ĺbkŃÉ˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙őđGî’ŕGđ@îŕ@>ŕBđEîoŕEńŮő>ŕB>RŕG>˙ęÁńŮ˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙ĂUÎíffĚ sƒ ˆ‰ÜĚnćÝÝٙťťgcněĚÝܙŸťš3>CLAS KROLEW €0031ř7˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙Copyright (C)2000-2001 Pat Crowe. This Book Reader was distributed solely for the reading of classic books which are out of copyright. Program extends to address 3fffh. No responsibilty can be accepted for any breach of copyright nor for any other matter involved with material above this address. This material will have been added by a user of this program and not the author of this program. Please address any enquiries concerning breach of copyright or any other concerns, to that third party. óÍĆ>˙ęŔúPę ŔúQęŔ1ţ˙Íb͛ >ęa>ŕ&>ę Ŕ>˙ę ŔÍđ͜Í:Í\ÍćÍóÍ ÍBÍS ú‚˙§(Ţú ŔOÍŕ>ęŔͧ ÍÓ ÍŽ Íż ÍÓ ÍŽ ÍG ÍÓ ÍŽ úQęŔÍ|ÍĹÍr>ęÁ>xŕE>@ŕAŻŕ>ŕ˙>Óŕ@űÍ ÍvúÁˇ(ńŻęÁ́Ë VËw cËoÂÄËgÂŐË_ 9ËW -ËO ËG Ăú Ŕ<ţ >OÍŕĂú Ŕ<ţ >OÍłĂÍ ĂÍS ĚĹĂú Ŕţ(ţ(ţ(#ú Ŕţ("ţ(*ţ( *Í/ĂÍĹĂÍËĂ͘ĂÍ^ĂÍ÷ĂÍĂÍ#Ăú Ŕ=ţ˙ >OÍ|Ăú Ŕ<ţ >OÍ|Ă!>w# űÉ!6# ú6˙#6# öÉ! 6˙#6# ö6# úÉÍB͜ÍĹÉú ŔţČÍw Í ÍÓ úÁO> ‘O͜úÁOÍŽ úÁ<ţ 8>ęÁÉú Ŕţ ú ŔGÍ3 8 ř Í3 8 řÍ#@Íw  Í  úÍÓ úÁţ(=> ęÁúÁO> ‘ţ >O͜úÁOÍŽ ú Ŕţ 0<ę ŔÉú ŔţČŐĹúÁO ú Ŕţ ͟ Íw Í ÍÓ ÍŽ yţ  Ü{ę ŔÁŃÉĹú Ŕţ ú ŔĆ GÍ3  úÍ3  úúÁO Íw Í ÍÓ ÍŽ yţ  é> ę ŔÁÉ>ę Ŕ>ęÁ>ęŔę!>ęA!@}ęŔ|ęŔÍŃ!ĐŔ*§ úaŔ*§ úúŔOúŔG>š >¸ >>ęŔÉ>ęŔę!>ęA!@}ęŔ|ęŔÍ- űÍŃúŔ=ęŔ Í3  úÍĹÉÍ-(ÍŃ>ęŔúŔć€(ěÍĹÉÍŃ>ęŔúŔć€Ę˜ÍĹÉ Í3  úÍuĘ,ÍŃúŔţÂúŔţĘ#>ę Ŕ>ęŔúŔć€(ÖÍĹÉĺŐĹúŔoúŔg #F+NxĄ<(,xą úŔęŔ͡ ÍÓ ÍŽ úQęŔ>ęŔ$úŔţ(>ęŔÍŻ ÍÓ ÍŽ úQęŔ>ęŔÁŃáÉĺŐĹú Ŕţ˙(!В@§(=ůÍ3 yę Ŕ!В@y§( řÍ3 ÁŃáÉĺŐĹyę Ŕ>ęŔÍG ÍÓ ÍŽ úQęŔú ŔO>˙ę ŔÍ|ÁŃáÉĺŐĹyę Ŕţ(ţ(ţ(ţ( ţ($ţ((!pÍ(!€Í !Í! Í!°Í!ŔÍÁŃáÉÍćĺĹ~î˙" ů ôÁáÉĺŐĹú Ŕ!ů ţ(q! ţ(j!H ţ(c!p ţ(\!˜ ţ(U!Á ţ(N!Ň ţ(G!ę ţ(@! ţ (9!: ţ (2!b ţ (+!Ň &ĺŐĹ!ˆ ĺŐĹ!ŔĺŐĹ!Ú ĺŐĹ!ą ĺŐĹ!aŔ˛Ŕ*§ úÁŃáÉ Przewiń Wers Str. Roz. Wsz Liiku: Rivi Sivu Kapp LopBlättern: Zeil Seit Kapt AlleDéfiler: Ligne Page Chap ToutScrolla: Rad Sida Kap Hela Lista: Linea Pagina Cap. Tutto Blader: Lijn Blad Hfdst Alles Bla: Linje Side Kap Alle Despl.: Línea Página Cap. Todo Mudar: Linha Pagina Cap. Tudo Despl.: Línia Plana Cap. Tot ĺŐĹúŔGúŔ<¸8Í-(ÍŃ>>ę Ŕ7 ęŔ>ę Ŕ§ÁŃá§ÉĺŐĹúŔţÂO úŔţÂO úŔţ(úŔţ ÍuÍŃúŔ>ę Ŕ7 =ęŔ>ę Ŕ§ÁŃáÉĺŐĹúŔG!Đx§(~#§ ÷ô˛Ŕ*§ úÁŃá§ÉĺĹ!€6# xą řÁáÉĺŐĹy!ţ(#!@‘ţ(!€’ţ(!Ŕ“ţ(!€@y§(=ů]T! ÁÍćP* úÍćP* úÍćP* úÍćP* úÁŃáÉ> ę>ęA!  y§( ĺ>""Ŕ " úáúN"úO">ęúŔćęAÉ> ę>ęA!  y§( *GúN¸ 6*GúO¸ .Ŕ * ú>ęúŔę!úŔćęAÍŃ Í3  úÉ> ę>ęA!    ž # ÷őúŔćęAńÉĺŐĹ! Á@6# xą ř!˛Ŕ~#§(Í÷ öÁŃáÉĺĹÖ o&MD)))  0úŔţ( 8 V#F#Í' yţ őzƒ_ÁáÉĺŐĹk&)}ćđo Á ÁĹË!Ë ÁĹ{ć§(Ë8Ë=öxśw#wyśw#wÁŃáÉđ˙ˇŕ˙Íćđ@ćŕ@É>‘ŕ@É>äŕGŕHŕIÉĺŐÍć!`˜Ŕ>đ" üÍćŔ" üŃáÉĺŐ!`˜ y§(=ů> ‘W>ÍćÍ'(Í'(Í'(éőy§ ńń!`˜QÍćÍ'(Í'(Í'(éŃáÉĺĹú‚˙§(,>˙ŕO!˜`>" xą ř€>" xą ř`>" xą ř>ţŕOÁáÉĹw#< ú 6# úÁÉ!˜>"< ű! ˜"< ű!@˜6ń# úÉ!ŕ™ 6ň# ú!š>("< ű! š "< űÉ́Ĺ> ŕđđđđ/ćË7G>ŕđđđđđđđđđđ/ć°Gú€˙¨ ę˙xę€˙>0ŕú˙ÁÉţ(Ż>˙ę‚˙ÉĹ>˙ŕ$ˆ xą ű>ŕ$ÁÉőđ@ć€(đDţ‘ ôńɇ‡‡Ć€ęh˙ióúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęh˙ióúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęh˙@ióúA˙ć ů*âű ňɇ‡‡Ć€ęj˙kóúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęj˙k@óúA˙ć ů*âű ňÉ˙ď=ď=|˙ď=˙˙ď=ď=˙ď=˙˙ď=ď=˙ď=˙˙ď=ď=ŕ˙ď=˙ď=ď=˙ď=ď=ď=ď=<ď=ď˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙MBFONTMonospaced @@@@@@   ŕ ŕ @ŔŔŕ``@€ @€ @ @@  `@@ @@@@@ @ @@ŕ@ @ŕ@ @`@ @@@€€ŕ     ŕ@Ŕ@@@@ŕŕ  @€€ŕŕ  `  ŕ€€  ŕ ŕ€€ŕ Ŕŕ€€ŕ  ŕŕ @@€€ŕ  ŕ  ŕŕ  ŕ ŕ@@ @ @€@ ŕŕ€@ @€ŕ  @@@ŕ ŕŕŕ€ŕŕ  ŕ   Ŕ  Ŕ  Ŕŕ€€€€€ŕŔ     Ŕŕ€€ŕ€€ŕŕ€€ŕ€€€ŕ€€€  ŕ   ŕ   ŕ@@@@@ŕ  ŕ   Ŕ   €€€€€€ŕ ŕ     ŕ      @     @ŕ  ŕ€€€ŕ    Ŕ ŕ  ŕŔ  ŕ€€ŕ ŕŕ@@@@@@      ŕ     @@     ŕ    @      ŕ@@@ŕ @@@€ŕ`@@@@@`€€@@@ ` `@ ŕ@ ŕ ŕ ŕ€€ŕ   ŕŕ€€€ŕ ŕ   ŕŕ ŕ€ŕ`@ŕ@@@@ŕ  ŕ ŕ€€Ŕ    @@@@@@ @€€  Ŕ  @@@@@@  ŕ   Ŕ    ŕ   ŕŕ  ŕ€€ŕ  ŕ Ŕ €€€ŕ€ŕ ŕ@`@@@     ŕ    @   ŕ   @     ŕ ŕŕ @€ŕ @@€@@ @@@@@@@€@@ @@€`€ŕŕŕŕŕŕŕ@ €`€ @ŕ     ŕ@€`@ŕ@@@@Ŕ   @ŕ@@@@@@ŕ@@@ŕ@@ € @€  @ŕ€ŕ ŕ @€@ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕŕ     ŕ @€@    ŔŔŕŕ`@ŕ@@ @ŕ€ŕ ŕ€@ @€ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕ@@@@@@@ŕ€€ŕ@€€€ Ŕ€ŕ @ ŕ  ŕ   0@@@@@@ŕ€ŕ ŕ ŕ ŕ€ŕŕ ŕ ŕ @€@ ŕ Ŕŕ€€@ŕ @@€ŕŕ ŕ@ŕ@ŕŔ @€ŕ@@`@Ŕ@@@€ŔŔŔŕ€€       @€Ŕ@Ŕŕ ŕ ŕ ŕ ŕ€@ @€@@@€ ŕ @@@ŕ @ŕŕ`ŕ€ ŕ @ŕ @€ŕ€@ŕ ŕ  @ŕ ŕ @ ŕ ŕ `€ŕ ŕ  ŕ ŕ @ŕ ŕ @ŕ€€€€ŕŕ€€€€ŕ@ €@ŕ€ŕ€ŕ @ŕ€ŕ€ŕŕ€€ŕ€€ŕ  ŕ€ŕ€ŕ€@ŕ@@ŕ @ŕ@@ŕ@ ŕ@@ŕ ŕ@@ŕŔ  ŕ  Ŕ @ ŕŕ  €@ŕ  ŕ@ŕ    ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕ ŕ  ŕ @ ŕ  ŕ  ŕ€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  @@Ŕ€ŕ ŕ€ŔŔ Ŕ  Ŕ€€@ŕ ŕ ŕ @ŕ ŕ ŕ@ ŕ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ@ŕ ŕ ŕ @ŕ€€€ŕŕ€€ŕ@ €@ŕ ŕ€ŕ @ŕ ŕ€ŕŕ ŕ€ŕ  ŕ ŕ€ŕ€@@@@@@€@@@@@ €€€€ @@@@@ @  ŕ ŕ @ŕ   €@ŕ ŕ @ŕ  ŕ@ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ   ŕ@ŕ@ŕ ŕ ŕ€@  ŕ @  ŕ@   ŕ   ŕ @  ŕ ŕ€€ŕ ŕ€€   ŕ ŕMBFONTVariable pitch €€€€€€  PPřPřPP x ř(đ ŔČ @˜ŕ  @° Đ€€@€€€€€@€@@@@@€@ŕ@ @ŕ@@€Ŕ€ @@@€€@     @@Ŕ@@@@ŕŕ  @€€ŕŕ  `  ŕ€€  ŕ ŕ€€ŕ Ŕŕ€€ŕ  ŕŕ @@€€ŕ  ŕ  ŕŕ  ŕ ŕ€€@@€ @€@ ŔŔ€@ @€ŕ  @@@ŕ ŕŕŕ€ŕŕ  ŕ   Ŕ  Ŕ  Ŕŕ€€€€€ŕŔ     Ŕŕ€€ŕ€€ŕŕ€€ŕ€€€ŕ€€€  ŕ   ŕ   ŕ@@@@@ŕ  ŕ   Ŕ   €€€€€€ŕˆŘ¨ˆˆˆˆˆˆČ¨˜ˆˆŕ     ŕŕ  ŕ€€€ŕ    Ŕ ŕ  ŕŔ  ŕ€€ŕ ŕŕ@@@@@@      ŕ      @ˆˆˆ¨¨¨P   @      ŕ@@@ŕ @@@€ŕŔ€€€€€Ŕ€€@@@ Ŕ@@@@@Ŕ@ ŕ€@ŕ ŕ ŕ€€ŕ   ŕŕ€€€ŕ ŕ   ŕŕ ŕ€ŕ`@ŕ@@@@ŕ  ŕ ŕ€€Ŕ    €€€€€€@@@@@@€€€  Ŕ  €€€€€€€ř¨¨¨¨ŕ    @   @ŕ   Ŕ€ŕ   ` ࠀ€€ŕ€ŕ ŕ€Ŕ€€€Ŕ    ŕ    @ˆ¨¨¨P  @     ŕ ŕŕ @€ŕ @@€@@ €€€€€€€€@@ @@€P ŕŕŕŕŕŕŕ`€€`€€`ŕ     ŕ@€`@ŕ@@@@Ŕ  ¨@ŕ@@@@@@ŕ@@@ŕ@@ € @€P @ŕ€ŕ ŕ @€@ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕŕ     ŕ@€€@HHŔŔđřP ü\T @ŕ€ŕ ŕ€@ @€ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕ€€€€€€@ŕ€€ŕ@€€€ Ŕ€ŕˆpPpˆŕ  ŕ  °€€€€€€ŕ€ŕ ŕ ŕ x„´¤´„xŕ ŕ ŕ$HH$ŕ Ŕx„´¤„x@ŕ @@€ŕŕ ŕ@ŕ@ŕŔ @€ŕ@@`Ŕ@@@@€   ŕ€€ĐĐPPPPP€€Ŕ@Ŕŕ ŕ ŕ ŕ ŕH$H€€€  (8€€€°ˆ 8ŕ ŕ(č @ŕ @€ŕ€@ŕ ŕ   @ŕ ŕ  @ ŕ ŕ P ŕ ŕ  ŕ ŕ  @ŕ ŕ  @ŕ€€€€ŕŕ€€€€ŕ@ €@ŕ€ŕ€ŕŕ€€ŕ€€ŕ ŕ€€ŕ€€ŕ  ŕ€ŕ€ŕ€@ŕ@@ŕ @ŕ@@ŕ@ ŕ@@ŕ ŕ@@@ŕpHHčHHp¨ˆČ¨˜ˆ€@ŕ  ŕ@ŕ    ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕPpˆˆˆp @ řˆ˜¨Čˆř€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  @@Ŕ€ŕ ŕ€Ŕ@ Ŕ  Ŕ€€@ŕ ŕ ŕ @ŕ ŕ ŕ@ ŕ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ@ŕ ŕ ŕ @ŕ€€€ŕŕ€€ŕ@ €@ŕ ŕ€ŕ @ŕ ŕ€ŕŕ ŕ€ŕ  ŕ ŕ€ŕ€@@@@@@€€€€€@ @@@@ @@@@@ @ p` @ŕ    €@ŕ  ŕ @ŕ   ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕ ŕ   ŕ@ŕ@ř¨¨ř@€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  ŕ ŕ€€ŕ  ŕ€€   ŕ ŕpSĂ€â*€űŮc€Ôžcr&`2Ň-Mc€c posiłek wraz z tš drzemkš wnet uczyni cię znowu małym zuchem. Nie frasuj się! Chłopiec nie udzielił odpowiedzi,lecz spojrzał na rosłego wojaka poważnym wzrokiem,w którym było wiele zdziwienia i jak gdyby nieco tajonej urazy. Hendon stropił się i zapytał: – Czy ci czegoœ potrzeba?? – Dobry panie,chciałbym się umyć. –Ach,tyle tylko!Jeżeli czegoœ pragniesz,nie proœ Milesa Hendona o przyzwolenie. Możesz tu robić,co zechcesz,a ja wraz z wszystkim,co do mnie należy,stoję do twej dyspozycji. Chłopiec stał nadal nieporuszony,tylko raz lub dwa razy tupnšł z cicha małš,niecierpliwš stopš. Hendon stropił się jeszcze bardziej. – Na Boga,o co chodzi?– spytał. –Zechciejcie nalać wody i nie mówić tak wiele!Wojak stłumił wybuch œmiechu i szepnšł do siebie: –Na wszystkich œwiętych,to zaiste niezwykłe!– po czym zbliżył się szparko,aby wykonać polecenie małego zuchwalca. Stał w pobliżu,jak gdyby skamieniały z podziwu,dopóki rozkaz:–Ręcznik,prędzej!– nie zbudził go nagle. Wzišł tedy i bez słowa podał ręcznikwiszšcy przed nosem chłopca. Z kolei sam zaczšł się myć,podczas gdy jego przybranedziecię usiadło za stołem i sposobić się jęło do posiłku. Hendon szybko zakończył ablucję,odsunšł drugie krzesło i zamierzałwłaœnie usišœć,lecz chłopiec powiedział pełnym oburzenia tonem: – Za pozwoleniem!!Czy chcielibyœcie siadać w przytomnoœci króla? Miles zachwiał się na nogach pod tak nieoczekiwanym ciosem. –Patrzajcie – mruknšł –jego obłęd potęguje się coraz bardziej!Odmienił się otopo wielkiej zmianie,która zaszła w tym królestwie!Wyobraża sobie teraz,iż jest królem. Bodaj to! Trzeba przymilać się zarozumialcowi,bo. . . Tak,nie ma innej drogi,bo inaczej mógłby mnie posłać do Tower! Ubawiony tym żartem odsunšł krzesło od stołu,zajšł posterunek za plecami króla i poczšł mu usługiwać w sposób najdworniejszy,na jaki mógł się zdobyć. Król posilał się i sztywna powłoka monarszej godnoœci miękła stopniowo,a wraz z rosnšcym ukontentowaniem przychodziła chętka do gawędy. Król przemówił: – Jeżelim dobrze słyszał,rzekliœcie,jako zowiš was Milesem Hendonem? –Tak,Wasza Królewska Moœć – odparł Hendon i zaraz dodał w myœli:„Trzeba wszak uspokajać obłęd biednego chłopaczka. Muszę ťmoœcić Ť go królewskš moœciš i pozwolić miłoœciwie mu ťpanować Ť. Nie wolno działać połowicznie ani lekceważyć nic z tego,co należy do mojej roli,w przeciwnym bowiem razie rolę tę odegrałbym niedobrze i Ÿle bym się zasłużył zbożnej i miłosiernej sprawie!” Tymczasem król rozgrzał serce drugš czarkš wina i powiedział: –Chciałbym cię poznać. Powiadaj mi swojš historię. Maniery masz rycerskie i szlachetne. . . Jesteœcie szlacheckiego rodu? –Stoimy,miłoœciwy panie,na szarym końcu szlachetnych rodów. Mój ojciec jest baronetem,jednym z najmniej znacznych lordów,a tytuł swój zdobył rycerskš służbš. Zowie się rycerz Ryszard Hendon z Hendon Hall pod Monks Holm,w księstwie Kentu. – Miano to uszło mej pamięci. . Mów dalej. Powiadaj swš historię. –Niezbyt ona ciekawa,miłoœciwy panie,lecz w braku lepszej zapełnić może pół godziny.Mój ojciec,rycerz Ryszard,to człek wielce majętny i szlachetnym obdarzony charakterem. Matka zmarła,gdym był małym chłopcem. Mam dwóch braci. Artur,starszy ode mnie,podobny jest ojcu,młodszy zaœ,Hugon,to kutwa i gadzina podła,zdradna,pożšdliwa,skryta. Takim był od kolebki. Takim był przed dziesięcioma laty,gdym po raz ostatni widział dojrzałegojuż hultaja. Miał wówczas dziewiętnaœcie lat,ja zaœ dwadzieœcia,a Artur dwadzieœcia dwa. Więcej nie było nas we dworze prócz mojej krewniaczki,szesnastoletniej wtedy lady Edyty. To dziewica piękna,łagodna,dobra,córka hrabiego i ostatnia z rodu,a więc dziedziczka wielkich włoœci i wygasłego tytułu. Rodzic mój był jej opiekunem. Kochałem jš i ona mnie kochała,lecz od kolebki przyobiecana była Arturowi,a rycerz Ryszard przenigdy nie przystałby na zerwanie tych zrękowin. Artur miłował innš i zaklinał nas,aby troskliwie pielęgnować nadzieję,iż zwłoka i kruszyna szczęœcia przyniosš kiedyœ pomyœlne rozwišzanie wszystkich spraw naszych. Hugon kochał fortunę lady Edyty,choć zwykł opowiadać,że któjš miłuje. Tak z nim już zawsze było:gdy mówił jedno,na myœli miał drugie. Ale z dziewczynš na nic się nie zdały jego sztuczki;zwieœć potrafił rodzica,lecz nikogo więcej. Ojciec kochał tego hultaja najbardziej z nas wszystkich,ufał mu i wierzył w niego,był on bowiem najmłodszym dzieckiem i starsi go nienawidzili,a to przymioty,które we wszystkich wiekach starczš, aby pozyskać goršcš miłoœć rodzicielskš. Ponadto Hugon zwykł mówić płynnie a przekonywajšco i kłamał przecudownie,co z reguły i zawszeprzyczynia się walnie do rozwoju œlepego uczucia. Ja byłem szaławiłš. . . prawdę zasię rzekłszy,mógłbym pójœć o krok dalejiprzyznać,że byłem wielkim szaławiłš,lecz dopuszczałem się wybryków niewinnego raczej gatunku,bo nie szkodziłem nikomu,prócz siebie,nikogo nie narażałem na wstyd lub stratę ani też nie robiłem nic zbrodniczego ni podłego,co nie godziłoby się z mym szlachetnym urodzeniem. Ale mójbrat Hugon nie omieszkał obrócić moich błędów na swš korzyœć,wiedział bowiem,iżbrat Artur jest człekiem wštłego zdrowia,imiał nadzieję,że gdyby zdarzyć się miało najgorsze,on na tym zyska,jeżeli wprzódy mnie usunie z drogi. A zatem. . . Lecz to długa historia,miłoœciwy panie,i nie bardzo godna opowieœci. Mówišc tedy pokrótce,ów brat zręcznie wyolbrzymił moje błędy i uczynił z nich zbrodnie,by zaœ,dokończyć niecnego dzieła,znalazł w moich komnatachjedwabnš drabinkę (podrzuconš tam jego staraniem)i tym dowodem oraz fałszywym œwiadectwem służby i różnych przekupionych łotrów zdołał przekonać rycerza Ryszarda,iżem zamyœlał porwać mš Edytę i zaœlubić wbrew wyraŸnej rodzicielskiej woli. Ojciec powiedział,że trzy lata wygnania z domu i z Anglii mogš uczynić ze mnie mężczyznę i wojaka,i po trosze nauczš mnie rozumu. Długš tę pokutę odbywałem na kontynentalnych wojnach i niemało zakosztowałem bolesnych ciosów,trudów i przygód. W ostatniej wszakże bitwie dostałem się do niewoli i przez siedem lat,które przeszły i minęły od owego dnia,schroniskiem były micudzoziemskie lochy. Dzięki sprytowi i odwadze wydostałem się wreszcie na swobodę i zbiegłem prosto tutaj,gdziem dopiero co przybył. Ubogi jestem w trzosie,ubogi w odzieniu,lecz jeszcze bardziej zbywa mi na wiadomoœciach,co przez ke ponure siedem lat działo się w Hendon Hall,co przygodzić się mogło ludziomoraz rzeczom. Oto moja krótka opowieœć,miłoœciwy panie. –Haniebnie cię skrzywdzono –zawołał małymonarcha,a gniewne błyski zagrały mu w oku. – Ale,na krzyż przysięgam,naprawię tozło. Tak król powiedział! Następnie,poruszony opowieœciš o ciężkiej krzywdzie Milesa,dał folgę językowi i przed zdumionym słuchaczem roztoczył obraz własnych,tak niedawnych nieszczęœć.Kiedy zaœ umilkł,Miles rzekł do siebie: –Przebóg!Cóż to za wyobraŸnia!I umysł zaiste niezwykły,inaczej bowiem,szalony czy zdrowy,nie zdołałby utkać tak jasnej i pięknej baœni z mglistych złud. Nieszczęsna,mała schorowana główka!Nie zbraknie jej na pewno przyjaciela ni schroniska,gdy ja zajmę się życiem biednego włóczęgi. Nigdy nie odstšpi już mego boku;zostanie moim faworytem, małym towarzyszem. I muszę go wyleczyć!Tak!Będzie przytomny i zdrowy,wówczas zdobędzie sobie głoœne imię,ja zasię rzeknę z dumš:„Tak,on jest mój!Wzišłem go pod opiekę, gdy był małym,bezdomnym obdartusem,lecz wiedziałem był o sile w nim utajonej i mówiłem,że œwiat o nim jeszcze usłyszy wprzyszłoœci. Patrzcie nań;dobrze mu się przyjrzyjcie! Czy nie miałem racji?” Król przemówił poważnym i spokojnym głosem: –Uchroniliœcie mnie od krzywdy i hańby,byćmoże ocalili nawet życie i koronę. Przysługa taka szczodrej wymaga nagrody.Rzeknijcie tedy,jakie jest wasze życzenie,a spełnię je, jeœli to leży w granicach mej monarszej władzy. Hendon ocknšł się z zadumy na te dziwaczne słowa. Chciał zrazu podziękowaćkrólowi i zakończyć całš sprawę mówišc,że spełnił jedynie obowišzek i nie pragnie nagrody,niebawem jednak przyszła mu do głowy myœl rozsšdniejsza. Poprosił,aby wolno mu było zastanowić się przez kilka minut i w milczeniu rozważyć wielkodusznš propozycję. Król z powagš pochwalił ten zamiar i rzekł,iż najlepiej niespieszyć się zbytnio,gdy chodzi o rzecz tak doniosłej wagi. Miles rozmyœlał przez chwilę,następnie zaœpowiedział do siebie: –Tak postšpić trzeba!Nie inaczej,bo w żaden inny sposób nie uzyskam takiego przyzwolenia,a doœwiadczenia minionej godziny jasno dowiodły,iż pozostawienie sprawy w jej obecnym stanie byłoby nad wyraz niedogodne i nużšce. Tak,o to poproszę!Na szczęœcie nie zmarnowałem nadarzajšcej się okazji. Hendon przyklškł na jedno kolano i powiedział głoœno: –Moje skromne służby nie przekraczajš granic zwyczajnych obowišzków poddanego,nie stanowiš tedy szczególnej zasługi. Jeœli wszakże miłoœciwy pan uważać raczy,iż godne sš nagrody,odważę się zanieœć proœbę w tym względzie. Przed czterema blisko wiekami,jak niewštpliwie wiadomo Waszej Królewskiej Moœci,toczył się spór pomiędzy Janem,królem Anglii,a królem francuskim. Postanowiono wówczas,iż dwóch zapaœników walczyć ma w szrankach i rozstrzygnšć zatarg wedle wyniku tego,co zwało się ongi Sšdem Bożym. Gdy dwaj zwaœnieni królowie wraz zkrólem Hiszpanii przybyli,aby oglšdać i rozsšdzić turniej, zjawił się zapaœnik francuski. Tak był jednak groŸny,że żaden z naszych angielskich rycerzy nie œmiał skrzyżować z nim oręża. Groziło zatem,że sprawa – bardzo ważna sprawa –z braku jej obrońcy zostanie rozstrzygnięta na niekorzyœć angielskiego władcy. W Tower gnił w owe dni lord de Courcy,największy mocarz w Anglii,odarty ze swych dóbr i godnoœci i osłabły od długiej niewoli. Zwrócono się do niego,on zasię wyraził zgodę i wystšpił wnet zbrojny, obleczon w pancerz. Kiedy zaœ Francuz rzucił okiem najego olbrzymiš postać i posłyszał głoœne miano,zbiegł zaraz,a król francuski przegrał swojš sprawę. Król Jan przywrócił lordowi de Courcy tytuły i włoœci i rzekł:„Mów,czego pragniesz,a spełnię to,choćby kosztować mnie miało pół królestwa ”. Słyszšc te słowa de Courcy uklškł,jako ja teraz klęczę,i powiedział:„O to więc błagam,miłoœciwy panie,aby mnie i moim dzieciom wolno było zachować nakrycie głowy w przytomnoœci królów Anglii,od onej chwili,pokšd trwać będzie tron angielski ”. Przywileju tego król udzielił,jak wiadomo miłoœciwemu panu,a przez minione czterysta lat domowi de Courcy nigdy nie brakło dziedzica i do dziœ dnia głowa kego starożytnego rodu staje bez przeszkód przed majestatem króla w kapeluszu lub hełmie na głowie,czego czynić nie wolno nikomu z poddanych. Przypominam ów przypadek na poparcie mej proœby i błagam miłoœciwego pana o jednš tylko łaskę i przywilej,który będzie dla mnie nagrodš bardziej niż wystarczajšcš,o to mianowicie i o nic innego,by mnie i moim dziedzicom aż do końca dni wolno było siadać w przytomnoœci majestatu króla Anglii. –Powstań,rycerzu Milesie –rzekł król z powagš,dotknšwszy ramienia Hendona jego własnym mieczem – powstań i zasišdŸ. Proœba twa została wysłuchana. Pokšd trwać będzie Anglia i jej korona,przywilej ów nie może wygasnšć. Miłoœciwy pan odszedł na stronę i popadł w zadumę. Hendon zaœ usiadł na stojšcym za stołem krzeœle i rozpoczšł nowy monolog: –Przedniš miałem myœl i znacznš zyskałemulgę,bo nogi rozbolały mnie już potężnie. Gdyby mi to nie przyszło do głowy,musiałbym stać przez długie tygodnie,dopóki nie minie obłęd mojego biedaka. Po chwili podjšł: –Zostałem więc pasowany na widmowego rycerza Królestwa Snów i Cieniów!Dziwna, osobliwa zaiste godnoœć dla człowieka tak rzeczowego. Jednak nie będę się œmiał,niech Bóg uchowa,gdy rzecz,dla mnie nieprawdziwa,dla niego stanowi prawdę. Alestanowi i dla mnie!To nie złuda tylko,bo maluje wyraŸnie jego szlachetny i wdzięczny charakter! Na chwilę zapadła cisza. –A co będzie –cišgnšł Hendon –jeœli przy ludziach nazwie mnie tym pięknym tytułem?Ucieszny powstanie kontrast pomiędzy mojšchwałš a strojem!Mniejsza o to!Niechaj nazywa mnie,jak zechce,a rad będę,jeœli muto sprawi przyjemnoœć. ROZDZIAŁ XIII UPROWADZENIE KRÓLEWICZA Sen nieprzeparcie morzył dwóch przyjaciół. – Zwleczcie te łachmany – powiedział król majšc na myœli swe ubranie. Bez słowa protestu Hendon rozdział chłopca,ułożył go w łóżku,potem zaœ rozejrzał się po izdebce i smętnie rzekł dosiebie: – Znowu zajšł mi posłanie,tak jak wprzódy. Ha!cóż teraz uczynię? Mały monarcha zauważył zakłopotanie przyjaciela i rozstrzygnšł rzecz w niewielusłowach. –Ty legniesz u progu i strzec będziesz drzwi – powiedział sennym głosem i wnet wymknšł się wszelkim troskom,gdyż zapadłw kamienny sen. –Przebóg!Ten winien był urodzić się królem,bo rolę swš gra przecudownie –mruknšł Hendon i ułożywszy się na podłodze przede drzwiami,cišgnšł pogodnie:– Przez siedem lat mieszkałem gorzej,skargi tedy dowodziłyby tylko niewdzięcznoœci wobec Tego,który jest nad nami. Usnšł,gdy na niebie zaczynało œwitać. Wstał około południa;odkrył na krótki czasswego nieœwiadomego pupila i sznurkiem wzišł zeń miarę. Król ocknšł się w chwili,gdy Miles kończył to zadanie. Poskarżył się na chłód i zapytał,co „rycerz Miles ” czyni. –Już skończyłem,miłoœciwy panie –odparł Hendon. –Mam trochę interesów na mieœcie,lecz niebawem wrócę. Spij teraz,œpij,bo bardzo ci snu potrzeba. Oo. . . nakryję cię zgłowš,a rozgrzejesz się rychlej. Przed zakończeniem tej przemowy król powrócił do krainy marzeń. Miles wymknšłsię cichaczem i po upływie trzydziestu lub czterdziestu minut równie cicho powrócił zchłopięcymi szatkami. Były one z taniego materiału i na pewno używane,lecz schludne i odpowiednie na tę porę roku. Hendon usiadł i poczšł oglšdać sprawunek pomrukujšc pod wšsem: –Cięższy trzos pozwoliłby mi kupić strój godniejszy,jeżeli jednak ktoœ nie ma ciężkiego trzosa,winien radować się tym,naco wystarczy lekki. . . W miasteczku naszym była niewiasta, Mieszkała w naszym miasteczku. . . Drgnšł,zdaje się. . . Winienem œpiewać nie tak gromko. . . Po co zakłócać sen biednemu chłopcu. Strudzony jest,a czeka go podróż. . . zupełnie niezłe ubranie. . . Jeden œcieg tu,drugi tam i wszystko będzie w porzšdku. Druga sztuka jest lepsza,ale i jej przygodzi się igła tu i ówdzie. . . Buty przynajmniej sš porzšdne i całe;ciepło i sucho będzie w nich jego małym stopkom. Ato przecież nowoœć dlań i rzecz osobliwa,bo na pewno przywykł biegać na bosaka. . . zarówno zimš,jak latem. Szkoda,że nić nie jest chlebem,bo za ćwierćpensa można jej dostać tyle,ile na rok starczy,a na dokładkę takš długš,pięknš igłę całkiem za darmo,z czystej miłoœci. . .Diabelnie dużo stracę czasu,żeby jš nawlec!Hendon miał słusznoœć. Nawlekał igłę tak,jak mężczyŸni czynili to zawsze i czynićbędš zapewne do końca œwiata. Igłę trzymał bez ruchu i usiłował trafić nitkš w uszko,co jest przeciwieństwem obyczajuniewieœciego. Raz po razu nić nie trafiała celu,omijała igłę z tej lub tamtej strony,niekiedy zaœ zaginała się na jej gładkiej powierzchni. Ale Miles był wytrwały, bo za dni wojaczki wielokrotnie doœwiadczał podobnych trudnoœci. Powiodłomu się wreszcie,ułożył więc na kolanach kubrak i wzišł się do roboty. –Gospoda opłacona wraz ze œniadaniem,które wnet podadzš. Pozostaje tylko kupić dwa osły i pokryć drobne koszty dwu-lub trzydniowej podróży pomiędzy tym a nieprzebranš obfitoœciš czekajšcš nas w Hendon Hall. . . Małżonka swego kocha. . . Do kroćset!Wepchnšłem igłę pod paznokieć!.. . Furda!. . . To nie nowina. . . ale bšdŸ co bšdŸ zdarzenie niemiłe. . . Ha!Tam przynajmniej będzie nam wesoło. . . Nie bójsię,mój mały,zniknš twe troski i kłopoty,a wraz z nimi żałosna niemoc. . . Małżonka swego kochała tkliwie. . . Szlachetne,okazałe œciegi!– mamrotał Hendon i uniósłszy kubrak w górę,oglšdał go z podziwem. –Majš w sobie rozmach i majestat,wobec którego te małe,liche œciegi roboty jakiegoœ tam krawczyka wyglšdać muszš niepokaŸnie i po plebejsku zgoła. . . Małżonka swego kochała tkliwie, Lecz jš miłował inny. . . Dalibóg,skończone!Zbożna,uczciwa praca. . .iš,a T48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjĐÔ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż1Pă c23"3U¤ c€4ůFc5?,ąc6đ:~wykonana przednio!Teraz zbudzę go, ubiorę,naleję dlań wody,nakarmię chudziakai hajda na targ koło gospody „Pod Rycerskim Płaszczem ” w Southwark. Potem zaœ. . . –Może Wasza Królewska Moœć raczy wstać.. . Ha,nie odpowiada. . . Hop,hop,miłoœciwy panie!. . . Zaiste,dotknięciem będę musiał znieważyć jego œwiętš osobę,bo we œnie głębokim głuchy jest na słowa. Co to?! Odrzucił kołdry. Chłopca nie było! Przez chwilę Miles rozglšdał się wokół w niemym zdumieniu i wówczas dopiero zauważył,że zniknęły również łachmany pupila. Zaraz też podniósł alarm;zaczšł złoœcić się i wołać na oberżystę. W tej chwili wszedł pachołek ze œniadaniem. –Gadaj,szatański pomiocie!Gdzie chłopiec?–wrzasnšł wojak i z takim rozmachem rzucił się na sługę,że ken ze strachu zapomniał na chwilę języka. Wnet jednak urywanymi słowy wybełkotał odpowiedŸ,której odeń żšdano: –Ledwie wasza miłoœć wyszedł z oberży,jakiœ wyrostek przybiegł i rzekł,jako z woli waszej miłoœci chłopiec ma zaraz spieszyć do waszej miłoœci na koniec Mostu po stronie Southwark. Przyprowadziłem tu posłańca,a on obudził chłopca i powiedział mu,co miał do powiedzenia. Chłopiec burnkšł coœ,że budzšgo „tak wczeœnie ”,jak się wyraził,ale zaraz oblekł swoje szmaty i wyszedł z onym wyrostkiem. Gadał coœ tylko,że waszamiłoœć dowiódłby lepszych manier,gdyby sam przyszedł,miast słać tu obcego,a więc. . . –A więc głupiec z ciebie!Łatwowierny głupiec,bodajbyœ wisiał razem z całš rodzinš! Może jednak nie stało się nic złego. Może nikt nie zamyœlał skrzywdzić chłopca. Wyjdę i przywiodę go rychło. Nakryj do stołu. Słuchaj!Kołdry były tak ułożone,jak gdyby leżał ktoœ pod nimi. Czy stało się to przypadkiem? –Nie wiem,proszę łaski waszej miłoœci. Widziałem,że wyrostek ów kręcił się koło łóżka. . . ten,znaczy wyrostek,co przyszedł po chłopca. – Do kroćset!!Uczynił to,aby mnie zmylić!Tak!Jasne,że chciał zyskać na czasie. A bodaj cię!Czy ken wyrostek był sam? – Sam,wasza miłoœć. – Pewien jesteœ?? – Pewien,wasza miłoœć. – Przypomnij sobie wszystko. . . . namyœl się,człeku. . . nie szczędŸ czasu! Pachołek odrzekł po chwilowym zastanowieniu: –Kiedy on tu przyszedł,nikogo z nim nie było,ale teraz przypomniałem sobie,że jak obaj weszli,w ciżbę na Moœcie,jakiœ mężczyzna o minie wisielca znalazł się skšdœ i wtedy właœnie,kiedy się do nich zbliżał. . . – Co wtedy??Gadaj!– przerwał gromkim głosem zniecierpliwiony Hendon. –Właœnie wtedy wszyscy trzej zniknęli w tłumie i nie widziałem nic więcej,bo mój gospodarz,zawołał mnie i zaczšł uršgać,żektoœ zapomniał o tej pieczeni,co jš zamówił wielmożny skryba,chociaż wszystkich œwiętych biorę za œwiadka,że równie dobrze można mnie obwiniać o to zapomnienie,jak wzywać nie narodzone dziecię przed sšd za grzechy popeł. . . –Precz z moich oczu,głupcze!Oszaleję od twej gadaniny. Czekaj!Dokšd lecisz?Nie możesz ustać chwili na miejscu?Chodziłeœ w stronę Southwark? –Proszę łaski waszej miłoœci,tylko tak daleko,jak krzeba było po tę przeklętš łopatkę na pieczeń,chociaż jakom już rzekłwaszej miłoœci,nowo narodzonego dziecięcia nie można nie słuszniej winić niż.. . – Ty jeszcze tutaj??I wcišż gadasz?Precz,bo cię poszatkuję! Pachołek wyszedł. Hendon pospieszył za nim,minšł go i zbiegajšc na dół po dwa schody naraz,mruczał do siebie: –To ken wszawy hultaj,który powiadał się jego ojcem. Utraciłem cię,mój biedny,mały,obłškany władco. . . To myœl bolesna,bo takem cię już pokochał!Nie!Nie utraciłem,cię, przez piekło i niebo!Nie utraciłem cię,bo cały kraj przewrócę do góry nogami i znajdę cię na koniec!Biedne dziecko!Tam czeka nań œniadanie. . . i na mnie. . . ale ja nie mam apetytu. . . Ha! Niechaj szczury raczš się jadłem naszym!Prędzej!Prędzej!Oto właœciwe terazsłowo. Szybko torował sobie drogę wœród gwarnych tłumów przelewajšcych się na Moœcie i kilkakroć mówił do siebie,jak gdyby uporczywie wracała doń myœl szczególnie miła: –Burczał,lecz poszedł. . . Tak,poszedł,ponieważ sšdził,iż wzywał go Miles Hendon. Kochany chłopiec!Za nic nie uczyniłby tego dla nikogo innego. Wiem to dobrze. ROZDZIAŁ XIV LE ROI EST MORT -VIVE LE ROI! O brzasku tego samego ranka Tom Canty ocknšł się z głębokiego snu i w ciemnoœciach otworzył oczy. Przez chwilę leżał cicho i próbował powišzać oderwane myœli i wrażenia,aby odnaleŸć w nich jaki taki sens. Wreszcie powiedział żywo,lecz przytłumionym głosem: –Wszystko rozumiem!Tak!Wszystko rozumiem!Ach,chwała Bogu,zbudziłem się wreszcie!Witaj,radoœci!Precz,moje smutki!Hej!Nan,Bet!Rozkopcie słomę!ChodŸcie do mnie i nastawcie uszy,boopowiem wam rzeczy nie do wiary,najosobliwszy szaleńczy sen, jaki duchy nocy stworzyły kiedykolwiek na podziw człowieczej duszy. . . Hej,Nan!Hej,Bet! Mglisty zarys jakiejœ postaci pojawił się u boku Toma i obcy głos zapytał: – Miłoœciwy pan raczy coœ rozkazać?? – Rozkazać??. . . O,biada mi!Znam twój głos!Powiadaj,ktom zacz? –Wy?. . . Zaprawdę,wczoraj jeszcze byliœcie,panie mój,księciem Walii,wszelako dziœ jesteœcie najmiłoœciwiej nam panujšcym Edwardem,królem Anglii. Tom zagrzebał twarz w poduszkach i szepnšł żałoœnie: –Niestety,to nie był sen. Udajcie się na spoczynek,dobry panie,mnie zaœ pozostawcie własnym troskom. Tom zdrzemnšł się znowu i po niejakim czasie miał rozkoszny sen. Œnił,iż jest lato,on zaœ bawi się samotnie na pięknej łšce zwanej Łanem Goodmana. Wysoki ledwie na stopę karzełek z rudymi faworytami i garbem na plecach ukazał się nagle i przemówił w te słowa: – Kop przy tym pniaku. Tom posłuchał i rychło znalazł dwanaœcie nowych błyszczšcych pensów!–skarb przeogromny!Nie na tym wszakże koniec radoœci,bo karzełek odezwał się znowu: –Znam cię. Dobry z ciebie chłopiec,godzieneœ więc nagrody. Kończš się twoje troski,bo oto nadszedł czas zapłaty. Kop tu co siódmy dzień,a za każdym razem znajdziesz taki sam skarb:dwanaœcie nowych,błyszczšcych pensów. Lecz nie powiadaj o tym nikomu i bacznie strzeż sekretu. Karzełek zniknšł,a Tom ze zdobyczš pobiegł co sił w nogach w stronę Offal Court. –Co wieczora dam ojcu jednego pensa – mówił po drodze. – Uraduję tym jego serce,bo pomyœli,że któpienišdze użebrane,nie będę więc dostawał w skórę. Jednego pensa dostanie co tygodnia ów dobry kapłan,który mnie nauczał. Dla matki,Nan i Bet zostanie jeszcze cztery pensy. Koniec głodowi i łachmanom!Koniec troskom,obawom i dzikiemu okrucieństwu! Do swego plugawego domostwa przybiegł (wcišż we œnie)bez tchu prawie,lecz z oczyma gorejšcymi radosnym zapałem. Rzucił cztery ze znalezionych pensów na podołek matki i krzyknšł: – To dla was,matko!Wszystkie co do jednego!Dla was,Nan i Bet!I uczciwie do nich doszedłem!Nie użebrałem ani skradłem! Uradowana,zdumiona matka przytuliła chłopca dtópiersi i odrzekła: – Już póŸno. . . . Czy Wasza Królewska Moœć wstać raczy? Ach,nie była to odpowiedŸ,której oczekiwał!Przepadło marzenie senne. Tom się obudził. Odemknšł powieki. Bogato odziany Lord Pierwszy Pokojowiec klęczał ujego wezgłowia. Radoœć złudnych snów zbladła,a biedny chłopiec uprzytomnił sobie,iż nadal jest więŸniem i królem. Komnata pełna była dworzan przybranych w szkarłatne płaszcze (była to barwa żałoby)i sług szlachetnego rodu. Tom usiadł na łożu i spod ciężkich jedwabnych zasłon spojrzał na dostojne zgromadzenie. Wnet rozpoczšł się ważny proces ubierania,kiedy zaœ trwał,dworacy jeden podrugim przyklękali,aby złożyć małemu królowi poranny hołd i wyrazy współczuciaz powodu tak bolesnej straty. Przede wszystkim pełnišcy tego dnia służbę Wielki Koniuszy ujšł koszulę i podał jš Lordowi Wielkiemu Nadzorcy Ogarów Jego Królewskiej Moœci,ten zaœ Drugiemu Panu Pokojowcowi,który podał jš Wielkiemu Łowczemu Lasów Windsorskich,ten zaœ Trzeciemu Panu Koniuszemu,który podał jš Podkanclerzemu Królewskiemu Księstwa Lancaster, ten zaœ Wielkiemu Szatnemu,który podał jš Trzeciemu LordowiNamiestnikowi Królewskiemu,ten zaœ Strażnikowi Twierdzy Tower,który podał jšWielkiemu Ochmistrzowi Dworu,ten zaœ Dziedzicznemu Wielkiemu Podkomorzemu,który podał jš Lordowi Wielkiemu Admirałowi Anglii,ten zaœ Arcybiskupowi Canterbury,który podał jš Lordowi Pierwszemu Pokojowcowi,który przyjšł to,co z koszuli pozostało,i wdział na Toma. Biedny,oszołomiony malec przypomniał sobie,jak kt kubły idš z ršk doršk w czasie pożaru. Każda z kolei częœć garderoby musiała odbywać uroczystš a długš wędrówkę,Tom zaœ nudził się zawiłš ceremoniš,i to nudziłtak bardzo,że z radosnš ulgš postrzegł wreszcie,iż jego długie,jedwabne pończochy rozpoczynajš podróż wzdłuż szeregu dworzan. Domyœlił się wtedy,iż rzecz cała zbliża się do pomyœlnego zakończenia. Ale radoœć była przedwczesna. Lord Pierwszy Pokojowiec przyjšł pończochy i zamierzał oblec nimi łydki Toma,gdy nagle rumieniec wykwitł mu na lica i dygnitarz ów spiesznie zwrócił pończochy do ršk Arcybiskupa Canterbury,awskazujšc palcem coœ na jednej z nich,spojrzał wymownie i szepnšł:–Patrzajcie,szlachetny panie!–Arcybiskup Canterbury zbladł,potem poczerwieniał i podajšc pończochy LordowiWielkiemu Admirałowi szepnšł:–Patrzajcie,szlachetny panie!–Lord Wielki Admirał wręczył pończochy Dziedzicznemu Wielkiemu Podkomorzemu i ledwie mu tchu starczyło,aby wyjškać:– Patrzajcie,szlachetny panie!–Pończochy wracały teraz wzdłuż szeregu do WielkiegoOchmistrza Dworu,Strażnika Twierdzy Tower,Trzeciego Lorda Namiestnika Królewskiego,Wielkiego Szatnego,Podkanclerzego Królewskiego Księstwa Lancaster,Trzeciego Pana Koniuszego,Wielkiego Łowczego Lasów Windsorskich,Drugiego Pana Pokojowca,Lorda Wielkiego Nadzorcy Ogarów Jego Królewskiej Moœci,a przez cały czas towarzyszyły im pełne zgrozy i zdumienia szepty:–Patrzajcie!Patrzajcie!– dopóki wreszcie nieszczęsna częœć garderoby nie znalazła się w rękach pełnišcego tego dnia służbę Wielkiego Koniuszego,który przez chwilę przyglšdał się z pobladłš twarzš temu,co wywołało tak wiele zamieszania,po czym wyszeptał ochrypłym głosem: –Na mš duszę!Brak skuwki przy sznurówce!Do Tower z Pierwszym Panem Nadzorcš Pończoch Jego Królewskiej Moœci!Powiedziawszy to wsparł się na ramieniu Lorda Wielkiego Nadzorcy Ogarów Jego Królewskiej Moœci,aby odzyskać nadwštlonesiły,w czasie gdy dobywano ze schowka nowe pończochy ze sznurowadłami bez uszkodzeń. Wszystko jednak musi mieć swój koniec,w odpowiedniej więc chwili przywiedziono Toma do stanu,w którym mógł powstać z łoża. Powołany do tego dworzanin nalewał wodę, drugi kierował czynnoœciš mycia się,trzeci zaœ czekał w pobliżu z ręcznikiem,powoli więc Tom przebrnšł wszystkie stadia porannych ablucji i mógł skorzystać z usług Nadwornego Cyrulika. Kiedy wreszcie uwolnił się z ršk owego mistrza swego kunsztu,urodziwy był niczym dziewczyna i wdzięcznie wyglšdał wpłaszczyku i spodenkach ze szkarłatnego atłasu oraz berecie przystrojonym szkarłatnym piórem. Ruszył teraz do MałejJadalni i uroczyœcie kroczył poœród rzeszy dworzan,którzy cofajšc się,aby monarsze dać wolnš drogę,przyklękali na jedno kolano. Po œniadaniu dygnitarze dworscy pod eskortš pięćdziesięciu panów straży przybocznej ze złoconymi toporkami w dłoniach powiedli Toma z monarszš pompš do sali tronowej,gdzie mały władca przystšpił do rozstrzšsania ważnych sprawpaństwowych. Jego „wuj ”,lord Hertford,zajšł posterunek obok tronu,aby œwiatłymi radami wspierać umysł miłoœciwego pana. Grono znakomitych panów wybranych przez zmarłego króla na egzekutorów jego ostatniej woli zjawiło się,aby prosić Toma o aprobatę swych zarzšdzeń. Była to czcza formalnoœć albo raczej formalnoœć niezupełnie formalna,gdyż nikogo nie obwołano jeszczeprotektorem. Arcybiskup Canterbury zdał sprawę z dekretu Rady Egzekutorów tyczšcego obrzędów pogrzebowych zmarłego miłoœciwego pana i na zakończenie odczytał podpisy egzekutorów,a mianowicie:Arcybiskup Canterbury,Lord Kanclerz Anglii,William,lordSt. John,John lord Russel,Edward hrabia Hertford,John wicehrabia Liesle,Cuthbert biskup Durham. . . Tom nie słuchał,gdyż zaniepokoił go jeden z poprzednich punktów dokumentu,po namyœle zwrócił się więc do lorda Hertforda i zapytał szeptem: – Na jaki to dzień wyznaczono pogrzeb?? – Na dzień szesnasty przyszłego miesišca,miłoœciwy panie. – To szaleństwo!!Czy on dostoi? Biedaczek,nie oswoił się jeszcze z dworskim obyczajem!Przywykł do widoku nędzarskich zwłok z Offal Court,które spiesznie uprzštano z drogi. Ale lord Hertford szepnšł słów parę i rozwiał wnetniepokój małego monarchy. Sekretarz Stanu przedstawił uchwałę Wielkiej Rady,wyznaczajšcš na godzinę jedenastš dnia następnego przyjęcie cudzoziemskich ambasadorów,i prosił królao zgodę. Tom pytajšcym wzrokiem zerknšł na Hertforda,ten zasię szepnšł: –Miłoœciwy pan raczy twierdzšco skinšć głowš. Ambasadorowie przybywajš,aby wyrazić współczucie swych monarchów z powodu bolesnej straty,która dotknęła Waszš Królewskš Moœć i królestwo Anglii. Tom uczynił,jak mu kazano. Drugi sekretarzjšł czytać projekt ustawy tyczšcej wydatków na dwór zmarłego króla,które towydatki w cišgu minionych szeœciu miesięcywyniosły osiem tysięcy funtów szterlingów –sumę tak olbrzymiš,że Tom aż stęknšł. Stęknšł po raz drugi,gdy wyszło na jaw,iż z sumy tej dwadzieœcia tysięcy funtów stanowi dług dotychczas nie spłacony. Stęknšł po raz trzeci,gdy okazało się,że szkatuła monarsza œwieci pustkami,a dwanaœcie setek królewskiej służby znalazło się w znacznych kłopotach skutkiem zatrzymania należnych im zasług. Tom przemówił wówczas żywo i z obawš: –Jawnie schodzimy na psy!Stanowczo i koniecznie trzeba zmniejszyć dwór i odprawić wielu służby,którzy sš przecie doniczego i narażajš tylko na stratę czasu,bo dręczš ciało i duszę człowieka rozlicznymi posługami niepotrzebnymi nikomu,prócz lalki,która nie może radzić sobie sama,bo nie ma mózgu ani ršk zdatnych do roboty. Dobrze pamiętam pewien domek,który stoi przy targu rybnym,niedaleko Billingsgate. . .Tom poczuł nagle silny ucisk na ramieniu,zapłonił się tedy i powstrzymał szalony język. Nikt jednak nie dał poznać po sobie,że zwrócił uwagę na tę dziwacznšmowę albo tym bardziej zafrasował się z jej racji. Sekretarz Stanu prawił dalej,że zmarły miłoœciwy pan nakazał swš ostatniš wolę,aby hrabiego Hertforda podnieœć do ksišżęcej godnoœci,bratu zaœ jego,rycerzowi Tomaszowi Seymour,nadać stanowisko para,a także syna Hertforda uczynić hrabiš oraz pomniejszymi godnoœciami nagrodzić kilku innych wiernychsług królewskich. Rada postanowiła tedy zebrać się dnia szesnastego miesišca lutego,aby nadać i potwierdzić formalnie te godnoœci. Jakkolwiek zaœ zmarły miłoœciwypan nie nakazał na piœmie,aby wyniesionym nadać włoœci niezbędne do uœwietnienia ich nowych tytułów,Rada znajšc dokładnie osobiste życzenia zmarłego uważa za stosowne (za wolš i zgodš miłoœciwego pana)nagrodzić Seymoura „majętnoœciš niosšcš pięćset funtów rocznie ”,a syna Hertforda „majętnoœciš niosšcš osiemset funtów, jako też trzystoma funtami rocznego dochodu z pierwszych wakujšcychdóbr biskupich ”. Tom miał już na końcu języka,że godziłobysię wprzódy spłacić długi nieboszczyka króla, a póŸniej dopiero trwonić jego pienišdze,lecz baczny na wszystko Hertfordna czas dotknšł jego ramienia i uchronił chłopca od nowego nietaktu. Monarsza zgoda została zatem udzielona bez głoœnych komentarzy,lecz ze znacznš dozš wewnętrznej niechęci. Tom rozmyœlał przezchwilę nad szczególnš łatwoœciš,z jakš czyni teraz zdumiewajšce i wspaniałe cuda,i do głowy strzelił mu wyborny koncept. Mógłby przecie uczynić matkę księżnš Offal Court i nadać jej jakieœ włoœci!Wnet jednak nadcišgnęły smutne refleksje;został królem tylko z imienia. Ci poważni starcy i dumni wielmoże władajš nim,a dla nich przecie matka Toma Canty jest tylko wytworem chorego mózgu;propozycji jego wysłuchaliby z pobłażaniem i wnet wezwaliby medyka. Nudna narada wlokła się leniwie. Czytano petycje,proklamacje,nadania i wszelkiego rodzaju niezrozumiałe,pompatyczne dokumenty tyczšce spraw państwowych. Wreszcie Tom westchnšł z głębiópiersi i szepnšł sam do siebie: –Za jakie ciężkie grzechy Bóg pozbawił mnie pól,œwieżego powietrza,słonecznych a. . .iš,a T48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjĐÔ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż7PBc8’ő c9‡ľ ]:<*Qc€;8Ë.blasków?Czemu więzi mnie tutaj,każe być królem,doœwiadcza tak srodze? Następnie biedna,skołatana głowa zaczęła się chylić i wnet opadła na ramię. Sprawy państwowe utknęły na martwym punkcie,zabrakło im bowiem na razie najdostojniejszego czynnika – siły potwierdzajšcej. Cisza zapanowała wokół drzemišcego chłopca,a najmędrsi w królestwie zawiesili obrady. Za pozwoleniem opiekunów,Hertforda i St. Johna,Tom spędził przed południem przyjemnš godzinę z lady Elżbietš i małš lady Jane Grey,chociaż księżniczki były przygnębione straszliwym ciosem,który spadł na dom królewski. Pod koniec ich wizyty „najstarsza siostra ” (którš póŸniejhistoria uznała Mariš Krwawš)zmroziła chłopca budujšcš rozmowš,która miała dlań jednš zaletę –tę mianowicie,że krwałaniedługo. Po tych odwiedzinach Tom spędziłczas niejaki w samotnoœci,potem zaœ dopuszczono przed oblicze majestatu jakiegoœ szczupłego,mniej więcej dwunastoletniego chłopca,którego cały ubiór (kaftan,pończochy i wszystko,z wyjštkiem œnieżnej krezy i koronkowych mankietów)był zupełnie czarny. Chłopiec nie nosił żadnych oznak żałoby,prócz pęczka czerwonych wstšżek u ramienia. Zbliżył się nieœmiało z odkrytš,pochylonš głowš i przyklęknšł przed Tomem,który siedział spokojnie i przez chwilę obserwował przybyłego. Potem powiedział:– Wstań,chłopcze. Ktoœ zacz i czego pragniesz? Chłopiec podniósł się i stanšł w swobodnej,wdzięcznej pozie,lecz z troskš wypisanš na licach. – Musicie mnie pamiętać,miłoœciwy panie –rzekł:– Jestem waszym Chłopcem do Bicia. – Moim chłopcem??. . . Chłopcem do bicia?!– Tak,miłoœciwy panie. Jam Humphrey. . . Humphrey Marlow. Tom pojšł,iż ma przed sobš kogoœ,o kim winni byli mu wspomnieć opiekunowie. Sytuacja była drażliwa. Co teraz robić?Udać,że zna kego chłopca,aby póŸniejzdradzać każdym słowem,iż nigdy dotšd o nim nie słyszał?Nie!To nie zda się na nic! Dobry pomysł przyszedł mu jednak z pomocš. Takie wydarzenia mogš się zdarzaćczęsto, teraz zwłaszcza,gdy doniosłe a pilne sprawy odwoływać będš od jego boku Hertforda i St. Johna,którzy należš wszak do Rady Egzekutorów. Trzeba więc coœ obmyœlić,żeby w razie potrzeby samemu stawić czoło niebezpieczeństwom. Tak!To plan rozsšdny. Tom postanowił przeprowadzić doœwiadczenie na owym chłopcu i przekonać się,jakie osišgnie wyniki. Przez chwilę marszczył brwi z namysłem,potem rzekł: –Teraz wydaje mi się,iż pomnę co nieco. . . ale umysł mój jest zamglony i nadwerężonycierpieniem. . . –Zaiste,mój nieszczęsny władco!–zawołał z uczuciem Chłopiec do Bicia,w myœli zaœ dodał: „Prawdę powiadajš,że biedak postradał zmysły. Ale i mnie zmartwienie pomieszało w głowie. Zapominam,co nakazano. Nie wolno przecie zdradzać,iż widzi się,że coœ z nim nie w porzšdku ”. –„Dziwna rzecz,jak pamięć zawodzi mnie ostatnimi czasy –podjšł Tom. –Ale nie bacz na to. . . Powoli odzyskuję zdrowie,a częstobłaha wskazówka przypomina rzeczy i nazwiska, które mi się wymknęły. („I nie tylko takie –pomyœlał –lecz również te,o których nigdy nie słyszałem,jako się zarazprzekona ten chłopiec. )Powiadaj,z czym przychodzisz? –To sprawa małej wagi,lecz poruszę jš za pozwoleniem Waszej Królewskiej Moœci. Dwadni temu,gdy miłoœciwy pan pomylił się trzy razy podczas greki. . . było to na porannej lekcji. . . miłoœciwy pan przypomina sobie? –Ta-ak. . . tak mi się wydaje. . . („To niezupełne kłamstwo – pomyœlał – bo gdybym w ogóle jšł się greki,zbłšdziłbym nie głupie trzy razy,lecz przynajmniej czterdzieœci. )Tak,teraz pamiętam. Mów dalej. –Magister rozgniewał się na tę,jako rzekł,niechlujnš a głupowatš robotę,zapowiedział więc,że sprawi mi tęgšchłostę. . . i. . . – Tobie sprawi chłostę??!– zdumiał się Tom. – A czemuż ciebie ma bić za moje błędy?? –Ach,miłoœciwy pan znowu zapomina. Zawsze przecież mnie bijš,kiedy miłoœciwy pan myli się w czasie lekcji. –Prawda. . . prawda. . . zapomniałem. . . Tyuczysz mnie prywatnie. . . kiedy się więc pomylę. . . magister sšdzi,że Ÿle wykonałeœswe zadania. . . i. . . i. . . –O miłoœciwy panie!Cóż powiadacie?Ja,najnędzniejszy z waszych sług,was miałbym uczyć! –Gdzie zatem twoja wina?Cóż to za zagadka?Czym ja oszalał naprawdę,czy ty?Tłumacz jasno,mów dalej. – Ależ,miłoœciwy panie,nie wymaga to zgoła tłumaczenia. Nikomu nie wolno profanować plagami œwiętej osoby księcia Walii. Kiedy zatem on zbłšdzi,ja odbieram plagi,a to jest rzecz słuszna i godziwa,jakoże kaki jest mój urzšd i z tego żyję . Tom spojrzał uważnie na flegmatycznego chłopca i pomyœlał: „Wielki Boże!To rzecz szczególna i zajęcie wielce osobliwe. Dziwne zaiste,że nie zgodzili chłopca,którego by zamiast mnie czesali i odziewali. Ach,gdyby to uczynili,chętnie odbierałbym plagi we własnej osobie i uważał zamianę za nader korzystnš!” Po chwili rzekł głoœno: – Powiedz,biedaku,czy odebrałeœ już tę przyobiecanš chłostę? –Nie,proszę łaski miłoœciwego pana. Termin jej wyznaczono na dzisiaj,ale może wypadałoby darować mi karę jako rzecz niestosownš w okresie żałoby,która tak nagle spadła na nas wszystkich. Nie wiem,czy tak być powinno,odważyłem się więc przyjœć tutaj,aby przypomnieć WaszejKrólewskiej Moœci,iż miłoœciwy pan przyobiecać raczył,że wstawi się za mnš. ..– Do nauczyciela??Żeby ci darował plagi? – Tak!!Miłoœciwy pan pamięta! –Jak widzisz,odzyskuję pamięć. Uspokój się,chłopcze. Nikt nie tknie twego grzbietu;to już moja sprawa. –O,dzięki!Dzięki wam,dobry panie!– zawołałchłopiec i znów przyklęknšł na jedno kolano. –I tak pozwoliłem sobie na wiele,mimo to jednakowoż. . . jednakowoż. ..Tom spostrzegł,że mały Humphrey waha się i jška,dodał mu więc odwagi i zachęcił do dalszej przemowy powiedziawszy,iż „jest dzisiaj nad wyraz łaskawy ”. –A zatem rzekę wszystko,co leży mi na sercu. Ponieważ miłoœciwy pan nie jest już księciem Walii,lecz królem,miłoœciwy pan może rozkazać wszystko,a nikt nie oœmieli się powiedzieć:nie!Nie ma tedy przyczyny,dla której miłoœciwy pan miałby się dręczyć nudnymi studiami,nie zaœ spalić ksišżki i zajšć się sprawami mniej nużšcymi. W takim przypadku będę zrujnowany,a wraz ze mnš moje siostry,sieroty. – Zrujnowany??Przepraszam!A jakim to cudem? –Grzbietem na chleb zarabiam,proszę łaski Waszej Królewskiej Moœci!Umrę z głodu,jeżeli grzbiet mój będzie próżnować. Jeżeli miłoœciwy pan zaniecha nauk,przepadnie mój urzšd,bo Chłopiec do Bicia będzie wówczas zbędny. O,nie wypędzajcie mnie,dobry panie! Tom wzruszył się tym patetycznym wybuchem rozpaczy,rzekł tedy z iœcie monarszš szczodrobliwoœciš: –Nie frasuj się,chłopcze. Urzšd twój będzie wiecznie należał do ciebie i twych potomków. Powiedziawszy to dotknšł ramienia chłopcapłazem swego,mieczyka i zawołał: –Wstań,Humphreyu Marlow,Dziedziczny Chłopcze do Bicia przy królewskim domu Anglii. PrzepędŸ troski!Niebawem wrócę znów do ksišżki,a że uczyć się będę licho,niezmiernie się pomnożš zadania twegourzędu i,prawdę rzekłszy,krzeba będzie w trójnasób zwiększyć ci zasługi. Wdzięczny Humphrey odpowiedział z zapałem: –O,dzięki,dobry,szlachetny panie!Monarsza wasza hojnoœć przeœcignęła najœmielsze moje sny i marzenia. Ach!będę już szczęœliwy po wszystkie dni,póŸniej zaœ szczęœliw będzie cały ród Marlowów! Tom był doœć sprytny,aby zorientować się,że ma przed sobš chłopca,który bardzomoże mu się przydać. Zachęcał więc Humphreya do rozmowy,ten zaœ bynajmniej nie był jej niechętny i radował się szczerze wiarš w to,że przyczynia się do kuracji Toma. Za każdym bowiem razem,gdyChłopiec do Bicia kończył przypominać miłoœciwemu panu szczegóły jakichœ wydarzeń w królewskiej komnacie do nauki albo w innych okolicach pałacu – z radoœcišpostrzegał,że Tom łatwo i jasno „odœwieżasobie w pamięci ”wszystkie te przypadki. Nim minęła godzina,Tom był dobrze naszpikowany cennymi wiadomoœciami o rozmaitych osobistoœciach i rzeczach zwišzek majšcych z królewskim dworem. Postanowił zatem co dnia czerpać z owej krynicy wiedzy i wydał rozkaz,aby Humphreya wpuszczano do królewskiej komnaty,ilekroć się zgłosi,jeżeli oczywiœciewładca Anglii nie będzie w owym czasie udzielał posłuchania ważniejszym osobom. Wnet po odprawieniu Humphreya przybył hrabia Hertford z nowym dla Toma zmartwieniem. Oznajmił mianowicie,że zasiadajšcy w Radzie Egzekutorów lordowieobawiajš się,że przesadne wieœci o stanie nadwštlonego zdrowia króla mogš przeniknšć z pałacu i rozpowszechniać się w mieœcie. Wobec tego lordowie uważajš zawskazane i najlepsze,aby miłoœciwy pan za dzień lub dwa zechciał spożywać obiady publicznie,gdyż jego czerstwy wyglšd i œmiały krok wraz z troskliwie strzeżonym opanowaniem ruchów i swobodnym wdziękiem manier skutecznie położš kres pogłoskom (jeżeli istotnie niepomyœlne wieœci zdołały się już rozprzestrzenić)niż jakiekolwiek inne posunięcia,które można byobmyœlić. Następnie „wuj ”zaczšł z wielkš delikatnoœciš pouczać Toma,jak należy się zachować przy okazji publicznych wystšpień,a czynił to pod bardzo przejrzystš maskš „przypominania ”rzeczyod dawna znanych. Ku wielkiej jednak swej radoœci przekonał się,że Tomowi niewiele krzeba pomocy w tym względzie. Chłopiec skorzystał znacznie z niedawnych nauk Humphreya,który napomknšł,że za kilka dni miłoœciwy pan zacznie spożywać obiady publicznie,czego dowiedział się od mknšcej na chyżych skrzydłach plotki dworskiej. AleTom zachował tę wiadomoœć na własny użytek. Widzšc,że król zaczyna odzyskiwać pamięć,lord Hertford odważnie podjšł kilka prób i niby to mimochodem badał,jak dalekosięga poprawa. W tych i owych punktach (tam gdzie zachowały się œlady rozmów z Humphreyem)wyniki były doskonałe,ogólnie zaœ bioršc dostojny lord uradował się i nabrał nadziei na przyszłoœć. Aby rzec prawdę,tak piękne żywił nadzieje,że odważył się przemówić wielce ufnym tonem: –Jestem głęboko przekonany,że jeżeli miłoœciwy pan raczy teraz wytężyć jeszczetrochę pamięć,rozwikłamy zagadkę wielkiejpieczęci – straty,która zaledwie wczoraj miała niepoœledniš wagę,dzisiaj zaœ jest bez znaczenia,jako że wraz z żywotem nieboszczyka króla dobiegła również kresu kadencja pieczęci. Czy Wasza Królewska Moœć zechce podjšć próbę? Tom poczuł się niby rozbitek na szerokim morzu. Jakaœ wielka pieczęć była rzeczš absolutnie mu nie znanš. Biedak wahał się przez chwilę,potem zaœ podniósł wzrok i spytał naiwnie: – A jak wyglšdała ta wielka pieczęć,szlachetny panie? Hrabia drgnšł niemal niepostrzeżenie i pomyœlał: „Niestety!Myœli jego błšdzš znowu po bezdrożach. Nierozsšdnie postšpił zmuszajšc go do umysłowego wysiłku. . . ”Potem zręcznie skierował rozmowę ku innym sprawom,zamierzał bowiem zatrzeć w pamięci Toma obraz nieszczęsnej pieczęci,co zresztš było celem nader łatwym do spełnienia. ROZDZIAŁ XV TOM W ROLI KRÓLA Dnia następnego przybyli zagraniczni ambasadorowie z przepysznymi orszakami,aTom przyjmował ich zasiadłszy na tronie wprzerażajšco uroczystym stroju. Splendor tej sceny radował zrazu oko i wyobraŸnię chłopca,lecz audiencja była długa i nudna,podobnie zresztš jak większoœć mów,a więc to,co rozpoczęło się jako przyjemna rozrywka,przeradzało się stopniowo w nudę i tęsknotę do dawnego życia. „Król ”rzucał od czasu do czasu słowa, szeptane mu do ucha przez Hertforda,i jak umiał,starał się wywišzać z zadania,był jednak nowicjuszem w tych sprawach i czuł się za mało swobodnie,abyosišgnšć coœ więcej niż powodzenie zaledwie znoœne. Minę miał wystarczajšco królewskš,ale trudno mu było poczuć się królem. Uradował się więc z serca,gdy ceremonia dobiegła końca. Znacznš częœć tego dnia „zmarnował ”–takokreœlał to w myœlach – na prace zwišzaneze swš monarszš godnoœciš. Nawet dwie godziny poœwięcone godnym władcy zabawom i ćwiczeniom okazały się raczej ucišżliwe,bo pełne były ograniczeń i etykietalnych ceremonii. Za czysty zysk „miłoœciwy pan ” uważał tylko godzinę Spędzonš sam na sam z Chłopcem do Bicia,który dostarczał nie tylko rozrywki,lecz również cennych wiadomoœci.Trzeci dzień królowania Toma Canty minšł podobnie jak dni poprzednie. Chmury rozpraszały się z wolna. Chłopiec czuł się nie tak skrępowany jak na poczštku. Powoli przywykał do nowych warunków i nowego otoczenia. Łańcuchy uwierały go jeszcze,lecz nie zawsze i wszędzie. Z każdšgodzinš czuł,że coraz mniej go onieœmielajši wprawiajš w zakłopotanie obecnoœć i hołdy możnych. Gdyby nie jedna groŸba –obiad spożywany publicznie – Tom bez obawy witałby nadejœcie dnia czwartego. Obiad miał rozpoczšć ów dzień. W programie były także znacznie donioœlejsze sprawy,tego bowiem dnia „król ”musiał przewodniczyć posiedzeniu Rady,która wysłucha jego poglšdów i rozkazów tyczšcych polityki,jakšnależy podjšć wobec rozlicznych cudzoziemskich nacji rozrzuconych blisko i daleko na całej ogromnej powierzchni globu. Tego również dnia lord Hertford będzie formalnie powołany na ważny urzšd Lorda Protektora. Na dzień czwarty wyznaczono ponadto wiele innych spraw znacznej wagi,lecz wszystko to niewiele znaczyło wobec groŸby obiadu. „Król ”sam siędzie do stołu,a wiele oczu będzie weń wlepionych i wiele ust szeptem będzie komentować jego zachowanie lub błędy –gdyby miał nieszczęœcie jakowyœ błšd popełnić. Nic jednak nie mogło powstrzymać tego czwartego dnia,a więc dzień czwarty nadszedł. Tom zbudził się zgnębiony,roztargniony;nastrój ten krwał i chłopiec za nic nie mógł się zeń otrzšsnšć.Zwykłe poranne obowišzki wlokły się bez końca,srodze nużyły chłopca i silniej niż dotychczas przejmowały go bolesnš œwiadomoœciš niewoli. PóŸnym przedpołudniem „król ”znalazł się w wielkiej sali audiencyjnej,gdzie rozmawiajšc z lordem Hertfordem czekał przykładnie uderzenia godziny wyznaczonejna uroczyste przyjęcie wielu dygnitarzy i znamienitych dworzan. „Miłoœciwy pan ”zawędrował jakoœ do okna i poczšł przyglšdać się ciekawie ruchowi na szerokim goœcińcu za pałacowymi bramami. Nie była to zresztš czcza ciekawoœć,gdyż biedak z całego serca pragnšł znaleŸć się w zgiełku drogi publicznej i zażyć swobody. Niebawem spostrzegł zbliżajšcš się od strony miasta straż przedniš gwarnego,wrzaskliwego tłumu wzburzonych mężczyzn,kobiet i dzieci z najpodlejszego i najuboższego gminu. –Ha,chciałbym wiedzieć,co się tam wyprawia!–powiedział z całym zainteresowaniem, jakim chłopcy darzš zazwyczaj takie wydarzenia. –Jesteœcie królem – odparł uroczyœcie Hertford i skłonił się kornie. – Czy miłoœciwy pan przyzwoli mi działać? –Ach tak,tak!Z całš przyjemnoœciš!– żywo zawołał chłopiec,w myœlach zaœ dodał z głębokim zadowoleniem:„Królowanie to nie sama tylko nuda;ma ona również dobre i przyjemne strony ”. Hrabia przywołał pazia i wysłał go wnet zrozkazem do kapitana straży: – Zatrzymać tłum i zbadać,dokšd cišgnie i z jakiego powodu. Taka jest wola króla. W niewiele sekund póŸniej długi rzšd zakutychw lœnišcš stal gwardzistów wysunšł się z bramy i przed czołem ciżby stanšł łańcuchem od skraju do skraju goœcińca. Wkrótce przybył goniec z meldunkiem,iż motłoch podšża za mężczyznš,kobietš i małš dzieweczkš,którzy majš być straceni za zbrodnie przeciw pokojowi i dostojeństwu królestwa. Œmierć,i to œmierć gwałtowna czeka tedy nieszczęsnych. Myœl ta bólem œcisnęła serce Toma. Współczucie owładnęło nim bez reszty i na bok odsunęło wszelkie inne względy. Nie brał pod uwagę podeptanego prawa ani cierpień czy strat,na które zbrodnicza trójka naraziła zapewne swe ofiary. Widział jedynie szafot i straszny,bezlitosny los nad głowami skazańców. Z wielkiego żalu zapomniał na chwilę,iż nie jest królem,lecz ledwie złudnym jego cieniem,nim więc pojšć zdšżył,co czyni,rzucił rozkaz: – PrzywiedŸcie ich tutaj!! W tej chwili oblał się pšsem i na końcu języka miał już takie lub inne usprawiedliwienie, lecz spostrzegł,iż rozkaz nie dziwi bynajmniej „wuja ”ani posługujšcego pazia,stłumił więc słowa,którymi chciał się tłumaczyć. PaŸ z całš powagš złożył głęboki ukłon i tyłem wycofał się z komnaty,aby ponieœć,gdzie należy,wolę króla. Tom odczuł dreszcz pychy i raz jeszcze uœwiadomił sobie wielkie korzyœci monarszego stanu. Rzekł do samego siebie: –Zaiste,tak kt było,kiedym czytywał owietrza,słonecznych a. . .iš,a T48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjĐÔ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż<Pc=nŻ c>c c?€)ö c@v7 +A€=Ú€powieœci z ksišg starego księdza i wyobrażałem sobie,iżem jest królewiczem,który stanowi prawa i wszystkim rozkazuje,mówišc:„Zrób to, zróbtamkt ”,a nikt nie poważy się przeciwić jego woli. Drzwi otwarły się szeroko,jeden po drugimzaczęły padać szumne tytuły,a noszšce je osobistoœci podšżały za nimi i wnet komnatę do połowy wypełnił szlachetnie urodzony tłum i piękne szaty. Ale Tom nie dostrzegł prawie przybycia tych ludzi,bo całkowicie go zaprzštała inna,o wiele ciekawsza sprawa. Niedbale siedział na okazałym karle i raz po raz niecierpliwie zerkał na drzwi,nie tajšc bynajmniej żywego zainteresowania. Dostojne zgromadzenie zauważyło to i nie chcšc niepokoić monarchy zaczęło traktować się nawzajem mieszankš spraw publicznych i dworskich ploteczek. Wkrótce rozległ się odgłos miarowych kroków żołnierskich i przed obliczem monarszym stanęli skazańcy pod opiekš wiceszeryfa i eskortš oddziału gwardzistów królewskich. Wiceszeryf uklškł przed miłoœciwym panem,potem wstał i usunšł się na stronę. Skazańcy padli również na kolana,lecz pozostali na klęczkach;gwardziœci zajęli posterunki za fotelem władcy. Chłopiec ciekawie przyglšdał się więŸniom. Mgliste wspomnienia poruszył w nim wyglšd i strójmężczyzny. „Wydaje mi się,iż widziałem już tego człeka. . . ale gdzie lub kiedy. . . nie pomnę... ” Takie były myœli Toma. W tej chwili mężczyzna,szybko spojrzał w górę i równie szybko spuœcił wzrok,nie mógł bowiem znieœć groŸnego blasku majestatu. Ale jeden rzut oka na tę twarz wystarczył! – Teraz wszystko jasne – mruknšł chłopiec do siebie. – To ten nieznajomy,co to wyłowił z Tamizy Gilesa Witta i ocalił mu życie w ów chłodny,wietrzny pierwszy dzień Nowego Roku. . . Œmiały,piękny czyn. . . Ha,szkoda,że ten człowiek dopuœcił się czegoœ podlejszego lub zamieszał w jakšœ sromotnš sprawę. . . Nie zapomniałem owego dnia ani czasu,a to z tej racji, że w godzinę póŸniej (wraz z uderzeniem jedenastej)dostałem od babci Canty takie rzetelne i sumienne lanie,że w porównaniu znim wszystko,co oberwałem dawniej albo póŸniej,można uważać za pieszczoty. Tom rozkazał teraz,aby kobietę i dziewczynkę usunšć na czas pewien z komnaty,potem zwrócił się do wiceszeryfa z pytaniem: – Jakie przestępstwo,proszę waszmoœci,popełnił ten mężczyzna? Urzędnik uklškł i odpowiedział: – Miłoœciwy panie,truciznš pozbawił życia waszego poddanego. Współczucie Toma dla więŸnia oraz uznanie dla œmiałego wybawcy tonšcego chłopca zostały zachwiane. – Czy dowiedziono mu tego??– zapytał. – Jasno,jak na dłoni,miłoœciwy panie. –Bierzcie go,bo rzetelnie zarobił na œmierć.Szkoda. Waleczne miał serce. . . hm. . . hm. . . to jest,chciałem rzec,iż wyglšda na to. ..Z nagłš energiš więzień złożył ręce i załamał je rozpaczliwie,a jednoczeœnie zwrócił się do „króla ” w takie oto błagalne,trwożne,urywane słowa: –O królu mój i panie!Jeżeli możesz zmiłować się nad człowiekiem zgubionym,zmiłuj się nade mnš!Jestem niewinny,a to,o co mnie obwiniajš,zostało dowiedzione błędnie. . . Nie mówię wszakżeo tym. . . Wyrok zapadł przeciw mnie i zmieniony już być nie może. . . Ale w niedolimej błagam o łaskę,bo los mój to więcej niż znieœć zdołam. . . Łaski,łaski,miłoœciwypanie!Ulituj się,królu,i rozkaż,błagam,aby mnie powieszono! Tom zdumiał się. Nie takiego oczekiwał zakończenia. – Dziwna to zaiste łaska!!Czy nie taki los ciprzeznaczony? – Ach,nie,nie!Miłoœciwy panie!Zapadł wyrok,aby gotować mnie żywcem! OdpowiedŸ ta wywarła tak piorunujšce wrażenie,że chłopiec omal nie porwał się zkarła. Niebawem jednak przyszedł do siebie i wykrzyknšł: –Niechaj się stanie wedle twej woli,nieszczęsny!Gdybyœ nawet wytruł setkiludzi,nie powinieneœ ginšć tak okropnš œmierciš! Więzień skłonił czoło aż do podłogi i wybuchnšł stokrotnym dziękczynieniem,wreszcie powiedział z uczuciem: –Gdyby,uchowaj Boże,miało was kiedyœ spotkać nieszczęœcie,miłoœciwy panie,niechaj dobroć wasza dla mnie będzie owego dnia waszš obronš i nagrodš! Tom zwrócił się do hrabiego Hertforda i powiedział: – Czy to być może,szlachetny panie,aby na tak okrutnš œmierć skazano tego człowieka? –Takie jest prawo,miłoœciwy panie. . . dla trucicieli. W Niemczech fałszerzy monet gotuje się żywcem w oleju. . . nie rzuca ichz nagła,lecz na powrozie z wolna opuszcza w olej:najprzód stopy,potem golenie,potem. . . –Och,zamilczcie,proszę,szlachetny panie,słuchać tego nie mogę!– zawołał chłopiec i przesłonił dłoniš oczy,jak gdybyujrzał ów potworny obraz. –Błagam was,szlachetny panie, by niezwłocznie wydać rozkazy i znieœć ten przepis prawa. .. Ach!Niech biednych ludzi nie dręczš więcejtš torturš! Twarz Hertforda pojaœniała wielkim zadowoleniem,był on bowiem człowiekiem oszlachetnym i miłosiernym sercu –rzecz niepospolita w jego stanie i w owym wieku okrucieństwa. –Szlachetne słowa miłoœciwego pana przypieczętowały los owego prawa. Historiazapamięta kt ku chwale domu królewskiego – rzekł lord Hertford. Wiceszeryf zamierzał wyprowadzić więŸnia,lecz Tom dał mu znak,iż ma czekać,i powiedział: –Waszmoœć dokładniej wejrzy w tę sprawę. Więzień twierdzi,że zbrodni jego dowiedziono błędnie. Powiadaj,co ci o tym wiadomo. –Podczas procesu okazało się,miłoœciwy panie,jako ten człowiek wszedł do jednego domu w wiosce Islington,gdzie leżał pewienchory. . . Trzech œwiadków rzekło,iż stało się to o godzinie dziesištęj z rana,dwóch zaœ,iż kila minut po dziesištej. Chory był w owym czasie sam i spał. Wnet człowiek tenwyszedł z domu i ruszył swojš drogš. Chory zasię zmarł w godzinę póŸniej w kurczach i srogich wymiotach. – Czy widział ktoœ,jak ken człowiek podawał truciznę?Czy może jš znaleziono? – Na Boga,nie,miłoœciwy panie. – Skšd tedy wiadomo,że któbyło otrucie? –Proszę łaski miłoœciwego pana,medycy orzekli,iż nikt nie kona z podobnymi objawami prócz człeka otrutego. W owym wieku ciemnoty był to dowód przekonywajšcy,Tom więc uznał strasznš jego moc i rzekł: –Medycy znajš swe rzemiosło;zapewne majš dusznoœć. Sprawa zły bierze obrót dlatego nieszczęsnego człeka. –Ale to nie wszystko,miłoœciwy panie. Jest rzecz inna i gorsza. Liczni œwiadkowie zeznali,iż pewna WiedŸma,która póŸniej wyniosła się gdzieœ z wioski,przepowiedziała i niejeden raz mówiła im na osobnoœci,jako ten chory umrze od trucizny!Mówiła jeszcze więcej!Że truciznę zada nieznajomy z ciemnymi włosami i odziany w strój plebejski a znoszony;na pewno więzień ów odpowiada temu wizerunkowi. Miłoœciwy panie,raczcie wzišć pod rozwagę niepoœledniš ważkoœć tego œwiadectwa tyczšcego faktu przepowiedzianego! W owym wieku przesšdów był to argument nieodpartej mocy. Tom pojšł,że sprawa załatwiona,jeżeli bowiem takie œwiadectwo jest coœ warte,to winy owego człeka dowiedziono. Chcšc wszakże dać skazanemu ostatniš szansę rzekł: – Jeżeli możesz powiedzieć coœ na swš obronę,mów! –Nic,co się liczyć może,miłoœciwy panie. Jestem niewinny,wszelako nie mogę się tymwykazać. Nie mam przyjaciół,lecz gdybym ich miał,zdołałbym dowieœć,jako dnia owego nie byłem w Islington. Zdołałbym takoż dowieœć,że o wymienionej godzinie znajdowałem się o milę od tej wioski,byłembowiem przy Starych Schodach w Wapping. Ponadto zasię, miłoœciwy panie,zdołałbym dowieœć jeszcze więcej:to mianowicie,że gdy,jak powiadajš, odbierałem życie,naprawdę życie ratowałem. Tonšcy chłopiec. . . – Zamilcz!!Szeryfie,jakiego dnia dokonano zbrodni? –O dziesištej z rana albo kilka minut po dziesištej pierwszego dnia Nowego Roku,Wasza Kró. – Niechaj więzień odejdzie. Tak król rozkazał! Ten niegodny monarchy wybuch wywołał znowu goršcy rumieniec,lecz chłopiec pokrył swój nietakt najlepiej,jak potrafił,mówišc: –Gniew mój zbudziła myœl,iż człowiek ma zostać powieszony z przyczyny tak błahego, bzdurnego dowodu. Stłumiony pomruk uznania zaszemrał nad dostojnym zgromadzeniem. Nie było to uznanie dla rzuconego przed chwilš rozkazu,gdyż niewielu chyba spoœród obecnych chciałoby darzyć uznaniem lub pochwałš łaskę dla skazanego już więŸnia. Nie!Przychylne szepty odnosiły się do bystroœci i rozwagi,jakš Tom wykazał. Wiele pochlebnych uwag wypowiadały ciche głosy: – To nie król szalony. Musi mieć przecie zdrowe zmysły. –Jak rozumnie stawiał pytania. . . Jak podobne do jego dawnej natury było to nieoczekiwane kategoryczne rozstrzygnięciesprawy. –Dzięki Bogu,niemoc miłoœciwego pana przeminęła. To nie niezguła,lecz prawdziwykról!Narodził się podobnym do swego rodzica! Atmosfera przesycona była aplauzem,Tom musiał więc złowić uchem częœć tych pochwał. Pod ich dobroczynnym wpływem poczuł się znacznie pewniej i ocenił jak należy doskonałe skutki swojego systemu. Ale chłopięca ciekawoœć wzięła wnet górę nad miłymi myœlami i uczuciami. „Król ”chciał się dowiedzieć,jakich to niecnych czynów dopuœciła się niewiasta i mała dzieweczka,z królewskiego tedy rozkazu dwie wystraszone i szlochajšce istoty zostały postawione przed obliczem majestatu. – Czegóż się one dopuœciły??– zapytał Tomzwracajšc się do wiceszeryfa. –Proszę łaski miłoœciwego pana,cišży nad nimi zarzut srogiej zbrodni i zbrodni tej jasno dowiedziono. Zaczym sędziowie orzekli zgodnie z prawem,jako winne majš być powieszone. Zaprzedały się diabłu. Taka oto jest ich zbrodnia. Chłopiec wzdrygnšł się. Nauczono go odrazy do osób winnych tak grzesznego uczynku. Mimo to jednak nie chciał odmawiać sobie rozrywki,jakš było zaspokojenie ciekawoœci,pytał więc dalej: – Gdzie to się stało i kiedy?? – O północy,w grudniu,w ruinach koœcioła,miłoœciwy panie. Tom wzdrygnšł się znowu. – Kktóbył tam obecny?? – Tylko one,miłoœciwy panie,i. . . i. . . ten trzeci. – Czy przyznały się do winy?? – Nie,miłoœciwy panie,wszystkiemu zaprzeczš. – A zatem rzeknij,jako rzecz wyszła na jaw? –Rozmaici œwiadkowie widzieli,że się tam kręciły,co od razu wzbudziło podejrzenia, proszę łaski miłoœciwego pana. PóŸniej zaœstraszne skutki potwierdziły owe aż nazbytsłuszne podejrzenia. W szczególnoœci okazało się podczas procesu,że grzeszne istoty skorzystały z uzyskanej tym sposobem złej mocy,aby wywołać i sprowadzić burzę,która spustoszyła całš ich okolicę. Przeszło czterdziestu œwiadkówdowiodło tej burzy,a można by ich zaiste powołać i tysišc,bo każdy przecież musi pamiętać burzę,od której wszyscy ucierpieli. – Ha,poważna sprawa. . . Tom rozważał przez chwilę to niecne łotrostwo,póŸniej zaœ zapytał: – Czy ta kobieta ucierpiała też od burzy?? Kilka sędziwych głów spoœród zgromadzeniakiwnięciem wyraziło uznanie dla głębokiej mšdroœci pytania. Szeryf nie dostrzegł jednak konsekwencji tego œledztwa i odpowiedział ze szczerš prostotš: –W samej rzeczy,ucierpiała,miłoœciwy panie,i to,jak wszyscy prawiš,najzupełniej słusznie. Rozpadła się jej chata,ona zaœ została z dzieckiem bez dachu nad głowš. –Mniemam,iż moc wyrzšdzenia sobie samej tak niezmiernej krzywdy drogo była okupiona. Oszukano by tę niewiastę,gdyby zapłaciła bodaj ćwierć pensa,to jednak,iż oddała duszę własnš i dziecięcia,jasno dowodzi,jako jest szalona. Jeżeli zaœ jest szalona,nie wie,co czyni, a zatem nie grzeszy. Sędziwe głowy kiwnęły znowu z uznaniem dla rozsšdku „króla ”,a ktoœ mruknšł: –Jeżeli miłoœciwy pan sam jest szalony,jakto wieœć głosi,szaleństwo jego mogłoby snadnie wzbogacić wiele zdrowych umysłów,gdyby za łaskš boskš oszaleć mogły w taki sposób. –Ile lat ma to dziecko?– brzmiało następnepytanie. – Dziewięć,Wasza Królewska Moœć. –Powiedzcie mi,szlachetny panie,czy zgodnie z prawami Anglii może ono zawieraćumowy lub sprzedawać samo siebie?– zwrócił się Tom do wielce uczonego sędziego. –Prawo nie zezwala dziecku na załatwianie spraw znacznej wagi ani na uczestnictwo wtych sprawach,mniema bowiem,miłoœciwy panie,iż słaby umysł nie zdolen jest sprostać dojrzalszemu ani zdradliwym planom,jakie mogš powzišć ludzie starsi. Diabeł może kupić dziecko,jeżeli taka jest jego wola,dziecko zaœ wyrazi zgodę,lecz niemoże uczynić tego Anglik,w takim bowiem przypadku kontrakt byłby nieważny i nie obowišzujšcy. –Wyglšda mi to na rzecz okrutnš,niechrzeœcijańskš i obmyœlonš zgoła opacznie,iż prawo angielskie wzbrania Anglikowi przywileju,którym tak szczodrze obdarowuje diabła!– zawołał chłopiec ze œwiętym oburzeniem. Taki osobliwy poglšd na całokształt sprawywywołał liczne uœmiechy,a wielu obecnych zachowało go w pamięci,aby powtarzać póŸniej jako dowód oryginalnoœci króla orazjego powrotu do zdrowych zmysłów. Starsza z winowajczyń przestała szlochać i z niezmiernym zainteresowaniem oraz wzmagajšcš się nadziejš nasłuchiwała słów władcy,który zauważył to i zaraz odczuł litoœć dla biednej niewiasty pozbawionej przyjaciół,a znajdujšcej się wtak groŸnej sytuacji. – W jaki sposób udało się im sprowadzić burzę??– zapytał po chwili. – Œcišgały z nóg pończochy,miłoœciwy panie. Zdumiało to chłopca,a zarazem do białoœci rozpaliło w nim ciekawoœć. – Rzecz zdumiewajšca!!– zawołał żywo. – Czy zawsze wywołuje to tak okropne skutki?? –Zawsze,miłoœciwy panie,a przynajmniej wtedy,gdy kobieta pragnie tego oraz wyrzeknie odpowiednie słowa na głos albo też w myœli. Tom zwrócił się żywo do niewiasty i rzekł popędliwym tonem: – Daj dowód twej mocy. Chcę zobaczyć burzę! W przesšdnym zgromadzeniu tu i ówdzie pobladły nagle lica,a wszyscy,choć nie okazali tego,uczuli silnš pokusę,aby jak najszybciej znaleŸć się z dala od niebezpiecznego miejsca. Ale „król ” nie dostrzegł tego,bo głuchy był i œlepy na wszystko,prócz oczekiwanej klęski żywiołowej,zauważywszy zaœ na twarzy niewiasty wyraz zdziwienia i pomieszania,dodał wnet wielce wzburzony: –Nie bój się. . . nie poniesiesz za kt kary. . . Ba!Odejdziesz wolno i nikt cię nie tknie. DowiedŸ swej mocy! – O królu mój i panie!!Nie mam żadnej mocy!Fałszywie mnie oskarżono. –Powstrzymuje cię lęk nikczemny. Okaż waleczne serce,a nie ucierpisz zgoła. Wywołaj burzę!Ach,choćby najmniejszš burzę!Nie chcę wielkiej niszczšcej nawałnicy,lecz mówišc szczerze,wolę coœ mniej groŸnego. Uczyń to!Ocalisz życie!Wolno odejdziesz z dziecięciem i z łaskš monarszš,która,jak ko królestwo długie i szerokie,uchroni cię od ludzkiej złoœci i wszelakiej krzywdy. Kobieta padła na podłogę i przysięgała ze łzami,iż nie posiada mocy czynienia cudów. Z wdzięcznoœciš ocaliłaby życie dziecka,radoœnie zaœ oddała własne,gdyby posłuszeństwo rozkazowi króla zapewnić mogło tak niezmiernš łaskę. Chłopiec nalegał. Kobieta powtarzała wcišżto samo. Wreszcie Tom przemówił: – Myœlę,że ta niewiasta mówi prawdę. Gdyby moja matka znalazła się na jej miejscu i posiadała moc diabelskš,na pewnobez wahania sprowadziłaby burzę i kraj cały zmieniła w ruinę,aby okupić za tę cenę moje tak bardzo zagrożone życie. Sšdzić wypada,że inne matki uczynione sš na podobnš modłę. Wolnaœ,dobra niewiasto,ty i twoje dziecię,albowiem wierzę,że jesteœ niewinna. A teraz,gdy zyskałaœ przebaczenie,możesz wszak nie obawiać się niczego. Œcišgaj pończochy!Jeżeli zaœ uczynisz burzę,będziesz bogata! Ocalona biedaczka wielkim głosem wyrażaławdzięcznoœć i bez wahania wykonała rozkaz. „Król ” przyglšdał się pełen wielkich nadziei,lecz mimo wszystko trochę wystraszony. Dworzanie nie ukrywali niepokoju ni krwogi. Kobieta obnażyła własne nogi i nogi swej córeczki. Niewštpliwie czyniła wszystko,co w jej mocy,aby szlachetny czyn królewski nagrodzić trzęsieniem ziemi,lecz wszystkie te starania nie wiodły do niczego. Tom westchnšł ciężko i powiedział: – Ha,dobra niewiasto,nie trudŸ się,albowiemwidać jasno,iż moc twa odeszła. IdŸ tedy w pokoju swojš drogš,a gdyby kiedy wróciła twa władza,nie zapomnij o mnie i sprowadŸ mi burzę. ROZDZIAŁ XVI OBIAD DWORSKI Pora obiadu zbliżała się nieuchronnie,lecz –rzecz szczególna –myœl o tym niepokoiła Toma tylko nieznacznie i bynajmniej nie budziła grozy. Doœwiadczenia poranne natchnęły go cudownš pewnoœciš siebie,mały,biedny kot-włóczęga bardziej przywykł po czterech dniach do osobliwej sytuacji,niż człowiek dojrzały mógłby tegodokonać w cišgu całego miesišca. Trudno o bardziej zdumiewajšcy przykład łatwoœci,zjakš dziecko przystosowuje się do ietrza,słonecznych a. . .iš,a T48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjĐÔ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żBPécC9}%DśSc€E #ĎcFŘ1y [GQ?(warunków. Jako ludzie uprzywilejowani,pospieszymy dowielkiej sali bankietowej i korzystajšc z czasu,w którym Toma sposobiš do uroczystego wystšpienia,spojrzymy,co się tam dzieje. Jest to przestronna komnata zezłoconymi kolumnami i pilastrami oraz malowidłami na suficie i œcianach. Przy drzwiach nieruchomo niczym posšgi stojš gwardziœci odziani malowniczo i zbrojni w halabardy. Wysokš galerię biegnšcš wokół całej sali zajmuje kapela oraz mnóstwo przystrojonych odœwiętnie obywateli płci obojga. Poœrodku komnaty,na wzniesieniu,stoi stół Toma. Oddajemy jednak głos dawnemu kronikarzowi: „Do komnaty wkroczył szlachcic z laskš marszałkowskš,za nim drugi,który dzierżyłobrus. Obydwaj przyklęknęli trzykrotnie z niezmiernš rewerencjš,po czym obrus został rozesłany i panowie owi wyszli,uprzednio znowu przyklęknšwszy. Potem wkroczyło dwu innych. Jeden niósł także laskę,drugi solnicę,talerz i chleb. Naprzód przyklęknęli jako dwaj poprzedni,arozstawiwszy na stole wszystko,co było dorozstawienia,oddalili się z tš samš ceremoniš. Wreszcie weszło dwu bogato strojnych możnych panów,z których jeden miał nóż do krajania mięsa. Obydwaj skłonili się z niezwyczajnym wdziękiem,po czym zbliżywszy się do stołu,potarli go chlebem i solš,a tak byli przejęci,jak gdyby król asystował temu we własnej osobie ”. Tak zakończyły się uroczyste przygotowania. Potem gdzieœ z dala,w echami grzmišcych korytarzach rozbrzmiałdŸwięk tršby i niewyraŸne okrzyki:–Miejscedla króla!Przejœcie dla miłoœciwego pana!. . . – Odgłosy te powtarzały się raz po raz i coraz bliżej,aż wreszcie tuż,tuż zabrzmiały grzmišce surmy i donoœny głos:– Przejœcie dla króla!–W tej chwili ukazał się wspaniały orszak,który niby barwny łańcuch zaczšł wysuwać się z podwoi. Ale oddajmy znowu głos kronikarzowi: „Naprzód szli panowie szlachta,baroni,hrabiowie,rycerze Orderu Podwišzki,a wszyscy odziani byli pięknie i głowy mieli odkryte. Następnie kroczył kanclerz między dwojgiem mężów,z którychjeden niósł królewskie berło,drugi miecz koronacyjny w szkarłatnej pochwie usianejzłocistymi liliami herbowymi,a zwrócony ostrzem ku górze. Wreszcie szedł król we własnej osobie,a widok jego powitały grzmišce kotły i fanfara dwunastu tršb,zasię lud na galeriach powstał z miejsc i zakrzyknšł:–Boże,chroń króla!– Zamonarchš postępowało wielu przydzielonychdo jego osoby dworzan szlachetnego rodu,az prawa i z lewa pięćdziesięciu panów straży przybocznej ze złocistymi toporkamiw rękach ”. Wszystko to było piękne i przyjemne. Puls Toma bił żywo,oczy gorzały radosnym blaskiem. Chłopiec poruszał się z należytymwdziękiem i swobodš,a było to dlań tym łatwiejsze,że nie zastanawiał się,co i jak robi,gdyż myœli miał oczarowane i pochłonięte osobliwymi widokami i dŸwiękami. Nikt zresztš nie może być zupełnie pozbawiony uroku,gdy ubrany jest w strojne,dobrze dopasowane szaty,do których przywykł nieco,zwłaszcza jeżeli o szatach tych w danym momencie nie myœli. Chłopiec dobrze zapamiętał otrzymane wskazówki,toteż na powitanie odpowiedział lekkim skinieniem strojnej w pióra głowy i uprzejmym zdaniem: – Dziękuję ci,wierny mój ludu. Zasiadł u stołu nie zdejmujšc beretu,czym nie stropił się wcale,albowiem jedzenie z głowš nakrytš jest jedynym królewskim przywilejem stanowišcym jak gdyby pomostłšczšcy monarchów z rozmaitymi Canty. Żadna ze stron nie ma w danym razie przewagi nad drugš, obie bowiem od dawna oswojone sš z tym obyczajem. Orszak rozproszył się i utworzył kilka malowniczych grup,które stały z odkrytymigłowami. Przy skocznych dŸwiękach kapeli łucznicy gwardii przybocznej,„najroœlejsi i najmocarniejsi mężowie w Anglii,dobierani ze względu na postawę. . . ”. . . pozwólmy jednak opowiedzieć o tym kronikarzowi: „Łucznicy gwardii przybocznej wkroczyli z głowami odkrytymi,odziani zaœ byli w szkarłat zdobny na plecach złotymi różami.Kilkakroć wychodzili oni i wchodzili,a za każdym razem wnosili jedno danie ułożone na talerzu. Dworzanin szlachetnego rodu przyjmował one dania w takiej kolejnoœci,wjakiej były przynoszone,i ustawiał na obrusie,a Stolnik (z obawy jakowejœ trucizny)dawał każdemu łucznikowi popróbować kęs z tego właœnie talerza, który ów podawał ”. Obiad udał się na ogół,chociaż Tom zdawał sobie sprawę,iż setki oczu œledzš każdy kęsw drodze do jego ust i z zainteresowaniem obserwujš,jak „król ” przeżuwa. Zainteresowanie to nie mogłoby chyba wzrosnšć,gdyby jadło było groŸnym materiałem wybuchowym i lada chwila miało rozsadzić biesiadnika,a szczštki jego rozrzucić po sali. Tom baczył,by się nie spieszyć,a zwłaszcza nie robić nic własnoręcznie,lecz czekać,aż właœciwy dworzanin uklęknie i za monarchę wykona owš czynnoœć. Chłopiec przebrnšł przez wszystko bezbłędnie,co było triumfem całkowitym i wspaniałym. Obiad dobiegł wreszcie końca,a Tom wraz ze swym barwnym pocztem opuœcił salę przy wesołych fanfarach tršb,grzmocie hołdów i huraganie wiwatów. Pomyœlał wówczas,że jeœli poznał już najgorsze strony publicznego spożywania obiadu,to chętnie poddawałby się tej próbie nawet pokilka razy dziennie,byle tylko za tę cenę wykupić się od pełnienia innych, znacznie dokuczliwszych obowišzków monarchy. ROZDZIAŁ XVII „KRÓL FU-FU PIERWSZY ” Miles Hendon ruszył spiesznie ku przyczółkowi mostowemu po stronie Southwark i bacznie rozglšdał się dokoła,miał bowiem nadzieję,iż postrzeże niebawem osoby,których szuka. Spotkało gojednak rozczarowanie. Rozpytujšc ludzi odkrył pewne œlady w Southwark,lecz dalejtrop się urywał i dzielny wojak nie wiedział,co poczšć. Mimo to nie szczędził starań do końca dnia,a noc zastała go zdrożonym,na poły wycieńczonym z głodu irównie dalekim od ziszczenia swych pragnień jak na poczštku wędrówki. Miles zjadł kolację w gospodzie „Pod Rycerskim Płaszczem ”i poszedł do łóżka umyœliwszy,iż wyruszy wczeœnie z rana i troskliwie przeszuka całe miasto. Leżšc bezsennie,dumał,układał plany i dochodził powoli do następujšcych wniosków: Chłopiec,jeżeli tylko zdoła,ujdzie z ršk tego hultaja,swego szanownego rodzica. Czyw takim przypadku wróci do Londynu i odnajdzie dawne swe kryjówki?Nie!Nie postšpi tak, gdyż obawiać się będzie wtórnego pojmania. Cóż tedy uczyni?Nigdy nie miał na œwiecie przyjaciela ani opiekuna,dopokšd nie zetknšł się z Milesem Hendonem,oczywiœcie więc będzie się starałodnaleŸć tego przyjaciela,jeżeli poszukiwania nie zmuszš go do wędrówek po niebezpiecznym dlań Londynie. A zatem uda się do Hendon Hall. Ach,uda się tam niezawodnie,bo wie przecie,że Miles zmierza do domu,będzie więc przewidywał,iż go tam zastanie. Tak,sprawa jest jasna!Nie wolno marnotrawić czasu w Southwark,lecz niezwłocznie przez ziemie księstwa Kent spieszyć krzeba do Monks Holm,po drodze zaœ przeszukiwać lasy i rozpytywać ludzi. Powróćmy jednak do zaginionego małego króla. Ów mężczyzna o wisielczym wyglšdzie,który(jak mówił pachołek z gospody)„znalazł sięskšdœ ”w bliskoœci króla i nieznajomego wyrostka,nie przyłšczył się do nich,lecz krok w krok sunšł ich œladem. Nie odzywałsię. Lewš rękę miał na temblaku,lewe zaœ oko zakryte szerokš zielonš klapkš. Utykał trochę i podpierał się dębowym kosturem. Wyrostek wiódł króla krętym szlakiem przez Southwark i wreszcie wyprowadził na szeroki trakt za miastem. Edward zaczšł się irytować. Oznajmił,że zatrzyma się w tym miejscu,bo to Hendon winien przyjœć do niego,nie on do Hendona. Tak,krokiem nie ruszy się z miejsca. Nie będzie tolerował dłużej takiego lekceważenia. Wyrostek odrzekł na to: –Będziesz tu marudził,a twój przyjaciel leży ranny w tym tam lesie. Ale rób,jak ci się podoba. Król zmienił od razu ton i zawołał: –Ranny?A któż oœmielił się to sprawić?Leczmniejsza o to!ProwadŸ,prowadŸ prędzej, młokosie!Czy podkuto cię ołowiem?Ach,choćby sprawca był ksišżęcym synem,pożałuje okrutnie zbrodniswojej! Do lasu było doœć daleko,lecz odległoœć tę pokonano szybko. Wyrostek rozejrzał się wokół, dostrzegł zatkniętš w ziemię gałšŸ z przywišzanym doń skrawkiem szmaty i poprowadził w gšszcz baczšc na podobne znaki,które odnajdował w pewnych odstępach. Były to niewštpliwie drogowskazy do jakiegoœ miejsca stanowišcego cel przewodnika. Niebawem wyszli na polanę, gdzie stały zwęglone ruiny chaty oraz stara stodoła chylšca się do upadku. Wokół nie było œladu życia:panowała œmiertelna cisza. Wyrostek wszedł do stodoły;chłopiec niecierpliwie deptał mu po piętach. W stodole nie było nikogo!Król podejrzliwie spojrzał na przewodnika. – Gdzież on??– zapytał. Odpowiedziš był szyderczy œmiech. Król wpadł w szał wœciekłoœci. Porwał polano igotował się właœnie do ataku na wyrostka,gdy w uszach zabrzmiał mu drugiwybuch szyderczego œmiechu. Œmiał się teraz kulawy hultaj,który przez cały czas podšżał w pewnej odległoœci. Król odwrócił się i rzucił gniewnie: – Ktoœ ty??Co masz tu do czynienia? –Uspokój się i przestań bredzić –powiedział mężczyzna. – Przebrałem się,ale nie tak znów dobrze,żebyœ mógł udawać,że nie poznajesz rodzonego ojca. –Nie jesteœ moim ojcem. Nie znam cię. Jamkról!Jeżeliœ ukrył gdzie mojego sługę,oddajgo zaraz lub srodze odpokutujesz za to,cóżeœ uczynił. John Canty odparł gniewnym,mocnym głosem: –Jasno widać,żeœ szalony. Nie mam ochoty cię karać,ale będę karał,jeżeli mnie do tegozmusisz. Ta gadanina nic nie szkodzi tutaj,gdzie nie ma ludzi i nikt nie słyszy twoich banialuk. Ale radzę ci przyuczyć język do rozsšdnej mowy,aby nie broił,kiedy zmienimy kwaterę. Popełniłem morderstwo. W domu nie mogę bałamucić. Nie możesz i ty,bo pokrzebny mi jesteœ. Z ważnych przyczyn zmieniłem nazwisko. Brzmi ono teraz Hobbs. John Hobbs. Ty maszna imię Jack;wbij to sobie w głowę. A terazgadaj!Gdzie matka?Gdzie siostry?Nie było ich na umówionym miejscu. Wiesz chyba,dokšd poszły. Król odparł posępnie: – Nie nudŸ mnie głupimi zagadkami. Moja matka nie żyje,siostry sš w pałacu. Stojšcyopodal wyrostek wybuchnšł uršgliwym œmiechem,a chłopiec rzuciłby się na niego,gdyby nie przeszkodził temu Canty czy „Hobbs ”,jak sam się teraz nazywał. –Milcz,Hugonie –powiedział. – Nie drażniłbyœ go lepiej. Zmysły ma pomieszanei niepokojš go takie zaczepki. Siadaj tu,Jack;uspokój się. Zaraz dam ci coœ do jedzenia. Hobbs i Hugon zaczęli rozmawiać z cicha,król zaœ odsunšł się jak najdalej od ich niemiłego towarzystwa. Wycofał się w półmrok przeciwnego kšta stodoły,gdzie,jak się okazało, klepisko na stopę grubo pokryte było słomš. Tam król legł,nakrył się słomš miast kołdrami i popadł w zadumę. Wiele miał trosk,lecz pomniejsze z nich odsunęła w niepamięć ta najdotkliwsza –strata ojca. Imię Henryka VIII budziło w reszcie œwiata dreszcz grozy oraz wizję potwora,którego nozdrza ziały zniszczeniem,ręce zaœ zadawały tylkodotkliwe ciosy i œmierć. Ale dla małego monarchy imię to łšczyło się z miłymi jedynie wspomnieniami i obliczem opromienionym dobrotliwym uczuciem. Chłopiec wspominał i tęsknie rozpamiętywał długi szereg tkliwych scen pomiędzy rodzicem a sobš,obfite zasię łzy dowodziły,jak szczery i głęboki ból œciskałmu serce. Mijało tymczasem popołudnie. Znużony troskami chłopiec zapadł powoli wspokojny,krzepišcy sen. Po pewnym czasie (nie umiałby powiedzieć,jak długo to krwało)król wróciłz trudem do półœwiadomoœci i gdy leżał z przymkniętymi powiekami rozmyœlajšc mgliœcie,gdzie jest i co się z nim dzieje,posłyszał jednostajny szmer,posępny stukot deszczu po dachu. Nachwilę owładnęło nim miłe uczucie wygody,które minęło jednak,gdy w pobliżu zabrzmiał chór rubasznej wrzawy i grubiańskich œmiechów. Chłopiec rozbudził się nieprzyjemnie zdziwiony i odkrył głowę,by zobaczyć,skšd gwar się dobywa. Przed oczyma jego roztoczył się ponury, osobliwy widok. Na drugim końcu stodoły,poœrodku klepiska jasno płonšł ogień,a wokół w czerwonawych blaskach zasiadała lub leżała osobliwa kompania. O takich obdartych włóczęgach płci obojga,o takich mętach ulicznych król nie czytał nigdy ani ich nie widział w najbardziej koszmarnych snach. Byli to roœli,krzepko zbudowani mężczyŸni,na bršz spaleni od słońca i wiatrów,a odziani w niewiarygodnełachmany;dorastajšcy chłopcy o łotrowskich twarzach,ubrani w podobny sposób;œlepi żebracy,których oczy zakrywały bandaże lub klapki,kaleki o kulach i szczudłach,jakiœ wyglšdajšcy na złoczyńcę wędrowny kramarz ze swymi jukami,szlifierz,kotlarz i cyrulik ze swoimi narzędziami. Wœród osób płci niewieœciej były ledwie dojrzałe dziewczęta,kobiety w kwiecie wieku i zwiędłe,pomarszczone wiedŸmy, wszystkie jednak mówiły głoœno,bezwstydnie i nieprzystojnie. Było tam również troje krostowatych niemowlšt i dwaj przewodnicy œlepców – wychudłe kundle ze sznurkami obwišzanymi dokoła szyi. Noc już zapadła. Banda skończyła właœnie ucztę. Rozpoczynała się orgia i blaszanka z mocnym trunkiem przechodziła z ršk do ršk. Wnet rozległy się okrzyki: – Hej,piosenka!Piosenka!Niech œpiewa Nietoperz i Dick Kuternoga! Jeden ze œlepców powstał i przysposobił się do występu odrzuciwszy klapki,pod którymi kryły się doskonałe oczy,oraz tabliczkę ze wzruszajšcym opisem przyczynstrasznego kalectwa. Kuternoga pozbył się szczudła i na zupełnie pewnych nogach stanšł obok kolegi- hultaja. Obydwaj ryknęlihulaszczš œpiewkš,przy końcu zaœ każdej strofki pomagał im grzmišcy chór całej szajki. Nim œpiew się skończył,pijacki entuzjazm sięgnšł takich wyżyn, że wszyscy zebrani ryczeli ostatniš strofkę odpoczštku,a potężne ich głosy wstrzšsały krokwiami dachu. Potem nastšpiła konwersacja,lecz prowadzono jš nie w złodziejskim żargonie piosenki, którym posługiwano się tylko wówczas,gdy słuchały nieprzychylne uszy. W czasie tej rozmowy wyszło na jaw,że „John Hobbs ”nie jest zupełnie „nowy ”,bodawnymi laty praktykował już był w tej samej bandzie. Zaczęto go wypytywać o póŸniejsze koleje. John Hobbs powiedział,iż „przypadkiem ”zabił człowieka. Przyjęto to z niemałym uznaniem,kiedy zaœ hultaj dodał,że człowiek ten był duchownym,zyskał ogólny poklask i z każdym po kolei musiał się napić. Starzy znajomi witali go radoœnie,nowi zaœ z dumš wymieniali z nim uœciski dłoni. Ktoœ zapytał,czemu to dawny kompan „na tak długo zdezerterował ”. –Londyn jest lepszy niż wieœ –odrzekł JohnCanty –i bezpieczniejszy ostatnimi laty,kiedy srogie prawa stosuje się coraz surowiej. Gdyby nie zdarzył mi się ten przypadek,na pewno bym się stamtšd nie ruszył. Postanowiłem zostać w Londynie i nigdy w życiu nie zapuœcić się na wieœ,ale cóż. . . ów przypadek pokrzyżował mi plany. Potem nowo przybyły spytał,ile osób liczy teraz szajka,a Harap,herszt bandy,odrzekł:–Dwudziestu pięciu tęgich zuchów:pajęczarzy,potokarzy,doliniarzy,fa- rmazonów,wliczajšc w to również ich baby i dziewuchy. Większoœć jest tutaj;inni wędrujš na wschód zimowym szlakiem. Wszyscy ruszamy ich œladem o œwicie. – Nie widzę Pryszcza w tej godnej kompanii. Gdzież się podziewa? –Biedny chłopak!Żywi się teraz siarkš i to zbyt goršcš jak na gust delikatny. Ubito go w bójce,mniej więcej w œrodku lata. – Szkoda!!Zuch był wielki z Pryszcza i chłop dorzeczny! –Taki był właœnie. Jego dziewucha,czarna Bess,trzyma wcišż z nami,ale jest teraz w drodze na wschód. Ładna sztuczka,przyjemna i prowadzi się jak należy. Nikt nie widział jej nigdy pijanej przez więcej niż cztery dni na siedem. –Zawsze była porzšdna. . . tak. . . pamiętam jš dobrze. . . cnotliwa niewiasta,godna wszelkiej pochwały. Jej matka była swobodniejsza i mniej baczyła na pozory. Awanturnica,porywcza starucha,ale za kt rozum niezwyczajny. –Straciliœmy jš właœnie przez ten rozum. Talent do wróżenia z ręki i przepowiadania na wszystkie inne sposoby przyszłych losów zjednał jej w końcu miano i sławę czarownicy. Prawo upiekło jš żywcem na wolnym ogniu. Do głębi byłem wzruszony,kiedy patrzałem,jak walecznie przyjmuje los okrutny. Ha!Klęła i lżyła tłum,który ze wszech stron gapił się bezwstydnie,a tu płomienie lizały jš całš,sięgały twarzy,ogarniały skšpe kłaki,trzeszczały nad jej starš,siwš głowš. Ale klęła tę tłuszczę!Bracie,mógłbyœ dożyć kysišca lat inigdy nie posłyszeć tak mistrzowskich przekleństw. Niestety!Sztuka ta zeszła T48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjĐÔ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żHPÎcI‚ cJ %Kź!ý c€Lš/‚cM;>%wraz z niš do grobu. Pozostały tylko nędzne,mdłe naœladownictwa,wszelako nie ma już prawdziwych bluŸnierstw! Harap westchnšł,słuchacze westchnęli ze zrozumieniem. Chwilowe przygnębienie opanowało całš bandę,bo nawet takie najbardziej zatwardziałe wyrzutki społeczeństwa niezupełnie odarte sš ze sentymentów i niekiedy potrafiš odczuć żywo bolesnš stratę lub niedolę. Zdarza się to w znacznych odstępach czasu i okolicznoœciach szczególnie sprzyjajšcych,jak na przykład tym razem. ,gdy talent i kultura schodzi ze œwiata nie zostawiajšc dziedzica. Ale mocny trunek obiegł dokoła kompanię i wnet przywrócił pogodę żałobnikom. – Czy ucierpieli także inni z naszych??– zapytał Hobbs. –Niektórzy tak. Zwłaszcza. nowicjusze,tacy na przykład niezamożni chłopi o chłodzie i głodzie wypędzeni w œwiat dlatego,że panowie zabrali im pola i zamienili na owcze pastwiska. Chłop taki żebrał,przywišzano go więc dt rozwory wozu i obnażonego do pasa smagano,aż krew płynęła ciurkiem;potem zakuwano go w dyby i chłostano znowu. Chłop żebrał dalej,dostawał więc nowe cięgi i obcinano mu ucho. Chłop żebrał w dalszym cišgu (ha!cóż miał robić,biedny potępieniec),piętnowano go więc na policzkach rozpalonym żelazem i sprzedawano w niewolę. Chłop uciekał;tropiono go,a pochwyciwszy wieszano. Krótka to anegdota i szybko się jš opowiada. Inni z nas doœwiadczyli losu nie tak srogiego. ChodŸcie no,Yokel,Burns i Hodge!. . . Pokażcie,jak was ozdobiono! Przywołani wstali,œcišgnęli częœć swych łachów i odsłonili grzbiety pokryte na krzyż sznurami starych blizn po batogach. Jeden odgarnšł włosy i pokazał miejsce,naktórym było niegdyœ lewe ucho. Drugi również pokazał okaleczone ucho i klejmo na ramieniu –literę V. Trzeci powiedział: –Nazywam się Yokel. Dawniej byłem dzierżawcš,i to dzierżawcš zasobnym. Miałem kochajšcš żonę i dzieci. Teraz inna przypadła mi majętnoœć i zawód odmienny. Żona i dziatki odeszły. Może sš w niebie,może. . . może w tym innym miejscu. . . ale. . . ale,dzięki Bogu miłosiernemu,nie męczš się już w Anglii. Moja dobra,Bogu ducha wi nna stara matka próbowała zarabiać na chleb doglšdaniem chorych. Jeden z nich umarł,a że medycy nie umieli powiedzieć czemu,matkę spalono jako czarownicę,a dziatki moje patrzyły na to i zawodziły. Angielskie prawo!Hej,w górę kubki!Hej,wszyscy razem z gromkim okrzykiem wypijmy na czeœć litoœciwego prawa angielskiego,które matkę mojš wyzwoliło z angielskiego piekła! Dziękuję wam,kamraci,wszystkim i każdemu z osobna. Żebrałem,chodzšc od domu do domu,żona żebrała także. Wlekliœmy ze sobš głodne dziatki. Ale głód jest przecież zbrodniš w Anglii!Odarto więc nas z szat i kańczugami pędzono przez trzy miasta. Hej!Raz jeszcze wypijcie wszyscy na czeœć miłoœciwego prawa angielskiego,bo jego batog wypił wiele „krwi mojej Mary i błogie wyzwolenie rychło nastšpiło. Leży teraz w kšcie księżej grodzi,bezpieczna,wolna od wszelkiej krzywdy. A dziatki. . . Cóż,kiedy prawo szczuło mnie od miasta do miasta,dziatki kolejno umierały z głodu!Pijcie,kamraci. Wychylcie choć kapkę za biedne dziatki,które nigdy nie uczyniły nikomu nic złego!Żebrałem dalej,żebrałem o skibkę chleba, poszedłem tedy w dyby i straciłem ucho. O,patrzcie,sterczy tu obrzynek!Żebrałem znowu i. . . spójrzcie naobrzynek drugiego ucha!Żebym dobrze wszystko zapamiętał!Ale żebrałem jeszcze.Sprzedano mnie w niewolę. . . Tutaj,na policzku pod warstwš brudu. . . Ha!Jeżeli zmyję ten brud,zobaczycie czerwone „S ”wypalone goršcym żelazem!NIEWOLNIK!Czy pojmujecie sens tego słowa?Angielski NIEWOLNIK stoi oto przed wami. Uciekłem od pana, kiedyœ zaœ pojmš mnie. . . Przekleństwo Niebios niechaj padnie na prawa kraju,który je stanowił!. . . Hej,będę wisiał! DŸwięczny głos zabrzmiał w mrocznej atmosferze: – Nie będziesz wisiał!!Bowiem dzisiaj nastšpi kres owemu prawu. Wszyscy odwrócili się i ujrzeli dziwacznš postać małego króla,kiedy zaœ chłopiec wstšpił w kršg œwiatła i ukazał się wyraŸnie,zasypano go wnet nawałnicš pytań: – Kto on??Co to takiego?Ktoœ ty,ptaszku? Nie stropiony,stał w ogniu wielu zdziwionych,pytajšcych spojrzeń i odpowiedział z iœcie monarszš godnoœciš: – Jam Edward,król Anglii. Buchnšł huragan œmiechu. Wywołała go po częœci wzgarda,po częœci zaœ uciecha z takprzedniego żartu. Król oburzył się i rzekł surowym tonem: – Nieobyczajni włóczędzy!!Tak dziękujecie za przyobiecanš wam monarszš łaskę! Chłopiec mówił coœ jeszcze gniewnym głosem,gestykulował żywo,lecz słowa jegotłumiła zawierucha œmiechu i szyderczych okrzyków. John Hobbs kilkakroć starał się przekrzyczeć rozgwar,kiedy zaœ powiodło mu się to na koniec,wołał: –Kamraci!To mój syn obłškany,nieprzytomny,jednym słowem,zupełnie wariat. Nie zważajcie na niego. Wmówił sobie,że jest królem. –Jestem królem –odparł zwracajšc się do swego „ojca ” – o czym przekonasz się wewłaœciwym czasie,i to na własnej skórze. Przyznałeœ się do morderstwa;będziesz za to wisiał. – Ty mnie wydasz!!Ty?Niech no dostanę cię w łapy,a. . . –Szaa!. . . Spokój!–powiedział krępy Harap,który wtršcił się w porę,by ocalić króla,a znaczeniu swej przysługi dodał powagi obalajšc Hobbsa uderzeniem pięœci. –Nie czujesz respektu ani dla królów,ani nawet dla hersztów!Jeżeli jeszcze raz nie uszanujesz mojej obecnoœci,sam cię powieszę. Potem zwrócił się do małego monarchy: –A ty,chłopcze,nie groŸ kamratom,nikomu nie mów o nich złego słowa,weŸ wody w gębę. BšdŸ królem,jeżeliœ sobie wmówił takš brednię,ale nie krzywdŸ nikogo z tej racji i nie pleć o tym,bo to przecież zdrada.Zapewne ludzie z nas Ÿli pod tym lub innym,mało ważnym względem,ale żaden nieupadł tak nisko,aby zdradzić własnego króla,bo serca mamy kochajšce i wierne. Prawdę opowiadam,chłopcze!A teraz wszyscy razem:Niech żyje Edward, król Anglii! – Niech żyje Edward,król Anglii! Kompania spod ciemnej gwiazdy odpowiedziała tak gromkim okrzykiem,że zatrzęsła się nędzna rudera. Twarz małegomonarchy rozpromienił na chwilę uœmiech zadowolenia,następnie zaœ chłopiec powiedział z pełnš godnoœci prostotš: – Dziękuję ci,mój wierny ludu. To nieoczekiwane zdanie wywołało szalonš wesołoœć,kiedy zaœ nastało wreszcie coœ zbliżonego do ciszy,Harap przemówił stanowczym,choć dobrodusznym tonem: –Pohamuj się,chłopcze,bo rzecz to ni rozsšdna,ni godziwa. Wariuj,ile chcesz,jeżeli musisz,ale obierz sobie inny tytuł. Jakiœ kotlarz wystšpił wnet z wrzaskliwš propozycjš – „Fu-Fu Pierwszy ”,król pomyleńców! Tytuł od raz przypadł do gustu,a wszystkiegardziele ryknęły: – Niech żyje „Fu-Fu Pierwszy ”,król pomyleńców! Wiwatom akompaniowało hukanie,kocia muzyka i wybuchy œmiechu. – Hołd mu złożyć!! – Koronować!! – Odziać w płaszcz monarszy!! – Berło mu dać!! – Posadzić na tronie!! Takie okrzyki (i co najmniej dwadzieœcia innych)wybuchły w jednej chwili i nim nieszczęsna mała ofiara rozbawionej tłuszczy zdšżyła dech złapać,ukoronowanojš cynowš misš,odziano w postrzępionš derę,posadzono na baryłce,w rękę zaœ wtłoczono kolbę kotlarza zamiast berła. Potem wszyscy padli przed chłopcem na kolana i ocierajšc oczy brudnymi szmatami ifartuchami,podnieœli chór ironicznych lamentów i szyderczych błagań: – Zmiłuj się nad nami,o najlepszy z królów!– Nie depcz lichego robactwa,miłoœciwy panie! – Ulituj się nad swymi niewolnikami i pociesz ich monarszym kopniakiem!! – Uraduj nas i ogrzej promieniami gorejšcego słońca majestatu!! –Pobłogosław ziemię dotknięciem stopy,abyœmy mogli zlizywać pył z twych œladów i rosnšć w godnoœci własnej! –Racz plunšć na twe sługi,miłoœciwy panie,aby dziatki naszych dziatek mówiły o monarszej łasce i na wieki wieków chadzały w dumie i szczęœliwoœci. Ale krotochwilny kotlarz zatriumfował tegowieczora i najœwietniejsze zyskał laury. Uklškł przed monarchš i udawał,że całuje stopę,lecz został z obrzydzeniem kopnięty. Wówczas poczšł obchodzić wesołš kompanię i żebrać o kawałek szmaty,którš zamierzał okryć miejsce dotknięte czcigodnš stopš,aby,jak powiadał,uchronić je od zetknięcia z pospolitym powietrzem. Kotlarz mówił ponadto,że zrobi fortunę,gdyż wyjdzie na goœciniec i będzie okazywał to uœwięcone miejsce za każdorazowš opłatš stu szylingów. Był w ogóle tak zabójczo uczesany,że wzbudził zazdroœć i podziw całej szajki. Łzy upokorzenia i gniewu zabłysły w oczach małego króla,który pomyœlał w głębi zranionego serca: „Gdybym wyrzšdził im najgorszš krzywdę,nie mogliby potraktować mnie okrutniej. A zamierzałem przecież okazać łaskawoœć,oni zaœ odpłacili mi tak niegodziwie ”. ROZDZIAŁ XVIII KRÓLEWICZ WŒRÓD WŁÓCZĘGÓW Szajka wagabundów wstała o rannym brzasku i ruszyła w drogę. Nad głowami mieli pochmurne niebo,pod nogami œliskš ziemię,wokół nasycajšcy powietrze zimowychłód. Ogólna wesołoœć zginęła bez œladu. Jedni byli posępni i małomówni,inni gniewliwi i zrzędni. Nikomu nie dopisywał humor,wszystkich zaœ dręczyło pragnienie. Harap powierzył „Jacka ” pieczy Hugona,któremu udzielił jakichœ zwięzłych wskazówek, a Johnowi Canty przykazał trzymać się z dala od syna i zostawić go w spokoju. Zapowiedział również Hugonowi,aby nie był dla chłopca zbyt surowy. Po niedługim czasie chłód złagodniał,mgła zrzedła nieco. Włóczędzy przestali drżeć zzimna i nabrali trochę ducha. Z każdš chwilšbyli pogodniejsi,wreszcie zaœ poczęli przekomarzać się między sobš albo uršgać spotykanym na goœcińcu przechodniom. Dowodziło to,iż raz jeszcze budzš się do życia,a wartoœć jego uciech oceniajš należycie. Rzucało się jednak w oczy,iż ludzie tego pokroju budzš grozę,wszyscy bowiem ustępowali im z drogi i pokornie przyjmowali wszeteczne docinki,nie myœlšc zgoła o właœciwej odprawie. Wagabundy porywali bieliznę z płotów,nierzadko w oczach właœcicieli,którzy nie próbowali protestować, jak gdyby zadowoleni,że chociaż płoty nie zostały zabrane. Wkrótce banda urzšdziła najazd na jakšœ małš zagrodę i gospodarzyła tam niby we własnym domu,a drżšca ze strachu wieœniacza rodzina do cna pustoszyła spiżarnie,aby przyjšć œniadaniem nieproszonych goœci. Wagabundy głaskali pod brodę gospodynię i jej córki,gdy niewiasty te podawały im jadło,czynili na ich temat nieprzystojne żarty,œmieli się rubasznie, rzucali nieprzystojne słowa. Gospodarza i jego synów obrzucali koœćmi lub resztkami jadła, od których gradu wieœniacy musieli się wcišż uchylać,celne zaœ „strzały ” witane były huraganem oklasków. Na zakończenie goœcie posmarowali masłem głowę jednej z córek,gdy ta obruszyła się na zbytnie poufałoœci,kiedy zaœ odchodzili,zapowiedzieli,że wrócš i spalš chatę wraz z mieszkańcami,jeżeli władze usłyszš choćby jedno słówko o najeŸdzie. Około południa,po długim i nużšcym marszu,banda zatrzymała się na postój za żywopłotem,na krańcach sporego miasteczka. Odpoczynek trwał godzinę,póŸniej wagabundy rozproszyli się po okolicy,aby z rozmaitych stron wkroczyćdo tej miejscowoœci i zajšć się tam przeróżnymi rzemiosłami. „Jacka ” posłano z Hugonem. Przez czas pewien chłopcy myszkowali tu i ówdzie,a Hugon pilnie,lecz bez powodzenia szukał jakiejœ korzystnej sposobnoœci. Wreszcie powiedział: – To podłe miejsce i nic nie widać w nim doukradzenia. Będziemy żebrać. –Będziemy,do kroćset!Pracuj w swym fachu,jeœli ci z tym wygodnie. Ja nie będę żebrał. –Nie będziesz!–zawołał Hugon i ze zdziwieniem spojrzał na króla. – Z pozwoleniem,od kiedy to się nawróciłeœ! – Co ty wygadujesz?? – Co wygaduję??Alboœ przez całe życie nie żebrał na ulicach Londynu? – Ja??Ty błaŸnie! –Oszczędzaj komplementów,to zapas na dłużej ci starczy. Twój ojciec powiada,że od małego trudnisz się żebraninš. Ha,pewnie to kłamstwo. Co?Może jesteœ doœć bezczelny,aby powiedzieć,że on skłamał – drwił wyrostek. – Ten człowiek,którego zwiesz moim ojcem?Tak!Skłamał. –Słuchaj,nie posuwaj dobrej zabawy w fiksata zbyt daleko. Baw się dla przyjemnoœci, dopóki ci to nie szkodzi. Jak powiem twemu ojcu,co wygadywałeœ,dostaniesz tęgie wały. – Możesz się nie trudzić. Sam mu wszystkiepowiem. –Dalibóg,podziwiam twojš hardoœć,lecz wcale nie zachwycam się rozsšdkiem. W tym życiu aż za dużo jest batów i kijów;niekrzeba starać się o nie z własnej woli. Ale dajmy spokój tym sprawom. Ja wierzę jednak twojemu ojcu. Nie wštpię,że potrafion kłamać,nie wštpię,że kłamie w razie pokrzeby,ale w danym wypadku nie widzę żadnej pokrzeby. Człowiek rozsšdny nie szafuje bez celu czymœ tak przydatnym jakłgarstwo. Słuchaj teraz. Uroiłeœ sobie,że poniechasz żebraniny,co tedy będziesz czynić?Może rabować kuchnie? Król odrzekł niecierpliwie: – Daj spokój bredniom. Nudzisz mnie. – Takiœ to,bratku –warknšł zagniewany Hugon. –Nie chcesz żebrać. Nie chcesz rabować. Niech i tak będzie. Powiem ci tedy,co musis zrobić. Posłużysz za wabia,kiedy ja będę żebrał. Odmów teraz,jeżeli myœlisz,że możesz sobie na to pozwolić! Chłopiec miał już na ustach pogardliwš odpowiedŸ,lecz Hugon nie dopuœcił go do głosu. –Milcz!– syknšł. – Widzisz?Nadchodzi jakiœczłeczyna z poczciwš gębš. Teraz upadnę niby tknięty wielkš chorobš. Kiedy nadbiegnie ten nieznajomy,podnieœ lament,padnij na kolana i udawaj,że beczysz. A potem wrzeszcz,jak gdybyœ miałw kałdunie wszystkich szatanów rozpaczy,iwołaj:–O dobry panie!To mój nieszczęœliwy brat strasznš dotknięty niemocš. Biedneœmybardzo sieroty!Przez miłosierdzie boskie,rzućcie dobrotliwym i łaskawym wzrokiem na chorego,opuszczonego w niedoli nędzarza. Sięgnijcie,panie,do swych niezmiernych bogactw i ofiarujcie jednego małego pensa istocie ciężko doœwiadczonej przez Boga i bliskiej nieuchronnej zguby!–Masz tak lamentować i lamentować,dopóki,rozumiesz,nie wydusimy z niego pensa;inaczej gorzko tego pożałujesz! Hugon zaczšł stękać,jęczeć,przewracać oczyma,chwiać się i zataczać,kiedy zaœ nieznajomy był już zupełnie blisko,wyrostek runšł mu pod nogi,gdzie wił się i skręcał w ulicznym pyle,jak gdybyznosił niewypowiedziane męki. –Boże!Ach,Boże!–zawołał miłosierny przechodzień. –Jak ten biedak strasznie cierpi. Zaraz,pomogę ci wstać,nieszczęœliwychłopcze. – Bóg pobłogosławi was,szlachetny panie,za waszš iœcie ksišżęcš łaskawoœć,ale w czasie takiego ataku srogiból sprawia mi każde dotknięcie. Ten mój brat opowie waszej wielmożnoœci,jakie przechodzę katusze,gdy nawiedzajš mnie teparoksyzmy. Dajcie pensa,szlachetny panie,jednego pensa,abym kupić mógł trochę jadła,a potem zostawcie mnie,o panie,własnym mym troskom. –Jednego pensa!Zaraz dostaniesz trzy,biedaku!– zawołał nieznajomy i z nerwowym poœpiechem wydobył z kieszeni trzy monety. –Masz,chłopcze!Daję ci ze szczerego serca. ChodŸ no tutaj,mój mały,pomóż zanieœć twego chorego brata do tamtego oto domu,gdzie. . . – Nie jestem jego bratem – przerwał król.– Co??Nie jesteœ jego bratem? –Czy słyszeliœcie go,dobry panie?– jęknšł Hugon,a na swój prywatny użytek zgrzytnšłzębami. – Wypiera się rodzonego brata!!Brata jednš nogš stojšcego w grobie.–Chłopcze,twarde masz zaiste serce,jeżeli on jest istotnie twoim bratem. Fe,wstyd! Przecież biedaczek nie może ruszyć nogš ani rękš. Powiadasz,że to nie twój brat,któż zacz tedy? –Żebrak i złodziej!Wyłudził od was pienišdze,zarazem jednak opróżnił wam kieszenie. Jeżeli chcecie dokonać cudownegouzdrowienia,zmierzcie go laskš i resztš pozostawcie Opatrznoœci. Ale Hugon nie czekał na cud. W jednej chwilizerwał się i pomknšł niby wichrem niesiony,a nieznajomy dobroczyńca ruszył za nim wołajšc gromko:– Łapaj złodzieja!! Król,wielce wdzięczny Niebiosom ze swe wyzwolenie,uciekał w przeciwnym kierunkuinie zwalniał kroku,dopóki nie znalazł się z dala do niebezpieczeństwa. Wybrał pierwszš napotkanš drogę i rychło zostawił za sobš miasteczko. Przez parę godzin umykał,ile sił w nogach,i trwożnie oglšdał się przez ramię wypatrujšc poœcigu,wreszcie jednak opuœciły go wszelkie obawy,a miejsce ich zajęło miłe poczucie bezpieczeństwa. Teraz chłopiec uprzytomnił sobie,że jest głodny,a zarazem bardzo zmęczony,zajrzał więc dt jakiejœ chaty,lecz nim zdšżył się odezwać,kazano mu milczeć i bez ceremoniiprzepędzono włóczęgę. Odzienie œwiadczyłoprzeciw niemu. Odszedł zraniony i dotknięty dt żywego estety!Sztuka ta zeszła T48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjĐÔ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żNPöcOFcPNMQ›!Ć c€Ra/cSw=Ű postanowiwszy nie narażać się więcej na tak lekceważšce traktowanie. Ale głód jest władcš dumy,nim więc zmrok zapadł,chłopiec spróbował szczęœcia w innej chacie. Tam wszakże spotkał się z jeszcze gorszym przyjęciem,gdyż obrzucono go wyzwiskami i zagrożono aresztowaniem za włóczęgostwo,jeżeli natychmiast nie pójdzie swojš drogš. Nadcišgnęła noc zimna i chmurna,a utrudzony monarcha wlókł się wcišż „swojš drogš ”. Musiał iœć nieprzerwanie,bo za każdym razem,gdy przysiadł,aby wytchnšć nieco,chłód przejmował go do szpiku koœci. Wszystkie wrażenia i doznania,które mały król odbierał w czasie tej wędrówki przez dostojny mrok i niezmierzonš pustkę nocy,były dlań nowe i osobliwe. Od czasu do czasu jakieœ głosy zbliżały się,przesuwały obok i topniały w ciszy,że zaœ postacie,do których głosy owe należały,majaczyły mgliœcie niby bezkształtne plamy i nic więcej nie można znich było dostrzec,chłopiec wyczuwał w tym wszystkim coœ nadprzyrodzonego,upiornego,przejmujšceg- o dreszczem grozy. Niekiedy migotał gdzieœbłysk œwiatła –błysk zawsze daleki,jak gdyby pochodzšcy z innego œwiata. Niekiedysłychać było dŸwięk owczego dzwonka – brzęk zawsze cichy,odległy,niewyraŸny. Stłumione porykiwanie bydła nadpływało z nocnym wiatrem w zamierajšcej,żałobnej tonacji. Czasami rozpaczliwe wycie psa zabrzmiało gdzieœ na rozległych przestrzeniach pól i lasów. Wszystkie te niezmiernie dalekie dŸwięki budziły w małym królu wrażenie,że życie i jego sprawy odsunęły się odeń, on zaœ samotny i pozbawiony oparcia stoi poœrodku niezmierzonego pustkowia. Edward wlókł się poœród posępnych majaków tych nowychprzeżyć i od czasu do czasu wzdrygał się posłyszawszy nad głowš cichy szelest uschłych liœci,który tak bardzo przypominał ludzkie szepty. Wtem ujrzał wbliskoœci słabe œwiatełko ręcznego kaganka. Szybko cofnšł się w mrok i czekał. Kaganek migotał w otwartych wrotach stodoły. Król stał przez czas pewien. Nic nie było słychać;nikt się nie poruszał. Biedak zmarzł tak okropnie,stojšc bez ruchu,a goœcinnie otwarta stodoła była tak kuszšca,że postanowił wreszcie wszystko rzucić na szalę i wejœć do œrodka. Ruszył z miejsca szybko i ukradkiem,kiedy jednak przekraczał próg,usłyszał z sobš ludzkie głosy. Błyskawicznie skoczył za jakšœ znajdujšcš się w stodole baryłkę i tam przycupnšł. We wrotach ukazali się dwaj parobcy,z których jeden niósł kaganek. Parobcy zajęli się jakšœ robotš i przez całyczas rozmawiali,kiedy zaœ kręcili się ze œwiatłem tu i ówdzie,król rozglšdał się bacznie i dostrzegł po drugiej stronie klepiska doœć wyraŸny zarys sšsieka. Zamierzał oczywiœcie dokrzeć tam po omacku,kiedy wreszcie sam pozostanie. Zauważył również leżšcy w połowie drogi stos der końskich i zadecydował,iż na jednš noc powoła je do służby dla korony angielskiej. Parobcy skończyli wkrótce swš pracę,wyszli z kagankiem i zaryglowali wrota. Drżšcy z chłodu chłopiec skoczył tak szybko,jak pozwalały na to ciemnoœci,wstronę stosu der,chwycił kilka z nich i trafił omackiem do upatrzonego sšsieka. Z dwóch der umoœcił posłanie,a okrył się pozostałymi dwiema. Był teraz zadowolonym z losu monarchš,jakkolwiek derki były stare,cienkie i nie doœć ciepłe,a ponadto wydawały przejmujšcy koński odór,tak uporczywy,że niemal duszšcy. Król był wprawdzie głodny i zziębnięty,leczrównież tak strudzony i senny,że niebawemzmęczenie i sen zaczęły brać górę nad głodem i chłodem i chłopiec zapadł w stanpółœwiadomej drzemki. Wtem,w chwili gdy bliski był zupełnej utraty zmysłów,poczuł wyraŸnie,że coœ go dotknęło. Zbudził się. Strach dławił go bezlitoœnie. Zimna groza tajemniczego dotknięcia w ciemnoœciach powstrzymała prawie bicie serca. Edward leżał bez ruchu;nasłuchiwał tłumišc oddech. Ale nic się nie poruszało. Znikšd niedochodził żaden dŸwięk. Chłopiec nasłuchiwał cišgle i czekał,jak wydawało mu się,bardzo długo,wcišż jednak nic nie poruszało się ani odzywało. Wreszcie zaczšł znowu zapadać w drzemkę i w tej chwili raz jeszcze poczuł tajemnicze dotknięcie!Ach,to muœnięcie czegoœ bezdŸwięcznego a niewidzialnego było okropne,przerażajšce,dławiło upiornym lękiem. Co teraz robić?Oto pytanie istotne, lecz pytanie,na które Edward nie znajdowałodpowiedzi. Czy porzucić wygodne,przytulneschronisko i uciekać przed tš mglistš grozš?Ale dokšd?Król nie mógł przecież wydostać się ze stodoły,nieznoœnš zaœ byłamu myœl,że będzie się tłuc w ciemnoœciach w tę i owš stronę pomiędzy czterema œcianami więzienia,a zjawa będzie włóczyłasię za nim i przy każdym zwrocie dręczyła ohydnym,lekkim muœnięciem w policzek lub ramię. Czy nie lepiej pozostać na miejscu i jak noc długa znosić tę potwornš œmierć zażycia!Nie!Cóż zatem należy uczynić?Ach,jesttylko jedno wyjœcie i Edward wiedział dobrze,że musi się uciec do niego! Trzeba wycišgnšć rękę,odnaleŸć owo „coœ ”. Łatwo było to wymyœlić,lecz trudniej zmusić się do podjęcia próby. Mały monarcha po trzykroć zagłębiał rękę w zdradliwe mroki,lecz za każdym razem cofał jš wnet ze zdławionym okrzykiem strachu,nie dlatego,żeby coœ napotkał,lecz z obawy,iż lada chwila napotkać coœ musi. Za czwartym razem sięgnšł trochę dalej i dłoniš pogładził lekko przedmiot miękki a ciepły. Skamieniał ze zgrozy!Myœli miał w takim stanie,że mógł wyobrazić sobie tylko,iż to coœ jest œwieżym,nie ostygłym jeszcze trupem. Pomyœlał,że umrze raczej,niż po raz drugi dotknie tej ohydy. Ale myœlšc tak zbłšdził,gdyż nie był œwiadom wszechwładnej mocy ludzkiej ciekawoœci. Niebawem,drżšcš dłoniš macałznowu w mrokach,wbrew rozsšdkowi,pomimo woli macał uparcie,dopóki nie natknšł się na pęczek długi ch włosów. Zadrżał,lecz mimo to przesuwał dłoniš po włosach,a natrafiwszy na coœ,co wydało mu się ciepłš linš, sunšł wyżej i wyżej,aż wreszcie znalazł nieszkodliwe cielę. Lina nie była wcale linš,lecz cielęcym ogonem! Chłopcu wstyd było,iż najadł się strachu i przebył tyle cierpień z powodu tak błahego,jak drzemišce cielę. Niepokrzebnie jednak czuł się upokorzony,bo obawiał się przecież nie cielęcia,lecz tej nierealnej okropnoœci,którš cielę reprezentowało,a w owych dawnych,przesšdnych czasach każdyinny chłopiec męczyłby się i zachowywał tak właœnie,jak on męczył się i zachowywał. Król był szczerze zadowolony nie tylko dlatego,że tajemnicza i stota okazała się cielęciem, lecz również dlatego,że zyskał towarzystwo cielęcia,czuł się bowiem samotny i opuszczony, serdecznie więc witał kompanię i przyjaŸń nawet tak niegodnego zwierzęcia. Ponadto od istot pokrewnych doznał tylu zniewag i przykroœci,że prawdziwš pociechę stanowiła dlań bliskoœć drugiego stworzenia boskiego,które nie miało zapewne wspanialszych przymiotów ducha, lecz w każdym razie obdarzone było miękkim sercem i łagodnym usposobieniem. Wobec tego monarcha postanowił zlekceważyć różnicę pozycji i nawišzać przyjazne stosunki z cielęciem. Gładzšc ciepły,gładki grzbiet (cielę leżało bowiem blisko i łatwo go było dosięgnšć),król wpadł na pomysł,że przypadkowego sšsiada wykorzystać może na rozmaite sposoby. Zaraz też przesłał swe łoże,umieœcił je bliżej cielęcia,następnie zaœ przytulił się do miękkiego grzbietu i nakrył derami nowego przyjaciela oraz siebie. Po paru minutach zrobiło mu się tak miło i ciepło,jak to bywało niegdyœ w puchach ksišżęcego łoża w Pałacu Westminsterskim. Wnet nadcišgnęły przyjemne myœli,a życie zarysowało się w różowych barwach. Edward był wolny od piętna niewoli i zbrodni,wolny od towarzystwa niecnych,gburowatych łotrów; było mu ciepło,miał dach nad głowš,jednym słowem był szczęœliwy. Wzmagał się nocnywiatr. Dšł w potężnych porywach,od których dygotała i trzeszczała stara stodoła. Chwilami opadał z sił i zawodził tęsknie koło węgłów i przyciesi. Ale wszystko to brzmiało w uszach małego monarchy niby słodka muzyka,zwłaszcza teraz,gdy było mu wygodnie i ciepło. Niechaj wiatr dmie i szaleje,niechaj huczy iszumi,jęczy i wyje;mały włóczęga nie martwi się zgoła,lecz z przyjemnoœciš słucha tej muzyki. Bliżej tylko przesuwa siędo skromnego przyjaciela. Jest mu coraz milej,cieplej,wygodniej. Rozkosznie wędrujeze œwiadomoœci w głęboki sen bez marzeń,pełen spokoju i powagi. W oddali ujadajš psy,żałoœnie skarży się puszczyk,wiatr szaleje z nie słabnšcš mocš,po dachu bębniš strumienie ulewnego deszczu,lecz władca Anglii œpi snem nie przerwanym. Cielę œpi również,jest bowiem stworzeniem prostodusznym,nie bardzo więc troszczy się o nawałnicę ani też nie onieœmiela go wspólne posłanie z królem. ROZDZIAŁ XIX KRÓLEWICZ WŒRÓD WIEŒNIAKÓW Edward ocknšł się wczesnym rankiem i spostrzegł,że jakiœ zmokły,lecz przemyœlny szczur zakradł się w nocy i na jego piersi legł niczym w wygodnym łóżku. Niebawem jednak zaniepokojony czmychnšł.Chłopiec uœmiechnšł się i rzekł: –Nie bój się,głupie stworzenie. Równie jestem samotny jak ty. Wstyd by mi było skrzywdzić istotę tak bezradnš,jakom i ja bezradny. Ponadto wdzięczny ci jestem za dobry omen,jeżeli bowiem król upadł tak bardzo,że nawet szczury czyniš sobie zeń legowisko, zapowiada to niezawodnie odmianę fortuny,gdyż jasno widać,że niżej zejœć już nie może. Chłopiec wstał i opuœcił sšsiek,lecz w tej chwili usłyszał dziecinne głosy. Otworzyły się wierzeje i do stodoły weszły dwie małe dziewczynki,kiedy zaœ spostrzegły niespodziewanego goœcia,zaraz przestały chichotać i gwarzyć,zatrzymały się i stały bez ruchu,ciekawie go oglšdajšc. Wnet jednak zaczęły szeptać pomiędzy sobš i zbliżywszy się nieco,przystanęły, aby patrzeć i szeptać znowu. Pomału nabrały odwagi i głoœno poczęły omawiać szczególnego goœcia. – Przyjemnš ma twarz – powiedziała jedna. –I ładne włosy – dodała druga. – Ale nędznie jest odziany. –I jaki mizerny. Zbliżyły się znowu,trwożliwie obchodzšc gopółkolem i obserwujšc z rozmaitych stron niczym jakieœ dziwnego gatunku zwierzę. Przez cały czas zachowywały się jednak trwożnie i niepewnie,jak gdyby podejrzewały,iż zwierzę to może być niebezpieczne i przy sposobnoœci potrafi kšsać. Wreszcie zatrzymały się tuż przed nim,dla bezpieczeństwa ujęły się za ręce i do woli przypatrywały mu się naiwnymi oczyma. Potem jedna z dzieweczek zebrała całš odwagę i zapytała z prostotš: – Ktoœ ty,chłopczyku? – Król – padła poważna odpowiedŸ. Dzieweczki drgnęły z lekka,szeroko otworzyły oczy i przez pół minuty gapiły się w niemym podziwie. Wkrótce jednak ciekawoœć przemogła. – Król??Jaki król? – Król Anglii . Dzieci spojrzały na siebie,potem na owo dziwo,potem znowu na siebie – spojrzały ze zdumieniem i powštpiewaniem,następnie jedna z nich powiedziała: – Czy słyszałaœ,Margery?On mówi,że jest królem. Czy to może być prawda? –Naturalnie,Prissy!On przecież nie kłamie. A widzisz,Prissy,gdyby nie mówił prawdy, toby kłamał. Tak,na pewno. Pomyœl tylko. Wszystko,co nie jest prawdš,musi być kłamstwem i nic innego nie wymyœlisz. Argument był poważny,œcisły,wyczerpujšcy,Prissy nie miała więc oparcia dla swoich wštpliwoœci. Zamyœliła się na chwilę,potem zaœ przywróciła jego tytuł i honory mówišc: – Jeżeli naprawdę jesteœ królem,to wierzę ci. – Naprawdę jestem królem. OdpowiedŸ ta przesšdziła sprawę. Monarsza godnoœć małego władcy została uznana bez kwestii i dyskusji,a dzieweczki jęły zaraz wypytywać,jak to się stało,że król tutaj się znalazł,czemu jest ubrany tak nie po królewsku,dokšd się wybiera i w ogóle o wszystkie sprawy dziwnego goœcia. Niewysłowionš ulgę przynosiło biednemu chłopcu opowiadanie o swych troskach słuchaczkom,które –jak dobrze zdawał sobie sprawę – nie będš drwić ni powštpiewać. Toteż z przejęciem mówišc o swych przygodach,na czas pewien zapomniał nawet o głodzie,a poczciwe dzieweczki słuchały z głębokim,najtkliwszym współczuciem. Kiedyjednak chłopiec dobrnšł do ostatnich wydarzeń i powiedział,jak długo obywać się musiał bez jadła,słuchaczki przerwałygoœciowi w pół słowa i niezwłocznie zaprowadziły go do chaty, aby zajšć się œniadaniem. Król był teraz pogodny i zadowolony. W duchu mówił: „Kiedy odzyskam wreszcie należne mi prawa,zawsze czcił będę małe dzieci wspominajšc, jak te dziewczštka wierzyły mi i ufały,gdy ciężkie przeżywałem troski,a ludzie starsi,którzy uważajš się zamšdrzejszych,wyszydzali mnie i obwoływalikłamcš ”. Matka dziewczštek przyjęła króla uprzejmie i z wielkim współczuciem,gdyż opłakany wyglšd i niewštpliwy obłęd biednego chłopca wzruszał niewieœcie serce. Była wdowš,i to wdowš niezamożnš,doœwiadczyła zatem,dosyć trosk,aby nauczyć się litoœci dla nieszczęœliwych. Sšdziła,że mały szaleniec uszedł jakimœ sposobem rodzinie lub opiekunom,próbowała więc wybadać,skšd przybył,potem zaœ podjšć kroki zmierzajšce do wrócenia mu domu. Ale liczne wzmianki o bliskich miasteczkach i wsiach i wszelkie pytania w tym względzie nie przydawały się na nic,bo wyraz twarzychłopca i jego odpowiedzi wskazywały jasno,iż wieœniaczka mówi o rzeczach zupełnie mu obcych. Z przejęciem i prostotš opowiadał o stosunkach dworskichi wielokroć głos mu się załamywał,gdy wspomniał zmarłego króla,swego ojca,kiedy jednak rozmowa schodziła na sprawy pospolitsze,biedak przestawał się interesować i milkł niezwłocznie. Wdowa stropiła się znacznie,lecz nie dawała za wygranš. Zajęta gotowaniem wymyœlała nowe wcišż podstępy,aby zaskoczyć chłopca i dobyć zeń prawdziwe tajemnice. Zaczęła coœ o krowach,lecz goœćnie okazał zainteresowania;póŸniej o owcach,z tym samym wynikiem. Niewiasta uznała więc za mylny swój domysł,że ma przed sobš pastuszka. Dalej przyszła kolej na manufaktury,na tkaczy,kotlarzy,kowali,jednym słowem rzemieœlników i wszelkie rzemiosła;potem na dom wariatów,więzienia i dobroczynne przytułki. Nic jednak nie pomagało i zawódspotykał wdowę przy każdym z tych tematów. Ale był to zawód niezupełny, wiódł bowiem do wniosku,że zagadka zwęziła się obecnie do zajęć domowych. Tak!Kobieta nie miała wštpliwoœci,że jest nawłaœciwym tropie. Mały szaleniec musiał służyć w jakimœ domu!Ale sprawa zamiatania nudziła go wyraŸnie,rozpalanie ognia nie ożywiało,a szorowanie i czyszczenie nie mogło obudzić entuzjazmu. Zacna niewiasta traciła nadzieję i dla formy raczej poruszyła temat gotowania. Ale ku jej zdziwieniu i szczerej radoœci twarz króla rozjaœniła się od razu! „Ach,wytropiłam cię nareszcie!” – pomyœlała wdowa dumna,iż wielkiego dzieładokonała tak przemyœlnie i chytrze,zarazem zaœ z tak niecodziennym taktem. Mogła teraz dać wytchnienie strudzonemu językowi,gdyż język królewski natchniony mękš głodu i cudnymi woniami,które płynęły z buchajšcych parš garnków i rynek,rozwišzał się snadnie i wygłosił tak płynnš orację o przeróżnych smakowitych daniach,że niewiasta pomyœlała,nim minęły trzy minuty: „Na pewno miałam słusznoœć. On pomagał w kuchni ”. Następnie król rozszerzył jadłospis i rozprawiał o nim z takim znawstwem i przejęciem,że poczciwa niewiasta rzekła do siebie: –Dalibóg,skšd on zna tyle potraw,i to potraw wykwintnych,które sš przywilejem stołów ludzi znacznych a majętnych?Ach,rozumiem,ten obdarty włóczęga musiał służyć w kuchni pałacowej,zanim postradał zmysły!Tak!tak!Był zapewne popychadłem przy kuchmistrzu samego króla!Zaraz zrobię z nim próbę. Niewiasta goršco pragnęła dowieœć niezbicie swej teorii,powiedziała więc królowi,aby przez chwilę pilnował kuchni,przy czym napomknęła,że może dodać według własnego gustu jedno lub dwa dania. Potem wymknęła się z izby,dzieciom zaœ dała znak,by poszły za niš. Król mruknšł do siebie: –Dawnymi czasy inny angielski monarcha otrzymał to samo zlecenie. Nie uchybia więc mej godnoœci czynnoœć,do której zniżył się sam Alfred Wielki. Postaram się wszakże lepiej niżeli on wywišzać z zadania,bo Alfred pozwolił wszak przypalić się plackom. Intencja była chwalebna,lecz nie odpowiadało jej wykonanie,bo ten król,podobnie jak tamten,zamyœlił się wnet,a dumajšc o swych sprawach dopuœciłdo podobnej katastrofy – do przypalenia potraw. Gospodyni wróciła jednak na czas;uchroniła œniadanie od całkowitego zniszczenia i rychło zbudziła króla z zadumy,nie szczędzšc mu gwałtownych i gorzkich wymówek. Niebawem jednak ty dt żywego estety!Sztuka ta zeszła T48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjĐÔ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żTP[ YUŤ ˝c€Vh[cWĂ*÷ cXş8÷Yą<˛€zauważyła,jak martwi to,że zawiódł zaufanie,zmiękła więc łatwo i cała zamieniła się w dobroć i łagodnoœć dla małego nędzarza. Chłopiec podjadł z apetytem i do syta,co oczywiœcie dodało mu sił i ducha. Œniadanieto było osobliwe z tej przyczyny,że obie strony rezygnowały z należnego ich pozycjiprzywileju,wszelako żadna nie była œwiadoma zaszczytu,który jš spotyka. Poczciwa niewiasta miała zamiar nakarmić małego włóczęgę podanymi w kšciku resztkami jadła,jak postšpiłaby oczywiœciez każdym innym żebrakiem albo z psem. Ale była skruszona udzielonym tak niedawno surowym napomnieniem,czyniła więc wszystko,co w jej mocy,aby dać chłopcu zadoœćuczynienie,i pozwoliła mu zasišœć do rodzinnego stołu,przy którym – niby równyz równymi –jeœć miał razem z osobami o tyle wyżej stojšcymi. Król szczerze był wzruszony, iż zawiódł zaufanie ludzi przychylnych,chcšc tedy dać im zadoœćuczynienie,postanowił zniżyć się do poziomu skromnej rodziny zamiast rozkazaćgospodyni i jej córkom,by stojšc posługiwały mu,kiedy on zajmie ich stół i œniadać będzie w samotnym majestacie,słusznie przysługujšcym jego urodzeniu i godnoœci. Każdemu z nas dobrzerobi,jeœli niekiedy rezygnuje ze swojej dumy. Zacna niewiasta radowała się dzień cały,iż tak wspaniałomyœlnie potraktowała jakiegoœ tam włóczęgę. Król zaœ był również zadowolony z siebie,ponieważ dobrowolnie poniżył się wobec skromnej,ubogiej wieœniaczki. Po œniadaniu wdowa powiedziała królowi,żeby zmył naczynia. Rozkaz ten oburzył go zrazu i chłopiec bliski był buntu,niebawem jednak pomyœlał: „Alfred Wielki pilnował pieczenia placków,niewštpliwie zatem zmywałby również naczynia. Mogę i ja popróbować ”. Robota powiodła się nieszczególnie,co zdziwiło króla,bo czyszczenie drewnianych misek i łyżek wydawało mu się rzeczš prostš,okazało się zaœ pracš nudnš i wielcemęczšcš. Wreszcie jednak jš skończył. Edwardowi pilno już było w dalszš drogę,nie tak łatwo wszakże opuœcić mógł towarzystwo skrzętnej gospodyni. Białogłowa wynajdywała mu wcišż takie lub inne pomniejsze zadania,z których wywišzywał się wedle najlepszych chęci i zniejakim nawet powodzeniem. Potem zasadziła go wraz z małymi dziewczynkamido obierania zimowych jabłek,lecz król był bardzo niezręczny i wdowa odwołała go z tej funkcji,dajšc mu w zamian nóż rzeŸnicki do naostrzenia. Potem zatrudniła chłopca przy gręplowaniu wełny na czas tak długi,że biedak pomyœlał,iż dobrego króla Alfreda zaćmił i daleko pozostawił w tyle. O heroicznych pracach małego króla przy gospodarstwie domowym miło będzie kiedyœ czytać w dziełach i opowiadaniach historycznych. Doszedłszy do tego wniosku Edward zamierzał zrzec się dalszych czynnoœci,gdy wnet po wczesnym obiedzie gospodyni wręczyła mu koszyczek kocišt doutopienia. W każdym razie miał właœnie zgłosić dymisję,gdyż mniemał,że w jakimœ miejscu krzeba przeprowadzić linię granicznš,a topienie kocišt uważał za powód bardzo po temu właœciwy. W tej chwili jednak wynikła przeszkoda w postaciJohna Canty,z kramarskimi jukami na plecach,i Hugona. Dwaj hultaje zbliżali się właœnie do furty od strony drogi,gdy król dostrzegł ich,zanim oni go zdšżyli zauważyć. Nie rzekł więc nic o przeprowadzeniu linii granicznej,lecz chwycił koszyk z kociętami i bez słowa wyszedł cichaczem na podwórze gospodarskie. Tam zostawił kocięta w szopie i szparko umknšł œcieżkš,którš odkrył na tyłach zagrody. ROZDZIAŁ XX KRÓLEWICZ I PUSTELNIK Król skrył się teraz za osłaniajšcym go od domu żywopłotem i gnany œmiertelnym strachem umykał co sił w stronę odległegolasu. Ani razu nie spojrzał za siebie,dopokšd nie znalazł się na skraju zbawczego boru,gdzie odwrócił się œmiało idostrzegł majaczšce w dali dwie postacie. To mu wystarczyło. Powstrzymał się od badania tych postaci krytycznym okiem i zwolnił kroku dopiero w głębokim cieniu gęstwiny. Wówczas przystanšł,gdyż poczułsię stosunkowo bezpieczny. Nasłuchiwał bacznie;wokół panowała cisza głęboka i dostojna – ba!nawet groŸna i przytłaczajšca. Natężony słuch chwytał z rzadka jakieœ dŸwięki; tak jednak odległe,stłumione i tajemnicze,że wydawaćsię mogły nie dŸwiękami prawdziwymi,lecz jęczšcymi i zawodzšcymi echami dŸwięków dawno zmarłych. A więc odgłosy te były jeszcze bardziej przerażajšce niż cisza,którš od czasu do czasu zakłócały. Edward zamierzał zrazu pozostać do końcadnia tam,gdzie się zatrzymał,lecz chłód owionšł wkrótce jego spotniałe ciało i wędrowiec musiał podjšć marsz,aby się nieco rozgrzać. Ruszył na przełaj lasem sšdzšc,iż niebawem przedrze się do jakiejœdrogi. Rozczarował się wszakże,bo szedł i szedł przed siebie,a im głębiej się zapuszczał,tym gšszcz stawał się większy.Po niejakim czasie półmrok zaczšł ciemnieći król uprzytomnił sobie,że noc zapada. Zadrżał na myœl o przepędzeniu jej w tak upiornym miejscu,próbował więc przyœpieszyć kroku,lecz posuwał się coraz wolniej,bo nie widział już dobrze i nie mógłwyszukiwać dogodniejszej drogi,wobec czego potykał się wcišż o korzenie albo wikłał w pnšczach i kolczastych krzewach.Ach,jakiż był szczęœliwy,gdy zauważył nareszcie odblask œwiatła!Zbliżał się ostrożnie, przystajšc często,aby rozejrzećsię i posłuchać. Œwiatło płynęło z nie oszklonego otworu okiennego w małej chatynce. Król posłyszał głos i zrazu poczuł ochotę,aby uciec i skryć się bezpiecznie,rychło jednak zmienił zamiar,gdyż głos ów niewštpliwie odprawiał modły. Chłopiec zakradł się pod jedyne okienko chatki,wspišł się na palce i sięgnšł wzrokiem do wnętrza. Izba była ciasna,podłogę stanowiła naturalna powierzchnia ziemi mocno ubita od długiegoużytkowania. W kšcie znajdowało się posłanie z sitowia nakryte jednš lub dwiema starymi derkami. Opodal widać byłowiadro,dzban,misę oraz parę garnków i patelni,dalej zaœ stała krótka ława i zydel na trzech nogach. Na palenisku tliły się zwęglone polana. Przed ołtarzykiem,który oœwietlała jedyna œwieczka,klęczał wiekowy mężczyzna,a obok niego,na starej drewnianej skrzynce,leżała czaszka ludzka i otwarta księga. Mężczyzna był rosły i koœcistej budowy,włosy i brodę miał œnieżnobiałe,a okrywała go sięgajšca od ramion do pięt opończa z owczych skór. – Œwięty pustelnik!!– szepnšł król do siebie.–Zaiste,tym razem dopisało mi szczęœcie. Pustelnik powstał z klęczek. Edward zastukał. Odpowiedział mu basowy głos: – WyjdŸ,atoli grzechy zostaw za sobš,gdyż miejsce,w które wkraczasz,jest œwięte! Król wszedł i przystanšł. Pustelnik zwróciłw jego stronę błyszczšce,niespokojne oczyizapytał: – Ktoœ zacz?? – Król – padła prosta odpowiedŸ. –Pozdrowienie ci,królu!–krzyknšł starzec radoœnie,potem zaœ poczšł krzštać się,goršczkowo i ustawicznie powtarzajšc:–Pozdrowienie ci,pozdrowienie!–Postawił ławę przy ognisku,usadowił na niej goœcia,rzucił kilkapolan na żar,a wreszcie zaczšł chodzić nerwowym krokiem tam i z powrotem. –Pozdrowienie ci!Wielu nawiedzało ten œwięty przybytek,wszelako niegodni byli i zostali odprawieni. Atoli król,którzy odrzucakoronę i wzgardziwszy czczym blaskiem swej godnoœci obleka łachmany,aby poœwięcić żywot pobożnym praktykom i umartwieniu ciała, godzien jest!Radoœnie będzie powitany i znajdzie tu przytułek do końca dni,dopokšd œmierć go nie przywoła. Król próbował mu przerwać i udzielić wyjaœnień,lecz pustelnik nie zwracał nań uwagi,a nawet zdawał się nie słuchać. Dalej mówił podniesionym głosem i z wzrastajšcym zapałem: –I będziesz tu żył w pokoju. Nikt nie odnajdzie twej kryjówki,aby niepokoić cię błaganiami o powrót do onego pustego i szalonego życia,które Bóg rozkazał ci porzucić. Będziesz się tu modlił,będziesz zgłębiał Pismo,będziesz rozmyœlał nad pustkš i ułudš tego œwiata oraz wzniosłymirozkoszami życia,które ma nadejœć. Będziesz karmił się okruszynami chleba i ziołami i codziennie biczował ciało dla oczyszczenia ducha. Będziesz nosił włosiennicę na gołej skórze,będziesz pił tylko wodę i znajdziesz tu pokój,tak,pokój doskonały,bo wszyscy, którzy przybędš,aby cię odnaleŸć,odejdš swojš drogš poniżeni i nie odszukajš cię,i nie będšnękać. Starzec przechadzał się wcišż tam i z powrotem,zaprzestał wszakże mówić głoœno i poczšł szeptać. Król skorzystał zesposobnoœci,aby wyłuszczyć swš sprawę,co uczynił z wymowš,której natchnieniem była obawa i niepewnoœć. Ale pustelnik nie troszczył się o nic i dalej szeptał do siebie. Wreszcie,mamroczšc wcišż,zbliżył się do chłopca i powiedział z przejęciem: – Szszaa!! Wyznam ci wielkš tajemnicę. Pochylił się,aby rozpoczšć zwierzenia,lecz opamiętał się w porę i zaczšł bacznie nasłuchiwać. Po chwili ruszył na palcach wstronę otworu okiennego,wysunšł głowę,rozejrzał się w mrokach,potem wrócił na palcach i przysunšwszy twarz dotwarzy króla,szepnšł: – Jestem archaniołem!! Król drgnšł nerwowo i pomyœlał: „Daj Boże,abym znalazł się znowu wœród złoczyńców,teraz bowiem wpadłem w moc szalonego!” Obawy jego rosły i wyraŸnie odmalowały się na twarzy. Pustelnik cišgnšł stłumionym, pełnym przejęcia tonem: –Jak sšdzę,wyczuwasz mojš aurę!Na obliczu twym widnieje groza. Nikt nie może znaleŸć się w tej aurze i nie zareagować wtaki właœnie sposób,jest to bowiem aura samych niebios. Ja udaję się tam i powracam w mgnieniu oka. Archaniołem zostałem obwołany przed pięciu laty przez aniołów,którzy przyszli tu,do mojej pustelni,aby nadać mi tę krew mrożšcš godnoœć. Obecnoœć ich napełniła izbę jasnoœciš nie do zniesienia. Ach,królu,aniołowie klękali przede mnš!Tak!Uklękli,albowiem większy jestem odnich!Przechadzałem się póŸniej po niebiańskim dworze i wiodłem rozmowy z patriarchami. Dotknij mej dłoni,nie obawiaj się –dotknij!Oto dotknšłeœ ręki,którš œciskał był Abraham i Izaak,i Jakub!Ja bowiem przechadzałem się po złotych dziedzińcach i twarzš w twarz stałem przed Bogiem Ojcem! Efektownš pauzš zakończył przemówienie,potem zaœ zmienił nagle wyraz twarzy,znowu zaczšł chodzić i podjšł energicznie a gniewliwie: –Tak,jestem archaniołem!Jestem tylko archaniołem,ja,który mogłem zostać papieżem! Tak!To czysta prawda!Przed dwudziestu laty zapowiedŸ ta we œnie spłynęła ku mnie z niebios!Ach,tak!Miałem zostać papieżem i winienem zostać papieżem,bo niebu tak się podobało,ale królrozwišzał mój œwištobliwy zakon i ja,biedny,ciemny,osamotniony mnich, poszedłem w œwiat,bezdomny i odarty z wielkich przeznaczeń. Powiedziawszy to,zaczšł znowu coœ pomrukiwać i w bezradnym gniewie tłuc siępięœciš po czole. Od czasu do czasu miotał straszne przekleństwo albo wykrzykiwał patetycznie: – Ha!!Zostałem tylko archaniołem,ja,który winienem być papieżem! Miotał się tak przez godzinę,a biedny mały król siedział i cierpiał. Potem szaleństwo minęło nagle i starzec zmienił się cały w poczciwoœć. Mówił łagodnym głosem i zstšpiwszy z obłoków gwarzył tak prosto ipo ludzku,że wnet zupełnie podbił serce monarchy. Sędziwy mnich przysunšł ławę bliżej ognia,wygodniej usadowił goœcia,wprawnš,troskliwš rękš opatrzył mu sińce i lekkie zadrapania i zabrał się dowarzenia strawy na wieczerzę. Przez cały czas gawędził miło,niekiedy zaœ głaskał chłopca po włosach lub policzku tak miękkoi pieszczotliwie,że rychło cała niechęć i strach zbudzony przez archanioła obrócił się w szacunek i sympatię dla człowieka. Ten pomyœlny stan rzeczy utrzymywał się w cišgu wieczerzy. Po modlitwie przed ołtarzykiem pustelnik ułożył chłopca na posłaniu w sšsiedniej małej komorze,a do snu otulił go czule i troskliwie,niby rodzonamatka. Pogłaskał króla na dobranoc,kiedy zaœ rozstał się z nim,zasiadł przy ognisku i bez celu i sensu poczšł tršcać pogrzebaczem zalegajšcy wokół żar. Nagle przerwał to zajęcie,kilkakroć stuknšł palcami w czoło,jak gdyby chciał przypomnieć sobie myœl,która uleciała z głowy. Nie powiodło mu się to widać,bo gwałtownie zerwał się z ławy,wszedł do sypialni goœcia i zapytał: – Tyœ król?? – Ta--ak. . . – brzmiała półsenna odpowiedŸ. – Jaki król?? – Angielski. – Angielski??Tedy Henryk nie żyje? – Niestety!!Jam syn jego. Pustelnik zmarszczył się posępnie. Z mœciwš energiš załamał koœciste ręce. Przez chwilę stał dyszšc szybko,raz po razprzełykajšc œlinę. Potem rzekł ochrypłym głosem: – Czy wiesz,że to on wygnał w œwiat nas,bezdomne włóczęgi? Nie było odpowiedzi. Starzec,nachyliwszy się,bacznie obserwował pogodnš twarz chłopca i nasłuchiwał jego równomiernego oddechu. –Œpi,œpi głęboko –mruknšł,a posępnš chmurę na jego twarzy zastšpił wyraz złoœliwego zadowolenia. Uœmiech przemknšł po wargach uœpionego. Pustelnik odwrócił się i mruknšł: – W jego sercu goœci tedy radoœć. Zaczšł teraz myszkować po komorze,jak gdyby szukał czegoœ tu i ówdzie. Niekiedy przystawał. Nasłuchiwał. Niekiedy odwracał głowę i zerkał w stronę posłania. Przez cały zaœ czas szeptał i mamrotał coœ pod nosem. Wreszcie znalazłto,czego zdawał się szukać:zardzewiały stary nóż rzeŸnicki i osełkę. Potem wszedłchyłkiem do swojej stancji,usiadł przy ognisku i cichaczem jšł ostrzyć nóż. Mruczał wcišż,mamrotał,pokrzykiwał. Wiatr wzdychał wokół samotni,tajemnicze odgłosy nocy napływały z dali. Błyszczšce œlepki co œmielszych myszy i szczurów zerkały na starca ze szpar i szczelin,lecz on,niebaczny na nic,co działo się wokół, pracował dalej pilnie,zaciekle. Niekiedy,lecz bardzo rzadko,przecišgał wielkim palcem po ostrzu noża i z satysfakcjš kiwał głowš: – Ostrzejszy – szeptał. – Tak,coraz ostrzejszy. Nie zdawał sobie sprawy z upływu godzin. Pracował spokojnie,zabawiajšc się własnymi myœlami,które od czasu do czasu wypowiadał głoœno: –Jego rodzic skrzywdził nas srodze,zniszczył. . . a teraz upadł w płomienie piekieł!Ha! Upadł w płomienie piekieł!Uszedł nam. . . taka była wola boża... Ha!Taka była wola boża,nie wolno tedy biadać. Ale nie uszedł płomieniom. . . Ha!Nieuszedł płomieniom. Żršcym,bezlitosnym,okrutnym płomieniom. Płomieniom,które trwajš wiecznie! Starzec pracował tak,pracował i pracowałmamroczšc,dławišc się niekiedy zduszonymchichotem,nie,kiedy zaœ rzucajšc znowu słowa: – Rodzic jego winowajcš wszystkiego. Ha!Jestem archaniołem,a gdyby nie on,zostałbym papieżem. Król poruszył się. Pustelnik bezszelestnie skoczył w stronę posłania,uklškł z nożem w podniesionej ręce,schylił się nad leżšcymkształtem ludzkim. Chłopiec drgnšł znowu. Na chwilę uchylił powiek,lecz w jego nie widzšcych oczach myœl nie zabłysła,a wnetspokojny oddech oznajmił,iż głęboki sen powrócił. Pustelnik przyglšdał się przez czas niejaki inasłuchiwał bez ruchu,nie oddychajšc prawie. Potem opuœcił pomału rękę,odpełznšł na stronę i rzekł do siebie:–Północ dawno minęła. Niedobrze,by krzyknšł teraz,przypadkiem bowiem mógłby ktoœ przechodzić w pobliżu. Znowu jšł myszkować po swej norze. Tu podejmował strzęp szmaty,tam jeden kawał rzemienia,ówdzie drugi. Potem wrócił na dawne miejsce i działajšc z niepoœledniš ostrożnoœciš,zdołał spętać kostki chłopca nie budzšc go ze snu. Z koleipróbował zwišzać mu ręce. Kilkakroć starał się złożyć je na krzyż,lecz król odrzucał zawsze na bok prawe ramię albo lewe,i to w chwili,kiedy więzy były już przysposobione. Wreszcie jednak,gdy starzec bliski był rozpaczy,Edward sam skrzyżował ręce i wjednej chwili spowiły go nowe pęta. Pustelnik założył bandaż pod brodę œpišcego,okręcił go wokół głowy i mocno zawišzał,potem zaœ zręcznie supłał i łšczył ze sobš węzły,a czynił to tak sprawnie i delikatnie,że podczas wszystkichjego zabiegów mały król spał spokojnie i nie poruszył się nawet. ROZDZIAŁ XXI HENDON PRZYBYWA Z ODSIECZĽ Starzec wymknšł się z komory –chyłkiem,ukradkiem,niby kot. Przyniósł niskš ławę. Usiadł na niej. Połowę ciała miał w przymglonym migotliwym blasku,połowę w cieniu. Pożšdliwym wzrokiem wpił się w uœpionego chłopca. Cierpliwie odbywał wartę nie zważajšc na upływ czasu. Ostrzył nóż bez poœpiechu,pomrukujšc i chichocšc. Wyglšdem i postawš przypominałpotwornego szarego pajška olbrzyma,który delektuje się widokiem nieszczęsnego owada,tkwišcego bezradnie w pętach sieci. Po długim czasie starzec (patrzył on,wcišżnie widzšc,gdyż myœlami kršżył w krainie sennej ułudy)spostrzegł nagle,iż chłopiec ma oczy otwarte –szeroko otwarte!– i ety!Sztuka ta zeszła T48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjĐÔ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żZP‚c[Ňc\ÓQ ]$lc€^,íc_};ězmrożony przerażeniem spoglšda na nóż. Uœmiech zadowolonego szatana wypełznšł na wargi pustelnika,który rzekł,nie zmieniajšc pozy ni zajęcia: – Synu Henryka VIII,azaliœ się modlił? Chłopiec szarpnšł się bezradnie w więzach i spomiędzy zaciœniętych szczęk dobył z trudem zduszony dŸwięk,który starzec uznał widocznie za odpowiedŸ twierdzšcš. – Módl się tedy po raz wtóry. Odmawiaj modlitwę za konajšcych! Dreszcz wstrzšsnšł ciałem jeńca;twarz mu spopielała. Potem mały król zaczšł znowu walczyć o wolnoœć. Szamotał się zaciekle,gwałtownie,rozpaczliwie,lecz bezskutecznie próbował potargać więzy. Przez cały czas stary ludojad uœmiechał się nad nim,kiwał głowš,cierpliwie ostrzył nóż i mamrotał niekiedy: – Chwile sš cenne. Cenne a nieliczne. Odmawiaj tedy modlitwę za konajšcych. Chłopiec jęknšł rozpaczliwie,zaprzestał daremnych wysiłków i leżał dyszšc. Z oczupociekły mu łzy i jedna za drugš spływałypo twarzy,lecz wzruszajšcy ten obraz nie wywarł wrażenia na okrutnym starcu. Zaczęło œwitać. Pustelnik zauważył to i powiedział ostro tonem jak gdyby nerwowego podniecenia: –Nie myœlę przecišgać dłużej tego szaleństwa!Noc już minęła. Noc wydaje sięchwilš, jednš chwilš,chociażby nawet trwała przez rok cały!Pomiocie burzyciela Koœcioła Powszechnego,zamknij konajšce oczy,jeżeli obawiasz się widoku. . . Reszta utonęła w nieartykułowanym pomruku. Starzec padł na kolana,œcisnšł nóż w dłoni, pochylił się nad jęczšcym chłopcem. . . Lecz słuchajcie!W pobliżu pustelni ozwały się głosy. Nóż wypadł z ręki pustelnika,który narzucił owczš skórę na skrępowanš ofiarę i zerwał się z klęczek,cały drżšcy. Gwar wzmagał się,głosy przemawiały coraz donoœniej,coraz gniewniej. Rozległ się dŸwięk razów i wołanie o pomoc,potem stukot oddalajšcych się szybkich kroków,a w tej samej chwili grzmišce, długie kołatanie do drzwi pustelnika i okrzyk: – Hej,tam!Otwierać!Prędzej,do stu diabłów! Nigdy bardziej upragnione tony nie zabrzmiały niebiańskš muzykš w uchu małego monarchy!Głos ów należał do Milesa Hendona! Zgrzytajšc zębami z bezsilnej wœciekłoœci,pustelnik wyszedł spiesznie z komory,zamknšł za sobš drzwi,niebawem zaœ król usłyszał następujšcš rozmowę,toczonš w „kaplicy ”: – Czeœć i pozdrowienie,wielebny ojcze. Gdzie jest chłopiec. . . mój chłopiec? – Jaki chłopiec,przyjacielu? –Jaki chłopiec!Nie powiadaj mi łgarstw,moœci księże,ani próbuj mnie zwodzić!Brak mi po temu ochoty. W bliskoœcitwojej chaty przychwyciłem łotrów,którzyskradli mi go,jak sšdzę,i zmusiłem ich do szczerych wyznań. Powiedzieli,że on jest znowu na wolnoœci,a œlad jego wytropili aż do twego progu. Pokazywali nawet odciski jego stopy. Nie wykręcaj się więc i słuchaj,œwištobliwy ojcze,jeżeli mi go nie oddasz,to. . . Gdzie jest chłopiec? –Ach,dobry panie,masz,być może,na myœli owego króla,wagabundę w łachmanach, który przywlókł się wczoraj wieczorem. Jeżeli takich,jak ty,interesować może los takich,jak on,dowiedz się,iż wysłałem go wpewnej sprawie. Rychło powinien wrócić. –Jak rychło?Jak rychło?Hej,nie trać no czasu!Czy mógłbym go doœcignšć?Jak rychło ma wrócić? – Nie musisz go œcigać,bo niebawem nadejdzie. –Niech i tak będzie,spróbuję zaczekać. Ale,słuchaj!. . . Ty go gdzieœ wysłałeœ?Ty!To oczywiste kłamstwo!On nie poszedłby przecie!Wyrwałby ci siwš brodę,gdybyœ pozwolił sobie na takš zniewagę. Zełgałeœ,przyjacielu,zełgałeœ napewno!On nie poszedłby nigdzie ani na twój rozkaz,ani na rozkaz żadnego człowieka. –Żadnego człowieka. . . Słusznie!Zapewne by nie poszedł. Ale jam nie człowiek. – Co??Kto żeœ tedy,na miłosierdzie boże? – To tajemnica,bacz więc,abyœ jej nie zdradził. Jestem archaniołem. Miles Hendon wydał okrzyk zdumienia bardzo zbliżony do przekleństwa,następnie zaœ rzekł: –Teraz rozumiem jasno jego posłuszeństwo!Wiem,iż za nic nie ruszyłby rękš ani nogš, by posłużyć zwykłemu œmiertelnikowi,lecz mój Boże,nawet król słuchać musi rozkazów archanioła!Niechaj więc. . . Szszaa!. . . Co to za hałas? Podczas tej rozmowy król znajdował się w pobliżu i na przemian trzšsł się ze strachu albo drżał z radosnego podniecenia. Przez cały czas również wkładał wszystkie swe siły w trwożne jęki,żywišc cišgle nadzieję,iż odgłosy te sięgnš ucha Hendona.Ale raz po raz przekonywał się z goryczš,że wierny sługa nie słyszy albo przynajmniej nie zwraca uwagi. Ostatnie pytanie Milesa było dlań tedy niby ożywcze tchnienie z szerokich pól dla konajšcego. Edward wytężył siły i całš energię włożyłw jęk,który ozwał się w chwili,kiedy pustelnik mówił: – Hałas??Słyszę tylko szum wiatru. –Zapewne. . . zapewne. . . Tak,niewštpliwie wiatr szumi. Przez cały czas słychać niewyraŸnie. . . Oo!. . . Znowu!To nie wiatr!Jakiœ osobliwy szelest!ChodŸ,zbadamy jego przyczynę! Król bliski był radosnego szaleństwa. Pełennadziei,natężał z całej mocy utrudzone płuca, lecz zwarte szczęki i tłumišca głos owcza skóra wniwecz obracały wszelki wysiłek. Serce zamarło w biedaku na dŸwięk słów pustelnika: – Ach,odgłos ów pochodzi ze dworu,jak sšdzę,z tamtej kępy zaroœli. ChodŸ,ja powiodę. Król słyszał,jak Hendon ze starcem wychodzš rozmawiajšc. Słuchał milknšcegow oddali tupotu kroków. Potem zaœ został sam z przygniatajšcš,posępnš,strasznš ciszš. Zdawało mu się,iż wiek minšł,nim złowił uchem zbliżajšce się znowu głosy i kroki,którym towarzyszył tym razem nowydŸwięk – niewštpliwie stuk kopyt. Potem usłyszał słowa Hendona: –Nie będę dłużej czekać. Nie mogę dłużej czekać. Na pewno zabłšdził w gęstym lesie. W którš poszedł stronę?Prędzej!Pokaż mi,w którš poszedł stronę? – Chłopiec. . . . Ale poczekaj. . . pójdę z tobš. . . –Dobrze,bardzo dobrze!Zaiste,lepszy jesteœ,niż mi się zrazu wydawało. Ha!Nie ma chyba drugiego archanioła o sercu tak prawym jak twoje. Pojedziesz wierzchem,prawda? Czy wolisz dosišœć malutkiego osiołka przeznaczonego dla chłopca,czy też obejmiesz swymi œwištobliwymi udami boki tego niecnego zwierza,muła,któregom nabył dla siebie?Ach, oszukano by mnie przy tym kupnie,gdybym nawet za muła zapłacił tyle,ile wynosi miesięczny lichwiarski procent od miedzianej ćwierćpensówki pożyczonej pozbawionemu pracy kotlarzowi!–Nie,dosišdŸ swego muła i poprowadŸ osła. Pewniej czuję się na własnych nogach,pójdę więc pieszo. – BšdŸ tedy łaskaw zajšć się mniejszym z moich bydlšt,gdy ja postawię życie na kartęi uczynię wszystko,co w ludzkiej mocy,aby dosišœć większego. Nastšpił teraz rwetes,na który składały się zmieszane dŸwięki wierzgnięć,razów,tupania, narowistych skoków i grzmišca tyrada przekleństw,zakończona pełnš goryczy apostrofš do muła. Przemowa ta złamała widocznie opór krnšbrnego zwierzęcia,bo działania nieprzyjacielskie ustały po jej zakończeniu. Spętany mały król z beznadziejnš rozpaczš słuchał głosów i kroków,które oddalały się i cichły. Na chwilę opuœciła go reszta nadziei,sroga zaœ troska w kleszcze ujęła serce. „Jedyny mój przyjaciel został oszukany i odszedł – pomyœlał chłopiec. – Pustelnik wróci i. . . ” Zakończył głębokim westchnieniem i poczšłszamotać się w więzach tak zaciekle,że zrzucił wreszcie duszšce brzemię owczej skóry. W tej chwili posłyszał,że drzwi się otwarły. Skrzypnięcie ich mroziło go do szpiku koœci. Wydało mu się,że czuje już nóż na gardle. Z wielkiego przerażenia zamknšł powieki i wnet otworzył je z wielkiego przerażenia. Przed spętanym więŸniem stali John Canty i Hugon. Gdyby król mógł poruszyć szczękami,wyrzekłby niezawodnie: – Bogu niech będš dzięki!! Po chwili jeniec uwolniony był z pęt,ci zaœ,co go ujęli,spiesznie wlekli biedaka przez las, z obydwu stron mocno trzymajšcza ręce. ROZDZIAŁ XXII OFIARA ZDRADY Znów z wagabundami i złoczyńcami wałęsał się „król Fu-Fu Pierwszy ” –cel grubiańskich żartów i głupich drwin,czasami zaœ (gdy Harap się odwrócił)ofiara mœciwych kuksańców, które spadały nań z ršk Johna Canty i Hugona. Naprawdę nie cierpieli go tylko Canty i Hugon. Inni lubili biednego chłopca albo przynajmniej podziwiali jego dumę i odwagę. Przez dwa lub trzy dni Hugon,którego trosce i pieczy powierzono małego króla,czynił wszystko, aby wyrzšdzić mu jak najwięcej przykroœci,wieczorami zaœ,podczas tradycyjnych pijaństw, zabawiał kompanię kosztem swego pupila i poniewierał nim stale,lecz zawsze jak gdyby niechcšcy. Dwukrotnie nastšpił na nogę króla –oczywiœcie przez nieostrożnoœć –on zaœ,jak przystało monarszej dumie,nie raczył zauważyć zniewagi i przyjšł jš z pogardliwym chłodem. Kiedy jednakże Hugonspróbował tej rozrywki po raz trzeci,król powalił go uderzeniem kija,ku serdecznej uciesze całej bandy. Pohańbiony tak wyrostek zapłonšł gniewem i wstydem,zerwał się i chwyciwszy pałkę skoczył gwałtownie na małego przeciwnika. W tej chwili powstał kršg wokół gladiatorów,rozpoczęły się zakłady,zabrzmiały podburzajšce okrzyki. Ale biedny Hugon nie miał żadnych szans zwycięstwa!Zaciekłe i niezdarne wymachiwanie pałkš,na sposób walczšcego terminatora,nie na wiele przydać się mogłow zapasach z rękš kształconš przez najpierwszych mistrzów Europy w walce drewnianym rapierem lub imitujšcš koncerzżerdkš oraz we wszelkich sztuczkach szermierczego kunsztu. Stojšc w pozie pełnej swobodnego wdzięku,baczny na wszystko mały król chwytał i parował grad potężnych razów,a czynił to tak sprawnie i lekko,że tłum niesfornych widzów szalał z podziwu. Kiedy zaœ bystre oko wytrawnego szermierza dostrzegało odczasu do czasu lukę i szybki jak błyskawicacios spadał niezwłocznie na czerep wyrostka,w stodole zrywał się taki huragan œmiechu i oklasków,że aż miło było słuchać. Nim upłynęło piętnaœcie minut,Hugon zemknšł z pola zbity,posiniaczony i wydrwiony bez miłosierdzia. Rozbawiona tłuszcza porwałana ręce nie tkniętego zwycięzcę pojedynku iw triumfie poniosła go na honorowe miejsce u boku herszta,gdzie z wielkš pompš koronowano bohatera na „króla Kogutów Bojowych ”,zarazem zaœ odwołano i unieważniono uroczyœcie poprzedni,szyderczy tytuł,grożšc banicjš zszajki każdemu,kto od tej chwili poważy sięnazwać nim młodego zucha. Wszelkie wysiłki zmierzajšce do wykorzystania Edwarda z pożytkiem dla szajki nie wiodły do niczego,gdyż hardy chłopiec uparcie odmawiał usług,ba!przy lada sposobnoœci próbował ucieczki. Pierwszego dnia po powrocie wpuszczono go do nie strzeżonej kuchni,on zaœ nie tylkowrócił stamtšd z próżnymi rękoma,lecz na dobitkę czynił wszystko,by zaalarmować domowników. Wysłano go z kotlarzem,aby pomagał mu w pracy,król jednak nie chciałpracować,groził majstrowi jego własnš kolbš lutowniczš,w rezultacie zaœ prosta sprawa powstrzymania zwinnego chłopca od ucieczki zatrudniła na długo zarówno kotlarza, jak Hugona. Król ciskał gromy monarszego gniewu na głowy wszystkich,którzy ograniczali go w swobodach lub zmuszać próbowali do tych czy innych zajęć. Pod strażš Hugona wysłano go,aby żebrał wspólnie z jakšœ niechlujnš wiedŸmš i schorowanym niemowlęciem,wynik wszakże nie był zachęcajšcy,gdyż buntownik oznajmił stanowczo,iż nie będzie prosił o jałmużnę iw ogóle nie chce mieć do czynienia z żebrakami. Minęło kilka dni,a nędze włóczęgowskiego życia,jego trudy,brud,ohydne i wulgarne łotrostwo stopniowo i z dnia na dzień coraz bardziej dręczyły jeńca,który pojšł wreszcie,iż ucieczkę spod noża pustelnika można w najlepszym razie uważać za chwilowe odroczenie wyroku œmierci. Nocš,w marzeniach sennych,Edward zapominał o tych sprawach,zasiadał znów na tronie,znowu był władcš. Tym bardziej oczywiœcie cierpiał w chwilach przebudzenia i każdego poranka między powrotem do niewoli a walkš z Hugonem udręki chłopca były sroższe i dotkliwsze. Nazajutrz po owym pojedynku Hugon zbudził się z sercem wezbranym pragnieniem pomsty. Miał obmyœlone dwa plany. Po pierwsze,chciał poniżyć niezłomnego ducha i „urojonš ”królewskš godnoœć osobliwego chłopca,po drugie zaœ,gdyby pierwszy plan zawiódł, chciał obcišżyć wroga takš lub innš zbrodniš,potem zaœ wydać go zdradš w nieubłagane szpony prawa. W zwišzku z pierwszym swym planem miał zamiar „klejmem ” naznaczyć nogę króla, słusznie bowiem mniemał,że pognębi go to iudręczy do najwyższego stopnia,kiedy zaœ „klejmo ”dojrzeje,będzie można przy pomocy Johna Canty zmusić chłopca,aby na goœcińcu wystawiał obrażenie na widok publiczny i błagał o jałmużnę. „Klejmem ” zwano w złodziejskim żargonie sztucznie wywołany wrzód. W tym celu „operator ” przyrzšdzał maœć czy synapizm z niegaszonego wapna,mydła oraz rdzy zeskrobanej ze starego żelastwa i nasmarowawszy tš mieszaninš kawał skóry,mocno przywišzywał do łydki „pacjenta ”. Kataplazm taki spalał naskórek i dobywał na jaw ohydne żywe mięso. Następnie nogę mazano krwiš,ta zaœpo zupełnym wyschnięciu barwiła okolice rany na ciemny,obrzydliwy kolor. Po zabiegach tych wystarczało nałożyć opatrunek z brudnych szmat,i to nałożyć gow sposób rozmyœlnie niedbały,dzięki czemu okropna rana była widoczna i budzić mogławspółczucie przechodnia. Hugon zapewnił sobie pomoc kotlarza,któremu król wygrażał niegdyœ jego własnš kolbš, i obydwaj wzięli chłopca na włóczęgę,kiedy zaœ oddalili się od biwaku szajki tak,że nie było ich stamtšd widać,przewrócili ofiarę ikotlarz trzymał jš,a Hugon sprawnie i mocno przywišzywał kataplazm do łydki. Król szamotał się i kipišc gniewem obiecywał,że każe powiesić swych oprawców,kiedy odzyska berło. Ale Hugon i kotlarz krzepko trzymali chłopca,bawili się jego bezowocnš walkš i drwili z gróŸb lub przekleństw. Szarpanina trwała,dopóki nie zaczšł działać synapizm, który wnet dokonałby kompletnego dzieła,gdyby nie wyłoniła się przeszkoda. Ale przeszkoda wyłoniła się,bo na scenę wkroczył nieoczekiwanie ów „niewolnik ”,który wygłosił niegdyœ mowę przeciw angielskiemu prawodawstwu,teraz zaœ położył kres niecnemu przedsięwzięciu zrywajšc kataplazm i bandaże. Król chciał pożyczyć od wybawcy pałkę i na miejscu przetrzepać kaftany dwóch łajdaków, ale chłop odmówił stanowczo,twierdzšc,że awantura mogłaby tylko przyczynić kłopotu, rozprawę zaœ odłożyć wypada do wieczora,kiedy zgromadzi się cała kompania i nikt obcy niepoważy się wtršcić lub przeszkodzić. Potem„niewolnik ”zaprowadził skłóconš trójkę do obozowiska i złożył odpowiednie sprawozdanie hersztowi. Ten wysłuchał wszystkiego,podumał trochę i oznajmił,że szaleńca nie należy zmuszać do żebraniny,ponieważ jest bez wštpienia godzien czegoœ lepszego i bardziej zaszczytnego. Powiedziawszy to Harap niezwłocznie awansował chłopca:przeniósłgo z grupy żebraczej i przydzielił do kradzieży! Hugon nie posiadał się z radoœci.Próbował już uczynić wroga złodziejem i próby się nie powiodły,lecz tym razem nie będzie oczywiœcie takich trudnoœci,chłopiecnie oœmieli się bowiem zlekceważyć wyraŸnego rozkazu wydanego mu bezpoœrednio przez naczelnego wodza. Wobec tego Hugon chciał urzšdzić wyprawętego jeszcze popołudnia,a w czasie tej wyprawy popchnšć towarzysza w łapy prawa. Zamierzał jednak uczynić to przemyœlnie i stworzyć pozory przypadku,gdyż „król Kogutów Bojowych ” był już popularny i szajka mogłaby potraktować nie nazbyt uprzejmie osobnika raczej niepopularnego,który dopuœcił się zdrady tak haniebnej,jak wydanie towarzysza wspólnemu wrogowi – sprawiedliwoœci. Wszystko układało się pomyœlnie. We właœciwym czasie Hugon ze swš ofiarš ruszył do pobliskiego miasteczka,gdzie bez poœpiechu przemierzali jednš uliczkę po drugiej. Hugon bacznie wyglšdał sposobnoœci,która pozwoli mu spełnić podłyzamiar,król zaœ nie mniej bacznie wyglšdał sposobnoœci,która pozwoli mu uskoczyć na bok i raz na zawsze wyzwolić się z haniebnej niewoli. Obydwaj odrzucali rozmaite niezłe na pozórsposobnoœci,każdy z nich bowiem postanowił w tajnikach serca,iż tym razemdziałać musi „na pewniaka ”i nie pozwoli goršcym pragnieniom uwikłać się w przedsięwzięcie,które groziłoby niepowodzeniem. Wyczekiwana okazja trafiła się najprzód Hugonowi. Ukazała się j akaœ kobieta z koszykiem i pękatš paczkš w koszyku. Niedobra radoœć zabłysła w oczach wyrostka,gdy szepnšł do siebie: –Ha,do stu diabłów!Dobra będzie robota,jeżeli zdołam mu to podrzucić. Wtedy niech już Bóg ma w swej pieczy tuka ta zeszła T48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjĐÔ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż`Pc Rał ä c€b— Tcœ%î c€dŠ3§8e1;€„króla Kogutów Bojowych!” Hugon czekał i obserwował. Na pozór był spokojny,lecz wewnętrznie drżał z podniecenia. Czekał,aż niewiasta przejdzie mimo i zbliży się wreszcie chwila zupełnie odpowiednia. Potem ozwał się stłumionym głosem: – Czekaj tu,póki nie wrócę – a powiedziawszy to ruszył chyłkiem w œlad zdobyczy. Radoœć przepełniła serce Edwarda,który sšdził,iż tym razem wymknie się na pewno,jeżeli poœcig odwiedzie Hugona na wystarczajšcš odległoœć. Ale stało się inaczej,Hugon zaszedł niewiastę od tyłu,porwał paczkę i zawróciłowijajšc w biegu swš zdobycz starš derkš,którš nosił przewieszonš przez ramię. Kobieta zaraz podniosła wrzask:– Łapaj złodzieja!!–Zauważyła kradzież,bo koszyk zelżał nagle,choć oczywiœcie nie widziała rabusia. Nie zatrzymujšc się Hugon wetknšł zawiništko w ręce króla i warknšł: –Goń mnie teraz z innymi i krzycz:–Łapaj złodzieja!–ale bacz,abyœ powiódł ich złš drogš! W jednej chwili wyrostek dopadł węgła domu i pomknšł krętš œcieżynš,niebawem zaœ ukazał się znowu na ulicy i przystanšł za słupem,skšd z niewinnš i obojętnš minš obserwować zaczšł dalszy rozwój wydarzeń oraz ich wyniki. Znieważony tak król rzucił na ziemię paczkę,a derka spadła z niej właœnie w chwili,gdy nadbiegła okradziona niewiasta i liczniejszy co chwila tłum depczšcy jej po piętach. Kobieta jednš dłoniš chwyciła Edwarda za przegub ręki,drugš porwała swe zawiništko i jęła obrzucać przekleństwami chłopca,który bez skutku próbował się wyrwać. Hugon widział już dosyć:wróg został pojmany,prawo dostanie go teraz w łapy!Chichoczšc z uciechy porzucił posterunek i krętym szlakiem ruszył wesoło w stronę obozowiska, układajšc podrodze prawdopodobnš wersję tego przypadku,przeznaczonš dla szajki Harapa. Król szamotał się dalej,wyrywał z ršk kobiety i od czasu do czasu wołał z oburzeniem: – Puœć mnie,głupia niewiasto!Nie ja przecieokradłem cię z twej mizernej własnoœci! Tłum cisnšł się wokół,wygrażajšc „złodziejowi ”,miotał nań obelgi. Œniady kowal w skórzanym fartuchu i z rękawami zawiniętymi do łokci sięgnšł po chłopca i zagroził,że dla nauki sprawi mu tęgie cięgi.W tej chwili drugi rapier błysnšł w powietrzu i z przekonywajšcš siłš spadł płazem na ramię kowala,a dziwaczny właœciciel miecza ozwał się przyjacielskim tonem: –Na Boga,zacni ludzie,postępujmy szlachetnie,bez czczych gniewów i złoœliwych słów. Rzecz tę winno zbadać prawo,nie rozstrzygajmy jej prywatnie,nieoficjalnie. Puœć chłopca, dobra niewiasto. Kowal ocenił spojrzeniem krzepkš postać wojaka i odszedł pomrukujšc coœ pod wšsem i rozcierajšc ramię. Kobieta niechętnie uwolniła rękę chłopca. Tłum nieprzyjaznym wzrokiem mierzył obcego,lecz przezornie nie otwierał ust. Król skoczył żywo ku wybawcy;policzki pokraœniały mu,oczy zabłysły. –Bardzo długo mitrężyłeœ,rycerzu Milesie –zawołał –lecz przybywasz w samš porę!Posiekaj mi ten motłoch na strzępy! ROZDZIAŁ XXIII KRÓLEWICZ WIʏNIEM Hendon uœmiechnšł się z przymusem,schyliłi szepnšł królowi do ucha: –Ciszej,ciszej,królewiczu,rozsšdniej obracaj językiem albo raczej nie obracaj nim wcale. Zaufaj mi,a wszystko skończy się pomyœlnie. Potem dodał w myœli: „Rycerzu Milesie!Przebóg,do cna zapomniałem,iżem pasowany!Dziwne to,dziwne. Wielki Boże,jak kurczowo pamięćjego trzyma się dziwactw i tworów chorej wyobraŸni!. . . Tytuł mój to mamidło bez treœci i sensu,ale zyskanie go jest czymœ mimo wszystko. Większy to chyba zaszczyt zasłużyć na godnoœć widmowego rycerza wowym Królestwie Snów i Cieniów,niż zostać uznanym za człowieka wystarczajšco podłego,by piastować godnoœć hrabiego w niejednym z prawdziwych królestw na ziemi”. Tłum rozstšpił się,aby przepuœcić konstabla,który zbliżył się i miał właœnie położyć dłoń na ramieniu króla,gdy Hendon powiedział: –Powoli,dobry przyjacielu,nie używaj raczej ręki. Chłopiec pójdzie z dobrej woli. Ja za to odpowiadam. ProwadŸ tedy,ruszymy twym œladem. Konstabl z okradzionš niewiastš i jej tobołkiem otwierał pochód,Miles i król postępowali za nim,tłum zaœ tworzył strażtylnš. Monarcha był usposobiony buntowniczo,lecz Hendon rzekł doń przyciszonym głosem: –Zastanów się,miłoœciwy panie!Prawa sš zdrowym tchnieniem twego majestatu,czy Ÿródło praw może je zatem negować,a zarazem żšdać poszanowania ich przez krynice wypływajšce z tegoż Ÿródła?Niewštpliwie jedno z twych praw zostało złamane,kiedy więc król zasišdzie znów na tronie,nigdy chyba nie sprawi mu przykroœci myœl,iż w czasie gdy był na pozór osobš prywatnš,lojalnie obrócił się wobywatela i poddał autorytetowi sšdu. –Słusznie prawisz,lecz nie mów nic więcej,a wnet obaczysz,iż w wypadku,w którym król Anglii domaga się od poddanego,aby cierpiał z woli prawa,sam chętnie ucierpi,gdy już znalazł się w pozycji poddanego. Kobieta wezwana do złożenia zeznań przed sędziš pokoju zaprzysięgła,iż mały więzieństojšcy u kratek sšdowych jest osobnikiem,który dopuœcił się kradzieży. Ponieważ nie zgłosił się nikt,kto mógłby zadać kłam tym zeznaniom,wina króla była dowiedziona. Z kolei rozwinięto paczkę,kiedyzaœ ukazała się jej zawartoœć – tłuste,pieczone prosię –sędzia zafrasował się srodze,Hendon zbladł,a ciałem jego wstrzšsnšł dreszcz zgrozy,tylko nieœwiadom konsekwencji chłopiec stał niewzruszony. Sędzia zadumał się i po wielemówišcej pauzie zwrócił się do niewiasty zpytaniem: –Ile,waszym zdaniem,warta jest ta skradziona własnoœć. Zapytana skłoniła się i rzekła: –Trzy szylingi i osiem pensów,szlachetny panie. Gdybym opuœciła choć jednego pensa,nie podałabym wartoœci zgodnie z sumieniem. Sędzia zmierzył publicznoœć zatroskanym wzrokiem. Potem skinšł na konstabla i rozkazał: – Opróżnij sšd i zawrzyj drzwi!! Rozkaz został wykonany. W izbie sšdowej zostało tylko dwu sług prawa,obwiniony, oskarżycielka i Miles Hendon. Ten ostatni stał sztywny i pobladły. Na czole jego ukazywały się wielkie krople zimnego potu,spływały,łšczyły się ze sobš i strumyczkami ciekły po twarzy. Sędzia zwrócił się raz jeszcze do oskarżycielki i przemówił pełnym współczucia tonem: –To biedny,nieoœwiecony chłopiec,być możesrodze nękany głodem,bo czasy obecnie ciężkie sš dla ubogich. Zważ tylko,że nie maon złej twarzy,kiedy jednak głód nęka. . . Dobra niewiasto!Dowiedz się,iż każdy,kto skradnie cudzš własnoœć wartš więcej niż trzynaœcie i pół pensa,ma być za to powieszony!Tak chce prawo! Mały król zadrżał. Z wrażenia szeroko otworzył oczy. Pohamował się jednak i zachował spokój. Kobieta nie dokonała tej sztuki. Drżšc z przerażenia porwała się na nogi i zawołała: –Ach,biada mi!biada!Cóżem uczyniła. Boże miłosierny!Za skarby œwiata nie chciałabympowiesić tego biedaczka. Ach,ratujcie mnie,szlachetny panie!Cóż mam czynić?Cóż mogę uczynić? Sędzia zachował sędziowskš powagę i odparł rzeczowo: –Niewštpliwie wolno ci skorygować wartoœć,jako że nie wpisano jej jeszcze doprotokołu. –Ach,na litoœć boskš,oceńcie tedy prosię naosiem pensów i niechaj błogosławiony będzie dzień,który uwolni me sumienie od tego strasznego brzemienia! Z wielkiej uciechy Hendon zapomniał o wszelakich formach etykiety i zdumiał króla oraz zranił jego godnoœć,bo porwał małego przyjaciela w ramiona i mocno przycisnšł go do piersi. Wdzięczna sędziemu kobieta skłoniła się uprzejmie i wyszła ze swym prosięciem,a konstabl, otworzywszy oskarżycielce drzwi,pospieszył za niš do wšskiej sieni. Sędzia jšł pisać coœ w księdze protokołów.Hendon,czujny jak zawsze,pomyœlał,iż warto by było się dowiedzieć, czemu to stróż prawa wyszedł za oskarżycielkš?Wymknšł się więc cichaczem do mrocznej sieni,zaczšł słuchać i złowił uchem następujšcš rozmowę: – Prosię jest tłuste i wyglšda smakowicie. Kupuję je od ciebie. Oto osiem pensów. –Aha,osiem pensów!Nie chcesz mnie chyba skrzywdzić?Prosię kosztowało trzy szylingii osiem pensów w dobrych,uczciwych monetach z czasów ostatniego króla,których stary Henryk,co to niedawno umarł,nigdy nie naruszał ani żadnych szachrajstw nie robił. Figę dostaniesz za osiem pensów! –Tak tedy wiatr wieje!Zeznawałaœ pod przysięgš i zaprzysięgałaœ krzywo,kiedyœ rzekła, iż prosię warte jest osiem pensów.ChodŸ teraz ze mnš,stań przed szlachetnympanem i ponieœ karę za swš zbrodnię!A chłopak będzie wisiał. –Cicho,cicho,serce moje!Nie mów nic więcej. Już dobrze,dobrze. Dawaj osiem pensów i nie rozgłaszaj owej sprawy. Niewiasta odeszła z płaczem,natomiast Hendon wrócił chyłkiem do izby sšdowej,a wnet za nim zjawił się tam konstabl,który ukrył wprzód zdobycz w jakiejœ dziurze. Sędzia pisał jeszcze przez czas pewien,potem wygłosił do złodzieja œwiatłš a dobrotliwš naukę i skazał go na krótki pobyt w areszcie gminnym oraz publicznš chłostę. Oburzony król otwierał już usta (chciał być może rozkazać,aby zacnego pana sędziego œcięto na miejscu i bez zwłoki),lecz zauważył ostrzegawczy znak Hendona i zamknšł je,nim zdšżył coœ powiedzieć. Opiekun ujšł chłopca za rękę,skłonił się sędziemu i ruszył œladem konstabla w kierunku aresztu. Kiedy znaleŸlisię na ulicy,płonšcy gniewem monarcha przystanšł,wyrwał się przyjacielowi i krzyknšł: – Durniu!!Czy wyobrażasz sobie,iż żywy wkroczę do aresztu gminnego? Hendon nachylił się i rzucił doœć surowym tonem: –Może mi jednak zaufasz?Milczałbyœ lepiej i ryzykownymi słowy nie pogarszał jeszczenaszej sytuacji. Będzie tak,jak Bogu się spodoba,ty zaœ nie zdołasz nic przyœpieszyć ani odmienić. Czekaj tedy i bšdŸ cierpliwy,a doœć znajdziemy czasu,abycieszyć się lub lamentować,gdy zdarzy się już to,co się ma zdarzyć. ROZDZIAŁ XXIV UCIECZKA Krótki dzień zimowy zbliżał się ku końcowi.Na pustych uliczkach błškało się niewielu tylko przechodniów,ci zaœ spieszyli prosto przed siebie z zafrasowanymi minami ludzi,którym pilno załatwić ostatnie sprawyi ujœć w domowe zacisze,aby schronić się tam przed potężniejšcym wcišż wichrem i gęstniejšcym mrokiem. Nie oglšdali się oni w prawo ni w lewo, nie zwracali uwagi na naszš trójkę,a nawet zdawali się jej nie widzieć. Edward VI zadawał sobie pytanie,czy też widok króla kroczšcego do więzienia był już kiedy przyjmowany z tak cudownš obojętnoœciš?Niebawem konstabl wyszedł na opustoszały rynek i ruszył przezeń po przekštnej. Kiedy znalazł się naœrodku placu,Hendon położył dłoń na ramieniu sługi prawa i ozwał się przyciszonym głosem: –Zaczekaj chwilę,zacny przyjacielu. Nikt nas tutaj nie podsłucha,a mam ci słów kilka do powiedzenia. – Wzbrania mi tego obowišzek i noc się zbliża. Nie wstrzymujcie mnie,panie,jeœli łaska. –Poczekaj jednak mimo wszystko,gdyż rzecz ona blisko cię obchodzi. Odwróć się na moment i udawaj,iż nic nie widzisz. Pozwól zbiec temu biednemu chłopcu. – Mnieœcie to rzekli,panie!Aresztuję was w imieniu. . . –Nie tak skoro!Nie tak skoro!Bacz na rozsšdek i nie popełnij nierozważnego błędu. . . – Miles zniżył głos do szeptu i syknšł w ucho konstabla:– Za prosię kupione kosztem oœmiu pensów możesz zapłacić gardłem,przyjacielu! Biedny człeczyna zaskoczony znienacka stracił zrazu mowę,póŸniej zaœ przypomniał sobie o języku,by zaczšć blagować i grozić. Hendon był jednak spokojny i cierpliwie czekał,aż przeciwnikowi zbraknie tchu. Wówczas rzekł: –Podobasz mi się,przyjacielu,niechętnym tedy okiem patrzyłbym na twe nieszczęœcie.Zważ,że wszystko słyszałem – wszystko!!Mogę ci tego dowieœć. Tutaj powtórzył słowo w słowo rozmowę,która odbyła się w sšdowej sieni pomiędzy konstablem a pokrzywdzonš niewiastš,na zakończenie zaœ dorzucił: –Cóż,gładko to chyba wywiodłem?Jeżeli więc nadarzy się okazja,równie gładko wywiodę wszystko przed obliczem sšdu. Konstabl oniemiał na chwilę ze strachu i zakłopotania,ale zebrał się w sobie i powiedział z wymuszonš swobodš: – To się nazywa robić wielkš sprawę ze zwykłej psoty. . Dla rozrywki droczyłem się przecie z tš kumoszkš. – Czy dla rozrywki zatrzymałeœ należšce do tej kumoszki prosię?? Konstabl odparł stanowczo: – Dla niczego więcej,szlachetny panie!Mówięwam,iż to był tylko żart. –Ha,zaczynam ci wierzyć –odrzekł Hendon szczególnym tonem półszyderstwa. – Ale poczekaj chwileczkę,skoczę na jednej nodzei poradzę się w tej materii pana sędziego,bo to mšż obeznany niewštpliwie zprawem,z żartami,z. . . Odchodził kończšc swš przemowę,a sługa prawa wahał się,przestępował z nogi na nogę, raz i drugi zaklšł szpetnie,wreszcie zawołał: –Hola!Hola,szlachetny panie!Zaczekajcie trochę,bo. . . bo. . . sędzia. . . Cóż,to człowiek, który na żartach zna się tyle co nieboszczyk. Zawróćcie,panie,a pomówimy dalej. Do licha. W paskudnš wplštałem się sprawę,i to przez głupiš a niewinnš pustotę. Jestem ojcem rodziny,a moja żona i maleństwa. . . Dajcie się przekonać,szlachetny panie!Czegóż ode mnieżšdacie? –Żšdam jedynie,abyœ był œlepy,niemy i sparaliżowany przez czas,w którym rachujšc powoli,doliczyć można do stu tysięcy –powiedział Hendon tonem człowieka uprzejmie proszšcego o drobnš isłusznie należnš przysługę. –To œmierć moja!– posępnie rzekł konstabl.–Ach,dajcie się przywieœć do rozsšdku, szlachetny panie!Zechciejcie pojšć,że to byłtylko figiel,figiel bezsprzecznie i niewštpliwie. A jeœli nawet ktoœ uwierzy,iż nie żartowałem,przewina jest taka błaha,że najsurowsza kara, na jakš zasługuję,to napomnienie i przestroga z ustpana sędziego. Hendon odpowiedział z surowš godnoœciš,która jak gdyby zmroziła otaczajšce go powietrze: – Ten twój figiel ma nazwę prawnš. Wieszli,jakie to miano? – Nic nie wiedziałem. Zapewne byłem bardzo nieroztropny!Przez myœl mi nie przeszło,że to może mieć nazwę prawnš. Ach,wielki Boże,mniemałem,że to coœ całkiem nowego. –Tak. Żart twój ma swe miano. Prawo zbrodnię tę nazwało Non compos mentis lextalionis sic transit gloria mundi. – Wielki Boże!! –I karš za owš zbrodnię jest ŒMIERĆ! – Boże,bšdŸ miłoœciw mnie grzesznemu! –Korzystajšc z tego,iż biedna niewiasta zbłšdziła i znalazła się w srogim niebezpieczeństwie,wyłudziłeœ od niej rzecz wartš więcej niż trzynaœcie i pół pensa,a zapłaciłeœ œmiesznie drobnš sumkę. W mowie prawa nazywa się to rozmyœlnym szalbierstwem,zatajeniem zdrady stanu,nadużyciem władzy ad hominem expurgatis in statu quo ,karš zaœ jest szubienica,bez zamiany na wykup,grzywnę i bez przywileju stanu duchownego. –Wesprzyjcie mnie,ach,wesprzyjcie,dobry panie!Nogi odmawiajš posłuszeństwa waszemu słudze. Zmiłujcie się,zlitujcie!Ocalcie mnie od klęski,a odwrócę się zaraz i nie będę widział nic,cosię wydarzy. – To dobrze!!Teraz mšdryœ jest i rozważny.Aha!. . . Oddasz prosię? –Oddam,oddam,naprawdę!I nigdy nie tknę już innego,chociażby zesłały mi je niebiosa, a przyniósł archanioł!Umykaj!Przez wzglšd na ciebie œlepym jest,nie widzę nic zgoła. Powiem póŸniej,że wdarłeœ się,przemocš uwiodłeœ mi więŸnia. Drzwi sš stare,nędzne. . . Sam wyłamię je pomiędzy północš a œwitem. –Uczyń tak,zacna duszo,a nikomu nie wyrzšdzisz krzywdy. Sędzia potraktował nieszczęsne dziecię tkliwie i miłosiernie. Mniemam,iż nie rozgniewa go ta ucieczka,żez jej przyczyny nie będzie lamentował i na pewno nie połamie koœci klucznikowi. ROZDZIAŁ XXV HENDON HALL Kiedy Hendon i król uszli wzroku konstabla,wojak polecił miłoœciwemu panu,aby udał się spiesznie w ustronne miejsce za miastem i zaczekał tam,pokšd on nie wróci z gospody, gdzie musi uregulować rachunki. W pół godziny póŸniejdwaj przyjaciele ochoczo zmierzali na wschód,trzęsšc się niemiłosiernie na lichych wierzchowcach Milesa. Królowi byłoteraz ciepło i wygodnie,zrzucił bowiem łachmany i odział się w używane szatki,kupione ongi przez przyjaciela na London Bridge. Hendon umyœlił chronić chłopca od przemęczenia,sšdził bowiem,iż trudy podróży,niedosypianie i nieregularne posiłkiŸle wpłynš na obłškany umysł,a odpoczynek,systematyczny rozkład dnia i umiarkowany ruch niewštpliwie przyspieszšozdrowienie. Poczciwy wojak pragnšł rychłego uleczenia ciężko doœwiadczonego pupila i tęsknił do chwili,gdy chorobowe złudy opuszczš wreszcie biednš,znękanš głowinę. Postanowił tedy powoli odbywać drogę i niewielkimi etapami zmierzać ku domowi (z którego był wygnany na tak długo),miasto ulegajšc nakazom uż Bóg ma w swej pieczy tuka ta zeszła T48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjĐÔ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żfP­cgýchÍ ciÜ*â3jž1— b€kU?'niecierpliwoœci spieszyć bez wytchnienia dniem i nocš. Kiedy Miles z królem ujechali mniej więcej dziesięć mil,przybyli do sporego miasteczka, gdzie stanęli na nocleg w porzšdnej gospodzie. Pomiędzy przyjaciółmizapanowały znów dawne stosunki. Podczas obiadu Hendom stał za królewskim,krzesłem i posługiwał władcy,potem rozdział go z szat,gdy Edward chciał kłaœć się do łóżka,sam zaœ położył się na podłodze i owinięty derkš legł do snu przed drzwiami. Nazajutrz i dnia następnego Miles i Edward wlekli się niesporo,po drodze zaœ mówili o przypadkach,które spotkały ich od chwili rozłški,a każdy z nich wielkš znajdował uciechę w opowieœciach drugiego. Hendon prawił o swych długich wędrówkach w poszukiwaniu zguby oraz o tym,jak to archanioł wystrychnšł go na dudka,długo prowadzał po lesie i wreszcie przywiódł z powrotem do pustelni,gdy stwierdził,że nie zdoła pozbyć się natręta. Potem, staruch zajrzał do komory i chwiejšc się na nogachwyszedł stamtšd wielce zatroskany,miał bowiem nadzieję (jak powiadał),że chłopiecwrócił tymczasem i spokojnie legł na spoczynek, lecz,niestety,stało się inaczej. Hendon czekał w pustelni dzi eń cały,kiedy zaœ utracił wiarę w powrót króla,ruszył na dalsze poszukiwania. –A najœwištobliwszy poœród œwištobliwych starców naprawdę i szczerze bolał,iż miłoœciwy pan nie wrócił – cišgnšł wojak. – Widać to było z wyrazu jego twarzy. –Przebóg,nie wštpię o tym – rzekł król i opowiedział z kolei własne przygody,po wysłuchaniu których Hendon zmartwił się,iż nie uœmiercił archanioła. W cišgu ostatniego dnia podróży Miles był w coraz to lepszym humorze. Nieustannie mełł językiem. Opowiadał o swym starym ojcu i bracie Arturze oraz wspominał mnogie wydarzenia œwiadczšce o szlachetnych charakterach ojca i brała Artura. Czule i z zapałem prawił o swej Edycie i tak był uradowany,że z braterskimuczuciem potrafił mówić nawet o Hugonie. Nieraz rozwodził się nad spotkaniem,które nastšpi wkrótce w Hendon Hall. Cóż to będzie za niespodzianka!Ile wywoła radoœci,dziękczynnych modłów,nieopisanegoszczęœcia! Okolica była piękna,usiana sadami i zagrodami,a goœciniec wiódł przez rozległepastwiska,których wielkie połacie sfałdowane łagodnymi wyniosłoœciami i dolinkami przywodziły na myœl wznoszenie się i opadanie falujšcego oceanu. Gdy minęło południe,powracajšcy syn marnotrawny zbaczał wcišż z drogi,aby przekonać się,czy wyjechawszy na ten lub ów pagórek,zdoła pokonać wzrokiem przestrzeń i dojrzeć zarys domu rodzinnego. A gdy powiodło mu się wreszcie,krzyknšł z wielkim przejęciem: –Tam jest miasteczko,miłoœciwy panie,a tuż koło miasteczka DWÓR!Widać stšd wieże, miłoœciwy panie,i ten tam gaik!To park ojcowy!Ach,teraz przekonasz się wreszcie,co znaczy przepych i dostatek!Pomyœl tylko!Dom o siedemdziesięciu komnatach!Dwudziestu siedmiu służby!Odpowiednie to lokum dla takich jak my,prawda?Hej,naprzód,jazda!Cierpliwoœć moja nie wytrzyma już zwłoki! Wędrowcy spieszyli,jak mogli,lecz do miasteczka przybyli dopiero po trzeciej. Przemknęli jego uliczkami,a Hendon niestrudzenie obracał językiem: –Oto koœciół,pokryty tym samym co ongi bluszczem. Nie ubyło tego ziela ani go przybyło. Tam jest gospoda,stary „Czerwony Lew ”,tam zasię rynek. Ha,oto Maik,a dalej studnia. Nic się nie zmieniło,nic,oprócz ludzi. Tak,dziesięć lat odmieniło ludzi. . . Wydaje mi się, że tych i owych poznaję,ale mnie nie poznaje nikt zgoła. Hendon gwarzył nieustannie. Niebawem podróżni dotarli do skraju miasteczka i znaleŸli się na krętej,wšskiej drożynie z obu stron wytyczonej wysokim żywopłotem.Szparko przemknęli pół milki i przez wspaniałš bramę,której okazałe kamienne filary zdobne były herbowymi znaki,wjechali w rozległy ogród kwiatowy. W głębi stał godny pałac. –Witaj w Hendon Hall,królu mój i panie!–zawołał Miles. – Ach,to wspaniały dzień!W pierwszych chwilach radosnego spotkania mój rodzic i brat,i Edyta tak upojeni będš wielkim szczęœciem,że dla mnie tylko znajdš słowa i spojrzenia. Może ci się wtedy wydać,iż chłodno zostajesz przyjęty. Lecz nie miej żalu. Wnet się to odmieni. Kiedy im powiem,jakoœ mój syn przybrany i że tak wielkš darzę cię miłoœciš,przekonasz się,iż przez wzglšd naMilesa Hendona rychło przycisnš cię do piersi i na zawsze dadz ci miejsce w swym domu i sercach. W tej chwili Hendon zsunšł się z muła przed wysokimi drzwiami,pomógł zsišœć chłopcu i ujšwszy go za rękę skoczył za próg. Kilka kroków zawiodło go do obszernej komnaty. Wszedł tam,usadowił na zydlu króla z większym poœpiechem niż etykietš i podbiegł do młodego mężczyzny,który siedział za stołem przed sutym ogniem z bierwion. –Uœciskaj mnie,Hugonie!– zawołał. –Powiedz,że cię raduje mój powrót do domu!I powiadom ojca,iż dom nie będzie dlamnie domem,pokšd nie dotknę rodzicielskiej dłoni,nie ujrzę twarzy,nie posłyszę głosu. Hugon przez chwilę tylko nie mógł opanować zdumienia. Potem cofnšł się i zmierzył intruza poważnym spojrzeniem –spojrzeniem,w którym zrazu było nieco urażonej godnoœci. Wnet jednak wyraz oczumłodego mężczyzny zmienił się,jak gdyby pod wpływem nagłej myœli lub wewnętrznego nakazu. Była w nim teraz ciekawoœć,zdziwienie i szczere albo pozorne współczucie. –Jak słyszę,rozum masz pomieszany,nieszczęsny wędrowcze – powiedział Hugon cichym łagodnym tonem. – Cierpiałeœ niewštpliwie biedę i srogie otrzymałeœ razy z ręki losu. Wskazuje na to wyglšd twój i ubiór. Za kogo uważasz mnie,przyjacielu? –Za kogo cię uważam?Ha,tylko za tego,kim jesteœ. Uważam,cię za Hugona Hendona – odparł gniewnie Miles. –Kim tedy wyobrażasz sobie,iż sam jesteœ?–cišgnšł Hugon tonem równie łagodnym jak poprzednio. –WyobraŸnia nie ma tu nic do rzeczy!Czy chcesz udawać,że nie poznajesz we mnie brata,Milesa Hendona? Wyraz przyjemnego zdziwienia rozjaœnił lica młodego mężczyzny,który zawołał: –Co takiego!Nie żartujesz?Czy zmarli mogš być wróceni życiu?Bogu chwała,jeżeliœ rzekł prawdę?Biedny,kochany chłopiec wraca na rodziny łono po tylu długich i żałosnych latach!Ach,zdaje się to zbyt piękne,by mogło być prawdš!To jest zbyt piękne,by mogło być prawdš!Miej litoœć nade mnš i błagam,nie żartuj tak okrutnie. ChodŸmy do œwiatła! Prędko!Niechaj przyjrzę ci się lepiej. Hugon chwycił Milesa za ramię,pocišgnšł dookna,tam zaœ zaczšł go pochłaniać oczyma od stóp do głów,obracać w tę i owš stronę,żywo obchodzić z rozmaitych stron,aby dokładnie przyjrzeć się goœciowi.Wracajšcy w domowe progi syn marnotrawny nie posiadał się z radoœci,uœmiechał się,œmiał głoœno,potrzšsał głowš i rozprawiał: –Dalej,bracie,œmiało!Dalej!Niczego się nie obawiaj,bo nie znajdziesz we mnie nic,co zwycięsko nie wytrzyma próby. Oglšdaj,badaj mnie,jak długo zechcesz,kochany,stary Hugonku!Jam przecie twój dawny Miles,twój zaginiony brat,prawda?Ach,cóż to za szczęsny dzień!Tak!Mówiłem już,że to dzień wspaniały!Daj no mi rękę!Daj gęby!Ach,umrzeć można od takiego szczęœcia! Miles chciał rzucić się w objęcia brata,leczHugon podniósł dłoń,jak gdyby pragnšł go powstrzymać,i żałoœnie zwiesiwszy głowę na piersi,westchnšł boleœnie: – O Boże miłosierny,dodaj mi sił,ażebym znieœć zdołał ten bolesny zawód! Zdumiony Miles utracił na chwilę mowę,a odzyskawszy jš,wykrzyknšł: – Zawód!!Azalim nie brat twój?Hugon smutnopokręcił głowš. – Zasyłam do niebios modły – rzekł – aby stwierdziły to inne oczy,które dojrzš,być może, niewidoczne dla mnie podobieństwo. Obawiam się,niestety,iż list ów szczerš doniósł prawdę. – Jaki list!! –List zza morza. Nadszedł szeœć lub siedem lat temu. Było w nim,iż brat mój padł na polu chwały. – To łgarstwo!!Przyzwij ojca. On mnie przecie pozna! – Nie można przyzwać umarłego. –Umarłego!–głos załamał się wojakowi,wargi zadrżały. – Rodzic mój nie żyje!Straszna wieœć!Wniwecz obraca połowę œwieżej mej radoœci!Przywołaj tedy,proszę,naszego brata, Artura. Artur mnie pozna;pozna i pocieszy. – On też nie żyje. –Boże,bšdŸ miłoœciw człekowi ciężko doœwiadczonemu!Umarli!. . . Obydwaj umarli!Zacni odeszli,a oszczędzonym za to ja,niegodny!Ach,błagam cię o litoœć!Nie powiedz mi tylko,jako lady Edyta. . . – Umarła??Nie. Ona żyje. –Chwała bšdŸ Bogu!Znowum jest szczęœliwy. Spiesz,spiesz,mój bracie!PrzywiedŸże jš do mnie!Jeżeli ona powie,iż nie jestem sobš. . . Ale nie powie tego!Ach,Edyta mnie pozna! Szalony byłem,iżem œmiał w to wštpić. PrzyprowadŸ jš i sługi stare. Oni też mnie poznajš. – Wszyscy pomarli. Zostało tylko pięcioro:Piotr,Halsey,Dawid,Bernard i Małgorzata. Powiedziawszy to Hugon opuœcił komnatę. Miles zadumał się. Przez czas pewien stał bez ruchu,następnie poczšł przechadzać siętam i z powrotem. –Pięcioro arcyłotrów przeżyło dwadzieœciai dwoje zacnych i poczciwych. Dziwne,dziwne rzeczy – pomrukiwał pod wšsem. Przechadzajšc się po komnacie i półgłosemrozmawiajšc ze sobš Miles zupełnie zapomniał o królu. Niebawem jednak miłoœciwy pan odezwał się tonem poważnym i szczerze współczujšcym,choć treœć słów jego mogłaby uchodzić za drwiny. –Nie frasuj się swym przypadkiem,zacny rycerzu. Œwiat nie uznaje również tożsamoœci innych osób i lekce sobie waży ich roszczenia. Masz tedy towarzystwo. –Ach,miłoœciwy panie –zawołał Hendon i zaczerwienił się lekko –nie potępiajcie mnieskoro,lecz zaczekajcie lepiej,a dowiecie sięprawdy. Jam nie oszust i ona to powie. Usłyszycie to z najsłodszych ust w Anglii. Ja mam być oszustem!Ten stary dwór,portrety moich przodków i wszystkie sprzęty stojšce tu wokół znam nie gorzej,niż dziecię zna swojš komnatkę. Tutaj się urodziłem. Tutaj mnie chowano. Powiadam prawdę. Wam nie kłamałbym przecie,miłoœciwy panie. A jeżeli nikt inny nie da mi wiary,błagam,abyœcie wy chociaż nie wštpili,bo tego strzymać bym nie zdołał! – Nie zwštpię w ciebie – odrzekł król z dziecięcš prostotš i ufnoœciš. –Dzięki ci z głębi serca!– wykrzyknšł Hendon z zapałem dowodzšcym szczerego wzruszenia. – A czyœ ty zwštpił we mnie??– dodał chłopiec z takš samš jak wprzódy łagodnš prostotš. Hendon stropił się jak winowajca i szczerze był zadowolony,że mógł uniknšćodpowiedzi, w tejże bowiem chwili otwarły się drzwi i do komnaty wkroczył Hugon. Za Hugonem ukazała się piękna,bogato przystrojona dama,za niš zaœ kilkoro służby w dworskiej barwie. Dama szła powoli. Głowę miała schylonš,twarz niezmiernie smutnš. Wzrok utkwiła w ziemi.Miles Hendon podskoczył do niej i zawołał: – Ach,Edyto,moja najmil. . . Ale Hugon powstrzymał go rozkazujšcym gestem i rzekł: – Spójrz nań. Znaszli tego człeka? Na dŸwięk głosu Milesa niewiasta drgnęła lekko,zapłonęły jej lica;teraz wszakże znowu była zgnębiona. Przez chwilę stała niema,po tej zaœ wiele mówišcej pauzie powoli uniosła czoło i spojrzała w oczy intruza kamiennym,trwożnym wzrokiem. Kropla po kropli krew odpływała z jej twarzy,na której nie pozostało wreszcie nic prócz popielatej,œmiertelnej bladoœci. –Nie znam go –wyrzekła dama głosem równie grobowym jak jej lica i odwróciwszy się z jękiem i stłumionym szlochem wybiegła z komnaty. Miles Hendon padł na zydel i ukrył twarz wdłoniach. Wówczas brat jego zwrócił się dosłużby: – Przyjrzeliœcie się temu człowiekowi??Czyjest wam znany? Zapytani przeczšco pokręcili głowami,a panich rzekł: –Służba nie zna was,panie. Obawiam się,iż to jakieœ nieporozumienie. Jakeœcie sami widzieli,nie poznała was również moja żona. – Twoja żona!! W jednej chwili Hugon został przyparty do œciany,a gardziel dławił mu żelazny uœcisk.–Ach,ty niewolniku o lisim sercu!Teraz pojšłem wszystko!Sam napisałeœ ów list kłamliwy!W zysku przypadła ci moja ukradziona narzeczona i moje dobra!Precz teraz,abym nie pohańbił uczciwej,wojackiejręki krwiš takiego jak ty niecnoty! Poczerwieniały,zduszony Hugon zatoczył się na najbliższe karło i kazał służbie chwytać, pętać napastnika. Pachołkowie zawahali się,a jeden z nich powiedział: – On jest zbrojny,rycerzu Hugonie,my zasięnie mamy oręża. – Zbrojny jest??Cóż stšd,gdy was taka kupa!Rozkazuję!Hejże na niego! Miles poradził im jednak,aby działali ostrożnie,potem zaœ dodał: – Znanym wam z dawnych czasów i nie odmieniłem się wiele. ChodŸcie tu,jeœli wola!Przypomnienie to nie dodało ducha pachołkom,którzy woleli pozostać na miejscu. – Precz tedy,nędzni tchórze!WeŸcie oręż i strzeżcie drzwi,dopokšd nie wezwę tu straży – zawołał Hugon,a odwróciwszy sięw progu,rzekł do Milesa:–Tobie zasię na korzyœć wyjdzie,jeœli zaniechasz próżnych prób ucieczki. –Ucieczki?O to możesz być spokojny. Nie martw się. Miles Hendon jest panem Hendon Hall i wszystkiego,co we dworze tym się znajdzie. Nie wštpisz chyba,że Miles Hendonpozostanie w swoim domu. ROZDZIAŁ XXVI WYDZIEDZICZONY Król siedział przez kilka minut zadumany,potem zaœ uniósł wzrok i powiedział: – To dziwne,bardzo dziwne. Trudno mi uwierzyć. –Nie,to wcale nie dziwne,miłoœciwy panie. Znam go i te postępki zgoła sš zwyczajne. Od urodzenia był łajdakiem. – Ach,rycerzu Milesie,nie mówię o tym człeku. – Nie o nim??O czym tedy?Cóż jest bardzo dziwne?– To,że króla nie brak nikomu. – Co??Jak?Wydaje mi się,że nie mogę pojšć.–Doprawdy!Czy nie uderza cię fakt wielce niezwyczajny,że kraj nie roi się od szukajšcych mnie gońców,że nie ma proklamacji,które opisujš mš osobę?Zniknšłem,przepadłem! Zginęła głowa państwa. Wydarzenie takie winno byćchyba przyczynš trosk i niepokoju. Hendon westchnšł i mruknšł do samego siebie: – Biedna,szalona wyobraŸnia,wcišż jedynie własnymi zwidami zajęta. – Mam wszelako plan,który obydwu nam przywróci prawa. Napiszę list w trzech językach –po łacinie,po grecku i po angielsku –a ty jutro z rana co tchu powieziesz go do Londynu i nie oddasz nikomu,kromie mojego wuja,lorda Heatforda. Kiedy on ujrzy ten dokument,będzie wiedział wszystko,powie więc,że ja list pisałem,i rychło po mnie przyœle. –Czy nie najrozumniej,miłoœciwy panie,zostać tu i zaczekać,pokšd nie dowiodę,ktom zacz,i nie umocnię praw do dziedzicznych włoœci. Wówczas będzie mi o wiele łatwiej. . . Król przerwał władczym tonem: –Zamilcz!Czymże sš twoje nędzne włoœci i błahe zabiegi w porównaniu ze sprawš,od której zależy szczęœcie narodu i powaga tronu?Posłuchaj mnie,porzuć obawy – dodał łagodniej,jak gdyby przykro mu się zrobiło z powodu takiej surowoœci. – Przywrócę ci prawa,odzyskasz wszystko,ba!więcej niż wszystko. Ja dobrzezapamiętam i odpłacę. Powiedziawszy to chłopiec ujšł pióro i zabrał się do pracy. Hendon spoglšdał nań przez chwilę tkliwym wzrokiem,potem zaœ rzekł do siebie: –Gdyby było ciemno,pomyœlałbym,iż w rzeczy samej król przemówił. Trudno zaprzeczyć,że gdy nawiedzš go humory,grzmi i sroży się niczym prawdziwymonarcha. Ciekawe, gdzie się tego wyuczył?Oto męczy się i skrzypi piórem,gryzmolšc pogodnie kulfony bez znaczenia,a wyobraża sobie,że to łacina lubgreka. Ha!Jeżeli spryt mi nie dopisze i nie podszepnie jakiegoœ fortelu,dzięki któremu odwiodę miłoœciwego pana od wielkich zamierzeń, będę musiał jutro udawać,że ruszam w tę wariackš drogę,którš dla mniewymyœlił. Wnet powrócił myœlami do wydarzeń ostatniej doby i tak głęboko utonšł w zadumie,że gdy król wręczył mu napisany list,biedak przyjšł ten dokument i schował do kieszeni nie wiedzšc,co czyni. – Ona zachowała się zdumiewajšco,zaiste zdumiewajšco!–mruczał do siebie. –Sšdzę,że mnie poznała,zarazem jednak sšdzę,że mnie nie poznała. Sšdy te (widzę jak na dłoni)kolidujš ze sobš,nie mogę więcich pogodzić,lecz nie potrafię również drogš rozumowania pozbyć się żadnego z nich albo nawet jednemu zapewnić przewaginad drugim. Cała kwestia tak się przedstawia:Edyta musiała poznać mojš twarz,postawę,głos,bo inaczej przecie być nie mogło. Atoli powiedziała,iż mnie nie poznaje,co uchodzić winno za dowód niezbity,jako że ona nie potrafi kłamać. Lecz,hola!Zdaje mi się,że coœ wreszcie œwita!Może to on wywarł na niš wpływ,przykazał jej przeczyć,zniewolił dokłamstwa?Tak!Znalazłem rozwišzanie! Zagadka się wyjaœnia!Widać było,że ona obumiera z trwogi,że działa pod przymusem. Trzeba jš odszukać,odnaleŸć,a pod jego nieobecnoœć Edyta powie prawdę szczerze i otwarcie. Przypomni sobie dawnelata,gdy jako dzieci igraliœmy razem. T48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjĐÔ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żlPUcmĽ nąč c€o™‚cp.Ę cqĺ;sWspomnienia ułagodzš jej serce i Edyta nie zdradzi mnie więcej,lecz wszystko wyzna. W żyłach jej niej płynie krew zdradziecka. Ach,nie!Zawsze była prawdomówna i uczciwa. Za owych dni minionych miłowała mnie przecie,w tym więc widzę swe gwarancje,bo nie można chyba zdradzić kogoœ, kogo się niegdyœ kochało! Szparko ruszył w stronę drzwi,ale otwarłysię w tej właœnie chwili i do komnaty weszła lady Edyta. Była bardzo blada,lecz stšpała pewnym krokiem,a postać jej tchnęła wdziękiem i łagodnym dostojeństwem. Twarz miała równie smutnš jak uprzednio. Miles podskoczył ku niej z radosnš ufnoœciš,stanšł jednak jak wryty,gdy damapowstrzymała go ledwie dostrzegalnym gestem. Edyta usiadła,poprosiła Hendona,byzechciał uczynić to samo. W taki to prosty sposób wyzuła go z uczuć dawnego koleżeństwa i odmieniła w nieznajomego,przypadkowego goœcia. Zaskoczony tš zdumiewajšcš niespodziankš Miles sam zwštpił na chwilę,czy naprawdę jest osobš,za którš się uważa. –Przybyłam tu,aby ostrzec was,panie –rzekła lady Edyta. – Człowieka szalonego nie można ponoć perswazjami wyzwolić z ułudy,niezawodnie jednak można mu wytłumaczyć,iż winien unikać zguby. Jak tuszę,wasze majaki,panie,majš dla was pozór szczerej prawdy,nie sš więc karygodne. Lecz nie marudŸcie dłużej,nie prawcie tutaj o swych urojonych prawdach,bo to miejsce dla was niebezpieczne. Przez chwilę spoglšdała wymownie w twarzMilesa,potem zaœ dorzuciła z naciskiem: –Tym bardziej niebezpieczne,że wielceœcie podobni do mężczyzny,na jakiego musiałby wyrosnšć nasz zaginiony chłopiec,gdyby dożył męskiego wieku. – Na Boga,pani!Jestem wszak tym chłopcem. –Wierzę głęboko,iż naprawdę tak mniemacie. Bynajmniej nie powštpiewam o waszej uczciwoœci. Ostrzegam tylko i nic więcej. Małżonek mój jest panem tych okolic,a władza jego prawie nie zna granic.Zależnie od jego woli ludzie zdobywajš fortuny lub konajš z głodu. Gdybyœcie nie byli podobni do osoby,którš się mienicie,on pozwoliłby wam zapewne bawić się spokojnie złudnymi marzeniami. Ale,uwierzcie mi,panie,ja znam go dobrze i wiem,co uczyni. Rozgłosi wszystkim,żeœcie szaleniec,oszust,a wszyscy odpowiedzš zgodnie niczym echo. Po raz wtóry zmierzyła Milesa wiele mówišcym wzrokiem i podjęła: –Gdybyœcie byli naprawdę Milesem Hendonem,gdyby wiedział to on,gdyby wiedziała cała okolica. . . Baczcie pilnie,co mówię,i rozważcie dobrze. . . Groziłoby wam,panie, równe niebezpieczeństwo,a kara,która was spotka,byłaby nie mniej pewna. Nawet wówczas z pewnoœciš wyparłby się was i oskarżył –nikt zaœ nie zdobyłby się na tak wiele męstwa, ażeby bronić waszej sprawy. –A wierzę,mocno wierzę – rzekł Miles z goryczš. – Moc,która może nakazać jednemu z wiernych od kolebki druhów zdradzić i wyprzeć się drugiego,która zdolna jest nakazać to i zyskać posłuch,wedle wszelkiego prawdopodobieństwa zyska również posłuch tam,gdzie stawkš jest chleb i żywot,nie zaœ wiotka niby pajęczyna więŸ przyjacielstwa i honoru. Delikatny rumieniec ubarwił przelotnie policzki damy,która spuœciła wzrok ku ziemi,rychło jednak podjęła obojętnym tonem: –Ostrzegłam już was,panie,i jeszcze raz ostrzegam. UchodŸcie stšd albo ten człowiek was zniszczy. To tyrali nie znajšcy miłosierdzia. Najlepiej wiem o tym ja,jego skowana niewolnica!Biedny Miles i Artur,i mój umiłowany opiekun rycerz Ryszard wyzwolili się od niego,a prawdę rzekłszy,lepiej by wam było z nimi niż tutaj w szponach owego nędznika. Roszczenia wasze zagrażajš jego tytułowi imajętnoœci;napastowaliœcie go w jego własnym domu. Biada wam,panie,jeœli tu pozostaniecie. Umykajcie,nie mitrężcie dłużej!Jeżeli brak wam pieniędzy. . . oto kiesa. . . WeŸcie jš,błagam,i przekupcie służbę,aby wam nie wzbroniła przejœcia. O,nieszczęsny!Skorzystaj z przestrogi i umykaj!Umykaj,póki pora! Dumnym gestem Miles odtršcił kiesę. Podniósł się z zydla,stanšł przed lady Edytš. –Uczyń dla mnie tylko jedno –powiedział. –Zechciej mi spojrzeć prosto w oczy,abym mógł wiedzieć,czy nie spuœcisz wzroku. O,tak!A teraz odpowiadaj. Azalim ja Miles Hendon? – Nie. Ja was nie znam. – Przysięgnij!! – Przysięgam – odparła cicho,lecz wyraŸnie. – Boże!!To nie do wiary! – UchodŸ!!Czemu trawisz cenne chwile!UchodŸ!Ratuj się! W tej chwili konstable wpadli do komnaty. Wywišzała się zaciekła walka,w której Hendon uległ wnet i został wywleczony za próg. Króla ujęto również i obydwu odprowadzono w pętach do więzienia. ROZDZIAŁ XXVII W WIĘZIENIU Ponieważ wszystkie cele były zapełnione,dwaj przyjaciele,przykuci do œciany łańcuchami,pozostali w obszernej izbie,gdzie trzymano zazwyczaj osoby obwinione o błahe przestępstwa. Nie brakło im towarzystwa,bo zastali tam nieprzystojnš i hałaœliwš bandę dwadzieœciorga lub więcej więŸniów płci obojga i rozmaitego wieku,spętanych kajdanami albo jak oni zakutych w łańcuchy. Król zżymał się na tak niesłychanš obrazę swego majestatu. Hendon natomiast był posępny i milczšcy. Oszołomił go zupełnie taki rozwój wydarzeń. Do domu wracał jako triumfujšcy syn marnotrawny i spodziewał się,że będzie witany radoœnie. Tymczasem znalazł lodowaty chłód i więzienie. Nadzieja i rzeczywistoœć różniły się niezmiernie,a różnica ta potężny wywarła skutek. Miles nie potrafił zadecydować,czy to straszliwa tragedia,czy ohydna farsa,i czuł się mniej więcej tak,jak człowiek,którego nagle grom poraził,gdy napawał się widokiem tęczy. Stopniowo jednak wir bolesnych myœli uspokoił się i uporzšdkował jako tako,a wówczas myœli te skupiły się wokół Edyty. Miles głowił się nad jej postępowaniem i rozpatrywał je w tym lub innym œwietle,lecz nic właœciwie nie mógł wyrozumieć. Poznała go czy nie poznała? Ta dręczšca zagadka długo zaprzštała głowę więŸnia,który doszedł wreszcie do wniosku,że Edyta poznać go musiała,lecz zaprzeczyła ze względu na interes osobisty. Zapragnšł wówczas obrzucić jej imię klštwami,lecz nie potrafił zmusić się do takiego bluŸnierstwa,gdyż imię to przez lat wiele było dlań œwiętoœciš. Owinięci w brudne i podarte derki więzienneHendon i król spędzili noc wielce niespokojnš. Za łapówkę klucznik zaopatrzył kilku więŸniów w trunki,co oczywiœcie było przyczynš bezecnych œpiewek,wrzasków,bójek,pijatyki. Wreszcie,rychło po północy,jeden z mężczyzn napadł na jakšœ kobietę i nim klucznik pospieszył z pomocš,omal nie zabiłjej ciosami kajdanków. Dozorca przywrócił ład,uderzeniami pałki obsypujšc głowę i ramiona napastnika,rozgardiasz tedy ustał izasnšć mogli ci wszyscy,którym nie przeszkadzały skargi i jęki dwojga pobitych. W cišgu następnego tygodnia wydarzenia dnii mocy jednostajne były i do siebie podobne.Za dnia przychodzili rozmaici ludzie,którychtwarze Hendon pamiętał lepiej lub gorzej,aby przyjrzeć się „oszustowi ”,wydrwić go albo zelżyć. Nocami zaœ powtarzały się stale podobne wcišż pijaństwa i niesnaski. Wreszcie jednak zdarzyło się coœ odmiennego. Pewnego dnia klucznik przywiódł sędziwego starca i powiedział doń: –Hultaj jest w tej izbie. Rozejrzyj no się wokół starymi œlepiami i obacz,czy rzec zdołasz, który to z kompanii. Hendon podniósł wzrok i doœwiadczył miłego wrażenia,po raz pierwszy od chwili,gdy przestšpił progi więzienne. –To czarny Andrzej –mruknšł pod wšsem –przez całe życie sługa rodziny ojca,zacny, porzšdny człowiek o uczciwym,sercu w piersi. Taki był niegdyœ,lecz teraz nikomu nie należy ufać,bo ludzie kłamiš. I ten mnie pozna,a potem się zaprze tak,jak to wprzódy uczynili inni. Starzec rozglšdał się po izbie,jednš po drugiej badał wszystkie twarze,wreszcie powiedział: – Widzę tu tylko drobnych złodziejaszków,œmiecie uliczne. Który to z nich będzie? Klucznik wybuchnšł œmiechem: – Onże – zawołał. – Rzuć okiem na tę rosłš bestię i rzeknij swoje zdanie!! Dziad zbliżył się,długo i uważnie oglšdał Hendona,potem zaœ potrzšsnšł głowš i powiedział: – Na Boga!!To nie żaden Hendon i nigdy być nim nie mógł. –Słusznie!Stare oczy nieŸle jeszcze widzš. Gdybym ja był rycerzem Hugonem,wzišłbymza kark tego obszarpańca i. . . Dozorca zakończył zdanie pantomimš:stanšłna palcach,jak gdyby uniósł go urojony powróz i zagulgotał niby człek dławiony. –Niechaj dziękuje Bogu,jeœli nie spotka go los sroższy –mœciwie dorzucił stary sługa Hendonów. –Gdybym ja miał się zajšć tym łajdakiem,upiekłbym go żywcem albo nie byłbym prawdziwym mężczyznš. Dozorca zachichotał miłym œmiechem hieny i powiedział: – Hej,stary!Powiedz no mu kilka słów prawdy. Nie żałuj sobie!Rozerwij się trochę. Z tymi słowy ruszył w stronę sieni i wyszedł z izby. Starzec padł na kolana i szepnšł: –Bogu niechaj będzie chwała,iżeœcie powrócili,szlachetny panie. Siedem lat temu uwierzyłem w wasz zgon,a otoœcie cały i zdrowy. Poznałem was od pierwszego wejrzenia,alem nie skšpił trudu i potrafiłem zachować kamienne oblicze. Udałem z powodzeniem,iż nie widzę tu nikogo prócz złodziejaszków za trzy grosze i ulicznych mętów. Stary jestem i ubogi, rycerzu Milesie,lecz rzeknijcie tylko słówko,a wyjdę stšd i wszem rozgłoszę waszš sprawę, choćbym miał za to dyndać.–Nie –odparł Hendon. –Tego nie uczynisz. Zginšłbyœ niechybnie,a niewiele pomógł mojej sprawie. Ale dzięki ci za to,iżeœ wrócił mi nieco utraconej wiary,wiary w nasz ród człowieczy. Od tej pory stary sługa był wielce użyteczny obydwu przyjaciołom,gdyż zaglšdał kilka razy dziennie,aby „lżyć oszusta ”,i zawsze przemycał takie lub inne przysmaki,którymi uzupełniał wikt więzienny,zarazem zaœ znosił œwieże wiadomoœci. Miles dla króla chował smakołyki,bo bez nich miłoœciwy pan nie przeżyłby zapewne ciężkiej próby,jako że przełknšć nie mógł prostej,ohydnej strawypodawanej więŸniom przez klucznika. Andrzej ograniczać się musiał do krótkich wizyt,nie chciał bowiem budzić podejrzeń,za każdym jednak razem potrafił udzielić sporej garœci nowin – nowin szeptanych cicho i przeznaczonych dla Hendona,pomieszanych zaœ ze znacznie głoœniejszymi wyzwiskami przeznaczonymi dla reszty słuchaczy. Tak więc powoli,pomału dobywały się na jaw rodzinne dzieje. Artur umarł przed szeœcioma laty. Strata owa wraz z brakiem wieœci o Milesie podkopała zdrowie ojca,który mniemał,iż rychło odejdzie ze œwiata,pragnšł więc,aby przed jego zgonemHugon z Edytš wspólne rozpoczęli życie. Ale Edyta kornie błagała o zwłokę,miała bowiem nadzieję,że Miles wróci. Potem nadszedł ów list,który przyniósł wiadomoœć o œmierci wojaka. Nowy cios do cna pognębił rycerza Ryszarda. Nie wštpił on już wtedy,iż niebawem umrze,i wraz z Hugonem mocno przynaglać jšł do œlubu,Edyta wyprosiła wszakże miesišc zwłoki,następnie drugi i trzeci. Wreszcie zaœlubiny odbyły się u łoża œmierci rycerzaRyszarda. Nie było to szczęœliwe małżeństwo. W okolicy opowiadano szeptem,że wkrótce po zaœlubinach młoda małżonka odkryła w papierach rycerza Hugona kilka brulionów fatalnego listu i zarzuciła mężowi,iż niecnym fałszerstwemprzyspieszył nie tylko swe małżeństwo,lecz również œmierć rodzica. Wiele kršżyło opowieœci o srogim traktowaniu lady Edyty i służby,gdyż po œmierci ojca rycerz Hugon bez ceremonii zrzucił obłudnš maskę łagodnoœci i został okrutnym,tyrańskim władcš wszystkich,którzy w ten lub inny sposób dlachleba odeń albo od jego włoœci zależeli. Częœci znoszonych przez starego Andrzeja plotek król słuchał również z żywym zainteresowaniem. –Kršżš pogłoski,że król jest szalony. Ale nalitoœć boskš,nie powiadajcie,iż wiecie to odemnie,bo jak mówiš,rozmowa taka kosztować może życie. Miłoœciwy pan spojrzał surowo na starca iprzemówił: –Król nie oszalał,dobry mój człowieku,a nakorzyœć ci wyjdzie,jeżeli zajmiesz się sprawami,które bliżej cię obchodzš niŸli ta nielojalna paplanina. –O co temu chłopcu chodzi?– zapytał Andrzej zdziwiony tak gwałtownš i niespodziewanš napaœciš. Hendon dał mu znak,wobec czego starzec przestał pytać i podjšł swš relację: –Starego króla pogrzebiš w Windsorze za dni parę,szesnastego tego miesišca,a nowego ukoronujš w Westminsterze dwudziestego. –Jak sšdzę,muszš go wprzódy znaleŸć –wtršcił miłoœciwy pan,po chwili zaœ dodałpoufnym szeptem: – Będš się o to starać,a i ja się postaram. – Na miłosierdzie. . . . Starzec nie dokończył zdania,lecz powstrzymany wymownym gestem Hendona wrócił do ploteczek: –Rycerz Hugon jedzie na koronację,i to jedzie z wielkimi nadziejami. Spodziewa się wrócić z godnoœciš para,bo w znacznych jest ponoć łaskach u Lorda Protektora. – Jakiego Lorda Protektora??– zdziwił się miłoœciwy pan. – Jaœnie oœwieconego księcia Somerseta. – Jakiego znowu księcia Somerseta?? – Na Boga,jeden jest tylko Somerset,lord Hertford. Król zapytał surowo: – Od kiedyż to on jest księciem i Lordem Protektorem?? – Od ostatniego dnia stycznia. – A któż,za pozwoleniem,nadał mu owe godnoœci? – On sam i Wielka Rada z aprobatš króla. Miłoœciwy pan gwałtownie porwał się z miejsca. – Króla!!– zawołał. – Jakiego króla,zacny człecze? –Dobre sobie!Jakiego króla!(Wielki Boże,o cowłaœciwie chodzi temu chłopaczkowi?) Ponieważ mamy tylko jednego króla,nietrudno odpowiedzieć na twoje pytanie. Mówiłem o najmiłoœciwiej nam panujšcym królu Edwardzie VI,którego oby Bóg miał w swojej pieczy! Ach,jakiż to łaskawy,miłosierny młodzik!Nie wiem,czy jest szalony,czy zdrowy. Bóg z nim!Powiadajš zresztš,że lepiej mu dnia każdego. Ale tak czy inaczej,wielbiš go ludzkie usta. Wszyscy go błogosławiš i modlš się z serca,aby żył długo i długo władał Angliš. Zaczšł całkiem po ludzku,bodarował życie staremu księciu Norfolkowi,teraz zasię chce obalić najokrutniejsze prawa,które męczš i gnębišnaród. Na takš nowinę Edward skamieniał ze zgrozy i popadł w głębokš a chmurnš zadumę. Nie słuchał już dalej paplaniny starca. Zastanawiał się,czy ów „młodzik ”to mały żebrak,którego zostawił był w pałacu odzianego we własne szaty. Nie wydało mu się to podobne do prawdy, bo sama mowa i obejœcie musiałyby przecie zdradzić prostego chłopca,gdyby nawet próbował udawać księcia Walii. Wówczas przepędzono by oszusta i rozpoczęto poszukiwania prawdziwego królewicza. Czy to możliwe,aby dwór podstawił jakiegoœ szlachetnego miedzianka na miejsce prawego dziedzica tronu?Nie!Wuj jego nie pozwoliłby na to. Lord Hertford jest potęgš,która bez wštpienia knowania takie zgnieœć by mogła w zarodku i na pewno by zgniotła. Rozmyœlania nie wiodły chłopca doniczego,im silniej bowiem pragnšł rozwikłać zagadkę,tym bardziej go ona dręczyła,tym mocniej bolała głowa i tym gorzej sypiał. Z godziny na godzinę wzbierała w nim myœl udania się do Londynu,a niewola była coraz trudniejsza do zniesienia. Wszelkie sztuczki Hendona zawodziły:króla nie można było pocieszyć. Lepiej się to powiodło dwu niewiastom przykutym w sšsiedztwie strapionego chłopca. Pod wpływem łagodnoœci owych kobiet Edward odzyskał spokój i nauczył się nieco wytrwania. Był im też szczerze wdzięczny itkliwie pokochał swe pocieszycielki,którychsłodycz i pogoda wywierały nań wpływ dobroczynny. Razu pewnego zapragnšł się dowiedzieć,czemu zostały uwięzione,kiedy mu zaœ odrzekły,iż sš baptystkami,uœmiechnšł się i spytał: –Czy to zbrodnia,za którš dostać się możnaza kraty?Zmartwiłem się szczerze,bo rychło was utracę;niedługo tu pozostaniecie z powodu tek błahego przewinienia. Kobiety nie odpowiedziały,lecz coœ w wyrazie ich twarzy zaniepokoiło króla. –Milczycie –zawołał żywo. –Ach,bšdŸcie dla mnie dobre i rzeknijcie,iż nie grozi waminna jeszcze kara. Rzeknijcie,proszę,że nie żywicie obaw. Niewiasty próbowały zmienić temat rozmowy,ale król się zatrwożył i dopytywał jednej z nich: –Będš cię może chłostać?Nie!Nie dopuszczšsię takiego okrucieństwa!Powiedz,że tak niebędzie!Ach,to niemożliwe!To niemożliwe! Baptystki stropiły się i zmieszały,pojęły jednak,iż nie da się uniknšć odpowiedzi,więcjedna z nich odrzekła głosem zdławionym przez wzruszenie: – Ach,ranisz nam serca,ty szlachetna duszo!Oby Bóg pozwolił nam znieœć mężnie. .. –Ach,to wyznanie!– przerwał król. –Będš cię chłostać te łotry bez serca!Lecz nie płacz, nie rozpaczaj,bo tego nie œcierpię. Nie trać odwagi!W porę odzyskam swe prawa!Zdšżę uchronić cię od straszliwej a,gdy jako dzieci igraliœmy razem. T48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjĐÔ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żrPˇcs*ct1u2Ű c€v +¤ Vwą7 5€kary i uchronię,jak Bóg na niebie! Kiedy król zbudził się następnego ranka,kobiet owych nie było. –Już ocalone!–zawołał radoœnie,po chwili jednak dodał z żalem:–Biada mi,utraciłem swe pocieszycielki! Niewiasty pozostawiły małemu więŸniowi dowody pamięci!–dwa skrawki wstšżki przypięte szpilkami do jego odzienia. Miłoœciwy pan powiedział,iż na zawsze zachowa te pamištki,niebawem zaœ odnajdzie poczciwe,drogie przyjaciółki i otoczy je szczególnš pieczš. W tej chwili wszedł klucznik z jakimiœ swymi podwładnymi i kazał wyprowadzić więŸniów na dziedziniec. Edward uradował się niemało. Jakie to szczęœcie ujrzeć znowu błękit nieba,odetchnšć œwieżym powietrzem!Irytował się i użalał na opieszałoœć więziennych pachołków,na koniec jednak przyszła jego kolej;zdjęto mu żelazne pęta i kazano wraz z Hendonem wychodzić œladem innych więŸniów. Dziedziniec był czworokštny,brukowany,rozległy. WięŸniówwprowadzono tam przez potężnš,ceglanš bramę i ustawiono szeregiem,plecami wspartych o mur. Przed nimi rozcišgnięto linę,ponadto strzegli ich konstable. Ranek był chłodny,pochmurny. Nocš spadł puszysty œnieg i pobielił rozległš,pustš przestrzeń,która pod tym całunem wyglšdała tym bardziej posępnie. Od czasu do czasu lodowaty wiatr omiatajšcy dziedziniec tam i ówdzie podnosił œnieżne wiry. Na œrodku dziedzińca stały dwie kobiety przykute łańcuchami do słupów. Na pierwszy rzut oka król poznał swoje dobreprzyjaciółki,wzdrygnšł się więc i pomyœlał:„Niestety,nie odeszły wolno,jakem był sšdził. Ach,pomyœleć,że kobiety takie jak one zaznać majš kańczuga,i to w Anglii!O hańbo!W Anglii chrzeœcijańskiej,nie pogańskiej! Będš je chłostać,a ja,którego one pocieszały i traktowały tak serdecznie,będę musiał patrzeć na tę niesłychanš krzywdę. Dziwne to,bardzo dziwne,iż ja,najpierwsze Ÿródło władzy w tym rozległym królestwie,nie jestem pomócim w żaden sposób. Niechaj jednak strzegš się ci nędznicy,zbliża się bowiem dzień,w którym,zażšdam od nich strasznej zapłaty za to niecne dzieło. Za każdy raz,który padnie dzisiaj,poczujš sto bizunów ”. Otwarła się główna brama i tłum ludu zalał dziedziniec więzienny. Tłum ów stłoczył się koło niewiast,skrył je przed wzrokiem króla. Potem przyszedł duchowny,przecisnšł się przez ciżbę i także w niej utonšł. Edward posłyszał głosy,jak gdyby pytał ktoœ,a kto inny dawał odpowiedzi,atoli nie mógł wymiarkować,o czym mowa. Następnie wiele było zamieszania, jakichœ przygotowań i przepychania się rozmaitych urzędników przez tę częœć tłumu,która kupiła się najbliżej kobiet. Zgromadzona ciżba milkła stopniowo. Wreszcie na dziedzińcu zapanowała głęboka cisza. Padł jakiœ rozkaz. Tłum rozstšpił się,cofnšł na dwie strony. Król ujrzał widok,który zmroził go do szpiku koœci. Wokół dwóch niewiast wznosił się stos wielkich bierwion,a klęczšcy mężczyzna stos ów podpalał. Ofiary pochyliły głowy,twarze zakryły rękoma. Żółtawe języki ognia zaczęły wspinać się po suchych trzeszczšcych bierwionach,smugi błękitnego dymu odpływały na skrzydłach wiatru. Duchownywzniósł ręce ku niebu i rozpoczšł modły. W tej chwili dwie dzieweczki wbiegły głównš bramš i z rozdzierajšcymi jęki przypadły do niewiast na stosie. Pachołkowie odcišgnęli je zaraz. Jednš utrzymali w żelaznym uœcisku,druga wszakże wyrwała się wołajšc, że umrze uboku matki,i nim zdołano jš pochwycić,zarzuciła ramiona na szyję jednej z baptystek. Raz jeszcze odcišgnięto szalonš dziewczynę,lecz gorzały już na niejszaty. Kilku mężczyzn przytrzymało jš krzepko i zdarło płonšcš suknię,która padła na ziemię niby garœć płomieni. Dziewczyna szarpała się,próbowała uwolnić,ustawicznie powtarzała,iż zostanie sama na œwiecie,i błagała,aby wolno jej było zginšć wraz z matkš. Obie dzieweczki zawodziły i wyrywały się,wnet jednak rozdzierajšce jęki mšk œmiertelnych stłumiły cały ten zgiełk. Król oderwał wzrok od szalejšcych dziewczšt i spojrzał na stos,potem zaœ odwrócił się,przywarł spopielałš twarz do muru i nie patrzył już na nic. –To,co ujrzałem w tej jednej,krótkiej chwili –szepnšł –nigdy nie ujdzie mi z pamięci, lecz trwać tam będzie zawsze. Pokšd nie umrę,widzieć to będę za dnia i œnić o tym po nocy. Ach,czemuż Bóg nie dałmi wprzódy oœlepnšć! Hendon obserwował króla i myœlał z zadowoleniem: „Obłęd jego przemija. Biedak odmienił się i dziwnie złagodniał. Gdyby posłuchał podszeptów chorej woli,zgromiłby oprawców,obwieœcił,iż jest królem,rozkazał puœcić owe niewiasty wolno i bez szwanku. Wnet złudy jego przeminš i pójdš w niepamięć,a biedny umysł wróci do normalnego stanu. Boże,zeœlij ów dzień jak najrychlej!” Tegoż wieczora sprowadzono na noc kilkunastu więŸniów,których pod strażš wiedziono do rozmaitych miast królestwa,gdzie mieli ponieœć karę za popełnione brednie. Król rozmawiał z nimi (od poczštku postanowił,iż będzie się sposobił do sprawowania władzy monarszej rozpytujšc więŸniów,ilekroć zdarzy się ku temu sposobnoœć),a opowieœćo ich niedolach bólem œcisnęła mu serce. Wœród tych nieszczęsnych była pół-obłškana kobieta,która ukradła tkaczowi jeden czy dwa jardy sukna,za co miała być powieszona. Pewien mężczyzna był niegdyœ obwiniony o kradzież konia,lecz,jak opowiadał,nie dowiedziono mu winy,wobec czego uważał się za ocalonego od stryczka. Stało się jednak inaczej. Rychło po uwolnieniu wezwano biedaka przed sšd za upolowanie jelenia w królewskim parku. Tym razem dowody się znalazły i więzień wędrował teraz na szubienicę. Sprawa pewnego terminatora kupieckiego szczególnie zabolała króla. Wyrostek ów powiedział,iż chwycił był razwieczorem sokoła (niewštpliwie ptak wymknšł się właœcicielowi)i zabrał go do domu sšdzšc,że ma po temu prawo,lecz trybunał uznał chłopca winnym kradzieży iskazał na karę œmierci. Te nieludzkie okrucieństwa do rozpaczy przywodziły króla. Nie posiadajšc się z gniewu żšdał on,aby Hendon wyłamał kratyi co rychlej pomknšł z nim do Westminsteru,gdzie miłoœciwy pan zasišdziena tronie i zdšży jeszcze berłem uczynić znak łaski nad nieszczęsnymi, którym pragnšł ocalić życie. –Biedne dziecię –westchnšł Miles. – Ponureopowieœci pozbawiły go znowu rozumu. Ach,gdyby nie ten nieszczęsny przypadek,rychło zapewne wróciłby do zdrowia. Poœród więŸniów był stary prawnik – mężczyzna o stanowczym,energicznym wyrazie twarzy. Przed trzema laty napisał on pamflet przeciw Lordowi Kanclerzowi,któremu zarzucił niesprawiedliwoœć. Ukarano go za to obcięciem uszu pod pręgierzem,banicjš z palestry, grzywnš wynoszšcš trzy tysišce funtów szterlingów i dożywotnim więzieniem. Ostatnimi czasy prawnik ów popełnił to samo przestępstwo po raz wtóry i czekał teraz na wykonanie wyroku,którym zostaB skazany na odcięcie „tego,co pozostało z uszu ”,zapłatę pięciutysięcy funtów grzywny,pitnowanie na obydwu policzkach i dożywotnie więzienie. –To zaszczytne blizny – powiedział i odgarnšwszy siwe włosy pokazał okaleczone pieńki sterczšce tam,gdzie byłydawniej uszy. Gniew,zabłysł w oczach miłoœciwego pana,który rzekł: –Nikt nie wierzy we mnie i ty więc nie uwierzysz. Lecz mniejsza o to!Będziesz wolny, nim miesišc dobiegnie końca. Więcej ci powiem!Prawa,które zbawiły cię czci,a imię Anglii okryły hańbš,wymazane zostanš z księgi ustaw. Œwiat Ÿle jest urzšdzony,gdyż królowie we właœciwym czasie winni chodzić do szkoły własnych praw i tym sposobem uczyć się miłosierdzia. ROZDZIAŁ XXVIII POŒWIĘCENIE Tymczasem Milesa wyczerpało do ostatka zamknięcie w dusznym więzieniu i bezczynnoœć. Nadszedł jednak termin jego procesu,a wojak dowiedział się o tym z radoœciš i pomyœlał,że chętnie przyjmie każdy wyrok,byle nie była to dalsza niewola. Popełnił jednak omyłkę,wpadł bowiem w pasję,gdy opisano go jako „niepoprawnego włóczęgę ”i skazano na dwie godziny pręgierza za to wykroczenie oraz za napaœć na dziedzica Hendon Hall. Pretensje obwinionego do braterstwa z oskarżycielem oraz do prawnego dziedzictwa tytułu i dóbr Hendonów zostałypominięte wzgardliwym milczeniem,jako niegodne nawet zbadania. Miles szamotał się i odgrażał w drodze na miejsce kaŸni,lecz nie wyszło mu to na dobre, bo konstable popychali go grubiańskoi częstowali kułakami za tak niestosowne zachowanie. Król nie mógł przedostać się przez stłoczonš wokół ciżbę,musiał więc podšżać w tylnej straży,z dala od przyjaciela i oddanego mu sługi. Miłoœciwego pana omal nie skazano równieżna dyby za przebywanie w tak złym towarzystwie,lecz ze względu na młodociany wiek puszczono go wolno po odpowiedniej nauce i admonicji. Kiedy tłum zatrzymał się wreszcie, król jšł myszkować goršczkowo na tyłach zewnętrznego jego kręgu,szukajšc miejsca,przez które mógłby przeniknšć do œrodka. Udało mu się to wreszcie po znacznej stracie czasu i wielu trudnoœciach.W hańbišcych dybach siedział jego biedny giermek –osobisty sługa króla Anglii!– wystawiony na obelżywe drwiny nędznego motłochu. Edward słyszał był wprawdzie sentencję wyroku,lecz znaczenia jej nie pojšł nawet w połowie. Teraz zrozumiał jasno tę nowš wyrzšdzonš mu zniewagę. Gniew poczšł w nim kipieć i osišgnšł punkt wrzenia,gdy jajko zatoczyło łuk w powietrzu i rozbiło się na policzku Hendona,a tłum ryknšł z uciechy wywołanej tym żartem. Chłopiec wyskoczył na puste miejsce przedpręgierzem,twarzš w twarz stanšł ze strzegšcym skazańca konstablem i zawołał: – Hańba ci!!To mój sługa!– puœć go wolno!Jam jest. . . – Uspokój się – przerwał wystraszony Hendon. – To zguba twoja!!Nie bacz nań,konstablu. Jest obłškany. –Nie martw się,dobry człecze,o moje nań baczenie,bo baczyć nań wcale nie mam chęci. Chciałbym tylko dać mu jakš takš nauczkę – zwrócił się do jednego z pachołków i zawołał:– wsyp temu małemu idiocie ze dwa lub trzy bizuny,tak sobie,na próbę i ku poprawie manier! –Pół tuzina lepiej mu posłuży – zaproponował rycerz Hugon,który przed chwilš nadjechał konno,aby rzucić okiem nawymiar sprawiedliwoœci. Król został pojmany. Nie bronił się nawet,bo sparaliżowała go sama myœl o potwornej zniewadze,która miała pohańbić jego œwiętš osobę. Historia zna już przypadek,gdy smagano biczami króla angielskiego. Strasznš więc była myœl,iż on –Edward – ma zapisać równie haniebnš kartę. Miłoœciwy pan znalazł się w położeniu bez wyjœcia. Musiał albo przyjšć karę, albo też błagać o jej darowanie. Trudny to wybór!Ha,odbierze jednak plagi!Królowi wolno tak postšpić,lecz król nie może błagać! Tymczasem jednak Miles rozwišzał trudnoœci. – Puœćcie to dziecko,psy bez serca –powiedział. –Czy nie widzicie,jak mały jest i wštły? Puœćcie go. Ja odbiorę zań karę. – Na Boga,przednia myœl i dzięki ci za niš!–zawołał rycerz Hugon,a twarz zajaœniała mu złoœliwš uciechš. – Puœćcie małego żebraka i miast jemu wyliczcie tuzin temu oto drabowi – uczciwy tuzin,ale szczodrš rękš. Król miał zamiar zaprotestować energicznie,lecz rycerz Hugon uciszył go nieodpartym argumentem: –Pięknie!Gadaj,ile chcesz. Wyłuszcz wszystko,co ci leży na sercu!Pomnij jednak,że za każde twe słowo on odbierze dodatkowo szeœć plag. Hendona uwolniono z dyb i obnażono mu plecy,kiedy zaœ kańczug poszedł w ruch,biedny mały monarcha odwrócił twarzi niegodnym swego majestatu łzom pozwoliłpłynšć obficie po licu. –Ach,zacne,waleczne serce!–rzekł do siebie. –Ten dowód lojalnoœci nie ujdzie nigdy mej pamięci. Ja nie zapomnę!. . . Nie zapomnš i oni!– dodał z pasjš. Im dłużej rozmyœlał,tym wyżej oceniał wielkoduszny czyn Hendona i tym bardziej był wdzięczny wiernemu słudze. Niebawempoczšł znowu przemawiać do siebie: –Godnie pełni swe obowišzki ten,kto chroni swego władcę od ran i być może œmierci,jako on mnie uchronił. Ale to mało!To nic!Ba!Mniej niż nic!Czy takš usługęmożna porównać z czynem,który ocali monarchę od HAŃBY? Hendon nie krzyczał pod ciężkimi razami kańczuga. Chłostę znosił z iœcie żołnierskim hartem. Jego spokój wraz z ofiarš,jakš uczynił dla chłopca bioršc na się przeznaczonš dlań karę,budził szacuneknawet zgromadzonego wokół nikczemnego ciemnego motłochu. Stopniowo umilkły drwiny i wrzaski. Słychać było tylko odgłos uderzeń spadajšcego bizuna. Cisza,która narastała wokół,gdy Hendona zakuto znów w dyby,stanowiła wymowny kontrast z tak niedawnym jeszcze rozgardiaszem. Król stanšł pokornie u bokuprzyjaciela i szepnšł mu do ucha: –Nie w mocy królów uczynić cię szlachetnym,ty wielka,dobra duszo,sprawił to bowiem Ów,który wyższy jest od wszystkich królów. Ale król może dla oczu ludzkich potwierdzić twe szlachectwo – chłopiec podniósł z ziemi kańczug,lekko dotknšł nim skrwawionych ramion Milesa i szepnšł:– Edward Angielski czyni cię hrabiš!! Hendon był wzruszony. Łzy napłynęły mu do oczu,zarazem jednak ponury komizm niezwykłej sytuacji zburzył w nim całš powagę i biedak mógł dokazać tylko tyle,że oznakom wewnętrznej wesołoœci nie pozwolił się dobyć na zewnštrz. Ostatnim z serii groteskowych nieprawdopodobieństw wydało mu się nagłe wyniesienie człowiekaobnażonego i zbryzganego krwiš z nizin pręgierza rynkowego na niebosiężne szczyty godnoœci hrabiego. „Teraz doprawdy – pomyœlał –przystrojonomnie w nie lada błyskotki. Z widmowego rycerza Królestwa Snów i Cieniów stałem się widmowym hrabiš. Zbyt to górny lot dla nie opierzonych skrzydeł!Jeżeli tak dalej pójdzie,wnet niby Maik obwieszony zostanę zmyœlonymi herbami i fantastycznymi ordery. Ale wysoko będę sobie cenił te bezwartoœciowe zaszczyty, bo nadaje mi jeprawdziwa miłoœć. Więcej warte moje urojone godnoœci,które nie wymolestowane płynš z czystej ręki i poczciwego serca,niżłaski prawdziwe kupione uniżonoœciš od wyrachowanej,wrażliwej na swe korzyœci władzy ”. GroŸny rycerz Hugon zatoczył łuk koniem,kiedy zaœ spišł go ostrogš,milczšca żywa œciana rozstšpiła się,by otworzyć drogę,a następnie zawarła równie cicho. Tak też pozostało. Nikt nie miał odwagi rzec słów przychylnych dla więŸnia ani pochwalić jego męstwa,lecz sam brak obelgstanowił hołd wystarczajšcy. Jakiœ spóŸniony widz,nieœwiadom ostatnich wydarzeń,jšł drwić z „oszusta ”i œladem szyderstwa zamierzał posłać zdechłego kota,lecz tłum bez słów zwalił go z nóg i odrzucił kopniakami. Nad rynkiem zaległa znów głęboka cisza. ROZDZIAŁ XXIX DO LONDYNU Kiedy Hendon odbył do końca karę w dybach,wrócono my wolnoœć przykazujšc,aby opuœcił okolicę i nigdy więcej nie wracał. Oddano mu również miecz,a także osła i muła. Hendon dosiadł swego wierzchowca i odjechał,król zaœ podšżył za nim. Tłum rozstšpił się,z milczšcym szacunkiem otworzył drogę i rozproszył się po ich odjeŸdzie. Miles pogršżył się wnet w myœlach. Liczne pytania wielkiej wagi domagały się odpowiedzi. Co miał uczynić?Dokšd się udać?Należało wynaleŸć gdzieœ możnš protekcję lub nie tylko zrezygnować z dziedzictwa,lecz również żyć nadal pod fałszywym zarzutem oszustwa. Gdzie szukać wypadało owej potężnej protekcji?Dokšd zwrócić się po niš?Zawiła to kwestia!Od czasu do czasu w kłębowiskumyœli Hendona jawiła się nadzieja –oczywiœcie nadzieja najsłabsza ze słabych,godna jednak rozwagi ze względu na zupełny brak realnych mo|liwoœci. Biedakdobrze zapamiętał wszystko,co stary Andrzej mówił o dobroci młodego króla i szlachetnej jego walce w obronie pokrzywdzonych i uciœnionych. Można by spróbować!Postarać się o rozmowę z królem. Błagać go o sprawiedliwoœć. Zapewne!Lecz czy taki nędzarz znajdzie przystęp do monarszego majestatu?Mniejsza o to!Niechaj sprawy układajš się same. Przeprawę przez most rozpoczšć wystarczy,gdy stanie się u przyczółka. Hendon, stary wojak,przywykli do wynajdowania wszelakich sposobów i forteli;tym razem znajdzie też na pewno jakieœ wyjœcie!Tak!Oto nasuwa się właœnie pomysł kapitalny!Może pomocy udzieli starydruh Milesowego ojca,rycerz Humphrey Marlow –„stary,poczciwy rycerz Humphrey,za dni nieboszczyka miłoœciwego pana Pierwszy Ochmistrz królewskiej kuchniczy stajni,czy czegoœ tam jeszcze ”. Miles nie mógł sobie wprawdzie przypomnieć,czego Pierwszym Ochmistrzembył niegdyœ rycerz Humphrey,lecz znalazł wyraŸny cel do wypełnienia,kierunek,w którym mógł zwrócić energię. Uleciały tedyi rozwišzały się spowijajšce żołnierskš liwej a,gdy jako dzieci igraliœmy razem. T48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjĐÔ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żxPP @y  @c€zŕÚ1{şCc €|ý,{c }x;ä duszę chmury poniżenia i rozpaczy. Hendon podniósł głowę,rozejrzał się dokoła. Zdumiał się,iż ujechał już taki szmat drogi.Miasteczko widać było w mglistej dali. Za Hendonem wlókł się na oœle król;głowę miał spuszczonš,bo i on tonšł w głębokim rozważaniu planów na przyszłoœć. Żałosne podejrzenia zaćmiły nowo zrodzonš pogodę Milesa. Czy chłopiec zechce wrócić do miasta,w którym przez całe swe krótkie życie zaznawał jedynie nędzy i złego obejœcia?Wypada jednak zadać pytanie,którego uniknšć nie sposób. Hendon œcišgnšł wodze i zawołał: –Zapomniałem zapytać,dokšd się udajemy. Słucham waszych rozkazów,miłoœciwy panie. – Do Londynu. Hendon ruszył dalej,wielce uradowany tš odpowiedziš,lecz niemało również zdziwiony. Cała podróż odbyła się bez godnych wzmianki przygód,lecz zakończona została ważnym wydarzeniem. Około dziesištej wieczorem dnia dziewiętnastego lutego Hendon z królem wjechali na London Bridge i znaleŸli się poœrodku zatoru ludzkiego,który kłębił się,wył i wznosił radosne okrzyki. Wesołe od piwa twarze wyraŸnie rysowały się w jasnych blaskach nieprzeliczonych pochodni. W tej chwili ogniła głowa jakiegoœ księcia lub innego wielmoży spadła na owš ciżbę i tršciwszy Hendona w łokieć,potoczyła się między gęstwę nóg. Jakże przemijajšce,nietrwałe sš wielkie dzieła ludzkie dokonane na tym œwiecie!Zmarły,dobry król nie żyje zaledwieod trzech tygodni,od trzech dni zaœ spoczywa w grobie,a oto zaczy-najš już spadać ozdoby pięknego mostu,które nieboszczyk z takš troskš wybierał spoœród najgodniejszych mężów!Jakiœ obywatel potknšł się o owš głowę i własnym ciemieniem uderzył w plecy kogoœz tłumu. Ten zaœ odwrócił się gwałtownie,pięœciš obalił pierwszš osobę, która nawinęła mu się pod rękę,sam zaœ padł wkrótce pod ciosami przyjaciela tej osoby. Czas był odpowiedni do bójki wszystkich przeciw wszystkim. Rozpoczynały się już uroczystoœci dnia następnego – Dnia Koronacji –i lud przepełniony był mocnym napitkiem i patriotyzmem. Nim upłynęło pięć minut,burda rozprzestrzeniła się na spory szmat ziemi;po dziesięciu lub dwunastu minutach zajmowała akr albo więcej i przerodziła się w coœ na kształt rozruchów. Hendon i król byli zupełnie bezradni,gdyż wrzaskliwy,kłębišcy się wir ludzki porwał ich,rozdzielił,rzucił jednego z dala od drugiego. Teraz jednak i my musimy się rozstać z tš parš przyjaciół. ROZDZIAŁ XXX POSTĘPY TOMA Prawdziwy król – licho odziany,Ÿle odżywiany – odbywał wędrówki po kraju. To poszturchiwali go i wyszydzali wagabundowie,to gnić musiał w więzieniu poœród złodziei i morderców,wszyscy zaœ zgodnie nazywali go idiotš lub oszustem. Tymczasem król fałszywy,Tom Canty,radował się zgoła odmiennym trybemżycia. Kiedy widzieliœmy go po raz ostatni,władza monarsza zaczynała właœnie mieć dlań dobre strony. Otóż te dobre strony jaœniałyz dnia na dzień i wkrótce zapłonęły czarujšcym œwiatłem iœcie słonecznych blasków. Tom przestał się obawiać. Smutne jego myœli rozwiały się i odpłynęły,zakłopotanie minęło,aby ustšpić miejsca swobodnej pewnoœci siebie. „Miłoœciwy pan ” coraz większe cišgnšł zyski z kopalni,którš był dlań Chłopiec do Bicia. Z minš osoby powołanej do tego rodzaju poczynań wzywał przed swe oblicze lady Elżbietę i lady Jane Grey,ilekroć przyszła mu ochota na zabawę lub rozmowę,albo odprawiał księżniczki,gdy miał dosyć ich towarzystwa. Nie krępował go już wcale fakt,iż tak dostojne damy całujš jego dłońprzy pożegnaniu. Przyjemnš rozrywkš był dlań teraz pochód,który każdego wieczoru odprowadzał go do łoża,oraz uroczysty a zawiły ceremoniał towarzyszšcy zawsze porannej toalecie. Udawanie się na obiad w asyœcie strojnego orszaku urzędników dworskich i panów gwardii przybocznej nader mile łechtało dumę Toma,prawdę zaœrzekłszy łechtało jš tak mile,że „król ”podwoił liczbę gwardii przybocznej i stan jej podniósł do pełnej setki panów. Polubił również rozbrzmiewajšce w długich korytarzach dŸwięki tršb i odległe głosy,które raz po raz powtarzały:– Miejsce dla króla!! Tom nauczył się nawet bawić nie najgorzej,gdy w majestacie zasiadał na tronie przewodniczšc Wielkiej Radzie udawał,że jest czymœ więcej niż tubš Lorda Protektora. Lubił przyjmować jaœnie wielmożnych ambasadorów i ich wspaniałe œwity oraz słuchać serdecznych listów przysyłanych mu tš drogš przez wielkich monarchów,którzy nazywali go „bratem ”. Ach,szczęœliwy Tom Canty,do niedawna mieszkaniec Offal Court! „Król ” radował się swymi wspaniałymi szatami i kazał zamawiać ich coraz więcej.Przekonał się niebawem,iż czterystu służby nie wystarcza do należnego mu splendoru,potroił więc ich liczbę. Pochlebstwa bijšcych czołem dworaków dŸwięczały w jego uszach niby słodka melodia. Był jednak nadal łagodny i uprzejmy. Pozostał walecznym i upartym obrońcš wszystkich uciœnionych i niestrudzenie wiódł bój z niesprawiedliwymprawem. Czasami wszakże,kiedy go dotknięto,potrafił zwrócić twarz w stronę hrabiego albo nawet księcia i zmierzyć go spojrzeniem mrożšcym krew w żyłach. Pewnego razu,gdy królewska siostra, posępnie œwištobliwa lady Maria,wszczęła z„miłoœciwym panem ” dysputę i dowodziła,iż postępuje on nierozważnie ułaskawiajšc tak wiele ludzi,którzy powinnibyć więzieni,wieszani lub paleni;gdy przypomniała „królowi ”,iż więzienia ich czcigodnego nieboszczyka ojca goœciły niekiedy szeœćdziesišt tysięcy skazańców naraz,a w cišgu szczęœliwych swych rzšdów Henryk VIII wydał w ręce kata ponad siedemdziesišt dwa tysišce zbójców izłodziei, chłopiec wybuchnšł szlachetnym gniewem i rozkazał „siostrze ”udać się niezwłocznie do alkierza i kornie błagać Stwórcę,aby wyjšł jej z piersi kamień i zechciał zastšpić go prawdziwym,ludzkim sercem. Czy Tom Canty troskał się niekiedy o los tego nieszczęsnego chłopca,prawowitego królewicza,który przyjšł go był łaskawie itak chyżo wybiegł z pałacu,aby pomœcić nagrubiańskim wartowniku zniewagę wyrzšdzonš przy bramie małemu żebrakowi?Tak!Pierwsze królewskie dni i noce pełne były smutnych myœli o zaginionym księciu i szczerych pragnień,abyEdward wrócił szczęœliwie i odzyskał należne mu z urodzenia przywileje i zaszczyty. Kiedy jednak czas mijał,a królewicz nie wracał,Tom z dnia na dzień interesował się coraz bardziej własnymi przeżyciami,które były nowe a zachwycajšce,i powoli,pomału obraz przepadłego monarchy bladł w jego pamięci. Kiedy zaœ obraz ów powracał czasami,był raczej niepożšdanym przypomnieniem,jako że budził uczucie winyi wstydu. Biedna matka i siostry małego żebraka podobnš drogš wywędrowały z jego życia. Zrazu tęsknił do nich,niepokoił się o nie,pragnšł zobaczyć się z nimi. PóŸniej wszakże drżał z obawy,iż niewiasty te mogš przybyć kiedyœ brudne i w łachmanach,zdradzić go pocałunkami,zrzucić z wyżyn i powlec znówdo ubóstwa,poniżeń,ohydnej dzielnicy nędzy.Wreszcie myœli o matce i siostrach przestały prawie nawiedzać go i trapić. Tom był z tego powodu zadowolony,ha!niemal szczęœliwy,ilekroć bowiem zbolałe twarze tych oskarżycielek jawiły się w jego wyobraŸni,biedak czuł się podlejszy niż wijšcy się robak. O północy dziewiętnastego lutego Tom usypiał na wspaniałym łożu w swym monarszym pałacu. Strzegli go wierni wasale,otaczał dworski przepych i ceremoniał. Szczęœliwy chłopiec!Dnia następnego miał być uroczyœcie koronowany królem Anglii! O tej samej porze Edward,prawy monarcha,głodny i spragniony,umorusany,brudny, utrudzon podróżš,odziany znowu w postrzępione łachmany (był to skutek bijatyki,w którš król został wcišgnięty)stał w ciżbie ludu z wielkim zainteresowaniem obserwujšcego grupy pracowitych niby mrówki robotników,którzy tłumnie wchodzili do Opactwa Westminsterskiego i zeń wychodzili. Ludzie ci czynili ostatnie przygotowania do jutrzejszej koronacji. ROZDZIAŁ XXXI POCHÓD KORONACYJNY Kiedy Tom zbudził się następnego ranka,w powietrzu drgał głuchy pomruk napływajšcy z daleka i bliska. Dla króla pomruk ten był czarownš muzykš,oznaczałbowiem,iż cała Anglia wyległa na ulice,aby lojalnie powitać wielki dzień. Niebawem Tom został raz jeszcze,głównš postaciš wspaniałego,pływajšcego korowodu na Tamizie,gdyż zgodnie z odwiecznym obyczajem pochód koronacyjny musiał wyruszyć z Tower,dokšd też udał się miłoœciwy pan. Kiedy tam przybył,mury dostojnej twierdzyjak gdyby pękły w tysišcu miejscach. Z każdej szczeliny buchnšł czerwony język ognia i biała smuga dymu. Wystrzały ozwały się gromem,który wstrzšsnšł ziemiš i stłumił wrzawę mrowia ludzkiego. Fontanny ognia,dymy, wystrzały raz po razpowtarzały się z tak zdumiewajšcš szybkoœciš,że po niewielu minutach stary zamek zniknšł w wielkim tumanie własnychdymów,ponad których gęstwš sterczał nibyszczyt górski nad chmurš i trzepotał proporcami wierzchołek najwyższej baszty,zwanej Białš Wieżš. Przepysznie odziany Tom Canty dosiadł ršczego rumaka bojowego,okrytego bogatym czaprakiem sięgajšcym niemal ziemi. Lord Protektor,ksišżę Somerset,również konno,zajšł miejsce za swym „siostrzanem ”. Gwardziœci królewscy,zakuci w lœnišce zbroje,ustawili się po obydwu stronach pojedynczymi szeregi. Za Lordem Protektorem cišgnšł nieskończony na pozór sznur wielmożów,otoczonych swymi wasalami. Dalej kroczył Lord Major i panowie rajcy odziani w czerwone aksamitne szaty i strojni złotymi łańcuchami spływajšcymi na piersi. Za nimi œwištecznie ubrani starsi i majstrowie wszystkich cechów londyńskich nieœli okazałe sztandary swychstowarzyszeń. W pochodzie uczestniczyła również (jako specjalna straż honorowa w obrębie murów miejskich)Starożytna i Czcigodna Kompaniš Artylerii –oddział angielskich sił zbrojnych,jedyny niezależny od rozkazów Parlamentu,liczšcy już w owe czasy trzysta lat (istnieje on i w naszych czasach). Widowisko było olœniewajšce,toteż zwarte tłumy gromkimi okrzykami witały majestatyczny pochód wzdłuż całej jego trasy. Kronikarz powiada: „Kiedy król przestšpił granice miasta,lud przyjšł go modłami,błogosławieństwy,okrzykami,dob- rymi słowy i wszelkimi oznakami czułej miłoœci poddanych do władcy. Król okazywał pogodne oblicze stojšcym z dala,tym zasię,którzy znaleŸli się bliżej miłoœciwego pana,odpowiadał serdecznie,dowodzšc,iż równie chętnie przyjmuje życzliwoœć ludu,jak lud jš ofiarowuje. Nie szczędził też słów podzięki tym,którzy składali mu życzenia,a wołajšcym:– Boże,chroń króla!– mówił:–Boże,chroń was wszystkich!–i dodawał,iż dziękuje im z całego serca. Dobre słowa i wymowne gesty króla budziły w jego ludzie radosny zapał ”. Na Fenchurch Street „pięknie i bogato przystrojone dziecię ”wystšpiło na podium,aby w imieniu miasta powitać miłoœciwego pana. Oto końcowa strofa owych życzeń: Z serc,które nie znajš,co to zdrada, Więcej uczuć,niż słowo wypowie, Lud monarsze swemu w dani składa. Szczęœcia życzy swojemu królowi. Lud wybuchnšł radosnš wrzawš i jednym głosem powtarzał to,co wyrzekło dziecię. Tom Canty zmierzył spojrzeniem wezbrane morze rozradowanych twarzy. Serce bijšcetriumfalnym uniesieniem powiedziało mu,że warto żyć na œwiecie po to jedynie,aby być królem i bożyszczem ludu. Wnet dojrzał w oddali dwójkę swych obdartych towarzyszy z Offal Court: jeden z nich był Lordem Wielkim Admirałem na urojonym dworze z Offal Court,drugi pełnił równie nierealne funkcje Lorda Pierwszego Pokojowca. Duma„króla ” wzbiła się na wyższe niż dotychczas szczyty. Ach,gdyby ci mogli go teraz poznać!Gdyby go mogli poznać i ku niewysłowionej jego chwale dowiedzieć się,że ów wyszydzany,fałszywy król z plugawych zaułków i bocznych uliczek został prawdziwym władcš,że kornie mu posługujš wielmoże i ksišżęta,a cała Angliależy u jego stóp!Chłopiec musiał jednak odmówić sobie satysfakcji i zdławić pragnienie serca,takie bowiem rozpoznanie kosztowałoby więcej niż przynieœć mogło zysku. Odwrócił tedy głowę,a dwom ulicznikom,którzy nie podejrzewali zgoła,dla kogo przeznaczone sš ich radosneowacje,pozwolił krzyczeć i wiwatować do woli. Od czasu do czasu z ciżby podnosiły się okrzyki:–Szczodroœć!Szczodroœć!– Tom zaœ odpowiadał garœciš nowych,połyskliwych monet,o które motłoch wszczynał zaraz bójkę. Kronikarz powiada: „U wylotu Gracechurch Street,przed gospodš Pod Orłem,miasto wzniosło okazały łuk triumfalny,pod nim zasię estradę sięgajšcš od jednej do drugiej strony ulicy i alegorię historycznš. Przedstawiała ona najbliższych przodków króla. Elżbieta z Yorku zasiadała poœrodku olbrzymiej białej róży,której płatki układały się wokół królowej niby misterne fałdy. Obok Henryk VII,wykwitajšcy z równie wielkiej i podobnie ukształtowanej czerwonej róży. Dłonie monarszej pary były splecione,a pierœcień œlubny umieszczony w sposób wielce widoczny. Z czerwonej i białej róży wyrastała sięgajšca pierwszego piętra łodyga zakończona różš czerwono-białš,z której wykwitał Henryk VIII,u boku zaœ jego podobizna macierzy nowego króla –Jane Seymour. Nad parš tš wystrzeo do znowu gałšŸ sięgajšca drugiego piętra,a zakończona wizerunkiem samego Edwarda VI,który w majestacie zasiadł na tronie. Całe malowidło spowijały girlandy białych iczerwonych róż ”. Wspaniały i barwny widok tak zachwycał rozbawionš ciżbę,że potężne okrzyki ze szczętem stłumiły głosik dziecka,które w rytmach ody wyjaœniać miało znaczenie owej alegorii. Ale Tom Canty nie martwił sięwcale,bo wiernopoddańczy ryk był dlań milszš muzykš niż najpiękniejszy nawet utwór poetycki. W którškolwiek stronę „król ”zwrócił radosnš,chłopięcš twarz,lud dostrzegał zdumiewajšce podobieństwo pomiędzy żywym oryginałem a jego wizerunkiem,co oczywiœcie wywoływało nowy huragan wiwatów. Olbrzymi pochód sunšł dalej i dalej,od jednego łuku triumfalnego do drugiego,mijał zdumiewajšcy szereg symbolicznych malowideł,z których każde przedstawiać miało jakšœ cnotę,talent lub zasługę mBodocianego władcy. „Wzdłuż całej Cheapside ze wszystkich okien i szczytów domostw powiewały choršgwie lub proporce,ulicę zaœ wyœciełały kosztowne kobierce i złotogłowie,co stanowiło dowód niezmiernej zasobnoœci mieszczšcych się przy tej ulicy składów. Inne ulice nie ustępowały przepychem Cheapside,niektóre zasię nawet jš przeœcigały ”. – A wszystkie te wspaniałoœci i cuda dla mnie sš hołdem,dla mnie – szeptał Tom Canty. Policzki fałszywego króla gorzały rumieńcem podniecenia,z ócz jego strzeo dyradosne błyski,szaleńczy wir ogarniał dumne myœli. W owej chwili,właœnie gdy rękš zatoczył łuk i raz jeszcze sypnšł garœć monet,aby dowieœć swej szczodroœci,ujrzał wychylonš z drugiego szeregu gapiów bladš,zdumionš twarz i oczy wpatrzone weń natarczywie. Dziwna omdlałoœć i zmieszanie ogarnęły Toma. Poznał swš matkę!I oto rękš,dłoniš zwróconš na zewnštrz, zasłonił nagle oczy,czynišc ów dawny,mimowolny ruch,który zrodził się z zapomnianego dziœ przypadku,a utrwalony został przez przyzwyczajenie. W jednej chwili niewiasta przedarła się przez gšszcz ludzki,minęła gwardzistów i przypadła do „miłoœciwego pana ”. Objęła jego nogę,okryła jš pocałunkami i wznoszšc ku jeŸdŸcowi twarz odmienionš szczęœciem i miłoœciš,zawołała: – O dziecię!!Najdroższe moje dziecię! Oficer Gwardii Przybocznej odcišgnšł natrętnš kobietę i zaklšwszy szpetnie,posłał jš jednym pchnięciem krzepkiego ramienia pomiędzy tłum,z którego się wyrwała. W chwili gdy zdarzył się ów pożałowania godny incydent,z ust Toma Canty spływały już słowa:– Nie znam cię,niewiasto!– Ale „król ”wzruszył się do głębi serca,gdy ujrzał,jak grubiańsko jš potraktowano. Kiedy tłum ogarniał już biednš kobietę,ona zaœ odwróciła się,aby po raz ostatni rzucić okiem na syna,syn ów dostrzegł,jak bardzojest przygnębiona i zbolała. Ogarnšł go wstyd,który na popiół spalił dumę i cieniemokrył ukradzione królewskie zaszczyty. Monarsza godnoœć straciła nagle wartoœć i niby zbutwiały łachman spadła z ramion chłopca. Pochód sunšł dalej,wœród coraz większego przepychu i potężniejšcej z każdš chwilš burzy radosnych okrzyków. Ale dla Toma Canty wszystko to jak gdyby przestało istnieć. Nie widział nic,nic nie słyszał. Królowanie utraciło dlań nagle powab i słodycze,a pompa dworska stała się udrękš. Bolesne wyrzuty sumienia y jako dzieci igraliœmy razem. T48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjĐÔ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż~Pq ` Á ƒc!€€DŰc!+š c!‚Ř8€+!dręczyły serce „miłoœciwego pana ”,któryrzekł do siebie: – Oby Bóg zechciał wywieœć mnie z tej niewoli. Bezwiednie wrócił do frazesu powtarzanego często w pierwszych dniach przymusowej swej wielkoœci. Wspaniały pochód wcišż kroczył i niby wielobarwny,nieskończenie długi wšż wił się po krętych uliczkach dziwacznego starego miasta,sunšł pomiędzy wrzaskliwym stadem ludzkim. Ale król jechał z opuszczonš głowš,spoglšdał przedsię tępym wzrokiem i widział tylko twarz matki œcišgniętš skurczem żalu i urazy. – Szczodroœć!!Szczodroœć! Okrzyki nie trafiały do niebacznych uszu. – Niech żyje Edward Angielski!! Ziemia dygotała niby od wybuchów,lecz królnie udzielał odpowiedzi. Zgiełk i wrzawę słyszał tak,jak ucho ludzkie łowi niezmiernie odległy ryk wzburzonego morza,bo głuszył mu wszystko inny,bliższy dŸwięk,dŸwięk płynšcy ze zbolałego serca,z głębi dręczonego wyrzutami sumienia –głos,który raz po raz powtarzał judaszowe słowa „Nie znam cię,niewiasto!” Słowa te raniły serce króla tak,jak jęk pogrzebowych dzwonów rani duszę przyjaciela,co żyw został i słuchajšc podzwonnego,przypomina sobie tajemne zdrady,którymi krzywdził był zmarłego. Każdy zakręt nowe odsłaniał splendory,na jaw dobywał nowe dziwa i cudy. Grzmiały salwami oczekujšce swej kolei baterie,a oczekujšce tłumy wznosiły nowe wcišż radosne okrzyki. Ale król nie odpowiadał powitalnym gestem,a jedynym dŸwiękiem,który słyszał, był ów oskarżycielski głos jęczšcy głucho w zbolałej piersi. Stopniowo i powoli radosny wyraz ożywionych twarzy ludu zmieniał się,jak gdyby tknięty nagle jakimœ dziwnym żalem lub niepokojem. Nietrudno też było zauważyć,iż przycichajš oklaski. Lord Protektor szybko dostrzegł te objawy i równie szybko wykrył ich przyczynę. Wspišł wierzchowca ostrogš,poskoczył do boku króla,nisko skłonił się w siodle i odsłoniwszy głowę powiedział: –Miłoœciwy panie,czas to nieodpowiedni na smutnš zadumę. Lud dostrzegł,iż zwiesiliœcie głowę,dostrzegł waszš bolesnšminę i za zły poczytuje to omen. Przyjmijcie mojš radę. Niechaj słońce majestatu dobędzie się z mgieł,niechaj zabłyœnie nad posępnš chmurš i rozproszy jš wreszcie. Podnieœcie głowę!Uœmiechnijciesię do ludu! Z takimi słowy ksišżę Somerset sypnšł garœciš monet na prawo i lewo,potem zaœ wrócił na swe dawne miejsce. Fałszywy król uczynił niemal bezwiednie to,co mu przykazano. Uœmiech nie płynšł z serca,lecz niewiele oczu znajdowało się dostatecznie blisko lub dostatecznie bystrym spozierało wzrokiem,aby to zauważyć. Skinienia strojnej pióropuszem głowy,gdy pozdrawiał poddanych,uchodzić mogły za wzór łaskawego wdzięku. Z iœcie monarszš hojnoœciš chłopięca ręka dawała dowody „szczodroœci ”. Zniknšł więc chwilowy niepokój, a entuzjastyczne okrzyki strzeoiły w niebo z równš poprzedniej mocš. Ale raz jeszcze,tuż przed zakończeniem pochodu,ksišżę Somerset musiał pchnšć konia do przodu,aby królowi udzielić napomnień. –O,miłoœciwy panie!Otrzšœnijcie się z przygnębienia,bo oczy œwiata sš na was zwrócone – szepnšł i dodał zaraz tonem wielce rozdrażnionym:– Niechaj piekło pochłonie tę szalonš żebraczkę!Ona zburzyła spokój Waszej Królewskiej Moœci! Wspaniale przystrojona postać zwróciła ku opiekunowi spojrzenie szklistych oczu i przemówiła grobowym głosem: – To była moja matka!! –Wielki Boże!– jęknšł Lord Protektor i zdarłszy konia cofnšł się na miejsce. –Złyomen wróżył prawdę!Król oszalał znowu! ROZDZIAŁ XXXII KORONACJA Cofnijmy się o kilka godzin i o czwartej nadranem owego pamiętnego dnia koronacji wejdŸmy do Opactwa Westminsterskiego. Nie braknie nam towarzystwa,gdyż jakkolwiek zalega jeszcze noc,na oœwietlonepochodniami galerie zaczynajš napływać ludzie,którzy chętnie posiedzš siedem lub osiem godzin i będš czekać spokojnie,aby ujrzeć coœ,co niełatwo oglšdać dwa razy wżyciu – koronację króla. Tak,miasto Londyn i królewski gród Westminster nie spały już wówczas,gdy o trzeciej w nocy ozwała się pierwsza armata,teraz zaœ tłumy nie utytułowanych bogaczy,którzy kupili prawo poszukiwania siedzšcego miejsca na galeriach starożytnego Opactwa,tłoczš się u wejœć przeznaczonych dla osób tej kondycji. Godziny płynš nudno i leniwie. Od dawna ustał wszelki ruch,wszystkie bowiem galerie do cna zapełniono. Możemy teraz siedzieć i rozglšdać się,i myœleć do woli. Tu i ówdzie w posępnym półmroku katedry majaczš fragmenty zatłoczonych widzami galerii i balkonów osłoniętych częœciowo przez kolumny i przeróżne architektoniczne ozdoby. Widzimy cały wielki transept północny – pusty,bo przeznaczony dla tych,których Angliš uprzywilejowała. Widzimy także obszerne podium obite bogatymi oponami i ustawiony na nim tron. Tron zajmuje œrodek podium i wyniesiony jest o cztery stopnie. Siedzenie jego stanowi odłam nie ciosanej skały –kamień nazwany „Scone ”–na którym zasiadało podczas koronacji tyle pokoleń królów Szkocji,że kamień został dostatecznie uœwięcony,by takš samš rolę spełniać przy koronowaniu angielskich monarchów. Wspaniały złotogłów pokrywa zarówno tron,jak i podnóżek. Wokół panuje cisza. Pochodnie tlš się żałobnie,czas ciecze leniwo. Wreszcie jednak nadchodzi œwit,pochodnie gasnš,blady brzask nasyca ogromne wnętrze katedry. Widać teraz dokładnie wszystkie szczegóły czcigodnej budowli,lecz widać je mgliœcie i niejasno,bo lekkie obłoki przesłaniajš słońce. O siódmej rano pierwsze wydarzenie urozmaica sennš monotonię,z uderzeniem bowiem tej godziny pierwsza małżonka para,strojna niby Salomon w glorii,wkraczado transeptu. Odziany w atłas i aksamity dworzanin wiedzie jš na wyznaczone miejsce. Drugi,ubrany tak samo,ujmuje trenszlachetnej damy,niesie go za niš i na jej podołku układa we wdzięczne fałdy;gdy dama zasiada na swym fotelu. Potem dworzanin ustawia podnóżek zgodnie z życzeniem damy i na dogodnym miejscu kładzie jej koronę,aby była pod rękš,gdy nadejdzie chwila jednoczesnego przywdziewania koron przez parów i ich małżonki. Dostojne damy zaczynajš napływać wielobarwnš strugš,a odziani w atłas dworzanie biegajš i połyskujš wszędzie,sadowiš nowo przybyłe,troszczš się o ich wygodę. Obraz jest teraz żywy,ciekawy. Wokół panuje ruch i krzštanina,grajš przeróżne kolory. Po niejakim czasie zapado znowu cisza,wszystkie bowiem szlachetne damy nadeszły i zajęły przeznaczonš im częœć transeptu,która wyglšda teraz niby akr ludzkiego kwiecia grajšcy wszelakimi barwyi niby Droga Mleczna usiany diamentami. Spotkały się tam wszystkie wieki:zgrzybiałe,pomarszczone,siwowłose wdowy zdolne sięgnšć pamięciš dalej i dalejpoprzez potok lat aż do dnia koronacji Ryszarda III i owych krwawych,zapomnianych dzisiaj czasów;okazałe niewiasty w sile wieku;ponętne a urodziwe młode damy;wioœniane,wdzięczne pięknoœci o promiennych oczach i œwieżej cerze,które niezbyt zapewne zręcznie nałożš zdobne klejnotami korony,gdy nadejdzie wreszcie oczekiwana chwila,bo wydarzenie to będzie dla młodych dam nowoœciš,a wzburzenie może im przeszkodzić. Może,to się jednak nie zdarzyć,gdyż włosy wszystkich kobiet utrefiono zmyœlnie w taki sposób,by na dany znak zręcznie i szybko można było nałożyć koronę. Zauważyliœmy już,że liczne grono małżonekparów gęsto usiane jest diamentami i przezczas niejaki podziwialiœmy ów wspaniały widok;teraz jednak prawdziwe czeka nas olœnienie. Około dziewištej opona chmur pęka,a słoneczna strzała przeszywa mrocznš atmosferę i z wolna sunie poprzezszeregi dam,każdy zaœ muœnięty niš szereg płonie oœlepiajšcym blaskiem wielobarwnychogni. Niespodziewane piękno tego wspaniałego zjawiska do czubków palców przejmuje nas dreszczem zachwytu. Lecz oto wysłannik z j akiejœ odległej krainy Wschodu,idšcy poœród grupy zagranicznych ambasadorów,przecina słup słonecznych promieni i płonie,mieni się,migoce przecudnym blaskiem,aż splendor ten dech zapiera w piersi widza. Dostojnik ów jest bowiem obwieszony klejnotami od stóp do głów i każde najlżejsze bodaj poruszenie spowija go mgławicš roztańczonych iskier. Zmieńmy jednak czas dla wygody. Godziny mijały – jedna,dwie,dwie i pół. . . Głęboki bas dział oznajmił,że król ze swym olbrzymim orszakiem przybywa nareszcie. Uradowała się czekajšca ciżba. Wszyscy wiedzieli wprawdzie,że nastšpi dalsza zwłoka,gdyż króla trzeba przysposobić i ubrać do wspaniałej ceremonii. Ale zwłokę tę przyjemnie miało urozmaicić gromadzenie się parów królestwa odzianychw uroczyste szaty. Wielmożów tych wiedziono z honorami do przeznaczonych imfoteli,przy każdym zaœ z parów ustawiano koronę na dogodnym miejscu. Ludzie zgromadzeni tłumnie na galeriach przyglšdali się z żywym zainteresowaniem – większoœć z nich po raz pierwszy widziała owych ksišżšt,hrabiów i baronów, których miana od pięciuset lat słynęły w historii. Kiedy wszyscy lordowie zasiedli,wstępne widowisko dla galerii zostało zakończane,a było to widowisko przepyszne i godne zachowania w pamięci. Z kolei dostojnicy koœcielni w mitrach i szatach pontyfikalnych,każdy ze œwitš,wstępowali jeden po drugim na podium i zajmowali miejsca. Po nich przybyłLord Protektor i inni najwyżsi dygnitarze,następnie zaœ w stal zakuty oddział Gwardii Królewskiej. Nastšpiła chwila oczekiwania. Potem kapelabuchnęła triumfalnym marszem,a Tom Canty strojny w długš szatę ze złotogłowiu ukazał się we drzwiach i wstšpił na podium. Ciżba powstała z miejsc. Zaczęły się obrzędy koronacyjne. Wnet uroczyste tony hymnu zalały wnętrze Opactwa niby wezbrane fale dŸwięków, oznajmiajšce i witajšce Toma Canty,któregowiedziono do stopni tronu. Odwieczne,wymowne swym dostojeństwem ceremonie odbywały się jedna po drugiej. Tłum patrzył. Im bliżej jednak było do końca uroczystoœci,tym bardziej bladł i bladł Tom Canty,tym sroższa, boleœniejsza rozpacz brała we władanie jego myœli i targane wyrzutami serce. Zbliżał się wreszcie akt ostatni. ArcybiskupCanterbury ujšł koronę Anglii,która spoczywała dotšd na poduszce,i podniósł jšnad głowš drżšcego ze wzruszenia fałszywego króla. Wówczas tęczowe blaski zajaœniały wzdłuż obszernego transeptu,wszyscy bowiem zgromadzeni tam wielmoże – mężczyŸni i kobiety –na dany znak wznieœli swe korony i oburšcz trzymajšc je ponad głowami,zastygli w pozie oczekiwania. Głęboka cisza zaległa Opactwo. W tej podniosłej chwili na scenę wkroczyłaosobliwa zjawa. Nie dostrzegł jej nikt z przejętego zbożnš grozš tłumu,pokšd nie zaczęła zbliżać się długš drogš nawy głównej. Był to chłopiec z odkrytš głowš,nędznie obuty,ubrany w lichš,plebejskš odzież opadajšcš zeń w łachmanach. Chłopiec podniósł rękę godnymruchem i przemówił ze stanowczoœciš niestosownš zgoła przy tak niechlujnym i żałosnym wyglšdzie. – Zabraniam wam zdobić koronš Anglii skronie szalbierza!!Ja jestem królem! Wnet kilkanaœcie gniewnych dłoni pochwyciło intruza,lecz w tejże chwili Tom Canty, obleczon w strój koronacyjny,szybkopostšpił krok i zawołał dŸwięcznym głosem: – Niechajcie go i puœćcie!!To król! Panika zdumienia ogarnęła zgromadzonych w katedrze. Niektórzy unieœli się z miejsc iniepewnie spoglšdali po sobie niby ludzie,którzy nie wiedzš,czy w pełni zmysłów widzš i słyszš na jawie,czy też mami ich mara senna. Lord Protektor był nie mniej zdziwiony niż wszyscy,lecz opanował się rychło i zawołał nie znoszšcym sprzeciwu tanem: –Nie baczcie na słowa miłoœciwego pana. Znowu owładnęła nim niemoc. Precz z onymwłóczęgš! Posłuchano by Lorda Protektora,lecz fałszywy król tupnšł i wykrzyknšł gniewnie: – Biada każdemu,kto tknšć go się waży!To król! Cofnęły się wycišgnięte ręce. Wszystkich ogarnšł dziwny bezwład. Nikt nie drgnšł,nikt nie odezwał się słowem;prawdę zaœ rzekłszy,nikt nie wiedział,co czynić lub mówić w tak niezwykłym,zdumiewajšcym i nagłym przypadku. Kiedy więc zgromadzeni starali się odzyskać zachwianš równowagę,chłopiec œmiało postępował naprzód,a od poczštku osobliwej sceny nie przystanšł ni razu,lecz szedł wcišż godnym krokiem,z minš pewnš siebie. Wewnętrzna walka wstrzšœniętych do głębi ludzi trwała jeszcze,gdy niespodziewany przybysz wstšpił na podium,a fałszywy król z rozjaœnionym obliczem skoczył mu naprzeciw,padł na kolana i powiedział: –O królu mój i panie,pozwólcie,by biedny Tom Canty pierwszy złożył wam poddańczšprzysięgę i rzekł:– Przywdziejcie waszš koronę i wróćcie do słusznie należnych wam praw!! Surowy wzrok Lorda Protektora spoczšł natwarzy intruza,lecz wnet surowoœć ta zniknęła i ustšpiła miejsca wyrazowi niepewnoœci i zdziwienia. To samo przydarzyło się innym najwyższym dostojnikom. Wszyscy spojrzeli po sobie i jak gdyby na komendę bezwiednie cofnęli się o krok. Przez wszystkie głowy przemknęła myœl jednaka: „Cóż za zdumiewajšce podobieństwo!” Po chwili kłopotliwego zastanowienia Lord Protektor ozwał się poważnie i z głębokim respektem: – Jeżeli przyzwolicie,panie,chciałbym wam zadać kilka pytań,na które. . . – Na które rad odpowiem,szlachetny panie. Ksišżę Somerset zadał tedy wiele pytań tyczšcych dworu,zmarłego monarchy,królewicza i księżniczek. Chłopiecodpowiadał dorzecznie i bez wahania. Opisywał dworskie salony, apartamenty króla nieboszczyka,komnaty księcia Walii. Było to dziwne,zdumiewajšce,niepodobne dowiary!Tak twierdzili wszyscy,którzy słyszeli owš rozmowę. Nurt opinii powszechnej zmienił kierunek i nadzieje Toma Canty bliskie zdawały się spełnienia,lecz Lord Protektor potrzšsnšł głowš i rzekł: –Rzecz zaprawdę cudowna!Ale nasz pan miłoœciwy zdolen jest również powiedzieć to wszystko. Słowa te i fakt,że raz jeszcze nazwano go miłoœciwym panem,szczerze zasmuciły Toma, który odczuł,że wniwecz się obracajš jego rosnšce nadzieje. – To dowód niewystarczajšcy – dodał LordProtektor. Nurt zmieniał znowu kierunek –zmieniał się szybko,nader szybko,lecz mknšł w niewłaœciwš stronę,pozostawiał bowiem Toma na mieliŸnie tronu,Edwarda zaœ unosiłna morze. Lord Protektor deliberował z sobš,potrzšsał głowš. Nieodparcie nawiedzała go myœl: „Dla państwa i dla nas wszystkich groŸna jest ta niezwykła zagadka. Może ona wywołać rozdŸwięk w narodzie,podważyć tron ”. Odwrócił się i rzekł: – Rycerzu Tomaszu,aresztujcie tego. . . Nie!Poczekajcie! Twarz mu pojaœniała. Do pretendenta w łachmanach zwrócił się w te słowa: –Gdzie leży wielka pieczęć?Odpowiedz trafnie,a zagadka będzie rozwikłana,bo wiedzieć to może tylko ten,kto naprawdę był księciem Walii. Od tak błahej sprawy zawisły losy tronu i dynastii! Była to myœl szczęœliwa,zbawcza!Poglšd tenuznali milczšco wszyscy zebrani wokół dygnitarze,bo z ócz ich wystrzeoiły pogodne,pełne nadziei spojrzenia. Tak. Nikt prócz prawdziwego księcia Walii nie potrafiwyjaœnić tajemniczego zniknięcia wielkiej pieczęci. Ów obszarpany mały oszust mógł doskonale wyuczyć się lekcji,w tym wszelako wypadku musi zawieœć,sam bowiem nauczyciel nie zdoła odpowiedzieć na takie pytanie!To dobrze,bardzo dobrze!Rychło teraz pozbędziemy się dręczšcego problemu!Wielmoże lekko kiwali głowami,dyskretnie uœmiechali się ze szczerš satysfakcjš,czekali chwili,gdy ów szalony wyrostek ugnie się pod ciężarem niecnych,haniebnych wyznań. Jakież było jednak ich zdumienie,gdy nie zdarzyło się nic w tym rodzaju,lecz chłopiec – o dziwo!– odrzekł bez wahania pewnym,silnym głosem: –W zagadce tej nie ma nic trudnego – potem zaœ nie pytajšc nawet o przyzwolenieodwrócił się i rzucił rozkaz ze swobodš człowieka przywykłego do posłuchu:– Lordzie St. John, nikt przecie lepiej od was nie zna moich komnat. Udajcie się więc do pałacu i tam w prywatnym moim gabinecie,tuż nad podłogš,w lewym kšcie najdalszym drzwi wiodšcych do przedsionka,najdziecie w œcianie głowicę mosiężnego ćwieka. Naciœnijcie jš,a odemknie się mała skrytka na klejnoty,nie znana nawet wam. Ba!Na całym œwiecie wiem o niej tylko ja i pewien zaufany rzemieœlnik,który był jš dla mnie wykoncypował. Pierwszš rzeczš,na której oko wasze spocznie,będzie wielka pieczęć. Przynieœcie jš tutaj. Dostojne zgromadzenie zdumiało się na te słowa,lecz zdumiało się jeszcze bardziej widzšc,że mały żebrak pewnie i bez wahania wybiera jednego z parów i zwraca się doń po nazwisku tak spokojnie i ia y jako dzieci igraliœmy razem. T48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjĐÔ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żƒPpc!„Ŕzc!…:ö M!†0(Uc"€‡…6Ô@"naturalnie,jak gdyby znał go przez całe życie. Lord St. John był tak zaskoczony,że omal nie posłuchał. Zrobił nawet ruch,jakby zamierzał odejœć,lecz opamiętałsię wnet,zastygł w spokojnej pozie i rumieńcem wyznał swojš winę. Ale Tom Canty zwrócił się doń i rzekł surowym tonem: – Czemu się wahacie??Nie słyszeliœcie rozkazu króla?IdŸcie! Lord St. John odszedł złożywszy wprzód głęboki ukłon –ukłon dziwnie ostrożny i nieobowišzujšcy,nie przeznaczony wyraŸnie dla żadnego z królów,lecz skierowany w neutralnš przestrzeń,w pół drogi mniej więcej pomiędzy obydwoma. Rozpoczšł się teraz ruch w strojnym,dygnitarskim gronie –ruch powolny i ledwie dostrzegalny,lecz stały i uporczywy,podobny zmianom zachodzšcym w pomału obracanym kalejdoskopie,gdy fragmenty jednej wspaniałej konstelacji rozsypujš się,by utworzyć drugš. W danym przypadku powoli,pomału topniał barwny tłum otaczajšcy Toma Canty i formował sięzaraz w bliskoœci dziwnego intruza. W cišguniewielu minut napięcia i oczekiwania nawet ci najtrwożliwsi,którzy pozostali obok Toma,zbierali stopniowo doœć odwagi,aby jeden po drugim przesunšć się milczkiem nastronę większoœci. Wreszcie Tom Canty,przystrojony w królewskie szaty i klejnoty,zupełnie sam,odcięty od œwiata stał się w wiele mówišcej pustce niby wystawiony na pokaz. Rychło ujrzeli wszyscy,że lord St. John wraca,kiedy zaœ nadchodził œrodkowš nawš,budził tak wielkš ciekawoœć,że głuchy gwar licznych rozmów milknšł i zapadoła grobowa, dech tłumišca cichoœć,w której dŸwięk kroków tętnił głuchym,odległym echem. Spojrzenia wszystkich oczu przywarły do zbliżajšcegosię para,który wstšpił na podium,przystanšł na chwilę,złożył TomowiCanty dworski ukłon i oznajmił: – Miłoœciwy panie,pieczęci tam nie ma! Tłum gapiów nie szybciej pierzcha od człowieka zadżumionego niż stopniała gromada wyblakłych,przerażonych dworaków otaczajšcych małego,obdartego pretendenta do korony. W jednej chwili pozostał on sam,bez przyjaciela ni stronnika – bezbronny cel dla wzgardliwycha niechętnych spojrzeń. Lord Protektor krzyknšł w srogim gniewie: –Wyrzucić tego żebraka na ulicę i bizunami pogonić przez miasto!Niecny oszust na inne nie zasłużył względy! Gwardziœci poskoczyli,aby wykonać ów rozkaz,lecz Tom Canty zatrzymał ich władczym gestem i zawołał: –Precz!Kto ruszy go,narazi życie!Lord Protektor stropił się do najwyższego stopnia i rzekł do lorda St. Johna: –Czy szukaliœcie dobrze?Lecz po cóż to pytanie – pytanie co najmniej dziwne!Rzeczyniewielkie,drobiazgi,ujœć mogš ludzkiej uwagi i nie będzie w tym nic osobliwego. Jak wszelako przedmiot znacznych rozmiarów,pieczęć królewska Anglii,mogła zawieruszyć się i przepaœć tak,że nikt odnaleŸć nie potrafi wielkiego złotego kręgu. . . Tom Canty poskoczył naprzód i zawołał z roziskrzonym wzrokiem: –Dosyć!To wystarczy!Pieczęć była okršgła?I gruba?I miała wyryte litery i herby? Prawda?Ach,jużem œwiadom,co to zawielka pieczęć,o którš tyle było zmartwienia i wrzawy!Gdybyœcie mi jš opisali,znalazłaby się trzy tygodnie temu. Wiem,oczywiœcie,gdzie ta pieczęć leży,ale nie ja położyłem jš tam pierwszy. – Któż tedy,miłoœciwy panie?– zapytał Lord Protektor. –On,który tu stoi,prawy król Anglii!On sam też wam powie,gdzie leży wielka pieczęć, a wówczas uwierzycie,iż z własnej wie o tym pamięci. Pomyœlcie,miłoœciwy panie,tknijcie pamięć ostrogš. Była to rzeczostatnia,najostatniejsza,któršœcie uczynili onego dnia,gdy wybiegliœcie z pałacu,aby pokarać żołdaka,co obszedł się ze mnš takniegodnie. Zapanowało milczenie nie zakłócone ruchemni szeptem. Wszystkie oczy zwróciły się kuosobliwemu przybyszowi,który z pochylonym czołem i brwiš zmarszczonš szperał w pamięci poœród mnóstwa mało ważnych wydarzeń,poszukujšc jednego tylko wspomnienia. Jeżeli je odnajdzie,zasišdzie na tronie. Jeżeli nie odnajdzie,raz na zawsze pozostanie tym, czym jest teraz –nędzarzem i wyrzutkiem. Sekundy mijały po sekundach,tworzyły minuty,a chłopiec wcišż prowadził wewnętrznš walkę i żadnego nie dawał znaku. Na koniec jednak westchnšł ciężko,smutno potrzšsnšł głowši drżšcymi usty przemówił głucho. . . – Przypominam sobie wszystko. . . . całš tęscenę. . . ale. . . ale pieczęć nie znajduje w niej miejsca. Urwał,podniósł wzrok i mówił dalej z łagodnš godnoœciš: –Parowie królestwa!Szlachetni panowie!Jeżeli z braku tego dowodu,któregonie mogę przedstawić,zechcecie wyzuć z dziedzictwa swego prawego władcę,nie zdołam was powstrzymać,gdyż brak mi po temu mocy. Wszelako. . . –To szaleństwo!Obłęd,miłoœciwy panie!– krzyknšł Tom Canty,półprzytomny z przerażenia. – Poczekaj!Pomyœl!Nie poddawaj się!Sprawa jeszcze nie przegrana!Nie może być przegrana!Słuchaj,co ci rzekę. Bacz na każde słówko. Przypomnę ów ranek,szczegół po szczególe. Rozmawialiœmy. Opowiadałem o moich siostrach,Nan i Bet. Tak,widzisz,pamiętasz przecie. Mówiłem także o babce i ordynarnych zabawach chłopców z Offal Court. . . I to pamiętasz,prawda?Słuchaj więc dalej,a wszystko odnajdziesz w myœlach. Kazałeœ mi podać jadło i napitek;postšpiłeœ przy tym z iœcie ksišżęcš delikatnoœciš,bo odprawiłeœ sługi,aby mój niski stan nie zawstydzał mnie w ich obecnoœci. . . Ach,tak!I to wszak pomnisz! Tom przypomniał owo wydarzenie,drugi chłopiec potakiwał skinieniami głowy,a liczne audytorium dygnitarzy słuchało i przyglšdało się zaniepokojone i zdziwione. Cała historia zakrawa na prawdę,lecz jakimcudem dojœć mogło do niesłychanego spotkania królewicza z żebrakiem. Nigdy dotychczas nie widział nikt grona osób tak niezmiennie zaciekawionych, stropionych,zafrasowanych. –Dla figlów,miłoœciwy panie,pozmienialiœmy szaty. Potem stanęliœmy przed zwierciadłem,a tak bardzo byliœmy podobni,że jak rzekliœmy obydwa,żadnej prawie nie dopatrzyłbyœ się zmiany. Tak!To pamiętacie. Potem zwróciliœcie uwagę,że żołdak skaleczył mi rękę. . . Spojrzyjcie. . .Ta sama ręka!Palce dotychczas mam drętwei z trudem tylko mogę wodzić piórem. Na toporwaliœcie się,miłoœciwy panie,i œlubujšc pomstę żołdakowi,skoczyli do drzwi;minęliœcie stół;ten przedmiot,który zowiecie pieczęciš,leżał na stole. Chwyciliœcie pieczęć i bacznie rozejrzeli sięwokół,jakby szukajšc właœciwego schowka.. . Wzrok wasz, miłoœciwy panie,spoczšł wówczas na. . . –Tak!To wystarczy!Dzięki niech będš dobremu Bogu – zawołał z wielkim wzruszeniem obdarty pretendent do tronu. –Pospieszcie się,drogi lordzie St. John!Pod naramiennikiem wiszšcej na œcianie mediolańskiej zbroi znajdziecie wielkš pieczęć! –Słusznie,miłoœciwy panie,słusznie!– uradował się Tom Canty. –Teraz berło angielskie w waszym jest ręku i bodajby urodził się niemowš ten,co zechciałby wamgo odmawiać. Spieszcie,lordzie St. John!Bodaj skrzydła wyrosły wam u stóp! Wszyscy zgromadzeni powstali znowu z miejsc i od zmysłów prawie odchodzili z niepewnoœci,obaw,wielkiego wzburzenia. Naposadzce katedry i na podium wybuchnšł srogi rozgwar pomieszanych rozmów. Przezczas niejaki nikt nie wiedział o niczym,nic nie słyszał i o nic się nie troszczył prócz tego,co sšsiad krzyczał mu do ucha albo onsam krzyczał do ucha sšsiada. Czas – nikt nie dbał zresztš,ile było tego czasu – mijał nie wiedzieć jak i kiedy. Wreszcie nagłe milczenie zaległo Opactwo. W tej samej chwili na podium wstšpił St. John z wielkš pieczęciš w podniesionej ręce. Gromki okrzyk uderzył o stropy: – Niech żyje prawy król!! Przez pięć minut powietrze dygotało od wrzasku i hucznych tonów przeróżnych instrumentów,a białe było od zawieruchy powiewajšcych chustek. Poœrodku tego zamętu obdarty chłopczyna – najważniejsza osobistoœć w całej Anglii –promienny,szczęœliwy,dumny stał na wyniosłym a rozległym podium,otoczony grupš klęczšcych wielkich wasali królestwa.Wreszcie powstali wszyscy,a Tom Canty zawołał: –Teraz,miłoœciwy panie,bierzcie z powrotem strój królewski,a biednemu Tomowi Canty,wiernemu waszemu słudze,zwróćcie łachmany i nędzarskie szmaty. – Zwlec suknie z tego małego hultaja!!Wrzucić go do Tower!– przemówił Lord Protektor. Ale nowy król – król prawdziwy – ozwał się w takie słowa: –Nie przyzwalam na to. Bez jego pomocy nie odzyskałbym korony,niechaj więc nikt nie waży się tknšć go krzywdzšcš rękš. Jeœli zaœ o ciebie chodzi,mój dobry wuju,Lordzie Protektorze,postępowanie twoje wobec tego chłopca dowodzi tylko znacznej niewdzięcznoœci, bo jakom słyszał,on przecie uczynił cię księciem – (Lord Protektor oblał się szkarłatem). – Ale on nie był przecie królem,cóż wart więc dzisiaj twój dostojny tytuł?Jutro zwrócisz się do mnie – i to przez niego –o potwierdzonej tej promocji,w przeciwnym zaœ razie będziesz musiał do końca dni pozostać nie księciem,lecz zwyczajnym sobie hrabiš. Posłyszawszy tę przyganę jaœnie oœwieconyksišżę Somerset wycofał się na czas pewien z pierwszego szeregu parów. Król zwrócił się do Toma i rzekł łaskawie: –Biedny chłopcze,jak to się stało,żeœ zapamiętał,gdzie ukryłem był pieczęć,skoro ja sam nie pamiętałem tego? – Sprawa to prosta,miłoœciwy panie. Wielekroć posługiwałem się pieczęciš. . . – Posługiwałeœ się pieczęciš. . . . I nie potrafiłeœ wyjaœnić,gdzie ukryta? –Nie wiedziałem zgoła,że o to właœnie wszyscy mnie pytajš. Nikt nie opisał mi pieczęci, miłoœciwy panie. – A jakżeœ się niš posługiwał?? Purpura krwi napłynęła do policzków Toma.Biedak spuœcił wzrok i milczał uparcie. –Mów,dobry chłopcze,nie bój się niczego –powiedział król. – Jakżeœ się posługiwał wielkš pieczęciš Anglii? Tom jškał coœ przez chwilę niezmiernie stropiony,wreszcie zaœ wyznał: – Tłukłem niš orzechy!! Biedny dzieciak!Lawina œmiechu,którš sam wywołał,omal nie zmiotła go z nóg. Jeżeli jednak wštpił ktoœ dotychczas w prawdę,żeTom Canty nie jest królem Anglii i niewiele się rozumie na monarszych przywilejach i splendorach,to odpowiedz jego rozwiać musiała najostatniejsze wštpliwoœci. Z ramion Toma na królewskie przeniesiono wspaniały płaszcz monarszy,który nędzne łachmany skrył przed ludzkim wzrokiem. Rychło też przystšpiono do koronacyjnych obrzędów. Prawy król został namaszczony ikorona spoczęła na jego skroniach,armaty zasię gromem oznajmiły tę nowinę miastu i cały Londyn trzšsł się od radosnych wrzasków. ROZDZIAŁ XXXIII EDWARD JAKO KRÓL Miles Hendon był już postaciš doœć malowniczo obdartš,nim wplštał się w zamieszki na London Bridge – wydostawszy się stamtšd,wyglšdał jeszcze osobliwiej. Przed bijatykš niewiele miał pieniędzy,póŸniej nie miał ich wcale. Złodzieje kieszonkowi oskubali go do ostatniej ćwierćpensówki. Wszystko to furda!Byle odnaleŸć chłopca! Miles był żołnierzem,nie podchodził więc do swych zadań lekkomyœlnie,lecz przede wszystkim zabrał się do pracy nad obmyœleniem planu kampanii. Co chłopiec mógł uczynić naturalnym rzeczy porzšdkiem?Dokšd winien się udać?Ha! Poszuka oczywiœcie dawnych swych kryjówek,gdyż przyrodzony instynkt każe tak postšpić człowiekowi bezdomnemuisamotnemu,bez względu na to,czy szalony on,czy przy zdrowych zmysłach. Gdzie jednak szukać tych dawnych kryjówek?Żebracze łachmany wraz z osobšowego gburowatego hultaja,który zna go napewno,a nawet powiada się jego ojcem, dowodzš,że biedak mieszkał w tej lub innejz najuboższych i najpodlejszych dzielnic Londynu. Czy poszukiwania będš tedy trudnei długie?Nie!Będš zapewne łatwe i krótkie. Nie trzeba bowiem wypatrywać chłopca,lecz zbiegowiska,gdyż poœród ciżbymniej lub więcej licznej odnaleŸć się w końcu musi mały,biedny przyjaciel „rycerza ” Milesa. Złoœliwy tłum. będzie się przecież zabawiał nękaniem i dręczeniem szalonego chłopca,który,jak zwykle, obwoła się królem. Wówczas Miles Hendon przetršci kilku złoœliwców,uprowadzi swego protegowanego,aby pocieszyć go i uspokoić czułymi słowy,i nigdy już się z nim nie rozstanie. Tak przygotowany Miles wyruszył na poszukiwania. Godzina po godzinie wędrowałpo wszelkich zaułkach i ohydnych uliczkach,wypatrywał gromad lub tłumów i znajdował ich bardzo wiele,nigdzie jednak nie mógł natrafić na œlad chłopca. Dziwne mu się to zdawało, lecz bynajmniej nie tracił otuchy. Zdaniem Hendona nic nie można było zarzucić jego planom,z tym chyba zastrzeżeniem,że kampania obliczona na czas krótki dziwnie się jakoœ przecišga. Nim zaœwitało wreszcie,Hendon przemierzył wiele mil i wiele zbadał tłumów,z tym jedynie wynikiem,że był wielce strudzony,głodny i niewyspany. Miałochotę na jakie takie œniadanie,ale nie wiedział,jakim zdobyć je sposobem. Nie przychodziło mu do głowy,aby prosić o strawę,tak samo,jak nie pomyœlał o zastawieniu miecza,z którym równie trudnoby mu się było rozstać,jak z honorem. Mógł oczywiœcie pozbyć się częœci garderoby,lecz łatwiej chyba można by znaleŸć amatora na zakaŸnš chorobę niż na takie łachy. W południe Hendon wędrował jeszcze wœród ciżby podšżajšcej za królewskim pochodem, rozumował bowiem,iż taki pokazmonarszych splendorów nieodparcie przycišgnie małego szaleńca. Za orszakiem dreptał tedy krętymi ulicami przez cały Londyn,póŸniej zaœ aż do Westminsteru i Opactwa. Od czasu do czasu zbaczał pomiędzy cisnšce się wokół mrowie ludzkie i długo wiódł ucišżliwe poszukiwania,wreszcie zaœ zły i zawiedziony jšł przemyœliwać nad ulepszeniem rozumnego planu kampanii. Kiedy ocknšł się z zadumy,postrzegł,że miasto pozostawił daleko za sobš,dzień zaœma się ku schyłkowi. Miles był na wsi,niedaleko rzeki,poœród przepysznych letnich rezydencji,a więc w okolicy,gdzie niezbyt mile chyba powitajš człeka jak on nędznie odzianego. Nie było wcale zimno. Hendon legł więc podosłonš żywopłotu,aby wypoczšć nieco i pomyœleć. Sennoœć zaczęła mu wnet mšcić w głowie. Odległy,głuchy bas dział doszedłjego uszu. Biedny wojak mruknšł:–Ukoronowali nowego króla –iż tymi słowy zapadł w sen. Od trzydziestu godzin nie spał ni odpoczywał,toteż zbudziłsię dopiero póŸnym rankiem dnia następnego. Zgłodniały, drętwy,wstał utykajšc. Obmył się w rzece,uspokoił żołšdek dobrš kwartš wody i powlókł się wstronę Westminsteru,burczšc na siebie,iż tak wiele zmarnotrawił czasu. Głód podszepnšł Milesowi nowy plan działania:trzeba postarać się o rozmowę z rycerzem Humphreyem Marlow i pożyczyć odeń kilka marek,a potem. . . Hola!To plan na razie doœć obszerny;wystarczy czasu,aby go rozszerzyć,gdy zakończy się pierwsza faza. Do pałacu dotarł koło jedenastej. Odœwiętnie ubrane tłumy,otaczajšce go teraz,zmierzały w tym samym kierunku,lecz dzięki osobliwemu strojowi Hendon nie był w tej ciżbie zupełnie niewidoczny. Bacznie przyglšdał się wielu przechodniom szukajšc twarzy poczciwej, której właœciciel zechciałby może powtórzyć staremu dworzaninowi nazwisko niespodziewanego goœcia. Oczywiœcie nie było mowy,aby sam mógł dostać się do pałacu. Niebawem otarł się oń nasz znajomy,Chłopiec do Bicia;minšł go,zawrócił i zmierzywszy bacznym okiem osobliwš postać,rzekł do siebie: –Skończony osioł ze mnie,jeżeli to nie ów włóczęga,o którego miłoœciwy pan tyle się troska. Ha!Osłem i tak pewnie jestem. Opis zgadza się do ostatniego łacha,a Bóg nie mógł chyba stworzyć dwóch takich cudaków,bo byłoby to obniżeniem wartoœci cudu przez zbyteczne powtórzenie. Pod jakim tu pretekstem wdać się z nim w rozmowę? Miles Hendon wybawił go z kłopotu,bo obejrzał się,jak zazwyczaj czyni człowiek hipnotyzowany przez kogoœ pilnie przyglšdajšcego się mu od tyłu,kiedy zaœ dostrzegł w oczach chłopca żywe zainteresowanie,swš osobš,zbliżył się doń iodezwał: – Przed chwilš wyszedłeœ z pałacu. Czyżbyœ tam mieszkał? – Tak,szlachetny panie. – Czy znasz rycerza Humphreya Marlow?? Chłopiec drgnšł i pomyœlał:„Wielki Boże,pyta o mego zmarłego ojca ”!Potem zaœ powiedział głoœno: – Bardzo dobrze,szlachetny panie. – Chwała Bogu. Czy jest on w pałacu? – Jest – odparł chłopiec i dodał szeptem – ale w grobie. –Może,z łaski swojej,zechciałbyœ powtórzyć mu moje miano i rzeknšć,iż z serca proszę o poufnš rozmowę. – Bardzo chętnie załatwię wam tę sprawę,dobry panie, –Rzeknij tedy,jako Miles Hendon,syn rycerza Ryszarda,czeka tu podle bramy. Zaskarbisz sobie tym mojš wdzięcznoœć. –Nie tak król go nazywał –mruknšł do siebie chłopiec,na którego twarzy a y jako dzieci igraliœmy razem. T48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjĐÔ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żˆPc"‰jŤc"Š*"‹&#c#€ŒĽ1Ą)#˙˙odmalował się zawód. –Ale mniejsza o to!Mój przyjaciel jest na pewno bliŸniakiem tamtego i udzieli miłoœciwemu panu wiadomoœci o rycerzu Jakże-Mu-Tam. – Potem zwrócił się do Milesa i powiedział uprzejmie. –Spocznijcie tu na chwilę,dobry panie,i poczekajcie,aż przyniosę wam słówko odpowiedzi. Hendon udał się na wskazane miejsce. Była to nisza w pałacowym murze,zaopatrzona w kamiennš ławę,a przeznaczona na schronienie dla straży w czasie niepogody. Zaledwie się tam usadowił,minęło go kilku halabardników pod dowództwem oficera,który zauważył Hendona i kazał muwyjœć,zatrzymawszy wprzódy swoich ludzi.Hendon posłuchał i został wnet aresztowany jako osobnik podejrzany,wałęsajšcy się w obrębie pałacowych murów. Sprawa przybierała całkiem niepomyœlny obrót. Biedak próbował udzielić wyjaœnień,lecz oficer krzyknšł srogo,aby milczał,halabardnikom zaœ polecił rozbroić go i obszukać. –Może Bóg w swym miłosierdziu sprawi,że coœ znajdš – mruknšł wojak –chociaż ja szukałem pilnie,lecz zawsze bezskutecznie,a w większej chybam od nichjest potrzebie. Nie znaleziono przy nim nic oprócz listu. Oficer otworzył ów dokument,Hendon zaœ uœmiechnšł się na widok „kulfonów ”gryzmolonych przez zaginionego małego przyjaciela w ów nieszczęsny dzień w Hendon Hall. Twarz oficera pociemniała,gdy rzucił okiem na tekst angielski,a Milesowe oblicze przybrało barwę zgoła odmiennš,bojak płótno pobielało,gdy biedak usłyszał okrzyk: –Jeszcze jeden pretendent do korony!Zaiste,mnożš się teraz niby króliki. Bierzcie hultaja,chłopcy!Krzepko go trzymajcie,ja zaœ pójdę do pałacu i poœlę ów cenny dokument królowi. Oficer odszedł spiesznie,pozostawiwszy Hendona pod strażš halabardników. –No,koniec wreszcie moim troskom!–mruknšł wojak. –Z pewnoœciš dyndał będę z powodu tego œwistka. A co się stanie z moim nieszczęœliwym malcem,Bogu tylko wiadomo! Po niejakim czasie Hendon zobaczył,że oficer wraca szybkim krokiem,zebrał więc odwagę chcšc,jak mężczyŸnie przystało,stawić czoło biedzie. Oficer rozkazał jednak halabardnikom,aby puœcili więŸnia i zwrócili mu miecz,a kiedy się to stało,skłonił się z respektem i rzekł: – Zechciejcie pójœć ze mnš,szlachetny panie. Hendon ruszył za nim mamroczšc po drodze: – Ha,gdybym nie szedł na œmierć i sšd ostateczny,gdybym nie musiał bacznie wystrzegać się grzechu,zdławiłbym tego łotra za ów szyderczy ukłon. Osobliwa para odbyła wędrówkę przez ludny podwórzec,kiedy zaœ znalazła się u pałacowych podwoi,oficer skłonił się raz jeszcze i oddał Hendona w ręce;strojnego dworzanina. Ów przywitał go z głębokim szacunkiem i powiódł przez wielkš sień,obstawionš po obydwu stronach szeregami strojnych sługusów (nicponie kłaniali się pokornie,gdy Hendon z dworzaninem przechodzili obok,lecz dławili się wewnętrznym œmiechem,gdy napuszony strach na wróble odwrócony był tyłem),potem przez szerokie,pełne dostojnych goœci schody. Na koniec dworzanin wprowadził biednego wojaka do obszernej komnaty,utorował mu drogę w tłumie angielskich wielmożów,złożył dworski ukłon,przypomniał Milesowi,iż należy odkryć głowę,i rozstawił go na œrodku sali jako cel dla licznych surowych spojrzeń i wielu drwišcych a wzgardliwych uœmiechów. Hendon był zupełnie oszołomiony. O pięć stóp od niego na tronie,pod baldachimem,siedział młody monarcha. Głowę miał pochylonš,odwróconš;rozmawiał z jakimœ ludzkim ptakiem rajskim –być może z księciem. Hendon pomyœlał,że dostatecznš przykroœciš byłby wyrok œmierci otrzymany w pełni sił i kwiecie wieku nawet bez tak wymyœlnego poniżenia na forum publicznym. Pragnšł,aby król załatwił się z nim szybko,bo niektórzy z obecnych dygnitarzy zaczęli nań spoglšdać bardzo natarczywie. W tej chwili monarcha uniósł trochę czoło i Miles wyraŸnie ujrzałjego oblicze. Omal się nie zatchnšł na ten widok!Stał niemy, zapatrzony w urodziwe chłopięce lico,potem zaœ wykrzyknšł: – Wielki Boże!!Oto władca Królestwa Snów i Cieniów na swym tronie! Rzucał słowa bez zwišzku,nie dokończone zdania i patrzył wcišż,i dziwił się srodze. Wreszcie raz i drugi rozejrzał się dokoła,objšł wzrokiem wspaniałš komnatę,strojnych dworaków i szepnšł: – To wszystko przynajmniej jest jawš. . . . prawdš. . . Tak. . . To nie sen. . . nie sen. . .Znowu zagapił się na króla i pomyœlał: „A czy to sen?Czy może on jest naprawdę władcš Anglii,nie,jak mniemałem,biednym sierotš,małym fiksatem?Któż wyjaœnić mi zdoła tę zagadkę?” Nagły pomysł zapalił mu błyski w oczach. Miles zbliżył się pewnym krokiem do œciany, chwycił zydel,wyniósł go na œrodeksali,postawił na podłodze,usiadł! Ozwał się pomruk zgorszenia. Ciężka dłoń spoczęła na Hendonowym ramieniu,a jakiœ głos zawołał: – Wstań,niewychowany błaŸnie!Chciałbyœ siedzieć w przytomnoœci króla? Incydent ów zwrócił uwagę miłoœciwego pana,który wycišgnšł rękę i zakrzyknšł: – Nie tykaj go!!To jego prawo! Cofnęła się stropiona ciżba,król zaœ mówił dalej: –Dowiedzcie się wszyscy,damy,lordowie i szlachetni rycerze,iż to mój wierny i sercumiły sługa Miles Hendon,który walecznie dobył miecza,aby uchronić swojego władcęod cielesnych obrażeń,a zapewne i œmierci,za co z królewskiej woli został pasowany rycerzem. Dowiedzcie się również,jako za celniejszš usługę,za to,iż ocalił króla od haniebnej chłosty, bioršc tękarę na siebie,jest parem Anglii,hrabiš Kentu i otrzyma tyle złota i ziemi,aby majštkiem sprostać mógł dostojnemu tytułowi. Ponadto przywilej,z którego obecnie korzysta, jest dowodem królewskiej łaski,rozkazaliœmy bowiem,iż głowie jego rodu przysługuje i przysługiwać będzie prawo zasiadania w obecnoœci władcy Anglii,rok po roku i wiek po wieku,tak długo,jak trwać będzie ta korona. Pozostawcie go tedy w spokoju. Dwie osoby,które spóŸniwszy się przybyły ze wsi dopiero tego ranka i przed pięciu zaledwie minutami wkroczyły na królewskiepokoje,stały przysłuchujšc się tym słowom i z bezbrzeżnym zdumieniem spoglšdajšc na miłoœciwego pana,potem na osobliwego stracha na wróble,potem znowu na miłoœciwego pana. Byli to rycerz Hugon ilady Edyta. Ale nie widział ich œwieżo kreowany hrabia,bo osłupiały nie odrywał wzroku od młodego monarchy i wcišż mamrotał do siebie: –Na mš duszę!Na mš duszę!To mój mały żebrak!Mój szaleniec!Jemu to chciałem pokazać wielkopański przepych we dworze o siedemdziesięciu izbach i dwudziestu siedmiu służby!To on niby miał nie zaznać w życiu nic prócz łachmanów jako odzienia,kopniaków dla pociechy i odpadków zamiast jadła. Tego to chciałem przyjšć zasyna i wychować na człeka godnego!Ach,czemuż nie mam pod rękš worka,aby ukryć w nim głowę! Hendon odzyskał nagle władanie nad sobš,padł na kolana z dłoniš pomiędzy królewskimi dłońmi,zaprzysišgł władcy wiernoœć i złożył hołd powinny z lennych włoœci. Kiedy zaœ podniósłszy się z klęczekstanšł skromnie na uboczu,był już nie tylkocelem wszystkich spojrzeń,lecz również przedmiotem nie lada zawiœci. Król dostrzegł teraz rycerza Hugona i mierzšc go surowym wzrokiem przemówił gniewnie: –Tego grabieżcę zbawcie fałszywych tytułów i ukradzionych włoœci,a przechowajcie pod kluczem,dopokšd nie będzie mi potrzebny. Byłego rycerza Hugona wyprowadzono. W drugim końcu komnaty powstał w tej chwili rozruch,tłum się rozstšpił i Tom Canty, dziwacznie,lecz bogato odziany,przeszedł żywym szpalerem poprzedzany przez mistrza ceremonii i klęknšł u stóp tronu. Król przemówił: –Zapoznałem się z historiš kilku minionych tygodni i zaiste,wielcem rad z ciebie. Władałeœ tym królestwem z prawdziwie monarszš dobrociš i tkliwym miłosierdziem.Czy odnalazłeœ matkę oraz siostry?To bardzo dobrze!Nie pozostanš one bez opieki,ojciec zaœ twój zawiœnie na szubienicy,jeżeli zechcesz tego,a prawo wyrazi zgodę. Niechaj wie teraz każdy, ktogłosu mego słucha,iż od dziœ dnia ci,którzyznaleŸli schronienie w Przytułku Jezusa Chrystusa i z królewskiej korzystajš łaski,otrzymywać majš pokarm dla serc i umysłów tak samo jak dla podlejszych częœci ciała. Chłopiec ten zamieszka w murach onej fundacji,a w czcigodnym kolegium jego zarzšdców ma do końca swych dni pierwsze zajmować miejsce. Ponieważ zasię był królem,słusznie należy mu się szacunek większy niż ludziom pospolitym. Zwróćcie zatem uwagę na jego strój dworski,który ma go wyróżniać i przez nikogo nie może być naœladowany. Dokšdkolwiek zaœ uda się ów chłopiec,odzież jego winna ludziom przypominać,iż był ongi monarchš,któremu wypada oddać czeœć należnš i nie skšpić pokłonu. Zyskał on poparcie tronu,zyskał opiekę korony i będzie odtšd znany pod zaszczytnym tytułem Królewskiego Wychowanka i tytułem tym przez wszystkich mianowany. Dumny i szczęœliwy Tom Canty powstał z klęczek,ucałował dostojnš rękę i został odprowadzony sprzed oblicza miłoœciwego pana. Nie tracšc oczywiœcie czasu pobiegł do matki, aby opowiedzieć o wszystkim jej oraz Nan i Bet,aby razem z nimi radować się największš nowinš dnia. ZAKOŃCZENIE SPRAWIEDLIWOŒĆ I KARA Wyœwietlono już wszystkie tajemnice. HugonHendon wyznał,iż lady Edyta na jego rozkazzaparła się Milesa owego pamiętnego dnia w Hendon Hall. Rozkaz był poparty zasługujšcš na wiarę obietnicš,iż biedna niewiasta postrada życie,jeżeli nie zaprzeczy stanowczo tożsamoœci przybysza. Odrzekła na to,iż może postradać życie,które nie posiada dla niej wartoœci ni ceny,lecz Milesa się nie zaprze.Wówczas małżonek oznajmił,że jš wprawdzie oszczędzi,ale każe zamordować kłopotliwego intruza. Wobec takiego obrotu sprawy lady Edyta doła słowo i słowa tegodotrzymała. Hugon nie odpowiadał przed sšdem ani za pogróżki,ani za przywłaszczenie dóbr i tytułu, ponieważ brat i żona nie chcieli złożyć przeciw niemu œwiadectwa,czego zresztš żonie nie pozwolono by uczynić,gdyby nawet była po temu skłonna.Hugon porzucił lady Edytę i zbiegł na europejski kontynent,gdzie niebawem umarł. We właœciwym czasie hrabia Kentu poœlubił owdowiałš bratowš. Kiedy para ta po raz pierwszy przybyła do miasteczka Hendon, niemało było tam radoœci i uciechy.Nikt nie słyszał nic nigdy o ojcu Toma Canty. Król odnalazł wieœniaka,który był ongi piętnowany i zaprzedany w niewolę,wybawiłgo od niecnego żywota w szajce Harapa i zapewnił mu byt dostatni. Uwolnił także z więzienia owego starego prawnika i kazał mu zwrócić zapłacone grzywny. Postarał się również o domy i ogniska rodzinne dla córek dwóch baptystek,które widział na płonšcym stosie,a konstabla winnego nie zasłużonej chłosty,która spadła na grzbiet Milesa, pokarał przykładnie. Uratował również od szubienicy wyrostka,obwinionego o przywłaszczenie zabłškanego sokoła,i kobietę,która ukradłatkaczowi resztkę sukna. Nie zdšżył wszakże ocalić biedaka skazanego na œmierć za ubicie jelenia w królewskim boru.Łaskami obdarował sędziego,który ulitowałsię nad małym żebrakiem oskarżonym o kradzież prosięcia,i z wielkim zadowoleniemdowiadywał się póŸniej,iż sędzia ów zyskuje coraz więcej ludzkiej czci i staje się mężem znacznym a szanowanym. Pokšd król żył,lubił opowiadać swe niezwykłe przygody od poczštku do końca –od owej godziny,gdy wartownik wypchnšł go kułakiem za bramę pałacowš,aż do ostatniej nocy,kiedy to przyłšczył się zręcznie do gromady spieszšcych robotników i takim fortelem zakradł się w mury Opactwa,gdzie ukrył się na chórze w grobowcu Edwarda Wyznawcy,a dnia następnego spał tak twardo,że omal z kretesem nie przespał obrzędów koronacyjnych. Król twierdził,że częste powtarzanie tej bezcennej lekcji umacnia gow postanowieniu,aby z nauki owej wynikła korzyœć dla ludu,toteż póki życia musi wracać do swej opowieœci i w ten sposób odœwieżać w pamięci bolesne jej obrazy,w sercu zaœ Ÿródła litoœci i miłosierdzia. Miles Hendon i Tom Canty byli faworytami króla przez krótkie lata jego panowania,po zgonie miłoœciwego pana opłakiwali go najszczerzej. Cny hrabia Kent był człowiekiem obdarzonym dużš dozš zdrowego rozsšdku,nie nadużywał więc swego osobliwego przywileju. Nim wszakże odszedł z tego œwiata,dwukrotnie zeń korzystał nie liczšc znanego nam już wydarzenia:raz przy wstšpieniu na tron królowej Marii i raz przy wstšpieniu na tron królowej Elżbiety. Dziedzic jego przypomniał swe prawa w dniu koronacji Jakuba Pierwszego,nim zaœ syn owego para uznał za stosowne skorzystać z przywileju,minęło blisko ćwierć wieku i „przywilej Kentów ” zatarł się niemal w ludzkiej pamięci. Kiedy więc Kent z owych czasów stanšł przed KarolemPierwszym i jego dworem i usiadł w przytomnoœci monarchy,aby przypomnieć i utwierdzić prawa swojego rodu,nie byle jakie wywołał wrażenie. Sprawa rychło sięjednak wyjaœniła i przywilej został potwierdzony. Ostatni hrabia owego rodu poległ w Wojnie Domowej walczšc za sprawę króla,a wraz znim wygasł dziwaczny przywilej. Tom Canty dożył bardzo sędziwego wieku. Był wówczas pięknym starcem o œnieżnej czuprynie,a wyglšd miał poważny i dobrotliwy. Póki życia cieszył się czciš ludzkš,szanowano go zaœ również dlatego,że osobliwy,i zwracajšcy uwagę strój przypominał wszystkim,iż starzec ów„był ongi monarchš ”. Dokšdkolwiek zawitał,ludzie rozstępowali się,aby uczynić mu drogę,i jeden szeptał drugiemu: – Uchyl kapelusza!!To Wychowanek Królewski! Wszyscy skwapliwie czapkowali mu,więc i wzamian otrzymywali uœmiechy,które wielce sobie cenili,gdyż dzieje Toma Canty zaszczyt mu przynosiły. Król Edward VI przeżył ledwie kilka lat,leczprzeżył je godnie. Niejeden raz,gdy jakiœ wysoki dygnitarz,jakiœ od złota kapišcy wasal korony występował przeciw królewskiej wyrozumiałoœci i dowodził,iż to lub owo prawo,które miłoœciwy pan zamierza zmienić,łagodne jest,spełnia swoje cele i nie sprawia ucisku lub cierpieńgodnych szczególnej uwagi,młody monarchasmutno a wymownie spoglšdał nań wielkimi,dobrymi oczyma i odpowiadał: –Cóż wy,szlachetny panie,wiedzieć możecie o ucisku lub cierpieniach?Wiem o tym ja i mój lud – nie wy. Panowanie Edwarda VI było szczególnie łagodne jak na ów wiek okrutny,teraz więc,kiedy rozstajemy się z młodym władcš,zachowajmy to w pamięci ku jego chwale. ---------Konwersja: rpg6@go2. pl łania:trzeba postarać się o rozmowę z rycerzem Humphreyem Marlow i pożyczyć odeń kilka marek,a potem. . . Hola!To plan na razie doœć obszerny;wystarczy czasu,aby go rozszerzyć,gdy zakończy się pierwsza faza. Do pałacu dotarł koło jedenastej. Odœwiętnie ubrane tłumy,otaczajšce go teraz,zmierzały w tym samym kierunku,lecz dzięki osobliwemu strojowi Hendon nie był w tej ciżbie zupełnie niewidoczny. Bacznie przyglšdał się wielu przechodniom szukajšc twarzy poczciwej, której właœciciel zechciałby może powtórzyć staremu dworzaninowi nazwisko niespodziewanego goœcia. Oczywiœcie nie było mowy,aby sam mógł dostać się do pałacu. Niebawem otarł się oń nasz znajomy,Chłopiec do Bicia;minšł go,zawrócił i zmierzywszy bacznym okiem osobliwš postać,rzekł do siebie: –Skończony osioł ze mnie,jeżeli to nie ów włóczęga,o którego miłoœciwy pan tyle się troska. Ha!Osłem i tak pewnie jestem. Opis zgadza się do ostatniego łacha,a Bóg nie mógł chyba stworzyć dwóch takich cudaków,bo byłoby to obniżeniem wartoœci cudu przez zbyteczne powtórzenie. Pod jakim tu pretekstem wdać się z nim w rozmowę? Miles Hendon wybawił go z kłopotu,bo obejrzał się,jak zazwyczaj czyni człowiek hipnotyzowany przez kogoœ pilnie przyglšdajšcego się mu od tyłu,kiedy zaœ dostrzegł w oczach chłopca żywe zainteresowanie,swš osobš,zbliżył się doń iodezwał: – Przed chwilš wyszedłeœ z pałacu. Czyżbyœ tam mieszkał? – Tak,szlachetny panie. – Czy znasz rycerza Humphreya Marlow?? Chłopiec drgnšł i pomyœlał:„Wielki Boże,pyta o mego zmarłego ojca ”!Potem zaœ powiedział głoœno: – Bardzo dobrze,szlachetny panie. – Chwała Bogu. Czy jest on w pałacu? – Jest – odparł chłopiec i dodał szeptem – ale w grobie. –Może,z łaski swojej,zechciałbyœ powtórzyć mu moje miano i rzeknšć,iż z serca proszę o poufnš rozmowę. – Bardzo chętnie załatwię wam tę sprawę,dobry panie, –Rzeknij tedy,jako Miles Hendon,syn rycerza Ryszarda,czeka tu podle bramy. Zaskarbisz sobie tym mojš wdzięcznoœć. –Nie tak król go nazywał –mruknšł do siebie chłopiec,na którego twarzy a y jako dzieci igraliœmy razem. T48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjĐÔ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż