ĺbkŃÉ˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙őđGî’ŕGđ@îŕ@>ŕBđEîoŕEńŮő>ŕB>RŕG>˙ęÁńŮ˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙ĂUÎíffĚ sƒ ˆ‰ÜĚnćÝÝٙťťgcněĚÝܙŸťš3>CLAS LEAR €003˘‚ ˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙Copyright (C)2000-2001 Pat Crowe. This Book Reader was distributed solely for the reading of classic books which are out of copyright. Program extends to address 3fffh. No responsibilty can be accepted for any breach of copyright nor for any other matter involved with material above this address. This material will have been added by a user of this program and not the author of this program. Please address any enquiries concerning breach of copyright or any other concerns, to that third party. óÍĆ>˙ęŔúPę ŔúQęŔ1ţ˙Íb͛ >ęa>ŕ&>ę Ŕ>˙ę ŔÍđ͜Í:Í\ÍćÍóÍ ÍBÍS ú‚˙§(Ţú ŔOÍŕ>ęŔͧ ÍÓ ÍŽ Íż ÍÓ ÍŽ ÍG ÍÓ ÍŽ úQęŔÍ|ÍĹÍr>ęÁ>xŕE>@ŕAŻŕ>ŕ˙>Óŕ@űÍ ÍvúÁˇ(ńŻęÁ́Ë VËw cËoÂÄËgÂŐË_ 9ËW -ËO ËG Ăú Ŕ<ţ >OÍŕĂú Ŕ<ţ >OÍłĂÍ ĂÍS ĚĹĂú Ŕţ(ţ(ţ(#ú Ŕţ("ţ(*ţ( *Í/ĂÍĹĂÍËĂ͘ĂÍ^ĂÍ÷ĂÍĂÍ#Ăú Ŕ=ţ˙ >OÍ|Ăú Ŕ<ţ >OÍ|Ă!>w# űÉ!6# ú6˙#6# öÉ! 6˙#6# ö6# úÉÍB͜ÍĹÉú ŔţČÍw Í ÍÓ úÁO> ‘O͜úÁOÍŽ úÁ<ţ 8>ęÁÉú Ŕţ ú ŔGÍ3 8 ř Í3 8 řÍ#@Íw  Í  úÍÓ úÁţ(=> ęÁúÁO> ‘ţ >O͜úÁOÍŽ ú Ŕţ 0<ę ŔÉú ŔţČŐĹúÁO ú Ŕţ ͟ Íw Í ÍÓ ÍŽ yţ  Ü{ę ŔÁŃÉĹú Ŕţ ú ŔĆ GÍ3  úÍ3  úúÁO Íw Í ÍÓ ÍŽ yţ  é> ę ŔÁÉ>ę Ŕ>ęÁ>ęŔę!>ęA!@}ęŔ|ęŔÍŃ!ĐŔ*§ úaŔ*§ úúŔOúŔG>š >¸ >>ęŔÉ>ęŔę!>ęA!@}ęŔ|ęŔÍ- űÍŃúŔ=ęŔ Í3  úÍĹÉÍ-(ÍŃ>ęŔúŔć€(ěÍĹÉÍŃ>ęŔúŔć€Ę˜ÍĹÉ Í3  úÍuĘ,ÍŃúŔţÂúŔţĘ#>ę Ŕ>ęŔúŔć€(ÖÍĹÉĺŐĹúŔoúŔg #F+NxĄ<(,xą úŔęŔ͡ ÍÓ ÍŽ úQęŔ>ęŔ$úŔţ(>ęŔÍŻ ÍÓ ÍŽ úQęŔ>ęŔÁŃáÉĺŐĹú Ŕţ˙(!В@§(=ůÍ3 yę Ŕ!В@y§( řÍ3 ÁŃáÉĺŐĹyę Ŕ>ęŔÍG ÍÓ ÍŽ úQęŔú ŔO>˙ę ŔÍ|ÁŃáÉĺŐĹyę Ŕţ(ţ(ţ(ţ( ţ($ţ((!pÍ(!€Í !Í! Í!°Í!ŔÍÁŃáÉÍćĺĹ~î˙" ů ôÁáÉĺŐĹú Ŕ!ů ţ(q! ţ(j!H ţ(c!p ţ(\!˜ ţ(U!Á ţ(N!Ň ţ(G!ę ţ(@! ţ (9!: ţ (2!b ţ (+!Ň &ĺŐĹ!ˆ ĺŐĹ!ŔĺŐĹ!Ú ĺŐĹ!ą ĺŐĹ!aŔ˛Ŕ*§ úÁŃáÉ Przewiń Wers Str. Roz. Wsz Liiku: Rivi Sivu Kapp LopBlättern: Zeil Seit Kapt AlleDéfiler: Ligne Page Chap ToutScrolla: Rad Sida Kap Hela Lista: Linea Pagina Cap. Tutto Blader: Lijn Blad Hfdst Alles Bla: Linje Side Kap Alle Despl.: Línea Página Cap. Todo Mudar: Linha Pagina Cap. Tudo Despl.: Línia Plana Cap. Tot ĺŐĹúŔGúŔ<¸8Í-(ÍŃ>>ę Ŕ7 ęŔ>ę Ŕ§ÁŃá§ÉĺŐĹúŔţÂO úŔţÂO úŔţ(úŔţ ÍuÍŃúŔ>ę Ŕ7 =ęŔ>ę Ŕ§ÁŃáÉĺŐĹúŔG!Đx§(~#§ ÷ô˛Ŕ*§ úÁŃá§ÉĺĹ!€6# xą řÁáÉĺŐĹy!ţ(#!@‘ţ(!€’ţ(!Ŕ“ţ(!€@y§(=ů]T! ÁÍćP* úÍćP* úÍćP* úÍćP* úÁŃáÉ> ę>ęA!  y§( ĺ>""Ŕ " úáúN"úO">ęúŔćęAÉ> ę>ęA!  y§( *GúN¸ 6*GúO¸ .Ŕ * ú>ęúŔę!úŔćęAÍŃ Í3  úÉ> ę>ęA!    ž # ÷őúŔćęAńÉĺŐĹ! Á@6# xą ř!˛Ŕ~#§(Í÷ öÁŃáÉĺĹÖ o&MD)))  0úŔţ( 8 V#F#Í' yţ őzƒ_ÁáÉĺŐĹk&)}ćđo Á ÁĹË!Ë ÁĹ{ć§(Ë8Ë=öxśw#wyśw#wÁŃáÉđ˙ˇŕ˙Íćđ@ćŕ@É>‘ŕ@É>äŕGŕHŕIÉĺŐÍć!`˜Ŕ>đ" üÍćŔ" üŃáÉĺŐ!`˜ y§(=ů> ‘W>ÍćÍ'(Í'(Í'(éőy§ ńń!`˜QÍćÍ'(Í'(Í'(éŃáÉĺĹú‚˙§(,>˙ŕO!˜`>" xą ř€>" xą ř`>" xą ř>ţŕOÁáÉĹw#< ú 6# úÁÉ!˜>"< ű! ˜"< ű!@˜6ń# úÉ!ŕ™ 6ň# ú!š>("< ű! š "< űÉ́Ĺ> ŕđđđđ/ćË7G>ŕđđđđđđđđđđ/ć°Gú€˙¨ ę˙xę€˙>0ŕú˙ÁÉţ(Ż>˙ę‚˙ÉĹ>˙ŕ$ˆ xą ű>ŕ$ÁÉőđ@ć€(đDţ‘ ôńɇ‡‡Ć€ęh˙ióúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęh˙ióúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęh˙@ióúA˙ć ů*âű ňɇ‡‡Ć€ęj˙kóúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęj˙k@óúA˙ć ů*âű ňÉ˙ď=ď=|˙ď=˙˙ď=ď=˙ď=˙˙ď=ď=˙ď=˙˙ď=ď=ŕ˙ď=˙ď=ď=˙ď=ď=ď=ď=<ď=ď˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙MBFONTMonospaced @@@@@@   ŕ ŕ @ŔŔŕ``@€ @€ @ @@  `@@ @@@@@ @ @@ŕ@ @ŕ@ @`@ @@@€€ŕ     ŕ@Ŕ@@@@ŕŕ  @€€ŕŕ  `  ŕ€€  ŕ ŕ€€ŕ Ŕŕ€€ŕ  ŕŕ @@€€ŕ  ŕ  ŕŕ  ŕ ŕ@@ @ @€@ ŕŕ€@ @€ŕ  @@@ŕ ŕŕŕ€ŕŕ  ŕ   Ŕ  Ŕ  Ŕŕ€€€€€ŕŔ     Ŕŕ€€ŕ€€ŕŕ€€ŕ€€€ŕ€€€  ŕ   ŕ   ŕ@@@@@ŕ  ŕ   Ŕ   €€€€€€ŕ ŕ     ŕ      @     @ŕ  ŕ€€€ŕ    Ŕ ŕ  ŕŔ  ŕ€€ŕ ŕŕ@@@@@@      ŕ     @@     ŕ    @      ŕ@@@ŕ @@@€ŕ`@@@@@`€€@@@ ` `@ ŕ@ ŕ ŕ ŕ€€ŕ   ŕŕ€€€ŕ ŕ   ŕŕ ŕ€ŕ`@ŕ@@@@ŕ  ŕ ŕ€€Ŕ    @@@@@@ @€€  Ŕ  @@@@@@  ŕ   Ŕ    ŕ   ŕŕ  ŕ€€ŕ  ŕ Ŕ €€€ŕ€ŕ ŕ@`@@@     ŕ    @   ŕ   @     ŕ ŕŕ @€ŕ @@€@@ @@@@@@@€@@ @@€`€ŕŕŕŕŕŕŕ@ €`€ @ŕ     ŕ@€`@ŕ@@@@Ŕ   @ŕ@@@@@@ŕ@@@ŕ@@ € @€  @ŕ€ŕ ŕ @€@ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕŕ     ŕ @€@    ŔŔŕŕ`@ŕ@@ @ŕ€ŕ ŕ€@ @€ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕ@@@@@@@ŕ€€ŕ@€€€ Ŕ€ŕ @ ŕ  ŕ   0@@@@@@ŕ€ŕ ŕ ŕ ŕ€ŕŕ ŕ ŕ @€@ ŕ Ŕŕ€€@ŕ @@€ŕŕ ŕ@ŕ@ŕŔ @€ŕ@@`@Ŕ@@@€ŔŔŔŕ€€       @€Ŕ@Ŕŕ ŕ ŕ ŕ ŕ€@ @€@@@€ ŕ @@@ŕ @ŕŕ`ŕ€ ŕ @ŕ @€ŕ€@ŕ ŕ  @ŕ ŕ @ ŕ ŕ `€ŕ ŕ  ŕ ŕ @ŕ ŕ @ŕ€€€€ŕŕ€€€€ŕ@ €@ŕ€ŕ€ŕ @ŕ€ŕ€ŕŕ€€ŕ€€ŕ  ŕ€ŕ€ŕ€@ŕ@@ŕ @ŕ@@ŕ@ ŕ@@ŕ ŕ@@ŕŔ  ŕ  Ŕ @ ŕŕ  €@ŕ  ŕ@ŕ    ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕ ŕ  ŕ @ ŕ  ŕ  ŕ€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  @@Ŕ€ŕ ŕ€ŔŔ Ŕ  Ŕ€€@ŕ ŕ ŕ @ŕ ŕ ŕ@ ŕ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ@ŕ ŕ ŕ @ŕ€€€ŕŕ€€ŕ@ €@ŕ ŕ€ŕ @ŕ ŕ€ŕŕ ŕ€ŕ  ŕ ŕ€ŕ€@@@@@@€@@@@@ €€€€ @@@@@ @  ŕ ŕ @ŕ   €@ŕ ŕ @ŕ  ŕ@ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ   ŕ@ŕ@ŕ ŕ ŕ€@  ŕ @  ŕ@   ŕ   ŕ @  ŕ ŕ€€ŕ ŕ€€   ŕ ŕMBFONTVariable pitch €€€€€€  PPřPřPP x ř(đ ŔČ @˜ŕ  @° Đ€€@€€€€€@€@@@@@€@ŕ@ @ŕ@@€Ŕ€ @@@€€@     @@Ŕ@@@@ŕŕ  @€€ŕŕ  `  ŕ€€  ŕ ŕ€€ŕ Ŕŕ€€ŕ  ŕŕ @@€€ŕ  ŕ  ŕŕ  ŕ ŕ€€@@€ @€@ ŔŔ€@ @€ŕ  @@@ŕ ŕŕŕ€ŕŕ  ŕ   Ŕ  Ŕ  Ŕŕ€€€€€ŕŔ     Ŕŕ€€ŕ€€ŕŕ€€ŕ€€€ŕ€€€  ŕ   ŕ   ŕ@@@@@ŕ  ŕ   Ŕ   €€€€€€ŕˆŘ¨ˆˆˆˆˆˆČ¨˜ˆˆŕ     ŕŕ  ŕ€€€ŕ    Ŕ ŕ  ŕŔ  ŕ€€ŕ ŕŕ@@@@@@      ŕ      @ˆˆˆ¨¨¨P   @      ŕ@@@ŕ @@@€ŕŔ€€€€€Ŕ€€@@@ Ŕ@@@@@Ŕ@ ŕ€@ŕ ŕ ŕ€€ŕ   ŕŕ€€€ŕ ŕ   ŕŕ ŕ€ŕ`@ŕ@@@@ŕ  ŕ ŕ€€Ŕ    €€€€€€@@@@@@€€€  Ŕ  €€€€€€€ř¨¨¨¨ŕ    @   @ŕ   Ŕ€ŕ   ` ࠀ€€ŕ€ŕ ŕ€Ŕ€€€Ŕ    ŕ    @ˆ¨¨¨P  @     ŕ ŕŕ @€ŕ @@€@@ €€€€€€€€@@ @@€P ŕŕŕŕŕŕŕ`€€`€€`ŕ     ŕ@€`@ŕ@@@@Ŕ  ¨@ŕ@@@@@@ŕ@@@ŕ@@ € @€P @ŕ€ŕ ŕ @€@ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕŕ     ŕ@€€@HHŔŔđřP ü\T @ŕ€ŕ ŕ€@ @€ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕ€€€€€€@ŕ€€ŕ@€€€ Ŕ€ŕˆpPpˆŕ  ŕ  °€€€€€€ŕ€ŕ ŕ ŕ x„´¤´„xŕ ŕ ŕ$HH$ŕ Ŕx„´¤„x@ŕ @@€ŕŕ ŕ@ŕ@ŕŔ @€ŕ@@`Ŕ@@@@€   ŕ€€ĐĐPPPPP€€Ŕ@Ŕŕ ŕ ŕ ŕ ŕH$H€€€  (8€€€°ˆ 8ŕ ŕ(č @ŕ @€ŕ€@ŕ ŕ   @ŕ ŕ  @ ŕ ŕ P ŕ ŕ  ŕ ŕ  @ŕ ŕ  @ŕ€€€€ŕŕ€€€€ŕ@ €@ŕ€ŕ€ŕŕ€€ŕ€€ŕ ŕ€€ŕ€€ŕ  ŕ€ŕ€ŕ€@ŕ@@ŕ @ŕ@@ŕ@ ŕ@@ŕ ŕ@@@ŕpHHčHHp¨ˆČ¨˜ˆ€@ŕ  ŕ@ŕ    ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕPpˆˆˆp @ řˆ˜¨Čˆř€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  @@Ŕ€ŕ ŕ€Ŕ@ Ŕ  Ŕ€€@ŕ ŕ ŕ @ŕ ŕ ŕ@ ŕ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ@ŕ ŕ ŕ @ŕ€€€ŕŕ€€ŕ@ €@ŕ ŕ€ŕ @ŕ ŕ€ŕŕ ŕ€ŕ  ŕ ŕ€ŕ€@@@@@@€€€€€@ @@@@ @@@@@ @ p` @ŕ    €@ŕ  ŕ @ŕ   ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕ ŕ   ŕ@ŕ@ř¨¨ř@€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  ŕ ŕ€€ŕ  ŕ€€   ŕ ŕpSĂý€Ŕo c€/ä c| c$ő c„0^ câ;—  " KRÓL LEAR " WILLIAM SHAKESPEARE OSOBY Lir – król Brytanii Król francuski Ksišżę burgundzki Ksišżę Kornwalii Ksišżę Albanii Hrabia Kent Hrabia Gloucester Edgar, syn Gloucestera Edmund – naturalny syn tegoż Kuran – dworzanin Doktor Błazen Oswald – marszałek dworu Goneryli Herold Starzec – dzierżawca w hrabstwie Gloucestera Goneryla Regana córki Lira Kordelia Rycerze z orszaku Lira, słudzy Księcia Kornwalii, dworzanie, rotmistrze, żołnierze, gońce i inne osoby. Rzecz dzieje się w Brytanii w XXXII wieku œwiata. AKT PIERWSZY SCENA PIERWSZA Sala główna w pałacu L i r a. K e n t, G l o u c e s t e r i E d m u n d. KENT Myœlałem, że król bardziej sprzyja albańskiemu niż kornwalskiemu księciu. GLOUCESTER Tak się nam zawsze zdawało; ale teraz, przy rozdziale królestwa, nie widać wcale, żeby który z tych dwóch ksišżšt w większej był łasce u niego; bo równoœć względów tak. jest œciœle odważonš, że najpilniejsze badanie nie może dociec, któraz dwóch połowic wyżej stoi. KENT Czy to wasz syn, milordzie? GLOUCESTER Wychowałem go moim kosztem; tak często musiałem się rumienić uznajšc go za syna, że teraz już jestem zahartowany. KENT Panie, nie mogę pojšć, o czym mówisz. GLOUCESTER Ale matka tego młodego człowieka pojęła mnie, mój panie, wskutek czego łono jej się zaokršgliło, a syn dostał się do kolebki wczeœniej niż mšż do jej łoża. Nie węszyszw tym teraz grzechu? KENT Nie mogę pragnšć naprawienia grzechu, skoro skutek jego tak jest przystojny. GLOUCESTER Mam przecie, panie, i syna prawowitego, o parę lat starszego od tego, który nie jest mi jednak droższy; choć ten acan doœć niegrzecznie przyszedł na œwiat, zanim go o to poproszono, to matka jego była piękna, a że przy jego poczęciu dużo mieliœmy uciechy, trzeba bękarta uznać. Edmundzie, czy znasz tego szanownego pana? . EDMUND Nie, milordzie. GLOUCESTER Jest to milord Kent: pamiętaj o nim jako o moim zacnym przyjacielu. EDMUND Moje usługi sš na jego rozkazy. KENT Naprzód cię już kocham, Edmundzie, i pragnę cię poznać lepiej. EDMUND. Starać się będę to usprawiedliwić. GLOUCESTER Był za granicš przez lat dziewięć i jeszcze się tam uda – król nadchodzi. Odgłos tršb. K r ó l L i r, K s i š ż ę K o r n w a l i i, K s i š ż ę A l b a n i i, G o n e r y l a, R e g a n a i K o r de l i a wchodzš z orszakiem. KRÓL LIR Poproœ tu panów Francji i Burgundii, Gloucesterze. GLOUCESTER Œpieszę, miłoœciwy królu. Wychodzi z Edmundem. KRÓL LIR Tymczasem damy wam poznać nasz zamiar. Przynieœcie mapę. Wiedzcie, żeœmy nasze Królestwo na trzy częœci podzielili. I stałym naszym jest postanowieniem Wyzwolić naszš staroœć z trosk i trudów, Na młodsze kładšc je barki, a sami Spokojnie odtšd, wolni od ciężaru, Œmierci wyglšdać. Synu nasz z Kornwalii I ty, naszemu sercu niemniej drogi, Synu z Albanii, dla zapobieżenia Sporom w przyszłoœci mogšcym się zrodzićPrzedsięwzięliœmy niezłomnie już teraz Ogłosić posag każdej z naszych córek. Panowie Francji i Burgundii, zacni Współzawodnicy do miłoœci naszej Najmłodszej córki, od dawna już czyniš Na naszym dworze zalotne zabiegi I na odpowiedŸ stanowczš czekajš. Zanim atoli zrzekniemy się rzšdów, Królewskich dzierżaw i kłopotów władzy, Pragniemy wiedzieć przede wszystkim, która Z was, córki moje, najbardziej nas kocha, Abyœmy w miarę tego oznaczyli Najrozcišglejszy dział naszych dobrodziejstw, Tam gdzie natura z zasługš się œciga. Ty, Gonerylo, jako pierworodna, Mów najprzód. GONERYLA Ojcze mój, kocham cię bardziej, Niżeli słowa mogš wypowiedzieć; Więcej niż œwiatło, powietrze i wolnoœć; Nad wszystko, co jest szacowne i rzadkie; Nie mniej jak życie, zdrowie, pięknoœć, honor; Jak kiedykolwiek dziecko mogło kochać I kiedykolwiek ojciec był kochanym. Dech mój za krótki i mowa za słaba Do wyrażenia siły mej miłoœci. KORDELIA do siebie Cóż ja uczynić mam? Kochać i milczeć. KRÓL LIR Cały ten obszar od tej do tej linii, Bogaty w grunta i cieniste lasy, W obfite rzeki i rozległe łški, Oddajem w wieczne posiadanie tobie I twemu z księciem albańskim potomstwu. – Cóż powie nasza druga córka, nasza Droga Regana, Kornwala małżonka? REGANA Jam z tego kruszcu co i moja siostra I w sile uczuć jej nie ustępuję. W szczeroœci serca znajduję, że ona Całš mš miłoœć zawarła w swych słowach; Tylko za skšpo, bo ja się być mienię Nieprzyjaciółkš wszelkich innych uciech, Najżywiej zmysły mogšcych pocišgać, I szczęœcie moje zakładam jedynie Na twej miłoœci, ojcze mój i panie. KORDELIA do siebie Biedna Kordelio! jakże ty się wydasz? Nie biednam jednak, bo w sercu mam pewnoœć, Że moja miłoœć bogatsza niż słowa. KRÓL LIR Tobie i twoim przypada w dziedzictwo, Na wieczne czasy, ta druga dzielnica, Nie mniejsza ani pod względem przestrzeni,Ani wartoœci, ani przyjemnoœci Od tej, jakšœmy dali Goneryli. A tyże, nasza pociecho ostatnia, Jako najmłodsza, nie jako najniższa W miłoœci naszej, o którš się wino Francji dobija i mleko Burgundii, Cóż ty nam powiesz, gwoli otrzymania Działu większego jeszcze niż twe siostry? KORDELIA Nic. KRÓL LIR Nic? KORDELIA Nie, panie. KRÓL LIR Jak to? Nic? Z niczego Może być tylko nic. Odpowiedz jeszcze. KORDELIA Nieszczęsnaż ja! Nie umiem uczuć moich Przenosić z serca w usta: ja miłuję Waszš królewskš moœć tak, jak mi każe Mój obowišzek, ni mniej, ani więcej. KRÓL LIR Jak to? Kordelio! Daj innš odpowiedŸ, Inaczej los swój zniweczysz. KORDELIA O panie! Tyœ mi dał życie, wychował mnie, kochał, I ja odpłacam ci te dobrodziejstwa, Tak jak powinnam: jestem ci posłuszna, Czczę cię i kocham. Na co moim siostrom Mieć mężów, skoro mówiš, że wyłšcznie Kochajš ciebie? Gdy ja pójdę za mšż, Ten, co odbierze z mych ršk zakład wiary, Otrzyma także połowę mych uczuć, Połowę starań mych i obowišzków. Nigdy bym w zwišzki małżeńskie nie weszła, To pewna, gdybym tak jak moje siostry Ojca jedynie kochała. KRÓL LIR Kordelio, Czy ty to z serca mówisz? KORDELIA Tak jest, panie. KRÓL LIR Tak młoda i tak nieczuła! KORDELIA Tak młoda I szczera, panie. KRÓL LIR Dobrze więc, niech szczeroœć, Którš się chlubisz, stanie ci za wiano: Gdyż na ten œwięty, promienny kršg słońca, Na misteryje Hekaty i nocy, Na tajemnicze wpływy wszelkich planet, Przez które istniem i przestajem istnieć, Zrzekam się odtšd wszelkiej pieczy ojca, Wszelkiej łšcznoœci i zwišzku krwi z tobš. BšdŸ od tej chwili mnie i memu sercu Obcš na zawsze! Barbarzyński Scyta, Nawet ów dziki, co żre własne dzieci, By głód nasycił, równie będzie bliski Mojemu sercu, równe znajdzie względy I pomoc jak ty, niegdyœ moje dziecko. KENT Najmiłoœciwszy mój królu! KRÓL LIR Milcz, Kencie, Nie wchodŸ pomiędzy smoka i gniew jego. Jam jš najbardziej kochał, przy jej boku Miałem nadzieję znaleŸć błogi spokój Na stare lata. do Kordelii Precz z mego oblicza! Obym tak w grobie miał spokojnoœć, jak cięNieodwołalnie w tej chwili odtršcam Od ojcowskiego mego serca. Hola! Wezwać tu panów Francji i Burgundii! Kornwalu, i ty, Albanie, rozdzielcie Pomiędzy siebie tę częœć pozostałš I do posagu swych żon jš przyłšczcie. Niech jš zaœlubi duch pychy, którego Zwie duchem prawdy! Was dwóch przyoblekam W najwyższš władzę, moc i przywileje Majestatowi służšce. Co do nas, Przy zachowaniu sobie stu rycerzy, Na waszym żołdzie być majšcych, u was Przebywać będziem kolejš co miesišc, Warujem sobie tylko tytuł króla I przynależne nam względy; ster rzšdu, Intraty, wszelkie atrybucje władzy Do was należš, kochani synowie: Tym końcem między siebie rozpołówcie To złote godło. KENT Wielkomyœlny Lirze, Któregom zawsze wielbił jako króla, Kochał jak ojca, słuchał jako pana I jak patrona w modłach mych wymieniał...KRÓL LIR Łuk nacišgnięty, chroń się przed pociskiem,KENT Niech padnie, choćby grot ugrzšzł mi w sercu! Niechaj Kent będzie grubianinem, kiedy Lir jest szaleńcem! Co chcesz czynić starcze? Czy myœlisz, że się obowišzek zlęknie Otworzyć usta, kiedy się potęga Gnie ku pochlebstwu? Honor nakazuje Otwartoœć, kiedy majestat drwi głowš. Cofnij twe słowo i lepszym rozmysłem Sprostuj ten zdrożny poœpiech. Gardło mojeDam na porękę mojego, twierdzenia, Że cię najmłodsza córka mniej nie kocha; Ni braknie uczuć tym, których głos słaby Nie wtórzy próżnym dŸwiękom. KRÓL LIR Przestań, Kencie, Jeœli ci życie miłe. KENT Życie moje Zawszem uważał tylko jako zakład Do postawienia przeciw twoim wrogom, Nie lękam się go stracić, skoro idzie O twoje dobro. KRÓL LIR Usuń się z mych oczu! KENT Patrz lepiej, Lirze, i daj mi pozostać Rzetelnym oczu twoich drogowskazem. KRÓL LIR Na Apollina! KENT Apollo jest œwiadkiem, Że bogów swoich wzywasz nadaremnie KRÓL LIR przykładajšc rękę do miecza Ha! nikczemniku! renegacie! KSIĽŻĘ ALBANII I KORNWALII Przebacz, łaskawy panie. KENT Uczyń, coœ zamierzył. Zabij lekarza, a pogłaszcz swš słaboœć. Odwołaj swojš darowiznę albo, Dopóki w piersiach nie zbraknie mi głosu, Dopóty krzyczeć będę, że popełniasz Niesprawiedliwoœć. KRÓL LIR Słuchaj, buntowniku! W imię lenniczej uległoœci słuchaj! Ponieważ chciałeœ nas do tego skłonić, Abyœmy dane raz złamali słowo (Co się nam jeszcze nie zdarzyło nigdy), I poważyłeœ się, z zuchwałš dumš, Stanšć pomiędzy naszym wyrzeczeniem A naszš władzš (czego ani nasza Powaga, ani nasze stanowisko Œcierpieć nie mogš), przemawiamy teraz Jak pan: odbierz to, na coœ zasłużył. Pięć dni ci dajem do odpowiedniego Zaopatrzenia się. w to, co wypada, Aby potrzebom życia stawić czoło; Szóstego precz się wyniesiesz z królestwa;A jeœli twoje wyklęte oblicze Dnia dziesištego jeszcze się ukaże Na naszej ziemi, œmierciš to przypłacisz. Precz! Na Jowisza! Nie cofnę już tego. KENT BšdŸże zdrów, królu; przy takiej twej zmianie Wolnoœć gdzie indziej, a tu jest wygnanie. do K o r d e l i i Bogowie z tobš, dziewico, co zdrowo Myœlisz i w trafne myœl oblekasz słowo. do G o n e r y l i i R e g o n y A z waszych długich przemów niech wypłynie Niepłonny skutek i sprawdzi je w czynie. Tym was Kent żegna, z smutnej koniecznoœci Idšc w kraj nowy ponieœć stare koœci Wychodzi. Wchodzi G l o u c e s t e r z K r ó l e m f r a n c u s k i m, K s i ę c i e m, b u r g u n d z k i m i ich orszakiem. GLOUCESTER Oto panowie Burgundii i Francja ... Dostojny władco. KRÓL LIR Szlachetny, Burgundzie, Do ciebie mowę nasamprzód zwracamy, Coœ się z tym królem współubiegać raczył O naszš córkę: jakiego co najmniej Żšdasz z jej rękš posagu, byœ wytrwał W zamiarach względem niej? KSIĽŻĘ BURGUNDZKI Potężny panie, Dosyć mi na tym, co wasza dostojnoœć Już przeznaczyła, wysokoœć zaœ tego Nie będzie, tuszę, zniżona. KRÓL LIR I owszem. Póki nam ona była drogš, póty Szacowaliœmy jš w tej cenie: teraz Wartoœć jej spadła. Pisz jš, moœci ksišżę, Tak jak jš widzisz. Jeżeli się waszej Ksišżęcej moœci coœ w tej szczerej dziewceLub ona cała, bez niczego więcej Krom złorzeczenia naszego, podoba, To jš weŸ; możesz jš nazywać swojš. KSIĽŻĘ BURGUNDZKI Nie wiem, co na to odpowiedzieć, panie; KRÓL LIR Chceszże jš z tymi upoœledzeniami, Ogołoconš z mienia i przyjaciół, A œwieżo przedmiot naszej nienawiœci Uposażonyli naszym przekleństwem Wzišć lub porzucić? KSIĽŻĘ BURGUNDZKI Przy takich warunkach Najlepsza, panie, chęć się nie ostoi. KRÓL LIR Odstšp więc od niej, bo na tę potęgę, Co mię stworzyła, klnę się, żem wymienił Wszystko, co jej się dostanie w podziale. do Króla francuskiego Co się was tyczy, przedostojny królu, Nie lekceważę tak miłoœci waszej, Abym was łšczył z tym, co nienawidzę; Skierujcie, proszę, do lepszego celu Swoje życzenia, a nie do tej dziewki, Którš natura rumieni się uznać Za swoje dzieło. KRÓL FRANCUSKI To rzecz nie do wiary, Żeby osoba, co była dotychczas Przedmiotem waszych nieustannych pochwał, Waszym klejnotem, balsamem staroœci, Najlepszš w waszym uznaniu, najdroższš Waszemu sercu, nagle, w mgnieniu oka, Mogła popełnić coœ tak występnego, Co jš wyzuło z wszelkich łask. Jej wina Musi zaiste być potwornie wielkš Albo poprzednia wasza czułoœć dla niej Była nagannš; do wierzenia wszakże W takš jej zmianę rozum mój bez cudu Nigdy nie zdoła mię skłonić. KORDELIA do Lira O panie, Jeżelim winna, przeto że mój język Nie ma giętkoœci dosyć i biegłoœci W mówieniu, czego nie myœlę (co bowiem Serce mi radzi, to nie mówišc czynię), Niechże choć wasza królewska moœć powie,Że to nie żadna zbrodnia, nie morderstwo, Nie żadna podłoœć, nie żaden bezwstydny Postępek ani krok zniesławiajšcy Waszej mię łaski i względów pozbawił; Lecz brak, który mię tym bogatszš czyni, Brak umiejšcych się przymilać oczu I tego daru wymowy, którego Wolę, że nie mam, lubo przez to właœnie Popadłam w waszš niełaskę. KRÓL LIR Bogdajbyœ Nie żyła lepiej, niżbym się był z ciebie Takiego braku pociechy doczekał! KRÓL FRANCUSKI Nic więcej nad to? Całym przewinieniem Jest tu więc tylko owa przyrodzona Powolnoœć, która często nie pozwala Z tym się wywnętrzyć, do spełnienia czego Jesteœmy w gruncie gotowi? do K s i ę c i a b u r g u n d z k i e g o Cóż teraz Zamierzasz czynić, moœci ksišżę? Miłoœć Nie jest miłoœciš, jeœli idzie w parze Z względami, które sš poza obrębem Jej celu. Chceszli jš pojšć? Jej posag Jest w niej. KSIĽŻĘ BURGUNDZKI Dostojny Lirze, daj mi tylko Tę czšstkę, którš sam wprzód wyznaczyłeœ, A wraz powiodę Kordelię za rękę Jako burgundzkš księżnę. KRÓL LIR Nie! Przysišgłem: To rzecz skończona. KSIĽŻĘ BURGUNDZKI Boleję więc, pani, Żeœ razem z ojcem utraciła męża. KORDELIA Mój ksišżę, pokój z tobš, żonš twojš Być nie chcę, skoro o twojej miłoœci Wzglšd na fortunę tylko decyduje. KRÓL FRANCUSKI Piękna Kordelio, ty w ubóstwie swoim Bogata, wzniosła w swoim poniżeniu, Najukochańsza, będšc pogardzona, Z zapałem biorę w posiadanie ciebie I twoje cnoty: niech mi będzie wolno To, co zostało odrzuconym, podnieœć. Rzecz dziwna, że ich zimna obojętnoœć Tym bardziej wzmaga czeœć mš i namiętnoœć. Królu, ta, któršœ odsšdził od wiana, Jest teraz Francji królowš, jej pana Wszechwładnš paniš. Na próżno by który Z ksišżšt bogatej w strumienie Burgundii Zapragnšł teraz tej brytańskiej córy, Tak nie cenionej, a tak drogocennej. Pożegnaj, luba, tych okrutnych; inny, Lepszy kraj znajdziesz tracšc swój rodzinny. KRÓL LIR Wolnoć jš zabrać, Francjo, niech ci służy; Bo my jej znać nie chcemy ani dłużej Cierpieć przy sobie, otwarta wam droga Z dala od serca naszego i proga. PójdŸ, cny Burgundzie. Odgłos tršb. Król Lir, K s i š ż ę b u r g u n d z k i, K s i š ż ę A l b a n i i i K o r n wa l i i wychodzš; za nimi G l o u c e s t e r i orszak. KRÓL FRANCUSKI Pożegnaj swe siostry. KORDELIA Klejnoty ojca naszego, Kordelia Ze łzami żegna was. do siebie Znam ja was dobrze, Lecz jako siostra nie chcę po nazwisku Wymieniać waszych przywar. głoœno Miejcie pieczę O ojcu. Resztki jego dni szanownych oddaję pod straż waszych serc wymownych. do siebie Gdybym mu jednak jak wprzód była drogš, Pod bezpieczniejszš zostałby załogš. głoœno Bywajcie zdrowe! GONERYLA Obowišzków córek Nie ucz nas; my je znamy. REGANA Twojš rzeczš Jest przypodobać się twojemu panu. Coć przyjšł z ręki losu jak jałmużnę. Q Skšpiłaœ posłuszeństwa, słusznie tedy Skšpej się za to doczekałaœ schedy. KORDELIA Czas wyda na jaw, co kryje obłuda: Kto zły, ten nigdy długo cnót nie uda; Życzę wam szczęœcia. KRÓL FRANCUSKI PójdŸ, moja Kordelio. Wychodzi z K o r d e l i š i swoim orszakiem. GONERYLA Nie o małej rzeczy mam z tobš do pomówienia, siostro: z bliska się ona tyczy nas obydwóch. Ojciec nasz zamierza, jak się zdaje, dziœ wieczorem wyjechać. REGANA Nie inaczej, I to do ciebie: , na drugi miesišc zjedzie do nas. GONERYLA Widzisz sama, jak się stał kapryœny na staroœć; niemałoœmy mieli sposobnoœci do przekonania się o tym: on zawsze kochał naszš siostrę najbardziej, a z jak niedorzecznš surowoœciš ja odepchnšł, byłyœmy tego œwiadkami. REGANA To ułomnoœć wieku; ale on nigdy nie wiedział dobrze, czego chce. ook20\lear.nLjŠj ľAČ48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjĚź P c p š c ). c W$: c ‘.+ cź7–JGONERYLA Przy całej sile i czerstwoœci władz był popędliwym trzeba nam więc być przygotowanymi na to, że będziemy musiałyznosić nie tylko zło z dawna zakorzenionych przywyknień, ale i wybryki dziwactw, jakie zgryŸliwa i choleryczna staroœć z sobš przywodzš. REGANA Będziemy znosić tak nieoczekiwane kaprysy jak wygnanie Konta. GONERYLA Podobnie uprzejmych pożegnań, jak przy rozstaniu się z królem francuskim, będziemy miały więcej: trzymajmyż się za ręce. Jeżeli nasz ojciec zechce się utrzymywać przy powadze z takim jak dotšd usposobieniem, to owo ustšpienie namwładzy obróci się na naszš niekorzyœć. REGANA WeŸmy to pod bliższš rozwagę. GONERYLA Trzeba nam coœ przedsięwzišć, i to półki żelazo goršce. Wychodzš. SCENA DRUGA W zamku hrabiego G l o u c e s t e r a. Wchodzi E d m u n d z listem w ręku, EDMUND Naturo, tyœ mi bóstwem; twemu tylko Ulegam prawu. Dlaczegoż mam znosić Plagę zwyczaju i dać się potulnie Fantazji ludów wydziedziczać, przeto Żem się o marnych dwanaœcie miesięcy Albo czternaœcie póŸniej niż brat jakiœ Zjawił na œwiecie? Cóż z tego, żem bękart?! Dlaczegoż mię to tak ma upoœledzać, Gdy moje członki sš zarówno krzepkie, Umysł i rysy zarówno szlachetne Jak u prawego jejmoœci potomstwa? Za cóż kłaœć na nas piętno nieprawoœci, Zakał bękarctwa, na nas, co po częœci W rzeœkiej natury ukradkowym akcie Otrzymaliœmy więcej treœci, więcej Ognia i życia niż tłum niedołęgów Zrodzony w nudnym, głupim prawym łożu Między zaœnięciem a zbudzeniem? Zatem Mienie twe, prawo spłodzony Edgarze, Stanie się moim. Równie drogim ojcu Jest bękart Edmund jak prawy potomek. Prawy potomek! – piękne słowo; czekaj, Prawy potomku, jeżeli mój pomysł Uda się i ten list wyda swój owoc, Nieprawoœć poœle prawoœć do stu czartów. Ojciec, bogowie, wspierajcie bękartów! Wchodzi G l o u c e s t e r. GLOUCESTER Kent na wygnanie poszedł; król francuski Z gniewem wyjechał; nasz tej nocy także Wyniósł się z swego zamku zdawszy rzšdy,Ograniczony tylko do dochodów! I wszystko to się stało w mgnieniu oka! Cóż tam, Edmundzie? Jakie masz nowiny? EDMUND Żadnych, panie. Chowa list. GLOUCESTER Dlaczego z takim poœpiechem ten list chowasz? EDMUND Nie wiem, panie, nic nowego. GLOUCESTER Co to za list czytałeœ? EDMUND Ej, to nic, GLOUCESTER To nic? Cóż znaczyła ta straszna skwapliwoœć, z jakš wsadziłeœ go do kieszeni? Właœciwie nic nie potrzebuje tak się ukrywać. Pokaż no. Jeżeli to nic, obejdęsię bez okularów. EDMUND Wybacz, milordzie, błagam cis; to list od mego brata: jeszcze całego nie przeczytałem; o ilem go przejrzał jednakże, nie znajduję tego, co w nim jest,stosownym dla ciebie do odczytania. GLOUCESTER Daj mi ten list zaraz. EDMUND le uczynię, czy go dam, czy zatrzymam. Osnowa tego listu, o ile jš zrozumiałem, jest naganna. GLOUCESTER Zobaczymy, zobaczymy. EDMUND Spodziewam się, na usprawiedliwienie mego brata, że on to pisał jedynie dla wypróbowania mojej cnoty. GLOUCESTER czyta „Ta uległoœć, to uszanowanie dla wieku zaprawia goryczš najpiękniejsze dni życia naszego; zagradza nam drogę do szczęœcia,którego w staroœci kosztować już nie będziemy mogli. Zaczyna mi się coraz niedorzeczniejsze wydawać poddawanie się tej tyranii starszeństwa, które panuje nie dlatego, że silne, ale dlatego, ze jest cierpiane. PrzyjdŸ do mnie, abyœmy o tym obszerniej pomówili. Gdyby mój ojciec mógłzasnšć i spać, dopóki bym go ja nie zbudził, posiadłbyœ połowę jego mienia na zawsze i stałbyœ się podwójnie drogim twojemu bratu, Edgarowi. ” Hm! to spisek! „spać, dopóki bym go ja nie zbudził ”, „posiadłbyœ połowę jego mienia ”. Mój syn, Edgar! Miałże on rękę zdolnš do napisania tego? Serce i głowę zdolne do powzięcia tej myœli? Kiedyżeœ odebrał to pismo? Kto ci je przyniósł? EDMUND Nie przyniesiono mi go, panie; w tym właœnie mšdroœć: znalazłem je wrzucone przez okno w moim pokoju. GLOUCESTER Jestżeœ pewny, że to ręka twego brata? EDMUND Gdyby osnowa tego listu była dobra, mógłbym przysišc, że to jego ręka; ale w obecnym razie rad bym moc myœleć, że tak nie jest. GLOUCESTER Jego to ręka. EDMUND Jego, w istocie; ale jego serce nie miało, spodziewam się, udziału w tym, co pisał. GLOUCESTER Nigdyż on jeszcze dotšd nie napomykał ci otym? EDMUND Nigdy, panie; alem go nieraz słyszał utrzymujšcego, że kiedy syn jest w wieku dojrzałym, a ojciec na schyłku życia, ojciec powinien by właœciwie w takim raziebyć na opiece syna, a syn zarzšdzać majštkiem. GLOUCESTER O nędznik! nędznik! To samo się pokazuje z jego listu... Nędznik ohydny! Wyrodny, przeklęty bestialski nędznik! Gorszy, od bestii! IdŸ, mój kochany; każ go przytrzymać, osadzę go pod ryglem. Obrzydliwy nędznik! Gdzież on jest? EDMUND Nie wiem. Pozwól sobie jednak powiedzieć, milordzie, iż gdyby ci się podobało powœcišgnšć oburzenie, jakim cię mój brat przejmuje, dopóki byœ z niego nie wydobył więcej wskazówek co do jego zamiarów, oparłbyœ się na pewniejszej zasadzie: gdy tymczasem, występujšc gwałtownie przeciw niemu, gdybyœ się zwłaszcza co dozamiarów jego pomylił, naraziłbyœ na wielki uszczerbek własnš swojš powagę i zniweczył jego szacunek i posłuszeństwo. Gotówem życiem ręczyć, że on to napisał dla doœwiadczenia moich uczuć ku tobie, panie, a nie w żadnej złej intencji. GLOUCESTER Czy tak myœlisz? EDMUND Jeżeli wasza czeœć uzna to za stosowne, postawię cię, panie, w takim miejscu, gdziebędziesz nas słyszał rozmawiajšcych w tym przedmiocie, i tym sposobem własnym uchem nabędziesz przeœwiadczenia o prawdzie; i to zaœ stać się może niezwłocznie, tego wieczora. GLOUCESTER Niepodobna, aby był takim potworem. EDMUND I nie jest nim też, niezawodnie. GLOUCESTER Względem ojca, który go tak czule, tak nad miarę kochał! Przekleństwo! Edmundzie, pomów z nim; nastręcz mi sposobnoœć przekonania się o prawdzie; poprowadŸ tę rzecz według własnego uznania. Gotów bymsię ogołocić ze wszystkiego, bylebym stanowczo wiedział, co mam myœleć. EDMUND Pomówię z nim natychmiast; ułożę tę rzecz, jak się da najlepiej, i uwiadomię cię o tym, panie. GLOUCESTER Te zaćmienia słońca i księżyca, które niedawnymi czasy przypadły, nie zwiastujš nam nic dobrego; niech je nauka przyrody, jak chce, wykłada, zawsze to pewna, że one w skutkach sš œwiata ludzkiego plagš: miłoœć chłodnieje, przyjaŸń zawodzi, braterstwo popada w rozdwojenie; w miastach rozruchy, po wsiach zatargi, w pałacach zdrada; węzeł pomiędzy ojcami i dziećmi zostaje przerwany. Na tym moim łotrze sprawdza się przepowiednia: oto synpowstał przeciw ojcu. Król postępuje niezgodnie ż naturalnym instynktem: oto ojciec zwraca się przeciw dziecku. Widzieliœmy już piękne rzeczy za dni naszych: intrygi, obłudę, przewrotnoœć, wszelkie burzšce czynniki nieładu œcigajš nas i niepokojš aż do grobu. Wybadaj tego nędznika, Edmundzie; nie stracisz na tym; uczyń to jak najskrupulatniej. I Kent, szlachetny, prawy Kent wygnany! Uczciwoœćto jego zbrodnia. Dziwy! Dziwy! Wychodzi. EDMUND Taki to œmieszny zwyczaj tego œwiata, że kiedy chorujemy na niepomyœlnoœć (częstokroć skutkiem własnych nadużyć), obwiniamy o to słońce, księżyc i gwiazdy; jak gdybyœmy byli hultajami z musu; głupcami ze zrzšdzenia niebios; łotrami, złodziejami i oszustami z nadprzyrodzonegoimpulsu; pijakami, łgarzami i cudzołożnikami z koniecznej zależnoœci od planetarnego wpływu: słowem, złymi na wszelkie kopyto z poduszczenia bogów. Co za przedziwny wykręt ze strony rozpustnika Składać swojš koŸlš naturę na karb gwiazd. Mój ojciec porozumiał się z mojš matkš pod ogonem smoczym, a urodzeniu mojemu œwieciła Ursa Major zatem poszło, że jestem krewki i do sproœnoœci skłonny. Ba, i bardzo! byłbym cibył jakim jestem, choćby najwstydliwsza z gwiazd firmamentu była mię na: œwiat inaugurowała. Wchodzi E d g a r. Otóż i on, jak rozwišzanie w starej komedii.Przybiorę postać melancholika, a wzdychać będę jak bedlamski żebrak. O, te zaćmienia! one to sš zwiastunami tych niezgód! Fa, sol,la, mi! EDGAR Cóż to, bracie Edmundzie? W jakichżeœ głębokich pogršżony dumaniach! EDMUND Rozmyœlam, bracie, nad przepowiedniš, którš œwieżo w tych dniach czytałem, jakie będš skutki tych zaćmień. EDGAR Czy ty się takimi rzeczami zajmujesz? EDMUND Uprzedzam cię, ze następstwa, o których tam pisze, będš bardzo niefortunne, jako to; przeciwny naturze stosunek pomiędzy rodzicami a dziećmi; pomór, głód, rozerwanie dawnych przyjaŸni; rozdział w państwie; zamachy i groŸby przeciw królowi i szlachcie; bezzasadna nieufnoœć, wygnanie przyjaciół, rozprzężenie w wojsku, starganie małżeńskich zwišzków i nie wiem jeszcze co. EDGAR Od jak dawna zostałeœ astrologicznym adeptem? EDMUND Dawno się z ojcem widziałeœ? EDGAR Wczoraj wieczorem. EDMUND Czyœ z nim mówił? EDGAR Nie inaczej: dwie godziny blisko. EDMUND Czyœcie się dobrze rozstali? Nie dostrzegłżeœ w nim nieukontentowania bšdŸw słowach, bšdŸ w obejœciu? EDGAR Najmniejszego. EDMUND Przypomnij sobie, w czym mu się mogłeœ narazić, i unikaj jego obecnoœci, proszę cię, póki czas nie ostudzi jego gniewu; bo wtej chwili gniew jego tak jest wielki, że zaledwie by go mogło uœmierzyć jakie gwałtowne wystšpienie przeciw tobie. EDGAR Jakiœ łotr coœ mu o mnie nagadał. EDMUND Boję się, czy tak nie jest; Proszę cię, unikaj go jak najpilniej, dopóki goršczka jego uniesienia nie ochłodnie, a tymczasem ukryj się w moim pokoju, gdzie ci nastręczę sposobnoœć do wysłuchania, co on mówić będzie. Posłuchaj mojej rady: otoklucz A jeżeli wyjdziesz, to miej broń przy sobie. EDGAR Broń przy sobie, bracie? EDMUND Tak, bracie; radzę ci to dla twojego dobra; nieuczciwym człowiek, jeżeli się co dobrego dla ciebie œwieci. Powiedziałem ci, co widziałem i słyszałem; słaby to tylko rys w porównaniu ze strasznym obrazem rzeczywistoœci. IdŸ, idŸ, zaklinam cię. EDGAR Prędkoż się zobaczymy? EDMUND Spuœć się już na mnie. Wychodzi E d g a r. Łatwowierny ojciec I brat szlachetny, których dobrodusznoœć Tak jest daleka od szkodzenia drugim, Ze nie przypuszcza, aby był ktokolwiek Zdolnym do tego, to dogodna para Do mych widoków. Głupia ich poczciwoœć Będzie podwodš, którš się do celu Łatwo dostanę. Widzę już mš przyszłoœć. Nie ród, to przemysł uczyni mnie panem; Wszystko mi dobre, co zgodne z mym planem; Wychodzi. SCENA TRZECIA Pokój w pałacu K s i ę c i a A l b a n i i. Wchodzi G o n e r y l a i O s w a l d. GONERYLA To więc mój ojciec obił mego sługę Za to, że jego lżył błazna? OSWALD Tak; pani. GONERYLA Dzień i noc mi dokucza; nie ma chwili, Zęby nam jaki nowy jego wybryk Nie dał się uczuć; nie zniosę już tego. Jego rycerze pozwalajš sobie Coraz to więcej, a on sam dom wstrzšsa O lada fraszkę. – Jak powróci z łowów, Nie chcę go widzieć; powiedz mu, Oswaldzie, Że jestem słaba. Jeœli moja służba Będzie dla niego nadal mniej uległa, To dobrze zrobi, ja biorę na siebie Odpowiedzialnoœć. Odgłos rogów OSWALD Już powraca, słyszę. GONERYLA Okaż mu waćpan i inni w czymkolwiek Lekceważšcš opieszałoœć. Pragnę, Aby się o to wytoczyła sprawa: Jeœli mu nie w smak mój dom, to niech idzieDo mojej siostry, która się w tym względzie Zupełnie ze mnš zgadza i nie myœli Uginać karku. Bezrozumny starzec! Chce mu się jeszcze imponować władzš, Której się pozbył. Te stare półgłówki, Na honor, stajš się małymi dziećmi, I krótko trzeba ich trzymać, bo skoro Ich się pogłaszcze, zaraz na kieł biorš. Com powiedziała, pomnij. OSWALD Dobrze, pani. GONERYLA A jego orszak niech oziębłoœć znajdzie Pomiędzy nami, co z tego wypadnie, Mniejsza; podszepnij to całej mej służbie, Rada bym z tego wydobyć sposobnoœć Do przemówienia. Zaraz list napiszę Do mojej siostry, ażeby działała W tym samym duchu. ZarzšdŸ waćpan obiad.Wychodzš. SCENA CZWARTA Tamże, inny pokój. Wchodzi K e n t przebrany KENT Jeżeli tylko zdołam dobrze udać Głos obcy, który akcent mój pokryje, To mi się może najzupełniej powieœć Ten bogobojny zamiar, dla którego Postać zmieniłem. No, wygnany Kencie, Może się zdarzyć, że jeżeli zdołasz Być użytecznym tam, skšd cię wygnano, To twój kochany pan nieznużonego, Niepożytego znajdzie w tobie sługę. Odgłos rogów. L i r wchodzi, za nim rycerze i służba. KRÓL LIR Nie każcie mi ani sekundy czekać na obiad. Nuże! niech dajš! Jeden z orszaku wychodzi. Kto ty jesteœ? hę? KENT Człowiek, panie. KRÓL LIR Jaki twój stan? Czego chcesz? KENT Mój stan, panie, nie jest krótszym, jak się wydaje; chcę zaœ wiernie służyć temu, kto mi zaufa; kochać tego, kto uczciwy; przestawać z tym, kto ma rozum i mało mówi; bić się, kiedy inaczej być nie może, niebu czeœć oddawać i ryb nie jeœć. KRÓL LIR Któż ty jesteœ? KENT Prostoduszny człowiek i biedny jak nasz król. KRÓL LIR Jeżeliœ tak biedny jako poddany, jak on jestbiedny jako król, to zaprawdę doœć biedny jesteœ. Czego żšdasz? KENT Służby. KRÓL LIR Komuż chcesz służyć? KENT Wam KRÓL LIR Czy mię znasz? KENT Nie znam was, panie, ale macie coœ w sobie, co mię do służenia wam pocišga. KRÓL LIR Cóż to takiego? KENT Wyższoœć. KRÓL LIR A co ty umiesz? KENT Umiem trzymać język za zębami, kłusować,biegać, psuć ciekawe powieœci opowiadaniem ich i jasno otrzymane polecenie po prostu wypełniać. Do czego pospolity człowiek może się kwalifikować, do tegom ja zdolny, a najlepszš mojš zaletšjest gorliwoœć. KRÓL LIR W jakimże jesteœ wieku? KENT Nie jestem tak młody, żeby się zakochać wkobiecie, jak zaœpiewa; ani tak stary, żeby szaleć, za niš bez przyczyny: mam lat czterdzieœci oœm na karku. KRÓL LIR Zgoda, przyjmuję cię do usług. Jeżeli po obiedzie nie spodobasz mi się gorzej niż teraz, to się nie zaraz rozłšczymy, obiad! hej! obiad! Gdzie mój błazen? Niech tam ktopójdzie po mojego błazna. Wchodzi Oswald. Hola! służba! Gdzie moja córka? OSWALD Za pozwoleniem. Wychodzi. KRÓL LIR Co on powiedział? hę? Niech się wróci ten cymbał. Gdzie mój błazen? Cóż to, czy się wszyscy pospali? No, i cóż? Gdzie ten kundel? JEDEN Z RYCERZY On mówi, panie, że wasza córka słaba. KRÓL LIR Dlaczego obwieœ nie przyszedł, kiedy go wołałem? RYCERZ Odpowiedział mi, panie, jak najzwięŸlej: że nie chce. KRÓL LIR On? Nie chce?? RYCERZ Nie wiem, co się to znaczy, miłoœciwy panie, ale wasza wysokoœć nie odbiera teraz, jak uważam, tej uroczystej atencji, jakš jej dotšd oddawano; pokazuje się wielki ubytek uprzejmoœci, tak ze strony domowników, jak ze strony księcia i księżny. KRÓL LIR Tak waćpan myœlisz? RYCERZ Błagam cię, miłoœciwy panie, wybacz mi, jeœli się mylę; obowišzek mój nie pozwala mi milczeć, kiedy mi się zdaje, że waszš królewskš moœć krzywdzš. KRÓL LIR Potwierdzasz tylko to, co mi już samemu pogłowie chodziło. Dostrzegałem w ostatnich czasach ledwo widoczne zaniedbanie, ale wolałem to przypisywać mojej podejrzliwoœci jak ich złej wierze i umyœlnemu lekceważeniu. Muszę w to wejrzeć głębiej. Ale gdzie mój błazen? Od dwóch dni go nie widziałem. RYCERZ Odkšd nasza młoda królewna do Francji wy jechała, bardzo się zmizerował. KRÓL LIR Dajmy temu pokój; uważałem ja to. Idż waćpan do mojej córki i powiedz jej, że chcę z niš mówić. A wy zawołajcie tu megobłazna. Oswald powraca. A! to waszmoœć. PójdŸ no tu waszmoœć. Kto Ja jestem? OSWALD Któż? Ojciec, jej ksišżęcej moœci. KRÓL LIR Ojciec jej ksišżęcej moœci, moœci hultaju? Ty psie parszywy! Ty fagasie! Ty mucu! OSWALD Nie jestem ani tym, ani owym, milordzie; proszę mi darować. KRÓL LIR Będziesz mi odszczekiwał, gałganie? Uderza go. OSWALD Ja się, milordzie, bić nie dam. KENT podbijajšc mu nogi Ani sobie nogi podstawić? Ty nikczemny kopaczu piłki. KRÓL LIR Dziękuję ci, przyjacielu: dobrze mi służysz,będę i ja dobrym dla ciebie. KENT Wstań wasze i wynoœ się! Nauczę ja cię znać różnice. Wynoœ się, wynoœ! Jeżeli chcesz jeszcze raz zmierzyć długoœć swego chudego combra, to zostań; a nie, toruszaj mi zaraz. Allons! Marsz! Masz rozum? Tak. Wypycha O s w a l d a za drzwi. KRÓL LIR Dobrze, mój poczciwcze; dziękuję ci. Masz tu zadatek. chce. ook20\lear.nLjŠj ľAČ48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjĚź@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż` c} } cúß cŮ s cL+ c_4iDČ9´<€Daje K e n t o w i pienišdze. Wchodzi B ł a z e n. BŁAZEN Niechże go sobie i ja kupię. do K e n t a Oto masz mój kapturek. daje Kentowi swój kapturek. KRÓL LIR Jakże tam, mój łotrzyku? Jakże się czujesz? BŁAZEN Ot byœ wzišł, bracie, mój kapturek: nie masz nic lepszego do zrobienia. KENT Dlaczego, moœci błaŸnie? BŁAZEN Dlatego że się wieszasz przy kimœ, co popadł w niełaskę. Jeżeli się nie umiesz uœmiechać wedle tego, jak wiatr wieje, to dostaniesz kataru. Na, weŸ mój kapturek. Ten człowiek odpędził od siebie dwie córki,a trzeciej mimo woli dał błogosławieństwo: jeżeli chcesz być przy nim, to trzeba ci gwałtem kapturka. (do Lira)No i cóż, wujaszku? Rad bym mieć dwakapturki, gdybym miał dwie córki. KRÓL LIR Dlaczego, moje serce? BŁAZEN Gdybym im oddal całe moje mienie, zachowałbym kapturki dla siebie, oto mój; żebrz o drugi u córek. KRÓL LIR Strzeż się, waœć, bo korbacz będzie w robocie. BŁAZEN Prawda jest to pies, którego korbaczem wyganiajš do budy; gdy tymczasem jaœnie wielmożnej bonońskiej suczce wolno przy kominie leżeć i cuchnšć. KRÓL LIR do siebie Gorzka to dla mnie pigułka. BŁAZEN do Kenta Nauczę cię, bracie, jednej przypowiastki KRÓL LIR Słuchamy. BŁAZEN Uważaj, wujaszku: Miej więcej, niż zapowiadasz, Więcej wiedz, niżeli gadasz; Mniej pożyczaj, niż posiadasz, Zyskuj więcej, niż zakładasz; Zamiast chodzić – dosišdŸ klaczy, , W to, co słyszysz – nie wierz raczej; Porzuć kubki i kobietki, Pilnuj domu i kaletki, A rachunek będzie letki: Gdy w dwustu dwie znajdziesz setki. KRÓL LIR To wszystko razem wzišwszy jest – nic. BŁAZEN Więc to jest tak dobre jak mowa nie zapłaconego adwokata: niceœcie mi za to niedali. Powiedz, no mi, wujaszku, czy z niczego żadnego mieć użytku nie możesz? KRÓL LIR Ma się rozumieć, mój chłopcze: z niczego będzie nic. BŁAZEN do K e n t a Powiedzże mu, proszę, że właœnie tyle wynosi dochód z jego krajów: błaznowi nie zechce uwierzyć. KRÓL LIR Cierpki błazen! BŁAZEN Czy znasz różnicę, mój chłopcze, pomiędzycierpkim błaznom a słodkim? KRÓL LIR Nie, moja duszo; wskaż mi jš. BŁAZEN Kto ci doradził, panie, Z twych państw uczynić dań, Niech tu przede mnš stanie Lub ty za niego stań. Cierpki i słodki błazen Wnet się ukażš nam: Tu jeden w pstrym kaftanie, A drugi – oto tam. KRÓL LIR Błaznem mnie nazywasz, rybeńko? BŁAZEN Wszystkie inne tytuły swoje porozdawałeœ,ten jest od ciebie nieodłšczny. KENT Nie jest on kompletnym błaznem, milordzie.BŁAZEN Nie, zaiste; milordowie i wielcy ludzie nie pozwalajš mi na to. Gdybym miał monopol błazeństw, musieliby oni mieć w nich udział. Panie także nie dałyby mi swobodniebłaznować, jeœlibym im czegoœ z mego towaru nie odstšpił. Daj mi jajko, wujaszku, a ja ci dam połowicę. KRÓL LIR Połowicę? Co przez to rozumiesz? BŁAZEN Ma się rozumieć połowicę jaja, skoro je przekraję i wyjem z niego œrodek. Kiedyœ rozcišł swoje królestwo i podarował obie jego połowice, poniosłeœ osła na grzbiecie przez błoto i głowa twoja rozpadła się podobnież na dwie połowice, czynišc z ciebie półgłówka, Jeżeli to mówię jako błazen, to każ œcišgnšć korbaczem tego, cotak utrzymywać będzie. œpiewa BłaŸni dziœ dawnš wziętoœć stracili, Bo pobłaŸnieli mędrcowie, Próżno się który na koncept sili: Żaden nic trafnie nie powie. KRÓL LIR Od jak dawna masz torbę tak pełnš pieœni? BŁAZEN Od tak dawna, wujaszku, jakeœ córkom swoim kazał sobie matkować: bo kiedy im dałeœ rózgę do ręki, a sam sobie spuœciłeœmajtki: œpiewa One w płacz z szczęœcia niespodzianego, Jam się œpiewaniem pocieszał, Że król tak wielki gra w schowanego I między błaznów się wmieszał. Proszę cię, wujaszku, przyjmij nauczyciela,co by twego błazna nauczył kłamać: rad bym nauczyć się kłamać. KRÓL LIR Jak wasze będziesz kłamać, to dostaniesz plagi. BŁAZEN Nie pojmuję, jakie jest pokrewieństwo między tobš a twymi córkami: one mi grożš plagami, jak będę mówił prawdę; ty mi grozisz plagami, jak będę kłamał; a czasem grożš mi plagi, jak cicho siedzę. Wolałbym być nie wiem czym niż błaznem: a jednakże nie chciałbym być tobš, wujaszku. Oberwałeœ swój rozum z obu stron i nic nie zostawiłeœ w poœrodku: oto jedna z tych obrywek. Wchodzi G o n e r y l a. KRÓL LIR Jak się masz, córko? Co znaczš te fałdy Na twoim czole? Od pewnego czasu Jesteœ, uważam, bardzo zachmurzona. BŁAZEN Walnym byłeœ chłopcem, kiedyœ nie potrzebował zważać na marsy; teraz jesteœ zerem bez cyfry. Jam teraz lepszy od ciebie: jestem błaznem, ty niczym. do Goneryli W rzeczy samej trzeba mi zahamować język. Nakazuje mi to oblicze pani, choć usta jej nic nie mówiš. Sza! sza! Kto ma okruchy za nic i ochłapy, Syty wszystkiego: z czasem liże łapy. To wyłuszczony stršczek. Wskazuje na L i r a. GONERYLA Nie tylko ten wasz wyuzdany trefniœ, Ale i inni z waszego orszaku, Milordzie, cišgłe szerzš zamieszanie I niepokoje, bonujšc i brojšc W sposób, zaprawdę, do zniesienia trudny. Myœlałam, panie, że gdy wam to podam Do wiadomoœci, złe wkrótce ustanie; Lecz teraz, po tym, coœcie œwieżo rzekli I uczynili, muszę się obawiać, Czyli ten zdrożny tryb postępowania Nie jest powagš waszš osłonięty I czy go sami nie wywołujecie Potakiwaniem swoim. W takim razie Znalazłyby się kluby do œcieœnienia Tych niesfornoœci i surowa karnoœć Nie zaspałaby sprawy: ostre œrodki, Zdolne przywrócić pożšdany spokój. Mogłyby wprawdzie, panie, w biegu swoim Przykroœć wam sprawić i nam, w innym razie, Być niedogodnymi; w obecnym atoli Byłyby krokiem z roztropnoœciš zgodnym, Który potrzeba nakazuje. BŁAZEN Tak jest: Bo wiesz, wujaszku: Wróbel kukułkę poty pielęgnuje, Póki mu płód jej oczu nie wykluje. Otóż i wypaliła się œwieca i osiedliœmy w ciemnoœci. KRÓL LIR Jestżeœ ty mojš córkš? GONERYLA Drogi panie, Rada bym, żebyœ chciał się powodować Zdrowym rozsšdkiem, którego, wiem dobrze, Masz po dostatku, i zbył się tych chimer, Któreć stawiajš od pewnego czasu W sprzecznoœci z sobš samym. BŁAZEN Przecież i osioł pozna się na tym, kiedy wóz cišgnie konia. Brawo, Joasiu, kocham cię! KRÓL LIR Poznajeż mię tu kto? To nie ja jestem; To nie Lir! Takżeż Lir wyglšda, mówi? Gdzie jego oczy? Chyba jego zmysły Stępiały, jego umysłowe władze Snem letargicznym zostały ujęte. Czyliż ja czuwam? Nie, to być nie może. Czymże ja jestem? Mów feto! BŁAZEN Cieniem Lira KRÓL LIR Chciałbym się tego dowiedzieć, bo wedle Królewskich oznak, pamięci i wiedzy, Mógłbym być w błędzie, myœlšc, że mam córki. BŁAZEN Co chcš wychować posłusznego ojca. KRÓL LIR Jak się zwiesz, piękna pani? GONERYLA O milordzie! To zdumiewanie się nosi charakter Innych wybryków waszych. Chciejcie, proszę, Wejœć lepiej w mojš myœl: bšdŸcie rozsšdni,Tak jak jesteœcie starzy i szanowni, Utrzymujecie tu zgraję rycerzy I giermków, ludzi tak rozpróżniaczonych, Tak Ÿle się prowadzšcych i burzliwych, Że zarażony ich obyczajami Dwór nasz karczemnš ma postać: hulactwo I libertynizm czyniš dom nasz raczej Do szynkownianej podobnym gospody I do zamtuza niż do poważnego Mieszkania ksišżšt. Przyzwoitoœć sama Każe zaradzić temu. Chciejcie zatem Uczynić zadoœć proœbie tej, co może W przeciwnym razie zadoœćuczynienie Mieć sama przez się, i zmniejszcie cokolwiek Swój poczet; reszta zaœ teraz i nadal Niech będzie z ludzi statecznych złożona, Dbałych o własnš sławę i o waszš. KRÓL LIR Do wszystkich piekieł i szatanów! Hola! Siodłajcie konie! Niech się zbierze zaraz Cały mój orszak! Bękartko wyrodna! Już ci się więcej naprzykrzać nie będę: Jeszczeć mam jednš córkę. GONERYLA Bijesz, panie, Mych domowników i hałastra wasza Pomiata ludŸmi lepszymi od siebie. Wchodzi K s i š ż ę A l b a n i i KRÓL LIR Biada tym, którzy za póŸno żałujš! do K s i ę c i a Ha! to wy, panie. Czyliż się to dzieje Z upoważnieniem waszym? Odpowiedzcie. Osiodłać konie! Hej! O niewdzięcznoœci, Czarna diablico z marmurowym sercem, Tyœ ohydniejsza od morskiej potwory, Kiedy się jawisz w dziecku. KSIĽŻĘ ALBANII BšdŸ cierpliwy KRÓL LIR Obrzydły sępie, kłamiesz: w mym orszaku Sš sami ludzie wybrani i zacni, Znajšcy dobrze swoje obowišzki I umiejšcy œciœle utrzymywać Godnoœć imienia swego. O ty błahy, Nic nie znaczšcy występku Kordelii, Jakżeœ ty wielkim wydał się w mych oczach! Jakże ty mogłeœ wstrzšsnšć aż do głębi Moje jestestwo i w żółć zmienić miłoœć? bije się w głowę O Lirze, Lirze, Lirze, bij w tę bramę, Przez którš weszło twoje zaœlepienie, A wyszedł rozum! do swoich IdŸcie, moi ludzie. KSIĽŻĘ ALBANII Jam nic nie winien, milordzie, i nie wiem, Co wasz gniew budzi. KRÓL LIR Być może, milordzie, Słuchaj, naturo, ukochane bóstwo, Słuchaj wezwania mego! Odmień zamiar, Jeżeliœ chciała potwór ten obdarzyć Imieniem matki! Uczyń jš niepłodnš! Zwarz w niej, wyjałów organa rodzajne! Niech jej zepsuta krew nie wyda nigdy Dziecięcia, co by chlubę jej przyniosło! Jeœli zaœ tak jest już postanowione, Ze jej udziałem ma być macierzyństwo, Niech jej płód będzie zlewkiem wszelkiej złoœci I dokuczliwym dla niej mšk narzędziem! Niechaj wyryje zmarszczki na jej czole Wyciskanymi bez ustanku łzami, Niech jej zbruzduje lica! za jej trudy. Za odebrane od niej dobrodziejstwa Niech jej zapłaci œmiechem i pogardš! By mogła uczuć, o ile dotkliwiej Niż ukšszenie zjadliwego gadu Boli niewdzięcznoœć dziecka! Precz stšd! Precz stšd! Wychodzi z K e n t e m i orszakiem swoim. KSIĽŻĘ ALBANII Na miłoœć bogów, których czcimy, powiedz, O co to poszło? GONERYLA Nie troszcz się o powód: Zostawmy wolne pole przywidzeniu, Co się wylęgło w niedołężnej głowie. L i r powraca. KRÓL LIR Jak to? Za jednym machem pięćdziesięciu Moich rycerzy, i to w dwóch tygodniach? KSIĽŻĘ ALBANII O panie, co to jest? KRÓL LIR Dowiesz się zaraz. Do G o n e r y l i Do wszystkich œmierci! Aż się wstydzić muszę, Że ty do tego stopnia mogłaœ zatrzšœć Mym męskim duchem; że te łzy goršce, Które się gwałtem z mych ócz dobywajš, Płynš przez ciebie. Niech cię tknie zaraza! Niezdolne nigdy się zabliŸnić rany Ojcowskich przekleństw niech przejmš i przeżrš Wszystkie organa twoje! A wy, stare, Niemšdre oczy, jeœlibyœcie jeszcze Raz uroniły łzy nad tym, co zaszło, Wyrwę was z nimi i w proch rzucę, byœcie Błotem się stały. Ha! niech i tak będzie! Mam innš córkę, która, pewny jestem, Będzie uprzejma dla mnie i powolna. Skoro jej twoje obejœcie się ze mnš Będzie wiadome, paznokciami ona Rozszarpie twojš twarz wilczš. Zobaczysz: Znów ja przybiorę właœciwš mi postać, Której, rozumiesz, że zbyłem na zawsze. Ręczę za to. Wychodzi GONERYLA Słyszałeœ, milordzie? KSIĽŻĘ ALBANII Przy całej mojej miłoœci dla ciebie, Nie mogę tak być stronnym, Gonerylo GONERYLA Dajmy już temu pokój! Hej! Oswaldzie? do B ł a z n a Ty łotrze bardziej niż błaŸnie, idŸ za nim BŁAZEN Zaczekał, wujaszku, zaczekaj! weŸ z sobš swego błazna Taka córka, gorsza Turka, Nabawiłaby mię sznurka, Pomimo mego kapturka, A więc błazen daje nurka Wychodzi. GONERYLA Ten człowiek miał węch dobry. Stu rycerzy! Zapewne, to by było politycznie I z bezpieczeństwem dać mu mieć przy sobie Aż stu rycerzy! By za lada szusem, Lada fantazjš, lada urojeniem, Za lada jakš skargš lub urazš Mógł siłš poprzeć swoje fanaberie I miecz nam trzymać nad głowš Oswaldzie! KSIĽZĘ ALBANII Może też zbyt się obawiasz. GONERYLA Bezpieczniej Zbyt się obawiać niżeli zbyt ufać. Wolę ja złemu, gdy się go obawiam, Wczeœnie kark łamać niż wcišż się obawiać, Aby mnie ono karku nie złamało. Znam ja grunt jego. O tym, co. Objawił Słowem i czynem, piszę do mej siostry; Jeżeli ona pomimo mych przestróg Zechce go trzymać i jego stu drabów. – Gdzież Oswald?? Oswald! Wchodzi O s w a l d. Czy już napisany List do mej siostry? OSWALD Napisany, pani. GONERYLA WeŸ z sobš kilku ludzi i sišdŸ na koń; Przełóż jej, wyłuszcz wszystkie me obawyI dodaj z swojej strony, co wypadnie, Aby rzecz wzmocnić. JedŸ, a wracaj prędko; Wychodzi O s w a l d. Nie, nie, milordzie; nie mam ja ci za złe Tej twojej mlekiem i miodem zaprawnej Dobrotliwoœci serca, ale, wybacz, Bardziej œwiat gani twój brak roztropnoœci Niż twš szkodliwš łagodnoœć pochwala, KSIĽŻĘ ALBANII Nie chcę rozstrzygać, czy sšdzisz zasadnie: Kto lepsze goni, często w gorsze wpadnie. GONERYLA A więc? KSIĽŻĘ ALBANII Czekajmy końca. Wychodzš. SCENA PIĽTA Dziedziniec pałacu, tamże. Wchodzi K r ó l L i r, K e n t i B ł a z e n. KRÓL LIR JedŸ waœć naprzód z tym listem do miasta Gloucester, powiedz mojej córce o tym, co wiesz; tylko tyle, ile jej pytania, po odczytaniu listu, wycišgać będš. Jeżeli się nie będziesz bardzo œpieszył, stanę tam przed tobš. KENT Nie zmrużę oka, milordzie, dopóki nie doręczę waszego listu. Wychodzi. BŁAZEN Gdyby mózg człowieka był w pięcie, nie byłżeby narażony na odziębieliznę? KRÓL LIR Nie inaczej, mój synu. BŁAZEN Bšdżże wesół, wujaszku, twój rozum nie będzie nigdy potrzebował chodzić w papuciach. KRÓL LIR Cha! – cha!! cha! BŁAZEN Zobaczysz, że ta druga twoja córunia grzecznie się z tobš obejdzie; bo chociaż ona tak jest do tej podobna jak leœne jabłko do sadowego, to dlatego wiem dobrze to, co wiem. KRÓL LIR Cóż ty wiesz, mój robaku? BŁAZEN Będzie do tej w smaku tak podobna jak leœne jabłko do leœnego jabłka. A wiesz ty, wujaszku, dlaczego nos sterczy w œrodku twarzy? KRÓL LIR Nie wiem. BŁAZEN Dlatego, żeby po każdej jego stronie było jedno oko i żeby człowiek mógł dojrzeć to,czego zwšchać nie może. KRÓL LIR Skrzywdziłem jš? BŁAZEN Wiesz, wujaszku, jakim sposobem ostryga urabia sobie skorupę? KRÓL LIR Nie wiem. BŁAZEN Ani ja; ale wiem, na co œlimak ma dom. KRÓL LIR Na cóż? BŁAZEN Na to, żeby weń głowę włożył; nie na to, żeby go oddał córkom i rogi swoje zostawił bez puzdra. KRÓL LIR Wyrzekam się mojej natury. Tak dobrym będšc ojcem! Czy konie w pogotowiu? BŁAZEN Osły już po nie poszły. Powód, dla którego w grupie siedmiu gwiazd nie ma gwiazd więcej niż siedem, jest powodem ekstraciekawym. KRÓL LIR Bo ich nie ma ostem. BŁAZEN W rzeczy samej: doskonały byłby z ciebie błazen. KRÓL LIR Gwałtem odebrać będę musiał. Potworna niewdzięcznoœć! BŁAZEN Gdybyœ ty był moim błaznom, wujaszku, dostałbyœ je za to, żeœ się przed czasem zestarzał. KRÓL LIR Jak to? BŁAZEN Nie trzeba ci się było zestarzeć, dopókiœ nie zmšdrzał KRÓL LIR O bogowie, nie dajcie mi oszaleć! Zachowajcie mi przytomnoœć! Nic chciałbymoszaleć. Wchodzi Rycerz. Czy konie w pogotowiu? RYCERZ W pogotowiu, panie KRÓL LIR Siadajmyż; BŁAZEN Panna, co z mego œmieje się błazeństwa, Nie upilnuje swojego panieństwa. wychodzš AKT DRUGI SCENA PIERWSZA Dziedziniec w zamku hrabiego G l o u c e s te r a. Wchodzš E d m u n d i K u r a n ze stron przeciwnych. EDMUND Dobry wieczór, Kuranie; KURAN I wam, milordzie. Byłem u waszego ojca i udzieliłem mu wieœci, że ksišżę Korowali! z swš księżnš Reganš tej nocy tu przybędš; EDMUND Cóż ich sprowadza? KURAN Nie wiem. Słyszałeœ, milordzie, o kršżšcych nowinach albo raczej o szeptanych? Bo to sš dotšd rzeczy podawane na ucho EDMUND Nie słyszałem o żadnych: cóż to takiego? ,KURAN Nie słyszałeœ o prawdopodobnie wiszšcej wojnie między ksišżętami Albanii i Kornwalłi? EDMUND Ani słowa. KURAN Więc kiedyœ o tym usłyszysz. Żegnam cię, milordzie, Wychodzi EDMUND Ksišżę tej nocy, tu? Dobrze, wybornie! To się w me plany samo przez się wplata, Mój ojciec wysłał straże dla pojmania Mojego brata, ja zaœ mam przed sobš Œliskie zadanie, które spełnić muszę. Przedsiębiorczoœci i fortuno, sprzyjaj! Bracie, znijdŸ, mam ci coœ powiedzieć: bracie! Wchodzi Edgar. Nasz ojciec czujny; uciekaj co żywo! Wyœladowano, gdzie jesteœ ukryty. Uciekaj, póki czas, korzystaj z pory. Czyœ ty co nie rzekł na księcia Kornwalii? On tu przybywa; teraz, w noc, tak nagle; A z nim Regana. Nie mówiłżeœ czego, Obstajšc za nim, na księcia Albanii? Pomyœl no. EDGAR Ani słowa: jestem pewny. EDMUND Ha! słyszę kroki ojca. Wybacz, bracie; Pozornie muszę miecz na ciebie dobyć: WydobšdŸ także; udaj, że się bronisz. nLjŠj ľAČ48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjĚź@”ŞjüŠj{ˇ÷ż`Ő c5 < cq_ cĐŹ c|+j cć5: c ?TPoddaj się! pójdŸ do ojca! Hola! œwiatła! Uciekaj! Œwiatła! hej! Tak, bšdŸ zdrów, bracie Wychodzi E d g ar. Skoro cokolwiek krwi sobie utoczę, rani się w ramię Utwierdzę przez to wiarę w tym gorętszš Mojš żarliwoœć. Widziałem pijaków Robišcych na żart gorsze rzeczy. Ojcze! Stój! Stój! Nie znajdęż pomocy? Wchodzi G l o u c e s t e r, za nim słudzy zpochodniami. GLOUCESTER I cóż, Edmundzie, gdzie ten łotr? EDMUND Przed chwilš Stał tu w ciemnoœci z gołym mieczem, mruczšc Diabelski pacierz, zaklinajšc księżyc, Swe opiekuńcze bóstwo. GLOUCESTER Gdzież się podział? EDMUND Patrz, panie, krew mnie broczy. GLOUCESTER Gdzie ten hultaj? EDMUND Uszedł tš stronš, kiedy w żaden sposób Nie mógł... GLOUCESTER Ruszajcie w pogoń za nim, żywo! Co w żaden sposób? Wychodzš słudzy. EDMUND Nie mógł mię nakłonić Do odebrania życia waszej częœci. Gdym mu przekładał, że bogowie zemsty Wszystkie pioruny swoje obracajš Na ojcobójców, gdym mu przypominał, Jak wieloliczne i jak silne węzły Jednoczš dzieci z ojcem – słowem, , panie,Gdy widział, z jakim wstrętem przyjmowałem Namowy jego przeciwne naturze, W dzikim zapędzie natarł ostrym mieczem Na me bezbronne ciało; pchnšł mię w ramię: Skoro atoli spostrzegł, żem w poczuciu Mej dobrej sprawy zebrał władzę ducha I energicznie stanšł z nim do walki, Może też krzykiem, jakiegom narobił, Strwożony będšc uszedł szybkim krokiem. GLOUCESTER Niech jak najdalej uchodzi; w tym kraju Nie ma dla niego oparcia: grób tylko. Szlachetny ksišżę, mój pan i protektor, Dostojny zwierzchnik mój zjeżdża tej nocy. Jego powagš poprę ogłoszenie, Że kto mi tego zbójeckiego tchórza Pod miecz dostawi, zyska dzięki moje; Kto go ukryje – œmierć. EDMUND Gdym go odwodził Od zamierzonej zbrodni i ujrzawszy, Że trwa w swej złoœci, surowymi słowy Groził mu, że go wydam, odpowiedział: „O ty bękarcki chłystku, czy rozumiesz, Że gdy ja fałsz ci zadam, twe zeznanie Będzie mieć jakš wagę, moc i wiarę? Nie łudŸ się próżno: czemu ja zaprzeczę (A przeczyć będę, chociażbyœ me pismo Własne przedstawił), to się wnet obróci Przeciwko tobie, jako wymysł, dowód Intrygi twojej i złoœliwych knowań: Chybabyœ musiał œwiat zamienić w dudka, Gdyby nie uznał, o ile dla ciebie Korzyœć z mej œmierci jest potężnym bodŸcem Do jej zadania. ” GLOUCESTER O, łotr pierwszej próby Mógłże on zaprzeć się własnego listu? Nie, nie, on nie jest moim synem. Odgłos tršb. Słyszysz? To tršby księcia. Co go tu sprowadza, Nie wiem. Dokoła każę zamknšć bramy; Nie wymknie mi się nędznik. Ksišżę musi Rozporzšdzenia me zatwierdzić. Przy tym Każę rozesłać wszędzie jego obraz, Aby go cały kraj dokładnie poznał; Wreszcie obmyœlę œrodki, aby wszystkie, Jakie mam, ziemie wraz z całš iœciznš Tobie, lojalny, kochajšcy chłopcze, Przypadły jako dziedzictwo. Wchodzš K s i š ż ę K o r n w a l i i i R e g n a n a ze swoim orszakiem. KSIĽŻĘ KORNWALII Witaj, mój zacny przyjacielu! Cóż to? Ledwiem tu przybył (a to nastšpiło Przed chwilš), dziwne doszły nasię nowiny. REGANA Jeżeli to jest prawda, nie ma kary, Której by nie był godzien winowajca. Jakże się miewasz, milordzie? GLOUCESTER O pani, Cios ten mię złamał: stare serce moje Spękane. REGANA Jak to? Co mówisz? Syn chrzestny Mojego ojca godził na twe życie? On, co mu ojciec mój dał imię Edgar? GLOUCESTER O pani, wstyd by rad to mieć ukryte. REGANA Czy on czasami nie miał zwišzków z zgrajšTych rozpasanych rycerzy, co tworzš Orszak mojego ojca? GLOUCESTER Nie wiem, pani. To zgroza! zgroza! EDMUND Tak jest, pani: miał je. REGANA Nie dziw więc, że był skłonny do niecnoty: Oni to zabić mu kazali starca, By mienie jego zajšć i roztrwonić; Dziœ w wieczór właœnie dostałam od siostry Bliższš wiadomoœć o nich, skutkiem której Nie myœlę nigdy być w domu podtenczas, Gdy oni zjadš w goœcinę. KSIĽŻĘ KORNWALII Ja także, Możesz być pewna. Edmundzie, słyszałem, Że postšpiłeœ sobie względem ojca Prawdziwie po synowsku. EDMUND Moœci ksišżę, To było moim obowišzkiem. GLOUCESTER Odkrył Jego knowania i odebrał oto Tę ranę, chcšc go przytrzymać. KSIĽŻĘ KORNWALII Czyœ posłał W pogoń za zdrajcš? GLOUCESTER Nie inaczej, panie. KSIĽŻĘ KORNWALII Jeżeli będzie schwytany, złoœć jego Nie będzie nadal szkodliwa nikomu. Rozrzšdzaj mocš mojš według woli. Ty zaœ, Edmundzie, którego poczciwoœć I przywišzanie synowskie obecnie Tak jasno œwiecš, ty do nas należysz; Potrzebujemy ludzi zaufanych: BšdŸże z nich pierwszym. EDMUND Będęć służył, panie, le albo dobrze, ale wiernie. GLOUCESTER Dzięki Za niego składam waszej wysokoœci. KSIĽŻĘ KORNWALII Nie wiesz, po coœmy przybył; w twe progi?REGANA O tak niewczesnej porze, w noc tak ciemnš Okolicznoœci, szlachetny Gloucesterze, Niepospolitej wagi, względem których Potrzebujemy rady twej zasięgnšć, Przyniewoliły nas do tych odwiedzin. Ojciec nasz pisał, podobnież i siostra, O pewnych zaszłych nieporozumieniach, W przedmiocie których odpowiedŸ udzielić Uważaliœmy za najstosowniejsze Poza obrębem domu. Tu czekajš Na niš posłańcy. Daj folgę boleœci, Nasz doœwiadczony, dobry przyjacielu, I zdrowej rady swej nam użycz w sprawie Odwłoki nie cierpišcej. GLOUCESTER Służęć, pani. Niech księstwo ichmoœć raczš się rozgoœcić. Wychodzš. SCENA DRUGA Przed zamkiem G l o u c e s t e r a. Wchodzš K e n t i O s w a l d z przeciwnychstron. OSWALD Dobry œwit, przyjacielu, czyœ tutejszy? KENT Tak. OSWALD Nie wiesz, gdzie by tu można konie umieœcić? KENT W błocie. OSWALD Powiedz mi, jak mię kochasz! KENT Ja ciebie nie kocham. OSWALD Kiedy tak, to się obejdę bez ciebie. KENT Obejœcie moje z tobš byłoby inne w innym. miejscu! OSWALD Dlaczego tak ze mnš poczynasz, mój człowieku? Ja ciebie nie znam. KENT Ale ja znam ciebie, mój robaku. OSWALD Któż ja jestem, jeżeli mię znasz? KENT Hultaj, łotr, pieczeniarz; nikczemny, próżny, brudny, pyszny a goły, strojny a głodny niecnota w grubych wełnianych pończochach, tchórz piszšcy pozwy za obrazę; zakochany w sobie, mizdrzšcy się, nadskakujšcy, elegancki hultaj; infamis z jednym kufrem, gotów makarelować z wielkiej usłużnoœci; co się ma za coœ, a niejest niczym innym jak mieszaninš łotra, golca, tchórza, rajfura, synem nieodrodnym burej suki; którego zbiję na kwaœne jabłko, jeżeli zechce ujšć choćby jednš literę z tych zaszczytnych tytułów. OSWALD Cóż za okropny człowiek z waszmoœci, : żetak jeŸdzisz po mnie, który ani ci jestem znany, ani znam ciebie! KENT Co za bezwstydny cham z wasana, żeby się zapierać mojej znajomoœci? Toż dopiero dwa dni temu, jakem ci w tył dał nogę i wygrzmocił cię przed królem. DobšdŸ żelaza, hultaju; chociaż to noc, ale miesišc œwieci: zmaceruję cię przy œwietle miesišca, (dobywa miesza) DobšdŸ żelaza, mówię, ty plugawy, przemierzły golibrodo! OSWALD IdŸ zdrów, nie mam nic z tobš do czynienia.KENT DobšdŸ żelaza, hultaju, nosisz listy przeciwkrólowi i służysz tej lalce wiatrem wydętejprzeciw powadze jej ojca. Broń. się, warchole, alba ci tak naszpikuję pieczeń – broń się!! OSWALD Ratunku! Morderstwo! Ratunku! KENT Broń się, psubracie, stój! stój! ty wymuskany furiancie! broń się! Bije go plšsem miecza. OSWALD Hej! ratunku! morderstwo! morderstwo! Wchodzš K s i š ż ę K o r n w a l i i, R e g a n a, G l o u c e s t e r, E d m u n d i służba. EDMUND Co to jest? Co się to dzieje? KENT Do usług waszych, mój paniczu, jeżelimacieochotę, pójdŸ; potańcujemy z sobš. GLOUCESTER Miecze dobyte! Co to znaczy? KSIĽŻĘ KORNWALII Stójcie, jeœli wam życie miłe, umrze, , Kto jeszcze zacznie. Co się to ma znaczyć? REGANA To sš posłańcy siostry mej i króla. KSIĽŻĘ KORNWALII Jaki jest powód waszej kłótni? Mówcie. OSWALD Ledwie oddychać mogę, panie. KENT Nie dziwota, takeœ zhasał twe męstwo. Tchórzliwy niecnoto, natura wypiera się ciebie: szewc cię spłodził. KSIĽŻĘ KORNWALII Dowcipniœ jakiœ: szewc spłodził człowieka! KENT Tak jest, szewc, panie: żaden kamieniarz ani malarz nie byłby go tak sfuszerował, choćby był parę godzin spędził przy pracy.KSIĽŻĘ KORNWALII Powiedzcie jednak, skšd przyszło do kłótni? OSWALD Ten stary burda, com mu życie szczędził Przez wzglšd na jego siwš brodę... KENT Ty nikczemny iksie, niepotrzebna litero. Moœci ksišżę, pozwól mi, a zdepcę na miałkie wapno tego niepytlowanego hultaja iposmaruję nim miejsce, gdzie mój pan chodzi piechotš. Oszczędzałeœ mojš siwš brodę, ty pliszko? KSIĽŻĘ KORNWALII Milcz, gburze, nie znaszli uszanowania? KENT Znam, panie; ale gniew ma swój przywilej. KSIĽŻĘ KORNWALII Cóż gniew twój budzi? KENT To, że taki nędznik, Co nie ma w sobie i szczypty honoru, Może miecz nosić. Takie infamisy, Z wiecznym uœmiechem na ustach, jak szczury, Œwięte częstokroć przegryzajš węzły, Co się rozwišzać nie dajš; schlebiajš Niegodnym panów swoich namiętnoœciom; Olej na ogień lejš, a do chłodu Ich usposobień dorzucajš lodu; Przeczš lub twierdzš i jednejże doby Zwracajš swoje alcyjońskie dzioby W sto stron, skšd pański wiatr zachwycić mogš, Jak psy umiejšc iœć tylko za nogš. Przepadnij z swoim wykrzywianiem pyska! Œmiejesz się z moich słów, jakbym plótł brednie? Gšsiorze! gdybym był na błoniach Sarum! Pogęgałbyœ mi rzewnie do Kamlotu. KSIĽŻĘ KORNWALII Czyœ ty szalony, starcze! GLOUCESTER Skšd poróżnienie wasze, to nam powiedz. KENT Nie ma przeciwieństw antypatyczniejszych Jak ja i taki łotr. KSIĽŻĘ KORNWALII Za co go mienisz łotrem? Co ci zrobił? KENT Ot, nie podoba mi się jego mina. KSIĽŻĘ KORNWALII Może i moja nie, i jej, i jego. KENT Szczeroœć jest, panie, moim powołaniem. Widziałem lepsze twarze w moim życiu. Niż te, co siedzš na którym bšdŸ karku Z tych, co je widzę w tej chwili. KSIĽŻĘ KORNWALII To jeden Z tych urwipołciów, co, gdy ich pochwalisz Za ich grubiaństwo, silš się udawać Szorstkoœć i grajš rolę wręcz przeciwnš Swojej naturze. On schlebiać nie umie; Poczciwa dusza: musi prawdę mówić, Czy jej kto żšda, czy nie żšda. Znam ja Takich hultajów: szczeroœć ich ukrywa Więcej chytroœci i złego zamiaru, Niż go ma w sobie tuzin głupowatych, Kornych służalców, wykonywajšcych Swój obowišzek co do joty. KENT Panie, W samej istocie, z całš otwartoœciš, Z czciš dla wielkiego waszego aspektu, Którego wpływ, podobien do kędziorów Promienistego ognia, co migoce Na czole Feba... KSIĽŻĘ KORNWALII Do czego to zmierza? KENT Do zastšpienia stylu, który zyskał tak wielkš waszš nieaprobatę. Wiem, panie, że nie jestem pochlebcš; kto was pod pozoremszczeroœci oszukuje, ten jest szczerym hultajem, jakim bym ja być nie chciał, choćbyœ wasza miłoœć z niełaski swojej raczyła tego żšdać ode mnie. KSIĽŻĘ KORNWALII do Oswalda Czyliœ mu waćpan w czym uchybił? OSWALD W niczym. Królowi, jego panu, tymi dniami, W skutku jakiegoœ nieporozumienia, Podobało się mnie uderzyć: wtedy On, pochlebiajšc pańskiemu gniewowi, Rzucił się na mnie z tyłu; powaliwszy Zelżył mnie, okrył szyderstwem i przybrałMinę człowieka dziwnie wielkiej wagi. Otrzymał za to pochwały od króla, Ze upokorzył tak walecznie tego, Co sam z natury swojej był pokorny; I upojony sławš tego czynu, Znów się tu do mnie przypišł. KENT Te niecnoty, Tchórzem podszyte, tak się układajš, Ze Ajaks obok nich wyda się błaznem. KSIĽŻĘ KORNWALII Przynieœcie dyby! Nauczę ja ciebie, Ty stary drabie, krnšbrny samochwale. KENT Za stary jestem, panie, do nauki; Cofnij swój rozkaz: ja służę królowi, Który z zleceniem przysłał mię do ciebie. Byłby to wielki brak uszanowania; Lekceważenie za œmiałe osoby Mojego pana, gdybyœ jego sługę. W dybach osadzał. KSIĽŻĘ KORNWALII Hej! Przynieœcie dyby! I Jak honor kocham i życie, posiedzi W nich do południa. REGANA Do nocy, milordzie, Nie do południa; nawet przez noc całš. KENT O pani, choćbym był psem twego ojca, Nie powinna byœ tak na mnie nastawać. REGANA Ale żeœ jego ladaco pachołkiem, Przeto nastaję. Przynoszš dyby. KSIĽŻĘ KORNWALII Ten hardy niecnota Jest nawyraŸniej barwy tych, o których Pisze nam siostra. Pakujcie; go w dyby. GLOUCESTER Łaskawy ksišżę, nie każ tego czynić. Wielka jest jego wina i niechybnie Zacny król, jego pan, skarci go za to. Kara przez ciebie, panie, zamierzona Jest takš, jakš wymierzajš ludziom Najnikczemniejszym, najbardziej zhańbionym, Za kradzież i za inne gminne zbrodnie. Król za złe weŸmie takie postšpienie Z jego posłańcem i będzie w tym widział Własnš obrazę. KSIĽŻĘ KORNWALII Odpowiem ja za to, REGANA Gorzej to może przyjšć moja siostra, Że jej dworzanin był napastowany I znieważony w spełnieniu jej zleceń, Zaklamrujcie mu nogi. Zakładajš dyby K e n t o w i. PójdŸ, milordzie; Wychodzš R e g a n a i K s i š ż ę K o r n wa l i i. GLOUCESTER Żal mi cię, bracie: tak się podobało Księciu, którego wola, jak wiadomo, Nie cierpi œcieœnień ani tamy. Będę Prosił za tobš. KENT Dajcie pokój, panie. Czuwałem długo i szybko jechałem: Pół czasu przeœpię, drugie pól przegwizdam. Poczciwym ludziom zdarza się ugrzęznšć; Życzę wam dnia dobrego, GLOUCESTER Krok ten księcia Naganny: za złe będzie mu to wzięte. Wychodzi. KENT Poczciwy królu, sprawdza się na tobie Przypowieœć: z deszczu trafiłeœ pod rynnę.Zbliż się, pochodnio ziemskiego padołu, Bym mógł przy twoich rzeŸwišcych promieniach List ten przeczytać. Nikt nie widzi cudów, Tylko niedola: wiem to od Kordelii, Która szczęœliwym trafem posłyszała, Gdzie się obracam. Postara się ona Ten anormalny stan rzeczy sprostować; Wynajdzie œrodki. Trudem i niewczasem. Znużone oczy moje, korzystajcie Ze sposobnoœci, by na ten sromotny Nocleg nie patrzeć. Fortuno! dobranoc! PrzybšdŸ zdjšć ze mnie te drewniane kleszcze: Obróć twe koło; uœmiechnij się jeszcze! Zasypia. SCENA TRZECIA Dzika leœna okolica. Wchodzi E d g a r. EDGAR Słyszałem imię moje wymówione; Alem szczęœliwie uniknšł pogoni Wlazłszy w spróchniałe drzewo. Nie ma portu, Nie ma jednego miejsca, gdzie by na mnie Mnogie a czujne straże nie czyhały. Dopóki tylko będę mógł, dopóty Chronić się będę: umyœliłem przeto Przybrać na siebie postać tak nikczemnš, Tak odraŸliwš, jaka kiedykolwiek, Z ujmš ludzkoœci, do stanu zwierzęcia Zbliżyła nędzę: twarz sobie pomażę Błotem, łachmanem członki przyoblekę, Włos sobie zbiję w kołtuniaste kłaki, I tak, wpółnagi, stawiać będę czoło Wiatrom i wszelkim dopuszczeniom niebios Za wzór mi będš do naœladowania Znani w tym kraju bedlamscy żebracy, Którzy, wydajšc jęki przeraŸliwe, Wrażajš sobie w wychudłe ramiona Szpilki, cierniowe kolce, ćwieki z trzmielu I opłakanym tym widokiem, chodzšc Po dworkach, chatach, po młynach i hurtach, BšdŸ to pokorni, bšdŸ jak opętani, Na biednych kmieciach wymuszajš litoœć. Biedny Edgarze, zostań biednym Tomkiem! Będziesz przynajmniej czymœ pod tym przydomkiem. Wychodzi. SCENA CZWARTA Przed zamkiem, G l o u c e s t e r a. Wchodzš K r ó l L i r, B ł a z e n i R y c e r z. KRÓL LIR Rzecz dziwna, że tak wyjechali z domu, Nie odprawiwszy mojego posłańca. RYCERZ Dniem wprzód, o ile słyszałem, nie było O tym wyjeŸdzie u nich ani mowy, KENT Czeœć ci, szlachetny władco. KRÓL LIR Tam do licha! Cóż to, czy bawisz się w hańbę? KENT Nie, panie. BŁAZEN Cha, cha! patrzcie, ten nosi podwišzkę nie lada. Konie wišże się za głowę, psy i niedŸwiedzie za szyję, małpy za biodra, a ludzi za nogi; kiedy nogi nie statkujš, dostajš drewnianš obrożę. KRÓL LIR Któż to do tego stopnia zapomina Winnych mi względów, że cię tu osadził? KENT Dwoje ich, panie, on i ona; syn twój I twoja córka. KRÓL LIR Nie. KENT Tak jest. KRÓL LIR Nie mówię. KENT Tak jest, ja mówię. KRÓL LIR Nie, tego by oni Nie uczynili KENT Tak jest, uczynili. KRÓL LIR Nie, na Jowisza! KENT Tak jest, na Junonę. KRÓL LIR Oni by tego nie œmieli uczynić, Oni by tego nie mogli, nie chcieli: Taka zniewaga w miejsce czci należnej Byłaby jeszcze gorsza niż morderstwo. Powiedz mi krótka, ale szczegółowo, Jak mogłeœ œcišgnšć na siebie, a on Takš ci krzywdę wyrzšdzić, gdyœ przyszedłW naszym imieniu? KENT Panie, gdym im w domu Doręczył pismo waszej dostojnoœci, onisz. nLjŠj ľAČ48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjĚź@”ŞjüŠj{ˇ÷ż`: cš cĽ) c ÎG c!,ó c"7#:[2€Zanim powstałem z miejsca, gdziem na klęczkach Uszanowanie me okazał, nadbiegł Konny posłaniec, usmażony w pocie, Ledwie ziejšcy, niosšc pozdrowienie Od Goneryli, swojej pryncypałki, I nie wytchnšwszy nawet, list im oddał, Który też oni zaraz przeczytawszy, Kazali służbie z największym poœpiechem Kulbaczyć konie; mnie zaœ rzekli zimno, Abym za nimi jechał i zaczekał, Rychło do dania odpowiedzi znajdš Sposobnš chwilę. Gdym więc tu przybywszy,Spotkał owego drugiego posłańca, Którego dobre przyjęcie widocznie Było powodem mniej dobrego dla mnie (A był to właœnie ten sam skurczypałka, Co się niedawno takiego zuchwalstwa Dopuœcił względem waszej dostojnoœci), Więcej krwi w sobie majšc niż rozwagi, Dobyłem miecza; on wzruszył dom cały Tchórzliwym krzykiem, i występek taki Córka twa, panie, i syn twój uznali Godnym sromoty, jakš tu ponoszę. BŁAZEN Zima jeszcze nie przeszła, skoro dzikie gęsi tędy cišgnš. Tatuœ chodzšcy w łatach Nabawia dzieci œlepoty Niech chodzi w złotych szatach, A będzie znał ich pieszczoty: Fortuna, sproœna diablica, Od biednych odwraca lica. Ale co się tyczy córek twoich, te ci policzków nie szczędzš. KRÓL LIR O, jak ta kolka prze mnie aż do serca! Precz, licho! żywioł twój zamarł już we mnie, Gdzie jest ta córka? KENT Z hrabiš, panie, w zamku, KRÓL LIR Nie idŸcie za mnš, pozostańcie tutaj Wychodzi. RYCERZ Nie uczyniłżeœ nic więcej jak tylko To, co mówiłeœ? KENT Więcej nic. Dlaczego Król się z tak małym pocztem tu wyprawił?BŁAZEN Gdybyœ był wsadzony w dyby za to pytanie,nie dziwiłbym się bynajmniej. KENT Dlaczego, błaŸnie? BŁAZEN Trzeba by ci pójœć na naukę do mrówki, abyœ wiedział, że się nie pracuje w zimie. Kto idzie za węchem, tego wzrok prowadzi,wyjšwszy œlepych; a spomiędzy dwudziestu nosów nie ma i jednego, który by nie poczuł kogoœ, co cuchnie. Nie czepiaj się wielkiego koła, gdy się stacza z góry, bo cię pocišgnie z sobš na złamanie szyi; ale kiedy wielkie koło idzie pod górę, dzierż sięgo i gramol się za nim. Jeżeli jaki mędrzec da ci lepszš radę, to mi zwróć mojš: Niech za niš idš hultaje, Ponieważ jš błazen daje. Kto lubišc na dwóch stołkach siadać, Dla zysku tylko służy, Ten drapnie, gdy deszcz zacznie padać, I rzuci się wœród burzy. Ja wytrwam w szczęœciu nieprzyjaznem, Niech mędrzec tył podaje: Odstępny kiep się staje błaznem, Kpem błazen się nie staje. KENT Gdzie ty się tego, błaŸnie, nauczyłeœ? BŁAZEN Nie w dybach, błażnie. K r ó l L i r powraca. G l a u c e s t e r za nim. KRÓL LIR Nie chcieć wyjœć do mnie? Słabi sš? znużeni? Jechali całš noc? To sš wybiegi, Wstępne objawy buntu i zerwania! Przynieœ mi lepszš odpowiedŸ. GLOUCESTER O panie, Znany ci księcia gwałtowny charakter, Jego zaciętoœć, jego nieugiętoœć W postanowieniach, które raz poweŸmie. KRÓL LIR Do wszystkich œmierci, plag i pomst! Gwałtowny Jego charakter? Gloucesterze, Gloucesterze, Ja chciałem widzieć się z Kornwalskim księciem I z jego żonš. GLOUCESTER Tak, łaskawy panie; Uwiadomiłem, ich. KRÓL LIR Uwiadomiłeœ Człowieku, czy ty rozumiesz, co mówię? GLOUCESTER Jak najzupełniej miłoœciwy panie KRÓL LIR Król chciał się widzieć z księciem; stary ojciec Z swš własnš córkš; żšda od niej usług: Uwiadomieniż oni byli o tym? Tchu mi brak, krew mi wre. Gwałtowny ksišżę? Powiedzże temu gwałtownemu księciu... Ale nie, czekaj; może on, i chory, W niemocy zwykle zaniedbuje człowiek Tych obowišzków, których, zdrowym będšc,Œciœle dopełnia; nie jesteœmy sobš, Gdy w przygnębieniu naszego jestestwa Duch nasz skazany na cierpienie z ciałem. Nie chcę przesšdzać: uniosłem się może Niesprawiedliwie, bioršc chorobliwe Usposobienie za niechęć zdrowego. spojrzawszy na K e n t a Przekleństwo! za co ten człowiek tu siedzi?Jawny w tym dowód, że ten wyjazd księcia I jej jest tylko podstępnym kuglarstwena. Wyzwólcie go z tych pęt. IdŸ, powiedz księciu I jego żonie, że chcę mówić z nimi, I to natychmiast; powiedz, zęby przyszli I wysłuchali mnie: inaczej, każę U drzwi ich izby poty w bęben walić, Aż bęben sen zabije... GLOUCESTER Rad bym harmonię widzieć jak najlepszš Między waszymi czeœćmi. Wychodzi. KRÓL LIR Biada tobie, O moje serce! moje wrzšce serce. Ale siedŸ cicho! BŁAZEN Gadasz do serca, wujaszku, jak owa kucharka de węgorzy, kiedy je żywcem w pasztet włożyła; uderzyła je po łbach kijem i zawołała: „SiedŸcie cicho, figlarze! ” Rodzonym jej bratem był ten, co to jedynie przez dobroć serca, siano swym koniom masłem posmarował. Wchodzi K s i š ż ę K o r n w a l i i, R e g an a, G l o u c e s t e r i orszak. KRÓL LIR Dzień dobry wam obojgu, KSIĽŻĘ KORNWALII Czeœć wam, panie. Zdejmujš dyby z K e n t a. REGANA Miło mi waszš wysokoœć oglšdać. KRÓL LIR Tak sšdzę; sšdzić tak mam niezły powód; Gdyby inaczej było, wzišłbym rozwód Z grobem twej matki, który by pokrywał Cudzołożnicę. do Kenta A! jesteœ już wolny; O tem na potem. Ladaco masz siostrę, Moja Regano: wraziła mi ona Zšb niewdzięcznoœci w serce, jak szpon sępa, Nie wydam tego w słowach; nie uwierzysz,Jak jej przewrotny umysł... O Regano! REGANA Miarkujcie, panie, swš porywczoœć. Tuszę, Żeœcie wy raczej mniej zdolni ocenićJej wnętrznš wartoœć niż ona uchybić Swym obowišzkom. KRÓL LIR Hę? jak to rozumiesz? REGANA Nie mogę myœleć, aby moja siostra W najmniejszej częœci miała wyjœć ze szranków Swej powinnoœci. Jeżeli, przypuszczam, Chciała ukrócić niesfornš swawolę Twego orszaku, panie, miała ku temu Tak dobry powód i cel tak zbawienny, Ze to oddala od niej wszelki zarzut. KRÓL LIR Przekleństwo moje niech jš wiecznie œciga! REGANA O panie, jesteœ stary; władze twoje Już dobiegajš mety: powinien byœ Dać się prowadzić i kierować komuœ Z œwieższym umysłem, który by był zdolnyDobro twe lepiej niż ty sam rozpoznać. Proszę cię przeto, powróć do mej siostry, I powiedz, żeœ jš skrzywdził. KRÓL LIR Ja jš prosić O przebaczenie? Czyżeœ pomyœlała, Jakby to ojca powadze przystało Pójœć i z pokorš do niej się odezwać: klęka „Kochana córko, przyznaję, żem stary; Staroœć nie radoœć; na kolanach błagam, Abyœ mi dała karm, odzież i schronę? ” REGANA Doœć tego, drogi panie; to sš tylko Przesadne treny! Wróć się do mej siostry. KRÓL LIR wstaje Nigdy, Regano. Ona mi zmniejszyła Mój wierny orszak do połowy; krzywo Na mnie patrzała; ona swym językiem Jak wšż mi na wskroœ rozraniła serce. Niech wszelkie pomsty niebios spadnš razem Na jej niewdzięcznš głowę! Niech zjadliwe Powietrzne wpływy na jej młode koœci Niemoc sprowadzš! KSIĽŻĘ KORNWALII WstydŸ się, wstydŸ się, panie. KRÓL LIR Zlejcie œlepišcy wasz blask, błyskawice, W jej wzrok wzgardliwy! ZaraŸcie jej pięknoœć, Wy, miazma, które z błot wycišga stonce, Skażcie i strawcie jej wdzięki! REGANA O nieba! Tak samo będziesz mnie złorzeczył, panie, W nowym przystępie gniewu. KRÓL LIR Nie, Regano: Ciebie przekleństwo me nie dotknie nigdy; Twoja natura tkliwa i wrażliwa Ma mój gniew nigdy nie narazi ciebie: Jej oczy zionš ogień, twoje grzejš, Ale nie palš. Ty byœ nie umiała Upodobaniom moim się sprzeciwiać, Zmniejszać mi służbę, miotać harde słowa,Okrawać mojš pensję, a na domiar Ryglem zastawiać się przed mym przybyciem; Ty znasz powinnoœć dziecka, głos natury, Winnš uprzejmoœć, wdzięcznoœć przynależnš: Nie zapomniałaœ, żem ci dał na wiano Połowę mego państwa. REGANA Ależ, panie, Przystšp do rzeczy. KRÓL LIR Kto œmiał w dyby wsadzić Mojego sługę? Odgłos tršb. KSIĽŻĘ KORNWALII Co znaczš te tršby? Wchodzi O s w a l d. REGANA To tršby mojej siostry: potwierdzajš, Co mi pisała, że wkrótce tu będzie. do O s w a l d a Czy przyjachała twoja pani? KRÓL LIR Ten to Hardy, niecnota, zuchwały pyszałek, Którego buta jak purchawka roœnie Na płytkim gruncie łask tej, której służy. Precz z moich oczu! KSIĽŻĘ KORNWALII Co wasza wysokoœć Raczyła mówić? KRÓL LIR Kto mojego sługę W dybach osadził? Spodziewam się przecie,Żeœ ty, Regano, o tym nie wiedziała. Wchodzi G o n e r y l a. Co widzę? O, wy litoœciwe bogi, Jeœli sprzyjacie starcom, jeœli wasze Łaskawe rzšdy ceniš posłuszeństwo, Jeżeli sami jesteœcie starymi, To się ujmijcie za mnš i zeœlijcie Znak współudziału swego w mojej sprawie.do R e g a n y Czy się nie wstydzisz, patrzšc na tę brodę?I ty jš bierzesz za rękę, Regano? GONERYLA Dlaczegóż by mię za niš brać nie miała? Cóżem ja, panie, uczyniła złego? Nie wszystko bywa złem, co nierozsšdek Za złe uważa, dziecinnoœć złem mieni; KRÓL LIR O moja piersi, z jakiegożeœ kruszcu, Żeœ jeszcze cała? Jakim się sposobem Mój człowiek dostał w dyby? KSIĽŻĘ KORNWALII Jam go, panie, Kazał w nie wsadzić: lecz postępki Jego Zasługiwały na surowszš karę. KRÓL LIR Waćpan się tego dopuœciłeœ? Waćpan? REGANA Proszę cię, miły ojcze, będšc słabym, Nie chciej się innym wydawać na zewnštrz.Jeżeli wrócisz nazad do mej siostry I będziesz u niej do końca miesišca, Połowę œwity swojej odprawiwszy, SprowadŸ się potem do mojego domu. Nie jestem teraz u siebie i brak mi Zaopatrzenia w zapasy potrzebne Na utrzymanie twoje, KRÓL LIR Wrócić do niej? I pięćdziesięciu ludzi mych odprawić? Nie, wolę raczej zrzec się całkiem strzechy, Walczyć z wszelkimi zmianami powietrza; Żyć w towarzystwie sów i wilków, jęczšc Pod ostrym zębem nędzy. Wrócić do niej! Z równš łatwoœciš przeniósłbym na sobie, Zęby się udać do tego Francuza, Z krwiš wrzšcš, który me najmłodsze dziecko Wzišł bez posagu, upaœć na kolana Przed jego tronem i na wzór pachołka Błagać o jurgielt, bym mógł nadal marny Wieœć żywot. Wrócić do niej! RadŸ mi raczejZostać parobkiem i jucznym bydlęciem Tego fagasa. Wskazuje na O s w a l d a . GONERYLA Uczyń, jak chcesz, panie. KRÓL LIR O moja córko, nie chciej, bym oszalał. Nie będę tobie ciężarem; bšdŸ zdrowa! Już się nie ujrzym, nie spotkamy z sobš. Tyœ jednak moim ciałem, tyœ krwiš mojš; Moim dziecięciem – nie, raczej chorobš W mym ciele, którš muszę mienić mojš, Naroœlš raczej, wrzodem, karbunkułem, Z krwi mej zepsutej powstałym. Nie będęć Jednak złorzeczył; niech uczucie wstydu Przyjdzie, gdy zechce; ja go nie przyzywam, Nie proszę władcy gromu, by uderzył, Ni skargi na cię przed tron jego składam, WejdŸ w siebie, popraw się, jeżeli możesz: Będę cierpliwie czekał tej przemiany; Tymczasem mogę mieszkać u Regany Z pocztem rycerstwa mego. REGANA Nie tak bardzo. Jam jeszcze na to nie liczyła; jeszcze Nie jestem, panie, tak, jakby przystało, Przygotowana na twoje przyjęcie. Słuchaj, co siostra mówi: bo kto patrzy Rozsšdnym okiem na twe uniesienie, Ten musi sobie powiedzieć, żeœ stary, A zatem – ale ona wie, , co robi. KRÓL LIR Czy to z namysłem powiedziane? REGANA Mogęć Zapewnić, panie. Pięćdziesięciu ludzi! Czy to nie dosyć? Na co ci ich więcej? A nawet tyle, gdy koszt, a co gorsza, Niebezpieczeństwo przemawiajš przeciw Tak wielkiej liczbie? Czyżby w jednym domuTaka moc ludu pod dwoistym rzšdem Mogła żyć w zgodzie? Trudne by to było, Do osišgnięcia nawet niemożebne. GONERYLA Czyliżbyœ nie miał, panie, dostatecznej Obsługi od jej ludzi lub od moich? REGANA Zapewne; gdyby zaœ który z nich chybił, Naówczas byœmy mogły go ukarać. Jeżeli zechcesz do mnie przybyć, panie, Proszę cię bardzo (teraz bowiem, widzę Niebezpieczeństwo), przywiedŸ z sobš tylko; Dwudziestu pięciu ludzi: większej liczby Nie będę mogła zmieœcić ni opatrzyć. KRÓL LIR Dałem wam wszystka. REGANA I w właœciwš porę. KRÓL LIR Siebie i mienie me wara powierzyłem Z warunkiem, abym przy sobie zachował Tych stu rycerzy. Jak to! Mogęż tylko Przybyć do ciebie z dwudziestu pięcioma? Takżeœ mówiła, Regano? REGANA Tak, panie; Powtarzam jeszcze raz i na tym kończę. KRÓL LIR Tak szpetne monstra mogš się jednakże Obok szpetniejszych wydawać pięknymi! Nie być najgorszym jest to już zaletš W zepsuciu tego œwiata. do G o n e r y l i Pójdę z tobš. Twoje pięćdziesišt jest w dwójnasób większe Niż jej dwadzieœcia pięć i twoja miłoœć W dwójnasób większa jest od jej miłoœci. GONERYLA Słuchaj mię, panie: na co ci koniecznie Dwudziestu pięciu ludzi mieć przy sobie, Dziesięciu nawet, a wreszcie i pięciu W domu, gdzie dwakroć tylu czekać będzie Na twe rozkazy? REGANA Na co i jednego? KRÓL LIR O, nie rozumuj o œcisłej potrzebie. Ostatni żebrak ma jeszcze w swej nędzy Coœ zbytkownego. Nie dawaj nikomu Więcej, niż tego natura wymaga, Życie człowieka takie jak bydlęce, Tyœ pani; strojnie chodzisz: czyż jedynie Dlatego strojnie chodzisz, że strój grzeje? Do utrzymania życia czyż potrzeba Tych strojów, które ciepła dać nie mogš? O, co się tyczy prawdziwej potrzeby, Bogowie, dajcie mi cierpliwoœć! Tej ja Przed wszystkim innym potrzebuję. Patrzcie, Oto tu stoi biedny starzec, wiekiem I cierpieniami równie przygnieciony; Dwakroć nieszczęsny. Jeœli to wy serca Tych córek przeciw ojcu podniecacie, Nie chciejcie, abym go łagodnie znosił, Słusznym zapalcie mię gniewem; nie dajcie Wodnistym kroplom, tej niewieœciej broni, Męskich lic moich kazić. Mię, potwory. Wywrę ja na was zemstę takš, takš, Że się œwiat cały – zrobię coœ takiego, , Że – nie wiem jeszcze co: będzie to jednak Coœ okropnego, strasznego. Myœlicie, Że płakać będę? Nie, nie będę płakał: Mam wprawdzie nadmiar powodów do płaczu, Ale to serce zdruzgoce się prędzej Na milionowe częœci, nim zapłaczę. O błaŸnie! bliski jestem oszalenia. Wychodzš K r ó l L i r, G l o u c e s t e r, K e n t i B ł a z e n. KSIĽŻĘ KORNWALII PójdŸmy stšd, burza będzie. Słychać grzmot w oddali REGANA Dom ten mały: Nie zmieœci tego starca z jego œwitš. GONERYLA Sam sobie winien; zatruł sobie spokój I znosić musi skutki swej głupoty. REGANA Jego samego chętnie bym przyjęła, Ale żadnego z jego zauszników. GONERYLA I ja toż samo. Gdzie jest milord Gloucester?G l o u c e s t e r wraca. KSIĽŻĘ KORNWALII Poszedł za starcem. Lecz oto powraca. GLOUCESTER Król zagniewany jest w najwyższym stopniu. KSIĽŻĘ KORNWALII Dokšdże jedzie? GLOUCESTER Każe na koń siadać; Lecz dokšd udać się zamierza, nie wiem. KSIĽŻĘ KORNWALII Najlepiej wolnš zostawić mu drogę, Skoro, sam chce się prowadzić. GONERYLA Milordzie, Nie proœ go przecie, aby tu pozostał. GLOUCESTER Niestety, noc się zbliża, ostry wicher Rażšco ryczy; na kilka mil wkoło Ledwie się krzak gdzie znajdzie. REGANA Trudna rada; Kto jest uparty, panie, temu bieda, Którš niebacznie sam sobie gotuje, Musi być szkołš. Każ pan zamknšć bramy: Ma on garœć ludzi na wszystko gotowych. A co ta gawiedŸ mogłaby mu poddać, Baczšc na jego łatwoœć do namowy, Temu roztropnoœć każe nam zapobiec. KSIĽŻĘ KORNWALII Tak, tak, każ, hrabio, pozamykać bramy. Burza tuż: schrońmy się, skoro dach mamy.Wychodzš. AKT TRZECI SCENA PIERWSZA Dzika okolica. Burza, grzmoty i błyskawice. K e n t i J e d e n z r y c e r z y L i r a wchodzš z przeciwnych stron. KENT Kto tu jest oprócz burzy? RYCERZ Człowiek, również W najwyższym stopniu wzburzony. KENT Poznajęć. Gdzie król? RYCERZ W zapasach ze wœciekłym żywiołem. Zaklina orkan, by ziemię zwiał w morze Lub podniósł morze na zalanie ziemi; By wszystko mogło zmienić się lub przepaœć. Wyrywa sobie biały włos, któremu Szalony wicher, miecšc nim z bezwzględnš Natarczywoœciš, zdaje się uršgać. Chce on w swym małym ludzkim œwiecie wzgardš Przewyższyć wzgardę wiatrów i ulewy. W tę noc, gdy w głębi swego matecznika Chętnie wyssana niedŸwiedzica leży, Gdy lew i głodny wilk od przemoknięcia Rad zabezpiecza skórę; on harcuje Z odkrytš głowš i wyzywa wszystko, Co by się mogło zdarzyć. KENT Któż jest przy nim? RYCERZ Nikt oprócz błazna, który usiłuje Żartami ulżyć ranom jego serca. KENT Znam cię, rycerzu, , i na mocy tego, Co wiem o tobie, nie waham się ważnš Rzecz ci poruczyć. Pomiędzy zięciami Króla: Albańskim i Kornwalskim księciem, Panuje skryte rozdwojenie; skryte, Bo oba jeszcze kryjš mu oblicze Maskš chytroœci. Majš oni sługi Niby przychylne (i któż nie ma takich, Kogo szczęœliwa gwiazda w górę wzniosła I posadziła na tron), sługi, mówię, Co sš szpiegami francuskiego króla ojnoœci, onisz. nLjŠj ľAČ48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjĚź@”ŞjüŠj{ˇ÷ż$P­ c%ý A c&>˛ c'đ!ú c(ę, c)9nBI wiedzš, co się dzieje: jaka niechęć Rozdziela ksišżšt i co wzajem knujš; Jak ciężkie jarzmo wtłoczyli na tego Zacnego króla, i o innych rzeczach, Które tkwiš głębiej, a do których, może, Wszystko poprzednie było tylko wstępem. Co wszakże pewnym jest, to to, że z Francji Przybywa wojsko w ten kraj skołatany. Już ono, mšdrze korzystajšc z naszej Opieszałoœci, umiało się dostać Do kilku naszych portów i niebawem Sztandar rozwinie. Słuchajże, rycerzu: Jeżeli moim słowom tak dalece Zaufać zechcesz, że się spiesznie udasz Do Dowru, znajdziesz tam kogoœ, co wielce Będzie ci wdzięczny, gdy mu wiernie skreœlisz Ten do szaleństwa przywodzšcy ucisk, Jakiego król doznaje. Jestem, panie Szlachcicem czystej krwi i na zasadzie Pewnych rękojmi, jakie co do ciebie Posiadam, tobie powierzam tę czynnoœć, RYCERZ Pomówim o tym póŸniej. KENT Nie, nie póŸniej. Byœ się przekonał, że jestem czymœ więcej, Niż się wydaje, weŸ ten trzos, rycerzu, I przyjm ode mnie to, co się w nim mieœci. Skoro zobaczysz Kordelię (a nie wštp, Ze to nastšpi), pokaż jej ten pierœcień, A onać powie, co to był za jeden, Co mówił z tobš. Cóż to za szturm! Idę Poszukać króla. RYCERZ Daj mi rękę, panie. Nie maszli więcej nic do powiedzenia? KENT Parę słów, lecz ważniejszych niż poprzednie, IdŸ waćpan w tamtš stronę, ja w tę pójdę;Komu się uda pierwej znaleŸć króla, Ten niech drugiemu krzyknie: „hop! ” Wychodzš w przeciwne strony . SCENA DRUGA Taż sama okolica w innej stronie. Burza nieustajšca. Wchodzš K r ó l L i r i B ł a z e n. KRÓL LIR Dmijcie wichrzyska, aż wam miechy pęknš! Dmijcie, wœciekajcie się! Plujcie powodziš Wy, katarakty, i wy, uragany, Aż zatopicie wieże po szczyt kopuł! Wy, siarkš tchnšce, jak myœl chyże błyski, Zwiastuny dęby druzgocšcych bełtów, Osmalcie biały mój włos! a ty, gromie Wszystko niszczšcy, spłaszcz twardy kršg œwiata, Zgnieć wszelkie kształty przyrodzenia, zniwecz Wszelkie zarody niewdzięcznej ludzkoœci! BŁAZEN O wujaszku, dworska woda œwięcona w suchym domu lepsza niż deszczówka na dworze. Kochany wujaszku, wejdŸ do izby i proœ córek o błogosławieństwo: jest to jedna z tych nocy, co ani nad mędrcem, aninad głupcem nie majš litoœci. KRÓL LIR Grzmijcie, pioruny! Lej, dżdżu! Pryskaj, ogniu! Deszcz, wiatr, grom, ogień to nie moje córki. Ja was, żywioły, nie winie o srogoœć: Nic wam nie dałem, nie zwałem was dziećmi; Wy obowišzków względem mnie nie macie: Cišgnijcie dalej swe straszne igrzyska. Oto tu stoję jako wasz niewolnik, Ja, starzec biedny, słaby i wzgardzony; A przecież wręcz was mienię służalcami, Bo pomagajšc dwom wyrodnym córkom Zastępy swoje, z górnych sfer wiedzione, Zwracacie przeciw takiej jak ta głowie, Starej i siwej. O, o, to niegodnie! BŁAZEN Dobry ma szturmak, kto ma dom, gdzie by przed szturmem wœcibił głowę. Gdy serce ma swój dom, Nim głowa ma takowy, Na budę zda się psom Los serca i los głowy. A kto swym piętom da To, co miał sercu dać, Nagniotki w zysku ma I czuwa zamiast spać. Taka to prawda jak to, że nie ma pięknej kobiety, co by się nie mizdrzyła przed zwierciadłem. KRÓL LIR Nie, będę odtšd wzorem cierpliwoœci; Nic już nie powiem. Wchodzi K e n t. KENT Kto tu? BŁAZEN Dostojnoœć i pstrokacizna, to jest mędrzec i błazen, KENT Ach! Wy tu, panie? Twory, co noc lubišc Nie lubiš przecie takiej: ten gniew niebios Zapędza nawet wędrowców ciemnoœci Do ich kryjówek. Odkšd jestem mężem, Nie przypominam sobie, abym kiedy Był œwiadkiem takich ognistych wybuchów, Takiego huku piorunów, takiego Wycia i ryku wichrów i ulewy. Ludzka natura nie może wytrzymać Podobnej chłosty i grozy. KRÓL LIR Bogowie, Co tak okropnie wrzecie ponad nami, WynajdŸcie teraz swych wrogów. Drżyj, zbrodniu, Co w sobie nosisz tajone przestępstwa, Których nie dosišgł bicz sprawiedliwoœci, Ukryj się, krwawa ręko; wiarołomco, I ty, œwiętoszku, co płaszczykiem cnoty Osłaniasz czyny kazirodne, truchlej. Krusz się na częœci, szalbierzu bez serca, Coœ pod uprzejmym i gładkim pozorem Godził na ludzkie życie. Wy, głęboko Zamknięte winy, rozsšdŸcie swš uwięŸ I żebrzcie łaski tych strasznych mœcicieli. Co do mnie, więcej względem mnie zgrzeszono, Niż sam zgrzeszyłem. KENT Ach! Wy z gołš głowš! Łaskawy panie, jest tu wpodle kletka, Coć jakš takš da schronę przed burzš, Spocznij tam; ja zaœ pójdę zakołatać Do tego domu twardszego niż głazy, Z których wzniesiony został, a którego, Gdym się o ciebie dowiadywał, œwieżo Zamknięto bramy przede mnš. Spróbuję, Może mi uda się wymóc tym razem Choć skšpš litoœć. KRÓL LIR W głowie mi się miesza. PójdŸ, chłopcze. Jakże się czujesz, mój chłopcze? Zimno ci? I mnie zimno. Gdzie ta kletka? Dziwna jest własnoœć braku: on nam może Najlichszy przedmiot uczynić szacownym. PójdŸmy do owej kletki. Biedny błaŸnie, Jeszcze mi czšstka serca pozostała, I ta boleje nad tobš. BŁAZEN œpiewa U kogo rozum gra rolę poœledniš, Ten musi œpiewać wœród dżdżu i zawiei, Zgadzać się z losem, gdy mu się nie klei; Boć przeciwnoœci sš rzeczš powszedniš. KRÓL LIR Prawda, mój chłopcze. do K e n t a PójdŸ wskaż nam tę kletkę. Wychodzi z K e n t e m. BŁAZEN To mi noc, zdolna ochłodzić najgorętszš babę. Powiem jedno proroctwo, nim pójdę: Gdy księdza poznasz z dzieł, nie słów wywodu; Piwowar wodš psuć nie będzie słodu; Szlachta pożyczać będzie w dobrej wierze; Gdy lica płonšć będš, nie kacerze, Gdy sędzia żadnych brać nie będzie danin, Bez długów będzie i pan, i dworzanin; Gdy złoœć porzuci swoje kręte œcieżki, W ciżbę nie będš wchodzić rzezimieszki; Lichwiarze w polu liczyć będš wory, A nierzšdnice fundować klasztory: Wtedy przyjdzie do gomonu W wielkim państwie Albionu; Wtedy czas przyjdzie, że modš dziwacznš Na nogach u nas ludzie chodzić zacznš. Przekazuję to proroctwo Merlinowi, który ma przyjœć po mnie. Wychodzi. SCENA TRZECIA Pokój w zamku G l o u c e s t e r a. G l o u c e s t e r i E d m u n d GLOUCESTER O Edmundzie, nienaturalny ten postępek oburza mnie. Gdym ich prosił, aby mi pozwolili nad nim się zmiłować, odjęli mi prawo użytkowania z własnego mego domu;pod karš wiecznej niełaski zabronili mi mówić o nim, wstawiać się za nim i wspierać go w jaki bšdŸ sposób. EDMUND Co za srogoœć naturze przeciwna! GLOUCESTER Cicho, cicho; nie mów nic o tym, co ci powiem. Ksišżęta nasi sš z sobš na bakier, nawet na gorszej jeszcze stopie. Odebrałem tej nocy list; niebezpieczna rzecz o tym mówić: schowałem ten list w moim gabinecie. Ciężkie krzywdy, jakie król teraz ponosi, będš spełna pomszczone. Częœć wojska już wylšdowała. Trzeba nam stać po stronie króla. Pójdę go wyszukać i wesprzeć potajemnie. IdŸ ty do księcia i zabaw go rozmowš, aby ten mój krok miłosierny uszedł przed jego okiem. Jeżeli się o mnie zapyta, powiedz mu, żem zasłabł i poszedł do łóżka. Chociażbym miał œmierciš to przypłacić, jak mi tym i zagrożono, muszę dać pomoc i zwady, sporu, zamieszania memu staremu panu. Ważne się rzeczy gotujš. Proszę cię, Edmundzie, bšdŸ ostrożny. Wychodzi. EDMUND O tym wzbronionym ci współczuciu ksišżę Dowie się zaraz i o liœcie także. Będzie to, sšdzę, zasługš nie lada I płodnš w skutki: co ojciec postrada, Tym niezawodnie ksišżę mnie obdarzy. Wznoszš się młodzi, gdy padajš starzy. Wychodzi. SCENA CZWARTA Dzika okolica. Lepianka na boku. Burza nieustajšca. Wchodzš K r ó l L i r, K e n t i B ł a z e n. KENT Tu jest ta chata: wnijdŸ, kochany panie; Żadna żyjšca istota nie zniesie Takiej tyrańskiej nocy. KRÓL LIR Daj mi pokój. KENT WnijdŸ do tej chaty, miłoœciwy panie. KRÓL LIR Czyœ się ty zawzišł na mnie? KENT O, wolałbym Na siebie raczej. WnijdŸ, kochany panie. KRÓL LIR Tobie to bardzo zdaje się dotkliwym, Że nas ta wœciekła burza wskroœ przemacza; Ale gdzie większa dokucza choroba, Tam mniejszej prawie się nie czuje. Zadrżysz Wobec niedŸwiedzia i uciekniesz przed nim; Ale jeżeli uciekajšc trafisz Na zbałwanione morze: wtedy chętnie Popatrzysz oko w oko niedŸwiedziowi. Gdy duch spokojny, wtedy ciało czułe: Burza w mej duszy mym zmysłom odbiera Uczucie wszelkie, nie czuję nic, tylko To, co nurtuje tu: niewdzięcznoœć dzieci. Czyliż to nie tak, jak gdyby te usta Gryzły tę rękę za to, że im hojnie Karm podawała? O, ależ je skarżę! Nie, już nie będę płakał. W takš porę Wypchnšć mnie! Niechaj leje, nic nie szkodzi; W takš noc! O Regano! Gonerylo! Starego ojca, co w dobroci serca Wszystko wam oddał, och! och! na tej drodze Grozi szaleństwo: muszę jej unikać; Doœć tego. KENT Drogi panie, wejdŸ do chaty. KRÓL LIR WejdŸ ty sam, proszę cię, dbaj sam o siebie. Ta burza nie da mi myœleć o rzeczach Gorzej trapišcych. – Pójdę ja tam potem... do B ł a z n a WejdŸ ty wprzód, chłopcze, ty bezstrzeszna biedo, IdŸ, schroń się. Ja się pomodlę i zasnę. B ł a z e n wchodzi do chaty. Nadzy biedacy w której bšdŸ wy stronie Znosicie ostre pociski powietrza, Jak mogš wasze głowy bez okrycia, Wasze od głodu wycieńczone członki Pod rozpadłymi łachmanami obstać Wœród takiej jak ta burzy? O, jak mało Myœlałem o tym dotšd! WeŸ lekarstwo, Królewski zbytku, doœwiadcz dobrowolnie, Co czuje nędza, byœ jej strzšsł swój nadmiar I z winy obmył sprawiedliwoœć niebios! EDGAR w chacie Półtora sšżnia! półtora sšżnia! Biedny Tomek, B ł a z e n wybiega z chaty. BŁAZEN Nie wchodŸ tam, wujaszku; tam duch siedzi. Na pomoc? na pomoc! KENT Daj no mi rękę. Kto tam jest? BŁAZEN Duch, duch; nazywa siebie biednym Tomkiem; KENT Co ty za jeden, co tam mruczysz w słomie?WyjdŸ! Wchodzi E d g a r, przebrany za wariata. EDGAR Biada mi! zły duch przyszedł mię dręczyć! Przez ostre ciernie wieje wiatr zimny. Brr! idŸ do łóżka. I rozgrzej się. KRÓL LIR Czyœ ty swe całe mienie oddał córkom I stšd przyszedłeœ do takiego stanu? EDGAR Nie dacie tam czego biednemu Tomkowi, którego zły duch prowadził przez rozżarzone węgle i płomienie, przez fale i pršdy, przez bagna i trzęsawiska; któremu podłożył noże pod poduszkę, zastawił żelazka pod ławš, wrzucił do rosołu truciznę na szczury; któremu wbił w głowę, żeby na bystrym rumaku jechać przez kładki na cztery cale szerokie i œcigać cień własny jak zdrajcę. Pokój waszym pięciu klepkom! Tomkowi zimno! brr! Niech was bogowie chroniš od złych wiatrów, złych gwiazd i złych wyzi ewów! Dajcie wspomożenie biednemu Tomkowi, któremu zły duch dokucza. Oto go teraz macie tu – oto tam – i ówdzie – i tam, , znowu, i tam. KRÓL LIR Czy go do nędzy tej córki przywiodły? Nie ocaliłżeœ nic? Wszystkoż im dałeœ? BŁAZEN Owszem, zachował sobie płachtę; inaczej byœmy wstydzić się musieli za niego. KRÓL LIR Niechajże wszelkie plagi, na skaranie Występków ludzkich w powietrzu wiszšce, Spadnš na twoje córki! KENT On nie ma córek, miłoœciwy panie. KRÓL LIR Zdrajca, kto przeczy! nic nie może wprawićLudzkiej istoty w takie poniżenie, Tylko niewdzięczne córki. Czy to teraz Jest modš, żeby wygnani ojcowie Tak się pastwili nad swym własnym ciałem? Słuszna pokuta! Czyliż nie to ciało Tym pelikana córkom życie dało. EDGAR Cierp ciało, kiedy ci się chciało. Holala! Holala! BŁAZEN Ta noc wykieruje nas wszystkich na błaznów i na wariatów. EDGAR Strzeżcie się złego ducha, słuchajcie rodziców, dotrzymujcie sł owa, nie klnijcie, nie nakłaniajcie niewiast do grzechu, nie wbijajcie w pychę serc waszych. Tomkowi zimno. KRÓL LIR Czymeœ ty był, człowieku? EDGAR Gachem, zalotnikiem; z fumami w głowie i w sercu; co sobie włos trefił, rękawiczki nosił u kapelusza, dogadzał chęciom damy swego serca i po ciemku z niš baraszkował; co tyle przysišg, ile słów nagadał, a wszystkie złamał w oczach nieba; co zasypiał, układajšc rozkoszne plany, a budził się, aby je wykonać. Wino wœciekle lubiłem, grę w koœci szalenie, a przy kobietach zakasywałem sułtana. Miałem fałszywe serce, ucho chętnie słuchajšce oszczerstw, a rękę skrwawionšzbrodniš. Byłem gnuœny jak wieprz, podstępny jak lis, żarłoczny jak wilk, wœciekły jak pies, jak lew chciwy zdobyczy. Niech skrzypienie trzewików lub chrzęst jedwabnych sukien, zapowiadajšc zbliżanie się kobiety, nie czyni oskomy biednemu twemu sercu; niech noga twoja nie tyka fryjerskich progów, ręka twoja podwiki, pióro twoje wekslów: a zły duch nic ci nie zrobi. Cišgle przez ciernie wieje wiatr zimny, œwiszczę: gwiiii, biada! Delfinie, mój synu, puœć ich, niech przejadš! Burza trwa cišgle. KRÓL LIR Biedaku, lepiej by ci być w grobie niż z tak obnażonym ciałem znajdować się w tej nawałnicy. Czyliż człowiek jest tylko tym? Niczym więcej? Przypatrzcie mu się. on robakowi nie winien jedwabiu, bydlęciu – skóry, owcy –wełny, piżmowcowi pachnidła. My trzej jesteœmy zamalgamowani, on jest czystym metalem. Człowiek właœciwy niczym więcej nie jest jak takim biednym, nagim, dwunożnym zwierzęciem. Precz, pożyczone przydatki! PójdŸcie mnie rozpišć, hej! Zdziera z siebie szaty. BŁAZEN Proszę cię, wujaszku, uspokój się: niedobrato noc na kšpiel. Teraz by mały ogień w polu był tym, czym serce starego zalotnika:mała iskierka, a reszta ciała zimna. Patrzcie, oto się zbliża chodzšcy ogień. EDGAR To zły wróg, Flibbertygibet: zaczyna on swoje wędrówki równo z odgłosem wieczornego dzwonu, a kończy z pierwszym zapianiem kura; sprowadza na oczy bielmo; spojrzawszy zezem, rozszczepia ludziom wargi w kształt zajęczych; rzuca œnieć na białš pszenicę i męczy biedne ziemskie stworzenia. Œwięty Witalis szedł polnym szlakiem; Wtem spotkał zmorę z jej sióstr orszakiem; Więc krzyknšł jej: Hej! z drogi hej! A kysz! a kysz! a kysz! Wchodzi G l o u c e s t e r z pochodniš. KENT Jak się ma wasza dostojnoœć? KRÓL LIR Kto to jest? KENT Ktoœ ty? I po coœ tu przyszedł? GLOUCESTER Kto wy jesteœcie? Jakie wasze miana? EDGAR Ja biedny Tomek, co jada żaby, ropuchy, kijanki, jaszczurki ziemne i wodne; co przywiedziony do rozpaczy, gdy mu zły duch dopieka, łajna je zamiast sałaty; pożera stare szczury i zdechłe sobaki; spija zielonš œmietankę ze stojšcych kałuż;co bywa przepędzany od gminy do gminy, biczowany, kuty w dyby i więziony; co miałkiedyœ trzy suknie na skrycie grzbietu, szeœć koszul na okrycie ciała, konie do jazdy i miecz do przypasowania; Lecz myszy, szczury i inne robaki, Te, od lat siedmiu, sš Tomka przysmaki; Strzeżcie się mego przeœladowcy. Cicho, Smolkin! cicho, wrogu! GLOUCESTER O panie, takież twoje towarzystwo? EDGAR Ksišżę ciemnoœci jest szlachcicem: nazywa się Modo i Mahu. GLOUCESTER Nasza krew, panie, tak się zbezczeœciła, Ze nienawidzi swoich rodzicieli. EDGAR Tomkowi zimno. GLOUCESTER PójdŸ, miłoœciwy panie. Moje serce Nie może ulec woli twoich córek. Choć mi kazały zamknšć bramy zamku I pozostawić cię na łup tej nocy Nielitoœciwej, ważyłem się jednak Pójœć cię wyszukać, bym cię zaprowadził Tam, gdzie cię czeka ogień i wieczerza. KRÓL LIR Niech no pomówię wprzód z tym filozofem. Co jest przyczynš grzmotów? KENT Drogi panie, Przyjm tę ofiarę; idŸ, gdzie cię wzywajš. KRÓL LIR Chcę wprzód pomówić z tym uczonym Grekiem Powiedz mi, nad czym ty rozmyœlasz? EDGAR Nad tym, Jak się strzec wroga i gnębić robactwo. KRÓL LIR Pomówmy parę słów na osobnoœci. KENT do G l o u c e s t e r a Naglij go jeszcze, aby szedł, milordzie; Zaczyna mu się w głowie mieszać GLOUCESTER Nie dziw; Wyrodne córki pragnš jego œmierci. O! Kencie, zacny Kencie, ty wiedziałeœ, Że to nastšpi; tyœ to przepowiadał, Biedny wygnańcze! – Mówisz, , przyjacielu,Że się królowi w głowie miesza: wierz mi, Jam także bliski tego. Miałem syna, Któregom musiał odtršcić od siebie; Który na moje życie godził, œwieżo, Teraz nieledwie. Kochałem go; nigdy Syn nie był droższym ojcu – cios ten, , bracie, Zwichnšł mi umysł. Cóż to za noc straszna!Burza nie ustaje. Zaklinam waszš wysokoœć. KRÓL LIR O, wybacz! Cny filozofie, chciej nam towarzyszyć, EDGAR Tomkowi zimno. GLOUCESTER IdŸ sobie, człowieku, Do owej budy tam; trzymaj się ciepło; KRÓL LIR PójdŸmyż tam wszyscy. GLOUCESTER Nasza droga tędy, Łaskawy panie. KRÓL LIR Chyba że z nim razem: Nie chcę się rozstać z moim filozofem. nLjŠj ľAČ48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjĚź@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż*`ň c+R = c,˛ c-AĘc. (› c/Ś1%$0Ë5Ľ _€KENT DogodŸ mu, hrabio, niech z sobš zabierze Tego biedaka. GLOUCESTER Niechże idzie z nami. KENT PójdŸ waœć. KRÓL LIR ChodŸ z nami, dobry Ateńczyku, GLOUCESTER Nie mówmy teraz nic: milczenie. EDGAR Childe Roland szedł do ciemnej wieży; Zwykł on był mówić, marszczšc brwi; Brytańskiej wietrzę zapach krwi. Wychodzš. SCENA PIĽTA Pokój w zamku G l o u c e s t e r a. Wchodzi K s i š ż ę K o r n w a l i i i E d m u n d. KSIĽŻĘ KORNWALII Muszę się na nim zemœcić, nim jego dom opuszczę. EDMUND Kiedy pomyœlę, jak to ludzie uważać będš, że uczucie obowišzku przeważyło we mnie głos natury, jakiœ strach mnie ogarnia. KSIĽŻĘ KORNWALII Teraz widzę, że twój brat, Edmundzie , niezupełnie ze złego serca godził na jego życie było to raczej skutkiem oburzenia, jakie w nim naganne usposobienie starca obudzało. EDMUND Jak przeœladowczy jest mój los, że muszę prawoœci mojej żałować! Oto list, o którymmówił, œwiadczšcy o jego konszachtach z partiš francuskš. O, bogdajby ta zdrada nieistniała lub bogdajby nie mnie przypadło o niej donosić! KSIĽŻĘ KORNWALII PójdŸ ze mnš, kochany Edmundzie, do księżnej. EDMUND Jeżeli osnowa tego listu jest prawdziwa, masz przed sobš ważne zadanie, moœci ksišżę. KSIĽŻĘ KORNWALII Prawdziwa czy błędna, w każdym razie czyni cię hrabiš Gloucester. Dowiedz się, gdzie jest twój ojciec, aby go można niezwłocznie przytrzymać. EDMUND do siebie Jeżeli go znajdę niosšcego pomoc królowi, tym bardziej to wzmocni cišżšce na nim, podejrzenie, (głoœno)Będę trwał w wiernopoddańczych uczuciach, jakkolwiek bolesna będzie walka pomiędzy nimi a uczuciami syna. KSIĽŻĘ KORNWALII Posiędziesz przez to moje zaufanie i życzliwoœć moja lepsze ci ojcostwo zapewni, Wychodzš. SCENA SZÓSTA Izba w dworku folwarcznym w pobliskosci zamku. Wchodzš K r ó l L i r, G l o u c e s t e r, K e n t, E d g a r i B ł a z e n. GLOUCESTER Tu lepiej niż pod gołym niebem; przyjmijcie, co dać mogę. Postaram się zapewnić wam jakie takie wygody; wkrótce ujrzycie mię z powrotem. KENT Wszelka siła ducha ustšpiła w nim miejsca zniecierpliwieniu. –Niech ci bogowie nagrodzš tę uczynnoœć, milordzie! Wychodzi G l o u c e s t e r. EDGAR Frateretto woła na mnie i mówi, że Nero łowi ryby w jeziorze państwa ciemnoœci, (do Błazna)Módl się, dobra duszo, i strzeż się złego ducha. BŁAZEN Powiedz mi, proszę, wujaszku, czy wariat jest szlachcicem, czy chłopem KRÓL LIR Królem! królem! BŁAZEN Chłopem, wujaszku, który ma syna szlachcica; bo wariatem jest taki chłop, copozwoli, aby jego syn był szlachcicem pierwej niż on sam. KRÓL LIR Żeby się tysišc jędz rzuciło na mnie Z rozpalonymi żelazami! EDGAR Zły duch gryzie mnie z tyłu. BŁAZEN Wariatem jest, kto liczy na łagodnoœć wilka, na zdrowie konia, na miłoœć młodegochłopca i na przysięgi nierzšdnicy. KRÓL LIR Tak, dobrze; zaraz przed sšd je zapozwę. do E d g a r a PójdŸ, sišdŸ w tym miejscu, wielomiany sędzio. do B ł a z n a Ty, œwiatły panie, sišdŸ tu. No, wilczyce! EDGAR Patrz, jak mu œlepia się iskrzš! Gdzieżeœ to podziała czoło, piękna pani? PójdŸ, Betsy, za rzeczkš Jaœ stoi; BŁAZEN œpiewa W jej łodzi szczelina, Lecz tai dziewczyna, Dlaczego przeprawić się boi. EDGAR Zły duch dręczy biednego Tomka głosem słowiczym. Hoberdydas woła w brzuchu Tomka o parę œledzi. Nie kracz, czarny demonie, nie mam dla ciebie strawy. KENT WyjdŸ, drogi panie, z tego odrętwienia; Może byœ spoczšł, położył się? KRÓL LIR Potem, Wprzód indagacja. PrzyprowadŸcie œwiadków. do E d g a r a Zacny jurysto w długiej todze, zasišdŸ! do B ł a z n a A waćpaa, jego szanowny kolego, Chciej zajšć miejsce przy nim. do K e n t a Wasza miłoœć Należysz do kompletu; sišdŸże także. EDGAR SšdŸmy sumiennie. Œliczna pasterko, powiedz, dlaczego Owieczki wpuœciłaœ w zboże? Daj pocałować ustka twe hoże, Nic się twej trzódce nie stanie złego. Prr! kocica bura. KRÓL LIR Badajcie naprzód tę: to Goneryla. Zeznaję, przeœwietny sšdzie, pod przysięgš, że ona zdeptała wszelkie względy należne królowi,jej ojcu. BŁAZEN Przystšp, milady. Zwiesz się Generyla? KRÓL LIR Nie może temu zaprzeczyć. BŁAZEN Wybacz, wzišłem cię za dziurawy stołek. KRÓL LIR A to ta druga: krzywe jej spojrzenia Zdradzajš grunt jej serca. – Łapać, łapać! – Ognia i miecza! – Ha, wy przekupieni! Przedajny sšdzie, po coœ jej dał uciec? EDGAR Poleć bogom swoje pięć klepek! KENT O nędzo! – Gdzież jest owa tęgoœć ducha. Którš, ręczyłeœ, panie, że zachowasz? EDGAR na stronie Łzy moje biorš udział w jego doli, Tak że mi trudno dotrwać w mojej roli, KRÓL LIR Nawet maleńkie pieski, mops, szpic, daksik, Szczekajš na mnie. EDGAR Tomek rzuci na nie głowš. A zasię, sobaki! Czy wasz pysk czarny, czy biały Choćbyœcie wœciekle kšsały, Pudle, muce, wyżły, brysie, Plemię gończe i kundysie, Kuse lub z długimi chłosty, Tomka się lękajcie chłosty; Bo gdy na was głowš ciœnie, Cała psiarnia się rozpryœnie, Sasa! fora z dwora! na kiermasze i jarmarki! – Biedny Tomku, twój róg wysechł. KRÓL LIR Zanatomizujcie mi Reganę, zobaczcie, co tam siedzi w jej sercu. Czy jest jaka przyczyna w naturze zdolna takš zatwardziałoœć sprowadzić? do E d g ar a Waszmoœć pana uważam odtšd jako jednegoz moich stu towarzyszy; tylko mi się nie podoba krój waszmoœcinego munduru; powiesz może, że to na sposób perski; ale każ go odmienić. KENT Połóż się, drogi panie; spocznij nieco. KRÓL LIR Mię róbcie hałasu, nie róbcie hałasu; zacišgnijcie firankę. Tak, tak, tak. Jutro z rana będziem wieczerzali tak, tak, tak. BŁAZEN A ja w południe będę spał. G l o u c e s t e r powraca. GLOUCESTER Gdzie król? KENT Tu; zostaw go w pokoju, panie, Biedak, zupełnie utracił przytomnoœć. GLOUCESTER WeŸ go na ręce, poczciwy człowiecze; Zdradziecki spisek grozi jego życiu. Mam tu lektykę z sobš; wsadŸ go do niej I œpiesz do Dowru, gdzie dobre przyjęcie I pomoc znajdziesz. Żywo! podnieœ pana, Jeœli się spóŸnisz choć o pół godziny, On, ty i każdy, co go bronić gotów, Ulegnie pewnej zgubie. Bierz go! żywo! Dam cię eskortę z ludzi zaufanych; Spiesz się. KENT Znękana natura zasnęła. Ten wypoczynek może być balsamem Na twe stargane siły; w braku tego Ich odzyskanie byłoby zbyt trudne. do B ł a z n a Pomóż mi ponieœć pana. Tu pozostać Nie możesz. GLOUCESTER IdŸmy, idŸmy. K e n t, G l o u c e s t e r i B ł a z e n wychodzš, niosšc króla. EDGAR Gdy lepszych od nas widzim w poniewierce, Własnych nędz naszych zapomina serce. Najciężej cierpiš ci, co sami cierpiš, Bo znikšd ulgi ni pociech nie czerpiš; Lecz kto w cierpieniu znajdzie towarzysza, Tego się boleœć zmniejsza i ucisza. Mnie znoœniej teraz i lżej, gdy niedola, Co mnie przygniata, przygniata i króla; On stracił dzieci, ja ojca. No, Tomku, IdŸ się znów ukryć w twym chruœcianym domku I nie wprzód wystšp, aż zdołasz czynami Zmyć kał potwarzy, co twe imię plami. Niech się tej nocy jeszcze, co chce, dzieje,Byle król uszedł. Bacznoœć! Bacznoœci Wychodzi. SCENA SIÓDMA Pokój w zamku G l o u c e s t e r a. K s i š ż ę K o r n w a l i i, R e g a n a, G on e r y l a, E d m u n d i słudzy. KSIĽŻĘ KORNWALII do G o n e r y l i JedŸ pani bezzwłocznie do księcia, swego małżonka, i pokaż mu ten list. Wojska francuskie wylšdowały. (do sług )PrzyprowadŸcie tu tego zdrajcę Gloucestera. Kilku sług wychodzi. REGANA Każ go natychmiast powiesić. GONERYLA Wyłupić mu oczy. KSIĽŻĘ KORNWALII. Zostawcie go memu gniewowi. Edmundzie, jedŸ z naszš siostrš. Zemsta, którš zniewoleni będziemy wywrzeć na twym przeniewierczym ojcu, nie składa się z twojš tu bytnoœciš. Znaglijcie księcia za przybyciem do jak najœpieszniejszego zbrojenia się, my z naszej strony nie zaniedbamy tego. Trzeba, żeby gońcy nasi kršżyli bez przerwy i utrzymywali porozumienie między nami. BšdŸ zdrowa, kochana siostro; bšdŸ zdrów, milordzie Gloucester. Wchodzi O s w a l d. Gdzież jest król? OSWALD Dzięki milordowi Gloucester Uprowadzony został. Ze trzydziestu Jego rycerzy, tropišcych œlad jego, Zdybało go u bramy, po czym łšcznie Z kilkunastoma podwładnymi lorda Udało się z nim do Dowru, gdzie tuszš ZnaleŸć przyjaciół dobrze uzbrojonych. KSIĽŻĘ KORNWALII Każ przyprowadzić konie swojej pani. GONERYLA Bywajcie zdrowi, milordzie i siostro. Wychodzi, a z niš E d m u n d i orszak. KSIĽŻĘ KORNWALII BšdŸ zdrów, Edmundzie. WynajdŸcie mi tegoZdrajcę Gloucestera, jak złodzieja zwišżcieI tu go stawcie. Inni słudzy wychodzš. Nie możemy wprawdzie W braku form prawnych odebrać mu życia, Ale moc nasza naszemu gniewowi Musi dać jakieœ zadoœćuczynienie, Które naganić ludzie będš mogli, Ale bynajmniej pocišgnšć nas za to Do tłumaczenia. Ha! czy to ten zdrajca? Wchodzš; słudzy prowadzšc G l o u c e s t e r a REGANA Ten to niewdzięczny lis. KSIĽŻĘ KORNWALII Zwišżcie mu ręce. GLOUCESTER Co to za mowa, miłoœciwi państwo? Co za obejœcie? Moi przyjaciele, Zważcie, że u mnie jesteœcie w goœciniec Nie wyrzšdzajcie mi takiej zniewagi. Słudzy wišżš go. KSIĽŻĘ KORNWALII Wišżcie go! REGANA Mocno! O nikczemny zdrajco! GLOUCESTER Nielitoœciwa niewiasto, ja nigdy Zdrajcš niebyłem. KSIĽŻĘ KORNWALII Przywišżcie go tutaj Do tego stołka. Zobaczysz, nędzniku. R e g a n a targa go za brodę. GLOUCESTER Na miłoœć bogów! czyn to nieszlachetny W najwyższym stopniu targać mię za brodę,REGANA Ma talu. biały włos, A taki zdrajca. GLOUCESTER O niegodziwa kobieto, te włosy, Coœ je nieludzko z brody mej wyrwała, Powstanš kiedyœ i oskarżš ciebie. Jam wasz gospodarz: nie powinni byœcie Zbójeckš dłoniš tykać mojej twarzy Co wy myœlicie ze mnš czynić? KSIĽŻĘ KORNWALII Powiedz, Co to za listy odebrałeœ z Francji? REGANA Powiedz po prostu, wiemy już o wszystkim.KSIĽŻĘ KORNWALII I jakie zwišzki masz z tymi zdrajcami, Co œwieżo naszli nasze ziemie? REGANA W czyje Oddałeœ ręce szalonego króla? Mów. GLOUCESTER Mam list wprawdzie na domysł pisany Przez kogoœ, co się do niczyjej partii Nie miesza. KSIĽŻĘ KORNWALII Głupia chytroœć. REGANA I fałszywa. KSIĽŻĘ KORNWALII Gdzieżeœ to króla wyprawił? GLOUCESTER Do Dowru. REGANA Po co do Dowru? Czyœ nie był zagrożona KSIĽŻĘ KORNWALII Po co do Dowru? Niech na to odpowie. GLOUCESTER Muszę znieœć szczwanie jak niedŸwiedŸ u słupa, REGANA Po co do Dowru? GLOUCESTER Bo nie chciałem patrzeć, Jakby mu twoje okrutne paznokcie Stare, nieszczęsne oczy wyłupiały; Lub jakby twoja siostra swymi kłami Szarpała jego namaszczone ciało; Wœród takiej burzy, jakš on wytrzymał, Z odkrytš głowš, w noc czarnš jak piekło, Morze byłoby się spiętrzyło słupem I pogasiło gwiazdy. A ten biedny, Poczciwy starzec pomagał dżdżyć niebu. Gdyby był w taki czas u twojej bramy Wilk zawył, to byœ była zawołała: „OdŸwierny, otwórz! ” Wszelkie dzikie twory. Prócz ciebie jednej złagodniały wtedy; Ale ja jeszcze ujrzę chyżš zemstę, Dosięgajšcš w locie takie dzieci. KSIĽŻĘ KORNWALII Nigdy nie ujrzysz. do sług Przytrzymajcie stołek. Wprzód, nimbyœ ujrzał, zdepczę oczy twoje. Wyrywa G l o u c e s t e r o w i jedno oko,ciska je na ziemia i depcze. GLOUCESTER Kto chce póŸnego wieku się doczekać, Niech się zmiłuje nade mnš! O bogi! O okrucieństwo! REGANA To dopiero jedno; Tamto pół twarzy szydziłoby z tego: Niech lepiej obie strony będš równe. KSIĽŻĘ KORNWALII Jeżeli widzisz zemstę... JEDEN SŁUGA Stój, milordzie, Od lat dziecinnych jestem twoim sługš, Nie wyœwiadczyłem ci jednakże nigdy. Lepszej usługi jak teraz, wołajšc: „Stój! ” REGANA Co to znaczy, ty plugawy kundlu? SŁUGA Gdybyœ, milady, miała włos na brodzie, Hojny by odwet znalazł się w tej garœci. REGANA Co masz na myœli, gburze? KSIĽŻĘ KORNWALII A ty, chamie! Dobywa miecza i rzuca się na niego. SŁUGA Niechże pomiędzy nami miecz rozstrzyga! Dobywa także miecza. Walczš. K s i š ż ę zostaje raniony. REGANA do jednego ze sług Daj mi miecz. Taki chłop œmie tak być hardym! Przebija go z tyłu. SŁUGA O piekielnica! Już po mnie! Milordzie, Jeszcze ci jedno oko pozostało, Byœ widział jego karę. Och! umieram. Umiera. KSIĽŻĘ KOBNWALII Aby podobnych nie widziało więcej, Przeszkodzę. Wyskocz, marna galareto! Wydziera G l o u c e s t e r o w i drugie oko. Gdzież twój blask teraz? GLOUCESTER Wszędzie ciemno, smutno! Gdzie mój syn Edmund? Edmundzie, Edmundzie, Rozżarz w twym łonie wszelkie iskry uczućI pomœcij ten czyn srogi. REGANA Podły zdrajco, Przyzywasz tego, co cię nienawidzi; On to nam odkrył twoje przeniewierstwo. Nigdy cię pewnie taki prawy człowiek Nie pożałuje. GLOUCESTEB O moja głupoto! Więc Edgar został skrzywdzony. Bogowie, Pobłogosławcież mu i mnie wybaczcie! REGANA Wyrzućcie go za bramę; niechaj wietrzy Drogę do Dowru. Jakże ci, milordzie? KSIĽŻĘ KOBNWALII Zadał mi hultaj ranę. PójdŸ, milady! Wynieœcie tego œlepca, tego łotra Rzućcie w gnojowy dół. Krew mię uchodzi, Podaj mi ramię. Nie w porę to przyszło. K s i š ż ę K o r n w a l i i, wsparty na R eg o n i e, wychodzi. Słudzy rozwišzujš i wyprowadzajš G l o u c e s t e r a. DRUGI SŁUGA Jeœli na dobre wyjdzie czyn ten księciu, To każdš zbrodnię popełnię bez skruchy. TRZECI SŁUGA Jeżeli ona długi czas pożyje I umrze zwykłym trybem, niezawodnie Ze wszystkich kobiet stanš się potwory. DRUGI SŁUGA PójdŸmy w czym pomóc staremu hrabiemu; SprowadŸmy tego wariata, co kršży W pobliżu zamku; on go zaprowadzi, Gdzie zechce: jego prostackie szaleństwo Da się tu w porę użyć. TRZECI SŁUGA IdŸ i zrób tak. Ja pójdę przynieœć trochę lnu i białka, By go opatrzyć w tym żałosnym stanie. Bogowie, miejcie nad nim zmiłowanie! Rozchodził się w przeciwne strony. AKT CZWARTY SCENA PIERWSZA Dzika okolica. Wchodzi E d g a r. EDGAR Przecież tak lepiej: lepsza jawna wzgarda Niż ubarwiona pochlebstwem. Najlichsza, Najniżej pchnięta od losu istota Żyje w nadziei cišgłej, nie w obawie, Żałosna zmiana dotyka jedynie Wyższych, maluczkim œmiech wraca na usta; Œwięć się więc wolne, otwarte powietrze, Co mnie otaczasz: wichrzeń twych i wstrzšœnień Nie mam ci za złe. Lecz któż to się zbliża? Wchodzi G l o u c e s t e r wsparty na ramieniu S t a r c a. Mój ojciec w takim opłakanym stanie? O œwiecie, œwiecie, œwiecie! Gdyby twoje. Dziwne koleje i kapryœne przejœcia Nie kazały nam nienawidzić ciebie, Któż by cierpliwie znosił brzemię wieku? STARZEC O drogi panie, byłem twym dzierżawcš I twego ojca przez lat osiemdziesišt. GLOUCESTER IdŸ sobie, idŸ, mój dobry przyjacielu, Pomoc twa nic mi poradzić nie może, A tobie może szkodzić. STARZEC O milordzie, Nie widzisz drogi. GLOUCESTER Dla mnie jej już nie ma; Więc mi do tego oczy niepotrzebne: Zdarzało mi się potknšć, kiedym widział. Często brak bywa zbawienny i strata Jedna nam korzyœć. O drogi Edgarze, Ofiaro gniewu zwiedzionego ojca! Gdybym cię widzieć mógł przez namacanie, Rzekłbym, że oczy odzyskałem. STARZEC Kto tu? EDGAR na stronie O bogi! komuż wolno jest powiedzieć, Że już być gorzej nie może? mnie teraz Gorzej niż kiedy bšdŸ. STARZEC To biedny Tomek. EDGAR na stronie I jeszcze może być gorzej. Zaprawdę, Najgorzej jeszcze nie jest, póki człowiek Może powiedzieć: „Teraz mi najgorzej. ” STARZEC Gdzie, przyjacielu, idziesz? GLOUCESTER Czy to żebrak? STARZEC Wariat i żebrak. GLOUCESTER Ma on jeszcze rozum; Bo gdyby nie miał go, nie mógłby żebrać. Widziałem właœnie jednego takiego Ostatniej nocy w czasie burzy; istny Obraz robaka stawił mi ów człowiek. Wtedy mi biedny mój syn na myœl przyszedł, A przecież wtedy myœl moja nie była Usposobiona dla niego przyjaŸnie. Zmieniło się to póŸniej. Czym sš muchy Dla psotnych chłopców, tym ludzie dla bogów; Gnębiš nas dla zabawki. EDGAR na stronie Czyi być może? Smutna to sprawa błaznować w cierpieniu I drażnić przez to i siebie, i drugich – głoœno Bogowie z wami, mój paneczku! GLOUCESTER do s t a r c a Powiedz, Czy to ów nagi bedlamczyk? STARZEC Tak, panie, GLOUCESTER To idŸ do domu, bracie. Gdybyœ dla mnie Chciał jeszcze wrócić i złšczyć się z nami O jakš milę albo i dwie dalej, W kierunku Dowru, to cię proszę, w imię m filozofem. nLjŠj ľAČ48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjĚź@”ŞjüŠj{ˇ÷ż1`Ť c2 c38 c4N@ c5Ž(} c6 2G c7R<0Twej przychylnoœci dawnej, przynieœ z sobšJakie okrycie dla tego biedaka, Co mię prowadzić będzie. STARZEC Ależ, panie. On wariat. GLOUCESTER Taki dziœ porzšdek œwiata, Ze œlepych wodzš wariaci. IdŸ, uczyń, O co prosiłem, lub zresztš, co zechcesz, Tylko idŸ sobie. STARZEC Przyniosę mu odzież Najlepszš, niechaj, co chce, stšd wyniknie,Wychodzi. GLOUCESTER Słuchaj no, nagi, biedny mój człowieku. EDGAR Tomkowi zimno. na stronie Nie wytrzymana dłużej. GLOUCESTER ChodŸ no tu; zbliż się. EDGAR na stronie A jednakże muszę. głoœno Niechaj bogowie uzdrowiš, paneczku, Niebogie oczy twoje: krew z nich ciecze. GLOUCESTER Czy znasz ty drogę do Dowru? EDGAR Drogi i drożyny, œcieżki i manowce. Biedny Tomek stracił, niestety, jednš z pięciu klepek. Poczciwa duszo, niech cię bogowie chroniš od złego ducha! Pięciu ich na raz siedziało w biednym Tomku: Obidykut, duch. pożšdliwoœci; Hoberdydas, ksišżę niemoty; Mahu, kradzieży; Modo, morderstwa, i Flibbertygibet, duch fochów i fomfrów, który potem przeszedł w pokojówki i służebne. Bogowie z tobš, paneczku. GLOUCESTER Masz tu trzos; weŸ go ty, którego nieba Zgięły pod brzemię wszelkich upokorzeń: BšdŸ ty szczęœliwszym przeto, żem ja biedny. Czyńcie tak zawsze, bogowie; niech człowiek Opływajšcy w dostatki, syt uciech, Co szydzi z waszych praw, co nie chce widzieć, Nie czujšc, nagle moc poczuje waszš: Takim sposobem podział zniesie zbytek I każdy będzie miał dosyć. Czy dobrze Znasz okolice Dowru? EDGAR Znam, paneczku. GLOUCESTER Jest tam gdzieœ skała, której grzbiet spadzisty Strasznie poglšda w przepaœcistš głębię; Do jej krawędzi tylko mnie doprowadŸ; A zmniejszę ciężar twej nędzy czymœ drogim, Co mam przy sobie. Tam się już obejdę Bez przewodnika. EDGAR Oprzyj się o ramię Biednego Tomka; on cię poprowadzi. Wychodzš. SCENA DRUGA Przed zamkiem K s i ę c i a A l b a n i i. Wchodzš G o n e r y l a i E d m u n d; O s w a l d wychodzi na ich spotkanie. GONERYLA do E d m u n d a Witaj, milordzie. Dziwi mię to bardzo, Że mój łagodny małżonek nie raczył Wyjœć na spotkanie nasze. do O s w a l d a Gdzie pan? OSWALD W domu, Łaskawa pani, ale odmieniony Nie do poznania. Gdym go uwiadomił O owych wojskach, co wylšdowały, To się uœmiechnšł; gdy mu oznajmiłem Twój powrót, pani, rzekł na to: „Tym gorzej ”; A gdym mu wspomniał o Gloucestera zdradzie A jego syna lojalnej usłudze – Nazwał mnie głupcem, powiedział, że biorę Rzeczy na opak. Co by mu powinno Nie być po myœli, zda mu się przyjemne, A co po myœli – przykre. GONERYLA W takim razie Nie potrzebujesz, Edmundzie, iœć dalej. Jest to właœciwa mu tchórzliwoœć ducha, Odbierajšca wszelkš przedsiębiorczoœć. Krzywd on nie czuje, gdy się za nie œmiało Ujšć potrzeba. Wynurzone w drodze Życzenia nasze mogš być ziszczone. Wróć się, Edmundzie, do mojego szwagra. Przyœpiesz czynione przezeń uzbrojenia I przywiedŸ jego wojsko. Muszę w domu Zamienić rolę i mężowi memu Dać w rękę kšdziel. Ten mój wierny sługa Będzie pomiędzy nami poœrednikiem. Jeżeli, dbały o swe własne dobro, Zechcesz na wszystko się ważyć, niebawemUsłyszysz słodszy rozkaz twojej pani. Noœ to daje mu upominek BšdŸ skšpy w mówieniu; schyl głowę, Ten pocałunek, gdyby mówić umiał, Wzniósłby pod niebo władze twego ducha. Zrozum mię dobrze, bšdŸ zdrów. EDMUND Twój niewolnik, Aż do bram œmierci. GONERYLA Drogi mój Gloucesterze! Wychodzi E d m u n d. Co za różnica między tymi ludŸmi! Tamtemu winnam uległoœć – cap taki Ma do mnie prawa. OSWALD Pani, milord idzie. Wychodzi. Wchodzi K s i š ż ę A l b a n i i. GONERYLA Sšdzę, żem warta choć kiwnięcia głowš. KSIĽŻĘ ALBANII O Gonerylo! ty nie jesteœ warta I tego pyłu, coć nim wiatr w twarz wieje. Twoja natura trwoży mię: kto gardzi Szczepem, z którego powstał, ten nie możeŻšdz swych w granicach utrzymać. GałšzkaOdczepiajšca się od pnia swojego Musi koniecznie schnšć i stać się zgubnš. GONERYLA Dosyć już tego; ten tekst nie ma sensu. KSIĽŻĘ ALBANII Mšdroœć i cnota złym zdaje się zdrożna, Gnój pachnie gnojkom. Cóżeœ uczyniła? Hieny, nie córki, coœcie wy zrobiły? Ojciec wasz, starzec dostojny, którego NiedŸwiedŸ by ze czciš lizał – o sromoto!! O nieprawoœci! – wpadł przez was w szaleństwo. Mógłże mój szwagier coœ takiego œcierpieć? Mšż, ksišżę, który mu tyle był winien? Jeżeli nieba niebawem widzialnie. Nie zeœlš duchów swoich dla skarcenia Takich bezprawiów, przyjdzie czas, że ludzie Żreć się nawzajem będš jak potwory Piekielnych głębi. GONERYLA O miękki człowieku! Co masz policzki do policzkowania, A głowę, żeby kołki na niej strugać; Co nie masz zmysłu zdolnego rozpoznać, Gdzie honor, a gdzie obelga, co nie wiesz, Że tylko głupcy zwykli się litować Nad niecnotami, których ukarano, Nim złe spełnili. Gdzie twój róg wojenny! Francja rozwija sztandar w naszych krajach; Pióropuszastym hełmem wróg twój grozi; A ty, cnotliwy głšb, siedzisz i stękasz: „Przecz on to czyni? ach! ” KSIĽŻĘ ALBANII Spójrz na się, diable! Wewnętrzna szpetnoœć mniej razi w szatanie Niż w białogłowie. GONERYLA Nikczemny półgłówku! KSIĽŻĘ ALBANII Z gruntu zepsuta, zbestwiona istota, Nie czyń potwornym swojego widoku. Gdyby mi na to przystało pozwolić, Żeby ta ręka słuchała krwi mojej, Łatwo by ona mogła ciało twoje Odprzšc od koœci. Choć jesteœ szatanem, Niewieœcia twoja postać chroni ciebie. GONERYLA Ho! co za męska dzielnoœć teraz przyszła! Wchodzi G o n i e c KSIĽŻĘ ALBANII Co mi przynosisz? GONIEC O łaskawy panie, Ksišżę Kornwalii zmarł, zamordowany Przez swego sługę, gdy miał GloucesterowiWyłupić drugie oko. KSIĽŻĘ ALBANII Gloucesterowi Oko wy łupić? GONIEC Sługa ten, którego On sam wychował, przejęty litoœciš I chcšc go w jego zamiarze powstrzymać, Wydobył miecza przeciw dostojnemu Swojemu panu, który, do wœciekłoœci Tym przywiedziony, rzucił się na niego I przy pomocy drugich go powalił, Zostawszy jednak wprzód sam ugodzony Tym ciosem, który póŸniej œmierć sprowadził, KSIĽŻĘ ALBANII Widoczna, że wy tam jesteœcie w górze Sędziowie, którzy ziemskie nasze zbrodnie Szybko umiecie karać. Biedny Gloucester! Obojeż oczu stracił! GONIEC Tak, milordzie. List ten wymaga spiesznej odpowiedzi; Jest on od siostry milady. GONERYLA do siebie Po częœci Kontentam z tego; skoro ona jednak Jest teraz wdowš, a przy niej mój Gloucester, Cała budowa mojej wyobraŸni Mogłaby łatwo runšć i przywalić Me nienawistne życie. Z drugiej strony Nie tak trapišca jest ta wieœć. głoœno Przeczytam I dam odpowiedŸ. Wychodzi. KSIĽŻĘ ALBANII Gdzież był syn jego, gdy go oœlepiali? GONIEC Pojechał Ÿ twojš małżonkš, milordzie, KSIĽŻĘ ALBANII Nie ma go tutaj. GONIEC Tak, łaskawy panie; Wracajšcego stšd spotkałem właœnie. KSIĽŻĘ ALBANII Czy wie on o tym barbarzyńskim czynie? GONIEC Wie, miłoœciwy panie. On to œwiadczył Przeciwko ojcu i unikał zamku Umyœlnie, aby ukaraniu jego Dać bieg swobodny. KSIĽŻĘ ALBANII Ja żyję, Gloucesterze, Bym ci zawdzięczył twš wiernoœć królowi I wzrok twój pomœcił. PójdŸ, mój przyjacielu; Powiedz mi, jeœli jeszcze wiesz co więcej. Wychodzš. SCENA TRZECIA Obóz francuski w pobliskoœci Dowru. Wchodzi K e n t i J e d e n z r y c e r z y. KENT Nie wiesz, rycerzu, co było powodem, Że król francuski tak nagle odjechał? RYCERZ Jakiœ interes, państwa dotyczšcy, Nie załatwiony, a który dopiero Przyszedł mu na myœl po wylšdowaniu. Królestwu jego grozić ma podobno Niebezpieczeństwo tak wielkie, że powrót Jego osoby był wielce potrzebny, Niezbędny nawet. KENT Kogóż on w swe miejsce Wodzem zostawił? RYCERZ Marszałka Le Fera KENT Czy ten list, któryœ pan oddał królowej, Wywołał jaki objaw, jej boleœci? RYCERZ Tak, panie; wzięła go i odczytała W mej obecnoœci, a gdy go czytała, Duże łez krople od czasu do czasu Spadały po jej delikatnych licach. Widzšc jš, byłbyœ rzekł, że jest królowš Swojego żalu, który buntowniczo Chciał jej królować. KENT Była więc wzruszona! RYCERZ Ale nie gniewna. Żałoœć i moc duszy Walczyły w niej o lepsze; widać było Deszcz i pogodę razem; jej uœmiechy I jej łzy były jako dzień majowy, Pełen uroku; błogie te promyki, Które igrały na jej œwieżych ustach, Zdawały się nie wiedzieć, jacy goœcie Byli w jej oczach i z nich wychodzili, Jakoby perły kapišce z brylantów. Słowem, żal byłby pożšdanym skarbem, Gdyby każdego tak upiękniał. KENT Nicże Nie powiedziała? RYCERZ Owszem, parę razy Z głębi jej piersi wyszło imię ojca, Jakby się serce jej oswobadzało Z ciężaru. „Siostry! – zawołała – siostry!! Hańba kobietom! Siostry! Kencie! Ojcze! Jak to? W noc? W czasie burzy? Więc litoœciNie ma na œwiecie! ” Wtedy się puœciły Œwięte strumienie z jej niebiańskich oczu I rzewny głos jej stłumiły. Wybiegła, By zostać sama z swym cierpieniem. KENT Gwiazdy, Gwiazdy to rzšdzš treœciš naszych jestestw, Inaczej, jedno i to samo stadło Nie wydałoby dzieci tak odmiennych. Czy się z niš . potem widziałeœ, rycerzu? RYCERZ Nie. KENT Czy to było przed odjazdem króla? RYCERZ PóŸniej. KENT To dobrze. Biedny Lir jest w mieœcie. Chwilami sobie przypomina, po co Tu przybyliœmy – i na żaden sposób Nie chce się widzieć z córkš. RYCERZ Czemu, panie? KENT Tak mu wstyd. Twardoœć, z jakš jej odmówił Błogosławieństwa, puœcił jš na hazard W obczyznę, wyzuł jš z praw przynależnych, Na korzyœć tamtych dwóch pogańskich córek; Wszystko to gryzie mu serce tak srodze, Tak go zawstydza, że nie œmie nieborak Spojrzeć Kordelii w oczy. RYCERZ Biedny człowiek! KENT Wiesz co, rycerzu, o obrotach ksišżšt? RYCERZ Wieœć się potwierdza, że sš w marszu. KENT Dobrze. Powiodęć teraz, rycerzu, do króla I pozostawię, abyœ nad nim czuwał. Ważne powody każš mi się jeszcze W skrytoœć obwijać; gdy mię waćpan poznasz W właœciwym œwietle, nie będziesz żałował Dotychczasowej naszej znajomoœci; Chciej mi tymczasem towarzyszyć. Wychodzš. SCENA CZWARTA Tamże. Pole. Wchodzi K o r d e l i a, D o k t o r, orszak,rotmistrze i żołnierze. KORDELIA To on, niestety! spotkano go właœnie Szalejšcego jak wzburzone morze, Œpiewajšcego i uwieńczonego Chabrem, kškolem, łopianem i innym Bezużytecznym zielskiem, które roœnie W żywišcych zbożach. WeŸcie ze stu ludzi, Przepatrzcie pilnie każdy mórg tych łanów Bujnie porosłych i przywiedŸcie do nas Nieszczęœliwego. Wychodzi rotmistrz z częœciš żołnierzy. Czyliż mšdroœć ludzka Zdoła mu wrócić utracone zmysły? Wszystkie me skarby chętnie oddam temu, Kto go uleczy. DOKTOR Sš sposoby, pani. Odżywicielem natury najlepszym Jest wypoczynek, na którym mu zbywa; Do zapewnienia mu tego posłużš Pewne skuteczne, specyficzne leki, Których moc uœpi jego udręczenia. KORDELIA O wy zaradcze, zbawcze tajemnice, Wy niezbadane potęgi natury, Spłyńcie wraz z mymi łzami! PrzyjdŸcie w pomoc, Uzdrówcie tego drogiego mi starca! A wy szukajcie go, szukajcie wszędzie; Zanim samemu sobie zostawione Szaleństwo jego rozstroi to życie, Niezdolne sobie radzić. Wchodzi G o n i e c. GONIEC Wieœci, pani! Wojska brytańskie zbliżajš się. KORDELIA O tym Już wiedzieliœmy i jesteœmy na to Przygotowani. O! drogi mój ojcze, W twojej to sprawie uchwyciłam oręż, W twojej to sprawie wspaniały pan Francji Cierpienia mego i łez się użalił. Nie próżna pycha wkłada na nas zbroję, Lecz miłoœć, a z niš œwięte prawa twoje. Obym cię mogła ujrzeć jak najprędzej, Słyszeć, i koniec twej położyć nędzy! Wychodzi ze swoimi. SCENA PIĽTA Pokój w zamku G l o u c e s t e r a. R e g a n a i O s w a l d. REGANA Więc wojska mego szwagra sš w pochodzie? OSWALD Tak, pani. REGANA I on sam dowodzi nimi? OSWALD Tak jest, po wielu korowodach. Siostra Waszej miłoœci lepszym jest żołnierzem. REGANA Czy się lord Edmund widział z waszym księciem? OSWALD Nie, pani. REGANA Cóż by w sobie mógł zawierać List mojej siostry do niego? OSWALD Nic nie wiem. REGANA Wyjechał wprawdzie stšd w nie lada celu; Było to wielkim głupstwem Gloucesterowi, Po ócz wyjęciu, pozostawiać życie: Gdzie się pokaże, wszędzie wszystkich serca Od nas odwraca. Edmund, jak rozumiem, Z politowania nad jego niedolš, Udał się mroczny jego byt zakończyć, A przy tym zbadać siły nieprzyjaciół. OSWALD Muszę go szukać z tym listem, milady. REGANA Jutro ruszajš nasze wojska; czekaj, Drogi niepewne. OSWALD Nie mogę, milady; Mam przez mš paniš zalecony poœpiech. REGANA Po co jej było pisać? Czyliż waćpan Nie mogłeœ ustnie powiedzieć, co chciała? Coœ się w tym œwięci – czyby czasem?? ... słuchaj; Będę ci za to nieskończenie wdzięczna, Pozwól mi pismo to rozpieczętować. OSWALD Wolałbym raczej... REGANA Wiem, że. twoja pani Nie cierpi męża; jestem tego pewna, A za ostatnim swoim tu pobytem, Rzucała dziwnie znaczšce spojrzenia Na szlachetnego Edmunda. Wiem także, Iż waćpan jesteœ jej wiernkiem. OSWALD Ja, pani? REGANA Mówię zasadnie: żeœ nim jest, wiem o tym; Muszę dlatego uprzedzić waćpana O rzeczy, którš, trzeba, żebyœ wiedział. Mój mšż nie żyje; jam się już z Edmundem Porozumiała i moja dlań ręka Jest stosowniejsza niż ręka twej pani. Resztę wywnioskuj sam. Jeœli go znajdziesz, Oddaj mu, proszę, i to moje pismo; A gdy twa pani dowie się od ciebie O tych szczegółach, staraj się jš skłonić, Ażeby poszła za radš rozumu. Bywaj mi teraz zdrów. Gdybyœ przypadkiem Tego œlepego zdrajcę gdzie napotkał, Pomnij, że tego, co go sprzštnie, hojna Czeka nagroda. OSWALD Rad bym go napotkać, Łaskawa pani, byœ się przekonała, Czyjej się strony trzymam. REGANA IdŸ szczęœliwie. Wychodzš. SCENA SZÓSTA Okolica w pobliskoœci Dowru Wchodzi G l o u c e s t e r i E d g a r w ubraniu, wieœniaczym. GLOUCESTER Kiedyż dojdziemy na szczyt tego wzgórza? EDGAR Drapiemy się nań, panie; nie czujecież, Jak to iœć ciężko? GLOUCESTER Grunt zdaje się równy, EDGAR Okropnie stromy. Nie słyszycie morza ? GLOUCESTER Nic wcale. EDGAR Widać więc, że wasz brak wzroku I innym zmysłom odejmuje władzę. GLOUCESTER W istocie, być to może. Mnie się zdaje, Że twój głos inny teraz, że twa mowa Jest rozsšdniejsza i gładsza niż pierwej. EDGAR Mylisz się, panie; nie ma we mnie zmiany, Chyba w ubraniu. GLOUCESTER Zdaje mi się jednak, Że lepiej mówisz. EDGAR Jesteœmy na miejscu, Stójcie spokojnie. – O, , jakie to straszne, Jak to odurza patrzeć w takš głębię! Wrony i kawki kršżšce w poœrodku Ledwie wydajš się wielkoœci chrzšszczów. W połowie chyłu wisi jakiœ człowiek, Zbierajšc morski kopr, okropna czynnoœć Zda mi się, że się wydaje nie większym Jak jego głowa. Rybacy, chodzšcy Owdzie wzdłuż brzegów, rzekłbyœ, że to myszy; A ów ogromny statek na kotwicy Wyglšda jak czółenko; jego czółna Jak morskie boje, ledwie dostrzegalne. Głuchy ryk fali bijšcej o piaski Tu dojœć nie może. Nie będę już patrzał, Bo mi się w mózgu zawraca i mógłbym Stoczyć się w przepaœć. GLOUCESTER Postaw mię, gdzie stoisz. EDGAR Dajcie mi rękę; jesteœcie już tylko O stopę od krawędzi, za nic w œwiecie Nie podskoczyłbym tutaj. GLOUCESTER Puœć mi rękę. Masz tu trzos jeszcze jeden, przyjacielu, A w nim zawarty klejnot, wielkiej ceny Dla ubogiego, niech ci z nim bogowie Szczęœcie przyniosš! IdŸ teraz, kochanku; Bywaj zdrów, daj się słyszeć, że odchodzisz. EDGAR BšdŸże mi, panie, zdrów! GLOUCESTER Bogowie z tobš. EDGAR do siebie Pozwalam sobie tych żartów z rozpaczš, Dlatego tylko, abym jš uleczył. GLOUCESTER klęka O! wy potężni władcy na niebiosach! W obliczu waszym wyrzekam się œwiata I zrzucam z siebie wielkš mojš boleœć. Gdybym jš dłużej mógł znosić bez szemrańNa waszš œwiętš nieodmiennš wolę, Knot mego życia sam przez się by wytlał. Jeżeli Edgar mój żyje, o, zlejcie, Zlejcie na niego swe błogosławieństwa! No, przyjacielu, bšdŸ zdrów – a gdzie jesteœ?? EDGAR Jużem daleko, panie; bšdŸcie zdrowi. G l o u c e s t e r skacze i pada na ziemię. A kto wie, czyli czasem wyobraŸnia Nie jest w możnoœci wydrzeć skarbu życia,Kiedy to życie samo chce swej zguby? Gdyby był tam, gdzie myœli – już by nawet I myœli nie miał. Żywy czy nieżywy? Hej, przyjacielu! Panie! Czy nie słyszysz? ˆŠj ľAČ48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjĚź@”ŞjüŠj{ˇ÷ż8`ŕ c9@ ç c:'‰ c;° Ţc<Ž)_ c=í3‡ c>t>  Przemów! Czyliżby umrzeć miał w istocie! Przecież! Porusza się. Kto wy jesteœcie? GLOUCESTER Precz, daj mi umrzeć! EDGAR Gdybyœ nie był piórkiem, Nitkš pajęczš, byłbyœ się był rozbił Jak jajko, spadłszy tyle sšżni na dół: Ale oddychasz, masz wagę, nie rannyœ; Przemawiasz, jesteœ cały. Dziesięć masztów, Stawionych jeden na drugi, nie czyniš Tej wysokoœci, z jakiej prostopadle Zleciałeœ tu, gdzie stoim. Cud, że żyjesz. Przemów raz. jeszcze. GLOUCESTER Spadłżem ja istotnie? EDGAR Stamtšd, z owego straszliwego wirchu Kredowej skały. Spójrz tylko do góry: Donoœnogłosy skowronek nie mógłby Na takš metę ani być widzianym, Ani słyszanym. Spójrz tylko do góry. GLOUCESTER Niestety, nie mam oczu. Czyliż nędzy Jest odmówione i to dobrodziejstwo, By œmierciš sobie położyła koniec? Było to pewnym rodzajem pociechy, Gdy uciœniony mógł się tym sposobem Od okrucieństwa ciemięzcy uchronić I podejœć dumnš jego samowolę. EDGAR Daj rękę, panie; wstań, tak; no, i jakże? Stoiszli mocno? GLOUCESTER Aż nadto, aż nadto. EDGAR To nie do wiary. Co to było owdzie Na skale, co się od was oddaliło, Nimeœcie spadli? GLOUCESTER Był to biedny żebrak. EDGAR Stšd mi się jego oczy wydawały Jak dwa księżyce w pełni: miał sto nosów, Rogi zagięte na kształt wzdętej fali. Był to niechybnie zły duch. Pomyœl przeto, Szczęœliwy starcze, żeœ winien swš całoœć Opatrznym bogom, którzy zakładajš Swš chwałę na tym, żeby uskuteczniać To, co się ludziom zdaje niepodobnym. GLOUCESTER Tak jest, poznaję teraz. Będę odtšd DŸwigał mš nędzę, aż zawoła sama: „Doœć już, umieraj! ” Ten, , o którym mówisz, Mój bracie, mnie się wydawał człowiekiem:Często on mówił: „Zły duch! Zły duch! ” Onmię Tam przyprowadził. EDGAR BšdŸcie dobrej myœli I nie frasujcie się. Któż to tu zmierza? Wchodzi K r ó l L i r, fantastycznie przybrany w polne kwiaty. Przytomny umysł nigdy swego pana Tak nie wystroi. KRÓL LIR Wolno mi przecie bić monetę; za to mi nic nie zrobiš: nie jestżem królem? EDGAR Rozdzierajšcy widoku! KRÓL LIR Natura w tym względzie przechodzi sztukę.Oto macie jurgielt. Ten drab trzyma łuk jakstracha na ptaki. Nacišgaj lepiej krawiecki łokieć, bałwanie. Patrzcie, patrzcie! – mysz. Cicho! cicho! ten kawałek sera to potrafi. Oto moja rękawica: pójdŸ, olbrzymie, zmierzmy się. Przynieœcie berdysze! O ptaku, jakżeœ czmychnšł! W samo centrum, w samo centrum! hiiu! Stój! jakie hasło? EDGAR Pachnie majeranek. KRÓL LIR PrzejdŸcie. GLOUCESTER Ten głos mi znany. KRÓL LIR Ha! Gonerylo! – z białš brodš!! – Pochlebiali mi jak. psy; mówili mi, że mam biały włos na brodzie, nim mi jeszcze urósł czarny. „Tak ” i „nie ” na wszystko, com powiedział! „Tak ”i „nie ”na jedno i toż samo! to nie bogomyœlnie. Kiedy mię razu j ednego deszcz prażył i wiatr na wskroœ przejmował, kiedy grzmot nie chciał się uciszyć, choć mu kazałem, wtedym je poznał, wtedym je przewšchał. Dajcie im pokój! nie można liczyć na ich słowo. Powiedzieli mi, że mogę wszystko, to fałsz:nie mogę się nie trzšœć we febrze. GLOUCESTER DŸwięk tego głosu przypominam sobie, Czy to król? KRÓL LIR Tak jest, król z przodu i z tyłu. Gdy groŸnie spojrzę, patrz, jak drżš poddani. Temum darował życie: cóż on zgrzeszył? Popełnił cudzołóstwo. Nie umrzesz, ponieœć œmierć za cudzołóstwo? Nie, nie, tak samo grzeszy pokrzywniczek, Maleńka złota muszka w moich oczach Grzeszy tak samo. Niech się ludek mnoży! Przecież nieprawy syn Gloucestera bardziejMiłował ojca niż Lira dwie córki Spłodzone w prawym łożu. Œwięć się, rozpusto, bo mi brak żołnierzy. Patrzcie na owš pięknš damę: twarz jej Zdaje się mówić, że lód jest w jej łonie; Jawi wzór cnoty i odwraca głowę Słyszšc ten wyraz: rozkosz. A jednak żadna klacz, żadna łasica Nie jest w swej żšdzy tak nieposkromiona. Od góry sš to kobiety, Lecz w dół od pasa – chutliwe centaury, Tylko częœć górnš bogowie dziedziczš, Dolna to własnoœć diabła, tam jest piekło! Tam sš ciemnoœci, otchłań siarki, smoła! Żar i war, fetor, stęchlizna. Tfy! tfy! tfy! Daj mi piżma, aptekarzu, Na złagodzenie mojej wyobraŸni... Oto pienišdze GLOUCESTER Niech ucałuję tę reke KRÓL LIR Zaczekaj; Wprzód jš obmyję, czuć jš cielesnoœciš. GLOUCESTER O ty, ludzkoœci zrujnowany szczštku! Tak samo kiedyœ wniwecz się obróci Ten ogrom œwiata. Poznajesz mię, panie? KRÓL LIR Poznaję twoje oczy. Mrugasz na mnie? Nie, darmo kusisz, œlepy Kupidynie: Nie chcę już kochać. Czytaj to wyzwanie, Tylko uważaj na charakter pisma. GLOUCESTER Choćby litera każda była słońcem, Nie przeczytałbym i jednej. EDGAR do siebie Nie chciałem wierzyć, gdy mi to mówiono, Sam widzę teraz i serce mi pęka. KRÓL LIR Czytaj. GLOUCESTER Czym? Tymi dziurami bez oczu? KRÓL LIR Oho, tak ze mnš poczynasz? Do licha? Głowa bez oczu, worek bez pieniędzy? Brak oczu gorzej cišży twojej głowie Niż brak pieniędzy twojemu workowi. Taki to, widzisz, œwiat. GLOUCESTER Widzę, niestety! KRÓL LIR Co? Czyœ oszalał? Żeby œlepy człowiek Mógł widzieć, jaki jest œwiat! Patrz uszyma. Patrz no, czy widzisz, jak ten sędzia jeŸdziPo tym złodzieju dobrodusznym? Słuchaj, Ale to zostaw przy sobie: zmień miejsce I zgadnij, w której ręce złota kula? Kto jest złodziejem, kto sędziš? Czyœ widział, Żeby wieœniaczy pies szczekał na dziada? GLOUCESTER Widziałem, panie. KRÓL LIR I nieboraczysko Umknšł przed kurtš? Widzisz w tym wielki obraz wpływu władzy: Słucha się nawet kundlów na urzędzie. Podły pachołku, odejm krwawš rękę! Za co ty chłoszczesz tę dziwkę? Bijże się Po własnym grzbiecie! Pożšdasz jej, chamie, A karzesz jš za pożšdliwoœć? Lichwiarz Wiesza Cygana. Przez wytarte suknie Widać najmniejsze niedoskonałoœci. Togi i szuby pokrywajš wszystko. Powlecz grzech złotem, a hartowna dzida Sprawiedliwoœci pryœnie nie zraniwszy; Uzbrój go w łachman, karzeł ŸdŸbłem go zmoże Nikt nie jest winnym, nikt, nikt, ręczę za to: Jeżeli –zapisz to, mój przyjacielu – Jeżeli zdoła oskarżycielowi Zapieczętować usta. Wpraw sobie szklane oczy i tak uczyń, Jak czyniš zręczni politycy: udaj. Że widzisz rzeczy, których nic nie widzisz. Cóż teraz będzie? teraz, teraz, teraz Zdejmcie mi buty – mocniej, , mocniej, tak,tak. EDGAR O, ileż sensu wœród niedorzecznoœci! Wœród obłškania, jaki rozum! KRÓL LIR Chceszli Płakać nade mnš, to weŸ moje oczy. Znam ja cię dobrze; nazywasz się Gloucester. Cierp; myœmy wszyscy płaczšc na œwiat przyszli. Wiesz, że, wcišgajšc pierwszy raz powietrze, Kwilim i krzyczym. Powiem ci kazanie, Tylko uważaj. GLOUCESTER Niestety! niestety! KRÓL LIR Krzyczymy, rodzšc się, dlatego, bracie, Że wchodzim na tę wielkš scenę błazeństw.Niezła myœl! Byłby to subtelny fortel Częœć naszych koni kazać podkuć pilœniš. Muszę spróbować, gdy zaœ tym sposobem Cichaczem zejdę moich panów zięciów, Wtedy rżnij, morduj, morduj, morduj, morduj! Wchodzi J e d e n z r o t m i s t r z ó w, za nim żołnierze. ROTMISTRZ Jest tu, jest; miejcie go na oku. Panie, Dostojna wasza córka... KRÓL LIR Bez odsieczy. Jak to? w niewoli? Istnym błazen losu. Nie obchodŸcie się ze mnš barbarzyńsko. Dam wykup. Każcie przywołać chirurga: Ciętym tu. Wskazuje na głowę. ROTMISTRZ Wszystko mieć będziecie, panie KRÓL LIR Znikšd pomocy? Zewszšd opuszczony? To by człowieka w zdrój łez mogło zmienić, A oczy jego w ogrodowe konwie Do zalewania kurzu. ROTMISTRZ Drogi panie! KRÓL LIR Umrę walecznie, strojnie, jak pan młody. Będę jowialny: cha! cha! jestem królem. Czy wiecie o tym, państwo? ROTMISTRZ Wielkim królem. Wiemy to, panie, i słuchać cię będziem. KRÓL LIR Jest więc nadzieja życia: gońcie za mnš, Jeœli mię chcecie schwytać. Hussa! husœa! Wybiega, żołnierze za nim. ROTMISTRZ Ostatni nędzarz w tak żałosnym stanie Litoœć by wzbudził, a cóż król dopiero! Jedna ci jeszcze córka pozostała, A ta wybawi œwiat spod ciężkiej klštwy, Którš go tamte dwie przygniotły. EDGAR Czeœć wam, Szlachetny panie. ROTMISTRZ Życzę pomyœlnoœci, Czegóż to chcecie? EDGAR Nie słyszałżeœ, panie, Czy się zanosi na bitwę? ROTMISTRZ Z pewnoœciš; To rzecz wiadoma: każdy o tym słyszy, Kto może dŸwięki rozeznać. EDGAR Wybaczcie: A czy daleko nieprzyjaciel? ROTMISTRZ Blisko: Szybkim pochodem posuwa się ku nam I główne jego siły za godzinę Pewnie nadejdš. EDGAR Dziękuję wam, panie, To wszystko, czego chciałem się dowiedzieć. ROTMISTRZ Lubo królowa z szczególnych powodów Tu się znajduje, wojska jej już dawno Ruszyły naprzód. EDGAR Dziękuję wam, panie, Wychodzi R o t m i s t r z. GLOUCESTER O bogi, których dobroć nieprzebrana, WeŸcie mi życie, ażeby mię znowu Zły duch nie skusił do szukania œmierci, Nim ona będzie zgodna z wolš waszš. EDGAR Dobrze się modlisz, ojcze. GLOUCESTER Któż ty jesteœ, Mój przyjacielu? EDGAR Nader biedny człowiek, Co się otrzaskał już z ciosami losu I w szkole własnych cierpień stał się czuły Na nędzę drugich. Daj mi rękę, starcze, Zapewnięć jaki przytułek. GLOUCESTER Przyjm dzięki: Błogosławieństwo niebios niech ci zsyła Pomyœlnoœć jednš po drugiej. Wchodzi O s w a l d. OSWALD Ha! tuœ mi! Nagroda sama wchodzi mi pod rękę. Ta twoja œlepa głowa po to siadła Na twoim karku, by szczęœcie me poprzeć. Policz się z sobš, stary, nędzny zdrajco; Już wydobyty miecz, co cię ma zgładzić. GLOUCESTER Kiedy tak, niechże twa przyjazna ręka Silnie uderzy. E d g a r zasłania go sobš. OSWALD Co się to ma znaczyć, Zuchwały chłopie, œmiesz stawać w obronie Osławionego zdrajcy? Precz! Inaczej Zaraza jego doli będzie mogła Udzielić się i tobie. Odstšp, mówię. EDGAR Jo nie kcę, ot, by wej się pon odcepił. OSWALD Odstšp, szubrawcze, albo zginiesz. EDGAR Ejże, IdŸta jegomoœć lepiej w swojš drogę I pozostawia biedny lud w pokoju. Kiejby jo jeno kciał się dać zjeœć w kasy, To bych był od dwóch tyŸni to potrafił. Nie następujta, warujta się, radzę, Bo wej spróbuję co mocniejse, łeb was Cy moja pałka. Mata wóz i przewóz. OSWALD Precz, ryfo. EDGAR Ej ze, wylecš wam zęby. Co mi tam tsšsać będzieta œpikulcem. Walczš. E d g a r powala pałkš O s w a l d a. OSWALD Nędzny, zabiłeœ mię. WeŸ mój trzos, łotrze, Chceszli, ażeby ci się dobrze działo, To ciało moje pochowaj i oddaj Te listy, które niosłem, Edmundowi, Hrabiemu Gloucester, pytaj się o niego W angielskim wojsku. O niewczesna œmierci!Umiera. EDGAR Znam ja cię dobrze, usłużny niecnoto; Z tobš twa pani straciła narzędzie Wszelkich występków, do jakich jest zdolna.GLOUCESTER Czy on nie żyje? EDGAR SišdŸ tu, panie; spocznij. do siebie W kieszenie jego zajrzyjmy: te listy, O których mówił, mogš mi wyœwiadczyć Ważnš przysługę. głoœno Nie żyje on, panie, Tylko mi przykro, że jego oprawcš Nie był kto inny. znalazłszy list, do siebie Otóż i sš, wybacz, Szanowny wosku; nie wiń mię, dyskrecjo. Ażeby odkryć myœl nieprzyjaciela, Rozdarlibyœmy mu serce; rozedrzeć Kopertę jego listu prędzej ujdzie. rozpieczętowuje list i czyta „Nie zapominaj, milordzie, o z obopólnych naszych przyrzeczeniach. Nie brak ci sposobnoœci do usunięcia go z drogi; jeżeli ci woli nie zabraknie, czas i miejsce nieraz ci się przyjaŸnie nastręczš. Wszystko na nic, jeżeli on wróci zwycięzcš; ja w takim razie zostałabym niewolnicš, a jego łoże stałoby się moim więzieniem. Uwolnij mię odtej ostatecznoœci i zajmij w nagrodę trudów opróżnione miejsce przy mym boku. Twoja (żona, chciałabym powiedzieć) powolna sługa Goneryla ” O nieprzejrzana głębio żšdz niewieœcich! Spisek na życie jej zacnego męża; A substytutem mój brat. – Tu, , w tych piaskach, Pogrzebię ciebie, niefortunny poœle Krwawych sproœników, a gdy przyjdzie pora, Stawię ten słodki bilecik przed oczy Zagrożonemu księciu. Szczęœcie jego, Że mu o œmierci twojej donieœć mogę I dać zbawiennš na przyszłoœć przestrogę.Wywleka ciało O s w a l d a za scenę. GLOUCESTER Król zmysły stracił. Jak silne sš moje, Że się kołaczę jeszcze, czujšc ogrom Mojej niedoli! Bogdajbym oszalał! Wtedy by moja myœl się oddzieliła Od moich cierpień i boleœć uœpiona Urojeniami chorej wyobraŸni Œwiadomoœć siebie by straciła. Odgłos tršb w dali. E d g a r wraca. EDGAR IdŸmy. Dajcie mi rękę, ojcze. Zdaje mi się, Że słyszę w dali głuche bicie bębna. PójdŸcie; umieszczę was u przyjaciela. Wychodzš. SCENA SIÓDMA Obóz francuski. Namiot K o r d e l i i na stronie. Melodyjna muzyka za scenš. K o r d e l i a, K e n t, D o k t o r i J e d en z d w o r z a n. KORDELIA O najpoczciwszy Kencie! Jakże zdołam Zawdzięczyć twojš dobroć? Życie moje Za krótkie na to i możnoœć za szczupła. KENT Takie uznanie, miłoœciwa pani, Jest już zapłatš nad zasługę. Wszystko, Co powiedziałem, jest rzetelnš prawdš; Nie przesadziłem nic ani ujšłem. KORDELIA Ubierz się przecie inaczej: te szaty Budzš wspomnienie owych chwil żałosnych. Proszę cię, zdejm je. KENT Wybacz mi, królowo; Plan mój chce, abym jeszcze nie był znanym. Proszę cię o to, pani, jak o łaskę, Byœ mię nie znała poty, póki pora Nie przyjdzie i ja nie uznam, że przyszła. KORDELIA Niechże tak będzie. do D o k t o r a Co się dzieje z królem? DOKTOR Œpi cišgle, pani, KORDELIA O bogi, uleczcie Tę wielkš szczerbę w tej zranionej duszy! Wróćcie harmonię rozstrojonym zmysłom Ojca, co się stał dzieckiem. DOKTOR Czy nie każe Wasza królewska moœć obudzić króla? Doœć już spał. KORDELIA RzšdŸ się, panie, własnym zdaniem I czyń, co tylko uznasz za stosowne. Czy on ubrany? DWORZANIN Tak, łaskawa pani. Pogršżonemu w œnie głębokim œwieżš Daliœmy odzież. KENT BšdŸ pani obecnš, Gdy go przebudzim; jestem prawie pewny, Że teraz będzie spokojniejszy. KORDELIA Dobrze. K r ó l L i r œpišcy w krzeœle zostaje wniesiony na scenę. DOKTOR Bliżej. Powiedzcie, żeby głoœniej grano, KORDELIA Drogi mój ojcze, oby moje usta Były lekarstwem i ten pocałunek Ukoił boleœć, którš moje siostry Czcigodny wiek twój zatruły! KENT Kochana Zacna istoto! KORDELIA A chociażbyœ nawet Nie był ich ojcem, te białe kędziory Powinny były litoœć w nich obudzić. Czyliż to była twarz do wystawienia Na pastwę wichrów, deszczu i piorunów, Czuwać wœród strasznych i szybkich błyskawic Jak owa biedna stracona placówka W wiotkim szyszaku? Pies mojego wroga Choćby mię ugryzł, byłby był przytułek W takš noc znalazł przy moim ognisku. A tyœ poprzestać musiał, biedny ojcze, Na chlewnej strzesze, na skšpej i zgniłej Garœci barłogu, wœród œwiń i włóczęgów, O bogi, bogi! to cud, że cię życie Nie opuœciło z przytomnoœciš razem. Budzi się, przemów do niego, doktorze. DOKTOR Uczyń to, pani; to będzie właœciwiej. KOBDELIA Jakże się miewa nasz dostojny chory? Jakże się wasza królewska moœć czuje? KRÓL LIR Niepotrzebnieœcie mię dobyli z grobu. Tyœ dobra dusza, alem ja przykuty Do ognistego koła, które łzami Jak roztopionym ołowiem polewam. KORDELIA Czy mię poznajesz, panie? KRÓL LIR Jesteœ duchem, Wiem, wiem. Dawnożeœ opuœciła ciało? KORDELIA Wcišż nieprzytomny. DOKTOR Tylko co się ocknšł, Zostaw go, pani, chwilkę w spokojnoœci. KRÓL LIR Gdzież to ja byłem? Gdzie ja jestem? Dzień jasny. Zwodzš mię srodze. Umarłbym z litoœci, Gdybym w tym stanie widział drugich. Nie wiem, Co mam powiedzieć. Nie przysišgłbym na to, Ze to sš moje ręce, a nie cudze; Zobaczmy: czuję to zakłucie szpilkš. Gdybym mógł pewnoœć mieć mojego stanu! KORDELIA O, spojrzyj na mnie, panie, i wznieœ ręce Nad mojš głowš w znak błogosławieństwa, Nie, panie, tobie klękać nie przystoi. KRÓL LIR Nie szydŸcie ze mnie! Jestem zdziecinniały,Bezsilny starzec; mam lat osiemdziesišt Z górš, o jeden dzień ni mniej, ni więcej. Boję się, mówišc otwarcie, czy jestem Przy całkiem zdrowych zmysłach. Zdaje misię, Że cię znam, pani, i tego tu męża; A jednak wštpię, bom zgoła nie œwiadom, Co to za miejsce, i cały mój rozum Nie może sobie przypomnieć tych sukien. Nie mogę sobie podobnież zdać sprawy, Gdziem tę noc spędził. Nie œmiejcie się ze mnie, Bo, na poczciwoœć, jako żyw tu stoję, Ta pani zdaje mi się moim dzieckiem, Mojš Kordeliš. KORDELIA Jestem niš też, jestem! KRÓL LIR Sšli wilgotne twe łzy? Tak, zaiste. sz? ˆŠj ľAČ48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjĚź@”ŞjüŠj{ˇ÷ż?`K<@ŤÍc€Ax× cBOş cC #ć cDď-z cEi7NProszę cię, nie płacz. Jeżeli masz dla mnie Jakš truciznę, chętnie ja wypiję. Ty mnie nie kochasz, wiem; bo twoje siostry, Ile pamiętam, złymi były dla mnie. O, ty masz powód, one go nie miały. KORDELIA Nie mam go, nie mam. KRÓL LIR Jestżem ja we Francji? KORDELIA W własnym Królestwie swoim. KRÓL LIR Czy być może? O nie oszukuj mnie. DOKTOR Pociesz się, pani. Owo szaleństwo wielkie jest, jak widzisz, Już usunięte; nie byłoby jednak Bezpiecznie teraz objaœniać mu przeszłoœć.Namów go, pani, by wszedł do namiotu; Nie przerywajmy mu tak potrzebnego Spoczynku, póki lepiej się nie wzmoże. KORDELIA Może się wasza królewska moœć przejdzie. KRÓL LIR Wybacz mi, proszę, bšdŸ wyrozumiała; Zapomnij: jestem niedołężny starzec. Wychodzi z K o r d e l i š; za nimi D o k t or i służba. DWORZANIN Czy się to sprawdza, ze ksišżę Kornwalii Tak marnie zginšł? KENT Z największš pewnoœciš. DWORZANIN Któż jego wojska prowadzi? KENT Podobno Ów syn Gloucestera z nieprawego łoża. DWORZANIN Mówiš, że jego syn wygnany, Edgar, Jest w Niemczech z hrabiš Kentem. KENT Ta wiadomoœć Może być błędna. Czas nam się obejrzeć, Wojska ksišżęce postępujš naprzód. DWORZANIN Będzie to krwawa bitwa. BšdŸcie zdrowi. Wychodzi. KENT A w miarę tego, jak los jš rozstrzygnie, Szala mej doli schyli się lub dŸwignie. Wychodzi. AKT PIĽTY SCENA PIERWSZA Obóz brytanski w pobliskosci Dowru. Przy odgłosie kotłów, z choršgwiami wchodzš E d m u n d, ~R e g a n a, rotmistrze i żołnierze. EDMUND do jednego z rotmistrzów IdŸ waćpan spytać księcia, czy trwa stale Przy ostatecznie umówionych planach, Czy też, znaglony okolicznoœciami, Odstšpił od nich; bo jest sprzeczny z sobš,I wahajšcy się. Staraj się waćpan Stanowczš o tym przynieœć nam wiadomoœć.Wychodzi rotmistrz. REGANA Posłańca naszej siostry spotkał pewnie Jakiœ przypadek. EDMUND Ani wštpić, pani REGANA Znasz, hrabio, moje uczucie dla ciebie, Powiedz mi tylko otwarcie, rzetelnie, Czy kochasz mojš siostrę? EDMUND Jak przystoi Wiernemu słudze. REGANA Lecz czyœ nigdy do niej Nie znalazł drogi dozwolonej tylko Memu szwagrowi? EDMUND Co za myœl! REGANA Wieœć chodzi, Żeœcie wy z sobš w stosunkach tak œcisłych I poufałych, jak tylko być można. EDMUND To fałsz: honorem ci ręczę, milady. REGANA Tego bym nigdy nie zniosła. Pamiętaj, Kochany hrabio, nie zbliżać się doniej. EDMUND Oddal, o pani tę myœl raz na zawsze. Otóż i ona, z księciem, swym małżonkiem. Wchodzš K s i š ż ę A l b a n i i, G o n e r yl a i żołnierze. GONERYLA do siebie Nimby ta siostra miała mi go wydrzeć, Prędzej bym przegrać wołała tę bitwę. KSIĽŻĘ ALBANII Witaj nam, luba siostro. do E d m u n d a Mówiš, panie, Że król znajduje się w obozie córki Z innymi, których ostroœć naszych rzšdów Zraziła. Nigdy nie byłem waleczny, Gdzie być nie mogłem uczciwy. Dobyłem Oręż przeciwko Francuzom dlatego, Że naszli nasze ziemie, nie dlatego, Ze dłoń przyjaznš podajš królowi I innym, których bodaj czy nie słuszna Uzbraja przeciw nam sprawa. EDMUND Milordzie, Szlachetnie mówisz. REGANA Na co tu ten rozbiór? GONERYLA Myœlmy, jak stawić czoło najezdnikom; O tych domowych, prywatnych niechęciach Nie pora mówić teraz. KSIĽŻĘ ALBANII Zasięgnijmyż Nasamprzód rady starych wojowników, Jaki by obrać tryb działań. EDMUND Za chwilę Będę w namiocie waszych wysokoœci. REGANA Siostro, wszak idziesz z nam? GONERYLA Nie. REGANA PójdŸ, proszę; Wypada, abyœ była z nami razem. GONERYLA do siebie Aha, wiem, o co idzie. głoœno Dobrze, pójdę. E d g a r przebrany wchodzi. EDGAR do K s i ę c i a A l b a n i i Nie pogardzacieli, panie, rozmowš Z biednym człowiekiem, to mię wysłuchajcie. KSIĽŻĘ ALBANII do odchodzšcych Zaraz ja przyjdę. do E d g a r a Mów E d m u n d, R e g a n a, G o n e r y l a, rotmistrze i żołnierze wychodzš. EDGAR Rozpieczętujcie Ten list przed bitwš; jeœli zwyciężycie, Każcie oddawcę jego tršbš przyzwać. Choć moja postać gminna i nikczemna, Mogę jednakże stawić zapaœnika Zdolnego stwierdzić to, co tu podane. Jeœli przegracie, panie, rola wasza Na tym œwiecie skończy się tym samym I usnš wszelkie knowania. Bogdajby Fortuna chciała was kochać! KSIĽŻĘ ALBANII Zaczekaj, Aż list przeczytam. EDGAR Nie wolno mi, panie. Gdy przyjdzie. pora, każcie heroldowi Ozwać się tylko, a wnet się ukażę. KSIĽŻĘ ALBANII Dobrze więc; bywaj zdrów, przejrzę to pismo. E d g ar wychodzi. E d m u n d powraca. EDMUND Już nieprzyjaciel przed nami, milordzie, Spraw swoje wojsko. Oto obliczenie Ich sił, z dokładnych powzięte wywiadów; Ale na waszym poœpiechu, milordzie, Wiele zależy. KSIĽŻĘ ALBANII Będę na czas gotów. Wychodzi. EDMUND Obydwu siostrom zaprzysišgłem miłoœć; Jedna niecierpi drugiej, jako żmii Nie cierpi, kto był ukšszony przez niš. Któršż z nich wezmę? Obydwie? czy jednš? Czy żadnej? Żadnej posiadać bym nie mógł, Jeœliby obie żyły. Wzišwszy wdowę, W wœciekłoœć bym tamtš wprawił, a przy tamtej Z trudnoœciš by mi przyszło dojœć do celu, Dopóki mšż jej przy życiu zostaje. Użyjmyż jego pleców w bitwie, potem Niech ta, która by rada go się pozbyć, Sama pomyœli ó tym. Co się tyczy Ułaskawienia Lira i Kordelii, Które on sobie ułożył, nic z tego. Jeżeli bitwę wygramy i oni Wpadnš w moc naszš, wniwecz ja obrócę Ten piękny projekt. W położeniu moim Biernym być zgubnie, trzeba iœć przebojem.Wychodzi. SCENA DRUGA Pole pomiędzy dwoma obozami. Wrzawa wojenna za scenš. Przy odgłosie bębnów przechodzš z choršgwiami przez scenę K r ó l L i r, K o r d e l i a i żołnierze. Wchodzš E d g ar i G l o u c e s t e r. EDGAR UsišdŸ tu, ojcze: to cieniste drzewo Goœcinnš strzechę ci zastšpi; módl się Za triumf dobrej sprawy. Jeœli wrócę, Przyniosę ci pociechę. GLOUCESTER Niech ci, bracie, Błogosławieństwo niebios towarzyszy! E d g ar wychodzi. Wrzawa wojenna. Sygnały do odwrotu. E d g ar powraca. EDGAR UchodŸmy, starcze! daj rękę! uchodŸmy! Lir zwyciężony i w niewolę wzięty Wraz z córkš. IdŸmy, idŸmy. GLOUCESTER Po co szukać Innego miejsca? wszak i tu zgnić można? EDGAR Znów czarne myœli? Nie od nas zależy Nasz koniec, tak jak przyjœcie nasze na œwiat. Jak do tamtego trzeba być dojrzałym, Tak i do tego. IdŸmy. GLOUCESTER I to prawda. Wychodzš. SCENA TRZECIA Brytanski obóz w pobliskosci Dworu. Wchodzi E d m u n d jako zwycięzca przy odgłosie kotłów z choršgwiami. K r ó l L i r i K o r d e l i a jako jeńcy. Rotmistrze i żołnierze. EDMUND Kilku rotmistrzów niech ich odprowadzi, Trzymać ich pod jak najœciœlejszš strażš, Póki nie będzie oznajmiona wola Tych, co ich sšdzić majš. KORDELIA Nie mnie pierwszej Przyszło w złe popaœć, przy chęci najszczerszej Zrobienia dobrze. Twój to los, o królu, Boli mię; własny zniosłabym bez bólu. Nie zobaczymyż tych dwóch sióstr, tych córek? KRÓL LIR Nie, nie, nie! Precz! precz! IdŸmy do więzienia. Będziem tam sobie œpiewali we dwoje Jak ptaki w klatce. Gdy mię ty poprosisz O udzielenie ci błogosławieństwa, Ja klęknę wtedy i prosić cię będę O przebaczenie. Tak sobie żyć będziem; Modlić się, œpiewać, pleœć stare powieœci; Œmiać się do złotych motylów i słuchać, Jak prostaczkowie opowiadać będš, Co się u dworu dzieje; kto wygrywa, Kto traci; kto jest w łasce, kto w niełasce.Będziemy też i my gawędzić z nimi I w pogadance tej przybierać minę Tak tajemniczš, jak gdybyœmy byli Powiernikami bogów. Tym sposobem, Odosobnieni za murem i kratš, Przetrwamy dole i niedole wielkich, Które się cišgle zmieniajš jak przypływ I odpływ morza. EDMUND Precz ich wyprowadzić! KRÓL LIR Na takie, jak my, ofiary, Kordelio, Bogowie sypiš kadzidła. Mam ciebie! Kto by rozdzielić nas chciał, ten by musiał Wzišć chyba z nieba głownię i tš głowniš Podkurzyć nas jak lisy. Otrzyj oczy! Niech im zaraza prędzej skanceruje Skórę i ciało, niż łzy nasze ujrzš! Niech wprzód zmarniejš! PójdŸ! K r ó l L i r i K o r d e l i a wychodzš pod strażš. EDMUND Zbliż się, rotmistrzu. WeŸ ten skrypt; idŸ za nimi do więzienia. Jużem, o stopień wyżej cię posunšł; Jeżeli zrobisz to, co tu wskazane, Do wyższych sobie przez to utorujesz Zaszczytów drogę. Wiedz o tym, że człowiek! Jest niewolnikiem czasu: nie przystoi Mieczowi tkliwoœć. Nad tym, com ci zlecił, Nie ma co dyskutować, albo powiedz: Zrobię to, albo szukaj sobie szczęœcia Na innej drodze. ROTMISTRZ Zrobię to, milordzie. EDMUND Działaj więc i bšdŸ szczęsnym, gdy to zdziałasz. Ale pamiętaj – jak najprędzej; zresztš Wykonaj wszystko tak, jak napisałem. ROTMISTRZ Nie mogę wozu cišgnšć ni jeœć owsa, Ale co w mocy ludzkiej, to wykonam. Wychodzi. Odgłos tršb. Wchodzš K s i š ż ę A l b a n i i G o n e r y l a, R e g a n a, rotmi- strze i żołnierze. KSIĽŻĘ ALBANII Daliœcie, panie, œwietny dowód męstwa I szczęœcie wam sprzyjało. W naszym rękuSš ci, co głównie byli sprężynami Dzisiejszej walki: żšdamy ich od was Dla postšpienia z nimi, jak nam każe Postšpić wzglšd na bezpieczeństwo nasze I ich zasługę. EDMUND Uważałem, panie, Za rzecz stosownš usunšć sprzed oczu I pod zamknięciem umieœcić starego, Biednego króla; wiek jego i tytuł Ma w sobie urok, zdolny serca ludu Zwrócić ku niemu, a przeciw nam lance, Któreœmy zwerbowali. Z nim posłałem, Dla tychże samych powodów, królowę. Sš oni wszakże w pogotowiu stanšć, Jutro lub póŸniej, tam gdzie posiedzenie Zechcecie odbywać. Krew z nas ciecze teraz I pot; przyjaciel płacze przyjaciela, I najlepszemu wypadkowi bitwy Klnie ten, co ciosów jej doœwiadczył. Kwestia Kordelii i jej ojca sposobniejszej Wymaga chwili. KSIĽŻĘ ALBANII Wybaczcie mi, panie: Mam was jedynie za sługę w tej wojnie, A nie za brata. REGANA To jeszcze zależy Od tego, co my powiemy! Zda mi się, Że się nas pierwej godziło zapytać Przed tak stanowczym wyrzeczeniem tego. On wojskiem naszym dowodził, on działał Jako zastępca mój i reprezentant; W tak bezpoœrednim przeto położeniu Mógłby się mienić naszym bratem. GONERYLA Z wolna! Nie tak goršco! Własna jego wartoœć Wyżej go stawia niż twe wyniesienie. REGANA Przeze mnie w moje prawa wprowadzony, Nie ustępuje on najznakomitszym. KSIĽŻĘ ALBANII To by być mogło w najszczęœliwszym razie,Gdybyœ z nim pani była zaœlubionš, REGANA Z szyderców często bywajš prorocy, GONERYLA Hola! To oko pani zezowate, Co się spodziewa to ujrzeć! REGANA O pani – Czuję się jakoœ słaba. Gdyby nie to, Odpowiedziałabym dosadniej. Hrabio, Oddajęć wojsko me, jeńców i mienie. Rozrzšdzaj wszystkim moim i mnš samš. Niech wie œwiat, że cię uznaję za pana I za małżonka. GONERYLA Myœlisz go posiadać? KSIĽŻĘ ALBANII Nie pani dobra chęć przeszkodzi temu. EDMUND Ani też twoja, panie. KSIĽŻĘ ALBANII Moja właœnie. Podły mieszańcze. REGANA do E d m u n d a Każ uderzyć w tršby I poprzyj moje prawa jako swoje. KSIĽŻĘ ALBANII Czekajcie! Parę słów tylko. Edmundzie, Aresztujemy cię za zdradę stanu, A z tobš tego węża w złotej łusce. wskazuje na G o n e r y l ę Co się zaœ tyczy twojego zamiaru, Nadobna siostro, kładziemy nań weto W imieniu naszej żony; ona bowiem Wprzód już z tym lordem była zaręczona, A my, jej mężem będšc, musim bronić Jej interesu. Pragnieszli zamężcia, To weŸ mnie, pani; jam wolny – ta dama Już zamówiona. GONERYLA Co za œmieszna farsa! KSIĽŻĘ ALBANII Masz waćpan oręż. Niech w tršby uderzš! Nie stawi-li się nikt, aby ci dowieœć Ohydnej, jawnej i przeróżnej zdrady: Oto mój zakład; rzuca rękawicę Nie wprzód tknę się chleba, Aż ci wykażę z tym mieczem na sercu, Że jesteœ takim, jakim cię ogłaszam. REGANA Słabo mi! słabo mi! GONERYLA na stronie Wierzę; inaczej Nie ufałabym żadnemu lekarstwu. EDMUND Oto nawzajem mój zakład. rzuca rękawicę Ktokolwiek Mieni mię zdrajcš, ten kłamie bezczelnie. Niech zabrzmiš tršby! Kto bšdŸ się oœmieli Wystšpić, przeciw temu gotów będę Bronić honoru mojego i sławy Aż do ostatniej kropli krwi. KSIĽŻĘ ALBANII Herolda! EDMUND Herolda przyzwać! KSIĽŻĘ ALBANII Licz na własne siły. Żołnierze twoi, których zwerbowano W moim imieniu, w moim też imieniu Dostali rozkaz wrócenia do domów. REGANA Coraz mi gorzej, och! och! KSIĽŻĘ ALBANII Jej niedobrze. OdprowadŸcie jš do mego namiotu. R e g a n a zostaje wyprowadzona. WchodziH e r o l d. Zbliż się, heroldzie, przeczytaj to, pismo, A potem zatršb. ROTMISTRZ Dmij w tršbę! Słychać tršbę. HEROLD czyta „Jeżeli jest jaki rycerz szlachetnego rodu lub stopnia, co by Edmundowi, przypuszczalnemu hrabiemu Gloucester, w oczy œmiał zarzucić, że jest wielolicznym zdrajcš, niech się ukaże za trzecim odgłosem tršby. W mowie będšcy Edmund gotów jest przyjšć walkę w swojej obronie.” Zatršb! Słychać tršbę pierwszy raz. Jeszcze! Słychać tršbę drugi raz. Jeszcze! Słychać tršbę trzeci raz. Tršba odpowiada zza sceny. E d g a r wchodzi uzbrojony, przed nim trębacz. KSIĽŻĘ ALBANII Spytaj go, czego chce, po co się stawia Na ten głos tršby? HEROLD Kto jesteœ, rycerzu? Jakie twe miano? Jaki stan i po co Stajesz tu na to hasło? EDGAR Miano moje, Od raka zdrady stoczone, przeżarte Zębem niecnoty, zatarte zostało, Alem szlachetnej krwi jak ten przeciwnik, Z którym mam walczyć. KSIĽŻĘ ALBANII Któż jest ten przeciwnik? EDGAR Kto się tu stawia w obronie Edmunda, Hrabiego Gloucester? EDMUND On sam, cóż mu powiesz? EDGAR DobšdŸ oręża, aby cię dłoń twoja Mogła oczyœcić, jeœli moja mowa Skrzywdzi szlachetne serce: tu jest moja. W imię praw moich, mojego honoru, Mojej przysięgi, bez względu na twojš Siłę i młodoœć, stopień i znaczenie, Na twój zwycięski miecz i œwieże szczęœcie, Na twoje męstwo i walecznoœć, twierdzę, Że jesteœ zdrajcš, wiarołomnym bogom, Bratu i ojcu, sprzysięgłym na życie Tego wysoko dostojnego księcia; Słowem, od czubka głowy do ostatnich Kończyn podeszwy, najprzeniewierniejszym, Wierutnym zdrajcš. Zaprzeczyszli temu, Ten miecz, to ramię, wszystkie siły moje Gotowe stwierdzić to kosztem krwi twojej I dowieœć ci, że kłamiesz. EDMUND Œciœle bioršc, Wprzód bym powinien wiedzieć, jak się zowiesz; Ponieważ jednak twoja powierzchownoœć Tak jest rycerska i niepospolita I mowa twoja zdradza ród szlachetny, Pogardzam przeto formš wymaganš W tego rodzaju spotkaniach, przy której Roztropnoœć by mi radziła obstawać. W oczy odbijam ci twój zarzut zdrady Jako piekielny fałsz, który zaledwie Drasnšł mię, a nie zranił, a któremu Ten mój miecz zaraz utoruje drogę Tam, gdzie na wieki spocznie. – Niech zatršbiš!! Odgłos tršb. Walczš. E d m u n d pada. KSIĽŻĘ ALBANII Ratujcie go! ratujcie! GONERYLA do E d m u n d a To był podstęp Podstęp, Gloucesterze. Według praw rycerskich Nie byłeœ wcale w obowišzku walczyć Z nieznanym przeciwnikiem. Oszukany, Nie pokonany zostałeœ. KSIĽŻĘ ALBANII Milcz, pani, Albo ci usta zatkam tym papierem. do E d m u n d a, pokazujšc mu list G o n e r y l i Patrz, moœci panie. do G o n e r y l i Poczwaro, przeczytaj Ten jawny dowód twojej nieprawoœci. oddaje jej list Nie drzyj go, znasz to jejmoœć, jak uważam. GONERYLA Choćby tak było, ja tu jestem paniš, Nie ty; nikt nie ma prawa mię pocišgać Do tłumaczenia. KSIĽŻĘ ALBANII Nędzna! a więc znasz to? GONERYLA Nie pytaj mnie, co znam. Wychodzi. KSIĽŻĘ ALBANII do R o t m i s t r z a IdŸ waćpan za niš, Jest zrozpaczona; daj na niš baczenie. R o t m i s t r z wychodzi. EDMUND Jam to uczynił, o co mnie oskarżasz. I więcej, znacznie więcej; czas pokaże. Już on się dla mnie kończy. Ale ktoœ ty, Coœ mi tak przecišł przyszłoœć? Jeœliœ szlachcic, Przebaczę ci. EDGAR podnoszšc przyłbicę Użalmy się wzajem Jestem tak dobrej krwi jak ty, Edmundzie; Jeœli zaœ moja lepsza jest od twojej, Tym gorzej sobie postšpiłeœ ze mnš, Moje nazwisko Edgar; jestem synem Twojego ojca. Nieba sprawiedliwe Z słodkich występków naszych czyniš one Narzędzie naszej chłosty, owo ciemne, Pokštne miejsce, w którym on cię spłodził,Doprowadziło go do ociemnienia. EDMUND O, prawdę, prawdę mówisz! Koło losu Bieg swój odbyło w pełni: ja tu leżę KSIĽŻĘ ALBANII Po chodzie jużem domyœlał się twojej Zacnoœci rodu. Pozwól się uœcisnšć. te. sz? ˆŠj ľAČ48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjĚź@”ŞjüŠj{ˇ÷żF@ě cG, âcHš cIÇ""˙˙Niech brzemię cierpień przygniecie mi serce, Jeżeli kiedy Ÿle życzyłem tobie I twemu ojcu. EDGAR Wiem o tym, cny ksišżę. KSIĽŻĘ ALBANII Ale gdzieżeœ to dotšd się ukrywał? Skšd wiesz o ojca nieszczęœciu? EDGAR Stšd, panie, Żem go w nieszczęœciu pielęgnował. Zdam wam W krótkoœci sprawę z moich przejœć i jego;Bogdajby potem pękło serce moje! Aby ujœć skutku krwawych listów gończych,Wysłanych za mnš – o, , ileż słodyczy Ma dla nas życie, gdy wolimy w mękach Mrzeć co godzina niż umrzeć od razu! Przywdziałem na się łachmany wariata; Przybrałem postać takš, że psy nawet. Z wzgardš patrzyły na. mnie. W takim stanie Spotkałem ojca mojego z owymi Krwiš zbroczonymi pierœcieniami, z którychŒwieżo szlachetne wyrwano kamienie. Zostałem odtšd, jego przewodnikiem; Byłem z nim cišgle, żebrałem dla niego I wstrzymywałem go od samobójstwa. Nie dałem mu się poznać (o, dlaczegóż!); Dopiero teraz, kiedym już był zbrojny, Przed pól godzinš. Niepewny zwycięstwa, Jakkolwiek pełen najlepszej otuchy, Prosiłem, aby mię pobłogosławił, I od samego poczštku do końca Opowiedziałem mu moje tułactwo. Ale, niestety! znękany duch jego, Za słaby, aby mógł znieœć zbieg tak nagły Dwóch sprzecznych uczuć, bólu i radoœci, Uœmiech na jego ustach zostawiajšc, Uleciał. EDMUND Mowa twoja mię wzruszyła; Skutki jej mogš być dobre; mów dalej. Masz, zda się, jeszcze coœ do powiedzenia. KSIĽŻE ALBANII Maszli coœ więcej jeszcze tak smutnego, To zamilcz, bo ja sam słuchajšc tego Zaczynam mięknšć. EDGAR To by się zdawało Dla nie lubišcych smutku dostateczne, Lecz był ktoœ, który to wiele powiększył O wiele więcej jeszcze i posunšł Tę ostatecznoœć do ostatecznoœci. Gdy żal wydobył głoœny jęk z mej piersi, Wtedy przystšpił do mnie pewien człowiek,Który mię widział był, w mej ciężkiej nędzy I z wstrętem stronił od mego widoku; Ale w tej chwili poznawszy I przypomni, kto jestem, zawszy sobie, com wycierpiał, Silnym ramieniem objšł mię za szyję I zawył, jakby chciał rozsadzić niebo. Rzucił się potem na mojego ojca, A potem jšł się opowiadać dzieje Lira i jego, z których okropnoœciš Nic się znanego porównać nie może; A gdy to opowiadał, boleœć jego Rosła tak, że się struny jego życia Pękać zdawały. Zatršbiono wtedy I pozostawić go musiałem prawie Bez przytomnoœci. KSIĽŻĘ ALBANII Któż to był? EDGAR Kent, panie; Ów to wygnany Kent, który w przebraniu Nie odstępował króla, swego wroga, Pełnišc posługi, jakich by się nie chciał Podjšć niewolnik. D w o r z a n i n wbiega z zakrwawionym, nożem. DWORZANIN Na pomoc! na pomoc! EDGAR Komu na pomoc? KSIĽŻĘ ALBANII Mów. EDGAR Cóż ten nóż znaczy? DWORZANIN Goršcy on, dymišcy się krwiš œwieżš, Tylko co wyszedł z serca; już jej nie ma! KSIĽŻĘ ALBANII Kogo? mów. DWORZANIN Waszej małżonki, milordzie: Zamordowała się. Jej siostra przez niš Padła otruta; sama to wyznała. EDMUND Z obiema byłem zaœlubiony, teraz Wszystkich nas troje łšczy jedna chwila. EDGAR Oto Kent. KSIĽŻĘ ALBANII Niech je przyniosš żywe czy nieżywe. D w o r z a n i n wychodzi. Ta kara niebios drżeniem nas przejmuje, Litoœci w nas nie budzi. Wchodzi K e n t. A, to on. Czas nie pozwala cię powitać, panie, Jakby przystało. KENT Przyszedłem powiedzieć Mojemu panu dobranoc na zawsze. Czy go tu nie ma? KSIĽŻĘ ALBANII Ha! jakżeœmy mogli Zapomnieć o czymœ tak ważnym! Edmundzie, powiedz, gdzie, król, gdzie Kordelia? Służba wnosi ciała G o n e r y l i i R e g o n y. Patrz, Kencie, na to widowisko. KENT Nieba! Czemuż tak? EDMUND Edmund był kochany jednak: Dla mnie otruła jedna drugš, po czym Zabiła siebie. KSIĽŻĘ ALBANII Zakryjcie ich twarze. EDMUND Pragnę żyć –pragnę zrobić co dobrego Wbrew mej naturze. Poœlijcie czym prędzej Na zamek – tylko zaraz: bo mój rozkaz Zagraża życiu Lira i Kordelii. Nie ocišgajcie się. KSIĽŻĘ ALBANII Spieszcie, o, œpieszcie! EDGAR Do kogo, panie? do E d m u n d a Któż Otrzymał rozkaz? Poœlij co na znak odwołania. EDMUND Dobrze, Że ci to na myœl przyszło: oto miecz mój; IdŸ z nim i oddaj go oficerowi, Co ma straż przy nich. EDGAR Spiesz, na miłoœć bogów! R o t m i s t r z wychodzi. EDMUND On ma od twojej żony i ode mnie Rozkaz powiesić Kordelię w więzieniu I zwalić potem winę na jej rozpacz, Jakoby sama sobie œmierć zadała. KSIĽŻĘ ALBANII Bogowie, strzeżcie jš! Wynieœć go na bok. Żołnierze wynoszš E d m u n d a za scenę. Wchodzi L i r, trzymajšc w objęciach martwš K o r d e l i ę; za nim R o t m i s t r z i inni. KRÓL LIR Jęcz, jęcz, jęcz, œwiecie! O, wy wszyscy z głazu! Gdybym miał wasze oczy, wasze usta, Wstrzšsłbym niebiosa mym jękiem. Już po niej! Po niej, na zawsze! Umiem ja rozpoznać, Kto żyje, a kto trup: z niej już trup tylko. Może się mylę. Podajcie zwierciadło: Jeœli jej oddech na jego powierzchni Zostawi jaki œlad, to jeszcze żyje. KENT Jestże to koniec œwiata? EDGAR Albo obraz Równej mu zgrozy? KSIĽŻĘ ALBANII Wszechprzemiany w nicoœć? KRÓL LIR Poruszyło się piórko: jeszcze żyje! Jeżeli żyje, szczęœcie to umorzy Wszystkie niedole, jakie wycierpiałem. KENT klękajšc Drogi, kochany panie! KRÓL LIR Odstšp! odstšp! EDGAR To Kent, szlachetny wasz przyjaciel, panie. KRÓL LIR Precz! precz! Przekleństwo wam, zdrajcy, mordercy! Wszyscyœcie tacy. Mogłem jš ocalić; Teraz po wszystkim! Kordelio! Kordelio! Zaczekaj trochę. Ha! Co mówisz? Głos jej Był zawsze słodki, łagodny i cichy: Nieoceniona rzecz w kobiecie! Nędznik, Co cię powiesił, zginšł z mojej ręki. JEDEN Z ROTMISTRZÓW W istocie, on go zabił, milordowie. KRÓL LIR NieprawdęŸ mówię? Był czas gdy na widok Tego bułata dobytego z pochwy Truchlano: terazem stary, złamany Tylolicznymi ciosy. Kto ty jesteœ? Wzrok mi się popsuł: czekaj, zaraz powiem.KENT Jeœli fortuna pysznš jest z dwóch ludzi, Których kochała i nienawidziła, Jednego z nich tu widzim. KRÓL LIR Jak tu ciemno! Czyœ ty Kent? KENT Jestem Kent, twój sługa, panie; A gdzież twój sługa Kajus? KRÓL LIR Był to walny, Poczciwy chłopak, możecie mi wierzyć; Miał krzepkš rękę. Zmarł on i zgnił. KENT Żyje, Kochany panie, jam jest tym człowiekiem. KRÓL LIR Zaraz zobaczę. KENT Który od poczštku Twego upadku nie przestawał dzielić Smutnych kolei twoich. KRÓL LIR BšdŸ pozdrawion! KENT Nikt inny. Zewszšd œmierć, ciemnoœć i próżnia. Starsze twe córki same się zgładziły I zmarły œmierciš gwałtownš. KRÓL LIR Tak myœlę, KSIĽŻĘ ALBANII Nie wie, co mówi; próżno byœmy teraz Dawali mu się poznać. EDGAR Nadaremnie. Wchodzi R o t m i s t r z ROTMISTRZ Milordzie, Edmund, hrabia Gloucester, skonał. KSIĽŻĘ ALBANII To rzecz podrzędna. Szlachetni lordowie I przyjaciele, słuchajcie naszego Postanowienia. Niech wszelka pociecha, Jakš dać można, zapewniona będzie Tej nieszczęœliwej ruinie wielkoœci. Co się nas tyczy, zrzekamy się ninie Najwyżej władzy na rzecz tego starca, Póki żyć będzie. do K e n t a i E d g ar a Wy dwaj, milordowie, Kencie, Gloucesterze, wejdŸcie w wasze prawa, Przewyżka których będzie odpowiednia Waszej zasłudze. Niech każdy przyjaciel Cnót swych dank znajdzie, każdy nieprzyjaciel Kielich goryczy. Ależ patrzcie, patrzcie. KRÓL LIR Powiesili biedactwo! Już bez życia! Pies, koń, mysz może żyć, a ty i tchnienia Wydać nie możesz! O, ty już nie wrócisz, Nigdy nie wrócisz, nigdy, nigdy, nigdy! BšdŸcie tak dobrzy rozpišć mię. Dziękuję. O, patrzcie! Patrzcie na niš! Na te usta Patrzcie! o patrzcie! Umiera. EDGAR Mdleje, o mój królu! KENT Pęknie, przez litoœć, pęknij serce moje! EDGAR Spojrzyj, mój królu! KENT Przestań: niech duch jego Wzięci swobodnie! Byłby jego wrogiem, Kto by go dłużej na torturach œwiata Chciał zatrzymywać. EDGAR Umarł, rzeczywiœcie. KENT To dziw, że dotrwał do tej chwili: żył on Od dawna tylko przywłaszczonym życiem. KSIĽŻĘ ALBANII WeŸcie te ciała. Ogólna żałoba Tłumi w nas wszelkš innš myœl. Wy oba, do E d g a r a i K e n t a Drogi Edgarze i Kencie kochany, RzšdŸcie i państwa zagajajcie rany. KENT Ja się niebawem muszę wybrać w drogę; Mój pan mię woła, odmówić nie mogę. EDGAR Nie traćmy serca w tej dotkliwej próbie, Czujšc, co czujem, czyńmy, co na dobie. Ten z nas najstarszy zniósł najwięcej ciosów, My nie dożyjem równych lat i losów. Wychodzš przy dŸwiękach marsza pogrzebowego. ------Konwersja: rpg6@go2.pl zukaj sobie szczęœcia Na innej drodze. ROTMISTRZ Zrobię to, milordzie. EDMUND Działaj więc i bšdŸ szczęsnym, gdy to zdziałasz. Ale pamiętaj – jak najprędzej; zresztš Wykonaj wszystko tak, jak napisałem. ROTMISTRZ Nie mogę wozu cišgnšć ni jeœć owsa, Ale co w mocy ludzkiej, to wykonam. Wychodzi. Odgłos tršb. Wchodzš K s i š ż ę A l b a n i i G o n e r y l a, R e g a n a, rotmi- strze i żołnierze. KSIĽŻĘ ALBANII Daliœcie, panie, œwietny dowód męstwa I szczęœcie wam sprzyjało. W naszym rękuSš ci, co głównie byli sprężynami Dzisiejszej walki: żšdamy ich od was Dla postšpienia z nimi, jak nam każe Postšpić wzglšd na bezpieczeństwo nasze I ich zasługę. EDMUND Uważałem, panie, Za rzecz stosownš usunšć sprzed oczu I pod zamknięciem umieœcić starego, Biednego króla; wiek jego i tytuł Ma w sobie urok, zdolny serca ludu Zwrócić ku niemu, a przeciw nam lance, Któreœmy zwerbowali. Z nim posłałem, Dla tychże samych powodów, królowę. Sš oni wszakże w pogotowiu stanšć, Jutro lub póŸniej, tam gdzie posiedzenie Zechcecie odbywać. Krew z nas ciecze teraz I pot; przyjaciel płacze przyjaciela, I najlepszemu wypadkowi bitwy Klnie ten, co ciosów jej doœwiadczył. Kwestia Kordelii i jej ojca sposobniejszej Wymaga chwili. KSIĽŻĘ ALBANII Wybaczcie mi, panie: Mam was jedynie za sługę w tej wojnie, A nie za brata. REGANA To jeszcze zależy Od tego, co my powiemy! Zda mi się, Że się nas pierwej godziło zapytać Przed tak stanowczym wyrzeczeniem tego. On wojskiem naszym dowodził, on działał Jako zastępca mój i reprezentant; W tak bezpoœrednim przeto położeniu Mógłby się mienić naszym bratem. GONERYLA Z wolna! Nie tak goršco! Własna jego wartoœć Wyżej go stawia niż twe wyniesienie. REGANA Przeze mnie w moje prawa wprowadzony, Nie ustępuje on najznakomitszym. KSIĽŻĘ ALBANII To by być mogło w najszczęœliwszym razie,Gdybyœ z nim pani była zaœlubionš, REGANA Z szyderców często bywajš prorocy, GONERYLA Hola! To oko pani zezowate, Co się spodziewa to ujrzeć! REGANA O pani – Czuję się jakoœ słaba. Gdyby nie to, Odpowiedziałabym dosadniej. Hrabio, Oddajęć wojsko me, jeńców i mienie. Rozrzšdzaj wszystkim moim i mnš samš. Niech wie œwiat, że cię uznaję za pana I za małżonka. GONERYLA Myœlisz go posiadać? KSIĽŻĘ ALBANII Nie pani dobra chęć przeszkodzi temu. EDMUND Ani też twoja, panie. KSIĽŻĘ ALBANII Moja właœnie. Podły mieszańcze. REGANA do E d m u n d a Każ uderzyć w tršby I poprzyj moje prawa jako swoje. KSIĽŻĘ ALBANII Czekajcie! Parę słów tylko. Edmundzie, Aresztujemy cię za zdradę stanu, A z tobš tego węża w złotej łusce. wskazuje na G o n e r y l ę Co się zaœ tyczy twojego zamiaru, Nadobna siostro, kładziemy nań weto W imieniu naszej żony; ona bowiem Wprzód już z tym lordem była zaręczona, A my, jej mężem będšc, musim bronić Jej interesu. Pragnieszli zamężcia, To weŸ mnie, pani; jam wolny – ta dama Już zamówiona. GONERYLA Co za œmieszna farsa! KSIĽŻĘ ALBANII Masz waćpan oręż. Niech w tršby uderzš! Nie stawi-li się nikt, aby ci dowieœć Ohydnej, jawnej i przeróżnej zdrady: Oto mój zakład; rzuca rękawicę Nie wprzód tknę się chleba, Aż ci wykażę z tym mieczem na sercu, Że jesteœ takim, jakim cię ogłaszam. REGANA Słabo mi! słabo mi! GONERYLA na stronie Wierzę; inaczej Nie ufałabym żadnemu lekarstwu. EDMUND Oto nawzajem mój zakład. rzuca rękawicę Ktokolwiek Mieni mię zdrajcš, ten kłamie bezczelnie. Niech zabrzmiš tršby! Kto bšdŸ się oœmieli Wystšpić, przeciw temu gotów będę Bronić honoru mojego i sławy Aż do ostatniej kropli krwi. KSIĽŻĘ ALBANII Herolda! EDMUND Herolda przyzwać! KSIĽŻĘ ALBANII Licz na własne siły. Żołnierze twoi, których zwerbowano W moim imieniu, w moim też imieniu Dostali rozkaz wrócenia do domów. REGANA Coraz mi gorzej, och! och! KSIĽŻĘ ALBANII Jej niedobrze. OdprowadŸcie jš do mego namiotu. R e g a n a zostaje wyprowadzona. WchodziH e r o l d. Zbliż się, heroldzie, przeczytaj to, pismo, A potem zatršb. ROTMISTRZ Dmij w tršbę! Słychać tršbę. HEROLD czyta „Jeżeli jest jaki rycerz szlachetnego rodu lub stopnia, co by Edmundowi, przypuszczalnemu hrabiemu Gloucester, w oczy œmiał zarzucić, że jest wielolicznym zdrajcš, niech się ukaże za trzecim odgłosem tršby. W mowie będšcy Edmund gotów jest przyjšć walkę w swojej obronie.” Zatršb! Słychać tršbę pierwszy raz. Jeszcze! Słychać tršbę drugi raz. Jeszcze! Słychać tršbę trzeci raz. Tršba odpowiada zza sceny. E d g a r wchodzi uzbrojony, przed nim trębacz. KSIĽŻĘ ALBANII Spytaj go, czego chce, po co się stawia Na ten głos tršby? HEROLD Kto jesteœ, rycerzu? Jakie twe miano? Jaki stan i po co Stajesz tu na to hasło? EDGAR Miano moje, Od raka zdrady stoczone, przeżarte Zębem niecnoty, zatarte zostało, Alem szlachetnej krwi jak ten przeciwnik, Z którym mam walczyć. KSIĽŻĘ ALBANII Któż jest ten przeciwnik? EDGAR Kto się tu stawia w obronie Edmunda, Hrabiego Gloucester? EDMUND On sam, cóż mu powiesz? EDGAR DobšdŸ oręża, aby cię dłoń twoja Mogła oczyœcić, jeœli moja mowa Skrzywdzi szlachetne serce: tu jest moja. W imię praw moich, mojego honoru, Mojej przysięgi, bez względu na twojš Siłę i młodoœć, stopień i znaczenie, Na twój zwycięski miecz i œwieże szczęœcie, Na twoje męstwo i walecznoœć, twierdzę, Że jesteœ zdrajcš, wiarołomnym bogom, Bratu i ojcu, sprzysięgłym na życie Tego wysoko dostojnego księcia; Słowem, od czubka głowy do ostatnich Kończyn podeszwy, najprzeniewierniejszym, Wierutnym zdrajcš. Zaprzeczyszli temu, Ten miecz, to ramię, wszystkie siły moje Gotowe stwierdzić to kosztem krwi twojej I dowieœć ci, że kłamiesz. EDMUND Œciœle bioršc, Wprzód bym powinien wiedzieć, jak się zowiesz; Ponieważ jednak twoja powierzchownoœć Tak jest rycerska i niepospolita I mowa twoja zdradza ród szlachetny, Pogardzam przeto formš wymaganš W tego rodzaju spotkaniach, przy której Roztropnoœć by mi radziła obstawać. W oczy odbijam ci twój zarzut zdrady Jako piekielny fałsz, który zaledwie Drasnšł mię, a nie zranił, a któremu Ten mój miecz zaraz utoruje drogę Tam, gdzie na wieki spocznie. – Niech zatršbiš!! Odgłos tršb. Walczš. E d m u n d pada. KSIĽŻĘ ALBANII Ratujcie go! ratujcie! GONERYLA do E d m u n d a To był podstęp Podstęp, Gloucesterze. Według praw rycerskich Nie byłeœ wcale w obowišzku walczyć Z nieznanym przeciwnikiem. Oszukany, Nie pokonany zostałeœ. KSIĽŻĘ ALBANII Milcz, pani, Albo ci usta zatkam tym papierem. do E d m u n d a, pokazujšc mu list G o n e r y l i Patrz, moœci panie. do G o n e r y l i Poczwaro, przeczytaj Ten jawny dowód twojej nieprawoœci. oddaje jej list Nie drzyj go, znasz to jejmoœć, jak uważam. GONERYLA Choćby tak było, ja tu jestem paniš, Nie ty; nikt nie ma prawa mię pocišgać Do tłumaczenia. KSIĽŻĘ ALBANII Nędzna! a więc znasz to? GONERYLA Nie pytaj mnie, co znam. Wychodzi. KSIĽŻĘ ALBANII do R o t m i s t r z a IdŸ waćpan za niš, Jest zrozpaczona; daj na niš baczenie. R o t m i s t r z wychodzi. EDMUND Jam to uczynił, o co mnie oskarżasz. I więcej, znacznie więcej; czas pokaże. Już on się dla mnie kończy. Ale ktoœ ty, Coœ mi tak przecišł przyszłoœć? Jeœliœ szlachcic, Przebaczę ci. EDGAR podnoszšc przyłbicę Użalmy się wzajem Jestem tak dobrej krwi jak ty, Edmundzie; Jeœli zaœ moja lepsza jest od twojej, Tym gorzej sobie postšpiłeœ ze mnš, Moje nazwisko Edgar; jestem synem Twojego ojca. Nieba sprawiedliwe Z słodkich występków naszych czyniš one Narzędzie naszej chłosty, owo ciemne, Pokštne miejsce, w którym on cię spłodził,Doprowadziło go do ociemnienia. EDMUND O, prawdę, prawdę mówisz! Koło losu Bieg swój odbyło w pełni: ja tu leżę KSIĽŻĘ ALBANII Po chodzie jużem domyœlał się twojej Zacnoœci rodu. Pozwól się uœcisnšć. te. sz? ˆŠj ľAČ48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjĚź@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż”üżN¸÷ż@