ĺbkŃÉ˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙őđGî’ŕGđ@îŕ@>ŕBđEîoŕEńŮő>ŕB>RŕG>˙ęÁńŮ˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙ĂUÎíffĚ sƒ ˆ‰ÜĚnćÝÝٙťťgcněĚÝܙŸťš3>CLAS OPWIG €003`4z˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙Copyright (C)2000-2001 Pat Crowe. This Book Reader was distributed solely for the reading of classic books which are out of copyright. Program extends to address 3fffh. No responsibilty can be accepted for any breach of copyright nor for any other matter involved with material above this address. This material will have been added by a user of this program and not the author of this program. Please address any enquiries concerning breach of copyright or any other concerns, to that third party. óÍĆ>˙ęŔúPę ŔúQęŔ1ţ˙Íb͛ >ęa>ŕ&>ę Ŕ>˙ę ŔÍđ͜Í:Í\ÍćÍóÍ ÍBÍS ú‚˙§(Ţú ŔOÍŕ>ęŔͧ ÍÓ ÍŽ Íż ÍÓ ÍŽ ÍG ÍÓ ÍŽ úQęŔÍ|ÍĹÍr>ęÁ>xŕE>@ŕAŻŕ>ŕ˙>Óŕ@űÍ ÍvúÁˇ(ńŻęÁ́Ë VËw cËoÂÄËgÂŐË_ 9ËW -ËO ËG Ăú Ŕ<ţ >OÍŕĂú Ŕ<ţ >OÍłĂÍ ĂÍS ĚĹĂú Ŕţ(ţ(ţ(#ú Ŕţ("ţ(*ţ( *Í/ĂÍĹĂÍËĂ͘ĂÍ^ĂÍ÷ĂÍĂÍ#Ăú Ŕ=ţ˙ >OÍ|Ăú Ŕ<ţ >OÍ|Ă!>w# űÉ!6# ú6˙#6# öÉ! 6˙#6# ö6# úÉÍB͜ÍĹÉú ŔţČÍw Í ÍÓ úÁO> ‘O͜úÁOÍŽ úÁ<ţ 8>ęÁÉú Ŕţ ú ŔGÍ3 8 ř Í3 8 řÍ#@Íw  Í  úÍÓ úÁţ(=> ęÁúÁO> ‘ţ >O͜úÁOÍŽ ú Ŕţ 0<ę ŔÉú ŔţČŐĹúÁO ú Ŕţ ͟ Íw Í ÍÓ ÍŽ yţ  Ü{ę ŔÁŃÉĹú Ŕţ ú ŔĆ GÍ3  úÍ3  úúÁO Íw Í ÍÓ ÍŽ yţ  é> ę ŔÁÉ>ę Ŕ>ęÁ>ęŔę!>ęA!@}ęŔ|ęŔÍŃ!ĐŔ*§ úaŔ*§ úúŔOúŔG>š >¸ >>ęŔÉ>ęŔę!>ęA!@}ęŔ|ęŔÍ- űÍŃúŔ=ęŔ Í3  úÍĹÉÍ-(ÍŃ>ęŔúŔć€(ěÍĹÉÍŃ>ęŔúŔć€Ę˜ÍĹÉ Í3  úÍuĘ,ÍŃúŔţÂúŔţĘ#>ę Ŕ>ęŔúŔć€(ÖÍĹÉĺŐĹúŔoúŔg #F+NxĄ<(,xą úŔęŔ͡ ÍÓ ÍŽ úQęŔ>ęŔ$úŔţ(>ęŔÍŻ ÍÓ ÍŽ úQęŔ>ęŔÁŃáÉĺŐĹú Ŕţ˙(!В@§(=ůÍ3 yę Ŕ!В@y§( řÍ3 ÁŃáÉĺŐĹyę Ŕ>ęŔÍG ÍÓ ÍŽ úQęŔú ŔO>˙ę ŔÍ|ÁŃáÉĺŐĹyę Ŕţ(ţ(ţ(ţ( ţ($ţ((!pÍ(!€Í !Í! Í!°Í!ŔÍÁŃáÉÍćĺĹ~î˙" ů ôÁáÉĺŐĹú Ŕ!ů ţ(q! ţ(j!H ţ(c!p ţ(\!˜ ţ(U!Á ţ(N!Ň ţ(G!ę ţ(@! ţ (9!: ţ (2!b ţ (+!Ň &ĺŐĹ!ˆ ĺŐĹ!ŔĺŐĹ!Ú ĺŐĹ!ą ĺŐĹ!aŔ˛Ŕ*§ úÁŃáÉ Przewiń Wers Str. Roz. Wsz Liiku: Rivi Sivu Kapp LopBlättern: Zeil Seit Kapt AlleDéfiler: Ligne Page Chap ToutScrolla: Rad Sida Kap Hela Lista: Linea Pagina Cap. Tutto Blader: Lijn Blad Hfdst Alles Bla: Linje Side Kap Alle Despl.: Línea Página Cap. Todo Mudar: Linha Pagina Cap. Tudo Despl.: Línia Plana Cap. Tot ĺŐĹúŔGúŔ<¸8Í-(ÍŃ>>ę Ŕ7 ęŔ>ę Ŕ§ÁŃá§ÉĺŐĹúŔţÂO úŔţÂO úŔţ(úŔţ ÍuÍŃúŔ>ę Ŕ7 =ęŔ>ę Ŕ§ÁŃáÉĺŐĹúŔG!Đx§(~#§ ÷ô˛Ŕ*§ úÁŃá§ÉĺĹ!€6# xą řÁáÉĺŐĹy!ţ(#!@‘ţ(!€’ţ(!Ŕ“ţ(!€@y§(=ů]T! ÁÍćP* úÍćP* úÍćP* úÍćP* úÁŃáÉ> ę>ęA!  y§( ĺ>""Ŕ " úáúN"úO">ęúŔćęAÉ> ę>ęA!  y§( *GúN¸ 6*GúO¸ .Ŕ * ú>ęúŔę!úŔćęAÍŃ Í3  úÉ> ę>ęA!    ž # ÷őúŔćęAńÉĺŐĹ! Á@6# xą ř!˛Ŕ~#§(Í÷ öÁŃáÉĺĹÖ o&MD)))  0úŔţ( 8 V#F#Í' yţ őzƒ_ÁáÉĺŐĹk&)}ćđo Á ÁĹË!Ë ÁĹ{ć§(Ë8Ë=öxśw#wyśw#wÁŃáÉđ˙ˇŕ˙Íćđ@ćŕ@É>‘ŕ@É>äŕGŕHŕIÉĺŐÍć!`˜Ŕ>đ" üÍćŔ" üŃáÉĺŐ!`˜ y§(=ů> ‘W>ÍćÍ'(Í'(Í'(éőy§ ńń!`˜QÍćÍ'(Í'(Í'(éŃáÉĺĹú‚˙§(,>˙ŕO!˜`>" xą ř€>" xą ř`>" xą ř>ţŕOÁáÉĹw#< ú 6# úÁÉ!˜>"< ű! ˜"< ű!@˜6ń# úÉ!ŕ™ 6ň# ú!š>("< ű! š "< űÉ́Ĺ> ŕđđđđ/ćË7G>ŕđđđđđđđđđđ/ć°Gú€˙¨ ę˙xę€˙>0ŕú˙ÁÉţ(Ż>˙ę‚˙ÉĹ>˙ŕ$ˆ xą ű>ŕ$ÁÉőđ@ć€(đDţ‘ ôńɇ‡‡Ć€ęh˙ióúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęh˙ióúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęh˙@ióúA˙ć ů*âű ňɇ‡‡Ć€ęj˙kóúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęj˙k@óúA˙ć ů*âű ňÉ˙ď=ď=|˙ď=˙˙ď=ď=˙ď=˙˙ď=ď=˙ď=˙˙ď=ď=ŕ˙ď=˙ď=ď=˙ď=ď=ď=ď=<ď=ď˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙MBFONTMonospaced @@@@@@   ŕ ŕ @ŔŔŕ``@€ @€ @ @@  `@@ @@@@@ @ @@ŕ@ @ŕ@ @`@ @@@€€ŕ     ŕ@Ŕ@@@@ŕŕ  @€€ŕŕ  `  ŕ€€  ŕ ŕ€€ŕ Ŕŕ€€ŕ  ŕŕ @@€€ŕ  ŕ  ŕŕ  ŕ ŕ@@ @ @€@ ŕŕ€@ @€ŕ  @@@ŕ ŕŕŕ€ŕŕ  ŕ   Ŕ  Ŕ  Ŕŕ€€€€€ŕŔ     Ŕŕ€€ŕ€€ŕŕ€€ŕ€€€ŕ€€€  ŕ   ŕ   ŕ@@@@@ŕ  ŕ   Ŕ   €€€€€€ŕ ŕ     ŕ      @     @ŕ  ŕ€€€ŕ    Ŕ ŕ  ŕŔ  ŕ€€ŕ ŕŕ@@@@@@      ŕ     @@     ŕ    @      ŕ@@@ŕ @@@€ŕ`@@@@@`€€@@@ ` `@ ŕ@ ŕ ŕ ŕ€€ŕ   ŕŕ€€€ŕ ŕ   ŕŕ ŕ€ŕ`@ŕ@@@@ŕ  ŕ ŕ€€Ŕ    @@@@@@ @€€  Ŕ  @@@@@@  ŕ   Ŕ    ŕ   ŕŕ  ŕ€€ŕ  ŕ Ŕ €€€ŕ€ŕ ŕ@`@@@     ŕ    @   ŕ   @     ŕ ŕŕ @€ŕ @@€@@ @@@@@@@€@@ @@€`€ŕŕŕŕŕŕŕ@ €`€ @ŕ     ŕ@€`@ŕ@@@@Ŕ   @ŕ@@@@@@ŕ@@@ŕ@@ € @€  @ŕ€ŕ ŕ @€@ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕŕ     ŕ @€@    ŔŔŕŕ`@ŕ@@ @ŕ€ŕ ŕ€@ @€ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕ@@@@@@@ŕ€€ŕ@€€€ Ŕ€ŕ @ ŕ  ŕ   0@@@@@@ŕ€ŕ ŕ ŕ ŕ€ŕŕ ŕ ŕ @€@ ŕ Ŕŕ€€@ŕ @@€ŕŕ ŕ@ŕ@ŕŔ @€ŕ@@`@Ŕ@@@€ŔŔŔŕ€€       @€Ŕ@Ŕŕ ŕ ŕ ŕ ŕ€@ @€@@@€ ŕ @@@ŕ @ŕŕ`ŕ€ ŕ @ŕ @€ŕ€@ŕ ŕ  @ŕ ŕ @ ŕ ŕ `€ŕ ŕ  ŕ ŕ @ŕ ŕ @ŕ€€€€ŕŕ€€€€ŕ@ €@ŕ€ŕ€ŕ @ŕ€ŕ€ŕŕ€€ŕ€€ŕ  ŕ€ŕ€ŕ€@ŕ@@ŕ @ŕ@@ŕ@ ŕ@@ŕ ŕ@@ŕŔ  ŕ  Ŕ @ ŕŕ  €@ŕ  ŕ@ŕ    ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕ ŕ  ŕ @ ŕ  ŕ  ŕ€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  @@Ŕ€ŕ ŕ€ŔŔ Ŕ  Ŕ€€@ŕ ŕ ŕ @ŕ ŕ ŕ@ ŕ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ@ŕ ŕ ŕ @ŕ€€€ŕŕ€€ŕ@ €@ŕ ŕ€ŕ @ŕ ŕ€ŕŕ ŕ€ŕ  ŕ ŕ€ŕ€@@@@@@€@@@@@ €€€€ @@@@@ @  ŕ ŕ @ŕ   €@ŕ ŕ @ŕ  ŕ@ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ   ŕ@ŕ@ŕ ŕ ŕ€@  ŕ @  ŕ@   ŕ   ŕ @  ŕ ŕ€€ŕ ŕ€€   ŕ ŕMBFONTVariable pitch €€€€€€  PPřPřPP x ř(đ ŔČ @˜ŕ  @° Đ€€@€€€€€@€@@@@@€@ŕ@ @ŕ@@€Ŕ€ @@@€€@     @@Ŕ@@@@ŕŕ  @€€ŕŕ  `  ŕ€€  ŕ ŕ€€ŕ Ŕŕ€€ŕ  ŕŕ @@€€ŕ  ŕ  ŕŕ  ŕ ŕ€€@@€ @€@ ŔŔ€@ @€ŕ  @@@ŕ ŕŕŕ€ŕŕ  ŕ   Ŕ  Ŕ  Ŕŕ€€€€€ŕŔ     Ŕŕ€€ŕ€€ŕŕ€€ŕ€€€ŕ€€€  ŕ   ŕ   ŕ@@@@@ŕ  ŕ   Ŕ   €€€€€€ŕˆŘ¨ˆˆˆˆˆˆČ¨˜ˆˆŕ     ŕŕ  ŕ€€€ŕ    Ŕ ŕ  ŕŔ  ŕ€€ŕ ŕŕ@@@@@@      ŕ      @ˆˆˆ¨¨¨P   @      ŕ@@@ŕ @@@€ŕŔ€€€€€Ŕ€€@@@ Ŕ@@@@@Ŕ@ ŕ€@ŕ ŕ ŕ€€ŕ   ŕŕ€€€ŕ ŕ   ŕŕ ŕ€ŕ`@ŕ@@@@ŕ  ŕ ŕ€€Ŕ    €€€€€€@@@@@@€€€  Ŕ  €€€€€€€ř¨¨¨¨ŕ    @   @ŕ   Ŕ€ŕ   ` ࠀ€€ŕ€ŕ ŕ€Ŕ€€€Ŕ    ŕ    @ˆ¨¨¨P  @     ŕ ŕŕ @€ŕ @@€@@ €€€€€€€€@@ @@€P ŕŕŕŕŕŕŕ`€€`€€`ŕ     ŕ@€`@ŕ@@@@Ŕ  ¨@ŕ@@@@@@ŕ@@@ŕ@@ € @€P @ŕ€ŕ ŕ @€@ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕŕ     ŕ@€€@HHŔŔđřP ü\T @ŕ€ŕ ŕ€@ @€ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕ€€€€€€@ŕ€€ŕ@€€€ Ŕ€ŕˆpPpˆŕ  ŕ  °€€€€€€ŕ€ŕ ŕ ŕ x„´¤´„xŕ ŕ ŕ$HH$ŕ Ŕx„´¤„x@ŕ @@€ŕŕ ŕ@ŕ@ŕŔ @€ŕ@@`Ŕ@@@@€   ŕ€€ĐĐPPPPP€€Ŕ@Ŕŕ ŕ ŕ ŕ ŕH$H€€€  (8€€€°ˆ 8ŕ ŕ(č @ŕ @€ŕ€@ŕ ŕ   @ŕ ŕ  @ ŕ ŕ P ŕ ŕ  ŕ ŕ  @ŕ ŕ  @ŕ€€€€ŕŕ€€€€ŕ@ €@ŕ€ŕ€ŕŕ€€ŕ€€ŕ ŕ€€ŕ€€ŕ  ŕ€ŕ€ŕ€@ŕ@@ŕ @ŕ@@ŕ@ ŕ@@ŕ ŕ@@@ŕpHHčHHp¨ˆČ¨˜ˆ€@ŕ  ŕ@ŕ    ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕPpˆˆˆp @ řˆ˜¨Čˆř€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  @@Ŕ€ŕ ŕ€Ŕ@ Ŕ  Ŕ€€@ŕ ŕ ŕ @ŕ ŕ ŕ@ ŕ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ@ŕ ŕ ŕ @ŕ€€€ŕŕ€€ŕ@ €@ŕ ŕ€ŕ @ŕ ŕ€ŕŕ ŕ€ŕ  ŕ ŕ€ŕ€@@@@@@€€€€€@ @@@@ @@@@@ @ p` @ŕ    €@ŕ  ŕ @ŕ   ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕ ŕ   ŕ@ŕ@ř¨¨ř@€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  ŕ ŕ€€ŕ  ŕ€€   ŕ ŕPSŁc€ťš ct  c*m c7Ů8 "OPOWIEŒĆ WIGILIJNA" CHARLES DICKENS Rozdział 1 Duch Marleya Zaczęło się od tego,że Marley umarł.To nieulegało wštpliwoœci.Œwiadectwo zgonu podpisali:ksišdz,urzędnik,grabarz i właœciciel zakładu pogrzebowego.Scrooge,wspólnik Marleya,także je podpisał,a jego nazwisko było cenione,cokolwiek by podpisał.Zwłaszcza na giełdzie. Stary Marley był martwy jak ćwiek w drzwiach;tak mówi znane angielskie przysłowie. Czy Scrooge wiedział o œmierciMarleya?Oczywiœcie.Jakżeby mogło być inaczej?Scrooge i on byli wspólnikami przezwiele lat.Scrooge był też jedynym spadkobiercš,zarzšdcš, przyjacielem Marleya i jedynym człowiekiem,który szedłza jego trumnš.Przy tym Scrooge nie był zbytnio dotknięty tym wypadkiem,bo okazał się doskonałym kupcem i w dniu pogrzebu obmyœlił korzystny interes. Scrooge nie kazał zamalować nazwiska starego Marleya na szyldzie swego domu handlowego. Jeszcze po wielu latach na szyldzie nad drzwiami wejœciowymi ich firmy można było czytać: „Scrooge i Marley ”.Firma ta bowiem była znana powszechnie.Nowicjusze w sprawach handlowych zwracali się do Scrooge ’a –Scrooge albo Marley,on zaœ odpowiadał naobydwa nazwiska.Było mu wyraŸnie wszystko jedno. Trzeba też przyznać,że Scrooge miał silnš rękę,gdy szło o interes.Chwytała ona,œciskała,ze skóry obdzierała swojš ofiarę,nie wypuszczajšc jej,aż po doszczętnym wyzyskaniu.Był to jednym słowem chciwy i stary grzesznik.Twardy i ostry jak krzemień;zamknięty w sobie, milczšcy i samotny jak ostryga.Zimno wewnętrzne wyostrzyło jego starcze rysy,wydłużyło nos, zmarszczyło policzki,uczyniło jego chód sztywnym,zaczerwieniało oczy i zabarwiało na niebiesko usta.Gniewnie brzmiał jego ostry głos.Szron pokrywał jego głowę,brwi i chudš brodę.Wnosił ze sobš lodowatš temperaturę;zamrażał niš swe biuro podczas upału i nie podwyższał jej ani o jeden stopień nawet podczas wigilii Bożego Narodzenia. Zmiany pogody nie miały wpływu na Scrooge ’a.Żadne ciepło nie mogło go ogrzać,żaden mróz bardziej oziębić.Niepogoda nie wiedziała,z której strony go zaatakować,największy deszcz,œnieg,grad czy zawierucha miały nad nim wyższoœć pod jednym tylko względem:one często okazywały się szczodrymi,spadały na œwiat i ludzi hojnie,dla Scrooge ’a zaœ takie pojęcia, jak szczodroœć lub hojnoœć w ogóle nie istniały.Nie zdarzyło się,aby ktoœ z przyjaznym uœmiechem zatrzymał go na ulicy i powiedział: –Kochany Scrooge,jak się masz?Kiedy mnie odwiedzisz?– Żebracy nie prosili go o jałmużnę, dzieci nie pytały o godzinę,żadnakobieta ani mężczyzna nie pytali Scrooge ’a o drogę.Nawet psy œlepców musiały go znać,bo gdy nadchodził –wcišgały swych właœcicieli do domów lub na podwórka,a potem machały ogonami jakby chcšc powiedzieć:„Brak oka jest lepszy od złego oka,mój niewidomy panie!” Co to obchodziło Scrooge ’a?On tego właœnie pragnšł.Iœć samotnie przez życie,odpychać od siebie wszelkš ludzkš sympatię – to,zdawało się,wybrał Scrooge za cel i tego się trzymał niewzruszenie.Odstręczanie od siebie,przerażanie lodowatym chłodem spotykanych ludzi było dla niego tym,czym jest słodka legumina dla małych łakomczuchów. Pewnego razu – było to właœnie w wigilię Bożego Narodzenia – stary Scrooge siedział w kantorze i pracował.Dzień był przejmujšco mroŸny.Ludzie na ulicach chuchali w dłonie,bili rękoma o piersi i tupali dla rozgrzania.Zegary wybiły dopiero trzeciš,a już było ciemno. Przez cały dzieńnie widziało się słońca.W oknach sšsiednichbiur migotały œwiece.Mgła wdzierała się dopomieszczeń,a była tak gęsta,że tonęły w niej domy na przeciwnej stronie wšskiej ulicy.Patrzšc na niskie mgły,można było sšdzić,że natura,rozsiadłszy się gdzieœ w pobliżu,odbywała jakieœ złowrogie praktyki.Drzwi biura były otwarte;Scrooge wolał mieć na oku swego pomocnika,który siedział obok w małej izdebce i kopiował listy.Na kominku w pobliżu Scrooge ’a tlił się skromny ogień;w izdebce pomocnika ledwie żarzył się jeden węgielek.Zziębnięty pracownik nie mógł podsycać ognia,bo Scrooge trzymał skrzynię z węglem w swoim pokoju.Ile razy pomocnik wszedł z łopatkš,pryncypał groził mu,że będš musieli się rozstać.Pomocnik owinšł szyję białym szalikiem i usiłował ogrzać się od œwiecy;a ponieważ nie miał doœć bujnej wyobraŸni, usiłowania jego były bezskuteczne. – Wesołych œwišt,wuju!Niech cię Bóg ma wswej opiece!– odezwał się sympatyczny głos. Był to siostrzeniec Scrooge ’a,który wszedł tak nagle,że Scrooge zauważył jegoobecnoœć dopiero wtedy,kiedy ten do niego przemówił. – Cóż znowu za głupstwa??!– mruknšł Scrooge. Siostrzeniec Scrooge ’a rozgrzał się szybkim chodem i cały był rozpromieniony;piękna twarz jaœniała,oczy błyszczały. – Œwięta nazywasz głupstwem,wuju?– zawołał – Jestem pewny,że nie myœlisz tak! –Przeciwnie,tak właœnie myœlę –odrzekł Scrooge.–I mam rację.Wesołych œwišt!Jaki ty masz powód,żeby być wesołym?Ty,biedaku? –Doskonale!–rozeœmiał się siostrzeniec.– A jaki ty masz powód,żeby być ponurym,wuju? Ty,bogacz? Scrooge,nie majšc pod rękš odpowiedzi,powtórzył znowu: – Głupstwo!! – Nie bšdŸ taki kwaœny,wuju!– rzekł siostrzeniec. –Czy mogę być inny –gderał wuj – kiedy zmuszony jestem żyć w œwiecie głupców? Wesołych œwišt!...Do licha z wesołymi œwiętami!Znać ich nie chcę!Czymże sš œwięta Bożego Narodzenia dla ciebie,jeœli nie terminem płacenia rachunków,a zwykle wtedy jesteœ bez grosza. Z każdym Bożym Narodzeniem jesteœ o rok starszy,ale nie bogatszy.W ten dzień po sprawdzeniu ksišg handlowych przekonujesz się,że po dwunastu miesišcach galerniczej pracy nie masz odrobiny zysku...Gdybym był pracodawcš,to każdy idiota,włóczšcy się z życzeniem „wesołych œwišt ”,zostałby ugotowany w jego œwištecznej potrawie i pogrzebany z gałšzkš choinki zatkniętš w serce.To byłoby rozsšdne i słuszne! – Wuju!!– łagodnie mitygował go siostrzeniec. –Siostrzeńcze!–przerwał wuj surowo –œwięć dzień Bożego Narodzenia na swój sposób,a mnie pozwól obchodzić go po mojemu. – Obchodzić!!– powtórzył siostrzeniec.– Ależ ty go wcale nie obchodzisz,wuju. –Dajże mi już pokój,do licha!– sarknšł Scrooge.– Zobaczymy,co ci dobrego przyniosš tegoroczne œwięta.One ci zawsze dużo dobrego przynoszš! –Przyznaję,że wiele było sytuacji,z których mogłem wycišgnšć korzyœci,a jednak nie wykorzystałem ich –odparł siostrzeniec.– Między innymi,œwięta Bożego Narodzenia!Mimo to zawsze myœlę o nich nie tylko jak o czcigodnej pamištce dla cał ego chrzeœcijańskiego œwiata,ale także jak o chwilach bardzo upragnionych.Sš to bowiem chwile dobre,pokrzepiajšce,radosne. Zawsze oczekuję ich z serdecznym pragnieniem i obchodzę z radoœciš.Sš to w długim kalendarzu rocznym jedyne dnie,w których wszyscy,kobiety i mężczyŸni,jakby na podstawie wspólnej ugody,otwierajš swe często zaryglowane serca i myœlš o biedniejszych bliŸnich.I dlatego,wuju,choć œwięta te nigdy nie wzbogaciły mnie ani o ziarnko srebra czy złota,wierzę, że przyniosły mi niejedno dobro i jeszcze przyniosš mi wiele radoœci.Dlatego też chwalę je. Pomocnik Scrooge ’a,œlęczšcy nad robotš w sšsiedniej izdebce,goršco przyklasnšł tym słowom,spostrzegłszy jednak niewłaœciwoœć swego entuzjazmu,zaczšł drętwymi z zimna palcami poprawiać ogień na swym kominku.W efekcie zgasił ostatniš iskierkę. –A to co znów za moda odrywania się od pracy i wtršcania się tam,gdzie nie potrzeba?– zgromił go ostro Scrooge.–Odezwij się pan choć słówkiem jeszcze,a upamiętnię ci dzień Bożego Narodzenia dymisjš...Jesteœ nie lada mówcš–dodał,zwracajšc się do siostrzeńca.– Dziwi mnie,dlaczego dotychczas nie zasiadasz w parlamencie. – Nie gniewaj się,wuju!PrzyjdŸ do nas jutro na obiad. Scrooge odpowiedział z ironiš,że z pewnoœciš przyjdzie i że zaraz zaczyna się szykować.Nie ma nic lepszego do roboty.Siostrzeniec zrozumiał,że była to stanowcza odmowa.Zapytał więc łagodnie: – Dlaczego odmawiasz,wuju? – A dlaczego ożeniłeœ się?? – Ponieważ pokochałem!! –Ponieważ po-ko-cha-łeœ!– powtórzył Scrooge,przedrzeŸniajšc go w ten sposób,jak gdyby miłoœć i małżeństwo były największym na œwiecie głupstwem poBożym Narodzeniu.–Bywajże mi zdrów,drogisiostrzeńcze! –Lecz ty,wuju,nigdy nie odwiedziłeœ mnie także przed ożenkiem.Dlaczegóż więc podajesz to obecnie za powód odmowy? – BšdŸ zdrów!!– powtórzył Scrooge. –Niczego od ciebie nie potrzebuję i o nic cię nie proszę,dlaczegóż więc nie możemy być przyjaciółmi? – BšdŸ zdrów!!-mruknšł Scrooge. –Przykro mi bardzo,żeœ taki twardy.Nigdy nie mieliœmy żadnego konfliktu,do którego ja dałbym powód.Trudno!Uczyniłem propozycję ze względu na Boże Narodzenie,a chociaż mi się nie udała,zachowam pogodny i radosny nastrój.Zatem wesołych œwišt,wuju! – BšdŸ zdrów!!– znów powtórzył Scrooge. –I pomyœlnoœci z Nowym Rokiem! –BšdŸże zdrów i odczep się ode mnie!– zamruczał groŸnie Scrooge.Siostrzeniec opuœcił wuja.Przy drzwiach zatrzymał się,aby złożyć życzenia pomocniko wi ,który – choć przemarznięty do koœci – okazał się cieplejszy od pryncypała,odpowiadajšc na życzenia uprzejmie i serdecznie. –Macie drugiego idiotę!– mruczał Scrooge,słyszšc wymianę życzeń.–Mój pomocnik, obarczony rodzinš i zarabiajšcy piętnaœcie szylingów tygodniowo na jej utrzymanie,mówi o „wesołych œwiętach ”!Komuœ tu chyba potrzebny szpital wariatów! Pomocnik,odprowadziwszy do drzwi siostrzeńca Scrooge ’a,wpuœcił jakichœ dwóch jegomoœciów.Byli to poważni obywatele,o przyjemnej powierzchownoœci;zdjšwszy kapelusze, stanęli przy biurku Scrooge ’a.Trzymajšc wrękach portfele i papiery,skłonili się uprzejmie. –Firma Scrooge i Marley,jeżeli się nie mylę?–zapytał jeden z nich,zaglšdajšc do swej listy. – Czy mam przyjemnoœć mówić z panem Scrooge,czy z panem Marleyem? – Pan Marley umarł już siedem lat temu – odparł Scrooge. –Nie wštpimy,że jego następca jest równiejak on hojny i szczodrobliwy –powiedział goœć, przedstawiajšc swoje pełnomocnictwo do zbierania ofiar dla biednych. Zaiste,Scrooge i Marley były to „dwie bliŸniacze dusze ”.Słyszšc niemiły wyraz „szczodrobliwoœć ”,Scrooge zmarszczył brwi,potrzšsnšł głowš i zwrócił dokumenty. – Z okazji tak wielkiej uroczystoœci,panie Scrooge – mówił ów jegomoœć,nie zważajšc na to i ujmujšc pióro –ludzie zamożniejsi nie uchylajš się od wsparcia nędzarzy i wydziedziczonych, którzy teraz właœnie,podczas silnych mrozów,narażeni sš na wielkie cierpienia.Jest zresztš zwykłym obowišzkiem zamożnych,aby przychodzić z pomocš bliŸnim pozbawionym jakichkolwiek œrodków do życia... – Alboż to nie ma więzień??-przerwał mu Scrooge. – Niestety,mamy ich bardzo wiele!– odparłjegomoœć,odkładajšc na bok pióro. –A przytułki,domy pracy i domy poprawcze,czy te instytucje przestały istnieć?– zapytał znów Scrooge. –I one,oczywiœcie,istniejš,chociaż należy pragnšć,żeby się stały niepotrzebne. –A zatem wszystkie te instytucje istniejš i sš czynne?–badał goœcia w dalszym cišgu Scrooge. – Sš czynne bez przerwy – brzmiała odpowiedŸ. –Chwała Bogu!Pańskie żšdanie i to,co pan na wstępie powiedział,wzbudziło we mnie obawę,że coœ wstrzymało ich użytecznš działalnoœć.Bardzo mnie cieszy,że tak nie jest. –Ponieważ powszechnie wiadomo,że wspomniane instytucje,pomimo usilnych zabiegów, nie sš w stanie po chrzeœcijańsku zaspokoić ani duchowych,anicielesnych potrzeb wszystkich biedaków,przychodzimy im z pomocš,zbierajšc ofiary na dostarczenie chociaż najbiedniejszym jadła,napojów i œrodków do ogrzania zlodowaciałych mieszkań.Wybieramy ten czas,ponieważ w tak wielkie œwięta bieda najwięcej daje się we znaki;zamożni zaœ najwięcej się radujš iużywajš sobie.Na jakš sumę mam pana zapisać? – Proszę mnie wcale nie zapisywać – odpowiedział Scrooge. – Rozumiem.Życzy pan sobie pozostać ofiarodawcš bezimiennym? –Życzę sobie,aby mnie zostawiono w spokoju –rzekł Scrooge.– Skoro mnie panowie pytacie o moje zapatrywania,oto jest odpowiedŸ:nie cieszę się ani też nie używam sobie podczas œwišt Bożego Narodzenia i nie stać mnie na to,abym przyczyniał się do wesołoœci i używania próżniaków.Wspieram instytucje,o których wspomniałem;niech tam więc udadzš się ci,którym nie jest dobrze we własnych domach. –Wielu nie może się tam dostać,a wielu wolałoby raczej umrzeć,niż tam się znaleŸć– zauważył jegomoœć. –Skoro wielu wolałoby raczej umrzeć –odparł Scrooge –niechże to uczyniš i w ten sposób zmniejszš nadmiar ludnoœci.Zresztš,proszę wybaczyć,ja się na tych sprawach nie znam i w ogóle mało mnie one obchodzš. – Może się pan z nimi łatwo zapoznać,trzeba tylko trochę serca i dobrejwoli. –Ani myœlę,to nie mój interes.Wystarczy,jeżeli człowiek zna i rozumie własny interes i nie miesza się do cudzego.Mój pochłania mnie całkowicie.Zatem mam honor pożegnać szanownych panów. MężczyŸni,widzšc że nic nie wskórajš,wzruszyli ramionami i wyszli.Scrooge zaœ zabrał się do pracy,w znacznie lepszym niż zazwyczaj nastroju. Tymczasem mgła i ciemnoœć jeszcze bardziej zgęstniały;na ulicach ludzie biegli zzapalonymi latarniami przed cišgnšcymi powozy końmi,aby szły po właœciwej drodze.Zabytkowa wieża koœcioła,z której gotyckiego okna ciekawie spoglšdał na Scrooge ’a stary,uszkodzony dzwon, zniknęła.Dzwon wybijał teraz godziny oraz kwadranse wœród mgły z tak silnymi drganiami,jak gdyby mu zęby szczękały z zimna. Mróz bowiem z każdš chwilš się wzmagał. Na rogu głównej ulicy robotnicy,naprawiajšcy rury gazowe,rozpalili wielkie ognisko,wokół którego zebrała się gromadka obdartych mężczyzn i dzieci;grzali oni swe skostniałe ręce i mrużyli oczy,rozkoszujšc się przyjemnym ciepłem.Ponieważ kranu wodocišgowego nie zamknięto,przeto wypływajšca z niego woda krzepła,tworzšc ponure kręgi lodu.Wystawysklepów zdobiły gałšzki jodły.Lampy oœwiecały blade twarze przechodniów.Składy drobiu i żywnoœci urzšdziły tak wspaniałe wystawy,że zdawało się,iż przyziemna myœl kupna,sprzedaży i targu nie ma z nimi nic wspólnego. Lord Major,burmistrz Londynu,w swoim pałacu wydawał rozkazy pięćdziesięciu kucharzom i piwniczym,aby odpowiednio przystroili stół œwišteczny,jak na dom takiego dygnitarza przystało.Nawet skromny krawiec,którego przed tygodniem skazano na pięć szylingów kary za pijaństwo i awanturę na ulicy,dał żonie kilka szylingów:wyszła ona z wychudłym dzieckiem po sprawunki do miasta. Mgła i mrok zwiększały się.Zimno przejmowało do szpiku koœci. Pewien młody właœciciel chudego nosa pochylił się przy dziurce od klucza do drzwi wejœciowych kantoru Scrooge ’a,aby przedstawiciela firmy uraczyć œwištecznš pieœniš;lecz zaledwie zdšżył wyœpiewać pierwsze wyrazy: „Niech Ci nic nie zamšci radoœci...”, gdy Scrooge pochwycił linię tak groŸnym ruchem,że biedak przerażony uciekł. Wreszcie nadeszła godzina zamknięcia kantoru. Scrooge z niechęciš opuœcił swój stołek i w milczeniu dał znak pomocnikowi,który natychmiast zgasił œwiecę i włożył kapelusz na głowę. – Sšdzę,że pan życzy sobie być wolny przez cały dzień jutrzejszy?– zapytał Scrooge. – Jeœli pan uważa za właœciwe...– szepnšł nieœmiało pomocnik. –Ja nie uważam tego za właœciwe.Jestem też pewny,że gdybym potršcił panu z pensjinależnoœć za ten dzień,poczułby się pan pokrzywdzony? Pomocnik uœmiechnšł się łagodnie. –A jednak –cišgnšł Scrooge –pan nawet niepomyœli o tym,że to ja mogę się poczuć pokrzywdzony,płacšc panu wynagrodzenie za dzień œwišteczny. Pomocnik zauważył lękliwie,że œwięto Bożego Narodzenia przypada raz do roku. –Liche to usprawiedliwienie okradania kieszeni swego pracodawcy –zrzędził Scrooge, zapinajšc palto aż pod brodę.–Mniejsza z tym.Ważniejsze jest to,żeby pan,zmarnowawszy na próżniactwiecały jutrzejszy dzień,przyszedł do pracy wczeœniej dnia następnego. Pomocnik przyrzekł zastosować się do żšdania,po czym Scrooge wyszedł,wcišż mruczšc gderliwie. Kantor został zamknięty w mgnieniu oka i pomocnik,otuliwszy szyję białym,długim szalikiem (biedak nie miał palta...),wesoło wybiegł na ulicę.Chcšc uczcić wieczór wigilijny, przejechał się ze dwadzieœcia razy po lodzie na Cornhill,następnie szybko popędził do domu przy Camden Town,aby się jeszcze zabawić z dziećmi w ok20\opwigW?ˆŠj ľAT48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjüřˆiC ř }x}`X¸ŠjPgcˇÝ c ”¤ c 8*Ţ c 8t Š<Ő€„ciuciubabkę ”. Scrooge spożył skromny obiad w lichej garkuchni,do której codziennie uczęszczał,przeczytał znajdujšce się tam dzienniki,po czym udał się do domu. Zajmował lokal,w którym ongiœ mieszkał jego zmarły wspólnik.Składał się on z szeregu ponurych i pustych pokojów;mieœcił się w starym,ciemnym budynku,wznoszšcym się przy końcu głuchego zaułka.Wielki dom nie harmonizował z wšskš i krótkš uliczkš.Robił wrażenie, jakby znalazł się tuprzypadkowo,bawišc się w czasie swej młodoœci z innymi domami w „chowanego ”,a zapomniawszy drogi powrotnej – pozostał tu na zawsze. Dziœ był stary i ponury.Oprócz Scrooge ’a nikt w nim nie mieszkał.Reszta lokali była wynajęta na biura i kantory.Dziedziniec domu był tak ciemny,że nawet Scrooge,który znał każdy kamień,przechodził go po omacku.Mgła i szron osnuły czarnš bramę tak szczelnie,iżzdawało się,że to duch smutku usiadł na jej progu. Przy furtce tej bramy wisiała wielka kołatka.Scrooge widywał jš każdego dnia rano i wieczorem,podczas swego długoletniego zamieszkiwania w tym domu,Pewne jest,iż posiadał tak mało fantazji,jak może żaden człowiek w Londynie,nie wyłšczajšc nawet członków Parlamentu i Rady Miejskiej.Można też œmiało powiedzieć,że Scrooge nie pomyœlał o Marleyu ani przez chwilę do czasu,kiedy wspomniał o jego œmierci tegoż popołudnia.Jak to się więc stało,że Scrooge,wsunšwszy klucz w zamek drzwi,zamiast kołatki zobaczył twarz Marleya... Tak,to była twarz zmarłego Marleya. Otaczało jš słabe œwiatło,które zdawało się z niej promieniować.Nie miała ona ani groŸnego, ani przerażajšcego wyrazu,spoglšdała na Scrooge ’a tak,jak zwykle spoglšdał Marley na niego za życia:podniósłszy okulary na czoło.Włosy jego były dziwnie zmierzwione,jakby gwałtownym wichrem lub silnym strumieniem pary,a oczy,choć szeroko otwarte,były martwe, co,w połšczeniu z szarš barwš skóry,czyniło tę twarz odrażajšcš.Zdawało się jednak,że przerażenie,jakie budził jej widok,pochodziło nie z samej twarzy,lecz wywoływał je jakiœ inny, niezwykły powód.Gdy Scrooge zaczšł się uważniej przypatrywać,zjawa zniknęła i pozostała tylko znana mu dobrze kołatka. Mijalibyœmy się z prawdš sšdzšc,że Scrooge nie był tym zjawiskiem wstrzšœnięty i że nie doznał uczucia przerażenia,obcego mu od dzieciństwa.Leczrychło się opanował,ujšł za klucz, który przed chwilš puœcił,obrócił go œmiało,wszedł do sieni i zapalił œwiecę. Zatrzymał się chwilę w niepewnoœci,zanim zamknšł drzwi,i najpierw obejrzał się uważnie poza siebie,jak gdyby obawiał się ujrzeć tył głowy Marleya.Lecz na tylnej stronie drzwi nie było nic,prócz œrub i gwoŸdzi,utrzymujšcych kołatkę;mruknšł więc coœ niezrozumiale i zatrzasnšł drzwi. Nagle rozległ się w domu trzask podobny do grzmotu.Każdy pokój na piętrze i każda beczka w piwnicy zdawały się odpowiadać mu echem.Scrooge nie był człowiekiem,którego podobne głosy mogły zatrwożyć.Zaryglował więc drzwi i przeszedł spokojnie przez sień;idšc na górę po schodach,posuwał się bardzo wolnooœwietlajšc drogę œwiecš. Może ktoœ wyobraża sobie,że były to wspaniałe schody z dawnych czasów,gdzie łatwo by się zmieœciła kareta,zaprzężona w szóstkę koni.Otóż schody,prowadzšce do mieszkania Scrooge ’a były jeszcze szersze.Zmieœciłby się na nich nawet karawan i jeszcze zostałoby sporo miejsca.Pół tuzina ulicznych lamp gazowych nie oœwietliłoby dostatecznie tych schodów,można więc przypuszczać,że przy jednej mdłej œwieczce,którš Scrooge sobie przyœwiecał,było dosyć ciemno i ponuro. Szedł jednak na górę,nic sobie z tego nie robišc.Ciemnoœć jest tania,a to było słabš stronš Scrooge ’a.Znalazłszy się w mieszkaniu,przeszedł się po pokojach dla stwierdzenia,czy wszystko jest w porzšdku.Być może tajemnicze przeistoczenie si ę kołatki skłoniło go do ostrożnoœci. Bawialnię,jadalnię,sypialnię,schowek –znalazł w zupełnym porzšdku.Nikogo pod stołem, nikogo pod sofš;mały ogień na kominku,na stole talerz i łyżka,mały rondelek z kleikiem (Scrooge dostał z przeziębienia kataru)na maszynce kuchennej.Nikogo pod łóżkiem,nikogo w komórce,nikogo w szlafroku,wiszšcym na œcianie.W schowku też nic osobliwego:stare obuwie,dwa kosze na ryby,dwie zdarte szczotki,umywalnia na trzech nogach i pogrzebacz. Scrooge,uspokojony,zamknšł drzwi na dwa spusty,co nie było jego zwyczajem i tak ubezpieczywszy się od możliwych niespodzianek,zdjšł chustkę z szyi,włożył szlafrok,pantofle i czepek,po czym usiadł przed kominkiem,zabierajšc się do spożyciakleiku. Szczerze mówišc,ogień na kominku był marny,zgoła niewystarczajšcy na tak mroŸnš pogodę.Scrooge musiał przysunšć się blisko i długo czekać,zanim uczuł nieco ciepła ze skromnej garstki paliwa. Kominek był stary,zbudowany dawno temu przez jakiegoœ holenderskiego kupca i wyłożony dziwacznymi flamandzkimi kaflami,przedstawiajšcymi różne sceny z Pisma Œwiętego.Był tam Kain i Abel,córki faraona,królowa Saba,anielscy posłańcy,zstępujšcy z nieba po schodach z obłoków.Był też Abraham,Baltazar i apostołowie,wybierajšcy się na morze w łodziach o kształcie sosjerek;wreszcie setki innych postaci,mogšcych zajšć uwagę Scrooge ’a.A jednak to twarz Marleya zjawiła się przed jego oczyma,zasłaniajšc sobš wszystko.Gdyby wszystkie kafle kominka były czyste i gdyby posiadały właœciwoœć pokrywania się obrazami bezładnych myœli Scrooge ’a,wówczas na każdym z nich zjawiłaby się podobizna zmarłego wspólnika. – Głupstwo!!– mruknšł Scrooge i,machnšwszy rękš,zaczšł się przechadzać po pokoju. Po pewnym czasie znowu usiadł. Oparłszy głowę o poręcz krzesła,spojrzałprzypadkiem na dzwonek,łšczšcy pokój,w którym Scrooge teraz siedział,z pokojem na najwyższym piętrze domu,od dawna opuszczonym. Spojrzawszy osłupiał,spostrzegł bowiem,że dzwonek zaczyna się poruszać.Z poczštku poruszał się tak wolno,że ledwie go było słychać;wkrótce jednak zabrzmiał głoœno,a jakby na hasło odpowiedziały mu wszystkie dzwonki w całym domu. Trwało to wszystko może pół minuty,ale takrótka chwila wydała się Scrooge ’owi nieskończenie długa.Naraz dzwonki ucichłyjednoczeœnie.Potem,wœród grobowej ciszy,gdzieœ w piwnicy odezwało się przytłumione brzęczenie i łoskot,jak gdybyktoœ wlókł ciężkie łańcuchy po beczkach z winem.Wtedy Scrooge przypomniał sobie,że duchy zwykle zjawiajš się wlokšc za sobš łańcuchy. Nagle drzwi piwnicy otworzyły się z głoœnym hukiem i Scrooge usłyszał głoœniejsze brzęczenie;wyszło ono z piwnicy,powoli wstępowało po schodach,a wreszcie zatrzymało się przy drzwiach jego pokoju. – Ależ to głupstwo!!– mruczał Scrooge.–Nie wierzę,żeby to była rzeczywistoœć. W tej chwili pobladł z przerażenia,gdyż to coœ brzęczšcego,nie otwierajšc drzwi,weszło do pokoju i posuwało się z wolna ku niemu.Zamierajšcy płomień na kominku wycišgnšł się, zajaœniał,jakby mówišc: – Poznaję go,to duch Marleya! Po czym znów wygasł. Tak,to był on.Ta sama twarz.Ubrany był tak,jak się zwykle ubierał Marley.Ta sama kamizelka,te same spodnie,buty i surdut;chwasty przy butach dziwnie były najeżone,jak również warkocz peruki i włosy na głowie. Widmo wlokło za sobš długi łańcuch,który obejmował je w pasie i obwijał jeszcze kilkakrotnie;był on utworzony (Scrooge dobrze mu się przypatrzył)z kas metalowych,kluczy i zamków,ksišg kupieckich oraz mocnych,stalowych sakiewek.Cala postać widma była tak przezroczysta,że Scrooge widział przez nišdwa guziki na tyle surduta. Scrooge często słyszał,jak mówiono,że Marley nie miał serca ani żadnych wnętrznoœci,ale nigdy w to nie wierzył. I teraz jeszcze nie wierzył,chociaż widziałzjawę tuż przed sobš i czuł lodowaty chłódjej martwych oczu.Dziwnie zainteresował go gatunek płótna chustki,którš obwišzana była jak bandażem twarz widma,czego Marley za życia nie robił.Wcišż jeszcze nie wierzył w to,co widział i usiłował przeczyć swoim zmysłom. – Co to znaczy?– zapytał wreszcie swoim zwykłym,mrukliwym tonem.–Czego chcesz ode mnie? – Wiele!!Bardzo wiele!– odparło widmo. Głos był Marleya;nie można było w to wštpić. – Kim jesteœ?? – Zapytaj raczej::kim byłem – zabrzmiała głucha,przytłumiona odpowiedŸ. –Kimże więc byłeœ?– zapytał Scrooge,podnoszšc głos.–Jak na ducha,jesteœ bardzo drobiazgowy. – Za życia byłem twoim wspólnikiem,Jakubem Marleyem. – Czy możesz...czy chcesz usišœć?– zapytałScrooge,nie wierzšc własnym uszom. – Mogę. – Uczyń to więc. Scrooge zapytał o to,gdyż nie był pewny,czy istota tak przejrzysta może usišœć na krzeœle. Lecz duch usiadł po przeciwnej stronie kominka tak spokojnie i z takš swobodš,jak gdyby to było dla niego rzeczš najzwyklejszš. – Widocznie nie wierzysz we mnie??– zagadnšł duch po chwili. – Nie wierzę – odpowiedział Scrooge. – Jakiego pragniesz dowodu mego istnienia,oprócz twoich własnych zmysłów?– Nie wiem. – Dlaczego nie ufasz swoim zmysłom?? –Ponieważ często błahostka wyprowadza jez równowagi.Lekka niedyspozycja żołšdka zmienia je.Pomimo wszystko,wydajesz mi się raczej istotš cielesnš a nie duchem. Scrooge nigdy nie miał skłonnoœci do żartów,a w tej chwili bardziej jeszcze niż kiedykolwiek był daleki od tego.Jeżeli usiłował być dowcipny,to dlatego,by zmienić kierunek swych myœli i opanować coraz silniej przejmujšcy go strach. Scrooge czuł,że tak siedzieć i patrzeć w martwe oczy widma nie może,doznawał bowiem piekielnych udręk.Istotnie,coœ piekielnego było w atmosferze otaczajšcej widmo.Chociaż duch siedział całkiem nieruchomo,jego włosy,poły surduta i chwasty przy butach wcišż się poruszały, jakby pod wpływem goršcego powietrza wydobywajšcego się z rozpalonego pieca. –Widzisz tę wykałaczkę?–zapytał Scrooge,usiłujšc otrzšsnšć się z ogarniajšcego go coraz silniej przerażenia oraz odwrócić od siebie,choćby na chwilę,lodowaty wzrok widma. – Widzę – odparł duch. – Ale nie patrzysz na niš – podchwycił Scrooge. – Mimo to widzę jš – rzekł duch. – Jak prędko podróżujesz??– badał Scrooge. – Na skrzydłach wiatru. –Musiałeœ zatem przebyć olbrzymiš przestrzeń –rzekł Scrooge.Usłyszawszy to,duch jęknšł po raz trzeci i zabrzęczał łańcuchem w głuchej ciszy nocy. –O!ja nieszczęsny,podwójnie ujarzmiony niewolnik!–wyrzekał.–Nie wiedziałem,iż wieki nieustannej pracy,dokonywanej przez nieœmiertelne istoty dla tej ziemi,muszš zlać się z wiecznoœciš,nim zamierzone dobro zostanie osišgnięte...Nie wiedziałem,że każdy człowiek powinien ofiarować częœć swej pracy dla wielkiego dzieła ludzkoœci,współdziałać w doskonaleniu go.Nie wiedziałem,że żaden żal,nawet najgłębszy,nie może być zadoœćuczynieniem za Ÿle spędzone życie,nie może okupić jednego nawet ominięcia sposobnoœci spełnienia dobrego uczynku!A ja właœnie tym grzeszyłem!Ja właœnie byłem taki za życia! –Przecież ty,Jakubie,byłeœ zawsze uczciwym i dobrym pracownikiem...–bšknšł Scrooge, myœlšc też o sobie – zawsze sumiennie pilnowałeœ interesu.... –Interes!– przerwał duch,załamujšc ręce.– To właœnie było moim błędem,i grzechem! Ludzkoœć powinna była być moiminteresem;dobroczynnoœć,litoœć,wyrozumia- łoœć i łagodnoœć powinny były być dla mnienajważniejsze.Sprawy osobiste,handel,wszelkiego rodzaju spekulacje –to wszystko należało uważać za rzecz drugorzędnš,za znikomš kroplę w oceanie obowišzków dla dobra ludzkoœci. Przy tych słowach,jak gdyby chcšc dosadniej wyrazić bezowocnoœć swej spóŸnionej skruchy, podniósł wysoko rękę z łańcuchem i z zamachem opuœcił jš po chwili. –W tej porze roku –podjšł znowu –cierpię najbardziej.Za życia szedłem przez tłumy swych bliŸnich z oczyma zwróconymi w dół,zajęty własnymi marnymi sprawami,niepodnoszšc wzroku ku niebiosom,gdzie błyszczy gwiazda betlejemska.Czy nie było dosyć ubogich domostw,do których byłaby mnie zawiodła?! Scrooge był przerażony,słyszšc przemawiajšcego w ten sposób Marleya. – Słuchaj mnie – zawołał duch.– Czas mójprawie już upłynšł. –Owszem,słucham cię z uwagš – rzekł Scrooge.–Ale,Jakubie,nie bšdŸ za srogi dla mnie! Nie bšdŸ też,Jakubie,tak kwiecisty,powiedz krótko i węzłowato,o co ci chodzi? –W jaki sposób staję przed tobš w tej postaci nie wolno mi powiedzieć.Często zbliżałem się do ciebie niewidzialny,bardzo często... Ta niemiła wiadomoœć sprowadziła na czoło Scrooge ’a kroplisty pot.–Zapewniam cię,że nie jest to lekka częœć mej kary –cišgnšł duch.–Przyszedłem,aby cię ostrzec i zawiadomić,że możesz jeszcze uniknšć mego losu.Sposobnoœć ku temu ja cinastręczę,Ebenezerze. – Zawsze byłeœ moim dobrym przyjacielem – rzekł Scrooge.– Dziękuję ci,Jakubie! – Odwiedzš cię – mówił dalej Marley – trzy duchy. Twarz Scrooge ’a z przerażenia stała się równie blada jak bezcielesne oblicze widma.– Czy to ma być ta nadzieja,o której wspomniałeœ,Jakubie?– zapytał drżšcym głosem. – Tak. – W takim razie,drogi Jakubie,może lepiej dać temu pokój – rzekł wystraszony Scrooge. –Bez tych odwiedzin – kończył duch –nie możesz uniknšć mego – nieszczęsnego losu.BšdŸ gotów na przyjęcie pierwszych odwiedzin jutro,gdy zegar uderzy pierwszš po północy. –Czy ci goœcie nie mogliby przyjœć wszyscyrazem,abym z nimi mógł prędzej sprawę załatwić?– szepnšł Scrooge. –Drugi zjawi się następnej nocy,o tej samejgodzinie.Trzeci znów następnej nocy,gdy zegar wybije dwunastš.Nie spodziewaj się zobaczyć mnie.Radzę ci,zapamiętaj to wszystko,co dzisiaj ode mnie usłyszałeœ. Wypowiedziawszy te słowa,widmo wzięło swojš chustkę ze stołu i obwišzało niš twarz. Scrooge domyœlił się tego po kłapnięciu,jakie wydały zęby.Gdy oœmielił się znowu podnieœć oczy,ujrzał goœcia zza grobu stojšcego z nawiniętym na rękach łańcuchem. Po chwili widmo zaczęło się cofać;za każdym j ego krokiem okno powoli otwierało się,a gdy duch znalazł się tuż przy nim – było już szeroko otwarte. Wtedy duch dał znak Scrooge ’owi,aby się zbliżył,co też uczynił.Kiedy się znaleŸli o dwa kroki od siebie,duch Marleya podniósł rękę,nie pozwalajšc Scrooge ’owi zbliżyć się więcej. Scrooge zatrzymał się. Uczynił to nie tyle z uległoœci,ile ze strachu,ponieważ w chwili gdy duch podniósł rękę, usłyszał jakieœ nieokreœlonegłosy w powietrzu:jakby jęki rozpaczy,skargi niewypowiedzianie bolesne,lamenty żalu i skruchy...Duch słuchał przez chwilę,po czym przyłšczył się do żałobnego chóru i,wypłynšwszy przez okno,znikł wœród ciemnoœci. Scrooge,zaciekawiony i przerażony,wyjrzałprzez okno. Powietrze było zapełnione milionami widm,błšdzšcymi we wszystkich kierunkachz goršczkowym poœpiechem i żałoœnie jęczšcymi.Wszystkie dŸwigały takie same łańcuchy jak duch Marleya;niektóre były skute po kilka razem;ani jedno nie było bezokowów.Wielu Scrooge dobrze znał za ich życia.Teraz zaœ wiedział już,że wszystkie te widma cierpiały strasznš karę dlatego,ponieważ za życia uchylały się od obowišzku pracy dla dobra ludzkoœci. Teraz,po œmierci,mimo najgorętszych pragnień,nie mogły naprawić złego. Czy w końcu istoty te rozpłynęły się w mgle,czy też mgła je zasłoniła?–Scrooge nie wiedział.Znikły,ich głosy przestały rozbrzmiewać,a noc stała się taka sama jak wtedy,gdy wracał do domu. Scrooge zamknšł okno i starannie zbadał drzwi,przez które wszedł duch Marleya.Były zamknięte na dwa spusty.Chciał już powiedzieć zwykłe swoje:„Głupstwo!” –ale zatrzymał się przypierwszej sylabie.Naraz poczuł się bardzo znużony.Może był to skutek doznanych wrażeń, może całodziennej pracy,może wreszcie wizji spoza grobu i męczšcej rozmowy z duchem;doœć, że rzucił się na łóżko w ubraniu i natychmiast zasnšł. Rozdział 2 Wizyta pierwszego ducha Kiedy Scrooge obudził się,było tak ciemno,że ledwie mógł odróżnić przejrzyste okno od ciemnych œcian pokoju.W chwili gdy usiłował przeniknšć ciemnoœć – zegar z wieży sšsiedniego koœcioła wybiłcztery kwadranse.Słuchał pilnie,która wybije godzina? Ku jego wielkiemu zdziwieniu,ciężki dzwon wybił szeœć,siedem,osiem i tak dalej aż do dwunastu.Dwunasta?To niemożliwe.Było przecież już po drugiej,gdy poszedł spać.Zegar mylił się.Lód musiał się dostać między jego koła i tryby.Dwunasta! Przycisnšł sprężynę swego repetiera [1] wcelu skontrolowania ogłupiałego zegara,lecz repetier także wybił dwunastš.–To niepodobna – mruczał Scrooge – żebym przespał dzień i częœć drugiej opwigW?ˆŠj ľAT48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjüř@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż P÷ cGr cšĐ c‰) c“7Ţ7nocy.Niepodobna również,żeby słońcu przytrafiło się coœ nadzwyczajnego i żeby zamiast południa była teraz północ. Zaniepokojony,najprędzej jak mógł wygrzebał się z łóżka i po omacku zbliżył się do okna. Rękawem szlafroka starł mrózz szyby,ale zobaczył niewiele.Zauważył tylko,że było bardzo mglisto i nadzwyczaj zimno.Nie było słychać ludzi,biegnšcych w różne strony i sprawiajšcych zwykły hałas.Spostrzeżenie to przyniosło mu wielkš ulgę.Interesy załatwia się w dzień,nie w nocy. Scrooge wrócił tedy do łóżka i zaczšł rozmyœlać o wszystkim,co mu się przytrafiło;pomimo wysiłków nie mógł nic zrozumieć. Duch Marleya wzburzył go niesłychanie.Ile razy,po dojrzałej rozwadze dochodził do wewnętrznego przekonania,że był to po prostu sen,myœl jego znów wracała,jak uwolniona od nacisku sprężyna,do dręczšcego pytania; – Czy to był sen,czy rzeczywistoœć? Scrooge leżał,dręczony niepewnoœciš,dopókizegar nie wybił trzech kwadransów.Wtedy przypomniał sobie nagle,że,według zapowiedzi widma Marleya,o godzinie pierwszej ma się spodziewać odwiedzin jakiegoœ ducha.Postanowił czuwać,dopóki zegar nie wybije tej godziny. Wiedział,że dopóki oznaczony termin nie minie,nie zmruży oka.To było pewne.Uznał,iż nic rozsšdniejszego przedsięwzišć niepodobna. Czekanie jednak tak go znużyło,że chyba zdrzemnšł się.Lecz niebawem w jego wytężonych uszach rozległo się złowrogie: – Ding--dong! – Kwadrans po dwunastej – zaczšł rachować Scrooge. – Ding--dong! – Pół do pierwszej – szepnšł Scrooge. – Ding--dong! – Trzy kwadranse na pierwszš – policzył znów Scrooge. – Ding--dong! – Pierwsza!!– zawołał Scrooge tryumfalnie.– Pierwsza.Nikt się nie zjawia! W chwili jednak,gdy rozległo się ostatnie głuche,groŸne uderzenie,cały pokój nagle zajaœniał silnym blaskiem i kotara łóżka Scrooge ’a rozsunęła się. Œciœlej mówišc –kotarę rozsunęła jakaœ ręka.I to w dodatku tę częœć zasłony,na którš Scrooge miał w tej chwili zwrócone oczy. Scrooge przysiadł na łóżku i znalazł się oko w oko z nadziemskim goœciem. Dziwna to była postać.Niby dziecko,a jednak podobna nie tyle do dziecka,ile do starca, widzianego przez jakšœ dziwnš atmosferę,która,oddalajšc go,zmniejszała do rozmiarów dziecka.Włosy,rozwiane i spadajšce na ramiona,były białe jak włosystarca;natomiast twarz, bez œladu nawet zmarszczek,miała cerę œwieżš i rumianš,poprostu młodzieńczš.Barki były szerokie,ręce długie i muskularne,dłonie tak rozwinięte,że zdawało się,iż posiadajš nadzwyczajnš siłę.Obnażone nogi i stopy były pięknie ukształtowane. Zjawa przybrana była w œnieżnej białoœci tunikę,œcišgniętš pasem,połyskujšcym tysišcem brylantów.W ręce trzymała gałšzkę œwieżego,zielonego œwierku,suknię zaœ,w dziwnej sprzecznoœci z tym symbolem zimy,zdobiły œwieże kwiaty.Lecz najdziwniejsze ze wszystkiego było to,że zwierzchołka głowy wytryskał jasny promień œwiatła,który rozjaœniał wszystkodookoła.W chwilach smutku duch ten kładł na głowę,zamiast czapki,wielki kaptur do gaszenia œwiec,który teraz trzymał pod pachš. Dla Scrooge ’a,który ze wzrastajšcym zainteresowaniem przypatrywał się goœciowi, największš osobliwoœciš całej postaci był pas.Pas ten lœnił,skrzył się,razw jednym miejscu,to znów w innym tak,że to,co było jasne,za chwilę stawało się ciemnš plamš i tak na przemian. Cała postać zjawy też odbijała owe zmiany œwietlne,a wskutek tego przedstawiała się co chwilę inaczej.To zdawała się mieć jednštylko nogę,to jednš rękę,to znów parę nóg,to korpus bez głowy,to wreszcie głowę bez korpusu.Zmiany te następowały bardzo szybko. – Czy ty jesteœ tym duchem,którego przyjœcie mi zapowiedziano?– spytał Scrooge. – Tak,jestem nim! Głos był miły,dŸwięczny,lecz tak słaby,jakgdyby dochodził z oddalenia. – Kim ty jesteœ??-badał Scrooge. – Jestem duchem wigilijnym przeszłoœci. – Bardzo dawnej przeszłoœci??– zapytał Scrooge,wpatrujšc się w zjawę. –Nie.Duchem twoich minionych Wigilii.Zapewne Scrooge nie byłby w stanie powiedzieć, dlaczego zapragnšł widzieć ducha w osobliwej czapce na głowie.Ale faktem jest,że nie mógł się pohamować i poprosił ducha o nakrycie głowy. –Co?!– zawołał duch.–Chcesz swymi występnymi rękoma zagasić dobroczynne œwiatło, które ci przynoszę?Czy mało ci jeszcze,że jesteœ jednym z tych,których namiętnoœci złożyły się na utworzenie tej czapki i skazały mnie do noszenia jej przezcałe wieki? Scrooge pokornie wyparł się wszelkiej intencji obrażenia ducha i zapewnił,że nigdy w życiu œwiadomie nie przyczynił się do skazania go na takš przykroœć.W końcu odważył się zapytać goœcia,co go właœciwie sprowadza. – Twoje dobro!!– odparł duch. Scrooge wyraził serdeczne podziękowanie,lecz pomyœlał,że spokojny,niczym nie zamšcony sen byłby właœciwszy. Duch musiał odgadnšć jego myœli,gdyż odezwał się: –Œciœlej mówišc,sprowadza mnie tu pragnienie twojej poprawy.Jeżeli ci się to nie podoba, biada ci! Rzekłszy to,wycišgnšł swš muskularnš dłoń i dotknšł jego ramienia,dodajšc: – Wstań i pójdŸ ze mnš!! Przestraszony Scrooge próbował tłumaczyć się,że nie jest ubrany i ma kataroraz że w takim stanie lepiej jest pozostawać w ciepłym łóżku,niż spacerować po nocy.Duch nie pozwolił mu jednak przyjœć do słowa,wzišł go za rękę ipocišgnšł za sobš.Dotknięcie zjawy,chociaż delikatne jak wytwornej damy,uniemożliwiało opór.Scrooge wstał ,l ecz wi dzšc,że duch prowadzi go ku oknu,schwycił go za tunikę,wołajšc błagalnie: -O,duchu łaskawy!Ja przecież jestem zwykłym œmiertelnikiem,łatwo mogę upaœć... -Dotknę cię mojš rękš,o,tutaj –rzekł duch,kładšc rękę na sercu Scrooge ’a – a dotknięcie to sprawi,że wytrzymasz jeszcze cięższe próby. Podczas tej rozmowy przeszli przez œcianę domu i znaleŸli się daleko za miastem,na otwartej drodze wiejskiej.Miasto zniknęło,nigdzie ani œladu zabudowań.Razemz mi ast em zni kły ciemnoœć i mgła.Jaœniał teraz mroŸny,lecz pogodny dzień zimowy.Ziemię pokrywał całun œniegu. –Sprawiedliwe nieba!– zawołał Scrooge,rozglšdajšc się dokoła – przecież to moja rodzinna wioska...Wychowałem się tutaj,bawiłem się z rówieœnikami...Tak,tu spędziłem lata chłopięce... Duch spoglšdał na niego z łagodnym uœmiechem.Jego lekkie,przelotne dotknięcie obudziło uczucia starego Scrooge ’a,który teraz chciwie wdychał balsamiczne wonie,unoszšce się w powietrzu,a każda wskrzeszała w nim tysišce wspomnień,nadziei,radoœci i trosk – dawno zapomnianych... – Twe usta drżš --odezwał się duch.– A co tam błyszczy na twoim policzku?? –Nic!Nic!–wykrztusił wzruszony Scrooge.–Zapewniam cię,że wcale nie czuję obawy. ProwadŸ mnie,dokšd chcesz! – Poznajesz tę drogę??– zapytał duch. –Czyjš poznaję?!– zawołał Scrooge z zapałem.–Mógłbym iœć po niej z zawišzanymi oczami! –Tym bardziej więc dziwne jest,że nie przypomniałeœ jej sobie przez tyle lat –zauważył duch.–IdŸmy dalej. Szli więc wzdłuż drogi. Scrooge poznawał każdy wzgórek,każdš bramę,słup lub drzewo. Wreszcie w oddali ukazało się małe miasteczko z mostem,koœciołem i wijšcš się srebrnš wstęgš rzeczki. Jednoczeœnie zjawiły się kosmate kuce,biegnšce ku nim truchtem,z małymi chłopcami na grzbietach,którzy nawoływaliwesoło innych chłopców,jadšcych na wozach wiejskich.Wszyscy byli w doskonałych humorach i tak ochoczo pokrzykiwali,że cała przestrzeń wypełniłasię wesołym gwarem. –To sš tylko cienie przeszłoœci,które kiedyœ istniały –rzekł duch.Nas te istoty nie przeczuwajš nawet. Rozbawieni mali podróżni zbliżali się,a Scrooge poznawał i nazywał każdego z nichpo imieniu. Byli to jego rówieœnicy,weseli towarzysze lat młodzieńczych. Dlaczego ich widok sprawiał mu takš niewypowiedzianš radoœć?Dlaczego,gdy go mijali, jego wzrok,zwykle zimny i surowy,płonšł teraz jasno,a serce w piersi biło gwałtownie? Dlaczego,gdy ci dziarscy,rozbawieni chłopcy rozstawali się na rozdrożach i życzyli sobie wzajem wesołych œwišt Bożego Narodzenia,wesołoœć wypełniała mu duszę? Czymże były wesołe œwięta dla Scrooge ’a?Precz z wesołymi œwięt ami!Cóż dobregoprzyniosły mu kiedykolwiek? –Szkoła nie jest jeszcze zupełnie pusta – zauważył duch.–Znajduje się tam jakieœ samotne, opuszczone przez wszystkich dziecko. Scrooge szepnšł,że wie o tym i gorzko zapłakał. Minęli szerokš szosę i dobrze znajomš Scrooge ’owi œcieżkš zbliżyli się do wielkiego budynku,zbudowanego z czerwonej cegły,na którym trzymała się jeszcze wieżyczka z dzwonem. Był to niegdyœ wspaniały dom,ale spotkały go smutne losy i teraz przedstawiał wymowne œwiadectwo znikomoœci rzeczy doczesnych.Jego zewnętrzne œciany przeżarła wilgoć,okna były wybite,bramy i drzwi spróchniałe.Drób gdakał i gospodarował po stajniach,a spichrze, wozownie i szopy porosły chwastem. Wnętrze niczym nie przypominało dawnej œwietnoœci.Znalazłszy się w ciemnym,pełnym œmieci i błota korytarzu,można było przez otwarte drzwiujrzeć szereg pokojów,pustych i zimnych.Powietrze było przesycone wilgociš,z każdego kšta wyzierało opuszczenie. Duch i Scrooge szli przez sień do umieszczonych w tyle domu drzwi,które same otworzyły się przed nimi,odsłaniajšc długš,pustš i posępnš,izbę,zastawionš ławami i pulpitami.Przy jednym z pulpitów samotny chłopiec czytał coœ przy dopalajšcym się ogarku. Scrooge zakrył twarz dłońmi i zapłakał:w tym opuszczonym chłopcu poznał samego siebie... Najmniejsze echo w tej pustce,pisk i bieganie myszy,krople spadajšce z na wpół odmarzniętej rynny gdzieœ w tylnej częœci domu,słaby szmer bezlistnych gałęzi topoli,skrzypienie drzwi pustego spichrza,wiszšcych na naderwanym zawiasie,pryskanie dogasajšcego na kominku ognia –wszystkie te szmery i odgłosy spadały niby kojšcy balsam na duszę Scrooge ’a,przynoszšc mu ulgę. Duch dotknšł jego ramienia,wskazujšc mu jego dawne „ja ”,pogršżone w czytaniu. Wtem jakiœ człowiek w dziwacznym stroju iz zatkniętš za pas si ekierš zjawił się przed oknem,prowadzšc za sobš osła obładowanego drzewem. –Ależ to Ali Baba!–zawołał uradowany Scrooge.– To stary,dobry,drogi,poczciwy AliBaba!Poznaję go doskonale!Pewnego wieczoru wigilijnego –dawno,bardzo dawno temu!– gdy to opuszczone dziecko zostało zupełnie samo,on przyszedł do niego,po raz pierwszy, właœnie w takim ubiorze jak teraz.Biedny chłopiec! – A to Walentyn!– cišgnšł dalej Scrooge – ijego dziki brat,Orson.A ten,jakże się on nazywa – no ten,którego położono œpišcegou bram Damaszku?Czy go nie widzisz?O, koniuszy sułtana,postawiony przez wróżkę na głowie nogami do góry...Ha...ha...wcišż stoi na głowie!Dobrze mu tak!Bardzo mnie to cieszy!Jakim prawem chciał się żenić z córkš sułtana? –A tam papuga!–snuł swoje wspomnienia Scrooge.–Zielona,z żółtym ogonem,z czubem wyrastajšcym z głowy,podobnym do liœci sałaty!Znalazł jš Robinson Kruzoe,gdy wrócił do domu po opłynięciu swej wyspy.Nauczył jš wołać:„Biedny Robinsonie Kruzoe!”.Gdy papuga tak przemówiła,sšdził,że œni;a to istotnie mówiła papuga...A tam Piętaszek pędzi do zatoki, uciekajšc przed ludożercami...Szybciej!Œmiało!Nie trać odwagi!Robinson cię ocali... Przechodzšc od jednego wspomnienia do drugiego,z energiš,jakiej by nikt w nim nie podejrzewał,Scrooge nagle uniósł się litoœciš nad swym dawnym „ja ”. – Biedny,biedny chłopiec!– szepnšł i zapłakał. –Pragnšłbym – mruknšł po chwili,otarłszyłzy rękawem szlafroka –pragnšłbym bardzo...ale teraz pewnie już za póŸno! – O co ci chodzi??-zapytał duch. –Nic –odparł Scrooge – ot,drobnostka.Przypomniałem sobie jakiegoœwyrostka,który wczoraj wieczorem œpiewał pieœń œwištecznš przed drzwiami mego kantoru.Żałuję,że mu nic nie dałem.Ot,wszystko. Duch uœmiechnšł się,skinšł rękš i rzekł: – Teraz zobaczymy innš Wigilię. W tej chwili chłopiec był już o kilka lat starszy,a izba szkolna stała się jeszcze ciemniejsza i bardziej brudna.W œcianach ukazały się szczeliny,okna pokrzywiły się,tynk poodpadał kawałkami z sufitu,odkrywajšc nagie deski. W jaki sposób wszystkie te zmiany mogły odbywać się tak szybko?Scrooge tego nie wiedział. Wiedział tylko,że gdy inni chłopcyudali się na wesołe œwięta,do domów rodzinnych,on pozostał w szkole sam jeden,zapomniany i opuszczony. Teraz jednak nie czytał,natomiast zrozpaczony chodził po izbie szkolnej wzdłuż i wszerz. Scrooge spojrzał na ducha,potrzšsł żałoœnie głowš,po czym niespokojny i wyczekujšcy wzrok skierowałku drzwiom. Drzwi te otworzyły się i do szkoły wpadła mała dziewczynka,znacznie młodsza od chłopca, rzuciła mu się na szyję i całujšc go wołała: – Mój drogi,dobry braciszku! Wycałowawszy go zaœ,klaszczšc drobnymi wychudłymi ršczkami i œmiejšc się mówiła szybko: –Przybyłam,mój kochany,ażeby cię zabrać do domu!Tak!Ażeby cię zabrać do domu,do domu! – Do domu,Fanny?– powtórzył chłopiec. –Tak,to prawda!– potakiwała rozpromieniona dziewczynka.-Do domu na dobre.Do domu na zawsze.Ojciec jest teraz o wiele lepszy niż był dawniej,nasz dom jest teraz miły!Pewnego wieczoru przemawiał do mnie tak łagodnie,że oœmieliłam się zapytać go jeszcze raz,czybyœ mógł wrócić do domu?Odpowiedział,że możesz.I dziœ wysłał mnie pocztowym powozem, żebym ciebie,braciszku,przywiozła.Ty niedługo będziesz prawdziwym mężczyznš –dodała zdumš,szeroko otwierajšc swoje duże oczy – i nigdy już tutaj nie wrócisz.Teraz spędzimy razem œwięta Bożego Narodzenia,będziemy doskonale się bawili.Ach!co to będzie za rozkosz! – Jesteœ już prawie kobietš,moja mała siostrzyczko!– zawołał chłopiec. Ona zaœ radoœnie klasnęła w ręce i œmiejšcsię próbowała dosięgnšć jego głowy;widzšcjednak,że jest za mała,znów wybuchnęła œmiechem i podniosła się na palcach,aby go jeszcze raz ucałować.Wreszcie zaczęła go cišgnšć ku drzwiom,a on szedł za niš ulegle,nie majšc nic przeciwko opuszczeniu tej ponurej izby. Naraz w sieni rozległ się straszny głos: Znieœć na dół rzeczy pana Scrooge ’a!Żywo!Prawie jednoczeœnie w drzwiach izby szkolnej ukazał się nauczyciel.Przez chwilę spoglšdał na chłopca z dziwnš uprzejmoœciš,po czym ujšł jego rękę i uœcisnšł tak gwałtownie,że chłopiec zmieszał się i omal nie stracił przytomnoœci.Następnie zaprowadził dzieci do niskiego, odrapanego pokoju,w którym mapy na œcianach i globusy w oknach pokrywał szron.Wyjšł teraz karafkę przedziwnie lekkiego wina oraz kawał ciężkiego ciasta i poczęstował młodych goœci tymi przysmakami.Równoczeœnie wysłał chudego służšcego,aby ofiarował szklankę „czegoœ ” chłopcu pocztowemu.Ten odrzekł,że jest bardzo wdzięczny za poczęstunek,jednak jeœli to jest taki sam napój,którego już kiedyœ kosztował,woli raczej nie pić.Tymczasem kufer Scrooge ’a został już przymocowanyna wierzchu dyliżansu,więc dzieci pożegnały nauczyciela i,zajšwszy miejsca w dyliżansie,odjechały drogš ogrodowš,na której rozpryskiwał się szron i œnieg. –Ona zawsze była wštła i delikatna – zauważył duch –zdawało się,iż lada wietrzyk jš zmiecie.Ale serce miała wielkie!– To prawda – potwierdził Scrooge.– Maszrację.Boże broń,żebym miał temu przeczyć!– Umarła zamężna i zostawiła,o ile mi się zdaje,dzieci – rzekł duch. – Jedno dziecko – poprawił Scrooge. – Prawda – przyznał duch – a tym dzieckiemjest twój siostrzeniec. Scrooge zmieszał się,niespokojnie poruszył i jakby ze skruchš szepnšł: – Tak!! Chociaż zaledwie przed chwilš opuœcili szkolny gmach,to już znajdowali się na ruchliwych ulicach Londynu.Przechadzały się tu różne duchy,a cienie wozów i powozów walczyły o miejsce dla siebie wœród zamieszania i zgiełku wielkiego miasta.Po ożywionym ruchu w sklepach można było poznać,że był to dzień wigilijny.Wieczór już zapadł,latarnie oœwiecały ulice. Duch zatrzymał się przed jakimœ składem izapytał Scrooge ’a,cz y poznaje to miejsce.– Czy poznaję??– zawołał Scrooge.– Przecież praktykowałem tutaj!!Weszli. Przy wysokim biurku siedział stary człowiek w walijskiej peruce.Na jego widokScrooge zawołał z uniesieniem: – Ależ to Fezziwig!!Daj mu Boże zdrowie. Wtedy stary Fezziwig położył pióro,spojrzał na zegar œcienny,który wskazywał godzinę siódmš,zatarł ręce,poprawił swš obszernš kamizelkę,rozeœmiał się głoœno,potem klasnšł w dłonie i zawołał dŸwięcznym,jowialnym,wesołym głosem: – Hej tam!!Ebenezer!Dick! Scrooge,teraz już w postaci młodzieńca,wszedł żywo w towarzystwie ?ˆŠj ľAT48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjüř@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żPâ c2cP§ c÷)_cV8C™:Đ#€swego kolegi. –Z pewnoœciš Dick Wilkins!– zawołał Scrooge do ducha.– Przysięgam,że to on!Dick był bardzo do mnie przywišzany.Biedny Dick!Biedny! –Hej tam,chłopcy!– rzekł Fezziwig.– Kończcie już pracę,na dziœ dosyć!Przecież to wieczór wigilijny!Zamykajcie okiennice. Trudno wyrazić,z jakim zapałem zabrali sięchłopcy do roboty.Wybiegli na ulicę,zamknęlii zaryglowali okiennice i zanim mogłeœ doliczyć do dwunastu,już wrócili,dyszšc jakkonie wyœcigowe. –Brawo!Doskonale!–zawołał stary Fezziwig,zeskakujšc z wysokiego stołka ze zwinnoœciš godnš podziwu.–Uprzštnšć,chłopcy,z pokoju rzeczy zbyteczne,żebyœmy mieli sporo miejsca! Hej-ho,Dick!Hej-ho,Ebenezer! Uprzštnšć!Nie było takiej rzeczy,której nieuprzštnęliby,gdy stary Fezziwig patrzył na nich. Załatwili to w minutę.Każda rzecz ruchoma została gdzieœ usunięta,podłogę skropiono i zamieciono,lampy opatrzono,nałożono œwieżego paliwa do kominka;lokal sklepowy przedstawiał miłš,zacisznš,jasnš i suchš salę balowš,jakš sobie można wymarzyć w noc zimowš. Zjawił się skrzypek z nutami pod pachš,podszedł do wysokiego biurka,zamieniajšc je na pulpit,i zaczšł stroić instrument,który jęczał i skrzypiał przy tej operacji.Weszła pani Fezziwig, dobrze odżywiona,wiecznie uœmiechnięta dama,uosobienie dobroci i wyrozumiałoœci.Weszły trzy panny Fezziwig,promieniejšce i rozkoszne.Za nimi wkroczyło szeœciu młodych adoratorów z pogruchotanymi sercami.Przybyli młodzi mężczyŸni i kobiety,zatrudnieni w tym domu.Z nimi służšca ze swym kuzynem piekarzem.Weszła kucharka z przyjacielem swego brata, rozwozicielem mleka.Zjawił się maleńki podmajstrzy z naprzeciwka,którego podejrzewano o to, żego pracodawca głodzi;chował się on za służšcš z sšsiedniego domu,którš jego pryncypałowa za coœ szczególnie przeœladowała.Wszyscy wchodzili spokojnie,bez tłoczenia się;jedni nieœmiało,inni zuchwale,jedni z wdziękiem,inni niezgrabnie,aż wreszcie wszyscy znaleŸli się w pokoju. Niebawem rozpoczęły się ochocze tańce.Najprzód wszyscy tańczyli razem,ze dwadzieœcia par,trzymajšc się za ręce i tworzšc wielkie koło.Polowa wysuwała się naprzód,druga cofała się w tył.Kołysali siędo taktu,to znów wszyscy kręcili się,grupami lub tworzšc długiego węża. Stare pary wcišż się myliły,sprawiały zamieszanie,a młode,bardzo z tego zadowolone, przesuwały się z błyskawicznš szybkoœciš z jednego końca sali na drugi.Wreszcie wszyscy się zmieszali,skotłowali,wytworzył się istny radosny chaos. Korzystajšc z nastroju zapału,stary Fezziwig wstrzymał tańczšcych klaœnięciemw dłonie i zawołał: – Brawo!!Doskonale! Wówczas skrzypek zanurzył swš twarz w kuflu porteru,umyœlnie na ten cel przygotowanym. Nie dopijajšc do końca,podniósł głowę i natychmiast rozpoczšł ponownie grać,z jeszcze większšfantazjš. Gdy już nahasano się do woli,rozpoczęła sięgra w fanty,a potem znowu były tańce.W przerwach rozdawano ciastka i lemoniadę,pieczyste na zimno i mnóstwo piwa. Główny punkt programu nastšpił po pieczystym,gdy skrzypek (podstępny był to hultaj;znał on lepiej swoje rzemiosło niż można było sšdzić z pozoru!)zagrał popularnš melodię ludowš. Wtedy stary Fezziwig stanšł z paniš Fezziwig na czele wszystkich tancerzy. Pierwsza para miała do spełnienia nie lada zadanie,bo za niš sunęło dwadzieœcia kilka par utworzonych z ludzi,z którymi nie można było żartować,bo niewiele wiedzieli o tanecznych krokach,a bardzo pragnęli tańczyć. Ale gdyby ich było i dwa razy tyle – ba,cztery razy – stary Fezziwig dałby im radę,i pani Fezziwig także.To nie ulega wštpliwoœci. Pani Fezziwig była godnš towarzyszkš swego małżonka w pełnym tego słowa znaczeniu. Z ruchów i kroków pana Fezziwiga jak gdyby sypały się iskry.Przy każdej jego nowej figurze była niespodzianka.Nie dało się odgadnšć w danej chwili,co będzie dalej.A gdy państwo Fezziwig przeszli przezwszystkie fazy tańca,gdy wykonali wszystkie figury:naprzód,w tył, krzyże,kołysania się,koszyki itp.,pan Fezziwig zdobył się na œmiały skok,tak że nogi lekko zaplštały mu się w powietrzu i zdawało się,że je połamie;na szczęœcie,do katastrofy nie doszło. Zabawa skończyła się z chwilš gdy zegar uderzył jedenastš.Państwo Fezziwig zajęli swoje stanowiska po obydwu stronach drzwi i œciskajšc ręce każdego wychodzšcego goœcia,życzyli mu uprzejmie wesołych œwišt.Gdy już wszyscy wyszli,dwóch praktykantów spotkała ta sama grzecznoœć.Potem wesołe głosy umilkły,chłopcy zaœ pozostali,aby położyć się na posłaniach, które znajdowały się pod stołami w tylnym warsztacie;długo jeszcze gawędzili,ożywieni i rozradowani. Scrooge,patrzšc na wskrzeszone chwile przeszłoœci,tak był wzburzony,że zdawałosię,iż postradał zmysły.Całym sercem uczestniczył w tej zabawie.Pamiętał wszystko i cieszył się wszystkim,doznawałniewypowiedzianych wzruszeń.Dopiero gdy rozjaœnione twarze jego dawnego „ja ”i Dicka odwróciły się ku œcianie,przypomniał sobie ducha i zauważył ,że przyglšda mu się badawczo,a œwiatło na jego głowie jaœnieje silniejszym blaskiem. – Niewiele potrzeba – odezwał się duch – dla zjednania sobie wdzięcznoœci prostych ludzi. –Niewiele!–powtórzył,jak echo,Scrooge.Duch dał mu znak,aby posłuchał rozmowy dwóch praktykantów,którzy z zapałem wychwalali Fezziwiga,po czym rzekł: – Czy nie mam racji??Ów Fezziwig wydał zaledwie trzy lub cztery funty szterlingi;to przecież nie powód,żeby go wychwalać pod niebiosy.Jakaż tu zasługa? –Ależ to nie o to chodzi –zaoponował Scrooge,podniecony wspomnieniem,nie pamiętajšc, że wypowiada przekonania dawnego Scrooge ’a.– To nie o to chodzi,duchu.On ma możnoœć uczynienia nas szczęœliwymi lub nie;uczynienia życia naszego l żejszym lub cięższym,a naszš pracę przyjemnš lub przykrš.Cóż z tego,że jego władza przejawia się tylko w dobrym słowie, poczciwym spojrzeniu,w drobiazgach wręcz nieuchwytnych?To nic nie znaczy,gdyż nie w tym istota rzeczy.Życzliwoœć,jakš on roztacza dokoła siebie,jest tak wielka,a dla nas tak droga,że się niczym opłacić nie da. Spotkawszy przenikliwy wzrok ducha,zamilkł. – Cóż się z tobš dzieje??– zapytał duch. – Nic szczególnego – odrzekł Scrooge. – Ajednak coœ się dzieje??– powtórzył. –Ależ nic,nic...Chciałbym tylko powiedzieć wtej chwili słów kilka memu pomocnikowi.To wszystko. Gdy wygłosił to życzenie,jego dawna postać przykręciła lampę i wraz z duchem znaleŸli się znów na ulicy. – Czas mój mija – zauważył duch.– Œpieszmy się!! Słowa te nie były skierowane do Scrooge ’a czy jakiejkolwiek istoty widzialnej mimo to wywołały niezwykły skutek;Scrooge znowu ujrzał samego siebie.Był już starszy.Twarz jego nie miała jeszcze surowych linii lat póŸniejszych,lecz w rysach jej już się przejawiały pierwsze œlady skšpstwa i niepokoju.W oczach zaœ migotał wyraz drapieżnej chciwoœci,która zaczynała się rozrastać w jego duszy.Nie ulegało wštpliwoœci,w jakim kierunku potoczy się jego życie. Nie był sam.Obok siedziała młoda i piękna dziewczyna w żałobie,z oczyma pełnymi łez. –Wiem,że to rzecz obojętna – mówiła dziewczyna zgnębionym głosem.– Zwłaszcza obojętna dla pana,gdyż inne bóstwo zajęło w pańskim sercu moje miejsce.Jeżeli ono zdoła dostarczyć ci w przyszłoœci takiej słodyczy,ukojenia i radoœci,jakš ja pragnęłabym cię otoczyć, to nie mam powodu do troski. – Jakież to bóstwo cię zastšpiło??– zapytał dawny Scrooge. – Pienišdz. –Oto sprawiedliwoœć ludzka!–zawołał dawny Scrooge.– Przeklinajš ubóstwo,a jednoczeœnie potępiajš tych,którzy w pocie czoła starajš się o dostatek. –Przesšdzasz pan sprawiedliwoœć œwiata – zauważyła dziewczyna.– Pan wszystkie swoje myœli i pragnienia skierował na jedencel:wzbogacenia się.Widziałam,jak wszystkie twoje szlachetne uczucia gasły,jedno po drugim,tłumione tš namiętnoœciš,która ostatecznie zwyciężyła.Czy to nieprawda? –I cóż z tego?–zapytał.– Jeżeli stałem siępraktyczniejszy i rozsšdniejszy,to nie znaczy, żebym się zmienił względem ciebie.Potrzšsnęła główkš. – Czy zmieniłem się?? –Pomiędzy nami istnieje umowa,którš zawarliœmy wówczas,kiedy byliœmy oboje biedni. Wówczas nie uskarżaliœmy się na los,lecz pracowaliœmy pełni nadziei,że przyjdš dla nas lepsze czasy,praca zapewninam skromny byt.Od tego czasu zmieniłeœ się.Gdy zawieraliœmy umowę, byłeœ innym człowiekiem. – Byłem wtedy prawie dzieckiem – przerwał niecierpliwie. –To sprawa twojego sumienia i sam zapewne wesz,że byłeœ zupełnie inny – odparła.– Co do mnie,nie zmieniłam się.To,co nam obiecywało szczęœcie,gdy jednako czuliœmy i myœleliœmy, teraz jest dla nas Ÿródłem cierpienia i męki.Często o tym myœlałam i z tak wielkim bólem,że nie jestem w stanie tego wypowiedzieć.Teraz zwracam ci słowo. – Czy kiedykolwiek żšdałem tego?? – Słowami – nie. – W jaki więc sposób?? –Zmianš usposobienia,widocznym zniecierpliwieniem i niepokojem.Zmieniłeœ się we wszystkim,odmieniłeœ treœć swego życia i jego cel.Gdybyœ dawniej nie dał mi słowa,powiedz szczerze – czy teraz zechciałbyœ mnie pojšć za żonę??Z pewnoœciš nie! Zdawał się uznawać słusznoœć jej przypuszczenia,a mimo to odparł: – Sama nie wierzysz w to,co mówisz. –Byłabym szczęœliwa,gdybym mogła myœlećinaczej!– szepnęła ze smutkiem.–Bóg œwiadkiem,że byłabym bardzo szczęœliwa.Jedynie wymowa faktów doprowadziła mnie do tak bolesnych wniosków.Gdybyœ był wolny w tej chwili,czywybrałbyœ sobie za żonę biednš dziewczynę,ty,który w chwilach najgorętszych uniesień nie przestajesz ważyć spraw na szalach zysku i patrzeć nawszystko jak na interes?Gdybyœ się nawet zapomniał na chwilę,i połšczył ze mnš dozgonnie,to jestem pewna,że wkrótce żałowałbyœ tego kroku.Wiem,że przyszłobydo tego niebawem i to jest powodem,że zwracam ci dane słowo.Czynię to szczerze,w imię miłoœci, jakš kiedyœ żywiłam dla ciebie. Chciał coœ powiedzieć,lecz ona cišgnęła dalej: –Jestem przekonana,że zerwanie zaboli cię.Lecz krótko będziesz cierpiał.Potrafisz pozbyć się wszelkich wspomnień o naszej miłoœci.Obyœ był szczęœliwy w życiu,jakie sobie obrałeœ!... W ten sposób się rozstali. –Dosyć już,duchu!– zawołał Scrooge – zaprowadŸ mnie do domu.Nie jestem w stanie dłużej znosić podobnych udręczeń! – Jeszcze jeden cień!!– odparł duch. – Nie nie,dosyć!– błagał Scrooge.–Nie chcę nic więcej widzieć!To ponad moje siły!... Nieubłagany duch pochwycił go jednak mocno w ramiona i kazał mu patrzeć na następny obraz. Znajdowali się teraz w niewielkim pokoju,urzšdzonym zacisznie i wygodnie.Przy kominku, na którym płonšł jasny ogień,siedziała dziewczyna tak podobna do poprzedniej,iż Scrooge myœlał,że to ta sama,dopóki nie zauważył,że tamta jest teraz poważnš mężatkš,a obok siedzi jej córka. W pokoju było gwarno,a nawet hałas,sprawiany przez gromadkę dzieci,których Scrooge w pierwszej chwili nie zauważył.Ta dzieciarnia zachowywała się swobodnie:każdy z malców swawolił i krzyczał za czterdziestu.Dlatego panowała olbrzymia wrzawa,która jednak nikomu nie przeszkadzała.Matka i córka były zadowolone i serdecznie się œmiały.Wreszcie córka, wmieszawszy się do zabawy,została przez małych swawolników opadnięta ze wszystkich stron... Czego bym nie dał,żeby być jednym z nich!Lecz nie byłbym tak okrutny,jak oni,wierzcie! Za wszystkie skarby œwiata nie oœmieliłbym się potargać gładko uczesanych włosów pięknej siostrzyczki aniteż zabrać jej pantofelka!Nie oœmieliłbym się również objšć wiotkiej jej kibici. A jednak,wyznaję,pragnšłbym dotknšć jej ust;pragnšłbym zapytać jš o coœ;patrzeć na jej spuszczone skromnie oczy,tak żeby nie wywołać rumieńca;pragnšłbym rozpleœć jej włosy, których najmniejszy loczek przechowałbym jako drogš pamištkę.Słowem,pragnšłbym wobec niej posiadać wszelkie przywileje dziecka i jednoczeœnie pozostać dojrzałym mężczyznš. Po chwili rozległo się pukanie i dzieciarnia rzuciła się ku drzwiom tak gwałtownie,że piękna siostrzyczka została porwana przezrozigranš gromadkę i pocišgnięta na powitanie ojca, wchodzšcego z posłańcem obładowanym gwiazdkowymi podarkami. Teraz,wœród krzyku i wrzawy,nastšpił atakna posłańca.Dzieci wdrapywały się na niegopo krzesłach,aby zanurzyć ręce w jego kieszeniach,pozbawić go paczek,wieszały mu się na szyi, siadały na barkach i kopałygo po nogach – a wszystko to z radoœci,której oprzeć się nie były zdolne. Z jakim podziwem i uciechš witano zawartoœć każdej,choćby najmniejszej paczki!Ile było radoœci i zachwytu!Jakšż rozpacz wywołało przypuszczenie,że jednoz dzieci,wzišwszy do ust maleńkš brytfannę z kuchni dla lalek,połknęło znajdujšcego się w niej indyka z cukru...Jakš ulgę uczuli wszyscy,gdy okazało się,że to był fałszywy alarm...To wszystko nie da się opisać... Nadeszła wreszcie godzina spoczynku.Dzieci,uspokojone już nieco,udałysię z otrzymanymi zabawkami do swego pokoju na piętrze,gdzie ułożono je w łóżeczkach.Dopiero wtedy w domu zapanował spokój. Teraz Scrooge ujrzał,jak ojciec tej rodzinyprzytulił serdecznie do siebie młodš żonę i z niš oraz z najstarszš córkš zasiedli przy kominku.Pomyœlał,że on również mógł być ojcem takich milutkich i pełnych nadziei istot,i twarz jego spochmurniała jeszcze bardziej,a w oczach ukazały się łzy. –Bello – odezwał się w tej chwili mšż,zwracajšc się do małżonki z łagodnymuœmiechem – widziałem dziœ po południu twego dawnego przyjaciela. – Kogóż to?? – Zgadnij. – Nie wiem doprawdy o kim myœlisz?? – Szczura! –Cóż znowu!Ach,teraz już wiem – podchwyciła,œmiejšc się równie szczerze jak mšż.– Pana Scrooge ’a? –Tak,pana Scrooge ’a.Przechodziłem koło okna jego kantoru,a ponieważ nie było zasłonięte i wewnštrz œwieciło się,przeto mimo woli zobaczyłem go.Mówiš,że jego wspólnik umarł,więc siedzi tam teraz sam.Asšdzę,że jest on naprawdę samotny i że niema na całym œwiecie żadnej bliskiej,życzliwej istoty. – Duchu – szepnšł Scrooge drżšcym głosem – zabierz mnie stšd.... –Uprzedziłem cię przecież,że pokażę ci cienie twego dawnego życia – odparł duch.–Nie wiń mnie,lecz samego siebie,że jest takie,jak widzisz. – WyprowadŸ mnie stšd!!– wołał Scrooge.–Nie mogę znieœć tego widoku!! Zwrócił się ku duchowi,a zauważywszy,że na jego obliczu w niepojęty sposób odbiły się niektóre rysy tych twarzy,które niedawno widział –rzucił się na ni ego z r ozpaczl i wym krzykiem: – WyprowadŸ mnie stšd!!Nie dręcz dłużej! Podczas zmagania się z duchem Scrooge spostrzegł,że nad głowš zjawy unosi się teraz jeszcze jaœniejszy snop œwiatła;sšdzšc,że owo œwiatło daje duchowi przewagę nad nim,chwycił gasidło i wtłoczył mu je na głowę. Duch skurczył się,a choć gasidło przykryłocałš jego postać i Scrooge przyciskał je z całej siły,nie mógł jednak stłumić œwiatła,które wydobywało się spod spodu. Nagle Scrooge poczuł,że jego siły wyczerpujš się i ogarnia go sennoœć.Po chwili spostrzegł, że znajduje się w swojejsypialni.Dowlókł się do łóżka,rzucił się na nie i natychmiast twardo zasnšł. ------- [1] repetier -ręczny zegarek z mechanizmem wydzwaniajšcym godzinę. Rozdział 3 Odwiedziny drugiego ducha Scrooge ’a obudziło własne chrapanie.Natychmiast usiadł na łóżku,by pozbierać myœli. Czuł,że obudził się o właœciwej porze i wyraŸnie w tym celu,aby odbyć konferencjęz drugim goœciem,przysłanym mu przez Jakuba Marleya.Na myœl jednak,że któršœ zkotar jego łóżka mogłoby odsunšć nowe widmo,niemiły dreszcz przebiegł jego członki;sam przeto rozsunšł kotary.Potem znów się położył i postanowił czuwać.Chciał pierwszy odezwać się do ducha w chwili jego zjawienia się,nie lubił bowiem być zaskakiwany. Ludzie szczególnej odwagi,którzy nigdy nie tracš zimnej krwi,zwykle o sobie mówiš: „Jesteœmy zdolni do wszystkiego –od zjadania chleba aż do połykania ludzi ”.Między tymi dwiema ostatecznoœciami znajduje się niewštpliwie szerokie pole do popisu. Nie pragnę bynajmniej przedstawić Scrooge’a jako samochwała,mogę was jednak zapewnić, że był on przygotowany na wszystkie nadzwyczajne zjawiska.Wmawiał w siebie,że teraz nic nie może go wprawić w zdumienie,poczynajšc od kolebki dziecka,a na olbrzymim nosorożcu kończšc.Ponieważ był przygotowany na wszystko,nie spodziewał się niczego nadzwyczajnego.Gdy zegar wybił pierwszš inie zjawił się nikt,uczuł lodowate zimno,a ystwie ?ˆŠj ľAT48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjüř@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żPcj+c•â cw*– c 8[4ciało jego przebiegły dreszcze.Minęło pięć minut,dziesięć,kwadrans – żadnego widma!! Kiedy tak leżał na łóżku,nagle oblało go czerwone œwiatło.Zaniepokoiło go to o wiele więcej niż gdyby ukazał się cały tuzin duchów,ponieważ niepodobna było odgadnšć,co ono znaczy i do czego ma służyć.Przez chwilę obawiał się,że może nagle spłonšć.Wreszcie przyszło mu na myœl,że Ÿródło tego dziwnego œwiatła znajduje się w sšsiednim pokoju,z którego –jak to stwierdził po bliższej obserwacji –istotnie promieniowało.Wstał po cichu i w pantoflach podreptał do drzwi. Gdy Scrooge położył rękę na klamce,jakiœ obcy głos kazał mu wejœć.Usłuchał. Był to jego własny pokój.To nie ulegało wštpliwoœci.Ale zaszła w nim dziwna zmiana! Œciany i sufit były przystrojone zielonymi gałęziami,a cały pokój wyglšdał jak altana,ozdobiona mnóstwem purpurowych jagód.Liœcie bluszczu,jemioły i œwierku odbijały œwiatło i wyglšdały jak mnóstwo małych zwierciadełek.Na kominie płonšł tak silny ogień,jakiego ten komin od wielu lat nie znał. Na podłodze był urzšdzony wielki bufet z indyków,gęsi,kaczek,dziczyzny,dużych kawałów pieczeni,prosišt,długich wianków kiełbas,ciast i budyniów,beczułek z ostrygami,pieczonych kasztanów,różnych jabłek,soczystych pomarańczy,apetycznychgruszek,olbrzymich placków i naczyń z wrzšcym ponczem.Napełniało to pokój przedziwnym zapachem.Poœrodku bufetu rozparł się wygodnie olbrzym o wspaniałym wyglšdzie i wesołym obliczu.W ręku trzymał płonšcš pochodnię w kształcie rogu obfitoœci;uniósł jš wysoko,aby oœwiecić Scrooge ’a w chwili,gdy ten ostrożnie zaglšdał do pokoju.–WejdŸ!– zawołał ów duch.–WejdŸ,przyjacielu,musimy się poznać.Scrooge wszedł nie bez trwogi i pochylił głowę przed duchem.Nie był to jużœmiały,niczego się nie obawiajšcy, dawny Scrooge;chociaż oczy ducha miały wyraz pogodny,on unikał ich spojrzenia. –Jestem duchem tegorocznego Bożego Narodzenia – przemówiło widmo – przypatrz mi się dobrze. Scrooge lękliwie podniósł oczy i spojrzał na ducha z szacunkiem. Był on przybrany w rodzaj ciemnozielonej opończy,obramowanej białym futrem.Szerokie piersi były odsłonięte.Także nogi,wyglšdajšce spod szerokich fałd opończy,były bose,na głowie zaœ miał wieniec z liœci dębowych,wœród których tu i ówdzie przebłyskiwały sopelki lodu.Jego ciemne włosy spadały w luŸnych lokach na barki.Pogodne oblicze,błyszczšce oczy, rubaszny głos,swobodne zachowanie się – wszystko mówiło o otwartoœci i wesołym usposobieniu.Przy jego boku wisiała u pasa stara pochwa,na poły zjedzona przez rdzę,bez miecza. – Nie widziałeœ dotychczas nikogo podobnego do mnie??-zapytał duch. – Nigdy --potwierdził Scrooge. – Nie spotkałeœ na drodze swego życia młodszych członków mojej rodziny??Mam na myœli moich starszych braci?– pytał duch dalej. – Nie sšdzę – odparł Scrooge.– A nawet jestem pewien,że nie.Dużo masz braci,duchu? – Przeszło dziewięciuset – odpowiedział. –Przerażajšco liczna rodzina,szczególnie dla tego,kto musi troszczyć się o jej utrzymanie – mruknšł Scrooge.Tegoroczny duch powstał. –Duchu –rzekł Scrooge pokornie – prowadŸmnie,dokšd chcesz.Wczorajszej nocy wyprowadzono mnie przemocš i dano lekcję,która teraz zaczyna działać.Dziœ jestem gotów iœć za tobš i nie omieszkam skwapliwie z twych nauk skorzystać. – Dotknij rękš mojej szaty – odezwał się duch. Scrooge chwycił jš z całej siły. Zielone gałęzie,czerwone jagody,indyki,gęsi,pieczenie,prosięta,kiełb- asy,pasztety, budynie,owoce i poncz znikły w jednej chwili.Znikł także pokój,ogień,czerwony blask,nocna pora,i Scrooge z duchem znaleŸli się na ulicach miasta. Był to ranek pierwszego dnia Bożego Narodzenia.Z chodników i z dachów zmiatano œnieg, który rozsypujšc się w powietrzu tworzył œnieżycę,ku niemałej uciesze bawišcych się na ulicy dzieci. Œciany domów,a zwłaszcza ich okna,wydawały się czarne,nie tylko w porównaniu z białym całunem œniegu na dachach,ale i z brudnym œniegiem na jezdniach,w którym ciężkie koła wozów i pojazdów wyorały głębokie bruzdy.Krzyżowały się one w najrozmaitszych kierunkach tworzšc istny labirynt wšskich kanałów w brunatnym,zakrzepłym błocie i przemienionej w lód wodzie. Niebo było pochmurne,nawet najkrótsze ulice ginęły w gęstej mgle,która opadała naulice w postaci szronu.W całym otoczeniu nie było nic wesołego – a jednak unosiło się w powietrzu coœ uroczystego i radosnego;nawet najpiękniejsza letnia pogoda i promienie słońca nie zdołałyby wytworzyć podobnego nastroju. Również robotnicy zmiatajšcy œnieg z dachów byli pogodni.Nawoływali się wzajemz dachów,od czasu do czasu rzucali jeden w drugiego kulš œniegowš –poczciwszy to pocisk aniżeli niejedno słówko –i zanosili się œmiechem zarówno trafiajšc do celu,jakw razie chybienia. Niektóre sklepy spożywcze były otwarte,natomiast owocarnie imponowały bogactwem. Widać było ogromne,pękate kosze kasztanów,przypominajšce swojš wypukłoœciš brzuchy starych smakoszów.Ustawiono je w drzwiach sklepów i wydawało się,że lada chwila wypadnš na ulicę.Czerwonawe,przysadziste główki hiszpańskiego czosnku zdawały się spoglšdać wyzywajšco na skromnie snujšcesię dziewczęta.One zaœ tylko spod oka spoglšdały na wiszšce wszędzie girlandy uwite z gałšzek œwierku.Dalej piętrzyły sięapetyczne piramidy jabłek i gruszek.Ówdzieułożono stosy winogron,budzšcych œlinkę wustach.Dalej umieszczono całe stosy ciemnych,puszkiem okrytych orzechów,przypominajšcych swoim aromatem zapomniane przechadzki po lasach.Tutaj pieczone,suszone i œwieże jabłka norfolskie,przeœlicznie wyglšdajšce na tle cytryn i pomarańcz zdawały się wręcz napraszać,aby je zawinięto w papierizabrano do domu na deser.Złote i srebrne rybki,chociaż zimnokrwiste,teraz wystawione w małych,szklanych akwariach,wœród bogactwa owoców,jakby odgadywały,że dzieje się coœ niezwykłego,gdyż z wielkim wzburzeniem przepływały tam i z powrotem swoje siedziby. A sklepy kolonialne...Co tam za skarby!Chociaż drzwi do niektórych sklepówbyły tylko do połowy uchylone,to przez szpary można było podziwiać ich zasoby.Zwracały tam uwagę nie tylko wesołe szczękania talerzy wag;nie tylko furkot sznurków,szybko odwijanych z żelaznych kółek,aby nimi zręcznie owinšć paczki zakupionych towarów;nie tylko nieustanny brzęk blaszanych szufelek,nabierajšcych kawę lub herbatę;nie tylko dŸwięk wydawany przez różnorodne paczki,rzucane na kontuar,które zjawiały się i znikały,jak kule w rękach żonglera... Nade wszystko zwracał uwagę zmieszany aromat kawy i herbaty,tak przyjemny dla powonienia.Pięknie pachniały stosy czerwonych,dużych rodzynków i œnieżnobiałych migdałów; góry cynamonu i innych aromatycznych korzeni;owoce smażone w cukrze,których sam widok łaskotał podniebienie;festony mięsistego i soczystego winogrona;koszyki pełne skromnie zarumienionych œliwek francuskich.Słowem – wszystkie te przeróżne smaczne rzeczy, przedstawiane w najponętniejszych postaciach... Głównš uwagę zwracali kupujšcy,jakby niecierpliwie pragnšcy wypełnić dziœ od dawna wymyœlony plan.Tłoczyli się w drzwiach,uderzajšc jeden drugiego koszykami i paczkami, zapominajšc na kontuarze częœć zakupów i szybko wracajšc po nie;popełniajšc wiele pomyłek i przeoczeń z niezwyczajnš dobrodusznoœciš.Jednoczeœnie trzeba było podziwiać cierpliwoœć kupca i jego pomocników,ich uprzejmoœć,ugrzecznienie,zjakim starali się dziœ zwracać do wszystkich.Zdawało się,że gdybyœ od nich zażšdał serca,bez wahania ofiarowaliby je z równš skwapliwoœciš,jak herbatę lub kawę. Wtem zabrzmiały dzwony,wzywajšce pobożnych do koœcioła.Wkrótce ulice zaroiły się ludŸmi,którzy przywdzieli nie tylko odœwiętne szaty,ale także uroczyste,œwišteczne miny. Jednoczeœnie z bocznych ulic,uliczek i zaułków bez nazwy wypłynęło mnóstwo ludzi,którzy nieœli swójobiad do piekarza,aby go odgrzać. Widok tych biednych,a jednak tak szczęœliwych w tej chwili,zdawał się najwięcej interesować ducha,zatrzymał siębowiem wraz ze Scrooge ’em przy drzwiach jednej z piekarń i podnoszšc pokrywy naczyń w chwili gdy ludzie przechodzili obok niego,oœwietlał ich posiłek swš pochodniš. Była to iœcie cudowna pochodnia;gdy bowiem kilku ludzi poczęło się o coœ spierać i nawet padły doœć ostre wyrazy,duch „pokropił ”ich kilkoma kroplami ze œwiatła swej pochodni,a natychmiast wrócił im pogodny nastrój.Przyznawali,że wstyd sprzeczać sięw dzień Bożego Narodzenia. Niebawem dzwony umilkły,a sklepy piekarzy zamknięto.W powietrzu unosiły sięsmaczne zapachy odgrzewanych obiadów,a kominy pieców wyrzucały kłęby dymu pomieszanego z parš. – Zapewne twoja pochodnia ma jakšœ szczególnš właœciwoœć??– zapytał Scrooge. – Tak,czynienia wszystkiego przyjemnym i dobrym. – Czy działa tak na każdy obiad w tym dniu??– pytał dalej Scrooge. – Na każdy podawany z dobrš wolš.Szczególnie na obiad ubogich. – Dlaczego?? – Ponieważ oni tego najwięcej potrzebujš. Wcišż niewidzialni,duch wraz ze Scrooge ’em,udali się na przedmieœcie. Duch,pomimo olbrzymiej postaci,wszędzie dostawał się z łatwoœciš,i zarówno w niskiej lepiance,jak i we wspaniałej sali pałacu przedstawiał się imponujšco. Być może powodowany radoœciš,jakš odczuwał z posiadania władzy,a może powodowany serdecznš naturš i współczuciem dla biednych – duch zaprowadził Scrooge ’a,wcišż trzymajšcego się jego szaty,do mieszkania jego pomocnika.Na progu duch zatrzymał się z uœmiechem i pobłogosławił mieszkanie Boba Cratchita œwiatłem ze swej pochodni. Pomyœlcie –Bob miał tylko piętnaœcie szylingów na tydzień,które każdej soboty chował do kieszeni,jednak duch błogosławił dzisiejszej nocy jego domowi. Małżonka Cratchita,w ubogiej,dwa razy jużprzerabianej sukni,przystrojonej tanimi wstšżkami,ale wyglšdajšca wcale ładnie,nakrywała właœnie stół.Pomagała jej córka Belinda.W tym czasie syn Piotr sprawdzał,czy gotujš się ziemniaki w garnku.Założył dziœ olbrzymi kołnierzyk,który pożyczył od ojca,aby wyglšdać œwištecznie.Napełniło go to takš dumš,że był nawet w parku,aby pokazać się rówieœnikom. Po chwili wbiegły dwie młodsze latoroœle rodziny Cratchit,dziewczynka i chłopczyk, opowiadajšc głoœno,że zza drzwi piekarza doszedł ich zapach pieczonej gęsi i że ta gęœ należy do nich.Z wielkiej radoœci dzieciaki zaczęły tańczyć dookoła stołu,podnoszšc Piotra Cratchita pod niebiosa,podczas gdy on dmuchał w ogień,aziemniaki gotujšce się w garnku pukały o pokrywę, jakby błagały,by je wypuszczonoiobrano z łupiny. –Gdzie też ojciec tak długo siedzi?–odezwała się pani Cratchit –i twój brat,Tiny Tim?A Marta zeszłorocznej Wigiliiprzyszła o pół godziny wczeœniej. –Oto jest Marta,mateczko –odpowiedziała dziewczyna,która w tej właœnie chwili weszła do pokoju. –Bóg z tobš,drogie dziecko!Jakże póŸno przychodzisz!– rzekła pani Cratchit,całujšccórkę a równoczeœnie zdejmujšc z niej szali kapelusz. – Miałyœmy wiele roboty --odparła dziewczyna —na dziœ trzeba było wykończyć jš,mamo. –Wszystko już dobrze,skoro jesteœ – rzekła pani Cratchit.– UsišdŸ przy kominku,drogie dziecko,ogrzej się. –Ojciec idzie –odezwało się dwoje najmłodszych dzieci,które zawsze trzymały się razem – schowaj się,Marto,schowaj się! Marta ukryła się,a po chwili wkroczył uroczyœcie do pokoju Bob,ojciec. Długi szal zwieszał się z szyi,znoszone zaœokrycie było w wielu miejscach połatane i powycierane szczotkš,aby ratować jakoœ przyzwoity pozór.Na jego barkach siedział Tiny Tim. Biedny Tiny Tim. W ršczkach miał kule do podpierania,a jegoczłonki opasywały metalowe taœmy,które utrzymywały go na słabych nóżkach. – Gdzie nasza Marta??– zapytał Bob Cratchit,rozglšdajšc się po pokoju. – Nie przyjdzie – odrzekła pani Cratchit. –Nie przyjdzie?– powtórzył Bob,tracšc humor.Był w tak dobrym nastroju,że w drodze z koœcioła do domu dziarsko galopował,udajšc konia dla Tiny Tima,który był tym zachwycony. – Nie przyjdzie??– powtórzył raz jeszcze z żalem.– Nie spędzi z nami wieczoru wigilijnego?? Marta nie chciała dłużej sprawiać ojcu przykroœci.Wyszła z ukrycia i otoczyła rękoma jego szyję.Dwoje małych Cratchitów zajęło się Tiny Timem i zaprowadziło go do kuchni,aby pokazać mu,jak się gotuje œwišteczny budyń. –Czy mały Tim dobrze się sprawował?–zapytała matka,gdy już nażartowała się do syta z łatwowiernoœci Boba. –Bardzo dobrze – odrzekł Bob.–To złote dziecko.Nie wiem,jak to się dzieje,może to z powodu przesiadywania w samotnoœci,robisię teraz marzycielem i wymyœla dziwne rzeczy. Dziœ,gdy wracaliœmy do domu,powiedział mi,że wszyscy ludzie w koœciele zwrócili na niego uwagę dlatego,ponieważ jest kalekš i że kalectwo jego powinno im w dniu Bożego Narodzenia przypomnieć Boga,który sprawił,iż chromi chodzili,a œlepi widzieli. Głos Boba drżał,gdy wymawiał te słowa.Dodał,że Tiny Tim z każdym dniem nabiera sił i energii. Tymczasem dało się słyszeć stukanie kul o podłogę i po chwili do pokoju wrócił mały Tim, któremu pomagało rodzeństwo. Bob zawinšł teraz rękawy surduta i wzišł się do przygotowania z jałowcówki i cytrynczegoœ w rodzaju grogu.Mieszaninę tę rozgrzewał przy ogniu kominka,aby jš doprowadzić do właœciwej temperatury. Gdy Bob był zajęty tš ważnš czynnoœciš,Piotr w towarzystwie dwójki najmłodszego rodzeństwa wybrał się po gęœ,którš niebawem w uroczystym pochodzie wniósł do pokoju. Powstał taki hałas,jak gdyby gęœ była najrzadszym ze wszystkich ptaków – upierzonym dziwem,przy którym nawet czarny łabędŸ byłby czymœ zwyczajnym. Istotnie,była ona rzadkim zjawiskiem w tym domu. Pani Cratchit grzała przy kominku zawczasu przygotowany sos,Piotr z ogromnym zapałem przysmażał kartofle,Belinda słodziła kompot z jabłek,Marta œcierała kurz z ogrzanych talerzy, Bob wzišł na ręce Tiny Tima i posadził go przy stole obok siebie w najwygodniejszym miejscu. Dwoje małych Cratchitów przystawiło krzesła do stołu;żadne z nich nie zapomniało o sobie i, zajšwszy swoje miejsca,powsadzały w buzie łyżki,czekajšcna gęœ. Wreszcie wniesiono potrawy i odmówiono modlitwę.Potem wszyscy zamilkli,wstrzymujšc oddech w piersiach.Pani Cratchit,przyjrzawszy się doœwiadczonym okiem ostrzu noża,zabrała się do dzielenia ptaka.Gdy dokonała dzieła,dokoła stołu rozległ się radosny szmer i nawet Tiny Tim,oœmielony przez dwoje małych Cratchitów,uderzył trzonkiem noża o stół i zawołał słabym głosikiem: – Wiwat!! Chyba jeszcze nigdy na œwiecie nie było takiej gęsi.Bob zapewniał,iż uważa to za niemożliwe,aby w ogóle kiedykolwiek upieczono tak smacznš gęœ.Jej delikatne mięso,jej wielkoœć i tanioœć były przedmiotem ogólnego podziwu.Z dodatkiem kompotu jabłecznego i przysmażonych kartofli stanowiła ona œwietne danie dla całej rodziny.Gdy pani Cratchit zauważyła jednš małš kosteczkę pozostawionš na półmisku,oœwiadczyła,że przecież nie wszystko zostało spożyte!A każdy z biesiadników jadł,ile chciał!Najlepszym tego dowodem byli malcy,policzki ich bowiem œwieciły się od tłuszczu. Teraz Belinda zmieniała talerze,a pani Cratchit poszła przynieœć smakowity deser.Nie mogła tego zrobić przy œwiadkach,gdyżzanadto była przejęta i niespokojna. A nuż budyń się nie udał?WyobraŸmy sobie,że przy wyjmowaniu z piecyka rozpadł się w kawałki!Lub że złodziej wœliznšł się do kuchni i ukradł,podczas gdyraczono się gęsiš!Na tę myœl dwoje małychCratchitów pobladło z przerażenia.W ogóle dopuszczano przez chwilę wszelkie możliweokropnoœci... Halo – chmura pary!!Budyń wyjęty z naczynia... Co za przyjemny zapach bije z serwety,w którš go zawinięto.Mieszanina apetycznych woni. Przypominajš one trochę kuchnię,trochę piekarnię,a odrobinę pralnię.Takie aromaty wydawał z siebie ów budyń. Wreszcie do pokoju weszła pani Cratchit,wzruszona,ale dumna i uœmiechnięta,niosšc przed sobš budyń,wyroœnięty i duży,oœwietlony płomykami zapalonego rumu,ze œwištecznš gałšzkš œwierku,wetkniętš w sam œrodek. O,nadzwyczajny,cudowny budyń! Bob Cratchit spokojnym głosem oœwiadczył,że uważa go za największe arcydzieło kucharskie pani Cratchit od czasu,kiedy sš małżeństwem.Pani Cratchit odpowiedziała na to,że teraz,kiedy ciężar spadł z jej serca,przyznaje,że była bardzoniespokojna,ponieważ zdawało się jej,że ystwie ?ˆŠj ľAT48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjüř@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żP” cä cç,c *c!2881wzięła za dużo mški. Każdy miał coœ do powiedzenia,ale nikt nie oœmielił się zauważyć,że był to jednak za mały budyń dla tak licznej rodziny.Byłoby to bluŸnierstwem.Każdy członek rodziny wstydziłby się, gdyby mu coœ podobnego choćby przyszło do głowy. Wreszcie skończyli ucztę,posprzštano ze stołu i dorzucono węgla do ognia na kominku. Podsycone płomienie zajaœniały weselej niżprzedtem. Teraz skosztowano przygotowanego przez Boba grogu i okazało się,że też jest znakomity. Na koniec ustawiono na stole jabłka i pomarańcze,a w ogień rzucono kilka garœcikasztanów. Następnie rodzina Cratchitów zasiadła przed kominkiem – jak wyraził się Bob Cratchit –kołem, chociaż było to właœciwiepółkole:Bob poœrodku,a obok niego cały zapas szklanek. Naczynia te,napełnione goršcym grogiem,wyglšdały tak,jak gdyby to były złote puchary. Bob rozlewał napój z promieniejšcym wzrokiem,podczas gdy w ogniu podskakiwały i strzelały kasztany.Potem wzniósł toast: – Daj nam Boże,moi drodzy,spędzić szczęœliwie œwięta!Niech nas Bóg błogosławi! Cała rodzina powtórzyła toast. – Niech Bóg błogosławi nas wszystkich i każdego z osobna!!-rzekł jako ostatni Tiny Tim. Siedział tuż obok ojca;na małym krzesełku.Bob trzymał jego małš ršczkę wswojej dłoni, chcšc okazać dziecku swojš szczególnš dla niego miłoœć. –Duchu –odezwał się Scrooge ze współczuciem,którego nigdy dotychczas niedoznawał – powiedz mi,czy Tiny Tim będzieżyć? –Widzę próżne krzesło przy kominku –odparł duch –i starannie przechowywane kule bez właœciciela.Jeżeli przyszłoœć nie zmieni tego,dziecko umrze. – Nie,nie!-zawołał Scrooge.– O,dobry duchu,powiedz,że ono będzie żyło... – Jeżeli przyszłoœć nie zmieni tego obrazu – powtórzył duch –to żaden z moich następców nie zastanie tutaj tego dziecka.O co ci chodzi?Skoro musi umrzeć,to lepiej,żeby umarło zaraz i zmniejszyło przez to nadmiar ludnoœci. Scrooge,słyszšc swoje wczeœniejsze słowapowtórzone przez ducha,pochylił głowę,przejęty skruchš i żalem. –Człowieku –rzekł duch –jeœli masz serce a nie kamień,to nigdy nie wypowiadaj tak ohydnych słów,dopóki nie zrozumiesz,czym jest nadmiar ludnoœci i gdzie on się znajduje.Czy ty masz prawo rozstrzygać,którzy ludzie majš żyć,a którzy umrzeć?Być może,iż ty w oczach Stwórcy jesteœ o wiele mniej wart życia,niżmiliony istot podobnych do tego dziecka,biednego człowieka. Scrooge wysłuchał upomnień ducha w pokorze i spuœcił oczy.Naraz usłyszał wymówione swoje nazwisko. –Niech żyje pan Scrooge!– przemówił Bob.–Wypijmy jego zdrowie,gdyż jest on naszym chlebodawcš i jemu zawdzięczamy naszš ucztę! –Jemu zawdzięczamy?– zawołała pani Cratchit z oburzeniem.–Pragnęłabym bardzo,żeby tu się zjawił.Wyprawiłabym mu ucztę po swojemu.Tak jest.Wypowiedziałabym mu w oczy wszystko,co o nim myœlę,a spodziewam się,że nie przypadłoby mu to do smaku! – Droga żono,mówisz to przy dzieciach – upomniał jš łagodnie Bob.–Dzisiaj przecież mamy œwięto Bożego Narodzenia! –Istotnie,tylko w tak wielkie œwięto można wznosić toast za zdrowie tak podłego skšpca, człowieka bez serca,jakim jest Scrooge – oburzała się w dalszym cišgu pani Cratchit.– Ty wiesz,Robercie,jaki on jest.Nikt nie wie o tym lepiej od ciebie! – Droga żono – powtórzył Bob – dziœ œwięto Bożego Narodzenia!!Zastanów się! – A więc wychylę jego zdrowie,uczynię to przez miłoœć do ciebie i przez wzglšd na dzisiejsze œwięto – rzekła pani Cratchit.– Niech żyje długie lata!Życzę mu wesołych œwišt i szczęœliwego Nowego Roku!Życzę mutego,ale wštpię,czy się to spełni.Bardzo wštpię... Dzieci,idšc za przykładem matki,wypiły również zdrowie Scrooge ’a. Był to pierwszy akt,którego dokonali tego wieczoru bez serdecznoœci i ciepła,jakby pod naciskiem przymusu.Tiny Tim wypił ostatni,ale nie dodał do tego żadnej uwagi.Widocznie Scrooge był postrachem rodziny.Wymienienie jego nazwiska rzuciło na nich ponury cień,który nie ustšpił przezcałe pięć minut. Gdy wreszcie cień ustšpił,byli znów weseli,chyba dziesięć razy bardziej niż przedtem. Bob Cratchit uroczyœcie oznajmił,że ma obiecane dla Piotra miejsce,które mu przyniesie aż półszósta szylinga tygodniowo.Dwoje małych rozeœmiało się serdecznie na myœl,że będš widzieli Piotra jako człowieka pracy.Sam Piotr spoglšdał w zamyœleniu w ogień,zastanawiajšc się zapewne nad tym,w jakich papierach ulokuje swoje oszczędnoœci,skoro już znajdzie się w posiadaniu tak bajecznej pensji. Marta,która pracowała u modniarki,opowiadała,jak wiele ma teraz roboty,ile godzin w porze największego ruchu musi pracować i że zamierza jutro wyspać się za wszystkie czasy; będzie to dzień zupełnie wolny.Opowiadała także,iż przed kilku dniami widziała pewnš hrabinę ilorda,a lord był prawie tego wzrostu co Piotr.Przy tych jej słowach Piotr podcišgnšł rogi swego kołnierzyka tak wysoko,że za nimi głowa jego prawie zniknęła. Tymczasem kasztany i poncz kršżyły wcišżwœród rozbawionej rodziny,a Tiny Tim zaœpiewał swym cichym głosikiem piosenkęo dziecku zasypanym przez œnieg;œpiewał bardzo ładnie. W tym wszystkim nie było nic szczególnego.W rodzinie tej nie było ani jednej postaci pięknie ubranej.Ich obuwie dawno straciło właœciwoœć nieprzepuszczania wody,ich odzież była podniszczona;dzieci wyglšdały biednie,a Piotr z pewnoœciš znał dobrze wnętrze lombardu. Mimo to byli szczęœliwi i przepełnieni wdzięcznoœciš za skromne rozkosze,jakimi ich los obdarzał.Kochali się,panowała wœród nich zgoda i spokój ludzi uczciwych.Scrooge z trudnoœciš oderwał odnich oczy,a zwłaszcza żal mu było rozstawać się z małym Timem. Zrobiło się ciemno i zaczšł padać gęsty œnieg.Scrooge i duch szli teraz ulicami Londynu.W oknach domów błyszczały jasne œwiatła.Można było zobaczyć przygotowania do wieczerzy, bogato nakryte stoły,stosy talerzy,ogrzewanych na gazie,kosztowne okrycia i meble.Oto dzieci wybiegały na pokrytš œniegiem ulicę,aby powitać przybywajšcych goœci:siostry i braci, kuzynów,wujów,ciotki;tu i ówdzie na oknachprzesuwały się cienie zgromadzonych goœci;tam znów dziewczęta,przybrane w futrzane kołnierze i takież buciki,szczebioczšc jedna przez drugš, lekkim krokiem spieszyły do sšsiadów.Biadakawalerom,którzy by teraz rzucili okiem naich zarumienione twarzyczki i błyszczšce,ożywione spojrzenia.Te figlarneczarodziejki wiedziały doskonale,jak sš dla tych biedaków niebezpieczne! W każdym domu oczekiwano goœci i na każdym kominku płonšł wesoły ogień.Duch był bardzo szczęœliwy!Odsłaniał szerokš pierœ i otwierał dłoń,hojnie rzucajšc na wszystko dokoła szczere,poczciwe,szlachetne rozradowanie.Nawet latarnik,przebiegajšcy w odœwiętnym ubraniu ciemne ulice,aby ich ponurš mgłę rozjaœnić blaskami œwiatła,i właœnie myœlšcy o spędzeniu wieczoru u towarzysza pracy,rozeœmiał się głoœno,gdyduch przeleciał obok niego. Ani się domyœlał,że spotkał istotę tak ważnš. Wtem,bez żadnego uprzedzenia,znaleŸli się na rozległym błotnistym pustkowiu,na którym stały tu i ówdzie ogromne głazy,jak gdyby to było cmentarzysko olbrzymów.Woda,nie majšca tutaj żadnego odpływu,zalałaby całš przestrzeń,gdyby mróz nie ujšł jej w lodowe okowy. Oprócz mchu,paproci i twardej,ostrej trawy,nic więcej tu nie rosło.Na zachodzie niknšce słońce pozostawiło pas płonšcej czerwieni,spoglšdajšcej na to rozpaczliwe pustkowie,niby nabiegłe krwiš oko rozjštrzonego tygrysa.Pas ten zapadał się coraz niżej i niżej,aż wreszcie całkiem pogršżył się w ciemnoœciach nocy. – Gdzie jesteœmy??– zapytał Scrooge. – Tu mieszkajš górnicy,pracujšcy głęboko pod ziemiš – odrzekł duch– Patrz!!Poznali mnie. W oknie jakiejœ nędznej lepianki błyszczałoœwiatło;szybko tam pomknęli. Zastali wesołe towarzystwo siedzšce dokoła wielkiego,jasno płonšcego ogniska.Zgrzybiały starzec i jego sędziwa żona siedzieli w otoczeniu dzieci,wnuków i prawnuków,wszyscy w odœwiętnych szatach.Starzec œpiewał pieœń wigilijnš głosem,który niekiedy tylko przygłuszał wycie wiatru.Była to bardzo stara pieœń,którš œpiewał jeszcze wówczas,kiedybył małym chłopcem.Od czasu do czasu wszyscy wtórowali mu.Za każdym razem,kiedy zabrzmiały ich głosy,starzec ożywiał się,a jego głos stawał się silniejszy;gdy zaœ milkły,jego siły słabły. Duch nie bawił tu długo.Poleciwszy Scrooge’owi,by trzymał się silniej jego opończy,uniósł go w powietrze. Jak myœlicie – dokšd go uniósł??Przecież nie na morze. A właœnie na morze! Ku wielkiemu przerażeniu,Scrooge ujrzał znikajšcš za sobš ziemię,a w dole usłyszałgłuchy pomruk pienišcych się fal,z wœciekłoœciš uderzajšcych o skaliste brzegi. Na posępnej skale,do połowy zanurzonej wwodzie,w odległoœci mili od stałego lšdu,stała samotna latarnia morska.Przez cały rok huczały dokoła niej fale.Ogromne połacie traw morskich osnuwały jej stopy,a mewy,jakby zrodzone z wiatru,unosiły się i opadały w powietrzu dokoła jej szczytu. Dwaj latarnicy rozpalili wewnštrz ogień,który rzucał jasny snop promieni na wzburzonš powierzchnię morza przez otwór w grubym murze latarni. Proœci ludzie,którzy rozniecili ogień,wycišgnšwszy zgrubiałe od ciężkiej pracy ręce przez stół,przy którym zasiedli,życzyli sobie wzajem wesołych œwišt,tršcajšc się kubkami goršcego grogu.Starszy z nich,o twarzy zniszczonej przez ustawiczne zmiany pogody,pooranej zmarszczkami,podobnej do twarzy figur wyrzynanych ongiœ na przodach okrętu,zaœpiewał ochrypłym głosem pieœń wigilijnš. Duch znów uniósł Scrooge ’a ponad czarne,piętrzšce się morze,aż w końcu zatrzymali się na pokładzie jakiegoœ okrętu.Najpierw stanęli przy sterniku,następnie przy strażniku,wreszcie przy oficerach na służbie.Wszystkie te surowe postacie pełniły swoje odpowiedzialne obowišzki i nuciły z cicha pieœń wigilijnš bšdŸ myœlały o wielkim œwiecie;wreszcie opowiadały sobie wzajem wspomnienia dawnych œwišt,spędzonych wœród rodziny,snujšc nadzieję rychłego powrotu do swoich. Każdy marynarz znajdujšcy się na okręcie,czuwajšcy czy œpišcy,zły czy dobry,miał w tym dniu dla towarzyszy lepsze,cieplejsze słowo niż kiedykolwiek w roku.Każdy w mniejszym lub większym stopniu doznawał radosnego uczucia,myœlało tych,którzy w tej chwili myœlš też o nim. Scrooge przysłuchiwał się żałosnym jękomwichru i rozmyœlał,jaka to wspaniała rzeczposuwać się wœród nieprzejrzanej ciemnoœci ukrywajšcej na swoim dnie wielkie tajemnice. Nagle ze zdumieniem usłyszał głoœny œmiech.Zdumienie jego wzrosło,gdy poznał głos siostrzeńca i gdy nie wiadomo jakim sposobem znalazł się w jasnym,ciepłym i schludnym pokoju.Obok niego stał duch i z życzliwym uœmiechem spoglšdał na jego siostrzeńca. – Ha,ha,ha!– œmiał się wcišż siostrzeniec Scrooge''a.– Ha,ha,ha! Gdybyœ,szanowny Czytelniku,znał człowiekaœmiejšcego się serdeczniej i szczerzej,to i ja pragnšłbym go poznać. Nie ma nic słuszniejszego i szlachetniejszego nad prawo równowagi,które sprawia,że o ile choroby ismutki udzielajš się innym,to również radoœć i œmiech sš zaraŸliwe.Moc tego prawa można było właœnie tu zobaczyć.Gdybowiem siostrzeniec Scrooge ’a œmiał się na całe gardło, trzymajšc się za boki,żonajego œmiała się równie serdecznie,a i zebrani goœcie nie pozostawali w tyle.Wszyscy trzęœli się od œmiechu,a wraz z nimi zdawał się œmiać cały pokój: – Ha,ha!Ha,ha!Ha,ha! –Jak mnie tu żywym widzicie,powiedział,żewigilia to głupstwo!– wołał siostrzeniec Scrooge ’a.–Tak powiedział i jestem przekonany,że rzeczywiœcie tak myœli. –Tym gorzej dla niego,Fredziu –z oburzeniem zauważyła jego żona.Błogosławione niech będš kobiety:one nic nie czyniš połowicznie i zawsze biorš rzeczy na serio. Żona Freda była bardzo ładnš kobietš.Miałamilutkš,naiwnš twarzyczkę,z ponętnymi dołkami na policzkach,przeœliczne,jakby stworzone do pocałunków usta i najsłoneczniejszš parę oczšt.W jej urodzie było coœ zwracajšcego uwagę,ale w dobrym,szlachetnym znaczeniu. –On jest po prostu starym dziwakiem –cišgnšł siostrzeniec Scrooge ’a.–Do tego nieznoœnym.Mógłby być chociaż cokolwiek milszy.Ale wady człowieka sš zawsze karš dla niego samego.Jest to prawda niezbita i pamiętajšc o tym,nie będę mu czynił wymówek. –Zdaje się,Fredziu,że on jest bardzo bogaty–zauważyła żona.–Przynajmniej ty zawsze tak mówisz. –I cóż z tego,moja droga?–odparł Fred.–Bogactwo jest dla niego bez pożytku;nie używa go na nic dobrego.Sam z niego nie korzysta i nie pomaga nikomu.Odmawia sobie nawet wszelkich wygód.Nigdy mi też na myœl nie przyszło prosić go o jakškolwiek pomoc.Ha!ha!ha! Ale chyba i on nigdy nie pomyœlał o tym,że my kiedyœ,wczeœniej czy póŸniej,odziedziczymyjego skarby... –Nie cierpię go!-rzekła piękna kobieta,a wszyscy goœcie prz yznali,że ma zupełnš słusznoœć. –Co do mnie,nie mam do niego żalu – odezwał się siostrzeniec.– Żal mi go,ale niemógłbym gniewać się na niego,gdybym nawet chciał.Któż bowiem cierpi przez jegokaprysy? Tylko on sam.Uroiwszy sobie na przykład,że powinien nas nie lubić,nie chciał przyjšć naszego zaproszenia.I jakiż tego rezultat?Uniknšł niesmacznego obiadu! – Tak sšdzisz??A mnie się zdaje,że stracił doskonały obiad!–zawołała dotknięta w najczulsze miejsce kobieta. Wszyscy przyłšczyli się do jej zdania,a mogli być kompetentnymi sędziami,gdyż przed chwilš właœnie skończyli obiad. –Tym lepiej – rzekł siostrzeniec Scrooge ’a.– Bardzo mnie to cieszy,gdyż co do mnie,wyznam szczerze,nie mam wielkiego zaufania do talentów kulinarnych młodych gospodyń.Jak sšdzisz,Topper? Topper miał wyraŸnš słaboœć do jednej z sióstr żony Fredzla i zapewne dlatego odpowiedział, że będšc kawalerem,a więc niejako pariasem,nie ma prawa wydawać sšdu w tym przedmiocie. Usłyszawszy to,owa siostra żony siostrzeńca Scrooge ’a,pulchna panienka w koronkowej narzutce,spšsowiała jak piwonia. –Mów dalej,Fredziu – odezwała się żona siostrzeńca Scrooge ’a,klaszczšc w dłonie.– Wypowiedz się,skończ,coœ zaczšł.On zawsze chowa wszystko pod korcem.Dziwny człowiek! Fred w odpowiedzi znowu wybuchnšł œmiechem,a ponieważ było fizycznym niepodobieństwem uniknšć tej „zarazy ”,więc wszyscy bez wyjštku poszli za jegoprzykładem. –Pozostaje mi tylko dodać –odezwał się Fred,gdy mu przeszedł paroksyzm œmiechu –że wuj,postšpiwszy z nami tak niegrzecznie i nieżyczliwie,sam się pozbawił pewnej dozy radoœci, która prawdopodobnie nie zaszkodziłaby mu.Jestem przekonany,że miałby tu towarzyszy milszych od tych,jakich posiadawe własnych myœlach – przesiadujšc w starym,zatęchłym kantorze czy w zakurzonych i pustych pokojach.Mam zamiarzapraszać go corocznie,bez względu na to,czy mu się to podoba czy nie,bo mi go żal.Może szydzić z wigilii Bożego Narodzenia do samej œmierci,ale zdaje mi się,że w końcu przekona się do niej,gdy będę chodził do niego co rok i pytał życzliwie:–Wuju Scrooge,jak się miewasz?–Gdyby go to natchnęło myœlš zapisania swemu pomocnikowi jakichœ pięćdziesięciu funtów,byłbym szczerze zadowolony.Nie jestem pewien,ale zdaje mi się,że wczoraj wuja wzruszyłem. Wszyscy zebrani zaczęli się œmiać z naiwnoœci Freda.On sšdził,że mógł wzruszyć Scrooge ’a, jak gdyby tego starego kutwę mogło coœ na œwiecie wzruszyć?Ale Fred miał przedziwny charakter.Mało go obchodziło,z czego się towarzystwo œmieje;jego cieszył ten dobrynastrój i aby go podtrzymać,otworzył nowšbutelkę wina. Po herbacie zaczęła się muzyka,była to bowiem muzykalna rodzina.Wiedzieli,co robiš,gdy zaœpiewali chórem.Szczególnie wyróżniał się Topper,który umiał mruczeć basem jak niedŸwiedŸ,a nigdy nie zaczerwienił się przy tym ani nie zeszpeciłtwarzy nabrzmiałymi żyłami na czole. Siostrzenica Scrooge ’a grała wcale nieŸle na harfie.Teraz,bez próbowania,uderzyła wstruny i zagrała krótkš,prostš melodię –tę,którš doskonale znała owa dziewczynka,która zabrała Scrooge ’a ze szkoły... Gdy ta melodia zabrzmiała,wszystko,co Scrooge ’owi przypomniał duch dawnych Wigilii, stanęło mu teraz przed oczami.Myœlał,że gdyby mógł słuchać częœciej tej piosenki sprzed lat, stałby się lepszy,i to bez pomocy łopaty grabarza,która pogrzebała Jakuba Marleya.Muzyka jednak nie zajęła całego wieczoru.Gdy już mieli jej dosyć,rozpoczęli zabawę w fanty.Bo dobrze jest czasem wrócić do dzieciństwa,zwłaszcza w dzień stwie ?ˆŠj ľAT48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjüř@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż"PŹ c#ü c$­%´[ c€&-~ c':Ę"wigilijny,który jest przecież wielkim œwiętem dzieci. Naprzód więc bawiono się w „ciuciubabkę ”.Nie chce mi się wierzyć,żeby Topper naprawdę nic nie widział,majšc przewišzane oczy;wszakże oczu w trzewikach nie nosił. Moim zdaniem,była to rzecz ułożona pomiędzy nim i siostrzeńcem Scrooge ’a;musiał też wiedzieć o tym duch wigilijny.Sposób,w jaki Topper uganiał się za pięknš panienkš w białym szaliku,naruszał zasady gry. Przewracajšc krzesła,obijajšc się o fortepian,duszšc się pomiędzy firankami,był wszędzie tam, gdzie ona!Wiedział,gdzie jš dopadnie.Nie chwytał nikogo innego.Gdy ktoœ wpadł na niego, udawał,że pragnie go chwycić,i szybko zbaczał w kierunku swej ofiary.Na próżno panna kilkakrotnie protestowała,wołajšc,żesprzeciwia się to zasadom gry,bo Topper wkońcu jš złapał,zapędziwszy w róg pokoju,skšd nie było już wyjœcia.Jego zachowanie było oburzajšce. Udawał,że jej nie poznaje,że musi koniecznie dotknšć jej uczesania,upewnić się przez dotknięcie jakiegoœ pierœcionka najej palcu i łańcuszka na szyi;to było po prostu występne.Na pewno powiedziała mu o tym,gdy podczas dalszego cišgu zabawy,wktórej już nie brali udziału, siedzieli i rozmawiali poufnie za firankami. Żona siostrzeńca Scrooge ’a nie uczestniczyła w tej grze.Usiadła wygodnie w fotelu ze stołeczkiem pod nogami,w zacisznym kšciku,w którym tuż za niš stali duch i Scrooge. Przyłšczyła się jednak do gry w fanty i okazała wiele dowcipu. Również w „sekretarzu ” okazała niezwykłš bystroœć umysłu i ku wielkiemu zadowoleniu siostrzeńca Scrooge ’a pobiła na głowę swoje siostry,chociaż im także nie brakowało sprytu. Towarzystwo składało się coœ ze dwudziestu osób,młodych i star ych,wszyscy bawili się wybornie.Nawet Scrooge tak się zainteresował zabawš,że zapomniawszy,iż głos jego nie może być słyszany,włšczał się często do niej,odgadywał zagadki,zwykle trafnie,gdyżtrzeba przyznać,że najostrzejsza,najsubtelniejsza igła nie mogła się porównać z inteligencjš Scrooge ’a. Wyglšdał dobrodusznie,a nawet głupkowato,lecz sam sobie nadawał taki wyglšd,ażeby łatwiej móc wyzyskiwać ludzi. Duch był uradowany zmianš jego usposobienia i spoglšdał na niego życzliwie;Scrooge prosił go pokornie,jak studencik,aby pozostali do końca zabawy.Aleduch odpowiedział,że nie może tego uczynić. – Zaczęli właœnie nowš grę – prosił Scrooge.– Tylko pół godziny jeszcze,duchu,nie więcej! Była to zabawa „Tak i nie ”.Siostrzeniec Scrooge ’a miał prawo o czymœ pomyœleć,areszta towarzystwa powinna była odgadnšć,co to jest;na wszystkie pytania mógł odpowiadać:„tak ” albo „nie ”.Pod krzyżowym ogniem pytań musiał się przyznać,że kolejno myœlał o zwierzęciu,o żywym zwierzęciu,o niemiłym zwierzęciu,o dzikim zwierzęciu,które czasami mruczało,czasami mówiło,mieszkało w Londynie,chodziło po ulicach,nie było wystawione na widok publiczny.Nie było teżprzez nikogo wodzone,nie znajdowało się wmenażerii,nie było zabijane w rzeŸni,nie było koniem,osłem,krowš,bykiem,tygrysem,pse- m,œwiniš,kotem czy wreszcie niedŸwiedziem. Przy każdej niewłaœciwej odpowiedzi siostrzeniec wybuchał œmiechem,a nawet zrywał się z kanapy i skakał po pokoju.W końcu jego pulchna szwagierka,wpadłszy również w szał wesołoœci,zawołała: – Już mam!!Wiem,kto to!Wiem! – Więc powiedz.... – To twój wujaszek,Scro-o-ge! Zgadła. Wszyscy byli zachwyceni,chociaż ktoœ słusznie zauważył,że na pytanie,czy to jest niedŸwiedŸ,odpowiedŸ powinna była brzmieć:„tak ”,ponieważ zaprzeczenie odwróciłoby myœli uczestników zabawy od Scrooge ’a,jeœli istotnie o nim by myœleli. –Sprawiedliwoœć przede wszystkim!– odezwał się siostrzeniec Scrooge ’a.–Bawimy się jego kosztem,więc byłoby niewdzięcznoœciš nie wypić jego zdrowia.Dalej!Niech każdy weŸmie szklankę wina i...zdrowie wuja Scrooge ’a! – Zdrowie wuja Scrooge ’a!– zawołali wszyscy. –Wesołych œwišt i szczęœliwego Nowego Roku staruszkowi,jakikolwiek on jest!–cišgnšł Fred dalej.– Nie chciał przyjšć ode mnie życzeń,jednak je składam.Niech żyje wuj Scrooge! Wujowi Scrooge zrobiło się tak wesoło i lekko na sercu,że chętnie podziękowałby siostrzeńcowi i całemu towarzystwu,chociażby nieuchwytnym dla nich głosem,gdyby duch pozwolił.Lecz cała scena znikła mu z oczu z ostatnimi słowami siostrzeńca i znów ruszyli dalej. Widzieli wiele ciekawych obrazów,zaszli daleko,odwiedzili wiele ognisk domowych,a wszędzie duch wnosił pogodę umysłu i szczerš radoœć. Zatrzymywał się przy łożach chorych ludzi,obdarzajšc ich zdrowiem;pocieszał wygnańców, którzy czuli się wtedy jakby wkraju rodzinnym;zrozpaczonym ciężkš walkš o byt ukazywał nadzieję lepszej przyszłoœci,godzšc ich z losem;zbliżał się do nędzarzy,którzy zapominali wtedy o swoich cierpieniach. W przytułku,szpitalu,więzieniu,w każdym schronisku nędzy i nieszczęœcia,wszędzie zostawiał czšstkę swoich dobrodziejstw,dajšc w ten sposób Scrooge ’owi przykład miłosierdzia. Była to długa noc.Scrooge miał jednak co do tego wštpliwoœci.Zdawało mu się mianowicie, że w tym czasie,jaki spędza z duchem,było kilka œwišt Bożego Narodzenia.Zauważył przy tym dziwnš rzecz:w jego własnej powierzchownoœci nicsię nie zmieniło,gdy tymczasem duch starzał się bardzo szybko.Scrooge ani jednym słowem nie napomykał o tym duchowi,dopóki nie spostrzegł,że włosy ducha zupełnie zbielały.Wtedy zapytał: – Czy życie duchów jest tak krótkie?? –Moje życie na tym œwiecie jest bardzo krótkie –odrzekł duch –kończy się bowiem dzisiejszej nocy. – Dzisiejszej nocy!!...– powtórzył Scrooge. –Tak,dziœ o północy.Dlatego musimy się œpieszyć.Zegary na wieżach wydzwoniły właœnie w tej chwili trzy kwadranse na dwunastš. –Wybacz mi zbyt œmiałe pytanie – rzekł Scrooge,patrzšc uparcie na dolny brzeg opończy ducha – lecz spostrzegam pod twojš szatš coœ dziwnego,co nie należy do ciebie.Czy to noga, czy łapa zwierzęcia? – Prawdopodobnie łapa,gdyż obrasta jš ciało – brzmiała smutna odpowiedŸ ducha.–Patrz!! Spod opończy wysunęło się dwoje dzieci,dwoje nędznych,przerażajšcych istot.Uklękły one u stóp ducha,trzymajšc się silnie skraju jego szaty. – Och,człowieku!Spojrzyj,przypatrz się im dobrze!– zawołał duch. Był to chłopiec i dziewczyna.Żółte,chude,obdarte istoty czołgały się w pokorze po ziemi. Zamiast wdzięku dzieciństwa,który powinienbył jaœnieć w ich twarzach i zdrowego rumieńca,wyschła ręka czasu pokryła ich lica zmarszczkami,usunęła z nich krew,napiętnowała strasznym zwyrodnieniem.Tam,gdzie powinien był znajdować się wyraz anielski – kryły się złe duchy,rzucajšc groŸne spojrzenia.Nie można sobie wyobrazić bardziej przerażajšcych potworów. Scrooge,blady jak płótno,odwrócił się,lecz obawiajšc się obrazić ducha,który może byłojcem tych istot,usiłował powiedzieć,że to sš przedziwne dzieci;kłamstwo jednak byłoby zbyt rażšce – wybełkotał zatem tylko:: – Czy to twoje dzieci?? –To sš dzieci ludzkoœci!–odparł duch,spoglšdajšc na nieszczęsne istoty z głębokim współczuciem.– Przychodzš one do mnie z błaganiem o obronę przed ich ojcami.To jest – dodał,wskazujšc na chłopca –Ciemnota,a dziewczynka nosi miano Nędza.Strzeż się obu jak ognia oraz tego wszystkiego,co od nich pochodzi,a przede wszystkim strzeż się chłopca,gdyż na jego czole wypisane jest straszne słowo:Zguba.Możesz się ich wyprzeć –cišgnšł dalej duch, podnoszšc głos i wycišgajšc rękę w kierunku miasta –możesz oburzać się na tych,co to mówiš, możesz ich spotwarzać i potępiać:ale jeżeli nie postarasz się o usunięcie tych klęsk,biada ci! – Czy nie ma ratunku dla tych stworzeń??–wyszeptał Scrooge. –Tak –odparł duch z ironiš,przypominajšc mu jego własne słowa –sš przecież więzienia,sš domy poprawcze! Wybiła północ. Scrooge szukał oczyma ducha,lecz nie mógłgo dojrzeć. Z ostatnim uderzeniem zegara przypomniał sobie zapowiedŸ Jakuba Marleya.Wtedy, podniósłszy oczy,spostrzegł nowego ducha.Miał on postawę majestatycznš,uroczystš,był przybrany w długi,do ziemi sięgajšcy płaszcz z kapturem.Zbliżał się do Scrooge ’a powoli, ociężale,jak tuman mgły. Rozdział 4 Ostatnie spotkanie z duchem Gdy widmo zbliżało się do Scrooge ’a,on upadł przed nim na kolana.Przybysz wnosił ze sobš coœ bardzo tajemniczego i groŸnego. Długi,czarny płaszcz,podobny do całunu,szczelnie spowijał całš postać ducha,nawet głowę i twarz,wystawała z niego tylko jedna wycišgnięta ręka.Gdyby nieta ręka,trudno byłoby dojrzeć postać w nocnej ciemnoœci. Znalazłszy się tuż przy duchu,Scrooge zauważył jego niezwykły wzrost i poczuł,że ogarnia go niewypowiedziana trwoga.Tajemniczy przybysz wcišż milczał,stał w miejscu bez żadnego ruchu. –Zdaje się,że mam przed sobš ducha przyszłych œwišt Bożego Narodzenia?–wyszeptał nieœmiało Scrooge.Duch nic nie odpowiedział,ale wcišż trzymał wycišgniętš rękę. – Pokażesz mi rzeczy,które stanš się dopiero w przyszłoœci?Czy nie tak?– zapytał Scrooge. Duch kiwnšł potakujšco głowš.Takš tylko otrzymał odpowiedŸ. Scrooge już przywykł do obcowania z duchami;jednak w obecnoœci tego milczšcego widma doznawał takiego strachu,że nogi się pod nim chwiały.Nie mógł więc podšżać za duchem. Zauważywszy to,zjawa zatrzymała się,jakby chcšc mu dać przyjœć do równowagi. Zmieszało to Scrooge ’a jeszcze bardziej. Za każdym razem,gdy wyczuwał,że oczy widma przenikliwie wpatrujš się w niego, przejmowała go groza i dreszcze niewypowiedzianej trwogi.Pomimo wysiłków,nie mógł nic rozróżnić pod tš czarnš szatš;widział tylko wcišż wycišgniętš rękę widma i niewyraŸne zarysy jego postaci. –Duchu przyszłoœci –zawołał wreszcie – napełniasz mnie przerażeniem,jakiego nie doznawałem wobec twoich poprzedników.Ponieważ wierzę,iż pragniesz mego dobra i szczerze pragnę poprawić się,dziękuję ci już z góry z całego serca i gotów jestem wszędzie iœć za tobš. Ale dlaczego nie przemawiasz do mnie? Żadnej odpowiedzi.Ręka ducha wcišż była wycišgnięta wprost przed siebie. – ProwadŸ mnie zatem – rzekł Scrooge.– Czas szybko ucieka,a wiem,że jest dla mniebardzo drogi.ChodŸmy. Duch ruszył powoli,a Scrooge za nim;zdawało mu się,że cień ducha porywa go i podtrzymuje. Nie można powiedzieć,że weszli do miasta –to raczej miasto,wyrósłszy jakby spod ziemi, otoczyło ich nagle szumem i gwarem.Od razu znaleŸli się w samym sercuLondynu,na giełdzie, wœród tłumu kupców,spiesznie przechodzšcych tam i z powrotem,brzęczšcych pełnymi kieszeniamizłota i srebra,zbierajšcych się w niewielkiegrupy w celu odbycia narad lub zawarcia transakcji.Wszyscy oni byli bardzo zajęci;spoglšdali na zegarki lub,zamyœleni,bawili się kosztownymi brelokami itp.Obraz ten Scrooge znał doskonale,widywał go bardzo często. Duch zatrzymał się przy niewielkiej grupce ludzi.Scrooge zauważywszy,że jego ręka tę właœnie grupkę wskazuje,przybliżył się i usłyszał następujšcš rozmowę: – Nie – mówił wysoki,tłusty jegomoœć,z dużym podbródkiem – wiem tylko tyle,że umarł. – Kiedy??– zapytał inny. – Podobno wczoraj w nocy. –Jaki powód?Co mu się stało?– zagadnšł trzeci,raczšc się obficie tabakš ze srebrnej tabakiery.Sšdziłem,że on już nigdynie umrze. Bóg raczy wiedzieć,co mu było -odparł pierwszy,ziewajšc przecišgle. –Ciekawa rzecz,co zrobił z pieniędzmi?–zapytał jegomoœć z purpurowštwarzš i naroœlš tłuszczu na końcu nosa,przypominajšcš korale indyka. –Nie wiem,doprawdy – odparł jegomoœć z dużym podbródkiem.–Może zapisał swoim wspólnikom...To wiem,że nie ja będę jego spadkobiercš. Dowcip ten przyjęto wybuchem œmiechu. –Zdaje mi się –cišgnšł dalej jegomoœć z podbródkiem – że będzie miał marny pogrzeb. Jestem pewien,że wystrój koœcioła i karawanu niedrogo będš kosztowały,bo nie znam nikogo, kto by chciał pójœć za jego trumnš.A gdybyœmy takbez zaproszenia odprowadzili go do grobu? –Jeżeli wyprawiš porzšdnš stypę,to nie mam nic przeciwko temu – wtršcił jegomoœć w okularach.–Za takie poœwięcenie coœ się przecież należy. Gromadka znów się rozeœmiała. –Jak widzę,jestem najbardziej bezinteresowny – odezwał się jegomoœć z podbródkiem.– Nigdy nie chodzę na cmentarz i nie ubiegam się o stypy,ale jeżeli który z was wybierze się na ten pogrzeb,ja chętnie będę mu towarzyszyć.Prawdę mówišc,poniekšd sympatyzowaliœmy ze sobš.Przy spotkaniu zawsze wymienialiœmy choć kilka słów.No,tymczasem do widzenia,moi panowie. Gromadka rozeszła się i zniknęła w tłumie,a Scrooge,który poznał wszystkich rozmawiajšcych,zwrócił oczy na ducha,jak gdyby oczekujšc wyjaœnienia tego,co usłyszał. Zamiast odpowiedzi,duch pomknšł na ulicę i palcem wskazał dwóch rozmawiajšcych mężczyzn. Scrooge znów nadstawił uszu,w nadziei,że teraz zagadka się rozwišże. Obu mężczyzn wskazanych przez ducha znał dobrze.Byli to bogaci i bardzo wpływowi giełdziarze.Scrooge usilnie zabiegał o pozyskanie ich szacunku i zaufania,oczywiœcie w znaczeniu czysto giełdowym. – Witam pana – mówił jeden z nich – jak zdrowie?? – Niezgorzej – odparł zapytany –a pańskie? – Dziękuję,dobrze.A starego kutwę powołano nareszcie do obrachunku. – Słyszałem o tym.Ale nieznoœne zimno dziœmamy... – Przecież to właœciwa pora....œwięta Bożego Narodzenia.Pan nie jeŸdzi na łyżwach? – Co mi po tym??Mam co innego na głowie.Do widzenia. – Do widzenia. Ani słowa więcej.Takie było ich przywitanie,rozmowa i pożegnanie. Scrooge ’a z poczštku dziwiło,że duch przywišzuje wagę do tak w gruncie rzeczy błahych rozmów,lecz przeczuwajšc,że czyni to nie bez celu,zaczšł się nad nimi zastanawiać. Było niemożliwe –rozmyœlał –żeby rozmowy dotyczyły Jakuba Marleya,jego dawnego wspólnika,chociażby z tego tylko względu,że Marley umarł już dawno.Œmierćjego należała do przeszłoœci,a ten duch przecież miał zwišzek jedynie z przyszł oœciš. Na razie Scrooge nie mógł w żaden sposób wymiarkować,o którym z jego znajomych rozmawiano.Nie wštpił jednak,że kogokolwiek dotyczyły te rozmowy,musiałyzawierać naukę, majšcš na celu jego dobro,a on powinien przyjšć jš z uwagš i wdzięcznoœciš.Przyszedłszy do tego przekonania,postanowił uważnie przysłuchiwać się wszystkiemu,co mu w uszy wpadnie; przede wszystkim bacznie obserwować własnš postać,jeœli się ona zjawi,przewidujšc,że jej zachowanie da muklucz do rozwišzania dręczšcych go pytań.Zaczšł więc szukać samego siebie. Któż to zajšł jego uprzywilejowane miejscena giełdzie?Scrooge nie znał tego człowieka. Rozglšdał się na wszystkie strony,ale nie mógł odnaleŸć siebie,chociaż zegar giełdowy wskazywał godzinę,w której zwykle tu przebywał.Ta okolicznoœć nie zaniepokoiła go zbytnio, gdyż po odwiedzinach pierwszej zjawy postanowił w głębi duszy,że zmieni dotychczasowy sposób życia;przypuszczał więc,że jego nieobecnoœć na giełdzie potwierdza,iż w postanowieniu swoim wytrwał. Duch,wcišż posępny i nieruchomy,stał przy nim z wycišgniętš rękš.Ocknšwszy się z zamyœlenia,Scrooge zauważył,że duch nie spuszcza z niego oczu;dreszcz przebiegł ponim od stóp do głowy. Szybko opuœcili gwarnš częœć miasta i zapuœcili się w jednš z oddalonych dzielnic,gdzie Scrooge nigdy nie zaglšdał,wiedzšc,że miała jak najgorszš opinię.Zobaczył ciemne,pełne błota ulice;domy zaœ i sklepy były nędzne,mieszkańcy bosi,półnadzy,pijani,budzili obrzydzenie. Podwórza i korytarze nieprawdopodobnie wšskie,zagnojone,wydawały odór,dostrajały się do ludzi,od których tu się roiło.Była to dzielnica błota,nędzy i zbrodni. W tej oto strasznej dzielnicy znajdował sięnędzny sklepik,w którym sprzedawano stare żelastwo,gałgany,stare butelki,koœci.Na podłodze,wewnštrz sklepu,piętrzyły się stosy zardzewiałych kluczy,gwoŸdzi,łańcuchów,zawiasów,pilnik- ów,talerzy wag,odważników. Dziwne tajemnice,których zbadania nie każdy odważyłby się podjšć,ukrywały się pod stosami cuchnšcych łachmanów. Przy piecu,skleconym niezdarnie z kawałków starych cegieł,w którym spalanoszczštki zgniłego drzewa,siedział wœród swoich towarów siedemdziesięcioletni człowiek.Od ulicznego chłodu zasłonił się kotarš z gałganów,które rozwiesił na sznurku.Palił fajkę.Scrooge i duch zjawili się przy nim w chwili,kiedy do sklepu weszła kobieta dŸwigajšca ciężki tłumok.Tuż za niš,także z tłumokiem,weszła druga,potem mężczyzna,w czarnym,mocno spłowiałym zwłaszcza w dzień stwie ?ˆŠj ľAT48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjüř@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż(P c)Ÿ c*ąŽ c+?)‘ c,Đ6Ś>ubraniu. Wszyscy troje niezmiernie się zdziwili,poznawszy się nawzajem. Przez chwilę panowało milczenie,wreszcie owa trójka wybuchnęła głoœnym œmiechem.–To dopiero zdarzenie!– zawołała pierwszakobieta.– Musi być porzšdek.Najpierw posługaczka,potem praczka,a w końcu przedsiębiorca pogrzebowy.No,patrz,Joe!Zeszliœmy się tu jak umówieni.Nieprawdaż? – W każdym razie nie mogliœcie wybrać lepszego miejsca na schadzkę – rzekł Joe,wyjmujšc z ust fajkę.– ChodŸcie do salonu.Przecież znamy się wszyscy.Zaczekajcie,zamknę drzwi.Do licha!ale skrzypiš...Sšdzę,że w całym moim składzie nie można by znaleŸć równie zardzewiałych i skrzypišcych zawiasów jakte,i równie starych koœci jak moje.Tak,tak. Wszystko jest dobrane,odpowiada swemu miejscu i przeznaczeniu.Ale chodŸcie do salonu. Pomieszczenie nazwane „salonem ”było częœciš sklepu,oddzielonš od niego czymœ wrodzaju złachmanionego parawanu. Stary poprawił płonšcy ogień kawałkiem żelaza,który niegdyœ stanowił częœć ozdobnej poręczy schodów,usunšł kopeć z lampy –był bowiem wieczór – cybuchem swej fajki,którš znów wsunšł w usta. W tym czasie kobieta,która weszła pierwsza,rzuciła na podłogę swój tłumok,usiadła w swobodnej pozie na stołku i splótłszy dłonie na kolanie spoglšdała na dwójkę towarzyszy. –Więc cóż?Przecież wszystko w porzšdku,moja pani Wilber?–odezwała się po chwili.– Jestem zdania,że każdy człowiek powinien myœleć o sobie.On przez całe życie tylko tym się zajmował. –Œwięta prawda!– odparła praczka.– Nikt na œwiecie nie dbał tak o siebie,jak on.Nikt na œwiecie. –Dlaczegoż więc ma pani takie wystraszoneoczy,jakby się czegoœ bała?Powiadam,że wszystko w porzšdku i koniec.Wilki przecieżnie rzucajš się na siebie,a kruk krukowi oka nie wykole.Byłoby głupio,gdybyœmy mieli przeszkadzać sobie nawzajem w interesach. – Zapewne!!-potaknęła pani Wilber. –W takim razie wszystko w porzšdku –prawiła posługaczka.–Nie wracajmy do dnia wczorajszego,to do niczego nie doprowadzi.Zresztš,czego się obawiać?Trochę drobiazgów nikogo nie zuboży,a nieboszczyk się o nie nie upomni... – Zapewne!!Zapewne!– znów potwierdziła pani Wilber. –Gdyby ten podły kutwa chciał uchronić swoje rzeczy od zmarnowania – mówiła posługaczka – mógł uczynić to łatwo,postępujšc jak wszyscy uczciwi ludzie.Dlaczegóż nie postarał się,żeby w chwili œmierci była przy nim jakaœ dobra dusza.Nie chciał tego,nie postarał się,więczginšł marnie w kšcie,gorzej niż pies. – Œwięta prawda!!– potwierdziła pani Wilber.– Co posiał,to i zebrał. –Jeszcze więcej bym o nim powiedziała,gdybym nie miała głowy zajętej czym innym – tym, z czym tu przyszłam.No,Joe,rozwišż tłumok,powiedz,co to warte.Nie obawiam się zaczšć pierwsza...Owszem,niech oni wiedzš,co tu jest.Grzechu w tym nie ma.No,Joe,rozwišż tłumok. Teraz nastšpiły prawdziwie chińskie ceremonie:jej towarzysze pragnęli okazać,iż sš dobrze wychowani.W końcu przedsiębiorca pogrzebowy zdecydował się pierwszy przedstawić swoje łupy. Nie były one znaczšce:kilka pieczštek,ołówek w futerale,para spinek,tania szpilka do spinania szala.I to było wszystko. Joe każdy przedmiot skrupulatnie badał,nawet obwšchiwał,kredš kreœlił na œcianie cenę,a widzšc,że już nic więcej nie ma,zsumował nakreœlone liczby. –Tyle wynosi twój rachunek,kochany przyjacielu – rzekł do przedsiębiorcy pogrzebowego.– Nie dam ani pensa więcej,choćby mnie smażono na wolnym ogniu.Co dalej? Przyszła kolej na paniš Wilber. W jej tłumoku znajdowały się przeœcieradła,serwety i trochę ubrania;dalej staroœwieckie, srebrne łyżeczki do herbaty,szczypce do cukru i trochę obuwia. Jej rachunek również został zapisany na œcianie. –Zawsze mam względy dla dam i dlatego więcej im płacę.Ta słaboœć doprowadzi mnie do ruiny –wyrzekał stary Joe.–Twój rachunek,pani Wilber.Jeżeli zażšdasz choć ojednego pensa więcej,to gotów jestem cofnšć mojš hojnoœć. –A teraz,Joe – zajrzyj do mojego tłumoka – rzekła posługaczka.Joe uklškł na ziemi i,rozmotawszy nieskończonš liczbę supłów,wydobył ogromny zwój ciemnej materii. – Co to takiego??– mruknšł pod nosem – kotary od łóżka?? – Zgadza się – odparła,œmiejšc się,posługaczka. – Czyżbyœ,kochana przyjaciółko,œcišgnęła firanki,kółka,chwasty,słowem –całe urzšdzenie, wtedy kiedy jeszcze leżał na łóżku?– zapytał Joe. – Zgadłeœ – odparła posługaczka.– Czyżbyto nie była odpowiednia pora na to?? –W tej sprawie muszę ci oddać sprawiedliwoœć,droga przyjaciółko –rzekł Joe.– Urodziłaœ się w czepku i jesteœ na drodze do zrobienia majštku. –Zapewniam cię,ojcze Joe – rzekła poważnie posługaczka – że wobec takiego człowieka wszelkie skrupuły byłyby œmieszne.Tak jest,uważałabym się za naiwnš,gdybym nie skorzystała z takiej okazji i niczego sobie nie wzięła.Ostrożnie zlampš,Joe –dodała – zatłuœcisz kołdrę oliwš. – To jego kołdra??– zapytał Joe. – A czyja??Nie zaziębi się przecież bez nieji nie dostanie kataru. – Nie o to chodzi – przerwał Joe.– Obawiam się,czy nie umarł na jakšœ zaraŸliwš chorobę... –BšdŸ spokojny,ojcze Joe –zapewniła go posługaczka.–Nie byłam tak spragniona jego towarzystwa,żebym się miała narazić na niebezpieczeństwo.Nie kręciłabym się przy nim,gdyby go toczyła jakaœ zaraza.Miłe mi jeszcze życie.Przypatrz się t ej koszuli,ojcze Joe.Zaręczam,że możesz wypatrzeć oczy,a nie znajdziesz ani jednej dziurki,nawet œladu przetarcia.To najlepsza koszula,jakš nieboszczyk posiadał.Szczęœcie,że tam byłam,bo inaczejzmarnowaliby jš. – W jaki sposób??– zapytał zaciekawiony Joe. –Włożyliby jš na nieboszczyka i pochowaliby go w niej –odparła œmiejšc sięposługaczka.– Znalazł się nawet jakiœ głupiec,co jš już włożył na trupa.Spostrzegłam to w samš porę i zdjęłam z niego tę pięknš sztukę białego płótna.W perkalu pójœć do grobu nie łaska?Sšdzę,że perkal jest najstosowniejszy dla nieboszczyków,a szczególnie dla tego starego sknery. Scrooge z przerażeniem przysłuchiwał się tej rozmowie.Ludzie ci,siedzšcy ciasno,jedno przy drugim,wokół zdobyczy,sprawiali wrażenie drapieżnych zwierzšt,budzili w nim taki wstręt,jak bezwstydne demony prowadzšce targ o œwieżego trupa. –Ha!ha!ha!–rozprawiała w dalszym cišgu posługaczka,zaœmiewajšc się,podczas gdy Joe wydobywszy z ukrycia flanelowy worekz pieniędzmi,odliczał każdemu z trójki przypadajšcš należnoœć –to była jedyna dobra rzecz,na jakš zdobył się w całym swoim życiu.Zawsze wszystkich odtršcał odsiebie,pewnie po to,żebyœmy mogli pożywić się trochę po jego œmierci. Ha!ha!ha! –Duchu –szepnšł Scrooge,drżšc jak w febrze.–Zrozumiałem,wszystko zrozumiałem.Los tego nieszczęœnika może być moim losem.Do takiego końca prowadzi życie jakie pędzę...Boże miłosierny,co ja widzę?! Po tym okrzyku,cofnšł się przerażony. Obraz zmienił się nagle i Scrooge znalazł się tuż przy łóżku bez kotar,na którym podbrudnym przeœcieradłem ktoœ leżał.W straszny sposób wyjaœniało się wszystko,co przed chwilš widział i słyszał. Pokój był ciemny,tak ciemny,że nie można było dokładnie widzieć,co się w nim znajduje, chociaż Scrooge,poruszony jakimœwewnętrznym nakazem,uważnie rozglšdał się na wszystkie strony.Słabe œwiatło,przedostajšce się z zewnštrz padało prosto na łóżko,gdzie leżał trup ograbionego,opuszczonego przez wszystkichczłowieka. Scrooge spojrzał na ducha;jego ręka wskazywała głowę trupa.Ciało było tak niedbale okryte, że wystarczyło jedno dotknięcie,aby jš odsłonić.Scrooge chciał touczynić,pragnšł zobaczyć twarz nieboszczyka,ale brakło mu sił. „O zimna,straszna œmierci!Możesz tu sobie wznieœć tron i otoczyć go wszystkimi okropnoœciami,jakimi rozporzšdzasz,gdyż tojest twoje królestwo...Lecz nie jesteœ w stanie skazić jednego włosa na głowie miłowanej;nie możesz skazić ani jednego rysu szlachetnej twarzy.Cóż z tego,że rękatakiego człowieka stężeje i bezwładna opadnie?Co z tego,że jego krew stężeje a serce przestanie bić?Ta ręka była otwarta,hojna i dobroczynna;to serce czułoi kochało goršco.” Nikt tych słów nie wymówił,a jednak Scrooge dokładnie je słyszał,gdy patrzył na leżšcego na łóżku nieboszczyka. –Gdyby ten człowiek ożył –myœlał Scrooge– gdyby mógł rozpoczšć nowe życie,co by powiedział o swojej przeszłoœci?Skšpstwo,chciwoœć,pragnienie wzbogacenia się...wszystko to sprawiło tak straszny koniec! Zastygły trup leży pod złachmanionym przeœcieradłem,opuszczony w ponurym i pustym domu,i nie ma na œwiecie człowieka,który by powiedział:„On wyœwiadczył mi kiedyœ przysługę,powiedział mi dobre słowo,kiedypotrzebowałem pociechy,teraz odwdzięczę mu się za to.” Kot tylko drapał do drzwi i gdzieœ pod podłogš głoœno harcowały myszy.Dlaczego mšcš ciszę?Scrooge nie œmiał roztrzšsać tych pytań. – Duchu – rzekł w końcu –to straszne miejsce.Nigdy nie zapomnę nauki,jakš tu otrzymałem. ChodŸmy stšd! Lecz duch wcišż wskazywał mu rękš głowętrupa. –Wiem,duchu,czego żšdasz ode mnie –szepnšł Scrooge –lecz nie mogę tego spełnić,brak mi sił!Zdawało się,że duch bacznie przyjrzał mu się spod kaptura. –O,duchu!– zawołał Scrooge – jeżeli istnieje chociaż jeden człowiek,którego œmierć tego nieszczęœnika zmartwiła,pokażmi go,błagam cię! Duch rozpostarł nad nim całun,jakby skrzydła,po czym opuœcił go,i w chwilę potem Scrooge ujrzał jasny,słoneczny pokój,a w nim matkę z dziećmi. Matka oczekiwała kogoœ z wielkim niepokojem;chodziła od okna do okna,wzdrygała się przy najmniejszym szeleœcie,wyglšdała na ulicę,spoglšdała na zegar œcienny.Na próżno próbowała zajšć się robotš i z wyraŸnym zniecierpliwieniem znosiła krzyki rozbawionych dzieci. Wreszcie usłyszała oczekiwane stuknięcie w drzwi. Podbiegła,by je otworzyć. Był to jej mšż,człowiek jeszcze młody,lecz już znużony i sterany ciężkim życiem.Jego twarz miała w tej chwili dziwny wyraz:malowała się na niej radoœć,której jakby się wstydził i chciał jšukryć. Zasiedli do stołu,aby spożyć obiad,przygrzewany na piecu.Żona zapytała nieœmiało: – No i jakie nowiny?? On milczał,wyraŸnie zwlekał z odpowiedziš.– Dobre,czy złe?– delikatnie ponaglała żona. – Złe – odparł. – Więc jesteœmy zrujnowani?? – Nie,Karolino,jest jeszcze nadzieja. –Czy on poczeka?– spytała ona.–Byłby to prawdziwy cud,ale po nim czegoœ takiego spodziewać się nie można. – On już nic nie może zrobić.Umarł. Żona była dobrš,zacnš kobietš;wystarczyłospojrzeć na niš,żeby się o tym przekonać.Po tym,co usłyszała od męża,poczuła takš ulgę,że podziękowała zaniš Bogu,chociaż zaraz ogarnšł jš żal i wstyd,że się poddała takiemu egoizmowi.W każdym razie jej pierwsze wrażenie było radosne. – Więc – rzekła do męża – owa na pół pijana baba,o której wspomniałam ci wczoraj, powiedziała mi prawdę,kiedy usiłowałam dostać się do niego,żeby wyprosić chociaż tydzień zwłoki.On naprawdę umarł.Zdawało mi się,że umyœlnie skłamała,aby mnie się pozbyć. – Jak myœlisz??– zapytał mšż.– Kto teraz przejmie nasz dług?? –Nie wiem.W każdym razie,zanim ureguluje się sprawa spadku,znajdziemy potrzebne pienišdze.Musiałby nas przeœladować szczególny pech,gdyby jego spadkobierca okazał się równie nieludzki.Na razie możemy spać spokojnie. Wielki ciężar jakby spadł im z serca.Nawettwarzyczki dzieci,przysłuchujšcych się rozmowie rodziców,której przecież dokładnie nie rozumiały,zajaœniały radoœciš.Œmierć tego człowieka wniosła odrobinę szczęœcia do biednego domu. –Duchu –odezwał się Scrooge – pokaż mi œmierć,której towarzyszy miłoœć i żal.Inaczej ów straszny pokój,któryœmy niedawno opuœcili,wcišż będzie mnie przeœladował. Duch powiódł go przez kilka dobrze mu znanych ulic.W drodze Scrooge rozglšdał się na wszystkie strony,w nadziei,że zobaczy swš postać,ale daremnie. Weszli do domu biednego Boba Cratchita,do tego samego mieszkania,które Scrooge niedawno odwiedził.Zastali tam matkę z dziećmi. W pokoju panowała cisza.Zwykle swawolne maluchy,braciszek i siostra,siedziały teraz cichutko w kšcie pokoju i nie spuszczały oczu z Piotra,pochylonego nad otwartš ksišżkš.Matka i starsza córka szyły. „On zaœ wzišł dziecko i postawił wœród nich ”. Kto wypowiedział te słowa?Przecież to nie sen,Scrooge słyszał je wyraŸnie?WidoczniePiotr je odczytał głoœno w chwili,gdy duch ze Scrooge ’em przestępowali próg pokoju.Dlaczego chłopiec tak nagle przerwał czytanie? Matka położyła robotę na stole i zakryła twarz dłońmi. –Oczy mnie bolš od koloru tej tkaniny...–szepnęła.Od koloru tkaniny?O,biedny,maleńki Tim!... –Już mi lepiej – rzekła po chwili.– Prawdopodobnie szycie prz y œwietle męczymoje oczy, ale nie chcę,żeby ojciec to zauważył.Zapewne niedługo wróci.Powinien już być w domu. –To prawda –potwierdził Piotr,zamykajšc ksišżkę.– Czy zauważyłaœ,mamo,że ojciec teraz chodzi znacznie wolniej niż dawniej? Zapanowała przykra cisza.Wreszcie matka spokojnie,głosem,który raz tylko zadrżał, powiedziała: – Pamiętam,jak chodził szybko,nawet bardzo szybko z...maleńkim Timem na plecach... – Ja także --szepnšł Piotr.Wszyscy kolejno powtórzyli: –I ja także. –Bo przecież Tim nie był ciężki – mówiła dalej matka,pochylaj šc się nad robotš.– Przy tym tak bardzo go kochał,że nawet nie czuł jego ciężaru.Zdaje się,że ojciec wraca... Pani Cratchit poderwała się i szybko pobiegła na spotkanie męża.Bob wszedł do pokoju. Szyję miał owiniętš wełnianym szalikiem,a bardzo go ten biedak potrzebował.Herbata już grzała się dla niego,a dwoje najmłodszych dzieci od razu wdrapało się na kolana ojca i przytuliły twarzyczki do jego twarzy,jak gdyby chciały powiedzieć: – Nie myœl już o tym,tatusiu!Nie martw się!... Bob wesoło bawił się z nimi,dla każdego zresztš miał dobre słowo.Spostrzegłszy rozłożonš na stole robotę,chwalił pracowitoœć i zręcznoœć żony i córek. – Skończycie to przed niedzielš – zauważył.–Dzielne z was robotnice. – Niedziela??– powtórzyła żona.– Więc dziœ tam byłeœ,Robercie? –Tak,moja droga – odpowiedział Bob.–Bardzo żałowałem,że nie poszłaœ ze mnš.Jak tam się wszystko zieleni.Ale ty często tam chodzisz,więc wiesz,j ak tam jest pięknie.Ja przyrzekłem sobie,że będę go odwiedzać w każdš niedzielę...Moje maleństwo! Po tych słowach Bob się rozpłakał.Tak kochał małego Tima,że na jego wspomnienie nie mógł się powstrzymać od łez. Wstał i poszedł do pokoju na górze,oœwietlonego i przyozdobionego zieleniš,jak na dzień wigilijny.Przy łóżeczkudziecka stało krzesełko i można było wyczuć,że jeszcze niedawno ktoœ na nim siedział.Teraz Bob tam usiadł i oddał się bolesnym myœlom.Kiedy się uspokoił, ucałował łóżeczko,a jego twarz przybrałaspokojny wyraz – człowieka pogodzonego zciężkim ciosem.Wrócił na dół już w innym nastroju. Teraz wszyscy usiedli wokół kominka i zaczęli gwarzyć.Matka i córki wcišż pracowały.Bob z ożywieniem opowiadał o szczególnej życzliwoœci jakš mu okazał siostrzeniec Scrooge ’a, którego spotkał naulicy.Widział go tylko raz jeden,i to przelotnie,tymczasem dziœ,gdy się spotkali,siostrzeniec Scrooge ’a przywitał go serdecznie i zapytał,czy nie spotkało gocoœ złego... – Oczywiœcie – mówił Bob – nie mogłem tego ukryć przed nim.To miły,dobry człowiek.Czy uwierzysz,droga żono,że bardzo się tym przejšł.Powiedział mi:„Szczerze panu współczuję, panie Cratchit,i proszę przekazać moje serdeczneubolewanie zacnej małżonce ”.Nawiasem mówišc,nie pojmuję,skšd on wie o tym? – O czym,mój drogi? – Że jesteœ zacna i dobra. – Wszyscy o tym wiedzš!!– zawołał Piotr. –Dobrze powiedziane,mój chłopcze – pochwalił go ojciec.– Mam nadzieję,że tak jest naprawdę.„Szczerze wam obojgu współczuję,moi państwo ”–powtórzył siostrzeniec Scrooge ’a i wręczajšc mi swój bilet,nadmienił:„Oto mój bilet.Może będę mógł być panu w czymkolwiek pomocny,proszę zwrócić się do mnie z całšotwartoœciš ”.Byłem wprost oczarowany,nie tyle jego propozycjš i nie myœlš o tym,że może nam istotnie dopomóc,lecz jego uprzejmoœciš. Bardzo mnie tym ujšł.Mógłby kto pomyœleć,że znałTima i żałuje go na równi z nami. – Jestem pewna,że ma dobre serce –rzekła pani Cratchit. –Byłabyœ jeszcze bardziej przekonana,gdybyœ go widziała i rozmawiała z nim –podchwycił Bob.–Wcale bym się nie dziwił –uważajcie,co powiem!– gdyby pomógł Piotrowi znaleŸć lepszš pracę. – Słyszysz,Piotrze?– rzekła pani Cratchit. j ľAT48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjüř@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż-PŢ c..Ż3/ÝM c€0*"} c1§/ř c2Ÿ=É – A wtedy – zawołała jedna z dziewczšt –Piotr się ożeni i zamieszka u siebie!! –Co ty wygadujesz...–mruknšł Piotr niby z oburzeniem,ale po jego oczach widać było,że uœmiecha mu się ta myœl. – Nie ma w tym nic niezwykłego – rzekł Bob – chociaż,prawdę mówišc,masz jeszczena to dosyć czasu,mój drogi.Lecz jeżeli kiedykolwiek przyjdzie nam się rozstać z sobš,jestem przekonany,że żaden z nas nie zapomni małego Tima.Prawda,że wszyscy będziemy zawsze pamiętali to pierwsze rozstanie? – Zawsze,ojcze!-odpowiedzieli wszyscy. –Wiem o tym,moi drodzy –cišgnšł Bob –jakrównież i o tym,że przez pamięć o nim,jaki był dobry,kochajšcy,cierpliwy i łagodny,chociaż tak mały,nigdy żadna waœńnas nie poróżni. – Z pewnoœciš,ojcze!– znów odpowiedzieli wszyscy. –Dziękuję wam –rzekł Bob.–Jestem bardzo szczęœliwy!Pani Cratchit ucałowała go,potem, kolejno,ucałowały go dzieci,wreszcie uœcisnšł jego rękę Piotr. Nad tš zacnš rodzinš unosił się,jak błogosławieństwo Boże,duch maleńkiego Tima. –Duchu –odezwał się Scrooge – coœ mi mówi,że chwila naszego rozstania zbliża się.Czuję to,chociaż nie wiem,jak się to odbędzie.Powiedz mi teraz,kim był ten człowiek,którego widzieliœmy na œmiertelnym łożu? Duch Wigilii przyszłoœci poprowadził go w taki sam sposób,jak wczeœniej prowadził do dzielnicy giełdowej.Teraz posuwał się bardzo szybko,nie zatrz ymujšc się nigdzie.Ten poœpiech niepokoił Scrooge ’a.Zaczšł prosić,aby się chociaż na chwilę zatrzymał. – Na tej ulicy – tłumaczył się – przez którš tak pędzimy,znajduje się mój kantor.Tu ogniskujš się wszystkie moje interesy.Oto dom,w którym jest mój kantor.Pozwól mi zobaczyć,co się tam będzie działo w przyszłoœci. Duch zatrzymał się,lecz wskazywał rękš winnš stronę. –Przecież mój dom jest tutaj?– zauważył Scrooge.– Dlaczego wskazujesz inne miejsce i chcesz mnie tam prowadzić? Nieubłagany duch wcišż trzymał wycišgniętš rękę wskazujšcš inny kierunek.Scrooge jednak pobiegł do okna swego kantoru i chciwie przylgnšł do szyby.W lokalu i teraz był kantor,ale już nie jego.Zmieniło się umeblowanie,a na miejscu szefa siedział ktoœ nieznany. Ręka ducha wcišż nie zmieniała kierunku. Scrooge wrócił do zjawy i posłusznie udał się za niš,starajšc się rozwišzać w myœli pytanie: dlaczego nie zobaczył siebie w kantorze i co się mogło z nim stać? Nagle zatrzymali się przed żelaznymi sztachetami,wœród których znajdowała się wielka brama.Scrooge uważnie rozejrzał się wokoło,chciał bowiem ustalić,gdzie się znajdujš. Byli na cmentarzu. Tu,pod ziemiš,na głębokoœci kilku łokci,leżał ten nieszczęsny człowiek,którego nazwisko miał niebawem poznać. Cmentarz otaczało nieskończone mnóstwo œcian domów,a cała jego powierzchnia zaroœnięta była trawami i chwastami – roœlinami œmierci,a nie życia. Duch,stojšc wœród mogił,wskazywał na jednš z nich. Scrooge,drżšc cały,zbliżył się do niej. Duch pozornie wcale się nie zmienił,lecz Scrooge ’owi zdawało się,iż w jego ponurej, majestatycznej postaci spostrzegacoœ nowego,co go do głębi poruszało... –Zanim zbliżę się do grobowca,który mi wskazujesz – rzekł – odpowiedz mi na jedno jedyne pytanie.Chcę mianowicie wiedzieć,czy to,co widzę,jest obrazem tego,co musi się spełnić,czy też tego,co może nastšpić? Zamiast odpowiedzi,duch dotknšł rękš mogiły,przy której stali. – Zapewne – mówił Scrooge dalej –człowiek w życiu musi iœć tš drogš,jakš sam obrał i dojœć do pewnych,odpowiadajšcych jej,rezultatów.Alejeżeli człowiek opuœci dawnš swojš drogę iskieruje się na innš,to przecież osišgnie teżi inny rezultat.Powiedz,czy takie znaczenie majš obrazy,jakie mi pokazałeœ?Duch wcišżstał nieruchomy,wskazujšc grobowiec.Scrooge,drżšc całym ciałem ze strachu,niemal pełznšc,przysunšł się do grobowca i przeczytał na nim swoje własne nazwisko: EBENEZER SCROOGE –Więc to samego siebie widziałem?!– zawołał,padajšc na kolana.Teraz palec ducha przesuwał się,raz po raz,od jego osoby do mogiły. – Nie,duchu!O,nie!– zawołał Scrooge.Duch wcišż powtarzał ten sam ruch rękš. – Duchu!!– krzyknšł Scrooge,chwytajšc płaszcz widma.– Wysłuchaj mnie...Ja już nie jestem tym człowiekiem,jakim byłem dochwili spotkania się z tobš...Nie jestem i niebędę przenigdy... Dlaczego pokazałeœ mi takstraszne rzeczy?Czy dla mnie nie ma już ratunku? Ręka ducha po raz pierwszy zadrżała. – O,dobry duchu!– błagał Scrooge,leżšc u stóp widma z twarzš zwróconš do ziemi.– Zmiłuj się nade mnš,ratuj mnie!Powiedz,że jeżeli zmienię życie,to zmienię też obrazy,jakie mi pokazałeœ... Ręka widma poruszyła się,jakby przytakujšco. –Odtšd z całej duszy będę czcił œwięta Bożego Narodzenia – przyrzekał ze skruchš Scrooge – i przez cały rok będę na nie z radoœciš czekał.Będę też pamięt ało przeszłoœci,teraŸniejszoœci i przyszłoœci.Wszystkie trzy duchy,które mnie odwiedziły,żyć będš we mnie.O,duchu,powiedz, że mogę zetrzeć napis z tego grobowca... Z rozpaczš chwycił dłoń ducha. Ten usiłował jš wydrzeć,ale Scrooge trzymał z całej siły.Duch jednak był silniejszy od niego i uwolnił rękę. Scrooge jeszcze raz wzniósł dłonie,aby znów błagać o zmianę swego losu.Nagle zobaczył,że płaszcz i kaptur widma zmniejszajš się,kurczš,aż wreszcie całe zjawisko przemieniło się w poręcz jego własnego łóżka... Rozdział 5 Koniec historii Tak,to była rzeczywiœcie poręcz jego własnego łóżka.Jeszcze więcej ucieszyło go przekonanie,że ma jeszcze tyle czasu,iż wystarczy go na gruntowne zreformowanieswego życia. –Będę żył,pamiętajšc o przeszłoœci,teraŸniejszoœci i przyszłoœci!–przyrzekał sobie wstajšc. –Duchy trzech czasów pokonały mnie zupełnie.O,Jakubie Marley!Czeœć i błogosławieństwo Niebiosom i wigilii Bożego Narodzenia za ich dobrodziejstwo!Składam im dzięki na kolanach, stary Jakubie Marley;tak jest,na kolanach! Był tak podniecony i ożywiony dobrymi zamiarami,że jego słaby,drżšcy głos nie odpowiadał sile przepełniajšcych go uczuć.Łkał gwałtownie,a twarz jego zlewały strumienie łez. –Sš na swoim miejscu!–zawołał,całujšc kotary łóżka.– Nikt ich nie zerwał,nikt nie naruszył ich pierœcieni.Jestem tutaj,a obrazy tego,co się zdarzyć mogło,mogš jeszcze być rozwiane.Wiem,że one zniknš,jestem o tym przekonany. Jego drżšce ze wzruszenia ręce nie mogły sobie poradzić z ubraniem;wdziewał rzeczyna lewš stronę,szarpał je,upuszczał,słowem – wyprawiał z nimi istne awantury. –Nie pojmuję doprawdy,co się ze mnš dzieje!–mówił,œmiejšc się i płaczšc jednoczeœnie, przy czym wdziewał skarpetki na ręce,stajšc się podobnym do statui Laokoona opasanego wężami.– Jestemlekki jak piórko;szczęœliwy jak anioł;wesoły jak student;oszołomiony jak pijak!Życzę wszystkim,całemu œwiatu,wesołych œwišt i pomyœlnego Nowego Roku!Wiwat! W podskokach pobiegł do pokoju bawialnegoitam przystanšł zadyszany. –Wszystko w porzšdku!– wołał,rozglšdajšcsię dokoła.– Oto rondelek,w którym odgrzewałem swój kleik!A to drzwi,przez które wszedł duch Marleya!Oto miejsce,gdzie siedział duch œwišt dzisiejszych!Okno,z którego patrzyłem na błšdzšce w powietrzu duchy! Wszystko w porzšdku!Wszystko na swoim miejscu!To sięnaprawdę działo!Ha!ha!ha! U człowieka,który przez tyle lat nie wiedział,co to œmiech – teraz brzmiał on dziwnie...Był to jakby poczštek radosnego uœmiechu przyszłoœci. –Nie wiem,którego dziœ mamy –mówił sam do siebie Scrooge – nie wiem też,jak długo przebywałem z duchami.Jestem jak nowo narodzone dziecko.Mniejsza z tym.Właœciwie pragnę być dzieckiem.Wiwat!... Jego okrzyki przytłumiły dzwony koœcielne,które wydobywały z siebie wyjštkowo radosne dŸwięki. –Diń,diń,don,bum!Diń,diń,don,bum!Ding,don- g!Ding,dong!Cudownie!Wspaniale! Zachwycajšco!Pobiegł do okna,otworzył je iwychylił się.Ani mgły,ani wilgoci. Jasny,pogodny,mroŸny dzień,jeden z tych,które orzeŸwiajš i rozweselajš duszę,pobudzajšc krew do szybszego kršżenia.Wspaniale! –Co to dziœ mamy za dzień?–zapytał przez okno małego chłopca w odœwiętnym ubraniu, który zatrzymał się przed oknem,bo może chciał się Scrooge ’owi przypatrzeć. – Co??– mruknšł zdziwiony chłopiec. – Pytam,jaki dzień dziœ mamy,mój chłopcze– powtórzył Scrooge. – Dzisiaj??Oczywiœcie Boże Narodzenie. – Boże Narodzenie??– szepnšł Scrooge.– Więc go nie straciłem.Duchy dokonały wszystkiego w cišgu jednej nocy.Pewnie mogš one robić wszystko,co im się żywnie podoba.Kto by w to œmiał wštpić.Hej!PodejdŸtu bliżej,miły chłopcze! – Czego pan sobie życzy?? – Czy wiesz,gdzie jest sklep z drobiem?Z bitym drobiem?O tam,na rogu drugiej ulicy. – Wiem.Znam doskonale ten sklep. – Mšdry chłopak!!– szepnšł do siebie Scrooge.–Bardzo roztropny chłopak.A głoœno dodał: –Nie wiesz przypadkiem,czy nie sprzedali tego wielkiego indyka,który wczoraj wieczorem jeszcze wisiał w oknie wystawy? – Aha,tego,jak nie przymierzajšc,ja cały? –Dowcipny chłopak!– zachwycał się Scrooge.–Prawdziwa przyjemnoœć rozmawiać z takim malcem...Tak,tak,mój koteczku,ten sam. – Wisi jeszcze. – Czy to możliwe??!-zawołał Scrooge uradowany -A więc biegnij i kup go. – Pan sobie ze mnie żartuje....– wzruszył ramionami chłopiec. –Ależ nie,wcale nie żartuję –zapewniał Scrooge –mówię najzupełniej serio.IdŸ,kup tego indyka i każ go przynieœć tutaj,a ja wskażę,komu go należy doręczyć.Wróć tu ze służšcym sklepowym,dostaniesz za to szylinga. Chłopiec pomknšł jak kula. –Poœlę tego indyka mojemu pomocnikowi –szeptał do siebie Scrooge,zacierajšc ręceiuœmiechajšc się wesoło.–Ręczę,że mu nawet na myœl nie przyjdzie,kto mu go przysyła.Indyk jest co najmniej dwa razy tak duży,jak Tiny Tim.Jestem pewien,że Bobnie będzie się gniewał za tę niespodziankę.To się nazywa figiel! Napisał adres niezupełnie pewnš rękš,zszedł na dół otworzyć drzwi i czekał tam na indyka. Gdy stał przed drzwiami,uwagę jego zwróciła kołatka. – Poczciwa!!Będę cię kochał,dopóki życia mistarczy...–zawołał,głaszczšc jš pieszczotliwie. –Dziwna rzecz,że nigdy przedtem nie zwróciłem na niš uwagi.Jak ona sympatycznie wyglšda! Lecz oto indyk.Hej,daj go tutaj!Jak się masz,chłopcze!Życzę ci wesołych œwišt. Indyk był ogromny.Trudno było wprost uwierzyć,żeby tak wielki i ciężki ptak mógł się utrzymać na własnych nogach. –Ależ przyjacielu –rzekł Scrooge –nie dodŸwigasz go do Camden Town.Musisz wzišć dorożkę. Mówišc to odliczył należnoœć za indyka i zadorożkę,œmiejšc się przy tym bez przerwy.Potem wrócił na górę,cały spocony i zadyszany,ale wcišż się jeszcze œmiał. Niełatwo mu przyszło z ogoleniem,ponieważ ręce mu drżały.Wiadomo przecież,że czynnoœć ta wymaga wielkiej uwagi.Ale gdyby nawet odcišł sobie brzytwš kawałek nosa,to i wówczas nie straciłby dobrego humoru. Ogoliwszy się,przywdział najlepsze ubranie i wyszedł przejœć się nieco. Ludzie już wyroili się z domów i snuli się tłumnie,weseli,ożywieni,jak wtedy,kiedy odbywał wędrówkę po ulicach Londynu z duchem obecnych œwišt. Z założonymi w tył rękoma,Scrooge szedł powoli,patrzył na ludzi wesoło się uœmiechał. Miał tak sympatycznš minę,że kilku jegomoœciów,już w dobrych humorach,zaczepiło go słowami: – Dzień dobry,sir!Życzymy wesołych œwišt!Scrooge często potem zapewniał,że nigdy wżyciu nie słyszał słów,które by równie przyjemnie brzmiały. Przeszedłszy kilka kroków,spostrzegł idšcego naprzeciw poważnego dżentelmena,który odwiedził go wczoraj w kantorze,pytajšc:„Firma Scrooge i Marley,jeżeli się nie mylę?” Scrooge doznał uczucia wstydu na myœl,że człowiekten obrzuci go pogardliwym wzrokiem, lecz jednoczeœnie zrozumiał,jak powinien postšpić.Zbliżył się do niego,chwycił za obie ręce i œciskajšc je,rzekł; –Witam pana.Jakże zdrowie?Spodziewam się,że wczorajsza kwesta udała się?Nieprawdaż? Pański sposób myœlenia jest bardzo szlachetny,zaszczyt panu przynosi.Życzę panu wesołych œwišt. – Pan Scrooge?? –Tak,to moje nazwisko.Niech mi będzie wolno usprawiedliwić się przed panem...Otóż,czy nie mógłbym prosić pana...Tu Scrooge coœ mu szepnšł do ucha. –Czyja dobrze usłyszałem?–zawołał tamten oszołomiony.–Drogi panie Scrooge,czy pan to mówi serio? –Najzupełniej serio!– zapewniał Scrooge.–Ani pensa mniej.Przecież płacę stary dług.Więc kiedy mogę się pana spodziewać? –Ale,drogi panie – odpowiedział jegomoœć,serdecznie œciskajšc dłoń Scrooge ’a –nie wiem doprawdy,jak mam panu dziękować za tak hojnš ofia... –Ani słowa o tym –przerwał Scrooge – bardzo pana proszę,niech to zostanie między nami. Zechce mnie pan tylko odwiedzić?Czy mogę na to liczyć? –Ależ z całš pewnoœciš!– zawołał skwapliwie poważny jegomoœć.Nie ulegało wštpliwoœci, że ma szczery i niezłomny zamiar jak najrychlej złożyć wizytę Scrooge ’owi. –Dziękuję panu –rzekł Scrooge –nieskończenie jestem panu wdzięczny!Do miłego zobaczenia! Wszedł do koœcioła,potem przeszedł kilka ulic,uważnie obserwujšc spotykanych ludzi. Głaskał pieszczotliwie główki mijajšcych go dzieci,wypytywał i hojnie obdarzał żebraków, zaglšdał do suteren i w okna mieszkań parterowych.Wszystko mu się nadzwyczajnie podobało. Nigdy nie przypuszczał,żeby zwykła przechadzka mogła dostarczyć takiej przyjemnoœci. Po południu skierował się ku dzielnicy,w której mieszkał jego siostrzeniec. Kilkanaœcie razy przeszedł przed domem,zanim odważył się wejœć do sieni i zapukać do drzwi. – Czy pan w domu,moje dziecko?– zapytał służšcej,młodej i ładnej dziewczyny. – W domu,panie. – Gdzie jest?? – W jadalni,razem z paniš.Niech pan pozwoli,zaprowadzę. –Dziękuję ci,piękne dziecko,sam pójdę.Pan twój zna mnie dobrze.To rzekłszy,Scrooge zbliżył się do jadalni,ostrożnie nacisnšł klamkę i wsunšł głowę przez uchylone drzwi. W tej chwili właœnie odbywało się sprawdzanie œwištecznie zastawionego stołu.Małżonkowie dokonywali tej czynnoœciskrupulatnie,jak przystoi na młodš parę,która jest zwykle na tym punkcie bardzo wrażliwa i pragnęłaby pod tym względem stać ponad wszelkš krytykš. – Fred!!– szepnšł Scrooge. Żona siostrzeńca nerwowo drgnęła,jakby usłyszała coœ bardzo przykrego.Gdyby Scrooge zauważył,że siedziała w wygodnym fotelu,ze stołeczkiem pod nogami,przypatrujšc się z całš uwagš nakryciu,nigdy nie oœmieliłby się jej zaniepokoić w ten sposób. – Kto tam??– krzyknšł Fred.– Któż,u Boga?– To ja,twój wuj,Scrooge.Przychodzę zjeœćz wami obiad.Czy mogę wejœć? Czy może wejœć?Także pytanie!Scrooge powinien był podziękować Bogu,że siostrzeniec z radoœcinie urwał mu ręki przy powitaniu... Po upływie dziesięciu minut Scrooge czuł się tutaj jak we własnym domu.Niepodobna sobie wyobrazić coœ serdeczniejszego nad to,jak go tu przyjęto.Żona Freda nie dała się wyprzedzić mężowi,jak również Topper i mała,pulchna siostra żony Freda,i wszyscy goœcie,którzy się kolejno zjawiali.Całe towarzystwo było zachwycajšce,uroczo się bawili,miła harmonia panowała w tym gronie...Prawdziwe szczęœcie! Nazajutrz Scrooge udał się do kantoru. Wstał wczeœniej niż zwykle,gdyż postanowił złapać Boba na spóŸnieniu.Bardzo tego pragnšł i udało mu się.Miał tę przyjemnoœć.Zegar wybił dziewištš,a Boba jeszcze nie było.Kwadranspo dziewištej – jeszcze go nie ma.SpóŸnił się o całe osiemnaœcie i pół minuty.Scroogeotworzył szeroko drzwi swego pokoju,aby widzieć,jak Cratchit będzie się przemykał do swej wyziębionej komórki. Bob już w sieni zdjšł kapelusz i szalik,a otworzywszy drzwi –natychmiast usiadł naswoim stołku i jego pióro zaczęło tak szybko posuwać się po papierze,jakby chciało dogonić stracony czas. –A to co?– burknšł Scrooge,starajšc się swemu głosowi nadać ton jak najbardziej surowy.– Jak można tak się opóŸniać?Co pan sobie myœli? – Wiem,zawiniłem – szepnšł pokornie Cratchit – bardzo pana przepraszam za spóŸnienie.... –SpóŸnienie!–burknšł znów Scrooge.–Ja sšdzę,że to porzšdne spóŸnienie.Proszę tu do mnie! –Przecież zdarzyło się to tylko raz w cišgucałego roku...–usprawiedliwiał się Cratchit,wychodzšc ze swej nory.– Nie powtórzy się to więcej,zapewniam pana.Wczoraj zabawiłem się trochę. –Wszystko to bardzo pięknie –przerwał muScrooge –muszę jednak oœwiadczyć panu,żewcale nie myœlę dłużej znosić czegoœ podobnego.Dlatego –cišgnšł dalej,zeskakujšc szybko z krzesła i dajšc Bobowi takiego kuksańca,aż ten zatoczył się do swojej komórki – dlatego... ni Cratchit. j ľAT48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjüř@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż3 ü9˙˙podwyższam panu pensję! Bob,przerażony,rzucił się do linii leżšcej nakantorku.Miał zamiar schwycić Scrooge ’a za kołnierz,zawołać ludzi i przy ich pomocy wpakować pryncypała w kaftan bezpieczeństwa. Nie doszło do tego. –Życzę ci wesołych œwišt,Robercie!–odezwał się Scrooge tak poważnie i tak serdecznie,że nie można było wštpić w szczeroœć jego słów,tym bardziej,że jednoczeœnie poklepał Boba po ramieniu z poufałoœciš dobrego przyjaciela.-Z całego serca pragnę,aby tegoroczne œwięta wynagrodziły ci wszystkie œwięta,któreœ tu ze mnš spędził.Tak jest,Robercie,podwyższam ci pensję i dołożę wszelkich starań,aby postawić na nogi twojš rodzinę,padajšcš z przepracowania. Rozpatrzymy tę sprawę dziœ po południu,przy szklance goršcego grogu.A teraz,Robercie, rozpal ogień na kominku i nie żałuj węgla! Scrooge zrobił więcej niż obiecał.Co zaœ domaleńkiego Tima,który wcale nie umarł –stał się dlań drugim ojcem. Zmienił się zupełnie.Odtšd był dobrym przyjacielem i chlebodawcš,słowem –takim człowiekiem jakimi bywali ludzie za dobrych,starych czasów,w dobrym,starym kraju. Niektórzy szydzili z tej zmiany,lecz on nie zwracał na to uwagi.Miał tyle rozumu,że wiedział, iż to,co na œwiecie dobre zawsze jest przedmiotem szyderstwa ze strony niektórych ludzi.Ich należy uważać za œlepych.Scrooge sšdził też,że lepiej,aby kalectwo ujawniało się w postaci zmarszczek dokoła oczu,wywołanych cišgłym uœmiechaniem się do bliŸnich,niż w innej mniej przyjemnej postaci.Jego dusza pełna była pogody i radoœci – i to mu wystarczało do szczęœcia.Z duchami więcejspotkań nie miał,natomiast pozawišzywał przyjaŸnie z ludŸmi i podtrzymywał je,a całe jego życie toczyło się wœród dobrych uczynków.Jakoż mówiono póŸniej,że nikt takprzykładnie nie obchodzi œwišt Bożego Narodzenia,jak on. Życzę Wam z całej duszy,żeby tak o Was mówiono,drodzy Czytelnicy,a także o mnie i o wszystkich,a wtedy –jak pięknie powiedział maleńki Tim –Bóg będzie błogosławił wszystkim i każdemu z osobna.------Konwersja: rpg6@go2.pl nie jego.Zmieniło się umeblowanie,a na miejscu szefa siedział ktoœ nieznany. Ręka ducha wcišż nie zmieniała kierunku. Scrooge wrócił do zjawy i posłusznie udał się za niš,starajšc się rozwišzać w myœli pytanie: dlaczego nie zobaczył siebie w kantorze i co się mogło z nim stać? Nagle zatrzymali się przed żelaznymi sztachetami,wœród których znajdowała się wielka brama.Scrooge uważnie rozejrzał się wokoło,chciał bowiem ustalić,gdzie się znajdujš. Byli na cmentarzu. Tu,pod ziemiš,na głębokoœci kilku łokci,leżał ten nieszczęsny człowiek,którego nazwisko miał niebawem poznać. Cmentarz otaczało nieskończone mnóstwo œcian domów,a cała jego powierzchnia zaroœnięta była trawami i chwastami – roœlinami œmierci,a nie życia. Duch,stojšc wœród mogił,wskazywał na jednš z nich. Scrooge,drżšc cały,zbliżył się do niej. Duch pozornie wcale się nie zmienił,lecz Scrooge ’owi zdawało się,iż w jego ponurej, majestatycznej postaci spostrzegacoœ nowego,co go do głębi poruszało... –Zanim zbliżę się do grobowca,który mi wskazujesz – rzekł – odpowiedz mi na jedno jedyne pytanie.Chcę mianowicie wiedzieć,czy to,co widzę,jest obrazem tego,co musi się spełnić,czy też tego,co może nastšpić? Zamiast odpowiedzi,duch dotknšł rękš mogiły,przy której stali. – Zapewne – mówił Scrooge dalej –człowiek w życiu musi iœć tš drogš,jakš sam obrał i dojœć do pewnych,odpowiadajšcych jej,rezultatów.Alejeżeli człowiek opuœci dawnš swojš drogę iskieruje się na innš,to przecież osišgnie teżi inny rezultat.Powiedz,czy takie znaczenie majš obrazy,jakie mi pokazałeœ?Duch wcišżstał nieruchomy,wskazujšc grobowiec.Scrooge,drżšc całym ciałem ze strachu,niemal pełznšc,przysunšł się do grobowca i przeczytał na nim swoje własne nazwisko: EBENEZER SCROOGE –Więc to samego siebie widziałem?!– zawołał,padajšc na kolana.Teraz palec ducha przesuwał się,raz po raz,od jego osoby do mogiły. – Nie,duchu!O,nie!– zawołał Scrooge.Duch wcišż powtarzał ten sam ruch rękš. – Duchu!!– krzyknšł Scrooge,chwytajšc płaszcz widma.– Wysłuchaj mnie...Ja już nie jestem tym człowiekiem,jakim byłem dochwili spotkania się z tobš...Nie jestem i niebędę przenigdy... Dlaczego pokazałeœ mi takstraszne rzeczy?Czy dla mnie nie ma już ratunku? Ręka ducha po raz pierwszy zadrżała. – O,dobry duchu!– błagał Scrooge,leżšc u stóp widma z twarzš zwróconš do ziemi.– Zmiłuj się nade mnš,ratuj mnie!Powiedz,że jeżeli zmienię życie,to zmienię też obrazy,jakie mi pokazałeœ... Ręka widma poruszyła się,jakby przytakujšco. –Odtšd z całej duszy będę czcił œwięta Bożego Narodzenia – przyrzekał ze skruchš Scrooge – i przez cały rok będę na nie z radoœciš czekał.Będę też pamięt ało przeszłoœci,teraŸniejszoœci i przyszłoœci.Wszystkie trzy duchy,które mnie odwiedziły,żyć będš we mnie.O,duchu,powiedz, że mogę zetrzeć napis z tego grobowca... Z rozpaczš chwycił dłoń ducha. Ten usiłował jš wydrzeć,ale Scrooge trzymał z całej siły.Duch jednak był silniejszy od niego i uwolnił rękę. Scrooge jeszcze raz wzniósł dłonie,aby znów błagać o zmianę swego losu.Nagle zobaczył,że płaszcz i kaptur widma zmniejszajš się,kurczš,aż wreszcie całe zjawisko przemieniło się w poręcz jego własnego łóżka... Rozdział 5 Koniec historii Tak,to była rzeczywiœcie poręcz jego własnego łóżka.Jeszcze więcej ucieszyło go przekonanie,że ma jeszcze tyle czasu,iż wystarczy go na gruntowne zreformowanieswego życia. –Będę żył,pamiętajšc o przeszłoœci,teraŸniejszoœci i przyszłoœci!–przyrzekał sobie wstajšc. –Duchy trzech czasów pokonały mnie zupełnie.O,Jakubie Marley!Czeœć i błogosławieństwo Niebiosom i wigilii Bożego Narodzenia za ich dobrodziejstwo!Składam im dzięki na kolanach, stary Jakubie Marley;tak jest,na kolanach! Był tak podniecony i ożywiony dobrymi zamiarami,że jego słaby,drżšcy głos nie odpowiadał sile przepełniajšcych go uczuć.Łkał gwałtownie,a twarz jego zlewały strumienie łez. –Sš na swoim miejscu!–zawołał,całujšc kotary łóżka.– Nikt ich nie zerwał,nikt nie naruszył ich pierœcieni.Jestem tutaj,a obrazy tego,co się zdarzyć mogło,mogš jeszcze być rozwiane.Wiem,że one zniknš,jestem o tym przekonany. Jego drżšce ze wzruszenia ręce nie mogły sobie poradzić z ubraniem;wdziewał rzeczyna lewš stronę,szarpał je,upuszczał,słowem – wyprawiał z nimi istne awantury. –Nie pojmuję doprawdy,co się ze mnš dzieje!–mówił,œmiejšc się i płaczšc jednoczeœnie, przy czym wdziewał skarpetki na ręce,stajšc się podobnym do statui Laokoona opasanego wężami.– Jestemlekki jak piórko;szczęœliwy jak anioł;wesoły jak student;oszołomiony jak pijak!Życzę wszystkim,całemu œwiatu,wesołych œwišt i pomyœlnego Nowego Roku!Wiwat! W podskokach pobiegł do pokoju bawialnegoitam przystanšł zadyszany. –Wszystko w porzšdku!– wołał,rozglšdajšcsię dokoła.– Oto rondelek,w którym odgrzewałem swój kleik!A to drzwi,przez które wszedł duch Marleya!Oto miejsce,gdzie siedział duch œwišt dzisiejszych!Okno,z którego patrzyłem na błšdzšce w powietrzu duchy! Wszystko w porzšdku!Wszystko na swoim miejscu!To sięnaprawdę działo!Ha!ha!ha! U człowieka,który przez tyle lat nie wiedział,co to œmiech – teraz brzmiał on dziwnie...Był to jakby poczštek radosnego uœmiechu przyszłoœci. –Nie wiem,którego dziœ mamy –mówił sam do siebie Scrooge – nie wiem też,jak długo przebywałem z duchami.Jestem jak nowo narodzone dziecko.Mniejsza z tym.Właœciwie pragnę być dzieckiem.Wiwat!... Jego okrzyki przytłumiły dzwony koœcielne,które wydobywały z siebie wyjštkowo radosne dŸwięki. –Diń,diń,don,bum!Diń,diń,don,bum!Ding,don- g!Ding,dong!Cudownie!Wspaniale! Zachwycajšco!Pobiegł do okna,otworzył je iwychylił się.Ani mgły,ani wilgoci. Jasny,pogodny,mroŸny dzień,jeden z tych,które orzeŸwiajš i rozweselajš duszę,pobudzajšc krew do szybszego kršżenia.Wspaniale! –Co to dziœ mamy za dzień?–zapytał przez okno małego chłopca w odœwiętnym ubraniu, który zatrzymał się przed oknem,bo może chciał się Scrooge ’owi przypatrzeć. – Co??– mruknšł zdziwiony chłopiec. – Pytam,jaki dzień dziœ mamy,mój chłopcze– powtórzył Scrooge. – Dzisiaj??Oczywiœcie Boże Narodzenie. – Boże Narodzenie??– szepnšł Scrooge.– Więc go nie straciłem.Duchy dokonały wszystkiego w cišgu jednej nocy.Pewnie mogš one robić wszystko,co im się żywnie podoba.Kto by w to œmiał wštpić.Hej!PodejdŸtu bliżej,miły chłopcze! – Czego pan sobie życzy?? – Czy wiesz,gdzie jest sklep z drobiem?Z bitym drobiem?O tam,na rogu drugiej ulicy. – Wiem.Znam doskonale ten sklep. – Mšdry chłopak!!– szepnšł do siebie Scrooge.–Bardzo roztropny chłopak.A głoœno dodał: –Nie wiesz przypadkiem,czy nie sprzedali tego wielkiego indyka,który wczoraj wieczorem jeszcze wisiał w oknie wystawy? – Aha,tego,jak nie przymierzajšc,ja cały? –Dowcipny chłopak!– zachwycał się Scrooge.–Prawdziwa przyjemnoœć rozmawiać z takim malcem...Tak,tak,mój koteczku,ten sam. – Wisi jeszcze. – Czy to możliwe??!-zawołał Scrooge uradowany -A więc biegnij i kup go. – Pan sobie ze mnie żartuje....– wzruszył ramionami chłopiec. –Ależ nie,wcale nie żartuję –zapewniał Scrooge –mówię najzupełniej serio.IdŸ,kup tego indyka i każ go przynieœć tutaj,a ja wskażę,komu go należy doręczyć.Wróć tu ze służšcym sklepowym,dostaniesz za to szylinga. Chłopiec pomknšł jak kula. –Poœlę tego indyka mojemu pomocnikowi –szeptał do siebie Scrooge,zacierajšc ręceiuœmiechajšc się wesoło.–Ręczę,że mu nawet na myœl nie przyjdzie,kto mu go przysyła.Indyk jest co najmniej dwa razy tak duży,jak Tiny Tim.Jestem pewien,że Bobnie będzie się gniewał za tę niespodziankę.To się nazywa figiel! Napisał adres niezupełnie pewnš rękš,zszedł na dół otworzyć drzwi i czekał tam na indyka. Gdy stał przed drzwiami,uwagę jego zwróciła kołatka. – Poczciwa!!Będę cię kochał,dopóki życia mistarczy...–zawołał,głaszczšc jš pieszczotliwie. –Dziwna rzecz,że nigdy przedtem nie zwróciłem na niš uwagi.Jak ona sympatycznie wyglšda! Lecz oto indyk.Hej,daj go tutaj!Jak się masz,chłopcze!Życzę ci wesołych œwišt. Indyk był ogromny.Trudno było wprost uwierzyć,żeby tak wielki i ciężki ptak mógł się utrzymać na własnych nogach. –Ależ przyjacielu –rzekł Scrooge –nie dodŸwigasz go do Camden Town.Musisz wzišć dorożkę. Mówišc to odliczył należnoœć za indyka i zadorożkę,œmiejšc się przy tym bez przerwy.Potem wrócił na górę,cały spocony i zadyszany,ale wcišż się jeszcze œmiał. Niełatwo mu przyszło z ogoleniem,ponieważ ręce mu drżały.Wiadomo przecież,że czynnoœć ta wymaga wielkiej uwagi.Ale gdyby nawet odcišł sobie brzytwš kawałek nosa,to i wówczas nie straciłby dobrego humoru. Ogoliwszy się,przywdział najlepsze ubranie i wyszedł przejœć się nieco. Ludzie już wyroili się z domów i snuli się tłumnie,weseli,ożywieni,jak wtedy,kiedy odbywał wędrówkę po ulicach Londynu z duchem obecnych œwišt. Z założonymi w tył rękoma,Scrooge szedł powoli,patrzył na ludzi wesoło się uœmiechał. Miał tak sympatycznš minę,że kilku jegomoœciów,już w dobrych humorach,zaczepiło go słowami: – Dzień dobry,sir!Życzymy wesołych œwišt!Scrooge często potem zapewniał,że nigdy wżyciu nie słyszał słów,które by równie przyjemnie brzmiały. Przeszedłszy kilka kroków,spostrzegł idšcego naprzeciw poważnego dżentelmena,który odwiedził go wczoraj w kantorze,pytajšc:„Firma Scrooge i Marley,jeżeli się nie mylę?” Scrooge doznał uczucia wstydu na myœl,że człowiekten obrzuci go pogardliwym wzrokiem, lecz jednoczeœnie zrozumiał,jak powinien postšpić.Zbliżył się do niego,chwycił za obie ręce i œciskajšc je,rzekł; –Witam pana.Jakże zdrowie?Spodziewam się,że wczorajsza kwesta udała się?Nieprawdaż? Pański sposób myœlenia jest bardzo szlachetny,zaszczyt panu przynosi.Życzę panu wesołych œwišt. – Pan Scrooge?? –Tak,to moje nazwisko.Niech mi będzie wolno usprawiedliwić się przed panem...Otóż,czy nie mógłbym prosić pana...Tu Scrooge coœ mu szepnšł do ucha. –Czyja dobrze usłyszałem?–zawołał tamten oszołomiony.–Drogi panie Scrooge,czy pan to mówi serio? –Najzupełniej serio!– zapewniał Scrooge.–Ani pensa mniej.Przecież płacę stary dług.Więc kiedy mogę się pana spodziewać? –Ale,drogi panie – odpowiedział jegomoœć,serdecznie œciskajšc dłoń Scrooge ’a –nie wiem doprawdy,jak mam panu dziękować za tak hojnš ofia... –Ani słowa o tym –przerwał Scrooge – bardzo pana proszę,niech to zostanie między nami. Zechce mnie pan tylko odwiedzić?Czy mogę na to liczyć? –Ależ z całš pewnoœciš!– zawołał skwapliwie poważny jegomoœć.Nie ulegało wštpliwoœci, że ma szczery i niezłomny zamiar jak najrychlej złożyć wizytę Scrooge ’owi. –Dziękuję panu –rzekł Scrooge –nieskończenie jestem panu wdzięczny!Do miłego zobaczenia! Wszedł do koœcioła,potem przeszedł kilka ulic,uważnie obserwujšc spotykanych ludzi. Głaskał pieszczotliwie główki mijajšcych go dzieci,wypytywał i hojnie obdarzał żebraków, zaglšdał do suteren i w okna mieszkań parterowych.Wszystko mu się nadzwyczajnie podobało. Nigdy nie przypuszczał,żeby zwykła przechadzka mogła dostarczyć takiej przyjemnoœci. Po południu skierował się ku dzielnicy,w której mieszkał jego siostrzeniec. Kilkanaœcie razy przeszedł przed domem,zanim odważył się wejœć do sieni i zapukać do drzwi. – Czy pan w domu,moje dziecko?– zapytał służšcej,młodej i ładnej dziewczyny. – W domu,panie. – Gdzie jest?? – W jadalni,razem z paniš.Niech pan pozwoli,zaprowadzę. –Dziękuję ci,piękne dziecko,sam pójdę.Pan twój zna mnie dobrze.To rzekłszy,Scrooge zbliżył się do jadalni,ostrożnie nacisnšł klamkę i wsunšł głowę przez uchylone drzwi. W tej chwili właœnie odbywało się sprawdzanie œwištecznie zastawionego stołu.Małżonkowie dokonywali tej czynnoœciskrupulatnie,jak przystoi na młodš parę,która jest zwykle na tym punkcie bardzo wrażliwa i pragnęłaby pod tym względem stać ponad wszelkš krytykš. – Fred!!– szepnšł Scrooge. Żona siostrzeńca nerwowo drgnęła,jakby usłyszała coœ bardzo przykrego.Gdyby Scrooge zauważył,że siedziała w wygodnym fotelu,ze stołeczkiem pod nogami,przypatrujšc się z całš uwagš nakryciu,nigdy nie oœmieliłby się jej zaniepokoić w ten sposób. – Kto tam??– krzyknšł Fred.– Któż,u Boga?– To ja,twój wuj,Scrooge.Przychodzę zjeœćz wami obiad.Czy mogę wejœć? Czy może wejœć?Także pytanie!Scrooge powinien był podziękować Bogu,że siostrzeniec z radoœcinie urwał mu ręki przy powitaniu... Po upływie dziesięciu minut Scrooge czuł się tutaj jak we własnym domu.Niepodobna sobie wyobrazić coœ serdeczniejszego nad to,jak go tu przyjęto.Żona Freda nie dała się wyprzedzić mężowi,jak również Topper i mała,pulchna siostra żony Freda,i wszyscy goœcie,którzy się kolejno zjawiali.Całe towarzystwo było zachwycajšce,uroczo się bawili,miła harmonia panowała w tym gronie...Prawdziwe szczęœcie! Nazajutrz Scrooge udał się do kantoru. Wstał wczeœniej niż zwykle,gdyż postanowił złapać Boba na spóŸnieniu.Bardzo tego pragnšł i udało mu się.Miał tę przyjemnoœć.Zegar wybił dziewištš,a Boba jeszcze nie było.Kwadranspo dziewištej – jeszcze go nie ma.SpóŸnił się o całe osiemnaœcie i pół minuty.Scroogeotworzył szeroko drzwi swego pokoju,aby widzieć,jak Cratchit będzie się przemykał do swej wyziębionej komórki. Bob już w sieni zdjšł kapelusz i szalik,a otworzywszy drzwi –natychmiast usiadł naswoim stołku i jego pióro zaczęło tak szybko posuwać się po papierze,jakby chciało dogonić stracony czas. –A to co?– burknšł Scrooge,starajšc się swemu głosowi nadać ton jak najbardziej surowy.– Jak można tak się opóŸniać?Co pan sobie myœli? – Wiem,zawiniłem – szepnšł pokornie Cratchit – bardzo pana przepraszam za spóŸnienie.... –SpóŸnienie!–burknšł znów Scrooge.–Ja sšdzę,że to porzšdne spóŸnienie.Proszę tu do mnie! –Przecież zdarzyło się to tylko raz w cišgucałego roku...–usprawiedliwiał się Cratchit,wychodzšc ze swej nory.– Nie powtórzy się to więcej,zapewniam pana.Wczoraj zabawiłem się trochę. –Wszystko to bardzo pięknie –przerwał muScrooge –muszę jednak oœwiadczyć panu,żewcale nie myœlę dłużej znosić czegoœ podobnego.Dlatego –cišgnšł dalej,zeskakujšc szybko z krzesła i dajšc Bobowi takiego kuksańca,aż ten zatoczył się do swojej komórki – dlatego... ni Cratchit. j ľAT48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjüř@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż”üżN¸÷ż@,ŞjI_÷ż@”ŞjjÔ(„