakimœ cudem Bilbo powstrzymał się na czas pewien od kichania. Poszły w ruch tyki. Elfy, stojšc w płytkiej wodzie przybrzeżnej, pchały potężnie. Beczki, teraz sczepione wszystkie razem, skrzypnęły i drgnęły. - Ależ ciężkie! - mruknšł ten i ów. - Zanurzajš się za głęboko, znowu, widać, nie opróżniono ich dokładnie. Szkoda, że niewycišgnęliœmy ich na brzeg za dnia, warto by zajrzeć do œrodka - mówiły elfy. - Nie ma teraz na to czasu - krzyknšł starszy flisak. - Spychajcie! W końcu tratwa odbiła od brzegu, z poczštku wolno, póki nie minęła skalistego przylšdki, od którego inne znów elfy odsuwały jš długimi tykami, a póŸniej coraz prędzej i prędzej, aż porwał jš główny nurt i popłynęła w dół, w dół rzeki - w stronę Jeziora. Krasnoludy wymknęły się z królewskiego więzienia i wydostały z puszczy, ale czy żywe, czy umarłe - to się miało dopiero okazać. Rozdział 10 Serdeczne powitanie Płynęli, a tymczasem rozwidniało się i byłocoraz cieplej. W pewnej chwili rzeka skręciła, okršżajšc ramię lšdu wysunięte zlewego brzegu. Pod skalistym urwiskiem woda kipiała na głębi i przelewała się z pluskiem. Urwisko szybko zostało za nimi, brzeg się obniżył, drzewa zniknęły. Oczom hobbita ukazał się rozległy widok. Leżał przed nim kraj otwarty, nasycony wodami rzeki, która tu dzieliła się na sto krętych odnóg, rozlewała po moczarach i stawach usianych wysepkami; główny jednak nurt, wcišż jeszcze bogaty, płynšł spokojnie poœrodku. W oddali, z głowš ukrytš w postrzępionym obłoku, wznosiła się Góra! Jej najbliższego otoczenia na północo-wschodzie i zaklęsłej niziny międzyniš a rzekš nie było stšd widać. Tylko ona patrzała z wysokoœci poprzez moczary ku lasom. Samotna Góra! Bilbo odbył długš drogę i przeżył wiele przygód, aby jš zobaczyć, lecz widok ten wcale go nie rozradował. Przysłuchujšc się rozmowom flisaków i gromadzšc strzępy wiadomoœci padajšce z ich ust, Bilbo wkrótce zrozumiał, jak wyjštkowemu szczęœciu zawdzięcza, że w ogóle choćby z daleka ujrzał Górę. Wprawdzie przecierpiał okropnoœci uwięzienia, a teraz znajdował się w doœć przykrej sytuacji (nie wspominajšc już o położeniu biednych krasnoludów!), lecz miałwięcej szczęœcia, niż przypuszczał. Flisacypana ki.aczy 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żpPXc q¨uc rc s.m c tŒ;Č uT?$ wcišż mówili o towarach spławianych w dół i w górę rzeki, o wzrastajšcym ruchu na tym wodnym szlaku, odkšd drogi lšdowe na wschód od Mrocznej Puszczy zniknęły lub wyszły z użycia; mówili też o kłótniachmiędzy ludŸmi znad Jeziora a elfami z lasów o to, do kogo należy utrzymanie spławnoœci Leœnej Rzeki i pilnowanie porzšdku na jej brzegach. Kraj ten bardzo się zmienił od owych czasów, gdy krasnoludy żyły we wnętrzu góry, od epoki, której wspomnienie stało się dla większoœci mieszkańców ledwie mglistš legendš. Kraj zmienił się także w ostatnich latach, sprzed których pochodziły wiadomoœci Gandalfa. Wskutek deszczów i powodzi rzeki płynšce na wschód wezbrały, były też trzęsienia ziemi (niektórzy przypisywali je wybrykom smoka, wspominajšc go zwykle z przekleństwem i wymownym gestem w stronę Góry). Na obu brzegach moczary i trzęsawiska rozprzestrzeniły się szerzej. Nie można było odszukać dawnych œcieżek,niejeden jeŸdziec lub pieszy wędrowiec Zginšł próbujšc je odnaleŸć. Droga elfów przecinajšca lasy, którš wybrały krasnoludy za radš Beorna, kończyła się obecnie na wschodnim skraju puszczy niepewnš, rzadko uczęszczanš œcieżkš. Jedynš jako tako bezpiecznš drogš z północnych krańców Mrocznej Puszczy ku równinom leżšcym po jej drugiej stronie, wcieniu Góry, była teraz rzeka, lecz nad tš drogš trzymał straż król leœnych elfów. Jak więc widzicie, Bilbo w wyniku wszystkich przygód trafił na jedynš możliwš drogę. Pan Baggins, drżšcy z chłodu na tratwie z beczek, zapewne pocieszyłby się nieco, gdyby wiedział, że wieœci o tym wszystkim dotarły do Gandalfa w dalekich stronach i mocno go zaniepokoiły, że czarodziej właœnie kończył inne sprawy (nie należšce do tej historii) i przygotowywał się do podróży naposzukiwanie kompanii Thorina. Ale o tym Bilbo nic nie wiedział. Wiedział tylko, że rzeka cišgnie się i cišgnie bez końca, że jest głodny, że ma obrzydliwy katar, że nie podoba mu się wcale Góra spoglšdajšca na niego - jak mu się wydawało - tym chmurniej i groŸniej, im bliżej podpływał. Po jakimœ czasie jednak rzeka skierowała się bardziej na południe, Góra znów się jakby oddaliła, aż wreszcie, pod wieczór, brzegi po obu stronach stały się skaliste, rozproszone wody zbiegły się razem w głęboki, rwšcy nurt, a tratwa pomknęła żywiej. Słońce już zaszło, gdy zataczajšc łuk na wschód, Rzeka Leœna wpadła wreszcie do Długiego Jeziora. Szerokie ujœcie z obu stron zamykały jak brama urwiste skały, au ich stóp cišgnšł się pas wybrzeża wysypany żwirem. Długie Jezioro! Bilbo nie wyobrażał sobie, żeby mogła istnieć tak wielka woda poza morzem. Jezioro bowiem tak było szerokie, że przeciwległy brzeg wydawał się daleki i mały, a tak długie, żepółnocnego końca, wysuniętego w kierunku Góry, Bilbo wcale nie mógł dostrzec. Jedynie z mapy hobbit pamiętał, że tam, daleko, gdzie migotały już gwiazdy Wielkiego Wozu, płynęła spod Dali Bystra Rzeka, która wspólnie z Leœnš Rzekš wypełniała ongi tę głębokš, wielkš, skalistš dolinę. U jej Południowego końca podwójnie już bogaty nurt przelewał się przez wysokie progi i mknšł ku nieznanym krainom. W ciszy pogodnego wieczora huk wodospadów dobiegał niby daleki grzmot. Nie opodal ujœcia Leœnej Rzeki znajdowało się niezwykłe miasto, o którym hobbit wiedział coœ niecoœ z rozmów podsłuchanych w piwnicach króla elfów. Miasto nie leżało na brzegu, gdzie widać było ledwie kilka chat i budynków, lecz wyrastało nad taflš jeziora, osłonione od fal wpadajšcej rzeki skalistym przylšdkiem,który tworzył zacisznš zatokę. Długi drewniany most łšczył brzeg z olbrzymim pomostem, zbudowanym z drzewwyciętych w puszczy, a na nim wznosiło się drewniane miasto; gród nie elfów, lecz ludzi, którzy mieli wcišż jeszcze doœć odwagi, by żyć w cieniu Smoczej Góry. Wcišż jeszcze trwał tutaj ruch handlowy, towary płynęły rzekš z południa, a ludzie przewozili je, omijajšc wodospady, do swego miasta; lecz za dawnych dobrych czasów, gdy na północy kwitło zamożne miasto Dal, ludzie z Jeziora byli bogaci i możni, po wodach żeglowały całe flotylle, niektóre statki wiozły złoto, a inne - rycerzy w zbrojach, toczyły się tu wojny idokonywały wielkie dzieła, po których teraz została tylko legenda. Kiedy woda opadała w czasie suszy, widać było po dziœdzień u brzegów zmurszałe pale większegoniegdyœ miasta. Ludzie jednak niewiele już z tego wszystkiego pamiętali, chociaż zachowały się stare pieœni o królu krasnoludów panujšcym we wnętrzu Góry, o Throrze i Thrainie z rodu Durina, o zjawieniu się smoka i upadku władców Dali. Niektóre pieœni zapowiadały, że Thror i Thrain wrócš kiedyœ, a wówczas przez bramę z Góry spłynie na rzekę złoto i cały kraj rozebrzmi na nowo œpiewem i œmiechem. Alemiła legenda nie wpływała na tok powszedniego życia. Kiedy tratwa z beczek ukazała się na rzece, spod palów miasta ruszyły łodzie i rozległy się nawoływania, na które flisacy odpowiedzieli. Rzucono liny, wcišgnięto wiosła, tratwę wycofanš z nurtu Leœnej Rzeki przycumowano na uboczu, poza skalistš œcianš, w małej zatoce. Wkrótce mieli nadjechać z południa ludzie, żeby zabrać puste beczki i dostarczyć inne, napełnione towarami, które elfy zabiorš w górę rzeki do swojej leœnej siedziby. Tymczasem beczki pozostały na brzegu, a flisacy wraz z załogami łodzi poszli do miasta na ucztę. Bardzo by się zdumieli, gdyby zobaczyli, co się stało na wybrzeżu po ich odejœciu, gdy zapadła ciemna noc. Najpierw Bilbo odczepił od reszty jednš beczkę, wtoczył na płyciznę i otworzył. Z wnętrza dobył się jęk i wypełzł okropnie sponiewierany krasnolud. Miał pełno siana w zmierzwionejbrodzie, a tak był obolały, zdrętwiały, posiniaczony i rozbity, że ledwie mógł się na nogach utrzymać; z trudem przebrnšł przez płytkš wodę i padł jęczšc na brzegu Zagłodzony, oszołomiony, wyglšdał jak pies, którego łańcuchem przykuto do budy izostawiono przez tydzień w zapomnieniu. Był to Thorin, lecz poznałbyœ go chyba tylko po złotym naszyjniku i po kolorze niegdyœ błękitnego, a teraz brudnego i zniszczonego kaptura z wystrzępionym srebrnym chwastem. Długa chwila minęła, nim Thorin zdobył się na jakš takš uprzejmoœć wobec hobbita. - No i co, żyjesz czy umarłeœ? - spytał Bilbo, szczerze rozgniewany. Nie pamiętał być może, że sam najadł się co najmniej raz do syta w tej podróży, podczas gdy krasnoludy głodowały, i że korzystał ze swobody ruchów, której im brakło, nie mówišc już o wielkich iloœciach œwieżego powietrza. - Czy siedzisz w więzieniu, czy jesteœ wolny? Jeœli chcesz dostać coœ do jedzenia, jeżeli w ogóle upierasz się dalej przy tej głupiej przygodzie, która - nie zapominaj! -jest twojš, a nie mojš przygodš- radzę ci, pogimnastykuj trochę ramiona, rozetrzyj nogi i pomóż mi uwolnić resztę kompanii, póki jeszcze pora. Thorin oczywiœcie rozumiał, że Bilbo ma rację, stęknšwszy więc raz i drugi, wstał izaczšł jak mógł pomagać hobbitowi. Trudnai bardzo ciężka była to robota, musieli bowiem w ciemnoœciach brodzić po zimnej wodzie i wyszukiwać właœciwe beczki. Opukujšc je z zewnštrz i nawołujšc towarzyszy, znaleŸli szeœciu, którzy mieli siłę odpowiedzieć. Gdy uwolnili ich z zamknięcia i pomogli im dojœć do brzegu, biedacy posiadali tam lub pokładli się, narzekajšc i zawodzšc. Zmoknięci, rozbici i odrętwiali, nie mogli zrazu pojšć, że sš wyratowani, i podziękować za to należycie. Najnieszczęœliwsi byli Dwalin i Balin, nie można było od nich żšdać pomocy. Bifur i Bofur, mniej posiniaczeni i nie tak przemoczeni, leżeli na ziemi i nie chcieli wzišć się do żadnej roboty. Za to Kili i Fili, młodzi jeszcze (jak na krasnoludy), a przy tym lepiej zapakowani w mniejszych baryłkach, porzšdnie wymoszczonych sianem, wyszli z przeprawy niemal uœmiechnięci, ledwie z paru siniakami, i szybko rozruszali sztywne koœci. - Mam nadzieję, że już nigdy w życiu nie będę musiał wšchać jabłek powiedział Fili. - Moja baryłka była pełna tego zapachu. Oddychać nim nieustannie, kiedy się nie można poruszyć, kiedy się kostnieje z zimna i dostaje mdłoœci z głodu - to okropnoœć! W tej chwili zjadłbym wszystko,co byœ mi dał, nie wstałbym chyba od miskido rana, ale jabłka nie tknšłbym nawet! Dzielnie wspomagani przez Fila i Kila, Thorini Bilbo odszukali w końcu i uwolnili resztę kompanii. Biedny gruby Bombur spał czy może omdlał, a Dori, Nori, Oin i Gloin nasiškli wodš i wydawali się na pół tylko żywi; trzeba ich było kolejno przenosić na brzeg i układać tam, zupełnie bezwładnych. - No, to już wszyscy! - rzekł Thorin. - Myœlę, że powinniœmy złożyć dzięki szczęœliwej gwieŸdzie oraz panu Bagginsowi. Pan Baggins na pewno ma prawooczekiwać od nas wdzięcznoœci, chociaż wolałbym, żeby trochę wygodniej urzšdził nam tę podróż. Mimo wszystko raz jeszcze powtarzam: jestem do Pańskich usług, panie Baggins! Mam nadzieję, że odczujemy szczerš wdzięcznoœć, jak się najemy i odpoczniemy. A tymczasem co dalej? - Proponuję iœć do miasta - rzekł Bilbo. - Cóż innego mamy do wyboru? Nic innego rzeczywiœcie nikomu nie przychodziło do głowy; zostawiajšc więc częœć kompanii namiejscu, Thorin, Fili, Kili i hobbit ruszyli brzegiem w stronę ogromnego mostu. U wejœcia na most czuwali strażnicy, ale nie pilnowali go zbyt gorliwie, bo od dawna nie było to naprawdę potrzebne. Ludzie znad Jeziora żyli w zgodzie z leœnymi elfami, jeœli nie liczyć drobnych sporów o myto za przeprawę szlakiem rzecznym. Innych sšsiadów w pobliżu nie mieli, toteż młodsi mieszkańcy miasta jawnie powštpiewali o istnieniu jakiegoœ smoka w górskiej jamie i œmieli się, kiedy starcy - siwobrodzi dziadkowie i zgrzybiałe baby - opowiadali, że za młodu na własne oczy widzieli smokaprzelatujšcego po niebie. W tej sytuacji nic dziwnego, że wartownicy pili i zabawiali sięwesoło przy ogniu w swojej budzie, tak że nie słyszeli hałasu, jaki towarzyszył wyładunkowi krasnoludów, ani też kroków czterech zwiadowców. Zdumieli się bardzo, kiedy Thorin Dębowa Tarcza stanšł w progu. - Ktoœ jest i czego tu chcesz? - krzyknęli zrywajšc się i sięgajšc do broni. - Jestem Thorin, syn Thraina, a wnuk Throra, Króla spod Góry! - oœwiadczył krasnolud donoœnym głosem i tak godnie, żemimo podartej odzieży i brudnego kaptura wyglšdał na królewskiego potomka. Na jegoszyi i u pasa lœniło złoto, oczy miał ciemnei zapadnięte głęboko. - Wróciłem! Chcę się widzieć z władcš tego miasta. Wrażenie było niesłychane. Co zapalczywsi wybiegli na dwór, jakby w nadziei, że Góra już błyszczy złotem wœród nocy i że wody Jeziora w okamgnieniu zabarwiły się złociœcie. Kapitan straży wystšpił naprzód. - A kim sš twoi towarzysze? - spytał wskazujšc Fila, Kila i Bilba. - Ci dwaj to synowie córki mojego ojca - odparł Thorin - Fili i Kili z rodu Durina. A tojest pan Baggins, który wraz z nami odbył podróż z zachodu. - Jeżeli przychodzicie w pokojowych zamiarach, złóżcie broń w moje ręce - rzekł kapitan. - Nie mamy broni - powiedział Thorin, a była to prawda, ponieważ leœne elfy odebrały im noże, jak również słynnego Orkrista. Bilbo miał jak zwykle ukryty pod ubraniem mieczyk, nic wszakże o tym nie mówił. - Nie potrzeba nam oręża, gdy wreszcie powracamy do własnych posiadłoœci zgodnie z prastarš przepowiedniš. Nie moglibyœmy zresztš walczyć przeciw tak wielkiej przewadze. ProwadŸ nas do swego władcy. - Nasz władca teraz ucztuje - rzekł kapitan. - W takim razie tym bardziej prowadŸ nas do niego - wybuchnšł Fili, zniecierpliwiony przedłużajšcymi się ceregielami. - Jesteœmy znużeni i głodni po długiej podróży, mamy też z sobš chorych towarzyszy. Poœpiesz się, nie trać czasu napróżne słowa, bo inaczej twój władca pewnie będzie miał ci coœ niecoœ do powiedzenia. - ChodŸcie za mnš - rzekł kapitan i bioršc szeœciu ludzi do eskorty, poprowadził goœciprzez most i bramę miejskš na rynek. Był to szeroki kršg spokojnej wody, otoczony wysokimi palami, na których wspierały się najznamienitsze budowle, i ułożonymi z desek bulwarami, z których schody i drabiny wiodły w dół, ku jezioru. Z dużego,jarzšcego się od œwiateł domu dobiegał gwar licznych głosów. Weszli i stanęli olœnieni blaskiem, a także widokiem długich stołów i tłumu biesiadników. - Jestem Thorin, syn Thraina, który był synem Throra, królujšcego pod Górš! - głoœno zawołał Thorin od progu, nim kapitan zdšżył go oznajmić. Wszyscy zerwali się z miejsc. Władca miasta wstał ze swego wspaniałego fotela. Nikt jednak nie był tak zdumiony jak flisacy ze służby króla elfów, siedzšcy na szarym końcu. Cisnšc się do władcy miasta krzyczeli: - To jeńcy naszego króla, którzy zbiegli z niewoli, włóczęgi, wędrowne krasnoludy! Nie umieli się wytłumaczyć, dlaczego przekradajš się lasami i niepokojš naszych braci. - Czy to prawda? - spytał władca. Wydawało mu się to o wiele bardziej prawdopodobne niż powrót króla spod Góry,jeżeli w ogóle taka osobistoœć rzeczywiœciekiedyœ istniała. - Prawda, że w drodze do własnej ojczyzny zostaliœmy niesłusznie przez elfów porwani i uwięzieni bez winy - odparłThorin. - Ale nie ma takich krat i zamków, które by mogły przeszkodzić naszemu powrotowi, zapowiedzianemu przez stare przepowiednie. A to miasto nie należy do królestwa elfów. Nie do jego flisaków się zwracam, lecz do władcy Miasta na Jeziorze. Władca wahał się chwilę, spoglšdajšc to nakrasnoludy, to na flisaków. Król elfów miałw tych stronach znacznš potęgę, toteż władca nie chciał z nim zadzierać; nie przywišzywał również wielkiej wagi do starych pieœni, bo zaprzštały go przede wszystkim sprawy handlu i myta, towarów izłota; tym właœnie upodobaniom zawdzięczał swoje stanowisko. Ale większoœć obywateli inaczej się na tę rzeczzapatrywała i rozstrzygnięto jš nie czekajšc na zdanie władcy. Nowina przedostała się z sali biesiadnej na miasto iobiegła je niczym płomień. Krzyk Podniósł się wszędzie - w sali i na ulicach. Na bulwarach zadzwoniły szybkie kroki. Już ten i ów poddawał zwrotki prastarych pieœni o powrocie króla spod Góry; nikomu nie sprawiało wielkiej różnicy, że zamiast Throra zjawił się jego wnuk. Ludzie podejmowali pieœń i wkrótce rozbrzmiał głoœny œpiew, wysoko wzbijajšc się nad jeziorem: Podziemny król nad króle, Pan wydršżonych skał I władca srebrnych Ÿródeł Odbierze to, co miał. Korona błyœnie złotem, W stu harfach zabrzmi dzwon A w górskich grotach echo Powtórzy dawny ton. W pas się pokłoniš lasy I ŸdŸbła zielonych traw, A złoto i diamenty Popłynš rzekš wpław. Zaszemrzš pieœń strumienie, Zaszumi las i bór - I radoœć zapanuje, Gdy zjawi się Król Gór. Tak, a przynajmniej podobnie œpiewali, pieœń jednak miała o wiele więcej zwrotek i towarzyszyły jej okrzyki, a także dŸwiękiharf i skrzypiec. Doprawdy, najstarsi ludzienie pamiętali tak goršczkowego podniecenia w Mieœcie na Jeziorze. Nawet elfy leœne zdumiewały się i wręcz niepokoiły. Nie wiedziały oczywiœcie, w jaki sposób Thorin zdołał uciec z więzienia, i przychodziło im do głowy, że może ich własny król popełnił grubš omyłkę. Co do władcy miasta, to rozumiał on, że nie ma innej rady, jak ulec głosowi ogółu i - przynajmniej na razie - udawać, iż wierzy we wszystko, co mówi Thorin. Ustšpił mu zatem swojego wspaniałego fotela, Kili i Filizasiedli tuż obok na zaszczytnych miejscach, a Bilbo również znalazł się przystole wœród najdostojniejszych biesiadników; w powszechnym zamieszaniu nikt nie pytał, skšd wzišł się ten hobbit, o którym w pieœni nie doszukałbyœ się najlżejszej bodaj wzmianki. Wkrótce wœród objawów niesłychanego entuzjazmu wprowadzono do miasta resztę krasnoludów. Opatrzono wszystkich, nakarmiono, zakwaterowano, obsypano uprzejmoœciami, w jak najmilszy sposób i ku całkowitemu ich zadowoleniu. Thorin ze swš kompaniš zamieszkał w osobnym, obszernym domu, miał na usługi łodzie i wioœlarzy; jak dzień długi, przed kwaterš goœci tłum œpiewał i wiwatował, ilekroć któryœ z krasnoludów pokazał choćby tylko koniec nosa. Œpiewano przeważnie stare pieœni, lecz niekiedy również nowe, ułożone na poczekaniu, głoszšce dufnie, że lada chwilasmok zginie, a rzekš do Miasta na Jeziorze popłynš statki naładowane bogatymi aczy 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żvPc wV xWěc €yC!ďc z20>c podarkami. Do tego rodzaju œpiewów zachęcał obywateli władca miasta, co wcale nie sprawiało krasnoludom szczególnej przyjemnoœci; poza tym jednak goœciom powodziło się dobrze, szybko obroœli znów sadłem i odzyskali siły. Po tygodniu wszyscy wrócili całkowicie do zdrowia i przechadzali się dumnie w nowychubraniach z cienkiego sukna, każdy w swojej barwie, a brody mieli pięknie przystrzyżone i uczesane. Thorin tak wyglšdał i tak się zachowywał, jak gdyby już odwojował swoje królestwo i posiekał Smauga na drobne kawałki. Zgodnie z przewidywaniami Gandalfa serdeczne uczucia krasnoludów dla hobbita rosły i krzepły z każdym dniem. Bilbo już nie słyszał jęków ani wyrzutów. Przyjaciele pili za jego zdrowie, poklepywaligo po ramieniu i otaczali wielkim szacunkiem; bardzo w porę zjawiała się ta pociecha, bo hobbit był trochę markotny. Nie mógł zapomnieć złowrogiego wyglšdu Góry ani opędzić się od myœli o smoku, a nadobitkę dręczył go okropny katar. Przez kilka dni kichał i kaszlał, nie wychodził z domu, a podczas bankietów musiał ograniczać swoje przemówienia do słów: "Bardzo dziękuję". Tymczasem elfy wróciły z towarami w górę Leœnej Rzeki i w pałacu króla powstało wielkie zamieszanie. Nie wiem wszakże, jaki los spotkał dowódcę straży ipodczaszego. Dopóki krasnoludy przebywaływ Mieœcie na Jeziorze, nikt oczywiœcie nie wspominał o kluczach i baryłkach, a Bilbo wystrzegał się pilnie wrycia pierœcienia. Mimo to, zdaje się, że w mieœcie zgadywano więcej, niż goœcie mówili, jakkolwiek pan Baggins pozostał niewštpliwie trochę tajemniczš osobistoœciš.W każdym razie król elfów wiedział już teraz, jaki cel ma wyprawa krasnoludów, i mówił sobie: "Doskonale! Zobaczymy! Nikt nie zdoła przewieŸć skarbów z powrotem przez Mrocznš Puszczę bez mojego pozwolenia. Ale myœlę, ie cała awantura Ÿlesię skończy dla krasnoludów, i dobrze im tak!" Król nie wierzył, by krasnoludy mogły w otwartej walce zwyciężyć i zabić smoka takpotężnego jak Smaug, i mocno podejrzewał,że ucieknš się raczej do próby kradzieży czy innego podstępu. Widać z tego, że król był mšdrym elfem, mšdrzejszym niż ludzie z Miasta na Jeziorze, chociaż i on nie przewidział trafnie jak zobaczymy w dalszym cišgu tej historii. Rozesławszy więc swoich szpiegów po całym wybrzeżu Jeziora i na północ, jak się dało najbliżej w okolicę Samotnej Góry - czekał. Po dwóch tygodniach Thorin zaczšł zbierać się do wymarszu w dalszš drogę, Trzeba było wykorzystać entuzjazm w mieœcie, żeby uzyskać jak najskuteczniejszš pomoc. Nie miało sensu zwlekać, aż zapał ochłonie. Thorin zwrócił się więc do władcy i jego przybocznej rady, oœwiadczajšc, że wkrótce musi wraz ze swojš kompaniš ruszyć pod Górę. Po raz pierwszy sam władca zdziwił się, anawet trochę zlškł. Teraz dopiero zaczšł przypuszczać, że może Thorin naprawdę jest potomkiem dawnych królów. Nie spodziewał się wcale, by krasnoludy oœmieliły się rzeczywiœcie zbliżyć do Smauga, podejrzewał raczej, że to banda oszustów, których prędzej czy póŸniej będzie można zdemaskować i przepędzić. Otóż omylił się! Thorin rzeczywiœcie był wnukiem króla spod Góry, a nie ma takiej rzeczy, na którš by się krasnolud nie odważył, kiedy chce pomœcić swojš krzywdę lub odzyskać zrabowane mienie. Władca miasta nie martwił się jednak, że krasnoludy chcš go pożegnać. Utrzymanie tylu goœci kosztowało dużo, a pobyt ich zamieniał życie w mieœcie w ustawiczne œwięto, co powodowało zastój w interesach. "Niech sobie idš i próbujš zaczepić Smauga, zobaczymy, jak ich przyjmie" - myœlał. - Słusznie, Thorinie, synu Thraina, który był synem Throra! - rzekł głoœno. - Powinieneœ upomnieć się o swoje. Wybiła godzina, o której mówiły przepowiednie. Możesz liczyć na pomoc z naszej strony, my zaœ ufamy, że odpłacisz nam wdzięcznoœciš, gdy odzyskasz swoje królestwo. Chociaż więc jesień już była w pełni, wiatrdmuchał zimny, a liœcie opadały z drzew - pewnego dnia wypłynęły z Miasta na Jeziorze trzy duże łodzie, niosšc na pokładzie wioœlarzy, trzynastu krasnoludów, pana Bagginsa oraz obfite zapasy żywnoœci. Naprzód już wysłano okrężnymi drogami konie i kucyki, które podróżni mieli zastać lšdujšc w umówionym miejscu. Władca w otoczeniu swoich doradców żegnał odjeżdżajšcych, stojšc nawspaniałych schodach, które wiodły od bram ratusza w dół ku jezioru. Lud, zgromadzony na bulwarach nadbrzeżnych i w oknach domów, œpiewał. Białe wiosła zanurzyły się i plusnęły w wodzie. Popłynęli na północ przez Jezioro, rozpoczynajšc ostatni etap wielkiej podróży. Jedynš osobš szczerze nieszczęœliwš był Bilbo. Rozdział 11 Na progu Dwa dni płynęli Długim Jeziorem, a potem Bystrš Rzekš, i wreszcie wyrosła przed ichoczyma Samotna Góra, posępna i wielka. Posuwali się bardzo wolno przeciw rwšcemu pršdowi. Pod koniec trzeciego dnia, przepłynšwszy kilka mil W górę rzeki,przybili do lewego, czyli zachodniego brzegui wysiedli na lšd. Czekały tu na nich konie objuczone prowiantem i wszelkim sprzętem oraz kucyki pod wierzch. Załadowali, co siędało, na kuce, resztę zaœ zmagazynowali pod namiotem; wœród towarzyszšcych im ludzi z Miasta nie znalazł się wszakże nikt,kto by chciał zostać z nimi bodaj na tę jednš noc tak blisko cienia rzucanego przezGórę. - Nie - mówili. - Przynajmniej na razie, pókinie spełniš się przepowiednie. Tu bowiem, na dzikim pustkowiu, łatwiej było wierzyć w smoka, trudniej natomiast w Thorina. Mogli œmiało zostawić skład zapasów bez straży, bo kraj dokoła zdawał się spustoszony i bezludny. Tak więc eskorta opuœciła wędrowców, œpiesznie odpływajšcw dół rzeki lub maszerujšc nadbrzeżnymi œcieżkami, ponieważ noc już zapadała. Kompania Thorina spędziła tę noc marznšc samotnie i duch w niej upadł. Nazajutrz ruszyła dalej. Balin i Bilbo zamykali pochód,prowadzšc zapasowe kuce, ciężko objuczone. Inni jechali o parę kroków przednimi, mozolnie torujšc drogę, bo œcieżek tu nie było. Kierowali się na północo-zachód, skosem oddalajšc się od Bystrej Rzeki, a zbliżajšc z każdym krokiem do wielkiej ostrogi skalnej, którš Góra wysuwała ku południowi, na ich spotkanie. Droga była ucišżliwa, jechali w milczeniu, chyłkiem. Nie ważył się nikt œpiewać ani œmiać, ani brzškać na harfie, duma i nadzieja, rozbudzone w sercach Przez prastare pieœni nad Jeziorem, teraz przygasły; wszystkich ogarnęło ponure znużenie. Rozumieli, że zbliżajš się do kresupodróży i że może to być kres okropny. Otaczał ich kraj pusty i nagi, chociaż ongi -jak opowiadał Thorin - zielony i piękny. Trawa rosła skšpo, a po jakimœ czasie znikły drzewa i krzewy, tylko sczerniałe pieńki œwiadczyły, że kiedyœ było ich tu wiele. Dotarli do kraju spustoszonego przezsmoka, a na domiar znaleŸli się tu z końcem jesieni. Mimo wszystko dojechali do podnóży Góry nie napotykajšc żadnych niebezpieczeństw ani innych dowodów obecnoœci smoka, próczspustoszenia wokół jego siedziby. Góra leżała czarna i milczšca przed nimi, a groŸniej jeszcze piętrzyła się nad ich głowami. Rozbili pierwszy obóz po zachodniej stronie skalnej ostrogi która kończyła się wzniesieniem zwanym Kruczym Wzgórzem. Za dawnych lat jego szczyt służył za strażnicę krasnoludom, teraz jednak nie œmieli pišć się na niš, bo miejsce było zbyt odsłonięte. Nim się zabrali do szukania na zachodnich stokach Góry tajemnych drzwi, w których pokładali wszystkie nadzieje, Thorin wysłał na południe mały patrol wywiadowców, żeby zbadali najbliższe okolice Głównej Bramy. Powierzył to zadanie Balinowi, Kilowi i Filowi, a towarzyszyć tej trójce miał Bilbo. Pod osłonš szarych, milczšcych urwisk ruszyli aż do podnóży Kruczego Wzgórza. Rzeka, szerokš pętlš obejmujšc dolinę Dal, w tym miejscu skręcała spod Góry, płynšc żywo ihałaœliwie do Jeziora. Brzegi tu były nagie,skaliste, wysokie i strome. Stojšc na nich, zwiadowcy poprzez wšski potok pienišcy sięi rozbryzgujšcy na głazach widzieli rozległš dolinę, na którš dwa wysunięte ramiona Góry rzucały cień, i poœród niej szare ruiny dawnych domów, wież i murów.- Oto wszystko, co zostało po Dali - rzekł Balin. - Zbocza gór zieleniły się od lasów, azaciszna dolina była bogata i wesoła, w czasach kiedy dzwony rozbrzmiewały w mieœcie. Balin mówił to posępnie i z żalem, należał bowiem do grona towarzyszy Thorina owegodnia, gdy zjawił się tutaj smok. Nie mieli odwagi posuwać się wzdłuż rzeki dalej w stronę Głównej Bramy, lecz obeszlisterczšcš na południe ostrogę aż do miejsca, skšd leżšc w ukryciu za występemskalnym mogli dostrzec czarny otwór pieczary ziejšcy w ogromnej, stromej œcianie pomiędzy dwoma ramionami Góry. Z tej pieczary tryskały wody Bystrej Rzeki, zniej też wydobywały się kłęby pary i czarnego dymu. Nic nie poruszało się na tym pustkowiu prócz oparów i wody, tylko niekiedy przelatywał złowróżbny czarny kruk. Nie było też słychać innych głosów prócz plusku rzeki na kamieniach i z rzadka- ochrypłego krakania. Balinem wstrzšsnš) dreszcz. - Wracajmy - powiedział. - Nic tu nie zdziałamy. Nie podobajš mi się te czarne ptaszyska, wyglšdajš na szpiegów w służbie złych sił. - Sšdzšc z tego dymu, smok żyje i siedzi w jamie pod Górš - odezwał się hobbit. - Dym niczego nie dowodzi - odparł Balin - chociaż nie wštpię, że jest tak, jak mówisz.Ale nawet gdyby Smaug oddalił się na pewien czas lub gdyby leżał czatujšc na zewnętrznym zboczu - dymy i opary wydobywałyby się i tak z jaskini; całe podziemie musi być pełne jego cuchnšcych wyziewów. Tak udręczeni przez ponure myœli, œcigani przez kraczšce im nad głowami kruki, powlekli się z powrotem do obozu. Był czerwiec, gdy goœcili w pięknym domu Elronda, a chociaż jesień dopiero chyliła się ku zimie, zdawało się krasnoludom, że całe lata dzielš ich od tamtych uroczych dni. Teraz bowiem znaleŸli się w złowrogiejpustce i znikšd nie mogli spodziewać się pomocy. Stanęli u kresu podróży, ale cel zdawał się równie daleki jak przed wyruszeniem z domu. Nikt nie zachował w sercu wiele otuchy. Otóż rzecz dziwna: pan Baggins miał jej więcej niż inni! Często sięgał po mapę Thorina i wpatrywał się w niš, rozmyœlajšcnad runami i wskazówkš, którš Elrond wyczytał z księżycowego pisma. I nie kto inny, lecz właœnie pan Baggins namówił krasnoludów, żeby zabrali się do niebezpiecznych poszukiwań tajemnych drzwi w zachodnim stoku Góry. Przeniesionoobóz do wydłużonej dolinki leżšcej między niższymi ostrogami Góry, a węższej niż wielka dolina od południowej strony, prowadzšca pod Głównš Bramę i przecięta rzekš. Od masywu Góry wysuwały się tu nazachód długie grzbiety, opadajšce stromymizboczami aż na równinę. W tej zachodniej częœci Góry znaleŸli mniej œladów smoczychwędrówek, a więcej trawy dla kucyków. Z nowego obozu, na który od rana aż do chwili przed wieczorem, gdy słońce chyliłosię nad las, padał cień urwistej œciany, wychodzili co dzień grupami po kilku na mozolne poszukiwania œcieżek prowadzšcych po zboczu w górę. Jeœli mapamówiła prawdę, gdzieœ tam, wysoko nad skałš u końca doliny musiały być tajemne drzwi. Ale co dzień z niczym wracali do obozu. Wreszcie, zupełnie niespodziewanie, znaleŸli, czego szukali. Pewnego dnia Fili, Kili i hobbit szli dolinš w dół, szperajšc wœród rumowisk skalnych w jej południowym końcu. Około południa, czołgajšc się za ogromnym głazem sterczšcym samotnie jak filar, Bilbo natrafił na coœ, co wyglšdało jak wyciosane z grubsza stopnie schodów. Przejęty odkryciem, przywołał obu krasnoludów i razem odnaleŸli œlad wšskiej œcieżyny, która to znikała, to się pokazywała, aż wyszli niš na szczyt południowego grzbietu i dostali się w końcuna jeszcze węższš Półkę skalnš biegnšcš ku północy w œcianie Góry. Kiedy spojrzeli w dół, zobaczyli niemal wprost u swoich stóp obóz; stali więc na szczycie urwiska zamykajšcego dolinę. Cichcem, lgnšc do skalnej œciany po prawej ręce, poszli gęsiego półkš aż do zagłębienia, które tworzyło między stromymi skałami jakby Wnękę miękko wyœcielonš trawš, spokojnš izacisznš. Wejœcia do tego schronu nie mogli dostrzec z dołu, ponieważ zasłaniał je nawis skalny, z daleka zaœ trudno było rozróżnić coœ więcej niż małš, ciemniejszš rysę, jakby tylko szparę w skale. Nie była to jaskinia, bo pozbawiona stropu wnęka otwierała się w górze ku niebu, W głębi zato zamykała jš płaska œciana, w dole, tuż przy ziemi, tak gładka i prostopadła, jakbyjš zbudowały ręce murarza; nigdzie jednaknie wypatrzyli w niej œladu zawiasów czy pęknięcia. Próżno też szukali czegoœ podobnego do framugi, odrzwi czy progu, sztaby, zamka czy dziurki od klucza. A przecież nie wštpili, że znaleŸli wreszcie tajemne drzwi. Walili w nie, pchali i cišgnęli ze wszystkich sił, błagali, by się poruszyły, przypominalisobie wszelkie znane zaklęcia, ale daremnie.W końcu, znużeni, położyli się na odpoczynek w trawie, wieczorem zaœ ruszyli w powrotnš drogę w dół. Tej nocy obóz wrzał podnieceniem. Rankiemzabrano się do nowej przeprowadzki. Tylko Bofur i Bombur zostali, żeby pilnować kuców i tej częœci zapasów, które wzięto zsobš znad rzeki. Reszta kompanii ruszyła wdół doliny, a potem w górę nowo odkrytš œcieżkš na wysokš półkę. Tak było tu ciasno i niebezpiecznie, że ani myœleć nie mogli o przeniesieniu pakunków i worków naplecach; spod półki œciana opadała stromo,a o sto pięćdziesišt stóp niżej sterczały poszarpane skały. Każdy jednak z wędrowców miał porzšdny zwój liny okręcony mocno wokół pasa i dzięki temu bez przygody dotarli do małej trawiastej wnęki. Tu rozbili trzeci swój obóz, wcišgnšwszy na linach najniezbędniejszy sprzęt i zapasy.Tš samš drogš mogli w razie potrzeby spuszczać któregoœ ze zwinniejszych krasnoludów, jak na przykład Kila, żeby porozumiał się z pozostawionymi na dole towarzyszami i pomógł im strażować przy wierzchowcach. Bofura wywindowano na linie do górnego obozu, lecz Bombur nie zgodził się ani na podróż napowietrznš, anina mozolnš wspinaczkę po œcieżce. - Za gruby jestem, żeby łazić jak mucha poœcianie - rzekł. - Dostałbym zawrotu głowyalbo przydepnšłbym sobie brodę, a wtedy znów zostałaby was pechowa trzynastka. Liny też sš za cienkie, żeby wytrzymać mójciężar. Nie miał racji - na swoje szczęœcie - jak przekonacie się z dalszego cišgu tej historii. Tymczasem krasnoludy zbadały półkę skalnš poza wnękš i stwierdziły, ie œcieżkapnie się coraz wyżej i wyżej w górę. Nie œmieli jednak zapuszczać się zbyt daleko, zresztš nie wydawało się to potrzebne. Na tych wysokoœciach panowała cisza, której nie zakłócały ani głosy ptaków, ani żadne szmery, chyba tylko œwist wiatru w kamiennych wšwozach. Zwiadowcy mówili szeptem, nie nawoływali się, nie œpiewali, bo niebezpieczeństwo mogło czyhać za każdš skałkš. Inni uczestnicy wyprawy biedzili się tymczasem nad tajemnicš drzwi,wcišż jednak bez powodzenia. Zbyt rozgoršczkowani, aby rozważać wskazówkirunów i księżycowego pisma, niezmordowanie usiłowali odszukać na gładkiej skalnej powierzchni œlady ukrytegowejœcia. Z Miasta na Jeziorze przywieŸli oskardy i rozmaite narzędzia, których z poczštku próbowali użyć. Ale gdy uderzyli o kamień, rękojeœci pękły i okrutnie pokaleczyły im ręce, a stalowe ostrza ułamały się lub wygięły jak ołów. Okazało się, że sztuka górnicza na nic się nie zda przeciw magicznej sile, która zamknęła te drzwi. A przy tym krasnoludy zlękły się hałasu zwielokrotnionego przez echo. Bilbo,samotny i znużony, siadł na progu; oczywiœcie nie było tam naprawdę progu, tak jednak kompania Thorina nazwała dla żartu mały trawiasty zakštek między œcianami wnęki a jej wejœciem, na pamištkęsłów, które Bilbo wygłosił dawno, dawno temu, podczas niespodziewanego najœcia goœci w swojej norce, gdy radził krasnoludom sišœć na progu i myœleć, dopóki czegoœ nie wymyœlš. Toteż siedzieli teraz i myœleli albo wałęsali się bez celu i zkażdš chwilš miny im się przecišgały corazbardziej. Podnieœli się nieco na duchu, gdy odkryli nowš œcieżkę, teraz jednak znów dusze pouciekały im w pięty; mimo to nie chcieli dać za wygranš i wycofać się. Hobbit już także nie był lepszej myœli niż krasnoludy. Nic nie robił, tylko wcišż siedział, plecami gatymi aczy 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż{P2c |‚ź# }>ˆc €~Ć"+c ń1 X do skały, patrzšc przez wylot wnęki na zachód, daleko za urwiska, za rozległš krainę, za czarnš œcianę Mrocznej Puszczy,tam gdzie majaczyły chwilami odległe i małe Góry Mgliste. Jeœli ktoœ pytał Bilba, co właœciwie robi, odpowiadał tak: - Mówiliœcie, że moim obowišzkiem będzie przesiadywanie na progu i myœlenie, nie wspominajšc już o włamywaniu się do wnętrza; no, więc siedzę i myœlę. Mnie się jednak zdaje, że hobbit nie tyle myœlał o swoich obowišzkach, ile o ukrytym w błękitnej dali spokojnym kraju hobbitów na zachodzie, o Pagórku i o własnej norce. Poœrodku leżał w trawie płaski głaz i Bilboprzyglšdał mu się w zadumie albo obserwował ogromne œlimaki, które widać upodobały sobie tę małš, zacisznš wnękę między chłodnymi skałami, bo cała ich gromada pełzała tu z wolna, lgnšc do œcian. - Jutro zaczyna się ostatni tydzień jesieni -rzekł pewnego dnia Thorin. - A po jesieni nadejdzie zima - powiedział Bifur. - A potem nastanie nowy rok - dorzucił Dwalin. - Brody nam zdšżš wyrosnšć tak, żebędš zwisały stšd aż na dolinę, nim się tu czegoœ doczekamy. Co właœciwie robi włamywacz, żeby nam pomóc? Skoro ma pierœcień i miał czas nabrać mistrzostwa w sztuce niewidzialnoœci, mógłby chyba pójœć przez Głównš Bramę i przeprowadzićmały wywiad we wnętrzu Góry. Bilbo usłyszał te słowa, bo krasnoludy siedziały na skałach wprost nad nim. "Wielkie nieba! - rzekł sobie w duchu - a więc takie pomysły już im przychodzš do głów! Zawsze ja, nieborak, mam ich ratować w biedzie, przynajmniej odkšd nas czarodziej opuœcił. Co teraz zrobię? Powinienem był od poczštku przewidzieć, że w końcu spotka mnie coœ okropnego. Mam wrażenie, że nie zniósłbym po raz drugi nawet widoku nieszczęsnej doliny Dal,co dopiero tych dymišcych wrót!" Tej nocy czuł się bardzo nieszczęœliwy i prawie nie zmrużył oka. Nazajutrz krasnoludy rozeszły się w różne strony; niektóre na dole zajęły się kucykami, inne wybrały się na zwiady po górskich zboczach. Bilbo przez cały dzień siedział markotny na trawie we wnęce i patrzał na głaz lub w stronę zachodu przez wšskie wejœcie. Zdawało mu się, nie wiedzieć czemu, że na coœ czeka. "Może czarodziej wróci niespodzianie jeszcze dzisiaj?" - myœlał. Ilekroć podnosił głowę, dostrzegał w dali kreskę lasów. Kiedy słońce skłoniło się ku zachodowi, odblask ozłocił odległe wierzchołki drzew, jakby œwiatło padało na ostatnie wyblakłe liœcie. Wkrótce kula słoneczna niby pomarańcza znalazła się nisko, na wprost oczu hobbita. Bilbo podszedł do wejœcia wnęki i ujrzał tuż nadwidnokręgiem blady i nikły wiechetek wschodzšcego księżyca. W tym samym momencie usłyszał za swoimi plecami głoœny stuk. Na szarym kamieniu przysiadł ogromny drozd, czarny jak smoła, z jasnożółtš piersiš nakrapianš ciemnymi plamkami. Trach! Drozd złowił œlimaka i dziobem rozbijał go o kamień. Trach, trach! Nagle Bilbo zrozumiał. Zapominajšc o niebezpieczeństwie, wybiegł na półkę skalnš i zaczšł przywoływać krasnoludy, krzyczšc i machajšc rękami. Kto był w pobliżu, biegł ile sił w nogach do hobbita, potykajšc się wœród skał, zaciekawiony, cosię właœciwie stało. Inni (z wyjštkiem oczywiœcie Bombura, który spał) domagali się, żeby ich z dołu wcišgnšć na linie. Bilbo szybko im całš sprawę wyjaœnił. Umilkli wszyscy: hobbit stojšcy na płaskim głazie i krasnoludy, w niecierpliwym oczekiwaniu kiwajšce brodami. Słońce zachodziło coraz niżej, a nadzieja gasła w ich sercach. Wreszcie słońce zanurzyło sięw wšskim pasemku purpurowych obłoków i znikło. Krasnoludy jęknęły, ale Bilbo stał wcišż nieporuszony na swoim miejscu. Wiechetek księżyca wypływał nad widnokršg. Zapadał wieczór. I nagle, kiedy już tracili resztkę nadziei, czerwony promień słońca niby palec przebił dziurę wobłoku i trafił przez szczelinę u wejœcia do wnęki prosto na przeciwległš gładkš œcianę. Stary drozd, który przekrzywiwszy łebek z wysoka przyglšdał się temu oczyma podobnymi do czarnych paciorków, krzyknšł przenikliwym głosem. Rozległ się trzask. Kamienny wiór odłupany od skały odpadł na ziemię. Na wysokoœci mniej więcej trzech stóp nad ziemiš w skale ukazała się dziurka. Œpiesznie, drżšc, by nie stracić tej ostatniej szansy, krasnoludy rzuciły się ku œcianie, zaczęły na niš napierać z wszystkich sił - daremnie! - Klucz! klucz! - wrzasnšł Bilbo. - Gdzie Thorin? Podbiegł Thorin. - Klucz! - krzyczał Bilbo. - Klucz, który był dołšczony do mapy. Spróbuj go, nim będzie za póŸno. Thorin sięgnšł po klucz zawieszony na złotym łańcuchu u jego szyi. Wsunšł go dodziurki. Pasował i obracał się! Lecz w tym momencie promień zgasł, słońce się skryło, księżyc zniknšł, noc rozlała się poniebie. Pchali teraz wszyscy razem i z wolna częœćskalnej œciany ustšpiła pod naporem. Długie, regularne szpary rysowały się coraz wyraŸniej i poszerzały z każdš chwilš. Już widać było zarys drzwi, wysokich na pięć stóp, a na trzy szerokich;bez szmeru, powoli odchylały się do wnętrza. Ciemnoœć niby chmura wypłynęła z ziejšcego w zboczu otworu, głęboka, nieprzenikniona ciemnoœć wypełniajšca rozwarte wnętrze Góry. Rozdział 12 Na zwiadach w obozie wroga Długo stały krasnoludy w ciemnoœciach poddrzwiami, naradzajšc się, co robić, wreszcie przemówił Thorin: - Oto wybiła godzina szanownego pana Bagginsa, który okazał się cennym przyjacielem w cišgu całej długiej podróży, jako hobbit - nadspodziewanie na swój wzrost - wielki męstwem, niewyczerpany w pomysłach, a także, pozwolę sobie rzec, obdarzony nad zwykłš miarę szczęœciem w przygodach. Wybiła tedy godzina, by pan Baggins wypełnił zadanie, do którego zobowišzaliœmy go, zabierajšc z sobš na tę wyprawę, i przyszedł czas, by zarobił na obiecane wynagrodzenie. Znacie już styl, jakim Thorin zwykł przemawiać w doniosłych chwilach, nie będę więc przytaczał dalszego cišgu jego mowy, chociaż wygłaszał jš jeszcze doœć długo w tym samym duchu. Chwila była rzeczywiœcie doniosła, lecz Bilbo niecierpliwił się bardzo. Bilbo także już zdšżył poznać dobrze Thorina i od razu zgadł, o co mu chodzi. - Jeœli chcesz przez to powiedzieć, że twoim zdaniem ja powinienem pierwszy zapuœcić się w ten tajemniczy korytarz, o Thorinie, synu Thraina, zwany Dębowš Tarczš, oby broda twoja urosła jeszcze dłuższa! - przerwał mu gniewnie mów tak od razu i daj spokój ceregielom. Mógłbym odmówić. Wyratowałem was dwukrotnie z ciężkich tarapatów, co nie było przewidziane w umowie, toteż, jak sšdzę, już zarobiłem na wynagrodzenie. Ale do trzech razy sztuka - jak powiadał mój ojciec, więc nie odmówię, choć sam nie bardzo rozumiem dlaczego. Może nauczyłemsię ufać swojemu szczęœciu bardziej niż dawnymi laty. - Bilbo miał na myœli poprzedniš wiosnę spędzonš we własnym domu, ale te czasy wydawały mu się odległe o wieki całe. - W każdym razie gotów jestem iœć, zajrzeć do œrodka, skończyć z tym wreszcie. Kto pójdzie ze mnš? Nie spodziewał się usłyszeć chóru licznychochotników, więc nie doznał rozczarowania.Kili i Fili z zakłopotanymi minami spojrzeli na siebie, przestępujšc z nogi na nogę, inni nawet nie udawali ochoty, z wyjštkiem sędziwego Balina, stałego wartownika drużyny, który szczególnie polubił hobbita. Balin więc oœwiadczył, że pójdzie z Bilbem do wnętrza jamy, przynajmniej kawałek drogi żeby w razie potrzeby skrzyknšć pomoc. Na usprawiedliwienie krasnoludów mogę wam powiedzieć tylko tyle: zamierzały hojnie zapłacić hobbitowi za usługi; wzięłygo z sobš po to, żeby ich Wyręczył w najprzykrzejszej robocie, i nie przejmowały się zbytnio losem biednego malca, skoro zgodził się podjšć ryzyko; niewahały się jednak zrobić wszystkiego, co było w ich mocy, kiedy znalazł się w opałach - tak przecież postšpiły w przygodzie z trollami na poczštku tej historii, chociaż wtedy nie miały jeszcze wobec hobbita szczególnych długów wdzięcznoœci. Tak się sprawa przedstawia: krasnoludy nie sš bohaterami, to plemię wyrachowane, bardzo wysoko cenišce pienišdz. Sš wœród nich chytre sztuki, nawet oszuœci i naprawdę łotrzyki, ale sš także krasnoludy doœć uczciwe i do takich właœnie zaliczyć należy Thorina wraz z jego drużynš. Nie trzeba jednak za wiele odnich wymagać. Kiedy Hobbit wsuwał się przez zaczarowanedrzwi do wnętrza Góry, za jego plecami gwiazdy ukazały się na bladym, pociętym czarnymi pasmami niebie. Droga okazała sięłatwiejsza, niż przewidywał. Nie była to przecież jama goblinów ani grubo ciosane podziemia elfów. Ten korytarz wykuły krasnoludy na miarę swoich bogactw i swojej sztuki górniczej, toteż biegł prosto jak strzała, podłogę miał równš, wygładzone œciany, spadek umiarkowany i regularny, a prowadził do odległego jakiegoœ celu, ukrytego w czarnej czeluœci. Po chwili Balin, życzšc hobbitowi szczęœliwej drogi, zatrzymał się w miejscu, z którego mógł jeszcze dostrzec nikły zarys drzwi i dosłyszeć, dzięki echu odbijajšcemu się o œciany korytarza, szmergłosów przyjaciół szepczšcych we wnęce uwejœcia. Wówczas Bilbo wsunšł pierœcień na palec i bardziej nawet, niż jest to w zwyczaju hobbitów - ze względu na echo - wystrzegajšc się jakiegokolwiek hałasu, bezszelestnie zaczšł schodzić w dół, w dół, w ciemnoœć. Trzšsł się ze strachu, alejego drobna twarzyczka miała wyraz stanowczy i zawzięty. Nie był to już ten sam hobbit, który ongi wybiegł ze swej norki bez chustki do nosa. Od dawna już nauczył się obywać bez chustki! Wysunšł mieczyk, zacisnšł pasa i szedł naprzód. Teraz już wpadłeœ po uszy, Bilbo Baggins - powiedział sobie. - Tamtej nocy, przyjmujšc krasnoludów w swoim domu, wdepnšłeœ w tę historię, a dziœ, żeby się zniej wydobyć, płacisz. Tam do licha, ależ głupiec był i jest z ciebie! odezwała się najmniej Tukowa częœć jego istoty. - Darujęchętnie wszystkie skarby strzeżone przez smoka, niechby sobie na wieki zostały w podziemiu, bylebym ja obudził się i przekonał, że ten okropny tunel to po prostu mój własny pokój w moim własnym domu. Nie obudził się oczywiœcie, ale szedł wytrwale naprzód, aż wreszcie nie mógł już dostrzec za sobš ani œladu drzwi wejœciowych. Był samiuteńki. Po jakimœ czasie zaczęło mu się robić goršco. "Czy mi się zdaje - myœlał - czy też tam, przedemnš, coœ œwieci jakby łuna?" Nie zdawało mu się; im dalej szedł, tym wyraŸniej widział blask, aż w końcu wyzbył się wszelkich wštpliwoœci. Œwiatło z każdš minutš czerwieniało mocniej. Niewštpliwie też w tunelu zrobiło się bardzo goršco. Nad głowš hobbita i obok niego snuły się kłęby pary, Bilbo zaczšł siępocić. Do jego uszu dochodził teraz jakiœ szmer, jakby bulgotanie wody kipišcej w ogromnym kotle połšczone z mruczeniem olbrzymiego kocura. Wreszcie Bilbo nieomylnie poznał bełkotliwy głos jakiegoœ dużego zwierzęcia chrapišcego przez sen gdzieœ w dole, tam, skšd bił czerwony poblask. W tym momencie Bilbo stanšł w miejscu. To, że po chwili znów ruszył naprzód, byłonajwiększym dowodem męstwa, na jaki w życiu się zdobył. Wszystkie okropnoœci, które zdarzyły się potem, były niczym w porównaniu z tš decyzjš. Prawdziwš walkę stoczył samotnie w ciemnym tunelu, nim jeszcze zrozumiał ogrom czyhajšcego niebezpieczeństwa. W każdym jednak razie po krótkim przystanku poszedł dalej. WyobraŸcie go sobie zbliżajšcego się do końca tunelu, gdzie otwiera się wšski wylot, podobny z kształtu i wielkoœci do drzwi wejœciowych. Mała główka hobbita wsuwa się ostrożnie w szparę. Bilbo ma przed oczyma wielkš, najniższš pieczarę, może loch więzienny dawnej siedziby krasnoludów, wyżłobiony u samych korzeni Góry. Jest tak ciemno, że można tylko zgadywać rozmiary obszernej piwnicy, leczw ciemnoœciach pod najbliższš œcianš od skalnej podłogi bije jasna łuna. To blask Smauga! Oto leży tu olbrzymi, czerwonozłocisty smok, pogršżony w głębokim œnie; z paszczy i z nozdrzy dobywa się pomruk i kłęby dymu, lecz podczas snu potwora ogień ledwie się tli w jego wnętrznoœciach. Pod nim, nakryte jego cielskiem i wielkim zwiniętym ogonem, a także wszędzie dokołarozsypane po ziemi i ginšce w ciemnoœciach, piętrzš się niezliczone drogocenne przedmioty, złoto surowe i kute, rzadkie kamienie i klejnoty, srebro czerwieniejšce w rdzawym œwietle. Smaug leżał ze złożonymi skrzydłami niby ogromny nietoperz, obrócony trochę bokiem, tak że hobbit widział jego ciało od spodu: długi, blady brzuch oprószony drogimi kamieniami i okruchami złota, którewbiły mu się w skórę od stałego wylegiwania się na tym łożu bogactw. Poza nim na najbliższych œcianach niewyraŸnie majaczšcych w mroku wisiały zbroje, hełmy, topory, miecze, dzidy; rzędami stały wielkie dzbany i naczynia pełne nieodgadnionych skarbów. Jeœli powiem, że hobbitowi dech zaparło, będzie to o wiele za słabe okreœlenie. Odkšd ludzie zmienili język, którego się nauczyli od elfów w czasach, gdy œwiat cnybył czarodziejski, brak w naszej mowie słów, żeby wyrazić oszołomienie Bilba. Wprawdzie słyszał w swym życiu legendy ipieœni o bogactwach nagromadzonych przez smoka, lecz takiej wspaniałoœci, takiej ponęty i takiego blasku skarbów nigdy sobienie wyobrażał. W tej chwili czar złota przeszył mu serce i urzekł je, owładnęła nim pożšdliwoœć znana wszystkim krasnoludom. Stał jak wryty, zapominajšc niemal o przerażajšcym strażniku tych skarbów, patrzał na nie i obliczał ich wartoœć. Patrzał tak długo, zdawało mu się, że minęły wieki, nim znęcony pokusš, właœciwie wbrew własnej woli wysunšł sięz mrocznego korytarza i zakradł aż na skraj najbliższego usypanego z klejnotów kopca. Na nim leżał smok, œmiertelnie groŸny nawet we œnie. Chwyciwszy za dwa ucha olbrzymi puchar, tak ciężki, że z trudem go udŸwignšł, Bilbo rzucił lękliwe spojrzenie w górę, na smoka. Smaug poruszył jednym skrzydłem i wysunšł jeden pazur, a chrapliwy pomruk zabrzmiałinnym tonem. Bilbo umknšł. Smok jednak nieobudził się, przynajmniej jeszcze nie w tejchwili; œnišc jakiœ nowy sen o grabieżach i gwałtach, leżał dalej w zrabowanej krasnoludom pieczarze, podczas gdy mały hobbit wycofywał się długim tunelem. Serce waliło mu w piersi, a nogi dygotały jeszcze bardziej goršczkowo niż podczas wędrówki w pierwszš stronę, ale œciskał mocno w rękach puchar, a w głowie miał tę jednš myœl: "Otóż zrobiłem to! Teraz się przekonajš! Podobniejszy do sklepikarza niżdo włamywacza, co? Nie usłyszę więcej takiej uwagi". Nie usłyszał rzeczywiœcie. Balin szalał z radoœci, gdy go ujrzał wracajšcego, i nie wiadomo, czy bardziej się cieszył, czy dziwił. Pochwycił Bilba w ramiona i wycišgnšł na œwieże powietrze. Północ już była, chmury zasłoniły gwiazdy, lecz Bilbo leżał z przymkniętymi oczyma, dyszšc ciężko i rozkoszujšc się czystym powietrzem, nie zwracajšc wiele uwagi na podniecenie krasnoludów, na ich pochwały, gdy go klepali po ramieniu i oœwiadczali, że zarówno oni sami, jak ich potomstwo do siódmego pokolenia gotowe jest dla niego dowszelkich usług. Krasnoludy wcišż jeszcze podawały sobie puchar z ršk do ršk i uradowane rozprawiały o odzyskaniu swoich skarbów, kiedy nagle głoœny grzmot rozległ się we wnętrzu Góry, jakby stary wulkan ocknšł się i postanowił znowu plunšć ogniem. Drzwi w głębi wnęki były przymknięte i zabezpieczone wsuniętym w szparę kamieniem, lecz przez długi tunel dobywał się z dna otchłani, wyolbrzymiony grš echa, ryk i tupot, od którego ziemia drżałapod stopami krasnoludów. W okamgnieniu zapomnieli o radoœci, o dufnych przechwałkach wygłaszanych przed chwilš i skulili się wszyscy ze strachu. Nie wolno było zapominać o Smaugu. Wielki to błšd pomijać w rachunkach smoka, póki ten smok żyje, i tow dodatku tuż pod bokiem. Smoki co prawdanie umiejš właœciwie używać bogactw, ale znajš zazwyczaj swoje skarby z dokładnoœciš do jednego łuta, tym bardziejjeżeli od dawna je posiadajš. Smaug nie stanowił wyjštku od tej reguły. Z niespokojnego snu - w którym nieprzyjemnšrolę odgrywał rycerz nader małego wzrostu, lecz uzbrojony w bardzo ostry miecz i w niezwykłe męstwo przeszedł do lekkiej drzemki, a potem obudził się i całkowicie oprzytomniał. Poczuł jakiœ lekkipowiew cišgnšcy przez pieczarę. Czyżby wiało od małej dziury w œcianie? Zawsze się z jej powodu trochę niepokoił, choć gatymi aczy 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż€PÂc +c ‚=Žc ƒË,Şc „u;˙ wydawała się tak znikoma, teraz więc wpatrywał się w niš podejrzliwie i wyrzucał sobie, że dotychczas jej nie zatkał. W ostatnich dniach wydawało mu się, że słyszy stłumione odgłosy jakby kołatania, dochodzšce skšdsiœ z góry aż nadno jego jamy. Przewrócił się na łożu, wycišgnšł szyję i zaczšł węszyć. I w tym momencie zauważył, że w skarbnicy brakuje jednego puchara! Złodzieje! Gwałtu! Rety! Nic podobnego nie zdarzyło się jeszcze, odkšd Smaug zamieszkał pod Górš. Wpadł w nieopisanš wœciekłoœć, w szczególnš odmianę wœciekłoœci, ogarniajšcš tych bogaczy, którzy majš więcej, niż zdolni sš spożytkować, jeœli nagle utracš coœ, co od dawna posiadali, lecz czego nigdy przedtem nie używali ani nie potrzebowali. Smaug buchnšł ogniem, pieczara wypełniła się dymem, góra zadrżała w posadach. Na próżno potwór próbował wcisnšć łeb w mały wylot tunelu; zwinšł się cały i grzmišc jak podziemna burza zerwał się zeswego legowiska na dnie lochów, poskoczyłdo wielkich drzwi i dalej ogromnymi korytarzami górskiego pałacu ku Głównej Bramie. Opanowała go jedna myœl: przeszukać całš Górę, pochwycić złodzieja, rozszarpać go istratować. Wychynšł przez wrota, rzeka zakipiała parš i zasyczała, a Smaug rozgorzały wzleciał w powietrze i opadł na szczyt Góry, rozbryzgujšc wokół zielonei czerwone płomienie. Krasnoludy usłyszałyprzerażajšcy szum tego lotu, toteż skuliły się pod œcianami trawiastej wnęki, przylgnęły płasko do kamieni, nie tracšc nadziei, że .uda im się skryć przed straszliwymi oczyma smoka. Zginęłyby na pewno co do nogi, gdyby nie Bilbo - znowu Bilbo! - Prędko, prędko - szepnšł hobbit bez tchu.- Do drzwi, do tunelu, tu nie można zostać. Poderwali się na te słowa i już mieli wpełznšć do wnętrza, gdy Bifur krzyknšł: - Moi krewniacy! Bombur i Bofur! Zapomnieliœmy o nich! Zostali w dolinie! - Smok ich zamorduje, zginš także kucyki i stracimy wszystkie zapasy! - jęknęli inni. - Nie ma na to rady. - Głupstwa pleciecie - rzekł Thorin odzyskujšc godnoœć. - Nie możemy ich opuœcić. Niech pan Baggins, Balin, Fili i Kili wejdš natychmiast do tunelu; w ten sposób Smaug przynajmniej nie wszystkich dosięgnie. A wy bierzcie się do roboty. Gdzieliny? Żywo! W takich opałach chyba jeszcze nigdy nie byli. Nad nimi w kamiennych rozpadlinach echo rozbrzmiewało straszliwym rykiem wœciekłego Smauga. Lada sekunda smok mógł spaœć na nich rozogniony lub, oblatujšc wokół górę, zastać ich na wšskiej półce skalnej na skraju przepaœci, cišgnšcych rozpaczliwie liny. Już wydostał się na półkę Bofur, a katastrofa się nie zdarzyła. Już się ukazał zaspany, nadęty Bombur - pod którego ciężarem lina trzeszczała groŸnie a katastrofa wcišż jeszcze się nie zdarzyła. Na ostatku wywindowali narzędzia i worki z prowiantem i wtedy dopiero sytuacja stała się naprawdę straszna. Rozległ się szum, czerwony odblask rozpłomienił szczyty skał. Nadlatywał smok. Ledwie zdšżyli uskoczyć do tunelu, wcišgajšc za sobš manatki, gdy od północy z furkotem spadł Smaug; płomienie biły odniego, osmalajšc zbocza góry, olbrzymie skrzydła huczały jak huragan. Goršcy dechpotwora spopielił trawę pod tajemnymi drzwiami, a wdzierajšc się przez szparę downętrza tunelu, sparzył ukrytych i leżšcych na ziemi zbiegów. Zamigotały płomyki, czarne cienie zatańczyły na skalnych œcianach. Potem znów ciemnoœć zapadła. Smok przeleciał dalej. W dolinie kuce zarżały z przerażenia, pozrywały pęta i rozbiegły się dzikim galopem. Smok zatoczył kršg i ruszył za nimi w pogoń. Zniknšł. - To nieuchronna œmierć dla tych biednych zwierzšt - powiedział Thorin. Żadne stworzenie nie ujdzie z życiem, jeœli je Smaug dostrzeże. A my już tu zostaniemy na wieki, chyba że macie ochotę wędrować pieszo kilka mil przez otwarte pola z powrotem do rzeki pod czujnym okiem Smauga. Bardzo niemiła myœl! Wczołgali się dalej w głšb tunelu, a chociaż było goršco i duszno, dygotali, póki blade œwiatło dnia nieprzesšczyło się przez szparę w uchylonychdrzwiach. W cišgu nocy wiele razy słyszeli łopot to bliższy, to dalszy, gdy smok zataczał w powietrzu kręgi, oblatujšc w koło górę i szukajšc zbiegów. Widzšc kucyki i œlady obozowiska musiał odgadnšć, że napastnicy przybyli znad rzeki, od jeziora, i wspięli się na górę z doliny, w której zostawili wierzchowce; alenawet jego bystre oczy nie wytropiły tajemnych drzwi, a skalne œciany uchroniłymałš wnękę od niszczycielskich smoczych płomieni. Długie godziny zeszły Smaugowi na bezowocnym poœcigu, wreszcie œwit ostudził jego wœciekłoœć i potwór wrócił na swoje złote legowisko, żeby znów zasnšć i nabrać nowych sił. Nie zamierzał zapomnieć ani przebaczyć kradzieży nawet za tysišc lat, gdy staroœć zmieni jego ciałow zmurszały kamień, mógł jednak pozwolićsobie na odroczenie zemsty. Z wolna, cicho wpełznšł z powrotem do pieczary i przymknšł powieki. Z nastaniem ranka krasnoludy trochę ochłonęły ze strachu. Zdawały sobie sprawę, że niebezpieczeństw tego rodzaju nie da się uniknšć, skoro taki strażnik jak Smaug pilnuje skarbów, i że nie należy tak prędko zrażać się i wycofywać. Zresztš, jak to już stwierdził Thorin, na razie nie mogli się stšd ruszyć. Kuce rozbiegły się lub zostały wybite, trzeba było czekać czas jakiœ i uœpić czujnoœć smoka przynajmniej na tyle, by móc zaryzykować daleki marsz przez otwarte przestrzenie. Szczęœciem ocalili doœć zapasów, żeby przetrwać jeszcze kilka dni. Naradzali się długo, co dalej robić, lecz niemieli pojęcia, jak pozbyć się Smauga. Bilba język œwierzbił, żeby im wytknšć, że to było od poczštku najsłabszym punktem całego planu. Wreszcie, zwyczajem wszystkich osób bezradnych w ciężkim położeniu, zaczęli robić wymówki hobbitowi, zarzucajšc mu to, za co przedtem go chwalili: że wyniósł z jamy puchar rozjštrzajšc przedwczeœnie Smauga.- A cóż innego, waszym zdaniem, ma robić włamywacz? - spytał Bilbo ze złoœciš. - Nie zostałem wynajęty do zabijania smoków, bo to jest robota dla wojaka, ale do kradzieży skarbów. Poczštek zrobiłem jak najlepszy. A wyœcie może oczekiwali, żewrócę galopkiem z całym skarbcem Throra na plecach? Jeœli komu wolno tu narzekać, to chyba tylko mnie. Powinniœcie zabrać na wyprawę nie jednego włamywacza, lecz pięciuset. Pewnie, że to bardzo ładnie œwiadczy o waszym dziadku, ale musicie przyznać, że niezbyt jasno przedstawiliœciemi rozmiary jego majštku. Żeby wynieœć wszystko, potrzebowałbym stu lat, a i to pod warunkiem, że ja byłbym pięćdziesišt razy większy, niż jestem, a Smaug łagodnyjak królik. Po tej przemowie Bilba krasnoludy oczywiœcie przeprosiły go natychmiast. - A co pan proponuje, panie Baggins? - spytał grzecznie Thorin. - Jeœli chodzi o sposób wyniesienia skarbówz pieczary, to na razie nie mam pomysłów. Rzecz jasna, że tu wszystko zależy od nowego uœmiechu szczęœcia i od usunięcia zdrogi Smauga. Usuwanie smoków nie wchodzi w zakres mojego fachu, mimo to postaram się o tym również pomyœleć. Osobiœcie nie mam już wcale nadziei i bardzo bym chciał znaleŸć się z powrotem w domu, cały i zdrów. - O powrocie tymczasem nie może być mowy. Co mamy robić teraz, dzisiaj? Jeœli chcecie naprawdę usłyszeć mojš radę, to wam powiem, że nie możemy zrobić nic innego, jak siedzieć tu, gdzie siedzimy. Za dnia z pewnoœciš bez wielkiego ryzyka będziemy mogli wymykać się do wnęki, żebyzaczerpnšć powietrza w płuca. Może w niezbyt dalekiej przyszłoœci uda się wyprawić jednego czy dwóch gońców do składu nad rzekš i uzupełnić nasze zapasy.Tymczasem wszyscy niech koniecznie nocujš w tunelu. A teraz coœ wam zaproponuję: mam pierœcień, więc jeszcze dziœ w południe - bo wtedy najpewniej Smaug będzie drzemał - zakradnę się znów tunelem i zobaczę, co tam smok porabia. Może trafi się jakaœ pomyœlna okazja. Każdy gad ma swojš słaboœć - jak mawiał mój ojciec, chociaż, o ile mi wiadomo, nie czerpał tej informacji z osobistego doœwiadczenia. Krasnoludy oczywiœcie przyjęły propozycję bardzo skwapliwie. Nauczyły się już szacunku dla Bilba. W owym czasie hobbit stał się właœciwie dowódcš wyprawy. Miałwłasne poglšdy i plany. W południe więc gotów był do powtórnej wędrówki w głšb Góry. Nie palił się co prawda do tego, ale też nie wzdragał zbytnio, bo mniej więcej już wiedział, co go czeka. Gdyby lepiej znałsmoki i przewrotne smocze obyczaje, czułby gorszy strach i nie liczyłby z takš pewnoœciš, że zastanie Smauga œpišcego. Kiedy wyruszał, słońce œwieciło jasno, alew tunelu było czarno jak w nocy. Œwiatło przeciekajšce przez szparę drzwi, ledwie uchylonych, szybko zniknęło, gdy schodził coraz niżej. Szedł tak cicho, że nie więcej robił hałasu niż dym niesiony łagodnym powiewem i trochę nawet chełpił się tym wduchu, podchodzšc do dolnego wylotu korytarza. W pieczarze dostrzegał tylko najniklejszy blask. "Stary Smaug zmęczył się i œpi - pomyœlał. - Widzieć mnie nie może, a nie usłyszy też na pewno. Głowa do góry, Bilbo!" Bilbo zapomniał czy może nigdy nie słyszało doskonałym węchu smoków i o tym, że umiejš spać z jednym okiem czujnie otwartym, jeœli podejrzewajš niebezpieczeństwo. Kiedy Bilbo zajrzał przez otwór w œcianie, Smaug rzeczywiœcie wyglšdał tak, jakby spał głęboko; leżał niemal bez życia i prawie nie œwiecił, a chrapanie jego brzmiało zaledwie jak podmuch niewidzialnej odrobiny pary. Hobbit już miałwejœć do pieczary, gdy spostrzegł wšski, przenikliwy, czerwony promień strzelajšcy spod nie domkniętej powieki lewego œlepia Smauga. A więc smok tylko udawał sen! Patrzał pilnie w otwór tunelu! Bilbo szybko odskoczył wstecz błogosławišc swój pierœcień. Wtedy Smaug przemówił: - No cóż, złodzieju! Czuję cię nosem, odróżniam twój zapach. Słyszę. twój oddech. ChodŸ no bliżej. Proszę bardzo, nie żałuj sobie, jest tu wszystkiego doœć, nawet za wiele. Ale Bilbo nie był takim nieukiem w zakresie wiedzy o smokach, żeby mu uwierzyć; jeœli Smaug na to liczył, grubo się zawiódł. - Dziękuję ci, o Smaugu GroŸny! - odpowiedział. - Nie przyszedłem po prezenty. Chciałem tylko przyjrzeć ci się i sprawdzić, czy naprawdę jesteœ tak wspaniały, jak głoszš legendy. Bo nie wierzyłem legendom. - A teraz wierzysz? - spytał smok mile połechtany pochlebstwem, choć nie brał wcale komplementów za dobrš monetę. - Doprawdy, pieœni i legendy blednš wobec rzeczywistoœci, o Smaugu, pierwsza i najgorsza plago œwiata! - odparł Bilbo. - Jak na złodzieja i łgarza jesteœ bardzo dobrze wychowany - powiedział smok. - Widzę, że znasz moje imię, ale ja nie przypominam sobie, żebym kiedykolwiek spotkał twój zapach. Ktoœ jest i skšd przybywasz, jeœli wolno zapytać? - Wolno, oczywiœcie. Przybywam spod Pagórka, a droga moja wiodła nad górami i pod górami. Również przez powietrze. Jestem ten, który chodzi po œwiecie niewidzialny. - W to uwierzę bez trudu - rzekł Smaug. - Ale to chyba nie jest imię, którego zazwyczaj używasz? - Jestem znalazcš tropów, przecinaczem pajęczyn, posiadaczem ostrego żšdła. Wybrano mnie ze względu na szczęœliwš liczbę. - Piękne tytuły! - szyderczo mruknšł smok.- Ale nawet szczęœliwe numery nie zawsze wygrywajš. - Jestem ten, który żywcem grzebie przyjaciół i tropi ich, a potem znów żywych wycišga z wody. Pochodzę z dna worka, ale nikomu nie udało się nakryć mnie workiem. - To już brzmi nieprawdopodobnie - zaœmiałsię zgryŸliwie Smaug. - Jestem przyjacielem niedŸwiedzi i goœciemorłów, zdobywcš pierœcienia i wybrańcem szczęœcia. Jestem też mistrzem w jeŸdzie na baryłce - cišgnšł dalej hobbit, bawišc się tš grš w zagadki. - To już lepsze - powiedział Smaug - ale niedaj się zbytnio ponosić fantazji. Tak właœnie, a nie inaczej należy rozmawiać ze smokami, jeœli ktoœ nie chce Wyjawić swojego imienia (bo tak dyktuje rozum), ale nie chce też rozwœcieczyć przeciwnika jawnš odmowš (co również dyktuje rozum). Żaden smok w œwiecie nie oprze się urokowi zagadek i każdy straci sporo czasu próbujšc je rozwišzać. Wielu powiedzeń Bilba smok ani w zšb nie rozumiał (ale ty, mam nadzieję, wszystko zrozumiałeœ, bo znasz przygody, które hobbit miał na myœli), ale łudził się, że zrozumiał doœć, i radował złoœliwie w głębi swego czarnego serca. "Tak też domyœlałem się już wczoraj wieczorem - mówił sobie z uœmiechem zadowolenia. - Jeœli to nie jest robota ludzi znad Jeziora, tych nędznych handlarzy baryłek, nie jestem smokiem, lecz jaszczurkš. Od wieków już Zaniedbałem wypraw w tamtš stronę, ale teraz się poprawię!" - Dobrze, pogromco baryłek! - rzekł głoœno. - Może Baryłkš wabił się twój kuc,a może nie, chociaż był tak gruby, że zasłużył na to imię. Przypuœćmy, że naprawdę chadzasz po œwiecie niewidzialny,ale nie zawsze chadzasz piechotš. Przyjmij do wiadomoœci, że wczoraj wieczorem zjadłem szeœć kucyków, a wkrótce złapię izjem osiem pozostałych. W podzięce za smacznš kolację ofiaruję ci dobrš i zbawiennš radę: o ile możnoœci nie zadawaj się z krasnoludami. - Z krasnoludami? - spytał Bilbo z udanym zdziwieniem. - Nie zawracaj mi głowy! - odparł Smaug. -Znam zapach i smak krasnoludów; nikt go nie zna lepiej ode mnie. Nie próbuj mi wmawiać, że zjadłszy kucyka, który służył za wierzchowca krasnoludowi, mogłem się co do tego omylić. le skończysz, jeœli będziesz przestawał z takimi kompanami, o złodzieju, pogromco beczek! Nie mam nic przeciw temu, żebyœ im moje słowa powtórzył. Ale Smaug nie wspomniał nic o tym, że nie znał pewnego innego zapachu, zapachu hobbitów; nigdy się z nim w życiu nie zetknšł, toteż był teraz mocno zaintrygowany. - Myœlę, że dobrze ci zapłacili za ten wczorajszy puchar, co? - mówił dalej. Powiedz, dużo dostałeœ? Nic? Tak, to do nich podobne. Oni tam pewnie kryjš się tchórzliwie na górze, a na ciebie zwalili niebezpiecznš robotę i kazali ci, korzystajšc z chwil mojego roztargnienia, porywać, co się da, i przynosić sobie. Obiecali ci pewnie udział w zyskach? Nie wierz im! Dobrze będzie, jeœli w ogóle wyjdziesz z tej historii żywy. Bilbo czuł się coraz bardziej nieswojo. Ilekroć wzrok Smauga, błšdzšc W ciemnoœciach, padał na niego, hobbit doznawał niezrozumiałej pokusy, by wystšpić jawnie naprzód, pokazać się i wyznać całš prawdę. Nie pojmował tego, ale groziło mu straszliwe niebezpieczeństwo, że podda się czarom smoka. Lecz zebrał całš odwagę i odezwałsię znowu: - Nie wiesz wszystkiego, o Smaugu potężny!- rzekł. - Nie złoto nas tu przycišgnęło. - Ha, ha! A więc powiedziałeœ: "nas" - zaœmiał się Smaug. - Czemuż nie powiesz: "nas czternastu", aby wszystko było jasne, mój ty szczęœliwy numerze? Miło misłyszeć, że macie w tych okolicach inne jeszcze sprawy do załatwienia prócz kradzieży mojego złota. W takim razie może nie zmarnujecie czasu bez żadnego pożytku. A czy nie przyszło wam do głowy,że choćbyœcie wykradali złoto po trosze przez sto lat - czy coœ około tego - nie uciekniecie z nim daleko? Że nie przyda wam się na nic tutaj, na zboczach górskich? Ani w puszczy? Tam do licha! Czy naprawdę nie pomyœleliœcie o tej przeszkodzie? Obiecano ci pewnie w umowieczternastš częœć? Ale jak będzie z dostawš? Jak z transportem? Co na to powiedzš uzbrojeni strażnicy i celnicy? I Smaug wybuchnšł œmiechem. Miał złe, nikczemne serce, a wiedział, że w swoich przypuszczeniach nie odbiegał daleko od prawdy, gdy podejrzewał, że ludzie znad Jeziora skrycie popierajš wyprawę i że lwia częœć skarbów ma, stosownie do ich życzeń, pozostać w mieœcie i na wybrzeżu,które za młodych lat Smauga nazywano Esgaroth. Trudno wam będzie może w to uwierzyć, ale Bilbo speszył się okropnie. Wszystkie myœli i wysiłki skupiał dotychczas na sprawie dotarcia do Góry i odnalezienia wejœcia. Nigdy jeszcze nie zastanawiał się,jakim sposobem krasnale zabiorš stšd skarby, a już w głowie mu nie postało pytanie, jak przewiezie swojš częœć, jeœli mu coœ przypadnie w udziale, do odległego kraju, do norki pod Pagórkiem. W tej chwili brzydkie posšdzenie wylęgło się w jego mózgu: czy krasnoludy również przegapiły ten ważny punkt, czy też od poczštku œmiały się w kułak z naiwnoœci hobbita? Oto jakie skutki wywołuje smocze gadanie w umyœle niedoœwiadczonego słuchacza! Bilbo oczywiœcie powinien był mi aczy 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż…PÎc † c ‡+6c ˆa-b T ‰Ă9’'€ŠU?)mieć się na bacznoœci, ale Smaug naprawdę był doœć trudnym do odparcia przeciwnikiem. - Powiedziałem ci już - rzekł Bilbo, starajšc się dochować wiary przyjaciołom imimo wszystko dopišć swego - że złoto jest tylko ubocznym celem naszej wyprawy.Nad górami i pod górami, wodš i powietrzem dšżyliœmy tutaj po zemstę! Czy naprawdę nie rozumiesz, o Smaugu, bogaczu nad bogaczami, że twoje powodzenie zyskało ci na œwiecie zawziętych wrogów? Wtedy Smaug rozeœmiał się na dobre, a œmiech ten zagrzmiał tak straszliwie, że Bilbo przysiadł trzęsšc się cały, krasnoludy zaœ w odległym, górnym końcu tunelu zbiły się trwożnie w kupkę, pewne, że w tej chwili hobbit zginšł nagłš i okropnš œmierciš. - Po zemstę! - ryknšł i od błysku jego œlepiów cała pieczara rozjaœniła się jak odczerwonego pioruna. - Po zemstę! Król spodGóry nie żyje, a gdzież jest jego potomstwo, które by odważyło się szukać odwetu? Girion, pan miasta Dal, poległ, zjadłem jego podwładnych wpadłszy niby wilk między owce. Gdzież sš synowie jego synów, którzy oœmieliliby się zbliżyć do mnie? Zabijam, kogo chcę i gdzie chcę, a nikt mi nie œmie stawiać oporu. Pokonałem rycerzy dawnych czasów, dziœ nie ma już takich wojowników na œwiecie. A przecież byłem wtedy młody i wštły. Teraz jestem stary i silny, silny, silny - wiedz o tym, złodzieju czajšcy się w ciemnoœciach! Mojazbroja warta jest dziesięciu tarcz, zęby służš mi za miecze, pazury - za włócznie, cios mojego ogona to grom, skrzydła niosš huragan, a mój dech - œmierć! - Zawsze słyszałem - rzekł Bilbo głosem piskliwym ze strachu - że smoki od spodu majš ciało bezbronne, zwłaszcza w okolicy. .. w okolicy piersi; lecz pewnie tak dobrze uzbrojony smok jak ty znalazł i na to jakšœ radę. Smaug nagle ostygł w chełpliwym zapale. - Twoje wiadomoœci - warknšł - sš przestarzałe. Jestem zarówno od strony grzbietu, jak od spodu opancerzony żelaznšłuskš i twardymi kamieniami. Nie ma takiego ostrza, które by mnie przebiło. - Mogłem się tego spodziewać - rzekł Bilbo.- Doprawdy, nie masz w œwiecie nikogo, ktoby ci dorównał, o Smaugu, którego się nie ima żaden oręż. Jakże wspaniała musi być taka kamizelka z diamentów! - Rzeczywiœcie, to strój niezwykły i wspaniały - odparł Smaug, chełpišc się głupio. Nie wiedział, że hobbit podczas pierwszego wywiadu miał sposobnoœć rzucić okiem na osobliwy pancerz chronišcysmoka od spodu i że dla sobie wiadomych powodów bardzo chciał obejrzeć go dokładniej. Smaug przewrócił się na bok. - Popatrz! - rzekł. - Co o tym sšdzisz? - Olœniewajšce! Cudowne! Doskonałe! Niezrównane! Zachwycajšce! - wykrzykiwałBilbo, ale w duchu myœlał: "Stary durniu! Masz przecież w zagłębieniu pod lewš piersiš spory płat nagi jak œlimak, co wylazł z muszli!" Obejrzawszy dokładnie brzuch smoka pan Baggins marzył już tylko o tym, żeby się oddalić. - Nie chciałbym dłużej zajmować czasu Jego Magnificencji - powiedział - ani Zakłócać mu zasłużonego wypoczynku. Poœcig za kucykami z pewnoœciš był doœć męczšcy, tym bardziej że wystartowałeœ zpewnym opóŸnieniem. Równie trudno jest œcigać włamywaczy - rzucił na zakończenie, odwrócił się na pięcie i pomknšł w górę tunelem. Ostatni dowcip nieszczególnie mu się udał, bo smok plunšł za nim straszliwym płomieniem, a chociaż hobbit pišł się, jak umiał najszybciej, nie zdšżył odbiec doœć daleko, nim Smaug wetknšł szkaradny swójłeb w wylot tunelu. Szczęœciem nie mógł wcisnšć do małego otworu całej głowy aninawet paszczy, tylko z nozdrzy dmuchnšł w œlad za uciekinierem ogniem i parš, tak że Bilbo omal się nie przewrócił i brnšł dalej na oœlep, zataczajšc się z bólu i strachu. Był doœć dumny z siebie, że tak chytrze rozmawiał ze smokiem, ale błšd popełniony na końcu otrzeŸwił go jak szklanka zimnej wody. - Nie bšdŸ głupi, Bilbo, i nigdy nie œmiej sięze smoka, póki jeszcze zipie powiedział sobie, a tak mu się to zdanie spodobało, żeje póŸniej często powtarzał i przyjęło się jako przysłowie. - Daleko jeszcze do końcaprzygód! - dodał, a to również była œwięta prawda. Popołudnie chyliło się ku wieczorowi, gdy Bilbo wyszedł znów na œwiat, zachwiał się i padł zemdlony w "progu". Krasnoludy ocuciły go i opatrzyły jak się dało oparzenia, lecz długi czas upłynšł, nim na potylicy i na piętach odrosły mu porzšdne włosy, bo były osmalone i przypieczone przy samej skórze. Podczas tych zabiegów przyjaciele, starajšc się hobbitowi dodawaćotuchy, niecierpliwie czekali, by opowiedział o swoich przygodach, szczególnie zaœ interesowali się, dlaczego smok narobił tak okropnego hałasu i jakim sposobem Bilbo się wyratował. Hobbit jednak był zatroskany i nieswój; z trudem wycišgali z niego wiadomoœci. Po namyœle żałował, że tyle różnych rzeczy powiedział smokowi, i nie miał ochoty powtarzać tego wszystkiego krasnoludom. Stary drozd siedział w pobliżu na skale, z łebkiem przechylonym na bok, przysłuchujšc się rozmowie. Najlepszy dowód, w jak złym humorze był Bilbo: oto chwycił kamień i cisnšł nim w drozda, który tylko na chwilę odfrunšł nieco dalej izaraz wrócił na dawne miejsce. - Do licha z tym ptakiem! - krzyknšł Bilbo ze złoœciš. - Zdaje się, że on nas podsłuchuje, i wcale mi się jego mina nie podoba. - Dajże mu spokój! - rzekł Thorin. - Drozdy sš poczciwe i przyjazne, a ten jest bardzo stary; może ostatni z dawnego ptasiego rodu, który ongi tu mieszkał; tak były wówczas obłaskawione, że ojcu mojemu i dziadowi siadały na dłoni. To długowieczna i czarodziejska rasa, więc bardzo możliwe;że właœnie ten drozd żył staj paręset czy nawet więcej lat temu. Ludzie z Dali rozumieli ich mowę i używali ich jako posłów, gdy chcieli przekazać jakieœ wieœcimieszkańcom Miasta na Jeziorze lub jeszcze dalej. - Ano, będzie miał co opowiedzieć w Mieœcie na Jeziorze, jeœli o to mu chodzi - rzekł Bilbo - ale wštpię, czy tam jeszcze został ktoœ, kto by się chciał teraz bawić mowš drozdów. - Dlaczego? Co się stało? - krzyknęły krasnoludy. - Mówże! Opowiedział im więc wszystko, co zapamiętał, i przyznał się, że bardzo go nęka myœl, czy Smaug nie za wiele odgadł zjego zagadek poza tym, czego się domyœlił zobaczywszy obóz i kucyki. - Na pewno już wie, że przybyliœmy tu z Miasta na Jeziorze i że otrzymaliœmy stamtšd pomoc; mam okropne przeczucie, że skieruje się w tamtš stronę, kiedy się ruszy z jamy. Po cóż ja mu powiedziałem ojeŸdzie na beczce! Nawet œlepy królik z tych okolic musiałby, słyszšc to, pomyœleć o ludziach znad Jeziora! - No trudno, nie ma już na to rady, a zresztš majšc do czynienia ze smokiem, niesposób się z czymœ nie wygadać, tak mi przynajmniej zawsze mówiono powiedział Balin chcšc Bilba pocieszyć. - Moim zdaniem spisałeœ się doskonale, bšdŸ co bšdŸ przyniosłeœ bardzo pożyteczne wieœci i wróciłeœ żywy, a tym mało kto może się poszczycić spoœród osób, którym się zdarzyło rozmawiać z bestiš w rodzaju Smauga. Wiadomoœć, że Smaug ma dziurę w diamentowej kamizelce może się okazać w przyszłoœci naszym zbawieniem i szczęœciem. Po tych słowach Balina rozmowa zeszła na upamiętnione w dziejach lub legendach wypadki zgładzenia smoka; wspominano rozmaite sztychy, pchnięcia, ciosy zadane w brzuch, przemyœlne sposoby i podstępy, do jakich musieli się uciekać zabójcy tych potworów. Wszyscy niemal zgadzali się, że zaskoczyć smoka we œnie wcale nie jest takłatwo, jak by się mogło wydawać, a próby zakłucia czy zatłuczenia œpišcego smoka pewniej jeszcze narażały napastnika na zgubę niż zuchwały otwarty atak. Przez cały czas, gdy o tym mówili, drozd słuchał, a dopiero kiedy gwiazdy wyjrzały na niebo, ptak cicho rozpostarł skrzydła i odleciał. Przez cały też czas tej rozmowy,w miarę jak cienie się wydłużały, Bilbo z każdš chwilš bardziej był zgnębiony i pełencoraz gorszych przeczuć. Wreszcie przerwał krasnoludom gawędę. - To pewne, że nie jesteœmy tutaj bezpieczni - rzekł - i nie widzę powodu, aby zostawać tu dłużej. Smok zniszczył pięknš, zielonš trawę, a poza tym noc nadchodzi i robi się zimno Czuję w koœciach, że Smaug znowu napadnie na to miejsce. Wie przecież, że zszedłem do jegopieczary z góry, i nie łudŸcie się, odgadnie,gdzie jest drugi koniec tunelu. W razie potrzeby rozwali w gruzy całe to zbocze, żeby zamknšć przed nami wejœcie, a jeœli przy sposobnoœci nas także zmiażdży, będzie się tym bardziej cieszył. - Czarno malujesz nasze położenie, panie Baggins - rzekł Thorin. - Czemuż więc Smaug nie zagrodził dolnego końca tunelu, jeœli mu zależy na niedopuszczeniu nas do pieczary? Nie zrobił tego na pewno, bo słyszelibyœmy hałas. - Nie wiem, nie wiem... Może dlatego, że poczštkowo zamyœlał zwabić mnie po raz drugi, teraz zaœ czeka na wyniki nocnego polowania albo nie chce bez koniecznej potrzeby szpecić swojej sypialni. Nie wiem,ale wolałbym, żebyœcie dłużej się nie sprzeciwiali. Lada chwila Smaug wylezie z jamy, a wtedy nie będzie dla nas ratunku, jeœli nie schowamy się w głębi tunelu i nie zamkniemy za sobš tych drzwi. Mówił to z takim przekonaniem, że krasnoludy wreszcie ustšpiły, chociaż do ostatka zwlekały z zamknięciem drzwi: była to decyzja rozpaczliwa, nikt bowiem nie miał pojęcia, jak je z powrotem otworzyć od wewnštrz, a nie uœmiechała im się wcale myœl, że znajdš się w potrzasku, z którego jedyne wyjœcie prowadzi przez smoczš jamę. Zresztš na razie wszędzie, w tunelu i na całej Górze, panował spokój. Doœć długo więc siedzieli opodal na pół otwartych drzwi i gawędzili dalej. Rozważali nikczemne słowa Smauga o krasnoludach. Bilbo żałował, że je w ogóle usłyszał, żałował w każdym razie, że nie może zdobyć się na niezachwianš wiarę w szczeroœć krasnoludów, które teraz zapewniały go, iż nigdy dotšd nie pomyœlałyo tym, co się stanie, gdy już zdobędš skarby. - Zdawaliœmy sobie sprawę, że to bardzo ryzykowne przedsięwzięcie powiedział Thorin - i wiemy to obecnie jeszcze lepiej; ale nawet i teraz sšdzę, że będzie czas zastanowić się nad dalszym cišgiem, kiedy odzyskamy skarb. Jeœli chodzi o twój udział, panie Baggins, ręczę, że jesteœmy ci niewypowiedzianie wdzięczni i pozwolimy,żebyœ sam wybrał, co zechcesz do swojej czternastej częœci dołšczyć, byleœmy już mieli co dzielić. Przykro mi, że kłopoczesz się o transport, i przyznaję, że to trudnoœćpoważna: z biegiem lat okolice tutaj zamiastzatracić dzikoœć, zdziczały jeszcze bardziej; zrobimy jednak dla ciebie, co będzie w naszej mocy, i poniesiemy odpowiedniš częœć kosztów, gdy na to przyjdzie pora. Wierz mi albo nie wierz, jakchcesz. Z kolei zaczęli mówić o samym skarbie i należšcych do niego przedmiotach, które Thorin i Balin zapamiętali. Ciekawi byli, czy wcišż jeszcze leżš w pieczarze nienaruszone włócznie, zamówione kiedyœ dla armii króla Bladorthina (od dawna już nieżyjšcego); każda z nich miała potrójne kute ostrze i drzewce misternie złocone, lecz nigdy tej broni nie dostarczono królowiani nie otrzymano za niš zapłaty; tarcze zrobione dla wojowników z dawna poległych; ogromny złoty puchar Throra opatrzony z obu stron uchwytami, kuty i rzeŸbiony w ptaki i kwiaty, w których oczy i płatki wprawiono drogie kamienie; zbroje ze złoconej i srebrzonej siatki nie do przebicia; naszyjnik Giriona, władcy Dali, złożony z pięciuset szmaragdów zielonych jak ruń wiosenna; Girion dał go im w zamian za zbroję sporzšdzonš dla jego najstarszego syna sposobem znanym tylko krasnoludom i nigdy przedtem nie praktykowanym, bo łuska z czystego srebra miała trwałoœć i twardoœć potrójnej stali. Lecz najpiękniejszy ze wszystkiego był wielki, drogocenny biały kamień, który krasnoludy znalazły pod korzeniami Góry i nazwały jej sercem - Arcyklejnot Thraina. - Arcyklejnot! Arcyklejnot! - mruczał Thorinw ciemnoœci, sennie opierajšc brodę na kolanach. - Ten kamień był jak kula o tysišcu oszlifowanych œcianek; przy ogniskubłyszczał jak srebro, w słońcu - jak woda, pod gwiazdami - jak œnieg, a w poœwiacie księżyca - jak deszcz. Ale Bilbo już się otrzšsnšł z czaru, który mu kazał pożšdać skarbów. Nie zważał na tę rozmowę krasnoludów. Siedział najbliżej drzwi i jednym uchem wcišż nadsłuchiwał, czy na dworze nie wszczyna się jakiœ zgiełk, drugie zaœ nastawił na echo z głębitunelu, by poprzez szepty przyjaciół dosłyszeć każdy szmer dolatujšcy z dołu. Ciemnoœci gęstniały, a hobbit niepokoił się coraz bardziej. - Zamknijcie drzwi! - prosił. - Przez skórę czuję, że nam smok zagraża. Bardziej się boję tej dzisiejszej ciszy niż wczorajszego hałasu. Zamknijcie drzwi, nim będzie za póŸno. Było w jego głosie coœ takiego, że ciarki przeszły krasnoludom po krzyżach. Thorin z wolna ocknšł się z marzeń, wstał i kopnšł kamień, którym drzwi były zaklinowane. Potem wszyscy razem pchnęli je, aż zatrzasnęły się z głoœnym hukiem. Od tej strony nie było ani œladu dziurki czy zamka. Byli uwięzieni we wnętrzu Góry! W samš porę. Ledwie bowiem cofnęli się kilka kroków w głšb tunelu, gdy coœ huknęło okropnie o stok Góry, jakby olbrzymy z rozmachem uderzyły o niš taranem z pni dębowych. Skała zadrżała gwałtownie, œciany popękały, ze stropu tunelu sypnęły się kamienie. Co by się stało, gdyby krasnoludy nie zamknęły drzwi - lepiej nawet nie myœleć. Uciekli dalej w głšb korytarza, radzi, że jeszcze żyjš, a tam, za nimi, na stoku grzmiał i huczał wœciekły gniew Smauga. Smok łupałskałę w drobne kawałki, miażdżył œciany i urwiska ciosami swego potężnego ogona, ażwszystko: skrawek terenu, gdzie na wysokoœciach krasnoludy rozbiły obóz, spopielona trawa, głaz, na którym siadywał drozd, œciany, których czepiały się œlimaki, wšska półka skalna - zniknęło w chaosie rumowiska i z lawinš strzaskanych kamieni runęło w przepaœć, na dno doliny. Smaug wypełzł z legowiska ukradkiem, cicho wzbił się w powietrze, w ciemnoœciach pożeglował ciężko, wolno, niby potworny kruk. Wiatr poniósł go na zachodniš stronę Góry, gdzie smok miał nadzieję zaskoczyć niespodzianie coœ czy kogoœ i wypatrzyć wejœcia do tunelu, przezktóry złodziej dostał się do jego pieczary. Wybuchnšł wœciekłoœciš, gdy nie znalazł nikogo, nie zobaczył nic, chociaż trafnie zgadywał, gdzie powinien być wylot korytarza. Ulżywszy w ten sposób złoœci, odzyskał nieco humoru, pewien, że odtšd nikt już tš drogš nie wtargnie do jego siedziby. Teraz mógł dopełnić zemsty. - Mistrz w jeŸdzie na baryłce! - mruknšł zjadliwie. - To pewne, że przyszedłeœ znad rzeki i że przypłynšłeœ wodš. Nie znam twojego zapachu, ale jeœli nawet nie jesteœ jednym z ludzi mieszkajšcych w Mieœcie na Jeziorze, znalazłeœ w nich sprzymierzeńców. Zobaczš mnie i przypomnš sobie, kto jest naprawdę Królemspod Góry! Buchnšł ogniem i poleciał na południe, w stronę Bystrej Rzeki. Rozdział 13 Smauga nie ma w domu Krasnoludy tymczasem siedziały w ciemnoœciach, otoczone głuchš ciszš. Niewiele jadły, niewiele też mówiły. Straciły rachunek czasu; nie œmiały niemal drgnšć, bo każdy szmer czy szept odbijał się echem i rozlegał w podziemiu. Jeœli ,sięzdrzemnęły, budziły się w tym samym wcišż mroku i niezmšconym milczepniu. Zdawało im się, że upłynęło wiele dni, aż wreszcie, oszołomione i na pół wduszone, nie mogły dłużej tego znieœć. Prawie ucieszyłyby się, gdyby z dołu dobiegł ich uszu hałas zwiastujšcy powrót smoka. W tej ciszy podejrzewały jakšœ diabelskš zasadzkę Smauga, lecz nie sposób było tkwić tutaj wiecznie. Przemówił Thorin. - Spróbujmy otworzyć drzwi! - rzekł. - Jeœli wiatr nie owieje mi twarzy, umrę. Wolałbym chyba zginšć na powietrzu, zmiażdżony przez Smauga, niŸli udusić się tutaj. Kilku krasnoludów wstało i powlokło się po omacku w górę, tam gdzie przedtem były drzwi. Ale okazało się, że górny wylot tunelu przestał istnieć: zawaliły go skalne złomy. Teraz już ani klucz, ani zaklęcia, którym drzwi były z dawna posłuszne, nie mogły ich otworzyć. - ZnaleŸliœmy się w potrzasku! - jęczały krasnoludy. - To już koniec! Tutaj umrzemy.Dziwna rzecz, właœnie w chwili gdy krasnoludy wpadły w ostatecznš rozpacz, Bilbo poczuł niezrozumiałš ulgę w sercu, jakby ktoœ wyjšł mu ciężkie brzemię zza pazuchy. - Spokojnie, spokojnie! - rzekł. - Póki życia,póty nadziei, jak mawiał mój ojciec. Do 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż‹P/cŒ c‰çcŽp-,cœ<ÂTrzech razy sztuka - powiadał także. Pójdęwięc raz jeszcze w dół tunelu. Chodziłem dwakroć, majšc pewnoœć, że smok czeka mnie na drugim końcu, tym bardziej mogę zaryzykować trzeciš wizytę, skoro mam prawo wštpić, czy gospodarz jest w domu. Zresztš innej drogi wyjœcia jak dołem - niema. Ale myœlę, że tym razem powinniœcie wszyscy iœć ze mnš. Zdesperowani zgodzili się na to. Thorin ruszył na czele, u boku Bilba. - Uważajcie! - szeptał hobbit. - Starajcie się iœć jak najciszej! Na dole może Smauga nie ma, ale może Smaug jest. Nie narażajmy się bez potrzeby. Schodzili w dół, w dół... Krasnoludy oczywiœcie nie mogš nigdy dorównać hobbitom w sztuce poruszania się bezszelestnie, toteż i teraz sapały i człapały echo zaœ potęgowało te odgłosy przerażajšco. Bilbo co chwila przystawał ze strachu i nasłuchiwał, lecz z dna tunelunie dochodził żaden szelest. Kiedy mu się zdawało, że sš już blisko celu, włożył na palec pierœcień i wysunšł się przed innych. Ostrożnoœć zbyteczna, bo otaczały ich ciemnoœci tak nieprzeniknione, że z pierœcieniem czy bez pierœcienia wszyscy stali się niewidzialni. Tak było ciemno, że hobbit nagle znalazł się u wylotu nic o tym nie wiedzšc, niespodzianie trafił rękš w pustkę, stracił równowagę i głowš naprzódrunšł do jamy! Leżał twarzš da ziemi, nie majšc odwagi wstać, wstrzymujšc oddech. Ale nic nie poruszyło się w pieczarze. Nic też nie rozœwietlało mroku, chociaż, gdy wreszcie Bilbo powoli uniósł głowę, wydało mu się, że wyżej, w głębi podziemia dostrzega nikłš, białš plamkę blasku. Nie była to jednak z pewnoœciš iskra smoczego ognia, jakkolwiek wszędzie dokoła wisiały w powietrzu ciężkie, smrodliwe opary gada, ana języku hobbit czuł posmak dymu. W końcu pan Baggins stracił cierpliwoœć. - Przeklęty gadzie, przeklęty Smaugu! - pisnšł głoœno. - Przestań się bawić w ciuciubabkę! Zaœwieć na, a potem możesz mnie zjeœć, jeżeli uda ci się mnie złapać. Słabe echo obiegło niewidoczne w mroku kšty pieczary, ale nikt hobbitowi nie odpowiedział. Bilbo wstał, nie miał jednak pojęcia, w którš stronę się zwrócić. - Do licha, co też ten Smaug knuje - powiedział. - Najwidoczniej nie przyjmuje dziœ po południu (czy w nocy, bo nie wiem, która godzina). Jeżeli Oin i Gloin nie zgubili hubki i krzesiwa, moglibyœmy sobie tu poœwiecić i rozejrzeć się, póki szczęœcie sprzyja. Krasnoludy, rzecz prosta, bardzo się przelękły, kiedy Bilbo spadł z łoskotem z progu tunelu na dno jamy, i przycupnęły tam, gdzie ich zostawił, w pobliżu wyjœcia. - Pss! pss! - syknęły usłyszawszy głos hobbita. Trochę mu to dopomogło zorientować się, gdzie sš towarzysze, ale przez doœć długi czas nie mógł się od nich doprosić czegoœ więcej. Wreszcie, kiedy jużzaczšł tupać i wniebogłosy wrzeszczeć o œwiatło, Thorin dał się przekonać i wysłałOina z Gloinem po zostawione w górnym końcu tunelu pakunki. Chwilę póŸniej migotliwe œwiatełko zapowiedziało powrót wysłanników. Oin niósł w ręku małš pochodnię z sosnowej trzaski, a Gloin dŸwigał pod pachš cały pękłuczywa. Bilbo spiesznie podbiegł do wylotuichwycił pochodnię; nie mógł jednak nakłonić krasnoludów, żeby zapalili więcej œwiateł i weszli za nim do pieczary. Thorin przezornie wytłumaczył, że pan Baggins jest nadal z urzędu wyznaczonym rzeczoznawcš - włamywaczem i wywiadowcš. Jeœli chce ryzykować i palić œwiatło, to jego sprawa. Oni wszakże wolš poczekać w tunelu na powrót pana Bagginsa.Siedli więc wszyscy trzynastu w pobliżu wyjœcia i przyglšdali się jego poczynaniom. Widzieli drobnš, ciemnš sylwetkę hobbita sunšcš naprzód z małš pochodniš wzniesionš w górę. Póki był blisko, dostrzegali od czasu do czasu błysk i słyszeli dŸwięk metalu, gdy potykał się o jakiœ złoty przedmiot. Œwiatełko w jego ręku malało, w miarę jak się oddalał w głšb rozległej pieczary, potem zaczęła migotać coraz wyżej w powietrzu. Bilbo wspinał się na ogromny kopiec skarbów. Wkrótce osišgnšł szczyt, ale szedł dalej. Zauważyli, że w pewnym momencie zatrzymał się i schylił, ale nie wiedzieli dlaczego. To był Arcyklejnot, Serce Góry. Bilbo poznał go, pamiętajšc opis Tharina; nie mogło być drugiego takiego klejnotu nawet w tym cudownym skarbcu ani na całym szerokim œwiecie. Kiedy hobbit jeszcze pišł się na kopiec, błysnšł przed nim ten biały ognik i pocišgnšł go ku sobie z daleka. Potem rósł stopniowo, aż zmienił się w kuleczkę bladego blasku. Gdy Bilbo się zbliżył, kuleczka rozbłysła migotliwymi, różnobarwnymi skrami, odbijajšc i rozszczepiajšc kołyszšcy się płomień łuczywa. Wreszcie spojrzał na niš wprost z góry i na chwilę dech mu zaparło z wrażenia. Olbrzymi brylant œwiecił własnym, wewnętrznym blaskiem, .zarazemjednak, oszlifowany i ukształtowany przez krasnoludy, które go wydobyły niegdyœ z serca Góry, łowił z zewnštrz każdy promień œwiatła i przeobrażał go w dziesięć tysięcy iskier białego blasku grajšcego wszystkimi kolorami tęczy. Ręka hobbita sięgnęła po klejnot, jakby przycišgnięta czarodziejskš siłš. Ciężki, ogromny brylant nie mieœcił się w małej garœci, ale Bilbo, zamknšwszy oczy, podniósł go i wsunšł do najgłębszej kieszeni. "Teraz jestem naprawdę włamywaczem - pomyœlał. - Chyba jednak będę musiał krasnoludom o tym powiedzieć... ale póŸniej.Mówili przecież, że pozwolš mi wybrać, co zechcę. A ja bym na pewno wybrał to, niechby zatrzymali sobie całš resztę". Mimo to nie miał spokojnego sumienia: wiedział w głębi duszy, że Thorin, choć mówił o swobodzie wyboru, nie zamierzał ofiarować mu tego cudownego klejnotu; przeczuwał też, że za ten swój uczynek odpokutuje w przyszłoœci. Ruszył znów naprzód. Zsunšł się z kopca po drugiej stronie i œwiatło jego pochodni znikło z pola widzenia czatujšcych krasnoludów. Wkrótce jednak znów im błysnęło w oddali. Bilbo posuwał się teraz dnem pieczary. Szedł naprzód, aż dotarł do wielkich drzwiw przeciwległej œcianie; powiew œwieżego powietrza orzeŸwił go, lecz omal nie zgasiłłuczywa. Bilbo nieœmiało wyjrzał przez drzwi: zamajaczył mu długi cišg korytarzy i u ich końca pierwsze stopnie szerokich schodów wznoszšcych się w mroku ku górze. Ani szmeru, ani œladu Smauga. Hobbitmiał już zawrócić, kiedy musnšł go jakiœ czarny przedmiot i coœ w locie otarło się ojego twarz. Bilbo pisnšł i wzdrygnšł się gwałtownie, stracił równowagę i przewrócił się na wznak. Pochodnia wypadła mu z ręki i zgasła. "Przypuszczam... mam nadzieję, że to był po prostu nietoperz - myœlał, bardzo zgnębiony. - Ale co teraz zrobię? Gdzie jest wschód, południe, północ i zachód?" - Thorin! Balin! Oin! Gloin! Fili! Kili! - krzyczałBilbo, ile sił w płucach, ale w wielkiej, czarnej pustce głos jego brzmiał słabo i niknšł. - Łuczywo mi zgasło! Niech ktoœ przyjdzie na pomoc! - Odwaga opuœciła hobbita w tej chwili zupełnie. Krasnoludy słyszały słaby krzyk, ale rozróżnić zdołały tylko to jedno słowo: "pomoc!" - Co, u licha, mogło mu się zdarzyć? - rzekł Thorin. - Na pewno nie spotkał smoka, bo już dawno przestałby krzyczeć. Czekali jeszcze minutę, dwie, lecz żaden odgłos nie zdradzał obecnoœci Smauga, nie było słychać nic prócz dochodzšcego z daleka wołania Bilba. - Niech no który zapali parę pochodni! -rozkazał Thorin. - Wyglšda na to, że musimy iœć naszemu włamywaczowi na ratunek. - Należy się, byœmy z kolei teraz my jemu pomogli - rzekł Balin. - Co do mnie, pójdę bardzo chętnie. Zresztš myœlę, że na razie niczym nam to nie grozi. Gloin zapalił kilka pochodni i wszyscy wsunęli się do pieczary,a potem gęsiego pobiegli spiesznie pod œcianš. Wkrótce natknęli się na hobbita, który szedł na ich spotkanie. Na widok œwiateł szybko odzyskał pewnoœć siebie. - Nietoperz mnie tršcił, upuœciłem łuczywo, nic gorszego nie zaszło! odpowiedział na pytania przyjaciół. Kamień spadł im z serca, ale mieli ochotę zwymyœlać Bilba, że niepotrzebnie napędził im strachu. Cóż dopiero powiedzieliby, gdyby im się przyznał w tym momencie, że znalazł Serce Góry! Przelotny rzut oka na skarby, które im się tu ukazały, wystarczył, by rozdmuchać na nowo pożšdliwoœć krasnoludzkich serc. A kiedy w sercu krasnoluda, choćby najstateczniejszego, ocknie się miłoœć do złota i klejnotów, ogarnia go nagle szaleńcza, gęsto wręcz dzika odwaga. Teraz już nie trzeba było krasnoludów zachęcać. Wszyscy palili się po prostu do przeszukania pieczary, chcieli wykorzystać niezwykłš okazję i najchętniej Wierzyli, że Smauga nie ma w domu. Każdy już miał w ręku œwiecšcš pochodnię, a rozejrzawszy się najpierw w lewo, potem w prawo - zapomniał o strachu, a nawet o przezornoœci. Mówili głoœno, nawoływali się, wycišgali z kopca lub Spod œcian swoje stare skarby i podnoszšc je ku œwiatłu, gładzili pieszczotliwie. Fili i Kili wpadli w humor niemal wesoły, a znalazłszy wiszšce na œcianach złote harfy, wybrali dwie i spróbowali srebrnychstrun; harfy były zaczarowane (przy tym smok nigdy ich nawet nie tknšł, nie majšc zamiłowania do muzyki), więc nie rozstroiły się w cišgu długich lat. Mrocznapieczara rozbrzmiała melodiš. od dawna niesłyszanš. Większoœć krasnoludów interesowała się jednak bardziej praktycznymi rzeczami: zbierali klejnoty, wypychajšc nimi kieszenie, a te, których nie mogliby zabrać ze sobš, z westchnieniem żalu odrzucali z powrotem na kopiec. Thorin uwijał się nie gorzej od innych, ale wcišż rozglšdał się na wszystkie strony za czymœ, czego nie mógłznaleŸć. Szukał Arcyklejnotu - lecz tymczasem jeszcze wolał nikomu o tym nie mówić. Z kolei krasnoludy pozdejmowały ze œcian kolczugi i oręż, by się uzbroić. Iœcie po królewsku wyglšdał Thorin w zbroi ze złotych łusek, z toporem na srebrnym trzonku zatkniętym za pas, który był wysadzany szkarłatnymi kamieniami. - Panie Baggins! - zawołał. - Oto pierwsza rata twojego wynagrodzenia! Zrzuć stare ubranie i włóż na siebie to! Mówišc tak, przyodział Bilba w małš kolczugę, wykutš ongi dla jakiegoœ młodegoksięcia elfów. Zrobiona była ze srebrzonej stali i ozdobiona perłami, a pas do niej był z pereł i kryształów. Lekki hełm z wytłaczanej skóry, wzmocniony od spodu stalowymi obręczami i obramowany drogimi białymi kamieniami przystroił głowę hobbita. "Czuję się wspaniałe - pomyœlał Bilbo - ale wyglšdam pewnie doœć œmiesznie. Jakżeby się ze mnie œmiali hobbici w kraju! Szkoda, że nie mam pod rękš lustra". Mimo wszystko pan Baggins nie dał sobie zawrócić głowy czarami bogactw tak jak krasnoludy. Znacznie wczeœniej niż one znużył się przetrzšsaniem skarbca i siadł zmęczony na ziemi; z pewnym niepokojem zadawał sobie w duchu pytanie, jak się ta historia skończy. "Oddałbym cały worek tych cennych pucharów - myœlał - za jeden pokrzepiajšcy łyk z drewnianego kubka Beorna". - Thorinie! - krzyknšł głoœno. - Co dalej? Jesteœmy uzbrojeni, ale czy kiedykolwiek zbroja pomogła komu w walce ze SmaugiemStraszliwym? Jeszcze nie odwojowaliœmy tego skarbu. Nie szukamy na razie złota, lecz drogi ucieczki; doœć już długo kusimy los! - Prawda! - odparł Thorin odzyskujšc rozsšdek. - ChodŸmy stšd! Ja was poprowadzę. Nawet po tysišcu lat nie zmyliłbym drogi w tym pałacu. Skrzyknšł całš drużynę, zebrali się wszyscy i wznoszšc pochodnie nad głowami, wyszli przez wielkie otwarte drzwi, chociaż ten i ów oglšdał się za siebie z żalem. Na lœnišce zbroje nacišgnęli stare kubraki, jasne hełmy przykryli wystrzępionymi kapturami i jeden za drugim pomaszerowali za Thorinem; sznur œwiatełek posuwał się w ciemnoœciach, zatrzymujšc się często, botrzeba było nasłuchiwać trwożnie wszelkich szmerów, które by mogły zwiastować powrót smoka. Chociaż stare ozdoby od dawna zbutwiały lub zostały zniszczone, chociaż wchodzšc i wychodzšc tędy smok wszystko splugawił i połamał, Thorin poznawał każdy korytarz, każdy zakręt. Długo pięli się schodami, potem skręcili i schodzili znów w dół szerokimi, dzwonišcymi od ech tunelami, potem znów skręcili i znów po schodach wędrowali w górę. Schody, schody bez końca, ale gładkie, wyršbane w litej skale,szerokie i piękne; wcišż w górę, w górę szły krasnoludy, nie napotykajšc żadnych œladów życia prócz przelotnych cieni uciekajšcych z daleka na widok œwiateł migocšcych w przecišgach. Schody nie były budowane na miarę nóg hobbita, toteż Bilbo w pewnej chwili poczuł,że dłużej tego marszu nie wytrzyma; naglejednak strop nad ich głowami uniósł się wysoko, tak że go już nie dosięgało œwiatło pochodni. Z daleka, przez otwór wycięty gdzieœ w górze, sšczył się biały promyczek, w powietrzu zapachniało œwieżoœciš. Przed nimi majaczył jaœniejszy kształt ogromnych drzwi zwisajšcych na wyłamanych zawiasach i osmalonych od ognia. - To wielka sala Throra - rzekł Thorin. - Tuodbywały się uczty i narady. Już niedaleko stšd do Głównej Bramy. Minęli zburzonš salę, gdzie gniły drewnianestoły, a poprzewracane krzesła i ławy leżały zwęglone i zbutwiałe. Na ziemi wœród dzbanów, pucharów, połamanych rogów poniewierały się w kurzu czaszki i koœci. Kiedy wyszli przez drzwi w drugim końcu sali, dobiegł ich uszu plusk wody, a szare œwiatło nagle się rozjaœniło. - Oto Ÿródło Bystrej Rzeki - powiedział Thorin. - Z tego miejsca wypływa ku Bramie. IdŸmy za jej biegiem. Z czarnego zagłębienia w skalnej œcianie tryskała spieniona woda i perlšc się rwała wšskim korytem wyżłobionym, wyregulowanym i pogłębionym niegdyœ przez doœwiadczone w tej robocie ręce. Wzdłuż rzeki cišgnęła się kamienna droga tak szeroka, że kilku ludzi mogło się na niej zmieœcić w szeregu. Pobiegli więc terazszybko. Droga zataczała z rozmachem łuk, a kiedy go minęli... nie do wiary! ... biały dzień zaœwiecił im w oczy! Stali przed strzelistš, sklepionš bramš, na której znać było jeszcze tu i ówdzie resztki starych rzeŸb, chociaż zdartych, popękanych i sczerniałych. Przymglone słońce słało blade promienie między dwa ramiona Góry, snopy złotego blasku padały na kamienny próg. Nad głowami krasnoludów przemknšł rój nietoperzy, zbudzonych i spłoszonych œwiatłem pochodni. Rzucili się wszyscy naprzód, œlizgajšc się na kamieniach wygładzonych i lepkich po przejœciu smoka.Woda, rozbryzgujšc się pieniœcie, spadała zhukiem w dolinę. Cisnęli na ziemię niepotrzebne już łuczywa i stanęli olœnieni. Dotarli więc do Głównej Bramy, mieli przed sobš widok na dolinę Dal. - No, no! - rzekł Bilbo. - Nie spodziewałemsię, że kiedyœ ad tej strony wyjrzę przez Bramę Góry. Nie spodziewałem się też, że takš przyjemnoœć sprawi mi œwiatło słoneczne i wiatr dmuchajšcy w twarz. Ale brr!... jaki ten wiatr zimny! Wiatr był rzeczywiœcie chłodny. Surowy podmuch od wschodu niósł zapowiedŸ bliskiej już zimy. Wirujšc nad szczytem i omiatajšc ramiona Góry, jęczał wœród skał. Krasnoludy, po długich godzinach spędzonych w goršcym zaduchu smoczej jamy, teraz, w słońcu, drżały z zimna. Nagle Bilbo uprzytomnił sobie, że jest nie tylko zmęczony, lecz także okropnie głodny.- Zdaje się, że mamy już póŸny ranek- rzekł. - Myœlę, że pora mniej więcej na œniadanie, jeœli w ogóle jest coœ do jedzenia. Ale nie byłoby chyba bezpiecznie ucztować pod frontowym wejœciem domu Smauga. ChodŸmy gdzieœ, gdzie będzie można spokojnie usišœć na chwilę. - Racja! -- poparł go Balin. - Wiem nawet, gdzie powinniœmy pójœć: do starej strażnicyna południowe-zachodnim cyplu Góry. - Jak to daleko? - spytał hobbit. - Pięć godzin marszu, jak sšdzę, i to doœć ucišżliwego. Droga spod Bramy wzdłuż lewego brzegu strumienia jest, zdaje się, zniszczona. Ale spójrzcie! Rzeka robi pętlę na wschód i przecina dolinę Dal, płynšc podruinami miasta. W tym miejscu był niegdyœ most prowadzšcy do stromych schodów, którymi można wspišć się na prawy brzeg aż do drogi wiodšcej ku Kruczemu Wzgórzu.Z drogi w bok biegnie, a przynajmniej biegła kiedyœ œcieżka w górę, wprost do strażnicy, Ciężka wspinaczka zresztš, nawet jeœli stare stopnie zachowały się do dziœ. - Biada mi! - jęknšł hobbit. - Znowu marsz iznowu wspinaczka, a wcišż na czczo! Ciekaw jestem, ile œniadań, obiadów i kolacji ominęło nas w tej obrzydliwej dziurze, gdzie nie było nawet zegara. W rzeczywistoœci tylko dwie noce i jeden dzień (wcale zresztš nie najœciœlejszego iei, jak mawiał mój ojciec. Do 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żP#c‘sÁ ’4Wc€“‹.c”š.šc•r=ç postu) upłynęły od chwili, gdy smok zburzył zaczarowane drzwi do tunelu, Bilbojednak stracił rachubę czasu i uwierzyłby zarówno, gdyby mu ktoœ powiedział, że trwało to jeden dzień, jak i tydzień. - Wypraszam sobie! - rzekł œmiejšc się Thorin, który znów nabierał otuchy, czujšcchrzęszczšce w kieszeni drogocenne kamienie. - Nie nazywaj mojego pałacu obrzydliwš dziurš! Poczekaj, aż go sprzštniemy i odnowimy! - Nie nastšpi to, póki Smaug żyje - posępnieodparł Bilbo. - Ale gdzie on się tymczasem podziewa? Za tę informację oddałbym sute œniadanie. Mam nadzieję, że nie przyglšda się nam na przykład ze szczytu Góry. To przypuszczenie mocno zaniepokoiło krasnoludy, skwapliwie oœwiadczyły więc, że rada Bilba i Balina wydaje im się najlepsza. - Musimy się stšd wynieœć - rzekł Dori. - Mam wrażenie, że czuję na plecach wzrok Smauga. - Zimno tu i pusto - powiedział Bombur. - Wody nie brak, ale jedzenia nie widzę. W takiej okolicy smok pewnie stale jest głodny. - ChodŸmy stšd, chodŸmy! -krzyknęli inni. - Spróbujmy tej œcieżki Balina. Powlekli się wœród głazów lewym brzegiem rzeki - nad prawym wznosiła się naga, niedostępna œciana skalna - a na tym spustoszonym bezludziu Thorin szybko znów stracił humor. Most, o którym mówił Balin, zastali rozwalony, zapewne już od dawna; tylko resztki kamiennych filarów sterczały tu i ówdzie z płytkiej, wartkiej wody. Przeprawili się jednak bez większych trudnoœci w bród, znaleŸli stare schody i wydostali się na wysokš skarpę. Idšc dalej,wkrótce trafili na starš drogę i doszli niš do głębokiej kotlinki osłoniętej skałami; odpoczęli tu trochę i zjedli jakie takie œniadanie, złożone przeważnie z "kramów" i wody. (Jeœli chcesz wiedzieć, co w tym wypadku znaczy "kram", muszę wyznać, żedokładnego przepisu na tę potrawę nie znam, ale jest to rodzaj sucharów, nie psujšcych się właœciwie nigdy, podobno bardzo posilnych, lecz na pewno nieponętnych, zgoła nieinteresujšcych, chyba z punktu widzenia gimnastyki szczęk. Suchary te wypiekali ludzie znad Jeziora specjalnie na dłuższe wyprawy). Posiliwszy się ruszyli dalej; droga odchylała się teraz na zachód i oddalała odrzeki, zbliżajšc natomiast do ogromnego ramienia Góry wysuniętego w kierunku południowym. W końcu dotarli do œcieżki. Pięła się stromo w górę; wędrowcy wlekli się gęsiego, powoli, tak że dopiero póŸnym popołudniem, gdy zimowe słońce już zniżało się ku zachodowi, stanęli na grani. ZnaleŸli płaskš platformę odsłoniętš z trzech stron, ale od północy zamkniętš skalnš œcianš, w której ział otwór na kształt drzwi. Rozcišgał się stšd rozległy widok na wschód, południe i zachód. - Tu - rzekł Balin - za dawnych czasów trzymaliœmy zawsze straże. Drzwi prowadzš do wykutej w skale komory, która służyła wartownikom za kwaterę. Wszędzie w koło na Górze mieliœmy podobneplacówki. Ale w tych dniach pomyœlnoœci czujnoœć wydawała się właœciwie niepotrzebna, strażnicy żyli zbyt wygodnie; gdyby nie to, może wczeœniej ostrzegliby nas o zbliżaniu się smoka i kto wie, czy historia nie potoczyłaby się inaczej. No, alew każdym razie możemy tu schronić się na czas jakiœ; będziemy stšd widzieli dużo, sami przez nikogo nie widziani. - Nic nam to nie pomoże, jeœli ktoœ zauważył, jak tu maszerowaliœmy - rzekł Dori, nie spuszczajšc wzroku ze szczytów Góry, jakby w przekonaniu, że tam wypatrzy Smauga niby wronę na wieży. - To już musimy zaryzykować - powiedział Thorin. - Nie sposób dzisiaj iœć dalej. - Œwięte słowa! - krzyknšł Bilbo i rzucił się na ziemię. W komorze skalnej miejsca starczyłoby na stu, a w dodatku w głębi była jeszcze mniejsza grota, lepiej chronišca od chłodu. Miejsce wydawało się zupełnie opuszczone,widocznie nawet dzikie zwierzęta nie zapędzały się tutaj przez wszystkie lata panowania Smauga. Wędrowcy zrzucili w komorze swoje tobołki, niektórzy zaraz położyli się i zasnęli, inni siedli u wejœcia naradzajšc się nad dalszymi planami. Jedno pytanie wracało wcišż w ich rozmowach: gdzie jest Smaug? Patrzyli na zachód, lecz nie widzieli nic; na wschód - nic; na południe także ani œladu smoka, lecz tam gromadziły się całe chmary ptaków. Krasnoludy wypatrywały oczy, dziwiły się bardzo i głowiły, lecz gdy pierwsze zimne gwiazdy błysnęły na niebie, nikt nie był mšdrzejszy niż na poczštku. Rozdział 14 Ogień i woda Jeżeli jesteœcie, podobnie jak krasnoludy, ciekawi wiadomoœci o Smaugu, musicie cofnšć się o dwa dni, do owego wieczora, kiedy smok rozwalił tajemne wejœcie do tunelu i rozwœcieczony odleciał z Góry. Większoœć mieszkańców Miasta na Jeziorze- Esgaroth - siedziała po domach, bo zimny wiatr dšł od wschodu; niektórzy jednak przechadzali się po bulwarach, lubili bowiempatrzeć na gwiazdy zapalajšce się jednoczeœnie i na niebie, i w gładkiej tafli wody. Samotnš Górę od strony miasta przesłaniały wznoszšce się u końca jeziora niskie pagórki, przez które przełamywała się na północ Bystra Rzeka. Sam szczyt Góry można było dostrzec przypięknej pogodzie, mało kto jednak mu się przyglšdał, bo groŸny był i posępny, nawetw blasku poranka. Tego wieczora ginšł w oddali i w ciemnoœciach. Nagle mignšł ludziom przed oczyma: na chwilę rozbłysnšł i przygasł. - Patrzcie! - powiedział ktoœ. - Znów te œwiatła. Wczorajszej nocy aż do œwitu strażnicy widzieli, jak zapalały się i znikały. Coœ się tam dzieje. - Może to Król spod Góry kuje złoto - odezwał się drugi. - Dawno już ruszył na północ. Pora, żeby się sprawdziły przepowiednie. - Jaki król? - wmieszał się trzeci zgryŸliwym tonem. - Najpewniej sš to niszczycielskie płomienie smoka, jedynego króla tej góry, o jakim nam wiadomo. - Ty to zawsze kraczesz! - zakrzyczeli go ludzie. - To przepowiadasz powódŸ, to pomór na ryby. Wymyœl coœ weselszego. W tym momencie wielki blask rozlał się nadprzełomem między pagórkami u północnegokrańca jeziora, a woda nabrała koloru złota. - Król spod Góry! - wrzasnęli ludzie. - Bogactwo jego jest jak słońce, srebro tryska ze Ÿródeł, a rzeki płynš złotem! Na ten krzyk w domach pootwierały się wszystkie okna, a ulice zadudniły od poœpiesznych kroków. Znowu potężny zapał i entuzjazm wybuchnšł w mieœcie. Lecz człowiek, który zgryŸliwym głosem wtršcił się przedtem do rozmowy, co tchu pomknšł do władcy. - Albo ja oszalałem, albo smok nadcišga! -zawołał. -Trzeba ršbać mosty! Do broni! Do broni! Tršby zagrały na trwogę, a sygnał odbił się echem o skaliste brzegi. Nagle urwały się wiwaty, radoœć zamieniła się w zgrozę.Dzięki temu smok nie zaskoczył miasta całkowicie bezbronnego. Leciał tak szybko, że wkrótce już zobaczyliognistš iskrę pędzšcš ku nim, z każdš sekundš rosnšcš i œwiecšcš jaœniej, a wtedy nawet największe lekkoduchy nie mogły już wštpić, że przepowiednia sprawdza się na opak. Mimo wszystko mieli jeszcze trochę czasu. Wszelkie naczynia w mieœcie napełniono wodš, wojownicy uzbroili się, łuki i strzały były w pogotowiu, most łšczšcy miasto z lšdem zerwano i zburzono, zanim straszliwy grzmot oznajmił bliskoœć Smauga, zanim jezioro wzburzyło się i poczerwieniało niczym płomień od straszliwego podmuchu skrzydeł potwora. Wœród krzyków, jęków i nawoływań ludzkich Smaug zjawił się nad miastem i zniżył się ku mostowi - lecz tu czekał go zawód: most zniknšł. Przeciwnicy byli na wyspie otoczonej głębokš wodš - zbyt głębokš, zbyt czarnš i zimnš jak na gust smoka. Gdyby się w niej zanurzył, buchnęłaby para i na wiele dni zaległaby całš okolicę. Lecz jezioro było potężniejszeod Smauga: zanimby je przepłynšł, ugasiłoby jego płomienie. Ryczšc gniewnie, wrócił nad miasto. Chmura czarnych strzał wzbiła się w powietrze; stuknęły, zagrzechotały odbijajšc się od smoczej łuski i od pancerza drogich kamieni, zapaliły się od smoczego oddechu i w płomieniach, z sykiem spadły w wodę. Trudno sobie wyobrazić fajerwerki, które by dorównały widowisku tej nocy. Brzęk cięciw i przenikliwe dŸwięki tršbek rozjštrryły smoka jeszcze gorzej, oœlepł i oszalał z wœciekłoœci. Od wieków nikt nie oœmielił sięstanšć z nim do walki; nikt by się na to i dziœ nie odważył, gdyby nie głos owego człowieka (nazywał się Bard), który uwijałsię między łucznikami, dodajšc im ducha, nakłaniajšc władcę, by dał rozkaz walki doostatniej strzały. Płomień buchał z paszczy smoka. Smaug chwilę kołował wysoko w powietrzu, oœwietlajšc całe jezioro; drzewa na brzeguzalœniły krwawo jak miedziane, a gęste, czarne cienie rozchwiały się u ich stóp. Smaug zniżył lot, nie zważajšc w swej wœciekłoœci na grad strzał, nie pamiętajšc nawet o tym, by obracać się opancerzonymibokami do nieprzyjaciół, za wszelkš cenę pragnšc tylko podpalić miasto. Chociaż wszystko zawczasu zlano wodš, ogień wystrzelił z krytych strzechami dachów i wystajšcych belek, gdy smok z szumem skrzydeł przeleciał nad domami, minšł je i zawrócił raz jeszcze. Gdziekolwiek jednak pojawiała się iskra, sto par ršk spieszyło jš gasić. Smok zatoczył znów koło. Od jednego zamachu jego ogona dach na Wielkim Domu rozsypał się i zapadł. Niezwyciężone płomienie wzbiły się w ciemnoœciach aż pod niebo. Drugi cios, trzeci, coraz dalsze domy stawały w ogniu i waliły się z łoskotem. Ale wcišż jeszcze żadna strzała nie mogła dosięgnšć Smauga ani zrobić mu większej krzywdy niż komar z moczarów. Już na wszystkie strony ludzie skakali do wody. Kobiety i dzieci zgromadzono na łodziach poœrodku wewnętrznego basenu. Rzucano broń w jezioro. Żałoba i płacz zapanowały w mieœcie, w którym jeszcze tak niedawno rozbrzmiewały radosne starepieœni o krasnoludach. Teraz ludzie przeklinali to plemię. Nawet władca zmierzał ku swojej wielkiej złoconej łodzi,liczšc, że w tym zamęcie uda mu się umknšć niepostrzeżenie i ocalić życie. Jeszcze chwila, a miasto opuszczone przez wszystkich spłonie i zrówna się z jeziorem.Tego spodziewał się smok. Niechby wszyscy ludzie zeszli do łodzi. Miałby piękne łowy œcigajšc ich ogniem lub oczekujšc, aż wymrš z głodu. Gdyby próbowali dostać się na lšd, i tam da im radę. Wkrótce popali lasy na brzegu, zniszczy ogniem pola i pastwiska. Na razie bawił się tym popłochem: od wieków nie miał podobnej uciechy. Lecz wœród płonšcych domów jeden oddziałłuczników trwał jeszcze na stanowisku. Ich dowódcš był Bard, człowiek o ponurymgłosie i ponurej twarzy, ten, któremu przyjaciele wyrzucali, że prorokuje powodzie i pomór ryb, lecz którego szanowali za uczciwoœć i męstwo. Bard był potomkiem - choć w odległym pokoleniu - Giriona, bo małżonka władcy Dali ocalała z klęski przed laty, uciekłszy wraz z dzieckiem w dół Bystrej Rzeki. Tej więc nocy Bard strzelał ze swego olbrzymiego cisowego łuku, póki nie pozostała mu ostatnia już strzała. Pożar otaczał go z bliska, towarzysze opuszczali dowódcę jeden po drugim. Po raz ostatni Bard napišłłuk. Nagle ,w ciemnoœci coœ sfrunęło mu na ramię. Wzdrygnšł się, ale był to po prostu stary drozd. Bez lęku ptak nachylił się nad uchem człowieka, by szepnšć mu ważne wieœci. Bard sam się zdziwił, że zrozumiał ptasiš mowę, ale przecież pochodził z plemienia mieszkańców Dali. - Czekaj, czekaj! - mówił drozd. - Księżyc wschodzi. Kiedy smok nadleci i znajdzie się wprost nad tobš, wypatruj odsłoniętego miejsca pod lewš piersiš. A gdy Bard zdumiony znieruchomiał na chwilę, drozd opowiedział mu o zdarzeniach, które się rozegrały na Górze, i powtórzył wszystko,co tam słyszał. Wówczas Bard podniósł łuk do strzału. Smok zataczał kršg i powracał niskim lotem, a w tej samej chwili księżyc wzeszedł nad wschodnim brzegiem jeziora i osrebrzył wielkie skrzydła Smauga. - Strzało! - rzekł łucznik. -Czarna strzało!Zachowałem cię na ostatek. Nigdy jeszcze mnie nie zawiodłaœ i zawsze znajdowałem cię z powrotem. Dostałem cię od ojca, on zaœ miał cię po swoich dziadach. Jeœli to prawda, że wyszłaœ z kuŸni prawowitego Króla spod Góry, leć teraz celnie! Smok zatoczył w powietrzu kršg niżej jeszcze niż przedtem, a gdy skręcał i zniżał lot, brzuch jego w księżycowej poœwiacie błysnšł białymi ogniami brylantów. Ale jedno miejsce nie lœniło klejnotami. Jęknšł olbrzymi łuk. Czarna strzała poszybowała prosto w zagłębienie pod lewš piersiš Smauga, między rozstawione szeroko przednie łapy. Utkwiław ciele potwora, a taki miała rozpęd, że schowała się w nim cała, z grotem, z drzewcem i piórkiem. Z wrzaskiem, który ogłuszał ludzi, walił drzewa i kruszył kamienie, Smaug poderwał się, przewrócił brzuchem do góry i runšł z wysokoœci w dół. Padł w sam œrodek miasta. Miotajšc się w ostatnich podrygach, zasypał je skrami i popiołem. Jezioro wystšpiło z brzegów, wœród ciemnoœci, które nagle zaległy nad miastem, kłęby pary buchnęły w górę bielejšc w blasku księżyca, woda zasyczała, plusnęła, zawirowała - potem nastała cisza. Taki był koniec Smauga i koniec miasta Esgaroth. Ale nie był to koniec historii Barda. Księżyc wschodził wyżej i wyżej, a zimny wiatr szumiał coraz głoœniej, zwijał białš mgłę budujšc z niej skoœne kolumny, pędziłopary na zachód i rozsnuwał je tam po bagniskach dzielšcych Esgaroth od MrocznejPuszczy. Teraz można już było zobaczyć łodzie rozsypane na tafli jeziora, a z wiatrem płynęły głosy ludzi lamentujšcych nad stratš miasta, mienia i domów. A przecież powinni by dziękować losowi za wiele dobrodziejstw, gdyby w tej strasznejchwili umieli się zastanowić nad swoim położeniem: trzy czwarte ludnoœci uszło z życiem, lasy, pola, pastwiska, stada i łodzie ocalały, a smok zginšł. Na razie jeszcze sobie nie zdawali sprawy, co ten fakt dla nich oznacza. Zebrali się posępnš gromadš na zachodnim wybrzeżu, drżšc z zimna, i zrazu cały żal igniew zwrócili przeciw władcy, który tak wczeœnie opuœcił miasto, kiedy jeszcze wielu obywateli chciało go bronić. - On może ma dobrš głowę do interesów, szczególnie do własnych - szemrali - ale jest do niczego w chwilach niebezpieczeństwa. Chwalili natomiast Barda i jego ostatni skuteczny strzał. - Gdyby nie to, że poległ, niestety - mówili wszyscy - wybralibyœmy go na króla. Bard, zabójca smoka, potomek Giriona! Szkoda, żezginšł! Kiedy tak rozprawiali, wynurzył się z cieniów nocy wysoki mężczyzna. Ociekał wodš, czarne, mokre włosy zwisały mu natwarz i ramiona, wojowniczy blask œwiecił w oczach. - Bard nie zginšł! - zawołał. - Skoczył do wody, opuszczajšc płonšce miasto dopiero wtedy, gdy zabił napastnika. Jam jest Bard z rodu Giriona. Jam jest zabójca smoka! - Król Bard! Król Bard! - rozległy się okrzyki. Tylko władca szczękał i zgrzytał zębami. - Girion panował w Dali, nie był królem krainy Esgaroth - rzekł. - Tu, w Mieœcie naJeziorze, zawsze wybieraliœmy władców spoœród starców i mędrców, nie znosiliœmy rzšdów tych, którzy sš tylko wojownikami. Niech król Bard obejmie znów swoje własne królestwo, Dal jest wolna dzięki jego męstwu i nic nie stoi na przeszkodzie, by tam powrócił. Kto ma ochotę, niech idziez nim, jeżeli woli zimne głazy w cieniu Góryod zielonych wybrzeży Jeziora. Ludzie rozsšdni zostanš tutaj, nie wyrzeknš się nadziei odbudowy miasta, a wkrótce znów będš mogli cieszyć się pokojem i dostatkiem. - Chcemy Barda na króla! - krzyknęli w odpowiedzi stojšcy w pobliżu ludzie. - Doœć mamy starców i groszorobów. Ci, którzy stali dalej, podjęli okrzyki: "Niech żyje Łucznik! Precz z groszorobami!" - aż echo poniosło zgiełk po całym wybrzeżu. - Kto jak kto, ale ja na pewno nie chcę uchybić szacunku Bardowi Łucznikowi - rzekł władca, przezorny, bo Bard stał tużprzy nim. - Dzisiejszej nocy zasłużył sobie na poczesne miejsce wœród dobroczyńców naszego miasta; godzien jest, żeby go unieœmiertelniła pieœń. Ale, mój ludu! - tu władca wstał i zaczšł przemawiać bardzo głoœno, bardzo dobitnie: - Czemuż to na mnie spada wasz gniew? Cóż zawiniłem, byœcie mnie chcieli pozbawić urzędu? Kto zbudził smoka z wiekowej drzemki, pytam. Kto wyjednał od nas szczodre podarki i pomoc, wmawiajšc nam, że ziszczš się przepowiednie starych pieœni? Kto nadużył naszych miękkich serc i bujnej wyobraŸni? Jakież to złoto przysłano nam rzekš w nagrodę za naszš dobroć? Ogień smoczy i zniszczenie! Od kogo tedy powinniœmy ego iei, jak mawiał mój ojciec. Do 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż–P’c—⎠G˜Pc€™ŕ'öcšÖ6”8zażšdać odszkodowań za straty i wsparcia dla wdów i sierot? Jak widzicie, władca nie przypadkiem tylko zdobył swoje stanowisko. Skutek jego przemowy był taki, że ludzie na chwilę zapomnieli o pomyœle wyboru nowego króla,a zapałali złoœciš do Thorina i jego drużyny. Ze wszystkich stron posypały się gniewne, gorzkie słowa. Ci, którzy przedtem najgłoœniej œpiewali stare pieœni, teraz zagłuszali innych krzyczšc, że krasnoludy umyœlnie nasłały Smauga na miasto. - Oszaleliœcie! - rzekł Bard. - Po co marnotrawić słowa i gniew dla tych nieszczęœliwych stworzeń? Oni z pewnoœcišpierwsi padli ofiarš, nim jeszcze Smaug natarł na miasto. Ale gdy to mówił, przyszły mu nagle na myœl legendarne skarby ukryte we wnętrzu Góry, a teraz zapewne bezpańskie i nie strzeżone przez nikogo. Umilkł. Przypomniał sobie, co powiedział władca, pomyœlał o odbudowie Dali, o złotych dzwonach, które znów wypełniš swojš muzykš to miasto, jeœli znajdš się ludzie chętni, by w nim zamieszkać. Wreszcie odezwał się znowu: - Nie pora teraz na gniewne słowa, władco, ani na wielkie zmiany. Trzeba wzišć się najpierw do roboty. Tymczasem jestem jeszcze twoim poddanym, chociaż może wkrótce, pamiętajšc twoje słowa, wybiorę się na północ. Poprowadzę tych, którzy zechcš iœć ze mnš. Odszedł, żeby pomóc w rozbijaniu obozowiska i zorganizowaniu ratunku dla chorych i rannych. Władca jednak rzucił złe spojrzenie za odchodzšcym i został na wybrzeżu. Siedział zamyœlony, nie odzywajšc się prawie, zawołał tylko na służbę o jedzenie i ogień. Bard tymczasem, gdziekolwiek się pojawił, stwierdzał, że wœród ludzi szerzy się jak płomień wieœć o nieprzebranych skarbach, które zostały bez strażnika. Mówili wszyscy o odszkodowaniach należnych im za straty, o bogactwach, które aż nadto starczš na zakup pięknych towarów z południa; te nadzieje pocieszały ich w obecnej niedoli. Na szczęœcie, bo noc była zimna i położenie okropne. Dla nielicznych tylko znaleziono jakieœ schronienie pod dachem (jedno, najlepsze, zajšł władca), jedzenia było mało (nawet władca musiał się ograniczać). Wiele było chorych, zmokniętych, zaziębionych i rannych tej nocy, a niejeden, choć wyszedł cało z ruinmiasta, zmarł wkrótce. Przez długi czas po tej klęsce panoszyły się jeszcze choroby i głód. Bard ujšł władzę w ręce i wydawał rozkazy samodzielnie, jakkolwiek zawsze wimieniu władcy; niełatwe to było zadanie utrzymać ludzi w ryzach i pokierować pierwszymi robotami tak, by wszystkich zabezpieczyć i zaopatrzyć w jakieœ mieszkania. Większoœć zginęłaby pewnie tejzimy, która szybko nadcišgała po jesieni, gdyby nie ratunek z zewnštrz. Ale ratunek przyszedł w porę. Bard bowiem nie zwlekajšc wysłał w górę rzeki gońców, proszšc króla elfów leœnych o pomoc. Posłowie zastali króla już gotowego do wymarszu, chociaż ledwie trzy dni upłynęły od œmierci Smauga. Król elfów otrzymał wieœci od własnych zwiadowców i od ptaków zaprzyjaŸnionych z jego ludem, toteż wiedział już niemal wszystko a wypadkach nad Jeziorem. Wielkie było poruszenie wœród skrzydlatychstworzeń żyjšcych na granicy ziemi spustoszonej przez smoka. Chmary ptaków kršżyły w powietrzu, gońcy chyżym lotem przemierzali niebo we wszystkie strony. Nad skrajem puszczy rozlegały się gwizdy,ćwierkanie i szczebiot. Daleko w głšb Mrocznej Puszczy biegła nowina: "Smaug nie żyje!" Liœcie szeleœciły, zwierzęta nastawiały uszu w zdumieniu. Nim jeszcze król elfów wyruszył ze swej siedziby, wieœć dotarła na zachód do sosnowego boru w Górach Mglistych. Usłyszał jš takżeBeorn w swoim drewnianym dworze, a gobliny zwołały naradę w podziemnych pieczarach. - Obawiam się, że nie usłyszymy już więcejo Thorinie zwanym Dębowš Tarczš - powiedział król elfów. - Lepiej by wyszedł,gdyby został u mnie w goœcinie. Mimo wszystko zły wiatr powiał - dodał po chwili - który nikomu nic dobrego nie przyniesie. Król bowiem nie zapomniał legend o skarbach Throra. Dlatego to właœnie wysłannicy Barda zastali go gotowego do wymarszu na czele zastępu elfów uzbrojonych we włócznie i łuki. Kruki gęstšchmurš zbierały się nad tym wojskiem, myœlšc, że znów zanosi się na wojnę, jakiejod dawna w tych okolicach nie widziano. Mimo to, otrzymawszy błagalne wezwanie od Barda, król ulitował się, był bowiem panem dobrego i łagodnego plemienia; zmienił więc kierunek marszu, pierwotnie zamierzonego wprost pod Górę, i pospieszył w dół Leœnej Rzeki ku Jezioru. Nie miał doœć tratew i łodzi, by pomieœcić na nich całe swoje wojsko, toteż żołnierzemusieli maszerować pieszo powolniejszš drogš lšdowš; ale wielkie zapasy jadła i sprzętu wysłano naprzód wodš. Elfy jednaksš dobrymi piechurami, a chociaż odwykły w owych czasach od marszów przez niebezpieczne tereny między Puszczš a Jeziorem, posuwały się szybko. W pięć dni ledwie od œmierci smoka stanęły na wybrzeżu i ujrzały zburzone miasto. Powitano ich, jak można się było spodziewać, serdecznie, a ludzie oraz ich władca chętnie godzili się w przyszłoœci wynagrodzić króla elfów za udzielonš pomoc. Wkrótce opracowano plan działania. Kobiety, dzieci, starcy i ludzie niedołężni zostali wraz z władcš nad Jeziorem; przyłšczono do nich kilku rzemieœlników i wiele sprawnych do wszelkiej roboty elfów.Ci zajęli się natychmiast wyrębem drzew i œcišganiem budulca spławianego rzekš z Puszczy. Potem zabrano się do budowy chatna wybrzeżu, żeby mieć schronienie, zanim zima na dobre nastanie. Pod kierunkiem władcy zaczęto też planować nowe miasto, piękniejsze i większe niż dawne, które jednak postanowiono wznieœć na innym miejscu, dalej na północ i na brzegu Jeziora, odtšd bowiem już po wieczne czasy ludzie czuli wstręt do wody, w którejspoczywał martwy smok. Smaug nigdy już nie miał powrócić na swoje złote leże, zimny jak głaz spoczšł na dnie płycizny. Przez wieki też można było przy spokojnej pogodzie dostrzec olbrzymie koœci sterczšce spoœród połamanych palów zniszczonego miasta. Mało kto jednak odważał się przepływać obok przeklętego miejsca, a nikt nie oœmielił się zejœć tam do wody lub podjšć próby odzyskania drogocennych kamieni odpadajšcych od gnijšcego Smaugowego kadłuba. Wszyscy zaœ ludzie zdolni do noszenia broniwraz z większoœciš armii elfów mieli ruszyć na północ, pod Górę. Tak się też stało. W jedenaœcie dni od zburzenia miastaczoło pochodu wysunęło się przez skalnš bramę u północnego krańca Jeziora i weszło w spustoszony przez smoka kraj. Rozdział 15 Chmury się zbierajš Wróćmy teraz do Bilba i krasnoludów. Przezcałš noc jeden z nich pełnił straż, ale do rana nie usłyszeli ani nie dostrzegli żadnych niebezpiecznych znaków. Tylko ptaki gromadziły się coraz liczniej. Całe ichchmary nadlatywały od południa, a wrony przemieszkujšce w okolicy Góry kršżyły w powietrzu, kraczšc nieustannie. - Dzieje się coœ niezwykłego - rzekł Thorin.- Czas jesiennych odlotów już minšł, zresztš widzę tu ptaki, które zostajš na zimę w tym kraju. Szpaki i mnóstwo szczygłów. A tam dalej zbierajš się ptaki żywišce się padlinš, jakby zanosiło się na bitwę. Nagle Bilbo wycišgnšł palec wskazujšcy. - Nasz drozd wrócił! - krzyknšł. - Widać ocalał, kiedy Smaug zburzył górskie zbocze, ale œlimaki pewnie się nie uratowały. Rzeczywiœcie, stary drozd siedział przed nimi, a gdy Bilbo go zauważył, ptak podfrunšł bliżej jeszcze i przysiadł na kamieniu. Zatrzepotał skrzydłami i zaœpiewał; potem przechylił łebek, jak gdyby nadsłuchujšc; po chwili znów zaœpiewał, urwał i znów czekał. - Zdaje się, że on chce nam coœ powiedzieć - rzekł Balin. -Ale nie rozumiem mowy tych ptaków, za szybka i za trudna dla mnie. Może pan Baggins coœ z tego pojšł? - Niewiele - odparł Bilbo; prawdę rzekłszy nie zrozumiał nic. - Ale staruszek wydaje mi się bardzo czymœ przejęty. - Ba, żeby to był kruk! - powiedział Balin. - Myœlałem, że nie lubisz kruków. Kiedy szliœmy tutaj, miałem wrażenie, że się ich lękasz. - To były gawrony, a w dodatku szkaradne i podejrzane, i bardzo ordynarne. Słyszałeœ chyba, jakie wyzwiska nam rzucały. Kruki to zupełnie co innego. Żyły niegdyœ w wielkiej przyjaŸni z plemieniem Throra i często przynosiły nam tajne wiadomoœci, a my wynagradzaliœmy je błyskotkami, które te ptaki lubiš przechowywać w swoich gniazdach. Kruki żyjš bardzo długo i majš dobrš pamięć, a mšdroœć przekazujš z pokolenia na pokolenie. Kiedy byłem małym chłopcem, znałem wiele kruków z gromady zamieszkujšcej te skały. Przecież i ta strażnica nazywa się Kruczym Wzgórzem, ponieważ tutaj gnieŸdziła się mšdra i słynna para: Kark z małżonkš żył tutaj, nad tš komorš. Wštpię jednak, czy pozostałtu choć jeden ptak z tamtego rodu. Ledwie Balin skończył mówić, gdy stary drozd wrzasnšł głoœno i natychmiast odleciał. - My go nie rozumiemy, ale on nas rozumie,to pewne - rzekł Balin. Czekajmy teraz i uważajmy, co z tego wyniknie. Wkrótce usłyszeli trzepot skrzydeł i zobaczyli znów drozda, ale tym razem w towarzystwie innego, jeszcze bardziej sędziwego ptaka. Był to stary kruk, ogromny, niemal œlepy, latał z wielkim trudem, a na czubku głowy miał łysinę. Sztywno spłynšł na ziemię, powoli załopotał skrzydłami i kiwnšł się przed Thorinem. - O Thorinie, synu Thraina, i ty Balinie, synuFundina! - zakrakał (a Bilbo wszystko zrozumiał, bo kruk mówił po ludzku, nie poptasiemu). - Jestem Roak, syn Karka. Kark, którego dobrze znaliœcie, już umarł; sto pięćdziesišt trzy lata upłynęły, odkšd wylęgłem się z jajka, lecz nie zapomniałemnic z tego, co mi ojciec mówił. Teraz ja jestem wodzem Wielkich Kruków z Góry. Garstka nas tylko tu została, pamiętamy jednak o dawnym królu. Moi poddani przeważnie sš w tej chwili w drodze, bo napołudniu dziejš się doniosłe rzeczy; niektóre z nich uradujš was, ale niektóre wydadzš się wam niepomyœlne. Patrzcie! Ptaki gromadzš się z powrotem na Górze i w dolinie Dal, zlatujš się z południa, z zachodu i wschodu na wieœć, że Smaug nie żyje! - Smaug nie żyje! Nie żyje? - wrzasnęły krasnoludy. - Nie żyje! A więc niepotrzebniesię baliœmy! Skarb jest już nasz! - I zrywajšc się z miejsc zaczęły skakać z radoœci. - Tak, Smaug nie żyje - potwierdził Roak. - Drozd - oby nigdy nie utracił piór - widział jego œmierć i możemy ufać słowu tego ptaka. Trzy noce temu, o wschodzie księżyca, drozd widział, jak smok poległ wbitwie z ludŸmi z Esgaroth. Sporo czasu upłynęło, nim Thorin zdołał uciszyć swojš drużynę na tyle, by wysłuchała dalszych nowin z dzioba kruka. W końcu, opowiedziawszy im całš historię bitwy, Roak rzekł: - Tyle radosnych nowin, Thorinie! Możesz bez obawy wracać do swego pałacu, cały skarb należy do ciebie... przynajmniej na razie. Ale nie tylko ptaki gromadzš się i cišgnš od południa. Wieœć o œmierci strażnika skarbu rozeszła się już daleko i szeroko, a legenda o bogatym dziedzictwie Throra nie straciła blasku przez powtarzanie jej z ust do ust w cišgu tylu lat; niejeden chciałby coœ uszczknšć dla siebie. Zastępy elfów już sš w drodze, a ptaki żywišce się padlinš lecš nad nimi, spodziewajšc się walki i rzezi. Wœród ludzi znad Jeziora szerzy się pogłoska, że wszystkim ich nieszczęœciom winne sš krasnoludy; bo mieszkańcy Esgaroth zostalibez dachów nad głowami, wielu zginęło, a Smaug zburzył ich miasto. Oni także majš nadzieję, że wezmš sobie odszkodowanie z waszego skarbu, niezależnie od tego, czy wy żyjecie, czyœcie polegli. Musicie teraz kierować się oczywiœcie własnym rozumem, lecz trzynastu - to tylko garstka niedobitków wielkiego plemienia Durina, które niegdyœ tutaj mieszkało, a dziœ rozproszyło się po œwiecie. Jeœli chcecie posłyszeć mojš radę, ufajcie nie władcy Miasta na Jeziorze, lecz raczej temu człowiekowi, który strzałš z łuku zabił smoka. To Bard z rodu Giriona, pana doliny Dal, mšż ponury, lecz uczciwy. Po długich wiekach nieszczęœć doczekamy się znów pokoju między krasnoludami, ludŸmi i elfami. Ale może to was kosztować dużo złota! Skończyłem. Wówczas Thorin wybuchnšł gniewem. - Dzięki ci, Roaku, synu Karka! Nie zapomnimy o tobie i twoim rodzie. Ale złodzieje i gwałtownicy nie tknš naszego złota, póki my żyjemy. Jeœli chcesz zasłużyć na większš jeszcze wdzięcznoœć znaszej strony, donoœ nam o każdym nieprzyjacielu, który by się zbliżał. Proszę cię też, jeżeli masz wœród swoich poddanych ptaki młode, o silnych skrzydłach, wyœlij posłów do naszych krewniaków osiadłych w górach na północy, zarówno na wschód, jak i na zachód stšd, z wieœciš o naszym położeniu.A przede wszystkim zawiadom mojego kuzyna z Żelaznych Wzgórz, imieniem Dain, bo on ma dużo dobrze uzbrojonych wojowników i mieszka najbliżej. Powiedz mu, żeby nie zwlekał! - Nie będę się wypowiadał, czy twoje postanowienie uważam za słuszne, czy też nie - zakrakał Roak - ale zrobię, co się da. I odleciał ciężko. - Wracamy do Góry! - krzyknšł Thorin. - Nie ma czasu do stracenia! - Ani œniadania do zjedzenia! - zawołał Bilbo, zawsze na tym punkcie praktycznie usposobiony. Był przekonany, że ze œmierciš smoka kończy się właœciwie przygoda - jakkolwiek mylił się grubo - i chętnie by się zrzekł swojego udziału w łupach, byle cała wyprawa zakończyła się pokojowo. - Wracamy do Góry! - krzyczały krasnoludy, puszczajšc mimo uszu uwagę hobbita. Nie miał więc wyboru i poszedł razem z nimi. Znacie już przebieg wydarzeń w mieœcie i wiecie, że krasnoludy miały jeszcze parę dni spokoju przed sobš. Zbadały więc ponownie pieczarę i przekonały się, zgodniezresztš z przewidywaniami, że jedynie Główna Brama pozostała otwarta; inne wejœcia (z wyjštkiem oczywiœcie małych, tajemnych drzwiczek) od dawna już Smaug zniszczył i pozatykał tak, że œladu po nich nie mogły znaleŸć. Wzięły się więc do ciężkiej pracy, by umocnić główne wejœcie i naprawić drogę wiodšcš do niego. Narzędzi im nie brakowało, bo górnicy i kamieniarze sprzed wieków zostawili sprzętu doœć, a krasnoludy nie straciły dawnej sprawnoœci do tego rodzaju robót. Kiedy tak pracowali, kruki przynosiły im coraz to nowe wieœci. W ten sposób dowiedzieli się, że król elfów skręcił nad Jezioro, że majš wobec tego czas, by odetchnšć. Jeszcze pomyœlniejsza była nowina, że trzy spoœród kucyków ocalały i błškajš się po wybrzeżu w dole Bystrej Rzeki, opodal składu, w którym złożono częœć zapasów. Większoœć krasnoludów została przy robocie, ale Fili i Kili pod przewodem kruka powędrowali po kucyki i przywieŸli wszystko, co zdołali zmieœcić w jukach. Tak upłynęły cztery dni, a przez ten czas krasnoludy już się dowiedziały, że połšczone siły ludzi znad Jeziora i elfów spieszš w stronę Góry. Teraz jednak kompania Thorina nabrała otuchy: żywnoœci mieli - przy oszczędnym wydzielaniu - na kilka tygodni, co prawda przeważnie suchary, które wszystkim już się uprzykrzyły, lepsze jednak suchary niż nic.Wrota były zabarykadowane murem z kanciastych kamieni, kładzionym bez zaprawy, ale grubym i wysokim, zagradzajšcym w poprzek wejœcie. W murze zostawiono szpary, przez które obrońcy mogli wyglšdać (lub strzelać), lecznikt nie mógł dostać się do wnętrza. Chcšc wyjœć lub wejœć do groty, krasnoludy wspinały się za pomocš drabin, a wszelki sprzęt i tobołki wcišgały na linach. Dla Ÿródła, tryskajšcego tędy, zbudowali pod barykadš niskš, sklepionš bramę, lecz tak zmienili wšskie łożysko, że woda rozlewałasię u wejœcia groty w szeroki staw cišgnšcy się od skalnej œciany aż do wodospadu, przez który potok spływał w dolinę Dal. Do bramy można więc było terazzbliżyć się albo wpław, albo wšskš œcieżkš biegnšcš tuż pod urwiskiem po prawej stronie (jeœli patrzysz z zewnštrz ku wrotom). Kucyki podprowadzono tylko do schodów nad starym mostem, tam je rozjuczono i zalecajšc wracać do dawnych właœcicieli, puszczono na południe. Nagle w dolinie Dal, doœć daleko na południu, rozbłysły nocš œwiatła, jakby ognisk i pochodni. - Już sš - zawołał Balin. - Obóz wydaje się ogromny. Musieli wejœć w dolinę pod osłonšzmierzchu, idšc obu brzegami rzeki naraz. Tej nocy krasnoludy niewiele spały. Ranek jeszcze był szary, kiedy zobaczyły zbliżajšcy się jakiœ oddział. Zza muru obserwowały, jak nadcišgał z głębi doliny iiał mój ojciec. Do 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż›PÔ cœ$ "cFs%žš!`c€Ÿ0c ?Rwspinał się powoli w górę. Wkrótce już mogły rozróżnić uzbrojonych jak na wojnę ludzi znad Jeziora obok elfów z włóczniami.W końcu pierwsi żołnierze ukazali się na szczycie usypiska skalnego nad wodospadem. Zdumieli się bardzo na widok Bramy zabarykadowanej œwieżo wzniesionym kamiennym murem. Gdy przystanęli, pokazujšc sobie wzajem barykadę i rozmawiajšc, Thorin zakrzyknšłdonoœnym głosem: - Coœcie za jedni? Dlaczego przychodzicie zbrojni jak na wojnę pod bramę pałacu Thorina, syna Thraina, Króla spod Góry? Czego chcecie? Nie odpowiedzieli. Zawrócili szybko, a potem reszta oddziału, napatrzywszy się Bramie i fortyfikacjom, poszła także w ichœlady. Tego dnia obóz został przesunięty bliżej między dwa ramiona Góry. Echo odbijało wœród skał gwar głosów i œpiewów, nie słyszanych tutaj od wieków. Dochodziły też dŸwięki harf i muzyki elfów.A gdy melodia dotarła do uszu krasnoludów,rzekłbyœ, powietrze pocieplało i zapachniało nikłš woniš leœnych kwiatów rozkwitajšcych o wioœnie. Bilba zdjęła wówczas ochota ucieczki z ciemnej fortecy i przyłšczenia się do wesołej zabawy i uczty przy ogniskach. Młodszym krasnoludom także drgnęły serca, ten i ów mruczał, że wolałby inny obrót sprawy i chętnie powitałby przybywajšcych jako przyjaciół. Ale Thorin zmarszczył się na to gniewnie. Wobec tego krasnoludy również poœcišgały harfy i inne instrumenty wyszukane w skarbcu, by muzykš rozchmurzyć wodza. Pieœń ich nie była jednak podobna do œpiewu elfów, przypominała natomiast bardzo tę, która rozbrzmiewała niegdyœ w norce Bilba: Przyszedł wreszcie, przyszedł dzień - Król wstępuje w groty cień. Gad ubroczył krwiš jej progi, Tak wyginš wszystkie wrogi. Długa lanca, ostry miecz, Brama twarda, choć w niš siecz! Złota œmiałe szuka serce, Kres krasnali poniewierce. Działa krasnoludów czar. W ciszę mroków dŸwięk się wdarł, Tam gdzie mrok pod skałš władnie I gdzie dziwy drzemiš na dnie. Już krasnale niżš wraz Na drut srebrny błyski gwiazd, A ze złotych drutów zgodnie Dobywajš harf melodię. Górski tron już wolny znów! Ludu, słuchaj naszych słów! Rzucaj góry i doliny, Bo królowi trza drużyny. Zew nasz dudni niby młot, Wróćcie do swych starych grot. Król u bram już czeka oto W rękach skarby ma i złoto. Bowiem przyszedł wreszcie dzień, Że król wstšpił w groty cień. Straszny Gad krwiš zbroczył progi - I tak zginš wszystkie wrogi. Œpiew przypadł Thorinowi do smaku, toteż król krasnoludów uœmiechnšł się znowu i poweselał; zaczšł obliczać odległoœć od Żelaznych Wzgórz i zastanawiać się, ile czasu będzie potrzebował Dain na dojœcie pod Samotnš Górę, jeœli oczywiœcie wyruszynatychmiast po otrzymaniu wiadomoœci od krewniaka. Ale Bilbo stracił humor pod wpływem tych pieœni i rozmów: brzmiały zbyt wojowniczo. Nazajutrz o œwicie oddział włóczników przekroczył rzekę i pomaszerował w górę doliny. Nieœli przed sobš zielonš choršgiew króla elfów i błękitnš - ludzi znad Jeziora. Podeszli aż pod mur zagradzajšcy wrota. I znów Thorin okrzyknšł ich donoœnym głosem: - Kto jesteœcie, że przychodzicie uzbrojeni jak na wojnę pod bramę pałacu Thorina, syna Thraina, Króla spod Góry? Tym razem usłyszał odpowiedŸ. Wysoki, ciemnowłosy mężczyzna o ponurej twarzy wysunšł się naprzód i zawołał: - Witaj, Thorinie! Dlaczego zamykasz się jakrozbójnik w swojej kryjówce? Nie jesteœmy ci wrogami, radujemy się, że wbrew spodziewaniu żyjecie jeszcze. Szliœmy tu myœlšc, że nie zastaniemy żywego ducha. A skoro się spotkaliœmy, warto by zaczšć rokowania i narady. - Kto jesteœ i co chcesz ze mnš rokować? - Jestem Bard, z mojej to ręki zginšł smokidzięki mnie wasz skarb został odzyskany. Czy to was nie obchodzi? Co więcej, jestemprawowitym potomkiem i dziedzicem Girionaz Dali, a w waszym skarbcu sš między innymi także bogactwa złupione ongi przez Smauga w jego pałacach i mieœcie. Czy o tym nie godzi się porozmawiać? Ponadto w ostatniej bitwie Smaug zburzył domy ludzi zEsgaroth, a ja dotychczas jeszcze należę do poddanych władcy. W jego więc imieniu pytam, czy nie pomyœleliœcie o niedoli i nędzy ludzi znad Jeziora? Oni pomogli wam w ciężkiej chwili, wy zaœ, miast dobrem za dobro odpłacić, œcišgnęliœcie na nich nieszczęœcie, choć wiem, że nie chcieliœcie tego. Były to uczciwe i sprawiedliwe słowa, jakkolwiek wygłoszone tonem dumnym i posępnym. Bilbo sšdził, że Thorin natychmiast uzna zawartš w nich prawdę. Nie spodziewał się oczywiœcie, by ktokolwiek przypomniał sobie, że nie kto inny, lecz on właœnie wykrył słaby punkt w pancerzu smoka; dobrze robił, że na to nie liczył, bo rzecz prosta nikt nigdy o tymnawet nie napomknšł. Ale nie brał też w rachubę czaru złota, na którym smok przez tak długie lata miał legowisko, ani krasnoludzkiej chciwoœci. Thorin wiele godzin spędził ostatnimi dniami w skarbcu ipożšdliwoœć ogarnęła jego serce. Chociaż przede wszystkim szukał Arcyklejnotu, nie omieszkał zauważyć mnóstwa innych nagromadzonych tam cudownoœci, z którymiwišzały się prastare wspomnienia trudów i niedoli jego rodu. - Na ostatku i z największym naciskiem wymieniłeœ najmniej słusznš spoœród twoich pretensji - odparł Bardowi Thorin. - Nikt nie może sobie roœcić praw do bogactw mojego ludu, bo Smaug ukradł je, pozbawiajšc wielu z nas także życia i domu.Skarb nie należał z prawa do smoka, toteż nie można nim opłacać zbrodni Smauga. Za towary i za pomoc otrzymanš od ludzi znad Jeziora zapłacimy uczciwš cenę... we właœciwym czasie. Ale groŸbš i przemocš nie uzyskacie od nas nic, nawet tyle, ile kosztuje bochenek chleba. Dopóki zbrojne siły stojš pod naszymi drzwiami, uważamy was za wrogów i złodziei. Miałbym ochotę nawzajem spytać cię, jakš częœć dziedzictwa oddalibyœcie naszym rodzinom, gdybyœcie zastali skarb bez straży, a nas zabitych? - Słuszne pytanie - rzekł Bard. - Ale nie zabito was, a my nie jesteœmy rabusiami. Zresztš bogacze powinni by mieć litoœć i niezależnie od zobowišzań wspierać w biedzie tych, którzy im okazali życzliwoœć w potrzebie. Nie odpowiedziałeœ też na pozostałe moje argumenty. - Nie będę, jak już mówiłem, rokował ze zbrojnymi ludŸmi pod mojš bramš. I nie chcę w ogóle wchodzić w układy z królem elfów, który nie zostawił mi dobrych wspomnień. Dla elfów w tych naradach nie ma miejsca. OdejdŸcie, nim œwisnš nasze strzały. Jeżeli zaœ zechcesz znów ze mnš rozmawiać, odpraw najpierw zastępy elfówdo puszczy, z której nie powinny były wychodzić; dopiero potem wróć tutaj, ale odrzuć broń, nim zbliżysz się do moich progów. - Król elfów jest moim przyjacielem i wspomógł ludzi znad Jeziora w biedzie, chociaż prócz przyjaŸni nie mieliœmy innychpraw do jego pomocy - odparł Bard. - Zostawię ci jednak czas, żebyœ mógł pożałować swoich słów. IdŸ po rozum do głowy, nim się znowu tu zjawimy. I Bard odszedł do obozu. Nie minęło wiele godzin, kiedy znów ukazały się pod Bramš choršgwie, a trębacze wystšpili i zagrali sygnał. - W imieniu krainy Esgaroth i Puszczy! - zawołał jeden z nich. - Przemawiamy do Thorina, syna Thraina, mienišcego się Królem spod Góry, i wzywamy go, żeby rozważył zgłoszone przez nas żšdania. W przeciwnym razie będziemy go musieli uznać za wroga. Co najmniej dwunastš częœć skarbów ma Thorin oddać Bardowi jako zwycięzcy smoka i spadkobiercy Giriona. Ze swojej częœci Bard wynagrodzi ludzi z Esgaroth za ich pomoc. Lecz jeœli Thorin chce cieszyć się przyjaŸniš i szacunkiem sšsiadów, jak niegdyœ jego przodkowie, niech dorzuci coœ od siebie na wspomożenie ludzi znad Jeziora. W tej chwili Thorin chwycił za łuk i puœcił strzałę prosto w wysłannika. Trafiła w tarczę i chwiejšc się utkwiła w niej. - Skoro taka jest twoja odpowiedŸ - zawołał poseł - ogłaszam oblężenie Góry. Nie wyjdziecie stšd, póki nie poprosicie naso rozejm i o wszczęcie rokowań. Nie obracamy przeciw wam oręża, ale zostawiamy was z waszym złotem. Możeciesię nim żywić, jeœli chcecie. Po czym parlamentariusze szybko odeszli, akrasnoludy zostały same i mogły zastanowić się nad położeniem. Thorin tak się nasrożył, że nikt nie oœmieliłby się wystšpić wobec niego z jakimiœ zarzutami, choćby i miał po temu ochotę; lecz wszyscy, jak się zdawało, podzielali jego stanowisko, z wyjštkiem może grubego Bombura, Fila i Kila. Bilbo oczywiœcie był z obrotu rzeczy niezadowolony. Miał już po dziurki w nosie tej Góry i myœl o wytrzymaniu w jej wnętrzu oblężenia wcalemu się nie uœmiechała. - Cuchnie tu smokiem - mruczał do siebie - aż mnie mdli. A te suchary już mi koœciš w gardle stajš. Rozdział 16 Nocny złodziej Dni wlokły się w nudzie. Wielu krasnoludów spędzało czas na układaniu i porzšdkowaniu skarbów. Teraz już Thorin mówił o Arcyklejnocie Thraina i goršco prosił, żeby pilnie szukali go po wszystkichzakštkach. - Ten klejnot mego ojca - rzekł - sam jest wart więcej niż cała rzeka złota, a dla mnie wręcz nie ma ceny! Z całego skarbu ten jeden kamień uważam za swojš osobistš własnoœć i srodze bym ukarał tego, kto by go znalazł i przywłaszczył sobie. Bilbo usłyszał te słowa i zlškł się na myœl,co by się stało, gdyby odkryto ów kamień schowany w zawiništku starej odzieży, którego używał zamiast poduszki. Nic jednak nie powiedział, bo w nudzie tych powszednich dni pewien plan zaczynał się już wylęgać w małej główce hobbita. W ten sposób przeszedł jakiœ czas, aż kruki przyniosły wieœć, że Dain z oddziałem ponad pięciuset krasnoludów spieszy spod Żelaznych Wzgórz od północo-wschodu i jest już zaledwie o dwa dni marszu od doliny Dal. - Nie mogš jednak dotrzeć pod Górę niepostrzeżenie - powiedział Roak. - Obawiam się, że w dolinie dojdzie do bitwy. Nie wydaje mi się to wcale pomyœlne. Chociaż to bardzo bitne plemię, nie zdołajš przecież pokonać armii, która was oblega. Anawet gdyby zwyciężyli, co na tym zyskacie? Wkrótce za nimi nadejdzie zima i œniegi. Jak się tutaj wyżywicie bez pomocy życzliwych sšsiadów? Smoka już nie ma, alebogactwa mogš się stać waszš zgubš. Thorin wszakże nie dał się przekonać. - Zima i œnieg dokuczš ludziom i elfom - rzekł - a obozowanie na tym pogorzelisku ciężko im będzie znieœć dłużej. Majšc za plecami naszych sprzymierzeńców i zimę nakarku, pewnie zmięknš i łatwiej zgodzš się na moje warunki. Tej nocy Bilbo powzišł decyzję. Noc była ciemna, bezksiężycowa. Poczekał, aż się œciemniło zupełnie, poszedł w kšt groty tuż pod bramę, wycišgnšł ze swego zawiništka zwój liny oraz Arcyklejnot spowity w jakšœ szmatkę. Potem wdrapał się na szczyt muru. Zastał tam Bombura czuwajšcego samotnie, bo krasnoludy kolejno w pojedynkę pełniły straż u wrót. - Diabelnie zimno - powiedział Bombur. - Szkoda, że nie mogę tu rozpalić ogniska, jak tamci w swoim obozie. - W jaskini jest doœć ciepło - rzekł Bilbo. - Pewnie, ale ja muszę tu sterczeć do północy - mruknšł grubas. - W ogóle marnie z nami. Nie œmiem oczywiœcie spierać się z Thorinem, oby jego broda rosła bujnie, ale ten krasnolud zawsze miał drętwy kark. - Nie tak chyba jak moje nogi - odparł Bilbo. - Okropnie zmęczyły mnie te wszystkie schody i kamienne tunele. Dużo bym dał, żeby znów poczuć trawę pod podeszwš. - A ja dużo bym dał za łyk jakiegoœ mocniejszego trunku i miękkie łóżko po sutej kolacji. - Nie mogę ci tego ofiarować, póki trwa oblężenie. Ale że dawno już nie stałem na warcie, chętnie cię teraz zastšpię, jeżeli chcesz. I tak czuję, że dzisiaj nie zasnę. BšdŸ spokojny - dodał Bilbo. - Zbudzę cię o północy, a wtedy sam zawołasz kolejnego wartownika. Ledwie Bombur odszedł, Bilbo włożył pierœcień na palec, zaczepił linę, zjechał po niej na drugš stronę muru i ruszył przed siebie. Miał mniej więcej pięć godzin czasu. Bombur będzie spał - grubas umie spać o każdej porze, a od przygody w puszczy stale usiłuje wrócić do cudownych snów, które wówczas przeżył; reszta drużyny wraz z Thorinem zajęta jest w skarbcu. Mało prawdopodobne, by któryœ z krasnoludów, nawet Fili lub Kili, wybrał się nocš na mur, póki nie przyjdzie jego kolej wartowania. Noc była bardzo ciemna, a Bilbo, gdy opuœcił nowo zbudowany odcinek œcieżki i zaczšł schodzić w dół nad strumieniem, znalazł się na nieznanej drodze. Wreszcie jednak dotarł do pętli rzeki, gdzie musiał się przeprawić na drugi brzeg, jeœli chciał dostać się do obozu- bo taki miał właœnie zamiar. Woda w tym miejscu była płytka, lecz rozlana szeroko, dla małego hobbita wcale niełatwa do przebycia w bród po ciemku. Już prawie dosięgał brzegu, kiedy nagle poœliznšł się na wypukłym kamieniu i z pluskiem wpadł w zimnš kšpiel. Ledwie zdołał się wygramolić na drugi brzeg, drżšc i wypluwajšc z ust wodę, gdy z ciemnoœci wychynęły elfy z latarniami w ręku i zaczęły badać przyczynę hałasu. - To nie była ryba - powiedział jeden. - Jakiœ szpieg tu się kręci. Zasłońcie latarnie! Jeœli to ten malec, który podobno służy krasnoludom, œwiatło bardziej pomoże jemu niż nam. "Służy! Coœ podobnego!" - oburzył się Bilbo.I nagle kichnšł głoœno, a elfy kierujšc się słuchem, natychmiast podbiegły w jego stronę. - Poœwiećcie! - rzekł Bilbo. - Jeœli mnie szukacie, proszę bardzo, tu jestem! I zsunšwszy z palca pierœcień, wytknšł głowę zza kamienia. Mimo że bardzo zaskoczeni, chwycili go szybko. - Ktoœ jest? Czy to ty jesteœ tym hobbitem krasnoludów? Co tu robisz? Jakim sposobemprzedostałeœ się przez linię naszych straży? - pytali jeden przez drugiego. - Nazywam się Bilbo Baggins - odparł. - Jestem współtowarzyszem Thorina, jeœli chcecie wiedzieć. Dobrze znam z widzenia waszego króla, chociaż on pewnie nigdy mnie nie widział. Bard za to pamięta mnie zpewnoœciš, a właœnie z Bardem pragnę rozmawiać. - Czyżby?! - mówiły elfy. - Jakiż to możeszmieć do niego interes? - Jakikolwiek mam interes, jest to moja sprawa, nie wasza, moi mili. Jeżeli chcecie wrócić do swojej puszczy zamiast tkwić w tej zimnej i przykrej okolicy - powiedział trzęsšc się od dreszczów - prowadŸcie mnie co żywo do ogniska, żebym się osuszył, a potem jak najprędzej pozwólcie mi porozumieć się z waszymi wodzami. Mamdo rozporzšdzenia ledwie godzinę, najwyżejdwie. Tak się stało, że mniej więcej w dwie godziny po wymknięciu się z Głównej BramyBilbo siedział grzejšc się przy ognisku przed wielkim namiotem, a naprzeciw niego,przyglšdajšc mu się z ciekawoœciš, zasiedli król elfów i Bard. Pierwszy raz w życiu widzieli hobbita w zbroi księcia elfów, owiniętego na dobitkę w kawałek starego koca. - Doprawdy, moi panowie - mówił Bilbo rzeczowym tonem człowieka interesów - położenie jest niemożliwe. Osobiœcie czuję się już bardzo znużony tym stanem rzeczy. Chciałbym co prędzej znaleŸć się z powrotem w moim ojczystym kraju na zachodzie, wœród rozsšdnych stworzeń. Alejestem finansowo zainteresowany w tej wyprawie, jestem udziałowcem w jednej czternastej częœci, mówišc œciœle, co gwarantuje mi ten list; na szczęœcie mam go chyba przy sobie. Tu Bilbo z kieszeni starej kurtki (wcišż jeszcze nosił jš na zbroi) wycišgnšł zmięty i złożony kilkakrotnie list Thorina, ten sam list, któryznalazł w maju pod zegarem na kominku. - Proszę zwrócić uwagę - cišgnšł - że napisane jest: udział w zyskach. Dobrze wiem, co to znaczy. Ze swej strony jestem jednak skłonny rozpatrzyć życzliwie waszeżšdania i odjšć od ogólnej sumy to, co wamsię należy, nim upomnę się o swojš częœć. Nie znacie wszakże Thorina tak dobrze, jakja go znam. Ręczę, że choćby miał umrzeć z głodu, gotów jest siedzieć na swojej górze złota, póki wy tu pozostaniecie. - Ano niech siedzi! - rzekł Bard. - Szaleniec zasłużył sobie na głodowš œmierć. - Słusznie - odparł Bilbo. - Rozumiem wasz punkt widzenia. Ale zima nadcišga wielkimi krokami. Lada dzień zacznš się œnieżyce i tak dalej, a wtedy nawet elfom, jak sšdzę, trudno będzie poradzić sobie z dostawami. Powstanš również inne trudnoœci. Słyszeliœcie chyba o Dainie i jego krasnoludach z Żelaznych Wzgórz? - Kiedyœ słyszeliœmy coœ o nich. Ale cóż to ma do rzeczy? - spytał król. - A więc przewidziałem słusznie! Widzę, żenie wiecie o pewnych wydarzeniach, które sš mi znane. Mogę wam powiedzieć, że Dainjest o niespełna dwa dni marszu stšd i mój ojciec. Do 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żĄP–c˘ćf ŁLjc€¤śŕcĽ–-ďcŚ…<íprowadzi co najmniej pięciuset bitnych krasnoludów; wielu z nich przeszło zaprawę w okrutnych wojnach między krasnoludami a goblinami, o tym z pewnoœciš słyszeliœcie. Może dojœć do poważnych kłopotów, kiedy Dain tu nadcišgnie. - Dlaczego nam o tym mówisz? Czy zdradzasz swoich przyjaciół? Czy chcesz nas wystraszyć? - spytał posępnie Bard. - Drogi Bardzie! - pisnšł Bilbo. - W zbyt goršcej wodzie jesteœ kšpany! Nigdy nie zetknšłem się z tak podejrzliwymi ludŸmi. Przecież ja usiłuję właœnie oszczędzić kłopotów obu stronom. Posłuchajcie, co wam chcę zaproponować. - Mów! - odpowiedzieli. - Spójrzcie - rzekł Bilbo. - Ofiarowuję wamto! - I wycišgnšwszy z kieszeni Arcyklejnot, wyłuskał go ze szmatki. Nawet król elfów, choć oczy jego przywykły do wszelkich cudownych i pięknych rzeczy, osłupiał z zachwytu. Nawet Bard umilkł i patrzał na klejnot w olœnieniu. Jakby kula pełna księżycowego blasku zawisła przed nimi w sieci utkanej zpromieni mroŸnych gwiazd. - To jest Arcyklejnot Thraina - powiedział Bilbo. - Serce Góry, a także serce Thorina. Ceni ten kamień wyżej niż całš rzekę złota. Daję go wam. On wam pomoże w rokowaniach z Thorinem. I Bilbo, nie mogšc opanować drżenia i żałoœnie żegnajšc wzrokiem cudowny kamień, wręczył go Bardowi, który jakby urzeczony trzymał chwilę klejnot na dłoni. - Jakie masz prawo nim rozporzšdzać? Czy jest twojš własnoœciš? - spytał wreszcie, wyraŸnie zdobywajšc się na wysiłek. - No, prawdę mówišc - rzekł hobbit zakłopotany - nie jest, bioršc rzecz œciœle,mojš własnoœciš, ale, widzicie, gotów jestem w zamian za niego zrzec się udziałuw łupach. Może jestem włamywaczem - takprzynajmniej nazwały mnie krasnoludy, bo osobiœcie nigdy się nim naprawdę nie czułem - ale włamywaczem mniej więcej uczciwym, jak mi się zdaje. W każdym raziewracam teraz, niech krasnoludy zrobiš ze mnš, co zechcš. Mam nadzieję, że mój dar okaże się pożyteczny. Król elfów z nowym podziwem przyglšdał się hobbitowi. - Bilbo Baggins! - rzekł. - Jesteœ bardziej godzien zbroi księcia elfów niż niejeden elf,który by w niej okazalej wyglšdał. Wštpię jednak, czy Thorin będzie także tego zdania.Lepiej chyba od ciebie znam krasnoludy. Radzę ci, zostań z nami, a doznasz w tym obozie tylko szacunku i najżyczliwszej goœcinnoœci. - Bardzo dziękuję, szczerze jestem wdzięczny - odparł Bilbo z ukłonem. - Ale nie wypada mi w ten sposób opuœcić przyjaciół, z którymi tyle wspólnie przeżyłem. Zresztš obiecałem grubemu Bomburowi zbudzić go o północy. Doprawdy,muszę już iœć, i to szybko. Nic nie wskórali dalszš namowš, przydzieliliwięc hobbitowi eskortę, a zarówno król, jak Bard zasalutowali mu z szacunkiem na pożegnanie. Kiedy szli przez obóz, spod progu któregoœ namiotu podniósł się starzec w ciemnym płaszczu i podszedł do Bilba. - Brawo, panie Baggins! - rzekł klepišc hobbita po ramieniu. - Jak zawsze, więcej umiesz zdziałać. niżby się można po tobie spodziewać. Był to Gandalf. Po raz pierwszy od wielu dni Bilbo naprawdę się czymœ ucieszył. Nie miał jednak czasu wypytać czarodzieja o wszystko, czego był ciekawy. - Przyjdzie na to pora - rzekł Gandalf. - Jeœli się nie mylę, wasza wyprawa dobiegnie wkrótce końca. Na razie masz przed sobš przykre chwile, ale nie trać ducha! Kto wie, może wyjdziesz cało z tej przygody. Szykujš się nowiny, o których nawet kruki nic jeszcze nie wiedzš. Dobranoc! Zaintrygowany, lecz także pocieszony, Bilboruszył w drogę. Wskazano mu wygodny bród i przeprowadzono suchš nogš na drugibrzeg, tam pożegnał się z elfami i ostrożnie pomaszerował w górę. Ogarnęło go wielkie znużenie, lecz zdšżył dobrze przed północš wspišć się na mur po linie, którš zastał tak, jak jš zostawił. Odczepił linę, zwinšł i schował, po czym siadł dumajšc z niepokojem, co dalej będzie. O północy zbudził Bombura i z kolei sam ułożył się do snu w kšciku, nie słuchajšc podziękowań - wcale przecież niezasłużonych - którymi obsypywał go stary krasnolud. Wkrótce zasnšł mocno i dorana nie pamiętał o swoich zmartwieniach. Œniły mu się jajka smażone na boczku. Rozdział 17 Chmury pękajš Nazajutrz od œwitu w obozie zagrały tršby.Wkrótce krasnoludy ujrzały samotnego gońca spieszšcego wšskš œcieżkš pod górę.Przystanšł w pewnym oddaleniu od Bramy i zaczšł nawoływać pytajšc, czy Thorin nie zechce teraz wysłuchać poselstwa, ponieważ zaszły nowe wydarzenia i warunki się zmieniły. - To znaczy, że Dain przybywa! - rzekł słyszšc te słowa Thorin. - Dowiedzieli się, że Dain nadcišga. Przewidywałem, że to na nich podziała! Zawiadom swoich, że jeœli posłowie przyjdš w nielicznej kompanii i bez broni, zgodzę się ich przyjšć - krzyknšł do gońca. Około południa dostrzeżono sunšce z dolinyrozwinięte choršgwie Puszczy i Jeziora. Zbliżało się poselstwo, osób około dwudziestu. U wejœcia na wšskš œcieżkę złożyli miecze i włócznie, a gdy podeszli pod Bramę, krasnoludy ze zdziwieniem poznały między innymi zarówno Barda, jak króla elfów; jakiœ starzec w płaszczu z kapturem niósł przed nimi szkatułkę z drzewa okutego żelazem. - Witaj, Thorinie - zaczšł Bard. - Czy trwasz wcišż jeszcze przy swoim zdaniu? - Nie zmieniam zdania z każdym wschodem lub zachodem słońca - odparł Thorin. -Czy przychodzicie po to, by mi zadawać czcze pytania? Armia elfów nie wycofała się dotychczas, mimo że tego się domagałem. Dopóki to się nie stanie, daremnie próbujecie ze mnš rokowań. - Nie ma więc w œwiecie nic takiego, za co byœ gotów był odstšpić częœć swego złota?- Nic, co ty lub twoi przyjaciele mogliby mi ofiarować. - A gdybyœmy ofiarowali Arcyklejnot Thraina? - spytał Bard; w tym samym momencie zakapturzony starzec otworzył szkatułkę i podniósł w górę klejnot. Blask buchnšł z jego ręki, jaskrawy i biały w œwietle poranka. Thorin, zaskoczony i zdumiony, oniemiał na chwilę. Długo nikt się nie odzywał. Wreszcie Thorin przerwał milczenie, a głosmiał ochrypły ze złoœci. - Ten kamień należał do mojego ojca, jest więc mój! - rzekł. - Dlaczego miałbym płacić za swojš własnoœć? - Ale ciekawoœćprzemogła w nim gniew i dodał: - Jakim sposobem dziedzictwo mojego rodu dostało się w wasze ręce? Pytam, choć może nie warto takich pytań stawiać złodziejom... - Nie jesteœmy złodziejami - odparł Bard. -Oddamy ci twojš własnoœć w zamian za naszš. - Jakim sposobem zdobyliœcie ten klejnot? - krzyknšł Thorin wpadajšc w tym gorszš wœciekłoœć. - Ja im go dałem - pisnšł Bilbo wystawiajšcgłowę znad muru i drżšc z przerażenia. - Ty! Ty! - wrzasnšł Thorin i obróciwszy sięku hobbitowi, oburšcz chwycił go za kark. -Nikczemny hobbicie! Niezdarzony... włamywaczu! - krzyczał nie mogšc wymyœlić gorszej obelgi i potrzšsał Bilbem niby królikiem. - Na brodę Durina! Szkoda, że nie ma tu Gandalfa. Powinszowałbym mu wyboru czternastego uczestnika wyprawy. Bodaj mu broda uschła! A ciebie, łotrze, roztrzaskam o skały! - I z tym okrzykiem podniósł Bilba do góry. - Stój! Spełniło się twoje życzenie! - zawołał znajomy głos. Starzec, który przyniósł szkatułkę, odrzucił kaptur. - Gandalf jest tutaj! A zjawił się w samš porę, jak widzę. Nawet jeœli mój włamywacz nie przypadł ci do gustu, nie waż się go uszkodzić. Postaw hobbita na ziemi i posłuchaj przede wszystkim, co ma do powiedzenia. - A to, widzę, spisek! - rzekł Thorin spuszczajšc Bilba na szczyt muru. Nigdy więcej nie będę się zadawał z czarodziejami i ich przyjaciółmi. Co masz do powiedzenia, szczurzy pomiocie? - Co za heca, co za heca! - rzekł Bilbo. - Doprawdy, okropnie kłopotliwa sytuacja. Pamiętasz chyba, jak mówiłeœ, że pozwolisz mi wybrać, co zechcę, jako mojšczternastš częœć łupów? Może zrozumiałem zbyt dosłownie tę obietnicę... Słyszałem nieraz, że krasnoludy bywajš w gębie grzeczniejsze niż w praktyce. Ale przecież w swoim czasie uznawałeœ, jak misię zdaje, że zrobiłem dla was coœ niecoœ. A teraz: szczurzy pomiot! To tak wyglšdajš usługi, które przyrzekałeœ mi, Thorinie, w imieniu swoim oraz swego potomstwa do siedmiu pokoleń? Powiedzmy, że rozporzšdziłem swoim udziałem, jak mi siępodobało, i na tym poprzestańmy. - Dobrze - odparł ponuro Thorin. - Poprzestańmy na tym. Puszczę cię żywego iobyœmy się więcej w życiu nie spotkali. - Odwrócił się i do stojšcych pod murem rzekł: - Zostałem zdradzony! Słusznie liczono, że nie zawaham się zapłacić wielkiej ceny za klejnot mego rodu. Oddam za niego czternastš częœć skarbu w srebrze i złocie, wyłšczajšc drogie kamienie. Ale pójdzie to na rachunek udziałutego zdrajcy. Z tš zapłatš niech stšd odejdzie, a wy możecie z nim się podzielić wedle woli. Nie wštpię zresztš, że niewiele się wzbogaci. Zabierzcie go ze sobš, jeżeli zależy wam na jego życiu. Nie zachowam gow przyjaznej pamięci. IdŸ do swoich sojuszników - powiedział zwracajšc się do hobbita - jeœli nie chcesz, żebym cię stršciłz muru na skały. - A jak będzie ze srebrem i złotem? - spytał Bilbo. - Przyœlę ci je póŸniej, wedle umowy - odparł Thorin. - IdŸ teraz! - Do czasu zatrzymujemy kamień! - zawołał Bard. - Niezbyt wspaniałomyœlnie poczynasz sobiejako Król spod Góry - rzekł Gandalf - ale tosię, być może, jeszcze zmieni. - Być może - powiedział Thorin. A tak potężnie owładnšł nim już czar bogactw, że w głębi serca przemyœliwał, czyby z pomocš Daina nie udało się odbić klejnotu nie płacšc w zamian umówionej częœci skarbu. Bilbo spuœcił się po murze w dół i odszedł,nie zyskawszy za wszystkie swoje trudy nic prócz zbroi, którš mu już przedtem Thorin podarował. Niejeden krasnolud patrzšc na to czuł w sercu ukłucie żalu i wstydu. - Bywajcie zdrowi! - krzyknšł im Bilbo. - Kto wie, może się jeszcze spotkamy jako przyjaciele! - Precz stšd! - odkrzyknšł Thorin. - Masz na sobie zbroję wykutš przez moje plemię, ale nie jesteœ jej godzien. Tej zbroi żadne ostrze nie przebije, jeœli jednak się nie pospieszysz, puszczę ci strzałę w kudłate pięty. Umykaj, a żywo! - Nie tak ostro! - rzekł Bard. - Dajemy ci, Thorinie, czas do jutra. Jutro w południe wrócimy tutaj i zobaczymy, czy przygotowałeœ czternastš częœć skarbu na wykup klejnotu. Jeœli rzetelnie dotrzymasz umowy, odstšpimy od oblężenia, a wojska elfów odejdš do swojej Puszczy. Tymczasem żegnaj! Po tych słowach poselstwo wróciło do obozu. Thorin jednak wysłał gońców Roaka do Daina z wiadomoœciš o tych zdarzeniach izaleceniem czujnoœci oraz poœpiechu w marszu. Minšł dzień a po nim noc. Nazajutrz wiatr się zmienił i dšł z zachodu, niebo było chmurne i posępne. Wczesnym rankiem krzyk się rozległ w obozie. Przybyli gońcy z wieœciš, że zza wschodniej ostrogi Góry ukazały się zbrojne zastępy krasnoludów i maszerujš ku dolinie. Dain przybył! Spieszyłnocnym pochodem i dlatego zjawił się wczeœniej, niż oczekiwano. Każdy z jego wojowników miał na sobie kolczugę ze stalowej łuski sięgajšcš po kolana, a nogi opancerzone gęstš metalowš siatkš, której wyrób stanowił specjalnoœć Dainowego plemienia. Krasnoludy sš niezwykle krzepkiejak na swój wzrost, lecz plemię z Żelaznych Wzgórz nawet wœród krasnoludów odznaczało się niepospolitš siłš. Do bitwy używali ci wojownicy najchętniej młotów, które dzierżyli oburšcz, lecz mieli także krótkie, szerokie miecze u boku, a na plecach przerzucone okršgłe tarcze. Brody nosili rozdzielone i splecione w dwa warkocze, zatknięte za pas. Na głowach mieli żelazne hełmy, stopyobute żełazem, a twarze zawzięte. Tršby wezwały ludzi i elfy do broni. Wkrótce ujrzano krasnoludów szybkim krokiem cišgnšcych w dolinę. Między rzekš a wschodniš ostrogš Góry oddział przystanšł, lecz kilku wojowników poszło dalej i przeprawiwszy się na drugi brzeg zbliżyło do obozu. Tu złożyli broń i podnieœli ręce na znak, że przychodzš w pokojowych zamiarach. Bard wyszedł na ichspotkanie w towarzystwie hobbita. - Przysłał nas Dain, syn Naina - odpowiedzieli, gdy ich zapytano. Spieszymy do naszych rodaków pod Górš na wieœć, że prastare królestwo zostało wskrzeszone. Ale kto jesteœcie wy, że rozłożyliœcie się obozem w dolinie jak napastnicy pod obronnym murem? Powiedzieli to grzecznym i trochę staroœwieckim stylem, właœciwym w tego rodzaju okazjach, lecz słowa ich znaczyły po prostu: "Nie macie tu nic do roboty. Idziemy naprzód, a jeœli nie usuniecie się z drogi, siłš jš sobie otworzymy". Krasnoludyzamierzały przejœć między Górš a pętlš rzeki, tam bowiem wšski pas terenu wydawał się niezbyt mocno broniony. Bard oczywiœcie odmówił przepuszczenia wojsk Daina wprost pod Górę. Był zdecydowany doczekać najpierw chwili, gdyThorin wyda srebro i złoto w zamian za Arcyklejnot; nie wierzył bowiem, by Thorin chciał dotrzymać umowy, jeżeli forteca dostanie tak znaczne i bitne posiłki. WojskoDaina niosło ze sobš wielkie zapasy żywnoœci, bo krasnoludy umiejš dŸwigać bardzo ciężkie brzemiona. Każdy niemal wojownik, mimo forsownego marszu, na dodatek do ciężkiego uzbrojenia obarczony był ogromnym workiem na plecach. Góra, tak zaopatrzona, mogłaby wytrzymać wieletygodni oblężenia, a tymczasem nadcišgnęłoby zapewne jeszcze więcej krasnoludów, bo Thorin miał niemało krewniaków. Oblężeni mogliby też przez ten czas otworzyć sobie na nowo inne wyjœcia z podziemi, a wtedy oblegajšcy musieliby otoczyć całš Górę dookoła, na to zaœ nie wystarczyłoby im żołnierzy. Taki właœnie plan uknuły krasnoludy (Thorini Dain porozumieli się za poœrednictwem kruków), na razie jednak droga była zamknięta, więc po wymianie gniewnych słów wysłannicy Daina odeszli mruczšc coœw brody. Bard natychmiast wyprawił posłów pod Bramę Góry, lecz nie zastali tam umówionego okupu w złocie. Ledwie znaleŸli się w zasięgu łuków, sypnęły się na nich strzały i musieli poœpiesznie wycofać się z niczym. W obozie powstał ruch jak przed bitwš, bo krasnoludy Daina posuwały się wzdłuż wschodniego brzegu. - Głupcy! - zaœmiał się Bard. - Jakże nieopatrznie zbliżajš się do œciany Góry! Nieznajš się na wojnie w otwartym polu, chociaż umiejš może bić się w podziemiach. Wielu naszych łuczników i oszczepników siedzi ukrytych poœród skał nad prawym skrzydłem ich wojsk. Krasnoludzkie zbroje sš wprawdzie dobre, ale wkrótce będš musiały przejœć ciężkš próbę. Zaatakujemy ich od razu z dwóch stron, zanim odpocznš po marszu Lecz król elfów powiedział: - Długo będę się namyœlał, nim rozpocznę wojnę o złoto. Krasnoludy nie zdołajš przejœć wbrew naszej woli, nie uda im się też żaden manewr, którego byœmy nie dostrzegli zawczasu. Nie traćmy nadziei, żemimo wszystko dojdzie między nami do jakiejœ ugody. Nasza liczebna przewaga wystarczy, jeœli walka okaże się nieunikniona. Król elfów nie znał jednak uporu krasnoludów. Wieœć, że Arcyklejnot wpadł w ręce oblegajšcych, rozjštrzyła im serca.Zauważyły też wahanie Barda i jego sprzymierzeńców, więc postanowiły uderzyć, nim tamci ukończš narady. Nagle, bez uprzedzenia, ruszyły w głuchejciszy do ataku. ZadŸwięczały łuki, œwisnęły strzały, bitwa już, już miała rozgorzeć. Lecz w tej samej chwili jeszcze bardziej niespodzianie zapadły okropne ciemnoœci. Czarna chmura nadcišgnęła pędem po niebie. Wichura niosła zimowš burzę, grzmot przetaczał się po stokach Góry, błyskawice rozjarzały się nad jej szczytem. A pod chmurš burzy inna, równieczarna, zakotłowała się w powietrzu, lecz ta nie leciała z wiatrem: nadcišgała z północy niby chmara niezliczonego ptactwa,zbitego tak gęsto, że œwiatło nie przenikało między skrzydłami. - Stójcie! - krzyknšł Gandalf zjawiajšc się znienacka, sam, z wzniesionymi ramionami, między nacierajšcymi szeregami krasnoludów a wojskiem gotowym do odparcia tego ataku. - Stójcie! - powtórzył grzmišcym głosem, a różdżka jego błysnęła niby piorun. - Biada wam wszystkim! Niebezpieczeństwo spadło wczeœniej, niż przewidywałem. Gobliny nadcišgajš! Bolg idzie od północy; słuchaj, Dainie, ten sam Bolg, którego ojca zabiłeœ w Morii. Patrzcie! Nietoperze! Zdumieli się wszyscy, powstał zgiełk i zamęt. Nim Gandalf skończył przemówienie, ciemnoœci zgęstniały wokół nich. Krasnoludy wstrzymujšc pochód spoglšdały w niebo. Elfy krzyczały na różne głosy. - ChodŸcie do nas! - zawołał Gandalf. - Jeszcze czas na naradę. Niech Dain, syn ojciec. Do 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż§Pc¨lńcŠ]Z KŞˇ)bc€Ť8>/Naina, spieszy do naszego obozu. Tak zaczęła się ta bitwa, której nikt nie oczekiwał, nazwana póŸniej bitwš pięciu armii. Bój był krwawy. Po jednej stronie walczyły gobliny i dzikie wilki, po drugiej - elfy, ludzie i krasnoludy. A doszło do tych wydarzeń tak: od dnia œmierci Wielkiego Goblina z Gór Mglistych nienawiœć tego plemienia do krasnoludów rozpaliła się aż do furii. Od grodu do grodu, od osiedla do osiedla między wszystkimi twierdzami goblinów kršżyli posłańcy; postanowiono zdobyć władzę nad całš Północš. Tajnymi sposobami zbierano wszelkie wiadomoœci, wszędzie po górach kuto broń i uzbrajano wojska. Z gór i dolin pocišgnęły oddziały podziemnymi tunelami lub pod osłonš nocy, aż wreszcie pod Wielkš Górš Gundabad na północy, gdzie mieœciła się stolica wszystkich goblinów, zgromadzono olbrzymiš armię, gotowš spaœć niespodzianie z pierwszš burzš na Kraje Południa. Tu dotarła do goblinów wieœć o œmierci Smauga i ucieszyła je bardzo. Podšżyły nocami przez góry i tak doszły tutaj od północy, niemal następujšc na pięty wojsku Daina. Nawet kruki dowiedziały się o ich marszu dopiero wtedy, gdy gobliny wychynęły na otwarte pola dzielšce Samotnš Górę od Żelaznych Wzgórz. Ile o tym wiedział Gandalf, trudno zgadnšć, ale okazało się, że w każdym razie nie spodziewał się napaœci tak prędko. Czarodziej ułożył plan działania po naradzie z królem elfów i Bardem, a także Dainem, który przyłšczył się do nich: gobliny były wspólnym wrogiem, w obliczu ich najazdu wszystkie spory poszły w zapomnienie. Jedynš nadzieję pokładali sojusznicy w zwabieniu przeciwnika w głšbdoliny, między dwa ramiona Góry; sami chcieli obsadzić wielkie ostrogi skalne wysunięte na wschód i południe. Przedstawiało to pewne niebezpieczeństwo,bo jeœli gobliny miały doœć wojska, żeby częœć wysłać naokoło Góry, mogły zaatakować obrońców również od zaplecza i od szczytu. Nie było jednak czasu na obmyœlanie innego planu lub sprowadzanie posiłków. Wkrótce burza minęła, przewaliła się na południo-wschód, ale nadleciała chmara nietoperzy, zniżajšc się nad ramiona Góry i kłębišc nad wojskiem sojuszników tak, że przesłaniała œwiatło dzienne i budziła grozę w sercach. - Na Górę, na Górę! - krzyczał Bard. - Póki jeszcze czas, zajmijmy stanowiska bojowe.Na południowej ostrodze, na jej niższych stokach i wœród skał rozstawiono elfy; wschodniš ostrogę obsadzili ludzie i krasnoludy. Sam Bard wraz z kilku najzwinniejszymi towarzyszami i elfami wspišł się na szczyt wschodniego ramienia,żeby mieć stšd widok na północ. Po krótkimczasie dostrzegł na polach leżšcych u stóp Góry czarny, sunšcy szybko naprzód tłum napastników. Jeszcze chwila, a przednie straże obchodzšce wysunięty cypel ostrogi zaczęły zbiegać w dolinę. Były to najszybsze oddziały wilczej jazdy, a wrzaski i wycia z daleka już rozdzierały powietrze. Kilku œmiałków zastšpiło im drogę, symulujšc opór; niejeden poległ, reszta zaœ uskoczyła na boki. Zgodnie z przewidywaniami Gandalfa armia goblinów skupiła się za wstrzymanš chwilowo przedniš strażš, by potem wœciekle runšć w dolinę i rozsypać się szeroko między ramionami Góry w poszukiwaniu przeciwnika. W powietrzu powiewały niezliczone czarne i czerwone choršgwie, gdy horda w nieładzie i z furiš parła naprzód. Zawrzała okropna bitwa. Była to z wszystkich przygód hobbita najgroŸniejsza,ta, której najgorzej nienawidził, póki trwała, inaczej mówišc - ta, którš po latach najbardziej się chełpił i najchętniej wspominał, jakkolwiek nie odegrał w niej wcale doniosłej roli. Właœciwie trzeba wyznać, że doœć skwapliwie już na poczštku walki wsunšł na palec pierœcień i zniknšł sprzed oczu zarówno przyjaciół, jak wrogów, chociaż nie chroniło go to całkowicie od niebezpieczeństwa. Magiczny pierœcień nie może przecież stanowić zupełnie pewnej obrony podczas natarcia goblinów, nie obezwładnia strzał ani włóczni; pomaga jednak umykać z najbardziej zagrożonych miejsc, a przy tymniewidzialnej głowy nie może wybrać sobie za cel wymachujšcy mieczem goblin. Pierwsze ruszyły do ataku elfy. Żywiš one do goblinów zimnš, zaciętš nienawiœć. Tak œmiertelny gniew kierował rękami, które dzierżyły włócznie i miecze, że ostrza rozbłyskiwały w mroku lodowatym płomieniem. Ledwie zastępy wrogów wypełniły gęsto dolinę, elfy sypnęły gradem strzał, a każda z nich iskrzyła się w locie jakby rozżarzona zabójczym ogniem. Za chmurš strzał ruszyli kopijnicy do natarcia. Wrzask powstał ogłuszajšcy. Skały sczerniały od bluzgajšcej goblinowej posoki. Jeszcze gobliny nie ochłonęły po uderzeniu elfów, jeszcze elfy nie osłabły w pierwszym impecie, kiedy już po dolinie przebiegł grzmot okrzyków. "Moria!" - wołały krasnoludy; "Dain, Dain!" - odpowiadały inne i wojownicy z Żelaznych Wzgórz wywijajšc młotami runęli na wrogaod drugiej strony. Z nimi zaœ szli ludzie znad Jeziora uzbrojeni w długie miecze. Panika ogarnęła gobliny. Odwróciły się, by stawić czoło nowej napaœci, lecz wówczas elfy zaatakowały ze zdwojonš siłš. Już teni ów goblin umykał z szeregu, pędzšc ku rzece, by uniknšć zasadzki; wilki w furii szczerzyły zęby na swoich jeŸdŸców, rozdzierały rannych i trupy. Zwycięstwo zdawało się niewštpliwe, gdy nagle wrzask buchnšł od szczytów Góry. Gobliny od przeciwnego stoku wdarły się naGórę i już cały ich tłum obsiadł skały ponad Bramš, inne zaœ spuszczały się w dół, nie zważajšc na towarzyszy, którzy z wrzaskiem spadali z urwisk w przepaœć, gotowe zaatakować z wysoka placówki nieprzyjacielskie rozmieszczone w ostrogach Góry. Do każdej z nich wiodły z głównego masywu œcieżki, których obrońcy, nie doœć liczni, nie mogli na dłuższy czas zagrodzić. Nadzieja na zwycięstwo zgasła. Zdołali tylko zahamować pierwszy napór czarnej nawały. Dzień chylił się ku wieczorowi. Gobliny znów wypełniły dolinę. Zjawiły się także zastępy krwiożerczych wargów, a z nimi gwardia przyboczna Bolga, olbrzymie gobliny, zbrojne w krzywe stalowe szable. Na burzliwe niebo spływała już ciemnoœć zmierzchu, lecz wcišż jeszcze ogromne nietoperze kłębiły się nad głowami, koło uszu ludzi i elfów, albo niby wampiry rzucały się ssać krew poległych. Bard teraz bronił wschodniej ostrogi, lecz z wolna ustępował pola; wodzowie elfów otoczyli swego króla na południowym ramieniu Góry, opodal strażnicy na KruczymWzgórzu. Nagle znów buchnšł krzyk i od Bramy rozległ się dŸwięk tršby. Zapomnieli wszyscy o Thorinie! Częœć muru, podważonałomami, z trzaskiem runęła na zewnštrz, w rozlanš wodę. Wyskoczył z pieczary Królspod Góry, a za nim jego drużyna. Zrzucili płaszcze i kaptury, mieli na sobie lœnišce zbroje, a w oczach czerwony płomień bojowy. W zapadajšcym zmierzchu wódz krasnoludów zdawał się pałać jak złoto w ogniu. Gobliny zepchnęły z góry na nich z łoskotem lawinę kamieni. Lecz oni nie ulękli się, jednym susem zbiegli nad wodospad i ruszyli do bitwy. Wilki i gobliny cofały się przed nimi przerażone. Thorin potężnie cišłtoporem, a ciosy wrogów nie imały się go wcale. - Do mnie! Do mnie, elfy i ludzie! Da mnie, rodacy! - krzyczał, aż głos niby granie rogu rozlegał się w dolinie. Wszyscy wojownicy Daina mieszajšc szyk bojowy rzucili się na pomoc królowi. Za nimiskoczyło wiele ludzi znad Jeziora, których Bard nie wstrzymywał; od drugiej strony biegły elfy z włóczniami w ręku. Znów zaatakowano gobliny w dolinie i wkrótce zaległy jš czarne, okropne zwały goblinowych trupów. Wargowie, zmuszeni dorozsypki, ustšpili; Thorin natarł na gwardięBolga. Lecz nie mógł złamać jej szeregów. Już za plecami króla między trupy goblinów padł niejeden człowiek, niejeden krasnolud,niejeden piękny elf, który mógł jeszcze wiele lat przeżyć radoœnie w swoim ojczystym lesie. A w miarę jak posuwali sięnaprzód w szerszš tutaj dolinę, coraz byłociężej. Thorin miał za mało wojowników, nie mógł osłonić oddziału od flanków. Wkrótce atak zmienił się w obronę, drużyna utworzyła zwarty pierœcień, otoczona ze wszystkich stron przez goblinyiwilki powracajšce do natarcia. Gwardia Bolga z wyciem rzuciła się naprzód i zmiażdżyła kršg jak fala przedzierajšca się przez piaszczystš wydmę. Przyjaciele nie mogli przyjœć Thorinowi z odsieczš, bo w tej samej chwili gobliny podjęły atak od Góry ze zdwojonš furiš i na wszystkich odcinkach spychały w dół ludzi i elfów, mimo zawziętego ich oporu. Bilbo patrzał nata z rozpaczš. Obrał sobie stanowisko bojowe na Kruczym Wzgórzu, wœród elfów - częœciowo dlatego, że stšd miał większe szanse ucieczki, częœciowo (posłuszny kropli krwi Tuków w swoich żyłach), ponieważ wolał zginšć - gdyby już ginšć przyszło nieuchronnie - w obronie króla elfów. Gandalf również znajdował się pod strażnicš; siedział zamyœlony, przygotowujšc, jak mi się wydaje, jakšœ ostatniš magicznš sztukę na zakończenie bitwy. A koniec bitwy zdawał się bliski. Nie potrwa to już długo - myœlał Bilbo raz gobliny zdobędš Bramę, a nas wszystkich wyrżnš albo wpędzš da lochu i uwiężš. Doprawdy, płakać się chce na myœl, że po tylu przygodach tak się ta wyprawa ma skończyć. Już bym wolał, żeby Smaug dalejleżał na tych przeklętych skarbach, niż żeby się dostały tym nikczemnym potworomi żeby biedny stary Bombur, Balia, Fili i Kili z całš kompaniš zginęli tak marnie. Szkoda też Barda, ludzi znad Jeziora i wesołych elfów. Biada mi, biada! Słyszałem nieraz pieœni o bitwach i wyobrażałem sobie słuchajšc ich, że klęska może być pełna chwały. Ale teraz widzę, że to rzecz straszna, by nie rzec: rozpaczliwa. Chciałbym być gdzieœ daleko stšd!" Wiatr rozdarł chmury i czerwony blask zachodzšcego słońca rozlał się na zachodzie. Na widok nagłego œwiatła w mroku Bilbo rozejrzał się wkoło. I krzyknšł wielkim głosem, zobaczył bowiemcoœ takiego, że serce podskoczyło mu w piersiach z radoœci: ciemne sylwetki, drobne, ale dostojne na tle odległej łuny. - Orły! Orły! - krzyknšł Bilbo. - Orły lecš! Wzrok rzadko mylił hobbita. Rzeczywiœcie zwiatrem nadlatywały orły, szereg za szeregiem, tak licznym stadem, że chyba z wszystkich gniazd na północy skrzyknęły się na tę wyprawę. - Orły! Orły! - wołał Bilbo tańczšc i machajšc rękami. Elfy wprawdzie go nie widziały, ale słyszały jego głos. Po chwili zawtórowały mu tym samym okrzykiem, ażecho poszło po dolinie. Ten i ów podniósł wgórę oczy, lecz z innych miejsc jeszcze niebyło widać tego, co dostrzegali obserwatorzy z południowej strażnicy. - Orły! - wrzasnšł znów Bilbo, ale w tym samym momencie kamień ciœnięty z góry ciężko odbił się od jego hełmu; hobbit padłz łoskotem na ziemię i stracił przytomnoœć. Rozdział 18 Droga powrotna Kiedy Bilbo przyszedł do siebie, znalazł się dosłownie i wyłšcznie sam z sobš. Leżał na płaskich kamieniach Kruczego Wzgórza, w pobliżu zaœ nie było żywej duszy. Niebo nad nim rozpoœcierało się wolne od chmur ijasne, ale chłodne. Bilbo drżał, zimny jak głazy pod jego plecami, tylko głowa mu płonęła goršczkš. - Co się właœciwie stało? - spytał sam siebie. - W każdym razie nie należę jeszcze do grona poległych bohaterów, jakkolwiek niewykluczone, że zdšżę się do niego wkrótce dostać. Z trudem dŸwignšł się i usiadł. Wyjrzał w dolinę, lecz nie zobaczył tam ani jednego żywego goblina. Kiedy po chwili w głowie mu się trochę przejaœniło, miał wrażenie, że dostrzega wœród skał, gdzieœ niżej, kręcšce się elfy. Z pewnoœciš tam, w dali na równinie wcišż jeszcze widniał obóz; a koło Głównej Bramy - czy go oczy nie mylš? - trwa ruch, krzštajš się jakieœ postacie, krasnoludy chyba rozbierajš mur. Wszędzie jednak panowała martwa cisza. Nikt nie nawoływał, znikšd nie dochodziło echo œpiewów. W powietrzu wisiała żałoba.- Mimo wszystko bitwa skończyła się pewnie naszym zwycięstwem - rzekł Bilbo obmacujšc zbolałš głowę. - Ano, widzę, że zwycięstwo to bardzo smutna historia. Nagle spostrzegł jakiegoœ człowieka wspinajšcego się do strażnicy i idšcego w jego stronę. - Hej! - krzyknšł drżšcym głosem. - Hej, bywaj! Jakie masz nowiny? - Czyj to głos przemawia spoœród kamieni? - spytał mężczyzna przystajšc niedaleko odhobbita i rozglšdajšc się wkoło. Dopiero teraz Bilbo przypomniał sobie o pierœcieniu! - A to heca! - powiedział sobie. - Niewidzialnoœć ma także swoje przywary. Gdyby nie to, spędziłbym pewnie noc wygodnie, w ciepłym łóżku. - To ja! Bilbo Baggins, z drużyny Thorina! - krzyknšł, spiesznie œcišgajšc pierœcień z palca. - Szczęœcie, że w końcu cię odnalazłem - rzekł człowiek podbiegajšc do niego. - Jesteœ pilnie potrzebny; szukamy cię już oddawna. Zaliczylibyœmy cię do poległych, których niestety jest niemało, gdyby Gandalf nie upierał się, że słyszał tutaj twój głos. Wysłano mnie, żebym ostatni raz jeszcze to miejsce przeszukał. Czy jesteœ ciężko ranny? - O ile się orientuję, dostałem kamieniem włeb doœć potężnie - odparł Bilbo: - Ale miałem hełm, zresztš czaszkę mam twardš. BšdŸ co bšdŸ mdli mnie bardzo i nogi mi się gnš jak słomki. - Zaniosę cię do obozu w dolinie - powiedział człowiek i bez wysiłku wzišł hobbita na ręce. Szedł prędko, pewnym krokiem. Wkrótce postawił Bilba przed namiotem. Był tu już Gandalf, z rękš na temblaku. Nawet czarodziej nie uniknšł rany; w całej armii niewielu byœ naliczył takich, którzy wyszli z bitwy bez szwanku. Na widok Bilba czarodziej ucieszył się ogromnie. - Baggins! - zawołał. - To mi radoœć! A więcżyjesz! Doprawdy, rad jestem z tego szczerze! Już zaczynałem się obawiać, czynawet twoje wyjštkowe szczęœcie nie zawiodło w tym przypadku. Okropna bitwa, o włos byliœmy od klęski. No, ale na inne wiadomoœci przyjdzie czas póŸniej. Teraz chodŸ - rzekł poważniejšc. Jesteœ oczekiwany. I Gandalf pocišgnšł hobbita do namiotu. - Przyprowadzam ci go, Thorinie - powiedział wchodzšc do wnętrza. W namiocie bowiem spoczywał na łożu Thorin, broczšcy krwiš z wielu ran, a jego pokłuta zbroja i wyszczerbiony topór leżały obok na ziemi. Gdy Bilbo podszedł blisko, ranny otworzył oczy. - Żegnaj, zacny złodzieju - rzekł. - Odchodzę do wielkiego domu, by zasišœć wœród przodków i oczekiwać, aż œwiat się odrodzi. Porzucam srebro i złoto idšc do krainy, gdzie te skarby nie majš wartoœci, chcę tedy rozstać się z tobš w przyjaŸni i dlatego odwołuję wszystko, co powiedziałem i uczyniłem tam, u Głównej Bramy. Bilbo przejęty żalem uklškł na jedno kolano.- Żegnaj, Królu spod Góry! -powiedział. - Gorzki to koniec naszej wyprawy! Nie ma tak wielkiej góry złota, która by opłaciła tę stratę. Ale rad jestem, że dzieliłem z wami niebezpieczeństwa, to zaszczyt, na który żaden Baggins nigdy nie zasłużył. - Ty zasłużyłeœ - rzekł Thorin. - Więcej dobrego tkwi w tobie, niż sam się domyœlasz, synu miłego Zachodu. Masz odwagę i rozum połšczone ze sobš we właœciwej mierze. Œwiat byłby weselszy, gdyby więcej jego mieszkańców tak jak ty ceniło dobre jadło, zabawę i œpiew wyżej niż górę złota. Ale jakikolwiek jest ten œwiat - smutny czy wesoły - ja muszę go już opuœcić. Żegnaj! Bilbo odwrócił się, odszedł, siadł samotniew kšcie, otuliwszy się kocem i wierzcie mi albo nie wierzcie - płakał tak, że oczy mu zapuchły, a głos ochrypł. Bilbo miał poczciwe, czułe serce. Długi czas upłynšł,nim po tych zdarzeniach odzyskał humor natyle, by znów zdobyć się na jakiœ żart. "Co za szczęœcie - powiedział sobie w końcu - że ocknšłem się w porę. Strasznie mi żal Thorina, ale rad jestem, że przynajmniej pożegnaliœmy się w przyjaŸni. Głupiec z ciebie, Bilbo Baggins, narobiłeœ masę zamieszania z tym klejnotem. Wszystkie twoje zabiegi, żeby ocalić pokój izgodę, na nic się zdały, skoro i tak przy szło do bitwy, no, ale za to już doprawdy nie można ciebie winić". O wszystkich wypadkach, które się rozegrały, gdy on leżał zemdlony, dowiedział się Bilbo dopiero póŸniej; więcejjednak smutku niż radoœci przyniosła mu tahistoria i bardzo się czuł znużony całš przygodš. Cišgnęło go już teraz do domu, chciał co prędzej rusza w drogę powrotnš.Odwlekło się to jednak trochę, więc tymczasem opowiem wam o przebiegu bitwy. Orły od dawna podejrzewały, że gobliny zbrojš się na wojnę; ruch w górachnie uszedł czujnoœci tych ptaków. a naradę. Niech Dain, syn ojciec. Do 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żŹPŢc­.ocŽđ PŻ)n c€°ű4Z LąU?*Zgromadziły się więc licznie, prowadzone przez Wodza Orłów z Gór Mglistych, a wreszcie, zwęszywszy z daleka bitwę, pospieszyły wraz z wichurš lotem błyskawicy. One to spędziły gobliny ze stoków Góry, stršcajšc je w przepaœci lub spychajšc wrzeszczšce i oszołomione prosto pod miecze nieprzyjaciół. Szybko w ten sposób wyzwoliły Samotnš Górę, a wówczas elfy i ludzie z obu jej ramion mogli zbiec na odsiecz walczšcym w dolinie.Nawet jednak po przybyciu orłów mieli przeciw sobie przewagę liczebnš. W ostatniej godzinie bitwy zjawił się sam Beorn - nikt nie wiedział, jakim sposobem ani skšd. Przybył sam, w skórze niedŸwiedzia, lecz zdawało się, że urósł wbojowym szale na olbrzyma. Głos jego rozbrzmiewał niczym werbel i huk dział; olbrzymi niedŸwiedŸ usuwał ze swej drogi wilki i gobliny niby piórka. Natarł na nie od tyłu i jak grom przedarł kršg oblegajšcych. Krasnoludy otaczały ciasno swoich wodzów, bronišc się na niskim pagórku. Beorn dŸwignšł z ziemi przeszytego włóczniami Thorina i zniósł goz pola walki. Wrócił szybko i natarł na gobliny ze zdwojonš furiš, tak że nikt nie mógł mu sięoprzeć, a żaden oręż się go nie imał. Rozproszył gwardię, a samego Bolga powalił i zmiażdżył. Wówczas strach padł na gobliny i w rozpaczy rozbiegły się na wszystkie strony. Wraz z nadziejš nowe siły wstšpiły w serca ich przeciwników, którzy rzucili się w poœcig za wrogiem, nie puszczajšc prawie nikogo z życiem. Wiele goblinów zepchnięto w nurty Bystrej Rzeki, a te, które zbiegły na południe lub na zachód, œcigano na moczarach aż do LeœnejRzeki. Tam większoœć potworów wyginęła, a niedobitki znalazły œmierć od oręża elfóww leœnym królestwie lub na bezdrożach w głębi Mrocznej Puszczy. Pieœni potem głosiły, że tego dnia poległo trzy czwarte wszystkich wojowników-goblinów z północy, a w górach na długie lata zapanował odtšd pokój. Zwycięstwo utrwaliło się przed zapadnięciem nocy, lecz poœcig trwał jeszcze, gdy Bilbo znalazł się z powrotem w obozie, toteż nie został tu nikt prawie prócz ciężko rannych. - Gdzie sš orły? - spytał Bilbo Gandalfa, gdy tego wieczora leżał już otulony w kilkaciepłych koców. - Niektóre biorš udział w poœcigu - rzekł czarodziej - ale większoœć już odleciała do swoich gniazd na szczytach. Nie chciały tu zostawać, pożegnały nas o œwicie. Dain ukoronował złotem ich wodza i zaprzysišgłz nimi sojusz na wieki. - Szkoda... To znaczy szkoda, że się z nimi nie widziałem - sennym głosem powiedział Bilbo. - Może spotkam jeszcze orły w drodze do domu. Myœlę, że teraz będę już wkrótce mógł ruszyć? - Kiedy sam zechcesz - odparł Gandalf. Ale minęło kilka dni, zanim Bilbo wyruszył w drogę powrotnš. Pochowano Thorina głęboko pod Górš, a Bard położył zmarłemu Arcyklejnot na piersi. - Niech tu leży, póki ta Góra się nie zapadnie - rzekł i niech tym, którzy tu osišdš, przynosi zawsze szczęœcie. Król elfów złożył na grobie Orkrista, mieczprzez elfy ongi wykuty, a odebrany Thorinowi, gdy był więŸniem w lesie. Pieœń mówi, że Orkrist rozbłyskiwał w ciemnoœciach, ilekroć do Góry zbliżał się wróg, tak że nikt odtšd twierdzy krasnoludów nie mógł zaskoczyć znienacka.Dain, syn Naina, objšł władzę, obwołany Królem pod Górš, a z czasem mnóstwo krasnoludów skupiło się wokół tronu w starym podziemnym pałacu. Z dwunastu towarzyszy Thorina zostało dziesięciu. Fili iKili polegli osłaniajšc swego króla tarczš i własnym ciałem, był bowiem starszym bratem ich matki. Dziesięciu przystało więcdo Daina, który sprawiedliwie rozporzšdził skarbem. Nie było oczywiœcie już mowy o dzieleniu skarbu wedle pierwotnego planu, tak by każdy dostał swojš częœć: Balin i Dwalin, Dori, Nori i Ori, Oin i Gloin, Bifur, Bofur i Bombur - no i Bilbo. Ale czternastš częœć srebra i złota - surowego i kutego - otrzymał Bard. Dain bowiem rzekł: - Dotrzymamy słowa, które dał zmarły król, on zaœ na zawsze będzie miał w swojej pieczy klejnot Thraina. Czternasta częœć skarbu stanowiła bogactwo, jakim mógł się poszczycić mało który spoœród ludzkich królów. Bard wydzielił sporo złota dla władcy Miasta nad Jeziorem i hojnie wynagrodził swojš œwitę oraz przyjaciół. Królowi elfów ofiarował szmaragdy - ulubione jego kamienie - które Dain zwrócił jako dziedzictwo Giriona. Do hobbita rzekł: - Ten skarb należy do ciebie tak samo jak do mnie, chociaż stare umowy nie dadzš sięoczywiœcie utrzymać w mocy, skoro tak wielu jest uczestników walki i zwycięstwa, którzy mogliby roœcić sobie prawa do nagrody. Mimo że gotów byłeœ wyrzec się swojej częœci, nie chciałbym, żeby sprawdziły się słowa Thorina, których zresztš żałował: że niewiele się wzbogacisz na spółce z nami. Pragnę cię wynagrodzić hojniej niż innych. - To bardzo pięknie z twojej strony - rzekłBilbo - ale doprawdy odetchnšłem z ulgš, kiedy się pozbyłem myœli o tym. Jakżebym przewiózł skarb do swego kraju nie narażajšc się po drodze na walki i morderstwa? Nie mam też pojęcia, co zrobiłbym z nim w domu. Lepiej z pewnoœciš, żeby został w twoich rękach. W końcu zgodził się przyjšć tylko dwie małe skrzynki, jednš ze złotem, drugš ze srebrem, ważšce tak niewiele, że silny kucyk mógł je udŸwignšć. - Nic więcej nie mógłbym z sobš zabrać! - powiedział. Nadeszła wreszcie chwila pożegnania z przyjaciółmi. - Bywaj zdrów, Balinie! - rzekł hobbit. - Bywajcie zdrowi, Dwalinie, Dori, Nori, Ori, Oinie, Gloinie, Bifurze, Bofurze i Bomburze! Oby wam brody nigdy nie wyłysiały! - A zwracajšc się w stronę Góry, dodał: - Żegnaj, Thorinie! Żegnajcie, Fili i Kili! Niech pamięć o was nigdy nie zgaœnie! Krasnoludy skłoniły się nisko, stojšc przedswymi wrotami, lecz słowa uwięzły im w gardłach. - Do widzenia! Szczęœliwej drogi, dokšdkolwiek zechcesz wędrować! - rzekł wreszcie Balin. - Jeżeli nas odwiedzisz w przyszłoœci, gdy pałac znów będzie piękny,wyprawimy wspaniałš ucztę na twojš czeœć. - A jeœli któryœ z was znajdzie się w moich stronach - odparł Bilbo - niech bez namysłupuka do moich drzwi. Podwieczorek jest zwykle o czwartej, ale będę wam rad o każdej porze. I z tymi słowy Bilbo odszedł spod Góry. Zastęp elfów, żałoœnie uszczuplony, ruszyłw drogę powrotnš. Wielu jednak odchodziło z zadowoleniem, bo odtšd lasy północne miały na długi wiek stać się weselsze. Smok zginšł, gobliny były rozgromione, więc serca elfów cieszyły się nadziejš radosnej wiosny, która nastanie po tej zimie. Gandalf i Bilbo jechali za królem elfów, a obok nich szedł Beorn, który znów przybrawszy ludzkš postać œmiał się i œpiewał głoœno w marszu. Dotarli tak w pobliże granicy Mrocznej Puszczy, na północ od miejsca, w którym wypływa z niej Leœna Rzeka. Tu zatrzymali się, bo czarodziej i Bilbo nie chcieli wchodzić w las, chociaż król elfów zapraszał ich do siebie w goœcinę. Zamierzali skrajem Puszczy obejœć od północy, przez pustkowie leżšce między niš a Szarymi Górami. Droga to była daleka i niewesoła, lecz teraz, gdy pokonano gobliny, wydawałasię bezpieczniejsza niż straszliwe œcieżki wgšszczu drzew. Co więcej, tę drogę wybrałrównież Beorn. - Bywaj zdrów, królu elfów! - rzekł Gandalf. - Niech się weseli i zieleni las, pókiœwiat jest jeszcze młody! Życzymy radoœci całemu twojemu ludowi! - Bywaj zdrów, Gandalfie! - odparł król. - Obyœ zawsze zjawiał się w porę wszędzie, gdzie jesteœ najbardziej potrzebny, choć najmniej spodziewany. Im częœciej pokażesz się w moim pałacu, tym większš mi sprawisz przyjemnoœć! - Proszę cię - jškajšc się i stajšc na jednejnodze rzekł Bilbo - przyjmij ode mnie ten podarek! I podał królowi naszyjnik ze srebra i pereł, który Dain ofiarował mu na pożegnanie. - Jakże zasłużyłem sobie na taki hojny dar, drogi hobbicie?! - zawołał król. - Nnno... widzisz... właœnie... - plštał się Bilbobardzo zmieszany. - Chciałem chociaż w tensposób odwdzięczyć się za... goœcinę. Włamywacz bšdŸ co bšdŸ także ma swój honor. Niemało wypiłem twojego wina i zjadłem twego chleba. - Przyjmuję od ciebie ten dar, o Bilbo Szczodry! - z powagš rzekł król i mianuję cię przyjacielem elfów. Oby cień twój nigdysię nie skurczył (wtedy zresztš za łatwo byłoby ci kraœć!) BšdŸ zdrów! Elfy skręciły w las, a Bilbo ruszył w dalekš drogę do domu. Wiele jeszcze przeżył trudów i przygód, nim wrócił pod Pagórek. Dzikie kraje były podówczas naprawdę dzikie i mieszkało w nich mnóstwo groŸnych stworzeń prócz goblinów. Ale Bilbo miał dobrego przewodnika i dobrego obrońcę, bo czarodziej szedł z nim razem, a przez znacznš częœć drogi również Beorn, toteż ani razu hobbit nie znalazł się w poważnymniebezpieczeństwie. Nim upłynęła połowa zimy, Gandalf i Bilbo przebyli całš drogę dokoła Puszczy i stanęli u progu domu Beorna. Tu odpoczywali czas jakiœ. Zimowe gody spędzili więc w cieple i wesoło. Ze wszystkich stron, z daleka nawet schodzili się ludzie zaproszeni przez Beorna na œwięta. W Górach Mglistych niewiele zostałogoblinów, a niedobitki były wystraszone i kryły się w najgłębszych jaskiniach Wargowie zniknęli z lasów, tak że ludzie mogli już podróżować bez obawy. Beorn póŸniej został wielkim władcš całej tej okolicy i rzšdził rozległym krajem między górami a Puszczš. Podobno przez wiele pokoleń mężczyŸni z jego rodu zachowali moc przemieniania się w niedŸwiedzie; trafiali się wprawdzie wœród nich ludzie srodzy i Ÿli, większoœć jednak miała serca zacne jak sam Beorn, jakkolwiek żaden nie dorównywał mu wzrostem ani siłš. Za panowania tego rodu resztki goblinów przepędzono z Gór Mglistych i nowy pokój nastał na kresach Dzikiego Kraju. Wiosna już była, piękna, ciepła i słoneczna, gdy wreszcie Gandalf i Bilbo pożegnali Beorna, a chociaż hobbit bardzo tęsknił do domu, opuszczał tę goœcinę z żalem, bo kwiaty w ogrodach Beorna kwitływczesnš wiosnš nie mniej uroczo niż póŸnym latem. Wspinajšc się długš œcieżkš w górę, wędrowcy doszli do tego miejsca pod przełęczš, skšd ongi porwały ich gobliny. Ale tym razem stanęli tutaj rankiem, a oglšdajšc się za siebie widzieli białe słońcebłyszczšce nad szerokš równinš. Z drugiej strony widać było Mrocznš Puszczę, błękitnš z oddali, a ciemnozielonš mimo wiosny na bliższych skrajach. A jeszcze dalej, na widnokręgu majaczyła Samotna Góra. Na jej szczycie œnieg nie stopniał dotychczas i lœnił bielš. - Tak oto œnieg spada po ogniu, a nawet smoki nie uniknš końca - rzekł Bilbo i odwrócił się plecami do kraju przygód. Krew Tuków znużyła się, krew Bagginsów zkażdym dniem wzbierała silniej w jego żyłach. - Teraz marzę już tylko o moim wygodnym fotelu - powiedział Bilbo. Rozdział 19 Ostatni akt Był pierwszy dzień maja, gdy we dwóch znaleŸli się nad dolinš Rivendell, w której głębi stał Ostatni (czy raczej teraz Pierwszy) Przyjazny Dom. Znów był wieczór, kucyki pomęczone - szczególnie ten, który dŸwigał bagaże - a jeŸdŸcy spragnieni wypoczynku. Kiedy zjeżdżali stromš œcieżkš w dół, Bilbo usłyszał elfy œpiewajšce wœród drzew, jak gdyby od pożegnania z nimi nie przerwały pieœni. A kiedy dotarli na niżej położone polanki leœne, rozróżnili słowa bardzo podobne do słów œpiewanych przed niespełna rokiem. Oto jak mniej więcej brzmiała pieœń elfów: Smok zginšł i przepadł, Rozpadły się koœci, Skruszyła się zbroja, Sczezły wspaniałoœci. Choć miecz zardzewieje, W mrok runš korony Dzielšc z bogactwami Ich los zasłużony Tu trawka zielona, Soczysta i miękka A w rzecznym poszumie Brzmi elfów piosenka: Tine - line - line Wracajcie w dolinę! Już gwiazdy jaœniejsze Niż błyski kamieni, A księżyc srebrzyœciej Niż srebro się mieni. Już ogień lœni złociej, Żar bioršc od słonka, Niż złoto w podziemiach Więc po cóż się błškać? Tine - line - line Wracajcie w dolinę! O, dokšd to, dokšd Idziecie z oddali? Tu strumień już pluszcze I gwiazda się pali. Skšd smutni wracacie Z ciężarem w te strony? Tu elfy witajš Wędrowców znużonych. Tine - line - line Wracajcie w dolinę! Muzyczka wam gra Tine - line - la La - la! Potem elfy zamieszkałe w dolinie wyszły spoœród drzew, powitały czarodzieja i hobbita i przeprowadziły ich przez rzekę do domu Elronda. Tu przyjęto goœci serdecznie i wiele par uszu z ciekawoœciš słuchało tego wieczora opowieœci o ich przygodach. Mówił przeważnie Gandalf, ponieważ Bilbo był bardzo œpišcy i wolał milczeć. Prawie całš historię znał dobrze, bo sam przecież brał w niej udział, i większoœci szczegółów Gandalf od niego siędowiedział podczas wspólnej wędrówki lub rozmów w domu Beorna; od czasu do czasujednak, gdy czarodziej opowiadał o wypadkach jeszcze mu nie znanych, hobbit otwierał jedno oko i słuchał uważnie. W ten sposób z kilku słów, które czarodziej rzucił Elrondowi, Bilbo dowiedział się, gdzie bywał Gandalf. Okazało się, że uczestniczył w wielkiej naradzie dobrych czarodziejów, mędrców i mistrzów białej magii i że wreszcie udało im się wypędzić Czarnoksiężnika z jego mrocznej fortecy w południowej częœci Puszczy. - Wkrótce więc - mówił Gandalf - w lasach oczyœci się powietrze. Północ na długie wieki uwolniona została od tej zmory. Ale chciałbym, żebyœmy jš mogli wygnać z całego œwiata. - Dobrze by to było - rzekł Elrond - obawiam się jednak, że nie stanie się to jeszcze ani w naszej erze, ani w cišgu kilku następnych. Kiedy Gandalf skończył historię przygód drużyny Thorina, zaczęły się inne opowieœci, a po nich jeszcze inne, z bardzodawnych dziejów i z najnowszych, a również takie, które nie majš wieku, aż wreszcie hobbitowi głowa opadła na piersi i usnšł wygodnie w kšciku. Obudził się w biało zasłanym łóżku, gdy księżyc zaglšdał przez otwarte okno. W dolinie nad brzegiem strumienia elfy œpiewały głoœno i czysto: Œpiewajmy wesoło - perlista lœni rosa, Wiatr szumi w gałęziach, wiatr hula po wrzosach I gwiazdy już błyszczš, i księżyc rozkwita,Jasnymi oknami noc srebrna nas wita. Zatańczmy wesoło, otoczmy go chmurkš, Szust stopy po trawie leciutkie jak piórko. Już rzeka się srebrzy, cień płochy umyka -O maju grajšcy jak słodka muzyka! Œpiewajmy cichutko, niech sen go jak wróżka Omota, utuli na miękkich poduszkach! Już œpi nasz wędrowiec! Umykaj, drużyno, A ty go ukołysz, szumišca olszyno! O ucisz się, sosno, do brzasku poranka I księżyc niech zgasi płomyczek kaganka! Cichutko, tarnino, cichutko, dębino, Aż nocne się mroki w mgle œwitu rozpłynš! - Hej, tam, weseli ludkowie! - zawołał Bilbowychylajšc się z okna. - Która godzina na księżycu? Wasza kołysanka zbudziłaby nawet pijanego goblina. Mimo to pięknie wam za niš dziękuję. - A twoje chrapanie obudziłoby nawet skamieniałego smoka - odpowiedziały elfy ze œmiechem. - Œwit się zbliża, a ty œpisz od zmierzchu. Do jutra może wyleczysz się ze zmęczenia. - Odrobina snu w domu Elronda to potężne lekarstwo - odparł Bilbo - ale ja chcę zażyćjak największš porcję tego leku. Po raz wtóry zatem dobranoc, moi piękni przyjaciele! To rzekłszy hobbit wrócił do łóżka i spał niemal do południa. Zmęczenie prędko z niego opadło, wiele teżużył zabawy, œpiewu i tańca w towarzystwie elfów z doliny, weselšc się z nimi do póŸna w noc i od œwitu. Ale nawet tak miłe miejsce nie mogło na długo zatrzymać hobbita, który wcišż myœlał o swojej własnej norce. Toteż po tygodniu pożegnał gospodarza, ofiarował mu tyle podarków, ile Elrond zgodził się przyjšć, i ruszył wraz z Gandalfem w dalszš drogę. Ledwie opuœcili dolinę, gdy niebo przed nimi na zachodzie spochmurniało, a wiatr z deszczem wybiegł na ich spotkanie. - Oto maj grajšcy jak słodka muzyka! - rzekł Bilbo, kiedy wiatr wiał mu prosto w oczy. - Ale zostawiliœmy legendy za sobš i wracamy do domu. To pewnie przedsmak tego, co nas tam czeka. - Daleka jeszcze droga przed nami - odparłGandalf. - Ale już ostatnia - powiedział Bilbo. Przyjechali nad rzekę, która stanowiła linięgranicznš oddzielajšcš pobrzeża Dzikiego Kraju, i odnaleŸli broń pod wysokš skarpš, którš zapewne pamiętacie. Woda wezbrała od topniejšcych œniegów jak zwykle u progulata, a dodatkowo jeszcze od całodziennegodeszczu; przeprawili się mimo trudnoœci i bez zwłoki ruszyli dalej, bo wieczór już zapadał, a zaczynał się ostatni etap podróży. Odbyli go bardzo podobnie jak w pierwszš 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż˛@˘ cłâ \c´>ü˙˙stronę, z tš tylko różnicš, że kompania się zmniejszyła i brakowało poprzedniego gwaru; przy tym nie spotkali już teraz trollów. Każdy zakręt drogi przypominał hobbitowi zdarzenia i rozmowy sprzed roku- które zresztš wydawały mu się tak odległe, jakby nie jeden rok, lecz dziesięć lat od nich upłynęło - toteż łatwo poznał miejsce, gdzie kucyk wpadł do rzeki i gdziezboczyli ze szlaku, wskutek czego narazili się na przykre spotkanie z Tomem, Bertem iBillem. Opodal drogi odszukali złoto trollów, nienaruszone w kryjówce, w której je zakopali. - Mam doœć bogactw, starczy mi do końca życia - powiedział Bilbo, gdy wydobyli złoto. - WeŸ je sobie, Gandalfie. Ty na pewno potrafisz je zużyć najlepiej . - Pewnie! - rzekł czarodziej. - Ale należy cisię sprawiedliwie połowa. Może okazać się itobie bardziej potrzebne, niż ci się wydaje. Włożyli więc złoto do worków i objuczyli nimi kuce, wcale nie zachwycone tym przybytkiem. Posuwali się odtšd wolniej, bo przeważnie szli pieszo obok wierzchowców.Lecz kraj otwierał się przed nimi zielony; trawa rosła bujnie i hobbit z radoœciš maszerował po niej. Ocierał twarz czerwonš jedwabnš chustkš - pożyczył jš od Elronda, bo ani jedna z jego własnych chustek nie ocalała czerwiec bowiem przyniósł lato, a dni nastały znów goršce isłoneczne. Wszystko się kiedyœ kończy, nawet ta historia, nadszedł więc dzień, gdy wędrowcy ujrzeli kraj, w którym Bilbo urodził się i wychował, w którym znał każdy zakštek i każde drzewo równie dobrze jak własne palce u ršk i nóg. Z małego wzniesienia dostrzegł w oddali własny rodzinny Pagórek, a wtedy przystanšł i niespodzianie powiedział: Wiodš, wiodš drogi w œwiat, Wœród lesistych gór zieleni, W mrocznych grotach znaczšc œlad, Wœród zbłškanych mknšc strumieni. Poprzez zimny biały œnieg, Łški kwietne i majowe, Omijajšc skalny brzeg I pagóry księżycowe. Wiodš, wiodš drogi w œwiat, Pod gwiazdami mknš na niebie - Choć wędrować każdy rad, W końcu wraca w dom, do siebie. Oczy, które ognia dziw Oglšdały - i pieczary, Patrzš czule w zieleń niw I kochany domek stary. Gandalf popatrzał na niego. - Mój kochany Bilbo! - rzekł. - Co się z tobšstało? Nie poznaję dawnego hobbita. Przeszli przez most, minęli młyn nad rzekšiw końcu stanęli u drzwi Bilba. - A to co znowu? Co się tu dzieje? - wykrzyknšł Bilbo. Ruch panował niezwykły. Bardzo liczne - i zgoła niedoborowe - towarzystwo cisnęło się pod okršgłymi drzwiami, wcišż ktoœ wchodził lub wychodził, nie wycierajšc nawet nóg na słomiance, jak zauważył Bilbo z przykroœciš. Zdziwił się hobbit, ale tamci zdziwili się jeszcze bardziej na jego widok. Zjawił się w momencie, gdy odbywała się wyprzedaż z licytacji! Ogromne czarne i czerwone ogłoszenie wisiało na bramie, oznajmiajšc,że dnia dwudziestego drugiego czerwca firma Grubb, Grubb i Burrowes sprzeda więcej dajšcemu ruchomoœci nieboszczyka Bilba Bagginsa mieszkajšcego za życia w Bag End, Pod Pagórkiem, w Hobbitonie. Wyprzedaż rozpoczęła się punktualnie o dziesištej. Teraz była niemal pora obiadowa, toteż większoœć rzeczy już sprzedano za ceny wahajšce się od zera dotrzech groszy (rzecz niezwykła na licytacjach). Kuzyni Bilba, Bagginsowie z Sackville, właœnie mierzyli pokoje, żeby sięprzekonać, czy zmieszczš tu wygodnie własne meble. Słowem, Bilba uznano za nieboszczyka, a nie każdy z obecnych, którzy zapewniali go, że cieszš się z pomyłki, cieszył się szczerze. Powrót pana Bagginsa wywołał niemało zamieszania Pod Pagórkiem, Na Pagórku oraz Za Wodš. Ceregiele prawne trwały kilka lat. Wiele wody upłynęło w rzece, nimpana Bagginsa naprawdę i formalnie uznano z powrotem za żyjšcego. Osoby, które zrobiły wyjštkowo dobry interes na licytacji, nie chciały się zadowolić byle dowodem. W końcu, żeby przyspieszyć sprawę, Bilbo musiał odkupić większoœć swoich własnych mebli. Mnóstwo srebrnychłyżek zniknęło w sposób tajemniczy i nigdycałkowicie nie wyjaœniony. Jeœli o mnie chodzi, podejrzewam Bagginsów z Sackville;ci do końca życia nie uznali Bilba Bagginsa, który powrócił, za prawdziwego Bilba Bagginsa i nie utrzymywali z nim stosunków.Wielkš mieli doprawdy ochotę mieszkać w jego œlicznej norce. Ale Bilbo miał wkrótce przekonać się, że stracił coœ więcej niż srebrne łyżki, a mianowicie - dobrš reputację. Co prawda zawsze odtšd cieszył się przyjaŸniš elfów,szacunkiem krasnoludów, czarodziejów i wszystkich tym podobnych osób, które odwiedzały jego rodzinnš okolicę; ale nie uchodził już za szanujšcego się hobbita. Wszyscy sšsiedzi uważali go za trochę "pomylonego" - z wyjštkiem siostrzenic i siostrzeńców ze strony Tuków; lecz starsi nie pochwalali przyjaŸni tej młodzieży z Bilbem. Z przykroœciš muszę wam powiedzieć, że Bilbo nic sobie z tego nie robił. Żył bardzo zadowolony, a szum imbryka na piecu wydawał mu się muzykš jeszcze piękniejszš niż za spokojnych dni przed odwiedzinami niespodziewanych goœci. Mieczpowiesił nad kominkiem, zbroję ustawił w sieni, a potem nawet oddał do muzeum. Złoto i srebro wydał przeważnie na prezenty, niekiedy praktyczne, a niekiedy fantastyczne - temu może należy w pewnymstopniu przypisać miłoœć siostrzeńców i siostrzenic. Czarodziejski pierœcień zachował w œcisłej tajemnicy, bo posługiwał się nim przede wszystkim wtedy, gdy zjawiali się niepożšdani goœcie. Zaczšł pisywać wiersze i często odwiedzałelfy, a chociaż ten i ów kiwał głowš i stukajšc się palcem w czoło, wzdychał: "Biedny stary Baggins", chociaż mało kto wierzył w jego opowieœci - Bilbo czuł się szczęœliwy aż do końca swych dni, a przeżył ich jeszcze bardzo wiele. Pewnego jesiennego wieczora w kilka lat póŸniej, gdy Bilbo siedział w swoim gabinecie zajęty pisaniem pamiętników - które zamierzał opatrzyć tytułem: "Tam i zpowrotem, wakacje pewnego hobbita" - u drzwi rozległ się dzwonek. Przyszedł Gandalf w towarzystwie krasnoluda, a mianowicie Balina. - Proszę, proszę! - rzekł Bilbo i po chwili wszyscy trzej siedzieli w fotelach przy kominku. Balia zauważył, że kamizelka panaBagginsa jest lepiej niż przed paru laty wypełniona i ma szczerozłote guziki, a Bilbo nawzajem stwierdził, że broda Balina urosła o parę cali, pas zaœ, wysadzany drogimi kamieniami, błyszczy wspaniale. Rozgadali się oczywiœcie o dawnych czasachwspólnie przeżytych, a Bilbo zapytał, co słychać w krajach pod Górš. Okazało się, że wszystko tam toczy się pomyœlnie. Bard odbudował miasto w dolinie i mnóstwo ludziznad Jeziora, z zachodu i południa skupiło się przy nim, dolina zaœ, znów uprawna, rozkwitła dostatkiem; spustoszonš okolicę teraz wypełniały wiosnš kwiaty i œwiergot ptasi, a jesieniš - owoce i gwar zabaw. Miasto na Jeziorze również wskrzeszono z popiołów, bogatsze niż przedtem, bo wiele skarbów płynęło w górę i w dół Bystrš Rzekš. Między elfami, krasnoludami i ludŸmiw całej tej okolicy panowała zgoda. Dawnego władcę Miasta na Jeziorze spotkał żałosny koniec. Bard dał mu dużo złota na wspomożenie mieszkańców miasta,lecz ludzie tego pokroju szczególnie łatwo zarażajš się smoczš chorobš, toteż władcazagarnšł lwiš częœć złota, uciekł z nim i zginšł œmierciš głodowš na Pustkowiu, opuszczony przez swych zauszników. - Nowy władca jest mšdrzejszy - rzekł Balia - i bardzo popularny, bo, rzecz jasna,ludzie jemu przypisujš zasługę swojej obecnej pomyœlnoœci. Œpiewajš nawet pieœni,które głoszš, że za jego panowania rzeki płynš złotem. - A więc stare przepowiednie w pewnym sensie jednak się sprawdziły powiedział - Bilbo. - Oczywiœcie! - rzekł Gandalf. - Dlaczegóż by się nie miały sprawdzić? Chyba nie przestałeœ wierzyć w proroctwa tylko dlatego, że sam przyłożyłeœ ręki do ich urzeczywistnienia? Nie myœlisz przecież, żewszystkie swoje przygody i cudowne ocalenie zawdzięczasz wyłšcznie szczęœciu,które ci sprzyjało tylko przez wzglšd na twojš osobę! Bardzo przyzwoity hobbit z ciebie, panie Baggins, i ogromnie cię lubię, ale mimo wszystko jesteœ tylko skromnš, małš osóbkš na bardzo wielkim œwiecie. - Całe szczęœcie! - rozeœmiał się Bilbo podajšc mu puszkę z tytoniem. KONIEC ---------------Konwersja: rpg6@go2.pl Tekst pochodzi ze strony: www.hobbit.hg.pl ył w dalekš drogę do domu. Wiele jeszcze przeżył trudów i przygód, nim wrócił pod Pagórek. Dzikie kraje były podówczas naprawdę dzikie i mieszkało w nich mnóstwo groŸnych stworzeń prócz goblinów. Ale Bilbo miał dobrego przewodnika i dobrego obrońcę, bo czarodziej szedł z nim razem, a przez znacznš częœć drogi również Beorn, toteż ani razu hobbit nie znalazł się w poważnymniebezpieczeństwie. Nim upłynęła połowa zimy, Gandalf i Bilbo przebyli całš drogę dokoła Puszczy i stanęli u progu domu Beorna. Tu odpoczywali czas jakiœ. Zimowe gody spędzili więc w cieple i wesoło. Ze wszystkich stron, z daleka nawet schodzili się ludzie zaproszeni przez Beorna na œwięta. W Górach Mglistych niewiele zostałogoblinów, a niedobitki były wystraszone i kryły się w najgłębszych jaskiniach Wargowie zniknęli z lasów, tak że ludzie mogli już podróżować bez obawy. Beorn póŸniej został wielkim władcš całej tej okolicy i rzšdził rozległym krajem między górami a Puszczš. Podobno przez wiele pokoleń mężczyŸni z jego rodu zachowali moc przemieniania się w niedŸwiedzie; trafiali się wprawdzie wœród nich ludzie srodzy i Ÿli, większoœć jednak miała serca zacne jak sam Beorn, jakkolwiek żaden nie dorównywał mu wzrostem ani siłš. Za panowania tego rodu resztki goblinów przepędzono z Gór Mglistych i nowy pokój nastał na kresach Dzikiego Kraju. Wiosna już była, piękna, ciepła i słoneczna, gdy wreszcie Gandalf i Bilbo pożegnali Beorna, a chociaż hobbit bardzo tęsknił do domu, opuszczał tę goœcinę z żalem, bo kwiaty w ogrodach Beorna kwitływczesnš wiosnš nie mniej uroczo niż póŸnym latem. Wspinajšc się długš œcieżkš w górę, wędrowcy doszli do tego miejsca pod przełęczš, skšd ongi porwały ich gobliny. Ale tym razem stanęli tutaj rankiem, a oglšdajšc się za siebie widzieli białe słońcebłyszczšce nad szerokš równinš. Z drugiej strony widać było Mrocznš Puszczę, błękitnš z oddali, a ciemnozielonš mimo wiosny na bliższych skrajach. A jeszcze dalej, na widnokręgu majaczyła Samotna Góra. Na jej szczycie œnieg nie stopniał dotychczas i lœnił bielš. - Tak oto œnieg spada po ogniu, a nawet smoki nie uniknš końca - rzekł Bilbo i odwrócił się plecami do kraju przygód. Krew Tuków znużyła się, krew Bagginsów zkażdym dniem wzbierała silniej w jego żyłach. - Teraz marzę już tylko o moim wygodnym fotelu - powiedział Bilbo. Rozdział 19 Ostatni akt Był pierwszy dzień maja, gdy we dwóch znaleŸli się nad dolinš Rivendell, w której głębi stał Ostatni (czy raczej teraz Pierwszy) Przyjazny Dom. Znów był wieczór, kucyki pomęczone - szczególnie ten, który dŸwigał bagaże - a jeŸdŸcy spragnieni wypoczynku. Kiedy zjeżdżali stromš œcieżkš w dół, Bilbo usłyszał elfy œpiewajšce wœród drzew, jak gdyby od pożegnania z nimi nie przerwały pieœni. A kiedy dotarli na niżej położone polanki leœne, rozróżnili słowa bardzo podobne do słów œpiewanych przed niespełna rokiem. Oto jak mniej więcej brzmiała pieœń elfów: Smok zginšł i przepadł, Rozpadły się koœci, Skruszyła się zbroja, Sczezły wspaniałoœci. Choć miecz zardzewieje, W mrok runš korony Dzielšc z bogactwami Ich los zasłużony Tu trawka zielona, Soczysta i miękka A w rzecznym poszumie Brzmi elfów piosenka: Tine - line - line Wracajcie w dolinę! Już gwiazdy jaœniejsze Niż błyski kamieni, A księżyc srebrzyœciej Niż srebro się mieni. Już ogień lœni złociej, Żar bioršc od słonka, Niż złoto w podziemiach Więc po cóż się błškać? Tine - line - line Wracajcie w dolinę! O, dokšd to, dokšd Idziecie z oddali? Tu strumień już pluszcze I gwiazda się pali. Skšd smutni wracacie Z ciężarem w te strony? Tu elfy witajš Wędrowców znużonych. Tine - line - line Wracajcie w dolinę! Muzyczka wam gra Tine - line - la La - la! Potem elfy zamieszkałe w dolinie wyszły spoœród drzew, powitały czarodzieja i hobbita i przeprowadziły ich przez rzekę do domu Elronda. Tu przyjęto goœci serdecznie i wiele par uszu z ciekawoœciš słuchało tego wieczora opowieœci o ich przygodach. Mówił przeważnie Gandalf, ponieważ Bilbo był bardzo œpišcy i wolał milczeć. Prawie całš historię znał dobrze, bo sam przecież brał w niej udział, i większoœci szczegółów Gandalf od niego siędowiedział podczas wspólnej wędrówki lub rozmów w domu Beorna; od czasu do czasujednak, gdy czarodziej opowiadał o wypadkach jeszcze mu nie znanych, hobbit otwierał jedno oko i słuchał uważnie. W ten sposób z kilku słów, które czarodziej rzucił Elrondowi, Bilbo dowiedział się, gdzie bywał Gandalf. Okazało się, że uczestniczył w wielkiej naradzie dobrych czarodziejów, mędrców i mistrzów białej magii i że wreszcie udało im się wypędzić Czarnoksiężnika z jego mrocznej fortecy w południowej częœci Puszczy. - Wkrótce więc - mówił Gandalf - w lasach oczyœci się powietrze. Północ na długie wieki uwolniona została od tej zmory. Ale chciałbym, żebyœmy jš mogli wygnać z całego œwiata. - Dobrze by to było - rzekł Elrond - obawiam się jednak, że nie stanie się to jeszcze ani w naszej erze, ani w cišgu kilku następnych. Kiedy Gandalf skończył historię przygód drużyny Thorina, zaczęły się inne opowieœci, a po nich jeszcze inne, z bardzodawnych dziejów i z najnowszych, a również takie, które nie majš wieku, aż wreszcie hobbitowi głowa opadła na piersi i usnšł wygodnie w kšciku. Obudził się w biało zasłanym łóżku, gdy księżyc zaglšdał przez otwarte okno. W dolinie nad brzegiem strumienia elfy œpiewały głoœno i czysto: Œpiewajmy wesoło - perlista lœni rosa, Wiatr szumi w gałęziach, wiatr hula po wrzosach I gwiazdy już błyszczš, i księżyc rozkwita,Jasnymi oknami noc srebrna nas wita. Zatańczmy wesoło, otoczmy go chmurkš, Szust stopy po trawie leciutkie jak piórko. Już rzeka się srebrzy, cień płochy umyka -O maju grajšcy jak słodka muzyka! Œpiewajmy cichutko, niech sen go jak wróżka Omota, utuli na miękkich poduszkach! Już œpi nasz wędrowiec! Umykaj, drużyno, A ty go ukołysz, szumišca olszyno! O ucisz się, sosno, do brzasku poranka I księżyc niech zgasi płomyczek kaganka! Cichutko, tarnino, cichutko, dębino, Aż nocne się mroki w mgle œwitu rozpłynš! - Hej, tam, weseli ludkowie! - zawołał Bilbowychylajšc się z okna. - Która godzina na księżycu? Wasza kołysanka zbudziłaby nawet pijanego goblina. Mimo to pięknie wam za niš dziękuję. - A twoje chrapanie obudziłoby nawet skamieniałego smoka - odpowiedziały elfy ze œmiechem. - Œwit się zbliża, a ty œpisz od zmierzchu. Do jutra może wyleczysz się ze zmęczenia. - Odrobina snu w domu Elronda to potężne lekarstwo - odparł Bilbo - ale ja chcę zażyćjak największš porcję tego leku. Po raz wtóry zatem dobranoc, moi piękni przyjaciele! To rzekłszy hobbit wrócił do łóżka i spał niemal do południa. Zmęczenie prędko z niego opadło, wiele teżużył zabawy, œpiewu i tańca w towarzystwie elfów z doliny, weselšc się z nimi do póŸna w noc i od œwitu. Ale nawet tak miłe miejsce nie mogło na długo zatrzymać hobbita, który wcišż myœlał o swojej własnej norce. Toteż po tygodniu pożegnał gospodarza, ofiarował mu tyle podarków, ile Elrond zgodził się przyjšć, i ruszył wraz z Gandalfem w dalszš drogę. Ledwie opuœcili dolinę, gdy niebo przed nimi na zachodzie spochmurniało, a wiatr z deszczem wybiegł na ich spotkanie. - Oto maj grajšcy jak słodka muzyka! - rzekł Bilbo, kiedy wiatr wiał mu prosto w oczy. - Ale zostawiliœmy legendy za sobš i wracamy do domu. To pewnie przedsmak tego, co nas tam czeka. - Daleka jeszcze droga przed nami - odparłGandalf. - Ale już ostatnia - powiedział Bilbo. Przyjechali nad rzekę, która stanowiła linięgranicznš oddzielajšcš pobrzeża Dzikiego Kraju, i odnaleŸli broń pod wysokš skarpš, którš zapewne pamiętacie. Woda wezbrała od topniejšcych œniegów jak zwykle u progulata, a dodatkowo jeszcze od całodziennegodeszczu; przeprawili się mimo trudnoœci i bez zwłoki ruszyli dalej, bo wieczór już zapadał, a zaczynał się ostatni etap podróży. Odbyli go bardzo podobnie jak w pierwszš 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjěđ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż”üżN¸÷ż@