ĺbkŃÉ˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙őđGî’ŕGđ@îŕ@>ŕBđEîoŕEńŮő>ŕB>RŕG>˙ęÁńŮ˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙ĂUÎíffĚ sƒ ˆ‰ÜĚnćÝÝٙťťgcněĚÝܙŸťš3>CLAS LEG €003Ď'u˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙Copyright (C)2000-2001 Pat Crowe. This Book Reader was distributed solely for the reading of classic books which are out of copyright. Program extends to address 3fffh. No responsibilty can be accepted for any breach of copyright nor for any other matter involved with material above this address. This material will have been added by a user of this program and not the author of this program. Please address any enquiries concerning breach of copyright or any other concerns, to that third party. óÍĆ>˙ęŔúPę ŔúQęŔ1ţ˙Íb͛ >ęa>ŕ&>ę Ŕ>˙ę ŔÍđ͜Í:Í\ÍćÍóÍ ÍBÍS ú‚˙§(Ţú ŔOÍŕ>ęŔͧ ÍÓ ÍŽ Íż ÍÓ ÍŽ ÍG ÍÓ ÍŽ úQęŔÍ|ÍĹÍr>ęÁ>xŕE>@ŕAŻŕ>ŕ˙>Óŕ@űÍ ÍvúÁˇ(ńŻęÁ́Ë VËw cËoÂÄËgÂŐË_ 9ËW -ËO ËG Ăú Ŕ<ţ >OÍŕĂú Ŕ<ţ >OÍłĂÍ ĂÍS ĚĹĂú Ŕţ(ţ(ţ(#ú Ŕţ("ţ(*ţ( *Í/ĂÍĹĂÍËĂ͘ĂÍ^ĂÍ÷ĂÍĂÍ#Ăú Ŕ=ţ˙ >OÍ|Ăú Ŕ<ţ >OÍ|Ă!>w# űÉ!6# ú6˙#6# öÉ! 6˙#6# ö6# úÉÍB͜ÍĹÉú ŔţČÍw Í ÍÓ úÁO> ‘O͜úÁOÍŽ úÁ<ţ 8>ęÁÉú Ŕţ ú ŔGÍ3 8 ř Í3 8 řÍ#@Íw  Í  úÍÓ úÁţ(=> ęÁúÁO> ‘ţ >O͜úÁOÍŽ ú Ŕţ 0<ę ŔÉú ŔţČŐĹúÁO ú Ŕţ ͟ Íw Í ÍÓ ÍŽ yţ  Ü{ę ŔÁŃÉĹú Ŕţ ú ŔĆ GÍ3  úÍ3  úúÁO Íw Í ÍÓ ÍŽ yţ  é> ę ŔÁÉ>ę Ŕ>ęÁ>ęŔę!>ęA!@}ęŔ|ęŔÍŃ!ĐŔ*§ úaŔ*§ úúŔOúŔG>š >¸ >>ęŔÉ>ęŔę!>ęA!@}ęŔ|ęŔÍ- űÍŃúŔ=ęŔ Í3  úÍĹÉÍ-(ÍŃ>ęŔúŔć€(ěÍĹÉÍŃ>ęŔúŔć€Ę˜ÍĹÉ Í3  úÍuĘ,ÍŃúŔţÂúŔţĘ#>ę Ŕ>ęŔúŔć€(ÖÍĹÉĺŐĹúŔoúŔg #F+NxĄ<(,xą úŔęŔ͡ ÍÓ ÍŽ úQęŔ>ęŔ$úŔţ(>ęŔÍŻ ÍÓ ÍŽ úQęŔ>ęŔÁŃáÉĺŐĹú Ŕţ˙(!В@§(=ůÍ3 yę Ŕ!В@y§( řÍ3 ÁŃáÉĺŐĹyę Ŕ>ęŔÍG ÍÓ ÍŽ úQęŔú ŔO>˙ę ŔÍ|ÁŃáÉĺŐĹyę Ŕţ(ţ(ţ(ţ( ţ($ţ((!pÍ(!€Í !Í! Í!°Í!ŔÍÁŃáÉÍćĺĹ~î˙" ů ôÁáÉĺŐĹú Ŕ!ů ţ(q! ţ(j!H ţ(c!p ţ(\!˜ ţ(U!Á ţ(N!Ň ţ(G!ę ţ(@! ţ (9!: ţ (2!b ţ (+!Ň &ĺŐĹ!ˆ ĺŐĹ!ŔĺŐĹ!Ú ĺŐĹ!ą ĺŐĹ!aŔ˛Ŕ*§ úÁŃáÉ Przewiń Wers Str. Roz. Wsz Liiku: Rivi Sivu Kapp LopBlättern: Zeil Seit Kapt AlleDéfiler: Ligne Page Chap ToutScrolla: Rad Sida Kap Hela Lista: Linea Pagina Cap. Tutto Blader: Lijn Blad Hfdst Alles Bla: Linje Side Kap Alle Despl.: Línea Página Cap. Todo Mudar: Linha Pagina Cap. Tudo Despl.: Línia Plana Cap. Tot ĺŐĹúŔGúŔ<¸8Í-(ÍŃ>>ę Ŕ7 ęŔ>ę Ŕ§ÁŃá§ÉĺŐĹúŔţÂO úŔţÂO úŔţ(úŔţ ÍuÍŃúŔ>ę Ŕ7 =ęŔ>ę Ŕ§ÁŃáÉĺŐĹúŔG!Đx§(~#§ ÷ô˛Ŕ*§ úÁŃá§ÉĺĹ!€6# xą řÁáÉĺŐĹy!ţ(#!@‘ţ(!€’ţ(!Ŕ“ţ(!€@y§(=ů]T! ÁÍćP* úÍćP* úÍćP* úÍćP* úÁŃáÉ> ę>ęA!  y§( ĺ>""Ŕ " úáúN"úO">ęúŔćęAÉ> ę>ęA!  y§( *GúN¸ 6*GúO¸ .Ŕ * ú>ęúŔę!úŔćęAÍŃ Í3  úÉ> ę>ęA!    ž # ÷őúŔćęAńÉĺŐĹ! Á@6# xą ř!˛Ŕ~#§(Í÷ öÁŃáÉĺĹÖ o&MD)))  0úŔţ( 8 V#F#Í' yţ őzƒ_ÁáÉĺŐĹk&)}ćđo Á ÁĹË!Ë ÁĹ{ć§(Ë8Ë=öxśw#wyśw#wÁŃáÉđ˙ˇŕ˙Íćđ@ćŕ@É>‘ŕ@É>äŕGŕHŕIÉĺŐÍć!`˜Ŕ>đ" üÍćŔ" üŃáÉĺŐ!`˜ y§(=ů> ‘W>ÍćÍ'(Í'(Í'(éőy§ ńń!`˜QÍćÍ'(Í'(Í'(éŃáÉĺĹú‚˙§(,>˙ŕO!˜`>" xą ř€>" xą ř`>" xą ř>ţŕOÁáÉĹw#< ú 6# úÁÉ!˜>"< ű! ˜"< ű!@˜6ń# úÉ!ŕ™ 6ň# ú!š>("< ű! š "< űÉ́Ĺ> ŕđđđđ/ćË7G>ŕđđđđđđđđđđ/ć°Gú€˙¨ ę˙xę€˙>0ŕú˙ÁÉţ(Ż>˙ę‚˙ÉĹ>˙ŕ$ˆ xą ű>ŕ$ÁÉőđ@ć€(đDţ‘ ôńɇ‡‡Ć€ęh˙ióúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęh˙ióúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęh˙@ióúA˙ć ů*âű ňɇ‡‡Ć€ęj˙kóúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęj˙k@óúA˙ć ů*âű ňÉ˙ď=ď=|˙ď=˙˙ď=ď=˙ď=˙˙ď=ď=˙ď=˙˙ď=ď=ŕ˙ď=˙ď=ď=˙ď=ď=ď=ď=<ď=ď˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙MBFONTMonospaced @@@@@@   ŕ ŕ @ŔŔŕ``@€ @€ @ @@  `@@ @@@@@ @ @@ŕ@ @ŕ@ @`@ @@@€€ŕ     ŕ@Ŕ@@@@ŕŕ  @€€ŕŕ  `  ŕ€€  ŕ ŕ€€ŕ Ŕŕ€€ŕ  ŕŕ @@€€ŕ  ŕ  ŕŕ  ŕ ŕ@@ @ @€@ ŕŕ€@ @€ŕ  @@@ŕ ŕŕŕ€ŕŕ  ŕ   Ŕ  Ŕ  Ŕŕ€€€€€ŕŔ     Ŕŕ€€ŕ€€ŕŕ€€ŕ€€€ŕ€€€  ŕ   ŕ   ŕ@@@@@ŕ  ŕ   Ŕ   €€€€€€ŕ ŕ     ŕ      @     @ŕ  ŕ€€€ŕ    Ŕ ŕ  ŕŔ  ŕ€€ŕ ŕŕ@@@@@@      ŕ     @@     ŕ    @      ŕ@@@ŕ @@@€ŕ`@@@@@`€€@@@ ` `@ ŕ@ ŕ ŕ ŕ€€ŕ   ŕŕ€€€ŕ ŕ   ŕŕ ŕ€ŕ`@ŕ@@@@ŕ  ŕ ŕ€€Ŕ    @@@@@@ @€€  Ŕ  @@@@@@  ŕ   Ŕ    ŕ   ŕŕ  ŕ€€ŕ  ŕ Ŕ €€€ŕ€ŕ ŕ@`@@@     ŕ    @   ŕ   @     ŕ ŕŕ @€ŕ @@€@@ @@@@@@@€@@ @@€`€ŕŕŕŕŕŕŕ@ €`€ @ŕ     ŕ@€`@ŕ@@@@Ŕ   @ŕ@@@@@@ŕ@@@ŕ@@ € @€  @ŕ€ŕ ŕ @€@ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕŕ     ŕ @€@    ŔŔŕŕ`@ŕ@@ @ŕ€ŕ ŕ€@ @€ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕ@@@@@@@ŕ€€ŕ@€€€ Ŕ€ŕ @ ŕ  ŕ   0@@@@@@ŕ€ŕ ŕ ŕ ŕ€ŕŕ ŕ ŕ @€@ ŕ Ŕŕ€€@ŕ @@€ŕŕ ŕ@ŕ@ŕŔ @€ŕ@@`@Ŕ@@@€ŔŔŔŕ€€       @€Ŕ@Ŕŕ ŕ ŕ ŕ ŕ€@ @€@@@€ ŕ @@@ŕ @ŕŕ`ŕ€ ŕ @ŕ @€ŕ€@ŕ ŕ  @ŕ ŕ @ ŕ ŕ `€ŕ ŕ  ŕ ŕ @ŕ ŕ @ŕ€€€€ŕŕ€€€€ŕ@ €@ŕ€ŕ€ŕ @ŕ€ŕ€ŕŕ€€ŕ€€ŕ  ŕ€ŕ€ŕ€@ŕ@@ŕ @ŕ@@ŕ@ ŕ@@ŕ ŕ@@ŕŔ  ŕ  Ŕ @ ŕŕ  €@ŕ  ŕ@ŕ    ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕ ŕ  ŕ @ ŕ  ŕ  ŕ€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  @@Ŕ€ŕ ŕ€ŔŔ Ŕ  Ŕ€€@ŕ ŕ ŕ @ŕ ŕ ŕ@ ŕ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ@ŕ ŕ ŕ @ŕ€€€ŕŕ€€ŕ@ €@ŕ ŕ€ŕ @ŕ ŕ€ŕŕ ŕ€ŕ  ŕ ŕ€ŕ€@@@@@@€@@@@@ €€€€ @@@@@ @  ŕ ŕ @ŕ   €@ŕ ŕ @ŕ  ŕ@ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ   ŕ@ŕ@ŕ ŕ ŕ€@  ŕ @  ŕ@   ŕ   ŕ @  ŕ ŕ€€ŕ ŕ€€   ŕ ŕMBFONTVariable pitch €€€€€€  PPřPřPP x ř(đ ŔČ @˜ŕ  @° Đ€€@€€€€€@€@@@@@€@ŕ@ @ŕ@@€Ŕ€ @@@€€@     @@Ŕ@@@@ŕŕ  @€€ŕŕ  `  ŕ€€  ŕ ŕ€€ŕ Ŕŕ€€ŕ  ŕŕ @@€€ŕ  ŕ  ŕŕ  ŕ ŕ€€@@€ @€@ ŔŔ€@ @€ŕ  @@@ŕ ŕŕŕ€ŕŕ  ŕ   Ŕ  Ŕ  Ŕŕ€€€€€ŕŔ     Ŕŕ€€ŕ€€ŕŕ€€ŕ€€€ŕ€€€  ŕ   ŕ   ŕ@@@@@ŕ  ŕ   Ŕ   €€€€€€ŕˆŘ¨ˆˆˆˆˆˆČ¨˜ˆˆŕ     ŕŕ  ŕ€€€ŕ    Ŕ ŕ  ŕŔ  ŕ€€ŕ ŕŕ@@@@@@      ŕ      @ˆˆˆ¨¨¨P   @      ŕ@@@ŕ @@@€ŕŔ€€€€€Ŕ€€@@@ Ŕ@@@@@Ŕ@ ŕ€@ŕ ŕ ŕ€€ŕ   ŕŕ€€€ŕ ŕ   ŕŕ ŕ€ŕ`@ŕ@@@@ŕ  ŕ ŕ€€Ŕ    €€€€€€@@@@@@€€€  Ŕ  €€€€€€€ř¨¨¨¨ŕ    @   @ŕ   Ŕ€ŕ   ` ࠀ€€ŕ€ŕ ŕ€Ŕ€€€Ŕ    ŕ    @ˆ¨¨¨P  @     ŕ ŕŕ @€ŕ @@€@@ €€€€€€€€@@ @@€P ŕŕŕŕŕŕŕ`€€`€€`ŕ     ŕ@€`@ŕ@@@@Ŕ  ¨@ŕ@@@@@@ŕ@@@ŕ@@ € @€P @ŕ€ŕ ŕ @€@ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕŕ     ŕ@€€@HHŔŔđřP ü\T @ŕ€ŕ ŕ€@ @€ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕ€€€€€€@ŕ€€ŕ@€€€ Ŕ€ŕˆpPpˆŕ  ŕ  °€€€€€€ŕ€ŕ ŕ ŕ x„´¤´„xŕ ŕ ŕ$HH$ŕ Ŕx„´¤„x@ŕ @@€ŕŕ ŕ@ŕ@ŕŔ @€ŕ@@`Ŕ@@@@€   ŕ€€ĐĐPPPPP€€Ŕ@Ŕŕ ŕ ŕ ŕ ŕH$H€€€  (8€€€°ˆ 8ŕ ŕ(č @ŕ @€ŕ€@ŕ ŕ   @ŕ ŕ  @ ŕ ŕ P ŕ ŕ  ŕ ŕ  @ŕ ŕ  @ŕ€€€€ŕŕ€€€€ŕ@ €@ŕ€ŕ€ŕŕ€€ŕ€€ŕ ŕ€€ŕ€€ŕ  ŕ€ŕ€ŕ€@ŕ@@ŕ @ŕ@@ŕ@ ŕ@@ŕ ŕ@@@ŕpHHčHHp¨ˆČ¨˜ˆ€@ŕ  ŕ@ŕ    ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕPpˆˆˆp @ řˆ˜¨Čˆř€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  @@Ŕ€ŕ ŕ€Ŕ@ Ŕ  Ŕ€€@ŕ ŕ ŕ @ŕ ŕ ŕ@ ŕ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ@ŕ ŕ ŕ @ŕ€€€ŕŕ€€ŕ@ €@ŕ ŕ€ŕ @ŕ ŕ€ŕŕ ŕ€ŕ  ŕ ŕ€ŕ€@@@@@@€€€€€@ @@@@ @@@@@ @ p` @ŕ    €@ŕ  ŕ @ŕ   ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕ ŕ   ŕ@ŕ@ř¨¨ř@€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  ŕ ŕ€€ŕ  ŕ€€   ŕ ŕ`Sł° c€c K cŽ… c3'i Oœ1¸ c€T>4 "LEGENDY WARSZAWSKIE" ARTUR OPPMAN "SYRENA" I – A widzieliœcie jš,,tę syrenę niby,kumie Szymonie? – Widzieć nie widziałem,,kumie Mateuszu,bo drzewa przesłaniały Ÿródełko, a bliżej podejœć bałem się jakoœci,alem słyszał,jak œpiewa. – Alboż to syreny œpiewajš?? –Jakże to?Nie wiecie o tym,kumie Mateuszu?Œpiewajš!Jak jeszcze!Głos to ci się tak rozchodził po Bugaju,po Wiœle,hen,aż za rzekę,jakoby właœnie dzwonek srebrzysty dzwonił.Słuchałbyœ dniem i nocš. – No,,i co dalej?Co dalej? –Ano,nic dalej.Słuchałem,słuchałem,luboœćmi się jakowaœ rozpływała po koœciach,aż w końcu œpiewanie ucichło:widać syrena schowała się na nocleg w Ÿródełku,bo już isłońce zachodziło,a ja powlokłem się do chaty,alem całš noc spać nie mógł,inom o tej syrenie rozmyœlał. – Ciekawoœć!!Warto by jš wypatrzyć,zobaczyć. –Ale jak?Toć,jeœli nas ujrzy,umknie i skryjesię w wodzie.A zresztš może to i grzech przyglšdać się takowej stworze niechrzczonej i kuszšcego jej œpiewania słuchać. –Grzech nie grzech – niewiada!Najlepiej zapytać o to ojca Barnaby,pustelnika.To człek mšdry i pobożny;on powie i nauczy,coczynić nam należy. – Rzetelnie mówicie,,kumie Mateuszu,chodŸmy do pustelnika Barnaby. –Ano,to i chodŸmy!Ryby przez ten czas z Wisły nie ucieknš,a my się od duchowej osoby przeróżnoœci dowiemy. Tak rozmawiali z sobš dwaj rybacy znad Wisły w owych zamierzchłych czasach,gdy na miejscu dzisiejszej Warszawy,a właœciwie jej Powiœla,leżała niewielka rybacka osada, otoczona gęstymi lasami,w których roiło się od grubego zwierza:łosiów,turów,wilków i niedŸwiedzi. II – Więc powiadacie,,że œpiewała? – A juœci!!œpiewała;gadałem przecie. –A co dnia!Jak tylko słoneczko Boże ma się ku zachodowi i czerwieniš a złotem pomaluje Wisełkę,wraz ci się na Bugaju jej piosenka rozlega. – I długo też nuci?? – Do zachodu..Jak się ino ciemno zrobi na œwiecie,już jej nie słychać. – To nocami nigdy ze Ÿródła nie wychodzi??–Czy wychodzi,czy nie wychodzi,tego ja niewiem,ale przepomniałem powiedzieć,że w pełnię miesišca też œpiewa.Nieraz mnie ze snu budzi blask księżycowy,co do chałupy zaglšda:siadam se na posłaniu,aż ci tu odgłos jakowyœ dolata z daleka;jakby skowronek, jakby dzwonek,jakby skrzypeczki lipowe:to ona. – O to mi chodziło właœnie..Więc trzeba takzrobić... Tu ojciec Barnaba zadumał się na długš chwilę,a obaj rybacy czekali w skupieniu,ażnamyœli się,co poradzić. Ojciec Barnaba był to starzec wysoki,chudy,siwobrody,łysy jak kolano,odziany w długš samodziałowš opończę.Na pomarszczonym jego obliczu rysowały się powaga i dobroć. Wszyscy trzej siedzieli przed budkš pustelnika na ławie,uczynionej z dwóch pieńków,na których położono z gruba obciosanš deskę.Było to lipcowe popołudnie i cudnie było w boru, pachnšcš żywicš i kwiatami.Ptaki œpiewały radoœnie,pszczoły wesoło brzęczały,a zielony dzięcioł w czerwonym kapturku stukał dziobkiem,jak młotkiem,w korę rozłożystego dębu i wydłubywał robaki. A ojciec Barnaba namyœlał się,namyœlał,aż rzecze: –Więc trzeba tak zrobić:w pełnię miesišca wybierzemy się we trzech do Ÿródełka;na odzienia nasze naczepić należy gałęzi œwieżo zerwanych,najlepiej lipowych,kwiatem okrytych,żeby syrena człowieka nie poczuła,bo się nie pokaże;zaczaimy się przy samym Ÿródle,a gdy wynijdzie i œpiewać zacznie,wtedy zarzucimy na niš sznur,spleciony z cienkichwitek wierzbowych,œwięconš wodš skropiony,ile że takiego się żaden czar nie ima; zwišżemy i miłoœciwemu księciu na Czersku zawieziemy w darze.Niech jš na zamku trzyma i niech mu wyœpiewuje. Ale uszy woskiem musimy sobie zatkać,żebyjej narzekań i lamentów nie słyszeć,bo inaczej serce w was tak zemdleje,że nie będziemy mieli mocy wzišć jej w niewolę.Srodze jest żałoœliwe syrenie œpiewanie. –Tak jest,jak mówicie,ojcze Barnabo;wiem ci ja o tym bom te piosenki słyszał.Żaden miód,by najprzedniejszy,tak człowieka nie upoi,jako on głos syreni.Więc tedy do pełni miesięcznej? –Tak jest,do pełni. I rozeszli się w swoje strony.Rybacy nad Wisłę do zarzuconych sieci,a ojciec Barnaba na modlitwę. III Tam,gdzie dziœ nad samym prawie wybrzeżem Wisły,poniżej starożytnych kamienic Starego Miasta,rozcišga się ulica,Bugaj zwana,przed wielu laty szumiał las zielony, odwieczny. W lesie tym,z pagórka,wznoszšcego się nadrzekš,tryskało Ÿródło i rozlewało się w głęboki,bystro płynšcy potok. Nad potokiem rosły białokore brzozy,wierzby pokrzywione maczały w nim długie gałęzie,kwitnęły polne róże i niezapominajki haftowały niebieskimi kwiatami zielony traw kobierzec. W tym to potoku mieszkała właœnie syrena.Była piękna,pogodna noc miesięczna.Srebrzysta pełnia żeglowała przez błękitne,usiane gwiazdami niebo i przyglšdała się ziemi uœpionej,lasowi i Ÿródłu. Ale w lesie nie wszyscy spali. Zza brzóz i wierzb,stojšcych nad potokiem,widać było trzy skulone postacie.Przycupnęły one wœród krzaków gęstych i ciekawymi oczyma spozierały w wodę potoku,mienišcš się srebrzyœcie od blasków tarczy miesięcznej.Byli to dwaj rybacy,Szymon i Mateusz,i pustelnik,ojciec Barnaba. Nagle z wody wynurzyła się przecudna postać.Była to dziewica nadziemskiej urody;w œwietle miesięcznym widać jš byłodoskonale.Miała długie kruczoczarne włosy, pierœcieniami spływajšce na białš,jak z marmuru wyrzeŸbionš szyję;szafirowe jej oczy, wzniesione ku pełni,patrzyły dziwnie przejmujšco i smutno,a ozdobiona lekkim rumieńcem twarzyczka takim tchnęła czarodziejskim urokiem,że przyglšdajšcym się jej rybakomaż serca zamarły ze wzruszenia. Syrena chwilę trwała w milczeniu,zapatrzona w niebo i gwiazdy –i oto w ciszy tej czarownej nocy zadŸwięczał œpiew tak piękny,tak kryształowo czysty,że zdawało się,iż i księżyc,i gwiazd miliony,i ziemia,i niebo zasłuchały się w niego do niepamięci. Wtem z krzaków,cicho,bez szelestu,wyskoczyły owe trzy postacie – i nie tak szybko rzuca się ryœ drapieżny na przebiegajšca łanię,jak oni rzucili się na syrenę,skrępowali jš powrósłem,z witek wierzbowych splecionym,i wycišgnęli z wody na murawę. Próżno się szamotała nieszczęsna,próżno ich ludzkim a cudnym zaklinała głosem.Głosten wzruszyć ich nie mógł,gdyż wedle radyojca Barnaby,uszy mieli woskiem szczelnie zatkane. –Co teraz poczšć?Co z niš poczšć?– jęli siępytać obaj rybacy zdyszanym,goršczkowymgłosem. – Co poczšć??– rzeknie pustelnik – poczekajcie,,zaraz wam powiem: Nim jš do Jego Miłoœci księcia na Czersku zawieziem,a wieŸć przecież nie będziem po nocy,zamkniemy syrenę w oborze,a pilnować jej będzie Staszek,pastuch gromadzkiego bydła.Skoro œwit zaœ,wóz drabiniasty sianem wymoœcim i jazda do Czerska!Dobrze mówię? – Dobrze mówicie,,ojcze Barnabo,mšdrze mówicie! Miesišc œwiecił już nad polankš,gdzie rybacy złożyli skrępowanš syrenę,i widać jš było wybornie.Do pasa była to,jak się rzekło,panna na podziw urodziwa,od pasa zasię ryba srebrzystš łuskš błyszczšca.Leżała biedna bez ruchu,z zawartymi cudnymi oczyma,ręce wzdłuż ciała opuœciwszy,i tylko rybi ogon,długi a giętki,uderzał kiedy niekiedy w ziemię, zupełnie jak u wyjętego z wody karpia lub szczupaka. – Czas nam w drogę – przemówił pustelnik– bierzcie jš!! Szymon i Mateusz dŸwignęli syrenę i ponieœli jš w stronę wioski. IV – Otwieraj,,Staszku! – Otwieraj co prędzej!!Cóż to?Zarżnęli cię zbóje,że się nie ruszasz? – Nie gramol się,,gamoniu!Skorzej!Skorzej! I rozległy się głoœne uderzenia krzepkich pięœci Szymona i Mateusza we wrota obory,oni to bowiem,wraz z pustelnikiem Barnabš,dobijali się uporczywie do wielkiegodrewnianego budynku,w którego œcianach,przez wyrzezane otwory,widać było rogate łby i mokre pyski licznych krów. –A co tam?Kto tam?Toć idę już,idę!A któż totam tak łomoce po nocy?Pali się,czy co takiego? Zaszurgotał ktoœ bosymi nogami,odezwało się szerokie ziewnięcie,w ciemnoœciach niepewna ręka szukała zawory,znalazła jš,otwarła,skrzypnęły wrota i z mroku wynurzyła się gibka,młodzieńcza postać pastucha Staszka. –Wszelki duch Pana Boga chwali!A czego to chceta,ojcze Barnabo i wy,Szymonie i Mateuszu? –Cichaj!Syrena!O widzisz?Syrena!Złapaliœmy jš!Niechaj tu poleży do rana!O œwicie do Czerska jš zawieziem,do księcia! – Syrena??Jezusie,Maryjo!Prawda!Jakaż ona œliczna! –Nie prawiłbyœ byle czego!Œliczna!Czarownica,wiadomo!Taka ci najcudniejszš postać przybierze,aby tym łacniej otumanić chrzeœcijańskš duszę. –Boże miły!Prawdę mówicie?To ona chrzeœcijańskie dusze tumani?I cóż ja mamz niš zrobić? –Pilnować do zorzy!Ale pilnuj bez ustanku.Nie zdrzymnij się.Uważaj,żeby postronków nie zerwała,bo ucieknie. – Ha!!Każecie pilnować,to będę pilnował.A kiedyż po niš przyjedziecie? – Mówilim..Skoro œwit.Teraz jš położym w oborze,niech leży. –A ty,Staszku,pamiętaj:oka z niej nie spuszczaj!Patrz i patrz!Na twojš głowę jš zdajem. –Już wy się nie bójta!Umiałem sobie dać rady z graniastym byczkiem,choć bezkurcyja zły jak sam diabeł,to i z syrenš poradzę. – No,,to bywaj zdrowy!Będziem tu z powrotem,ino patrzeć! V Staszek został sam na sam z syrenš.Leżałaona pod œcianš obory,na wprost jednego z otworów okiennych,w przeciwległej œcianiewyciętych,a Staszek siadł naprzeciwko i,tak jak mu kazali,patrzył na niš bacznie,i oczu z dziwowiska nie spuszczał. Miesišc œwiecił w ten otwór œcienny mocnym blaskiem i osrebrzał cudnš twarzyczkę syreny,w której to twarzyczcejaœniały jak gwiazdy,modre,wilgotne od łez,przesmutne oczy. I nie cniło się Staszkowi spozierać tak nieustannie na syrenę,bo nigdy nigdy,jako żyw,nie widział podobnie urodziwego lica i Ÿrenic równie głębokich,przepastnych i czaru zaziemskiego pełnych. I nagle –syrena spojrzała na Staszka swymi czarodziejskimi oczami,uniosła przepięknš, opierœcienionš zwojami czarnych włosów główkę,otworzyła koralowe usteczka i zaœpiewała. Zaœpiewała jakšœ piosenkę bez słów,piosenkę tak cudnš,że drzewa za oborš przestały szumieć,a krowy łby ciężkie od żłobów zwróciły w jej stronę,żuć przestały i zasłuchały się w oszałamiajšcš pieœń syreny. Staszek był na wpół przytomny.Jak żyje nie słyszał nic podobnego.Œpiew syreny grał na jego sercu tak,jak gra wiosna na sercu każdego człowieka.Uczuł,że dzieje się z nim coœ dziwnego,że jest jakiœ lepszy,jakiœ mšdrzejszy,że otwierajš się przed nim œwiaty,o których nigdy dotychczas nie pomyœlał,œwiaty pełne aniołów i cudów. A syrena nagle spojrzała wprost w oczy Staszka i rzekła: – Rozwišż mnie!! Nie zawahał się ani na chwilę.Podszedł ku syrenie i kozikiem rozcišł krępujšce jš postronki. A dziwowisko œlicznymi ršczkami objęło go rękami za szyję i szepnęło: – Otwórz wrota i chodŸ za mnš.. Usłuchał.Otworzył wrota na œcieżaj i czekał,co się stanie. Nie czekał długo.Syrena uniosła się ze słomy,na której leżała,i skaczšc na swoim rybim ogonie,przeszła przez wrota i skierowała się w stronę Wisły. Szła i œpiewała.Krowy wycišgnęły za niš łby i poczęły ryczeć żałoœnie,drzewa szumiały do wtóru piosence syreniej,a szumiały tak smutnie,aż niebo drobnymi łzami sypać jęło i zachmurzyło się ponuro.A Staszek,jak urzeczony,szedł za niš,szedł za niš bez woli,bez myœli. Ustał deszcz,wybłysnęło słońce;z chałup wychodzili ludzie i ze zdumienia patrzyli na widok tak nadzwyczajny.A syrena szła i œpiewała. A gdy już była tuż,tuż nad brzegiem Wisły,odwróciła się,spojrzała ku wiosce i zawołała na głos cały: –Kocham cię,ty brzegu wiœlany,kocham was,ludzie proœci i serca dobrego,byłam waszš pieœniš,waszym czarem życia! Czemuż wzięliœcie mnie w niewolę,czemuż chcieliœcie,abym w pętach,w więzieniu,na rozkaz ksišżęcy œpiewała? Œpiewam wam,ludzie proœci,ludzie serca cichego i dobrego,ale na rozkaz œpiewać niechcę i nie będę. Wolę skryć się na wieki w fale wiœlane,wolęzniknšć sprzed waszych oczu i tylko szumem rzeki do was przemawiać. A gdy przyjdš czasy ciężkie i twarde,czasy,o których nie œni się ani wam,ani dzieciom i wnukom dzieci waszych œnić się jeszcze nie będzie,wtedy,w lata krzywdy i klęski,szum fal wiœlanych œpiewać będzie potomkom waszym o nadziei,o sile,o zwycięstwie. A tu tymczasem,pędem od wioski lecš ku brzegowi obaj rybacy i pustelnik stary i krzyczš: –Łapaj,trzymaj,nie puszczaj! Ale!Nie puszczaj! Już ci syrena chlup!Do wody,a za niš w te pędy Staszek. Skoczył,wychynšł z rzeki,rozejrzał się dokoła,zawołał: – Bóg z wami!! I zniknšł. Minęły lata i wieki.Na miejscu wioski – miasto powstało,,ludne,bogate,warowne. A miasto owo,póŸniej stolica,na pamištkę dziwnej przygody z syrenš,wzięło jš za godło swoje,i godło to po dzień dzisiejszy widnieje na ratuszu Warszawy. "BAZYLISZEK" W KUNI PŁATNERZA W kuŸni płatnerskiej imć pana Melchiora Ostrogi robota wrzała aż miło.Czeladzie pracowali nad wykończeniem przepysznej zbroi rycerskiej dla Jego Miłoœci pana kasztelana płockiego,a dwóch chłopaków dęło w wielkie miechy,podsycajšc ognisko w ogromnym kominie.W płomieniach purpurowych i złotych tego ognia sam we własnej osobie imć pan Melchior Ostroga,œwietny mistrz sławetnego płatnerskiego cechu,trzymał w cęgach potężnych sztabę żelaznš,aby jš za chwilę na miecz na kowadle przekować. Miecz ten,wraz z pancerzem,z naramiennikami i nagolennikami,stanowił własnie całkowity rynsztunek bojowy,po który miał pan kasztelan dziœ-jutro przyjechać. A cudnaż to była zbroica!z najprzedniejszejstali,wypolerowanej jak zwierciadło,pokryta nabijaniami ze szczerego srebra,z wizerunkiem matki Boskiej Częstochowskiej,przeœlicznie w złocie wyimaginowanym,i z krzyżem husarskim na kołnierzu. Miało to być prawdziwe arcydzieło sztuki płatnerskiej,i niepomału chlubił się z nim już z góry mistrz Melchior. W kšciku kuŸni,za wielkš kupš żelastwa,bawiło się dwoje dzieci:czarnowłosy chłopczyk i złocistolokadziewczynka.Było to rodzeństwo,dziatwa imć pana Ostrogi.Chłopczyk,jak to chłopczyk,rycerskš znalazł sobie igraszkę:z kawałka cienkiego żelaza szablę krzywš niby-to tureckš uczynił i w fechty jšł się wprawiać,jak żołnierz.Ale dziewczynka,zapatrzona z poczštku w szermierkę braciszka,znudziła się niezadługo,boć co tam panienkę wojowanie obchodzi. – Maćku!!– zawołała na brata – chodŸmy już stšd na Rynek;;w Rynku tak wesoło i gwarno, słoneczko œwieci;pobiegamy,przyjrzymy się kramom i towarom. –Czekaj no,Halszko,jeszcze ano kilka cięć krzyżowš sztukš przypomnę i pójdę z tobš,kiedy chcesz koniecznie;choć mnie i w kuŸnidobrze:tyle tu ciekawych rzeczy:kopij, kolczug,bułatów. Machnšł raz i drugi szabelkš,cisnšł jš na ziemię i zabierali się ku wyjœciu. Spostrzegłwychodzšce dzieci mistrz Ostroga i przywołał je do siebie. – A gdzie to,,malcy? – Na Rynek,,tatuńciu. – A po co?? – Popatrzyć,,pobiegać,œwiatu Bożemu się przyjrzyć. –Zgoda.Ale uważajcie na siebie i na obiad się nie spóŸnijcie do matki.I jeszcze jedno: niech was ręka Boska broni chodzić na Krzywe Koło do zburzonego domostwa.Niedobre sprawy się tam dziejš.Coœ straszy,coœ jęczy.Jeszcze by was,strzeż Panienko Najœwiętsza, złe porwało! – Ja się niczego nie boję,,tatuńciu!– zuchowato zawołał Maciek.. – A ja się wszystkiego boję,,tatuńciu!– zapiszczała cienko Halszka – i nie pójdziemy!! – No,,to bšdŸcie mi zdrowe,dzieciaki! NA STARYM RYNKU Na Rynku wrzask i harmider.Tłum w barwnych ubiorach kršży dokoła Ratusza,który dumnie wznosi się poœrodku placu.W Ratuszu na dole kramnice bogate,dostanie w nich czego dusza zapragnie.Tu sklepy ormiańskie z tkaninami tureckimi,haftowanymi złotem i srebrem,z dywanami perskimi i indyjskimi szalami;tam Szkot suknem i płótnem zamorskim handluje;ówdzie poważny Turek z długš brodš i z cybuchem w ustach zasiadł za ladš,na której figi,daktyle,rodzynki,bakalie przeróżne stosami się piętrzš,aż œlinka idzie,a jeszcze gdzie indziej Niemiec czy Holender zabawki ma takie,że aż oczy bolš patrzyć i chciałoby się mieć to wszystko nawłasnoœć. Maciuœ i Halszka przewijajš się wœród ludzkiej gromady zręcznie i szybko,jak dwapiskorze;sami nie wiedzš,na co spojrzeć.I to wabi,i to nęci.Wszędzie jest tyle pięknoœci,że można by rok chyba cały po Rynku wędrować i jeszcze by się wszystkiego nie zobaczyło. Aż ci tu nagle zahuczy bębenek,zaœwiszczy ľAź 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đj¸ ° ˆiC PŞ c ú 4c .P c ~(„ c 6[ Cpiszczałka,talerze blaszane zadŸwięczš.Co to takiego?A to Cygan,czarnokudły,ciemny na gębie,uczonego niedŸwiedzia na łańcuchuprowadzi.Cóż to za niedŸwiedŸ!Boże miły!Wszystko umie,wszystko rozumie.Gada ci Cygan do niego jakimsiœ łamanym językiem,z kiepska po węgiersku,a ten robi,co mu każš, ani się namyœli. – Miszka!!Ukłoń się ładnie jasno wielmożnym państwu! NiedŸwiedŸ się kłania. – Miszka!!Jak stare baby wodę z rzeki noszš? NiedŸwiedŸ dwa wiadra na dršgu na plecy bierze i idzie taczajšc się z boku na bok,jakpijany. – Miszka!!Jak młode panienki na weselu tańcujš? I niedŸwiedŸ nuż w podrygi a w łamańce.Boki zrywać ze œmiechu! Gdy się tak Maciek i Halszka zwierzowi mšdremu przypatrujš,z nagła ktoœ im ręce na oczach położył i ciekawy widok zasłonił. – Zgadnijcie,,kto to taki?– ozwał się głosikrzeŸwy,wesoły,radosny. –Waluœ!Waluœ!–ucieszyło się rodzeństwo – poznaliœmy cię od razu po głosie!Ale odsłońno już nam oczy i spozierajmy razem na niedŸwiedzia. Odwrócili główki:jakoż był to istotnie WaluœKlepka,synek dziesięciolatek imć pana PietraKlepki,bednarza z Zapiecka. Waluœ,dawny ich znajomy,miły i zabawny chłopczyk,jednš wielkš miał wadę:urwis był z niego okrutny.Psocił i broił co niemiara;rady sobie z nim rodzice dać nie mogli.Obiecywał poprawę,przyrzekał posłuszeństwo,ale gdzie tam!Za parę dni – co dni!–za kilka godzin znów jakšœ sztukę wypłatał.Niewytrzymanie ludzkie z takim wiercipiętš! NiedŸwiedŸ odprawił swoje widowisko,Cygan do czapki sporš kupkę nazbierał szelšgów, pomiędzy którymi gdzieniegdzie i srebrny grosz zabłysnšł – iruszyli dalej.. A ruszyli właœnie,jak na nieszczęœcie,w stronę Krzywego Koła. Trójka malców powlokła się za gromadš,alegdy przechodzili koło zwalisk odwiecznego domostwa,o którym płatnerz wspominał,Waluœ zatrzymał Maćka i Halszkę. – Poczekajcie – szepnšł tajemniczo – coœ wam powiem,,coœ pokażę. – No co??No co?– zaciekawiły się dzieci. – Oto to,,żebyœmy zeszli po tych schodach,co widzicie,do piwnic starego domu. –Co ty gadasz,Walusiu?– zawołała Halszka.– Jakże to można,choćby żartem,mówić o tym.Toćże tam straszy!Tatuœ powiadali. –Ehe!straszy,straszy...Bajki ze strachami!A ja wam mówię,że tam sš skarby zaklęte. Zazierałem w piwnicę wczoraj w południe,to powiadam wam,coœ tak błyszczało,gdy słonko zajrzało do wnętrza,że aż mnie oczy zabolały.Ani chybi:złoto! Maciek się zastanowił. –A może by znijœć na chwilę,a skarby matusi i tatuńciowi przynieœć.Toż by się ucieszyli! Jak myœlisz,Halszko? – Ja nie znijdę!!– rezolutnie zakrzyknęła Halszka..– Nie znijdę za nic na œwiecie!! –Och,ty mały tchórzu!–zaœmiał się Waluœ.–Nie schodŸ sobie,jeœli nie chcesz!My dwaj pójdziemy,prawda,Maciusiu? I posunšł się ku schodom,widniejšcym z ulicy,a Maciek,że to był chłopak odważny i œmiały,za nim. –Kiedy tak –na wpół z płaczem zawołała Halszka –to i ja pójdę;nie opuszczę cię przecież,braciszku!Niech się dzieje wola Boska! –I nie pożałujesz,Halszko,pełny fartuszek dukatów ci nasypię.A teraz –schodŸmy do piwnic. I poszli. W LOCHACH ZWALISKA Schody były drewniane,połamane i zepsute,a niektórych stopni brakło już zupełnie,tak że trzeba było często skakać ze stopnia na stopień,pomijajšc otwierajšcesię pomiędzy nimi luki. Doœć ucišżliwa była to droga,zwłaszcza iż zaraz niedaleko od wnijœcia załamywały się schody i ciemnoœćogarnęła Walka,Maćka i Halszkę. Wprawdzie niewielkie œwiatełko migotało woddali:było to zapewne okienko piwniczne wychodzšce na Brzozowš,bo tyły domów z Krzywego Koła na tę właœnie ulicę miały widok, ale œwiatełko to było dalekie i niepewne,ile że okienko musiało być brudneipajęczynš zasnute. Waluœ szedł przodem,o kilka kroków przed rodzeństwem;dobrej był myœli i podœpiewywał sobie wesoło,nie przeczuwałbiedaczek,co go spotka za chwilę. Tak idšc ostrożnie i pomału,zeszli nareszcie do lochu i znaleŸli się w wielkiej,sklepionej piwnicy.Pod œcianami jej stały rozmaite rupiecie:stare okna,futryny,drzwi i różne nieużyteczne graty.Po prawej stronie piwnicy widać było,uchylonš nieco,żelazem okutš furtkę od dalszych zapewne lochów. –Maćku!Halszko!– rzekł Waluœ,a głos jego dziwnie ponuro zabrzmiał w głębokoœciach podziemia – kiedyœmy tu już zeszli,to idŸmyż i dalej,spenetrujemy całe zwaliska,a skarb znajdzie się na pewno. –Walusiu,mój Walusiu,proszę cię,chodŸmy już na górę!–rzewliwie zawołała Halszka.– Co nam po skarbach!Wróćmy!Ja się czegoœ lękam okropnie. –I ja bym radził wrócić – poważnie rzekł Maciek.–Dalszej drogi nie znamy;kto wie,co może być za tš furtkš?Rodzice i nasi,i twoi niespokojni będš.Czemuż ich martwić? –A ja jednak pójdę i wy pójdziecie ze mnš!–krzyknšł zapalczywy Waluœ.–Co mi tam wszystkie bajdy o strachach!O!raz,dwa,trzy!Już idę! I powiedziawszy to,pobiegł do furty zamczystej,szarpnš jš,otworzył – i nagle,jak piorunem rażony,runšł na ziemię jak długi. Co się stało? Z otwartej czeluœci drugiej piwnicy buchnęło zgniliznš i w zielonym œwietle, przypominajšcym blask œwiętojańskich robaczków,Maciek i Halszka ujrzeli okropnego potworka.Był to niby kogut,niby wšż.Głowę miał koguciš i z ogromnym purpurowym grzebieniem w kształcie korony,szyję długš i cienkš,wężowš,kadłubpękaty,nastroszonymi,.18 czarnymi pióry pokryty,i nogi kosmate,wysokie,zakończonełapami o ostrych olbrzymich pazurach. Ale najstraszniejsze były oczy potwora:wyłupiaste,okršgłe,do sowich œlepiów podobne, jarzšce się to czerwono,to żółto;oczy te,na szczęœcie,niewidziały Maćka i Halszki,utkwiła je bowiempoczwara w ciało leżšcego na ziemi i nieżywego już biednego Walusia. –Bazyliszek –szepnšł drżšcym głosem Maciek – to bazyliszek,siostrzyczko;schowajmy się,schowajmy się czym prędzej! I po cichutku,po cichutku,trzymajšc się za ręce,dzieci na paluszkach posunęły się ku œcianie i wœliznęły się za wielkie drzwi o mur prastary oparte. W tym ukryciu,bezpiecznym na razie,Maciekpoczšł szeptać siostrzyczce do uszka: –To bazyliszek!Słyszałem o nim od tatuńcia.Sroga to stwora!Na kogo spojrzy –wzrokiem zabije!Tak zabił Walusia.Stójmy tucicho,Halszko,stójmy cichutko... –Boże,mój Boże!–załkała Halszka –co to będzie?Co się z nami stanie?Po coœmy tu przyszli?Po coœmy tu przyszli?Ja chcę do domu! –Uspokój się,siostrzyczko –szeptał Maciek – wrócimy do domu,jeœli Bóg pozwoli;ale teraz chodzi o to,żeby nas bazyliszek nie spostrzegł,bo jak zobaczy i spojrzy na nas– wszystko przepadło:umrzemy! –Maćkuuuu!Maaaćku!Halszko!Halusiu!–rozle-g- ło się nawoływanie z ulicy.– Maaaćku! Haaalszko!Gdzież wy jesteœcie?Obiad gotowy!Obiad gotowy! Przerażone dzieci poznały głos Agaty,ale się odezwać nie œmiały. Bazyliszek odwrócił łeb grzebieniasty,jeszcze straszliwiej najeżył pióra i j askrawymi œlepiami spojrzał w stronę schodów. Na schodach stanęła stara Agata,a za niš,w ulicy,widać było gromadkę mieszczanek i mieszczan. –Tu zeszły,tu zeszły na pewno –ozwały się głosy na górze –musiały się zabłškać w podziemiach!Nie schodŸta,Agato,bo was jeszcze jakie licho zadusi! Ale Agata,poczciwa stara służšca,już schodziła do lochu –i oto zaledwie zeszła na dół, zabrzmiał jej okrzyk,okropnš trwogš wezbrany i głucha,posępna ci sza zal egł a znowu piwnicę. To płomienisty wzrok bazyliszka uderzył wnieszczęsnš i trupem jš na miejscu położył. Gromadka sprzed schodów pierzchnęła w Rynek i w przyległe uliczki,roznoszšc wieœć okropnš na miasto. Skamieniałe z przerażenia rodzeństwo przytuliło się do wilgotnego muru,trzymajšc się konwulsyjnie za ršczki,a bazyliszek rad ze zniszczenia,jakieuczynił,poczšł się przechadzać po lochu tam i z powrotem,tam i z powrotem.Wydostać się z piwnicy nie było sposobu!.. U CZAROWNIKA – Pani Ostrożyno!!Pani Ostrożyno!Dzieci wamprzepadły!Dzieci wam w lochach zginęły! – Jezusie!!Maryjo!Co takiego!Co wy mówicie,ludzie?Gdzie?Jak?Gadajcie! – Ano,,polazły do piwnic na Krzywym Kole,imusi,bies im główki ukręcił,niebożętom! – Chrystusie cudowny u Fary!!ratuj!wspomagaj!– Skšdże wy wiecie to wszystko?? –Widzieli szewczyki z przeciwka,jak dzieci z Walkiem od Klepki,schodziły w podziemia,a potem wasza Agata wołała je,wołała,aż zeszła do piwnic – krzyknęłaokropnie – i już nie wyszła!!Słyszeliœmy! –Agatę ja posłałam,bo dzieci nie wracały.Boże wielkiego miłosierdzia,bšdŸ miłoœciw mnie grzesznej!Co ja tu pocznę,nieszczęsna?! W przedsieniu uczynił się rumor i przedzierajšc się przez ciżbę wpadł do alkierza mistrz Melchior.Blady był płatnerzidrżšcy,bo już dowiedzia się był w kuŸni o srogim ciosie,jaki go ugodził.A Maćka i Halszkę miłował ponad wszystko,ponad życie własne! –Co robić,Malchrze,co robić?– biadała Ostrożyna.–Ratujmyż nasze maleństwa kochane!Œlubuję Ci,Panie Jezu,srebrne sercezłocone pod Twoje nóżki najœwiętsze,jeno dopomóż nam w tym strapieniu! Z gromady wysunšł się sędziwy rajca miejski,imć pan Ezechiel Strubicz,mšż mšdry i stateczny,znany całej Warszawie zdobroci i przywišzania do dziatwy staromiejskiej. –Co robić?– powtórzył.–Ja wam poradzę,co robić:walcie jak w dym do czarownika na Piwnš.Któż jak nie on lek znajdzie na waszš troskę skuteczny?On się zna na sprawach ziemskich i zaziemskich,boć to i doktór,i alchimista,i astrolog,i człek,co po uszy w księgach starych siedzi.Ba!skrzydła ponoć zmajstrował i nocami na nich po powietrzu lata. –Walcie do czarownika!Walcie do czarownika!–wrzasnęła gromada.–On pouczy,on dopomoże!Dobra rada!Przednia! –Najprzedniejsza –przytaknšł strapiony rodzic.–Bóg wam zapłać,Strubiczu!ChodŸ, żono,idziemy na Piwnš. – I ja z wami – imć pan Strubicz na to – anuż się jeszcze uda Maćka i Halszkę odszukać.. – Dajże to,,Matko Boska Częstochowska – zapłakała Ostrożyna..–Niech się tak stanie!Na Piwnej,na czwartym piętrze pod samym dachem wysokiego narożnego domu,mieszkał sławny i uczony doktór,dominus Hermenegildus Fabula,znany na dworze króla jegomoœci. Nie był to,prawdę mówišc,czarownik,tylko wielce znamienity lekarz i człek we wszystkich kunsztach i naukach wyzwolonych doœwiadczony.Jeno gmin warszawskich, widzšc jego prawie cudownekuracje i obserwujšc z daleka tajemnicze praktyki,mienił go,w prostocie swojej,być czarnoksiężnikiem,z mocami nadprzyrodzonymi majšcymi œcisłš stycznoœć.A że pan rajca Strubicz czarownikiem go nazwał,to jeno tak tylko,aby ludowi na poprzek nie stawać,który lubi rzeczy niezrozumiałe i rad ku cudownoœci się obraca,samš mšdroœć ludzkš lekce sobie ważšc i zgoła posponujšc. W obszernej komnacie o łukowym sklepieniusiedział za wielkim stołem,zawalonym księgami i pergaminami,człeczek maleńki,chuderlawy,wyschły,o licu pożółkłym, pomarszczonym jak pieczone jabłko;ale Ÿrenice w tej twarzy ogromne,czarne jarzyły się jak pochodnie gorejšce,a takš miały moc i potęgę te oczy,że gdyœ w nie spojrzał,zdawało ci się, iż na wielkoluda spozierasz i mimowiednie budziły się w tobie lęk,podziw i uszanowanie dla tej niepozornej,a jednak imponujšcej postaci. U sufitu komnaty wisiał wypchany krokodylek łokciowy,w kšcie stała mumia egipska,na oknie w słojach rozlicznych pławiły się ropuchy,węże,padalce,robaki jakieœ zamorskie.A wszędzie,gdzieœ spojrzał księgi,księgi,i księgi. Gdy mistrz Ostroga z żonš i imć panem rajcš Strubiczem weszli do doktora Fabuli,ów podniósł oczy od foliantu,w którym coœ czytał z ciekawoœciš i zadowoleniem ogromnym,bo aż się uœmiechał radoœnie,ale zobaczywszy wchodzšcych wstał,obcišgnšł swojš czarnšszatę, co mu się pofałdowała na ciele,i spytał: – A czego to waćpaństwo życzycie sobie ode mnie?? Tedy Ostrożyna z płaczem a narzekaniem wielkim opowiedziała całš sprawę,a gdy skończyła i chlipišc błagać poczęła o pomoc i ratunek,dominus Hermenegildus Fabula tak rzecze: –Wiem ci ja dobrze,co było przyczynš zguby waszmoœć państwa dziatek,bom właœnie w tej księdze o podobnych przypadkach traktat wertował.Oto,ani mniej,ani więcej,tylko stwór najniebezpieczniejszy i najszkodliwszy na ziemi,który się zwie:bazyliszek..20 –Bazyliszek?– zakrzyknęli w popłochu Strubicz,Ostroga i Ostrożyna –bazyliszek!Tedy już nadaremnie wszystkie trudy i starania nasze! –Z trwogi waszej wnoszę,iż waćpaństwu wiadoma jest natura owego zwierza i to,iż on wzrokiem swoim wszelkie żyjšce stworzenia zabija.Alić Bóg jest wielki i nadziei do ostatka tracić człekowi wierzšcemu nie wolno.A choćby wreszcie i pomarły już dziateczki wasze,toć trzeba jewydobyć z piwnicy,aby przecie pogrzeb chrzeœcijański mieć mogły;bazyliszka zasięubić należy koniecznie,boć niejedna jeszcze ofiara od œlepiów jego zabójczych na œmierć pewnš pójdzie,ani chybi!Póki ta bestia przeklęta żywie,Warszawa spokojnoœci nie zazna! – Jakże to uczynić,,mężu uczony?– zapytałStrubicz. – Jakże to uczynić??Jakże to uczynić?– zawołajš Ostroga i Ostrożyna. –Jest sposób –odpowie Hermenegildus Fabula –jest taki sposób,jeno tak trudny i niebezpieczny,że nie wiem azali się znajdziekto w tym tu mieœcie,co by się ważył na takie przedsięwzięcie. Oto trzeba,aby do lochu zeszedł człowiek całkowicie obwieszony zwierciadły;gdy bazyliszek spojrzy w nie i siebie zobaczy,sam się własnym wzrokiem zabije,a tak uwolnilibyœmy od potwora i tę Warszawę umiłowanš i całš przesławnš Rzeczpospolitš. –Sposób jest dobry i pewny,ani słowa!–wyrzeknie Strubicz.– Ale skšd wzišć takiego œmiałka,co zdrowš głowę pod ewangelię położy? – Tak,,tak – zajęknie Ostrożyna – nie ma już takich ludzi na œwiecie!! Nagle do komnaty Fabuli dobiegł ponury głos farnego dzwonu,a w œlad za tym przejmujšcym dŸwiękiem ogromny gwar tysišcznego tłumu.Imć pan Strubicz wychylił się przez okno. – Mam!!Mam!– zakrzyknšł radoœnie – mam takiego człowieka!!Kumie!Kumo!za mnš! – Bóg zapłać,,uczony mężu!Bóg zapłać! I już ich nie było w komnacie. SKAZANIEC Od Rynku w stronę Piekiełka zdšżał ponury,choć jaskrawy orszak.Przodem szłastraż miejska z halabardami,za nimi „braciapokutnicy ”w długich,ciemnych opończach,z twarzami osłoniętymi rodzajem maski sukiennej,w której wyciętojedynie otwory na oczy, dalej dostojnie stšpał imć pan pisarz miejski ze zwojem pergaminu w ręku,za panem pisarzem asysta z urzędników sšdowych złożona,wreszcie dwie główne osoby pochodu: skazaniec,niemłody już brodaty mężczyzna w nędznej odzieży,ze zwišzanymi w tyle rękoma,i kat,olbrzymi,rosły dršgal,cały w czerwieni,z potężnym błyszczšcym mieczem i z dwoma butlami,czyli pachołkami.Po bokach,z przodu i z tyłu orszaku cisnęło się mrowie nieprzeliczone warszawskiego pospólstwa,uliczników,urwisów i wszelkiej hałastry,ciekawej okropnego widowiska. Już pochód stanšł na placyku,Piekiełkiem zwanym,gdzie poœrodku,na czarnym suknie,widniał pieniek,miejsce stracenia;już pan pisarz miejski odczytał nosowym głosem wyrok brzmišcy:iż Jan Œlšzak,krawczyk wędrowny,oskarżony o zabójstwo swego towarzysza podróży,na gardle ma być ukaran i mieczem œcięty;już skazaniec klęknšł przy pieńku i głowę na nim położył,a kat mieczem straszliwym błysnšł pod słońce,gdy nagle...gdy nagle imć pan Ezechiel Strubicz z mistrzem Ostrogš przedarł się przez stłoczone tłumy gawiedzi i tubalnym basem zakrzyknšł: – Stójcie!Stójcie! – Kat miecz wzniesiony opuœcił,skazaniec zadygotał całym ciałem,a pan pisarz miejski, zdjęte dopiero co okulary z powrotem na nos sšżnisty założywszy,niechętnie spojrzał na rajcę oczekujšc wyjaœnienia sprawy. A imć pan Strubicz rozpoczšł przemowę: –Po pierwsze:w imieniu szlachetnego burmistrza miasta starej Warszawy rozkazuję wstrzymać egzekucję!Po drugie:natychmiast rozwišzać winowajcę!Po trzecie:zbliż się, Janie Œlšzaku! Zapytuję ciebie,Janie Œlšzaku,któryœ jest naœmierć osšdzon i nic cię od niej ocalić nie może,azali zgadzasz się wnijœć do lochu,gdzie przebywa bazyliszek,i zabić onšbestię zjadliwš? Jeżeli to uczynisz –wolny będziesz!To ci przez moje usta sam szlachetny burmistrz icała wysoka rada miejska solennie obiecujei przyrzeka. Zdumiał się wielce imć pan pisarz miejski,zdumiało się pospólstwo,a skazaniec, wznoszšc dziękczynnie oczy ku niebiosom,odpowie: –Zgadzam się,przezacny panie,zgadzam się tym łacniej,iż –Bóg mi œwiadkiem – nie winien jestem zarzucanej mi zbrodni i tak ahuczy bębenek,zaœwiszczy ľAź 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đj¸ ° @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż `š Fú # c€5 cR l"ë c€W0™#đ4| S€myœlę,że łaska Pana Jezusa będzie ze mnš. Tedy nie omieszkujšc wiele,powiedli Strubicz i Ostroga skazańca na Ratusz,skšdobwieszonego zwierciadły,zaprowadzono naKrzywe Koło i kazano mu znijœć do podziemi. Burmistrz,rajce,ławnicy i setki ludu czekały na ulicy,a przed wszystkimi,wpatrzeni chciwie w otwór piwniczny,stali mistrz Ostroga,pani Ostrożyna i dobry rajca Strubicz.Upłynęła chwila – i oto w lochu rozległ się głos przeraŸliwy:coœ jakby chrypliwe pianie koguta,jakby œwiszczšcy syk węża,jakby œmiech diabelski,a takie to było okropne,że zgromadzonym aż ciarki przeleciały po grzbietach i włosy dębem na głowie stanęły. – Zabity!!Zabity!– zadŸwięczał donoœnie głos Jana Œlšzaka.. –Zabity!–zahuczał tłum.– Bazyliszek zabity!–Wichrem pomknęła radosna wieœć na Rynek,na Œwiętojańskš,na Piwnš,na Brzozowš,na oba Dunaje:Szeroki i Wšski,i nacałš starš Warszawę. A na schodach piwnicznych ukazała się postać cała w lustrach,niosšca na ostro zakończonym dršgu straszliwego potwora. Porwał go kat z ršk dzielnego Œlšzaka i na Piekiełku,na stosie ognistym,ku uciesze tysięcznego ludu,na popiół spalił. Stało się wszystko tak,jak przepowiedział mšdry doktór Hermenegildus Fabula:bazyliszek spojrzał w zwierciadło i sam się wzrokiem swym jadowitym zatruł izabił. Ale pani Ostrożyna,mistrz Ostroga i rajca Strubicz,wzišwszy zapalonš pochodnię,pędem pobiegli do lochu. –Maćku!Halszko!– wołała matka.– Maćku!Halszko!– wołał ojciec –zaliœcie żywi? Ozwijcie się!Gdzie wy!Gdzie wy? – My tu,,matusiu!My tu,tatuńciu! I z ukrycia swego,zza wielkich drzwi,o murprastary opartych,wybiegły dzieci i zdrowe, choć pobladłe jeszcze ze strachu,rzuciły się w objęcia rodziców.O,jakaż radoœć!O,jakież szczęœcie!Uœciskom i pocałunkom końca nie było,aż imć pan rajca Strubicz,choć taki stary i mšdry,płakał jak bóbr i od płaczu się zanosił. Tak się skończyła przygoda z bazyliszkiem.Przypłacili jš życiem nieposłuszny Waluœ i stara poczciwa Agata.Zwłoki ich,wydobyte z piwnicy,pochowano uroczyœcie,a rodzina Ostrogów nigdy o nich nie zapomniała.Co do mężnego Jana Œlšzaka,to okazało się,iż on istotnie nie był winien zabójstwa swego kamrata;ten bowiem zjawił się niebawem wWarszawie i opowiedział,że zabłškawszy się w boru,przebył w nim bodaj miesišc z górš,aż go węglarze,drzewo w lesie wypalajšcy,przypadkiem znaleŸli i do Warszawy na dobrš drogę skierowali.Żaden bazyliszek już się więcej w mieœcie nie pokazał. "Chrystus cudowny u Fary" I Był raz sobie prawowity Mazur, Bitny wojak z dziada pradziada, Gdy wróg Polsce pokazywał pazur, On,bywało,na rumaka siada. Goni w polu Turki i Tatary, Oko w oko z poganem się zmierza – A że człek był staroœwieckiej wiary, Nigdy w bitwę nie szedł bez kaplerza. Na kaplerzu,co lœnił z napierœnika, Swe Dziecištko tuli Boża Macierz, Gdy w namiocie wojak się zamyka, Przed kaplerzem odmawia swój pacierz. Wzlata w niebo duszš chrzeœcijańskš, Za nim jutro skoczy w boje krwawe, I wspomina Farę Œwiętojańskš, Stare Miasto i starš Warszawę. II Tam,gdzie domy stojš jak w ordynku, A każdemu jakiœ znak dał snycerz, W kamienicy „Pod niedŸwiedziem ” w RynkuOwy dzielny przemieszkiwał rycerz. Widać szarš wstęgę naszej Wisły Z okien jego izdebki podniebnej, To słoneczne blaski na niej błysły, To jš księżyc opromienia srebrny. Aż tu kiedyœ,w wiosenne œwitanie, W pełnym kwiatów i piosenek maju, W okna – tršbek uderzyło granie I krzyk ludu:„Wojna!Turczyn w kraju!” Co tu myœleć,moœci panie,długo! DŸwięczš szable,rżš bojowe konie; Wojak wiernym był ojczyzny sługš, Więc,jak inni,walczy w jej obronie. III Dni żołnierskich zmienne sš koleje: Sława błyœnie,kulka żebra zmaca, To się dobrze rycerzowi dzieje, To się szczęœcie od niego odwraca. Pod srebrzystym choršgwianym ptakiem W mnogich walkach mężnie się potyka, Aż raz runšł z rozciętym szyszakiem I w tureckie poszedł,biedak,łyka! Jakże ciężko w pogańskiej niewoli Swobodnemu cierpieć Polakowi; Jak to serce od pęt wrażych boli – Tego żadnym słowem nie wypowie! Niechby raczej zabiły go kule, Niż ma szarpać poniewierka taka; Nad Bosforem,w dalekim Stambule, W utrapieniu płynš dni wojaka. IV Że Polacy do koni zwyczajni – Naród ziemian i naród wojaków – Służy Mazur przy sułtańskiej stajni I arabskich pilnuje rumaków. Konie œmigłe,jak wiatr,a rozumne, A tak zwinne,jak panienka z tańca – O,mój Boże!daj nim pójdę w trumnę, Takim koniem zdeptać łeb pohańca! Od œwitania już na służbie swojej, Co wojenkę na pamięć przywodzi, Rycerz karmi,czyœci je i poi, Po podwórzu pałacowym wodzi. A był jeden siwek między niemi, Co jak pies się przypodobać umie, Na grzbiet skoczysz – ledwo tyka ziemi I jak człowiek głos ludzki rozumie. V Pędzš konie,co rano,aż dudni, I co wieczór,gdzie je wojak poi, A na placu przy stajennej studni, Boże!Cóż to za figura stoi? Aż się język w ustach onieœmiela! Aż jak lodem krew się w żyłach œcina! To Pan Jezus!To krzyż Zbawiciela! Splugawiony rękš poganina! Na znak wzgardy złe niewiernych dłonie, Bijšc posšg ze złoœciš przeklętš, Do nóg Zbawcy przywišzujš konie I œmigajš biczem przez twarz œwiętš. Tak codziennie o œwicie i zmroku Czerń nad krzyżem znęca się szalenie, Aż łzy,zda się,błyszczš w Bożym oku, Aż pierœ z drewna podnosi westchnienie. VI Jakże płacze Mazur prawowity, Pełny wiary rycerz chrzeœcijański, Nad bluŸnierstwem,co bluzga w błękity, Nad Postaci pohańbieniem Pańskiej! NiŸli patrzeć na te krzywdy Boże, Żywym ogniem wolałby się spalić, Aż już dłużej znieœć męki nie może – I krzyż musi od wzgardy ocalić! Więc,odziany łachmany nędznemi, W noc,co blaskiem gwiazd złotych nie płonie, Pod krzyż biegnie – wydziera go z ziemi – I w głšb studni krzyż ciska:niech tonie! Niech on raczej zginie w czystej wodzie, Niżby miał się wzdrygać od krzywd wielu –O,Jezusie!Jużeœ na swobodzie, Jużeœ teraz wolny,Zbawicielu! VII Cicho,cicho niewolnik szczęœliwy Na sen wraca – już nic go nie boli,, A wtem zarży arabski koń siwy, Jego wierny przyjaciel w niewoli. I natchnienie w myœl więŸnia uderzy, Do powrotu mu drogę wskazuje, I arabczyk już bieży,już bieży, Rozdšł chrapy ogniste:step czuje! Dzień po dzionku przez kraje,przez obce, Dzielny rumak jak burza przelata; Aż graniczne widniejš już kopce I znajomy,rodzinny kšt œwiata. Twarz tu słońca,jak nigdzie,œwietlana, Kwiaty pachnš,że tylko je zbierać! To ojczyzna!To Polska kochana! Gdzie żyć miło i miło umierać! VIII Siedzi wojak w starym domu w Rynku, Z okna izby na Wisłę poglšda, O swym zbożnym wspomina uczynku. I krzyż tamten widzieć mu się żšda. Noc mu owa przed oczyma stawa I ucieczka z kraju tureckiego – Aż tu krzykiem zahuczy Warszawa I ku Wiœle tłumy ludu biegš. Wyjdzie wojak z swojej kamienicy I ku rzece przeciska się z trudem: Tłum na Rynku,tłum w każdej ulicy I pobrzeże wypełnione ludem. Złotym słońcem gorejš niebiosy Nad Warszawš zatłoczonš œciœle, Zewszšd słychać zadziwione głosy I wołania:„Cud!cud!cud!na Wiœle!” IX A na Wiœle,w tej rannej godzinie, W blaskach słońca błyszczšcy wspaniale, Krzyż Chrystusów przeciw wodzie płynie – I pokorne całujš go fale. Wyszedł biskup w pozłocistej szacie, Sam pan burmistrz i dostojna Rada, DŸwięczy miasto w dzwonów majestacie I dzwonami z modrym niebem gada. Setki łódek po rzece œmigajš, Lecz dopłynšć nie mogš do krzyża; Już zbliżajš się – widać – zbliżajš,, I znów fala odepchnie je chyża. Czas ucieka na miejskim zegarze, Kończy słońce swój obieg powrotny, Sił próbujš najlepsi wioœlarze – A krzyż płynie i płynie samotny. X Krzyż z niewoli poznał żołnierz stary. Na brzeg biegnie,łzy radosne leje, I przyklęka przed biskupem z Fary I powiada z Turecczyzny dzieje. Więc mu biskup do łodzi sišœć każe, Sam z Najœwiętszym siada Sakramentem; O toń bijš wiosłami żeglarze I już – już sš przed Obliczem œwiętem.. A gdy wojak wycišgnšł swe dłonie, By Chrystusa przycisnšć do łona, Krzyż ku jego pochylił się stronie I padł w swego obrońcy ramiona. Widać z lica,że odtšd na wieki Chce być Jezus z tym grodem w przymierzuI szept wionšł,jak tchnienie tak lekki: „Błogosławię cię,polski rycerzu...” XI W całym mieœcie grajš wszystkie dzwony, Wszyscy ludzie weseli i radzi I w triumfie naród zgromadzony Krzyż Cudowny do Fary prowadzi. Szumiš z wiatrem cechowe sztandary, Lœnišc,jak kwiaty,kolorami wiosny, A Chrystusa niesie wojak stary, Taki dumny i taki radosny! I w kaplicy osobnej,w œwištyni, Co pamięta pierwsze grodu lata, Mnogie cuda warszwianom czyni Krzyż z figurš Zbawiciela œwiata. My na jego opiekę się zdajem, Nic nam wrogi i nic nam złe mary, Póki czuwa nad miastem,nad krajem Nasz Pan Jezus Cudowny u Fary! "ZBÓJCY" Dwieœcie lat temu Nowe Miasto warszawskie otoczone było wielkimi moczarami i gęstymi zaroœlami,w których nierzadko ukrywał się zwierz dziki,tak że zdarzało się nieraz,iż mroŸnš zimš głodne wilki przybiegały na rynek nowomiejski i wyły po nocach przed jatkami rzeŸników. W czas takiej to właœnie zimy długotrwałej,w wieczór zawieruchš œnieżnš dmšcy,do jednej z gospód w pobliżukoœcioła Panny Marii przywlókł się stary,obdarty,skulony z zimna dziad. Rozejrzał się po izbie obszernej,o goœcinę pokornie poprosił,że to –powiada – nie ma się gdzie schronić,a głodny jest taki,iż nogigo już nosić nie zdołajš. Choć żebrakowi Ÿle jakoœ z oczu patrzyło,miłosierni gospodarstwo nie odmówili mu przytułku.Jeœć dali,pić dali i naciepłym przypiecku przespać się pozwoli. Wlazł ci dziadyga za piec,postękał,pokwękał i po krótkiej chwili zasnšł widocznie,bo jšł chrapać aż grzmiało. A że to noc już na œwiat boży zapadła,tedy i gospodarstwo,pobożnie odmówisz pacierze, do snu się ułożyli,a też i dziewczyna służebna,gdy statki zmyła i podłogę zamiotła,wlazła pod pierzynę do swojego łóżka i już,już sen jej padał na oczy,gdy nagle a niespodziewanie coœ jš tknęło,coœ jakby zaszeptało:„Nie œpij,dziewucho,czuwaj...” Przelękła się dziewczynina,ale nic,czuwa,jak jej ten głos wewnętrzny rozkazał.Modli się po cichutku,w sobie,i czeka,co z tego będzie. Minęła tak dobra godzina,a może i więcej,aż ci tu słyszy dziewucha:ktoœ się za piecem gramoli.Wyjrzała jednym okiem spod pierzyny,niewiele widzi,bo ciemno,ale tak myœli,że to chyba dziad owy zza pieca wyłazi. Jakoż tak było w istocie.Dziad to przybłędana czworakach idzie cichuteńko,podszedł do stołu,podniósł się,œwieczkę zapalił,postawił na stole i i rozejrzał się wokoło. Panie Boże miłosierny!Straszne rzeczy!Dziadzisko już nie skulone,nie takie stare,jak się wydawało.Wyprostował się teraz,zogromniał jakoœ,nóż długi a ostry wręku trzyma,œlepia mu błyszczš jak wilkowi.Zbójca! Dziewuszysko zatrzęsło się ze strachu,ale zaraz pomyœlało sobie:jak zobaczy,że nie œpię, zabije mnie,trzeba leżeć cicho,ani tchnšć. A wiedziała też dobrze dziewczyna,co to zaœwieczka taka:z trupiego łoju!Taka œwieczka ma tę własnoœć,że póki się pali,nikt ze œpišcych w izbie ocknšć się nie może;obudzi się dopiero,gdy œwieca zgaœnie.Okropnoœć! Rozejrzał się tedy ów zbójca,pomedytował chwilę i sunie bez szelestu,jak zły duch, naprzód do gospodarstwa,zobaczyć,czy œpišmocno? Pochylił się nad nimi,a nóż wzniesiony w garœci trzyma,popatrzył,posłuchał:spali. Więc lezie pomaleńku,wprost ku łóżku dziewczyny służebnej.Uniósł pierzynę z jej głowy,przyglšda się,a dziewucha dech zataiła w sobie,ani drgnie.Coœ się zbójowi w niej nie spodobało,coœ widać,psi syn,zauważył takiego,że nie dowierza;schylił się,nasłuchuje,czy równo oddycha:równo. Ehe!Nie taki on głupi!Nie dosyć mu na tym!Uszczypnšł jš w policzek:nic!Wycišgnšł szpilkę z kapoty,ukłuł:nic!Jeszcze mu mało!Wrócił do stołu,wzišł œwieczkę,skrada się,a wcišż spoziera na twarz dziewczyny.No!nie ma co!œpi! –Czekaj,bestyjo –powiada – albo ty œpisz,albo nie spisz;jeœli nie œpisz,to zaraz mi tu narobisz krzyku. Stanšł przy nogach łóżka i nuż bose stopy służšcej przypiekać onš œwieczkš z trupiego łoju.Przypieka,aż skóra skwierczy,aż bšble wyskakujš.Dziewucha jak nieżywa:ani się ruszy. –Œpi jak zarżnięta –mruknšł zbójca.– Takiego bólu żaden człek bez wrzasku nie wytrzyma. A ta dziewczyna takš siłę miała i takš wytrzymałoœć,iż owš mękę œmiało przeniosła,że to niby i jej gospodarstwa poczciwych od udawania,jako œpi,zależało. Uspokoił się zbójca,stawia œwieczkę na nowo na stole,a sam drzwi cicho,cichutko otwiera i myk na dwór,po swoich kamratów. Ale już dziewczyna zerwała się z łóżka,na bałykach,bo chodzić nie mogła od bólu okropnego,do furty się dowlokła i żelaznymdršgiem jš zawarła. Jeszcze nie zdšżyła wynijœć z sieni,aż ci tupięciu zbójów za drzwiami staje i chce furtę otworzyć. Ale!gadaj mu tam!Otwieraj,kiedy zamknięte!Awyłamywać furtę bali się,bo koœciół blisko i hałas mógłby kto ze służby koœcielnej usłyszeć! Słyszy dziewucha,jak gadajš: – A mówiłeœ,,że otwarte.Czemuœ nas zwiódł? –Nie zwiodłem!Były otwarte!Ino wiem,jak się to stało:to ta szelma dziewczyna nie spała i furtę zawarła. – Nie ona szelma,,tylko ty szelma,żeœ się nie poznał i dziewuchy nie zarżnšł! –Ano,nie ma co gadać po próżnicy!Na nic dziœ cała robota.ChodŸmy do lasu!Ale dziewusze przy okazji odpłacim! Poszli.A służšca wstała,œwieczkę czarodziejskš zgasiła,zażegnała łuczywo,zbudziła gospodarstwo i opowiedziała im rzecz całš. Chorowała długo,a gdy wyzdrowiała wreszcie,przeniosła się aż na Litwę,bojšc się zemsty owych zbójów przeklętych. "ZŁOTA KACZKA" I Był sobie szewczyk warszawski.Nazywał się Lutek.Dobre było chłopczysko,wesołe, pracowite,ale biedne jak ta mysz koœcielna.Pracował ci on u majstra jednego,u majstra na Starym Mieœcie.Ale cóż?Majster jak majster,grosz zbierał do grosza,z groszy ciułał talary i czerwońce,a u chłopaka bieda,aż piszczy. Niby-to mu tam pożywienie dawał.Boże,zmiłuj się;wodzianka,kartofle –i tyle!I odział go,mówi się,ale ta przyodziewa spadała z Lutka,boć to stare łachy majstrowskie,co ledwo się kupy trzymały.Doœć,że w takim stanie i pies by nie wytrzymał,a cóż dopiero człowiek! Gadajš mu:Miej cierpliwoœć,mityguj się,będzie lepiej,poczekaj ino! Co to lepiej!Kiedy?Rok za rokiem mija,lata lecš,a tu wcišż nędza i nędza. Znudziło mu się.Uciec chce.Do wojska – powiada – pójdę,żołnierzem będę,może się ta nowy Napolion gdzie zjawi,to jak nic marszałkiem zostanę,jenerałem wielkim,mocarzem. No nic!cierpi jeszcze,czeka. Aż ci tu kiedyœ na wieczorynkę poszedł do czeladnika jednego,co się niedawno wyzwolił i wiodło mu się niezgorzej,bo grenadierskie buty szył,dla gwardii,dla panów oficerów. Wieczorynka aż miło!Jedzš,pijš,gawędzš.Ni z tego,ni z owego o bajkach się zaczyna,o takich podaniach warszawskich. I mówi jeden stary szewc,kuternoga: – Ho!!ho!u nas w Warszawie i o pienišdz łatwo,i o sławę,tylko trza mieć odwagę i rozum we łbie jak się patrzy. Zaciekawił się Lutek,pyta: – Mówcie,,co takiego? –Ano nic –rzeknie kuternoga –na Ordynackiem,w podziemiach starego zamku,jest królewna taka,zaklęta w złotš kaczkę.Kto do niej trafi,kto jš przydybie –wygrał!Ona mu powie,jak skarby ogromne zdobyć,jak się stać można bogaczem,magnatem! – I gdzie to,,mówicie? – Na Ordynackiem,,w lochach starego zamczyska. – A kiedy?? – W noc œwiętojańskš.. Zapamiętał to sobie nasz Lutek,a do nocy œwiętojańskiej trzy dni trzeba czekać,nie więcej. II Wieczór spadł na gwarnš Warszawę,gwiaŸdzisty,ciepły,czerwcowy.- Na ulicy ludzi jak mrowia.Panienki takie œliczne spacerujš,a przy nich kawaleria,młodzi panowie,a głównie wojskowi. Tu ułan drugiego pułku,biały z granatem,tustrzelec konny gwardii w mundurze zielonym z żółtym,tu piechota liniowa,tu artylerzysta;hej!ostrogi dŸwięczš,szable brzęczš,kity migajš,aż lubo patrzeć! Idzie sobie nasz szewczyk Lutek Krakowskim Przedmieœciem,Nowym Œwiatem,wszedł w Ordynackš,przeżegnał się:już blisko! Spuszcza się Tamkš,bo tam właœnie jest wnijœcie do lochów ordynackiego zamczyska, idzie,lezie,ale mu coœ niesporo. Nie to,żeby się bał:niech Bóg broni!Nie lękasię on niczego;tylko tak jakoœ,niełacno mu ze złym duchem może wejœć w komitywę. Ano trudno!Raz się zdecydował:wejœć ahuczy bębenek,zaœwiszczy ľAź 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đj¸ ° @”ŞjüŠj{ˇ÷ż0Ż cß t0˙˙trzeba! Od Tamki okienka nad licš doœć nisko,szyb nie ma,ino kraty,ale taki chudzielec jak wšżsię przeciœnie. Jazda!Wdrapał się po wystajšcych cegłach do okna,raz,dwa,trzy!W imię Ojca i Syna i Ducha Œwiętego!–Wlazł do wnętrza.Ciemno!Zapalił œwieczkę – idzie.Korytarz długi, wšski,kręty,prowadzi niżej i niżej.Aż ci po kwadransie może takiej drogi wylazł szewczyk do piwnicy,wielkiej,sklepionej,z jeziorkiem jakiemsiœ poœrodku. Przy mdłym œwietle œwieczki łojowej,którštrzymał w ręku,obaczył Lutek owo jeziorko – a na nim –Boże drogi!prawdę mówił szewc kuternoga:złota kaczka pływa,piórkami szeleœci. – Taœ,,taœ!kaczuchno! I nagle –z kaczki czyni się przecudna dziewica:królewna.Włosy złote do ziemi,usta jak maliny,oczy jak gwiazdy,a buzia tak cudna,że – klękajcie narody!! – Czego chcesz ode mnie,,chłopczyku? –Jaœnie wielmożna królewno –Lutek powiada – nic ci ja nie chcę,ino zrobię to,co ty chcesz,abyœ rozkazała. –Dobrze – odpowie księżniczka – tedy ci powiem!Uzyskasz skarby,jakich nikt na œwiecie nie ma i mieć nie będzie,panem będziesz,bogaczem,jeœli spełnisz,co do joty,to,co ci powiem. – Słucham,,jaœnie wielmożna! –Oto masz kieskę,w niej sto dukatów;przezdzień jutrzejszy musisz je wydać,ale tylko na potrzeby własne,dla siebie samego;nic ciz tego złota dać nikomu nie wolno,ni grosza! Pamiętaj. –Ha!ha!ha!–zaœmieje się Lutek – i cóż to trudnego?Będę jadł,będę pił,będę hulał! Wydam sto dukatów – a co potem?? –A potem skarby niezmierne otworem stać ci będš,kopalnie złota prawdziwe,bogactwa niezmierzone;ale pamiętaj:ni grosza nikomu!– Zgoda,,królewno!daj kieskę! Księżniczka kieskę Lutkowi wręczyła,zaœmiała się jakoœ dziwnie – i znikła.. Strach przejšł szewczyka.Ledwo się do okna dogramolił,wylazł na Tamkę i smyrgnšł na Stare Miasto. III Nazajutrz dzień od rana samego puszcza się Lutek na miasto.Co tu robić najsampierw– myœli sobie – chyba się odziać jak panicz.. No,dobrze;racja!Poszedł na Œwiętojerskš,do sklepów z odzieżš,kupił sobie kapelusz, ubranie,palto.Szyk!Prawdziwy hrabia! Idzie,pogwizduje,laseczkš macha,bo i laseczkę se sprawił,nie wie co robić dalej. Nie taka to łatwa sprawa wydać sto dukatów! Sto dukatów!dla siebie samego! Ha!trza pomyœleć! A że to była już jakaœ dziesišta godzina,jeœć mu się kaducznie zachciało.Jeœć i jeœć. Młody,zdrowy,to i nic dziwnego,że głodny. Wstšpił do gospody.Każe sobie dać kiełbasy,kiszki,piwa,bułek. Je,je,aż mu się uszy trzęsš.Najadł się tak,że mu chyba na trzy dni wystarczy, – Co się należy?? – Dwa złote.. – Dwa złote??Nie więcej? – Dwa złote,,paniczu,i przydałoby się z dziesięć groszy napiwku. Wydajże tu sto dukatów,bšdŸ mšdry!Ano trudno!Trza jakoœci ten pienišdz wydać. Pomyœlimy! Sypie ci Lutek na wycieczkę za miasto.Pojechał końmi do Wilanowa.Bryczkęwynajšł na poczcie,koni czwórka,pocztyliongra na tršbce.Uciecha. Przyjechał.Dał dukata odŸwiernemu przy parku.Chodzi po ogrodzie.Napatrzył się, południe już minęło.Pora wracać!I znów jest w Warszawie.Co robić?Gdzie wydać pienišdze,boć wydał niespełna pięć dukatów. Spojrzał.Afisz na rogu:Teatr Narodowy.Nie ma co!ChodŸmy do teatru. W teatrze bawił się setnie.Nie był w nim nigdy.Bo i skšdże?Rzecz droga:miejsce dwa złote. Wyœmiał się,ucieszył,wychodzi. PóŸna już pora.Czasu do wydania pieniędzy niewiele,a Bóg œwiadkiem – nie wie Lutek, co z nimi zrobić?Idzie,rozmyœla.A gdy tak idzie,na rogu zaułka starzec stoi zgarbiony.–Panie –powiada – drugi dzień mija,gdy nicw ustach nie miałem.Starym żołnierz, paniczu,pod Somosierrš byłem,pod Smoleńskiem,pod Moskwš,przy księciu Józefie pod Lipskiem – poratuj mnie!! Pojrzy Lutek na starca:inwalida bez ręki,a na piersiach błyszczš mu wstšżeczki orderowe: Legia Honorowa i Virtuti Militari. Sięgnšł do kieszeni,wycišgnšł garœć złota,dał starcowi. – Bóg--że ci zapłać,paniczu!Bóg ci zapłać!Będziesz szczęœliwy i bogaty! Błysnęło!zagrzmiało! Mignęła przed oczami Lutka księżniczka zaklęta. – Nie dotrzymałeœ obietnicy,,nie dla siebie wydałeœ pienišdze! I znikła. Rozejrzy się szewczyk:dziad stoi,jak stał poprzednio – i rzecze:: –Nie dukat,paniczu,daje szczęœcie,ino praca i zdrowie.Ten pienišdz wart coœ,co zarobiony,a darmocha na złe idzie. Powrócił Lutek do domu rad i wesół.Ocknšłsię rankiem bez grosza w kieszeni.Wydał nasiebie z dziesięć dukatów,a resztę oddał starcowi,ale też od tego czasu wiodło mu się,jak nigdy.Wyzwolił się wrychle na czeladnika,niebawem majstrem został,ożenił się z panienkš pięknš i zacnš,dzieci wychował – i żył długie lata w zdrowiu,,w dostatku i w szczęœciu. A o złotej kaczce słuch zaginšł.I dzięki Bogu!bo zła to musiała być boginka,kiedy zawarunek stawiała:sobie,nie komu! Nie tak!nie tak myœleć i czuć po polsku trzeba!My rzšdzimy się inaczej:naprzód biednemu,potem sobie! A wtedy przy każdej pracy Pan Bóg dopomoże. ---------Konwersja: rpg6@go2.pl a! Aż jak lodem krew się w żyłach œcina! To Pan Jezus!To krzyż Zbawiciela! Splugawiony rękš poganina! Na znak wzgardy złe niewiernych dłonie, Bijšc posšg ze złoœciš przeklętš, Do nóg Zbawcy przywišzujš konie I œmigajš biczem przez twarz œwiętš. Tak codziennie o œwicie i zmroku Czerń nad krzyżem znęca się szalenie, Aż łzy,zda się,błyszczš w Bożym oku, Aż pierœ z drewna podnosi westchnienie. VI Jakże płacze Mazur prawowity, Pełny wiary rycerz chrzeœcijański, Nad bluŸnierstwem,co bluzga w błękity, Nad Postaci pohańbieniem Pańskiej! NiŸli patrzeć na te krzywdy Boże, Żywym ogniem wolałby się spalić, Aż już dłużej znieœć męki nie może – I krzyż musi od wzgardy ocalić! Więc,odziany łachmany nędznemi, W noc,co blaskiem gwiazd złotych nie płonie, Pod krzyż biegnie – wydziera go z ziemi – I w głšb studni krzyż ciska:niech tonie! Niech on raczej zginie w czystej wodzie, Niżby miał się wzdrygać od krzywd wielu –O,Jezusie!Jużeœ na swobodzie, Jużeœ teraz wolny,Zbawicielu! VII Cicho,cicho niewolnik szczęœliwy Na sen wraca – już nic go nie boli,, A wtem zarży arabski koń siwy, Jego wierny przyjaciel w niewoli. I natchnienie w myœl więŸnia uderzy, Do powrotu mu drogę wskazuje, I arabczyk już bieży,już bieży, Rozdšł chrapy ogniste:step czuje! Dzień po dzionku przez kraje,przez obce, Dzielny rumak jak burza przelata; Aż graniczne widniejš już kopce I znajomy,rodzinny kšt œwiata. Twarz tu słońca,jak nigdzie,œwietlana, Kwiaty pachnš,że tylko je zbierać! To ojczyzna!To Polska kochana! Gdzie żyć miło i miło umierać! VIII Siedzi wojak w starym domu w Rynku, Z okna izby na Wisłę poglšda, O swym zbożnym wspomina uczynku. I krzyż tamten widzieć mu się żšda. Noc mu owa przed oczyma stawa I ucieczka z kraju tureckiego – Aż tu krzykiem zahuczy Warszawa I ku Wiœle tłumy ludu biegš. Wyjdzie wojak z swojej kamienicy I ku rzece przeciska się z trudem: Tłum na Rynku,tłum w każdej ulicy I pobrzeże wypełnione ludem. Złotym słońcem gorejš niebiosy Nad Warszawš zatłoczonš œciœle, Zewszšd słychać zadziwione głosy I wołania:„Cud!cud!cud!na Wiœle!” IX A na Wiœle,w tej rannej godzinie, W blaskach słońca błyszczšcy wspaniale, Krzyż Chrystusów przeciw wodzie płynie – I pokorne całujš go fale. Wyszedł biskup w pozłocistej szacie, Sam pan burmistrz i dostojna Rada, DŸwięczy miasto w dzwonów majestacie I dzwonami z modrym niebem gada. Setki łódek po rzece œmigajš, Lecz dopłynšć nie mogš do krzyża; Już zbliżajš się – widać – zbliżajš,, I znów fala odepchnie je chyża. Czas ucieka na miejskim zegarze, Kończy słońce swój obieg powrotny, Sił próbujš najlepsi wioœlarze – A krzyż płynie i płynie samotny. X Krzyż z niewoli poznał żołnierz stary. Na brzeg biegnie,łzy radosne leje, I przyklęka przed biskupem z Fary I powiada z Turecczyzny dzieje. Więc mu biskup do łodzi sišœć każe, Sam z Najœwiętszym siada Sakramentem; O toń bijš wiosłami żeglarze I już – już sš przed Obliczem œwiętem.. A gdy wojak wycišgnšł swe dłonie, By Chrystusa przycisnšć do łona, Krzyż ku jego pochylił się stronie I padł w swego obrońcy ramiona. Widać z lica,że odtšd na wieki Chce być Jezus z tym grodem w przymierzuI szept wionšł,jak tchnienie tak lekki: „Błogosławię cię,polski rycerzu...” XI W całym mieœcie grajš wszystkie dzwony, Wszyscy ludzie weseli i radzi I w triumfie naród zgromadzony Krzyż Cudowny do Fary prowadzi. Szumiš z wiatrem cechowe sztandary, Lœnišc,jak kwiaty,kolorami wiosny, A Chrystusa niesie wojak stary, Taki dumny i taki radosny! I w kaplicy osobnej,w œwištyni, Co pamięta pierwsze grodu lata, Mnogie cuda warszwianom czyni Krzyż z figurš Zbawiciela œwiata. My na jego opiekę się zdajem, Nic nam wrogi i nic nam złe mary, Póki czuwa nad miastem,nad krajem Nasz Pan Jezus Cudowny u Fary! "ZBÓJCY" Dwieœcie lat temu Nowe Miasto warszawskie otoczone było wielkimi moczarami i gęstymi zaroœlami,w których nierzadko ukrywał się zwierz dziki,tak że zdarzało się nieraz,iż mroŸnš zimš głodne wilki przybiegały na rynek nowomiejski i wyły po nocach przed jatkami rzeŸników. W czas takiej to właœnie zimy długotrwałej,w wieczór zawieruchš œnieżnš dmšcy,do jednej z gospód w pobliżukoœcioła Panny Marii przywlókł się stary,obdarty,skulony z zimna dziad. Rozejrzał się po izbie obszernej,o goœcinę pokornie poprosił,że to –powiada – nie ma się gdzie schronić,a głodny jest taki,iż nogigo już nosić nie zdołajš. Choć żebrakowi Ÿle jakoœ z oczu patrzyło,miłosierni gospodarstwo nie odmówili mu przytułku.Jeœć dali,pić dali i naciepłym przypiecku przespać się pozwoli. Wlazł ci dziadyga za piec,postękał,pokwękał i po krótkiej chwili zasnšł widocznie,bo jšł chrapać aż grzmiało. A że to noc już na œwiat boży zapadła,tedy i gospodarstwo,pobożnie odmówisz pacierze, do snu się ułożyli,a też i dziewczyna służebna,gdy statki zmyła i podłogę zamiotła,wlazła pod pierzynę do swojego łóżka i już,już sen jej padał na oczy,gdy nagle a niespodziewanie coœ jš tknęło,coœ jakby zaszeptało:„Nie œpij,dziewucho,czuwaj...” Przelękła się dziewczynina,ale nic,czuwa,jak jej ten głos wewnętrzny rozkazał.Modli się po cichutku,w sobie,i czeka,co z tego będzie. Minęła tak dobra godzina,a może i więcej,aż ci tu słyszy dziewucha:ktoœ się za piecem gramoli.Wyjrzała jednym okiem spod pierzyny,niewiele widzi,bo ciemno,ale tak myœli,że to chyba dziad owy zza pieca wyłazi. Jakoż tak było w istocie.Dziad to przybłędana czworakach idzie cichuteńko,podszedł do stołu,podniósł się,œwieczkę zapalił,postawił na stole i i rozejrzał się wokoło. Panie Boże miłosierny!Straszne rzeczy!Dziadzisko już nie skulone,nie takie stare,jak się wydawało.Wyprostował się teraz,zogromniał jakoœ,nóż długi a ostry wręku trzyma,œlepia mu błyszczš jak wilkowi.Zbójca! Dziewuszysko zatrzęsło się ze strachu,ale zaraz pomyœlało sobie:jak zobaczy,że nie œpię, zabije mnie,trzeba leżeć cicho,ani tchnšć. A wiedziała też dobrze dziewczyna,co to zaœwieczka taka:z trupiego łoju!Taka œwieczka ma tę własnoœć,że póki się pali,nikt ze œpišcych w izbie ocknšć się nie może;obudzi się dopiero,gdy œwieca zgaœnie.Okropnoœć! Rozejrzał się tedy ów zbójca,pomedytował chwilę i sunie bez szelestu,jak zły duch, naprzód do gospodarstwa,zobaczyć,czy œpišmocno? Pochylił się nad nimi,a nóż wzniesiony w garœci trzyma,popatrzył,posłuchał:spali. Więc lezie pomaleńku,wprost ku łóżku dziewczyny służebnej.Uniósł pierzynę z jej głowy,przyglšda się,a dziewucha dech zataiła w sobie,ani drgnie.Coœ się zbójowi w niej nie spodobało,coœ widać,psi syn,zauważył takiego,że nie dowierza;schylił się,nasłuchuje,czy równo oddycha:równo. Ehe!Nie taki on głupi!Nie dosyć mu na tym!Uszczypnšł jš w policzek:nic!Wycišgnšł szpilkę z kapoty,ukłuł:nic!Jeszcze mu mało!Wrócił do stołu,wzišł œwieczkę,skrada się,a wcišż spoziera na twarz dziewczyny.No!nie ma co!œpi! –Czekaj,bestyjo –powiada – albo ty œpisz,albo nie spisz;jeœli nie œpisz,to zaraz mi tu narobisz krzyku. Stanšł przy nogach łóżka i nuż bose stopy służšcej przypiekać onš œwieczkš z trupiego łoju.Przypieka,aż skóra skwierczy,aż bšble wyskakujš.Dziewucha jak nieżywa:ani się ruszy. –Œpi jak zarżnięta –mruknšł zbójca.– Takiego bólu żaden człek bez wrzasku nie wytrzyma. A ta dziewczyna takš siłę miała i takš wytrzymałoœć,iż owš mękę œmiało przeniosła,że to niby i jej gospodarstwa poczciwych od udawania,jako œpi,zależało. Uspokoił się zbójca,stawia œwieczkę na nowo na stole,a sam drzwi cicho,cichutko otwiera i myk na dwór,po swoich kamratów. Ale już dziewczyna zerwała się z łóżka,na bałykach,bo chodzić nie mogła od bólu okropnego,do furty się dowlokła i żelaznymdršgiem jš zawarła. Jeszcze nie zdšżyła wynijœć z sieni,aż ci tupięciu zbójów za drzwiami staje i chce furtę otworzyć. Ale!gadaj mu tam!Otwieraj,kiedy zamknięte!Awyłamywać furtę bali się,bo koœciół blisko i hałas mógłby kto ze służby koœcielnej usłyszeć! Słyszy dziewucha,jak gadajš: – A mówiłeœ,,że otwarte.Czemuœ nas zwiódł? –Nie zwiodłem!Były otwarte!Ino wiem,jak się to stało:to ta szelma dziewczyna nie spała i furtę zawarła. – Nie ona szelma,,tylko ty szelma,żeœ się nie poznał i dziewuchy nie zarżnšł! –Ano,nie ma co gadać po próżnicy!Na nic dziœ cała robota.ChodŸmy do lasu!Ale dziewusze przy okazji odpłacim! Poszli.A służšca wstała,œwieczkę czarodziejskš zgasiła,zażegnała łuczywo,zbudziła gospodarstwo i opowiedziała im rzecz całš. Chorowała długo,a gdy wyzdrowiała wreszcie,przeniosła się aż na Litwę,bojšc się zemsty owych zbójów przeklętych. "ZŁOTA KACZKA" I Był sobie szewczyk warszawski.Nazywał się Lutek.Dobre było chłopczysko,wesołe, pracowite,ale biedne jak ta mysz koœcielna.Pracował ci on u majstra jednego,u majstra na Starym Mieœcie.Ale cóż?Majster jak majster,grosz zbierał do grosza,z groszy ciułał talary i czerwońce,a u chłopaka bieda,aż piszczy. Niby-to mu tam pożywienie dawał.Boże,zmiłuj się;wodzianka,kartofle –i tyle!I odział go,mówi się,ale ta przyodziewa spadała z Lutka,boć to stare łachy majstrowskie,co ledwo się kupy trzymały.Doœć,że w takim stanie i pies by nie wytrzymał,a cóż dopiero człowiek! Gadajš mu:Miej cierpliwoœć,mityguj się,będzie lepiej,poczekaj ino! Co to lepiej!Kiedy?Rok za rokiem mija,lata lecš,a tu wcišż nędza i nędza. Znudziło mu się.Uciec chce.Do wojska – powiada – pójdę,żołnierzem będę,może się ta nowy Napolion gdzie zjawi,to jak nic marszałkiem zostanę,jenerałem wielkim,mocarzem. No nic!cierpi jeszcze,czeka. Aż ci tu kiedyœ na wieczorynkę poszedł do czeladnika jednego,co się niedawno wyzwolił i wiodło mu się niezgorzej,bo grenadierskie buty szył,dla gwardii,dla panów oficerów. Wieczorynka aż miło!Jedzš,pijš,gawędzš.Ni z tego,ni z owego o bajkach się zaczyna,o takich podaniach warszawskich. I mówi jeden stary szewc,kuternoga: – Ho!!ho!u nas w Warszawie i o pienišdz łatwo,i o sławę,tylko trza mieć odwagę i rozum we łbie jak się patrzy. Zaciekawił się Lutek,pyta: – Mówcie,,co takiego? –Ano nic –rzeknie kuternoga –na Ordynackiem,w podziemiach starego zamku,jest królewna taka,zaklęta w złotš kaczkę.Kto do niej trafi,kto jš przydybie –wygrał!Ona mu powie,jak skarby ogromne zdobyć,jak się stać można bogaczem,magnatem! – I gdzie to,,mówicie? – Na Ordynackiem,,w lochach starego zamczyska. – A kiedy?? – W noc œwiętojańskš.. Zapamiętał to sobie nasz Lutek,a do nocy œwiętojańskiej trzy dni trzeba czekać,nie więcej. II Wieczór spadł na gwarnš Warszawę,gwiaŸdzisty,ciepły,czerwcowy.- Na ulicy ludzi jak mrowia.Panienki takie œliczne spacerujš,a przy nich kawaleria,młodzi panowie,a głównie wojskowi. Tu ułan drugiego pułku,biały z granatem,tustrzelec konny gwardii w mundurze zielonym z żółtym,tu piechota liniowa,tu artylerzysta;hej!ostrogi dŸwięczš,szable brzęczš,kity migajš,aż lubo patrzeć! Idzie sobie nasz szewczyk Lutek Krakowskim Przedmieœciem,Nowym Œwiatem,wszedł w Ordynackš,przeżegnał się:już blisko! Spuszcza się Tamkš,bo tam właœnie jest wnijœcie do lochów ordynackiego zamczyska, idzie,lezie,ale mu coœ niesporo. Nie to,żeby się bał:niech Bóg broni!Nie lękasię on niczego;tylko tak jakoœ,niełacno mu ze złym duchem może wejœć w komitywę. Ano trudno!Raz się zdecydował:wejœć ahuczy bębenek,zaœwiszczy ľAź 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đj¸ ° @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż”üżN¸÷ż@,ŞjI_÷ż@