ĺbkŃÉ˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙őđGî’ŕGđ@îŕ@>ŕBđEîoŕEńŮő>ŕB>RŕG>˙ęÁńŮ˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙ĂUÎíffĚ sƒ ˆ‰ÜĚnćÝÝٙťťgcněĚÝܙŸťš3>CLAS HUCK €003™Ö5˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙Copyright (C)2000-2001 Pat Crowe. This Book Reader was distributed solely for the reading of classic books which are out of copyright. Program extends to address 3fffh. No responsibilty can be accepted for any breach of copyright nor for any other matter involved with material above this address. This material will have been added by a user of this program and not the author of this program. Please address any enquiries concerning breach of copyright or any other concerns, to that third party. óÍĆ>˙ęŔúPę ŔúQęŔ1ţ˙Íb͛ >ęa>ŕ&>ę Ŕ>˙ę ŔÍđ͜Í:Í\ÍćÍóÍ ÍBÍS ú‚˙§(Ţú ŔOÍŕ>ęŔͧ ÍÓ ÍŽ Íż ÍÓ ÍŽ ÍG ÍÓ ÍŽ úQęŔÍ|ÍĹÍr>ęÁ>xŕE>@ŕAŻŕ>ŕ˙>Óŕ@űÍ ÍvúÁˇ(ńŻęÁ́Ë VËw cËoÂÄËgÂŐË_ 9ËW -ËO ËG Ăú Ŕ<ţ >OÍŕĂú Ŕ<ţ >OÍłĂÍ ĂÍS ĚĹĂú Ŕţ(ţ(ţ(#ú Ŕţ("ţ(*ţ( *Í/ĂÍĹĂÍËĂ͘ĂÍ^ĂÍ÷ĂÍĂÍ#Ăú Ŕ=ţ˙ >OÍ|Ăú Ŕ<ţ >OÍ|Ă!>w# űÉ!6# ú6˙#6# öÉ! 6˙#6# ö6# úÉÍB͜ÍĹÉú ŔţČÍw Í ÍÓ úÁO> ‘O͜úÁOÍŽ úÁ<ţ 8>ęÁÉú Ŕţ ú ŔGÍ3 8 ř Í3 8 řÍ#@Íw  Í  úÍÓ úÁţ(=> ęÁúÁO> ‘ţ >O͜úÁOÍŽ ú Ŕţ 0<ę ŔÉú ŔţČŐĹúÁO ú Ŕţ ͟ Íw Í ÍÓ ÍŽ yţ  Ü{ę ŔÁŃÉĹú Ŕţ ú ŔĆ GÍ3  úÍ3  úúÁO Íw Í ÍÓ ÍŽ yţ  é> ę ŔÁÉ>ę Ŕ>ęÁ>ęŔę!>ęA!@}ęŔ|ęŔÍŃ!ĐŔ*§ úaŔ*§ úúŔOúŔG>š >¸ >>ęŔÉ>ęŔę!>ęA!@}ęŔ|ęŔÍ- űÍŃúŔ=ęŔ Í3  úÍĹÉÍ-(ÍŃ>ęŔúŔć€(ěÍĹÉÍŃ>ęŔúŔć€Ę˜ÍĹÉ Í3  úÍuĘ,ÍŃúŔţÂúŔţĘ#>ę Ŕ>ęŔúŔć€(ÖÍĹÉĺŐĹúŔoúŔg #F+NxĄ<(,xą úŔęŔ͡ ÍÓ ÍŽ úQęŔ>ęŔ$úŔţ(>ęŔÍŻ ÍÓ ÍŽ úQęŔ>ęŔÁŃáÉĺŐĹú Ŕţ˙(!В@§(=ůÍ3 yę Ŕ!В@y§( řÍ3 ÁŃáÉĺŐĹyę Ŕ>ęŔÍG ÍÓ ÍŽ úQęŔú ŔO>˙ę ŔÍ|ÁŃáÉĺŐĹyę Ŕţ(ţ(ţ(ţ( ţ($ţ((!pÍ(!€Í !Í! Í!°Í!ŔÍÁŃáÉÍćĺĹ~î˙" ů ôÁáÉĺŐĹú Ŕ!ů ţ(q! ţ(j!H ţ(c!p ţ(\!˜ ţ(U!Á ţ(N!Ň ţ(G!ę ţ(@! ţ (9!: ţ (2!b ţ (+!Ň &ĺŐĹ!ˆ ĺŐĹ!ŔĺŐĹ!Ú ĺŐĹ!ą ĺŐĹ!aŔ˛Ŕ*§ úÁŃáÉ Przewiń Wers Str. Roz. Wsz Liiku: Rivi Sivu Kapp LopBlättern: Zeil Seit Kapt AlleDéfiler: Ligne Page Chap ToutScrolla: Rad Sida Kap Hela Lista: Linea Pagina Cap. Tutto Blader: Lijn Blad Hfdst Alles Bla: Linje Side Kap Alle Despl.: Línea Página Cap. Todo Mudar: Linha Pagina Cap. Tudo Despl.: Línia Plana Cap. Tot ĺŐĹúŔGúŔ<¸8Í-(ÍŃ>>ę Ŕ7 ęŔ>ę Ŕ§ÁŃá§ÉĺŐĹúŔţÂO úŔţÂO úŔţ(úŔţ ÍuÍŃúŔ>ę Ŕ7 =ęŔ>ę Ŕ§ÁŃáÉĺŐĹúŔG!Đx§(~#§ ÷ô˛Ŕ*§ úÁŃá§ÉĺĹ!€6# xą řÁáÉĺŐĹy!ţ(#!@‘ţ(!€’ţ(!Ŕ“ţ(!€@y§(=ů]T! ÁÍćP* úÍćP* úÍćP* úÍćP* úÁŃáÉ> ę>ęA!  y§( ĺ>""Ŕ " úáúN"úO">ęúŔćęAÉ> ę>ęA!  y§( *GúN¸ 6*GúO¸ .Ŕ * ú>ęúŔę!úŔćęAÍŃ Í3  úÉ> ę>ęA!    ž # ÷őúŔćęAńÉĺŐĹ! Á@6# xą ř!˛Ŕ~#§(Í÷ öÁŃáÉĺĹÖ o&MD)))  0úŔţ( 8 V#F#Í' yţ őzƒ_ÁáÉĺŐĹk&)}ćđo Á ÁĹË!Ë ÁĹ{ć§(Ë8Ë=öxśw#wyśw#wÁŃáÉđ˙ˇŕ˙Íćđ@ćŕ@É>‘ŕ@É>äŕGŕHŕIÉĺŐÍć!`˜Ŕ>đ" üÍćŔ" üŃáÉĺŐ!`˜ y§(=ů> ‘W>ÍćÍ'(Í'(Í'(éőy§ ńń!`˜QÍćÍ'(Í'(Í'(éŃáÉĺĹú‚˙§(,>˙ŕO!˜`>" xą ř€>" xą ř`>" xą ř>ţŕOÁáÉĹw#< ú 6# úÁÉ!˜>"< ű! ˜"< ű!@˜6ń# úÉ!ŕ™ 6ň# ú!š>("< ű! š "< űÉ́Ĺ> ŕđđđđ/ćË7G>ŕđđđđđđđđđđ/ć°Gú€˙¨ ę˙xę€˙>0ŕú˙ÁÉţ(Ż>˙ę‚˙ÉĹ>˙ŕ$ˆ xą ű>ŕ$ÁÉőđ@ć€(đDţ‘ ôńɇ‡‡Ć€ęh˙ióúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęh˙ióúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęh˙@ióúA˙ć ů*âű ňɇ‡‡Ć€ęj˙kóúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęj˙k@óúA˙ć ů*âű ňÉ˙ď=ď=|˙ď=˙˙ď=ď=˙ď=˙˙ď=ď=˙ď=˙˙ď=ď=ŕ˙ď=˙ď=ď=˙ď=ď=ď=ď=<ď=ď˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙MBFONTMonospaced @@@@@@   ŕ ŕ @ŔŔŕ``@€ @€ @ @@  `@@ @@@@@ @ @@ŕ@ @ŕ@ @`@ @@@€€ŕ     ŕ@Ŕ@@@@ŕŕ  @€€ŕŕ  `  ŕ€€  ŕ ŕ€€ŕ Ŕŕ€€ŕ  ŕŕ @@€€ŕ  ŕ  ŕŕ  ŕ ŕ@@ @ @€@ ŕŕ€@ @€ŕ  @@@ŕ ŕŕŕ€ŕŕ  ŕ   Ŕ  Ŕ  Ŕŕ€€€€€ŕŔ     Ŕŕ€€ŕ€€ŕŕ€€ŕ€€€ŕ€€€  ŕ   ŕ   ŕ@@@@@ŕ  ŕ   Ŕ   €€€€€€ŕ ŕ     ŕ      @     @ŕ  ŕ€€€ŕ    Ŕ ŕ  ŕŔ  ŕ€€ŕ ŕŕ@@@@@@      ŕ     @@     ŕ    @      ŕ@@@ŕ @@@€ŕ`@@@@@`€€@@@ ` `@ ŕ@ ŕ ŕ ŕ€€ŕ   ŕŕ€€€ŕ ŕ   ŕŕ ŕ€ŕ`@ŕ@@@@ŕ  ŕ ŕ€€Ŕ    @@@@@@ @€€  Ŕ  @@@@@@  ŕ   Ŕ    ŕ   ŕŕ  ŕ€€ŕ  ŕ Ŕ €€€ŕ€ŕ ŕ@`@@@     ŕ    @   ŕ   @     ŕ ŕŕ @€ŕ @@€@@ @@@@@@@€@@ @@€`€ŕŕŕŕŕŕŕ@ €`€ @ŕ     ŕ@€`@ŕ@@@@Ŕ   @ŕ@@@@@@ŕ@@@ŕ@@ € @€  @ŕ€ŕ ŕ @€@ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕŕ     ŕ @€@    ŔŔŕŕ`@ŕ@@ @ŕ€ŕ ŕ€@ @€ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕ@@@@@@@ŕ€€ŕ@€€€ Ŕ€ŕ @ ŕ  ŕ   0@@@@@@ŕ€ŕ ŕ ŕ ŕ€ŕŕ ŕ ŕ @€@ ŕ Ŕŕ€€@ŕ @@€ŕŕ ŕ@ŕ@ŕŔ @€ŕ@@`@Ŕ@@@€ŔŔŔŕ€€       @€Ŕ@Ŕŕ ŕ ŕ ŕ ŕ€@ @€@@@€ ŕ @@@ŕ @ŕŕ`ŕ€ ŕ @ŕ @€ŕ€@ŕ ŕ  @ŕ ŕ @ ŕ ŕ `€ŕ ŕ  ŕ ŕ @ŕ ŕ @ŕ€€€€ŕŕ€€€€ŕ@ €@ŕ€ŕ€ŕ @ŕ€ŕ€ŕŕ€€ŕ€€ŕ  ŕ€ŕ€ŕ€@ŕ@@ŕ @ŕ@@ŕ@ ŕ@@ŕ ŕ@@ŕŔ  ŕ  Ŕ @ ŕŕ  €@ŕ  ŕ@ŕ    ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕ ŕ  ŕ @ ŕ  ŕ  ŕ€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  @@Ŕ€ŕ ŕ€ŔŔ Ŕ  Ŕ€€@ŕ ŕ ŕ @ŕ ŕ ŕ@ ŕ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ@ŕ ŕ ŕ @ŕ€€€ŕŕ€€ŕ@ €@ŕ ŕ€ŕ @ŕ ŕ€ŕŕ ŕ€ŕ  ŕ ŕ€ŕ€@@@@@@€@@@@@ €€€€ @@@@@ @  ŕ ŕ @ŕ   €@ŕ ŕ @ŕ  ŕ@ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ   ŕ@ŕ@ŕ ŕ ŕ€@  ŕ @  ŕ@   ŕ   ŕ @  ŕ ŕ€€ŕ ŕ€€   ŕ ŕMBFONTVariable pitch €€€€€€  PPřPřPP x ř(đ ŔČ @˜ŕ  @° Đ€€@€€€€€@€@@@@@€@ŕ@ @ŕ@@€Ŕ€ @@@€€@     @@Ŕ@@@@ŕŕ  @€€ŕŕ  `  ŕ€€  ŕ ŕ€€ŕ Ŕŕ€€ŕ  ŕŕ @@€€ŕ  ŕ  ŕŕ  ŕ ŕ€€@@€ @€@ ŔŔ€@ @€ŕ  @@@ŕ ŕŕŕ€ŕŕ  ŕ   Ŕ  Ŕ  Ŕŕ€€€€€ŕŔ     Ŕŕ€€ŕ€€ŕŕ€€ŕ€€€ŕ€€€  ŕ   ŕ   ŕ@@@@@ŕ  ŕ   Ŕ   €€€€€€ŕˆŘ¨ˆˆˆˆˆˆČ¨˜ˆˆŕ     ŕŕ  ŕ€€€ŕ    Ŕ ŕ  ŕŔ  ŕ€€ŕ ŕŕ@@@@@@      ŕ      @ˆˆˆ¨¨¨P   @      ŕ@@@ŕ @@@€ŕŔ€€€€€Ŕ€€@@@ Ŕ@@@@@Ŕ@ ŕ€@ŕ ŕ ŕ€€ŕ   ŕŕ€€€ŕ ŕ   ŕŕ ŕ€ŕ`@ŕ@@@@ŕ  ŕ ŕ€€Ŕ    €€€€€€@@@@@@€€€  Ŕ  €€€€€€€ř¨¨¨¨ŕ    @   @ŕ   Ŕ€ŕ   ` ࠀ€€ŕ€ŕ ŕ€Ŕ€€€Ŕ    ŕ    @ˆ¨¨¨P  @     ŕ ŕŕ @€ŕ @@€@@ €€€€€€€€@@ @@€P ŕŕŕŕŕŕŕ`€€`€€`ŕ     ŕ@€`@ŕ@@@@Ŕ  ¨@ŕ@@@@@@ŕ@@@ŕ@@ € @€P @ŕ€ŕ ŕ @€@ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕŕ     ŕ@€€@HHŔŔđřP ü\T @ŕ€ŕ ŕ€@ @€ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕ€€€€€€@ŕ€€ŕ@€€€ Ŕ€ŕˆpPpˆŕ  ŕ  °€€€€€€ŕ€ŕ ŕ ŕ x„´¤´„xŕ ŕ ŕ$HH$ŕ Ŕx„´¤„x@ŕ @@€ŕŕ ŕ@ŕ@ŕŔ @€ŕ@@`Ŕ@@@@€   ŕ€€ĐĐPPPPP€€Ŕ@Ŕŕ ŕ ŕ ŕ ŕH$H€€€  (8€€€°ˆ 8ŕ ŕ(č @ŕ @€ŕ€@ŕ ŕ   @ŕ ŕ  @ ŕ ŕ P ŕ ŕ  ŕ ŕ  @ŕ ŕ  @ŕ€€€€ŕŕ€€€€ŕ@ €@ŕ€ŕ€ŕŕ€€ŕ€€ŕ ŕ€€ŕ€€ŕ  ŕ€ŕ€ŕ€@ŕ@@ŕ @ŕ@@ŕ@ ŕ@@ŕ ŕ@@@ŕpHHčHHp¨ˆČ¨˜ˆ€@ŕ  ŕ@ŕ    ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕPpˆˆˆp @ řˆ˜¨Čˆř€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  @@Ŕ€ŕ ŕ€Ŕ@ Ŕ  Ŕ€€@ŕ ŕ ŕ @ŕ ŕ ŕ@ ŕ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ@ŕ ŕ ŕ @ŕ€€€ŕŕ€€ŕ@ €@ŕ ŕ€ŕ @ŕ ŕ€ŕŕ ŕ€ŕ  ŕ ŕ€ŕ€@@@@@@€€€€€@ @@@@ @@@@@ @ p` @ŕ    €@ŕ  ŕ @ŕ   ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕ ŕ   ŕ@ŕ@ř¨¨ř@€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  ŕ ŕ€€ŕ  ŕ€€   ŕ ŕPžc€Şc¸č c€ş-Öc<É " PRZYGODY HUCKA " MARK TWAIN Dowiaduję się o Mojżeszu,w sitowiu Nie znacie mnie,chyba że czytaliœcie ksišżkę pod tytułem Przygody Tomka Sawyera.Ale mniejsza o to.Tę ksišżkę napisał pan Mark Twain i przeważnie powiedział w niej prawdę. Niektóre rzeczy zmyœlił,ale na ogół przedstawił wszystko prawdziwie.Zresztš to nieważne,że zmyœlił.Nie widziałem w życiu człowieka –prócz jednej chyba ciotki Polly i wdowy,no imoże jeszcze Mary – który by nie skłamałprzy jakiejœ okazji.O ciotce Polly –to ta ciotka Tomka Sawyera –i o Mary,i o wdowieDouglas czytaliœcie wszyscy w tej ksišżce,która przeważnie jest prawdziwa,tylko trochę w niej blagi,o czymjuż mówiłem. Więc ta ksišżka kończy się tak:Tomek i ja znaleŸliœmy pienišdze,które rozbójnicy ukryli w jaskini,i od razu staliœmy się bogaci.Otrzymaliœmy każdy po szeœć tysięcydolarów,w samym złocie.Strasznie tego było dużo,kiedy się tak wszystko zsypało na kupę.A potem sędzia Thatcher wzišł te pienišdze i oddał je na procent,i mieliœmy znich dochód po dolarze na głowę co dzień przez okršgły rok –tak że człowiek naprawdę nie wiedział,co z tym robić.Wdowa Douglas wzięła mnie na syna i powiedziała,że mnie ucywilizuje.Ale ciężko mi było tak żyć dzień po dniu w jej domu,bo wdowa była we wszystkim niemożliwie porzšdna i systematyczna. Kiedyjuż nie mogłem dłużej wytrzymać,uciekłem.Włożyłem stare ubranie,stary słomkowy kapelusz i byłem znowu wolny i szczęœliwy!Ale Tomek Sawyermnie wytropił i powiedział,że chce założyćszajkę rozbójników i że mógłbym do niej przystšpić,jeżeli wrócę do wdowy i będę się zachowywał przyzwoicie.Więc wróciłem. Wdowa rozpłakała się na mój widok i powiedziała,że jestem biedna zbłškana owieczka,i rzucała jeszcze na mnie inne takie wyzwiska,tylko że wcale nie chciała mi nimi ubliżyć.Kazała mi na powrót włożyćnowe ubranie i nic już nie mogłem na to poradzić,tylko się pociłem i pociłem,i czułem się tak,jakby mnie ktoœ zwišzał sznurami.A potem wszystko znów było po staremu.Wdowa dzwoniła na kolację i człowiek musiał na czas przychodzić do jadalni.A jak już siadłem przy stole,nie mogłem od razu brać się do jedzenia,tylko musiałem czekać,aż wdowa spuœci głowę i coœ tam pomruczy pod nosem na wiktuały,chociaż prawdę mówišc,nie były wcale takie złe.To jest złe może nie były,tylko że każdš potrawę gotowali w kuchni oddzielnie. W kociołku z różnoœciami jest całkiem inaczej:wszystko się miesza,sos jakby przechodzi z jednej potrawy w drugš i jedzenie robi się smaczniejsze. Któregoœ dnia po kolacji wdowa wzięła do ręki ksišżkę i uczyła mnie o Mojżeszu ukrytym w sitowiu,a ja okropnie nie chciałem się wszystkiego o nim dowiedzieć.Ale po chwili wdowa się wygadała,że Mojżesz umarł doœć dawno temu,więc całkiem przestałem się nim interesować,bo nic a nic mnie nie obchodzš nieboszczycy. Zaraz potem zachciało mi się palić,więc poprosiłem wdowę o pozwolenie.Ale gdzie tam!Nie pozwoliła.Powiedziała,że to wstrętny nawyk i w dodatku bezbożny,więc powinienem postarać się nie brać więcej fajki do ust.Tacy już sš niektórzy ludzie.Wybrzydzajš się na rzeczy,o których nie majš żadnego pojęcia.Wdowa martwiła się o Mojżesza,który nie był jej ani swatem, ani bratem i z którego nikt nie miał najmniejszego pożytku,bo jak już wammówiłem,od dawna już nie żył;a jednoczeœnie ostro mi przyganiała,że robię coœ,co mi sprawia przyjemnoœć. Zresztš sama zażywała tabakę,tylko że naturalnie w tym nie było nic złego,bo to ona robiła. Właœnie wtedy wprowadziła się do wdowy panna Watson,jej siostra,doœć chuda stara panna w okularach na nosie,i z miejsca zabrała się do mnie z elementarzem w ręce.Mordowała mnie blisko godzinę,aż w końcu wdowa kazała jej przestać.Całe szczęœcie,bo nie wytrzymałbym tego dłużej.Potem przez godzinę było œmiertelnie nudno,więc się wierciłem.Panna Watson mówiła: „Nie kładŸ tam nóg,Huckleberry ”,albo:„Nie kuł się tak w krzeœle,Huckleberry.SiedŸ prosto!”i zaraz potem dodawała:„Nie ziewaj i nie przecišgaj się,Huckleberry!Czy ty nie możesz zachowywać się porzšdnie?”Wreszcie opowiedziała mi wszystko o piekle,a ja jej na to, że bardzo bym chciał się tam dostać.Wtedy ona wpadła w strasznš złoœć,ale ja naprawdę nie miałem nic złego na myœli.Chciałem tylko pójœć sobie gdzieœ;chciałem tylko jakiejœ zmiany, wszystko jedno jakiej.PannaWatson powiedziała,że to grzech mówić w taki sposób,że ona by tak nie powiedziała za nic na œwiecie,że będzie żyła cnotliwie,bo chce pójœć do nieba.Ponieważ nie miałem najmniejszej ochoty chodzić tam,gdzie ona się wybierała,postanowiłem,że wcale się o to nie będę starał.Ale jej tego nie powiedziałem,bo narobiłbym sobie tylko biedy i nic dobrego by z tego nie wynikło. A jak już raz zaczęła,rozgadała się na całego i opowiedziała mi dokładnie o niebie.Powiedziała,że człowiek nie będzie tam miał nic do roboty,tyl ko od rana do nocy będzie się przechadzał z harfš i œpiewał,i tak przez całš wiecznoœć.Nie bardzo mi sięto podobało.Ale znowu nic nie powiedziałem.Spytałem jš tylko,czy myœli,że Tomek Sawyer pójdzie do nieba, ale ona na to,że z całš pewnoœciš nie,co mnie ucieszyło,bo chciałem,żebyœmy byli razem. Panna Watson dalej się czepiała,aż mnie to w końcu zmęczyło i całkiem mi zbrzydło.Po trochu zaczęli się schodzić Murzyni na modlitwę,a potem wszyscy wynieœli się spać.Wzišłem œwiecę,poszedłem na górę do mojego pokoju i postawiłem œwiecę na stole.Potem usiadłem na krzeœle obok okna i próbowałem myœleć o czymœ wesołym,ale mi to nie wychodziło.Czułem się taki samotny,że prawie miałem ochotę umrzeć.Gwiazdy błyszczały na niebie i liœcie w lesie szeleœciły jakoœ żałobnie.Z daleka słyszałem puchacza,który hukał o czyjejœ œmierci,i wycie psa,który zapowiadał komuœ bliski pogrzeb.A wiatr zawodził tak dziwnie,jakby chciał coœ powiedzieć,tylko że ja w żaden sposób nie mogłem zrozumieć,o co mu chodziło,więc aż mi przebiegały po plecach zimne dreszcze.Potem gdzieœ w lesie,daleko,usłyszałem takie zawodzenie,jakie wydaje duch,kiedy chce powiedzieć o czymœ,co mu doskwiera,ale nikt go nie może zrozumieć,więc zamiast żeby spoczšł sobie wygodnie w grobie – musi tłuc się co noc i zawodzić żałoœnie.Tak mnie to przybiło i przestraszyło,że zapragnšłem mieć kogoœ przy sobie. Zaraz potem zobaczyłem pajškapełznšcego mi po ramieniu,więc go strzšsnšłem i on zapalił się od płomienia œwiecy,a zanim zdšżyłem palcem ruszyć,już spiekł się cały i skurczył.Nikt mi nie musiał tłumaczyć,że jest to strasznie zły znak i œcišgnie na mnie jakieœnieszczęœcie,więc ze strachu tak się zaczšłem trzšœć,że o mało co nie spadło ze mnie ubranie.Wstałem i przeszedłem sięw kółko trzy razy po własnych œladach,żegnajšc się za każdym razem,a potem zwišzałem nitkš kosmyk włosów,żeby odegnać złe duchy.Ale mnie tonie pocieszyło.Robi się tak,kiedy człowiek zgubi znalezionš podkowę zamiast przybić jš nad drzwiami,ale nie słyszałem,żeby to był sposób na odegnanie nieszczęœcia po zabiciu pajška. Dygocšc cały usiadłem z powrotem na krzeœle,wycišgnšłem fajkę i zapaliłem;w domu było teraz cicho jak w grobie,więc wdowa nie mogła się o niczym dowiedzieć.Upłynęło sporo czasu, aż w końcu usłyszałem z daleka bicie zegara w mieœcie – bum,bum,dwanaœcie uderzeń;i znowu cisza,jeszcze większa niż przedtem.Po chwili usłyszałem trzask gałęzi w ciemnoœci między drzewami –coœ się tam ruszało.Ani drgnšłem,tylko nadstawiłem uszu.Zaraz potem rozległo sięw dole cichutkie „miau,miau ”.Dobra nasza!Zapiszczałem też „,miau,miau ”,najciszej jak tylko mogłem,zgasiłem œwiecę i wgramoliwszy się na parapet,skoczyłem na dach szopy.Potem hyc na ziemię,wpełzłem między drzewa – atam,naturalnie,czekał na mnie Tomek Sawyer. Krwawa przysięga naszej bandy Poszliœmy na palcach œcieżkš prowadzšcš między drzewami za dom,na koniec ogrodu wdowy,schylajšc się cały czas,żeby nas gałęzie nie biły po głowach.Kiedyœmy szli koło kuchni, przewróciłem się o jakiœ korzeń i narobiłem hałasu.Przypadliœmy obaj do ziemi i leżeliœmy cicho.W drzwiach kuchni siedział Jim,wielki Murzyn panny Watson;widzieliœmy go wyraŸnie, bo za nim paliło się œwiatło.Wstał i wycišgnšwszy szyję nasłuchiwał dobrš minutę.W końcu powiada:–Kto tam?– Słuchał jeszcze chwilę,a potem wyszedł na palcach przed dom i stanšł w samym œrodku między nami;mogliœmy go prawie dotknšć rękš.Trwało to chyba bardzo długo,a tu cišgle cisza i my wszyscy trzej tuż obok siebie.Raptem zaczęło mnie swędzić jedno miejsce na kostce u nogi.Ale się nie podrapałem.Potem zaswędziło mnie ucho,a po uchu plecy między łopatkami.Pomyœlałem,że umrę,jak się nie podrapię.Od tego czasu nieraz to obserwowałem. Kiedy człowiek znajdzie sięmiędzy ludŸmi z dobrego towarzystwa albo jest na pogrzebie,albo stara się zasnšć,kiedy nie jest senny,albo trafi gdziekolwiek,gdzie nie wypada mu się drapać – pewne jak amen w pacierzu,że zaraz poczuje swędzenie w najmniej stu miejscach.Po chwili Jim odezwał się znowu:–Hej...kto jesteœ?Gdzie jesteœ?Niech mnie psy zjedzš,jak czegoœ nie słyszałem.Hm... wiem,co zrobię.Usišdę i posłucham,czy znowu czegoœ nie usłyszę! No więc usiadł na ziemi między mnš i Tomkiem.Oparł się plecami o drzewo i wycišgnšł nogi przed siebie,tak że palcami prawie dotykał mojej stopy.Zaczšł mnie nos swędzić.Tak mnie swędził,że łzy napłynęły mi do oczu.Ale się nie podrapałem.Z kolei zaswędził mnie nos w œrodku.Zaraz potem poczułem swędzenie pod sobš.Nie wyobrażałem sobie,żebym mógł dłużej uleżeć spokojnie.Taka mordęgatrwała szeœć,może siedem minut –mnie się wydawało,że sto razy dłużej.Swędziło mnie teraz w jedenastu rozmaitych miejscach.Pomyœlałem,że nie wytrzymam dłużej niż minutę,ale zacišłem zęby i postanowiłem spróbować.Właœnie wtedy Jim zaczšł głoœno oddychać,po chwili zachrapał – a jeszcze po chwili było mi znowu przyjemnie. Tomek dał znak – jakby ciche cmoknięcie wargami –i zaczęliœmy sięczołgać na brzuchach. Kiedyœmy się oddalili o jakieœ dziesięć stóp,Tomek szepnšł mi,że ma ochotę dla kawału przywišzać Jima do drzewa.Ale mu nie pozwoliłem.Jim mógłby się obudzić i narobić rwetesu i zaraz by sięwykryło,że mnie nie ma w pokoju.Wtedy Tomek powiedział,że ma za mało œwiec, więc wœliŸnie się do kuchni i weŸmie,ile mu trzeba.Wolałem,żeby tego nie robił.Powiedziałem mu,że Jim gotów się obudzić i też wejœć do kuchni.Ale Tomek koniecznie chciał zaryzykować, więc przekradliœmy się do tej kuchni,wzięliœmy trzy œwiece i Tomek położył na stole pięć centów jako zapłatę.Potem wyszliœmy i chciałem stšd jak najprędzej czmychnšć,ale na Tomka nie było rady –nictylko musiał przyczołgać się do tego miejsca,gdzie siedział Jim,i spłatać mu jakiegoœ figla.Czekałem i czas strasznie mi się dłużył,i wszystko dokoła było okropnieciche i opustoszałe. Jak tylko Tomek wrócił,poszliœmy dalej œcieżkš,przeleŸliœmy przez płot i już po chwili wspinaliœmy się na szczyt stromego pagórka po drugiej stronie domu.Tomek powiedział mi,że zdjšł Jimowi kapelusz z głowy i powiesił go na gałęzi tuż nad nim iże Jim poruszył się trochę, ale spał dalej.PóŸniej Jim mówił,że zaczarowały go czarownice,wsiadły mu na grzbiet i kazały się wozić po całym stanie,aż w końcu posadziły go na powrót pod drzewem i powiesiły mu kapelusz na gałęzi,żeby było wiadomo,kto to zrobił.Kiedy Jim opowiadał tę przygodę po raz drugi,to już mówił,że czarownice kazały mu się zawieŸć do Nowego Orleanu.A potem ile razy opowiadał,tyle razy przedłużał drogę,aż po pewnym czasie przysięgał,że czarownice kazały mu się wozić po całym œwiecie,że o mało co nie zajeŸdziły go na œmierć i że całe plecy miał w pęcherzach.Jim okropnie był z tego dumny iw końcu tak mu się w głowie przewróciło,że prawie nie zauważał innychMurzynów.Murzyni schodzili się z odległoœciwielu mil,żeby wysłuchać opowieœci Jima,a szanowali go bardziej niż jakiegokolwiek innego czarnego w okolicy.Obcy Murzyni zatrzymywali się i patrzyli na niego z rozdziawionymi gębami,jakby był jakim dziwem nad dziwy.Czarni chętnie opowiadajšsobie o duchach wieczorem w kuchni przy kominie.Ale jak tylko któryœ zaczynał gadaćidawał do zrozumienia,że zna się na takich rzeczach,Jim mu przerywał:–Hm,a co ty możesz wiedzieć o czarach?–i Murzyna zaraz zatykało,i milkł jak niepyszny.Jim zawiesił te pięć centów na sznurku i nosił je zawsze na szyi. Chwalił się,że jest to talizman,który dał mu własnoręcznie sam diabeł,i przy tym powiedział,że jak Jim szepnie kilka słów,może za pomocš tego talizmanu leczyćwszystkie choroby i w każdej chwili przywoływać czarownice;ale Jim nie chciałsię przyznać,jakie to słowa.Murzyni schodzili się zewszšd i dawali Jimowi wszystko,co mieli,żeby im pozwolił spojrzeć na te pięć centów,ale za nic by ichnie dotknęli,bo diabeł miał je w ręku.Ponieważ Jim widział diabła i woził nagrzbiecie czarownice,tak mu się w głowie przewróciło,że jako służšcy całkiem się zbałamucił. Kiedy weszliœmy z Tomkiem na szczyt pagórka i spojrzeliœmy w dół na miasteczko, zobaczyliœmy œwiatło w kilku domach,gdzie może leżał ktoœ chory.Gwiazdy nad nami błyszczały pięknie,a w dole koło miasteczka widać było rzekę szerokš na milę i takš cichš i wspaniałš!Zeszliœmy z pagórka i odszukaliœmy Jo Harpera,Bena Rogersa i jeszcze kilku chłopców ukrytych w starej garbarni.Potem odwišzawszy czółno popłynęliœmy dwie i pół mili w dół rzeki i wysiedliœmy w miejscu,gdzie sterczy na zboczu pagórka stroma skała. Podeszliœmy do kępy krzaków i Tomek najpierw kazał nam wszystkim przysišc,że dochowamy tajemnicy,a potem pokazał szczelinę w skale ukrytš w gšszczu krzaków. Zapaliliœmy œwieczki i wczołgaliœmy się na czworakach do œrodka.Posuwaliœmy się tak ze dwieœcie jardów,aż nagle korytarz całkiem się rozszerzył.Tomek chwilę szukał po omackuprzejœcia,a potem dał nura w szparę w œcianie,której nikt by chyba nie dostrzegł.Przeszliœmy wšskim korytarzem iznaleŸliœmy się w jaskini obszernej niczym izba,ale zimnej i o wilgotnych, oœlizłych œcianach.Zatrzymaliœmy się tam,a Tomek powiedział: –Zawišżemy teraz tę bandę rozbójników i nazwiemy jš Bandš Tomka Sawyera.Kto chcedo niej należeć,musi złożyć przysięgę i podpisać się własnš krwiš. Wszyscy na to przystali.Wtedy Tomek wyjšłz kieszeni kartkę papieru,na której wypisałprzysięgę i całš jš nam odczytał.Było tam,że każdy chłopiec przysięga dochować bandzie wiernoœci i nigdy nie zdradzi żadnego z jej sekretów.A jak ktoœ zrobi krzywdę któremuœ członkowi bandy,chłopiec,który otrzyma rozkaz zabicia krzywdziciela i całej jego rodziny,musi to zrobić i nie będzie jadł ani nie będzie spał,dopóki ich nie zabije i nie wytnie im na piersiach krzyża,czyli tajemnego znaku bandy.I nikt,kto nie jest członkiem bandy,nie œmie używać znaku krzyża,a gdyby używał,banda poda go do sšdu;a jak mimo to będzie używał,zostanie zabity.A jeœli którykolwiek z członków bandy zdradzi obcym tajemnicę,zginie z poderżniętym gardłem,jego trup zostanie spalony i popioły rozrzucone na cztery strony œwiata,a jego imię krwiš będzie wymazane z listy i banda nigdy głoœno go nie wypowie,a tylko obłoży klštwš i na zawsze wyrzuci je z pamięci.Wszyscy chłopcy wołali,że jest to wspaniała przysięga,i pytali Tomka,czy jš sam wykombinował.Tomek powiedział,że częœciowo wzišł jš z głowy,a częœciowo z ksišżek o piratach i rozbójnikach i że w ogóle używa jej każda szanujšca się banda złoczyńców. Niektórzy chłopcy uważali,że trzeba by zabijać także rodziny chłopców,którzy wydadzš sekrety bandy.Tomek przyznał,że to œwietna myœl,i dopisał ołówkiem to zdanie.Wtedy odezwał się Ben Rogers: – A co z Huckiem Finnem??Huck nie ma rodziny. – Ma przecież ojca – odparł Tomek Sawyer. –A jakże,ma ojca,tylko nikt nie wie,gdzie się ten ojciec podziewa.Dawniej,jak się spił, leżał między wieprzami na podwórzu starej garbarni,ale już chyba od roku nie było go w tych stronach. Zaczęli się zastanawiać,co ze mnš zrobić;powiedzieli,że mnie wykluczš,ponieważ każdy chłopiec musi mieć rodzinę czy kogoœ takiego,kogo można by zabić,inaczej nie byłoby to sprawiedliwewzględem innych chłopców.Nikt nie mógł ook20\huck.Ş# ˆŠj ľA(48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ ˆiC ř }x}`X¸ŠjP-c}š 6Äc€ ú #c 0X, u6ç<€nic mšdrego wymyœlić,byliœmy całkiem zgnębieni i siedzieliœmy w milczeniu.Zbierałomi się na płacz.Ale nagle wpadłem na dobrypomysł i zaproponowałem im pannę Watson.Mogš jš w razie czego zabić.Chłopcy zaczęli wołać: – Nada się,nada.Dobra nasza.Huck może wstšpić do bandy.Potem każdy z nas wzišł szpilkę i nakłuł sobie palec,żeby móc podpisać się krwiš,i ja również postawiłemswój znak na papierze. –A teraz chciałbym wiedzieć –odezwał się Ben Rogers – czym nasza banda będzie się zajmowała? – Nic,tylko będziemy rabowali i mordowali – odparł Tomek. – A co będziemy rabowali??Domy czy bydło...czy...? –Co za brednie,Ben!Kradzież bydła i różnych przedmiotów,to nie jest żadne rozbójnictwo, tylko zwyczajne złodziejstwo– odparł Tomek Sawyer.– Nie jesteœmy złodziejami.To nie byłoby w dobrym stylu.Jesteœmy rozbójnikami.Ubrani w maskizatrzymujemy dyliżanse i powozy na drogach,a potem zabijamy podróżnych i zabieramy im zegarki i pienišdze. – Czy zawsze musimy zabijać podróżnych??– Naturalnie.To najlepszy sposób.Niektórzy pisarze twierdzš inaczej,ale przeważa zdanie,że najlepiej ich zabić.Oprócz tych,których się przyprowadza do jaskini i trzyma,dopóki się nie okupiš. – Dopóki się nie okupiš??Co to znaczy? –Nie wiem.Ale zawsze tak się robi.Tak czytałem w ksišżkach,więc naturalnie my też musimy to robić. – Ale jak to możemy robić,kiedy nie wiemy,co to jest? –Trudno,musimy.Nie mówiłem ci,że tak jestnapisane w ksišżkach?Chcesz zaczšć od tego, żeby robić wszystko inaczej,niż jest w ksišżkach i wszystko pokręcić? –E,Tomek,to się tak łatwo mówi.Ale jak,u licha,majš się ci ludzie okupić,kiedy nie wiemy,jak to z nimi zrobić?Tego chciałbym się dowiedzieć.Jak myœlisz,co to może znaczyć? –Hm,słowo daję,że nie wiem.Ale może znaczy,że jak będziemy trzymali tych ludzi,dopóki się nie okupiš,to znaczy,że będziemy ich trzymali do œmierci? –Całkiem możliwe.To nawet pasuje.Czegoœ od razu tak nie powiedział?Zatrzymamy ich,dopóki się na œmierć nie okupiš,a kłopotów będzie z nimi fura – objedzš nas doszczętnie i tylko będš patrzyli,jak by się tu urwać. –Co ty pleciesz,Ben!Jak mogš uciec,kiedy postawimy przy nich straż,gotowš strzelać przy lada ruchu? –Postawimy straż!To mi się podoba!Ktoœ będzie tu musiał sterczeć calutkš noc i ani na chwilę nie zmruży oka tylko po to,żeby ich pilnować.Uważam,że to głupota.Dlaczegonie mielibyœmy wzišć do ręki porzšdnej maczugi i okupić ich na œmierć,jak tylko tu przyjdš. –Dlatego,że w ksišżkach jest inaczej.Słuchaj no,Ben,chcesz robić wszystko jak należy czy nie chcesz?Bo o totylko chodzi.Czy nie myœlisz,że ludzie,którzypiszš ksišżki,najlepiej znajš się na rzeczy?A może ci się zdaje,że ty ich czegoœnauczysz?Wybij to sobie z głowy.Nie,Ben, gadaj zdrów,a my i tak pozwolimy im się okupić w przepisany sposób. – No więc zgoda.Mnie tam wszystko jedno,ale dalej uważam,że to głupi pomysł.Słuchaj no, kobiety też zabijamy? –Ach,Ben,gdybym był taki ciemny jak ty,na pewno bym się do tego nie przyznawał. Zabijać kobiety!Skšdże,w żadnej ksišżce nigdy tego nie czytałem.Posłuchaj:przyprowadzasz je do jaskini,nadskakujesz im,a one powoli zakochujš się w tobie i ani myœlš wracać dodomu. –Hm,jeżeli tak ma być,zgoda,ale mnie się tonie podoba.Zanim się obejrzymy,jaskinia będzie zapchana kobietami i mężczyznami czekajšcymi,aż się okupiš na œmierć i dla rozbójników nie starczy miejsca.Ale rób,jakchcesz,Tomku,nie mam nic więcej do powiedzenia. Mały Tommy Barnes zasnšł,a kiedy go chłopcy obudzili,bardzo się przestraszył i rozpłakał,i wołał,że chce do mamy i że nigdy więcej nie będzie rozbójnikiem. Wszyscy chłopcy zaczęli się z niego naœmiewać i nazywali go płaksš,a wtedy onsię wœciekł i zagroził,że jak tylko wróci,wyda wszystkie nasze tajemnice.Ale Tomek dał mu pięć centów, byle tylko milczał;potem nam powiedział,że teraz rozejdziemy się do domów,a w przyszłym tygodniu znowu się spotkamy i obrabujemy kogoœ,i zabijemy kilka osób. Ben Rogers powiedział,że trudno mu się wyrwać z domu w tygodniu.może tylko w niedzielę, więc chciał,żebyœmy się spotkali w niedzielę.Ale wszyscy chłopcy uważali,że to byłby straszny grzech rabować i zabijaćw niedzielę,więc pomysł Bena odpadł.Postanowiliœmy,że się spotkamy możliwie najprędzej i wyznaczymy jakiœ dzień.Potem wybraliœmy Tomka Sawyera na herszta,a Jo Harpera na zastępcę herszta bandy i poszliœmy do domu. Wdrapałem się na szopę i wœliznšłem przezokno do pokoju tuż przed œwitem.Moje noweubranie całe było wyplamione woskiem i umazane glinš,a ja sam byłem okropnie zmęczony. Urzšdzamy zasadzkę na Arabów Nie ma co,dobrze mi się dostało od starej panny Watson za to moje nowe ubranie.Ale wdowa wcale mnie nie łajała,tylko wyczyœciła wosk i błoto z ubrania i miała strasznie smutnš minę, więc pomyœlałem,żebędę zachowywał się przez jakiœ czas przyzwoicie,jeżeli mi się uda.Potem panna Watson zamknęła się ze mnš w schowanku idługo się modliła,ale nic z tego nie wyszło.Powiedziała mi,że jak się będę modlił co dzień,dostanę wszystko,o co poproszę.Spróbowałem i okazało się,że to nieprawda.Kiedyœ dał mi ktoœ wędkę,ale bezhaczyków.Co komu po wędce bez haczyków.Więc kilka razy modliłem się o te haczyki,ale jakoœ nie wyszło.Potem któregoœ dnia poprosiłem pannę Watson,żeby za mnie spróbowała,ale ona mina to,że jestem głupi. Wcale mi nie powiedziała dlaczego,a ja sam w żaden sposób nie mogłem się w tym połapać. Kiedyœ usiadłem w lesie i długo o tej sprawie myœlałem.Powiedziałem sobie,że jak człowiek może otrzymać wszystko,o copoprosi w modlitwie,to dlaczego pastor Winn nie dostał z powrotem pieniędzy,którestracił na œwiniach?Dlaczego wdowa nie może odzyskać srebrnej tabakierki,którš jej ukradli?Dlaczego panna Watson nie możetrochę utyć?Nie,mówię sobie,to zwykłe nabieranie.Poszedłem do wdowy i powiedziałem jej,co myœlę,a ona mi na to,że te rzeczy,które człowiek może wyprosić modlitwš,nazywajš się „dary duchowe ”.To było już dla mnie za mšdre,ale ona mi wytłumaczyła,o co jej idzie;że niby muszę pomagać innym ludziom i być dla nich pożyteczny,i cišgle uważać,czy im czego nie trzeba,a o sobie wcale nie myœleć. O ile dobrze zrozumiałem,miało to się tyczyć także panny Watson.Więc poszedłem znów do lasuimyœlałem o tym bardzo długo,ale nie widziałem,jaka by z tego mogła wyniknšć korzyœć, chyba że dla tych innych ludzi,więc w końcu postanowiłem dać pokóji nie zawracać sobie tym więcej głowy Wdowa brała mnie czasem na stronę i mówiła mi o Opatrznoœci w taki jakiœ sposób,że serce całkiem we mnie miękło;ale wystarczyło,żeby panna Watson wzięła się następnego dnia do roboty,a zaraz wszystko psuła.Pomyœlałem,że pewnie sš dwa rodzaje Opatrznoœci i że człowiek potrafi dać sobie niezgorzej radę z Opatrznoœciš wdowy,ale jak panna Watsonprzyprze go do muru,nie ma już żadnego ratunku.Długo to sobie kombinowałem i w końcu postanowiłem przystšpić do Opatrznoœci wdowy,jak ta Opatrznoœć mnie zechce,chociaż po prawdzie ani rusz nie mogłem zrozumieć,co by jej z tego przyszło,jeżeli się zważy,że jestem taki nieuczony i taki pospolity,i krnšbrny. Tatka nie widział nikt w naszych stronach od przeszło roku,co bardzo mnie cieszyło; wolałbym go już nigdy w życiu nie oglšdać.Grzmocił mnie zwykle,kiedy był trzeŸwy i miał mnie pod rękš;choć prawdę mówišc,jak tatko kręcił się po okolicy,uciekałem najczęœciej do lasu.W tymmniej więcej czasie znaleziono go utopionego w rzece,jakie dwanaœcie mil powyżej miasta.Tak ludzie powiadali;przynajmniej zdawało im się,że to tatko.Powiadali,że ten topielec był dokładnie jego wzrostu i cały w łachmanach i miał bardzo długie włosy,więc to wszystko wyglšdało na tatkę.Twarzy wcale nie mogli rozpoznać,bo tak długo mokła w wodzie,że w ogóle nie przypominała już twarzy.Ludzie jeszcze powiadali,że topielec pływał na plecach. Wyłowili go z wody i pochowali na brzegu.Ale potem znowu zaczšłem się niepokoić,bo przyszło mi coœ nagle do głowy;wiedziałem doskonale,że utopiony mężczyzna nie pływa nigdy na plecach,tylkotwarzš do dołu.Więc w mig zrozumiałem,żeto wcale nie był tatko,tylko jakaœ kobieta przebrana za mężczyznę.Dlatego z powrotem zaczšłem się niepokoić.Pomyœlałem,że tatko niedługo znowu się tu zjawi,chociaż wolałbym,żeby nie przychodził. Przez jakiœ miesišc bawiliœmy się w rozbójników,a potem wystšpiłem z bandy.Inni chłopcy też wystšpili.Nie obrabowaliœmy nikogo ani nie zabili,a wszystko robiliœmy na niby. Wyskakiwaliœmyzza drzew i napadaliœmy pastuchów pędzšcych œwinie,albo kobiety wiozšce warzywa na targ,ale nie odprowadziliœmy żadnego z nich do jaskini.Tomek Sawyer mówił,że œwinie to sztaby złota,a brukiew i inne warzywa to drogocenne kamienie.Szliœmy potem do jaskini i dalej przechwalać się,czegoœmy to nie dokonali,iluœmy ludzi zabili,ilu zranili.Ale ja nie widziałem w tym żadnych dla nas korzyœci.Któregoœ dnia Tomek kazał jednemu chłopcu biegać po miasteczku z płonšcym patykiem,który nazywał wiciami (tym znakiem zwoływała się banda),a potem powiedział nam,że wedle tajemnych wieœci,jakie otrzymał od swoich zwiadowców,jutro w Dolinie Płytkiej Pieczary rozbije obóz cała gromada hiszpańskich kupców i bogatych Arabów z dwiema setkami słoni,szeœcioma setkami wielbłšdów i ponad tysišcem mułów –wszystko to obładowane do niemożliwoœci samymi brylantami.Powiedział też Tomek, że.w straży majš tylko czterystu żołnierzy,więc urzšdzimy na nich,jak to nazwał,zasadzkę, zabijemy wszystkich i porwiemy brylanty.Powiedział jeszcze,że musimy wyczyœcić wszystkie pałasze i strzelby i być w pogotowiu.Nawet jak chodziło o zwyczajny napad na wózek z brukwiš,Tomek kazał nam czyœcić strzelby i pałasze.Tak naprawdę były to tylko patykii kije od szczotek;choćby je człowiek pucował,dopóki by nie skisł,niewiele by im to pomogło.Nie wierzyłem,żebyœmy dali radę takiej kupie Hiszpanów i Arabów,ponieważ jednak chciałem zobaczyćsłonie i wielbłšdy,nazajutrz,czyli w sobotę,czekałem z innymi chłopcami w zasadzce. Na dany znak wybiegliœmy z lasu i całš kupš runęliœmy w dół pagórka.Ale niebyło tam ani Hiszpanów,ani Arabów,ani żadnych słoni czy wielbłšdów,tylko majówka szkółki niedzielnej – i to w dodatku malców z pierwszego roku nauczania!Rozpędziliœmy dzieci i pognaliœmy je aż na stok doliny,ale łupy mieliœmy bardzo marne –trochę szynki i pšczków;jeden tylko Ben Rogers zdobył lalkę szmacianš,a Jo Harper – œpiewnik i ksišżeczkę do nabożeństwa.Potem przybiegłnauczyciel,więc rzuciliœmy wszystko i w nogi.Nie widziałem żadnych brylantów,a jakpowiedziałem o tym Tomkowi Sawyerowi,onmi na to,że owszem,były brylanty,całe fury brylantów,a także Arabowie i słonie,i różnoœci.Spytałem,dlaczegoœmy i ch nie wi dzi el i . Odpowiedział,że gdybym nie był taki ciemny i gdybym przeczytał ksišżkę pod tytułem „Don Kichot ”,nie musiałbym wcale pytać.Powiedział,że wszystko to się dzieje za pomoc czarów;że były tam na łšce setki żołnierzy i słonie,i skarby,tylko mieliœmy wrogów,których nazwał czarnoksiężnikami,i ci czarnoksiężnicy na złoœć nam zamienili wszystko w malców ze szkółki niedzielnej.Wtedy powiedziałem Tomkowi,że w takim razie trzeba nam było wyłoić czarnoksiężnikom skórę.A on mi na to,że jestem osioł. –Przecież – powiada Tomek – czarnoksiężnik mógłby przywołać całš gromadę duchów,a te duchy zrobiłyby z ciebie sieczkę,zanim zdšżyłbyœ policzyć do trzech.Sš takie wysokie jak drzewa,a w sobie szerokie jak koœciół. –No,a gdybyœmy tak przywołali do pomocy jakieœ inne duchy?–spytałem.–Czy nie moglibyœmy wtedy spuœcić tamtym lania? – A w jaki sposób je przywołasz?? – Nie wiem.Jak czarnoksiężnicy to robiš? –Hm,pocierajš starš cynowš lampę albo żelazny pierœcień i zaraz duchy przylatujš,pędzš na złamanie karku i dookoła pełno jest błyskawic i grzmotów,i dymu;a cokolwiek im się każe robić,w mig robiš.Myœlisz,że to dla nich wielkie rzeczy wyrwać z ziemi drzewko z korzeniami i zdzielić nim po głowie nauczyciela szkółki niedzielnej albo kogoœ takiego? – A kto je zmusza,żeby przybiegały tak na każde zawołanie? –Jak to kto?Każdy,kto potrze cynowš lampęalbo żelazny pierœcień.Należš do człowieka,który potrze lampę albo pierœcień,więc muszš zrobić wszystko,czego ten człowiek zażšda.Jak im powiesz,żeby ci wybudowały pałac długoœci czterdziestu mil,cały z brylantów,i wypełniły go po samiutkie brzegi gumš do żucia,albo czym chcesz,a potem,żeby ci przywiozły na żonę córkę cesarza chińskiego,muszš cię posłuchać i muszš to zrobić przed œwitem drugiego dnia.Co więcej,muszš przenosić ten pałac tam i na powrót po calutkim kraju,gdziekolwiek im każesz. –Hm,mnie się wydaje –rzekłem –że te duchy to straszne fajtłapy,bo przecież mogłyby zatrzymać taki pałac dla siebie zamiast go w ten sposób głupio tracić.Zresztš jakbym był na ich miejscu,prędzej by mi włosy na dłoni wyrosły,niżbym tak na każde zawołanie odrywał się od swojego zajęcia i biegł do kogoœ,kto potarł starš lampę cynowš. Co za bzdury opowiadasz,Huck!Przecież musiałbyœ przyjœć,czybyœ chciał,czy nie chciał. –Chociażbym był taki wysoki jak drzewo i taki szeroki w sobie jak koœciół?No więc zgoda, przyszedłbym.Ale jakbym przyszedł,to ten,co mnie wołał,prędko by zwiał do mysiej dziury. – Macie go!!Szkoda z tobš gadać,Huck!Nie masz o niczym pojęcia.Zupełny dureń. Myœlałem o tym parę dni i w końcu postanowiłem,że zobaczę,jak to z tym jest naprawdę. Wytrzasnšłem skšdœ starš cynowš lampę i pierœcień żelazny,poszedłem do lasu i tak tarłem,że aż się cały spociłem,jakbym z wody wyszedł.Ułożyłem sobie,że zbuduję taki pałac i zaraz go sprzedam.Ale wszystko na nic,bo żaden duch nie przyszedł.Wtedy pomyœlałem,że cała ta heca to jeszcze jedno kłamstwo Tomka Sawyera.Zresztš on chyba wierzył w tych Arabów i w te słonie,ale ja nie wierzyłem.Za bardzo mi towszystko przypominało szkółkę niedzielnš. Przepowiednia kłębka kłaków Minęło kilka miesięcy i przyszła zima.Prawie przez cały ten czas chodziłemdo szkoły i znałem już wszystkie litery i umiałem czytać,a nawet troszkę pisać i nauczyłem się tabliczki mnożenia do szeœć razy siedem jest trzydzieœci pięć,ale myœlę,że do końca tabliczki nie dojadę, choćbym miał żyć wiecznie.Tak czy siak nieinteresuje mnie arytmetyka. Najpierw nienawidziłem szkoły,ale pomału przywykłem i mogłem od biedy wytrzymać.Jak mi się już strasznie nudziło,dawałem nogę,a lanie na drugi dzień dobrze mi robiło i podnosiło mnie na duchu.Więc im dłużej chodziłem do szkoły,tym mi to było łatwiejsze.Dziwna rzecz, ale otrzaskałem się trochę ze zwyczajami wdowy i mniej je sobie teraz przykrzyłem.Prawdę mówišc,mieszkanie w domu i sypianie w łóżku mocno mi się dawało we znaki,ale zanim nastały zimna,wymykałem się czasem na noc do lasu,co było dla mnie odpoczynkiem. Najbardziej lubiłem takie życie,jakie miałem dawniej,ale po trochu coœ się we mnie zmieniło i zaczynałem teraz lubić to nowe życie.Wdowa mówiła,że się poprawiam,chociaż powoli,i że całkiem nieŸle się sprawuję.Mówiła też,że nie przynoszę jej wstydu. Któregoœ dnia przewróciłem przy œniadaniu solniczkę,Wycišgnšłem rękę najprędzej,jak mogłem,żeby wzišć trochę soli i rzucić jš za siebie przez lewe ramię,co odwróciłoby ode mnie nieszczęœcie,ale panna Watson była szybsza. –WeŸ te ręce,Huckleberry!Że też zawsze musisz robić taki nieporzšdek!– Wdowa szepnęła za mnš dobre słówko,ale ja wiedziałem,że to nie odegna ode mnie nieszczęœcia.Po œniadaniu wyszedłem z domu strapiony i niespokojny i tylko cały czas się zastanawiałem,co też to będzie takiego i kiedy mi spadnie na kark.Bywajš sposoby na zarzekanie niektórych złych znaków,ale na rozsypanie soli nie ma żadnejrady;więc nawet nie próbowałem nic robić,a tylko wlokłem się przybity i cały czas miałem się na bacznoœci. Poszedłem na koniec ogrodu i przelazłem po kładce przez płot,bardzo w tym miejscuwysoki. Spadł œwieży œnieg,warstwa może na cal gruba,i na tym œniegu zobaczyłem œlady czyichœ stóp. Ktoœ przyszedł do kamieniołomów,postał chwilę przy kładce,apotem ruszył dalej wzdłuż płotu. Dziwna rzecz,stał tak długo,a nie wszedł do œrodka!Nie mogłem się w tym połapać i 20\huck.Ş# ˆŠj ľA(48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż Pťc ś!Áă c€¤!çc‹0a%ě5u ?€cała rzecz wydała mi się podejrzana.Już miałem pójœć po œladach,tylko przyklęknšłem,żeby im się jeszcze przyjrzeć.W pierwszej chwili nic nie spostrzegłem,ale potem zobaczyłem.W obcasie lewego buta był krzyż zrobiony z główek dużych gwoŸdzi,co jest sposobem na odegnanie diabła.W sekundę byłem na nogach i gnałem w dół pagórka.Od czasu doczasu oglšdałem się za siebie,ale nie widziałem nikogo.Drogę do sędziego Thatchera przebiegłem najprędzej jak mogłem.Sędzia powiedział: – Co z tobš,chłopcze,żeœ taki zdyszany?Przyszedłeœ po odsetki? – Nie,proszę pana – odparłem.– A czy sš dla mnie jakieœ pienišdze?? –Owszem,wczoraj wieczorem wpłynęło półroczne rozliczenie.Ponad sto pięćdziesištdolarów.Istna fortuna.Lepiej,żebym je ulokował wraz z szeœcioma tysišcami,bo w przeciwnym razie wszystko wydasz. –Kiedy ja,proszę pana –powiedziałem – wcale ich nie chcę wydać.W ogóle ich nie chcę... ani tych szeœciu tysięcy.Chcę,żeby jepan sobie wzišł.Chcę je panu dać...te szeœć tysięcy i całš resztę. Miał strasznie zdziwionš minę.W żaden sposób nie mógł mnie zrozumieć.Spytał: – O co ci,chłopcze,właœciwie idzie? Odpowiedziałem: – Niech mnie pan o nic nie pyta,proszę pana,proszę!WeŸmie je pan,dobrze? Zawołał:–Zdumiewasz mnie!Czy się coœ stało? –Proszę,proszę,niech pan weŸmie te pienišdze –powtórzyłem – i niech mnie pan o nic nie pyta,to nie będę musiał kłamać. Namyœlał się chwilę,a potem powiada: –Hm...hm.Zdaje się,że zrozumiałem.Chcesz mi sprzedać wszystko,co posiadasz,a nie dać w podarunku.Słusznie,słusznie.–Napisał coœ na kawałku papieru,potem to przeczytał i w końcu powiada: –O,widzisz...napisałem:„Za wartoœci otrzymane ”.To znaczy,że nabyłem od ciebie prawa i żeœ za to otrzymał,coœ miałotrzymać.Masz tu dolara.A teraz podpisz. Podpisałem,gdzie mi kazał,i wyszedłem. Jim,Murzyn panny Watson,miał kłębek zbitych kłaków wielkoœci pięœci,znaleziony w czwartym żołšdku jednego wołu,i za pomocš tego kłębka robił różne czary.Mówił,że w œrodku siedzi duch,który wie wszystko.Wieczorem poszedłem do Jima i powiedziałem mu,że tatko wrócił;wiem,bo widziałem jego œlady na œniegu.Chciałbym się dowiedzieć,co teraz zrobi i czy zostanie tu na dłużej.Jim wzišł do ręki swój,kłębek kłaków,coœ tam do niego pomruczał i upuœcił go na podłogę.Kłębek upadł ciężko i potoczył się najwyżej cal.Jim rzucił go drugi raz, potemtrzeci,ale wcišż było to samo.Wtedy Jim uklškł na podłodze,przyłożył ucho do kłębka i nasłuchiwał.Ale nic z tego;Jim powiedział,że kłębek nie chce mówić.Powiedział jeszcze,że czasami kłębek za nic się nie odezwie,dopóki mu niedać pieniędzy.Odparłem,że mam stare i wytarte fałszywe ćwierć dolara,które jestna nic,bo mosišdz przeœwituje przez srebro,ale gdyby nawet mosišdz nie przeœwitywał i tak nikt by takiego pienišdzanie przyjšł,bo jest wytarty i aż lepki i każdy zaraz się połapie.(Postanowiłem,że nie pisnę słowem o tym dolarze,którego mi dał sędzia Thatcher).Powiedziałem jeszcze Jimowi,że to jest naprawdę bardzo zły pienišdz,ale może kłębek kłaków weŸmie go,bo chyba się na nim nie pozna.Jim obwšchał te ćwierć dolara, spróbował je zębami,potarł mocno i wreszcie powiedział,że postara się tak zrobić,żeby kłębek kłaków pomyœlał,że to dobry pienišdz:natnie surowy kartofel i wsadzi pienišdz do œrodka i potrzyma go tam całš noc,a na drugi dzień wcale nie będzie widaćmosišdzu ani nic się nie będzie w palcach lepiło:każdy człowiek w mieœcie przyjmie bez namysłu takie ćwierć dolara,a co dopiero kłębek kłaków.Kiedyœ wiedziałem otym sposobie z surowym kartoflem,ale potem całkiem mi to z głowy wyleciało. Jim wsunšł mój fałszywy pienišdz pod kłębek kłaków,uklškł na podłodze i znowu nasłuchiwał.Tym razem powiedział,że wszystko w porzšdku i jeżeli chcę,kłębek przepowie mi przyszłoœć.Ja mu na to,że owszem,chcę.Tak więc kłębek kłaków mówił do Jima,a Jim powtarzał mi to,co kłębek mówił. –Twój tatko wcale jeszcze nie wie,co ze sobš zrobi.Czasem widzi mu się,że stšd odejdzie,a czasem znowu,że zostanie na dłużej.Najlepiej głowy tym sobie nie suszyć,niech stary robi to, na co mu przyjdzie ochota.Fruwajš przy nim dwa anioły.Jeden jest biały i œwiecšcy,drugi całkiem czarny.Temu białemu udaje się czasem namówić go do dobrego,ale potem czarny nadleci,zamacha skrzydłami i wszystko pokiełbasi.Trudno powiedzieć,który weŸmie go w końcu za łeb.Ale z tobš całkiem jest wszystko w porzšdku.Czeka cię w życiu dużo zmartwieńi dużo pomyœlnoœci.Kiedyœ będziesz ranny,a kiedy indziej znów będziesz chory,ale za każdym razem na powrót ozdrowiejesz.Widać przy tobie dwie dziewczyny.Jedna jest blondynka,a druga brunetka.Jedna jest bogata,a druga biedna.Najpierw ożenisz się z tš biednš,a potem z tš bogatš.Będziesz się zawsze trzymał z daleka od wody,ale woda nie jestdla ciebie niebezpieczna,bo jest zapisane w księgach,że cię powieszš. Kiedy wieczorem tego dnia zapaliłem œwiecęi wszedłem do mojego pokoju,siedział tam tatko we własnej osobie. Tatko rozpoczyna nowe życie Zamknšłem drzwi.A potem obróciłem się i patrzę – jest tatko.Dawniej zawsze się go bałem, bo nic,tylko mnie bił i bił bez ustanku.Wydało mi się,że teraz też mnie strach obleciał,ale już po chwili zrozumiałem,że wcale tak nie jest.Naturalnie nie liczšc pierwszego,jak bytu powiedzieć...wstrzšœnięcia,kiedy aż mi dech zaparło w piersiach,bo widok tatki był taki niespodziewany;ale zaraz potem wiedziałem,że prawie wcale się go nie boję.Tatko miał pod pięćdziesištkę i wyglšdał naswoje lata.Włosy miał długie,zmierzwione ibrudne,opadajšce na twarz,więc oczy łyskały mu tylko spoza nich jakby zza gęstych gałęzi wina.Były te włosy całe czarne,bez jednej siwej nitki,tak samo zresztš jak broda.Twarz miał bladš –tam gdzie widać jš było pomiędzy włosami –alenie takš bladš,jak u innych ludzi,tylko białš;takš białš,że mdło się robiło na jej widok,że od samego patrzenia cierpła na człowieku skóra –białš jak brzuch ryby.Ubrany był –co tu dużo mówić –w same łachy!Założył jednš nogę wysoko na kolano drugiej;but na tej nodze cały miał podarty i przez dziurę wystawały dwa palce,którymi ruszał od czasu do czasu.Jego kapelusz leżał na podłodze –stary i czarny,i bezkształtny,zapadnięty w œrodku,jakby to była za mocno wciœniętapokrywka. Stałem i patrzyłem na niego.On siedział i patrzał na mnie przechyliwszy krzesło trochę do tyłu.Postawiłem œwiecę na stole.Zauważyłem,że okno jest odemknięte;a więc dostał się tu po dachu szopy. Oglšdał mnie od stóp do głów.Po chwili powiada: – Nie ma co,pańskie ubranie – fiu,fiu!Myœlisz pewnie,że wielka z ciebie figura,hę? – Może myœlę,a może nie myœlę – odparłem. –Tylko mi nie próbuj zadzierać nosa –warknšł.– Coœ mi się widzi,że w mojej nieobecnoœci zdrowo ci się we łbie przewróciło.Ale ja cię na powrót nauczę rozumu.Podobno jesteœ uczony; umiesz czytać i pisać.Pewnie ci się zdaje,żeœ lepszy od rodzonego ojca,bo on niepiœmienny. Hę?Już ja z ciebie tę naukę kijem wytrzepię.Kto ci powiedział,że wolno ci się bawić w takie przeklęte bałamuctwa?Kto ci powiedział? – Wdowa.Wdowa mi mówiła. – Wdowa,hę?A kto powiedział wdowie,że wolno jej wœcibiać nos w cudze sprawy? – Nikt jej tego nie mówił. –Nie bój się,już ja jš nauczę wdawać się wnie swoje sprawy.I żebyœ mi pamiętał –rzucisz szkołę.Słyszałeœ?Dam ja ludziom,co każš chłopakowi patrzeć z góry na własnego ojca i pokazywać,że niby jest lepszy od niego!Niech cię tylko złapię,jak się będziesz pętał przy szkole!Twoja matkanie umiała czytać ani nie umiała pisać i nie nauczyła się do samej œmierci. Nikt w rodzinie nie nauczył się do samej œmierci ani czytać,ani pisać.Ja też nie umiem.A ten tutaj odyma się niczym ropucha!Ja nie jestem z tych,co to będš patrzyli spokojnie na takie rzeczy.Słuchaj no,przeczytaj mi kawałek. Wzišłem ksišżkę i zaczšłem czytać coœ o generale Waszyngtonie i wojnach.Ale najwyżej po półminucie tatko wyrwał mi ksišżkę i buch!Cisnšł jš przez pokój.Potem mówi: –A jakże.Umiesz czytać.Nie bardzo wierzyłem,kiedy mi powiedzieli.Teraz uważaj: przestaniesz zadzierać nosa.Doœć mam tego.Będę cię pilnował,mój ty mšdralski.A jak cię przyłapię w bliskoœci szkoły,wyłoję ci skórę.Zanim się obejrzysz,odechce ci się nauki.Czy kto widział kiedy takiego syna?! Wzišł do ręki widoczek w niebieskich i żółtych kolorach,na którym było kilka krówi chłopiec. – A to co znowu?? – Dali mi nagrodę,że dobrze odrobiłem lekcję. Podarł widoczek na strzępki i wrzasnšł: – Dam ci coœ lepszego – zamiast krów laniebatogiem z krowiej skóry!! Przez chwilę nic tylko warczał i mruczał pod nosem;wreszcie odzywa się znowu: –Nie ma co,wychuchany z ciebie laluœ!Może nie?Łóżko,poœciel,lustro,dywan na podłodze.A rodzony ojciec sypia w przytułku dla nędzarzy.Czy kto widział kiedy takiego syna? Ale ja się do ciebie zabiorę,zaraz ci z głowy wybiję te fanaberie.To jeszcze nie wszystko:ludzie powiadajš,że jesteœ bogaty.Jak z tym,hę? –Ludzie kłamiš.Tak z tym. – Tylko uważaj,co do mnie mówisz.Mam jużtego po dziurki w nosie,więc lepiej nie bšdŸza bezczelny.Jestem dwa dni w mieœcie i furt słyszę,jaki jesteœ bogaty.Słyszałem otym,jeszcze kiedy byłem w dole rzeki.Dlatego tu przyszedłem.Dasz mi te pienišdze jutro – sš mi potrzebne. – Nie mam żadnych pieniędzy. – Łżesz.Sš u sędziego Thatchera.Odbierzeszje od niego.Muszę je mieć. – Nie mam żadnych pieniędzy.Niech tatko spyta sędziego Thatchera,to się tatko dowie. –Zgoda.Nie tylko go spytam,ale mu je wychapnę,chyba że przestanę być sobš.Słuchaj no, ile masz w kieszeni? – Mam tylko jednego dolara i jest mi potrzebny na... – Mnie tam bez różnicy,na co ci on potrzebny,byłeœ go prędzej wydłubał z kieszeni. Wzišł dolara,spróbował zębami,czy dobry,apotem powiedział,że idzie do miasta napić się łyk wódki,bo od rana nie miał nic w ustach.Zeskoczył na dach szopy,ale zaraz zpowrotem wsunšł głowę do pokoju i dalej mnie przeklinać,że zadzieram nosa i chcę być lepszy od niego.A kiedy już myœlałem,żeposzedł na dobre,wrócił jeszcze raz,wsunšł głowę i zawołał,żebym uważałz tš szkołš,bo będzie mnie pilnował i jak nie posłucham,spuœci mi tęgie lanie. Na drugi dzień całkiem był pijany.Poszedł do sędziego Thatchera i próbował go nastraszyć i zmusić do oddania pieniędzy,ale nic nie zwojował,więc poprzysišgł,że pójdzie go skarżyć do sšdu. Sędzia Thatcher i wdowa też wystšpili do sšdu,żeby sšd odebrał mnie tatce i oddał pod opiekę jednego z nich.Ale sšdzi sprawę nowy sędzia,który dopiero co przyjechał donaszego miasteczka i wcale tatki nie znał.Powiedział ten sędzia,że prawo nie powinno się do takich rzeczy wtršcać i rozdzielać rodziny,jeżeli da się tego uniknšć.Powiedział jeszcze,że byłoby mu przykro odbierać ojcu jego rodzone dziecko.Więc sędzia Thatcher i wdowa nic nie wskórali. Tatko tak się z tego ucieszył,że o mało co nie skakał do góry zradoœci.Powiedział,że mnie całkiem posiniaczy,jeżeli mu nie dam trochę pieniędzy.Pożyczyłem od sędziego Thatcheratrzy dolary,a tatko wzišł je i spił się,i zaczšł się awanturować i przeklinać,i wrzeszczeć,i wyprawiać brewerie;ciskał się tak po całym miasteczku,walšc bez ustanku w blaszanš patelnię,aż do samej północy.Potem wsadzili go do kozy,a na drugi dzień zaprowadzili do sšdu i znowu gowsadzili na tydzień.Ale tatko powiedział,że itak jest zadowolony;powiedział,że to on jest opiekunem swojego syna i potrafi mu to opiekuństwo obrzydzić. Kiedy tatkę wypuœcili,nowy sędzia obiecał,że zrobi z niego człowieka.Więc wzišł go do swojego domu,dał mu czyste i porzšdne ubranie,sadzał do stołu razem z rodzinš podczas œniadania,obiadu i kolacji i w ogóle,jak to mówiš,był słodki jak miód.A po kolacji mówił mu o wstrzemięŸliwoœci i takich różnych rzeczach,aż tatce łzy pociekły z oczu i powiedział,że był dotšd głupi i zmarnował tyle lat,ale teraz rozpocznie nowe życie i będzie człowiekiem,którego nikt się nie powstydzi,więc ma nadzieję,że mu sędzia pomoże i nie będzie patrzał na niego z góry.Sędzia mu na to,że mógłby go ucałować za te słowa;wtedy tatko znowu się rozpłakał i żona sędziego też się rozpłakała,i tatko powiedział,że go dotšd nikt w życiu nie rozumiał,a sędzia go zapewnił,że mu wierzy.I tatko jeszcze dodał,że czł owiekowi,który się nisko stoczy, najbardziej potrzebne jest współczucie,a sędzia mu przytaknšł,że owszem,to prawda.I znowu wszyscy się rozpłakali.A jak mieli iœć spać,tatko wstał,wycišgnšł rękę i powiedział: –Spójrzcie na niš,panie i panowie.Dotknijcie jej.Uœciœnijcie jš.Oto ręka,która była rękš œwini.Ale już nie jest.Oto ręka człowieka,który rozpoczšł nowe życie i człowiek ten prędzej umrze,niż zawróci z drogi.Zapamiętajcie moje słowa,ja je wypowiedziałem.Ręka ta jest teraz czysta.Uœciœnijcie jš bez lęku. Więc jš œciskali,jedno po drugim,i znowu płakali.A żona sędziego nawet jš pocałowała. Potem tatko podpisał zobowišzanie,a właœciwie postawił krzyżykzamiast podpisu.Sędzia powiedział,że ta chwila jest najszczęœliwsza w jego życiu,czy coœ takiego.Wreszcie ulokowali tatkę w pięknym pokoju,który był pokojem goœcinnym,ale gdzieœ w nocy zaczęło go męczyć straszne pragnienie,więc przełazi przez parapet na dach ganku i spuœcił się po słupie,i przehandlował swój nowy surdut za dzbanek wódki,i z powrotem wdrapał się po słupie do pokoju i zaczšł sobie hulać po staremu;a przed samym œwitem pijany jak bela wygramolił się znówna parapet,spadł z dachu ganku,złamał lewš rękę w dwóch miejscach i jak go znaleŸli po wschodzie słońca,był prawie naœmierć zamarznięty.Ale kiedy chcieli wejœć do goœcinnego pokoju,zobaczyli,że musielibypływać. Sędzia to się nawet gniewał.Powiedział,że może dałoby się zrobić z tatki człowieka za pomocš strzelby,ale innego sposobu nie widzi. Walka tatki z aniołem œmierci Bardzo prędko tatko wyzdrowiał i zaraz podał sędziego Thatchera do sšdu,że nie chce mu oddać pieniędzy,a mnie dobrał się do skóry o tę szkołę.Przyłapał mnie dwa razy i spuœcił lanie, ale mimo to chodziłem do szkoły i przeważnie albo go omijałem z daleka,albo mu uciekałem. Przedtem to tak naprawdę nie bardzo mi się chciało chodzićdo szkoły,ale teraz pomyœlałem,że będę chodził na złoœć tatce. Ta sprawa w sšdzie strasznie się odwlekała;wyglšdało na to,że w ogóle jej nigdy nie zacznš, więc od czasu do czasu pożyczałem od sędziego kilka dolarów dla tatki,żeby mi nie dawał batów.Jak tylko dostał pienišdze,zaraz się upijał,a jak się upijał,zaraz wyprawiał hece w miasteczku,a jak wyprawiał hece,zaraz go pakowali do kozy.Dogadzało mu to,bo przywykł do takiego życia. Zaczšł kręcić się za dużo koło domu wdowy i w końcu wdowa mu powiedziała,żejak nie przestanie,ona postara się zrobić z nim porzšdek.No i pomyœlcie – czy on nie był obłškany? Powiedział,że jej jeszcze pokaże,kto jest ojcem Hucka Finna.Zaczaił się na mnie któregoœ dnia, tak na wiosnę,schwytał mnie i powiózł łodziš trzymile w górę rzeki;przybił do brzegu Illinois, w miejscu zalesionym,gdzie nie było żadnych domów,a tylko stał szałas w tak gęstym lesie,że jak ktoœ o nim nie wiedział,nigdy by go nie znalazł. Tatko nie puszczał mnie od siebie ani na krok;nawet nie mogłem marzyć o ucieczce. Mieszkaliœmy w tym starym szałasie i tatkow nocy zamykał mnie na klucz,a klucz kładł pod poduszkę.Miał strzelbę,którš pewnie ukradł,więc polowaliœmy i łowiliœmyryby,i to było nasze pożywienie.Doœć częstotatko zamykał mnie na klucz,sam brał łódŸi jechał do sklepu przy promie,jakie trzy mile od naszego szałasu.Wymieniał tam ryby i zwierzynę na wódkę i przywoził jš do domu,a potem się upijał,wyprawiał najrozmaitsze hece i łoił mi skórę.Niedługo wdowa dowiedziała się,gdzie przebywam,i przysłała po mnie służšcego,ale tatko odstraszył go strzelbš.A potem to już bardzo prędko przywykłem do tego życia i nawet j e pol ubi ł em; naturalnie wszystko z wyjštkiem bicia. Było mi przyjemnie i wesoło,że się tak mogłem cały dzień próżniaczyć,leżeć sobiewygodnie z fajeczkš i łowić ryby –bez ksišżek i nauki.Minęły pewnie ze dwa miesišce i z mojego ubrania zostały brudnestrzępy;nie mogłem już teraz zrozumieć,jak się to stało,że tak polubiłemżycie w domu wdowy,gdzie człowiek ck.Ş# ˆŠj ľA(48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żPëc;ěc'ëc-§(š2œ Y€U?*nic,tylko musiał się cišgle myć i jeœć z talerza,i czesać się,kłaœć się spać i wstawać podług zegarka,mozolić się cišgle nad ksišżkami i od rana do nocy wysłuchiwać łajania starej panny Watson.Nie miałem już ochoty wracać.Przestałem przeklinać, bo wdowa przekleństw nie lubiła,ale teraz na powrót się w to wcišgnšłem,bo tatko nie miał nic przeciwko brzydkim słowom.Więc tak jednoz drugim,dobrze mi tam było w lesie. Ale po jakimœ czasie tatko za bardzo się wprawił w biciu i naprawdę trudno mi już było wytrzymać.Całe ciało miałem posiniaczone.Coraz częœciej też sobie odchodził,a mnie zamykał w szałasie.Kiedyœ zamknšł mnie i poszedł na całe trzy dni.Strasznie mi było wtedy samotnie. Pomyœlałem,że się pewnie utopił,ija nigdy już stšd nie wyjdę.Zlškłem się.Powiedziałem sobie, że muszę znaleŸć jakiœ sposób ucieczki.Nieraz już próbowałem wydostać się z szałasu,ale niewiedziałem,jak to zrobić.Przez okno nawet pies by się nie przecisnšł.Przez komin nie dałbym rady,taki był wšski.Drzwi były zbite z mocnych desek dębowych,a tatko jak odchodził,dobrze uważał,żeby nie zostawić w szałasie noża czy innego narzędzia.Myœlę,że przeszukałem szałas najmniej sto razy;właœciwie w nieobecnoœcitatki zawsze to robiłem,bo mi przy tym zajęciu czas jakoœ szybciej schodził.Ale teraz znalazłem coœ wreszcie –starš i zardzewiałš piłę bez ršczki; leżała wsunięta między krokiew a gonty dachu.Oczyœciłem jš tłuszczem i wzišłem się do roboty. W głębi szałasu za stołem wisiała przybita do œciany derka końska,boinaczej wiatr wdzierałby się przez szpary między belkami i gasiłby œwiecę.Wlazłem pod stół,podniosłem derkę i zabrałem się do wypiłowywania częœci grubej belki tuż nad ziemiš – tak szeroko,żebym się mógł potem przez otwór przecisnšć.Cóż,nielicha to była robota,ale już jš prawie kończyłem,kiedy w lesie rozległy się strzały.To tatko wracał do szałasu.Zaledwie zdšżyłem uprzštnšć œladypiłowania,spuœcić derkę i schować piłę,wszedł tatko. Nie był w dobrym humorze,to znaczy był w swoim zwykłym usposobieniu.Warknšł,żewraca z miasteczka i że wszystko idzie Ÿle.Adwokat powiedział mu,że pewnie wygrasprawę i odbierze dla niego pienišdze,byle tylko sšd wyznaczył termin;ale jak kto zechce,może bardzo długo odwlekać sprawę,a sędzia Thatcher zna rozmaite kruczki.Ludzie w miasteczku przypuszczajš,że będzie jeszcze jedna sprawa w sšdzie o mnie,to jest o to,żeby mnie odebrać tatce i oddać pod opiekę wdowy i że wdowa pewnie tym razem wygra.Przestraszyłem się,bo nie miałem ochoty wracać do wdowy,gdzie znowu nie mógłbym ani zipnšć i musiałbym być,jak to mówiš,ucywilizowany.Potem tatko zabrał się do przeklinania i przeklinał wszystkich,co mu przyszli do głowy,a potem jeszcze raz ich przeklšł po kolei – dla pewnoœci,że o nikim nie zapomniał i nikogo nie opuœcił –a wreszcie zakończył takim ogólnym przekleństwem i to przekleństwo dotyczyło także różnych ludzi,których znał tylko z widzenia,więc jakprzyszła ich kolej,mówił o nich „ten taki-owaki ”.I zaraz potem dalej uršgał. Powiedział,że niech tylko wdowa spróbuje mnie zabrać!Będzie się pilnował i jak ona zechce wycišć mu psiš sztuczkę,on zna takie miejsce o kilka mil stšd,gdzie mnie schowa,a jak zacznš szukać,wpierw skonajš,zanim mnie odnajdš.Znowu się zlškłem,ale zaraz mi przeszło – postanowiłem,że nie będę czekał,aż mnie tam tatko zawiezie. Tatko kazał mi pójœć do łodzi po rzeczy,które przywiózł.Był tam pięćdziesięciofuntowy worek mški żytniej,połeć boczku,amunicja,baryłka z czterema galonami wódki,stara ksišżka i dwie gazety na przybitki do nabojów i wreszcie pakuły.PrzydŸwi gałem częœć rzeczy do szałasu, a potem wróciłem do łodzi i usiadłem na dziobie,żeby trochę odpoczšć.Kiedy dobrze wszystko przemyœlałem,postanowiłem,że wezmę strzelbę i wędki i ucieknę do lasu.postanowiłem też,że nie zatrzymam sięw jednym miejscu,tylko będę szedł i szedł przed siebie,przeważnie nocš, żywišc się tym,co upoluję albo złowię,i w ten sposób zajdę tak daleko,że ani tatko,ani wdowa nigdy mnie nie odnajdš.Pomyœlałem sobie,żedokończę piłowania i ucieknę jeszcze tej nocy – naturalnie jeżeli tatko będzie doœć pijany,a przypuszczałem,że na pewno będzie.Tak mnie zajęło to myœlenie,że zapomniałem o bożym œwiecie,aż w końcu tatko zaczšł mi uršgać i spytał czy œpię,czy może się utopiłem. Zanim przeniosłem resztę rzeczy do szałasu,było już prawie ciemno.Kiedy gotowałem kolację,tatko pocišgnšł łyk czy dwa wódki,co go rozgrzało w sobie,i znowuzaczšł uršgać.W miasteczku spił się jak bela i przeleżał całš noc w rynsztoku,więcteraz aż strach brał na niego patrzeć.Człowiek myœlałby,że to Adam,w chwili kiedy go Pan Bóg stworzył,taki był oblepiony glinš.Jak wódka zaczynała robić w nim swoje,wymyœlał najczęœciej na rzšd.Tym razem odezwał się w te słowa: –I to ma być rzšd!Tere-fere,warto się temu przyjrzeć z bliska!Co widzimy?Widzimyprawo,które tylko czyha,żeby zabrać człowiekowi syna – jego własne dziecię,które chował wœród trosk i niepokojów,i z ogromnym nakładem kosztów.A jak w końcu człowiek tego syna wychował,tak że mógłby go wreszcie oddać do pracy i mieć w nim podporę na stare lata,prawo hyc!– napada na niego.I oni to nazywajš rzšdem!Ale to jeszcze nie wszystko.Prawo idzie ręka w rękę z tym starym sędziš Thatcherem i pomaga mu okradać mnie z mojej własnoœci.Oto,co robiprawo.Prawo bierze człowieka,który ma w majštku szeœć tysięcy dolarów albo więcej,ipakuje go do takiej nędznej dziury – do tego starego szałasu – i każe mu nosić na grzbiecie łachy, których wstydziłby się najgorszy włóczęga.I oni to nazywajš rzšdem!Z takim rzšdem na karku człowiek nie może się dopominać swoich praw.Czasem przychodzi mu chętka,żeby nadobre wynieœć się z tego kraju.A jakże,powiedziałem im to;powiedziałem staremu Thatcherowi,w sam nos mu to powiedziałem.Niejeden mnie słyszał i możepoœwiadczyć moje słowa. Powiedziałem:mam chętkę wynieœć się z tego przeklętego kraju i nigdy go więcej nieoglšdać na oczy.Tak im dokładnie powiedziałem.Powiedziałem:spójrzcie na mój kapelusz –jeżeli w ogóle można to coœ nazwać kapeluszem;główka podjeżdża do góry,a reszta spada na dół i zatrzymuje misię dopiero na brodzie,i wtedy ten kapelusz nie jest już wcale kapeluszem,a ja wyglšdam, jakbym wsunšł głowę w kolankożelaznej rury od piecyka.Spójrzcie na to paskudztwo, powiadam!Zmuszony jestem nosić taki kapelusz – ja,jeden z najbogatszych obywateli tego miasta,gdybym tylko mógł odzyskać moje prawa.A jakże,to wspaniały rzšd,wspaniały!Słuchaj no tylko!Kręcił się po miasteczku wolny Murzyn z Ohio,Mulat,prawie taki biały jak każdy biały.Miał na sobie najbielszš koszulę,jakš na oczy widziałem,i błyszczšcy kapelusz.W całym miasteczku nie znalazłbyœ człowieka,który ma na grzbiecie równie piękne ubranie.Miał jeszcze złoty zegarek z dewizkš i laskę ze srebrnš gałkš –najobmierzlejszy stary bogacz w całym stanie. I jak myœlisz?Ludzie powiedzieli,że jest profesorem,że mówi najróżniejszymi językami i wie wszystko.Ale to nie jest jeszcze najgorsze.Powiedzieli,że może głosować w swoim stanie.O mało się nie rozpukłem ze złoœci.Myœlę sobie:do czego to dochodzi!W ten dzień były właœnie wybory i sam poszedłbym głosować,jakbymtylko nie był za bardzo pijany;ale jak usłyszałem, że jest w naszym kraju taki stan,gdzie temu Murzynowi pozwalajš głosować,z miejsca się rozmyœliłem.Powiedziałem,że nigdy nie będęwięcej głosował.Słowo w słowo tak powiedziałem.Wszyscy mnie słyszeli.I powiedziałem jeszcze,że jak o mnie idzie,ten kraj może całkiem zejœć na psy,ale ja nigdy nie będę głosował.Bezczelny czarnuch!Nawet by mi z drogi nie zszedł,jakbym go nie pchnšł porzšdnie.Spytałem ludzi,dlaczego nikt nie złapie tego plugawca i nie sprzeda go z licytacji.To tylko chciałbym wiedzieć.A wiesz,co oni na to?Że nie można go sprzedać,zanim nie pobędzie szeœć miesięcyw naszym stanie,a ten jest krócej.Dobry kawał,hę?I to się nazywa rzšd,co nie możesprzedać wolnego Murzyna wczeœniej jak po szeœciu miesišcach?Nazywajš się rzšdem,przechwalajš się,że sš rzšdem,i wydaje im się,że sš rzšdem,a muszš siedzieć jak myszy pod miotłš i czekać całe szeœć miesięcy,zanim mogš przyłapać jednego obmierzłego,piekielnego czarnucha w białej koszuli,co... Tatko cały czas chodził,a jak się tak rozgadał,nie patrzał wcale pod nogi,więc wkońcu potknšł się o beczułkę solonej wieprzowiny,gruchnšł na ziemię jak długi i zdarł sobie skórę z obu łydek,a potem reszta jego przemowy to były już tylko same wymysły,głównie pod adresem Murzynów i rzšdu,chociaż przy okazji beczułce też się coœ dostało.Przez dobrš chwilę skakał dookoła szałasu najpierw najednej,potem na drugiej nodze,przy czym tarł rękš wpierw jednš,a potem drugš łydkę,a w końcu zamachnšł się całkiem niespodziewanie lewš nogš i dał beczułce potężnego kopniaka.Ale to był kiepski pomysł,bo właœnie na lewej nodze miał tenbut,z którego wyłaziły mu na wierzch dwa palce;zaczšł więc ryczeć tak przeraŸliwie,że mi włosy dęba stawały na głowie,aż w końcu upadł i tylko dygotał trzymajšc się za dwa palce.Przekleństwa, które usłyszałem,przewyższały wszystkie dotychczasowe wymysły.Sam to zresztš póŸniej przyznał.Tatko słyszał przekleństwa starego Sowberry'ego Haganaza jego najlepszych dni i powiedział,że stary Hagan nawet się do tatki nie umywał;ale mnie się wydaje,że to tylko takie przechwałki. Po kolacji sięgnšł po dzbanek i powiedział,że mu starczy wódki na dwa solidne pijaństwa i jedno delirium tremens.Tatko zawsze tak mówił.Pomyœlałem,że za mniej więcej godzinę spije się jak bela,a wtedy albo zwędzę klucz albo przepiłuję do końca belkę i jakoœ się z szałasu wydostanę.Pił tak i pił i niedługo rymnšł na posłanie;ale.nie miałem szczęœcia tego wieczoru! Nie zasnšł mocno,tylko drzemał niespokojnie.Jęczał strasznie długo i stękał,i rzucał się na sienniku.W końcu wzięła mnie taka sennoœć,że choć paliła sięœwieca,oczy same mi się zamknęły – i zanim wiedziałem,co się ze mnš stało,zapadłem w mocny sen. Nie wiem,jak długo spałem,ale nagle rozległ się straszny wrzask i siadłem na posłaniu.Tatko z twarzš całkiem dzikš rzucał się na wszystkie strony i wrzeszczał coœ o wężach.Wołał,że owijajšmu się dookoła nóg;potem uskoczył na bok i dalej wrzeszczał,że jeden ugryzł go w policzek,ale ja nie widziałem nigdzie żadnych wężów.Zaczšł biegać w kółko po izbie i drzeć się wniebogłosy:–Zabierzcie go!Zabierzcie!Gryzie mnie w policzek!– Nie widziałem nigdy u człowieka takich dzikich oczu.Bardzo prędko zmęczył się i runšł na ziemię ciężko dyszšc;a potem zaczšł się turlać po podłodze –aż dziw brał patrzeć jak szybko –wierzgajšc nogami i roztršcajšc przedmioty na wszystkie strony,dŸgajšc rękami powietrze i wrzeszczšc bez ustanku, że opadły go diabły.Zmęczył się po jakimœ czasie i leżał spokojnie,jęczšc tylko cicho.A potem był jeszcze spokojniejszy i w ogóle nie jęczał.Słyszałem teraz hukanie puchaczy i wycie wilków daleko w lesie.Tatko leżał na podłodze w kšcie szałasu.Po jakimœ czasie uniósł się na rękach i nasłuchiwał z głowšprzechylonš na bok.Nagle przemówił bardzocicho: – Szur....szur...szur...to idš umarli.Szur...szur...szur...przychodzš po mnie.Ale ja nie pójdę. Och,sš już tutaj!Nie dotykajcie mnie!Nie dotykajcie!Precz z tymi rękami!Takie sš zimne! Och,darujcie mi,biednemu! Potem nagle zaczšł chodzić na czworakach,cišgle proszšc ich,żeby mu darowali,a jeszcze póŸniej owinšł się cały derkš i rymnšł pod stary stół sosnowy cišgle jęczšc i żebrzšc litoœci.A potem zaczšł płakać.Słyszałem jego płacz,stłumiony przez derkę.Po jakimœ czasie odrzucił precz derkę i dziko zerwałsię na nogi.Zobaczył mnie i ruszył w mojš stronę.Gonił mnie po całej izbie z myœliwskim nożem w ręku;nazywał mnie aniołem œmierci i wołał,że mnie zabije i żewtedy więcej po niego nie przyjdę.Prosiłem,żeby się uspokoił,mówiłem,że to tylko ja,Huck, ale on wybuchnšł takim strasznym œmiechem i ryczał,i przeklinał,i wcišż uganiał się za mnš po całym szałasie.Raz,kiedy chciałem zawrócić i dawałem nurka pod jego ramię,wycišgnšł rękę i chwycił mnie za kurtkę między łopatkami.Myœlałem,że już po mnie,ale błyskawicznie wyswobodziłem się z kurtki i w taki sposób uratowałem życie.Potem tatko całkiem się wyczerpał,przysiadł na podłodze,oparł sięplecami o drzwi i powiedział,że chwilę odpocznie,a potem mnie zabije.Wsunšł nóż pod siebie i wymamrotał,że jak się przeœpi i nabierze sił,to zobaczymy,kto kogo przechytrzy. Niezadługo usnšł.Po chwili wzišłem stare wyplatane krzesło,stanšłem na nim najostrożniej, jak tylko mogłem,żeby nie zrobić najmniejszego szmeru i zdjšłem strzelbę ze œciany.Wetknšłem stempel do lufy,chcšc się przekonać,czy jest naładowana,a potem,wycelowawszy w tatka, oparłem strzelbę o kosz z brukwiš i usiadłem na nim,uważajšc pilnie,czy się tatko nie rusza. Strasznie było cicho i czas wlókł się powoli. Nabieram tatkę i w nogi –Wstawaj!Co ty wyprawiasz? Otworzyłem oczy i rozejrzałem się,próbujšc zrozumieć,gdzie jestem.Było już po wschodzie słońca,więc widocznie zasnšłem i spałem jak zabity!Tatko stał nade mnš,minę miał wœciekłš, wyglšdał na bardzo chorego.Warknšł: – Po coœ wzišł tę strzelbę?? Domyœliłem się,że nie pamięta,co wyprawiał w nocy.Odparłem: – Ktoœ majstrował przy drzwiach,więc się na niego zaczaiłem. – Dlaczegoœ mnie nie obudził?? —Próbowałem,słowo daję.Ani rusz nie mogłem się tatki dobudzić. –No,dobrze już,dobrze.Zamiast stać tu i gadać maszeruj nad rzekę i zobacz,czy ryby chwyciły.Trzeba zjeœć œniadanie.Przyjdę za chwilę. Kiedy otworzył drzwi,pobiegłem prosto nadwodę.Zauważyłem płynšce po wierzchu gałęzie i różne takie,więc od razu wiedziałem,że rzeka zaczęła przybierać.Pomyœlałem sobie,że gdybym byłw miasteczku,miałbym teraz pysznš zabawę.W czasie powodzi czerwcowej zawsze mi się dobrze działo,bo jak tylko rzeka zaczęła przybierać,zaraz znosiła drewno rozsypane z sšgów i kłody drzewa spławnego,czasem po dwanaœcie pni sczepionych razem.Wystarczyło je złapać,askład drzewa czy tartak zaraz wszystko kupował. Szedłem wzdłuż brzegu,jednym okiem pilnujšc,czy nie idzie tatko,a drugim patrzšc,co też rzeka niesie ciekawego.Aż tunagle widzę –czółno!I to jakie!Długoœci trzynastu,może czternastu stóp,a mknie lekko niczym kaczka!Skoczyłem głowš naprzód jak żaba,nie pamiętajšc,że jestem w ubraniu,i kieruję się w stronę czółna.Właœciwie to byłem prawie pewien,że tam na dnie ktoœ leży,bo ludzie często tak nabierajš głupców i kiedy ktoœ blisko do nich podpłynie,wstajš nagle i dalejœmiać mu się w nos!Ale tym razem było inaczej.PowódŸ zniosła czółno,to pewne!Wdrapałem się do œrodka i powiosłowałem do brzegu.Myœlę sobie: tatko się ucieszy,czółno jest warte najmniej dziesięć dolarów.Ale jak przybiłemdo brzegu,tatki nie było jeszcze widać,a kiedy wprowadziłem czółno do małej zatoczki,wymytej przez wodę i zasłoniętej dzikim winem i wierzbami,przyszła mi do głowy całkiem inna myœl;postanowiłem, że dobrze je ukryję i zamiast uciekać do lasu,a potem wlec się na piechotę,popłynę zpięćdziesišt mil w dół rzeki i zatrzymam się na stałe w jakimœ jednym miejscu. Byłem bardzo blisko szałasu i cišgle mi się zdawało,że słyszę kroki tatki.Ale zdšżyłemukryć czółno i wyskoczyć na brzeg;wyjrzałem ostrożnie zza kępy wierzb i widzę –tatko stoi na œcieżce i bierze na cel jakiegoœ ptaka.Z tego wynikało,że nic nie zauważył. Kiedy nadszedł,wycišgałem z wielkim przejęciem wędkę.Zwymyœlał mnie trochę,że tak się guzdram,ale ja mu na to,że wpadłem do wody i stšd moje opóŸnienie.I tak by zobaczył,że jestem mokry i zaczšłby mnie jeszcze niepotrzebnie pytać.Odczepiliœmy pięć ryb i wróciliœmy do szałasu. Kiedy po œniadaniu położyliœmy się spać (obaj ledwieœmy się trzymali na nogach),przyszło mi raptem do głowy,że gdybym potrafił wymyœlić coœ takiego,co powstrzymałoby tatkę i wdowę od pogoni,miałbym większe widoki ucieczki,niż gdybym zdał się na los szczęœcia i próbował uciec jak najdalej,zanim oni zauważš mojš nieobecnoœć.Widzicie,wszystko może się zdarzyć.Cóż,myœlałem i myœlałem,i nie mogłem wymyœlić nic mšdrego,ale po jakimœ czasie tatko wstał,żeby napić się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żPącścˇ” MK)Äc€8D2S?&wody,i tak do mnie powiada; –Drugim razem,jak się ktoœ będzie kręcił koło domu,obudzisz mnie.Słyszałeœ?Ten człowiek nie przychodzi tu z dobrym zamiarem.Pamiętaj,żebyœ mnie na drugi raz obudził. Potem rzucił się na posłanie i zasnšł;ale to,co powiedział,naprowadziło mnie na œwietnš myœl.Mogłem teraz tak się urzšdzić,żeby nikomu nie przyszło do głowy mnie szukać. Około południa wstaliœmy i poszliœmy nad rzekę.Rzeka szybko przybierała i wody niosły dużo drewna.Nagle patrzymy,a tu płynie cała kupa drzewa spławnego – dziewięć kłód spiętych klamrami.Wsiedliœmy do łodzi i przyholowaliœmy je do brzegu.Potem zjedliœmy obiad.Każdy inny poczekałby do wieczora,żeby wyłowić więcej drzewa;ale tatko do takich nie należał. Dziewięć kłód wystarczyło mu na jeden połów – musiał z miejsca pogonić do miasteczka i sprzedać zdobycz.Więc około wpół do trzeciej zamknšł mnie w szałasie,wsiadł do łodzi i odpłynšł holujšcza sobš kłody.Przypuszczałem,że nie wrócitego wieczora do domu. Poczekałem,aż oddali się na przyzwoitš odległoœć,a potem łaps za piłę i wzišłem się do piłowania belki.Zanim tatko dopłynšł do przeciwległego brzegu,wylazłem już przez dziurę;łódŸ i kłody drzewa wyglšdały jak dwie plamki hen,daleko na wodzie. Wzišłem worek mški,zaniosłem do miejsca,gdzie ukryte było czółno,rozsunšwszy gałęzie wrzuciłem mškę do œrodka.Potem zrobiłem to samo z połciem boczku,potem z baryłkš wódki. Wzišłem wszystkš kawę i cukier z szałasu,i całš amunicję,wzišłem przybitki ipakuły,wzišłem wiadro i miskę,wzišłem warzšchew i kubek cynowy,mojš piłę,dwie derki,kociołek i dzbanek na kawę.Wzišłem także wędki i zapałki,i różne inne rzeczy –wszystko,co warte było choć centa.Dosłownie wymiotłem szałas.Przydałaby mi się siekiera,ale była tylko jedna,która leżała obok stosu drzewa,a tę chciałem zostawić w specjalnym celu.Na końcu wyniosłem strzelbę. Ziemia była mocno wydeptana przez to,że tyle razy wypełzałem z dziury i cišgnšłem za sobš tak dużo ciężarów.Więc teraz uporzšdkowałem to z zewnštrz możliwie jak najlepiej,czyli przysypałem wszystko ziemiš,która przykryła œlady mojego czołgania się i opiłki drzewa.Potem wsunšłem wypiłowany kawał belki na miejsce i podparłem go dwoma kamieniami od dołu,a jednym przywaliłem z boku,bo belka była w tym miejscu wygięta i nie dotykała ziemi.Gdyby ktoœ stanšł w odległoœci kilku stóp i nie wiedział o piłowaniu,nic by nie zauważył;zresztš byłato tylna œciana szałasu i chyba nikomu nie przyszłoby do głowy tu myszkować. Od szałasu aż do czółna cišgnęła się bez przerwy trawa,więc nie pozostawiłem ani jednego œladu.Dla pewnoœci poszedłem sprawdzić.Stanšłem nad brzegiem i rozejrzałem się po rzece. Wszystko było wporzšdku.Wzišłem wobec tego strzelbę i puœciłem się kawałek w las szukajšc jakichœ ptaków,aż tu nagle natykam się na dzikš œwinię –wieprze,które uciekały z farm położonych na prerii,bardzo prędko dziczały.Nie namyœlajšc się wiele zastrzeliłem tę sztukę i przycišgnšłem podszałas. Wzišłem siekierę i wywaliłem drzwi.Dobrzeje przy tym poharatałem i poršbałem.Terazwniosłem dzikš œwinię do œrodka położyłem jš niedaleko stołu,siekierš rozpłatałem jej podgardle i zostawiłem na ziemi,żeby się wykrwawiła;powiadam na ziemi,bo w szałasie nie było podłogi, a tylko twardo ubita ziemia.Z kolei wzišłem stary worek,włożyłem do œrodka dużo ciężkich kamieni – tyle,ile mogłem udŸwignšć –i zaczšłem cišgnšć go po ziemi od œwini aż do drzwi,a potem przez las nadbrzeg rzeki,gdzie plusk!– poszedł na dno i zniknšł mi z oczu.Widać było wyraŸnie,że coœ ciężkiego wleczono po trawie.Żałowałem,że nie ma ze mnš Tomka Sawyera; czułby się tu jak ryba w wodzie iobmyœliłby wszystko z większš fantazjš.W tego rodzaju sprawach nikt nie mógł Tomkowi Sawyerowi dorównać.A w końcu wyrwałem sobie z głowy trochę włosów,umazałem siekierę we krwi i przylepiłem włosy do ostrza,a potem rzuciłem siekierę w kšt izby.Teraz wzišłemœwinię,na ręce,przytrzymywałem jš kurtkšod spodu,żeby krew nie kapała,i niosłem jš,dopóki się nie oddaliłem spory kawał od domu,z biegiem rzeki,i tam jš utopiłem.Raptem przyszła mi do głowy nowa myœl.Wyjšłem z czółna worek z mškši mojš starš piłę i zaniosłem do szałasu.PrzydŸwigałem mškę na dawne miejsce,za pomocš piły wyrwałem w worku od spodu dziurę – w szałasie nie było noży ani widelców,bo jeœli idzie o przyrzšdzanie potraw,tatko radził sobie swoim myœliwskim nożem – a potem przeniosłem worek jakie sto jardów po trawie i przez kępę wierzb rosnšcych na wschód od szałasu do płytkiego jeziora długoœci pięciu mil,które pełne było sitowiai –głowę dam,że w sezonie także pełne kaczek.Jezioro miało na tamtym brzegu odnogę,która cišgnęła się przez wiele mil;dokšd prowadziła,nie wiem,w każdym razie nie do rzeki.Mška wysypywała się z worka i przez całš drogę aż do jeziora widać było na trawie wšziutkš białš strużkę.Przyniosłem też nad jezioro osełkętatki i rzuciłem jš na ziemię,co wyglšdało,jakby jš tu zgubiono.Na koniec zawišzałem sznurkiem dziurę w worku,żeby mška więcej się nie wysypywała,i zaniosłem worek i piłę z powrotem do czółna. Było już teraz prawie ciemno.Przesunšłem czółno nieco w dół rzeki pod osłonš wierzb, których gałęzie zwisały nisko z brzegu,i czekajšc,aż wzejdzie księżyc,przywišzałem je do pnia drzewa.Potem zjadłem coœ niecoœ i wreszcie położyłem się na dnie,żeby wypalić fajkę i ułożyć w głowie plan.Powiadam sobie:pójdš za œladem tego worka,z kamieniami nad rzekę i zacznš szukać mnie w wodzie!I pójdš za œladem mški nad jezioro,popłynš na odnogę i będš się uganiać za rabusiami,co mnie zabili i ukradli rzeczy.Ale na rzece będš wypatrywali tylko mojego nieżywego trupa.Zbrzydnie im to bardzo prędko i całkiem przestanš się mnš zajmować.Dobranasza.Mogę zamieszkać,gdzie zechcę.Choćbyna Wyspie Jacksona.Znam tę wyspę niezgorzej, nikt tam nigdy nie zaglšda.Co jakiœ czas popłynę sobie w nocy do miasteczka,pomyszkuję ostrożnie i skubnę to czy owo – co mi będzie potrzebne.Tak,Wyspa Jacksona to pierwszorzędny pomysł. Byłem mocno zmęczony i zanim się spostrzegłem,już spałem.Obudziwszy się,przez dobrš chwilę nie wiedziałem,gdziejestem.Usiadłem i dalej się rozglšdać to w prawo,to w lewo. Potem wszystko mi się przypomniało.Widziałem rzekę na przestrzeni wielu,wielu mil.Księżyc œwiecił tak jasno,że mógłbym policzyć kłody –czarne,płynšce cicho w odległoœci paruset jardów od brzegu.Cicho było jak w grobie;wyglšdało na to,że jest póŸno,pachniało tak,jakby było póŸno.Wiecie pewnie,co mam na myœli – nie umiem tego wyrazić słowami. Ziewnšłem od ucha do ucha,przecišgnšłem się i już miałem odczepić czółno i ruszyć,gdy nagle słyszę coœ w górze rzeki.Zaczšłem nasłuchiwać.Po chwili wiedziałem już,co to jest.Był to tępy i równomierny skrzyp wioseł obracajšcych się w dulkach,skrzyp,jaki słychać,kiedy nocjest bezwietrzna i spokojna.Wyglšdam spozagałęzi wierzby i wi dzę łódŸ daleko na wodzie.Nie mogłem dojrzeć,ilu w niej siedziludzi.ŁódŸ zbliżała się szybko,a kiedy była na wprost mnie, zobaczyłem w niej tylko jednego człowieka.Pomyœlałem sobie,że może to tatko,choć wcale się go nie spodziewałem.Człowiek w łodzi minšł mniepłynšc z pršdem,a potem zawrócił łódŸ i po płytkiej wodzie zaczšł wiosłować do brzegu;w pewnej chwili był tak blisko mnie,że mógłbym go dotknšć wycišgniętš strzelbš.A jakże –był to tatko we własnej osobie;a w dodatku trzeŸwy, sšdzšc po tym,jak wiosłował. Nie namyœlałem się długo.Już w następnej chwili sunšłem z pršdem cicho,ale szybko,ukryty w cieniu wysokiego brzegu.Pojakichœ dwóch milach odbiłem się mniej więcej o kilkaset jardów ku œrodkowi rzeki,bo wiedziałem,że niedługo będę mijałprzystań promu,skšd mógłby mnie ktoœ zobaczyć i zawołać.Wprowadziłem czółno między kłody spławnego drzewa,a potem położyłem się na dnie i płynšłem z pršdem.Leżšc odpoczywałem sobie i paliłemfajkę,i patrzyłem w dalekie niebo bez jednej jedynej chmurki.Kiedy w jasnš,księżycowš noc człowiek leży na plecach i patrzy,niebo wydaje się dziwnie głębokie;wcale tego przedtem nie zauważyłem.A jak daleko głos się niesie po wodzie w takš noc!Słyszałem ludzi rozmawiajšcych na przystani promu.Słyszałem nawet,co mówili;każde słowo.Jeden mężczyzna powiedział,że idzieteraz ku długim dniom i krótkim nocom.Drugi powiedział,że ta nie należy chyba do krótkich – a potem się rozeœmieli i ten pierwszy jeszcze raz to powtórzył,i jeszcze raz się rozeœmieli.Potem obudzili jakiegoœ innego mężczyznę i trzeci raz to powtórzyli,i trzeci raz się rozeœmieli,ale onsię wcale nie rozeœmiał;powiedział im coœ do słuchu i żeby mu dali spokój. Ten pierwszy mężczyzna powiedział,że powtórzy to chyba swojej żonie –na pewno jš tym rozweseli.Chociaż –powiedział –nie jest to wcale takie dowcipne w porównaniu z tym,co w swoim czasie zdarzyło mu się mówić.Usłyszałem,jak jeszcze inny mężczyzna powiedział,że jest już blisko trzecia,więc ma nadzieję,że „najdalej za tydzień ”zacznie œwitać.Potem głosy corazbardziej i bardziej się oddalały i nie rozróżniałem już słów;dolatywał do mnie jeszcze gwar rozmowy i czasem wybuch œmiechu,ale było to już z bardzo daleka.Znajdowałem się teraz sporo poniżejprzystani promu.Wstałem i w odległoœci jakichœ dwóch i pół mili zobaczyłem przed sobš Wyspę Jacksona – gęsto zalesionš i sterczšcš na œrodku rzeki,wielkš,czarnš i masywnš jak duży statek bez œwiateł.Ławica piasku przy brzegu zniknęłapod wezbranš wodš. Niebawem byłem na miejscu.Z wielkš szybkoœciš opłynšłem czoło wyspy,tak silny był pršd, ale potem dostałem się na cichš wodę i wylšdowałem po stronie brzegu Illinois.Wprowadziłem czółno do głębokiej wyrwy w brzegu,o której od dawna wiedziałem.Żeby się tam przedostać, musiałem rozchylić gałęzie wierzby,ale jak uwišzałem czółno do pni a,ni kt go nie mógł zauważyć z zewnštrz. Wyskoczyłem na brzeg,poszedłem na czołowyspy i przysiadłszy na pniu spojrzałem na ogromnš rzekę,na czarne kłody płynšcez pršdem i hen,w odległoœci trzech mil,na miasteczko, gdzie błyskało kilka œwiateł.O jakšœ milę w górze rzeki spostrzegłem ogromnš tratwę flisackš z latarniš poœrodku.Przyglšdałem się jej,jak spływała z wodš,a kiedy znalazła się prawie na wysokoœci miejsca,gdzie siedziałem,męski głos zawołał:–Lewy pych,kurs w prawo!– Słyszałem te słowa tak wyraŸnie,jakby wołajšcy był o krok. Niebo poszarzało trochę,więc wszedłem między drzewa i położyłem się na ziemi. Postanowiłem,że utnę sobie przed œniadaniem małš drzemkę. Jak zwędziłem Murzyna panny Watson Kiedy się obudziłem,słońce stało tak wysoko,że była już chyba ósma.Leżałem wygodnie na trawie w chłodnym cieniu,myœlałem o różnych rzeczach i czułem się wypoczęty i zadowolony. Widziałem słońce przez kilka szpar międzygałęziami,ale prawie wszystkie drzewa nade mnš były duże,a pod nimi przyjemny mrok.Ziemia była cała upstrzona małymi plamkami,tam gdzie słońce przeciskało się między liœćmi,i te plamki troszkę się ruszały,więc pewnie w górze wiał lekki wiatr.Dwie wiewiórki siedziały na gałęzi,coœ tam do mnie przyjaŸnie gadajšc. Czułem się okropnie ociężały i tak mi było dobrze,że nie chciało mi się jeszcze wstawać ani gotować œniadania.Pewnie znowu się zdrzemnšłem,kiedy nagle słyszę głębokie:bu-um!gdzieœ w górze rzeki.Poderwałem się i oparty na łokciu zaczšłem nasłuchiwać.Po chwili znów zadudniło:bu-um!Zerwałem się i dalej patrzeć przez szparę między liœćmi;daleko,gdzieœ na wysokoœci przystanipromu zobaczyłem kłęby dymu unoszšcego się tuż nad wodš.A zaraz potem spostrzegłem prom całkiem zapchany ludŸmi i płynšcy ku mnie z pršdem.Teraz już wiedziałem,co się œwięci.Bu-um!– i widzę,jak biały kłšb dymu wyskakuje z boku promu.No więc,rozumiecie,strzelali prochem nad wodš,żeby mój trup wypłynšłna wierzch. Byłem niemożliwie głodny,ale nie mogłem rozpalić ogniska,bo j eszcze by spostrzegli dym. Więc usiadłem i patrzyłem na kłęby dymu,i przysłuchiwałem się wybuchom.Rzeka,na milę w tym miejscu szeroka,zawsze rankiem wyglšda pięknie,więc gdybym tylko miał coœ do jedzenia, nie nudziłbym się ani trochę i czas schodziłby mi prędko i przyjemnie na tym oglšdaniu połowów mojego trupa.Aż tu raptem przyszło mi do głowy,że jest zwyczaj wkładania rtęci do bochenków chleba i puszczania ich na wodę,bo taki bochenek wali prosto jak strzała do miejsca,w którym leży na dnie topielec,i tam się zatrzymuje.Pięknie,myœlę sobie,będęteraz uważał,i niech mi się tylko jakiœ bochenek nawinie pod rękę,a dostanie za swoje!Poszedłem szukać szczęœcia nad brzeg wyspy od strony Illinois i nie myœlcie,że się zawiodłem.Nadpłynšł wielki podwójny bochen i byłbym go złapał za pomocš długiego patyka,ale się poœliznšłemiwoda go zniosła dalej.Stałem naturalnie w miejscu,gdzie pršd podpływa najbliżej brzegu,na to miałem doœć rozumu w głowie.Po jakimœ czasie patrzę – płynie drugi bochen i tym razem ja byłem górš. Wyjšłem zatyczkę,wysypałem ze œrodka rtęć i zabrałem się do jedzenia.Pyszny chleb,jaki jadajš tylko w najlepszym towarzystwie,nie żaden tam placek z kukurydzy. Znalazłem sobie dobre miejsce między liœćmi,więc siadłem na pniaku i zajadałem chleb,i przypatrywałem się promowi,bardzoze wszystkiego zadowolony.A pot em nagl e coœ mi przyszło do głowy.Powiadam sobie:pewnie wdowa albo proboszcz,albo ktoœ jeszcze inny modlili się,żeby mnie ten chleb odnalazł.No i proszę –popłynšł z pršdem i zrobił,o co go prosili!Więc rzecz murowana,że coœ w tym jest.Raczej,że coœ w tym jest,kiedy modli się osoba taka jak proboszcz czy wdowa –mnie się to wcale nie udaje.Pewnie może się udać tylko niektórym ludziom. Zapaliłem fajkę i pykajšc sobie przyjemnie,patrzałem dalej na rzekę.Prom płynšł z pršdem, więc pomyœlałem,że będęmógł dojrzeć,kto jest na pokładzie,bo woda zniesie go blisko brzegu, w to samo miejsce,gdzie zniosła chleb.Kiedy prom był już blisko,zgasiłem fajkę i poszedłem tam,gdzie przed chwilš wyłowiłem chleb.Położyłem się za pniakiem na ziemi,naotwartym kawałku brzegu.Widziałem wszystko przez szparę między rozwidlajšcymi się konarami. Bardzo niedługo prom nadpłynšł,a woda zniosła go tak blisko,że mogliby wyrzucić pomost i zejœć na brzeg.Kogo tam nie było na pokładzie!Tatko,sędzia Thatcher i Bessie Thatcher,Jo Harper,Tomek Sawyer i jego stara ciotka Polly,Sid i Mary,i cała gromadainnych osób. Wszyscy rozmawiali o morderstwie,ale kapitan przerwał im i powiada: –A teraz dobrze wypatrujcie.W tym miejscupršd podchodzi najbliżej wyspy,więc może woda wyrzuciła trupa na brzeg i leży gdzieœ zaplštany w gęstwinie na samym skraju lšdu.Mam nadzieję,że go tu znajdziemy. Ja miałem całkiem przeciwnš nadzieję.Wszyscy się stłoczyli i wychyleni przez burtę patrzyli mi prawie w twarz,w zupełnym milczeniu.Nagle kapitan zawołał: –Proszę się cofnšć!– i armatka strzeliła miniemal w nos,a wybuch był taki straszny,żeo mało nie ogłuchłem od huku i nie oœlepłem od dymu i pomyœlałem sobie,że chyba całkiem już nie żyję.Gdyby tam w lufie była kula,znaleŸliby te szczštki,których tak szukali!No,ale zobaczyłem,że na szczęœcie nie jestem ranny.Prom odpłynšł i znikł mi z oczu za zakrętem.Od czasu do czasu słyszałem jeszcze wybuchy,coraz cichsze,a po godzinie w ogóle ich nie słyszałem.Wyspa była długa na trzy mile.Pomyœlałem,że dopłynęli pewnie do jej końca i dali spokój strzelaniu.Ale nie dali.Opłynęli wyspę i strzelajšc od czasu do czasu,ruszyli pod parš w górę rzeki,tym razem odnogš wzdłuż brzegu stanu Missouri.Poszedłem na tamtš stronę i przyglšdałem im się z bliska.Kiedy dopłynęli do końca wyspy,przestali strzelać,a potem przybili do brzegu Missouri,wylšdowali i poszli do domu. Wiedziałem,że mogę teraz odetchnšć.Nikt nie będzie się już za mnš uganiał po rzece. Wyniosłem moje graty z czółna i urzšdziłem sobie niezgorszy obóz w gęstymlesie.Z derek zrobiłem namiot,gdzie w raziepotrzeby mogłem chować rzeczy przed deszczem.Złapałem suma,rozpłatałem go swojš starš piłš,a o zachodzie słońca rozpaliłem ognisko i zjadłem kolację. Potemzarzuciłem wędki,żeby mieć ryby na œniadanie. Kiedy się œciemniło,siadłem z fajeczkš przy ognisku i byłem całkiem ze wszystkiego zadowolony;ale po trochu się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żPc dč c!Lň c">*śc#ô8€.zrobiło mi się jakoœ smutno,więc poszedłem na brzeg,usiadłem i zaczšłem przysłuchiwać się szemraniu wody,i liczyłem gwiazdy,kawałki przepływajšcegodrewna,kłody spławne;a potem poszedłem spać.Kiedy człowiekowi ckni się z samotnoœci,nic tak nie skraca czasu jak sen. Tak przebyłem trzy dni i trzy noce.Bez żadnych zmian –cišgle to samo.Ale czwartego dnia poszedłem zwiedzić wyspę.Byłem jej panem,cała do mnie należała,więc chciałem jak najwięcej o niejwiedzieć;ale jeszcze bardziej chciałem skrócić czas,bo mi się okropnie dłużył.Znalazłem mnóstwo poziomek,dojrzałych i pysznych;i zielone jeżyny,i zielone maliny;a czarne jagody też były jeszcze zielone i dopiero zaczynały się pokazywać.Pomyœlałem,że wszystkie one przydadzš się we właœciwej porze. No więc poszedłem sobie wolno gęstym lasem i byłem już,jak mi się zdaje,niedaleko drugiego końca wyspy.Wzišłem strzelbę,ale nie strzeliłem ani razu;wzišłem jš bardziej dla obrony,chociaż postanowiłem,że wracajšc zapoluję na zwierzynę bliżej obozowiska.Właœnie wtedy prawie że nastšpiłem na sporego węża;wšż zaczšł pomykać przez trawę i kwiaty,a ja smyk zanim,próbujšc wpakować mu kulkę.A jak gnałem tak przez las,nagle wpadłem w samœrodek dymišcych jeszcze popiołów ogniska. Serce zatłukło mi między żebrami.Nie przystanšłem,żeby popatrzeć dokładniej,tylko zaczšłem cofać się chyłkiem,na palcach i najciszej jak tylko mogłem.Co rusz zatrzymywałem się na sekundę w gęstwinie liœci i nasłuchiwałem,ale oddychałem strasznie głoœno,więc i tak bym nic nie usłyszał.Przekradałem się kawałek międzydrzewami –i znowu nasłuchiwałem;i tak cišgle dalej i dalej.Jak widziałem pieniek,brałem go za człowieka;jak nastšpiłem na suchš gałšzkę,zdawało mi się,że ktoœ przekrajał mi oddech na dwoje i zostawił mi tylko połowę –w dodatku tę mniejszš. Kiedy wróciłem do obozu,czułem się osłabły i ze strachu trochę mi się trzęsły łydki.Ale, powiadam sobie,to nie jest pora na włóczenie się po lesie.Więc przeniosłem wszystkie rzeczy z powrotem do czółna,przydusiłem ogień,rozsypałem popiół,żeby się wydawało,że sš to œlady zeszłorocznego obozowiska,a potem wdrapałem się na drzewo. Myœlę,że siedziałem tak ze dwie godziny,alenic nie widziałem i nic nie słyszałem,tylko wydawało mi się,że widzę i słyszę z tysišcnajrozmaitszych rzeczy.Co robić?—przecieżnie mogłem siedzieć na drzewie do końca życia,więc wreszcie zeskoczyłem na ziemię,ale nie wytykałem nosa z najgęstszego lasu i cały czas miałem się na bacznoœci.Jadłem tylko poziomki i to,co mi zostało ze œniadania. Z nadejœciem nocy byłem głodny jak stado wilków.Więc kiedy się już œciemniło,ale nie wzeszedł jeszcze księżyc,odbiłem cicho odbrzegu i popłynšłem na brzeg Illinois,odległy o jakie ćwierć mili.Wszedłem w las,rozpaliłem ognisko i ugotowałem kolację;kiedy już prawie postanowiłem,że spędzę tu noc,słyszę nagle „klap-klap,klap-klap ”i powiadam sobie:konie idš. A zaraz potem usłyszałem ludzkie głosy.Przeniosłem wszystko do czółna najprędzej jak tylko mogłem i skradajšc się cicho,poszedłem na zwiady.Nim uszedłem daleko,słyszę w ciemnoœci głos jakiegoœ mężczyzny: –Lepiej zostańmy tutaj,jeżeli znajdziemy dobre miejsce.Konie ledwie zipiš.ChodŸ, popatrzymy. Nie czekałem dłużej,tylko zepchnšłem czółno i odpłynšłem wiosłujšc cicho.Przybiłem do dawnego miejsca na wyspie i postanowiłem przespać noc w czółnie. Ale kiepsko spałem.Jakoœ nie mogłem,bo zadużo myœli chodziło mi po głowie.A co się obudziłem,miałem wrażenie,że ktoœ mnie trzyma za kołnierz.Więc taki sen niewiele mi dał pożytku.Po jakimœ czasie powiadam sobie:to nie jest żadne życie.Muszę zobaczyć,kto tu jest ze mnš na tej wyspie.Albo się dowiem,albo biorę nogi za pas.No i zaraz poczułem się lepiej. Więc odbiłem się wiosłom od brzegu na odległoœć jakich dwóch kroków i popłynšłem z pršdem ukryty w cieniu drzew.Księżyc œwiecił już na niebie i poza pasem cienia było jasno jak w dzień.Płynšłem tak dobrš godzinę,a cicho było jak makiem zasiał i wszystko dookołamnie spało.Wreszcie znalazłem się niedaleko drugiego końca wyspy.Powiał teraz chłodny wiaterek, co było najlepszym znakiem,że ma się już do œwitu.Skręciłem czółno wiosłem i przybiłem do brzegu.Wzišłem strzelbę,wyskoczyłem ostrożnie i zatrzymałem się na skraju lasu.Usiadłem na zwalonym pniu i zaczšłem patrzeć przezgęstwinę liœci.Widziałem,jak księżyc schodzipowoli z nieba i ciemnoœć kładzie się na rzece.Ale zaraz pokazała się j aœniejsza pręga nad wierzchołkami drzew,więc wiedziałem,że niedługo zacznie œwitać.Wzišłem strzelbę i przystajšc co chwilę i nadstawiajšc uszu zaczšłem się przekradać do miejsca,gdzie natrafiłem w dzień na ognisko.Ale jakoœ mi się nie wiodło;w żaden sposób nie mogłem znaleŸćtego miejsca.Dopiero po jakimœ czasie spostrzegłem błysk ognia daleko między drzewami.Poszedłem w tym kierunku –bardzo ostrożnie i powoli.Kiedy znalazłem się blisko,zobaczyłem mężczyznę leżšcego na ziemi.Prawie że ugięły się pode mnš kolana.Mężczyzna miał derkę nasuniętš na głowę,a głowę trzymał tuż przy ognisku.Usiadłem za kępš krzaków,w odległoœci jakichœ szeœciu stóp,i zaczšłem przyglšdać się œpišcemu.Już szarzało.Po chwili mężczyzna ziewnšł,przecišgnšł się i odrzucił derkę.A wtedy zobaczyłem,że to Jim.We własnej osobie.Murzyn panny Watson!Słowo daję, strasznie się ucieszyłem.Powiadam: – Hej,Jim!– i hyc zza krzaka. Podskoczył,spojrzał na mnie dziko,a potemrzucił się na kolana,złożył ręce i zawołał:–Nie rób mi nic złego,nie rób!Nie skrzywdziłem nigdy żadnego ducha!Zawsze bardzo lubiłem nieboszczyków i pomagałemim,jak tylko mogłem.IdŸ sobie i wróć do rzeki,gdzie teraz mieszkasz,i daruj staremu Jimowi,co zawsze był twoim przyjacielem! Doœć prędko go przekonałem,że wcale nie jestem nieżywy.Co za radoœć spotkać tak nagle Jima!Nie czułem się już ani trochę samotny.Powiedziałem mu,że się wcale nie boję,że on wyda ludziom mojš kryjówkę.Gadałem jak najęty,ale Jim milczał i tylko na mnie spoglšdał.W końcu powiedziałem: – Jasno już.Zrobimy teraz œniadanie.Dorzuć porzšdnie do ogniska. –Co z tego,że dorzucę,jak mam tylko poziomki i inne paskudztwa?Ale przyniosłeœ strzelbę, prawda?To może ugotujemy co lepszego od poziomek. – Poziomki i inne paskudztwa??– spytałem.– Tylko tym się żywiłeœ?? – Czym się miałem żywić,jak nie znalazłemnic innego? – Ojej,a kiedyœ przyszedł na wyspę? – W nocy,na drugi dzień po tym,jak cię zabili. – Co,już tyle czasu tu jesteœ? – Aha. –I jadłeœ tylko te œmiecie?Nic innego? – Nic innego,Huck. – To chyba umierasz z głodu?? – Myœlę,że mógłbym zjeœć wołu.Tak,na pewno dałbym radę. Od kiedy ty jesteœ na wyspie? – Od tej nocy,kiedy mnie zabili. –Co?Niemożliwe!Czymœ ty się żywił,Huck?Racja,masz przecież strzelbę.Ano tak,masz strzelbę.To dobrze.Zabij coœ,a ja rozpalę ognisko. Więc poszliœmy do tego miejsca,gdzie było ukryte czółno,i Jim zaczšł rozpalać ognisko na małej polance między drzewami,a ja tymczasem przyniosłem mškę i boczek,kawę,dzbanek na kawę,patelnię,cukier i cynowe kubki.Na ten widok Jim rozdziawił gębę,bo myœlał,że zdobyłem to wszystko za pomocš czarów.Złapałem jeszcze dużego,tłustego suma i Jim oczyœcił go swoim nożem i usmażył na patelni. Kiedy œniadanie było gotowe,przycupnęliœmyna trawie i jedliœmy wszystko na goršco.Jim pałaszował,że aż mu się uszy trzęsły,bo był prawie na œmierć zagłodzony.A napchawszy się solidnie,rozłożyliœmy się na trawie i dalej leniuchować! Po chwili Jim powiada: – Słuchaj no,Huck.Jeżeli ty nie jesteœ nieżywy,to kogo zabili w tym szałasie? Opowiedziałem mu wszystko,a on mi na to,że bardzo całš rzecz przemyœlnie urzšdziłem. Tomek Sawyer nie wykombinowałby tego lepiej.Potem spytałem: – A skšd tyœ się tu wzišł,Jim,i jakim sposobem dostałeœ się na wyspę? Miał minę bardzo niewyraŸnš i przez chwilęw ogóle się nie odzywał.Potem powiada: – Może lepiej,żebym nie mówił. – Dlaczego,Jim? – Hm....mam powody.Ale ty mnie nie wydasz,jak ci powiem?Co,Huck? – Niech mnie licho,jak cię wydam,Jim! – Wierzę ci,Huck.Widzisz,ja...ja uciekłem. – Jim!! – Ale pamiętaj:powiedziałeœ,że mnie nie wydasz.Sam wiesz,że tak powiedziałeœ,Huck! –Hm,to prawda.Jak powiedziałem,że cię niewydam,to cię nie wydam.Słowo daję.Ludzie będš gadali,że jestem obmierzły abolicjonista,i będš na mnie krzywo patrzyli,że nie puœciłem pary z gęby,ale co mi tam!Ani myœlę cię wydawać i ani myœlę wracać do miasteczka.A teraz opowiadaj wszystko dokładnie. –Widzisz,Huck,poszło o to:moja stara,to jest panna Watson,cišgle się mnie czepiała iwcale nie miałem z niš lekkiego życia,ale przynajmniej zawsze mi obiecywała,że nie sprzeda mnie nigdy do Orleanu.Co z tego,kiedy ostatnio zauważyłem,że cišgle się kręci po domu jakiœ handlarz niewolników,a jak to zauważyłem,zaraz obleciał mnie strach.Więc kiedyœ wieczorempodkradam się pode drzwi,a drzwi nie były całkiem zamknięte,i słyszę,jak panna Watson mówi wdowie,że mnie sprzeda do Orleanu,że właœciwie to wcale nie chce mnie sprzedawać,ale dajš jej za mnie osiemset dolarów,a to jest taka kupa pieniędzy,że da się chyba skusić.Wdowa zaczęła jš prosić,żeby tego nie robiła,ale wolałem nie czekać,co będzie dalej.Uciekałem ile sił w nogach,możesz mi wierzyć.Zbiegłem na łeb,na szyję z pagórka i myœlałem,że uda mi się skraœć łódŸ gdzieœ nad rzekš wyżej miasta,ale ludzie jeszcze tam byli,więc schowałem sięw starym warsztacie bednarskim i czekałem,aż sobie wszyscy pójdš do domu.Hm... przesiedziałem tak calutkš noc,bo cišgle się ktoœ kręcił w bliskoœci.Gdzieœ koło szóstej rano łodzie zaczęły koło mnie przepływać,a potem,od jakiej dziesištej,co przepłynie łódŸ,wszyscy w niej gadajš,jak to twój tatko przyszedł do miasteczka i powiedział,że jesteœ zabity.W tych ostatnich łodziach pełno było pań i panów iwszyscy jechali obejrzeć szałas,gdzie cię uœmiercili. Czasami przybijali do brzegu,żeby odpoczšć,zanim się przeprawiš na drugš stronę,i z ich rozmów dowiedziałem się wszystkiego.Strasznie się martwiłem,Huck,że nie żyjesz,ale teraz wcale się już nie martwię.Przeleżałem tak cały dzień pod wiórami.Jeœć mi się chciało,ale nic się nie bałem,bo moja staraiwdowa miały jechać zaraz po œniadaniu na nabożeństwo misyjne i miały wrócić dopiero wieczorem,a ponieważ wiedzš,że wypędzam bydło na pole o samym œwicie,dowieczora nie zauważyłyby mojej nieobecnoœci.Reszta służby też się nie zdziwi,że mnie nie ma,bo jak tylko stare panie wyjeżdżajš za bramę,oni zaraz dajš nogę. No więc kiedy się całkiem œciemniło,poszedłem drogš w górę rzeki pewnie ze dwie mile,tam gdzie wcale nie madomów.Już sobie postanowiłem,co zrobię.Widzisz,jakbym próbował uciekać piechotš,psy zaraz by mnie wytropiły,jakbym ukradł łódŸ i próbował przeprawić się na drugš stronę,zaraz by,rozumiesz,zauważyli,że nie ma tej łodzi,i wiedzieliby,gdzie wylšduję na tamtym brzegu i gdzie szukać moich œladów.Więc powiadam sobie:tratwa.Tratwa to najlepszy sposób,bo nie zostawię żadnych œladów.Po jakimœ czasie patrzę,a tu zza zakrętu pokazuje się na rzece œwiatło,więc buch do wody,chwytam się jakiejœ belki i pcham jš przed sobš,i płynę tak prawie na œrodek rzeki;a tam wciskam się między spławne kłody i trzymam cały czas głowę tuż nad wodš,i płynę kawałek pod pršd,dopóki tratwa się nie przybliżyła. Wtedy podpłynšłem do niej od strony rufy icap za deski.Właœnie się zachmurzyło i przez chwilę było całkiem ciemno,więc wdrapałem się na wierzch i leżę cicho na deskach.Ludzie wszyscy siedzieli w samym œrodku,tam gdzie stała latarnia.Rzeka przybierała i pršd był dobry,więc myœlę sobie,że zrobimy ze dwadzieœcia pięć mil odrana,a wtedy przed samym œwitem zeœliznęsię z tratwy,popłynę do brzegu i pójdę w las po stronie Illinois. Ale całkiem mi się nie wiodło.Kiedyœmy byli prawie na wysokoœci wyspy,jeden z mężczyzn bierze latarnię i idzie z niš na koniec tratwy.Widzę,że nic dobrego nie przyjdzie z czekania, więc buch do wody i płynę na wyspę.Myœlałem,że będę mógł wylšdować gdzie bšdŸ,ale nic z tego,bo brzeg jest bardzo urwisty.Dopłynšłem prawie do końca wyspy,zanim mogłem się wgramolić na brzeg.Poszedłem w las i powiedziałem sobie,że nie będę więcej zaczynał z tratwami,bo za dużo na nich tego chodzenia z latarniš.Miałem schowanš w czapce fajkę i tytoń, i trochę zapałek,które wcale nie zamokły,więc nic mi nie brakowało. –I przez cały ten czas nie miałeœ w ustach ani mięsa,ani chleba?Dlaczegoœ nie złapał przynajmniej jakiegoœ żółwia? –A jak go miałem złapać?Przecież człowiek nie może wyskoczyć zza krzaka i chwycić żółwia w garœć.A może miałem go zabić kamieniem?Myœlisz,że człowiek mógłby trafić żółwia w nocy?A ja ani myœlałem w dzień pokazywać się na brzegu. – To racja.Musiałeœ cały czas siedzieć w gęstym lesie.Słyszałeœ,jak strzelali z armaty? –A jakże.Zaraz wiedziałem,że szukajš ciebie.Oglšdałem ich,jak tędy przepływali. Patrzałem zza krzaków. Nadleciało stadko młodych ptaszków:frunęły z jard czy dwa w powietrzu i siadały na ziemi.– To znak,że spadnie deszcz – powiedział Jim.Kiedy kurczęta tak fruwajš,jest to zawsze znak,że będzie padało.Jim przypuszczał,że to samo tyczy się młodych ptaszków.Chciałem schwytać ich kilka,ale Jim nie pozwolił.Powiedział,że to sprowadza œmierć.Powiedział,że kiedyœ jego ojciec był bardzo ciężko chory i któreœ z dzieci złapało ptaszka,a wtedy stara babka powiedziała,że ojciec umrze – no i umarł. Powiedział też Jim,że nie wolno liczyć rzeczy,które się będzi e gotowało na obiad,bo to przynosi nieszczęœcie.Tak samo nie wolno strzšsać obrusa po zachodzie słońca.Powiedział jeszcze,że jak umrze człowiek,który jest właœcicielem ula,trzeba zawiadomić o tym pszczoły przed wschodem słońca,bo inaczej pszczoły całkiem stracš siły,przestanš pracować i padnš.Jim dodał jeszcze,że pszczoły nie kłujš tylko idiotów;ale ja nie bardzo w to wierzyłem,bo nieraz drażniłem je i nigdy mnie nie kłuły.O niektórych tych rzeczach słyszałem już dawniej,ale nie o wszystkich.Jim znał mnóstwo najrozmaitszych znaków.Powiedział,że wie prawie o wszystkich. Wyglšdało mi na to,że chyba sštylko same znaki,które zapowiadajš nieszczęœcie;więc spytałem,czy nie ma znaków,co zapowiadałyby szczęœcie.Odparł:–Bardzo mało,bo też niewiele ma się z nichpożytku.Po co ci wiedzieć,kiedy cię spotka szczęœcie?Żeby je odczarować?Jak człowiek ma owłosione ramiona i piersi,to znak,że będzie bogaty.Hm,z takiego znaku jest przynajmniej pożytek,bo zapowiada coœz góry i na bardzo długo.Jakiœ człowiek mógłby wpierw być biedny,i to przez wiele lat,i mógłby się jeszcze zniechęcić i zadać sobie œmierć,gdyby nie wiedział po tych włosach,że kiedyœ będzie bogaty. – A ty,Jim,masz dużo włosów na piersiach i ramionach? – Po co pytasz??Czy ich sam nie widzisz? – No,a jesteœ bogaty? – Nie,ale kiedyœ byłem bogaty i w przyszłoœci będę bogaty. Kiedyœ miałem czternaœcie dolarów,ale zaczšłem spekulować i zbankrutowałem. – A na czym spekulowałeœ,Jim? – Najpierw na inwentarzu. – Na jakim inwentarzu?? –Jak to na jakim?Na żywym.Spekulowałem na bydle.Ulokowałem dziesięć dolarów w krowie.Ale nie będę już ryzykował pieniędzyna zakup bydła.Krowa trach!–i zdechła na moich rękach. –I wtedy straciłeœ te swoje dziesięć dolarów? – Nie wszystkie.Tylko koło dziewięciu.Sprzedałem skórę i łój za dolarai dziesięć centów. – Więc zostało ci pięć dolarów i dziesięć centów.Spekulowałeœ dalej? –A jakże.Znasz,Huck,tego jednookiego Murzyna,co należy do starego pana Bradisha?Ten Murzyn założył bank i powiedział,że kto przyniesie do jego banku dolara,dostanie w końcu roku o cztery dolary więcej.No więc wszystkie czarnuchyz naszej okolicy przynosiły pienišdze,ale cotam – niedużo tego mieli.Ja jeden miałem dużo.Więc powiedziałem,że jak nie dostanę więcej niż cztery dolary,to sam założę bank.Murzyn pana Bradisha nie chciał naturalnie,żebym ja to zrobił,i powiedział,że nie będzie doœć pracy dla naszych dwóch banków,ale że mogę złożyć u niego te moje pięć dolarów,a on w końcu roku zapłaci mi za nie trzydzieœci pięć dolarów.Tak też zrobiłem.Potem myœlałem sobie,że z miejsca ulokuję w czymœ te trzydzieœci pięć dolarów i niech będzie ruchchu się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż$P /%đĆc €&śżc 'u$ (u(ˇc €),7J7 w interesie.Był wtedy taki jeden Murzyn Bob i ten Murzyn Bob złapał na rzece dużš szkutę,o czym jego pan wcale nie wiedział.Więc kupiłem od niego tę szkutę i powiedziałem mu,żeby sobie wzišł te trzydzieœci pięć dolarów,jak przyjdzie koniec roku.Ale ktoœ ukradł szkutę tej samej nocy,a na drugi dzień taki owaki Murzyn powiedział,że bank ze wszystkim zbankrutował i żaden z nas nie dostanie anicenta. – A coœ zrobił z tymi dziesięcioma centami,Jim? –Chciałem sobie za nie coœ kupić,ale miałem sen,żeby je dać Murzynowi,co go nazywajš Głupi Balum.On jest trochę stuknięty,ale ludzie powiadajš,że ma szczęœcie,a ja żadnego szczęœcia nie miałem.W tym œnie mi się przyœniło,żebym dał te dziesięć centów Balumowi,a Balum mije dobrze ulokuje i dużo dla mnie zrobi.No więc Balum wzišł te pienišdze i zaraz potem poszedł do koœcioła,i usłyszał,jak pastor mówi na kazaniu,że kto da pienišdze dla biednych Pana,dostanie z powrotem sto razy więcej.Więc Balum wzišł i dał te dziesięć centów dla biednych,i czekał,co z tego wyniknie. – No i co wynikło?? –Nic nie wynikło.W żaden sposób nie mogłem tych dziesięciu centów odebrać.Balum też nie mógł.Ani myœlę więcej pożyczać pieniędzy bez uczciwej poręki.Dostanę sto razy więcej! Sam pastor tak powiedział!A jakże,dostałem!Żebym chociaż dostał z powrotem te dziesięć centów,byłbym zadowolony,że udało mi się wymigać od straty. – No,Jim,nie masz się co martwić,bo wiesz,że i tak będziesz kiedyœ bogaty. – To prawda.A jak się nad tym zastanowić,to właœciwie już teraz jestem bogaty.Należę przecież do samego siebie,a jestem wart całe osiemset dolarów.Chciałbym mieć te pienišdze, wystarczyłoby mi ich do końca życia. Dom œmierci przepływa obok naszej tratwyChciałem obejrzeć z bliska jeden pagórek wsamym œrodku lasu,który wpadł mi w oko podczas zwiedzania wyspy,więc wyruszyliœmy z Jimem i bardzo prędko dotarliœmy na miejsce, bo wyspa miała tylko ćwierć mili szerokoœci i trzy mile długoœci. Był to doœć długi i stromy pagórek,wysoki na jakie czterdzieœci stóp.Namęczyliœmy sięniemało,zanim wdrapaliœmy się na sam szczyt,bo stoki były strome i poroœnięte gęstymi krzakami.Zaczęliœmy łazić i oglšdaćwszystko dokładnie i nagle widzimy w skalepod samym prawie szczytem od strony Illinois dużš,wysokš pieczarę!Na wielkoœć pieczara równała się chyba dwóm albo trzem pokojom razem wziętym,a Jim mógł wyprostować się w niej całkiem swobodnie.W œrodku był przyjemny chłód.Jim próbował mnie namówić,żebyœmyzaraz przenieœli tu wszystkie nasze graty,ale nie chciałem,bo co to za sens drapać się cišgle tam i z powrotem po stromej skale. Wtedy Jim powiedział,że jak ukryjemy czółno w dobrym miejscu,a wszystkie rzeczy przeniesiemy do pieczary,będziemy mogli się tu w razie niebezpieczeństwa schować;a gdyby ktoœ przyszedł na wyspę,bez psów nigdy by nas nie znalazł.A zresztš – powiedział –te małe ptaszki ćwierkały na deszcz,więc czy ja chcę,żebynam wszystkie rzeczy całkiem pomokły? Wróciliœmy wobec tego do czółna,popłynęliœmy wzdłuż brzegu do miejsca znajdujšcego się mniej więcej na wysokoœci pieczary i przenieœliœmy tam wszystkie rzeczy.Potem znaleŸliœmy niedaleko dobrš kryjówkę dla naszego czółna –między rosochatymi wierzbami.Zdjęliœmy kilka rybek z wędek i wędki zarzuciliœmy znowu,a wreszcie zabraliœmy się do przygotowywania obiadu. Wejœcie do pieczary było takie duże,że zmieœciłaby się w nim największa beczka od wina;po jednej stronie wejœcia było w podłodze podwyższenie,jakby gładka platforemka – œwietne miejsce pod ognisko.Więc roznieciliœmy ogień i ugotowaliobiad. Rozłożyliœmy derki w pieczarze niczym dywany i tam zjedliœmy obiad.Wszystkie rzeczy ułożyliœmy w głębi pod œcianš,żeby mieć do nich łatwy dostęp.Bardzo szybko nadworze całkiem się œciemniło i huknęły grzmoty,i zaczęły latać błyskawice.Okazałosię,że ptaki miały rację.Zaraz potem lunšł deszcz.Lało jak z cebra i nigdy chyba nie widziałem takiej wichury. Była to jedna z tych gwałtownych burz letnich.Po chwili zrobiło się na dworze jeszcze ciemniej –ni to niebiesko,ni to czarno –i bardzo pięknie.Adeszcz młócił taki gęsty,że drzewa –nawette najbliższe –były zamglone i jakby okręcone pajęczynš.Potem nagle wiatr zadšł taki potężny, że pochylały się drzewa i widać było bladozielone spody liœci.Potem zerwał się podmuch jeszcze gwałtowniejszy i konary i gałęzie tak się wyginały,jakby drzewa były całkiem obłškane.A kiedy na dworze zrobiło się jeszcze czarniej i bardziej niebiesko,błyskawice przelatywały po niebie i nagle jasno było jak w słońcu,i na sekundę wynurzały się czubki drzew –gdzieœ hen,daleko,w samym œrodku burzy,o wiele setek jardów dalej,niż przedtem je było widać.Po sekundzie znów robiło się ciemno jak w grobie i zaraz potem rozlegał się straszliwy huk grzmotu i dudnił,i łomotał,i walił się z nieba aż do samego œrodka ziemi,jakby kto taczał pustebeczki w dół po wysokich schodach. –Jim,ale mi tu dobrze!–powiadam.– Za nic nie chciałbym być gdzie indziej.Podaj mi jeszcze kawałek ryby i kawałek tego goršcego placka. –Hm,gdyby nie Jim,wcale by cię tu nie było.Siedziałbyœ teraz w lesie bez obiadu i prawie utopiony.Tak by z tobš,chłopcze,było.Kurczęta wiedzš,kiedy deszcz spadnie,i tak samo wiedzš ptaki. Rzeka przybierała przez dziesięć czy dwanaœcie dni,aż w końcu wystšpiła z brzegów.Woda zalała wyspę i sięgała kilku stóp w miejscach niżej położonych i na brzegu po stronie Illinois, gdzie rozlała sięna wiele mil szeroka.Ale odległoœć do brzegu Missouri wynosiła te same pół mili,bo brzeg Missouri był wysoki i urwisty.W dzień jeŸdziliœmy czółnem po całe ]wyspie.W głębi lasu było ciemnawo i chłodno,nawet kiedy wyżej słońce piekło niemiłosiernie.Pływaliœmy krętym szlakiem pomiędzy drzewami,a gdzieniegdzie pnšcza zwisały z drzew takie gęste,że musieliœmy zawracać i szukać innej drogi. Prawie na każdym zwalonym drzewie siedziały króliki i węże,i tym podobne bractwo,a kiedy wyspa stała już ze dwa dni pod wodš,tak to wszystko zgłodniało i tak się z głodu obłaskawiło,że jakby człowiek chciał,mógłby podpłynšć czółnem i wyłapać je gołš rękš;naturalnie z wyjštkiem żółwi i węży,bo te zaraz smykały w wodę.Pełno tego siedziało na skale,w której była nasza pieczara,i gdybyœmy chcieli,moglibyœmy sobie założyć nielichy zwierzyniec. Którejœ nocy złapaliœmy częœć ogromnej tratwy,zbitej z ładnych desek sosnowych.Szeroka była na dwanaœcie stóp,długa na piętnaœcie albo szesnaœcie,a wierzch,masywny i gładki, wystawał nad wodę na jakieœ szeœć czy siedem cali.W dzień widywaliœmy często przepływajšce bale,ale dawaliœmy im płynšć,bo w dzień nie chcieliœmy się pokazywać na rzece. Innej nocy,kiedyœmy tuż przed œwitem znajdowali się w dole wyspy,patrzymy – a tu na zachodniš odnogę sunie domek drewniany,piętrowy,mocno pochylony na bok.Podpłynęliœmy do niego i wleŸliœmy do œrodka przez okno na parterze.Ale było jeszcze za ciemno,żeby cokolwiek zobaczyć,więc przywišzaliœmy czółno do belki i siedliœmy w nim czekajšc,aż nastanieœwit.Zaczęło się rozjaœniać,zanim dopłynęliœmy do drugiego końca wyspy.Wtedy zajrzeliœmy przez okno do œrodka.Zobaczyliœmy w szarym œwietle łóżko,stół,dwa stare krzesła i mnóstwo rzeczy porozrzucanych po podłodze.Na gwoŸdziach w œcianie wisiały jakieœ ubrania,a w głębi izby leżało na podłodze coœ,co miało wyglšd człowieka.Jim zawołał: – Hej tam!! Ale to coœ wcale się nie poruszyło.Wtedy jazawołałem jeszcze głoœniej,a potem Jim powiedział: – Ten człowiek wcale nie œpi,tylko jest nieżywy.Czekaj tu,Huck,pójdę i zobaczę. Wszedł do œrodka,nachylił się i mówi: Tak,jest nieżywy.Całkiem nieżywy i w dodatku nagi.Strzelili mu w plecy,pewnie ze dwa albo trzy dni temu.WejdŸ,Huck,ale nie patrz na niego...strasznie wyglšda. Ani myœlałem na niego patrzeć.Jim zarzuciłna trupa jakiœ stary gałgan,ale całkiem niepotrzebnie,bo nie miałem zamiaru patrzeć.Na podłodze walały się stare,zatłuszczone karty do gry,puste butelki po wódce i dwie maski zrobione z czarnego sukna;a całe œciany upstrzone były najplugawszymi rysunkami i słowami rysowanymi węglem.Na jednej œcianie wisiały dwie stare brudne perkalowe suknie,kapturek od słońca,trochę bielizny kobiecej i jakieœ męskie ubranie.Przenieœliœmy to wszystko do czółna,bo mogło się nam jeszcze kiedyœ przydać.Na podłodze leżał też stary chłopięcy kapelusz słomkowy;wzišłem go dla siebie.ZnaleŸliœmy jeszcze butelkę po mleku z szyjkš zatkanš gałgankiem,jak to zwykle dajš niemowlętom do ssania.Wzięlibyœmy tę butelkę,ale była pęknięta.Pod œcianš stała mocno sfatygowana stara komoda i równie stary skórzany kufer z wyrwanymi zawiasami.Wszystko było otwarte,ale nie zostało nic,co by miało jakšœ wartoœć.Patrzšc na ten nieład pomyœleliœmysobie,że ktoœ stšd uciekał w poœpiechu i widocznie nie mógł zabrać wszystkiego. ZnaleŸliœmy jeszcze starš cynowš latarnię,nóż rzeŸnicki bez ršczki,nowiutki nożyk składany, który w każdym sklepie kosztowałby dwadzieœcia centów,mnóstwo œwiec łojowych i cynowy lichtarz,kociołek na wodę i cynowy kubek,starš pikowanš kołdrę z łóżka i koszyczek do robót pełen igieł,szpilek,wosku,guzików,nici i takich różnych rzeczy,toporek i trochę gwoŸdzi, wędkę gruboœci mojego małego palca,z okropnie dużymi haczykami,skórę baraniš,skórzanš psiš obrożę,jednš podkowę i wreszcie buteleczki z lekarstwami bez żadnych napisów na wierzchu.Kiedyœmy już mieli odejœć,ja znalazłem niezgorsze zgrzebło,a Jimowi wpadł w ręce stary,sfatygowany smyczek od skrzypiec i drewniana sztuczna noga.Strzemišczka i paski były zerwane,alepoza tym była to całkiem niezła noga,chociaż dla mnie za długa,a dla Jima za krótka.Odszukaliœmy wszystkie kšty,ale nie znaleŸliœmy drugiej. Więc bioršc jedno z drugim,mieliœmy dobry połów.Kiedyœmy z powrotem wsiedli do czółna, znajdowaliœmy się o jakie ćwierć mili poniżej wyspy i był już biały dzień.Kazałem Jimowi położyć się na dnie i przykryłem go kołdrš,bo gdyby siedział,ludzie z daleka by poznali,że to Murzyn.Powiosłowałem do brzegu Illinois –przy czym pršd zniósł mnie o dalsze pół mili –a potem po spokojnej wodzie zaczšłem pchać się w górę rzeki tuż przy brzegu.Nie miałem żadnych wypadków ani nikogo nie widziałem,więc cali i zdrowi wróciliœmy do pieczary. Czym grozi dotykanie skóry węża Po œniadaniu chciałem pogadać z Jimem o nieboszczyku i pokombinować,w jakich okolicznoœciach został zabity,ale Jim nie chciał.Powiedział,że to mogłoby przynieœć nieszczęœcie,i powiedział,że nieboszczyk gotów jeszcze tu przyjœć i straszyć nas,botaki nie pochowany ma zawsze większš chęć do straszenia ludzi niż ten,co sobie wygodnie leży w ziemi. To mi się wydało prawdopodobne,więc nie powiedziałem już ani słowa,ale w żaden sposób nie mogłem przestać o tym myœleć iwcišż się zastanawiałem,kto zabił tego człowieka i w jakim celu. Przeszukaliœmy dokładnie ubrania,które wzięliœmy ze sobš,i znaleŸliœmy osiem srebrnych dolarów,wszytych w podszewkę starego płaszcza.Jim przypuszczał,że ci ludzie tam w domu ukradli ten płaszcz,bo gdyby wiedzieli,że sš w nim pienišdze,nigdy by go nie zostawili. Powiedziałem,że to pewnie oni zabili tego mężczyznę,ale Jim niechciał ze mnš o tym mówić. –Uważasz,że to œcišga nieszczęœcie –ja muna to.–A coœ mówił,kiedy przyniosłem do pieczary skórę węża,co jš znalazłem przedwczoraj na szczycie naszego pagórka?Mówiłeœ,że jak człowiek dotknie skóry węża,przyjdzie na niego straszne nieszczęœcie.Ładne mi nieszczęœcie!Wzbogaciliœmy się o te wszystkie graty osiem dolarów na dodatek.Chciałbym, Jim,żeby nas co dzień spotykały takie nieszczęœcia. –Niech cię o to,chłopcze,głowa nie boli.I nie bšdŸ taki pewny siebie.Jeszcze ono przyjdzie. Popamiętasz moje słowa,jeszczeprzyjdzie. I przyszło.We wtorek mieliœmy tę rozmowę.W pištek po obiedzie leżymy sobie w trawie na końcu pagórka i nie mamy co palić.Poszedłem do pieczary i znalazłem tam grzechotnika. Zabiłem go,zwinšłem w kłębek tak chytrze,że wyglšdał jak żywy,i położyłem go w nogach posłania Jima.Myœlę sobie:jak Jim go znajdzie,będzie zabawa.Do wieczora wšż całkiem mi wypadł z głowy i kiedy zapalałem œwieczkę,a Jim rzucił się na posłanie,była tam samica węża i ukšsiła go w nogę. Podskoczył wrzeszczšc przeraŸliwie,a jak zabłysło œwiatło,od razu zobaczyliœmy gada szykujšcego się do nowego skoku.W mgnieniu oka rozpłatałem go kijem,a Jim chwycił dzbanek z wódkš tatki i wzišł się do picia. Był boso i grzechotnik ukšsił go w samš piętę.Wszystkiemu winna moja głupota! Zapomniałem,że gdziekolwiek zostawi się zabitego węża,samica zawsze przyjdzie i przycupnie obok.Jim powiedział,żebym odršbał głowę węża i rzucił jš precz,a potem œcišgnšł skórę i upiekł kawałek mięsa.Zrobiłem,co kazał,a on zjadł ten pieczony kawałek i powiedział,że to dobre lekarstwo.Kazał mi też zdjšć z ogona węża grzechotki i obwišzać mu je wokół napięstka. Powiedział,że to bardzo pomaga.Potem wymknšłem się z pieczary i rzuciłem oba węże między krzaki,bo ani myœlałem zdradzić się przed Jimem,że to wszystko moja wina. Jim przypišł się do dzbanka i pił,pił,co jakiœ czas całkiem wpadał w obłęd i rzucał się dziko,i wrzeszczał,ale jak tylko wracał do siebie,z powrotem chwytał dzbanek.Stopa spuchła mu niczym bania,tak samo noga;ale po jakimœ czasie wódka zaczęła go mroczyć,więc pomyœlałem, że się chyba wyliże.Co do mnie,wolałbym dotknšć żšdła grzechotnika niż dzbanka z gorzałkš tatki.Jim leżał cztery dni i noce.Potem opuchlizna znikła i Jim był znowu zdrowy. Postanowiłem nigdy w życiunie dotykać skóry węża,bo widzę teraz,czym się to kończy.Jim powiedział,żedrugim razem już mu chyba uwierzę.Powiedział też,że dotykanie skóry węża przynosi okropne nieszczęœcia,więc może to wcale nie koniec.Powiedział jeszcze,że wolałby spojrzeć na księżyc przez lewe ramię z jakie tysišc razy,niż jeden jedyny raz dotknšć skóry węża.Hm...może i miał rację,chociaż dotšd zawsze mi się zdawało,że nie ma dla człowieka rzeczy głupszej i bardziej lekkomyœlnej niż patrzenie na księżyc przezlewe ramię.Stary Hank Bunker kiedyœ spojrzał tak na księżyc i jeszcze się tym przechwalał,a w niecałe dwa lata spił się ispadł z wieży œrutowej,i tak się rozpłaszczył,że wyglšdał...jak tu powiedzieć...jak żytni podpłomyk.Zebrali go na drzwi od stodoły,przykryli drugimi drzwiami i tak go pochowali zamiast w trumnie.Ale ja tego nie widziałem.Tatko mi opowiadał.Tak czy siak sam był sobie winien,bo patrzył przez lewe ramię na księżyc. Dni mijały i rzeka po trochu opadała,aż wróciła w dawne koryto.Wtedy zaraz założyliœmy na jeden z największych haczyków obdartego ze skóry królika,zarzuciliœmy wędkę i złapaliœmy suma,który był taki duży jak człowiek,bo miał szeœć stóp i dwa cale długoœci,a ważył blisko dwieœcie funtów.Nie próbowaliœmy nawet wycišgać go z wody,bogdyby nas szarpnšł, wylšdowalibyœmy obaj na brzegu Illinois.Siedliœmy sobie i patrzyliœmy,jak szarpie i rwie wędkę,póki nie utonšł.ZnaleŸliœmy w jego brzuchu guzikmosiężny,okršgłš kulkę i mnóstwo innego œmiecia.Rozpłataliœmy tę kulkę siekierš i w œrodku była szpulka od nici.Jim przypuszczał,że sum musiał jš mieć w brzuchu bardzo długo,bo cała czymœ obrosła i zrobiła się okršgła jak kula.Myœlę,że był to największy sum złowiony w Missisipi.Jim nigdy nie widział większego.W miasteczku sporo byœmy za niego dostali.Na brzegu sprzedajš takie ryby na wagę; przychodzš ludzie i każdy kupuje kawałek.Sum ma mięso białe jak œnieg i jest najsmaczniejszy, kiedy go usmażyć. Nazajutrz powiedziałem do Jima,że zaczyna mi się piekielnie nudzić i chcę koniecznie jakiejœ odmiany.Powiedziałem,że chyba skoczę na drugi brzeg i dowiem się,co tam słychać.Jim pochwalił ten zamiar,tylko uważał,że powinienem jechać dopiero o zmroku i bardzo się pilnować.Ale po namyœle spytał,czy nie mógłbym się przebrać za dziewczynę.To był jeszcze lepszy pomysł.Skróciliœmy trochę jednš z sukien perkalowych i ubrałem się w niš podcišgnšwszy wpierw do kolan nogawki spodni.Jim zapišł mi suknię z tyłu na haftkii trzeba przyznać,że leżała nieŸle.Potem włożyłem na głowę ten kapelusz od słońcai zawišzałem wstšżki pod brodš,a wtedy u się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż*P%+ +u0c €,Ľkc -#Żc .ż1Ÿ _ –jakby ktoœ zajrzał do œrodka i chciał zobaczyć mojš twarz – zdawałoby mu się,że patrzy w głšb rury od żelaznego piecyka.Jim uważał,że nikt mnie nie pozna,nawet w dziennym œwietle.Chodziłem tak ubrany cały dzień,żeby przywyknšć do tych babskich szmatek i po jakimœ czasie wcale dobrze dawałem sobie radę,tylko Jimpowiedział,że nie ruszam się jak dziewczyna;i jeszcze powiedział,że nie wolno mi podcišgać spódnic do góry i wkładać ršk do kieszeni spodni.Posłuchałem go i zaraz było lepiej. Jak się tylko œciemniło,wsiadłem do czółnai wiosłujšc wzdłuż brzegu Illinois popłynšłem w górę rzeki.Zaczšłem się przeprawiać przez rzekę trochę poniżej przystani promu i pršd zniósł mnie do brzegu kawałek za miasteczkiem.Przywišzałem czółno i poszedłem drogš tuż nad wodš. Zobaczyłemœwiatło w małe ] chałupce,gdzie od bardzodawna nikt nie mieszkał;zaciekawiło mnie,kto też mógł się tam wprowadzić.Podkradłem się bliżej i zajrzałem do œrodka.Była tam kobieta,miała chyba ze czterdzieœci lat,przy œwietle œwiecy stojšcej na sosnowym stole robiła robótkę na drutach.Nie znałem tej kobiety;musiała byćtu obca,bo to niemożliwe,żeby po naszym miasteczku chodził ktoœ,kogo ja bym nie znał.Dobrze się składało,bo trochę się bałem i zaczšłem żałować,że w ogóle przyszedłem.Ludzie,myœlę sobie,mogš mnie poznać po głosie i wszystko się wyda.Ale jeżeli ta kobieta mieszka w naszym miasteczku choćby od dwóch dni, potrafi mipowiedzieć wszystko,co chciałbym usłyszeć.Więc najpierw postanowiłem pamiętać, że jestem dziewczynš,a potem zastukałem do drzwi. Œcigajš nas! Proszę wejœć – zawołała kobieta ja wszedłem.Powiedziała:– SišdŸ,proszę. Usiadłem.Obejrzała mnie od stóp do głów swoimi błyszczšcymi oczkami i powiada: –Jak się nazywasz? – Sara Williams. – A gdzie mieszkasz??W tych stronach? –Nie,proszę pani.W Hookerville,siedem mil w dół rzeki.Szłam cały czas piechotš i jestem bardzo zmęczona. –I z pewnoœciš głodna.Zaraz ci coœ przyniosę. –Dziękuję,proszę pani,ale nie jestem głodna.Tak mi się jeœć chciało,że zatrzymałam się na jednej farmie o jakie dwie mile stšd i teraz nie jestem już głodna.Dlatego tak się spóŸniłam. Moja mama zachorowała i leży,i jest bez pieniędzy i w ogóle,więc przyszłam tu do mojego wujaszka Abnera Moore'a.Mama powiedziała,że wujaszek mieszka po tamtejstronie miasteczka.Nigdy tu nie byłam.Czy pani go zna? –Nie,nie zdšżyłam jeszcze poznać wszystkich.Mieszkam tu niecałe dwa tygodnie.Droga przez miasteczko jest długa,więc lepiej zostań u mnie na noc.Zdejm,proszę,kapturek. – Nie,dziękuję,proszę pani – odparłem.–Odpocznę tylko chwilę i zaraz pójdę dalej.Nie boję się ciemnoœci. Powiedziała,że nie pozwoli mi pójœć samemu;jej mšż wróci niedługo,może za godzinę albo półtorej,i wtedy mnie odprowadzi do wujaszka.Potem zaczęła mi opowiadać długo i szeroko o mężu,o krewnych,którzy mieszkajš w górze rzeki,io krewnych,którzy mieszkajš w dole rzeki. mieszkajš w dole rzeki.O tym,jak to lepiej im się przedtem działo i że chyba zrobili głupstwo przenoszšc się do naszego miasteczka zamiast zostać tam,gdzie dawniej mieszkali –i tak w kółko,aż się zlškłem,że to ja zrobiłem głupstwo przychodzšc do niej po nowiny.Ale po jakimœczasie potršciła o tatkę i morderstwo i wtedy rad słuchałem jej paplania.Opowiedziała mi najpierw,jak to z Tomkiem Sawyerem znaleŸliœmy te szeœć tysięcy dolarów (tylko że z szeœciu zrobiła dziesięć)i wszystko o tatku jakie to z niego ziółko i jakie to ze mnie ziółko;a w końcu opisała miejsce,gdzie zostałem zamordowany.Spytałem: –Kto to zrobił?Słyszeliœmy w Hookerville niejedno o tym wypadku,ale nie wiemy,kto zamordował Hucka Finna. –Hm,tu u nas znalazłoby się wielu takich,coby chcieli wiedzieć.Niektórzy myœlš,że to sprawka starego Finna. – Nie....naprawdę –Poczštkowo wszyscy tak myœleli.Stary Finnnigdy się nie dowie,że tylko o włos uniknš linczu.Ale przed nastaniem nocy ludzie zmienili zdanie i doszli do przekonania,że tosprawka jednego zbiegłego Murzyna imieniem Jim. –Co on...–Urwałem w pół zdania.Pomyœlałem,że lepiej zrobię trzymajšc język za zębami. A ona gadała i gadała,i wcale nie zauważyła,że się odezwałem. –Ten Murzyn uciekł tego wieczora,kiedy Huck Finn został zabity.Wyznaczyli za j ego głowę nagrodę –trzysta dolarów.Wyznaczyliteż nagrodę za starego Finna – dwieœcie dolarów. Widzisz,dziecko,stary Finn przyszedł do miasteczka rankiem na drugi dzień po morderstwie, dokładnie wszystko opowiedział o wypadku i promem jeŸdził z innymi na poszukiwanie trupa,a zaraz potemzakręcił się i znikł.Do wieczora ludzie rozglšdali się za nim,żeby go zlinczować, ale on przepadł jak kamień w wadę.A na drugi dzień dowiedzieli się,że ten Murzyn uciekł;nie widziano go od godziny dziesištejtego wieczora,kiedy popełnione zostało morderstwo.Więc wtedy zwalili winę na Murzyna i aż się trzęœli z wœciekłoœci na niego;a tu nazajutrz wraca stary Finn i leciz gębš do sędziego Thatchera,żeby dał mu pieniędzy,to będzie szukał Murzyna po całym stanie Illinois.Sędzia dał mu coœ niecoœ i stary Finn upił się tego jeszcze wieczora i do północy kręcił się po miasteczku w kompanii dwóch podejrzanychobcych ludzi,a potem gdzieœ z nimi znikł.Dotšd nie wrócił i tak naprawdę to nikt go się nie spodziewa,dopóki cała rzecztrochę nie przycichnie –bo niektórzy znów myœlš,że to on jednak zabił Hucka i tak wszystko urzšdził,żeby ludzie uwierzyli w napad rozbójników – a potem zagarnie pienišdze Hucka bez żadnych tam długich procesów w sšdzie.Ludzie powiadajš,że jestdo tego zdolny.Och,myœlę, że chytra z niegosztuka.Jak przez rok nie wróci,nic mu się polem nie stanie.Bo widzisz, dziecko,niczegonie można mu dowieœć,przez ten czas wszystko ucichnie,a on zagarnie pienišdze Hucka i ani się przy tym natrudzi. –Tak,proszę pani,ja też tak uważam.Nie widzę,co by mu mogło stanšć na przeszkodzie. Ale teraz chyba nikt już nie myœli,że to zrobił Murzyn. –O,nie,sš jeszcze tacy.Bardzo wielu dalej zrzuca winę na Murzyna.Tylko że teraz złapiš go prędko,a jak go postraszš,wszystko wyœpiewa. – Jak to??To oni go szukajš? –Ależ naiwna z ciebie dziewczyna!Czy trzysta dolarów roœnie na drzewie Niektórzy przypuszczajš,że Murzyn jest niedaleko.Ja do takich należę,ale nie mówiłam o tym nikomu. Kilka dni temu rozmawiałam z parš staruszków,którzy mieszkajš obok nas w szałasie,i jedno z nich nagle powiada,że mało kto jeŸdzi na tęwyspę w dół rzeki,co jš nazywajš Wyspš Jacksona. „A czy nikt tam nie mieszka?” – pytam na to.„Nie,nikt nigdy nie mieszkał ”,odpowiadajš.Nie pisnęłam więcej ani słówka,ale wzięłam się do myœlenia.Byłam prawie pewna,że dzień czy dwa przedtem widziałam dym,gdzieœ mniej więcej na brzegu wyspy,więc powiadom sobie:głowę daję,że ten czarnuch tam się ukrywa.Tak czy inaczej nie zaszkodzi dokładnie przetrzšsnšć wyspę.Od tego czasu dymu niewidziałam,więc może już się stamtšd wyniósł,jeżeli w ogóle to był on;swojš drogš mój mšż z jednym sšsiadem pojadš i zobaczš co i jak.Nie było go kilka dni w domu,ale jak tylko wrócił przed dwiema godzinami,zaraz mu o tym posiedziałam. Schwycił mnie taki niepokój,że nie mogłem spokojnie usiedzieć.Musiałem coœ zrobić z rękami,więc wzišłem ze stołu igłę i zaczšłem jš nawlekać.Aż ręce mi się trzęsły i nawlekanie szło mi strasznie niesporo.Nagle kobieta umilkła,a jak podniosłem głowę,zobaczyłem,że mi się przyglšda ciekawie i nawet się trochę uœmiecha.Odłożyłem igłę i zaczšłem udawać,że mnie to wszystko bardzo obchodzi,co też było prawdš.Powiedziałem: –Trzysta dolarów to strasznie dużo pieniędzy.Chciałabym,żeby moja biedna mama mogła je dostać.Czy pani mšż wybiera się na wyspę dzisiaj w nocy? –A jakże.Poszedł do miasteczka z tym znajomym,co ci o nim mówiłam,żeby wynajšć jakšœ łódŸ i jeżeli się da,pożyczyćdrugš strzelbę.Przeprawiš się gdzieœ po północy. – A czy nie będš widzieli lepiej,jak pojadš w dzień? –Może i lepiej,ale Murzyn też będzie lepiej widział w dzień.Po północy uœnie już pewnie,a wtedy oni przetrzšsnš wyspę i w ciemnoœci łatwiej dostrzegš ognisko,jeœli jew ogóle rozpali. – To mi nie przyszło do głowy,proszę pani.Kobieta wcišż patrzyła na mnie ciekawie,a ja czułem się coraz bardziej nieswojo.Po chwili spytała: – Jak się nazywasz,dziecino,bo całkiem zapomniałam? – M....M...Mary Williams,proszę pani. Coœ mi się widziało,że przedtem wcale nie powiedziałem Mary,więc wolałem nie podnosić oczu;miałem takie wrażenie,że powiedziałem Sara,więc czułem się trochę jak mysz w pułapce i bałem się,że może tak wyglšdam.Chciałem,żeby kobieta mówiładalej,bo im dłużej milczała, tym bardziej mi było niewyraŸnie.W końcu pyta; – Słuchaj no,dziecino,czyœ aby przedtem nie mówiła,że ci na imię Sara? –Owszem,proszę pani.Nazywam się Sara Mary Williams.Niektórzy mówiš do mnie Sara,a niektórzy Mary. – Ach tak!! – Tak,proszę pani. Poczułem się trochę raŸniej,ale mimo to rad byłbym jak najprędzej stšd czmychnšć.Jakoœ nie œmiałem jeszcze podnieœć oczu.Kobieta znowu zaczęła terkotać;mówiła,jakie to ciężkie sš teraz czasy,jak trudno im jest zwišzać koniec z końcem,jak się szczury w ich domu okropnie rozzuchwaliły i tak dalej,i dalej bez końca.Co do tych szczurów,to nawet miała rację.Co chwilę jakiœ wysuwał nos z dziury w kšcie pokoju.Kobieta powiedziała,że kiedy zostaje sama,musi zawsze mieć coœ pod rękš,czym mogłaby wnie rzucać,bo inaczej nie dałyby jej spokoju. Pokazała mi pręt ołowiany,skręcony jakby w węzeł,i powiedziała,że na ogół rzuca doœć celnie, ale przed kilku dniami nadwerężyła sobie ramię i nie wie,czy t eraz trafi.Czekała na okazję i jak się szczur pokazał,cisnęła w niego,ale chybiła,a w dodatku jęknęła:Oooch!tak jš zabolało ramię.Poprosiła mnie,żebym popróbował szczęœcia.Miałem wielkš ochotęwynieœć się z domu, zanim wróci jej mšż,ale naturalnie nie mogłem tego po sobie pokazać.Więc podniosłem z podłogi pręt i trzepnšłem w pierwszego szczura,jaki się w dziurze pokazał,a gdybysię w tej samej chwili nie ruszył z miejsca,byłby bardzo chorym szczurem.Kobieta powiedziała,że rzuciłem bardzo zgrabnie i że następnego to już chyba trafię.Poszła w kšt pokoju,odszukałapręt,a potem przyniosła pasmo przędzy i poprosiła,żebym jej pomógł zwinšć w kłębek. Wycišgnšłem obie ręce,a ona nałożyła mi na nie to pasmo i zwijała przędzę,cały czas mówišc o sobie i mężu.Ale nagle przerwała i powiada: – Uważaj na szczury.Trzymaj lepiej ołów na kolanach,w razie czego prędzej go schwycisz. I w tej samej chwili rzuciła mi ołów na kolana;zsunšłem prędko nogi,żeby go przytrzymać,a ona coœ tam dalej mówiła.Ale tylko chwilę,bo potem zdjęła mi z ršk przędzę,spojrzała mi prosto w twarz” tak jakoœ bardzo życzliwie i powiada: – A teraz mów!!Jak ci naprawdę na imię? – C....c...o,proszę pani? – Jak ci naprawdę na imię??Bill czy Tomek,czy Bob?Czy może inaczej? Musiałem chyba trzšœć się jak galareta i nie bardzo wiedziałem,co ze sobš zrobić.Alepowiadam: – Proszę,niech pani sobie nie żartuje z biednej dziewczyny.Jeżeli tu zawadzam,zaraz... –Nie,nigdzie nie pójdziesz.Siadaj i nie ruszaj mi się z miejsca.Ani cię nie skrzywdzę,ani nikomu na ciebie nie naskarżę.Œmiało mów swój sekret,możesz mi zaufać.Nie wydam cię,a co więcej,pomogę ci.Jak zechcesz,mój mšż teżci dopomoże.Wiem wszystko.Jesteœ czeladnikiem,który zbiegł od majstra.Co z tego?To żadna zbrodnia.le się z tobš obchodził, więc postanowiłeœ uciec.Dziecko drogie – czy ja bym cię mogła wydać?A teraz bšdŸ grzeczny i opowiedz mi wszystko szczegółowo. No więc powiedziałem jej,że nie będę już dłużej udawał i wyspowiadałem się ze wszystkiego, tylko żeby dotrzymała obietnicy.Powiedziałem jej,że moi rodzi ce oboje nie żyjš i że zostałem oddany przez prawo na służbę do niegodziwego starego farmera w okolicę odległš o trzydzieœci milod rzeki,a ten farmer tak mnie Ÿle traktował,że nie mogłem już dłużej wytrzymać.Wyjechał i miał wrócić dopiero za dwa dni,więc skorzystałem z okazji,ukradłem jego córce jakieœ stare szmatki,drapnšłem i te trzydzieœci mil przebyłem w cišgu trzech nocy.Szedłem tylko nocš,a w dzień wynajdywałem sobie dobre kryjówki i spałem.Worek z chlebem i mięsem,który zabrałem z domu,starczył mina drogę,chociaż wcale sobie nie skšpiłem.Jestem pewien – dodałem na zakończenie –że mój wujaszek Abner Moore zaopiekuje się mnš,więc dlatego przyszedłem tu do Goshen. – Do Goshen??Chłopcze,przecież to nie jestżadne Goshen tylko St.Petersburg.Goshen leży o dziesięć mil stšd w górę rzeki.Kto ci powiedział,że to jest Goshen? – Jakiœ człowiek,co go spotkałem dzisiaj oœwicie,właœnie kiedy miałem zejœć w las i położyć się spać.Powiedział mi,że jak dojdędo skrzyżowania dróg,mam skręcić w prawo i po pięciu milach będę w Goshen. – Chyba był pijany.Powiedział ci akurat na odwrót. –Nawet trochę wyglšdał na pijanego,ale niech mu tam!Muszę już iœć,proszę pani.Przede dniem będę w Goshen. – Czekaj chwilę.Zapakuję ci coœ do jedzenia.Z pewnoœciš ci się przyda. Tak też zrobiła,a potem pyta: –Słuchaj no:kiedy krowa leży na ziemi,którš częœciš podnosi się najpierw?Nie zastanawiaj się i odpowiedz prędko.Którymi nogami podnosi się z ziemi –przednimi czy tylnymi?? – Wpierw tylnymi,proszę pani. – A koń?? – Przednimi,proszę pani. – Pień drzewa od której strony obrasta najgrubszym mchem?? – Od północnej. –Kiedy piętnaœcie krów pasie się na stoku wzgórza,ile z nich szczypie trawę łbem w tym samym kierunku? – Wszystkie piętnaœcie,proszę pani. –Hm...myœlę,że mieszkałeœ na wsi.Wydawało mi się,że znowu chcesz mnienabrać.A teraz powiedz:jak się naprawdę nazywasz? – George,George Peters,proszę pani. –Postaraj się,George,dobrze to imię zapamiętać!Nie zapomnij go i nie mów mi zachwilę, że ci Aleksander,a jak cię na tym przyłapię,nie próbuj wykręcić się,że niby to jesteœ George Aleksander.I nie zbliżaj sięzanadto do kobiet,kiedy masz na sobie tę starš perkalowš suknię. Nie ma co,kiepska z ciebie dziewczyna,ale może uda ci się okpić mężczyzn.I bój się Boga, dziecko:kiedy chcesz nawlec igłę,nie trzymaj nitki nieruchomo i nie przybliżaj doniej igły, tylko trzymaj igłę nieruchomo i wsuwaj nitkę w dziurkę!W taki sposób najczęœciej nawlekajš igłę kobiety,a mężczyŸni robiš to na odwrót.A kiedy rzucasz czymœ w szczura czy w cokolwiek innego,stań wpierw na palcach,podnieœ rękęwysoko nad głowę – tak niezdarnie,jak tylko potrafisz – i rzuć o jakie pięć czy szeœć stóp od celu.Rzucaj rękš sztywnš,od ramienia,jakby ci się ramię obracało na kołku,bo tak robiš dziewczęta,a nie z zamachem od napięstka i łokcia,z rękš odchylonš od ciała,jak robiš chłopcy.I pamiętaj:kiedy dziewczyna chce coœ schwycić na podołek,rozstawia kolana,a niezsuwa ich,jakieœ ty to zrobił chwytajšc tenkawałek ołowiu. Poznałam,że jesteœ chłopcem,kiedyœ próbował nawlec igłę,a potem chciałam się już tylko upewnić.No,maszeruj teraz do swojego wujaszka,Saro Mary Williams George'u Aleksandrze Peters.A gdybyœ popadł znowu w jakie tarapaty,daj znać Judycie Loftus,czyli mnie,a ja spróbuję cię z nich wydobyć.Trzymaj się cały czas goœcińca nad rzekš,a kiedy się drugi raz wybierzesz na włóczęgę,nie zapomnij o butach i skarpetkach.Droga nad rzekš jest kamienista i strach pomyœleć,jak będš wyglšdały twoje stopy,zanim dojdziesz do Goshen. Poszedłem drogš nabrzeżnš mniej więcej pięćdziesišt jardów,potem zawróciłem i przekradłem się do miejsca,gdzie stało przywišzane czółno,spory kawałek poniżej domu pani Loftus.Wskoczyłem do œrodka i w wielkim poœpiechu odbiłem od brzegu.Wiosłowałem pod pršd,dopóki nie znalazłem się na wysokoœci wyspy,a potem przeprawiłem się przez rzekę. Mniej więcej w połowie drogi usłyszałem bicie zegara,więc zatrzymałem się i nadstawiłem uszu; dŸwięki płynęły po wodzie przyciszone,ale wyraŸne –jedenaœcie uderzeń.Kiedy dobiłem do brzegu po tej stronie wyspy,nie zatrzymałem się,żeby odsapnšć,chociaż byłem porzšdnie zdyszany,tylko wpadłem między drzewa,tam gdzie miałem pierwszy mój obóz,i na wysokim i suchym miejscu rozpaliłem wielkie ognisko. Potem skoczyłem do czółna i ruszyłem do naszej kryjówki o półtorej mili w dół rzeki, wiosłujšc ze wszystkich šżki pod brodš,a wtedy u się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż/P­ 0ýĽc €1˘c 2Ś!c 350„c 4š>š sił.Wylšdowałem,pobiegłem pędem przez las na pagórek i do pieczary. Jim leżał na derce,spał jak zabity.Zbudziłem go i powiadam: – Wstawaj,Jim,żywo!Nie mamy ani chwili dostracenia.Œcigajš nas! Jim nie pytał mnie o nic,nie powiedział ani jednego słowa;ale poœpiech,z jakim pracował przez następne pół godziny,dowodził,jak bardzo jest przerażony.Do tego czasu wszystko,co posiadaliœmy na tym œwiecie,zostało umieszczone na tratwie,a tratwa stała gotowa do drogi w małej zatoczce między wierzbami,gdzieœmy jš przedtem ukryli.Potem zgasiliœmy ognisko przy pieczarze i już nie zapalaliœmy na dworze nawet œwieczki. Wsiadłem do czółna,odpłynšłem kawałek i rozejrzałem się,ale nawet gdyby była w pobliżu jaka łódŸ i tak bym jej nie dostrzegł,bo człowiek niewiele widzi przy œwietle gwiazd i poœród cieniów.Potem odbiliœmy tratwš od brzegu i popłynęliœmy zpršdem pod osłonš wierzb,siedzšc bez ruchu i w zupełnym milczeniu. Lepiej pilnujmy własnego nosa Kiedyœmy w końcu zostawili wyspę za sobš,musiała już być blisko pierwsza,a tratwa – jak nam się zdawało –płynęła okropnie powoli.Gdyby nas œcigała łódŸ,mieliœmy się przesišœć do czółna i zmykać co tchu do brzegu Illinois;ale dobrze się stało,że nas żadna łódŸ nie œcigała, boœmy nie pomyœleli,żeby włożyć do czółna strzelbę czy wędki,czy cokolwiekdo jedzenia. Uwijaliœmy się tak prędko,że naprawdę trudno nam było pamiętać o wszystkim.Ale postšpiliœmy nieroztropnie ładujšc wszystko na tratwę.Liczyłem na to,że jeœli mężczyŸni przeprawiš się na wyspę,zauważš ognisko,które roznieciłem,icałš noc będš przy nim czekali na powrót Jima.Tak czy inaczej za nami nie gonili,a jeœli ognisko ich okpiło,to już nie moja wina.Postšpiłem z nimi najnikczemniej,jak tylko mogłem. Zaledwie zaczęło œwitać,wylšdowaliœmy w głębokim zalewie po stronie Illinois,gdzie cišgnęła się ławica piasku gęsto porosła topolami;nacięliœmy siekierš mnóstwo gałęzii tak przykryliœmy nimi tratwę,że wyglšdała jak zaroœla przy brzegu. Naprzeciwko nas brzeg Missouri był górzysty,po naszej stronie mieliœmy za plecami gęste lasy,a nurt płynšł w tym miejscu przy tamtym brzegu,więc mogliœmysię nie lękać,że nas tu ktoœ znajdzie.Przeleżeliœmy sobie wygodnie cały dzień,przyglšdajšc się tratwom i statkom płynšcym z pršdem tuż przy brzegu Missouri i statkom płynšcym pod pršd,które posuwały się z trudem po głębokiej wodzie samym œrodkiem rzeki.Opowiedziałem Jimowi,jak się strasznie napociłem trajkoczšc z paniš Loftus;Jim odparł,że to musiała być bardzo sprytna sztuka,i że gdyby ona nas œcigała,z pewnoœciš nie siadłaby i nie czatowała przy ognisku –skšdże!Po prostu wzięłaby ze sobš psa.W takim razie –spytałem – dlaczego nie powiedziała mężowi,by wzišł psa?Jim mi na to,że z całš pewnoœciš wpadła na ten pomysł dopiero wtedy,kiedy mężczyŸni mieli już wsiadać do łodzi,więc pewnie poszli do miasta pożyczyć psa i dlatego zmitrężyli tyle czasu;gdyby nie to,nie siedzielibyœmy sobie teraz na tej kępie,o szesnaœcie czy siedemnaœcie mil poniżej miasteczka,tylko znajdowalibyœmy się w tymże miasteczku.Odparłem,że skoro nas nie złapali,jest mi wszystko jedno,dlaczego nasnie złapali. Kiedy zaczęło się zmierzchać,wysunęliœmy głowy z gęstwiny i spojrzeliœmy w górę rzeki,w dół rzeki,na drugi brzeg.Nie zauważyliœmy nic podejrzanego i Jim zabrałsię do roboty.Oderwał częœć wierzchnich desek tratwy i wybudował wygodny wigwam,w którym mogliœmy się chować podczas upałów czy deszczów i chronić rzeczy od zmoknięcia.W œrodku wigwamu ułożył podłogę wyższš o jakš stopę nad poziom tratwy,tak że derki i inne rzeczy były teraz bezpieczne od fali idšcej spod kół statków parowych.W samym œrodku wigwamu położyliœmy warstwę ziemi gruboœci kilku cali obramowanš deskami,żeby się nie przesuwała;na tej warstwie ziemi mogliœmy w chłodne czy dżdżyste noce rozniecać ogień niewidoczny z zewnštrz.Zrobiliœmy również dodatkowe wiosło,bo jedno z pary mogło się złamać na jakiej przeszkodzie. Umocowaliœmy też krótki,rozwidlony na końcu kij,żeby na nim wieszać starš cynowš latarnię – bo kiedy się widzi płynšcy w dół statek,trzeba zapalić latarnię,gdyż inaczej statek może na tratwęnajechać;ale nie trzeba zapalać latarni dla parowców płynšcych pod pršd,chyba że tratwa znajdzie się akurat na tak zwanych skrzyżowaniach pršdów.Rzeka była jeszczewezbrana (bardzo niskie brzegi znajdowałysię pod wodš)i statki płynšce w górę zbaczały czasem z głównego nurtu i płynęły po spokojnych wodach. Tej drugiej nocy płynęliœmy około oœmiu godzin z pršdem o szybkoœci jakich czterech mil na godzinę.Łapaliœmy ryby,gawędziliœmy i od czasu do czasu kšpaliœmy się,żeby odegnać sennoœć.Było nam na duszy jakoœ dziwnie poważnie,kiedyœmy tak sunęli po tej wielkiej, milczšcej rzece,leżšc na plecach i spoglšdajšc w dalekie gwiazdy,więc mówiliœmy tylko œciszonym głosem i rzadkoœmy się œmieli.Pogoda była cały czasdoskonała i nic nam się nie przydarzyło tejnocy ani następnej,ani jeszcze następnej. Co noc mijaliœmy teraz miasta,niektóre położone wysoko na stokach czarnych wzgórz,ot – garstka błyszczšcych œwiateł,ani jednego domu nie było widać.Pištej nocy mijaliœmy St.Louis i zdawało mi się,że to zapłonšł cały œwiat.Powiadali u nas w St.Petersburg,że w St.Louis mieszka dwadzieœcia albo trzydzieœci tysięcy ludzi,ale ja w to nie wierzyłem,dopóki o godzinie drugiej w nocynie zobaczyłem tego cudownego morza œwiateł.Nie szedł stamtšd ani jeden dŸwięk;wszyscy w mieœcie spali. Każdego wieczora około godziny dziesištej przekradałem się na brzeg w pobliżu jakiegoœ małego miasteczka i za dziesięć albo piętnaœcie centów kupowałem mški czyboczku,czy innej żywnoœci.Czasami udawałomi się spotkać kurę,która wałęsała się po nocy zamiast siedzieć sobie wygodnie w kurniku –i też jš zabierałem na tratwę.Tatko zawsze powiadał:bierz kurę, kiedy nadarza ci się do tego sposobnoœć,bo jak tobie samemu nie jest potrzebna,bez trudu znajdziesz kogoœ,komu się przyda,a dobre uczynki nie idš w zapomnienie.Co prawda nie widziałem nigdy,żeby kura nie była tatce potrzebna,ale powtarzam dokładnie jego słowa. Przed wschodem słońca wymykałem się napola i pożyczałem kawona albo arbuza,albo dynię,albo młodš kukurydzę,albo coœ innegow tym rodzaju.Tatko zawsze powiadał,że tonie grzech pożyczać rzeczy,jeœli tylko człowiek ma zamiar kiedyœ w przyszłoœci za nie zapłacić;ale wdowa twierdziła,że takie pożyczanie to nie jest nic innego jak tylko łagodna nazwa zwyczajnej kradzieży.Jim uważał,że wdowa ma trochę racji i tatko ma trochę racji,dlatego będzie najlepiej, jeœli wybierzemy ze spisu kilka rzeczy i powiemy sobie,że nigdy już nie będziemy ich więcej pożyczali.Więc którejœ nocy,płynšc spokojnie po rzece,zastanawialiœmy się nad tym długo i w żaden sposób nie mogliœmy zdecydować,czy damy pokój kawonom czy melonom,czy arbuzom, czy też może czemuinnemu.Ale gdzieœ przed œwitem ułożyliœmy wszystko w sposób zadowalajšcy,to znaczypostanowiliœmy zrezygnować z rajskich jabłuszek i pasternaku. Przedtem czuliœmy się trochę nieswojo,ale teraz zrobiło nam się lekko na duszy.Byłem, przyznaję,bardzozadowolony,że to się tak skończyło,bo rajskie jabłuszka w ogóle nie sš smaczne,apasternak nie dojrzeje wczeœniej jak za parę miesięcy. Od czasu do czasu udawało nam się zestrzelić jakiegoœ ptaszka wodnego,który albo rano wstawał za wczeœnie,albo wieczorem kładł się za póŸno spać.Ogólnie rzecz bioršc żyło nam się całkiem dostatnio. Pištej nocy po St.Louis złapała nas o północy burza z okropnymi błyskawicami i grzmotami,i ulewnym deszczem.Schroniliœmysię w wigwamie – niech tam tratwa sama sobie radzi!Kiedy błyskawice rozœwietlały niebo,widzieliœmy przed sobš ogromnš rzekę i po obu stronach wysokie,skaliste brzegi.Po jakimœ czasie powiadam:–Hej,Jim,patrz!– Zobaczyliœmy statek parowy,który nadział się na skały.Pršd niósł nas prosto jak strzelił w tym właœnie kierunku.W œwietle błyskawic widzieliœmy wrak bardzo wyraŸnie.Leżał.przechylony na bok,częœć górnego pokładu sterczała wysoko nad wodš i widać było dokładnie wszyœciutkie pachołki do przywišzywania lin i krzesło obok dużego dzwonu,a na oparciu krzesła kapelusz z opuszczonym w dół rondem. Noc była ciemna,burzliwa i wszystko wydawało się bardzo tajemnicze,więc kiedyzobaczyłem wrak,taki jakiœ żałosny i opuszczony na œrodku rzeki,poczułem to,cona moim miejscu czułby chyba każdy chłopiec:zachciało mi się koniecznie wejœć na pokład i pomyszkować trochę po statku,izobaczyć,co się tam dzieje. –Zatrzymajmy się przy nim,Jim!– powiedziałem.Ale w pierwszej chwili Jim stanowczo się temu sprzeciwił. –Ani myœlę wałęsać się po jakichœ tam wrakach.Jest nam,u licha,dobrze tak,jak jest,więc lepiej,u licha,pilnujmy własnego nosa,jak powiada Biblia.Zresztš głowę daję,że siedzi tam strażnik na tej skorupie.–Strażnik,jak babcię kocham!Też pomysł!– odparłem.–Przecież tam nie ma już nic do pilnowania oprócz kajut oficerskich i kabinystrażnika.A czy ty myœlisz,że ktoœ chciałby w takš noc narażać życie dla kilku głupich kabin,kiedy w każdej chwili statek może sięrozpaœć na dwoje i popłynšć z pršdem? Jim nie wiedział,co na to odpowiedzieć,więcnawet nie próbował. –A poza tym –dodałem –moglibyœmy pożyczyć sobie coœ z kajuty kapitana.Na przykład cygara!Zakład,że miał cygara,za które płacił pięć centów sztuka żywš gotówkš.Kapitanowie statków parowych sš zawsze okropnie bogaci,zarabiajš ze szeœćdziesišt dolarów na miesišc i jak przyjdzie im na coœ chętka,ani myœlš oglšdać się na cenę.WeŸ œwiecę do kieszeni,Jim.Nie uspokoję się,dopóki nie przetrzšœniemy kštów tej skorupy.Czy ty myœlisz,że Tomek Sawyer minšłby jš spokojnie?Za nic!Powiedziałby,że to jest przygoda,tak by powiedział.I wyprawiłby się na ten wrak,choćby miał zaraz potem skonać.A może sobie wyobrażasz,że nie potrafiłby wszystkiego pięknie urzšdzić,że nie przechwalałby się,nie robił z siebie ważnego?Myœlałby kto,że to sam KrzysztofKolumb odkrywa królestwo niebieskie.Ach,szkoda,że nie ma tu Tomka Sawyera. Jim mruczał coœ tam pod nosem,ale się w końcu zgodził.Powiedział,że nie powinniœmybrać więcej rzeczy,niż już koniecznie będziemy chcieli,i że mówić możemy tylko szeptem. Błyskawica znowu nam oœwietliła wrak akurat na czas;schwytaliœmy się drabinki na sterborcie i przywišzaliœmy tratwę. Z tej strony kadłub sterczał wysoko nad wodš.Zaczęliœmy się posuwać cicho w dół pochyłoœci pokładu,ku bakbortowi i w kierunku kajut oficerskich;szliœmy po omacku,stopami wyczuwajšc,drogę i wycišgajšc ręce,żeby nie wpaœć na pachołki,bo tak było ciemno,że o krok nie mogliœmy ich dojrzeć.Niedługo natrafiliœmy na,œwietliki,jeszcze kilka kroków i stanęliœmy w drzwiach kapitańskich,które były otwarte,a na końcu korytarza-o rety —zobaczyliœmy, œwiatło.I w tej samej sekundzie usłyszeliœmy —szmer głosów! Jim wyszeptał,że czuje się okropnie niezdrów,i prosił,żebyœmy zaraz wracali natratwę. Powiedziałem,że dobrze,i już miałem odejœć,kiedy nagle jakiœ płaczliwy głos zawołał: – Och,nie zabijajcie mnie,chłopcy!Przysięgam,że was nie wydam! Ktoœ inny odezwał się głoœno: –Łżesz,Jimie Turner.Już nieraz próbowałeœnam robić takie kawały.Zawsze chcesz więcej, niż na ciebie przypada,i zawsze dostawałeœ więcej,boœ groził,że jak ci nie damy,zaraz nas zdradzisz.Ale powiedziałeœ to o jeden raz za dużo.Najpodlejszy z ciebie łotr i zdrajca w całym kraju. Jima już nie było,wyniósł się na tratwę.Pękałem po prostu z ciekawoœci.Powiadam sobie: Tomek Sawyer na pewno by stšd nie odszedł,więc ja też nie stchórzę.Muszę zobaczyć,co się tu dzieje.Przypadłem do podłogi i na czworakach zaczšłem się skradać przez mały korytarzyk,w zupełnej ciemnoœci,aż w końcu zatrzymałem się na odległoœć jednej tylko kajuty od miejsca, gdzie przecinały się dwa korytarze.Tam właœnie zobaczyłem na podłodze mężczyznę ze zwišzanymi rękami i nogami i stojšcych nadnim dwóch mężczyzn.Jeden trzymał w ręceprzyciemnionš latarnię,drugi pistolet.Ten z pistoletem mierzył w głowę mężczyzny na podłodze i mówił: – Wielka mi przyszła na to chętka.I powinienem cię zabić,ty nędzny psie! Mężczyzna na podłodze dygotał i raz po raz wołał: – Och,Bill,nie zabijaj mnie!Już nigdy nie powiem,że was wydam!Nigdy!Nigdy! Przy każdym jego wołaniu mężczyzna z latarniš wybuchał œmiechem i mówił: –Nie wydasz nas,nie wydasz.Jak długo żyjesz,nie powiedziałeœ prawdziwego słowa.– A potem dodawał:–Posłuchaj no,jak skamle!Pomyœleć,że gdybyœmy go nie zwišzali,obu by nas ukatrupił.I za co,chciałbym wiedzieć?Za nic.Za to,żeœmy bronili swoich praw.Ot,za co!Ale stawiam zakład,że nikomu już nie będziesz groził,Jimie Turner.Schowaj pistolet,Bill! Bill na to: –Ani myœlę,Jake.Jestem za tym,żeby mu wpakować w łeb trochę ołowiu...bo czy nie zabił w taki sam sposób starego Hatfielda?Czy dobrze sobie na tę œmierć niezasłużył? – Ale ja nie pozwolę go zabić i mam swoje powody,żeby go nie zabijać. –Niech cię Bóg wynagrodzi za te słowa,Jake'u Peckardzie.Nie zapomnę ci ichdo końca życia!– zawołał mężczyzna na podłodze trochę jakby płaczliwie. Peckard nic na to nie odpowiedział,tylko powiesił latarnię na gwoŸdziu,a potem dał Billowi znak rękš i ruszył w kierunku,gdzie leżałem przypłaszczony do podłogi i niewidoczny w ciemnoœci.Zaczšłem się cofać na czworakach najszybciej,jak tylko mogłem,ale statek tak był przechylony,że szło mi to niesporo,więc żeby na mnie nie wleŸli,wczołgałem się do kajuty po stronie statku wyżej sterczšcej nad wodš.Bill szedłw ciemnoœci,czepiajšc się œciany,a kiedy Peckard znalazł się naprzeciwko mojej kajuty,Bill powiedział: –WejdŸ tutaj.No i Peckard wszedł,a tuż za nim Bill.Ale nim weszli,już byłem na górnej koi;czułem się jak mysz w pułapce i żałowałem,że tu w ogóle przyszedłem.A ci dwaj stali tam sobie na œrodku,opierajšc się rękami o krawędŸ koi,i rozmawiali.Nie mogłem ich dojrzeć,ale zgadywałem,gdzie stojš,po zapachu wódki,którš wypili.Rad byłem,że nie pijam wódki. Zresztš nie miałoby to większego znaczenia – i tak by mnie nie wyniuchali,bo prawie nie oddychałem.Ze strachu.I w ogóle człowiek nie może oddychać słuchajšc takiej rozmowy. Mówili cicho i z wielkim przejęciem.Bill chciał koniecznie zabić Turnera.Powiedział: –Groził,że wszystko wyszczeka,i na pewnoto zrobi.Po tej kłótni i po tym,jakeœmy się z nim obeszli,nie miałoby to znaczenia,nawet gdybyœmy mu teraz oddali naszš częœć łupu.Rękę dam sobie ucišć,że za obietnicę uniewinnienia będzie œwiadczył przeciwko nam w sšdzie. Jestem za tym,żeby skończyć z nim raz a dobrze! – Ja też jestem za tym – powiada Peckard bardzo spokojnie. –Niech cię diabli!Chodziło mi po głowie,że wcale nie jesteœ.Ale skoro tak,to w porzšdku. ChodŸmy i zróbmy,co trzeba. –Czekaj chwilę.Jeszcze nie powiedziałem,comam na wštrobie.Słuchaj uważnie:strzelanieto dobry sposób,ale sš lepsze i cichsze sposoby od strzelania.A mnie się widzi,że głupi jest ten, co pcha głowę w stryczek,kiedy może dopišć swego w sposób równie dobry,a mniej niebezpieczny.Mam rację? – Pytanie!!Ale jak to chcesz tym razem,załatwić? –Ano tak sobie tę rzecz wykalkulowałem:przetrzšœniemy jeszcze raz kajuty,pozbieramy wszystko,coœmy pierwej przeoczyli,i jazda na brzeg,tam schowamy łupy.A potem będziemy czekali.Widzisz,najdalej za jakie dwie godziny ten wrak rozpadnie się na dwoje i pršd go zniesie w dół rzeki.Jim Turner pójdzie na dno i będzie mógł tylko sobie za to podziękować. Myœlę,że to lepszy sposób niż pakowanie mu ołowiu w głowę.Jestem przeciwny zabijaniu człowieka,kiedy można sobie z tym inaczej poradzić;bo to i głupie,igrzech.Nie mam racji? – Tak,pewnie.Ale powiedzmy,że statek się nie rozpuknie i nie spłynie z pršdem? – Te dwie godziny możemy chyba poczekać,co? – No więc zgoda.ChodŸmy. Wyszli z kajuty.Zeskoczyłem z koi cały mokry od potu i po omacku zaczšłem się przekradać przez pokład.Ciemno było,choć oko wykol.Zaskrzeczałem chrypliwym szeptem:–Jim!– i Jim odezwał się z odległoœci może kroku,ale dziwnie jakoœ lękliwie. Przerwałem mu: –Dalejże,Jim,prędko!Nie mamy teraz czasu na lamenty i wałęsanie się w ciemnoœci.Jestszystkich šżki pod brodš,a wtedy u się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż5`ž 6Ô c €7ňc 8öŔc 9ś,Ę :€-Ó c€;S;tu na statku szajka morderców i jeżeli nie znajdziemy ich łodzi i nie puœcimy jej z pršdem,żeby nie mogli wydostać się z wraku,jednego z nich czeka marny koniec.Ale jak znajdziemy łódŸ, będziemy mogli ich wszystkich wyszykować,bo zajmiesię nimi szeryf.Œpiesz się,Jim.Ja będę szukał na bakborcie,a ty na sterborcie.Zacznij od tratwy i... –Och,Boże,mój Boże!Od tratwy?Nie ma już żadnej tratwy.Zerwała się i popłynęła!I coteraz z nami? Uczciwy łup z „Waltera Scotta ” Aż mi dech zaparło i o mało nie zemdlałem.Odcięci na wraku z trójkš takichzbójów!Ale nie było czasu na mazgajstwa.Teraz musieliœmy znaleŸć łódŸ – teraz łódŸ nam była potrzebna.Więc ruszyliœmy wzdłuż sterbortu drżšc i trzęsšc się jak w febrze,a wlekliœmy się strasznie powoli. Zdawało nam się,że minšłtydzień,zanim dotarliœmy do rufy.Ani œladu łodzi.Jim powiedział,że chyba nie ruszy dalej nogš,bo strach,powiedział,wyciska z niego wszystkie siły.Ale ja mu na to,żeby się poœpieszył,bo jak zostaniemy na wraku,czeka nas marny koniec.Znowu ruszyliœmy przed siebie kierujšc się na tyłykabin.Trafiliœmy tam,a potem posuwaliœmy się wzdłuż œwietlików czepiajšc się uchwytów,bo brzeg œwietlików,dotykał wody.Kiedy byliœmy już blisko drzwi palarni,patrzymy –jest łódŸ.Ledwie zdołałem jš dostrzec.Aż mnie w gardle dusiła radoœć.Jeszcze sekunda,a byłbym już siedział w łodzi,ale w tej samej chwili otworzyły się drzwi.Jeden z mężczyzn wysunšł głowę przez szparę w odległoœci najwyżej dwóch stóp od miejsca,gdzie stałem.Myœlę sobie:już po mnie,ale mężczyzna cofnšł się i powiada: – Zasłoń tę przeklętš latarnię,Bill! Był to Peckard.Wrzucił jakiœ worek do łodzi,potem sam do niej wskoczył i usiadł.Po sekundzie Bill pokazał się w drzwiach i też wsiadł do łodzi.Wtedy Peckard powiedział cicho: – Gotowe,odbijaj. Tak osłabłem,że już ostatkiem sił czepiałem się uchwytu.Ale Bill powiada: – Czekaj!!Czy go przeszukałeœ? – Nie.A ty? – Też nie.Z tego wynika,że ma jeszcze swojš częœć gotówki. – To chodŸ.Byłoby głupio brać rzeczy,a zostawiać gotówkę. – Słuchaj....czy on się nie pomiarkuje,co zamierzamy? – Może się nie pomiarkuje.Tak czy siak,gotówkę weŸmiemy.ChodŸ! Wysiedli z łodzi i poszli. Drzwi zatrzasnęły się za nimi z hukiem,bo były po tej stronie,na którš kładł się statek.W pół sekundy póŸniej siedziałem w łodzi,za mnš skoczył Jim.Wycišgnšłem nóż,odcišłem linę i odbiliœmy od wraku! Nie wzięliœmy do ršk wioseł,nie odezwaliœmy się,nie szepnęliœmy jednego słowa,właœciwie prawieœmy nie oddychali.Przeœliznęliœmy się szybko w zupełnym milczeniu obok koła i dalej obok rufy,a w parę chwil potem byliœmy już o sto jardów poniżej.Wrak znikł w ciemnoœciach i nie został z niego nawet œlad;nic już nam nie groziło.Dobrzeœmy to wiedzieli. Kiedy przepłynęliœmy jeszcze z paręset jardów,w drzwiach kwater oficerskich pokazało się œwiatło latarni niczym maleńka gwiazdka i wtedy wiedzieliœmy,że zbóje zauważyli brak łodzi i pewnie zaczęło im teraz œwitać w głowie,że sš w takich samych opałach jak Turner. Jim wzišł się do wioseł i rozpoczęliœmy pogoń za naszš tratwš.Po raz pierwszy zaczšłem się martwić o tych ludzi na wraku.Dopiero teraz,bo dotšd nie miałem nato czasu.Pomyœlałem sobie,że to musi być straszne dla człowieka – nawet jak ten człowiek jest mordercš – znaleŸć się w takim położeniu.Pomyœlałem sobie,że kto tomoże wiedzieć,czy ja sam nie zostanę jeszcze kiedyœ mordercš,i jak bym się wtedy czuł w ich skórze?Więc zwróciłem się do Jima: – Jak tylko zobaczymy œwiatło na brzegu,zatrzymamy się ze sto jardów powyżej albo poniżej, w miejscu,gdzie będziesz mógł ukryć łódŸ,a ja pójdę i zmyœlę jakšœ historyjkę,i poszukam kogoœ,kto by podjechał do wraku i wycišgnšł tych zbójów z pułapki,żeby można ich było powiesić,kiedy przyjdzie na to pora. Ale ten plan mi się nie udał,bo wnet wróciła burza – tym razem jeszcze gwałtowniejsza.Lał deszcz i nigdzie nie było widać żadnych œwiateł;pomyœlałem,żepewnie wszyscy œpiš. Płynęliœmy z pršdem wypatrujšc œwiateł i rozglšdajšc się za tratwš.Po jakimœ czasie deszcz ustał,ale chmury wcišż się kotłowały i błyskawice przelatywały po niebie,a w œwietle jednej zobaczyliœmy nagle jakiœ czarny przedmiot płynšcy przednami,więc powiosłowaliœmy _w tym kierunku. Była to nasza tratwa i muszę przyznać,że przesiedliœmy się na niš z radoœciš.Po chwilibłysnęło œwiatło hen,daleko na prawym brzegu.ŁódŸ załadowana była do połowy łupem,który rabusie zagarnęli tam na wraku.Przerzuciliœmy wszystko na tratwę i powiedziałem Jimowi,żeby płynšł w dół rzeki,a jak się oddali tak na oko ze dwie mile,niech zaœwieci latarnię i trzyma jš zapalonš,dopóki nie wrócę;potem siadłem do wioseł i ruszyłem w kierunku œwiatła.Kiedy podpłynšłem bliżej,pokazało się jeszcze kilka œwiateł –wysoko na stokuwzgórza.Było to miasteczko.Przybliżyłem się do brzegu trochę powyżej tego pierwszego œwiatła,odłożyłem wiosła i płynšłem dalej z pršdem.Gdy znalazłem sięjuż całkiem blisko,zobaczyłem,że jest to latarnia zawieszona na flagsztoku dużego promu. Ukryłem łódŸ,a potem zaczšłem się rozglšdać za strażnikiem zastanawiajšc się,w jakim też kšcie ucišł sobie drzemkę;znalazłem go doœć prędko;siedziałna naglach pochylony do przodu z głowš opuszczonš na kolana.Parę razy tršciłem golekko w ramię,a potem zaczšłem płakać. Poruszył się trochę jakby przestraszony,ale kiedy zobaczył,że to tylko ja,ziewnšł od ucha do ucha,przecišgnšł się i spytał: – A to co takiego??No,nie płacz,smyku.Co ci się stało?Odparłem: – Tatko i mama i siostrzyczka,i...– z płaczunie mogłem dalej mówić. –Och,do licha z tym!Nie przejmuj się tak,chłopcze,wszyscy mamy swoje zmartwienia. Zobaczysz,że wszystko będziedobrze.No więc co się z nimi stało? – Sš....sš...sš na...czy pan jest strażnikiem tego promu? –A jakże –odparł z takim jakimœ zadowoleniem w głosie.–Jestem kapitanem,właœcicielem, pierwszym oficerem,sternikiem,strażnikiem i starszymmajtkiem w jednej osobie,a zdarza się, ze jestem całym ładunkiem i jedynym pasażerem tego promu.Nie mam tyle,co stary Jim Hornback,i nie mogę być taki piekielnie hojny i taki dobry dla ludzi ani niemogę tak jak on szastać pieniędzmi.Ale nieraz mu mówiłem,że bym się z nim nie zamienił.Bo,powiadam,życie marynarza to dla mnie jedyne życie i skisłbym prędzej,niżbym się zgodził mieszkać dwie mile za miastem,gdzie nic się nigdy nie dzieje – za całš jego gotówkę i jeszcze dwa razy tyle też bym się nie zgodził.Powiadam,że... Przerwałem mu: – Sš w strasznych tarapatach i... – Kto?? –Jak to kto?Tatko i mama,i moja mała siostrzyczka,i panna Hooker.Więc jakby pan pojechał tam promem w górę rzeki... – Jakbym gdzie pojechał??Gdzież oni sš? – Na wraku. – Na jakim wraku?? – Przecież tam jest tylko jeden... – Co??Masz na myœli parowiec ťWalter Scott Ť? – Uhu. – Rety!!A cóż oni robiš na tej skorupie? – Nie wybrali się tam rozmyœlnie,tylko... – No chyba!!Rany boskie,jeżeli się dobrze nie poœpieszš i nie zejdš prędko,marne ich widoki. Ale jakim cudem wpakowali się w takš paskudnš historię? –Och,to bardzo proste,proszę pana.Panna Hooker pojechała z wizytš.Do tego miasta...tam w górze rzeki... – Aha,Booth's Landing.Mów dalej. –Więc była z wizytš w Booth's Landing i przed samym wieczorem wsiadła ze swojš służšcš, Murzynkš,na konny prom,bo chciała zatrzymać się na noc u swojej przyjaciółki,panny...jak jej tam...nazwisko całkiem mi z głowy wyleciało.Ale pękł im ster i woda ich zniosła,i płynęli z pršdem jakie dwie mile,aż się w końcu nadziali na wrak.PrzewoŸnik,Murzynka i konie – wszyscy utonęli,a tylko panna Hooker czegoœ się tam chwyciła i weszła na wrak.A potem w jakš godzinę po nastaniu mroku nadjechaliœmy w naszej szkucie,a tak było ciemno,że zauważyliœmy wrak dopiero z odległoœci kilku jardów.I wtedy myœmy się na wrak nadziali,ale nikt z nas nie zginšł,prócz tylko jednego Billa Whipple i...och,ach!Bill naprawdę był najlepszym człowiekiem na œwiecie i ja naprawdę prawie żałuję,że to nie ja się utopiłem.Jak babcię kocham,że żałuję! –Boże miłosierny!Jak długo żyję,nie słyszałem o czymœ takim!A potem?Coœcie potem zrobili? –Potem krzyczeliœmy i wołaliœmy,ale rzeka taka jest w tym miejscu szeroka,że nikt nas nie usłyszał.Więc tylko tatko powiedział,że ktoœ koniecznie musi się dostać na brzeg i sprowadzić pomoc.Tylko ja jeden umiem pływać,więc pomyœlałem,żespróbuję,a panna Hooker powiedziała,że jaknie znajdę pomocy gdzieœ bliżej,mam biec tutaj i odszukać jej wujaszka,a on już się wszystkim zajmie.Dopłynšłem do brzegu o milę poniżej wraku i traciłem tylko niepotrzebnie czas,proszšc ludzi o pomoc.Wszyscy mi powiadali:„Co,w takš nociprzy takim pršdzie?To całkiem niemożliwe.IdŸ i postaraj się o prom parowy...” Więc gdyby pan mógł i.... –A bodaj to!Pojechałbym chętnie i niech mnie piorun trzaœnie,jak tego nie zrobię.Ale kto mi,u diaska,zapłaci?Czy myœlisz,że twójtatko... –Och,o to może się pan nie martwić.Panna Hooker mi powiedziała,specjalnie mi to powiedziała,że jej wujaszek,Hornback... –Co?Hornback jest jej wujem?Słuchaj no,biegnij do tego œwiatła tam na drodze,potem skręć na zachód,a jak przebiegniesz jeszcze z ćwierć mili,zobaczysz karczmę.Powiedz im,żeby ciępodwieŸli do Jima Hornbacka.a on zapłaci zafatygę.I nie marudŸ po drodze,bo stary Hornback powinien jak najprędzej o wszystkim się dowiedzieć.Powiedz mu,że przywiozę jego siostrzenicę całš i zdrowš,zanim on zdšży przyjechać do miasteczka.No,a teraz ruszaj.Idę tu niedaleko za róg,zbudzić mojego palacza. Pobiegłem w kierunku œwiatła,ale zaledwie on zniknšł za rogiem,czym prędzej zawróciłem, wsiadłem do łodzi,odwišzałem jš i przepłynšłem po cichej wodzie tuż przy brzegu mniej więcejszeœćset jardów w górę rzeki,a tam wcisnšłem się między jakieœ szkuty;wiedziałem,że się nie uspokoję,dopóki nie zobaczę,jak prom odbija od brzegu.Ale tak ogólnie rzecz bioršc,czułem się całkiem przyjemnie,że zadałem sobie tyle trudu ratujšc tę szajkę,co nie każdy by zrobił. Żałowałem,że wdowa o tym nie wie.Byłaby ze mnie dumna,że pomogłem tym szelmom,bo szelmy i niedołęgi to taki rodzaj,którym wdowa i inni dobrzy ludzie najchętniej się zajmujš. Nie czekałem długo,aż tu nagle patrzę – płynie wrak ledwie widoczny w ciemnoœci.Zimne dreszcze przebiegły mi po plecach.Chwyciłem wiosła i wypłynšłem naœrodek rzeki.Zaraz zobaczyłem,że wrak zanurzony jest bardzo głęboko,więc mało było prawdopodobne,żeby znajdował się nanim jakiœ żywy człowiek.Kršżyłem pewien czas dookoła i nawet trochę wołałem,ale nie usłyszałem żadnej odpowiedzi –cisza niczym w grobie.Martwiłem się trochę o tych trzech rzezimieszków,ale nie bardzo,bo pomyœlałem,że jak oni mogli to wytrzymać –ja też mogę. Po jakimœ czasie pokazał się prom,więc uciekłem na œrodek rzeki wiosłujšc w poprzek silnie rwšcego nurtu.Kiedy mi się wydawało,że kapitan mnie już nie dojrzy,odłożyłem wiosło, spojrzałem za siebie i zobaczyłem prom uwijajšcy się wokół wraku.To kapitan szukał szczštków panny Hooker,ponieważ wiedział,że jej wujaszek Hornback rad byłby jš pochować;ale niedługo dał za wygranš i popłynšł do brzegu,a wtedy ja łaps za wiosło i pomknšłem szybko z pršdem. Wydawało mi się,że upłynęło strasznie dużo czasu,zanim dostrzegłem latarnię Jima,a jak jš zobaczyłem,wyglšdała,jakby mnie od niej dzieliło tysišc mil.Kiedy dopłynšłem do tratwy, niebo na wschodzie zaczęło się przejaœniać,więc przybiliœmy dojakiejœ wysepki,ukryliœmy tratwę i zatopiliœmy łódŸ.Potem rzuciliœmy się na ziemię i zasnęliœmy kamiennym snem. Czy Salomon był mšdry? Rano obejrzeliœmy rzeczy,które szajka skradła z wraku;znaleŸliœmy tam buty,derki,różnš odzież,najrozmaitsze przedmioty,sporo ksišżek,lornetkę i trzy pudełka cygar.Nie byliœmy nigdy w życiu –ani Jim w swoim,ani ja w swoim –tacy bogaci.Cygara bardzo nam smakowały. Całepopołudnie wylegiwaliœmy się w lesie;to rozmawialiœmy,to znowu ja czytałem i byłonam bardzo przyjemnie.Opowiedziałem Jimowi szczegółowo o wszystkim,co się zdarzyło na statku i potem na przystani promu.Wytłumaczyłem mu,że tego rodzaju hece nazywajš się przygody,ale on mi na to,że nie chce więcej żadnych przygód.Powiedział,że kiedy ja poszedłem do tych kabin,a on poczołgał się z powrotem przez pokład,żeby wrócić na tratwę,i zobaczył,że tratwa zniknęła,o mało nie umarł.Zrozumiał od razu,że jakikolwiek będzie koniec,on i tak przepadł z kretesem;jeżeli nie zostanie uratowany – utonie,a jeżeli zostanie uratowany – to ten,kto go wyłowi z wody,odeœle go z powrotem do panny Watson,żeby dostać trzysta dolarów nagrody,a panna Watson sprzeda go naturalnie na Południe.Cóż,miał rację.Łebski z niego chłop,jak na Murzyna. Czytałem dużo Jimowi o królach,ksišżętach,hrabiach i różnych takich:jak się bogato ubierali,jakie mieli wspaniałoœci,jak mówili do siebie „Wasza Królewska Moœć ”,albo „Wasza Wysokoœć ”,albo „Wasza Miłoœć ”zamiast po prostu „proszę pana ”.A Jimowi aż oczy wyłaziły na wierzch i bardzo go to wszystko zajmowało. –Nie miałem najmniejszego pojęcia,że jest ich taka kupa –zawołał.–Prawie o nich nie słyszałem,tylko o jednym,o starym królu Salomonie.Chyba że policzyć tych,co to sš na kartach.Powiedz mi,Huck,ile taki król zarabia? –Ile zarabia?Człowieku,jak chce,dajš mu z tysišc dolarów na miesišc.Może mieć tyle,naile mu przyjdzie ochota.Wszystko do niego należy. – To ci dopiero życie.A co on musi za to robić? – Nic nie musi robić..Co ty za głupstwa opowiadasz,Jim.Po prostu siedzi sobie wygodnie. – Nie!Naprawdę? –Naprawdę.Po prostu sobie siedzi.Chyba że jest wojna.Wtedy musi iœć na tę wojnę.Ale kiedy indziej zwyczajnie nic nie robi albo jeŸdzi sobie na polowanie z sokołem.Poluje sobie z sokołem i...sza! – Słyszałeœ ten hałas?? Wyskoczyliœmy na brzeg i patrzymy,ale był to tylko stuk koła parowca,który wypłynšłwłaœnie zza zakrętu rzeki.Więc wróciliœmy na dawne miejsce. –Tak —powiadam.– Kiedy indziej znów,jak się takiemu zacznie nudzić,bierze się do parlamentu.A jeżeli ktoœ nie robi tak,jak on chce,ucina mu głowę.Ale najczęœciej kręci się koło haremu. – Koło czego?? – Koło haremu. –Co to jest harem? –Takie miejsce,gdzie król trzyma swoje żony.Nigdy o tym nie słyszałeœ?Król Salomon miał harem i pewnie z milion żon. – A,prawda.No tak.Wiedziałem,tylko zapomniałem.Taki dom...Można sobie wyobrazić,co tam za wrzask w dziecinnych pokojach.I nie bez tego,żeby się żony między sobš nie żarły, przez co hałas robisię jeszcze niemożliwszy.A ludzie powiadajš,że Salomon to najmšdrzejszy człowiek na œwiecie.Wcale nie wierzę.Bo niby jak:czy mšdry człowiek miałby ochotę mieszkać cišgle w samym œrodku takiego harmideru?Mšdry człowiek wzišłby i wybudowałby sobie fabrykę,a potem jakby chciał odpoczšć,zamknšłby fabrykę. – Jednakże Salomon był najmšdrzejszym człowiekiem.Sama wdowa mi to powiedziała. –Nic mnie nie obchodzi,co wdowa powiedziała.Nie tylko nie był najmšdrzejszy,ale nawet nie był mšdry.Wpadał czasem na całkiem pomylonepomysły.Słyszałeœ o tym dziecku,co to je miał rozršbać na dwoje? – Tak,wdowa dokładnie mi wszystko opowiedziała. –No więc masz.Czy to nie był najbzdurniejszy pomysł na œwiecie?Spójrz no tylko,jak to wyglšdało:ten pieniek tam – to jedna z dwóch kobiet,ty – to druga;;ja jestem król Salomon,a ten dolar jest zamiast dziecka.Obie wołacie,że dolar jest wasz.I co ja wtedy robię?Biegnę między sšsiadów i pytam na lewo i prawo,która z was jest właœcicielkš tego dolara,i oddaję go komu należy,jakby to zrobił każdy człowiek,co ma trochę oleju w głowie?Gdzie tam.Biorę i ršbię ten dolar na dwie połowy i jednš daję tobie,a drugš tamtej kobiecie.Tak chciał zrobić Salomon.A teraz chciałbym wiedzieć:co komu przyjdziez połówki dolara?Przecież nikt nic za niego nie kupi.A na co komu połowa dziecka? – Niech cię,licho,Jim.Całkiem przekręciłeœ sens. –Kto?Ja?Tere-fere.Tylko mi nie opowiadaj ojakimœ tam sensie.Wiem dobrze,co rozsšdne, a co głupie,a w takim czymœ nie ma ani krztyny rozsšdku.Kobiety nie kłóciłysię o pół dziecka tylko o całe dziecko.A człowiek,co myœli,że może rozsšdzić kłótnię o całe dziecko za pomocš połowy tkich šżki pod brodš,a wtedy u się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż<P} c=Í '>ô ăc€?×ţc@Ő+.cA:k$dziecka,ma głowę pustš jak makówka.Nie mów mi więcej o Salomonie,Huck,bo mnie œciska w dołku od samego słuchania. – Kiedy ja ci powtarzam,że zupełnie nie zrozumiałeœ sensu tej opowieœci. –A diabli ten twój sens.Myœlę,że wiem,co wiem.I zapamiętaj sobie:tu idzie o całkiem coœ innego i to wcale nie jest takie proste.Idzie o to,jak Salomon został wychowany.WeŸ człowieka,który ma jedno albo dwoje dzieci.Czy taki człowiek będzie szastał dziećmi na lewo i prawo?Nie,nie będzie,bo go na to nie stać.Potrafi je cenić.Ale weŸ człowieka,po którego domu biega jakie pięć milionów dzieci.Dla takiego człowieka rozszczepić dziecko na dwoje to tak jak rozszczepić kota.Ma ich pod dostatkiem.Jedno dziecko mniej czy jedno dziecko więcej – co za różnica?O to tylko chodzi. Nigdy w życiu nie widziałem takiego Murzyna.Jak Jim co w siebie wmówi,żadna siła mu tego z głowy nie wybije.Nie spotkałem dotšd Murzyna,który byłby taki zawzięty na króla Salomona.Więc dałem spokój Salomonowi i zaczšłem mówić o innych królach.Opowiedziałem mu o LudwikuXVI,któremu obcięto głowę we Francji bardzo dawno temu,i o jego synku, delfinie,który byłby królem,gdyby go nie wzięli i nie zamknęli w więzieniu,gdzie umarł. – Biedne dziecko!!– westchnšł Jim. – Ale niektórzy ludzie powiadajš,że uciekł zwięzienia i przyjechał do Ameryki. –O.to rozumiem.Ale będzie mu się tutaj ckniło z samotnoœci.U nas nie ma królów,Huck, co? – Nie,nie ma. – No,to on nie dostanie odpowiedniej roboty.Co on będzie robił,jak myœlisz? –Hm,naprawdę nie wiem.Niektórzy tacy pracujš na policji,a jeszcze inni uczš ludzi mówić po francusku. – Jakże to,Huck?Francuzi nie mówiš tak,jakmy mówimy? – Skšdże.Nie zrozumiałbyœ słowa,jakby siętaki do ciebie odezwał.Ani jednego słowa. – Nie,rozpuknę się na dwoje.Jak to może być? –Nie mam pojęcia.Ale tak jest.Nauczyłem się z jednej ksišżki kilka słów w tym ich szwargocie.Powiedzmy,że podchodzi do ciebie jakiœ człowiek i mówi:„Parle wu franse ”,co byœ sobie pomyœlał? –Nic.Nic bym sobie nie pomyœlał,tylko bym go ršbnšł w głowę.Naturalnie,jakby nie byłbiały.Ale niechby tylko Murzyn spróbował zbliżyć się do mnie z takim wyzwiskiem... –Głupstwa mówisz,Jim.To nie jest żadne wyzwisko.To jest tylko zapytanie,czy umiesz mówić po francusku. – To dlaczego ten człowiek nie może o to uczciwie spytać?? – Jakże,przecież pyta.Tylko to jest taki francuski sposób mówienia. –Mnie się widzi,że to jakiœ bardzo głupi sposób,i nie chcę o tym więcej słyszeć.Nie ma w tym żadnego sensu. – Słuchaj no,Jim.Czy kot mówi tak,jak my mówimy? – Nie,skšdże! – No,a czy krowa mówi jak my? – Też nie mówi. – A czy kot mówi jak krowa albo krowa jakkot?? – Nie. – Czy to jest naturalne i słuszne,że każde z nich mówi inaczej i po swojemu? – Pewnie,że tak. – A czy to nie jest naturalne i słuszne,że krowa i kot mówiš inaczej,niż my mówimy? – No chyba!! –W takim razie dlaczego to ma nie być naturalne i słuszne,żeby Francuz mówił inaczej,niż my mówimy.Odpowiedz mi,Jim! – Czy kot to człowiek,Huck? – Nie. – To w takim razie jaki byłby sens,żeby kot mówił jak człowiek?A czy krowa to człowiek? Czy może krowa to kot? – Nie,krowa to ani człowiek,ani kot. –To w takim razie też by nie miało sensu,żeby krowa mówiła jak człowiek albo jak kot.Czy Francuz to człowiek? – Tak. – Ano właœnie.To czemu,u diabła,nie mówi jak człowiek?Teraz ty mi na to odpowiedz. Wiedziałem,że szkoda słów – niełatwo jestprzekonać Murzyna.Więc dałem spokój. Jak wykiwałem poczciwego Jima Obliczyliœmy,że za trzy noce dopłyniemy wreszcie do Cairo,miasta położonego na samym końcu stanu Illinois,gdzie rzeka Ohiowpada do Missisipi.I że sprzedamy tam tratwę, wsišdziemy na pokład jakiegoœ parowca i popłyniemy w górę rzeki Ohio,na teren wolnych stanów.A wtedy nic już nam nie będzie groziło. Ale na drugš noc pokazała się mgła i zaczęła gęstnieć,więc postanowiliœmy przybić do wyspy,a właœciwie piaszczystej kępy zaroœniętej gęsto topolami,bo nie ma co tłuc się po rzece podczas mgły.Kiedy przesiadłem się do czółna i popłynšłem przodem,żeby umocować linę tratwy do brzegu,zobaczyłem tam same wštłe drzewa.Okręciłem l inę wokół jednego pniaka, sterczšcego tuż nad ostro œciętym brzegiem,ale pršd był tu silny i tratwa rozpędzona œmignęła tylko obok z wielkš szybkoœciš,wyrwała drzewko z korzeniami i zaczęła się oddalać.Widzšc, jak niknie we mgle,tak osłabłem i tak się przeraziłem,żechyba przez pół minuty nie mogłem ruszyć rękš ani nogš – a potem tratwa całkiem znikła,bo nie było nic widać na odległoœć większš niż dwadzieœcia jardów.Wskoczyłem do czółna,łaps za wiosło i odbijam od brzegu.Ale czółno ani drgnęło.Z poœpiechu zapomniałem je odwišzać,więc z powrotem wyskoczyłem nabrzeg i zaczšłem szarpać supeł,ale z przejęcia ręce tak mi się trzęsły,że niewiele mogłem nimi zrobić. Jak tylko odbiłem wreszcie,od brzegu –spocony i zdenerwowany –zaczšłem gonić tratwę wiosłujšc wzdłuż brzegu kępy.Wszystko było dobrze,póki płynšłem równolegle z kępš,ale kępa miała co najwyżej szeœćdziesišt jardów długoœci,a zaledwie jšminšłem,wpadłem w sam œrodek gęstej,białej jak mleko mgły i tyle widziałem,w jakim kierunku jadę,ile by widział nieboszczyk podróżujšcy w trumnie.Myœlę sobie:nie ma sensu wiosłować,bo ani się obejrzę,jak wpadnę na brzeg albo na kępę, albo na coœ takiego.Musiałem siedziećspokojnie i płynšć z pršdem,ale niełatwo jest trzymać ręce bezczynnie na kolanach,kiedy człowiek znajduje się w takich tarapatach.Zaczšłem wołać Jima i nadstawiłem uszu.Gdzieœ daleko,hen,w dole rzeki,usłyszałem ciche hukanie i zaraz zrobiło mi się raŸniej na duszy.Wiosłujšc ze wszystkich sił i wytężajšc słuch,zaczšłem gonić za tym głosem.Kiedy usłyszałem go po raz drugi,zorientowałemsię,że nie płynę prosto w tamtym kierunku,tylko gdzieœ w prawo.Kiedy hukanierozległo się po raz trzeci,znajdowałem sięw lewo od niego,niewiele się do niego przybliżywszy,bo kiedy kręciłem się tam i sam,i kołowałem po wodzie,głos oddalał się ode mnie po linii prostej. Żeby tylko ten głupiec wpadł na pomysł bicia przez cały czas w cynowš patelnię!Alenie wpadł,a najgorsze były dla mnie przerwy między nawoływaniem.Mordowałem się tak dalej, wiosłujšc wcišż naprzód,aż tu nagle słyszęhukanie za plecami.No,przepadłem teraz z kretesem.Jedno z dwojga;albo było to cudze nawoływanie,albo kręciłem się w kółko po wodzie Rzuciłem wiosło.Znowu usłyszałem hukanie rozległo się gdzieœ za moimi plecami,ale w innym miejscu.Co rusz się do mnie zbliżało i co rusz zmieniało miejsce,a ja wcišż odpowiadałem,aż w końcu było znów przede mnš i wtedy wiedziałem,że pršd nakierował czółno dziobem w dół rzeki i że teraz dam już sobie radę – jeżeli,naturalnie,słyszę głos Jima,a nie jakiœ cudzy.Nie mogłem rozpoznać głosu we mgle,bo we mgle żadendŸwięk ani żaden kształt nie wydaje się taki sam jak zwykle. Znowu usłyszałem hukanie,a w jakš minutępóŸniej czółno pędziło jak oszalałe prosto na podmyty brzeg,na którym majaczyły we mgle ogromne drzewa;w ostatniej sekundziepršd szarpnšł mnie w lewo i uniósł w dół,między sterczšce z wody karpy,które prawie ryczały,tak wœciekle waliła w nie woda. Jeszcze sekunda,może dwie –i znów byłem poœrodku białej mgły,i znów było cicho. Siedziałem jak drętwy przysłuchujšc się biciu serca;myœlę,że zanim pierwszy raz odetchnšłem, walnęło mi ze sto razy. Dałem teraz spokój.Wiedziałem już,co to wszystko znaczy.Podmyły brzeg był wyspš i woda zniosła Jima na drugš stronę.Nie była to żadna kępa,którš można opłynšć w dziesięć czy piętnaœcie minut.Rosły na niej wysokie drzewa,jak to zwykle na wyspach;miała pewnie z pięć albo szeœć mildługoœci i ponad pół mili szerokoœci. Przez kilkanaœcie minut siedziałem cicho cały czas pilnie nasłuchujšc.Płynšłem naturalnie z pršdem robišc jakie cztery mile na godzinę.Ale człowiek nigdy by nie pomyœlał,że płynie z takš szybkoœciš;przeciwnie,dałby głowę,że stoi nieruchomo na wodzie,a jak czasem mignie mu w pobliżu jakaœ wystajšca z wody karpa,wcale nie mówi sobie:„Ach,jak ja prędko płynę ”,tylko aż wstrzymuje oddech,że ta karpa œmiga tak szybko.Jeżeli myœlicie,że człowiek nie czuje się przybity i jakiœ opuszczony,kiedy tak sam nocš znajdzie się podczas mgły na wodzie-– spróbujcie raz,to się przekonacie. Przez następne pół godziny pohukiwałem odczasu do czasu;w końcu usłyszałem odpowiedŸ, gdzieœ daleko na przodzie,i starałem się płynšć za głosem,ale w żadensposób nie mogłem; niedługo zrozumiałem,że wpadłem w istnš sieć kanałów między kępami,bo co rusz migały mi niewyraŸne brzegi to po lewej,to po prawej ręce,a czasem płynšłem zupełnie wšskš odnogš. Kiedy indziej znów,chociaż nie widziałem kęp,domyœlałem się,że je mijam.Domyœlałem się po chlupocie wody między zeschłymi krzewami i gałęziami,które zwisały nad brzegiem.Bardzo prędko hukanie znowu się zgubiło gdzieœ daleko między kępami;zresztš i tak nie goniłbym za nim długo,bo œcigać głos to jeszcze gorsze niż biec za błędnym ognikiem.Nigdy nie słyszałem dŸwięku,który by się tak kołatał po wodzie i tak szybko skakał z miejsca na miejsce. Kilka razy musiałem siędobrze napracować wiosłem,żeby nie gruchnšć o brzeg i nie wywalić jakiejœ kępydo góry nogami;pomyœlałem,że pewnie tratwa też tak musi się obijać,bo inaczej znacznie by mnie wyprzedziła i nie słyszałbym już żadnego hukania – tratwa płynęła z większš szybkoœciš niż czółno. Po jakimœ czasie miałem wrażenie,że wypłynšłem znów na główne koryto rzeki,ale chociaż wytężałem słuch,nie słyszałem nigdzie żadnego nawoływania.Pomyœlałem,że widać Jim nadział się na jakšœ karpę i że już jest po nim.Byłem setnie zmęczony,więc wycišgnšłem się na dnie i postanowiłem niczym więcej sobie głowy nie zaprzštać.Nie chciałem,naturalnie,zasnšć, ale przyszła na mnie taka sennoœć,że mi się oczy same zamykały.Więc pomyœlałem,że utnę sobie małš drzemkę. Ale musiało to być coœ dłuższego niż drzemka,bo kiedy się przebudziłem,gwiazdybłyszczały jasno na niebie,mgła znikła bezœladu,a ja mknšłem szybko po ogromnym zakręcie,rufš do przodu.W pierwszej chwilinie wiedziałem,gdzie jestem;pomyœlałem,żeto pewnie sen.A kiedy zaczęło mi się wszystko przypominać,zdarzenia wracały do mnie niewyraŸnie,jakby sprzed tygodnia. Rzeka tu była ogromna,a na obu brzegach rosły gęste,wysokie lasy –istny mur drzew,o ile mogłem rozeznać w œwietle gwiazd.Spojrzałem daleko przed siebie i dostrzegłem mały czarny punkcik na wodzie.Zaczšłem wiosłować w tym kierunku,ale kiedy podpłynšłem bliżej, zobaczyłem tylko dwie kłody sczepione ze sobš.Potem dostrzegłem inny punkcik i też za nim pogoniłem;wreszcie jeszcze inny – itym razem dobrze trafiłem.Była to tratwa.Jim spał.Siedział pochylony do przodu,z głowš spuszczonš nisko na kolana,z prawš rękš zwisajšcš bezwładnie na wioœle.Drugiewiosło było złamane,na tratwie walało siępełno liœci, gałęzi i błota.A więc Jim miał za sobš niełatwš przeprawę. Przywišzałem czółno i położyłem się na deskach tuż pod nosem Jima,a potem zaczšłem ziewać i przecišgać się,aż dotknšłem go wycišgniętš rękš. – Hej,Jim,czy ja spałem?Dlaczegoœ mnie nieobudził? –Boże miłosierny!Czy to ty,Huck?Nie jesteœnieżywy?Nie jesteœ utopiony...?Wróciłeœ...? Co za radoœć!Co za szczęœcie!Niech ci się przyjrzę,niech cię dotknę.Nie,nie jesteœ nieżywy! Wróciłeœ...cały i zdrowy...ten sam Huck co dawniej,kochany Huck!O,Bogu dzięki,Bogu dzięki! – Co z tobš,Jim?Piłeœ czy co? – Piłem??Czy ja piłem?Czy miałem okazję,żeby pić? – W takim razie czemu gadasz jak głupi?? – A co ja gadam głupiego?? –Jak to co?Czyœ nie mówił przed chwilš,że skšdœ wróciłem i różne takie rzeczy,zupełnie jakby mnie tu przedtem niebyło? – Huck....Huck Finn,spójrz mi w oczy!Spójrz mi prosto w oczy!Przecież cię tu nie było? – Gdzie mnie nie było??Co ci przyszło do głowy,Jim?Cały czas tu byłem.Gdzież ja bym miał chodzić? –Słuchaj no,Huck!Coœ tu jest nie tak,coœ tu się całkiem pokręciło.Czy ja jestem ja,czy nie jestem ja?Czy ja jestem tu,czy nie jestem tu?Odpowiedz mi na to pytanie! – Hm,że jesteœ tu,to jasne jak słońce,ale poza tym myœlę,że straszny z ciebie dureń i osioł. –Jestem osioł?To odpowiedz mi jeszcze na jedno.Czyœ nie wsiadł do czółna i nie przycišgnšł liny,żeby przycumować tratwę do kępy? – Skšdże??Do jakiej kępy?Na oczy nie widziałem żadnej kępy. –Nie widziałeœ żadnej kępy?Słuchaj no,Huck,czy lina się nie zerwała i czy tratwa nie popłynęła z pršdem?I czy ty niezostałeœ z czółnem i nie zginšłeœ we mgle?– W jakiej mgle?? –W tej mgle.We mgle,która całš noc leżała na rzece.I czy nie hukałem na ciebie i czy ty nie hukałeœ na mnie,dopóki nie zaplštaliœmy się między kępami i dopóki jeden z nas się nie zgubił,a drugi tak dobrze,jakby się zgubił,bo wcale nie widział,gdzie się znajduje?I czy nie wpadałem co rusz na innš kępę,czy nie natrudziłem się z tratwš okropnie,aż o mało nie utonšłem?Czy nie było tak,Huck,nie było?Odpowiedz mi na to. –Eee,Jim,tego już dla mnie za wiele!Nie widziałem żadnej mgły ani żadnych kęp,ani niczego takiego.Siedziałem tu i rozmawiałem z tobš całš noc,dopókiœ nie zasnšł z dziesięć minut temu,a ja też się pewnie zdrzemnšłem.Nie mogłeœ się upić wcišgu tak krótkiego czasu, więc pewnie ci się œniło. – Akurat!!Jak mi się mogło przyœnić tyle rzeczy w cišgu dziesięciu minut? – Niech cię licho,Jim.Musiałeœ mieć sen,skoro się nic podobnego nie wydarzyło.– Kiedy,Huck,pamiętam to wszystko tak wyraŸnie jak... – No to co,że pamiętasz wyraŸnie,kiedy tego wcale nie było?Wiem,bo siedziałem tu calutki czas. Jim milczał chyba przez pięć minut rozmyœlajšc pilnie.A potem powiada: –W takim razie,Huck,nic innego,tylko musiało mi się to wszystko przyœnić.Ale niech mnie wilki zjedzš,jeżeli miałem kiedy w życiu taki wyraŸny sen!I żaden sen nigdymnie tak nie zmęczył. –Och,w tym nie ma nic dziwnego,bo czasemsen potrafi okropnie człowieka zmordować.Ale ten twój to musiał być jakiœ ciekawy sen.Opowiedz mi go dokładnie. Jim wzišł się żwawo do roboty i opisał od poczštku do końca,jak się wszystko odbyło,z tym tylko,że zbujał mocno niektóre szczegóły.A potem dodał,że musi teraz wytłumaczyć swój sen, ponieważ został mu zesłany jako przestroga.Więc powiedział,że pierwsza kępa oznacza człowieka,który będzie chciał nam oddać przysługę,ale pršd to drugi człowiek,co nas od tego pierwszego oddzieli.Nawoływanie to przestrogi,które będš nam od czasu do czasu zsyłane,a jak nie pokręcimy mocno głowami,żeby je dobrze zrozumieć,przyniosš nam nieszczęœcie zamiast nas przed nim uchronić.Wszystkie razem kępy to kłopoty,na jakie natrafimy z przyczyny osób kłótliwych i różnych złych ludzi,ale jeżeli się do niczego nie wtršcimy i nie będziemy na ich zaczepki odpowiadali,przebrniemy przez wszystkie trudnoœci i wypłyniemy z mgły na czyste i szerokie wody rzeki,która oznacza wolne stany.Kiedy przesiadłem się.na tratwę,wiatrprzywiał chmury i było bardzo ciemno,ale teraz znowu się rozjaœniło. – Hm....jak dotšd,Jim,tłumaczysz wszystko bardzo zgrabnie – rzekłem..– Ale co to znaczy?? Pokazałem mu liœcie i œmiecie na tratwie,i złamane wiosło.Widać je było bardzo wyraŸnie. Jim spojrzał na œmiecie,potem namnie,a potem znów na œmiecie.Wbił sobie swój sen tak mocno w głowę,że w żaden sposób nie mógł go od siebie odegnać i nie umiał tak od razu poskładać z powrotem wszystkich faktów.Ale kiedy mu się cała rzecz wyjaœniła,spojrzał na mnie spokojnie,bez uœmiechu i powiada: – Co to znaczy?Zaraz ci powiem.Kiedy całkiem już osłabłem z wysiłku i z wołania na ciebie i kiedy zasypiałem,serce mi się krajało na kawałki,że cię straciłem,i było mi już wszystko jedno,co czeka mnie i tratwę.A kiedy się obudziłem i patrzę,żeœ wrócił cały i zdrowy,łzy mi zaczęły kapać z oczu,więc z wdzięcznoœci chciałem upaœć na kolana i pocałować cię w piętę.A tyœ myœlał tylko o jednym:jak by tu za pomocš kłamstwa zrobić głupca ze starego Jima.Te œmiecie tam to jest paskudztwo;a paskudztwo to sš tacy ludzie,co się zachowujš podle względem swoich przyjaciół i wystawiajš ich na poœmiewisko. Potem dŸwignšł się z trudem,poszedł do wigwamu i zniknšł w œrodku nic więcej nie wtedy u się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żBPČCÔc€Děű cEçÚ cFÁ,ď cG°:Ámówišc. Ale to,co powiedział,zupełnie mi wystarczyło.Tak się nienawidziłem za swojš nikczemnoœć,że teraz sam byłbym gotów pocałować go w piętę,byle cofnšł tesłowa. Minęło chyba z piętnaœcie minut,zanim zmusiłem się wreszcie,żeby pójœć i upokorzyć się przed Murzynem;ale poszedłem i nigdy tego nie pożałowałem.Nigdy też więcej nie robiłem mu złoœliwych kawałów;nie zrobiłbym i tym razem,gdybym wiedział,że tak bardzo sobie to weŸmie do serca. Skóra grzechotnika zaczyna działać Przespaliœmy prawie cały dzień i wyruszyliœmy wieczorem w niedużym odstępie za ogromnš tratwš,która tak długo obok nas przepływała,że miałem wrażenie,jakbym patrzył na procesję. Na każdym jej końcu były cztery olbrzymie wiosła,więc pomyœleliœmy,że pewnie prowadzi jš ze trzydziestu ludzi.Na deskachstało pięć obszernych wigwamów – jeden daleko od drugiego – poœrodku paliło się duże ognisko,a na dziobie i rufie sterczały wysokie flagsztoki z banderami. Wspaniała tratwa!Ach,być retmanem na takiej tratwie.Pršd zniósł nas teraz na wielki skręt,noc stała się pochmurna i parna.Rzeka była w tym miejscu bardzo szeroka,a po obu stronach wznosiły się œciany gęstego lasu;nie widzieliœmy w nich ani jednej przerwy,ani jednego œwiatła.Mówiliœmy o Cairo i zastanawialiœmy się,czy je poznamy,kiedy wreszcie do niego dopłyniemy.Przypuszczałem,że pewnie nie,bo mówiono mi, że jest tam co najwyżejkilkanaœcie domów,więc jeżeli nie będzie sięw nich akurat œwieciło, jakim cudem możnaodgadnšć,że się mija miasto?Jim powiedział,że jedna wielka rzeka wpada tam do drugiej rzeki,więc poznamy to miejsce bez trudu.Ja mu odparłem,że możenam się zdawać,że opływamy wyspę i zamiast wysišœć na brzeg,œmigniemy prostow dół Missisipi.Jim mocno się stropił.Przyznaję,że ja też.Więc powstało pytanie:co robić?Powiedziałem,że jak tylko pokaże się œwiatło,wsišdę do czółna,powiosłuję do brzegu i powiem,że za mnš jedzie tatko z wielkš szkutš towarów,że pierwszy raz wzišł się do przewozu i chciałby wiedzieć,jak daleko jest do Cairo.Jim uważał,że to dobra mysi,więc zapaliliœmy fajki i czekaliœmy. Nie mieliœmy teraz nic innego do roboty,jaktylko wypatrywać pilnie miasta,żeby go nie minšć i nie popłynšć dalej.Jim przypuszczał,że na pewno je zauważy,bo wchwili,kiedy je zauważy,będzie wolnym człowiekiem,a gdyby go nie spostrzegł,znajdzie się znów w kraju niewolnictwa bez żadnej nadziei na wyzwolenie.Co chwilę zrywał się na nogi i wołał: – Jest!!Jest,o tam! Ale to wcale nie było Cairo,tylko błędne ognie albo œwietliki,więc siadał na powrót i dalej pilnie wypatrywał.Powiedział,że trzęsie się od stóp do głów i cały jest rozgoršczkowany, ponieważ znajduje się tak blisko wolnoœci.Muszę się wam przyznać,że ja też się trzšsłem i też byłem rozgoršczkowany,kiedy słuchałem tego,co mówił,bo nagle przyszło mi do głowy,że Jim jest prawie wolny –i czyja towina?Moja!Ani rusz nie mogłem pozbyć się tej myœli,choć próbowałem na wszystkie możliwe sposoby.Tak mnie to zaczęło męczyć,że nie miałem chwili spokoju i nie mogłem usiedzieć na jednym miejscu.Nigdy mi dotšd nie przyszło do głowy,co to naprawdę jest takiego –to co ja robię;ale teraz o tym pomyœlałem i w żaden sposób nie mogłem zapomnieć,i coraz bardziej i bardziej mi to doskwierało.Próbowałem sobie wytłumaczyć,że nie moja w tym wina,bo przecież nie ja kazałem Jimowi uciekać od jego prawowitego właœciciela. Ale wszystko na nic,bo za każdym razem sumienie powiadało:„Wiedziałeœ przecież,żeJim ucieka i chce być wolny,więc mogłeœ popłynšć do brzegu i dać komuœ znać ”.Œwięta prawda – w żaden sposób nie mogłem temu zaprzeczyć.I to było najgorsze.Sumienie wcišż mi powiadało: „Coci takiego ta biedna panna Watson zrobiła,żeœ patrzał spokojnie,jak jej Murzyn ucieka,i nie pisnšł ani słowa?Co ci ta biedna,stara kobieta zrobiła,żeœ się jej odpłacił tak podle?Próbowała nauczyć cię czytać i pisać,próbowała nauczyć cię przyzwoitego zachowania,robiła po swojemu wszystko,co mogła,dla twojego dobra.Tylko to!” Zrozumiałem mojš nikczemnoœć i poczułem się taki nieszczęœliwy,że prawie miałem ochotę umrzeć.Zaczšłem się kręcić niespokojnie tam i z powrotem po całej tratwie uršgajšc sobie w duchu,a Jim chodził za mnš krok w krok,bo też był zdenerwowany.Nie mogliœmy żadnš miarš usiedzieć na miejscu.A ile razy Jim podskakiwał i wołał:–O,jest,jest Cairo!–zdawało mi się, że mnie ktoœ sztyletem przebija i myœlałem sobie,że jak to jest Cairo,umrę chyba z rozpaczy. A kiedy rozmawiałem tak sam z sobš w duchu,Jim mówił do mnie na głos.Powiedział mi,że jak tylko przyjdzie do wolnych stanów,będzie oszczędzał pienišdze i nie wyda na siebie ani jednego centa;a kiedy uzbiera już dosyć,wykupi swojš żonę,która jest własnoœciš farmerów w bliskim sšsiedztwie domu panny Watson.A potem razem z żonš będš pracowali,żeby wykupić dwoje dzieci,a jak właœciciel nie będzie im chciał dzieci sprzedać,postarajš się o jakiego abolicjonistę,który pojedzie i je wykradnie. Aż œcierpłem słyszšc te słowa.Dawniej Jimnigdy by się nie odważył mówić w taki zuchwały sposób.I pomyœleć tylko,jak się zaraz zmienił,odkšd wbił sobie do głowy,że jest prawie wolny. Rację ma to stare przysłowie:daj Murzynowi miarkę,a on sięgnie po cały korzec.Pomyœlałem sobie:ot,taki jest koniec,kiedy się nie myœli.Siedzi tu przede mnš Murzyn,któremu to właœciwie ja pomogłem uciec,i ten Murzyn ršbie mi teraz prosto z mostu,że wykradnie swoje dzieci.A te dzieci sš własnoœciš człowieka,którego na oczy nie widziałem i który niczym mi nie zawinił! Przykro mi było,że Jim mówi w taki sposób–jakoœ go to dziwnie poniżało.Sumienie zaczęło się ciskać na mnie jeszcze gwałtowniej,aż mu w końcu powiadam:„Daj spokój – wcale nie jest za póŸno...podjadę czółnem do pierwszego œwiatła i wszystko powiem ”.W mig poczułem się wesoły i szczęœliwy,i lekki jak piórko.Wszystka mojazgryzota od razu minęła.Zaczšłem pilnie wypatrywać œwiatła,z radoœci prawie że podœpiewujšc sobie w duchu.Po jakimœ czasie mignęło na brzegu œwiatełko.Jim wrzasnšł: –Jesteœmy uratowani,Huck,uratowani!Hura,dobra nasza!To Cairo,poczciwe stare Cairo! Głowędam,że Cairo!Powiedziałem: – Pojadę czółnem i zobaczę.Kto wie,Jim,może to wcale nie Cairo? Skoczył żywo przygotować czółno,położył na dnie swojš kurtę,żeby mi było wygodniejsiedzieć,podał wiosło,a kiedy odbijałem,Powiedział: –Zanim się obejrzę,będę skakał i wrzeszczał z radoœci,i powiem,że to wszystko zasługa Hucka.Jestem wolny człowiek!Jakby nie Huck,nigdy bym nie był wolny.Huck to zrobił!Jim ci tego,Huck,nigdy nie zapomni.Jesteœ najlepszy przyjaciel,jakiego Jim miał kiedykolwiek na tym œwiecie;jesteœ jedyny przyjaciel,jakiego stary Jim ma na tym œwiecie. Wiosłowałem ze wszystkich sił –tak się œpieszyłem,żeby go wydać.Ale kiedy to powiedział, nagle cała ochota jakby ze mnie wyszła.Zaczšłem wolniej robić wiosłom i nie byłem taki zupełnie pewny,czy jestem,czy nie jestem zadowolony,że płynę do brzegu.Kiedy,się oddaliłem o jakie pięćdziesišt jardów,Jim zawołał: –Serce roœnie,jak na niego patrzeć!Dobry,wierny Huck!Jeden jedyny biały dżentelmen, który staremu Jimowi dotrzymał obietnicy. Czułem się okropnie.Ale,powiadam sobie,muszę to zrobić,nie mogę się od tego wymigać. Właœnie wtedy nadpłynęła łódŸ,aw niej dwaj mężczyŸni ze strzelbami.Zatrzymali się,ja też odłożyłem wiosło.Jeden z nich spytał: – Co tam płynie w dole?? – Tratwa,proszę pana – odparłem. – Należysz do załogi?? – Tak,proszę pana. – Macie tam jakichœ mężczyzn na pokładzie?? – Tylko jednego,proszę pana. –Słuchaj no,mały,dzisiaj w nocy zbiegło pięciu Murzynów z wioski tam w górze,za zakrętem rzeki.Ten mężczyzna na tratwie jest biały czy czarny? Nie odpowiedziałem od razu.Chciałem,ale słowa jakoœ ugrzęzły mi w gardle.Przez parę sekund próbowałem zebrać siły,żeby raz to wreszcie z siebie wyrzucić,ale brak mi było odwagi; myœlę,że zajšc miałby jej więcej.Zobaczyłem,że słabnę,więc dałem spokój i powiedziałem: – Jest biały,proszę pana. – Hm,pojedziemy i zobaczymy sami. –O,bardzo bym chciał,proszę pana –powiedziałem –bo na tratwie jest tatko,więc gdybyœcie mi,panowie,pomogli przyholować tratwę do brzegu,tam gdzie widać œwiatło...Tatko jest chory i mama jest chora,i Mary-Ann też jest chora. –Do diabła,chłopcze.Bardzo nam się œpieszy.No,ale trudno,nie ma rady.Machaj szybko wiosłem,im prędzej się uwiniemy,tym dla nas lepiej. Więc wzięliœmy za wiosła,ale po kilku uderzeniach odezwałem się znowu: –Tatko będzie panom bardzo wdzięczny,słowo daję.Jak tylko kogo poproszę,żeby mi pomógł przyholować tratwę do brzegu,zaraz ucieka,a sam w żaden sposób nie mogę dać rady. –Co za podłoœć!Ale swojš drogš dziwna sprawa.Powiedz no,chłopcze,co jest z twoim ojcem? – Ma tylko....tylko...och,nic wielkiego. Przestali wiosłować.Do tratwy było już całkiem blisko.Jeden z nich powiada: –Chłopcze,kłamiesz.Co jest z twoim ojcem?Mów mi zaraz,tylko bez wykrętów.Lepiej na tym wyjdziesz. –Powiem prawdę,słowo daję,że powiem,tylko nie zostawiajcie nas samych,panowie! Ojciec ma...ma...och,panowie,gdybyœcie popłynęli przodem i wzięli cumę,wcale nie będziecie musieli zbliżać się do tratwy...Proszę was,proszę!... –Wiosłuj do tyłu,John,do tyłu!–powiedział jeden.Oddalili się ode mnie o kilka jardów.– Nie zbliżaj się do nas,chłopcze.Trzymaj siępo zawietrznej!Niech to diabli,wiatr z pewnoœciš przywiał już do nas to paskudztwo.Twój ojciec ma ospę i ty dobrzeo tym wiesz.Dlaczegoœ nam od razu nie powiedział?!Czy chcesz rozwlec zarazę po całej okolicy? –No,tak –odparłem płaczliwie – przedtem wszystkim mówiłem,a jak komu powiedziałem, zaraz uciekał i tyle go było... –Biedaczysko,to naprawdę przykra sprawa.Bardzo ci,chłopcze,współczujemy,ale widzisz...hm...Niech to diabli,nie chcemy przecież złapać ospy!Słuchaj,mały,powiem ci,co zrobisz.Nie próbuj sam lšdować,bo roztrzaskasz tratwę w kawałki.Płyń dalej z pršdem,a po mniej więcej dwudziestu milach zobaczysz na lewym brzegu miasto.Będzie już wtedy dobrze po wschodzie słońca.I pamiętaj:jak poprosisz ludzi,żeby ci pomogli wylšdować,powiesz im,że ci się rodzina pochorowała z przeziębienia i leży w goršczce.Nie bšdŸ głupi i nie zdradzaj,co to za choroba.Staramy się dać ci dobrš radę,więcw zamian oddal się o te dwadzieœcia mil w dół rzeki.Gdybyœ wylšdował tam,gdzie widać to œwiatło,nic by ci z tego nie przyszło,bo to tylko skład drzewa.Słuchaj,u twojego ojca pewnie się nie przelewa i trzeba przyznać,że jest w ciężkich tarapatach.Masz,kładę na tej desce złote dwadzieœcia dolarów.Schwyć je,jak będzie koło ciebie przepływała.Przykro mi,że cię tak zostawiam,ale z ospš nie ma żartów,chyba rozumiesz? –Czekaj,Parker – powiedział drugi mężczyzna.– Masz tu dwadzieœcia dolarów ode mnie, połóż je obok na desce.Bywaj,chłopcze!Zrób,jak ci pan Parker radzi,a wszystko będzie dobrze. –Tak,tak,chłopcze.Bywaj!A gdybyœ zobaczyłgdzie po drodze jakichœ zbiegłych Murzynów,przywołaj pomoc i łap ich.Zarobisz na tym coœ niecoœ. –Do widzenia panom – odparłem.–Już ja tam nie przepuszczę żadnemu zbiegłemu Murzynowi! Odjechali,a ja wróciłem na tratwę.Było mi przykro i Ÿle,bo wiedziałem,że postšpiłem nikczemnie,a co gorsza zrozumiałem,że choćbym nie wiem jak starał się postępować dobrze i tak się to na nic nie zda;człowiek,co nie zaczšł postępować dobrze jeszcze w maleńkoœci,nie ma żadnych widoków – kiedy przyjdzie co do czego,całkiem się traci,nie znajduje nic,co by go mogło podtrzymać na dobrej drodze,iw końcu przegrywa z kretesem.Potem pomyœlałem chwilę i mówię sobie:czekaj!Dajmy na to,żeœ postšpił słusznie i wydał Jima;czy byłoby ci z tym lżej na sercu,niż ci jest teraz?Nie –odparłem.–Byłoby mi tak samo ciężko na sercu,jak mi jest teraz.W takim razie –mówię sobie dalej –po co miałbym się uczyć postępować dobrze,kiedy to strasznieprzykra rzecz postępować dobrze,a wcale nie jest przykro postępować Ÿle,gdy tymczasem skutek jest dokładnie taki sam?Strasznie się zmieszałem.Nie miałem pojęcia,jak sobie na to odpowiedzieć.Więc postanowiłem,że nie będę się tym dłużej trapił,a w przyszłoœci postšpię zawsze tak,jak w danej chwili będzie mi poręczniej.Zajrzałem do wigwamu.Jima nie było.Zaczšłem się za nim rozglšdać –nigdzie ani œladu. Zawołałem: – Jim!! –Tu jestem,Huck!Czy już ich nie widać?Nie mów tak głoœno.Siedział w rzece,pod wiosłem sterowym,tylko czubek nosa wystawał mu nad wodę.Powiedziałem,że tamci już odpłynęli,a wtedy Jim wdrapał się na tratwę. –Słyszałem każdziutkie słowo,więc skoczyłem do wody i gdyby chcieli wejœć natratwę, popłynšłbym cichaczem na brzeg.Potem po ich odejœciu wróciłbym.Mój Boże,aleœ ty ich wykołował,Huck!W życiu nie widziałem tak zgrabnej sztuczki!Powiadam ci,dziecko,żeœ uratował starego Jima.Stary Jim nigdy ci tego nie zapomni. Potem rozmawialiœmy o pienišdzach.Połów był niezły – po dwadzieœcia dolarów na głowę. Jim powiedział,że możemy sobie teraz kupić pokładowe miejsca na parowcu i że z takš kupš pieniędzy zajedziemy,dokšdtylko będziemy chcieli w wolnych stanach.Powiedział jeszcze,że dwadzieœcia mil to dla tratwy drobiazg,ale chciałby już jak najprędzej być na miejscu. Tuż przed œwitem przybiliœmy do brzegu i Jim był tymrazem strasznie dokładny i nie szczędził trudów,żeby dobrze ukryć tratwę.A potem cały dzień wišzał rzeczy w węzełki i przygotowywał wszystko do opuszczenia tratwy. Tego wieczora koło godziny dziesištej zobaczyliœmy œwiatła jakiegoœ miasta –daleko przed nami,w załomie lewego brzegu rzeki. Wsiadłem do czółna i popłynšłem zasięgnšć języka.Bardzo prędko natknšłem się na rybaka zarzucajšcego wędkę z łodzi.Podpłynšłem bliżej i pytam: – Panie,czy to miasto to Cairo? – Cairo??Skšdże!Musiałeœ chyba upaœć na głowę. – A jakie to miasto,proszę pana? –Jak chcesz wiedzieć,jakie miasto,pojedŸ i spytaj!Jeżeli będziesz mi się tu pętał i zawracał głowę,przytrafi ci się coœ,co sobie długo popamiętasz. Wróciłem na tratwę.Jim był strasznie rozczarowany,ale ja mu powiedziałem,żebysię nie martwił,bo następne miasto,jakie zobaczymy,to z pewnoœciš będzie Cairo. Przed wschodem słońca mijaliœmy następnemiasto i miałem już wsišœć do czółna i jechać na zwiady,ale brzeg był tu wysoki,więc nie pojechałem.Jim powiedział,że koło Cairo brzeg w żaden sposób nie może być wysoki.Całkiem o tym zapomniałem.Zatrzymaliœmy się na dzień przy kępie,doœć blisko lewego brzegu. Zaczšłem podejrzewać,że coœ jest nie w porzšdku.Jim to samo powiedziałem: – Może minęliœmy Cairo tamtej nocy,kiedy była mgła? Jim odparł: –Lepiej nie mówmy o tym,Huck.Biedny Murzyn nigdy nie ma szczęœcia.Coœ mi się widzi, że z tš skórš grzechotnika jeszcze nie koniec. – Och,bodaj bym nigdy tej skóry nie zobaczył,Jim.Bodaj bym jej nigdy nie widział na oczy. – To nie twoja wina,Huck;przecież nie wiedziałeœ.Nie zwalaj winy na siebie,dziecko. Kiedy zrobiło się jasno,zobaczyliœmy tuż blisko czyste wody Ohio,a dookoła –naturalnie!– te same błotniste fale Missisipi.A więc nie było co marzyć o Cairo.Rozważyliœmy wszystko dokładnie.O wyjœciuna brzeg nie mogło być mowy;nie mogliœmy też popłynšć tratwš pod pršd.Nie pozostało nam nic innego,jak czekać cierpliwie do zmroku,a potem ryzykować powrót czółnem w górę rzeki.Więc położyliœmy się w gęstwinie topoli i przespaliœmy cały dzień,żeby nabrać sił nawieczorne wiosłowanie;ale kiedy o zmroku wróciliœmy do tratwy –czółno zniknęło! Przez dobrš chwilę milczeliœmy obaj.Nie mieliœmy nic do powiedzenia.Jim wiedział i ja wiedziałem,że to jeszcze jedna sprawkaskóry grzechotnika,więc co by nam przyszło z mówienia?Wyglšdałoby tylko na to,że mamy do niej urazę,a to mogłoby namsprowadzić na kark jakie nowe nieszczęœcie– i wcišż je na nas œcišgać,dopóki byœmy nie zmšdrzeli i nie nauczyli się trzymać języka za zębami. Po chwili zaczęliœmy się zastanawiać,co teraz poczniemy.Zostało nam tylko jedno:płynšć dalej tratwš,dopóki nie nadarzy się jakaœ sposobnoœć kupienia czółna,którym wrócilibyœmy w górę rzeki.Nie zamierzaliœmy pożyczać sobie łodzi podczas nieobecnoœci właœciciela,jak zrobiłby tatko,bo to mogłoby nam zesłać na kark pogoń.Więc z nastaniem nocy edy u się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żHPQaIĄs c€JÉ cKÝ)jcLG8,/odbiliœmy tratwš od brzegu.Jeżeli ktoœ dotšd nie uwierzył,że to straszna głupota brać do ręki skórę grzechotnika – po tym wszystkim,co ta przeklęta skóra nam zrobiła – może wreszcie uwierzy, kiedy przeczyta dalej i zobaczy,co nas jeszcze spotkało. Najlepiej można kupić czółno tam,gdzie się widzi tratwy przycumowane do brzegu.Ale nie było nigdzie ani jednej tratwy,więc płynęliœmy i płynęliœmy z pršdem najmniej trzy godziny.A potem noc zrobiła się chmurna i parna,co po mgle jest drugš najohydniejszš rzeczš na wodzie. Człowiek nie widzi brzegów i nie potrafi okreœlić odległoœci.Było już bardzo póŸno i bardzo cicho.Potem nagle usłyszeliœmy z daleka parowiec płynšcy w górę rzeki.Zapaliliœmy latarnię, spokojni,że jš dostrzegš ze statku.Statki idšce pod pršd przeważnie się do nas nie zbliżały; płynęły wzdłuż mieliznalbo szukały spokojnej wody pod przybrzeżnymi skałami;ale podczas takich nocy płynęły po głównym nurcie,samym œrodkiem rzeki. Słyszeliœmy stuk maszyn parowca,ale nie widzieliœmy go,dopóki nie znalazł się całkiem blisko.Walił prosto na nas.Sternicy często to robiš,żeby zobaczyć,jak blisko uda im się podjechać do tratwy;czasem koło urwie kawałek deski,a wtedy sternik wysuwa głowę z kabiny i œmieje się,bo uważa,że to pyszny kawał.Więc –jak mówiłem –statek walił prosto na nas, myœmy myœleli,że pewnie spróbuje nas musnšć;ale potem zobaczyliœmy,że wcale nie zmienia kursu.Był to duży statek i płynšł w wielkim poœpiechu;wyglšdał zupełnie jak czarna chmura, otoczona mnóstwem fruwajšcych œwietlików.Aż tu nagle wyrósł przed nami,ogromny i przerażajšcy – długi rzšd otwartych pieców wyglšdał jak rozgrzane do czerwonoœci ohydne zębiska;potwornej wielkoœci dziób i gardy zawisły tuż nad naszymi głowami.Ktoœ z pokładu ryczał coœdo nas,rozległy się dzwonki – sygnały,żebyzatrzymać maszyny – potem wrzask przekleństw,potem œwist pary.Potem Jim chlupnšł do wody z jednej,a ja z drugiej strony i dziób statku uderzył w sam œrodektratwy. Dałem nurka – z mocnym zamiarem wylšdowania na dnie,bo nad głowš musiało mi przejœć koło o œrednicy trzydziestu stóp,a bardzo mi na tym zależało,żeby to koło miało jak najwięcej miejsca i nie dotknęło mnie.Wiedziałem,że mogę wytrzymać pod wodš minutę;tym razem wytrzymałem chyba półtorej.Potem odbiłem się stopami od dna i czym prędzej wyskoczyłem na powierzchnię,bo już prawie pękałem.Wynurzyłem się do pach,wydmuchałem wodę z nosa i zaczerpnšłem powietrza.Naturalnie pršd rwał w tym miejscu jak szalony i naturalnie na statku puœcili maszyny w dziesięć sekund po tym,jak je zatrzymali,bolos flisaków mało ich obchodzi. Statek oddalał się w górę rzeki i szybko znikł mi z oczu w wilgotnym powietrzu,choć słyszałem jeszcze stukot maszyn. Wołałem na Jima chyba kilkanaœcie razy,alenie słyszałem żadnej odpowiedzi.Wtedy złapałem się deski,która podpłynęła do mnie,kiedy „deptałem wodę ”,i pchajšc jš przed sobš, zaczšłem płynšć do brzegu.Alezobaczyłem zaraz,że pršd niesie do lewegobrzegu,z czego wynikało,że znajduję się natak zwanym przerzucie nurtu,Wobec tego zmieniłem kurs i popłynšłem też na lewy brzeg. Nurt szedł po linii ukoœnej,więc płynšłem ze dwie mile,zanim dopłynšłem do brzegu.Ale wylšdowałem szczęœliwie i zarazwspišłem się na wysokš skarpę.Widziałem na odległoœć najwyżej dwóch jardów i prawie po omacku wlokłem się przez może ćwierć mili,stšpajšc po twardym gruncie.A potem,całkiem niespodziewanie,wyrósł przede mnš ogromny,staroœwiecki dom drewniany.Już miałem wzišć nogi za pas,aleopadła mnie gromada psów,warczšc i wœciekle ujadajšc.Miałem doœć oleju w głowie,żeby się nie ruszyć dalej ani na krok. Zamieszkuję u Grangerfordów Mniej więcej po półminucie odezwał się przez okno jakiœ głos,ale nikogo nie było widać. – Do ziemi,psy!Kto tam? – To ja,proszę pana. – Jaki ja?? – George Jackson,proszę pana. – Czego tu chcesz?? – Nic nie chcę,proszę pana.Chcę tylko pójœćdalej,ale mnie psy opadły. – A po co tu szpiegujesz o tej porze nocy,hę? – Wcale nie,szpieguję,proszę pana.Wypadłem za burtę statku i dopłynšłem do brzegu. – Och,czyżby?Wypadłeœ za burtę statku?Niech mi tam któreœ zapali i poda œwiatło.Powtórz, jak się nazywasz. – George Jackson,proszę pana.I jestem jeszcze chłopcem. –Słuchaj no,mały,jeœli mówisz prawdę,nie spotka cię tu nic złego.Ale nie próbuj ruszać się z miejsca.Stój,gdzie stoisz.Hej,niech któreœ z was przywoła Boba i Toma i przyniesie strzelby. George'u Jacksonie,czy jest ktoœ z tobš? –Nie,proszę pana,nie ma nikogo.Usłyszałemteraz w domu stšpanie i zobaczyłem œwiatło. Mężczyzna zawołał: –Zabierz to œwiatło,Betsy!Czyœ całkiem rozum straciła?Postaw je na ziemi,pod drzwiami wejœciowymi.Bob i Tom gotowi?Jeœli tak,zajmujcie stanowiska. – Gotowi,ojcze! – A teraz powiedz mi,George'u Jacksonie,czy znasz Shepherdsońów? – Nie znam,proszę pana,i nigdy o nich nie słyszałem. –Hm...może mówisz prawdę,a może nie.Chłopcy gotowi?A teraz,George'u Jacksonie, zbliż się tu do nas.Tylko pamiętaj,nie œpiesz się,idŸ krok za krokiem.Jeżeli jest tam ktoœ z tobš, niech odejdzie –gdyby się pokazał,dostanie kulkę.No,więc ruszaj naprzód,powoli.Sam pchnij drzwi,na tyle tylko,żebyœ się mógł wcisnšć do œrodka.Słyszałeœ? Nie œpieszyłem się – gdybym nawet bardzochciał,też bym nie mógł.Szedłem krok za krokiem,cisza była zupełna,tylko miałem wrażenie,że słyszę walenie własnego serca.Psy zachowywały się tak cicho jak ludzie,ale szły za mnš w odległoœci kilku jardów.Kiedy stanšłem przed stopniami ułożonymi z trzech grubych kloców,usłyszałem odsuwanie rygli i zdejmowanie łańcuchów.Wycišgnšłem rękę i pchnšłem drzwi leciutko,potem jeszcze trochę,aż ktoœ wewnštrz powiedział:– Starczy,wsuń głowę.– Wsunšłem..Byłem pewny,że mi jš odetnš. Œwieca stała na podłodze,a oni wszyscy zebrali się dookoła œwiecy i patrzyli na mnie,a ja na nich chyba przez ćwierć minuty:trzej ogromni mężczyŸni z wycelowanymi we mnie strzelbami, więc bšdŸcie pewni,że na ich widok aż się w sobie skuliłem.Jeden był siwy i miał pod szeœćdziesištkę,pozostali dwaj mieli pewnie po trzydzieœci lat albo i więcej – wszyscy trzej roœli i bardzo urodziwi.Obok siwowłosa pani o strasznie dobrej twarzy,a za niš dwie młode dziewczyny,aleich nie widziałem dokładnie.Stary pan powiedział: – Hm....zdaje się,że wszystko jest w porzšdku.WejdŸ! Zaledwie wszedłem do sieni,stary pan zatrzasnšł drzwi,zasunšł rygle,założył łańcuchy,a młodym mężczyznom kazał wzišć strzelby i iœć za sobš.Potem zaprowadzili mnie do wielkiej bawialni,gdziena podłodze leżał nowy dywan.Wszyscy stłoczyli się w kšcie pokoju,żeby ich nie było widać przez okno;na œcianie,pod któršstanęli,nie było okna.Podnieœli œwiecę do góry i dalej mi się przyglšdać!Ale jedno po drugim mówiło:–Nie,to nie jest Shepherdson;Nie ma w nim nic z Shepherdsonów.–Wreszcie stary pan powiedział,że chyba nie wezmę mu za złe,jak mnie obszuka i sprawdzi,czy nie mam broni,bo przecież wcale nie chce mnie tym obrazić – ot, upewni się tylko.Więc nie szperał mi po kieszeniach,a tylko obmacał po wierzchu rękami i powiedział,że wszystko w porzšdku.A potem dodał,żebym się rozgoœcił i był jak u siebie w domu,i wszystko im o sobie opowiedział.Ale stara pani przerwała: –Ależ,Sauł,przecież ten biedaczyna jest przemoczony do suchej nitki!I czy nie myœlisz,że może być głodny? – Słusznie mówisz,Rachel.Nie przyszło mi to do głowy. Więc pani powiedziała: –Betsy –(była to służšca Murzynka)–skoczno do kuchni i przynieœ mu coœ do zjedzenia.A jedna z dziewczšt niech pójdzie i obudzi Bucka,i powie mu...O,przyszedł nasz Buck.Słuchaj, synku,zaprowadŸ tego młodzieńca do siebie na górę.Niech zdejmiemokre odzienie i włoży coœ z twoich rzeczy. Buck miał chyba tyle lat co ja – jakieœ trzynaœcie albo czternaœcie czy coœ koło tego – ale był ode mnie trochę wyższy.Zszedł tylko w koszuli,na głowie sterczały mu strasznie potargane włosy.Ziewał i tarł oczy jednš pięœciš,w drugiej zaciœniętej pięœci niósł strzelbę.Spytał: – No i co....nie ma Shepherdsonów? Odparli mu,że nie,że to był tylko fałszywy alarm. – Jakby byli,tobym poczęstował któregoœ ołowiem. Na to starsi rozeœmieli się i Bob powiedział: – Ach,Buck,tak marudziłeœ,że zdšżyliby naswszystkich oskalpować. –Bo nikt po mnie nie przyszedł,to niesprawiedliwie.Zawsze mnie od wszystkiego trzymacie z daleka i nie dajecie mi nigdy sposobnoœci do walki. –Niech cię o to głowa nie boli,synu –rzekł mu stary pan.–We właœciwym czasie znajdziesz jeszcze niejednš okazję,tym się nie frasuj.A teraz idŸ i zrób,co ci kazała matka. Poszliœmy na górę do pokoju i Buck dał mi koszulę z szorstkiego płótna,luŸnš kurtkę i spodnie,a kiedy to na siebie wkładałem,spytał,jak się nazywam,ale zanim zdšżyłem otworzyć usta,zaczšł mi opowiadać o błękitnej sroce i młodym króliku,które złapał onegdaj w lesie,i spytał mnie,gdzie był Mojżesz,kiedy zgasłaœwieca.Odparłem,że nie wiem;w ogóle o tymnie słyszałem. – No to zgadnij – powiedział. – Jakże mogę zgadnšć,kiedy nigdy o tym niesłyszałem? – Ale możesz przynajmniej próbować zgadnšć.Przecież to nic trudnego. – Jaka œwieca??– spytałem. – Jak to jaka??Jaka bšdŸ. – Nie mam pojęcia,gdzie był –rzekłem.– A gdzie był?? – Gapa!!W ciemnoœci!Jak zgasła œwieca,był w ciemnoœci. – To po coœ mnie pytał,kiedy wiedziałeœ? –No wiesz!Przecież to zagadka.Słuchaj no,jak długo u nas zostaniesz?Musisz zostać na zawsze.Czy masz psa?Ja mam,a jak mu rzucić patyk do wody,wskoczy i zaraz go przyniesie. Będziemy mieli pysznš zabawę –na szczęœcie nie ma teraz szkoły.Lubisz się czesać i pucować w niedzielę,i takie różne głupstwa?Ja nie cierpię,ale mama mi każe.Niech licho te przeklęte portki,muszę je chyba włożyć,alewolałbym nie,bo strasznie goršco.Jesteœ gotowy?No,to chodŸ! Placek kukurydziany na zimno,pieróg z mięsem na zimno,masło i maœlanka –takie pysznoœci czekały na mnie na dole i chyba jeszcze nigdy w życiu nic mi tak nie smakowało.Buck,jego matka i w ogóle wszyscy –prócz Murzynki,która sobie poszła,i dwóch dziewczšt – palili krótkie gliniane fajeczki.Oni palili i mówili,a ja jadłem i mówiłem.Dziewczęta miały zarzucone na ramiona watowane kaftaniki i włosy rozpuszczone na plecy.Wszyscy zadawali mi mnóstwo pytań,więc im powiedziałem,jak to mieszkaliœmy z tatkiemi całš rodzinš na małej farmie na końcu Arkansaw,jak to moja siostra Mary Ann uciekła z domu i wyszła za mšż,i słuch o niej zaginšł,jak potem Bill pojechał ich szukać i też o nim słuch zaginšł,jak Tom i Mort umarli,jak w końcu zostaliœmy tylko we dwóch z tatkiem i tatko przez te zmartwienia całkiem stracił zdrowie;więc kiedy umarł,wzišłem,co mi tam jeszcze zostało (farma do nas nie należała), wsiadłem na statek płynšcy w górę rzeki,wypadłem za burtę i w ten sposób znalazłem się u nich. Wtedy mi powiedzieli,że ich dom jest moim domem i że mogę u nich zostać,dopóki zechcę.A potem zrobiło się prawie widno,więc wszyscy poszli spać i ja poszedłem spać do pokoju Bucka, a kiedy się rano obudziłem –zupełnie nie pamiętałem,jak się nazywam!Leżałem tak zgodzinę myœlšc i medytujšc,a jak się Buck obudził,powiadam: – Umiesz pisać jak należy,Buck? – Owszem – odparł. – Zakład,że nie potrafisz powiedzieć bez błędu,litera po literze,mojego imienia i nazwiska. – Zakład,że potrafię – powiedział. – No to jazda,mów! – G--e-o-r-g-e J-a-x-o-n.Wielka mi sztuka! –Hm,udało ci się,a wcale nie przypuszczałem,że potrafisz.To piekielnie trudne nazwisko do powiedzenia,jak się nadnim porzšdnie zastanowić. Zapisałem je sobie po kryjomu,bo jeszcze ktoœ gotów mnie spytać,jak się to piekielne nazwisko pisze;na wszelki wypadek wolałem mieć je na końcu języka,żebym mógł powiedzieć gładko literę po literze,jakbym przywykł do niego od samego dzieciństwa. Moi gospodarze byli nadzwyczaj miłymi ludŸmi,a ich dom też był nadzwyczaj miły.Jak długo żyję,nie widziałem na wsi domu tak miłego i tak okazałego.Nie myœlcie,że na drzwiach frontowych była żelazna zasuwa czy drewniany skobel z rzemiennym paskiem.Nie!Drzwi miały mosiężnš gałkę do przekręcania na boki,zupełnie jak w mieœcie.W bawialni nie było łóżka,ani œladu łóżka,a przecież w mieœcie bardzo często stojš w bawialniach łóżka.Był za to w tej bawialni ogromny kominek,cały w œrodku wyłożony cegłš i tęcegłę utrzymywali w czystoœci w taki sposób,że jš polewali wodš i skrobali kawałkiem takiej samej cegły;czasem malowali tę cegłę czerwonš farbš,zwanš hiszpańskš czerwieniš,zupełnie jak w mieœcie.Obok kominka leżały ogromne mosiężne szczypce,w które można by schwycić najgrubszš kłodę.Poœrodku półki nad kominkiem stał zegar z widoczkiem miasta,wymalowanym na dolnej połowie szybki umieszczonej z przodu,z kółkiem poœrodku,które udawało słońce;przez tę szybkę widać było, jak się wewnštrz ruszawahadło.Ten zegar bił naprawdę pięknie,a kiedyœ –jak przyszedł jeden z takich zegarmistrzów,co to chodzš od domu do domu,i wyczyœcił porzšdnie cały mechanizm,i wszystko doprowadził do należytego porzšdku –zegar wybił raz po raz sto pięćdziesišt uderzeń, dopóki się całkiem nie zatkał.Moi gospodarze nie sprzedaliby go za nic. Po obu stronach zegara stały wielkie papugi,zrobione z czegoœ podobnego do kredy i bardzo ładnie pomalowane w różne kolory.Przy jednej papudze stał kot z gliny,obok drugiej gliniany pies.Jak się je nacisnęło,piszczały,ale nie otwierały przy tym pyszczków ani się na pyszczkach nie zmieniały,ani nie robiły zaciekawionej miny.Po prostu piszczały od spodu.Za nimi były rozpostarte dwa duże wachlarze zrobione z piór dzikiego indyka.Na stole poœrodku pokoju stał bardzo ładny koszyczek z gliny,cały pełen jabłek i pomarańcz,brzoskwiń i winogron,które wydawały mi się dużo czerwieńsze i żółtsze,i ładniejsze niż prawdziwe owoce,ale nie były prawdziwe,bo w miejscach,gdzie farba odprysła,wyglšdała biała kreda czy coœ takiego,co się znajdowało w œrodku. Ten stół był przykryty pięknš ceratš,całš pomalowanš w czerwone i niebieskie orzełki,z kolorowym szlakiem dookoła.Podobno sprowadzili jš aż z Filadelfii.Na każdym rogu stołu leżały ksišżki ułożone równiutko jedna na drugiej.Była tam wielka Biblia rodzinna,pełna kolorowych obrazków.Inna ksišżka nazywała się Wędrówka pielgrzymaidotyczyła jednego człowieka,co porzucił swojš rodzinę,ale wcale nie wiadomo dlaczego.Od czasu do czasu czytałem z niejspore kawałki.Opisy były nawet ciekawe,tylko że nie bardzo je mogłem zrozumieć.Inna ksišżka nazywała się Podarunek przyjaŸni i miała w sobie dużo różnych pięknych rzeczy i wiersze,ale wierszy nie czytałem.Jeszcze inna ksišżka miała na wierzchu napis Mowy Henry'ego Claya,a obok niej leżał Lekarz domowy doktora Gunna,gdzie było dokładnie powiedziane,co robić,jak człowiek zachoruje albo umrze.Poza tym była ksišżka z psalmami i mnóstwo innych ksišżek.W pokoju stały ładne krzesła z wyplatanymi siedzeniami,w bardzo dobrym stanie –ani trochę nie były w œrodku zapadnięte czy rozdarte jak stary koszyk. Na œcianach wisiały obrazy –najwięcej Waszyngtonów,Latayettów,różnych bitew i kilka podobizn jednej dziewczyny szkockiej,co była podobno narzeczonš poety Burnsa,a także jeden obraz nazwany Podpisanie Deklaracji.Były jeszcze obrazy,które w domu nazywali pastelami; narysowała je własnš rękš jedna z córek,już nieżyjšca,a rysowała,kiedy miałaniecałe piętnaœcie lat.Nigdy w życiu nie widziałem takich obrazów;były jakieœ czarniejsze,niż zwykle bywajš. Jeden przedstawiał kobietę w obcisłej,czarnej sukni,okropnie œciœniętš paskiem tuż pod pachami;rękawy miała ta kobieta wydęte w œrodku,jakby jej tam ktoœ wsadził po główce kapusty,a na głowie czarny kapelusz,podobny do wielkiej szufli,z czarnym welonem.Spod sukni wystawały jejwšziutkie,białe buciczki z kształtu podobnedo dłuta.Była bardzo zamyœlona,prawym łokciem opierała się o grobowiec,nad którym zwieszały się gałęzie płaczšcej wierzby,a w lewej ręce trzymała białš chusteczkę i czarny woreczek.Pod spodem był napis:„Ach,czyż nigdy cię już nie ujrzę?”.Inny obraz przedstawiał młodš damę,która miała wszystkie włosy sczesane na sam czubek głowy i tam skręcone w węzełek i spięte grzebieniem, y u się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żMPd cN´ Î BO‚ˆc€P &pcQz4ř Jkubek w kubek podobnym do oparcia krzesła.Ta młoda dama płakała z chusteczkš przytkniętš do oczu,a na jej drugiej ręce leżał nieżywy ptaszek z nóżkami wycišgniętymi do góry;pod spodem było napisane:„Ach,nigdy już,nigdy nie usłyszę twojego lubego œwiergotu ”.Jeszcze inny obraz przedstawiał młodš damę,która siedziała w oknie i patrzała na księżyc;po policzkach płynęły jej łzy,w jednej ręce trzymała otwarty list (w rogu widać było kawałek rozłupanej pieczęci z czarnego laku),a drugš przyciskała do ust medalionik na długim łańcuszku;pod spodembył napis:„Ach,więc odszedłeœ...Nie ma cię między żywymi ”.Myœlę,że były to naprawdę ładne obrazy,ale w żaden sposóbnie mogłem się do nich przekonać –jak tylko byłem trochę nie w swoim sosie,na sam ich widok oblatywały mnie dreszcze.Wszyscy bardzo żałowali,że Emelina (tak jej było na imię)umarła,bo zamierzała namalować jeszcze bardzo dużotakich obrazów,a wystarczyło popatrzeć nate,co je zdšżyła namalować,żeby zobaczyć,jak wiele rodzina na jej œmierci straciła.Alemnie się wydaje,że dziewczynie z takim upodobaniem jest weselej na cmentarzu.Kiedy zmogła jš choroba,malowała właœnie coœ,co cała rodzina nazywała „największym dziełem ”,więc co dzień i co noc modliła się,żeby jej było dane żyć,dopóki nie skończy tego obrazu.Ale nie było jej dane.Obraz przedstawiał młodš kobietę w długiej,białej sukni,stojšcš na balustradziemostu i gotowš do skoku;włosy miała rozpuszczone, patrzała na księżyc i po twarzy ciekły jej łzy;miała poza tym dwie ręce splecione na piersiach, dwie wycišgnięte przed siebie i dwie podniesione wysoko do księżyca.Chodziło – widzicie –o to,żeby zobaczyć,które ręce będš wyglšdały najładniej,a resztę wyskrobać.Ale – jak mówiłem –Emelina umarła,zanim się zdecydowała,i teraz obraz wisiał nad głowami łóżka w jej pokoju i co roku w dniu urodzin rodzina wieszała na nim kwiatki.W inne dni obraz był zasłonięty małš kotarš.Młoda dziewczyna na obrazie miała nawet miłš i ładnš twarz,ale tych ršk było tak dużo, żezanadto mi przypominała pajška. Emelina prowadziła za życia album z wycinkami z Gazety Prezbiteriańskiej,to jest wklejała do tego albumu nekrologi i opisy wypadków albo najrozmaitszych chorób,a potem pisała o tych ludziach wiersze,które sama układała z głowy.Te wiersze były bardzo ładne.Na przykład jeden napisała o chłopcu imieniem Stephen Dowling Bots,który wpadł do studni i utopił się na œmierć. ODA NA CZEŒĆ STEFANA DOWLINGA BOTSA NIEBOSZCZYKA Czyœ po choroby długich dniach, Stefanku,odszedł w dal? Czy w piersiach – och!!– a w sercach –ach!Po tobie płakał żal? O,nie!Stefanka w wiosny czas Nie taki spotkał los! Choć nie był chory ani raz, Zmarł Stefan Dowling Bots! Nie koklusz strawił twojš pierœ, Nie dur czarny jak noc – Więc czemuœ z ršk wypuœcił ster? Stefanku Dowling Bots? A może cię zwaliła z nóg Miłoœci zgubna moc? Lub ból żołšdka tak cię zmógł, Stefanku Dowling Bots? O czytelniku,ronišc łzy, Posłuchaj rad nierad: Stefanka los powalił zły, Stefanek w studnię wpadł! Daremnie siła pomp i ršk Wypróżnić chciała brzuch – Stefanek w nieb uleciał kršg, Gdzie kršży Dobry Duch. Jeżeli Emelina Grangerford umiała pisać takie wiersze,zanim skończyła lat piętnaœcie,kto wie,do jakiej doskonałoœci doszłaby z czasem.Buck powiadał,że trzepała wiersze niczym katarynka.Nawet się nie zatrzymała,żeby chwilę pomedytować.Buck mówił jeszcze,że machała na przykład jednš linijkę,a jak niepotrafiła znaleŸć do niej rymu,zwyczajnie jš wycierała i machała drugš.Nie była specjalnie wymagajšca i mogła pisać o wszystkim,o co jš ktoœ poprosił,byleby to było smutne.Jak tylko umarł jakiœ mężczyzna albo jakaœ kobieta czy dziecko,jeszcze zanim ciało całkiem ostygło,Emelina już była na miejscu ze swoim „hołdem ”. Nazywała te wiersze „hołdami ”.Sšsiedzi powiadali,że pierwszy był zawsze doktor,druga Emelina,a trzeci przedsiębiorca pogrzebowy.Przedsiębiorca pogrzebowy tylko raz jš wyprzedził,a to dlatego,że Emelina potknęła się na rymie donazwiska nieboszczyka,który się nazywał Whistler.Potem nigdy już nie była sobš;nie skarżyła się,ale powoli gasła i niedługo zmarła.Biedactwo!Kiedy mnie jej obrazy zaczynały trochę złoœcić i byłem na niš cięty,szedłem na górę do małego pokoiku,wktórym kiedyœ mieszkała,i przeglšdałem jejstary album z wycinkami.Lubiłem całš rodzinę,tak żywych jak i umarłych,i nie chciałem,żeby nas cokolwiek poróżniło.Biedna Emelina –póki żyła,pisała wiersze o nieboszczykach,więc wydawało mi się to niesprawiedliwe,że kiedy odeszła,nikt o niej nic nie napisał!Próbowałem sam machnšć parę. linijek,ale choć strasznie się napociłem,w żaden sposób nie mogłem ruszyć z miejsca.W pokoju Emeliny było zawsze ładnie schludnie,i wszystkie rzeczy stały dokładnie w takim porzšdku, jakim ona je lubiła mieć za życia.Nikt tam nigdy nie spałi stara pani zawsze sama się wszystkim zajmowała,chociaż w domu pełno było Murzynów;tam też siadywała z robotš i tam najczęœciej czytała swojš Biblię. Aha,wracajšc do bawialni!Na oknach wisiałybardzo piękne firanki:białe,malowane w różne widoczki –zamki całe obroœnięte bluszczem i trzody idšce do wodopoju.A w jednym pokoju stał mały,stary klawicyl,który tak głoœno grał,że musiały w nim być chyba cynowe patelnie.Trudno naprawdę wyobrazić sobie coœ piękniejszego,niż kiedy panienki œpiewały dowtóru tego klawicylu Pękły ostatnie okowy albo grały na nim Bitwę o Pragę.Œciany we wszystkich pokojach były wyklejone tapetami,na podłogach prawie wszędzie leżały dywany,a cały dom był z zewnštrz bielony. Dom składał się z dwóch oddzielnych skrzydeł;wielka przestrzeń między nimi była przykryta od góry dachem,a od dołu wyłożona deskami.Czasem w cišgu dnia służba wystawiała tam stół i w czasie posiłków było nam chłodno i bardzo przyjemnie.Myœlę,że trudno o coœ przyjemniejszego.A jedzenie podawali pyszne i każdy mógł jeœć,ile dusza zapragnie! Dlaczego Harney zawrócił, żeby podnieœć kapelusz Pułkownik Grangerford był dżentelmenem w każdym calu,tak samo jak jego rodzina.Miał, jak się to mówi,rasę,a u człowieka rasa jest tak samo ważna jak u konia.Wdowa Douglas zawsze to mówiła,a nikt chyba nie mógłby zaprzeczyć,że wdowa należała do najpierwszej arystokracji w naszym miasteczku.Tatko też utrzymywał podobnie,tylko że w tatce tyle było z arystokraty,co w rudym kocie.Pułkownik Grangerford miał postać bardzo wysokš i bardzo szczupłš,a twarz ani bladš,ani œniadš,ani czerwonš – nie.Goliłsię dokładnie co dzień – całš tę swojš chudš twarz,a wargi miał najcieńsze,jakie można sobie wyobrazić,i nozdrza najwęższe, nos orli,gęste brwi i ogromne czarne oczy,osadzone bardzo głęboko;człowiekowi się zdawało, że te oczy patrzš na niego jakby z samego œrodka głowy.Czoło miał wysokie,włosy czarne i proste,opadajšce aż na plecy;dłonie wšskie i palce niezmiernie długie;i przez calutkie życie wkładał na siebie co dzień czystš koszulę i ubranie uszyte z płótna tak białego,że aż oczy bolały, kiedy było na nie spójrzeć.W niedzielę ubierał się w niebieski frak z mosiężnymi guzikami i nosił mahoniowš laskę ze srebrnš gałkš.Nie było w nim nic rubasznego,nic a nic,i nigdy nie zachowywał się hałaœliwie.Był tak dobry,żepo prostu nie mógł być lepszy –czuło się to, wiecie,i miało do niego zaufanie.Czasemsię uœmiechał i wtedy człowiekowi robiło się dobrze na duszy;ale kiedy wyprostował tę swojš wysokš jak tyka postać i z oczu zaczynały mu latać błyskawice,miałem zawsze ochotę najpierw smyknšć na drzewo,a dopiero potem pytać,o co mu idzie.Nie musiał nigdy karcić nikogo za złe zachowanie – w jego obecnoœci wszyscy zachowywali się grzecznie i układnie.Wszyscy też lubili przebywać w jego towarzystwie,bo jak się do kogo zbliżył,to zupełnie jakby zaœwieciło słońce.Kiedy czasem stawał się podobny doczarnej chmury,na jakie pół minuty gasło słońce –i to wystarczyło,by potem przez najbliższy dzień nikt już nic nie przeskrobał. Kiedy on i stara pani schodzili rano na œniadanie,wszyscy wstawali ze swoich miejsc i mówili im „dzień dobry!”,i nikt nie usiadł z powrotem,dopóki oni nie usiedli.A potem Tom i Bob podchodzili do kredensu,gdzie stały karafki,mieszali ojcu szklaneczkę wódki z gorzkš zaprawš ziołowš i podawali mu jš,ale on nie pił,tylko trzymał szklaneczkę w ręku,dopóki Tom i Bob nie przyrzšdzili wódki dla siebie.Wtedy kłaniali się obaj i mówili: „Twoje zdrowie,panie ojcze,i twoje,pani matko ”,a wtedy rodzice leciutko kiwali im głowami i mówili:„Dziękujemy ”,po czym wszyscy trzej wychylali trunek.A wreszcie Tom i Bob nalewali po łyżeczce wody na cukier i kroplę wódki na dnie swych szklanek i podawali to mnie i Buckowi,i myœmy z Buckiem wypijali zdrowie starszych państwa. Tom był młodszy z dwóch braci – obaj wysocy,urodziwi mężczyŸni o bardzo szerokich barach i œniadych twarzach,czarnych długich włosach i czarnych oczach.Ubierali się od stóp do głów w białe płócienne ubrania tak samo jak ojciec,a na głowach nosili panamy z szerokim rondem. Następna z kolei była panna Charlotta.Miaładwadzieœcia pięć l at,była wysoka,dumna i wyniosła,ale dobra jak anioł,dopóki jej coœnie rozzłoœciło;kiedy wpadła w gniew,leciały jej z oczu iskry podobnie jak ojcu,tak że człowiek miał ochotę schować się do mysiej dziury.Była bardzo piękna. Bardzo też piękna była panna Zofia,tylko w całkiem inny sposób – łagodna i cicha jak gołšbka.Skończyła dwadzieœcia lat. Każdy w domu miał swojego Murzyna,którymu usługiwał –nawet Buck.Mój Murzyn miał œwięte życie,bo nie byłem do tego przyzwyczajony,żeby ktoœ coœ za mnie robił,ale Murzyn Bucka cišgle musiał być na wyskoki. Dawniej rodzina była liczniejsza.Pułkownik Grangerford miał jeszcze trzech synów,alezostali zabici;no i Emelina umarła. Pułkownik był właœcicielem mnóstwa farm i ponad stu niewolników.Czasem zjeżdżała się konno gromada goœci z jakich dziesięciu czy piętnastu mil dookoła;zostawali kilka dni i dalej bawić się,hulać po polach i na rzece,w dzień urzšdzać pikniki i tańce w lesie,a wieczorem bale w domu.Większoœć tych ludzi należała do rodziny Grangerfordów.MężczyŸni przywozili ze sobš strzelby.Były to prawdziwe wyższe sfery,możecie mi wierzyć. W okolicy mieszkał jeszcze inny klan –pięć czy szeœć arystokratycznych rodzin,z których prawie wszystkie nosiły nazwisko Shepherdsonów.Mieli oni tak samo pańskie tony i byli tak samo bogaci,dobrze urodzeni i dumni jak rodzina Grangerfordów.Shepherdsonowie i Grangerfordowie korzystali z tej samej przystani,położonej o jakie dwie i pół mili w górę rzeki, więc jak czasem jeŸdziłem na przystań z gromadš naszych,widywałemtam gromady Shepherdsonów na ich pięknych koniach. Któregoœ dnia,kiedy polowaliœmy z Buckiem w lesie daleko od domu,wpadł nam w ucho tętent konia.Przechodziliœmy właœnie przez drogę.Buck zawołał: – Prędko,Georgej!Migiem do lasu! Skoczyliœmy między drzewa i wyglšdamy zza krzaków.Po chwili ukazał się na drodzeurodziwy,młody mężczyzna;siedział na koniu swobodnie i wyglšdał jak żołnierz ze strzelbš opartš o łęk siodła.Widziałem go już kiedyœ.Był to młody Harney Shepherdson.Strzelba Bucka huknęła mi tuż nad uchem i Harneyowi spadł kapelusz z głowy.Porwał strzelbę w ręce i pogalopował w kierunku naszej kryjówki.Alemyœmy nie czekali.Rzuciliœmy się biegiem przez las.Las nie był w tym miejscu gęsty,więc co rusz oglšdałem się za siebie,żeby uskoczyć w bok z linii strzału,i dwa razy widziałem,jak Harney składa się do Bucka.A potem zawrócił i odjechał drogš,którš nas gonił –pewnie żeby podnieœć kapelusz,ale tego już nie widziałem.Nie zwolniliœmy kroku,dopóki nie dopadliœmy domu.Oczy starego pułkownika błysnęły –myœlę,że z zadowolenia – a potem twarz mu się tak jakoœ wygładziła i rzekł doœć łagodnie: –Nie podoba mi się to strzelanie zza krzaka.Czemuœ nie wystšpił otwarcie na drogę,mój synu? –Shepherdsonowie nigdy tego nie robiš,ojcze.Oni zawsze wykorzystujš sytuację.Słuchajšc opowieœci Bucka panna Charlotta podniosła do góry głowę niczym jaka królowa,a nozdrza jej drgały i z oczu sypały się iskry.Tom i Bob mieli miny ponure,ale nie odezwali się słowem. Panna Zofia strasznie pobladła,ale jak tylkousłyszała,że Harney Shepherdson nie jest ranny, wróciły jej rumieńce. Przy pierwszej sposobnoœci odprowadziłemBucka na bok,za stodołę między drzewa i pytam: – Czyœ ty naprawdę chciał go zabić,Buck? – No chyba!! – A co on ci takiego zrobił?? – On??Nic mi nie zrobił. – Więc za co go chciałeœ zabić?? – Och,za nic – to tylko idzie o ten zastarzały spór rodzinny. – Co to jest takiego,ten zastarzały spór rodzinny? – Gdzieœ ty się chował??Nie wiesz,co to spór rodzinny? – Nie mam pojęcia.Wytłumacz mi. –No więc taki spór rodzinny wyglšda mniej więcej tak:jeden człowiek kłóci się z drugim człowiekiem i zabija go.Wtedy brat zabitego zabija tego pierwszego;wtedy pozostali po obu stronach bracia biorš się do siebie.Potem przychodzi kolej na kuzynów i po trochu wszyscy się wzajemniewybijajš,i nie ma już żadnego sporu rodzinnego.Ale to się strasznie wlecze i trwa niemożebnie długo. – A ten wasz spór dawno się zaczšł?? –Jeszcze jak!Ze trzydzieœci lat temu albo coœ koło tego.O coœ się tam kłócili i była sprawa sšdowa,i ktoœ przegrał tę sprawę.Aten,który tę sprawę przegrał,zastrzelił tego,który sprawę wygrał,co przecież jestcałkiem zrozumiałe.Każdy by tak zrobił. – O co była ta kłótnia,Buck?O ziemię? – Może....tak naprawdę to nie wiem. – No,a kto pierwszy zaczšł strzelanie?Grangerford czy Shepherdson? – Skšd ja mogę wiedzieć??Przecież to było strasznie dawno temu. –I nikt już nie pamięta? –O tak.Ojciec chyba pamięta i może jeszcze jacyœ inni ludzie.Ale wcale sobie nie mogš przypomnieć,od czego się kłótnia zaczęła. – Czy dużo po obu stronach zginęło,Buck? –Pewnie.Była już cała kupa pogrzebów.Tylko nie zawsze się zabijajš.Naprzykład ojciec ma w sobie kilka ziarenek grubego œrutu,ale mu to nie przeszkadza,boi tak waży niewiele.Boba przejechali kiedyœ nożem myœliwskim,a Tom był kilka razy ranny. – A w tym roku zabiliœcie już kogoœ?? –Tak –odparł Buck.–Im się dostał jeden i nam jeden.Pewnie ze trzy miesišce temu mój czternastoletni kuzyn,Bud,jechał wierzchem przez las po tamtej stronie rzeki całkiem bez broni, co było z jego strony piekielnš głupotš.No i w jakimœ odludnym miejscu słyszy nagle za sobš tętent konia i widzi starego Baldy'ego Shepherdsona,który pędzi za nim jak na złamanie karku; w ręce trzyma strzelbę,a siwe włosy aż mu fruwajš w powietrzu.Zamiast skoczyć w bok i czmychnšć między krzaki,Bud zaczšł przed nim uciekać.Gnali tak przez pięć mil albo i więcej, odległoœć między nimi cišgle się zmniejszała.W końcu Bud widzi,że nie da rady dłużej,więc zatrzymał konia i obróciłsię do tamtego twarzš,żeby mieć kulki z przodu –rozumiesz?A wtedy stary Baldy podjechał bliżej i położył go trupem na miejscu,ale nie zdšżył się nacieszyć swoim powodzeniem,bo po tygodniu nasi jego położyli. – Uważam,Buck,że ten stary był tchórzem. –Ja wcale tak nie uważam.On tchórzem?Nieznajdziesz tchórza między Shepherdsonami – ani jednego.Tak samo nie zobaczysz tchórza między Grangerfordami.Posłuchaj.Któregoœ dnia stary Shepherdson przez pół godziny stawiał się gracko trzem Grangerfordom –idał im w skórę. Wszyscy jechali konno,ale on zeskoczył na ziemię i schował się za sag drzewa,i trzymał konia przed sobš,żeby się zasłonićod kuł.Grangerfordowie dalej przed nim plšsać na koniach i walić w niego,a on waliłw nich.Stary Baldy i jego koń powlekli się do domu mocno podziurawieni i umazani krwiš,ale Grangerfordów trzeba było zanieœć do domu –jeden już wtedy nie żył,adrugi umarł nazajutrz.Nie,chłopie,jakby kto chciał znaleŸć tchórza,lepiej niech nie traci czasu na szukanie go między Shepherdsonami,bo u nich tacy się nie rodzš. W najbliższš niedzielę pojechaliœmy wszyscykonno do koœcioła odległego o jakie dwie mile. MężczyŸni wzięli ze sobš strzelby (Buck też)i albo trzymali je między kolanami,albo-opierali o œcianę,gdzie łatwo mogli po nie sięgnšć.Shepherdsonowie zrobilito samo.Kazanie było – ot, takie sobie,całkiem zwyczajne.O miłoœci y u się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żRPycSÉťcT„‰cU ,`cVm:pWÝ:„€braterskiej i tym podobnym piekielnym nudziarstwie. Ale wszyscy chwalili,że to takie dobre kazanie,i w drodze powrotnej do domu w kółko o nim rozmawiali,i tyle mieli do powiedzenia o wierze chrzeœcijańskiej,o dobrych uczynkach,o stanie łaski i o tej...tej pre,..predesty...nacji,i sam już nie wiem o czym,że ta niedziela wydała mi się najokropniejszš niedzielš,na jakš w życiu trafiłem. W jakš godzinę po obiedzie wszyscy drzemali –niektórzy w krzesłach,inni w swoich pokojach,więc zrobiło się po prostuniemożliwie nudno.Buck i jego pies leżeli wycišgnięci w słońcu na trawie i obaj spalikamieniem.Poszedłem na górę do naszego pokoju i pomyœlałem sobie,że też się przeœpię.Œliczna panna Zofia stała we drzwiach swojej sypialni,która sšsiadowałaz naszš.Jak mnie zobaczyła,wcišgnęła mniedo œrodka,zamknęła cichutko drzwi i spytała,czy jš lubię,na co odpowiedziałem,że tak.Potem spyt ała,czy zrobię coœ dla niej i nikomu o tym nie powiem,na co odpowiedziałem,że owszem.Wtedy powiedziała mi,że zapomniała w koœciele swojej Biblii –zostawiła jš w ławce między dwiema innymi ksišżkami, więc czybym nie zechciałwymknšć się z domu cichaczem,pójœć do koœcioła,a potem przynieœć jej Biblię i nikomu o tym nie mówić?Odparłem,że pójdę.Więc wymknšłem się z domu,a jak przyszedłem do koœcioła,nikogo tam nie zastałem prócz kilku wieprzy,bo drzwi nie były zamknięte,a wieprze lubiš w lecie kamiennš podłogę,która nawet podczas upałów jest chłodna. Zauważcie,że ludzie przeważnie chodzš do koœcioła wtedy,kiedymuszš;z wieprzami jest inaczej. Myœlę sobie:coœ mi się tu nie podoba,bo to nie jest naturalne,żeby młoda panna tak sięprzejmowała zgubieniem Biblii,więc potrzšsnšłem ksišżkš i ze œrodka wypadła kartka,na której było napisane ołówkiem:„pół do trzeciej ”.Przeszukałem ksišżkę dokładnie,ale nic więcej nie znalazłem.Zupełnie tego nie mogłem zrozumieć,więc włożyłem kartkę z powrotem do ksišżki,a kiedy wróciłem do domu,panna Zofia czekała na mnie w drzwiach swego pokoju.Znowu wcišgnęła mnie do œrodka i zamknęła drzwi.Potem potrzšsała Bibliš,dopóki nie znalazła kartki,a jak jš znalazła,miała bardzo rozradowanš minę.Zanim się obejrzałem,chwyciła mnie w ramiona i uœciskała,i powiedziała,że jestem najlepszym chłopcem na œwiecie i żebym nikomu o niczym nie mówił.Przez jakš minutę była bardzo czerwona na twarzy i oczy jej błyszczały,przez co wyglšdała nadzwyczaj ładnie.Ogromnie mnie to wszystko zdziwiło,więc jak tylko złapałemz powrotem oddech po tych jej uœciskach,spytałem,co znaczy ta kartka,a ona mi na to,czy jš czytałem.Odparłem,że nie,to potem mnie spytała,czy umiem czytać.Odpowiedziałem,że tylko litery drukowane,a wtedy ona,że ta kartka to tylko taka zakładka do ksišżki i że w ogóle mogę już iœć się pobawić. Poszedłem nad rzekę,cały czas zastanawiajšc się nad tš sprawš i po chwilizauważyłem,że mój Murzyn,Jack,idzie za mnš krok w krok.Kiedyœmy się już oddalili na tyle,że nas z domu nie było widać,Jack obejrzał się na wszystkie strony,a potem podbiegł do mnie. –Paniczu,jakby panicz poszedł ze mnš na moczary,pokazałbym mu gniazda jadowitychżmij. Myœlę sobie:dziwne!Mówił mi to już wczoraj.Powinien chyba wiedzieć,że człowiek tak się znowu bardzo nie pali do jadowitych żmij,żeby aż miał ganiać za nimipo moczarach.O co mu idzie?Więc powiadam:– ProwadŸ!! Szliœmy z pół mili przez las,a potem Jack skręcił na moczary i brodziliœmy po wodziejeszcze jakieœ pół mili.Potem Jack zatrzymał się przed małš kępš,całkiem suchš,gdzie rosły drzewa, krzaki i wszystko okręcone było pnšczami.Powiedział: –Niech panicz wejdzie œmiało w gęstwinę,kilka kroków,tam siedzš te żmije.Doœć im się napatrzyłem,więc nie chcę ich dzisiaj znowu oglšdać. Potem zawrócił i poszedł sobie,i bardzo prędko znikł mi z oczu.Dałem nurka międzygęste krzaki i po chwili wyszedłem na polankę wielkoœci sporego pokoju,całš obwieszonš dookoła pnšczami.Wycišgnięty na trawie spał tam jakiœ mężczyzna i – niech mnie licho!Był to mój stary Jim! Obudziłem go i myœlałem,że się na mój widok strasznie zdziwi,ale gdzie tam.Z radoœci o mało co się nie popłakał,ale wcale nie był zdziwiony.Powiedzi ał,że tamtej nocy płynšł za mnš i słyszał,jak naniego wołałem,ale się nie odezwał,bo nie miał najmniejszej ochoty,żeby go ktoœ wyłowił i znowu zrobił z niego niewolnika. –Trochę byłem potłuczony i nie mogłem płynšć szybko,więc zostałem kawał za tobš.Kiedyœ wyszedł na brzeg,myœlałem,że cię dogonię bez wołania,ale zobaczyłem tendom i zaczšłem iœć wolniej.Byłem za daleko,żeby słyszeć,co oni do ciebie mówili,no i bałem się psów,ale kiedy wszystko z powrotem ucichło,widziałem,żeœ został w domu,i schowałem się w lesie,żeby przeczekać noc.Wczeœnie rano Murzyni szli w pole,więcmnie ze sobš wzięli i pokazali mi to miejscena bagnisku,gdzie psy mnie nie znajdš z powodu tej wody.Od tego czasu co wieczór przynoszš jedzenie i opowiadajš,co z tobš. – Dlaczegoœ wczeœniej nie powiedział Jackowi,żeby mnie tu przyprowadził?– spytałem. –A po co miałbym ci przeszkadzać,Huck,dopókiœmy nie mogli się stšd nogš ruszyć?Ale teraz mamy wszystko,co nam trzeba.Jak mi się zdarzyła sposobnoœć,kupowałem garnki i patelnie,i żywnoœć,a nocami naprawiałem tratwę i... – Jakš tratwę,Jim? – Naszš starš tratwę. – To nasza tratwa nie rozpadła się na drobne kawałki?? –Nie rozpadła się.Mocno jš stuknęło,najbardziej z jednego boku,ale szkody nie były takie znowu wielkie,tylko że prawie wszystkie nasze graty przepadły.Jakbyœmy nie dali tak głębokiego nurka i nie płynęli taki kawał drogi pod wodš,i jakby noc nie była taka ciemna,no i jeszcze jakby z nas nie była taka para – jak się to mówi – matołków,zobaczylibyœmytratwę.Ale wszystko wyszło na dobre,bo tak jš wyłatałem,że jest prawie jak nowa imamy całš furę nowych rzeczy na miejsce tych,coœmy je stracili... – Ale jakim cudem,Jim,zdobyłeœ z powrotem tratwę?Czyœ sam jš złapał? –Jakże mogłem jš złapać,kiedy siedzę tu wlesie?Nie,złapało jš kilku czarnuchów,nadzianš na karpę,niedaleko stšd w załomie rzeki.Schowali jš w strumyku,który wpada do rzeki,między wierzbami,a tak się brali za łby – niby do którego ta tratwa najbardziej należy,że niedługo obiło mi się to o uszy i zaraz ich uspokoiłem,że nie należy do żadnego z nich,tylko do mnie i do ciebie.A potem spytałem,czy chcš kraœć własnoœć białegodżentelmena i dostać za to lanie?Na koniec dałem im po dziesięć centów na głowę i bardzo to sobie chwalili,i bardzo by teraz chcieli, żeby więcej tratw nadziewało się na karpy i żeby mogli być bogaci.Nie ma co,dobre sš dla mnie te czarnuchy i jak mi czego trzeba,nie muszę im powtarzać dwa razy.Z tego Jacka też porzšdne chłopisko i spryciarz nie lada. –To prawda.Wcale mi nie powiedział,że ty tu jesteœ,Jim.Powiedział tylko,że mi pokażegniazda jadowitych żmij.Jakby się coœ zdarzyło,może się bronić,że w tym palców nie maczał. Powie,że nas nigdy razem nie widział,co też będzie prawdš. Nie chciałbym opowiadać długo o tym,co się działo nazajutrz.Spróbuję opisać to wszystko jak najkrócej.Obudziłem się o œwicie i już miałem się przewrócić na drugibok i zasnšć z powrotem,kiedy mnie uderzyła dziwna cisza – jakby się nikt nie ruszał w całym domu.Wydało mi się to podejrzane.Potem zauważyłem,że Bucka niema w pokoju.Wstałem mocno zdziwiony i zszedłem na dół – ani żywego ducha i cicho jak makiem zasiał.To samo przed domem.Myœlę sobie:co to znaczy?Za domem,obok stosu drewna,spotkałem mojego Jacka,więc pytam: – Co się dzieje,Jack? – Jak to,panicz nie wie? – Nie – odparłem. –Panna Zofia uciekła!Słowo daję!Uciekła w nocy,ale nikt nie wie o której,z tym młodym Harneyem Shepherdsonem,żeby wyjœć za niego – tak się przynajmniej wszyscy domyœlajš. Rodzina to wykryła jakie pół godziny temu,może trochę więcej.I powiadam paniczowi,że nikt nie stracił ani chwili czasu.Takiego poœpiechu zbroniš i siodłaniem koni nigdy w życiu panicz nie widział.Kobiety pojechały zawiadomić krewnych,a stary pan Saul i chłopcy chwycili strzelby i pognali drogš doprzystani,żeby dopaœć Harneya i zabić go,bokto wie,czy nie popróbujš czmychnšć na drugš stronę rzeki.Oj,będzie tu teraz goršco! –I Buck mnie nie obudził! –Prawda,że nie.Nie chcieli mieszać panicza do tego.Panicz Buck naładował strzelbę i powiedział,że albo utłucze jednego Shepherdsona,albo pęknie ze złoœci.Hm...będzie ich tam pewnie pod dostatkiem i głowę dam,że mu się jakiœ podstrzelbę nawinie. Pobiegłem szybko brzegiem rzeki.Po jakimœ czasie usłyszałem z daleka strzały.Kiedy zobaczyłem drwalnię i sag drewna obok przystani,skręciłem między drzewa i krzaki,i tak szedłem,dopóki nie znalazłem – jak mi się zdawało – dobrego miejsca;;wtedy wlazłem na topolę, która znajdowała się poza zasięgiem strzałów,L tam spoza konarów spojrzałem w dół.W niewielkiej odległoœci od mojej topoli stał podługowaty sag wysokoœci mniej więcej czterech stóp,gdzie najpierw zamierzałem się ukryć,ale na moje szczęœcie tego nie zrobiłem. Kilku mężczyzn na koniach miotało się po pustej przestrzeni przed drwalniš klnšc i wrzeszczšc,i próbujšc dobrać się do dwóchchłopców ukrytych za sšgiem drzewa,stojšcym przy samej przystani –alenie dawali rady.Ile razy któryœ z jeŸdŸców wyskakiwał z boku,od strony rzeki,chłopcyczęstowali go kulkš.Przykucnęli na ziemi plecami do siebie strzegšc w ten sposób obu przejœć. Po jakimœ czasie jeŸdŸcy przestali się ciskać i wrzeszczeć,i ruszyli w stronę drwalni.Wtedy jeden z chłopców poderwał się na nogi,oparł strzelbę o kłody,spokojnie wycelował i zwalił jeŸdŸcaz siodła.Pozostali zeskoczyli na ziemię,chwycili rannego i poczęli dŸwigać godo drwalni;w tej samej sekundzie chłopcy puœcili się naprzód biegiem i przebiegli już połowę drogi do mojej topoli,zanim mężczyŸni ich zauważyli.Gdy mężczyŸni spostrzegli ucieczkę,skoczyli na konie i jazda za chłopcami!Ale nic z tego,bo ci daleko już się od nich odsšdzili;dopadli sšguznajdujšcego się w pobliżu mojej topoli,ukryli się za nim i znowu byli nad tamtymi górš. Jednym z nich był Buck,drugim smukły młodzieniec lat może dziewiętnastu. MężczyŸni wrzeszczeli jeszcze jakiœ czas,strasznie rozwœcieczeni,a potem odjechali. Zaledwie mi znikli z oczu,zawołałem na Bucka.W pierwszej chwili nie mógł zrozumieć,jakim sposobem mój głos odzywa się do niego z drzewa.Strasznie się zdziwił.Powiedział mi,żebym rozglšdał się pilnie i dał mu znać,jak tylko zobaczę wracajšcych jeŸdŸców;dodał,że na pewno szykujš jakšœ diabelskš sztuczkę – tylko ich patrzeć,jak wrócš.Wolałbym,żeby mnie na tym drzewie wcale nie było,ale mimo to nie uciekłem.Potem Buck zaczšł pokrzykiwać i odgrażać się,i zapewniać mnie,że on i jego kuzyn powetujš sobie jeszcze ten dzień.Powiedział,że jego ojciec i dwaj bracia zginęli,padło też kilku wrogów.Shepherdsonowie urzšdzili na nich zasadzkę.Buck uważał,że ojciec i bracia powinni byli czekać,aż zjadš się krewni ,bo Shepherdsonowie przewyższali ich liczbš.Spytałem,co się stało z młodym Harneyem i pannš Zofiš.Odparł,że uciekli bezpiecznie na tamtš stronę rzeki.Bardzo mnie to ucieszyło.Buck nie mógł sobie darować,że nie zabił wtedy w lesie Harneya.Mówił o tym ze smutkiem – jak długo żyję,nie słyszałem czegoœ podobnego. Aż tu nagle –pac!pac!pac!– usłyszeliœmy kilka strzałów.To tamci mężczyŸni zsiedli z koni, przekradli się przez las i zatoczywszykoło zaszli chłopców od tyłu!Chłopcy rzucili się biegiem do rzeki –obaj ranni – i gdy płynęli z pršdem,mężczyŸni biegli wzdłuż brzegu wrzeszczšc:– Zabić ich!Zabić!–Porwały mnie takie mdłoœci,że o mało co nie spadłem z drzewa.Ani myœlę opowiadać wszystkiego,co się potem działo –niechbym tylko zaczšł,znów chwyciłyby mnie mdłoœci.Żałowałem,żem nie utonšł tamtej nocy zamiast wyjœć na brzeg i oglšdać takie rzeczy. Nigdy tego dnia nie zapomnę;często mi się œni. Bałem się zejœć,więc siedziałem na drzewie,dopóki nie zaczęło się œciemniać.Odczasu do czasu słyszałem wystrzały gdzieœ daleko w lesie,a dwa razy widziałemmałe grupki mężczyzn ze strzelbami gotowymi do strzału,przejeżdżajšcych galopem obok drwalni,więc domyœlałem się,że bitwa jeszcze nie skończona.Byłem strasznie zgnębiony.Postanowiłem,że nie wrócę do domu,bo miałem takie uczucie,jakbym to ja zawinił.Widocznie ta kartka w Biblii znaczyła,że panna Zofia miała spotkać się z młodym Harneyem o pół do trzeciej w nocy i uciec z nim. Pomyœlałem,że powinienem był powiedzieć o tym jej ojcu i o dziwnym zachowaniu się panny Zofii,a wtedy on może zamknšłby jš na klucz i nie doszłoby do tych okropnoœci. Zeœliznšłem się z drzewa,podpełzłem do brzegu i dalej w dół rzeki,aż znalazłem ciała chłopców leżšce w płytkiej wodzie.Wycišgnšłem ich na piasek,przykryłem ich twarze.Kiedy przykrywałem twarz Bucka,spłakałem się trochę,bo Buck był zawsze dla mnie bardzodobry. Potem oddaliłem się najprędzej,jak tylko mogłem. Było już całkiem ciemno.Okršżyłem z daleka dom i przez las poszedłem prosto namoczary. Nie zastałem Jima na kępie,więc pobiegłem w stronę strumienia,przedarłemsię przez wikliny, cały czas myœlšc o tym,żeby jak najprędzej skoczyć na tratwęiuciec z tej strasznej okolicy –ale tratwa znikła!Chryste,jakże się przeraziłem!Chyba przez minutę nie mogłem złapać tchu.A potem wrzasnšłem...Jakiœ głos z odległoœcinajwyżej dwudziestu pięciu stóp odpowiedział: – Mój Boże!!To ty,chłopcze?Nie hałasuj tak! Był to Jim –nigdy w życiu nie słyszałem głosu,który brzmiałby piękniej.Pobiegłem kawałek wzdłuż brzegu i skoczyłem na tratwę,a Jim objšł mnie i œciskał,i tak się strasznie cieszył! Zawołał: –Niech cię Bóg błogosławi,dziecko!Byłem całkiem pewien,że znowu nie żyjesz!Jack przyszedł tu do mnie i powiedział,że cię zastrzelili,bo nie wróciłeœ do domu;dopiero co wypchnšłem tratwę spomiędzy wiklin,żeby mieć wszystko gotowe do drogi,jak Jack przyjdzie drugi raz i powie,że na pewno nie żyjesz.Ach,chłopcze,co za radoœć znowu cię widzieć! –Wszystko œwietnie się składa,Jim –odparłem.–Oni tam w domu pomyœlš,że zostałem zabity i że moje ciało popłynęło z pršdem – znajdš nad brzegiem coœ;co ichna tę myœl naprowadzi.Więc nie trać ani sekundy,tylko wal co sił na œrodek rzeki. Nie uspokoiłem się,dopóki nas pršd nie zniósł dwie mile poniżej przystani na sam œrodek Missisipi.Wtedy powiedzieliœmy sobie,że znowu jesteœmy wolni i bezpieczni,i wywiesiliœmy naszš latarnię.Od zeszłego wieczoru nie miałem nic w ustach,więc Jim postawił przede mnš żytnie suchary i maœlankę,wieprzowinę,kapustę i młody szpinak – wyœmienita potrawa,kiedy jš dobrze przyrzšdzić – a kiedy jadłem,rozmawialiœmy i było nam dobrze.Cieszyłem się,że uciekłem od tych sporów rodzinnych,a Jim też się cieszył,żeuciekł z moczarów. Powiedzieliœmy sobie,że mimo wszystko nigdzie nie mieszka się tak dobrze jak na tratwie. Gdzie indziej człowiek ma wrażenie,że mu jest ciasno i że się z tej ciasnoty dusi.Na tratwie tego nie czuje.Na tratwie człowiek czuje się wolny i beztroski i jest mu radoœnie. Król i ksišżę na naszej tratwie Przeszły trzy dni i trzy noce.Mogę chyba œmiało powiedzieć,że nie przeszły,tylko przepłynęły spokojnie i cicho,i przyjemnie.Opiszę teraz,jak spędzaliœmy czas. Rzeka była tu potężnie szeroka – w niektórych miejscach miała półtorej mili odbrzegu do brzegu.Płynęliœmy nocš,a przed œwitem schodziliœmy na lšd.Kiedy noc miała się ku końcowi, przybijaliœmy do brzegu –najczęœciej do kępy piaszczystej na martwej wodzie – a potem œcinaliœmy młode topole i wiklinę,i przykrywaliœmy nimi tratwę.Kiedy to było zrobione, zarzucaliœmy wędki,następnie pływaliœmy sobie trochę,żeby się odœwieżyć i ochłodzić.Potem siadaliœmy na piaszczystymdnie,w miejscu,gdzie woda sięgała najwyżej do kolan,i czekaliœmy na nadejœciednia.Dookoła cisza –ani jednego dŸwięku,zupełnie jakby spał cały œwiat;z rzadka tylko odzywało się kumkanie żaby.Rano pierwsze,coœmy widzieli za wodš,to niewyraŸnš, zamazanš linię lasu;alepoza tym nic nie było widać.Potem na niebiepokazywała się blada smuga;potem ta bladoœć coraz szerzej się rozlewała i rzeka jakoœ łagodniała,i nie była już.wcaleczarna tylko szara.Hen,daleko widzieliœmy zajne.O miłoœci y u się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żXPńcYAőcZ6tc[Ş,– c\@:, małe czarne punkciki płynšce z pršdem;to barki z towarami i różne inne łodzie.A czarne kreski –to tratwy.Czasem słyszeliœmy zgrzyt wiosła w dulce albo gwar rozmów – tak było cicho i tak daleko niosš głosy na wodzie..Po chwili mogliœmy już rozróżnić bielszš pręgę na rzece;z samego wyglšdu tej pręgi było wiadomo,że jest tam karpa,o którš rozbija się rwšcy pršd i dlatego pręga tak właœnie wyglšda.A potem mgła Zaczynała się unosić znad rzeki i niebo na wschodzie różowiało,i woda różowiała,i na skraju lasu,na drugim brzegu,pokazywał się szałas zbity z bierwion – najczęœciej drwalnia –a przed nim kłody drew spławnych poukładane w taki sposób,żeby łatwo można je było spišćżelaznš klamrš.Potem zrywał się poranny wietrzyk i wionšł ku nam z tamtej strony rzeki,i orzeŸwiał nas –ach,taki chłodny i œwieży,i pachnšcy tak œlicznie lasem i kwiatami;chyba że pachniał inaczej, a to wtedy,kiedy wyrzucano przed drwalnię zdechłe ryby,odpadki jedzenia i inne œmiecie,które psujš się prędko i cuchnš. A zaraz potem był biały dzień i wszystko œmiało się w słońcu,i ptaki œpiewały jak najęte. Niewielkiego dymu nikt by teraz nie zauważył,więc zdejmowaliœmy ryby z haczyków i przyrzšdzaliœmy goršce œniadanie.PóŸniej rozleniwieni przyglšdaliœmy się samotnej rzece i w końcu morzył nas sen.Po jakimœ czasie budziliœmy się i patrzyliœmy ciekawie,co teżwyrwało nas ze snu;niekiedy był to statek gramolšcy się z trudem pod pršd –tak daleko od naszego brzegu,że nie umielibyœmy o nim powiedzieć nic,prócz tego tylko,że miał koło na rufie bšdŸ z boku.A potem przez jakšœ godzinę nic nie słyszeliœmy ani nic nie widzieliœmy i znowu byliœmy samotni w ciszy.Następnie jakaœ tratwa przemykała po wodzie gdzieœ hen,naœrodku rzeki i często drwal ršbał na niej drzewo,jak to zwykle na tratwach.Widzieliœmy błysk spadajšcej w dół siekiery,ale nie słyszeliœmy żadnego odgłosu;widzieliœmy,jak siekiera podnosi sięznowu w górę i dopiero jak znajdowała się nad głowš drwala,dobiegało do nas stłumione trrach!–tak długo dŸwięk szedł po wodzie. W ten sposób spędzaliœmy dnie;leniuchujšc,przysłuchujšc się ciszy.Kiedyœ była gęsta mgła, więc ludzie na tratwach i łodziach bili w cynowe patelnie,bo tylko w taki sposób mogli dać znać o sobie płynšcym parowcom.Jakaœ szkuta czy tratwa przepływała tak blisko nas,że słyszeliœmy rozmowy i przekleństwa,i œmiech na pokładzie;słyszeliœmy bardzo wyraŸnie,ale w żaden sposób nie mogliœmy dojrzeć ludzi,iaż nam cierpła skóra,bo zdawało się,że to duchy œmigajš sobie w powietrzu.Jim powiedział,że jego zdaniem to z pewnoœciš duchy,ale ja mu na to: –Nie,bo duchy nie mówiłyby:„Niech diabli tęcholernš mgłę!”A jak zapadała noc, odbijaliœmy od brzegu.Kiedy tratwa wypływała na œrodek rzeki,pozwalaliœmy jej sunšć z pršdem,gdzie chciała i jak chciała.Wtedy zapalaliœmy fajki,spuszczaliœmy nogi w wodę i dalej rozprawiać o najrozmaitszych rzeczach!Jeżeli tylko komary zanadto nam nie dokuczały, chodziliœmy dniem i nocš całkiem nadzy;nowe ubranie,które kazali miuszyć rodzice Bucka, było za porzšdne,żeby mi w nim mogło być wygodnie,a zresztš w ogóle nie bardzo lubięsię ubierać. Niekiedy przez wiele godzin mieliœmy całš rzekę dla siebie – prócz nas nie było na wodzie nikogo.Z daleka widzieliœmy lšd i wyspy,czasem mignšł nam płomyk –œwieczka w oknie nabrzeżnego szałasu;czasem błysnęło kilka œwiatełek na wodzie,to znaczy na tratwie albo na łodzi,A kiedy indziej znów słyszeliœmy skrzypki albo piosenkę płynšcš ku nam od którejœ z załóg.Piękne jest życie na tratwie!Wysoko nad nami było niebo całe obsypane gwiazdami i często leżeliœmy na plecach i patrzyliœmy w górę,i zastanawialiœmy się obaj,czy gwiazdy zostały zrobione,czy po prostu skšdœ się wzięły.Jim był zdania,że zostały zrobione,ale ja przypuszczałem,że wzięły się skšdœ.Uważałem,że to by za długo trwało,gdyby ktoœ chciał zrobić ich takš kupę.Jim powiedział,że może księżyc zniósłje niczym jaja.Hm...to mi się wydało niegłupie,bo widziałem,jak żaba znosi skrzek,więc to samo mogło się tyczyć księżyca. Przyglšdaliœmy się też spadajšcymgwiazdom,jak œmigały w dół po niebie.Jim przypuszczał,że się zepsuły,więc je wyrzucano z gniazda. Parę razy w cišgu nocy wyrastał przed nami w ciemnoœci parowiec płynšcy w góręalbo w dół rzeki;od czasu do czasu z jego kominów wytryskiwało całe mnóstwo iskierek i te iskierki jak deszcz spadały na wodę,co wyglšdało nadzwyczaj ładnie;potem parowiec opływał zakręt i œwiatła nikły,i milkł stukot maszyn,a rzekaznowu była cicha.PóŸniej,w długi czas po tym,jak nam znikł z oczu,dochodziły do nasjego fale i huœtały lekko tratwę.Potem długo,choć sami nie wiedzieliœmy jak bardzo długo,nie słyszeliœmy już nic,prócz chyba kumkania żab i takich różnych głosów. Po północy ludzie na lšdzie szli spać i wtedy przez kilka godzin brzegi rzeki były czarne – ani jednego œwiatełka w oknach szałasów.Te œwiatełka zastępowały nam zegar – pierwsze,jakie się znów pokazywały w oknach,były dla nas przypomnieniem,że niedługo brzask;zaraz też szukaliœmy miejsca na dzienny postój Któregoœ dnia o œwicie znalazłem czółno i przeprawiłem się nim przez odnogę na lšd – jakieœ dwieœcie jardów – a potem powiosłowałem w górę małej rzeczułki wpadajšcej do Missisipi.Płynšłem tak z milęwœród rosnšcych nad brzegami cyprysów, cały czas wypatrujšc jagód.Mijałem właœnie miejsce,gdzie schodziła do wody œcieżka wydeptana przez bydło,aż tu nagle wypadli na œcieżkę dwaj mężczyŸni i zaczęlipędzić ku mnie ile sił w nogach.Byłem pewien,że przepadłem z kretesem,bo ile razy ktoœ kogoœ gonił,zdawało mi się,że tomnie albo Jima.Już miałem zawrócić i uciec,ale mężczyŸni,którzy znajdowali się teraz bardzo blisko,zaczęli wołać do mnie ibłagać,żebym im uratował życie;powiedzieli,że nie zrobili nic złego i że teraz ludzie œcigajš ich za to,czego nie zrobili;że zaraz będzie tu poœcig z psami.Chcieli z miejsca skoczyć do czółna,ale powiedziałem: –Nie róbcie tego.Nie słychać jeszcze ani koni,ani psów,więc zdšżycie przedostać się przez krzaki i pójœć brzegiem kawałek w górę strumienia.Potem wleŸcie do wody i wróćcie do czółna. W ten sposób psy zmylštrop. Posłuchali mnie,a zaledwie wskoczyli do czółna,zaczšłem wiosłować z powrotem donaszej kępy.Po pięciu czy dziesięciu minutach usłyszeliœmy z daleka ujadanie psów i krzyki mężczyzn. Słyszeliœmy,jak przybliżajš się do strumienia,aleœmy ich niewidzieli;wyglšdało na to,że przystanęli i kręcš się na miejscu.Potem,w miarę jak nasze czółno oddalało się,wrzawa milkła po trochu,aż w końcu,kiedy pozostawiliœmy za sobš milę lasu i wypływaliœmy na rzekę,cisza była zupełna.Powiosłowałem prosto do kępy,gdzie ukryci między topolamimogliœmy się nie bać poœcigu. Jeden z mężczyzn miał lat chyba ze siedemdziesišt albo i więcej,strasznie łysš głowę i całkiem siwe bokobrody.Na głowie sterczał mu stary kapelusz z opuszczonym rondem,a ubrany był w wyœwiechtanš,niebieskš wełnianš koszulę,obszerne spodnie z granatowego drelichu wsunięte w cholewy wysokich butów i szydełkowej roboty szelki – nie,tylko w jednš szelkę. Przez rękę miał przewieszony obszarpany surdut z granatowego drelichu,przybrany gładkimi mosiężnymi guzami;obaj nieznajomi przynieœli ze sobš duże,wypchane sakwojaże okropnie nędzne z wyglšdu.Drugi mężczyzna miał lat chyba ze trzydzieœci,a ubrany był nie lepiej niż tamten.Po œniadaniu,rozłożeni wygodnie na trawie,zaczęliœmy rozmawiać i okazało się zaraz na wstępie,że ci dwaj nie widzieli sięnigdy przedtem na oczy. – W jaki sposób narobiłeœ sobie pan tej biedy??– spytał łysy młodszego. –Hm...sprzedawałem lekarstwa na usunięciekamienia z zębów – nawiasem mówišc,usuwać to go usuwa,ale najczęœciejrazem z emališ – i zostałem jednš noc za długo w mieœcie.Właœnie miałem wynieœć się cichaczem,kiedy spotkałem pana,jak biegłeœ œcieżkš po tej stronie miasta.A zresztš sam pan wiesz.Powiedziałeœ,że cię goniš,i prosiłeœ,żebym ci pomógł uciekać.Jana to, że sam się spodziewam nieprzyjemnoœci i wobec tego zwieję z panem.To wszystko.A co pan masz do powiedzenia? –Cóż,prowadziłem tam prawie przez tydzień akcję na rzecz trzeŸwoœci;kobiety za mnš przepadały,stare i młode,bo widzisz pan,cały czas mocno załaziłem mężczyznom za skórę. Zbierałem pięć do szeœciu dolarów za jeden wieczór – po dziesięć centów od osoby –dzieci i Murzyni wstęp wolny.Interes œwietnie mi się rozwijał,ale co z tego,kiedy w taki czy innysposób ludzie dowiedzieli się wczoraj wieczorem,że mam zwyczaj zabawiać się wskrytoœci butelczynš –ot,dla zabicia czasu.Jeden czarny zbudził mnie dzisiaj z samego rana i powiedział, że ludzie zbierajš się już cichaczem na koniach i z psami,i tylko patrzeć,jak po mnie przyjadš;dadzš mi pół godziny czasu na ucieczkę i potem ruszš w pogoń,a jak mnie złapiš,unurzajš mnie w smole i pierzu i przegnajš z miasta.Nie czekałem na œniadanie.Ani trochę nie byłem głodny. – A może byœmy,starcze – odezwał się po chwili młodszy mężczyzna – połšczyli nasze siły?? – Hm....nie mam nic przeciwko temu.Jaka jest pańska specjalnoœć? –Z zawodu drukarz.Znam się coœ niecoœ na specyfikach aptecznych.Poza tym aktor –odról tragicznych,rozumiesz pan.Jak mi się zdarzy sposobnoœć –nie gardzę hipnotyzerstwem i wróżeniem,a jak się trafi okazja –uczę œpiewu i geografii w szkole.Czasem wygłoszę jakiœ odczycik –och,robię wiele najrozmaitszych rzeczy,wszystko co mi lekko przychodzi,bylebym nie musiał pracować.A pan? –Swojego czasu zajmowałem się sporo doktorowaniem.Najlepsza moja sztuczka to leczenie za pomocš dotyku ršk –wiesz pan:rak,paraliż i tym podobne.Potrafię też niezgorzej przepowiedzieć los,jak mam ze sobš kogoœ,kto mi wpierw zbierze trochę faktów.Param się też kaznodziejstwem;jak popadnie,prowadzę rekolekcje na wsi;no i niezły bywa ze mnie misjonarz. Przez chwilę nikt się nie odzywał.Potem nagle młodszy mężczyzna westchnšł ciężkoi powiedział: – Biada mi!! – Czego pan tak biadolisz??– spytał łysy. – Pomyœleć tylko,jak ja nisko upadłem!Jakieja życie prowadzę i na jakie towarzystwo jestem skazany!– I zaczšł ocierać gałganem kšciki oczu. –Niech cię drzwi œcisnš!To nasze towarzystwo ci nie odpowiada?–rzekł gniewnie i bardzo wynioœle łysy. –O,tak,całkiem mi odpowiada.Jest takie,na jakie zasługuję.Bo któż to stršcił mnie tak nisko,choć byłem tak wysoko?Ja sam to zrobiłem.Was o to nie winię,panowie!Bynajmniej! Ani myœlę winić kogokolwiek.Sam jestem sobie winien.Ale niech okrutny œwiat dalej pastwi się nade mnš;wiem jedno –gdzieœ tam czeka mnie mogiła.Œwiat niech dalej robi swoje,niech zabierze wszystko;bliskich i kochanych,majštek –wszystko.Ale tego zabrać mi nie zdoła. Któregoœ dnia położę się w mej mogile i zapomnę o krzywdach,a moje biedne,skołatane serce znajdzie wreszcie spokój.– Umilkł i dalej chlipał. —Do licha z twoim biednym,skołatanym sercem!–wtršcił łysy,– Czego się nas czepiasz z tym swoim biednym sercem?Coœmy ci złego zrobili? –Nic.Nie zrobiliœcie mi nic złego.Nie mam do was,panowie,żadnych pretensji.To ja sam jestem sobie winien,żem się stoczył tak nisko...ja sam,nikt inny.Słusznie,że teraz cierpię... bardzo słusznie...ani myœlę się skarżyć. – A niby skšd się pan stoczyłeœ??Gdzieœ pan był,żeœ się póŸniej stoczył? –Ach,nie uwierzycie mi,panowie.Okrutny œwiat nigdy mi nie uwierzy...ale dajmy temu pokój...mniejsza o to.Tajemnica mego pochodzenia... – Tajemnica pochodzenia??Chcesz pan powiedzieć,że... –Panowie – przemówił młody,robišc strasznie uroczystš minę.– Wyjawię teraz mojš tajemnicę,gdyż czuję,że mogę wam zaufać.Wedle prawa jestem księciem. Kiedy Jim to usłyszał,oczy wyszły mu na wierzch;myœlę,że z moimi było to samo.A potem odzywa się łysy:– Nie!!Mówisz pan poważnie? –Tak,panowie.Pod koniec ubiegłego stulecia mój pradziad,pierworodny syn księcia Bridgewater,uciekł z Anglii i przybył do tego kraju,by odetchnšć czystym powietrzem wolnoœci.Ożenił się tu i umarł osierocajšc syna;jego ojciec zmarł mniej więcej w tym samym czasie.Młodszy syn zmarłego w Anglii księcia zagarnšł tytuł i majštki –dziecię pierworodnego syna całkiem zostało pominięte.Jestem w prostej linii potomkiem tego pierworodnego syna – jestem prawowitym księciem Bridgewater.Otom jest –wyzuty z mych majętnoœci, przeœladowany przez ludzi,wzgardzony przez œwiat,w łachmanach,ledwie żyw,upadły na duchu,skazany na towarzystwo rzezimieszków na tratwie! Jim strasznie mu współczuł,ja też.Próbowaliœmy go jakoœ pocieszyć,ale on powiedział,że szkoda zachodu,bo z pocieszaniem to u niego ciężka sprawa;powiedział jeszcze,że najbardziej by mu mogło pomóc gdybyœmy go uznali jako księcia.Odparliœmy,że chętnie,tylko niech nam powie,jak się to robi;a on na to,że powinniœmy mu składać ukłon,kiedy się do niego zbliżamy, i mówić „Wasza Miłoœć ”albo „Wasza Ksišżęca Moœć ”,albo„Mój Ksišżę ” –nawet nie weŸmie nam za złe,jeżeli będziemy mówili po prostu Bridgewater,bo jak powiedział,nie jest to wcale nazwisko,tylko tytuł;a jeden z nas powinien mu usługiwać przy stole i spełniać różne jego drobne polecenia. Hm...nie było to wcale takie trudne,więc zrobiliœmy,o co prosił.Przy obiedzie Jim cały czas mu usługiwał i cišgle pytał:–CzyWasza Ksišżęca Moœć życzy sobie tego...?Czy może tego?–i tak dalej,i dalej.Było widać,że mu to sprawia wielkš przyjemnoœć. Ale łysy jakoœ przycichł,niewiele miał do powiedzenia i nie wyglšdał na bardzo zadowolonego,że się tak cackamy z Księciem.Widšć było,że go coœ gryzie.Po jakimœ czasie nagle powiada: – Słuchaj no,Bridgewater,strasznie mi ciebie żal,chłopie,ale nie ty jeden masz takie kłopoty. – Czyżby?? – Żebym tak był zdrów.Nie ciebie jednego wykiwali z wielkopańskiej ojcowizny. – Ach,niestety,niestety! –I nie ty jeden masz tajemnicę urodzenia.Jak babcię kocham,teraz łysy zaczšł płakać! – Czekajże,pan!Co masz na myœli?– spytał Ksišżę. – Bridgewater,czy mogę ci zaufać?– jęknšłłysy trochę pochlipujšc. –Jak rodzonej matce!– Wzišł starca za rękę,uœcisnšł mu jš i powiada:–Twoja tajemnica zejdzie ze mnš do grobu.Mów! – Bridgewater,stoi przed tobš delfin,następca tronu francuskiego. Pewnie się domyœlacie,że tym razem Jimowii mnie oczy całkiem wyszły na wierzch.A Ksišżę pyta; – Stoi przede mnš kto?? –Delfin we własnej osobie.Tak,mój przyjacielu,smutna,to prawda.Spoglšdasz w tej chwili na biednego,zaginionego delfina,Ludwika XVII,syna Ludwika XVI i Marii Antoniny. –Ty jesteœ delfin?W twoim wieku?Nie!Chciałeœ pewnie powiedzieć,że jesteœ Karolem Wielkim i liczysz sobie jakie szeœćset czy siedemset wiosen. –Troski,Bridgewater,troski to zrobiły.Ciężkim strapieniom zawdzięczam tesiwe włosy i przedwczesnš łysinę.Tak,panowie,oto stoi przed wami w granatowym drelichu,w łachmanach, tułaczwygnany z ojczyzny,sponiewierany,nieszczęœliwy,pra- wowity król Francji! Zaczšł teraz szlochać na dobre i strasznie rozpaczać.Zupełnie nie wiedzieliœmy z Jimem,co robić –tak go nam było żal i tacybyliœmy szczęœliwi i dumni,że jest z nami natratwie.Więc zabraliœmy się do niego podobnie jak przedtem do Księcia i jego z kolei zaczęliœmy pocieszać. Ale on powiedział,że to wszystko na nic,bo tylko œmierć jedna może go utulić.Choć bywało,żedoznawał trochę ulgi,kiedy ludzie traktowaligo,jak mu się to z prawa należy:mówišc do niego przyklękali na jedno kolano,zwali go zawsze „Najjaœniejszym Panem ”,jego pierwszego obsługiwali przy stole i nie siedli,dopóki on im nie dał przyzwolenia...Nowiec zaczęliœmy go z Jimem „najjaœniej panować ”,robiliœmy dla niego to,owo i dziesište,i staliœmy wyprostowani, póki nie pozwolił nam usišœć.To go nadzwyczajnie pocieszyło,poweselał był bardzo zadowolony.Ale Ksišżę spoglšdał na niego jakoœ krzywo i widziałem,że mu się to wszystko mocno nie podoba.Mimo to Król odnosił się do niego naprawdę łaskawie i powiedział że jego ojciec bardzo sobie cenił pradziadka Księcia i wszystkich innychksišżšt Bridgewaterów,i nawet im pozwalałprzychodzić do pałacu.Ale Ksišżę dalej się boczył;w końcu Król powiada: –Coœ mi się widzi,Bridgewater,że będziemy obaj na tej tratwie diablo długo,więc co za interes robić krzywe miny?Tylko by nam to oœci y u się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż]P%^lšc€_ˆc`Ž"ćcat1]zatruło życie.Nie moja wina,żem się nie urodził księciem,ani nie twoja,żeœ się nie urodził królem – więc po co te obrazy?Każdš rzecz trzeba brać od najlepszej strony – takš już mam zasadę.NieŸle się stało,żeœmy tu trafili –żarcia pod dostatkiem i niezgorsze życie.No,dalejże,Moœci Ksišżę!Wycišgnij rękę na zgodę! Ksišżę wycišgnšł rękę i ten widok bardzo nas z Jimem ucieszył.Zaraz znikło przykre uczucie; odetchnęliœmy z ulgš,bo kiepska to sprawa –nieżyczliwoœć między ludŸmi na tratwie. Najważniejsza rzecz na tratwie,ważniejszeniż wszystko inne,t o żeby każdy był zadowolony i odnosił się serdecznie i przyjaŸnie do innych. Połapałem się bardzo prędko,że ci dwaj łgarze to nie żadni tam królowie czy ksišżęta,tylko zwykli wydrwigrosze i szachraje...Ale nie pisnšłem słówka ani nigdy się z tym nie zdradziłem. Zatrzymałem to przy sobie;tak jest lepiej,bo człowiek unika niepotrzebnych kłótni i rozmaitych innych nieprzyjemnoœci.Jeżeli im na tym zależało,żebyœmy ich zwali królem i księciem,nie miałem nic przeciwko temu – byleby utrzymać zgodę w rodzinie.Nie miałoteż żadnego sensu wtajemniczać w to Jima,więc mu nic nie powiedziałem.Od tatki nauczyłem się przynajmniej tego jednego,że najlepszy sposób postępowania zludŸmi jego pokroju,w niczym im się nie sprzeciwiać. Co ich wysokoœci robiły w Parkville Zadawali nam mnóstwo pytań.Chcieli koniecznie wiedzieć,dlaczego t ak przykrywamy zielskiem tratwę i odpoczywamy w cišgu dnia,a płyniemy nocš.Czy może Jim jest zbiegłym Murzynem? – Też mi pomysł!!– odparłem.– Czy zbiegłyMurzyn uciekałby na Południe?? Przyznali,że z pewnoœciš nie uciekałby na Południe,ale musiałem im jakoœ całš sprawę wytłumaczyć,więc powiadam: –Mieszkaliœmy z całš rodzinš w okręgu Pike w stanie Missouri,ale wszyscy kolejno poumierali i został tylko tatko,ja i mój braciszek,Ike.Tatko postanowił rzucić wszystko i pojechać do wujaszka Bena,który ma maluchnš farmę nad samš rzekš,czterdzieœci mil poniżej Orleanu.Tatkobył biedny jak mysz koœcielna i miał trochędługów,więc jak popłacił długi, zostało mu w całym majštku szesnaœcie dolarów i nasz Murzyn Jim.Za te szesnaœcie dolarów nie przejechalibyœmy tysišca czterystu mil ani pod pokładem,ani w inny sposób.Ale jak rzeka wezbrała,tatkowi poszczęœciło się i któregoœ dnia złapał na wodzie tratwę,więc pomyœleliœmy sobie,że popłyniemy tš tratwš do Orleanu.Cóż,tatki szczęœcie prędko się skończyło,bo którejœ nocy parowiec stuknšł w przód tratwy i wszyscyœmy wpadli do wody,i daliœmy nurka,żeby nas œruba nie potršciła.Jim i ja wypłynęliœmy na wierzch,ale tatko był pijany,a Ike miał tylko cztery latka,więc jak wpadli,tak już zostali.No a potem przezkilka dni mieliœmy strasznie dużo zawracania głowy,bo co rusz podjeżdżali do nas ludzie w łodziach i chcieli mi zabraćJima,i mówili,że to na pewno zbiegły Murzyn.Teraz wcale nie płyniemy dniem,tylko nocš,bo w nocy nikt się nas nie czepia. Ksišżę powiedział: – BšdŸcie spokojni,już ja obmyœlę jakiœ sposób,żebyœmy mogli jechać dniem,jeżeli przyjdzie nam na to ochota.Zastanowię się iułożę odpowiedni plan.Dzisiaj damy temu spokój,bo nie ma sensu przepływać w dzień obok tego tam miasteczka – mogłoby to nam nie wyjœć na zdrowie. Pod wieczór œciemniło się raptownie,na niebo wypłynęły deszczowe chmury.Błyskawice skakały nisko po niebie i liœcie na drzewach zaczęły dygotać.Zanosiło się na paskudnš burzę, każdy by to zauważył,więc Król i Ksišżę poszli obejrzeć nasz wigwam i sprawdzić,jakie mamy posłania.Ja miałem posłanie lepsze – siennik wypchany słomš – Jim miał siennik wypchany łuskš kukurydzy.Między łuskš bywajš ostre kłšcza,które co rusz włażš człowiekowi wciało; poza tym wystarczy się przewrócić z boku na bok,a siennik zaczyna trzeszczećjak kupa zeschłych liœci.Ten hałas obudziłby chyba umarłego.Więc Ksišżę powiedział,że zajmuje mój siennik,ale Król mu na to,że Ksišżę go nie zajmie. –Wydawałoby się,żeœ,Wasza Miłoœć,powinien pamiętać o różnicy w naszej randze. Posłanie z łusek kukurydzy nie jest odpowiednie dla króla Francji.WaszaMiłoœć sam je zajmiesz. Znowuœmy się z Jimem strasznie zlękli,że dojdzie między nimi do kłótni,ale na nasze szczęœcie Ksišżę powiada: –Taki już mój los,że żelazna stopa przemocy miażdży mnie i œciera w proch.Pod razami niedoli upadł mój niegdyœ nieugięty duch.Poddaję się,ustępuję.Tak każefatum.Jestem samotny i opuszczony,więc muszę cierpieć.Zniosę to. Jak się tylko porzšdnie œciemniło,odbiliœmy od brzegu.Król kazał nam wyprowadzić tratwę na sam œrodek rzeki i powiedział,żebyœmy nie ważyli się zapalać œwiatła,dopóki nie odpłyniemy spory kawałponiżej miasteczka.Niedługo zobaczyliœmy garstkę œwiateł – było to miasteczko –i bez wypadku minęliœmy je w odległoœci pół mili od brzegu.Dopiero po przepłynięciu dalszych trzech czwartych mili wywiesiliœmy naszš latarnię;a około dziesištej zerwał się wiatr i zaczęło padaći błyskać się,i grzmieć jak nie wiem co.Królkazał nam obu trzymać straż,dopóki nie poprawi się pogoda,a potem razem z Księciem wczołgali się do wigwamu i poszli spać,Wachtę miałem dopiero o dwunastej,ale nawet gdybym miał na czym spać,nie poszedłbym do wigwamu,bo człowiek nie widuje co dzień takiej burzy –gdzie tam!Rety,jak ten wiatr wył przeraŸliwie!Co kilka sekund błyskawica przelatywała niebo i wtedy bieliły się czubyfal na kilka mil dokoła.Przez strumienie deszczu widać było kępy jakby zza chmur kurzu i drzewa wyginajšce się na wietrze.Apotem nagle tr...rrach!Bum!Bum!Bumbumbum!I grzmot huczał,i dudnił,i oddalał się,i cichł – a potem znowu błyskawica i znowu grzmot walił z nieba.Co jakiœ czas przychodziła fala taka wysoka,że o mały włos nie zmiatała mnie z tratwy,ale co mi tam –i tak nie byłem ubrany!Z karpami nie mieliœmy żadnych kłopotów,bo błyskawice tak cišgle koło nas latały,że widać było niebezpieczne miejsca ze sporej odległoœci i zawsze zdšżyliœmy skręcić tratwš w tę czy tamtš stronę i jakoœ je wyminšć. Miałem œrodkowš wachtę,ale jak przyszła na mnie kolej,strasznie mi się chciało spać,i Jim powiedział,że mnie zastšpi przezpierwsze dwie godziny;w tych sprawach Jim był zawsze dla mnie bardzo dobry –bardzo!Wpełzłem do wigwamu,ale Król i Ksišżę leżeli z tak szeroko rozłożonymi rękami i nogami,że dla mnie nie zostało ani trochę miejsca.Więc położyłem się przed wigwamem na deskach;deszcz mi nie przeszkadzał,bo powietrze było ciepłe,a fala dużo teraz niższa.Koło drugiej rzeka znowu się wzburzyła i Jim już mnie miał zbudzić,ale potem pomyœlał,że fale sš jeszcze małe i nic mi się nie stanie,więc dał spokój.Cóż,trochę się omylił, bo całkiem niespodziewanie przyszła wielka fala i chlup!– zmiotła mnie do rzeki.Jim taksię œmiał,że o mało co nie pękł ze œmiechu.Swojš drogš nie widziałem drugiego Murzyna,który byłby taki prędki do œmiechu. Potem ja stanšłem na wachcie,a Jim położył się i zaraz chrapnšł;bardzo szybkoburza całkiem œcichła,a jak zobaczyłem pierwsze œwiatełko w nadbrzeżnym szałasie,zbudziłem Jima i razem wprowadziliœmy tratwę do kryjówki na dzienny postój. Po œniadaniu Król wycišgnšł talię zatłuszczonych kart i jakiœ czas grali z Księciem w oczko po pięć centów partia.Potem im się to znudziło,więc postanowili „ułożyć plan kampanii ”,jak to nazwali.Ksišżę zaczšł grzebać w swoim sakwojażu,wycišgnšł całš furę małych,drukowanych ogłoszeń i czytał nam je na głos.Na jednym było napisane:„Sławny dr Armand de Montalban zParyża wygłosi odczyt o nauce hipnotyzmu w takim to a takim mieœcie,w dniu (puste miejsce), miesišca (puste miejsce).Wstęp – dziesięć centów od osoby.Ponadto dr Montalban sporzšdza opisy charakteru po dwadzieœcia pięć centów sztuka ”.Ksišżę powiedział,że ten doktor to właœnie on.Na innym ogłoszeniu Ksišżę był „Garrickiem Młodszym z teatru Drury Lane w Londynie,głoœnym na cały œwiat wykonawcšról szekspirowskich ”.Na innych afiszach miał rozmaite inne nazwiska i robił rozmaite cudowne rzeczy,jak znajdowanie wody albo złota za pomocš różdżki,odczynianie czarów itp.W pewnej chwili Ksišżę powiedział: –Ale muza teatru jest mojš kochankš.Czyœ stał kiedy na deskach scenicznych,Królewski Majestacie? – Nie – odparł Król. –W takim razie niedługo staniesz,Upadła Wielkoœci —mruknšł Ksišżę.–W pierwszym większym miasteczku po drodze wynajmiemy salę i odegramy pojedynek z Ryszarda III i scenę balkonowš z Romea i Julii.Co o tym myœlisz? –Hm...nie jestem od tego,żeby zarobić trochę gotówki,ale widzisz,Bridgewater,na aktorstwie się nie wyznaję i niewielu aktorów w życiu widziałem.Byłem jeszcze za maluchny, kiedy tatko co rusz to ich sobie sprowadzał do pałacu.Myœlisz,że damradę się nauczyć? – Jeszcze jak!! – No,to zgoda.Aż mnie ręce œwierzbiš do nowej robótki.Jazda,Wasza Miłoœć,zaczynajmy! Wtedy Ksišżę opowiedział mu dokładnie,kimbył Romeo i kim była Julia,i na zakończeniedodał,że on przywykł grać Romea,więc Król musi być Juliš. –Ale słuchaj no,Ksišżę,jeżeli z tej twojej Julii taka młoda dziewuszka,to czy nie będzie wyglšdała ciut dziwnie z mojš łysš pałš i siwymi bokobrodami? –Tym się nie przejmuj,te wiejskie jołopy nawet tego nie uważš.A zresztš ubierzesz się w odpowiedni strój,a wtedy wszystko wyda się inne – Julia stoi na balkonie,wyszła popatrzeć na księżyc i zaraz pójdzie spać,więc ma na sobie koszulę nocnš i czepek z falbankami.Zaraz ci pokażę kostiumy do tych rol. Wycišgnšł z sakwojażu najpierw kilka ubrań z perkalu jak na firanki i powiedział,że to sš œredniowieczne zbroje Ryszarda III i tego drugiego faceta od pojedynku,a potem pokazał nam długš białškoszulę nocnš i do niej czepek cały obszytyfalbankš.Ten widok uspokoił Króla, więc Ksišżę wzišł do ręki ksišżkę i zaczšł czytać role Romea i Julii,i cały czas po prostu wspaniale się nadymał i podskakiwał,i wymachiwał rękami,żeby pokazać Królowi,jak to powinno być zagrane.A potem dał mu ksišżkę i kazał nauczyć się roli na pamięć. Z naszej kryjówki zobaczyliœmy jakšœ małšmieœcinę mniej więcej trzy mile poniżej zakrętu rzeki.Po obiedzie Ksišżę powiedział,że ma już gotowy plan i teraz będziemy mogli płynšć dniem bez żadnego niebezpieczeństwa dla Jima;ale w zwišzku ztym musi pojechać do miasteczka i załatwićwszystko jak należy.Na to Król,że on też pojedzie i zobaczy,czy mu się coœ nie nawinie pod rękę.Skończyła nam się kawa,więc Jim mi radził,żebym się z nimi przeprawił czółnem i kupił nowy zapas. W miasteczku nie zastaliœmy żywego ducha – ulice były ciche i wymarłe niczym w niedzielę. Na jakimœ podwórku zobaczyliœmychorego Murzyna,który wygrzewał się w słońcu;ten Murzyn powiedział nam,że wszyscy,co nie byli za młodzi albo bardzo chorzy,albo za starzy,poszli na nabożeństwo misyjne dwie mile za miasteczkiem,w lesie.Król spytał o drogę i oznajmił nam,że się tam wybierze i zobaczy co i jak,i kogo da się skubnšć,a jeżel i j a chcę,mogę mu towarzyszyć. Ksišżę powiedział,że potrzebna mu jest drukarnia.ZnaleŸliœmy maluchny zakład nad warsztatem stolarskim.Stolarze i drukarze wszyscy wyszli na nabożeństwo i drzwi zostawili otwarte.Było tam brudno,na podłodze leżało pełno œmieci,a œciany byłycałe upstrzone farbš i oblepione podobiznami skradzionych koni albo zbiegłych Murzynów.Ksišżę zdjšł surdut i powiedział,że ma tu wszystko,czego szukał.Wtedy my z Królem poszliœmy na to nabożeństwo misyjne. Zaszliœmy na miejsce mniej więcej w pół godziny,cali mokrzy od potu,bo dzień był okropnie goršcy.Zebrało się tam chyba z tysišc osób z odległoœci jakich dwudziestu mil dokoła.W lesie było pełno wozów i koni przywišzanych gdzie bšdŸ do drzew,skubišcych obrok i bijšcych kopytamio ziemię,żeby się opędzić od much.Między drzewami stały szopy zrobione z pali wbitych w ziemię i przykryte od góry gałęziami –sprzedawano w nich lemoniadę,pierniki, arbuzy,zielonš kukurydzę i takie różne rzeczy. Kazania odbywały się w podobnych szopach,tylko że większych i zatłoczonych ludŸmi. Ławki były zrobione z odrzynków,czyli ze œcinków z kloca,i po stronie zaokršglonej miały wywiercone otwory,w które wbito paliki zamiast nóg.Oparć te ławki nie miały.W jednym końcu każdej takiej szopy stało wysokie podwyższenie drewniane dla kaznodziejów.Kobiety miały na głowach kapturki od słońca;niektóre były ubrane w suknie z szewiotu,inne w suknie z bawełnianego gingasu,a kilka młodych miało sukienki z perkalu w kolorowe wzory.Niektórzy młodsi mężczyŸni byli boso,a widziałem dzieci,które nie miały na sobie nic,prócz jednej zgrzebnej koszuli.Niektóre staruszki robiły robótki nadrutach,a znowu niektórzy młodzi chłopcy idziewczęta zalecali się do siebie ukradkiem.W pierwszej budzie,do której weszliœmy,kaznodzieja odczytywał słowa hymnu,a ludzie œpiewali.Odczytywał dwie linijki i potem wszyscy je œpiewali – muszę powiedzieć,że mi się to wydawało wspaniałe,taka ich była kupa w tej szopie irobili to w taki jakiœ przejmujšcy sposób. Apotem kaznodzieja odczytywał następne dwie linijki i wszyscy znowu je œpiewali –i tak dalej, i dalej.Ludzie nabierali coraz większego rozpędu i œpiewali coraz głoœniej,a kiedy się już hymn zbliżał do końca,niektórzy zaczęli jęczeć,a inni zaczęli wrzeszczeć.Potem kaznodzieja zaczšł wygłaszać kazanie.I muszę powiedzieć,że ostro wzišł się do rzeczy;najpierw ciskał się z jednej strony podwyższenia,a potem ciskał się z drugiej strony podwyższenia,a wreszcie wychylał się nad barierkę w œrodku podwyższenia,cały czas podskakujšc i wymachujšc rękami,i wrzeszczšc wniebogłosy.A co rusz podnosił do góry Biblię,otwierał jš i przesuwał w powietrzu to w tę,to w tamtš stronę,wołajšc:—Oto miedziany wšż na puszczy!Wejrzyjcie nań i żywi zostańcie!–A ludzie ryczeli:–Gloria!A-a-men.–Potem gdy ludzie jęczeli i wzdychali,i wykrzykiwali amen, kaznodzieja tak zaczšł mówić: –Och,pójdŸcie na ławę pokutników!PójdŸcie,skalani grzechem!– (Amen!)– PójdŸcie, chorzy i cierpišcy!–(Amen!)–PójdŸcie,chromi,niemi i œlepi!–(Amen!).–PójdŸcie wszyscy, którzyœcie znużeni i zbrukani,i boleœciwi!PójdŸcie,o wy,upadli na duchu.PójdŸcie,o wy,z sercem pełnym skruchy!PójdŸcie,w waszych łachmanach,nikczemnoœci i brudzie!Wody,które oczyszczajš z grzechu,sš dostępne dla wszystkich,a bramy niebios stojš otworem –och, pójdŸcie i znajdŸcie ukojenie!—.(A-a-aaamen!Gloria!Glo-o-o-ria,a-l-l- eluja!) I tak w kółko.Wszyscy w szopie wrzeszczeli i zawodzili,i wcale już nie można było zrozumieć,co kaznodzieja mówi.Wszędzie dookoła ludzie wstawali z miejsc i siłš przepychali się przez tłum do ławy pokutników,a jak szli,łzy im ciekły potwarzach.Kiedy już wszyscy pokutnicy stłoczyli się w pierwszych ławkach,zaczęliznowu œpiewać i wrzeszczeć,i rzucali się na ziemię – całkiem dzicy i obłškani. Zanim się obejrzałem,Króla już przy mnie nie było.Słyszałem tylko jego głos zagłuszajšcy wszystkie inne głosy.A potem zobaczyłem,jak się wpycha na kazalnicę.Kaznodzieja poprosił go,żeby przemówił do zgromadzonych,a on nie dał sobie tego dwa razy powtarzać.Powiedział, że jest piratem –a właœciwie,że był przez trzydzieœci lat piratem na Oceanie Indyjskim,że na wiosnę tego roku załoga jego statku bardzo się przerzedziła po jakiejœ strasznej bitwie i że on przyjechał do kraju po nowy zacišg ludzi.Bogu dzięki,wczoraj wieczorem został obrabowany na statku i wysadzony na brzegbez centa przy duszy,z czego nadzwyczajnie się cieszy i w ogóle nic lepszego nie mogło go na tym œwiecie spotkać,bo teraz jest zupełnie odmienionymczłowiekiem i pierwszy raz w życiu czuje się naprawdę szczęœliwy.A choć jest biedny jak mysz koœcielna,bez chwili zwłoki puœci się w drogę powrotnš na Ocean Indyjski i resztę życia poœwięci dziełu nawracania piratów,bo zna wszystkich korsarzy na tamtejszych wodach i będzie to mógł zrobićlepiej niż ktokolwiek inny na œwiecie.Nie mapieniędzy,więc czeka go długa droga,ale dotrze kiedyœ na miejsce,a ile razy nawrócijakiego pirata,tyle razy powie:–Nie dziękuj mi,to nie moja zasługa.Wdzięcznoœć twoja należy się tym zacnym ludziom z zebrania misyjnego w Parkville,tym prawdziwym dobroczyńcom ludzkoœci,a t akże i ch dr ogiemu kaznodziei,co jest najwierniejszym przyjacielem korsarzy.– Tutaj Król zalał się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żbP]cc­Ĺ#dr'c€e™"ź cfU/ăcg8>się łzami i wszyscy inni też się zaleli.Potemnagle ktoœ wrzasnšł:–Zróbmy na niego składkę Zróbmy składkę!– Kilku mężczyzn skoczyło,żeby zrobić tę składkę,ale ktoœ inny zawołał:–Niech sam zbiera!– i po chwili wszyscy powtórzyli to wołanie nie wyłšczajšc pastora. Więc Król zaczšł obchodzić szopę z kapeluszem w ręce,przewracajšc oczami i błogosławišc ludzi,wychwalajšc ich pod niebiosa i dziękujšc im,że sš tacy dobrzy dla tych nieszczęœliwych piratów hen,dalekona morzu;a co ładniejsze dziewczęta z twarzami mokrymi od łez przepychały się do niego i pytały,czy pozwoli się pocałowaćna pamištkę.Król im pozwalał.A niektóre to nawet œciskał i całował nie mniej jak pięć albo szeœć razy.Potem ludzie zaczęli go prosić,żeby został w Parkville chociaż z tydzień,i wszyscy chcieli,żeby mieszkał u nich w domu,co,jak mówili,będzie dla nich wielkim zaszczytem.Ale on odparł,że jest toprzecież ostatni dzień modłów,więc jego pobyt niewiele dałby im pożytku,a poza tymstrasznie mu spieszno w drogę,bo chciałby jak najprędzej dopłynšć na Ocean Indyjski iwzišć się do nawracania piratów. Kiedyœmy wrócili na tratwę,Król zrachował pienišdze i okazało się,że ta zbiórka dała mu osiemdziesišt siedem dolarów i siedemdziesišt pięć centów.Ponadto zwędziłdzban z trzema galonami wódki,który w drodze przez las znalazł pod jakimœ wozem.Król powiedział,że bioršc wszystko do kupy,żaden dzień spędzony na misjonarzowaniu wœród pogan nie przyniósłmu takich dochodów.Powiedział jeszcze,że nawet szkoda gadać –jak idzie o możliwoœć oskubania nabożeństwa misyjnego,poganie to mięta w porównaniu z piratami. Ksišżę przedtem myœlał,że to on miał dobry połów,ale jak przyszedł Król i pokazał swojš zdobycz,Ksišżę spuœcił nos na kwintę.Siedział w drukarni,gdzie wykonał dwie drobne roboty dla farmerów – wydrukował ogłoszenie o sprzedaży koniiwzišł za nie cztery dolary.I przyjšł ogłoszenia do gazety,które normalnie kosztowałyby dziesięć dolarów,ale on zgodził się umieœcić je za cztery dolary pod warunkiem,że mu zapłacš z góry.I zapłacili.Prenumerata roczna kosztowała dwa dolary,ale on przyjšł trzy nowe zgłoszenia po pół dolara od sztuki,także płatne z góry.Farmerzy chcieli mu zapłacićdrzewem na opał i cebulš,jak zwykle;wtedyon im na to,że dopiero co kupił tę drukarnię i gazetę i postanowił możliwie jak najbardziej obniżyć ceny,ale będzie teraz brał tylko gotówkę.Kiedy farmerzy odeszli,złożył czcionkami z kaszty tekst małego wierszyka,który sam obmyœlił –trzy linijki,doœć nawet ładne i bardzo smutne,z takim tytułem:Ach,zmiażdż,zimny œwiecie,to serce krwawišce Zostawił to takgotowe do druku w gazecie i nic sobie za tonie policzył.Razem uzbierał dziewięć i pół dolara i powiedział,że uczciwie je zapracował. A potem pokazał nam jeszcze jedno ogłoszenie,za które od nikogo nie wzišł pieniędzy,bo je wydrukował dla nas.Był to afisz z podobiznš zbiegłego Murzyna,który trzymał kij przez ramię, a na tym kiju miał zatknięty węzełek.Pod spodem umieœcił Ksišżę napis:„200 dolarów nagrody”,a jeszcze niżej w tekœcie opisał Jima dokładnie i ze wszystkimi szczegółami.Na zakończenie było podane,że ten Murzyn uciekł zeszłej zimy z plantacji St.Jacques,czterdzieœci mil poniżej Nowego Orleanu,i najpewniej skierował się na Północ.Ktokolwiek schwyta go i odeœle do właœciciela,otrzyma nagrodę i zwrot wszystkich kosztów. –W ten sposób –powiedział Ksišżę – już odjutra będziemy mogli wedle naszej chęci płynšć dniem.Jak tylko zobaczymy,że się ktoœ do nas zbliża,zwišżemy Jima powrozem,położymy go w wigwamie i pokażemy to ogłoszenie.Powiemy,żeœmy go schwytali w górze rzeki,a jesteœmy za biedni,żeby kupić miejsca na statku,więc pożyczyliœmy od naszych przyjaciół tę tratwę i teraz jedziemy odebrać nagrodę.Kajdany i łańcuchy wyglšdałyby lepiej,ale jakoœ nie pasowałoby to do tej naszej biedy.Kajdanki nadto przypominajš bransolety.Powróz jest właœciwszy.Musimy pamiętać o trzech jednoœciach,jak się to mówi w teatrze. Wszyscyœmy przyznali,że Ksišżę jest nadzwyczajnie sprytny i że teraz bez żadnych kłopotów będziemy mogli płynšć dniem.Przypuszczaliœmy,że tej nocy zdołamy przepłynšć tyle mil, żebyœmy się mogli nie obawiać awantury,jaka wybuchnie z pewnoœciš w miasteczku na skutek pracy Księcia w drukarni;a potem,jeżeli zechcemy,będziemy mogli walić dalej także w dzień. Schowaliœmy się i do godziny dziesištej nie wytykaliœmy nosa z kryjówki;a potem przepłynęliœmy mimo miasteczka w możliwie największej odległoœci od brzegu inie wywieszaliœmy latarni,dopóki nam œwiatła całkiem nie znikły z oczu. O czwartej Jim obudził mnie na wachtę i pyta: Jak myœlisz,Huck,czy natkniemy się jeszczena jakich królów po drodze? – Nie – odparłem.– Chyba nie. –No to się cieszę – powiedział.– Nie mam nic przeciwko jednemu czy dwóm królom,ale to mi całkiem wystarczy.Ten tutaj spił się paskudnie,a Księciu też niewiele brakuje. Jak się potem dowiedziałem,Jim próbował z czystej ciekawoœci namówić Króla,żeby mu powiedział coœ po francusku,ale Król odparł,że tyle lat mieszka w Ameryce i tylemiał kłopotów na głowie – jednym słowem,całkiem wszystko zapomniał! Przygoda w Arkansaw Było już po wschodzie słońca,ale my nie zatrzymujšc się płynęliœmy dalej.Niezadługo Król i Ksišżę wstali i wyszli z wigwamu;wyglšdali –muszę powiedzieć –okropnie,ale skoczyli do wody ikšpiel bardzo i ch orzeŸwiła.Po œniadaniu Król usiadł w rogu tratwy,zdjšł buty, podwinšwszy nogawki spodni spuœcił nogi do wody,zapalił fajkę i tak usadowiony wygodnie kuł na pamięć swojego Romea i Juliš.Kiedy już się jako tako poduczył,zaczęli obaj z Księciem przepowiadać swoje role.Ksišżę uczył go i uczył w kółko,jak należy wypowiadać każde zdanie, kazał Królowi wzdychać i kłaœć rękę na sercu,a po jakimœ czasie powiedział,że mu to wychodzi całkiem nieŸle.– Tylko –dodał – nie wrzeszcz „Romeo ”,zupełnie jakby to było grzmieniebawołu.Mów cicho,łagodnie,tęskno,o tak:„R-o-o-meo!”Bo Julia,rozumiesz,to œliczne, trwożliwe dziewczštko,więc co by to było,jakby nagle zaczęła ryczeć niczym osioł. Kiedy skończyli z Juliš,wzięli do ršk miecze,które Ksišżę wystrugał z długich szczap dębowych,i zaczęli ćwiczyć walkę –Ksišżę nazywał siebie Ryszardom III.Nie mogłem od nich oczu oderwać,jak wymieniali ciosy i hycali tu i tam po całej tratwie.Ale nagle Król się potknšł i wpadł do wody,więc postanowili odpoczšć i gawędzili sobie o najróżniejszych przygodach,jakie im się dawniej przydarzały w miastach i miasteczkach nadrzekš.Po obiedzie Ksišżę powiedział: –Słuchaj no,Kapet,to nasze przedstawienie musi być pierwsza klasa,więc myœlę,że trzeba będzie dodać jeszcze jakiœ numer.Tak czy inaczej musimy przygotowaćcoœ na bis. – A co to jest bis,Moœci Ksišżę? Ksišżę mu wytłumaczył,a potem dodał: –Ja dam na bis taniec szkocki albo marynarski.A ty,Majestacie –zaraz,niech pomyœlę...już wiem!Zadeklamujesz monolog Hamleta. – Co Hamleta?? –Przecież mówię:monolog.Najsłynniejszy kawałek w całym Szekspirze.Ach,jakież to wzniosłe,szlachetne!Zawsze porywa widownię.Nie mam tu Hamleta,został mi ze zbioru tylko jeden tom.Ale chyba potrafię powiedzieć monolog z głowy.Pochodzę sobietrochę i spróbuję przywołać zapomniane słowa z odmętów pamięci. Zaczšł więc chodzić tam i z powrotem po tratwie,myœlał,myœlał i co jakiœ czas marszczył się straszliwie;potem nagle podnosił do góry brwi;potem przyciskał rękę do czoła,zataczał się tak jakoœ do tyłu i jakby jęczał;póŸniej wzdychał,a jeszcze póŸniej łza potoczyła mu się po policzku.Ach,co to był za widok!Niedługo wszystko sobie przypomniał.Powiedział,żebyœmy dobrze uważali.A potem przybrał nadzwyczajnie szlachetnš postawę:stał z nogš wysuniętš naprzód,z rękš wycišgniętš do góry,z głowš odrzuconš do tyłu i oczami wpatrzonymi w niebo.I jak nie zacznie ciskać się i wœciekać,i zgrzytać zębami!A kiedy już mówił,cały czas łkał i robił miny,i wypinał pierœ.Pobił na łeb wszystkich aktorów,jakich w życiu widziałem.Zapamiętałem słowa bez większego trudu,kiedy Ksišżę pakował je Królowi do głowy.Taki był ten monolog: Być albo nie być,oto goły sztylet, Który jest klęskš długiego żywota. Bo któż by zniósł brzemię,póki Las Birnamski Sam nie podejdzie do bram Dunzynanu, Gdyby nie lęk,że coœ po naszej œmierci Morduje sen nasz niewinny i każe Raczej umykać przed strzałami losu NiŸli się chronić w œwiat obcy,nieznany. Tak to szacunek każe nam się wstrzymać. O,zbudŸ pukaniem Dunkana,bo któż by Œcierpła pogardę i zniewagi œwiata, Krzywdę ciemięzcy,obelgi dumnego, Odwlokę prawa i kres,co jest celem W œmiertelnej pustce nocy,gdy cmentarze Stojš otworem w czerni uroczystej, Gdyby nie kraj ten,skšd nikt nie powraca I na œwiat zionie straszliwš zarazš! Tak to odwaga,niby kot w przysłowiu, Blednie pod wpływem wahań i te chmury, Co tak obwisły nad dachami domów, Zbite z wytkniętej kolei,tu tracš Nazwisko czynu.O,taki kres byłby Najpożšdańszym celem.Ha –co widzę, Piękna Ofelio,ty szczęk nie rozdziawiaj, IdŸ do klasztoru,waćpanno,bšdŸ zdrowa! Hm,monolog staruszkowi bardzo się spodobał i bardzo prędko tak się go obkuł,że mówił wszystko bez zajšknienia.Można było pomyœleć,że jest dotego –jak to mówiš – stworzony.A kiedy przepowiadał sobie słowa,aż go czasem ponosiło i zaczynał w nadzwyczajny sposóbrzucać się i ciskać,i wierzgać nogami. Przy pierwszej okazji,jaka nam się nadarzyła,Ksišżę wydrukował kilka ogłoszeń o tym przedstawieniu;a potem przez parę dni płynęliœmy sobie z pršdem i ruch,i harmider był na tratwie po prostu nieprawdopodobny –nic tylko od rana do nocy walka na miecze i próby,jak je Ksišżę nazywał.Jednego ranka,kiedyœmy się znajdowali chyba już gdzieœ w œrodku stanuArkansaw,zobaczyliœmy na głębokim zakręcie rzeki jakšœ małš mieœcinę.Przybiliœmy do brzegu mniej więcejćwierć mili powyżej,w samym ujœciu rzeczułki tak zaroœniętej cyprysami,że wyglšdała jak tunel,i wszyscy prócz Jima pojechaliœmy czółnem do miasteczka.Ksišżę powiedział,że jeżeli się da,urzšdzimy tam przedstawienie. Trafiliœmy szczęœliwie,bo właœnie tego popołudnia dawał przedstawienie cyrk i wieœniacy z okolicznych ferm zaczęli się już zjeżdżać konno albo na najrozmaitszychstarych i rozklekotanych wozach.Dowiedzieliœmy się,że cyrk wyjedzieprzed wieczorem,więc nasz Szekspir miał całkiem niezłe widoki.Ksišżę wynajšł salę sšdu,a potem poszliœmy rozlepiać afisze.Takbyło w nich napisane: ODRODZENIE SZEKSPIRA !!!NADZWYCZAJNE NIESPODZIANKI !!!TYLKO JEDNO PRZEDSTAWIENIE I SŁYNNI NA CAŁY ŒWIAT TRAGICY: DAWID GARRICK młodszy z Teatru Drury Lane w Londynie oraz EDMUND KEAN Starszy z.Królewskiego Teatru w Haymarket,White Ghapel,Pudding Lane,Piccadilly oraz z Królewskich Kontynentalnych Teatrów wystšpiš w pięknym szekspirowskim przedstawieniu zatytułowanym: SCENA BALKONOWA Z ROMEA I JULII !!! Romeo .......JWP Garrick Julia ......JWP Keon Przy współudziale całego zespołu Nowe kostiumy,nowe dekoracje,nowe siły. W tym samym programie; Porywajšca,mistrzowska,mrożšca krew w żyłach WALKA NA MIECZE Z RYSZARDEM !!! Ryszard III .......JWP Kean Richmond .......JWP Garrick Ponadto: (na specjalne życzenie) NIEŒMIERTELNY MONOLOG HAMLETA !!! w wykonaniu niezrównanego Keana,który występował w tej roli trzysta razy pod rzšd w Paryżu! Z powodu naglšcych umów z teatrami europejskimi odbędzie się TYLKO JEDNO PRZEDSTAWIENIE !!! Wstęp dwadzieœcia pięć centów.Dzieci i służba dziesięć centów. Potem zaczęliœmy się włóczyć po miasteczku.Ulice były zabudowane prawie samymi starymi ruderami ze spękanego drewna,których nikt nigdy nie malował,i te rudery stały na słupkach wysokoœci jakich trzech czy czterech stóp,żeby ich nie zalewała woda podczas powodzi. Dookoła domów były małe ogródki,ale zdaje się,że mieszkańcy niewiele w nich hodowali opróczchwastów,słoneczników,kup popiołu,starych trzewików,potłuczonych butelek,szmat i dziurawych garnków.Płoty były sklecone z desek najrozmaitszego wyglšdu,przybitych w najrozmaitszym czasie,i przechylały się na wszystkie możliwe strony;w tych płotach były furtki,które wisiały przeważnie tylko na jednym zawiasie zrobionym z rzemienia.Niektóre z tych płotów były kiedyœ bielone wapnem,aleKsišżę powiedział,że pewnie jeszcze za czasów Kolumba.Chyba miał rację.Prawie we wszystkich ogródkach wylegiwały się œwinie,które ludzie stamtšd wyganiali. Sklepy znajdowały się na jednej ulicy.Stały przed nimi daszki z białego płótna rozpiętena słupkach,do których wieœniacy przywišzywali konie.W cieniu płóciennych daszków ustawione były puste skrzynki po towarach,a na tych skrzynkach siedziały jak dzień długi miejscowe obibruki i wycinały coœ tam na nich swoimi składanymi nożami;poza tym obibruki te żuły tytoń, rozdziawiały gęby,ziewały i przecišgały się –okropnie pospolita zgraja!Prawie wszyscy mieli na głowach żółte kapelusze ze słomy,chyba tak szerokie jak parasole,ale nie nosili ani kamizelek,ani surdutów.Na imię było im przeważnie Bill albo Buck,albo Hank,albo Joe,albo Andy;mówili tak jakoœ leniwie i przecišgali słowa,a przekleństw używali nadzwyczajnie dużo. O każdy słupek od płóciennego daszka opierał się jeden taki obibruk,który najczęœciej trzymał ręce w kieszeniach spodni,chyba że je wycišgał,żeby pożyczyć od drugiego szczyptę tytoniu albo żeby się podrapać.A jak było posłuchać,mówili wcišż o tym samym: – Hej,Hank,daj no mi szczyptę tytoniu. –Coœ ty!Została mi już tylko jedna prymka.IdŸ do Billa.Może Bill dał Hankowi szczyptę tytoniu,a może zełgał,że nie ma.Niektórzy z tych ludzi nie majš nigdy centa przy duszy i szczypty własnego tytoniu w kieszeni,a żujš prymkę tylko wtedy,kiedy im się uda pożyczyć. Powiadajšna przykład:– Mógłbyœ mi tak pożyczyć z jednš prymkę,Jack.Jak pragnę zdrowia, ostatni kawałek oddałem Benowi Thompsonowi –co jest prawie zawsze kłamstwem.Nikt się na to nie nabierze,chyba że jest w tych stronach obcy.Ale Jack nie jest przecież obcy,więc odpowiada: –Tyœ pożyczył Benowi prymkę!A jakże!Wujeczny brat twojego ciotecznego dziadka też mu pożyczył!Oddaj mi ten tytoń,któryœ ode mnie wycyganił,to ci pożyczę kilka ton i nawet nie zażšdam procentu. – No,przecież częœć ci oddałem. –Aha.Oddałeœ pewnie ze szeœć prymek;Pożyczyłeœ tytoń sklepowy,a oddałeœ „murzyńskie łepki ”. Tytoniem sklepowym nazywajš tu płaskie czarne kostki prasowanego tytoniu,ale ludzie ci żujš najczęœciej „murzyńskie łepki ”,czyli zwykły liœć mocno zwinięty.Kiedy pożyczajš sobie „szczyptę ”tytoniu,przeważnie nie dzielš prymki nożem,tylko pakujš jš między zęby i gryzš,iszarpiš rękami,dopóki jej nie przepołowiš;awtedy bywa,że jak zwrócš prymkę właœcicielowi, ten spoglšda na niš żałoœnie i powiada bardzo zgryŸliwym tonem: – Słuchaj no,a może ty byœ tak wzišł szczyptę,a ja prymkę? Na wszystkich ulicach i dróżkach miasteczka było strasznie dużo błota.Tak naprawdę to było na nich samo błoto,błotoczarne jak smoła i gdzieniegdzie głębokie prawie na stopę,a wszędzie głębokie na kilka cali.Po ulicach wałęsały się œwinie i głoœno chrzškały.Czasem jaka ubłocona maciora z gromadkš prosiaków szła najpierw leniwie ulicš,a potem rozwalała się na samym œrodku drogi,tak że ludzie musieli jš obchodzić,i zaczynała wycišgać się,i zamykać œlepia,i strzyc uszami.Tymczasem prosiaki zabierały się dossania,a ona robiła takie rozradowane miny, jakby jej kto za to płacił.Potem naglejeden z obibruków zawołał:–WeŸ jš,Tige!Huzia!Huzia! –i maciora w nogi kwiczšc przeraŸliwie,a za niš jeden czy dwa psy uczepione jej uszu;z daleka biegło jeszcze najmniej kilkadziesišt kundli.Wtedy wszystkie obibruki zrywały się na nogi, spoglšdały za maciorš i psami,dopóki całe bractwo nie znikło im z oczu,i œmiały się do rozpuku, że to takie œmieszne,i cieszyłysię,że było tyle jazgotu.A potem siadały znowu na pustych skrzyniach i siedziały tak,dopóki nie zdarzyła się jakaœ walka psów.Nic na œwiecie nie mogłoby ich tak rozruszać ani nic na œwiecie nie sprawiało im takiej przyjemnoœci jak walka psów,chyba że udało im się oblać terpentynš i podpalić jakiegoœ bezpańskiegokundla albo przywišzać mu do ogona cynowšrzyjacielem korsarzy.– Tutaj Król zalał się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żhPšci ťcjÄW+k$Oc€lj2 Spatelnię i patrzeć,jak biega i biega w kółko,aż się zabiega na œmierć. Niektóre domy nad rzekš stały na samym skraju urwistego brzegu,pochylone i wykrzywione –widać było,że lada dzień runš w dół do wody.Ludzie wyprowadzili sięz nich.Pod węgłami kilku innych domów brzeg już się obsunšł i te węgły sterczałyteraz w powietrzu.Ludzie jeszcze w nich mieszkali,co było bardzo niebezpieczne,bo czasem za jednym zamachem obsuwał się skrawek ziemi szerokoœci domu.Bywa,że pas lšdu głęboki na ćwierć mili obsuwa się iobsuwa po trochu,aż w końcu w cišgu jednego lata wszystko zapada się do wody.Takie miasteczka jak to muszš cišgle cofać się i cofać,i cofać w głšb lšdu,bo rzeka wcišż im wyrywa ziemię po kawałku.Im bliżej było południa,tym ciaœniej się robiło na ulicach od koni i wozów,których wcišż przybywało.Ludzie przywozili ze sobšprowianty i teraz pałaszowali je na wozach,że aż im się uszy trzęsły.Wódki sobie nie skšpili,więc widziałem trzy ciekawe bójki.Nagle ktoœ zawołał: –Patrzcie,jedzie stary Boggs!Już go przyniosło do miasta,raz na miesišc musi sobie popić zdrowo!Jedzie Boggs,chłopcy! Wszystkie obibruki miały teraz bardzo zadowolone miny.Pomyœlałem,że widocznie przywykli bawić się kosztem starego Boggsa.Jeden powiedział: –Ciekawym,kogo Boggs dzisiaj postanowił ukatrupić.Gdyby tak ukatrupił wszystkich, którym to obiecywał w cišgu ostatnich dwudziestu lat,miałby teraz niezgorszš reputację. A drugi dodał:–Chciałbym,żeby tak Boggs zaczšł mi grozić,bobym wtedy wiedział,że nie wycišgnę nóg przez najbliższe tysišc lat. Boggs zbliżał się galopem,pohukujšc i wrzeszczšc całkiem jak Indianin,i wykrzykiwał na prawo i lewo: – Hej,z drogi tam!Jestem na wojennej œcieżce i cena trumien w mig podskoczy! Wypić musiał dużo i teraz kolebał się w siodle na wszystkie strony;miał lat ponad pięćdziesišt,na twarzy był strasznie czerwony.Wszyscy coœ tam do niego wołali i œmieli się z niego,i dogryzali mu,a on im się odgryzał i przyrzekał,że się nimi zajmie i we właœciwej porze kolejno ich pozabija,ale teraz nie ma na to czasu,bo przyjechał do miasta ukatrupić pułkownika Sherburna,a przywykł jadać zawsze wedle zasady:„Najpierw solidny kawał mięsa,a nadeser lekkie potrawy ”. Zobaczył mnie.Podjechał bliżej i pyta: – Skšd się tu wzišłeœ,chłopcze?Wiesz,że cię czeka œmierć? Potem odjechał.Strasznie się bałem,ale jakiœ człowiek koło mnie powiada: –Nie mówi tego serio.Zawsze tak udaje,kiedy jest pijany.To najzacniejszy dureń w całym Arkansaw – trzeŸwy czy pijany nie skrzywdziłby muchy.. Boggs osadził konia przed największym sklepem w miasteczku;schyliwszy głowę zajrzał pod płócienny daszek i wrzasnšł: –Pokaż no się,Sherburn!WyjdŸ i spójrz w oczy człowiekowi,któregoœ oszukała!Po ciebie przyjechałem,nędzny psie!Nie umkniesz mi tym razem! I tak wrzeszczał dalej,obrzucajšc Sherburna wszystkimi wyzwiskami,jakie muœlina na język przyniosła,a ludzie stłoczenina ulicy słuchali i ryczeli ze œmiechu,i œwietnie się bawili.Po jakimœ czasie stanšł na progu mężczyzna pięćdziesięcioparoletni,o niezwykle dumnym wyglšdzie (ubrany o niebo lepiej niż wszyscy inni mężczyŸni w miasteczku),a jak wyszedł przed sklep,ludzie rozstšpili się przed nim.Przystanšł i powiada do Boggsa bardzo spokojnie i całkiem bez poœpiechu: –Doœć mam tego.Ale poczekam do godziny pierwszej.Pamiętaj –do pierwszej,nie dłużej. Jeżeli po tym czasie powiesz jedno jedyne słowo,które mi ubliży,znajdę cię,choćbyœ uciekł na koniec œwiata. Potem obrócił się na pięcie i odszedł.Tłum jakby nagle wytrzeŸwiał;ludzie stali bez ruchu i nikt się już nie œmiał.Boggs,uršgajšc Sherburnowi na całe gardło,odjechał na sam koniec ulicy, ale pochwili już był z powrotem,znowu zatrzymał się przed sklepem Sherburna i dalej klšł go w najokropniejszy sposób!Otoczyło go kilku mężczyzn,namawiali,żeby się uspokoił,ale on nie chciał;tłumaczyli mu,że jest za piętnaœcie pierwsza,więc musi pójœć sobie stšd,natychmiast musi odjechać.Ale mogli byli z równym powodzeniem rzucać groch oœcianę.Boggs przeklinał dalej i wrzeszczał z całej siły,zerwał kapelusz z głowy,cisnšł go w błoto,stratował koniem,a po chwili znowu pogalopował wœciekły ulicš,aż białe włosy fruwały mu na wietrze.Po drodze,kto tylko mógł się do niego zbliżyć,próbował łagodnoœciš i podstępem œcišgnšć go z konia,bo wtedy udałoby się może,wzišć go pod klucz i trzymać,póki całkiem nie wytrzeŸwieje. Alenic z tego,po chwili znowu,wracał i zaczynał wymyœlać Sherburnowi.Wtem ktoœ zawołał: –Lećcie po jego córkę!Prędko,lećcie po niš;bywa,że jej się posłucha.Ona jedna potrafi mu czasem przemówić do rozumu. Ktoœ pobiegł po córkę Boggsa.Przeszedłem kawałek ulicš i przystanšłem.Po pięciu czy dziesięciu minutach patrzę,a tu znowu zbliża się Boggs,ale nie na koniu,tylko pieszo.Idzie ulicš w moim kierunku bez kapelusza,prowadzi go dwóch mężczyzn,którzy trzymajš go pod ręce i przynaglajš do poœpiechu.Boggs milczy terazi minę ma takš jakšœ niewyraŸnš;i wcale, ale to wcale im się nie opiera –przeciwnie,sam doœć szybko wyrywa naprzód.Nagle rozległ się czyjœ głos: – Boggs!! Obejrzałem się,żeby zobaczyć,kto to woła,izobaczyłem tego pułkownika Sherburna.Stał nieruchomo na œrodku ulicy z pistoletem w prawej ręce,ale nie mierzyłdo nikogo,lufę trzymał podniesionš do góry.W tej samej sekundzie zobaczyłem młodš dziewczynę biegnšcš w kierunku Boggsa,a z niš dwóch mężczyzn.Boggs i jegodwaj przyjaciele odwrócili się,żeby zobaczyć, kto to woła.Kiedy mężczyŸni spostrzegli pistolet w ręce Sherburna,odskoczyli na bok;lufa pistoletu opuszczała się i opuszczała w dół,póki nie znalazła się na linii poziomej,z dwoma kurkami odwiedzionymi.Boggs wyrzucił obie ręce nad głowę i powiedział: – O Boże....nie strzelaj! Tr-r-r-ach!–zagrzmiał pierwszy strzał i Boggs zatoczył się do tyłu bijšc rękami powietrze. Tr-r-r-ach!–huknšł drugi strzał i Boggs runšł na plecy – ciężko,że aż jęknęła ziemia;upadł z rękami rozkrzyżowanymi.Dziewczyna krzyknęła przeraŸliwie,rzuciła się naprzód i przypadła do ojca szlochajšc:– Och,zabił go!Zabił!– Tłum otaczał ich kołem,i ludzie rozpychali się łokciami,i potršcali,i wycišgali szyje,żeby tylko zobaczyć,a ci,co byli w œrodku,odpychali ich wołajšc:– Cofnšć się!!Do tyłu!Trzeba mu powietrza,niema czym oddychać! Pułkownik Sherburn cisnšł pistolet na ziemię,obrócił się na pięcie i odszedł. Zanieœli Boggsa do małej apteki,a gdy szli dŸwigajšc go,tłum dalej napierał ze wszystkich stron i całe miasteczko cišgnęło za nimi.Pobiegłem,wyprzedziłem innych i zdobyłem œwietne miejsce przy samiutkiej szybie,gdzie wszystko dokładnie widziałem.Położyli go na podłodze, pod głowę wsunęli mu jednš wielkš Biblię,a drugš,otwartš,umieœcili na piersiach rozerwawszy wpierw koszulę,więc widziałem ranę od kuli.Boggs odetchnšł kilkanaœcie razy – przy czym Biblia podnosiła się do góry,kiedy wcišgał do płuc powietrze,i opadała,kiedy je wypuszczał –a potem znieruchomiał.Umarł.Wtedy siłš oderwali odniego córkę,chociaż strasznie zawodziła i płakała,i wyprowadzili jš z apteki.Miała latchyba szesnaœcie i œlicznš,miłš buzię,ale teraz była okropnie blada i zrozpaczona. Bardzo niedługo zbiegło się pod aptekę całe miasteczko i ludzie przepychali się w tłumie, odtršcali innych,żeby dostać się do okna i spojrzeć na Boggsa,ale ci,co byli najbliżej,ani myœleli im ustšpić miejsca,więctamci do nich wołali:–Hej,wy tam,napatrzyliœcie się już dosyć!To niesprawiedliwe i nieuczciwe,że tak stoicie cały czas przy oknie i nie puszczacie nikogo.My też mamy swoje prawa...! Zaczęli sobie bardzo ostro przygadywać,więc zlškłem się,że będzie jakaœ awantura,i wyœliznšłem się z tłumu.Na ulicach aż było czarno od ludzi,wszyscy strasznie podnieceni.Kto widział strzelaninę,opisywał jš teraz dokładnie i koło każdego takiego człowiekazbierało się mnóstwo gapiów nadstawiajšcych uszu i wycišgajšcych szyje.Jakiœ długi i chudy jegomoœć z długimi włosami,w œmiesznym wysokim białym kapeluszu i z laskš o zakrzywionej ršczce naznaczył na ziemi najpierw to miejsce,gdzie stał Boggs,potem to,gdzie stał Sherburn,i ludzie chodzili za nim krok w krok,obserwowali każdy jego ruch,kiwali głowami na znak,że rozumiejš,przystawali na chwilę i pochylali się z rękami wspartymio uda,żeby lepiej widzieć, jak ten człowiek znaczy laskš œlady na ziemi.Potem stanšł sztywny i wyprostowany w miejscu, gdzie przedtem stał Sherburn,zsunšł kapelusz naoczy,zmarszczył się okropnie i wrzasnšł:–Boggs!– Potem powoli opuœcił laskę do linii poziomej,zawołał:– Tr-r-r-ach!–i zatoczył się do tyłu,powtórnie zawołał:–Tr-r-r-ach!–i runšł na ziemi brzuchem do góry.Ludzie,którzy widzieli strzelaninę na własne oczy,powiadali,że zrobił to znakomicie;że wszystko odbyło się dokładnie w taki sposób.Najmniej dwunastu ludzi wycišgnęło z kieszeni butelki i dalej częstować go wódkš. Potem nagle ktoœ powiedział,że Sherburna powinno się zlinczować.Po jakiejœ półminucie wszyscy to wołali i tłum ruszyłz miejsca,strasznie rozwœcieczony i rozwrzeszczany;po drodze ludzie zrywali wszystkie sznury od bielizny,jakie im wpadły w rękę,żeby na nich powiesić Sherburna. Dlaczego nie doszło do linczu Walili ulicš w stronę domu Sherburna wrzeszczšc i ryczšc,i wœciekajšc się niczym zgraja Indian;wszystko,co żyło,musiało przed nimi uciekać,bo inaczej deptali i tratowali,i od samego widoku robiło się człowiekowi straszno.Dzieciaki biegły przodem płaczšc i próbujšc zejœć imz drogi,a w każdym oknie pełno było kobiet,na każdym drzewie siedzieli chłopcy murzyńscy,zza każdego płotu wyglšdali Murzyni i Murzynki – kiedy tłum się do nichzbliżał,uciekali w ogromnym popłochu.Niektóre kobiety i dziewczęta płakały i załamywały ręce prawie nieprzytomne ze strachu. Tłum zatrzymał się przed ogrodzeniem domu Sherburna zbity najciaœniej,jak było to możliwe,a wrzawa była taka,że człowiek nie słyszał,co do siebie mówi w myœlach.Podwórze miało najwyżej dwadzieœcia jardów szerokoœci.Ktoœ wrzasnšł:–Zwalić płot!Zwalić płot!– i nic już nie było słychać tylko huk i chrzęst,i trzask łamanych desek;płot znikł i pierwsze szeregi runęły na podwórze jak fala po zerwaniu tamy. W tej samej chwili Sherburn z dubeltówkš pod pachš wyszedł na dach małego ganku i stanšł tam strasznie spokojny i stanowczy,nie mówišc słowa.Harmider ucichł i tłum cofnšł się trochę. Sherburn dalej milczał i tylko stał patrzšc w dół na ludzi.Cisza była jakaœ okropnie męczšca i przykra.Sherburn nie œpieszšc się wodził oczami po tłumie,a ci,na których spojrzał,próbowali nawet wytrzymać jego wzrok,ale w żaden sposób nie mogli –zarazspuszczali oczy i mieli zawstydzone miny.A potem Sherburn tak jakby się rozeœmiał,aleten œmiech nie był wcale wesoły,tylko –wiecie – taki,co to słyszšc go człowiek ma uczucie,że je chleb pomieszany z piaskiem. Potem Sherburn zaczšł mówić bardzo wolnoi pogardliwie: –Pomyœleć tylko,że wy mielibyœcie kogoœ zlinczować!Zabawne.Wydaje wam się,że jesteœcie doœć dzielni,żeby zlinczować mężczyznę!Sama taka myœl jest œmieszna.Ponieważ starcza wam odwagi,żeby nurzać w smole i tarzać w pierzu biedne,bezbronne upadłe kobiety, które przyjadš do tej mieœciny,wydaje wamsię,że jesteœcie doœć odważni,żeby podnieœćrękę na mężczyznę!Gdzie tam!Mężczyzna jest bezpieczny w rękach dziesięciu tysięcytchórzów w waszym rodzaju –póki jest dzień i nie zajdziecie go od tyłu.Czy ja wasznam?O tak,znam was aż za dobrze.Urodziłem się i wychowałem na Południu,a potem mieszkałem na Północy,więc poznałem dobrze przeciętnego człowieka w naszym kraju.Przeciętny człowiek jest tchórzem.NaPółnocy pozwala sobie pluć w twarz każdemu,kto ma na to chęć,a potem idzie dodomu i modli się,żeby mu Bóg pozwolił znieœć obelgę w pokorze.Na Południu jeden jedyny mężczyzna bez niczyjej pomocy zatrzymał w biały dzień dyliżans pełen ludzi i wszystkich obrabował.Wasze gazety tak często nazywajš was ludŸmi odważnymi,że w końcu uwierzyliœcie,że jesteœcie odważniejsi od innych;a tymczasem macie w sobie tyle samo odwagi,ani krztyny więcej. Dlaczego wasi sędziowie nie wieszajš morderców?Ponieważ bojš się,że przyjaciele mordercy strzelš im w plecy ciemnš nocš zza węgła —co by się też niechybnie stało.Dlatego wydajš zawsze wyrok uniewinniajšcy;a potem jeden mężczyzna wychodzi w ciemnš noc z setkš zamaskowanych tchórzów i linczuje zbrodniarza.Popełniliœcie błšd,że nie przyprowadziliœcie tu ze sobš mężczyzny;tojest pierwszy błšd.A drugi,że nie przyszliœcie nocš i w maskach. Przyprowadziliœcie tu,co prawda,półmężczyznę –o,tego tam Bucka Harknessa – i gdybyœcie go ze sobš nie mieli,skończyłoby się wszystko na krzyku.Nie chcieliœcie tu przyjœć.Przeciętnyczłowiek nie lubi awantur i niebezpieczeństwa.Wy też ich nie lubicie.Ale niech tylko taki półmężczyzna jak Buck Harkness wrzaœnie;–Zlinczować!Zlinczować!–a boicie się go odstšpić,boicie się,że wyjdzie na jaw,kim naprawdę jesteœcie – tchórzami.Czepiacie się więc poły tego półmężczyzny i biegniecie rozwœcieczeni przechwalajšc się po drodze,jakich to wielkich czynów dokonacie!Tłum to jedna z najbardziej godnych litoœci rzeczy na œwiecie; armia też jest tłumem.Żołnierze nie walczš z odwagš zrodzonš z nich samych,tylko czerpiš jš ze swej masy,zapożyczajš od swoich oficerów.Ale tłum bez mężczyzny na czele nie zasługujenawet na litoœć.A teraz radzę wam:podtulciepod siebie ogony,idŸcie do domu i zaszyjcie się w najciemniejszy kšt.Jeżeli dojdzie do prawdziwego linczu,odbędzie się on po ciemku,jak to zwykle na Południu;a ci,co przyjdš,będš w maskach i przyprowadzš zesobš mężczyznę.IdŸcie już i weŸcie ze sobšswojego półmężczyznę.– Wypowiadajšc te słowa przerzucił lufę strzelby przez lewe ramię i odwiódł kurek. Tłum cofnšł się gwałtownie,a potem rozproszył i rozbiegł na wszystkie strony.Buck Harkness biegł za innymi,a minę miał strasznie zawstydzonš.Mogłem zostać,jakbym chciał,ale nie chciałem. Zaczšłem teraz kręcić się w pobliżu cyrku,ale nie przy wejœciu,tylko z tyłu,i czekałem,aż oddali się dozorca;wtedy dałem nura pod płótno.Miałem w kieszeni moje dwadzieœcia złotych dolarów i poza tym trochę innych pieniędzy,ale pomyœlałem,że powinienem oszczędzać,bo czy to człowiek może przewidzieć,kiedy mupienišdze będš potrzebne,jak znajdzie się między obcymi,z daleka od domu?W takim wypadku należy postępować bardzo roztropnie.Osobiœcie nie jestem przeciwny wydawaniu pieniędzy na cyrk,kiedy nie ma innego sposobu;ale po co bez potrzeby marnować pienišdze na kupno biletu? Cyrk był naprawdę morowy.Był to chyba najwspanialszy widok na œwiecie,kiedy tak wszyscy wyjechali na arenę parami –pan i pani ramię przy ramieniu.MężczyŸni tylko wspodniach i podkoszulkach,bez butów i bez strzemion,opierali ręce o uda całkiem swobodnie i lekko.Musiało ich być razem zedwadzieœcioro.Wszystkie panie miały œlicznšcerę i były strasznie piękne – wyglšdały zupełnie jak prawdziwe,wcale nie udawane królowe,ubrane były w suknie,które musiały kosztować miliony dolarów – dosłownie obsypane brylantami!Co za widok!W życiu nie widziałem czegoœ tak pięknego.A potem kolejno podnosili się i stawali w siodle,i galopowali dookoła areny tak jakoœ płynnie i wiotko,i z wdziękiem –mężczyŸni wydawali się tacy wysocy i smukli,głowy tylko œmigały im gdzieœ tam hen,pod dachem namiotu;suknie podobne do płatków róży powiewały delikatnie i miękkodokoła bioder pań,tak że każda wyglšdała niczym najpiękniejszy na œwiecie parasol. Galopowali coraz prędzej i prędzej,i wszyscy tańczyli na siodłach –najpierw machali jednš nogš w powietrzu,potem drugš,a konie w biegu coraz bardziej kładły się na boki,treser coraz szybciej i szybciej kręcił się dookoła słupa poœrodkuareny,tnšc w powietrzu batem i wołajšc:– Hop!Hop!– a błazen za jego plecami stroił rozmaite miny.Po jakimœ czasie wszyscy wypuœcili lejce i panie oparły ręce na biodrach,a panowie skrzyżowali ramiona na piersiach –i żebyœcie wiedzieli,jak wtedy konie kładły się na boki i jak galopowały!Potem jedno po drugim zeskakiwali na ziemię,kłaniali się tak pięknie,że czegoœ podobnego na oczy nie widziałem,i wybiegali z areny.Ludzie j Król zalał się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żmPcncą"oÚc€pî!cq‹0ŕbklaskali i niewiele brakowało,a chyba oszaleliby z zachwytu. Potem aż do końca pokazywali same zdumiewajšce rzeczy i cały czas błazen wyprawiał żarty, i ludzie o mało co nie popękali ze œmiechu.Dyrektor cyrku wcale się nie mógł do niego odezwać, bo błazen w mig mu się odgryzał,i to w najœmieszniejszy sposób na œwiecie.Jak się to działo,że umiał wymyœlić tyle dowcipnych odpowiedzi i w dodatku tak na poczekaniu,i takich stosownych tego zupełnie nie mogłem zrozumieć.Choćbym myœlał rok,też bym niczego takiego nie wymyœlił.A potem przyszedł jakiœ pijak i próbował wejœć na arenę – koniecznie chciał przejechać się konno.Powiedział,że jest najlepszym jeŸdŸcom na œwiecie.Wybuchła kłótnia,bo cyrkowcy próbowali go zatrzymać,ale on ich nie słuchał i całe przedstawienie utknęło w miejscu.Ludzie zaczęli mu wymyœlać i nabijać się z niego,co go strasznie rozzłoœciło,więc jak się nie zacznie szarpać i ciskać!To znowu rozwœcieczyło ludzi –tu i tam mężczyŸni wstawali z ławeki zbiegali w dół na arenę wołajšc:– W łeb go!!Za drzwi!–Słychać było płacz kilku kobiet. Wtedy dyrektor cyrku wygłosił małe przemówienie;powiedział,że wolałby uniknšć nieporzšdku,więc jeżeli obcy mężczyzna przyrzeknie zachowywać się przyzwoicie,pozwoli mu dosišœć konia,o ile – naturalnie –potrafi utrzymać się w siodle.Na to wszyscy wybuchnęli œmiechem ipowiedzieli że zgoda,a pijak zaczšł gramolić się na konia.A jak tylko siadł mu na grzbiet,koń zaczšł wierzgać i brykać,i rzucać zadem;dwaj posługacze cyrkowi uwiesili się uzdy próbujšc osadzić konia w miejscu,a pijak objšł go za szyję i co koń da susa,pijak bije piętami w powietrzu.Wszyscy zerwali się na nogi,ludzie wrzeszczeli i ryczeli ze œmiechu,aż im łzy ciekły po twarzach.W końcu koń wyrwał się posługaczom i zaczšł œmigać dookoła areny.Gnał,jakby gowszystkie diabły goniły,a ten głupiec leżałmu na grzbiecie,uczepiony grzywy,i najpierw tak się obsuwał na jednš stronę,że nogš prawie dotykał ziemi,a potem drugš nogš prawie dotykał ziemi i ludzie po prostu szaleli ze œmiechu.Ale mnie wcale nie było do œmiechu;aż się trzšsłem,bo widziałem,w jakim ten pijak jest niebezpieczeństwie.Po chwili wygramolił sięjakoœ z leżšcej,pozycji,siadł okrakiem i chwycił cugle,ale kolebał się na wszystkie strony.Nagle podskoczył do góry,puœcił cugle i stanšł.A koń gnał jak szalony.Pomyœlcie –stał na grzbiecie i płynšł sobie w powietrzu dookoła areny swobodnie i pewnie,jak gdyby nigdy w życiunie był pijany – a potem nagle zaczšł się rozbierać i odrzucać precz odzienie.Zrzucałtak jednš sztukę po drugiej,aż prawie się od nich zrobiło ciemno w powietrzu – wszystkiego razem zdjšł z siebie siedemnaœcie ubrań.I teraz stał na grzbiecie konia smukły i przystojny,ubrany w najjaskrawszy i najœliczniejszy kostium,jaki w życiu widziałem;zacišł koniaszpicrutš i koń jakby frunšł w powietrzu dookoła areny.Potem nagle zeskoczył na ziemię,złożył ukłon i oddalił się w podskokach do garderoby,a ludzie w cyrku aż ryczeli ze zdumienia i radoœci. Wtedy dyrektor cyrku zrozumiał,że został wystrychnięty na dudka i był chyba najwœcieklejszym dyrektorem cyrku,jaki chodził dotšd po œwiecie.Ten niby pijak należał do jego zespołu.Tak sobie wszystkoobmyœlił i nie przyznał się nikomu.Hm...byłomi trochę wstyd,że dałem się nabrać,ale nawet za tysišc dolarów nie chciałbym być w skórze tego dyrektora.Sam nie wiem –może sš gdzieœ morowsze cyrki niż ten,ale ja ich nigdy,nie widziałem.Tak czy owak dla mnie ten był wspaniały,więc możena mnie liczyć,bo ile razy go gdzieœ spotkam,na pewno będę na widowni. Tego samego wieczoru odbyło się nasze przedstawienie;ale przyszło najwyżej dwanaœcie osób –tyle,że ż ledwoœciš starczyło na opłacenie wydatków.A ci co przyszli,œmiali się cały czas,czym doprowadzili Księcia do strasznej złoœci;zresztš i tak wyszli przed końcem,prócz jednego chłopca,który zasnšł na samym poczštku przedstawienia.Ksišżę powiedział,że te matołki z Arkansaw nie dorosły do Szekspira;że takim głupcom może się spodobać tylko farsa – a nawet kto wie czynie coœ gorszego od farsy.Powiedział jeszcze,że potrafi dostosować się do ich poziomu.Więc nazajutrz wytrzasnšł skšdœ wielkie arkusze papieru do pakowania i czarnš farbš wyrysował afisze,któreœmy potem rozlepili na mieœcie.Na tych afiszach tak było napisane: W SALI SĽDU ! TYLKO TRZY PRZEDSTAWIENIA SŁYNNI NA CAŁY ŒWIAT TRAGICY DAWID GARRICK młodszy EDMUND KEAN starszy z londyńskich i kontynentalnych teatrów wystšpiš we wstrzšsajšcej tragedii pt. ŻYRAFA KRÓLA JEGOMOŒCI czyli KRÓLEWSKA NIEBYWAŁOŒĆ WSTĘP 50 CENTÓW A na samym dole afisza napisane było największymi literami: KOBIETOM I DZIECIOM WSTĘP WZBRONIONY – Jeżeli – powiedział Ksišżę – ten napis ichnie przycišgnie,nie znam ludzi z Arkansaw! Królowie to straszne szelmy Przez cały dzień Król i Ksišżę mocno się napocili zbijajšc z desek podwyższenie,wieszajšc kurtynę i ustawiajšc rzędy œwiec do oœwietlenia sceny.Tego wieczoru sala była po brzegi nabita samymi mężczyznami.Kiedy szpilki niedałoby się już wcisnšć,Ksišżę odszedł od drzwi, których dotšd pilnował,okršżył domiprzez wejœcie z tyłu wydostał się na scenę.Stanšł przed kurtynš i wygłosił najpierw mowę,w której wychwalał pod niebiosa tę tragedię i powiedział,że jest to najbardziej porywajšca tragedia,jakš kiedykolwiek widziano w teatrze.Ględził tak i ględził o tej tragedii i o Edmundzie Keanie starszym,który gra w niej głównš rolę.A jak w końcu ciekawoœć wszystkich wzrosłado niemożliwoœci,podniósł kurtynę i w tej samej chwili Król wypadł na scenę na czworakach,całkiem nagi;od stóp do głów był pomalowany w koła, pasy,smugi i kropki najrozmaitszych kolorów niczym prawdziwa tęcza.Poza tym miał... Mniejsza o to,co jeszcze miał –pomysł byłcałkiem dziki,ale strasznie œmieszny.Ludzie na sali o mało co na œmierć nie popękali ze œmiechu;a kiedy Król skończył swoje tańceiwypadł w susach za scenę,ludzie ryczeli i klaskali,i szaleli,i prawie wyli,dopóki nie wrócił i nie odegrał im wszystkiego od poczštku;a potem zmusili go,żeby jeszcze raz im się pokazał.Hm...koń by się uœmiał patrzšc,jakie ten stary dureń fika pocieszne koziołki. Ksišżę spuœcił kurtynę,ukłonił się publicznoœci i powiedział,że ta wielka tragedia odegrana będzie jeszcze tylko dwarazy,a to dlatego,że naglš ich kontrakty londyńskie,gdzie w teatrze na Drury Lane sprzedane sš już wszystkie bilety.Potem jeszcze raz im się ukłonił i dodał,że jeœli tylko zdołał ich godziwie rozerwać i oœwiecić,będzie niezmiernie zobowišzany,o ile wspomnš o tym swoim przyjaciołom i namówiš ich,by również przyszli do teatru Ze dwudziestu ludzi naraz zawołało: – Co??To już koniec?To ma być wszystko? Ksišżę powiedział,że tak.A wtedy zaczęła się ładna heca Wszyscy wrzeszczeli:„Oszuœci!” i wœciekli zrywali się z ławek żeby wbiec na scenę i dobrać się do tych słynnych tragików.Ale jakiœ wysoki,przystojny mężczyzna wskoczył na ławkę i zawołał; –Stać!Jedno słowo,panowie!–Zatrzymali się i nadstawili uszu.–Zostaliœmy oszukani, paskudnie nabrani.Ale nie chcemy chyba,żeby się z nas całe miasto natrzšsało i przygadywało nam do końca życia.Nie,z pewnoœciš nie chcemy.A więc pozostaje nam tylko jedno:wyjœć stšd spokojnie i chwalić przedstawienie bo w tensposób zostanie oszukana reszta miasta.Wtedy wszyscy będziemy w tej samej studni.Czy nie mam racji? – Pewnie!!Pewnie!Sędzia mšdrze gada!– odezwały się głosy ze wszystkich stron sali. –No więc zgoda –ani słowa o tym,że nas tu okpili.Idziemy do domu i radzimy wszystkim, żeby przyszli obejrzeć tragedię.Na drugi dzień całe miasteczko mówiło tylko o tym,jakie piękne jest przedstawienie. Wieczorem sala była nabitapo brzegi nowymi ludŸmi,których nabraliœmyw taki sam sposób. Potem Król,Ksišżę i ja wróciliœmy na tratwę i zjedliœmy kolację,a gdzieœ koło północy Ksišżę kazał Jimowi i mnie wyprowadzić tratwę na œrodek rzeki,przepłynšć mniej więcej dwie mile poniżej miasteczka i ukryć jš w sitowiu. Trzeciego wieczora sala była nabita,ale tymrazem nie przyszedł nikt nowy tylko ci sami ludzie,którzy oglšdali dwa poprzednie przedstawienia.Stałem z Księciem przy drzwiach i widziałem,że wszyscy,co wchodzš na salę,majš wypchane kieszenie albo niosš coœ w zanadrzu; zaraz też zauważyłem,że nie sš to perfumy – całkiem przeciwnie.Czułem zapach zepsutych jajek (na kopy!),zgniłej kapusty itym podobnych paskudztw;a jeżeli wiem,po czym poznaje się z daleka zdechłego kota –a ja babcię kocham,że wiem –wnieœli,ich tam na salę szeœćdziesišt, cztery sztuki.Wszedłem na chwilę do œrodka,ale tak cuchnęło że nie mogłem wytrzymać.Kiedy wszystkie miejsca były już zajęte,Ksišżę dał ćwierć dolara jakiemuœ człowiekowi i kazał mu pilnować drzwi,a sam skierował się do wyjœcia na scenę,ja naturalnie za nim.Ale jak tylko znaleŸliœmy się za węgłem i w ciemnoœci,powiada: –IdŸ szybko,aż wyjdziesz spomiędzy domów,a potem wal na tratwę,jakby cię goniły wszystkie diabły. Zrobiłem,jak mi kazał,a on pozostał w tyle.Przybiegliœmy na tratwę jednoczeœnie i w dwie sekundy póŸniej płynęliœmy z pršdem na œrodek rzeki,w zupełnej ciemnoœci i ciszy;nikt nie odzywał się słowem.Pomyœlałem,że biedny Król dostanieza swoje od publicznoœci na sali. Gdzie tam;po chwili patrzę,a on gramoli się z wigwamu i pyta: – No i jak tam,Wasza Miłoœć?Jak się dzisiaj przedstawienie udało? W ogóle nie poszedł tego wieczoru do miasteczka! Nie zapalaliœmy œwiatła,dopókiœmy nie znaleŸli się z dziesięć mil poniżej miasteczka.Potem Jim wywiesił latarnię i siedliœmy do kolacji.Król i Ksišżę o mało co nie rozpękli się ze œmiechu, kiedy zaczęli mówić o tym,jak okpili tych ludzi.Ksišżę powiedział: –Kpy,cymbały!Wiedziałem,że po pierwszym przedstawieniu nabiorš wody w usta i tylko będš patrzeli,jak daje się nabrać reszta mieszkańców.Wiedziałem,że przyczajš się na nas trzeciego wieczoru,pewni,że teraz przyszła ich kolej.A tak,przyszła!Dużo bym dał,żeby widzieć ich miny.Chętnie bym zobaczył,jak wykorzystujš tę swojš okazję.Gdyby chcieli, mogliby urzšdzić majówkę – przynieœli pod dostatkiem wiktuałów. Ci sprytni hultaje zebrali w cišgu trzech wieczorów czterysta szeœćdziesišt pięć dolarów.Nie widziałem nigdy takiego zatrzęsienia pieniędzy. Po jakimœ czasie,kiedy Król i Ksišżę chrapaligłoœno w wigwamie,Jim powiada: – Czy to cię nie dziwi,Huck,że ci nasi królowie tak się jakoœ paskudnie zachowujš? Nie – odparłem.– Ani trochę. – Dlaczego cię to nie dziwi?? – Bo widzisz,Jim,oni już to majš we krwi.Myœlę,że wszyscy sš jednacy. – Kiedy,Huck,ci nasi królowie to zwyczajne szelmy.Nic innego,tylko zwyczajne szelmy. – Naprawdę?? –Poczytaj sobie o nich,to zobaczysz.WeŸ naprzykład takiego Henryka VIII.W porównaniu z nim ten nasz to łagodny baranek.Albo spójrz na takiego Karola II czy Ludwika XIV albo Ludwika XV,Jakuba II,Edwarda II,Ryszarda III i czterdziestu innych;albo na anglosaskich heptarchów,co w dawnych czasach wyprawiali takie niemożliwe brewerie.Trzeba ci było,Jim, widzieć Henryka VIII za jego najlepszych czasów.Człowieku,co to za gagatek!Co dzieńbrał sobie nowš żonę,a następnego dnia kazał jej ucinać głowę.A robił to z takš obojętnš minš,jakby szło o jajecznicę z dwóch jajek.–PrzyprowadŸcie mi Nell Gwyn –powiada.No to mu przyprowadzali.A na drugi dzień:–Odršbać jej głowę!– Ciach!odršbywali.– Zawołajcie no mi Jane Shore –powiada.Jane Shore przychodziła.Nadrugi dzień:–Odršbać jej głowę!– Ciach!i odršbali.– Zadzwońcie na pięknš Rosamundę.– Rosamunda przyleciała na dzwonek.Na drugi dzień:– Odršbać jej głowę!– A każdej z nich kazał opowiadać jednš historię i w ten sposób zebrał bajki ztysišca i jednej nocy,i spisał je wszystkie w ksišżce,którš nazwał Księgš Dnia Sšdu –co jest nazwš odpowiedniš,tak że zaraz wiadomo,o co w tej ksišżce chodzi.Ty nie znasz królów,Jim,ale ja ich dobrze poznałem.Ten nasz stary nicpoń to jeden z najporzšdniejszych,na jakich natknšłem sięw historii.Wracajšc do tego Henryka.Któregoœ dnia przyszła mu ochota wywołać awanturę z naszym krajem.Jak się wzišł do tego?Może zawiadomił nas listownie? Może pozwolił słowo powiedzieć na swojš obronę?Akurat!Całkiem niespodziewanie wyrzucił całš herbatę w porcie Bostonu do morza,sporzšdził deklarację niepodległoœci i wyzwał naszychdo walki.Taki on był,ten Henryk –człowiek nie miał z nim żadnych widoków.O coœ tam podejrzewał swojego ojca,księcia Wellingtona.Jak myœlisz,Jim,co zrobił?Może zażšdał od staruszka,żeby się wytłumaczył?Gdzie tam –utopił go w beczce wina,jak kota.Powiedzmy,że ludzie zostawili pienišdze na wierzchu,kiedy on był w pobliżu –co robił?Zawsze je zwędził.Ale powiedzmy,że podjšł się jakiejœ roboty i dostał za to z góry pienišdze – co wtedy?Jeżeli nie siadłeœ obok i nie pilnowałeœ,żeby się dobrze uwinšł,robił wszystko na odwrót.Powiedzmy,że otworzył usta –co wtedy?Jeżeli ich czym prędzej nie zamknšł,za każdym razem wypuœcił jedno kłamstwo.Taki ptaszek był z tego Henryka.A jakbyœmy go mieli na tratwie zamiast naszych królów,sto razy gorzej nabrałby tamto miasteczko.Nie mówię,że ci nasi to baranki,bo nie sš, jak się nad tym dobrze zastanowić,ale gdzie im do tego starego hultaja.Zresztš ja zawsze powtarzam,że co król to król i trzeba mieć dla takiego wyrozumiałoœć.Jak im się dobrze przyjrzeć,strasznie licha z nich zgraja.Wszystko to wina wychowania. – Ale ten nasz cuchnie tak paskudnie,Huck! – Każdy król cuchnie,Jim.My nic na to nie możemy poradzić,historia nic o tym nie mówi. – Ksišżę to nawet da się czasami lubić,prawda,Huck? –Owszem.Ksišżęta to co innego niż królowie.Ale nie tak znowu bardzo.Ten nasz to jak na księcia całkiem niezgorsza szelma.Kiedy się upije,krótkowzroczny człowiek nie odróżni go od króla. – W każdym razie nie chciałbym mieć takich więcej na tratwie.Nie wytrzymałbym,Huck. –Ja też tak uważam,Jim.Ale co robić?Spadł nam ten kłopot na głowę,więc musimy pamiętać,kim sš,i traktować ich jak należy.Czasem sobie myœlę,że chętnie bym trafił do kraju, gdzie nie ma tej hołoty. Po co miałem mówić Jimowi,że to nie jest prawdziwy król i ksišżę?Nic by dobrego z tego nie wynikło.A zresztš sprawa przedstawiała się akurat tak,jak mówiłem:nie sposób było ich odróżnić od prawdziwych królów i ksišżšt. Położyłem się spać i Jim wcale mnie nie obudził na mojš wachtę.Często tak robił.Kiedy otworzyłem oczy,właœnie œwitało;Jim siedział z głowš opuszczonš nisko na kolana wzdychajšc i pojękujšc cicho.Udałem,że tego nie widzę.Wiedziałem dobrze,co go boli.Myœlał o żonie i dzieciach gdzieœ tam hen,w górze rzeki,i było mu smutno,i tęsknił za nimi,bo przedtem nigdy ani na dzień nie oddalał się z domu.I mam wrażenie,że kochał swojš rodzinę mniej więcej tak, jak biali kochajš swoje dzieci i żony.To się wydaje dziwne,ale chyba tak było.Często nocš, kiedy myœlał,że zasnšłem,pojękiwał i wzdychał,i powtarzał:– Biedna mała Lizabeth!Biedny mały Johnny!Smutno,oj,smutno!Pewnie nigdywas nie zobaczę,nigdy,nigdy...! Kochany Murzyn był z tego Jima.Strasznie kochany.Tym razem sam nie wiem,jak się tostało,ale zaczšłem mówić z Jimem o jego żonie i dzieciach.Po chwili Jim powiada: –Wiesz,Huck,dlaczego mi dzisiaj tak ciężko na duszy?Dopiero co słyszałem na brzegu coœ jakby uderzenie albo głoœne klapnięcie iprzypomniałem sobie,jaki to kiedyœ byłem podły dla mojej małej Lizabeth.Miała wtedyze cztery latka i zachorowała na szkarlatynę,było z niš już bardzo Ÿle,ale wydobrzała i jednego dnia stoi w pokoju,a ja do niej powiadam:„Zamknij drzwi ”.Ani się ruszyła.Stoi sobie dalej i tylko się do mnie uœmiecha.Aż mnie zatrzęsło ze złoœci.Więc powiadam znowu,bardzo głoœno:„Nie słyszałaœ?Zamknij drzwi!”A ona nic tylko dalej stoi i dalej się uœmiecha.Krew mnie zalała.Powiadam:„Już ja cię nauczę posłuchu!”I trzepnšłem jš wgłowę,aż się nakryła nogami.A potem poszedłem do drugiego pokoju i siedziałem tam jakieœ dziesięć minut.Jak wróciłem,drzwi cišgle były otwarte,a Lizabeth stała prawie że na progu i patrzyła w ziemię,i tak jakoœ żałoœnie płakała.Powiadam ci,Huck,że o mało mnie nie zatkało ze złoœci i już do niej szedłem,ale właœnie wtedy wiatr j Król zalał się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żrPÜs,´c€tŕĺcuĹ ¸ cv}.’ Aw8I1€zatrzasnšł drzwi (drzwi otwierały się do œrodka)tuż za plecami Lizabeth – buch!– i to dziecko nawet nie drgnęło! Serce mi wtedy wlazło do gardła i czułem się tak...tak...sam nie wiem,jak ja się właœciwieczułem,tylko dygotałem na całym ciele.Wyszedłem drugim wyjœciem,obszedłem dom, otworzyłem drzwi powoli i ostrożnie,wsunšłem po cichugłowę do œrodka i całkiem niespodziewanie wrzasnšłem:Hop!– najgłoœniej jak tylko mogłem.Lizabeth ani drgnęła!O Huck,wybuchnšłem płaczem i porwałem jš na ręce,i wołałem:biedne,biedne maleństwo!Panie Boże Wszechmocny,przebacz staremu Jimowi,bo on nigdy sobie nie przebaczy!Och,Huck,..Lizabeth była niema i głucha jak pień...niema i głucha jak pień,a ja tak się z niš obszedłem! Król w roli proboszcza Nazajutrz pod wieczór przybiliœmy do małej kępy porosłej wierzbami na samym œrodku rzeki. Na obu brzegach naprzeciwkotej kępy były miasteczka,więc Król i Ksišżępostanowili jakoœ je po swojemu obrobić i zaczęli układać plan.Jim podszedł do Księcia i powiedział mu,że ma nadzieję,że to obrabianie potrwa najwyżej kilka dni,bo ciężka to dla niego sprawa i męczšca, kiedytak cały dzień musi leżeć zwišzany sznurami w wigwamie.Widzicie,kiedyœmy go zostawiali zupełnie samego na tratwie,krępowaliœmy go sznurami,bo jakbysię ktoœ na niego natknšł i zobaczył,że jestsam i nie zwišzany,mógłby pomyœleć,że to zbiegły Murzyn.Ksišżę przyznał,że to z pewnoœciš nie musi być miło leżeć tak całydzień ze spękanymi rękami i nogami i obiecał Jimowi,że wymyœli coœ,co pozwoli tego uniknšć. Bystry chłop był z tego naszego Księcia,nadzwyczajnie bystry,więc raz dwa wpadł na œwietny pomysł.Ubrał Jima w strój króla Leara,czyli w luŸnš suknię z białego perkalu,a ponadto włożył mu na głowę perukę i przylepił brodę z białego końskiego włosia;potem wzišł swoje pudełko z farbami teatralnymi i pomalował Jimowi twarz,ręce,szyję i uszy na ciemnosiny kolor,co wyglšdało jak u człowieka,który utopił się przed dziewięcioma dniami.Niech mnie drzwi œcisnš,jeżeli nie była to najohydniejsza maszkara,jakš w życiu widziałem!Potem Ksišżę wzišł deseczkę i namalował na niej takie słowa;Chory Arab –ale niegroŸny dla otoczenia, dopóki przytomny. Przybił tę deseczkę do słupka i osadził słupek w odległoœci czterech czy pięciu kroków przed wigwamem.Jim był zadowolony. Powiedział,że woli o całe niebo być chorymArabem niż co dzień leżeć sto godzin ze spętanymi nogami i rękami,a na dodatek drżeć od stóp do głów przy lada szmerze.Ksišżę powiedział mu,żeby sobie spędzał czas przyjemnie i wygodnie,a dopiero jakby ktoœ podpłynšł do tratwy i kręcił się w pobliżu,niech wyskoczy z wigwamu,niech trochę poudaje wariata i niech zawyje parę razy jak dzikie zwierzę.Ksišżę przypuszczał,że na taki widok każdy natręt ucieknie i więcej nie wróci.Było to całkiem słuszne przypuszczenie,ale myœlę,że większoœć ludzi nie czekałaby,aż Jim zawyje.Nie wyobrażajcie sobie,że Jim wyglšdał jak pierwszy lepszy nieboszczyk.Wyglšdał znacznie gorzej. Te szelmy chciały powtórzyć kawał z Królewskš niebywałoœciš,ponieważ mieli z tego taki dobry dochód,ale bali się,że to niebezpieczne,bo kto wie czy wiadomoœć nieprzedostała się tymczasem w dół rzeki.Jakoœ nie mogli wykombinować żadnego mšdrego planu.W końcu Ksišżę powiedział,że spokojnie pomyœli kilka godzini może znajdzie sposób na oskubanie miasteczka po stronie Arkansaw;a na to Król,że pojedzie na drugš stronę rzeki,ale bez żadnego planu,tylko zaufa,że Opatrznoœć poprowadzi jego kroki i wskaże mu jakieœ korzystne przedsięwzięcie;kiedy mówił o Opatrznoœci,miał chyba na myœli diabła.W miasteczku,w którym zatrzymaliœmy się poprzednio,kupiliœmy sobie gotowe ubrania i teraz Król włożył swoje i mnie też kazał ubrać się porzšdnie,co naturalnie zrobiłem.Garnitur Króla był cały czarny i ten hultaj wyglšdałw nim naprawdę bardzo godnie i po pańsku.Nigdy bym nie przypuszczał,że ubranie tak może zmienić człowieka.Przedtem wystarczyło na niego spojrzeć i każdy od razu wiedział,że Król jest najzwyklejszym w œwiecie starym szelmš;teraz,kiedy zdjšł swój nowy biały cylinder,skłonił się i uœmiechnšł,wyglšdał tak dostojnie i zacnie,i pobożnie,jakby przed chwilš wyszedł z Arki i był poczciwym starym Mojżeszem we własnej osobie.Jim wyczyœcił czółno,a ja przygotowałem wiosła.Mniej więcej trzy mile powyżej miasteczka,na zakręcie rzeki stał przy brzegu duży parowiec;widziałem go tam chyba od dwu godzin – widocznie brał ładunek.Król powiedział: –Z uwagi na moje ubranie lepiej będzie,jak przyjadę z St.Louis albo z Cincinnati,albo z innego dużego miasta.Wiosłuj prosto w tamtym kierunku,Huckleberry!Popłyniemy statkiem do miasta.Takiego polecenia nie trzeba mi było powtarzać dwa razy.Powiosłowałem na ukos i wyprowadziłem czółno na martwš przybrzeżnš wodę,jakie pół mili powyżej miasteczka,a potem popłynšłem pod pršd wzdłuż wysokiego brzegu.Po jakimœ czasie zobaczyliœmy na brzegu młodego miasteczkowego eleganta o miłym,dobrodusznym wyglšdzie.Siedział na zwalonym pniu i ocierał pot z twarzy,bo upał był niemożliwy;obok niego stały na ziemi dwa wielkie sakwojaże. –Dziobem do brzegu – powiada do mnie Król.Zrobiłem,jak mi kazał.– Dokšd się wybierasz,młodzieńcze?– zapytał obcego. – Na statek,jadę do Nowego Orleanu. –Prosimy do łodzi –powiada Król.– Czekaj,młodzieńcze,mój służšcy pomoże ciwnieœć bagaże.Wyskocz no na brzeg,Adolfie i pomóż panu. Zaraz się połapałem,że to o mnie chodzi. Wtaszczyłem sakwojaże do łodzi,a potem popłynęliœmy we trzech dalej w górę rzeki.Młody mężczyzna bardzo był Królowi wdzięczny.Powiedział,że to straszna mordęga taskać walizy w taki upał.Spytał Króla,dokšd się udaje,a Król mu na to,że rankiem wylšdował w miasteczku, na tamtym brzegu,a teraz jedzie odwiedzić starego przyjaciela,który mieszka na farmie,kilka mil w górę rzeki.Wtedy obcy powiedział: –Jak pana zobaczyłem,pomyœlałem sobie:„To z pewnoœciš jest pan Wilks.I słowo daję, niewiele brakowało,a przyjechałby na czas ”.Ale potem znowu sobie myœlę:„Nie,to chyba nie on,bo nie płynšłby w górę rzeki ”.Pan nie jesteœ przypadkiem panem Wilks? –Nie,nazywam się Blodgett.Aleksander Blodgett.Wielebny Aleksander Blodgett, powinienem dodać,jako że jestem jednym z ubożuchnych sług Pana.Niemniej jednak przykro mi,że ów pan Wilks nie przyjechał na czas,jeżeli przez to coœ stracił.Mam nadzieję,że tak nie jest. –Hm...majštku to żadnego nie stracił,bo i tak wszystko dostanie,ale nie zobaczy już swego brata,Piotra,żywego,co może nie będzie mu znowu takie bardzo przykre – kto go tam wie?Za to jego brat Piotr dałby wiele,żeby go przed œmierciš zobaczyć.Przez ostatnie trzy tygodnie w kółko tylko o nim mówił.Nie widzieli się,odkšd byli dziećmi.A brata Williama to w ogóle na oczy nie oglšdał – William to ten niemy i głuchy,ma najwyżej trzydzieœci albo trzydzieœci pięć lat.Z całej rodziny tylko Piotr i George wyemigrowali do Ameryki.George się tu ożenił,ale umarli oboje z żonš w zeszłym roku.Teraz zostali na œwiecie tylko dwaj – Harvey i William,alejak już mówiłem,nie zdšżyli na czas. – A zawiadomiono ich?? –A jakże,pewnie ze dwa miesišce temu,jak tylko Piotr zachorował.Bo widzi pan,Piotr powiedział,że tym razem to będzie już z nim chyba koniec.Stary był z niego człowiek,a córki George'a to jeszcze młodesikorki,oprócz jednej Mary Jane,tej rudej –więc niewiele miał pociechy z ich towarzystwa.Dlatego po œmierci George'a i jego żony ckniło mu się samemu na œwiecieikażdy by zobaczył,że czeka tylko œmierci.A niczego tak chyba nie pragnšł,jak przyjazdu Harveya –no i pewnie Williama – bo był jednym z tych,co to żadnš miarš niemogš się zdecydować na spisanie testamentu.Zostawił list dla Harveya i w tym liœcie napisał,gdzie sš schowane pienišdze i jak ma być podzielona reszta spadku,żeby córki George'a dostały przyzwoite zaopatrzenie,bo George nie zostawił im ani centa.A chociaż wszyscy gonamawiali, oprócz tego listu nic już nie chciał napisać. – A jak myœlisz,młodzieńcze,czemu Harvey nie przyjechał?Gdzie mieszka? –Och,w Anglii,w mieœcie Sheffield,jest tam kaznodziejš.W Ameryce nigdy nie był – a zresztš kto wie,czy w ogóle dostał ten list.–Przykre,nader przykre,że biedny Piotr Wilks nie doczekał się przyjazdu brata. Wspomniałeœ,zdaje się młodzieńcze,że jedziesz do Orleanu? –Owszem,ale to tylko poczštek mojej podróży.W najbliższš œrodę wsiadam na okręt do Rio de Janeiro,gdzie mieszka mój wujaszek. –Ho,ho czeka cię długa droga.Ale bardzo piękna.Sam bym tam chciał pojechać.Mówiłeœ, że Mary Jane jest najstarsza.Ile wiosen liczš sobie te młodsze? –Mary Jane ma dziewiętnaœcie lat,Zuzanna piętnaœcie,a Joanna coœ koło czternastu.Joanna to ta,która ma zajęczš wargę i zajmuje się dobroczynnoœciš. – Biedactwa!!Pomyœleć,że zostały zupełnie same na œwiecie – westchnšł Król. –No,mogłoby im się dziać gorzej.Stary Piotr miał przyjaciół i ci przyjaciele nie pozwolš wyrzšdzić dziewczętom nijakiej krzywdy.Jest przecież Hobson –pastor od babtystów,jest diakon Lot Hovey,jest Ben Rucker i Abner Shackleford,i Levi Beli –adwokat,i jeszcze doktor Robinson,i żony wszystkich tamtych,i wdowa Bartley,i – och,jest ich cała kupa.Ale z tymi,co teraz wymieniłem,Piotr Wilks żył najbliżej i czasem pisał o nich bratu,więc jak Harvey przyjedzie,będzie wiedział,gdzie szukać przyjaciół. Król – stary szelma – pytał dalej i nie przestał pytać,dopóki do cna nie wypompował tego młodego głupca.Niech skisnę,jeżeli nie pytał o wszystkich i o wszystko,co dotyczyło Wilksów: więc co robił Piotr,który miał garbarnię;i co robił George,który był stolarzem;i co robił Harvey,który był pastorem od nonkonformistów?I tak dalej,i dalej.W końcu spytał: – Dlaczegoœ,-młodzieńcze,szedł pieszo takikawał drogi do statku? –A bo to jest wielki orleański parowiec i bałem się,że może tu nie stanie.Kiedy wiozšduży ładunek,nie zatrzymujš się na każde żšdanie.Co innego ze statkami płynšcymi z Cincinnati.Ten płynie z St.Louis. – Czy Piotr Wilks był zamożnym człowiekiem?? –Owszem,niczego sobie.Miał domy i ziemię.Ludzie przypuszczajš;że w samej gotówce zostawił jakie trzy albo cztery tysišce dolarów,które przed œmierciš gdzieœ schował. – Mówiłeœ,że kiedy umarł?Nie przypominam sobie. – Mówić to nie mówiłem,ale swojš drogš umarł wczoraj w nocy. – Pogrzeb pewnie jutro?? – Tak,gdzieœ koło południa. –Hm...smutne to;bardzo smutne.Ale trudno,prędzej czy póŸniej każdego z nas to czeka.I dlatego powinniœmy się oswoić z myœlš o œmierci. – Słusznie,proszę pana.Matuchna też tak mówiła. Kiedyœmy przybili do statku,ładowanie było już prawie skończone i niedługo statek odpłynšł. Król ani słowa nie wspomniał o wejœciu na pokład,więc wœciekła mi się moja przejażdżka! Kiedy statek znikł nam zoczu,Król kazał mi wiosłować jeszcze z milę w górę rzeki,gdzie przybiliœmy do całkiem ustronnego miejsca;tam wyszedł na brzeg i powiada: –Teraz nie marudŸ,tylko wracaj żywo i sprowadŸ mi tu Księcia i przywieŸ nowe sakwojaże. A jeżeli Ksišżę przeprawił się na drugi brzeg rzeki,jedŸ za nim i odszukaj go.I powiedz mu, żeby włożył na grzbiet najlepsze ubranie.No,ruszaj! Zaraz wiedziałem,co ten stary knuje,ale naturalnie nie zdradziłem się słowem.Kiedy przywiozłem Księcia,ukryliœmy czółno,a potem usiedliœmy obaj na zwalonym pniu i Król powtórzył mu wszystko o rodzinie Wilksów –dokładnie,jak to usłyszał od młodego mężczyzny – nie opuœcił ani jednego słowa.I cały czas starał się mówić niczym prawdziwy Anglik,co jak na takiego prostaka robił całkiem nieŸle.Nie potrafię go naœladować,więc nawet nie będępróbował; ale słowo daję,że wychodziło mu to zupełnie znoœnie.Kiedy skończył,spytał: – A jak tam u ciebie z głuchotš i niemotš,Bridgewater? Ksišżę odparł,że Król może na nim polegać;grywał nieraz głuchoniemych w teatrze. Potem siedzieliœmy i czekaliœmy na statek. Wczesnym popołudniem pokazały się dwa małe parowce,ale płynęły z miejscowoœci położonych zbyt blisko w górze rzeki.W końcu zobaczyliœmy duży parostatek i Król zaczšł dawać znaki,żeby się zatrzymał.Przyjechała po nas szalupa i weszliœmy na pokład statku,który płynšł z Cincinnati.Kiedy kapitan usłyszał,że chcemyprzeprawić się tylko cztery czy pięć mil w dół rzeki,wœciekł się okropnie,nauršgał nam i powiedział,że wcale nas nie wysadzi na lšd.Ale Król odparł mu bardzo spokojnie: –Jeżeli dżentelmenów stać na to,żeby zapłacić po dolarze za milę od osoby za przysłanie po nich na brzeg szalupy i odesłanie ich w ten sposób,to chyba jest wszystko w porzšdku? Usłyszawszy to kapitan zmiękł i powiedział,że rzeczywiœcie wszystko jest w porzšdku,a kiedyœmy się znaleŸli na wysokoœci miasteczka,szalupa odwiozła nasna brzeg.Na nasz widok ze dwudziestu mężczyzn zbiegło do przystani,a kiedy Król spytał:–Czy któryœ z was,panowie, może mirzec,gdzie mieszka pan Piotr Wilks?– spojrzeli po sobie i pokiwali głowami,jakby jeden drugiemu chciał powiedzieć:„A co,nie mówiłem?”Potem któryœ odezwał się bardzo cicho i łagodnie: –Przykro nam,panie,ale możemy ci tylko wskazać,gdzie Piotr Wilks mieszkał do wczorajszego wieczora. W mgnieniu oka ten wstrętny stary łotr całkiem stracił siły,padł w objęcia człowieka,który do niego przemówił,oparł brodę na jego ramieniu i kropił mu plecy łzami wołajšc: –Niestety,ach,niestety!Nasz biedny brat odszedł spoœród żyjšcych,a myœmy się spóŸnili! Ach,jakie to smutne,jakie smutne! Potem obrócił się do Księcia,cišgle pochlipujšc,i zaczšł mu pokazywać jakieœ idiotyczne znaki na palcach;i niech mnie psyzjedzš,jeżeli tamten nie wypuœcił sakwojażu z ręki i nie wybuchnšł najżałoœniejszym płaczem!W życiu nie widziałem takich łotrów jak te dwa gagatki. No,a ludzie na przystani stłoczyli się dookoła nich,współczuli im,pocieszali różnymi dobrymi słowami,a potem wnieœli im sakwojaże pod górę,podtrzymywali obu,żeby im było wygodniej płakać,i opowiedzieli dokładnie Królowi o ostatnich chwilach zmarłego „brata ”.Król z kolei pokazywał wszystko Księciu na palcach i tak obaj rozpaczali po œmierci tego garbarza, jakby ich osierociło dwunastu apostołów naraz.Jeżeli powiem wam,że widziałem już kiedyœ w życiu coœ podobnego,niech się zamienię w Murzyna!Nasam widok robiło się człowiekowi wstyd,żejest człowiekiem. Płacz i różne inne androny Wiadomoœć rozeszła się migiem po miasteczku i ze wszystkich stron biegli do nas ludzie; niektórzy tak się œpieszyli,że dopiero w drodze wdziewali surduty.Bardzo szybko znaleŸliœmy się w samym œrodku dużego tłumu i zrobił się taki hałas,jakby maszerował oddział żołnierzy,W oknach i drzwiach pełno było gapiów i co chwilę ktoœ wołał znad płotu:–Czy to oni?–a ktoœ z idšcych z nami w tłumie odpowiadał:– Pewnie,że oni. Kiedy zaszliœmy wreszcie na miejsce,cała ulica przed domem zatłoczona była ludŸmi,a trzy córki George'a Wilksa stały na progu.Mary Jane miała rude włosy,ale co z tego,kiedy i tak była. po prostu niemożliwie ładna,a twarz i oczy aż jej jaœniały ze szczęœcia,że widzi nareszcie stryjów.Król otworzył ramiona i Mary Janerzuciła mu się na szyję,a Zajęcza Warga,czyli Joanna,rzuciła się na szyję Księciu –no i tu ich macie!Wszyscy prawie –a kobiety to już na całego – płakali z radoœci,że rodzina wreszcie się połšczyła iże tak im ze sobš dobrze. Potem Król dał Księciu kuksańca w bok -– ukradkiem,ale ja to widziałem – i rozejrzawszy się dookoła odszukał wzrokiem trumnę ustawionš w kšcie pokojuna dwóch krzesłach;wtedy objęli się z Księciem wpół,wolnš rękš każdy osłonił sobie oczy i krokiem poważnym,uroczystym, poszli w tamtš stronę.Hałasy i rozmowy ucichły,ludzie rozstępowali się przed nimi i mówili:– Sza!Sza!–a mężczyŸni zdejmowali kapelusze i opuszczali głowy na,piersi,i tak było cicho,że można by usłyszeć szelest skrzydeł przelatujšcej muchy.Kiedy doszli w końcu do trumny, schylili się i zajrzeli doœrodka,potem westchnęli jeden raz głęboko,a wreszcie wybuchnęli takim płaczem,że słychać ich było chyba w samym Orleanie.Następnie objęli się za szyję i zwiesili sobie głowy wzajemnie na plecy;a potem przez trzy,a może cztery minuty płakali i płakali – w życiu nie aœnie wtedy wiatr j Król zalał się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żxPăcy3Üczˇc{Ć,Ň L|˜7ş5€}R? widziałem tak płaczšcych mężczyzn.I pomyœlcie – wszyscy inni też płakali, więc w pokoju zrobiło się całkiem wilgotno –jakdługo żyję,nie widziałem czegoœ podobnego.Potem jeden przeszedł na jednš stronę trumny,a drugi na drugš,uklękli,oparli czołao trumnę i udawali,że się modlš.Hm,ten widok zrobił na ludziach,jak się to mówi,piorunujšce wrażenie i nikt już nad sobš nie panował,i wszyscy szlochali na głos nie wyłšczajšc biednych dziewczšt. Kobiety (prawie wszystkie)podchodziły kolejno do dziewczšt,w zupełnym milczeniu całowały je uroczyœcie w czoło,potem kładły im ręce na głowach i spoglšdały w niebo (łzy cišgle ciekły im po twarzach),a wreszcie wybuchały głoœnym płaczem i odchodziły łkajšc i chlipišc,żeby ustšpić miejsca następnym.Nigdy nie widziałem czegoœ tak wstrętnego. Po jakimœ czasie Król wstał z klęczek,wysunšł się naprzód i wygłosił mowę całš pełnš łez i najrozmaitszych bzdur.Więc mówił,jaki to bolesny cios dla niego i dla jego biednego brata Williama,że zmarły zmarł i że nie zastali zmarłego przy życiu,chociaż tylko w tym celu przejechali te cztery tysišce mil.Ale ten bolesny cios został złagodzony i uœwięconyprzez serdeczne współczucie i bezcenne łzy przyjaciół,za które dziękuje im z głębiserca swojego i z głębi serca brata Williama;słowami im podziękować nie potrafi,jako że słowa sš zbyt nieporadne i zbyt oziębłe,aby dało się nimi wyrazić takie uczucia –i ględził tak dalej i dalej,aż się człowiekowi zbierało na mdłoœci,a na zakończenie,wymamrotał przez łzy jakieœ niemożliwie pobożne błogosławieństwo,odwrócił się i wybuchnšł takim płaczem,że o mało nie pękł. Ledwie skończył mówić,ktoœ w tłumie zaintonował hymn dziękczynny;wszyscy się przyłšczyli i œpiewali pełnš piersiš,i człowiekowi zaraz zrobiło się ciepło na duszy i tak dobrze, jak w chwili kiedy się wychodzi z koœcioła.Muzyka to naprawdę wspaniała rzecz;nie słyszałem nigdy,żeby pieœń brzmiała tak jakoœ uczciwie i tak...tak morowo,i żeby tak odœwieżała powietrze,jak teraz po tych wszystkich obrzydłych pochlebstwach i ckliwej gadaninie. Potem Król znowu wzišł się do ględzenia.Powiedział zebranym,że on i jego bratanice będš nadzwyczaj radzi,jeżeli kilkoro najbliższych przyjaciół rodziny zechce zjeœć z nimi tego wieczora kolację ipomoże im czuwać przy zmarłym.Dodał jeszcze,że gdyby jego biedny brat leżšcy tam na marach mógł przemówić,on,Harvey,wie dobrze,kogo by wymienił,ponieważ sš to nazwiska bardzo drogie sercu nieboszczyka i o których często wspominał w listach.Więc teraz on,Harvey,wymieni je kolejno – oto one:wielebny Hobson,diakon Lot Hovey,pan Ben Rucker, pan Abner Shackleford,pani Levi Beli,doktor Robinson,ich żony oraz wdowa Bartley. Wielebny Hobson i doktor Robinson zabawialisię razem na drugim końcu miasteczka –chcę przez to powiedzieć,że doktor wyprawiał jakiegoœ chorego na tamten œwiat,a pastor dawał mu na drogę listy polecajšce.Adwokat Beli pojechał do Louisville w jakimœ interesie.Ale reszta byłana miejscu,więc podeszli teraz wszyscy do Króla,œciskali mu rękę,dziękowali i rozmawiali z nim chwilę.A potem podeszli doKsięcia i jemu œciskali rękę,ale nic nie mówili,tylko uœmiechali się bez przerwy i potrzšsali głowami niczym zgraja matołków,gdy tymczasem on robił im jakieœ znaki na palcach i powtarzał cišgle:–Gugu....gu-gu-gu...– jak niemowlę. Teraz Król na całego rozpuœcił język i pytał z nazwiska prawie o wszystkich w miasteczku, prawie o każdego psa i wspominał o najróżniejszych drobnych sprawach,które w tym czy innym czasie zdarzyły się w miasteczku albo w rodzime George'a,albo dotyczyły samego Piotra. Udawał naturalnie,że to Piotr pisał mu o tym w listach,co było zwyczajnym łgarstwem,bo wszystkie wiadomoœci wycyganił od tego głupca,któregoœmy odwozili czółnem na statek. Potem Mary Jane przyniosła list,który pozostawił jej stryjaszek,i Król przeczytałlist,i bardzo nad nim płakał.W tym liœcie Piotr Wilks zapisał dom mieszkalny i trzy tysišce dolarów w złocie bratanicom,a garbarnię,która przynosiła bardzo ładne zyski,jakieœ inne domy i place (warte okołosiedmiu tysięcy dolarów),i trzy tysišce dolarów w złocie zapisał.Harveyowi i Williamowi.I jeszcze wskazał w tym liœcie miejsce w piwnicy,gdzie ukrył pienišdze.Więc ci dwaj wydrwigrosze powiedzieli,że zejdš zaraz na dół,przyniosšpienišdze i dokonajš podziału rzetelnie i na oczach wszystkich zebranych.A mnie kazali wzišć œwiecę i pójœć ze sobš. Zamknęliœmy drzwi od piwnicy;kiedy znaleŸliworek,wysypali wszystko na podłogę i możecie mi wierzyć,że widok był naprawdępiękny – same żółte kršżki.Rety,ale temu Królowi œwieciły się oczy!Trzepnšł Księcia po plecach i powiedział: To nie jest żadna bujda ani nic takiego!O nie,nie ma obawy.Co,Bridgewater,bijemy na głowę Królewskš niebywałoœć,hę? Ksišżę przyznał,że owszem.Nabierali pełnegarœcie złotych kršżków,przesypywali je między palcami i pienišdze z brzękiem spadały na podłogę.Król powiedział: –Szkoda gadać,Bridgewater.Jesteœmy obaj stworzeni do tego,żeby odstawiać zagranicznych dziedziców spadku i braci bogatego nieboszczyka.A wszystko dlatego,że zaufałem Opatrznoœci. Na dłuższš metę to najlepszy sposób.Próbowałem różnych innych,ale ten jest najpewniejszy. Chyba każdy człowiek na œwiecie zadowoliłby się takš furš pieniędzy i wzišłby je na słowo. Ale ci dwajmusieli wszystko dokładnie przeliczyć.A jakprzeliczyli,okazało się,że brakuje czterystupiętnastu dolarów. – Niech licho tego Piotra Wilksa!!Gdzie on mógł podziać resztę pieniędzy?– zawołał Król. Trochę ich to zmartwiło,więc zaczęli przetrzšsać wszystkie kšty,ale nic nie znaleŸli.W końcu Ksišżę powiedział: – Cóż ,był ciężko chory i pewnie się pomylił w liczeniu.To wszystko wyjaœnia.Lepiej się tym nie przejmować i ani mru-mru nikomu.Możemy się obejœć bez tej sumy. –Och,głupstwa gadasz,Ksišżę.Pewnie,że możemy się obejœć bez tej sumy i ja osobiœcie mam te czterysta dolarów w nosie.Ale myœlę o liczeniu pieniędzy.Wiesz dobrze,że musimy tu być rzetelni,uczciwi i bez zarzutu.Musimy wtarabanić te pienišdzena górę i przeliczyć je na oczach wszystkich,bo wtedy nikt nic nie będzie podejrzewał.Kiedy nieboszczyk powiada,że w worku jest szeœć tysięcy dolarów,my niemożemy... –Czekaj – przerwał mu Ksišżę –zaraz pokryjemy deficyt.– I zaczyna wycišgać złote dolary z kieszeni! –Aj-aj,pierwsza klasa pomysł,Ksišżę!Masz głowę na karku!–zawołał Król.–Poczciwa Królewska niebywałoœć drugi raz nas wspomoże!– i teraz z kolei on zaczšł wypróżniać kieszenie. Ogołocili się prawie zupełnie,ale wyrównali różnicę co do dolara. –Słuchaj no,Kapet –powiada Ksišżę –coœ innego przyszło mi do głowy.ChodŸmy na górę, przeliczmy przy nich pienišdze,a potem oddajmy je wszystkie dziewczętom. –Niech cię uœciskam,Ksišżę!To najlepszy pomysł,jaki kiedykolwiek przyszedł komukolwiek do głowy.Żebym tak był zdrów– jak żyję nie widziałem człowieka z podobnš głowš.Och,nie ma co,to pyszny pomysł.Niech sobie podejrzewajš,jeżeli majš ochotę –tym zaraz zatkamy im gęby. Kiedy wróciliœmy do pokoju,wszyscy zebralisię dokoła stołu i Król przeliczył pienišdze;ułożył je w kupkach po trzysta dolarów każda – dwadzieœcia równiutkich małych kupek złota. Wszyscy obecni patrzyli na to takimi jakimiœ głodnymi oczami i tylko oblizywali sobie wargi. Potem Król i Ksišżę zsypali wszystko z powrotem do worka i pochwili patrzę,a tu Król nadyma się tak po swojemu i przygotowuje do nowego przemówienia.I tak zaczšł mówić: – Przyjaciele!Mój biedny brat,którego zimnytrup leży tam w kšcie,zaopatrzył hojnie swoich bliskich,co zostali na tym padole łez.Zaopatrzył hojnie te trzy biedne owieczki,co je kochał i wzišł pod swój dach – te trzy,powiadam,biedne owieczki,conie majš ani ojca,ani matki.A my, którzyœmygo znali,wiemy,że zaopatrzyłby je hojniej,jakby się nie lękał,że zrani swojegodrogiego Williama – no i mnie.Zastanówcie się tylko,przyjaciele – czyby ich nie zaopatrzył hojniej?Ach,nie wštpię,nie wštpię!A jacy by to byli bracia,którzy by musię sprzeniewierzyli w takim momencie?Jacy by to.byli stryjowie,którzy by obrabowali –tak,obrabowali —te biedne i bezbronne,i tak przez niego kochane owieczki?Jeżeli znam Williama – a chyba znam go niezgorzej – zresztš sam go o to zapytam.... I tutaj Król obrócił się do Księcia i na palcach pokazał mu mnóstwo najrozmaitszych znaków. Ksišżę przez chwilę spoglšdał na niego głupkowatym baranim wzrokiem,a potem – niby to zrozumiawszy nagle,o co mu idzie –podbiegł do Króla,wrzasnšł gu-gu-g-u-u-u z radoœci i uœciskał go piętnaœcie razy pod rzšd!Jak go puœcił,Król zwrócił się do zebranych: –Wiedziałem.Teraz nikt chyba nie wštpi,że drogi William czuje tak samo jak ja.Hej,Mary Jane,Zuzanno,Joanno!WeŸcie pienišdze,weŸcie je wszystkie.Jest to dar tego,który leży.tam zimny,ale zadowolony. Mary Jane rzuciła się do niego,Zuzanna i Zajęcza Warga skoczyły do Księcia,a potemzaczęło się od nowa całowanie i œciskanie,jakiego w życiu nie widziałem.Wszyscy otoczyli tych wydrwigroszów kołem i ze łzami w oczachtak im potrzšsali ręce,że o mało ich nie pourywali, powtarzajšc w kółko: – Zacne,zacne dusze!Co za szlachetnoœć!Czyktoœ widział coœ podobnego? Potem wszyscy od nowa zaczęli mówić o nieboszczyku,jaki był dobry,jakš to jego œmierć jest dla wszystkich stratš i tym podobne rzeczy.Aż tu nagle...widzę...wcisnšłsię do pokoju jakiœ wysoki jegomoœć o potężnej szczęce;stanšł tylko i słuchał,niepowiedział słowa do nikogo ani też nikt się do niego nie odezwał,bo Król trzymał właœnie mowę i wszyscy słuchali.Rozprawiał o czymœ,o czym przed chwilš zaczšł mówić: –...ponieważ sš najbliższymi kamratami nieboszczyka.Oto dlaczego zostali dzisiaj zaproszeni.Ale jutro –jutro chcielibyœmy tu widzieć wszystkich.Nieboszczyk szanował wszystkich,lubił wszystkich,więc należy się,żeby w orgiach pogrzebowych brali udzie wszyscy... No i ględził tak,i ględził dalej,przysłuchujšc się z zadowoleniem własnemu ględzeniu,i od czasu do czasu wtršcał te swoje „orgie pogrzebowe ”,więc w końcu Ksišżę nie mógł dłużej wytrzymać i napisał na kawałku papieru „obrzšdki,ty stary durniu ”,złożył papier istękajšc „gu- gu-gu-u-u ”podał mu kartkę nad głowami goœci.Król przeczytał,schowałkartkę do kieszeni i powiedział:– Biedny William,choć na słuchu i mowie upoœledzony,serce ma szczerozłote.Pisze mi,żebym zaprosił wszystkich na pogrzeb,bo wszyscy będš tu mile widziani.Ale mógł się poczciwina nie kłopotać.Właœnie miałem to zrobić. I dalej zaczyna bajdurzyć,nic a nic nie zmieszany,a co jakiœ czas znowu wyjeżdża z tymi swoimi pogrzebowymi orgiami.Kiedy wymienił je po raz trzeci,tak zaczšł: –Mówię orgie pogrzebowe nie dlatego,że jest to powszechnie używane słowo,bo nie jest; powszechnie ludzie mówiš obrzšdki,pogrzebowe,ale orgie to jest właœciwe słowo.W Anglii nie mówi się już „obrzšdki pogrzebowe ”,obrzšdki całkiem wyszły z mody.W Anglii mówimy teraz „orgie pogrzebowe ”.Orgie to dużo lepsze słowo,bo znaczy akuratnie to,co człowiek chce powiedzieć.To słowo powstało z greckiego słowa orgo,co znaczy na zewnštrz,otwarcie, powszechnie;i z hebrajskiego słowa giessum,co znaczy wpakować do ziemi,przykryć ziemiš, czyli pogrzebać.Jak widzicie,orgie pogrzebowe znaczy tyle,co powszechny,czyli publiczny pogrzeb. Takiego typa w życiu nie widziałem!Ale posłuchajcie.Jegomoœć z potężnš szczękš rozeœmiał mu się prosto w nos.Wszyscy strasznie się zgorszyli.Wszyscy wołali:–Ależ doktorze!–A Abner Shacklefordpowiedział: – Doktorze Robinson,czyœ nie słyszał nowiny?.To jest Harvey Wilks. Król uœmiechnšł się przymilnie,wycišgnšł swoje wielkie łapsko i powiada: – Czyżby to był drogi przyjaciel i lekarz mojego biednego brata??Jestem... –Ręce przy sobie!– warknšł doktor.–Wydaje się panu,że mówisz jak Anglik,co?Czegoœ równie ohydnego jak ta imitacja w życiu nie słyszałem.Podajesz siępan za brata Piotra Wilksa? Jesteœ pan oszustem,zwyczajnym oszustem! Ach,jak oni wszyscy wzięli to sobie do serca!Obstšpili doktora i próbowali go uspokoić, próbowali mu całš rzecz wytłumaczyć;mówili,że Harvey dowiódł na sto najrozmaitszych sposobów,że jest Harveyem;że znał wszystkich z nazwiska,znał nawet imiona psów;prosili goi błagali,żeby nie ranił uczuć biednego Harveya i nie robił przykroœci dziewczętom,i tak dalej,i dalej.Ale nic z tego,bo doktor grzmiał i wœciekał się,i mówił,że każdy,kto udaje Anglika,a nie potrafi lepiej naœladować angielskiej wymowy,jest oszustem i łgarzem.Biedne dziewczęta trzymały się blisko Króla i żałoœnie płakały.Aż tu nagle doktor zwracasię do nich: –Byłem przyjacielem waszego ojca i jestemwaszym przyjacielem.Ostrzegam was jako przyjaciel,szczery przyjaciel,który pragnie was obronić przed krzywdš i nieszczęœciem, żebyœcie odwróciły się od tego łajdaka,tego ciemnego włóczęgi z jegoidiotycznš niby to grekš i hebrajskimi dziwolšgami.Uwierzcie mi,że jest to nędzny,nieudolny szalbierz;zjawił się u wasz mnóstwem pustych nazwisk i faktów,które gdzieœ zdobył,a wy je bierzecie za dowody i ci wasi niemšdrzy przyjaciele,którzy powinni mieć więcej rozumu w głowach,utwierdzajš was jeszcze w waszej głupocie.Mary Jane,wiesz,że jestem twoim przyjacielem,bezinteresownym przyjacielem.Posłuchaj mnie,Mary,i wyrzućtego nędznika za drzwi!Proszę cię,zrób to! Mary Jane wyprostowała się – ojejku,ależ ona była ładna!– i powiedziała: –Oto moja odpowiedŸ.–Sięgnęła po worek z pieniędzmi,podała go Królowi i tak mówi:– WeŸ te szeœć tysięcy dolarów,stryju i ulokuj je w imieniu moim i w imieniu moich sióstr wedle swojego uznania.Nie potrzebujesz nam dawać żadnych kwitów. Potem objęła Króla z jednej strony,a Zuzanna i Zajęcza Warga objęły go z drugiej strony. Wszyscy zaczęli klaskać w ręce i tupać nogami –aż się œciany trzęsły – a Król podniósł wysoko głowę i uœmiechał się dumnie.Doktor powiedział: – Dobrze,ja umywam ręce.Ale ostrzegam wszystkich,przyjdzie jeszcze taka chwila,kiedy na samo wspomnienie tego dniaoblecš was dreszcze. –Nie martw się,doktorze – odparł Król drwišco.–Poœlemy wtedy po ciebie.–Obecni wybuchnęli œmiechem i mówili,że Król œwietnie mu się odcišł. Wykradam łup Króla Kiedy wszyscy rozeszli się do domów,Król spytał Mary Jane,jak tam u nich z goœcinnymi pokojami,a Mary Jane mu na to,że jest jeden pokój goœcinny w sam raz dla stryja Williama,a ona swój własny pokój,trochę od tamtego większy,odda stryjowi Harveyowi i przeniesie się do pokoju sióstr,gdzie będzie spała na składanym łóżku;na strychu jest jeszcze komórka i w tej komórce stoi prycza.Król powiedział,że w komórce może spać jego lokaj,majšc mnie na myœli. Mary Jane zaprowadziła nas na górę i pokazała oba pokoje,które były skromne,ale miłe. Powiedziała,że każe zaraz wynieœć swoje suknie i inne drobiazgi,bo może będš stryjowi Harveyowi zawadzały,ale Król powiedział,że nie będš.Suknie umieszczone były na jednej œcianie i przysłonięte perkalowš firankš,która zwisała aż do podłogi.W jednym rogu stał wiekowy skórzany kufer,w drugim gitara w pokrowcu,a dookoła pełno było najrozmaitszych œwiecidełek i drobiażdżków,jak to zwykle wpokoju dziewczšt.Król powiedział,że w ten sposób pokój jest przytulniejszy i milszy,więc prosi,żeby nic nie ruszała.Pokój Księcia był bardzo mały,ale wygodny,tak samo jak moja izdebka. Tego wieczora było w domu wielkie przyjęcie,na które zeszli się wszyscy zaproszeni mężczyŸni i przyprowadzili żony;stałem cały czas za krzesłem Króla iKsięcia i usługiwałem im, a Murzyni usługiwali pozostałym goœciom.Mary Jane siedziała na głównym miejscu przy stole, obok Zuzanny,i wcišż powtarzała,jakie niesmaczne sš bułeczki,jakie nieudane marynaty,jakie po prostu ohydnie twarde pieczone kurczęta –i tym podobne bujdy zwyczajem wszystkich kobiet,które chcš w ten sposób wymusić na goœciach pochwały;a goœcie dobrze wiedzieli,że wszystko jest pierwsza klasa,i wcale tego nie ukrywali.Mówili:–Jak ty to robisz,że twoje bułeczki sš tak œlicznie wypieczone?Albo:– Gdzieœ ty,dziewczyno,zdobyła te wyœmienite pikle?– i tym podobne koszałki-opałki,jakie ludzie przeważnie plotš przy kolacji.Sami wiecie. ie wtedy wiatr j Król zalał się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż~Pě c< R c€ŽGcŐ(Hc‚7ƒ758€A kiedy już goœcie zjedli,ja i Zajęcza Wargadostaliœmy w kuchni kolację z tego,co zeszło ze stołu,gdy tymczasem Mary Jane i Zuzanna pomagały Murzynom zmywać.Zajęcza Warga uwzięła się,żeby mnie maglować o Anglię i jak babcię kocham,że czasem niewiele brakowało,a leżałbym jak długi.Pyta mnie na przykład: – Czyœ widział kiedy króla?? –Którego?Wilhelma IV?Też pytanie!Przecież chodzi do naszego koœcioła.– Wiedziałem, że Wilhelm IV umarł bardzo dawno temu,alesię nic nie zdradziłem.Kiedy usłyszała,że Wilhem chodzi do naszego koœcioła,pyta: – Co,regularnie? – Pewnie,że regularnie.Ma ławkę akurat naprzeciwko naszej,po drugiej stronie kazalnicy. – Myœlałam,że król mieszka w Londynie. – No chyba,że w Londynie.A gdzie by miał mieszkać? – Ale ty przecież mieszkasz w Sheffield.. Widzę,że wpadłem.Musiałem się trochę udławić koœciš kurczęcia,żeby zyskać na czasie i jakoœ się z tego wykaraskać. Potem powiedziałem: –Król chodzi do naszego koœcioła regularnie,kiedy mieszka w Sheffield.To znaczy w lecie, kiedy przyjeżdża na kšpielemorskie. – Co też ty mówisz!!Przecież Sheffield nie leży nad morzem. – A kto powiedział,że leży?– Jak to kto?Ty!– Nie,nie powiedziałem! – Powiedziałeœ!! – Nie powiedziałem!! – Powiedziałeœ!! – Nie mówiłem niczego podobnego!! – To coœ w takim razie powiedział?? – Powiedziałem,że król przyjeżdża na kšpiele morskie.Tylko to powiedziałem. –Rzeczywiœcie!Jakim sposobem król może brać kšpiele morskie,kiedy Sheffield nie leży nad morzem? – Słuchaj no!!– powiadam.– Używałaœ kiedyangielskiego ziela?? – Pewnie,że tak. – A czy musisz po nie jeŸdzić do Anglii?? – Skšdże!!Co za pomysł! –No widzisz.Tak samo Wilhelm IV nie musi jeŸdzić nad morze,żeby się kšpać w wodziemorskiej. – To jakim cudem jš dostaje,tę wodę morskš? –Takim cudem,jakim cudem ludzie dostajš uwas angielskie ziele –w beczkach.W pałacu Sheffield sš ogromne piece,bo król lubi mieć goršcš kšpiel.Nad samym morzem nie mogš mu zagrzać takiej iloœci wody,bo nie majš odpowiednich urzšdzeń. –Teraz rozumiem.Czegoœ od razu tak nie powiedział?Nie zmarnowalibyœmy niepotrzebnie tyle czasu. Słyszšc to pomyœlałem sobie:dobra nasza,jakoœ tym razem wyniosłem całš skórę.Ale Zajęcza Warga zaraz pytała dalej:– Chodzisz też do koœcioła?? – Pewnie.Co niedzielę. – A gdzie siedzisz?? —Jak to gdzie siedzę?W naszej ławce. – W czyjej ławce?? – W naszej.W ławce twego stryja Harveya. – W jego ławce??A po co mu ławka? – Po to,żeby w niej siedział.Po co komu może być ławka? – To on nie stoi na kazalnicy?? Niech to licho!Zapomniałem,że ten stary łotr jest kaznodziejš.Zobaczyłem,że znowuwpadłem,więc zaczšłem się ratować koœciškurczęcia i wysilać mózgownicę.A potem mówię: – Nie,czy ty naprawdę przypuszczasz,że wAnglii majš po jednym kaznodziei w koœciele? – A po co im więcej?? –Jak to po co?Żeby mówili kazania dla króla.W życiu nie widziałem takiej dziewczyny!W naszym koœciele jest ich ni mniej ni więcej,tylko siedemnastu. Siedemnastu!Ojej!Nie wysiedziałabym do końca,choćbym nigdy nie miała pójœć do nieba. Przecież to musi trwać najmniej tydzień. –Co ty opowiadasz!Przecież nie wszyscy mówiš kazania tego samego dnia.Mówi tylko jeden. – To co robi reszta?? – Och,nic wielkiego.Kręcš się po koœciele,obnoszš tacę – zajmujš się tym czy owym. – To na co ich trzymajš tylu w koœciele?? – Jak to na co??Żeby było szykownie.Czy ty,dziewczyno,nic nie rozumiesz? –Och,takich głupstw to nawet nie chcę rozumieć.A jak traktujš służšcych w Anglii?Czy lepiej,niż my traktujemy czarnych? – Skšdże!!Służšcy w Anglii znaczy tyle co,œmieć i obchodzš się z nim gorzej niż z psem. –I nie dajš mu nigdy wolnego dnia,tak jak my dajemy Murzynom?Ani na Boże Narodzenie, ani na Nowy Rok,ani na Czwartego Lipca? –Zaraz widać,żeœ nie była nigdy w Anglii.Posłuchaj,Zaję...Joanno!Służšcy w Anglii nie powšcha jednego wolnego dnia przez okršgły rok.Nigdy nie chodzi do cyrku ani do teatru,ani na widowiska murzyńskie –w ogóle nie chodzi nigdzie. – Ani do koœcioła?? – Ani do koœcioła. – Ale przecież ty chodzisz do koœcioła. Znowu wpadłem.Zapomniałem na œmierć,że jestem służšcym Króla.Ale zaraz wykręciłem kota ogonem.Zaczšłem jej tłumaczyć,że lokaj to całkiem co innego niżzwykły służšcy i musi chodzić do koœcioła – czy chce,czy nie chce i siedzieć w ławceze swoim państwem,bo takie jest prawo.Alejakoœ mi to kiepsko wyszło i jak skończyłem,widzę,że Zajęcza Warga nie bardzo mi wierzy.Powiada: – Jak babcię kocham,czyœ ty mi przypadkiem nie naopowiadał całej masy kłamstw? – Jak babcię kocham,że nie! – Nie było w tym ani jednego kłamstwa?? – Ani jednego.Ani jednego jedynego kłamstwa – odparłem. – Połóż rękę na tej ksišżce i powtórz to jeszcze raz. Zobaczyłem,że to tylko słownik,więc zrobiłem,jak chciała.Mina trochę jej się poprawiła. Mruknęła: –Hm...mogę uwierzyć w niektóre rzeczy.Ale prędzej mi włosy wyrosnš na dłoni,zanim uwierzę we wszystko. –W co nie chcesz uwierzyć,Joanno?– spytała Mary wchodzšc do kuchni z Zuzannš.–To brzydko i niepoczciwie z twojej strony,że tak do niego mówisz –przecież on tu jest obcy wœród nas i daleko od domu.Byłoby ci przyjemnie,gdyby się tak ktoœ z tobš obchodził? –Och,ty zawsze jesteœ taka,Mary.Zawsze chcesz ratować ludzi,zanim ich spotkało coœ złego.Przecież nic mu nie zrobiłam.Zdaje się,że próbował mnie trochę nabrać,więc mu powiedziałam,że animyœlę wierzyć we wszystkie jego bujdy.Tylko to mu powiedziałam,ani słowa więcej.Chyba potrafi znieœć takš drobnš przykroœć? –Wszystko mi jedno,czy to była drobna przykroœć,czy duża.Jest u nas goœciem i czuje się tu obcy,więc postšpiłaœ nieładnie,żeœ to w ogóle powiedziała.Gdybyœsię znajdowała na jego miejscu,byłoby ci teraz wstyd.Nie wolno mówić ludziom rzeczy,które ich zawstydzajš. – Ależ Mary,on powiedział...! –Mniejsza o to,co powiedział,nie w tym rzecz.Twoim obowišzkiem jest traktować gożyczliwie,żeby nie musiał cišgle pamiętać,że jest z dala od swoich i na obczyŸnie. Powiedziałem sobie w duchu:„I ja patrzę spokojnie,jak ten stary obwieœ okrada takš dziewczynę!” A potem przyszła Zuzanna i też wtršciła swoje trzy grosze.Wierzcie mi,tak nagadałaZajęczej Wardze,że aż jej poszło w pięty. Powiadam sobie:„I ja patrzę spokojnie,jak ten stary obwieœ okrada drugš takš dziewczynę!” Potem Mary Jane z powrotem się do niej wzięła –łagodnie i słodko jak to zwykle ona –ale kiedy skończyła,z biednej Zajęczej Wargi niewiele zostało.Więc wpadła w strasznie zły humor. – No,a teraz – powiedziały siostry – przeproœ go.. Zajęcza Warga zrobiła to.Zrobiła pięknie –tak pięknie,że aż miło było słuchać. Powiedziałbym jej chętnie tysišc kłamstw,byleby to jeszcze raz powtórzyła.Powiadam sobie:„I to jest jeszcze jedna dziewczyna,którš ten stary obwieœ okrada,a ja na to patrzę spokojnie!” Jak dojechała do końca,wszystkie trzy zaczęły stawać na głowach,żeby mi się zdawało,że jestem u siebie w domu i poœród przyjaciół.A ja czułem się taki podły,taki zły i nikczemny,że w końcu powiedziałem sobie:„Trudno,postanowiłem.Niech skisnę,jak nie zdobędę dla nich tych pieniędzy ”. Więc poszedłem sobie mówišc,że idę spać,co też prędzej czy póŸniej zamierzałem zrobić. Kiedy byłem już sam,zaczšłem zastanawiać się,co dalej.A może by tak pójœć po kryjomu do doktora Robinsona i wygarnšć mu wszystko o tych dwóch oszustach?Nie,to kiepski pomysł. Gotów się jeszcze wygadać,kto mu doniósł,a wtedy dostałbym ja za swoje!A może pójœć do panny Mary Jane i jš o tym powiadomić?Nie,tego też nie zrobię.Ci dwaj poznaliby zaraz wszystko z jej twarzy,a żemajš pienišdze w ręce,czmychnš chyłkiem ityle ich będziemy widzieli.A gdyby Mary Jane zaczęła wzywać pomocy,sam zostałbym wmieszany w całš sprawę.Nie,jest tylko jedna jedyna rada:muszę ukraœć te pienišdze.I muszę je ukraœć w taki sposób,żeby się nie domyœlili,że to moja sprawka.Tej parze rzezimieszków trafiła się nie lada okazja,więc zostanš tu,dopóki nie wycisnš zrodziny Wilksów i z innych mieszkańców miasteczka ostatniego centa;a z tego wynikało,że mam czas i prędzej czy póŸniej znajdę jakšœ okazję do kradzieży.Œwisnę woreczek ze złotem i schowam go,a jak będę już daleko na rzece, napiszę do panny Mary Jane i powiem jej,gdzie go ukryłem.Ale lepiej,żebym zwędził pienišdze tej nocy,bo może doktor tylko udaje,że na wszystko machnšł rękš,i gotów jeszcze spłoszyć moich ptaszków. Więc postanowiłem,że pójdę i przeszukam oba ich pokoje.W sieni na piętrze było ciemno, ale znalazłem jakoœ pokój Księcia i zaczšłem obmacywać rękami wszystkie kšty.Nagle myœlę sobie: –Nie wyglšda mi to na Króla,żeby zgodził się oddać komukolwiek pienišdze pod opiekę.Wtedy poszedłem do jego pokoju i tam zaczšłem szukać po omacku.Ale widzę,że bez œwiecy nie dam rady,a œwiecy naturalnie nie chciałem zapalać.Pomyœlałemże zrobię coœ innego: poczekam na nich i posłucham,o czym będš mówili.Mniej więcejw tej samej chwili usłyszałem ich kroki naschodach,więc postanowiłem schować się pod łóżko;wycišgnšłem rękę,żeby je namacać,ale łóżko wcale nie stało tam,gdzie myœlałem,że stoi.Dotknšłem zasłony,za którš wisiały suknie Mary Jane,więc dałem pod niš nura,wsunšłem się między damskie fatałaszki i stanšłem całkiem bez ruchu. Weszli i zamknęli drzwi;a potem pierwsze,co Ksišżę zrobił,to schylił się i zajrzał pod łóżko. Byłem strasznie rad,że nie znalazłem łóżka,kiedy go szukałem!Chociaż wiecie,jest to całkiem naturalne,że jak człowiek nie chce być widziany,chowa się pod łóżko. Siedli i Król powiada: –No więc o co idzie?Gadaj krótko,bo lepiej,żebyœmy odstawiali na dole żałobników, zamiast siedzieli tutaj i mitrężyli czas.Wolę,żeby nie rozpuszczali o nas zanadto języków. – Widzisz,Kapet,czuję się jakoœ nieswojo,jakoœ niewyraŸnie.Ten doktor cišgle chodzi mi po głowie.Chciałem wiedzieć,jakie masz plany.Przyszedł mi pomysł,myœlę,że niegłupi. – Jaki pomysł,Ksišżę? –Żebyœmy się stšd wynieœli tak gdzieœ koło trzeciej nad ranem i jazda w dół rzeki z tym,co mamy w ręku.Tym bardziej że zdobyliœmy to bez najmniejszego wysiłku:ofiarowano nam te szeœć tysięcy,prawie zmuszono do przyjęcia ich,chociaż wyobrażaliœmy sobie,że nie obejdzie się bez kradzieży.Jestem za tym,żeby dać nogę i wynieœć się czym prędzej z tej okolicy. Bardzo mnie to zmartwiło.Parę godzin temu niewiele bym sobie z tego robił,ale teraz byłem zmartwiony i rozczarowany.Król aż się żachnšł i powiada: –Co?I nie sprzedać reszty majštku?Zwiejemy stšd jak głupcy i zostawimy nieruchomoœci warte osiem czy dziewięć tysięcy dolarów,które same się proszš,żeby je ktoœ zagarnšł? Ksišżę coœ tam pomruczał pod nosem,powiedział,że worek złota całkiem mu wystarczy,że nie ma najmniejszej ochoty bardziej się narażać i że nie chce odzierać biednych sierot ze wszystkiego,co majš. Co też ty opowiadasz!–oburzył się Król.–Nie obedrzemy ich z niczego innego prócz tych pieniędzy.Ludzie,którzy kupiš nieruchomoœci,będš stratni,bo jak wyjdzie na wierzch,że nie my jesteœmy prawymi właœcicielami –a na to nie będš musieli długo czekać po naszej ucieczce – sprzedaż zostanie unieważniona i wszystko wróci do właœcicieli.Sieroty dostanš z powrotem swój dom – a czego im więcej trzeba?Sš młode i żwawe i łatwo mogš zarobić na kawałek chleba.Nie stanie im siężadna krzywda.Pomyœl tylko,Ksišżę:przecieżsš na œwiecie tysišce sierot,którym nie dzieje się ani w połowie tak dobrze.Niech mnie skręci,jeżeli te majš na co narzekać. Król tak gadał i gadał,aż całkiem zagadał Księcia.W końcu Ksišżę ustšpił,ale powiedział,że według niego takie siedzenie na miejscu to czyste szaleństwo i czy Król zapomniał o doktorze. Ale Król na to: –Do diaska z doktorem!Co on nas obchodzi?Czy nie mamy po naszej stronie wszystkich durniów w mieœcie?I czy durnienie stanowiš większoœci w każdym mieœcie?Kiedy mieli już zejœć na dół,Ksišżę powiada:– Nie wydaje mi się,żebyœmy schowali pienišdze w dobrym miejscu. Poweselałem.Zaczšłem już podejrzewać,że nie usłyszę nic,co by mi pomogło w poszukiwaniach.Król spytał: – Dlaczego?? –Bo Mary Jane będzie teraz nosiła żałobę izanim się obejrzysz,każe Murzynce,która sprzšta pokój,wytrzepać i schować do kufra te wszystkie fatałachy;a czyœ ty widział kiedy czarnucha, który majšc w ręce cudze pienišdze nie pożyczy sobie kilkugarstek? –Znowu zaczynasz,Ksišżę,gadać jak człowiek z olejem w głowie – zawołał Król i dał nura pod zasłonę o jakie dwie czy trzy stopy od miejsca,gdzie się znajdowałem.Przywarłem z całej siły do œciany i stałem zupełnie nieruchomo,chociaż trochę drżałem;okropnie byłem ciekaw,co oni powiedzš,jeżeli mnie tu znajdš,i próbowałem coœ wymyœlić na wypadek,gdyby mnie złapali.Ale Król miał worek w ręku,zanim zdšżyłem domyœleć jednš myœl do połowy –i ani przypuszczał,że jestem tak blisko!Wepchnęli worek przez szparę do siennika,który leżał pod piernatem,i zagrzebali go w słomie głęboko na jakš stopę.Powiedzieli,że teraz wszystko jest już w porzšdku,bo czarnuch porusza przy słaniu łóżka tylko piernat,a słomę w sienniku przewraca najwyżej dwa razy w roku,więc nie ma obawy,żeby ktoœ ukradł worek. Ale ja wolałem nie ryzykować.Wyjšłem worek,zanim zeszli z połowy schodów.Wdrapałem się po omacku do mojej izdebki na poddaszu i schowałem go tam,do czasu wynalezienia lepszej kryjówki.Pomyœlałem,że chyba trzeba go będzie ukryć gdzieœ poza domem,bo jak tylko Król i Ksišżę zauważš,że znikł,zacznšszukać po całym domu i nie przepuszczš żadnego kšta.Tego byłem pewien.Nie zdejmujšc ubrania położyłem się na pryczy,ale nie zasnšłbym,choćbym się nie wiem jak starał,tak bardzo chciałem skończyć z tš sprawš.Po jakimœ czasie usłyszałem,że Król i Ksišżę wrócili do swoich pokojów,więc zsunšłem się z pryczy na podłogę i leżałem dalej z brodš opartš o szczyt drabiny,czekajšc,czy się coœ nie zdarzy.Ale nic się nie zdarzyło. Leżałem tak,dopóki wszystkie póŸne odgłosy nie ucichły i nie odezwały się jeszcze te wczesne,które zapowiadajš nadejœcie œwitu;a potem zszedłem cicho po drabinie. Nieboszczyk Piotr odzyskał swoje złoto Podkradłem się pod drzwi ich pokojów;chrapali obaj,więc odszedłem na palcach i bez wypadku przedostałem się na dół.Cisza była wszędzie zupełna.Zajrzałemprzez szparę do jadalnego pokoju i widzę,że mężczyŸni,którzy mieli czuwać przy zwłokach,siedzš wszyscy na krzesłach i œpiš jak susły.Drzwi do bawialni,gdzie stała trumna,były szeroko otwarte i w obu pokojach paliły się œwiece.Skradałem się dalej korytarzem.Jak powiadam,drzwi do bawialni były otwarte;zobaczyłem,że w pokoju nie ma nikogo oprócz nieboszczyka,więc minšłem bawialnię i idę dalej.Ale drzwi wejœciowe były zamknięte na klucz i klucza ani œladu!Właœnie wtedy usłyszałem,że ktoœ schodzi w dół po schodach z tyłu za moimi plecami.Wpadłem do bawialni,rozejrzałem się prędko po wszystkich kštach,ale widzę,że jedyne miejsce,gdziebym mógł schować worek,to trumna.Wieko było odsunięte na jakš stopę i w szparze zobaczyłem twarz nieboszczyka przykrytš kawałkiem wilgotnego płótna.Wsunšłem worek z pieniędzmi pod wieko,trochę poniżej skrzyżowanych dłoni i skóra mi œcierpła,takie zimne były te dłonie.Potem w kilku susach przesadziłem pokój i schowałem się za drzwi. Weszła Mary Jane.Zbliżyła się cichutko do trumny,uklękła i zajrzała do œrodka,a potem podniosła chusteczkę do oczu i zaczęła płakać;domyœliłem się tego,chociażnie słyszałem żadnego odgłosu i chociaż była odwrócona do mnie plecami.Wyœliznšłem się zza drzwi,a jak mijałem jadalnię,pomyœlałem sobie,że na wszelki wypadek zobaczę,czy ci niby czuwajšcy przy zwłokach mnie nie zauważyli.Zajrzałem przez szparę i zaraz się uspokoiłem.Spali dalej jak susły. Przekradłem się do mojej izdebki i poszedłem do łóżka wœciekły że sprawa przyjęła taki obrót, chociaż tyle zadałem sobie trudu i tak ryzykowałem.Powiedziałem sobie:gdyby worek został tam,gdzie jest,nie martwiłbym się o nic,bo jak przepłyniemy ze sto czy dwieœcie mil w dół rzeki,napiszędo Mary Jane i ona każe stryjaszka odkopać i odzyska worek.Ale to się z pewnoœciš nie zdarzy;zdarzy się za to co innego.To mianowicie,że kiedy będš iecie. ie wtedy wiatr j Król zalał się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż„PÍc…)c†Fş c‡,4ˆ33 U€‰R?&przybijali wieko, znajdš worek i Król dostanie pienišdze z powrotem –a wtedy czekaj tatka latka!Nieprędko da je sobie po raz drugi zwędzić!Naturalnie chciałem się przekraœć jeszcze raz do bawialni i wyjšć worek z trumny,ale nie zrobiłem tego.Z każdš minutš było teraz bliżej œwitu i któryœ z tych w jadalni mógłby się zbudzić i przyłapać mnie z szeœcioma tysišcami dolarów w ręku,których nikt mi nie powierzał i o opiekę nad nimi nie prosił.Więc powiedziałem sobie:„Od takich spraw, Huck,trzymaj się lepiej z daleka ”. Kiedy rano zszedłem na dół,drzwi do bawialni były zamknięte,a żałobnicy poszli do domów. Na miejscu została tylko rodzina,wdowa Bartley i nasza szajka.Przypatrywałem się pilnie ich twarzom,ale nic z nich nie mogłem wyczytać. Koło południa przyszedł przedsiębiorca pogrzebowy ze swoimi pomocnikami,postawił trumnę na dwóch krzesłach,w samym œrodku pokoju,a potempoznosili krzesła z całego domu, pożyczyli jeszcze sporo od sšsiadów i ustawili je w rzędach,od œciany do œciany:w sieni,jadalni ibawialni.Zobaczyłem,że wieko trumny jest w tym samym położeniu,w jakim było wczoraj, ale cišgle się ktoœ kręcił w pobliżu,więc nie mogłem podejœć i zajrzeć do œrodka. Potem ludzie zaczęli się schodzić.Dziewczętai obaj wydrwigrosze siedli w pierwszym rzędzie krzeseł,bliżej głowy trumny;przez następne pół godziny powoli,gęsiego przechodzili ludzie i spoglšdali na twarz nieboszczyka,a niektórym kapnęła nawet łza do œrodka i wszystko odbywało się bardzo uroczyœcie i w wielkiej ciszy,tylko trzy bratanice zmarłego i dwaj obwiesie trzymali chustki przy oczach,głowy mieli pochylone i trochę pochlipywali.Nie słychać było nic prócz szurgotu nóg i wycierania nosów,bo na pogrzebie ludzie wycierajš nosy częœciej niż gdziekolwiek indziej,może tylko w koœciele wycierajš częœciej. Kiedy dom był już nabity po brzegi,przedsiębiorca pogrzebowy w czarnych rękawiczkach, taki jakiœ łagodny ikojšcy,zaczšł kršżyć w tłumie kończšc przygotowania i pilnujšc,żeby rzeczy i ludzie znajdowali się w jak najlepszym porzšdku i żeby wszystkim było wygodnie,przy czym poruszał się cicho jak kot.Ani razu się nie odezwał.Przesuwał ludzi z miejsca na miejsce, wpychał do œrodka spóŸnionych,kazał robić przejœcia –a wszystko to za pomocš ruchów głowy i ręki.Potem sam stanšł pod œcianš.Był najpłynniejszym i najposuwistszym,najciszej przemykajšcym się człowiekiem,jakiego w życiu widziałem,a tyle miał na twarzy uœmiechu,ile ma na przykład kawałek szynki. Pożyczono też fisharmonię,okropnie rozstrojonš.Jakaœ młoda niewiasta usiadła i zaczęła bębnić po klawiszach,strasznie chrzęszczšc i chrobocšc pedałami,i wszyscy zawtórowali jej œpiewem.Hałas był taki,że moim zdaniem nieboszczyk Piotrwygrał na czysto,że był nieboszczykiem.Potem wielebny Hobson wstał i zaczšł przemawiać powoli i uroczyœcie;ale ledwie otworzył usta,w piwnicy wybuchł najpotworniejszy harmider,jaki można sobie wyobrazić;był totylko jeden pies,ale narobił okropnego jazgotu i ani myœlał się uspokoić. Proboszcz stał nad trumnš i czekał – w tym hałasie człowiek nie słyszał,co do siebie mówi w myœlach.Sytuacja była strasznie głupia i ludzie nie wiedzieli,co poczšć.Wtem długonogi przedsiębiorca pogrzebowy dał pastorowi znak rękš,jakby mu chciał powiedzieć:„Nie przejmuj się pan,już ja to załatwię ”.A następnie pochylił się trochę i zaczšł płynšć wzdłuż œciany –widać było tylko jego ramiona i plecy nad głowami ludzi.Więc płynšł wzdłuż œciany,a ujadanie w piwnicy stawało się coraz głoœniejsze.W końcu,kiedy przeszedł tak wzdłuż dwóch œcian pokoju, zniknšł w piwnicy.Po paru sekundach usłyszeliœmy łomot,pies zawył dwa razy w zupełnie zdumiewajšcy sposób i umilkł,a potem zrobiło się cicho jak w grobie i pastor wrócił do swojego uroczystego przemówienia dokładnie w tymmiejscu,w którym je przed chwilš przerwał.Po minucie czy dwóch ramiona przedsiębiorcy pogrzebowego znowu zaczęły sunšć wzdłuż œciany; sunšł tak,sunšł i sunšł pod jednš œcianš,potem pod drugš,potem pod trzeciš,aż w końcu stanšł, wyprostował się,wycišgnšł szyję i osłoniwszy usta rękš wyszeptał ochryple do pastora nad głowami ludzi:–Złapał szczura.–A jak to powiedział,pochylił się znowu i przemknšł na swoje dawne miejsce.Widziałem,że ludzie odetchnęli z ulgš,bo naturalnie strasznie byli ciekawi.Taka drobna przysługa jak ta informacja nic nie kosztuje,a właœnie podobne drobiazgi zjednujš człowiekowi uznanie i sympatię.Ten przedsiębiorca pogrzebowy był chyba najbardziej lubianymczłowiekiem w mieœcie. Cóż,mowa pogrzebowa była bardzo piękna,tylko trochę za długa i nudna.Jak tylko pastor skończył,Król zaczšł ględzić po swojemu,ale w końcu cała zabawa skończyła się i przedsiębiorca pogrzebowy zaczšł sunšć do trumny ze œrubokrętem w ręku.Ale mi wtedy œcierpła skóra i ani na chwilę nie spuszczałem z niego wzroku.Ale nawet mu do głowy nie przyszło,żeby grzebać w trumnie;zasunšł tylko cichutko wieko,a potem mocno przykręcił œruby.No imasz babo placek!Nie wiedziałem,czy pienišdze sš w œrodku,czy ich nie ma.Myœlę sobie:przypuœćmy,że ktoœ zwędził po cichu ten worek;co ja mam w takim wypadku zrobić – pisać do Mary Jane czy nie pisać?Powiedzmy,że Mary Jane każe odkopać stryja Piotra i nie znajdzie worka – co sobie wtedy o mnie pomyœli?Gotowi mnie jeszcze przychwycić i wsadzić do więzienia.Najlepiej zrobię,jak się z niczym nie zdradzę,pary z ust nie puszczę i w ogóle nie będę pisał.Wszystko strasznie się teraz pokiełbasiło;chciałem zrobić dobrze,a tymczasem zrobiłem tak Ÿle,że gorzej już nie mogłem.W ogóle po co ja się do tego wtršcałem,niech licho porwie całš sprawę! Pochowali Piotra Wilksa i po pogrzebie wróciliœmy do domu.Znowu zaczšłem pilnie przyglšdać się ich twarzom – nie mogłem się powstrzymać i z niepokoju nie umiałem znaleŸć sobie miejsca.Ale nie wyczytałem z nich nic mšdrego. Wieczorem Król wzišł się do składania wizyt i czarował wszystkich po kolei,i był taki przyjacielski –tylko go do rany przyłóż!Napomknšł tu i tam,że jego kongregacja w Anglii niecierpliwie na niego czeka,więc musi ostro wzišć się do rzeczy,załatwić od ręki wszystkie sprawy majštkowe i zaraz wracać do kraju.Bardzo mu był przykry ten poœpiech – powiedział –i wszyscy w miasteczku też się ogromnie martwili.Żałowali,że nie zostanie dłużej,alemówili,że rozumiejš – nie może być inaczej.Napomknšł jeszcze Król,że naturalnie zabiorš ze sobš dziewczęta do Anglii.Bardzo to wszystkich ucieszyło,bo uważali,że w ten sposób dziewczęta będš miały zapewnionš opiekę i zamieszkajš wœród najbliższych krewnych.Dziewczęta też się ogromnie ucieszyły – z tej radoœci całkiem im z głowy wypadło,że miały kiedykolwiek jakieœ zmartwienia na tym œwiecie.Powiedziały Królowi,żeby jak najprędzej wszystko sprzedał,bo one w mig będš gotowe do drogi.Biedactwa takie były uradowane i takie szczęœliwe,że aż misię serce krajało,kiedy patrzyłem,jak się dajš nabierać i obelgiwać.Ale nie wiedziałem,jak by tu w sposób bezpieczny dla siebie zmienić tę wesołš œpiewkę. Niech mnie licho,jeżeli Król nie wystawił domu,Murzynów i całego majštku na publicznš licytację,która miała się odbyć w dwa dni po pogrzebie;ale kto chciał,mógł kupić z wolnej ręki jeszcze przed tym terminem. Więc na drugi dzień po pogrzebie,gdzieœ koło południa,rozradowanym dziewczętom po raz pierwszy zrzedła mina.Przyszli dwajhandlarze niewolników i Król sprzedał im domowych Murzynów za cenę niskš i na weksel,jak się to nazywa,z trzydniowym terminem płatnoœci. Zaraz też handlarze wysłali ich do nowych nabywców – matkę do Memphis w górze rzeki,obu synów do Orleanu w dół rzeki.Myœlałem,że tym biednym Murzynom i biednym dziewczętom serce pęknie z żałoœci;objęli się i płakali,i wpadli w takš rozpacz,że na sam widok aż mnie œciskało w dołku.Dziewczęta powiedziały,że nawet by im to do głowy nieprzyszło,że rodzina może być rozdzielona albo sprzedana do innego miasta.Nigdy w życiu nie zapomnę widoku tych biednych,nieszczęœliwych dziewczšt i tych Murzynów,co się œciskali i okropnie płakali;i chyba w ogóle nie wytrzymałbym tego i wybuchnšłbym,i wygadał,co i jak z naszš szajkš,gdybym nie wiedział,że ta sprzedaż nie ma ważnoœci i Murzyni wrócš do domu po kilku tygodniach. Sprzedaż Murzynów wywołała wielkie poruszenie w miasteczku;zbiegło się do naswielu sšsiadów;nie na żarty rozzłoszczeni wołali,że to skandal,żeby tak odrywać dzieci od rodzonej matki.Ta sprawa zaszkodziła trochę oszustom,ale Król,ten stary głupiec,dalej się stawiał,wcale nie zważajšc na to,co Ksišżę mówił czy robił;amuszę wam powiedzieć,że Ksišżę czuł się bardzo niewyraŸnie. Następnego dnia miała się odbyć licytacja.Wczesnym rankiem Król i Ksišżę przyszli na poddasze do mojej izdebki i obudzili mnie;po ich minach zaraz poznałem,że stało się coœ niedobrego.Król spytał: – Czy byłeœ w moim pokoju przedwczoraj wieczorem?? –Nie byłem,Najjaœniejszy Panie.–Zwałem go tak zawsze,kiedy w pobliżu nie było nikogo, prócz członków naszej szajki. – A byłeœ wczoraj w dzień albo wieczorem?? – Też nie byłem,Najjaœniejszy Panie. – Słowo dajesz??Tylko bez kłamstw! –Słowo daję,Najjaœniejszy Panie.Mówię najprawdziwszš prawdę!Nie zbliżałem się nawet do pokoju Waszej Królewskiej Moœci,odkšd panna Mary Jane zaprowadziłanas tam pierwszego wieczora. Wtedy odezwał się Ksišżę: – Nie widziałeœ przypadkiem,czy ktoœ tam nie wchodził? – Nie,Wasza Ksišżęca Moœć.Przynajmniej sobie nie przypominam. – Zastanów się dobrze. Namyœlałem się chwilę,aż znalazłem dla siebie œwietne wyjœcie i wtedy powiadam: – Murzynów to widziałem,jak wchodzili tamkilka razy. Obaj drgnęli i najpierw mieli takie miny,jakby się tego nigdy nie spodziewali,a potem jakby się spodziewali tego od poczštku. Ksišżę spytał: – Co,wszyscy? –Nie...w każdym razie nie wszyscy razem.Oile pamiętam,to tylko jeden raz widziałem,jak wszyscy wychodzili z tego pokoju. – Czekaj,kiedy to było? –W tym dniu,kiedyœmy mieli pogrzeb.Rano.Nie bardzo wczeœnie,bo wtedyzaspałem. Miałem już zejœć po drabinie,kiedy ich zobaczyłem. – No i co dalej??Gadaj prędzej!Co oni robili?Jak się zachowywali? –Nic nie robili,a zachowywali się całkiem zwyczajnie.Wyszli na palcach z pokoju,więc zaraz sobie pomyœlałem,że pewnie weszli do œrodka,żeby sprzštnšć pokój Waszej Królewskiej Moœci czy coœ takiego,bo przypuszczali,że Wasza Królewska Moœć jużwstał;ale zobaczyli,że Wasza Królewska Moœć wcale jeszcze nie wstał,więc woleli prędko się wynieœć,zanim zbudzš Waszš Królewskš Moœć i zanim spotka ich coœ nieprzyjemnego. –A to ładna heca!– powiedział Król.I obaj mieli teraz strasznie złe,a przy tym mocnogłupie miny.Stali tak chwilę zamyœleni,drapišc się po głowach,a potem Ksišżę zaczšł chichotać tak jakoœ zgrzytliwie i w końcu powiada: –To œwietnie,to wspaniale!Jak znakomicie teczarnuchy odegrały swoje role!Udawali rozpacz,że się wynoszš z tej okolicy!I ja byłem pewien,że się martwiš.Ty też byłeœ pewien, wszyscy byli!Niech nikt nie próbujewe mnie wmówić,że Murzyni sš pozbawieni scenicznych zdolnoœci.Tak sprytnie odegrali tę komedię,że każdy dałby się nabrać.Moim zdaniem warci sš majštek.Gdybym miał kapitał i odpowiedni teatr,nie życzyłbym sobie lepszych aktorów – a tymczasem myœmy ich sprzedali za bzdurnš cenę.Gdzie jest ta bzdura...ten weksel? – W banku,gdzie czeka na dyskonto.A gdzie,u diaska,miałby być? – No,przynajmniej to jedno w porzšdku,Bogu dzięki! Spytałem,takim doœć wylęknionym głosem: – Czy stało się coœ złego?? A Król jak się do mnie nie obróci i jak na mnie nie wrzaœnie! –Nie twój interes!Trzymaj gębę na kłódkę ipilnuj własnego nosa!Radzę ci,żebyœ o tym pamiętał,póki tu jesteœmy!Słyszałeœ?– A potem zwrócił się do Księcia:–Musimy to połknšć jakby nigdy nic.Ani pary z gęby,to jedyna rada. Już mieli zejœć na dół po drabinie,kiedy Ksišżę znów zaczšł chichotać i powiada: –Sprzedawać szybko z małym zyskiem,byleby był ruch w interesie!Ach,słusznie,to daje najlepsze wyniki! Król odwrócił się do niego i warknšł wœciekły: –Chciałem jak najlepiej,kiedym ich tak od ręki sprzedawał.Tyle w tym twojej winy comojej,żeœmy Ÿle na tym wyszli. –Hm,gdybyœ raczył brać moje rady pod uwagę,Murzyni byliby jeszcze w domu,za tonas by tu nie było. Król powiedział coœ Księciu do słuchu,ale uważał,żeby mu się zanadto nie narazić,a potem jak nie skoczy do mnie!Zdrowo natarł mi uszu za to,żem go nie zawiadomiłod razu o tych Murzynach,że wyszli z jego pokoju i tak się jakoœ dziwnie zachowywali.Każdy głupiec by się domyœlił –powiedział –że coœ tu nie jest w porzšdku.Potem dał mi spokój i przez chwilę przeklinał samego siebie;powiedział,że to wszystko stało się dlatego,że wtedy rano wstał za wczeœnie złóżka i nie wypoczšł jak należy,i że prędzej skiœnie,zanim jeszcze raz tak zrobi.W końcu odeszli,cišgle sobie dogadujšc,a ja o mało co nie skakałem z radoœci,że udało mi się całš winę zwalić naMurzynów,a przy tym nie wyrzšdziłem im najmniejszej nawet krzywdy. Przechytrzenie nie popłaca Niedługo przyszła pora wstawania,więc zszedłem ze swego poddasza;kiedy miałem już zejœć na dół,zauważyłem przez uchylone drzwi do pokoju dziewczšt pannę Mary Jane.Siedziała obok starego kuferka,który był otwarty,i pakowała się –na drogę do Anglii!Ale nagle przerwała pakowanie,odłożyła jakšœ suknię na kolana,zasłoniła twarz rękami i w płacz.Na ten widok zrobiło mi się okropnie przykro – każdy czułby to samo.Więc wszedłem i powiadam: –Panno Mary Jane,paniš serce boli,jak się komuœ dzieje coœ złego.Mnie też...prawie zawsze.Dlaczego pani płacze? Powiedziała.Szło jej o tych Murzynów.Domyœlałem się tego.Powiedziała,że zepsuło jej to prawie zupełnie tę pięknš podróż do Anglii.Nie wyobraża sobie,żeby mogła tam być kiedykolwiek szczęœliwa,wiedzšc,że ta biedna matka nigdy nie zobaczy swoich dzieci – i tu Mary Jane wybuchnęła płaczem jeszcze żałoœniejszym i podniósłszy ręce do góry zawołała: – O Boże,Boże!Pomyœleć tylko,że oni się już nigdy nie zobaczš! A ja jej na to: – Kiedy właœnie,że się zobaczš,i to najdalejza jakie dwa tygodnie.Wiem,że się zobaczš! No i macie –wygadałem się!A zanim zdšżyłem mrugnšć,ona zarzuciła mi ręce na szyję i prosiła,żebym to powtórzył jeszcze raz i jeszcze raz,i jeszcze raz. Widzę,że wyskoczyłem jak filip z konopi,powiedziałem za dużo i wpakowałemsię w paskudnš kabałę.Poprosiłem,żeby mi pozwoliła trochę pomyœleć;więc czekała bardzo zniecierpliwiona,bardzo przejęta i ładna,ale minę miała takš trochę szczęœliwszš –jak ludzie, którym ulży po wyrwaniu bolšcego zęba.Zaczšłem mocno kręcić głowš.Pomyœlałem sobie,że człowiek,który będšc w tarapatach wygarnie nagle całš prawdę,naraża się niepotrzebnie na niebezpieczeństwo,chociażprawdę mówišc nie mam w tych sprawach żadnego doœwiadczenia i głowy nie dam,że tak jest na pewno.W każdym razie na to mi wyglšda.Ale niech mnie licho, jeżeli w tym wypadku prawda nie wydawała się lepsza i co więcej,bezpieczniejsza niż kłamstwo. Pomyœlałem,że będę musiał w wolnej chwilidobrze się nad tym zastanowić,takie to wydawało mi się nowe i takie niezwykłe.Jak żyję,nie spotkałem się z czymœ podobnym.No,ale trudno, powiedziałem sobie,zaryzykuję:wygarnę tym razem całš prawdę,chociaż takie mam uczucie, jakbym miał sišœć na beczce prochu i podłożyć lont,żeby się przekonać,dokšd mnie wybuch zaniesie.W końcu tak się odezwałem: –Panno Mary Jane,czy zna pani kogoœ,kto mieszka za miasteczkiem i do kogo mogłabypani pojechać na kilka dni? – Naturalnie.Do państwa Lothrop.Dlaczego pytasz?- –Mniejsza o to.Tymczasem nie będziemy o tym mówili.Jeżeli wyjaœnię,skšd wiem,że ci pani Murzyni spotkajš się znowu,i to w tymdomu – i jeżeli dowiodę,że mam rację,czy pojedzie pani wtedy,do państwa Lothrop i zostanie u nich kilka dni? – Kilka dni – zawołała.– Gotowa jestem zostać cały rok!! –No to zgoda – odparłem.–Ponieważ idzie opaniš,wystarczy mi zwyczajne słowo –to pewniejsze niż u kogo innego przysięganie na Biblię.–Uœmiechnęła się i poczerwieniała,z czym było jej bardzo ładnie,a ja dodałem:– Jeżeli pani pozwoli,zamknę drzwi i zasunę rygiel. Wróciłem,usiadłem naprzeciwko niej i się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żŠPTc‹¤4cŒŘű cÓ*@cŽ9f+powiadam: –Tylko niech się pani nie złoœci.Niech pani siedzi spokojnie i będzie prawdziwym mężczyznš.Powiem teraz prawdę,więc proszę zebrać wszystkie siły,bo ta prawdanie jest miła i nie będzie pani przyjemnie jšusłyszeć,ale na to nie ma żadnej rady.Ci pani stryjowie,to nie żadni stryjowie,tylko para oszustów –łotrów pierwszej wody.Noiwidzi pani,najgorsze już za nami,a resztę zniesie pani œpiewajšco. Strasznie jš to przejęło,ale co się dziwić.A jak raz wypłynšłem na czyste wody,waliłem prosto przed siebie.Jej oczy błyszczały coraz bardziej i bardziej,a ja opowiadałem kolejno wszystko,od chwili,kiedy na progu domu rzuciła się Królowi na szyję a on pocałował jš szesnaœcie czy siedemnaœcie razy.Usłyszawszy to zerwała się na nogi z twarzš czerwonš jak burak i powiada: –Ach,ten łotr!ChodŸ – nie traćmy minuty,nie traćmy sekundy!Zanurzymy ich wsmole, utarzamy w pierzu i utopimy w rzece! Ja jej na to: –Z wielkš chęciš.Ale czy pani chce to zrobić,zanim pani pojedzie do państwa Lothrop,czy też... –Ach,co mi przychodzi do głowy!– zawołała i usiadła.– Zapomnij,co ci mówiłam...proszę, zapomnij...przyrzeknij,żezapomnisz!–A jak przy tym położyła swojš jedwabistš rękę na mojej,zaraz powiedziałem,że bodaj bym umarł,gdybym nie zapomniał.–Nie zastanawiałam się,co robię,taka byłam rozgniewana –dodała.– Ale teraz mów dalej,już ci więcej nie przerwę! Powiedz,co mam robić,a z pewnoœciš cię usłucham! –Widzi pani – cišgnšłem – to straszne łotry ci dwaj szachraje,a ja chcę czy nie chcę,muszę się ich jeszcze jakiœ czas trzymać –wolę pani nie mówić dlaczego.Gdyby ich pani wysypała, ludzie w miasteczku pomogliby mi wydostać się z ichłap i dla mnie wszystko skończyłoby się dobrze,ale jest ktoœ,kogo pani nie zna,a ktowpadłby wtedy w straszne tarapaty.A my przecież chcemy go uratować,prawda?Naturalnie.Dlatego musimy tymczasem milczeć. Jak wypowiedziałem te słowa,przyszła mi do głowy dobra myœl.Zrozumiałem,w jaki sposób mógłbym uwolnić Jima i siebie od tych dwóch obwiesi:postaram się,żeby poszli do kozy,a potem w nogi.Ale wolałem nie jechać tratwš w dzień i nie mieć ze sobš nikogo,kto by odpowiadał na pytania;dlatego chciałem,żeby mój plan zaczšł działać dopiero póŸnym wieczorem.Powiedziałem: – Panno Mary Jane,już wiem,co zrobimy.I wcale nie będzie pani musiała jechać na takdługo do państwa Lothrop.Ile to mil? – Niecałe cztery.Za miasteczkiem,przy głównym goœcińcu. –Tyle ile nam trzeba.Pojedzie tam pani teraz i poczeka spokojnie do dziewištej albopół do dziesištej wieczór;dopiero wtedy niby coœ sobie pani przypomni i poprosi ich,żeby paniš odesłali do domu.Jeżeli pani tu przyjedzie przed jedenastš,proszę postawić zapalonš œwiecę w oknie tego pokoju;gdybym nie przyszedł proszę czekaćdo jedenastej,a jeżeli po jedenastej też się nie zjawię,będzie to znaczyło,że drapnšłem,że mnie tu już nie ma i nic mi nie grozi.Wtedy powie pani ludziom o wszystkim i każe tych dwóch łotrów aresztować. – Dobrze – odparła.–Zrobię to. –A gdyby się tak przypadkiem zdarzyło,że nie uda mi się uciec i zostanę razem z nimi przyłapany,proszę koniecznie powiedzieć,żepaniš o wszystkim z góry uprzedziłem.I proszę się za mnš wstawić. –O to możesz być spokojny.Włos ci z głowynie spadnie!– zawołała.A przy tych słowach rozdęły jej się nozdrza i z oczu strzeliły iskry. –Jeżeli drapnę – cišgnšłem – nie będzie mnie tutaj i nie będę mógł dowieœć,że te szelmy nie sš pani stryjami;zresztš gdybymzostał,też bym tego nie mógł dowieœć.Mógłbym co najwyżej przysišc,że z nich straszne łotry i oszusty;to też jest coœ warte.Ale sš inni,którzy zrobiš to lepiejode mnie i ludzie im prędzej uwierzš.Powiem pani,jak ich znaleŸć.Da mi pani ołówek i kawałek papieru?To wystarczy...„Królewska niebywałoœć,Bricksville ”.Proszę schować tę kartkę i przypadkiem jej nie zgubić.Jak sšd będzie chciał dowiedzieć się czegoœ o naszych dwu ptaszkach,niech poœlš do Bricksville i powiedzš,że złapali tych od Królewskiej niebywałoœci,i niech zawezwš kilku œwiadków – ach,panno Mary,zanim siępani obejrzy,przygna tu całe miasteczko!A wœciekli przylecš! Pomyœlałem,że omówiliœmy już mniej więcejwszystko,więc powiadam: –Licytacja niech się spokojnie odbywa,o to może paniš głowa nie boleć.Ponieważ wyznaczyli jš w tak krótkim terminie,nikt nie będzie musiał płacić za kupione rzeczy od razu, tylko dopiero na drugi dzień,a te szelmy nie ruszš się stšd,dopóki nie zagarnš wszystkiego.Tak jak ułożyliœmy całš sprawę,sprzedaż nie będzie miała żadnej ważnoœci i oni nie dostanš ani jednego centa.Odbędzie się dokładnie tak samo jak z Murzynami:sprzedaż jest nieważna i Murzyni wrócš niedługo do domu.Przecież oni nie mogš nawet odebrać z banku pieniędzy za Murzynów – co,panno Mary,wpakowali się w paskudnš kabałę,prawda? –Pobiegnę teraz na œniadanie –powiedziała —-i zaraz potem wybiorę się do państwa Lothrop. –Ojej,panno Mary Jane –odparłem – tak nie można,w żadnym wypadku.Niech pani jedzie przed œniadaniem. – Czemu?? – Jak pani myœli,panno Mary,dlaczego ja w ogóle chcę,żeby pani pojechała? – Hm....nie zastanawiałam się nad tym,i tak naprawdę to nie wiem.Dlaczego? –Bo pani nie należy do ludzi,którzy majš twarze niczym z drzewa.Pani twarz to zupełnie jak ksišżka.Człowiek mógłby sišœćnaprzeciwko i przeczytać jš od deski do deski,jakby była napisana największym drukiem.Czy pani myœli,że kiedy stryjaszkowie zacznš paniš całować na dzień dobry,pani się nie... –Och,doœć,doœć!Masz rację,pojadę przed œniadaniem!...bardzo chętnie pojadę.Ale czy mam zostawić moje biedne siostry z tymi łajdakami? –Proszę się o to nie martwić.Będš musiały jeszcze pocierpieć trochę w ich towarzystwie. Jakby pojechały z paniš,mogłoby się to wydać podejrzane.Wolę,żeby pani z nimi nie rozmawiała – ani z siostrami,ani z nikim wmiasteczku,niech tylko któryœ sšsiad spyta,jak się miewajš dziœ rano stryjaszkowie,pani twarz na pewno mu coœ zdradzi.Pani musi jechać zaraz, panno MaryJane,a ja potrafię to jakoœ wytłumaczyć.Powiem pannie Zuzannie,żeby się od pani pokłoniła stryjaszkom i powiedziała im,że pani postanowiła wyjechać,żeby troszkę odpoczšć i rozerwać się czy może odwiedzić przyjaciół,i że wróci pani wieczorem albo jutro wczeœnie rano. –Co do odwiedzin u przyjaciół,zgoda.Ale niepozwolę,żeby im się ktoœ kłaniał w moim imieniu. –Hm,w takim razie z kłamaniem damy spokój – co szkodzi,że jej to powiedziałem,nie było w tym nic złego.Drobiazg,który nie wymagał ode mnieżadnego wysiłku,a właœnie takie drobiazgi najbardziej ułatwiajš życie.Pannie Mary zrobiło się przyjemnie,a mnie to nic nie kosztowało.Potem powiedziałem: – Jedna jeszcze sprawa,panno Mary —idziemi o ten worek z pieniędzmi. – Cóż,worek majš oni.I czuję się naprawdęgłupio,kiedy pomyœlę,jak go dostali. – Tu się pani myli.Wcale go nie majš. – Co mówisz??A kto go ma? –Chciałbym wiedzieć,ale nie wiem.Wiem,że miałem ten worek,bo go im ukradłem. Ukradłem,żeby dać pani.I wiem jeszcze,gdzie worek schowałem,ale myœlę,że go już tam nie ma.Strasznie mi przykro,panno Mary Jane.Tak mi przykro,żenie może być przykrzej.Ale chciałem jak najlepiej.Słowo daję,że chciałem.O mało conie zostałem na tym przyłapany,więc musiałem schować woreczek do pierwszej kryjówki,jaka mi przyszła na myœl,i potem w nogi – ale to nie była dobra kryjówka. –Och,nie obwiniaj że się tak,chłopcze!Aż przykro słuchać,naprawdę ci nie pozwalam,nie miałeœ innej rady.To nie twoja wina.Gdzie go schowałeœ? Nie chciałem przypominać pannie Mary Jane o jej strapieniu;i w żaden sposób nie mogłem wydusić z siebie słów,po których biedactwo musiałoby sobie wyobrazić nieboszczyka w trumnie z workiem złota nabrzuchu.Więc pomilczałem z minutę,a potempowiadam: –Wolałbym,panno Mary Jane,nie mówić,gdzie schowałem pienišdze,jeżeli mnie pani z tego zwolni.Napiszę tylko na kawałku papieru i jeżeli pani zechce,przeczyta to sobie pani w drodze dopaństwa Lothrop.Czy to pani wystarczy? – Och,naturalnie. Napisałem tak:„Włożyłem worek do trumny.Leżał już tam,kiedy pani płakała wtedy w nocy. Stałem za drzwiami i okropnie było mi pani żal,panno Mary Jane ”. Oczy mi się spociły,kiedy sobie przypomniałem,jak płakała wtedy w nocy samiutka przy trumnie,a te diabły z piekła rodem,które jš okpiły i obrabowały,leżały sobie najspokojniej pod jej dachem.Oddajšc złożonš kartkę zobaczyłem,że ona też ma mokre oczy.Potrzšsnęła mojš rękš bardzo mocno i powiada: –Żegnaj...zrobię wszystko,jak radzisz.A choćbym cię więcej nie miała zobaczyć,nigdy cię nie zapomnę i będę o tobie dużo,bardzo dużo myœlała i będę się za ciebie modliła.I już jej nie było.Będzie się za mnie modliła!Myœlę,że gdyby mnie znała lepiej,podjęłaby się roboty,której łatwiej by mogła sprostać.Ale głowę dam,że mimo wszystko dotrzymała słowa – taka już ona była,ta panna Mary Jane.Starczyłoby jej energii i dzielnoœci,żeby się modlić za Judasza,jakby sobie tak postanowiła – myœlę,że nie cofnęłaby się przed niczym.Mówcie,co chcecie,ale moim zdaniem było w niej więcej krzepy niż we wszystkich innych dziewczynach,jakie znałem w życiu;moim zdaniem pełno w niej było krzepy.Może będzie wam się zdawać,że to pochlebstwo,ale to nie jest pochlebstwo.A jeżeli idzie o pięknoœć i dobroć,panna Mary Jane bije wszystkie inne dziewczyny na głowę.Nie widziałem jej od tamtego czasu,kiedy wyszła z pokoju,ale myœlałem o niej chyba miliony razy:i o tym,jak mi powiedziała,że będzie się za mnie modliła.Agdybym tylko przypuszczał,że mogłyby zdać się jej na coœ moje modlitwy, niech skisnę,jeżelibym się za niš nie modlił! Czmychnęła widocznie kuchennymi schodami,bo nikt nie widział jej odjazdu.Kiedy zobaczyłem Zuzannę i ZajęczšWargę,spytałem: – Jak się nazywa ta rodzina po tamtej strome rzeki,do której czasem jeŸdzicie w odwiedziny? Odparły: – Jest takich kilka,ale najczęœciej jeŸdzimydo Proctorów. –Właœnie oni – powiadam.– Całkiem mi to nazwisko wyleciało z głowy.Panna Mary Jane kazała wam powiedzieć,że pojechała do tych Proctorów w okropnym poœpiechu,bo ktoœ tam u nich zachorował. – Kto?? – Nie wiem.To jest...tak jakoœ zapomniałem.Ale zdaje się,że... – Ojej,chyba nie Hanna? – Przykro mi – odparłem – ale właœnie Hanna. – Mój Boże,w zeszłym tygodniu taka jeszcze była zdrowa! Co jej dolega? –Dolega!Też mi słowo!Panna Mary Jane powiedziała,że czuwali przy niej całš noc iwyglšda na to,że nie pocišgnie już długo. – Kto by pomyœlał??A na co jest chora? Nie umiałem tak od ręki wymyœlić żadnej rozsšdnej choroby,więc powiadam.– Na œwinkę!! – A jakże,na œwinkę!Nikt nie czuwa po nocyprzy ludziach,którzy chorujš na œwinkę! –Nikt nie czuwa,na pewno!Nie radziłbym cisię zakładać,że nikt nie czuwa przy takiej œwince.Ta œwinka jest całkiem inna.Panna Mary Jane powiedziała,że to nowa odmiana œwinki. – Jaka nowa odmiana?? – Taka,która jest pomieszana z innymi chorobami. – Z jakimi?? –Och,z ospš i kokluszem,i różš,i suchotami,i żółtš febrš,i zapaleniem mózgu,i Bóg wie z czym jeszcze. – Ojejku!!I oni to nazywajš œwinkš? – Tak panna Mary Jane powiedziała. – A dlaczego?? – Dlatego,że to jest œwinka.Od œwinki się wszystko zaczyna. –Co za głupi pomysł!Powiedzmy,że człowiek potknie się i niechcšcy wypije truciznę,a potem wpadnie do studni,skręci kark i roztrzaska sobie czaszkę;i powiedzmy,że ktoœ przyjdzie i spyta,od czego tamten zginšł,a jakiœ głupiec odpowie:„Potknšł się biedak ”.Czy to by miało jakiœ sens?Nie.Tak samo nie ma żadnego sensu z tš œwinkš.Czy to jest zaraŸliwe?Czy się czepia człowieka? – Czy ta œwinka czepia się człowieka?Co zapytanie!Czy na przykład po ciemku krzak jeżyn czepia się człowieka?Jeżeli się nie zaczepisz o jeden kolec,z pewnoœciš nadziejesz się na drugi. Mam rację!A zanim uwolnisz się od tego jednego kolca,cały krzak się do ciebie przyczepi.No więc ten nowy rodzaj œwinki jest jakby podobny do krzaku jeżyn –i to nie byle jakiego krzaku. Raz się ciebie uczepi,a prędko nie puœci. –Och,jakie to okropne,słowo daję!–zawołała Zajęcza Warga.–Pójdę zaraz do stryja Harveya i... –A jakże!– powiadam.– Ja na twoim miejscuteż bym poszedł.Jak babcię kocham,że bym poszedł.Nie traciłbym ani minuty... – Słuchaj no,dlaczegobyœ nie poszedł? –Zastanów się chwilę,to może zrozumiesz.Czy twoi stryjowie nie mówili,żemuszš wracać jak najprędzej do Anglii?I czy ty sobie wyobrażasz,że pojadš i zostawiš was tutaj,żebyœcie potem same jechały taki kawał œwiata?Tacy podli nie sš.Wiesz dobrze,że poczekajš na was.Jak dotšd wszystko w porzšdeczku.Twój stryj Harvey jest kaznodziejš,prawda?Jasne.A czy kaznodzieja chciałby oszukać kapitana parostatku?Czy będzie próbował nabrać kapitana okrętu oceanicznego po to tylko,żeby wpuœcili jego bratanicę,pannę Mary Jane,na pokład?Wiesz doskonale,że tego nie zrobi.Więc co on zrobi,ten twój stryj Harvey?Wiadomo,powie:„Wielka szkoda,bardzo mi przykro,ale moja kongregacja musi jakoœ sobie sama radzić,bo kto wie,czy moja bratanica nie zaraziła się okropnš œwinkš nad œwinkami,więc teraz moim œwiętym obowišzkiem jest siedzieć tu i czekać te trzy miesišce,podczas których mogš się u niej pokazać objawy choroby,jeżeli jš naturalnie złapała ”.Ale co tam,jeżeli uważasz,żeœ powinna powiedzieć stryjowi Harveyowi... –Tere-fere!I zamiast bawić się œwietnie w Anglii,będziemy marnowały tu czas,dopóki się nie przekonamy,czy Mary Jane złapała œwinkę,czy jej nie złapała?Mówisz,jak ostatni dureń! – W takim razie może byœ zawiadomiła sšsiadów?? –Powiedział,co wiedział!W głupocie nikt ci nie dorówna!Czy ty nie rozumiesz,że sšsiedzi się wygadajš?Jedyna rada to ani słowa nikomu. – Hm....może masz rację.Wiesz,coœ mi się zdaje,że chyba masz rację. –Ale pewnie trzeba będzie powiedzieć stryjowi Harveyowi,że Mary Jane wyjechała gdzieœ na kilka godzin,bo a nuż zacznie się o niš niepokoić? –Tak,panna Mary Jane chciała,żebyœcie to zrobiły.Powiedziała:„Każ im pokłonić się i ucałować stryja Harveya i stryja Williama.Niech im powiedzš,że pojechałam za rzekę do państwa...”Jakże się nazywa ta bogata rodzina,którš wasz stryj Piotr tak szanował...Ojej,ci,co to... – Pewnie masz na myœli Apthorpów?? –Właœnie!Niech licho porwie te nazwiska,których człowiek jakoœ w żaden sposób nie może spamiętać!No więc panna Mary Jane kazała powiedzieć stryjaszkom,że pojechała poprosić Apthorpów,żeby koniecznie byli na licytacji ikupili dom,bo stryj Piotr – powiedziała – byłby z pewnoœciš rad,gdyby dom dostał się w ich ręce.I nie ruszy się stamtšd,dopóki nie wydębi od nich obietnicy;potem,jeżeli nie będzie bardzo zmęczona,wróci do domu,a jeżeli będzie zmęczona,wróci dopiero rano.Powiedziała jeszcze,żebyœcie ani słowem nie mówiły o Proctorach,tylko o tych Apthorpach – co zresztš będzie najprawdziwszš prawdš,bo tak czy owak się tam wybiera,żeby pogadaćz nimi o kupnie domu.Wiem,bo mi to sama mówiła. –Zgoda – zawołały i poszły czatować na stryjaszków,żeby im się zaraz pokłonić i ucałować od Mary Jane,i powtórzyć jej polecenie. Wszystko ułożyło się jak najlepiej:dziewczęta nie pisnš słowa,bo chcš jechać do Anglii;a znowu Król i Ksišżę będš zadowoleni,że Mary Jane pojechała namawiać na kupno domu, zamiast żeby siedziała w miasteczku,gdzie doktor Robinson miał do niej łatwy dostęp.Byłem zsiebie okropnie zadowolony.Zdawało mi się,że wykombinowałem całš rzecz bardzo zgrabnie – sam Tomek Sawyer lepiej by tego nie obmyœlił.Naturalnie Tomek zrobiłbyto z większš fantazjš, ale mnie to jakoœ niewychodzi,bo takie umiejętnoœci trzeba wynieœć z domu. Licytacja odbyła się na placu w miasteczku,gdzieœ póŸnym popołudniem,a trwała okropnie długo.Król był cały czas na miejscu i wyglšdał po prostu wspaniale,kiedy tak stał obok licytatora i wtršcał od czasu do czasu to werset z Biblii,to jakieœ inne niemożliwie pobożne słowa,a Ksišżę nic tylko dukał swoje gu-gu-guu,żeby się ludzie nad nim litowali,i w ogóle nadzwyczajnie się popisywał. Ale pomału licytacja dowlokła się jakoœ do końca i wszystko zostało sprzedane.Wszystko z wyjštkiem starego i niewiele wartego miejsca na grób na cmentarzu.Więc teraz naturalnie zabrali się do sprzedaży grobu –w życiu nie widziałem się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żPY Šĺ c€‘Ž=c’ËZc“%,c”;:'#takiego kata na pienišdze,jak Król!A kiedy byli tym zajęci,parowiec przybił do przystani i mniej więcej po dwóch minutachna plac wypadł tłum mężczyzn,którzy wrzeszczeli i pohukiwali,i œmieli się,i błaznowali,i krzyczeli: –Macie tu konkurentów!Macie tu drugi komplet spadkobierców starego Piotra Wilksa!Kto płaci,ten ma prawo wybierać! Daję nogę w czasie burzy Prowadzili starego jegomoœcia o bardzo miłym wyglšdzie i drugiego,młodszego,który miał prawš rękęna temblaku. Rety,co ci ludzie wyprawiali,jak wrzeszczelii jak pękali ze œmiechu!Ale ja nie widziałem w tym nic œmiesznego i pomyœlałem,że Królowi i Księciu też będzie nie do œmiechu.Wyobraziłem sobie,że obaj zblednš.Ale gdzie tam –ani trochę nie zrobilisię bledsi!Ksišżę nie dał poznać po sobie,że rozumie,co się œwięci,tylko szczęœliwy i rozpromieniony dukał zawzięcie swoje gu-gu- guuu całkiem jak dzbanek,z którego wylewajš z bulgotem maœlankę.A jeżeli idzieo Króla,ten nie powiedział słowa,tylko wpatrywał się i wpatrywał w nowo przybyłych z takim smutkiem, jakby go chwyciły boleœci na samš myœl,że na œwiecie mogš być tacy podlece i szachraje.Och, był po prostu wspaniały!Bardzo wielu najważniejszych obywateli miasteczka obstšpiło Króla; chcieli mu pokazać,że sš po jego stronie.Stary jegomoœć,który właœnie przyjechał,miał okropnie zdziwionš minę.Pochwili odezwał się,a ja od razu poznałem,że mówi jak prawdziwy Anglik,a nie jak Król,chociaż trzeba przyznać,że jakna imitację,gadanie Króla było nie najgorsze.Nie umiem powtórzyć słów tego starego dżentelmena ani w żaden sposób niepotrafię go naœladować,ale zwrócił się do tłumu mniej więcej tak: –Jest to dla mnie przykra niespodzianka,której bynajmniej nie przewidywałem.Przyznaję szczerze i otwarcie,że nie jestem na niš przygotowanyi nie potrafię jej sprostać we właœciwy sposób,gdyż nie wiodło się nam z bratem wdrodze:najpierw on złamał rękę,a wczorajszej nocy,na skutek nieporozumienia,wyniesiono nasz bagaż w jednym z miast w górze rzeki. Nazywam się Harvey,jestem bratem Piotra Wilksa,a tojest jego brat William,który ani nie słyszy,ani nie mówi,a odkšd włada tylko jednš rękš,nie może nawet robić znaków,którymi zwykle porozumiewa się zeœwiatem.Jesteœmy tymi,za których się podajemy;jutro albo pojutrze,kiedy odzyskamy nasz bagaż,potrafię to udowodnić.Tymczasem nie będę tracił więcej słów,tylko udam się z bratem do hotelu i tam spokojnie zaczekam. I odszedł razem z tym nowym niemowš.Wtedy Król w œmiech i powiada: –Złamał rękę –to bardzo prawdopodobne.I bardzo wygodne dla oszusta,który musiałbyrobić znaki,tylko że nie ma o nich zielonego pojęcia.I zgubili bagaże!To wyœmienity pomysł –i jaki sprytny w tych okolicznoœciach! I znowu zaczšł się œmiać;wszyscy inni też ryknęli œmiechem z wyjštkiem jakich trzechczy czterech,najwyżej szeœciu mężczyzn.Wœród tych,co się nie œmieli,był doktor,oprócz doktora jakiœ jegomoœć o bystrym spojrzeniu,ze staromodnym pluszowym sakwojażem w ręku;on też dopiero co zszedł z parowca i teraz rozmawiał po cichu z doktorem,zerkajšc odczasu do czasu w stronę Króla i kiwajšc głowš.Był to Levi Beli,adwokat,wrócił przed chwilš z Louisville. Trzecim wreszcie był jakiœ ogromny i groŸny z wyglšdu dryblas,który właœnie nadszedł i najpierw wysłuchał wszystkiego,co mówił stary jegomoœć,a teraz przysłuchiwał się Królowi. Ledwie Król skończył,ten dryblas powiada: – Słuchaj no pan!!Jeżeli jesteœ Harvey Wilks,to powiedz,kiedyœ tu przyjechał? – Dzień przed pogrzebem,przyjacielu – odparł Król. – Ale o jakiej porze?? – Wieczorem,na parę godzin przed zachodem. – A czym tu przyjechałeœ?? – Na pokładzie parowca ŤSusan Powell ť z Cincinnati. –W takim razie jakim cudem mogłeœ być rankiem tego samego dnia w Pint,dokšd przyjechałeœ czółnem? – Nie byłem w Pint. –To kłamstwo!Kilka osób podskoczyło do dryblasa i dalej prosić,żeby nie mówił w ten sposób do starca i w dodatku kaznodziei. Gwiżdżę na takie kaznodziejstwo.Jest oszustem i łgarzem.Był rano tamtego dnia w Pint. Mieszkam tam,nie?No więc byłem wPint i on tam był.Przyjechał czółnem z Timem Collinsem i jeszcze jakimœ chłopcem.Wtedy doktor wyskoczył z pytaniem: – A poznałbyœ tego chłopca,Hines,gdybyœ go zobaczył? – Chyba tak,ale głowy nie dam.A jakże,jest tam,widzę smarkacza.Poznałem go bez trudu.– Wskazał na mnie. Na to doktor: –Słuchajcie,sšsiedzi.Nie wiem,czy ta nowa para to.oszuœci,ale jeżeli ci dwaj tutaj nie sš szachrajami,ja jestem skończonym durniem.Tyle wam powiem.Uważam,że mamyobowišzek dopilnować,żeby się nie ulotnili,dopóki nie zbadamy dokładniej sprawy.ChodŸ,Hines, chodŸcie ze mnš wszyscy.Zaprowadzimy tych dwóch do zajazdu i porównamy ich z tamtymi. Myœlę,że dowiemy się ciekawych rzeczy. Ludziom było w to graj – wszystkim prócz chyba jednych przyjaciół Króla.Poszliœmy.Słońce właœnie zachodziło.Doktor prowadził mnie za rękę inie mogę powiedzieć –był dla mnie całkiem miły,tylko że ani na chwilę nie puœcił mnie od siebie. Zebraliœmy się wszyscy w dużym pokoju w zajeŸdzie,gdzie nam zapalili kilka œwiec i przyprowadzili tych dwóch nowo przybyłych.Doktor powiada: –Nie chciałbym krzywdzić tych dwóch tutaj,ale zdaje mi się,że to oszuœci i że mogš mieć wspólników,o których my nic niewiemy.Jeżeli ich majš,kto wie,czy ci wspólnicy nie ucieknš z workiem złota,który zostawił Piotr Wilks.Nie jest tonieprawdopodobne.A jeżeli nie sš oszustami,zgodzš się chyba posłać po te pienišdze do domu i oddać je nam na przechowanie, dopóki nie dowiodš swojej uczciwoœci.Mam rację? Wszyscy przyznali,że ma rację,więc pomyœlałem,że już na samym wstępie doktor przyparł naszš szajkę do muru.Ale Król spojrzał tylko na nich żałoœnie i powiada: –Panowie,chciałbym,żeby pienišdze były w domu,bo nie mam żadnej chęci przeszkadzać wam w uczciwym,szczerym i rzetelnym zbadaniu tej przykrej sprawy.Aleniestety!Pienišdze znikły.Jak macie ochotę,możecie posłać,to się przekonacie. – A gdzie się w takim razie znajdujš?? –Kiedy moja bratanica dała mi tę gotówkę,żebym jš dla niej przechował,wsadziłem worek do siennika w swoim pokoju.Nie chciałem oddawać pieniędzy do banku na te kilka dni, któreœmytu jeszcze mieli przebyć,a myœlałem,że siennik to bezpieczna kryjówka.Cóż,my nie jesteœmy przyzwyczajeni do Murzynów i zdawało nam się,że sš tacy uczciwi jak nasza służba w Anglii.Murzyni zwędzili gotówkę na drugi dzień rano,jak tylko wyszedłem z pokoju;a kiedy ich tego dnia sprzedawałem,nie zauważyłem jeszcze braku pieniędzy,więc się najspokojniej z nimi wynieœli.Mój służšcy może wam to,panowie,dokładnie opowiedzieć. Doktor i kilku innych mężczyzn zawołali:–Bzdury!– i widziałem,że tak naprawdę,to nikt w tłumaczenie Króla nie wierzy.Ktoœ spytał mnie,czy widziałem,jak Murzyni kradli pienišdze. Odparłem,że nie,że widziałem tylko,jak wymykali się cichaczem z pokoju i uciekali na dół,ale nic wtedy nie podejrzewałem.Pomyœlałem sobie,że pewnie obudzi li mojego pana i teraz uciekajš w strachu,że ich mój pan wykrzyczy.Tylko o to mnie pytali.A potem doktor zwrócił się do mnie ostro: – Ty,chłopcze,też jesteœ Anglikiem? Odparłem,że tak,a wtedy on i jeszcze kilku innych wybuchnęli œmiechem i powiedzieli:– Nonsens. No a potem wzięli się do œledztwa i wałkowali wszystko niemożliwie długo,kawałek po kawałku,godzina po godzinie i nikt ani słowem nie wspominał o kolacji ani chyba nie pomyœlał o jedzeniu – i tak się to wlokło i wlokło.Ale też trudno sobie wyobrazić bardziej pokiełbaszonš sprawę.Kazali Królowi,żeby powiedział,co ma do powiedzenia,i potem kazali tamtemu staremu jegomoœciowi,żeby im opowiedział o sobie.Z wyjštkiem kilku zaœlepionych głupców każdy widział,że stary jegomoœć mówi prawdę,a Król same łgarstwa.Potem przyszła kolej na mnie i chcieli,żebym im rzekł wszystko,co wiem.Król spojrzał na mnie brzydko kštem oka i to mi wystarczyło:wiedziałem,co mam mówić.Zaczšłem im bzdurzyć o Sheffield,o tym,jakie tam prowadzimy życie,o angielskich Wilksach i tak dalej;ale nim zajechałem daleko,doktor w œmiech,a Levi Beli,ten adwokat,powiada: –Siadaj,chłopcze,ja na twoim miejscu tak bym się nie wysilał.Nie przywykłeœ do kłamstw, bo jakoœ ci one nie wychodzš.Brak ci wprawy i robisz to bardzo niezręcznie.Na tych jego komplementach tak bardzo mi znowu nie zależało,ale byłem rad,że mnie zostawili wspokoju. Teraz doktor zwrócił się do adwokata i powiedział:Gdybyœ pierwszego dnia był w mieœcie,Levi Beli,to...Król przerwał mu i wycišgnšwszy rękę zawołał: –Czyż mam przed sobš drogiego przyjacielamojego biednego nieboszczyka brata,o którym pisał mi tak często? Uœcisnęli sobie ręce,przy czym adwokat uœmiechnšł się i miał zadowolonš minę. Porozmawiali trochę,a potem odeszli na bokicoœ tam zaczęli szeptać do siebie po cichu.W końcu adwokat odzywa się na głos:–To powinno całš rzecz wyjaœnić.Wezmę pańskie pisemne zlecenie i zlecenie pana Williama i wyœlę je,a wtedy oni potwierdzš,że wszystko jest w porzšdku. Przynieœli papier i pióro.Król siadł,przekrzywił głowę na bok,przygryzł język i nagryzmolił kilka słów.Potem podali pióro Księciu i Ksišżę po raz pierwszy miał przestraszonš minę.Ale wzišł pióro i napisał,co mu kazali.Wtedy adwokat zwrócił się do starego jegomoœcia i powiedział: – Teraz panowie,zechciejcie napisać kilka słów i podpisać się nazwiskiem. Stary jegomoœć napisał coœ na kawałku papieru,ale nikt nie mógł tego odczytać.LeviBeli zrobił okropnie zdziwionš minę. Zawołał: –Teraz już nic nie rozumiem!– Wycišgnšł z kieszeni plik starych listów,obejrzał je,potem obejrzał pismo obcego jegomoœcia,potem znów zaczšł przyglšdać się listom.W końcu powiedział:–Te listy pisane były przez Harveya Wilksa.Wystarczy spojrzeć na próbkę pismatych dwóch tutaj,żeby się przekonać;że oni ich nie pisali.– (Powiadam wam:Król i Ksišżęzrobili miny głupie i rozczarowane,że dali się tak łatwo nabrać adwokatowi!)– Ale ktokolwiek spojrzy na pismo tego starego jegomoœcia – dodał adwokat –ten zobaczy od razu,że on też nie pisał tych listów.Prawdę powiedziawszy,jego gryzmoły w ogóle trudno nazwać pismem.A tu oto sš listy... – Pozwól pan,że wytłumaczę –przerwał mu stary jegomoœć.–Tylko mój brat William potrafi odczytać moje pismo,więc przepisuje zawsze wszystko,co ja napiszę.Te listy pisane sš jego rękš,nie mojš. –Hm – mruknšł adwokat.– Co za powikłania.Ale mam również kilka listów Williama,więc jeżeli wytłumaczy mu pan,żeby napisał kilka słów,będziemy mogliporów... –Przecież on nie potrafi pisać lewš rękš –odparł stary jegomoœć.–Gdyby władał prawš rękš, przekonałby się pan,że pisał swoje listy i moje.Niech pan im się przyjrzy.Widać,że wyszły spod jednej ręki.Adwokat porównał listy i powiada: –Tak by się zdawało...a nawet jeœli jest inaczej,widzę teraz między nimi ogromne podobieństwo,którego poczštkowo nie zauważyłem.Hm...hm...Myœlałem,że znajdujemy się o krok od ostatecznego wyœwietlenia sprawy,a tymczasem wszystko wzięło w łeb – przynajmniej częœciowo.W każdym razie dowiedliœmy jednego,a mianowicie,że żaden z tych dwóch nie jest Wilksem – i skinieniem głowy wskazał na Króla i Księcia. No i pomyœlcie tylko.Ten uparty kozioł,ten stary głupiec nawet wtedy nie chciał się poddać! Zwyczajnie nie chciał.Powiedział,żeta próba nie jest uczciwa.Powiedział,że jego brat William jest niemożliwym kawalarzem,że nawet nie próbował napisaćpo swojemu – że zaledwie William wzišł pióro do ręki,on,Harvey,zaraz się domyœlił,że wytnie mu jeden ze swych psikusów.I nabrał takiego rozpędu,że ględził i ględził,aż w końcu sam zaczšł wierzyć w to,co mówi.Ale niezadługo stary jegomoœć przerwał mu w te słowa: –Przyszło mi coœ na myœl.Czy jest tu wœród obecnych ktoœ,kto pomagał ubrać dotrumny zwłoki mojego br...zwłoki Piotra Wilksa? –Owszem –odezwał się jakiœ głos.– Robiliœmy to we dwóch z Abem Turnerem.Obaj tu jesteœmy.Wtedy stary jegomoœć zwrócił się do Króla i powiada: – Może zechce mi pan powiedzieć,jaki znak miał Piotr Wilks wytatuowany na piersiach?Niech mnie licho,jeżeli Król nie musiał w mig zebrać sił,bo inaczej klapnšłby jak wysoki brzeg podmyty przez wodę – tak niespodziewanie to na niego spadło;i myœlę,że każdy by chyba klapnšł,gdyby dostał ni stšd,ni zowšd takiego łupnia.Bo przecież jakim cudem Król mógł wiedzieć,co Piotr Wilks miał wytatuowane na piersiach?Przybladł,na to nic nie mógł poradzić; a w izbie zrobiło się nagle okropnie cicho,wszyscy pochylili się trochę do przodu i wytrzeszczyli na niego oczy.Powiadam sobie:no,teraz da za wygranš,przecież już wszystko przepadło. Myœlicie,że dał?Gdzie tam!Człowiekowi po prostu trudno w to uwierzyć,ale nie dał!Pewnie sobie ułożył,że będzie przecišgał całš tę hecę,dopóki się to ludziom nie sprzykrzy i nie zacznš wychodzić,a wtedy on i Ksišżę wyrwš się i czmychnš.Tak czy owak siedział spokojnie dalej,a po chwili uœmiechnšł się i powiada: –Ho,ho!To nadzwyczajnie podchwytliwe pytanie,nieprawdaż?A jakże,potrafię powiedzieć,co Piotr Wilks miał wytatuowanena piersiach.Ani mniej,ani więcej,tylko maluchnš,cienkš,niebieskš strzałkę,ot,co miał wytatuowane.I co pan teraz powiesz,hę? W życiu nie widziałem tak bezczelnego łgarza,jak ten stary łotr! Obcy jegomoœć zwrócił się żywo do Aba Turnera i jego towarzysza,a oczy zaœwieciły mu przy tym,jakby na myœl,że tym razem udało mu się złapać Króla. – Słyszeliœcie,co on powiedział?Czy na piersiach Piotra Wilksa był taki znak? Odparli chórem: – Nie widzieliœmy takiego znaku. –Oczywiœcie!–zawołał stary jegomoœć.–Widzieliœcie natomiast małš,niezbyt wyraŸnš literę P,literę B,jest to pierwsza litera drugiego imienia,którego Piotr nie używał od czasów młodoœci,oraz literę W.A między nimi widzieliœcie kreski,o tak: P-B-W –i narysował je na kawałku papieru.–No więc powiedzcie,panowie,czy nie taki znak widzieliœcie? Obaj znowu odpowiedzieli: – Nie..Bo w ogóle nie widzieliœmy żadnego znaku. Między ludŸmi aż się zagotowało.Zaczęli wołać: –A to przeklęta banda oszustów.Unurzać ichw smole!Utopić wszystkich razem!Przegnać stšd kijami!– Wszyscy ryczeli naraz i wrzawa zrobiła się okropna.Ale Levi Beli wskoczył na stół i jak nie wrzaœnie: –Panowie...panowie!Posłuchajcie,powiem tylko słowo,jedno słowo!Posłuchajcie mnie,ludzie!Mamy jeszcze inny sposób –chodŸmy odkopać trumnę,wtedy przekonamy się,jak z tym znakiem. Wzięli się na to. –Hura!–wrzasnęli wszyscy razem i rzucili się do wyjœcia ale doktor i adwokat ich powstrzymali. – Hola!!Stójcie!Musimy przytrzymać tych czterech i chłopca!Zabierzemy ich na cmentarz! –Słusznie,słusznie!–wołali chórem.–A jak nie znajdziemy tego tam znaku,zlinczujemy całš szajkę. Bałem się teraz,nie ma co.Ale rozumiecie,mowy nie było o ucieczce.Pochwycili nas wszystkich i popędzili prosto na cmentarz,który znajdował się półtorej mili z biegiem rzeki.Za nami szło całe miasteczko,bo rwetes robiliœmy niezgorszy,a godzina byładopiero dziewišta. Kiedyœmy przechodzili koło domu Wilksów,zaczšłem żałować,że wysłałem Mary Jane z miasteczka,bo wystarczyłoby,żebym jej teraz mrugnšł,a wybiegłaby i uratowałaby mnie,i oskarżyłaby tych naszych dwóch łotrów. Waliliœmy drogš biegnšcš równolegle do rzeki,zupełnie jak stado dzikich kotów!Ażeby wszystko wydało się jeszcze okropniejsze,niebo nagle zacišgnęło się chmurami,tu i tam zaczęły latać błyskawice i wiatr szeleœcił między liœćmi.Jak długo żyję,nie byłem w takich ciężkich obrotach,i takich niebezpiecznych!Wszystko poszło całkiem inaczej,niż przewidywałem; zamiast tak sięurzšdzić,żebym mógł czmychnšć,kiedy zechcę i jeżeli zechcę,i mieć zapewnionš pomoc Mary Jane,która by mnie uratowała i uwolniła w razie najgorszego,nic teraz nie stało między mnš a nagłš œmierciš prócz tych znaczków wytatuowanych na piersi nieboszczyka.A jeœli ich nie znajdš... Nie mogłem o tym myœleć,a z drugiej strony,w żaden sposób nie mogłem myœleć o niczym innym.Robiło się coraz ciemniej i ciemniej,i czas był wymarzony,żeby wywiać z tłumu.Ale ten dršgal,Hines,trzymał mnie za przegub dłonii słowo daję,że człowiek z równym powodzeniem mógłby próbować czmychnšć Goliatowi.Cišgnšł mnie za sobš,tak był –w życiu nie widziałem się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż•Pc–bŐ—7[ c€˜’ Ą \™3- c€š<<podniecony,a ja musiałem biec,żeby mu dotrzymać kroku. Kiedyœmy zaszli na miejsce,ludzie runęli na cmentarz jak rzeka która wystšpiła z brzegów.A kiedy doszliœmy do grobu Piotra Wilksa,okazało się,że przynieœli pewnie ze sto razy tyle łopat ile im było potrzeba,za to nikt nie przyniósł latarni.Ale błyskawice migotały od czasu do czasu, więc wzięli sięzaraz do kopania i tylko posłali kogoœ po latarnię do najbliższego domu odległego o pół mili. No więc kopali i kopali,jakby ich sam diabełpoganiał,a ciemno zrobiło się strasznie,spadł deszcz,wiatr szumiał i gwizdał,błyskawice pokazywały się coraz częstsze i coraz jaœniejsze,i zadudniły grzmoty.Ale ludzie nawet tego nie zauważyli,tak byli przejęci kopaniem.W jednej chwili widać było wszystko,każdš twarz w tym ogromnym tłumie i ziemię odrzuconš łopatami z grobu,a już w następnej sekundzie wszystko nikło w ciemnoœci i nie było nic,ale to nic widać. W końcu wyjęli trumnę i zaczęli odkręcać wieko.A wtedy jak ludzie nie zacznš się tłoczyć i pchać,i roztršcać łokciami,żeby tylko dostać się bliżej i zobaczyć!Czegoœ takiego nie widzieliœcie nigdy w życiu!A na dobitkę te ciemnoœci i cmentarz –na samš myœl cierpnie mi skóra!Hines nic tylko œciskał mnie i szarpał,więc ręka okropnie mnie rozbolała;myœlę,że całkiem o mnie zapomniał,tak zaczšł sapać i taki był podniecony. Raptem błyskawica przeleciała po niebie i białe œwiatło lunęło na ziemię.Ktoœ zawołał: –Rany!Przecież on ma ten worek złota na piersiach!Hines wrzasnšł,jak zresztš wszyscy, puœcił mojš rękę i rzucił się całym ciałem naprzód,żeby wepchnšć się wtłum i zobaczyć – a ja wtedy prysnšłem i w ciemnoœci pognałem w kierunku drogi takszybko,że nikt by nie uwierzył. Byłem sam jeden na drodze i nic mnie nie powstrzymywało,więc prawie że frunšłem.To jest nie powstrzymywało mnienic oprócz gęstych ciemnoœci,pokazujšcych się od czasu do czasu błyskawic,ulewnego deszczu,wichury i grzmotów.Ale nie bójcie się – gnałem,jakby mi skrzydła wyrosły! Kiedy wpadłem do miasteczka,widzę,że nie ma nikogo,bo burza zapędziła ludzi do domów, więc zamiast szukać drogi przez boczne uliczki,zaczšłem walić prosto przedsiebie głównš alejš; kiedy zbliżyłem się do naszego domu,podniosłem głowę i już go nie spuszczałem z oczu.Ani jednego œwiatła;cały dom tonšł w ciemnoœciach i na ten widok zrobiło mi się smutno i jakoœ przykro,chociaż sam nie wiem dlaczego.Ale w ostatniej chwili,kiedy już mijałem dom,woknie Mary Jane zabłysło œwiatło i serce tak mi zabiło,jakby miało wyskoczyć.I w tej samej sekundzie dom i wszystko za mnšpozostało w ciemnoœciach i nigdy go już na tym œwiecie nie miałem zobaczyć.Tak,Mary Jane była najlepszš dziewczynš,jakš w życiu spotkałem i miała strasznie dużo krzepy. Kiedy znalazłem się powyżej miasteczka,w miejscu położonym,jak przypuszczałem, naprzeciwko naszej kępy,zaczšłem się pilnie rozglšdać za łodziš,którš mógłbym sobie pożyczyć;a jak tylko zobaczyłem w œwietle błyskawicy łódŸ nie przymocowanš łańcuchem, wskoczyłem do niej i odepchnšłem się od brzegu.Było to czółno przywišzane zwykłš linkš.Do wyspy miałemstraszny kawał drogi,hen na œrodek rzeki,ale nie traciłem ani chwili;a kiedy w końcu dobiłem do tratwy,tak byłem zmordowany,że gdybym mógł sobie na to pozwolić, położyłbym się i odetchnšłbym kilka razy spokojnie,i wysapałbym zmęczenie.Co z tego,kiedy nie mogłem.Skoczyłem na pokład,zawołałem: – Wstawaj,Jim,i odbijaj od brzegu!Bogu niech będš dzięki – pozbyliœmy się ich!! Jim wyskoczył z wigwamu i rzucił się do mnie z otwartymi ramionami,taki był uszczęœliwiony.Ale jak go zobaczyłem wyraŸniej w œwietle błyskawicy,dusza uciekła mi w pięty i runšłem jak długi do wody – na œmierć zapomniałem,że jest starym królem Learem i chorym Arabem w jednej osobie,i niewiele brakowało,a byłbym całkiem umarł ze strachu.Jim prędko mnie wyłowił i już miał mnie zaczšć œciskać i błogosławić,i tym podobne,taki był uradowany,że wróciłem i że pozbyliœmy się wreszcie Króla i Księcia,ale mu przerwałem: – Nie teraz,Jim,poczekajmy z tym do œniadania!Odetnij linę i puœć tratwę z pršdem. W dwie sekundy póŸniej już płynęliœmy w dół rzeki i jakie nam się to wydawało wspaniałe,że jesteœmy znowu wolni i sami na tej ogromnej rzece i ze już nikt nam niebędzie załaził za skórę! Musiałem dać kilkasusów i podskoczyć parę razy,i stuknšć pięt ami w powietrzu – po prostu nie mogłem się powstrzymać,ale kiedy trzeci raz stukałem piętami,słyszę nagle szmer aż za dobrze mi znany,więc wstrzymałem oddech,słucham i czekam.No tak naturalnie:kiedy następna błyskawica przeleciała po wodzie,zobaczyłem ich!A jakrobili wiosłami!ŁódŸ aż trzeszczała z wysiłku!Tak,zobaczyłem Króla i Księcia. Wtedy rzuciłem się na deski i było mi już wszystko jedno i tylko dlatego zdołałem powstrzymać się od płaczu. Złoto ratuje złodziei Ledwie weszli na tratwę,Król mnie dopadł,złapał za kołnierz,potrzšsnšł i powiada: – Próbowałeœ zwiać przed nami,szczeniaku!Zbrzydło ci nasze towarzystwo,he? Odparłem: – Wcale nie,Najjaœniejszy Panie...niech mniepan puœci...Najjaœniejszy Panie! – To gadaj prędko,co ci strzeliło do łba,boinaczej wytrzšsnę z ciebie bebechy.No,jazda! –Słowo daję,Najjaœniejszy Panie...powiem wszystko dokładnie...jak się zdarzyło.Ten człowiek,co trzymał mnie za rękę,był dla mnie bardzo dobry i cišgle powtarzał,że miał syna mniej więcej w moim wieku i ten jego syn umarł rok temu,i teraz aż mu przykro patrzeć,że taki sam chłopiec znajduje się w okropnym niebezpieczeństwie.Więc kiedy znalazło się złoto i wszyscy byli tacy okropnie zdumieniizaczęli się pchać do trumny,puœcił mnie i szepnšł:– Zmykaj teraz,bo inaczej na pewno cię powieszš!No to uciekłem.Pomyœlałem,że jak zostanę, nie będzie z tego żadnej korzyœci –i tak na nic bym się nie przydał,a wolałem uciec,zamiast żeby mnie mieli powiesić.Więcbiegłem i nie zatrzymałem się ani na chwilę,dopóki nie znalazłem czółna.A jak dopłynšłem do tratwy,powiedziałem Jimowi,żeby się œpieszył,bo inaczej mnie złapiš i powieszš;i powiedziałem mu jeszcze,że Wasza Królewska Moœć i Ksišżę pewnie już do tego czasu nie żyjš,i strasznie się martwiłem,tak samo Jim się martwił,a znowu potem strasznie się ucieszyłem,kiedyœmy zobaczyli łódŸ...proszę się spytać Jima,czy tak nie było! Jim przytwierdził,że było,ale Król kazał mu milczeć i zawołał:– Baju-baju!Zaraz w to uwierzę!– i znowu zaczšł mnš potrzšsaći dodał,że pewnie mnie utopi.Ale Ksišżę powiada: –Puœć tego chłopaka,stary głupcze!Może tybyœ zrobił inaczej?Czyœ o niego pytał,kiedyzaczšłeœ wyrywać z cmentarza?Bo ja sobietego nie przypominam. Wtedy Król dał spokój i zaczšł przeklinać miasteczko i wszystkich jego mieszkańców.Ale Ksišżę mu na to: –Lepiej,żebyœ sobie samemu nauršgał,boœ najbardziej na to zasłużył.Od samego poczštku nie zrobiłeœ jednej sensownej rzeczy,oprócz tego chyba,żeœ wystšpił tak przytomnie i bezczelnie z tš wyssanš z palca niebieskš strzałkš.To było dowcipne – nie ma co,spisałeœ się pierwszorzędnie.I to nas uratowało.Bo gdyby nie ta strzałka,trzymaliby nas w ciupie,dopóki nieprzyszedłby bagaż Anglików,a potem – szkoda gadać,więzienie.Ale dzięki tej twojejsztuczce pognali na cmentarz,a złoto oddało nam jeszcze większš przysługę,bo jakby ta banda podnieconych głupców nie puœciła nas i nie zaczęła się pchać do trumny,spalibyœmy dziœ w krawatach – w krawatach gwarantowanej trwałoœci,trwalszych niżby nam to było potrzebne. Przez chwilę milczeli zamyœleni,apotem Król odezwał się,tak jakoœ z roztargnieniem: – A nam się zdawało,że to czarnuchy ukradły worek! Ciarki po mnie przeszły. –Tak –powiedział Ksišżę bardzo powoli,z namysłem i szyderczo.–Nam się zdawało,że to czarnuchy.Po jakiejœ półminucie Król wycedził przez zęby: – Przynajmniej mnie się zdawało. Na to Ksišżę,takim samym tonem: – Przeciwnie – to mnie się zdawało. – Słuchaj no,Bridgewater,do czego ty pijesz? Ksišżę odparł całkiem ostro: – Jeżeli już o tym mowa,to może pozwoliszmi spytać,do czego ty pijesz? –Tere-fere!– odparł Król uršgliwie.–A czy ja wiem,możeœ ty spał i nie pamiętasz,co robiłeœ. Ksišżę z miejsca strasznie się nasrożył i powiada: –Radzę ci,żebyœ dał spokój tym bredniom!Czy bierzesz mnie za zupełnego durnia?Może ci się zdaje,że ja nie wiem,ktoschował te pienišdze do trumny? – Owszem,wiem,że wiesz,mój ty Moœci Ksišżę,bo to twoja sprawka! – Łżesz,łotrze!– wrzasnšł Ksišżę i jak się na niego nie rzuci!! Król zawołał: – WeŸ te ręce....przestań mnie dusić,cofamwszystko! Ksišżę powiedział:–Nie puszczę cię,dopóki nie przyznasz,że schowałeœ złoto do trumny, boœ sobie umyœlił prysnšć którego pięknego dnia,odkopać je i zagarnšć wszystko dla siebie. –Czekaj no,Ksišżę,odpowiedz mi szczerze i uczciwie na to jedno jedyne pytanie:jeżeli nie wsadziłeœ tam tych pieniędzy,powiedz,aja ci uwierzę i cofnę wszystko. – Ty stary szachraju!!Nie ruszałem worka,o czym sam wiesz najlepiej.Też mi pytanie! –No,to ci wierzę.Ale odpowiedz mi jeszcze na jedno,tylko się nie wœciekaj:czy nie miałeœ zamiaru zwędzić tych pieniędzy i gdzieœ ich przede mnš ukryć? Ksišżę przez chwilę nie odpowiadał.Potem mruknšł: –Nie w tym rzecz,czy miałem zamiar je zwędzić,bo tak czy siak tego nie zrobiłem.Za to ty nie tylko miałeœ zamiar,aleœ je w dodatku najspokojniej buchnšł. –Niech skonam na miejscu,jeżeli to zrobiłem!Nie mówię,że nie chciałem tego zrobić,bo chciałem.Tylko że ty...że ktoœ mnie ubiegł. – Łżesz!!Ukradłeœ worek i albo się przyznasz,że ukradłeœ,albo... Król zaczšł charczeć i wykrztusił: – Puœć....przyznaję się! Odetchnšłem,kiedy to powiedział,i od razu zrobiło mi się lżej na duszy.A Ksišżę zdjšł ręce z szyi Króla i powiada: –Jeżeli jeszcze raz temu zaprzeczysz,utopię cię.Dobrze ci tu siedzieći mazgaić się jak baba –sšdzšc z twojego zachowania,niczego innego nie można się potobie spodziewać.W życiu nie widziałem człowieka tak żartego na pienišdze.A ja ci ufałem cały czas,jakbyœ był moim rodzonym ojcem!Powinieneœ się wstydzić,żeœ tak stał i słuchał spokojnie,jak zwalajš winę na kilku biednych czarnuchów,i nie ujšłeœ się za nimi jednym słowem. Aż mi się robi głupio,kiedy pomyœlę,że byłem na tyle durny,żeby uwierzyć w te brednie.A niech cię diabli!Teraz rozumiem,dlaczegoœ się tak pchał do wyrównania tego deficytu w pienišdzach starego Wilksa.Chciałeœ położyć łapę na tym,co wycišgnšłem z Królewskiej niebywałoœci i innych interesów,a potem wszystko razem zwędzić. Król odparł lękliwie i cišgle jeszcze płaczliwym głosem: –Co też ty mówisz,Ksišżę!To przecież nie ja,tylko ty chciałeœ wyrównać ten...jakże go tam...defi...dyfi...dyfrysyt. –Zamknij gębę!Doœć mam twojego ględzenia!–warknšł Ksišżę.– Widzisz teraz,coœ na tym zyskał.Dostali z powrotemwszystkie swoje pienišdze i na dodatek jeszcze wszystkie nasze, oprócz kilku marnych miedziaków.IdŸ teraz spać i nie dyfrysytuj mnie swoimi dyfrysytami, jeżeli ci życie nie zbrzydło! Wtedy Król hycnšł do wigwamu i na pociechę przypišł się do swojej butelki;niedługo potem Ksišżę sięgnšł po swojš,więc po jakiejœ półgodzinie kochali się znów jak dwa aniołki,a im bardziej byli pijani,tym bardziej się kochali.W końcu zaczęli chrapać,przytuleni do siebie.Spili siętęgo,ale jak zauważyłem,Król mimo to pamiętał,żeby nie zaprzeczać o tym schowaniu pieniędzy do trumny.To mnie uspokoiło i zadowoliło.A kiedy chrapnęli na dobre,ucięliœmy sobie z Jimem pogawędkę,podczas której wszystko mu opowiedziałem. Nie można kłamać w modlitwie Przez wiele dni nie zatrzymywaliœmy się nigdzie,tylko płynęliœmy prosto w dół rzeki.Byliœmy już teraz daleko na Południu –gdziepowietrze jest ciepłe –i straszny kawał drogi od domu.Spotykaliœmy coraz częœciej drzewa obroœnięte hiszpańskim mchem,który zwieszał się z gałęzi jak długie siwe brody.Pierwszy raz w życiu widziałem taki mech i muszę powiedzieć,że lasy wyglšdały z tym jakoœ strasznie posępnie i uroczyœcie.Nasi dwaj szachraje uważali,że nic im już teraz nie grozi,i znowu zaczęli obrabiać nadbrzeżne miasteczka. Najpierw mieli odczyt o trzeŸwoœci,ale nie zarobili nawet tyle,żeby się za to obaj mogliupić. Potem w innym miasteczku otworzyli szkołę tańca,ale tańczyć umieli nie lepiej niż kangury, więc przy pierwszym niezdarnym podskoku publicznoœć rzuciła się na nich i oni w podskokach uciekli z miasta.Innym razem wzięli się do nauczaniawymowy,ale zanim zdšżyli dużo nauczyć, cała sala zerwała się na nogi i sklęła ich na czym œwiat stoi – bardzo szybko musielipryskać. Brali się po trochu do wszystkiego:do zbawiania dusz,do hipnotyzerstwa,leczenia, przepowiadania przyszłoœci i tak dalej,ale jakoœ im to nie szło.W końcu nie mieli już prawie centa przy duszy i kiedy płynęliœmy wcišż z pršdem,pokładli się na deskach tratwy i tylko myœleli,myœleli,i czasem pół dnia nie odzywali się słowem – okropnie ponurzy i zrozpaczeni. Ale potem coœ im się nagle odmieniło;zaczęli kryć się w wigwamie i rozmawiali z głowš przy głowie,cicho i poufnie,po dwie albo trzy godziny jednym cišgiem.Poczuliœmy się z Jimem mocno niewyraŸnie.Nie podobały się nam te konszachty.Przyszło nam do głowy,że knujš jakieœ łajdactwo gorsze niż wszystkie dotychczasowe.Długoœmy się nad tym zastanawiali,aż w końcu doszliœmy do przekonania,że majš zamiar włamać się do czyjegoœ domu albo do sklepu,czy też wzišćsię do fałszowania pieniędzy albo coœ w tym rodzaju.Wtedy obleciał nas strach i postanowiliœmy,że z czymœ takim nie będziemy mieli nic wspólnego,a jak tylko zdarzy się nam jaka taka okazja,uciekniemyi tyle nas będš widzieli. Któregoœ dnia wczesnym rankiem ukryliœmy dobrze tratwę w bezpiecznym miejscu,mniej więcej dwie mile poniżej małej i nędznej mieœciny,która nazywała się Pikesville.Król zszedł sam na brzeg i powiedział nam,żebyœmy nie wytykali nosa z kryjówki,a on tymczasem pójdzie do miasteczka i wyniucha,czy ktoœ nie słyszałprzypadkiem o Królewskiej niebywałoœci. –Będziesz niuchał,czy ci się nie uda obrabować jakiegoœ domu –powiadam sobie w duchu – a jak skończysz z rabowaniem,wrócisz tu i dopiero zaczniesz się dziwić,co się stało ze mnš,z Jimem i tratwš.Ale będziesz musiał poprzestać na zdziwieniu! Król jeszcze powiedział,że jeżeli nie wróci do południa,będzie to znak dla mnie i dla Księcia, że wszystko jest w porzšdku.Wtedymy dwaj mamy się wybrać do miasteczka. Czekaliœmy na tratwie,Ksišżę denerwował się i wiercił,i był w okropnie kwaœnym humorze. Łajał nas wcišż i jakoœ niczym nie mogliœmy Jego Ksišżęcej Moœci dogodzić;wszystko mu się nie podobało,ganił każdy najmniejszy drobiazg.Głowę bym dał,że zanosi się na coœ niedobrego, toteż bardzo byłem rad,kiedy przyszło południe i Król się nie pokazał.Będzie przynajmniej jakaœ zmiana –kto wie,może w dodatku sposobnoœć do tej zmiany,na któršœmy z Jimem czyhali.Poszliœmy więc z Księciem do miasteczka i zaczynamy szukać Króla.ZnaleŸliœmy go w bocznej izbie małegoi nędznego szynku.Był bardzo pijany,a dookoła zebrała się gromadka włóczęgów,którzy natrzšsali się z niego dlazabawy,a on uršgał im i groził,ale tak był spity,że nie utrzymałby się na nogach i nic im nie mógł zrobić.Ksišżę zwymyœlał go od starych durniów, a wtedy Król jak nie zacznie na niego warczeć!Kiedy rozgadali się na dobre,czmychnšłem i jak jeleń œmigałem nad rzekę – wiedziałem,że przyszła nasza chwila. Przyrzekłem sobie w duchu,że Król i Ksišżęnie zobaczš nas prędko.Przybiegłem na miejsce całkiem bez tchu,ale strasznie rozradowany i wołam: –Odwišzuj linę,Jim!Tym razem udało się Alenie usłyszałem odpowiedzi i nikt nie wyszedł z wigwamu.Jim znikł!Wrzasnšłem raz i drugi,i trzeci;potem zaczšłem biegać po lesie,to w tę stronę,to w tamtš,pohukujšc i nawołujšc.Ale wszystko na próżno –stary Jim znikł!Potem usiadłemiw bek – ani rusz nie mogłem się powstrzymać.Ale nie siedziałem tak długo.Po jakimœ czasie wstałem i wyszedłem na drogę zastanawiajšc się,co robić,i po chwili spotkałem jakiegoœ chłopca.Spytałem go,czy nie widział przypadkiem obcego Murzyna w takim to a takim ubraniu. – Czemu nie,widziałem – odparł. – Gdzie jest teraz??– spytałem. a sobš,tak był –w życiu nie widziałem się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż›P™cœé\cEncžł+tcŸ':á =d €–Na fermie Silasa Phelpsa.dwie mile stšd.Ten czarnuch uciekł i teraz go złapali.Szukałeœ go? –Nie jestem głupi.Natknšłem się na niego parę godzin temu w lesie.Powiedział,że jak pisnę słówko,poderżnie mi gardło.Kazał mi się położyć i nie ruszać z miejsca.No więc posłuchałem. Siedziałem tam dotšd w lesie,ze strachu za nic nie wyszedłbym na drogę. –Teraz,bracie –powiedział chłopak –możesz się nie bać,bo go złapali.Zwiał skšdsiœ tam z Południa. – Udało im się,że go złapali. –No chyba!Jest za niego dwieœcie dolarów nagrody.To tak jakby ktoœ znalazł gotówkę na ulicy. —Racja.A ja mógłbym mieć te pienišdze,gdybym był tylko trochę większy.Przecież pierwszy go zobaczyłem.Kto go złapał? –Jakiœ stary jegomoœć,obcy w tej okolicy.I sprzedał swoje prawo do tego czarnucha za czterdzieœci dolarów,bo musiał jechać wgórę rzeki i nie mógł czekać.Też mi dureń!Ja bym tam czekał choćby siedem lat. –Pewnie!Nie inaczej bym zrobił –odparłem.–Ale kto go tam wie,może to jego prawo nie jest więcej warte,że je tak tanio sprzedał.Może coœ tam nie klapuje. –Klapuje,klapuje,bšdŸ spokojny!Na własne oczy widziałem ogłoszenie.Opisali go co do najmniejszego szczegółu,jakby kto żywego wymalował.I jest napisana nazwa tej plantacji,co z niej uciekł,gdzieœ na południeod Nowego Orleanu.Nie ma obawy,na tym czarnuchu nikt nie straci.Słuchaj no,pożyczmi prymkę tytoniu.Zgoda? Nie miałem tytoniu,więc sobie poszedł.Wróciłem na tratwę,usiadłem w wigwamie i zaczšłem myœleć.Ale nic nie mogłem wykombinować.Myœlałem i myœlałem,aż mnie głowa rozbolała,ale nie znajdowałem żadnego ratunku.Po całej tej długiej drodze,po tym,coœmy dla tych łotrów zrobili,wszystko poszło na marne,wszystko przepadło na amen,bo ci dwaj mieli serce postšpić z Jimem tak po łajdacku i zrobili z niego z powrotem na całe życie niewolnika,i to poœród obcych,zajedne œmierdzšce czterdzieœci dolarów! W pewnej chwili powiedziałem sobie,że skoro już Jim musi zostać niewolnikiem,będzie dla niego tysišc razy lepiej,jak zostanie niewolnikiem między swoimi,w bliskoœci swojej rodziny. Więc postanowiłem,że napiszę do Tomka Sawyerai poproszę go,żeby powiedział pannie Watson,gdzie jest teraz Jim.Ale bardzo prędko odrzuciłem ten pomysł,a to z dwóch powodów. Po pierwsze panna Watsonbędzie na niego wœciekła i oburzona,że był taki podły i taki niewdzięczny,i że uciekł odniej,więc tak czy siak sprzeda go na Południe.A jak go nawet nie sprzeda,to przecież ludzie i tak patrzš ze wstrętem naniewdzięcznego Murzyna,więc z pewnoœciš będš wytykali Jimowi jego niewdzięcznoœć na każdym kroku i biedak poczuje się nieszczęœliwy i całkiem zhańbiony.A na dobitkę moja sprawa:rozejdzie się między ludŸmi,że Huck Finn pomagał Murzynowi uciec na wolnoœć,więc gdybym zobaczył kiedykolwiek kogoœ z naszego miasteczka,zapadłbym się chyba pod ziemięze wstydu.Zawsze tak bywa:człowiek robi coœ podłego,a potem nie chce ponosić skutków.Wydaje mu się,że dopóki nikt o jego postępku nie wie,nie ma w tym żadnego wstydu.Kubek w kubek tak było ze mnš.Im dłużej o tej sprawie myœlałem,tymbardziej gryzło mnie sumienie i tym lepiej rozumiałem,jaki jestem zepsuty, nikczemnyi zły.A potem przyszła mi nagle do głowy jedna myœl i ze strachu o mało co nie zemdlałem:to na pewno ręka Opatrznoœci przytarła mi nosa,żeby dać do zrozumienia,że moja nikczemnoœć była pilnie œledzona tam z góry przez cały czas,kiedy wykradałem Murzyna tej biednej,starej kobiecie,która nie wyrzšdziła mi żadnej krzywdy.A teraz ta sama ręka Opatrznoœci pokazuje mi,że w niebie jest Ten,który widzi wszystko,i chociaż dotšd pozwalał, dłużej już nie pozwoli na takie brzydkie sprawki.Hm...robiłem,co mogłem,żeby się jakoœ z tego wytłumaczyć;mówiłem sobie,że od maleńkoœci przyuczyli mnie do zła,więc ostatecznie nie ma w tym tak wiele mojej winy.Ale jakiœ głos w œrodku powtarzał mi cišgle:„Była w miasteczku szkółka niedzielna,mogłeœ do niej chodzić;agdybyœ chodził,nauczyliby cię,że ludzie,którzy tak postępujš,jak tyœ postšpiłz tym Murzynem,idš prosto do piekła ”. Na tę myœl aż zadygotałem.I prawie że postanowiłem,że się zacznę modlić.Zobaczę,czy mi się nie uda przestać być takim chłopcem,jakim byłem dotšd,i jakoœ się poprawić.No więc uklškłem.Ale w żaden sposób nie mogłem znaleŸć słów modlitwy.Dlaczego nie mogłem?Na darmo próbowałem to ukryć przed Nim albo chociażby przed sobš.Wiedziałem doskonale,dlaczego nie mogłem znaleŸć tych słów:ponieważ miałem serce zł e,ponieważnie byłem uczciwy,ponieważ postępowałem obłudnie.Udawałem,że niby to przestanę grzeszyć,a tymczasem w œrodku grzeszyłem w najohydniejszy sposób.Próbowałem ustami powiedzieć,że zrobię to,co jest jedynie słuszne i uczciwe,czyli napiszę do właœcicielki Jima izawiadomię jš, gdzie on się teraz znajduje;ale tam,w samym œrodku duszy wiedziałem,że to kłamstwo – i On też wiedział.Nie można kłamać w modlitwie – przekonałem się o tym. Więc byłem bardzo zmartwiony,tak bardzo,że już nie można bardziej;i nie wiedziałem,co robić.W końcu przyszła mi do głowy myœl.Powiadam sobie:napiszę ten list,a potem zobaczę, czy będę się mógł modlić.Nikt by nie uwierzył,jaki się od razupoczułem lekki niczym piórko i jak znikło gdzieœ całe moje zmartwienie!Strasznie uszczęœliwiony i przejęty wzišłem kawałekpapieru i ołówek i napisałem: Panno Watson pani Murzyn Jim jest tutaj dwie mile poniżej Pikesville i pan Phelps go trzyma i odda go pani jak pani mu przyœle nagrodę. Huck Finn Pierwszy raz w życiu poczułem,że jestem dobry i zupełnie obmyty z grzechu;wiedziałem,że teraz znajdę słowa modlitwy.Ale nie wzišłem się od razu do modlenia,tylko odłożyłem na bok list i zaczšłem myœleć.Myœlałem,jakie to szczęœcie,że się wszystko tak dobrze skończyło,i jak niewiele brakowało,a zostałbym na zawsze stracony i poszedł dopiekła.Myœlałem dalej. Przypomniałem sobienaszš wyprawę tratwš w dół rzeki i zobaczył em przed sobš Jima,tak jak go cišgle widziałem:w dzień i w nocy,czasem przy księżycu,czasem w burzy,a my płyniemy z pršdem i rozmawiamy albo œmiejemy się,albo œpiewamy!Ale jakoœ w żaden sposób nie mogłem przypomnieć sobie nic takiego,co by mnie do niego Ÿle usposobiło,tylko wręcz przeciwnie. Zobaczyłem go,jak po skończonej wachcie zamiast mnie obudzić,czuwa biedny dalej,żebym mógł się porzšdnie wyspać;zobaczyłem jego rozradowanš twarz,kiedy wróciłem na tratwę wtedy po tej mgle i kiedy przyszedłem do niego na moczary,tam gdzie był ten spór rodzinny,i w różnych takich przypadkach.Przypomniałem sobie,że zawsze mówił do mnie „złociutki ” i dogadzał mi,robił dla mnie,co tylko mógł,i taki zawsze był dobry!A w końcu przypomniałem sobie ten dzień,kiedy go uratowałem,bo zełgałem tym ludziom w łodzi,że mamy ospę na tratwie –i Jim taki mi był za to wdzięczny,i powiedział,że jestem najlepszym przyjacielem, jakiego stary Jim ma na tym œwiecie,i jedynym,jakimu został.Potem nagle spojrzałem na list do panny Watson. Była to niebezpieczna chwila.Sięgnšłem po list i trzymałem go w ręku.Zaczšłem drżeć, wiedziałem,że muszę raz na zawszezdecydować,którš z dwóch dróg wybiorę.Namyœlałem się chwilę wstrzymujšc trochę oddech,a potem powiedziałem na głos:– No więc zgoda,pójdę do piekła!– i podarłem list. Była to straszna myœl i straszne słowa,alejuż je wypowiedziałem.I wcale ich nie cofnšłem,i nie myœlałem więcej o tym,żebysię poprawić.Po prostu wyrzuciłem całš rzecz z głowy; powiedziałem sobie,że z powrotem zacznę grzeszyć,co potrafię robić,bo przywykłem do tego od maleńkoœci;a dobrze postępować nie potrafię.Na poczštek postaram się wykraœćJima z nie- woli,żeby znów był wolny,a jak tylko zdołam wymyœlić coœ okropniejszego,też to zrobię.Bo skoro już raz wpadłem – i wpadłem na dobre – mogęteraz walić pełnš parš. Potem usiadłem i zaczšłem się zastanawiać,od czego zaczšć,i rozważałemkolejno wiele najrozmaitszych sposobów,aż w końcu ułożyłem plan,który mi się podobał.Więc potem upatrzyłem sobie zalesionš kępę leżšcš kawałek dalej w dół rzeki,a kiedy œciemniło się porzšdnie,odbiłem cicho od brzegu,przeprowadziłem tratwę do tej kępy,schowałem jš dobrze i poszedłem spać.Przespałem całš noc,wstałem,zanim całkiem się rozjaœniło,zjadłem œniadanie, włożyłem na siebie moje porzšdne ubranie,zapakowałem do węzełka trochę odzienia i różnych rzeczy,wsiadłem do czółna i popłynšłem do brzegu.Wylšdowałem trochę poniżej miasteczka,na wysokoœci – jak mi się zdawało –farmy Phelpsa,a potem nabrałemwody do czółna,obcišżyłem je kamieniami i zatopiłem w miejscu,gdzie w razie czego mogłem je odnaleŸć – mniej więcej ćwierć mili poniżej małego tartaku wodnego. Potem wyszedłem na drogę,a kiedy mijałemtartak,zobaczyłem napis:Właœciciel – Silas Phelps.Jakieœ kilkaset jardów dalej stał dom i zabudowania gospodarskie,ale chociażdobrze wypatrywałem oczy,nie zobaczyłemw pobliżu nikogo,mimo że było już całkiem widno.Nic mnie to nie zmartwiło,bo w tej chwili nie zależało mi wcale na tym,żeby kogoœ zobaczyć – chciałem tylko zorientować się w okolicy.Wedle mojego planu miałem pokazać się na farmie od strony miasteczka,a nie z przeciwnego kierunku.Więc tylko rzuciłem raz i drugi okiem,a potem poszedłem drogš prosto przed siebie.Pierwszš osobš,na jakš natknšłem się w miasteczku,był Ksišżę.Przyklejał właœnie ogłoszenie o Królewskiej niebywałoœci.„Tylko trzy przedstawienia ”, zupełnie jak za pierwszym razem.W bezczelnoœci nikt by tych szachrajów nie przeœcignšł! Dopadłemgo,zanim zdšżyłem się rozmyœlić i stchórzyć.Spojrzał na mnie zdziwiony i powiada: –No,no!A skšd ty się tu wzišłeœ?– A potem dodał,tak jakoœ z radoœciš i skwapliwie:– Gdzie tratwa?Dobrze jš ukryłeœ? Odparłem:– O to samo chciałem spytać Waszš Wysokoœć. Teraz wcale już nie miał takiej uradowanejminy.Powiedział: – Co ci przyszło do głowy,żeby mnie o to pytać? –A bo,Wasza Wysokoœć –odparłem –kiedy zobaczyłem wczoraj Króla w tym szynku, pomyœlałem,że nie uda nam się go zataszczyć do domu,zanim trochę nie wytrzeŸwieje,co potrwa a pewno kilka godzin;więc dla zabicia czasu zaczšłem przechadzać się po mieœcie.A potem spotkałem jednego jegomoœcia,który chciał,żebym mu pomógł przeprawić się łodziš na tamten brzeg rzeki i z powrotem i przywieŸć owcę.Dał mi za to dziesięć centów,więc pojechałem.Ale kiedyœmy cišgnęli owcę do łodzi i ja sam trzymałem sznur,a ten jegomoœć poganiał jš od tyłu,okazało się,że jestem za słaby,więc się zerwała i w nogi,a my za niš.Nie mieliœmy psa i musieliœmy ganiać po całej okolicy,dopóki się nie zmęczyła.Złapaliœmy jš,kiedy było już całkiem ciemno,i przywieŸliœmy na tę stronę rzeki,i dopiero wtedy wybrałem się z powrotem na tratwę.A jak zobaczyłem,że tratwy nie ma,pomyœlałem sobie:wpadli w jakieœ tarapaty i musieli zwiewać.Zabrali mi mojego Murzyna,który jest jednym jedynymMurzynem, jakiego mam na tym œwiecie,i teraz jestem sam,w całkiem obcej okolicy,inie mam już żadnego majštku ani nic takiego,i nie potrafię zarobić na życie.Więc usiadłem i zaczšłem płakać.Noc przespałem w lesie.Ale w takim razie,co sięstało z tratwš?I z Jimem,moim biednym Jimem? –Żebym tak był zdrów,nie wiem...to jest niewiem,gdzie podziała się tratwa.Ten stary głupiec coœ tam przehandlował i dostał czterdzieœci dolarów,ale kiedyœmy go znaleŸli wczoraj w szynku,nie miał już ani centa,bo ta banda hultajów dokumentnie go oskubała:zabrali mu wszystko z wyjštkiem tego,co wydał na wódkę.Jak wreszcie póŸnym wieczorem zataszczyłem go nad rzekę i zobaczyliœmy,że tratwy nie ma,powiedzieliœmy:„Ten mały łajdak ukradłnaszš tratwę,zostawił nas tu na lodzie i zwiał na Południe ”. –Przecież nie zostawiłbym chyba mojego Murzyna?Jedynego Murzyna,jakiego mam naœwiecie,i mojš jedynš własnoœć. –Racja,ale nam to nie przyszło do głowy.Tak naprawdę,toœmy go zaczęli uważać za naszego Murzyna.Tak,tak,uważaliœmy go za naszš własnoœć –Bóg jeden wie,ileœmy dla niego zrobili.A kiedyœmy zobaczyli,że tratwa znikła,a my nie mamy centa przy duszy,nie pozostało nam nic innego,jak jeszcze raz wzišć się do Królewskiej niebywałoœci.Zabrałem się do roboty i pracuję tak od samego rana,a w gardle całkiem mi zaschło.Gdzie masz tę dziesištkę?Dawaj jš. Miałem sporo pieniędzy i dałem mu dziesięć centów,ale prosiłem,żeby kupił coœ do jedzenia i dał mi trochę,bo nie mam już ani centa,a od wczoraj nic nie brałem do ust.Ani słowa nato nie odpowiedział,a po chwili wsiadł na mnie ostro: –Słuchaj no,jak myœlisz –czy ten czarnuch przypadkiem nas nie obszczeka?Bo niech tylko spróbuje,a obedrzemy go ze skóry! – Jakże to możliwe??To on nie uciekł? –Gdzie tam.Ten stary głupiec sprzedał go,nie podzielił się ze mnš pieniędzmi i wszystko przepaprał. –Sprzedał go?– zawołałem i zaczšłem płakać:– Przecież to był mój Murzyn i te pienišdze były moje!Gdzie on jest?Chcę mojego Murzyna – u--u-u! –Ale go nie dostaniesz,więc przestań się mazać.Słuchaj no,czy ty przypadkiem nie masz zamiaru nas obsmarować?Niech mnie diabli,jeżeli będš tak głupi,żeby ci wierzyć.Bo gdybyœ spróbował... Zamilkł,ale odkšd znałem Księcia,nigdy mu z oczu tak Ÿle nie patrzało.Powiedziałem cišgle pochlipujšc: –Ani myœlę nikogo wydawać.I nie mam czasu,żeby się takimi rzeczami zajmować.Muszę iœć i szukać mojego Murzyna. Zrobił teraz takš minę jakby go coœ martwiło;stał myœlšc i marszczšc czoło i tylko ogłoszenia, które sobie przewiesił przez ramię,ruszały się na wietrze.W końcu powiada: –Powiem ci coœ.Zostaniemy tu ze trzy dni.Jeżeli przyrzekniesz,że nas nie wydasz inie pozwolisz temu czarnuchowi,żeby nas obszczekał,powiem ci,gdzie go szukać. Przyrzekłem mu,a on mi na to: –Jest na fermie Silasa Ph...–i urwał.Widać było,że zaczšł mówić prawdę,ale kiedy umilkł tak raptownie i zaczšł się zastanawiać i namyœlać,zrozumiałem,że zmienił zamiar.Tak też było. Nie ufał mi –chciał mieć pewnoœć,że nie będę mu wchodził w drogę przez całe trzydni.Po chwili powiedział:–Farmer,który go kupił,nazywa się Abram Foster,Abram G.Foster i mieszka czterdzieœci mil w głšb kraju,przy drodze do Lafayette. – Œwietnie – powiedziałem.– W trzy dni zdšżę wrócić.Wyjdę dzisiaj po południu. –Nie,nie wyjdziesz po południu,tylko wyjdziesz zaraz!I żebyœ mi nie marudził ani nie gadał za dużo.Trzymaj język za zębami i wal prosto przed siebie,a nic złego cię od nas nie spotka. Takiego polecenia sobie życzyłem i takie starałem się od niego wydobyć.Chciałem,żeby mnie zostawili w spokoju,bo tylko wtedy mogłemprzeprowadzić swój plan. –Więc zmykaj – dodał Ksišżę – panu Fosterowi powiedz,co ci się żywnie podoba.Może potrafisz go przekonać,że ten czarnuch jest twojš własnoœciš.Sš głupcy,którzy nie żšdajš dokumentów,przynajmniej słyszałem,że zdarzajš się tacy na południu.A jak mu powiesz o tej bujdzie z ogłoszeniem i nagrodš i wytłumaczysz,jaki to miało cel,może ci uwierzy.No,więc zmykaj i powiedz mu,co ci œlina na język przyniesie.Tylko radzę ci pamiętać,żebyœ nieotwierał gęby po drodze! Zostawiłem go i poszedłem drogš za miasto.Nie obejrzałem się,chociaż czułem,że za mnš patrzy.Ale wiedziałem,żesię zmęczy i da w końcu spokój.Szedłem prosto tš drogš dobrš milę, nie zatrzymujšc się ani razu,potem zawróciłemi już przez las ruszyłem w kierunku farmyPhelpsa.Pomyœlałem,że będzie chyba lepiej,jeżeli nie marnujšc czasu wezmę się z miejsca do przeprowadzenia swojego planu,bo nie chciałem,żeby się Jim z czym wygadał,zanim Król i Ksišżę prysnš z okolicy.Wolałem nie zadzierać z tego rodzaju szelmami.Miałem już doœć ich widoku i chciałem rozstać się z nimi na dobre. Nazywam się teraz inaczej Kiedy zaszedłem na miejsce,było cicho i tak jakoœ niedzielnie i goršco,i słonecznie –robotnicy poszli w pole.W powietrzu słychać było takie ciche brzęczenie owadów i much,od którego wszystko wydaje się strasznie samotne,jakby ludzie pomarli i na zawsze odeszli;jeżeli w takiej chwili wiatr zaszeleœci w liœciach,człowiekowi robi się całkiem żałobnie na duszy,bo zaraz mu się zdaje,żeduchy coœ szepczš – duchy bardzo dawno zmarłych ludzi –i człowiek dałby głowę,żete duchy mówiš o nim.Wtedy przeważnie myœli sobie,że też by wolał nie żyć i skończyć z tym raz na zawsze. ie widziałem się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żĄPc ˘Wý c ŁT c ¤`+ť Ľ.ľ c!€ŚĐ;…!Była to jedna z tych maluchnych plantacji bawełny,które wszystkie sš do siebie podobne. Dziedziniec o powierzchni dwóch akrów,cały obwiedziony płotem.Przełaz zrobiony z grubych kłód,płasko œciętych i ustawionych stopniami niczym beczki różnejwysokoœci,do przechodzenia przez płot,a dla kobiet jako podwyższenie przy wsiadaniu na konia.Tu i tam na dziedzińcu płaty nędznej trawy,ale poza tym ziemia gładka i goła jak stary kapelusz,z którego starł się meszek.Wielki drewniany dom dla białych mieszkańców –bierwiona ciosane,a szpary między nimi wypełnione glinš czy też wapnem;te gliniane czy wapienne poprzeczne pręgi kiedyœ były zielone.Kuchnia z nie ciosanych bali,połšczona z domem długim i szerokim gankiem,otwartym po bokach,ale przykrytym od góry dachem.Za kuchniš wędzarnia z nie ciosanych bali,po drugiej stronie wędzarni trzy małe chaty dla Murzynów,dalej mała szopa stojšca oddzielnie i przylegajšca do ogrodzenia w głębi podwórza,za niš jakieœ zabudowania. Koło szopy dół na popiół i ogromny kocioł do gotowania mydła,na ławce przy drzwiach kuchennych wiadro ż wodš i miednica,obok pies œpišcy w słońcu.Więcej psów œpišcych tu i tam w rożnych miejscach,w jednym końcu dziedzińca kilka drzew szeroko rozrosłych,krzaki porzeczek i agrestu pod płotem.Za płotem ogród warzywny i grzšdki arbuzów ,jeszcze dalej pola bawełny,a za nimi lasy. Obszedłem dziedziniec dookoła,dostałem się do œrodka,przelazłem obok małej szopyi ruszyłem w kierunku kuchni.Po kilkunastu krokach usłyszałem niewyraŸne warczenie kołowrotka –taki dŸwięk wznoszšcy się płaczliwie coraz wyżej i wyżej,a potem nagle opadajšcy;i wtedy wiedziałem już na pewno,że wolałbym nie żyć,bo to jest najżałobniejszy dŸwięk na całym œwiecie. Szedłem dalej nie układajšc sobie żadnego okreœlonego planu,tylko ufajšc,że jak przyjdzie co do czego,Opatrznoœć sama włoży mi w usta odpowiednie słowa,bo zauważyłem,że Opatrznoœć zawsze podsuwa mi odpowiednie słowa,jeżeli niczego sobie z góry nie planuję. Kiedy znalazłem się w połowie drogi,najpierw wstał jeden pies,a potem drugi i podbiegły do mnie,więc naturalnie przystanšłem,obróciłem się do nich twarzši ani drgnšłem.A jaki wrzask podniosły!Mniej więcej po minucie byłem,można by powiedzieć,niczym piasta koła,w którym zamiast szprych były psy –zebrało się tych kundli dookoła mnie chyba piętnaœcie i wycišgajšc szyje podnosiły łby,i szczekały albo warczały.A szło ich coraz więcej – widziałem,jak w rozmaitych miejscach przeskakujš przez płoty i wybiegajš zza rozmaitych węgłów. Z kuchni wyszła Murzynka z wałkiem w ręku i zaczęła wołać:– Zmykaj mi zaraz,Tige! Jazda,Spot!Już was tu nie ma!– Przyłożyła tym wałkiem najpierw jednemu,a potem drugiemu, więc uciekły z wyciem,a za nimi poszła reszta.Ale już w następnej sekundzie połowa wróciła, machały zawzięcie ogonami i były bardzo przyjacielskie.Nie ma się co bać psów,ani trochę! Za Murzynkš wyszła maluchna murzyńska dziewczynka i dwóch małych chłopców – ubrani tylko w jedne koszule zezgrzebnego płótna –cała trójka uczepiła się spódnicy matki i zerkała zza niej bardzo bojaŸliwie w mojš stronę,jak to zwykle dzieci murzyńskie.Po chwili z domu wybiegła biała kobieta,lat jakich czterdziestu pięciu albo pięćdziesięciu,z gołš głowš i wrzecionem w ręku.Za tš kobietš biegły jej malutkie białe dzieci,które zachowywały się dokładnie taksamo jak dzieci murzyńskie.Kobieta miała twarz całš rozpromienionš od uœmiechów.Zawołała: –A więc przyjechałeœ nareszcie!To jesteœ ty,prawda?Wyršbałem:–Tak,proszę pani – zanim zdšżyłem pomyœleć.Chwyciła mnie w objęcia i uœcisnęła mocno,a potem wzięła za obie ręce i potrzšsała nimi bardzo długo;potem łzy stanęły jej w oczach i spłynęły po twarzy.Po prostu nie mogła siędoœć naobejmować mnie i naœciskać,i wcišż powtarzała:– Nie jesteœ tak bardzo podobny do matki,jak się tego spodziewałam,ale co tam,mniejsza o to,tak się cieszę,że cię nareszcie widzę!.Mogłabym cię zjeœć z radoœci!Dzieci,to wasz kuzynek Tom,przywitajcie się z nim. Ale malcy pospuszczali głowy,powkładali palce do buzi i schowali się za matkę.Kobieta paplała dalej: –Lizo,skocz no i przynieœ mu coœ goršcego do zjedzenia...A może jadłeœ już œniadanie na statku? Odparłem,że mi dali œniadanie na statku.Wtedy kobieta wzięła mnie za rękę i zaprowadziła do domu;dzieciarnia dreptała za nami.Kiedyœmy weszli do œrodka,posadziła mnie na wyplatanym krzeœle,sama usiadła na małym stołeczku przede mnš,wzięła mnie za rękę i powiada: –Teraz mogę ci się napatrzyć do woli.Tyle lat!Bóg mi œwiadkiem,że nieraz tęskniłam zatš chwilš,no i jesteœ nareszcie.Spodziewaliœmy się ciebie już ze dwa dni temu,albo i dawniej. Dlaczegoœ się spóŸnił?Czy statek wpadł na mieliznę? – Tak,proszę pani,statek... – Nie mów do mnie „pani ”,mów „ciociu Sally ”.W którym miejscu wpadliœcie na mieliznę? Nie bardzo wiedziałem,co odpowiedzieć,bo nie miałem pojęcia,czy tenstatek powinien był przyjechać z północy czy z południa.Ale wierzę mojemu instynktowi,a mój instynkt mi mówił, że statek powinien był jechać w dół rzeki – gdzieœ w kierunku Orleanu.To mi jednak niewiele pomogło,bo nie znałem nazw mielizn w tych stronach.Zrozumiałem,że albo muszę wymyœlić jakšœ nazwę,albo zapomnieć,jak się nazywała ta mielizna,na której osiadł nasz statek,albo... albo...Wtemprzyszedł mi do głowy œwietny pomysł,więc zaraz powiadam: –To wcale nie przez mieliznę.Na mieliŸnie siedzieliœmy krótko.Wybuchło nam coœ i wyrwało tłok. – Mój Boże!!Raniło kogo? – Nie,proszę pani.Tylko zabiło jednego Murzyna. – Wielkie szczęœcie,bo czasem taki tłok potrafi zranić człowieka.Na Boże Narodzenie minęło dwa lata,jak twój wujaszek Silas wracał z Nowego Orleanu na ŤLally Rook ť.Wtedy też urwał się tłokiraniło człowieka.Zdaje się,że ten biedak potem umarł.Był baptystš.Twój wujaszek Silas znał jednš rodzinę w Baton Rouge,która znała bardzo dobrze jego krewnych.Tak,teraz sobie przypominam,że ten biedak umarł.Zrobiło się zakażenie i musieli go po kawałku amputować.Ale to nicnie pomogło.Tak,z pewnoœciš wywišzało sięzakażenie.Całkiem zsiniał i umarł w Panu.Podobno okropnie wyglšdał.Twój wujaszek Silas co dzień jeŸdzi po ciebie do miasteczka.Teraz też pojechał,nie dalej jakgodzinę temu.Musiałeœ go chyba spotkać po drodze – starszawy jegomoœć w.... –Nie,ciociu Sally,nie spotkałem nikogo.Statek przybił do brzegu o œwicie,więc zostawiłem kuferek na przystani i przeszedłem się trochę po miasteczku,a potem na pola,żeby nie trafić tu za wczeœnie.Dlatego szedłem bocznš drogš. – Komu dałeœ kuferek na przechowanie?? – Nikomu. – Bójże się Boga,dziecko!Przecież ci go ukradnš! – Tak go schowałem,że na pewno mi nie ukradnš – odparłem. – A jak się to stało,że ci dali tak wczeœnie œniadanie na statku? Wycišgnęła mnie na cienki lód,ale jakoœ się wykaraskałem. –Kapitan zobaczył mnie na pokładzie i powiedział,żebym lepiej coœ zjadł,zanim zejdę na lšd,i zaprowadził mnie do kwater oficerskich,gdzie właœnie było œniadanie,i mogłem jeœć,ile chciałem. Ogarnšł mnie taki niepokój,że nie mogłem już nawet słuchać uważnie.Nie dawała mi spokoju myœl o dzieciach –miałem wielkš ochotę wzišć je gdzieœ na bok i trochę wypompować, żeby się dowiedzieć,kim jestem.Ale o tym nie było nawet co marzyć,pani Phelps nie odchodziła i bez ustanku paplała.A potem nagle wystšpiła z czymœ takim,że zimne dreszcze przeleciałymi po plecach. –My tu gadu-gadu,a nic mi jeszcze nie powiedziałeœ o cioci ani o nikim w domu.Teraz ja zamknę usta,a ty je otworzysz.Musisz mi powiedzieć wszystko owszystkich –po kolei o każdym,jak się miewajš,co robiš i co mi kazali powtórzyć,w ogóle wszystko,co ci przyjdzie do głowy. Hm,zrozumiałem,że teraz już leżę,i to leżę jak długi.Dotšd Opatrznoœć mi pomagała,niemogę powiedzieć,ale teraz wpadłem na dobre.Zrozumiałem też,że nic by mi z tego nie przyszło,jakbym próbował brnšć dalej – musiałem się poddać.Więc powiadam sobie:tu po raz drugi trzeba będzie zaryzykować prawdę.Już otworzyłem usta,ale pani Phelps chwyciła mnie za rękę,wepchnęła za łóżko i powiada: –Właœnie idzie!Schyl głowę,jeszcze niżej,o tak,wystarczy.Tylko mi się nie zdradŸ,że tujesteœ!Zrobimy mu kawał.Dzieci,ani słowa! Zrozumiałem,że już po mnie.Ale nie było cosię martwić,nie miałem innej rady,jak tylkosiedzieć cicho i przygotować się do ucieczkiw razie najgorszego. Kiedy stary jegomoœć wchodził,mignęła mi jego postać,potem zakryło jš łóżko.Pani Phelps podskoczyła do męża i pyta: – Przyjechał?? – Nie – odparł. – Mój Boże!!– zawołała.– Co też mogło sięz nim stać?? –Sam doprawdy nie wiem –powiedział pan Phelps.–Muszę przyznać,że mocno jestem zaniepokojony. –Zaniepokojony!– powiada ona.–Ja chyba niedługo oszaleję!.Ale on musiał przyjechaćirozminęliœcie się w drodze.Wiem,że tak jest– coœ mi mówi,że on przyjechał. – Ależ,Sally,nie mogłem się z nim rozminšć,wiesz dobrze,że nie mogłem. –Och,Boże,Boże!Co moja biedna siostra na to powie?Na pewno przyjechał!Musiałeœ sięz nim rozminšć! –Nie martw mnie,Sally,bo sam jestem już doœć zmartwiony.Nie rozumiem,doprawdy,co to wszystko znaczy.Nie wiem,co robić dalej,i ani myœlę ukrywać,że bardzo mnie to niepokoi.Ale nie łudŸmy się,że przyjechał,bo w żadnym wypadku nie mógłbym go nie zauważyć.To jest straszne,Sally,po prostu straszne,ale coœ złego musiało spotkać ten statek! – Och,Silas,spójrz no na drogę!Prędko –czytam ktoœ przypadkiem nie jedzie? Podskoczył do okna znajdujšcego się od głowy łóżka,a na to tylko czekała pani Phelps. Schyliła się prędko,szarpnęła mnie i wtedy wylazłem z mojej kryjówki w nogach łóżka.No i kiedy stary jegomoœć odwrócił się od okna,staliœmy tak obok siebie – ona cała w uœmiechach i rozpromieniona,a obokniej ja,spocony taki jakiœ okropnie potulny.Pan Phelps wybałuszył na nas oczy spytał: – Kto to jest?? – Jak ci się zdaje?? – Nie mam pojęcia.Kto? – Tomek Sawyer!! Jak babcię kocham,o mało co nie rymnšłemjak długi!Ale właœciwie tobym nie zdšżył,bopan Phelps chwycił mnie za rękę i zaczšł potrzšsać niš,i nie puszczał,tylko dalej potrzšsał;a pani Phelps jak nie zacznie koło nas skakać i œmiać się,i płakać z radoœci!A potem jak oboje nie zacznš bombardować mnie pytaniami o Sida i Mary,iresztę rodziny! Przypięli się do mnie i nie puszczali przez dwie godziny,a zanim w końcu język nie zaczšł mi ze zmęczenia stawać kołkiem,zdšżyłem opowiedzieć o mojej rodzinie –to jest o rodzinie Sawyerów – więcej,niż jakimkolwiek szeœciu rodzinom Sawyerów mogło się przydarzyć w cišgu całego życia.I wytłumaczyłem im dokładnie,jak to było,że u ujœcia Białej Rzeki urwał się ten tłok i wyrzuciło głowicę,przez co straciliœmy trzy dni na naprawę.Złapali haczyk i połknęli go gładko,bo skšd mogli wiedzieć,ile trwa naprawa takiej rzeczy?Gdybym im powiedział,że pękło coœ innego,też by uwierzyli. Ale jeżeli oni się cieszyli,było to niczym w porównaniu z mojš radoœciš –czułem się tak, jakbym się po raz drugi urodził.Taki byłem szczęœliwy,kiedy usłyszałem,kim jestem. Teraz z jednej strony czułem,się bardzo dobrze,a z drugiej okropnie niedobrze;łatwo i dobrze było mi udawać Tomka Sawyera,więc czułem się œwietnie,dopóki nie usłyszałem postękiwania statku płynšcego w dół rzeki.Wtedy powiedziałem sobie:przypuœćmy,że Tomek Sawyer przyjechał tym statkiem i że lada chwila tuwejdzie i zawoła mnie po imieniu,zanim zdšżę mu mrugnšć,żeby siedział cicho?Hm,nie mogę do tego dopuœcić.Wszystko wtedy przepadnie.Muszę wyjœć mu naprzeciwko i przyłapać go gdzieœ po drodze.Więc powiedziałem staruszkom,że wybiorę się do miasteczka po mój kufer.Pan Phelps chciał ze mnš pojechać,ale odparłem,że sam sobie poradzę z koniem,po co mam fatygować wuja. Żałosny koniec ich wysokoœci Wyruszyłem wozem do miasteczka,a kiedy znalazłem się na pół drogi,zobaczyłem wózjadšcy z przeciwnego kierunku.Naturalnie Tomek Sawyer!Więc przystanšłem i czekałem,aż podjedzie bliżej.Zawołałem:–Stój!–i woŸnica Tomka œcišgnšł lejce,a jemu usta otworzyły się niczym wrota i tak już zostały;chrzšknšł kilka razy jak człowiek,któremu zaschło wgardle,a potem powiada: –Nie zrobiłem ci nigdy nic złego.Wiesz dobrze!Więc po co wracasz i straszysz mnie w taki sposób? – Wcale nie wracam – odparłem – bo nigdzie nie odchodziłem. Kiedy usłyszał mój głos,trochę mu się mina poprawiła,ale nie był jeszcze całkiemuspokojony.Powiada: –Słuchaj no,nie rób mi kawałów,bo wiesz,że ja bym ci nie zrobił.Słowo dajesz,że nie jesteœ duchem? – Słowo daję!! –No,to...no,to...wierzę ci,naturalnie.Ale jakoœ nie mieœci mi się to w głowie.Słuchaj, Huck,toœ ty w ogóle nie został zamordowany? –Nie.W ogóle nie zostałem zamordowany.Nabrałem ich tylko.Jak nie wierzysz,podejdŸ bliżej i dotknij mnie. Dotknšł i to mu wystarczyło.A tak się ucieszył z tego naszego spotkania,że po prostu nie miał pojęcia,co ze sobš robić.Naturalnie chciał,żebym mu natychmiast opowiedział o wszystkim,bo to była „wielka przygoda ”i nadzwyczajnie tajemnicza,więc poczuł się od razu w swoim sosie.Ale odparłem,że tymczasem musimy dać temu spokój,i poprosiłem woŸnicę Tomka,żeby zaczekał,a sami odjechaliœmy kawałek.Powiedziałem Tomkowi,w jakich jestem tarapatach,i spytałem,coœmy jego zdaniem powinni zrobić.Odparł,żebym się do niego chwilę nieodzywał i nie przeszkadzał mu.Myœlał,myœlał i niedługo powiada: –Dobra nasza,wiem,co zrobimy!WeŸ mój kuferek i udawaj,że to niby twój.Zawróć teraz i jedŸ wolno,tak żebyœ trafił do domumniej więcej o właœciwym czasie;ja odjadękawałek w stronę miasta,a potem wrócę i będę w domu w jakiœ kwadrans albo pół godziny po tobie.W pierwszej chwili możesz się nie zdradzać,że mnie znasz. –Zgoda – odparłem – ale czekaj chwilę.Jest jeszcze coœ,o czym nie wie niktoprócz mnie. Chodzi o jednego Murzyna,którego próbuję wykraœć,żeby mógł być wolny.Na imię mu Jim... Jim starej panny Watson. – Co??Przecież Jim...– zawołał Tomek i urwał..Zaczšł myœleć. –Wiem dobrze,co powiesz – mruknšłem.– Powiesz,że to jest podłe œwiństwo.No więcco z tego?Jestem podły i koniec.Mam zamiar wykraœć tego czarnucha i chcę,żebyœ siedział cicho i żebyœ mnie nie zdradził. Oczy mu zabłysły i powiada: – Pomogę ci wykraœć tego Murzyna. Zdębiałem i myœlałem,że zaraz padnę.Czegoœ takiego jak długo żyję nie słyszałem i muszę powiedzieć,że Tomek bardzo stracił w moich oczach.Tylko że jakoœ nie mogłem w to uwierzyć. Tomek Sawyer miałby być wykradaczem Murzynów?! – Och,głupie żarty!– zawołałem. – Ani myœlę żartować. –No więc tak czy siak pamiętaj:jakby ci ktoœ powiedział coœ o zbiegłym Murzynie,toani ty, ani ja nic o nim nie wiemy. Potem przenieœliœmy jego kufer na mój wózi rozjechaliœmy się,każdy w swojš stronę.Ale z tej radoœci i z tych wszystkichmyœli,które chodziły mi po głowie,całkiem zapomniałem,że mam jechać wolno i przyjechałem do domu dużo za prędko,jak na taki szmat drogi.Pan Phelps wyszedł przed drzwi i powiada: –Ależ to zdumiewajšce!Kto by pomyœlał,że ta kobyła potrafi zdobyć się na podobny wysiłek!Szkoda,że nie spojrzeliœmy na zegarek.I jest suchuteńka,ani krztyny piany. Nadzwyczajne! Nie sprzedałbym teraz tego konia nawet zasto dolarów.Słowo daję,że bym nie sprzedał.A przedtem przyjšłbym za niego piętnaœcie i uważałbym,że nie jest wart więcej. Tylko tyle powiedział pan Phelps.Niewielu znałem ludzi tak zacnych i tak dobrodusznych. Ale co się tu dziwić:poza tym,że był farmerem,był jeszcze kaznodziejš i miał na końcu plantacji maluchny koœciół drewniany,który wybudował własnym kosztem;nie tylko wygłaszał w tym koœciele kazania,ale takżenauczał i nie brał za to od nikogo centa,chociaż każdy by mu chętnie zapłacił.Na Południu pełno jest takich farmerów-kaznodziejów i wszyscy postępujš w podobny sposób. Po jakiejœ półgodzinie Tomek zajechał na swoim wozie przed główny przełaz w płocie.Ciotka Sally zobaczyła go przez okno,bo odległoœć była nie większa niż pięćdziesišt jardów.Zawołała: –Spójrz no,ktoœ przyjechał!Kto to może być?Wydaje mi się,że to ktoœ całkiem obcy.Jimmy –(był to jeden z malców)–biegnij do Lizy i powiedz,żeby położyła dodatkowe nakrycie na stole. z tym raz na zawsze. ie widziałem się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż§PEc!¨•3c!ŠČŔ H!ވ' c"€Ť%5A J"Wszyscy popędzili do drzwi,bo naturalnie ludzie obcy nie trafiajš często w te strony,więc jak już się zjawiš,budzš większe zaciekawienie niż na przykład żół ta febra.Tomek przeszedł przez płot i kierował się teraz w stronę domu;wóz,którym przyjechał,oddalał się szybko drogš do miasteczka,a my wszyscy staliœmy stłoczeni przy drzwiach.Tomek miał na sobie swoje miejskie ubranie – i miał widzów,którzy mu się przyglšdali,a to zawsze sprawiało mu wielkš przyjemnoœć.W takich chwilach umiał zachować się naprawdę elegancko.Nie myœlcie,że pomykał przez ten dziedziniec jak wylękniona owca,gdzie tam!Szedł spokojny i ważny niczym tryk.Kiedy stanšł przed nami,uchylił kapelusza ruchem pięknym i takim jakimœ delikatnym, jakby tobyła przykrywka pudełka pełnego œpišcychmotyli,których nie chciał obudzić.Potem powiedział: – Jeœli się nie mylę,mam przyjemnoœć z panem Archibaldem Nicholsem? –Nie,mój chłopcze – odparł pan Phelps.– Przykro mi powiedzieć,że twój woŸnica wprowadził cię w błšd.Do farmy Nicholsówjest jeszcze trzy mile.Ale prosimy do nas. Tomek spojrzał przez ramię i rzekł:– Za póŸno,już go nawet nie widać. –Tak,mój synu,wóz odjechał.WejdŸ,proszę!Zjesz z nami obiad,apo obiedzie zaprzęgniemy konia i odwieziemy cię do Nicholsów. –Och,jakżebym mógł robić państwu taki kłopot.Wykluczone!Pójdę pieszo,trzy mile todla mnie drobnostka. –Kiedy my nie pozwolimy ci iœć pieszo,bo cobyœ wtedy pomyœlał o naszej południowej goœcinnoœci.Prosimy do œrodka. –Naprawdę prosimy – wtršciła ciotka Sally.– To dla nas żaden,ale to żaden kłopot.Musisz zostać,młodzieńcze!Po prostu nie możemy na to pozwolić,żebyœ szedł pieszo trzy mile w takim kurzu.A zresztš,jak cię tylko zobaczyłam,zaraz kazałam położyć jedno więcej nakrycie na stole,więc zrobiłbyœ nam zawód.WejdŸ,proszę,i czuj się jak w domu! Tomek podziękował im bardzo pięknie i bardzo serdecznie i dał się w końcu namówić.A jak już wszedł,powiedział,że jest w tych stronach obcy,że przyjechał z Hicksville w stanie Ohio i nazywa się WilliamThompson – i tu znowu się ukłonił. No,a potem plótł i plótł,i plótł bajki o Hicksville i o różnych ludziach,jakich tylko potrafił w tym mieœcie wymyœlić,więc zaczšłem się trochę denerwować i dzi wić,co to wszystko może mieć wspólnego z ratowaniem mnie z moich tarapatów.Aż tu nagle Tomek,nie przestajšc mówić,pochylił się i pocałował ciotkę Sally w same usta,a potem na powrót rozsiadł się wygodnie w krzeœle i bajał dalej.Ale ciotka Sally zerwała się na nogi,otarła usta wierzchemdłoni i zawołała: – Ty bezczelny smarkaczu!! Zrobił trochę obrażonš minę i powiedział: – Naprawdę,dziwię się pani. –Dziwisz się?A coœ ty myœlał,że niby kto jajestem?Mam wielkš ochotę wzišć cię i... Słuchaj no,co ci przyszło do głowy,żeby mnie całować? Tomek zrobił teraz takš jakby spokorniałš minę i odparł: –Nic mi nie przyszło do głowy.Nie chciałem zrobić nic złego.Tylko...tylko myœlałem,że pani będzie zadowolona. –Ach,ty głupcze!–Chwyciła do ręki wrzeciono i wyglšdało na to,że ostatkiem sił powstrzymuje się od zdzielenia go po głowie.– Dlaczegoœ przypuszczał,że będę zadowolona? –Naprawdę nie wiem,proszę pani.Tylko że oni...oni mi powiedzieli,że pani będzie zadowolona. –Oni ci powiedzieli,że będę zadowolona!Ktokolwiek ci to mówił,był równym tobie głupcem.Jak długo żyję,nie słyszałam czegoœ podobnego!Kto sš ci oni? –Och,wszyscy.Wszyscy mi to,proszę pani,mówili.Ledwie się mogła powstrzymać.Z oczu leciały jej iskry,a palcami to tak ruszała,jakby go chciała podrapać.Powiedziała: –Kto to sš wszyscy?Jeżeli mi w tej chwili nie powiesz,będzie na œwiecie mniej o jednego durnia! Tomek wstał z minš stropionš,sięgnšł po kapelusz i wyjškał: –Przykro mi,ale czegoœ takiego to się naprawdę nie spodziewałem.Mówili mi,żebym paniš pocałował.Wszyscy mi to mówili.Powiedzieli:pocałuj jš,będzie zadowolona.Każde z nich mi to powtarzało.Ale teraz żałuję,proszę pani,i więcej tego nie zrobię.Słowo daję,że nie zrobię. – Nie zrobisz,naprawdę?!No myœlę! – Naprawdę,proszę pani,mówię uczciwie.Nie pocałuję pani,dopóki pani o to nie poprosi. –Dopóki ja cię o to nie poproszę?!Nie,to przechodzi ludzkie.pojęcie!Coœ mi się zdaje,że będziesz Matuzalemem między wszystkimi durniami na œwiecie,zanim ja cięo to poproszę! –Bardzo mnie to dziwi – cišgnšł dalej Tomek.–I w żaden sposób nie mogę się w tym połapać.Oni mi powiedzieli,że będzie pani zadowolona,i ja też tak myœlałem.Ale...–przerwał i zaczšł rozglšdać się po pokoju bardzo powoli,jakbyw nadziei,że natrafi gdzieœ na jakieœ życzliwe spojrzenie.Zatrzymał wzrok na panu Phelpsie i spytał:– Czy nie przypuszczał pan,że pani Phelps będzie zadowolona,jak jš pocałuję? – Hm....nie...moim zdaniem...chyba nie przypuszczałem. Wtedy Tomek spojrzał w ten sam sposób namnie i z kolei mnie spytał: –A ty,Tomek,nie przypuszczałeœ,że ciotka Sally otworzy ramiona i zawoła:„Sid Sawyerprzyjechał...?” –Mój ty Boże!– wrzasnęła pani Phelps i rzuciła się do niego.–Ty bezwstydny łotrze,żeby mnie tak oszukać –i chciała gopochwycić w ramiona,ale on jej nie dopuœcił do siebie i powiedział: – Nie,ciociu Sally,wpierw musisz mnie poprosić. Wtedy ona,nie tracšc ani chwili,poprosiła go,a potem jak nie zacznie Tomka œciskać i całować,i znowu œciskać i całować,aż wreszcie oddała go panu Phelpsowi i on dokończył tego, co ona zaczęła.Kiedy się trochę uspokoili,powiedziała: –Co za niespodzianka!Nie mieliœmy pojęcia,że przyjedziesz,i spodziewaliœmy się tylko Tomka.Wasza ciotka wcale mi nie pisała,że oprócz niego ktoœ się jeszcze do nas wybiera. –Bo właœciwie miał przyjechać tylko Tomek–oparł,–Ale tak jš prosiłem i prosiłem,że mi w ostatniej chwili pozwoliła.A potem,już na statku,pomyœleliœmy sobie z Tomkiem,że to będzie œwietny kawał,jeżeli on przyjedzie tu do was pierwszy,a ja przywlokę się w jakiœ czas po nim i będę udawał obcego.Ale to był wielki błšd,ciociu Sally.Ten dom nie jest miejscem bezpiecznym dla obcego człowieka. –Dla bezczelnych młokosów z pewnoœciš niejest – odparła.– Należało ci się,Sid,żebym cię mocno wytargała za uszy.Tak wœciekła nie byłam od Bóg wie kiedy.Ale co tam,nic mi to nie przeszkadza!Zgodziłabym się na tysišc takich psikusów,bylebyœ tu był z nami.Swojš drogš,jak pomyœlę o tej hecy!...Nie przeczę,że kiedyœ mnie pocałował,dosłownie zdębiałam. Obiad jedliœmy na szerokim,otwartym ganku,łšczšcym dom z kuchniš.A na stole stało tyle potraw,że starczyłoby tego dla siedmiu rodzin.Wszystko było prosto z pieca – nie jakieœ tam żylaste i rozgotowane mięso,które przeleżało całš noc na półce w wilgotnej piwnicy,a na drugidzień smakuje niczym stara podeszwa.Zanim siedliœmy do stołu,wujaszek Silas odmówił bardzo długšmodlitwę,ale trzeba powiedzieć,że obiad wart był tego;i nic nie wystygło,jak to często bywa w takich wypadkach. W cišgu popołudnia państwo Phelps rozmawiali dużo o najrozmaitszych rzeczach i my z Tomkiem cały czas nadstawialiœmy uszy,ale nic z tego,bo ani razu nie wspomnieli o żadnym zbiegłym Murzynie;a znowu my baliœmy się zadawać pytania.Za to wieczorem,przy kolacji, odezwał się nagle któryœ z malców: – Tatku,czy nie moglibyœmy z Sidem i Tomkiem pójœć na przedstawienie? –Nie,dziecko –odparł pan Phelps.– Myœlę,że w ogóle nie będzie żadnego przedstawienia. Ale gdyby nawet było,też byœcie nie poszli.Zbiegły Murzyn powiedziałBurtonowi i mnie wszystko o tym gorszšcym widowisku i Burton miał uprzedzić ludzi.Myœlę,że do tego czasu przepędzili już z miasta tych bezwstydnych włóczęgów. A więc tak się miały rzeczy – i ja nic nie mogłem na to poradzić!! Mieliœmy spać z Tomkiem w jednym pokoju ijednym łóżku;a że byliœmy zmęczeni,zaraz po kolacji powiedzieliœmy wszystkim dobranoc,poszliœmy na górę spać,wleŸliœmy na parapet okna, po drucie od piorunochronu spuœciliœmy się na ziemię i pomaszerowaliœmy do miasteczka.Byłem prawie pewien,że nikt nie uprzedzi Króla i Księcia,więc wiedziałem,że jak się nie poœpieszę i sam tego nie zrobię,spotka ich coœ nieprzyjemnego. Po drodze Tomek opowiedział mi,jak to ludzie doszli do przekonania,że zostałem zamordowany,jak tatko niedługo po mojej œmierci poszedł sobie i więcej nie wrócił,i jakie było w miasteczku poruszenie po ucieczce Jima.Ja znów opowiedziałem dokładnie Tomkowi o naszych szelmach od Królewskiej niebywałosci i co tylko zdšżyłem – o naszej podróży tratwš. Kiedydotarliœmy do miasteczka i szliœmy głównš ulicš (było już po dziewištej),zobaczyliœmy nagle walšcy w naszš stronę tłum ludzi z pochodniami,wrzeszczšcych i pohukujšcych,bijšcych w cynowe patelnie i dmšcych w rogi.Odskoczyliœmy na bok,żeby ich przepuœcić.A jak nas mijali,zobaczyłem,że pędzš przed sobš Króla i Księcia –to znaczy domyœliłem się,że jest to Król i Ksišżę,bo byli całkiem oblepieni smołš i pierzem,i w ogóle nie przypominali ludzi; wyglšdali jak dwa ogromne pióropusze.Hm,na ten widok zdjęłomnie obrzydzenie i żal mi się zrobiło tych dwóch biednych łotrzyków,i jakoœ nagle minęła mi cała złoœć,co jš do nich czułem.Bo też straszno,było na to patrzeć.Ludzie potrafiš być dla siebie nawzajem paskudnie okrutni. Zrozumieliœmy z Tomkiem,że przyszliœmy za póŸno i nic już nie możemy im pomóc. Spytaliœmy o nich jakichœ łazików i ci nam powiedzieli,że ludzie przyszli na przedstawienie jakby nigdy nic i nie zdradzili się z niczym,dopóki ten biedny,stary Król nie rozhasał się na dobrena scenie;wtedy ktoœ dał znak i wszyscy rzucili się na nich.Więc poszliœmy do domu i ja nie czułem się już taki zadowolony z siebie,tylko jakiœ podły i zawstydzony,i czemuœ winien, chociaż przecież nie zrobiłem nic złego.Ale zawsze tak się dzi eje:jest to całkiem bez różnicy, czy człowiek postępuje Ÿle czy dobrze,bo jego sumienie nie ma ani krztyny rozumu i tak czy siak go się czepia.Gdybym miał psa,który nie byłby mšdrzejszy od ludzkiego sumienia, zwyczajnie bym go otruł.Zajmuje to więcej miejsca niż wszystko inne razem wzięte,co siedzi w człowieku,a pożytku nie daje żadnego.Tomek Sawyer też tak uważa. Podtrzymujemy Jima na duchu Przestaliœmy mówić i wzięliœmy się do myœlenia. Tomek powiedział: –Popatrz no,Huck!Co za głupcy z nas,żeœmyna to wczeœniej nie wpadli.Głowę daję,że wiem,gdzie jest Jim. – Co ty mówisz!!Gdzie? –W tym szałasie koło dołu na popiół.Posłuchaj,Huck.Czy nie zauważyłeœ,że kiedy siedzieliœmy przy obiedzie,jakiœ Murzyn zanosił tam jedzenie?– Owszem,zauważyłem. –I coœ myœlał?Że dla kogo jest to jedzenie?– Dla psa. – Ja też tak myœlałem.A tymczasem to wcale nie było dla psa. – Dlaczego?? – Bo ten Murzyn niósł także arbuza. –Racja,pamiętam.No wiesz,to przechodzi ludzkie pojęcie,żeby mi taka rzecz nie przyszła do głowy.Przecież psy nie jedzš arbuzów!Człowiek może czasem patrzeć na coœ i wcale tego nie widzieć. –Ten Murzyn – cišgnšł dalej Tomek –otworzył kłódkę na drzwiach,zanim wszedł do œrodka, i zamknšł jš,jak wyszedł.Przyniósł wujaszkowi jakiœ klucz,mniej więcej w tym czasie, kiedyœmy wstawali od stołu –głowę daję,że właœnie ten klucz.Arbuz dowodzi,że to człowiek,a kłódka – że więzień.Nie wydaje mi się,żebymogło być dwóch więŸniów na małej plantacji, gdzie w dodatku wszyscy sš tacy dobrzy i tacy łagodni.Ten więzień to Jim.Dobra nasza.Cieszę się,że doszliœmy do tego w sposób,w jaki by to zrobili prawdziwi detektywi,bo wszystkie inne sposoby niewarte sš funta kłaków.Teraz rusz mózgownicš,Huck i obmyœl jakiœ plan wykradzenia Jima,ja ułożę drugi;potem je porównamy i wybierzemy ten,który nam siębardziej spodoba. Co za mšdra sztuka z tego Tomka Sawyera,choć jeszcze taki młody!.Gdybym miał jego głowę,nie oddałbym jej za to,żeby zostać księciem,ani marynarzem nastatku,ani klownem w cyrku,ani niczym takim,co mi przychodzi w tej chwili na myœl.Zaczšłem układać plan,ale tylko po to,żeby się czymœ zajšć. Wiedziałem doskonale,kto obmyœli ten właœciwy plan.Po chwili Tomek spytał: – Gotowy?? – Gotowy – odparłem. – No to wal. –Mój plan jest taki – zaczšłem.–Możemy dowiedzieć się z łatwoœciš,czy to Jim siedzi tam w szopie.Jutro wieczorem wycišgniemy z rzeki moje czółno i przyborujemy tr atwę z kępy.A potem pierwszej ciemnej nocy poczekamy,aż wujaszek Phelps zaœnie,wykradniemy mu z kieszeni spodni klucz od kłódki i we trzech z Jimem popłyniemy tratwš w dół rzeki,kryjšc się w dzień i płynšc nocš,jak robiliœmy przedtem.Myœlisz,że taki plan się uda? –Czy się uda?Naturalnie,że się uda,wszystko pójdzie jak po maœle.Ale ten plan jest diabelnie prosty,właœciwie nic w nim nie ma.Co za korzyœć z planu,Huck,z którym mielibyœmy tak mało zawracania głowy?Jest nudny jak kluski na oleju.Narobiłby nie więcej hałasu niż na przykład włamanie się do fabryki mydła. Nic na to nie odpowiedziałem,bo też nie spodziewałem się niczego innego.Ale wiedziałem doskonale,że kiedy Tomek obmyœli swój plan,nie będzie w nim ani jednej z tych wad,jakie były w moim. I rzeczywiœcie ich nie było.Tomek wytłumaczył mi wszystko dokładnie i zaraz zrozumiałem, że co się tyczy stylu,jego plan jest wart piętnastu moich,a poza tym Jim będzie dzięki temu planowi taksamo wolny,jakby był w wyniku mojego,i żeprzy okazji wszyscy trzej możemy stracić życie.Więc zadowolony powiedziałem,żebyœmy się wzięli do roboty.Nie warto mi opisywać tego planu,bonaturalnie nie mógł on zostać taki,jaki był.Wiedziałem,że Tomek będzie go po trochu zmieniał i wykręcał na wszystkie możliwe sposoby,i dorzucał nowe ozdóbki przy każdej możliwej okazji.Tak się też stało. W każdym razie jednego byłem pewien:Tomek Sawyer nie żartował i naprawdę miał zamiar pomóc mi wykraœć Murzyna!A to już zupełnie nie mieœciło mi się w głowie.Przecież Tomek był porzšdnym i dobrze wychowanym chłopcemimiał dobrš reputację,którš mógł stracić,i jego rodzina też miała dobrš reputację.I był bystry,a nie tępy,wykształcony,a nie ciemny;i wcale nie był podły,tylko dobry.A mimo to tak mało miał w sobie dumy i prawoœci i innych uczuć,że zniżał się do tego wstrętnego postępku i na oczach wszystkich gotów był zhańbić siebie i swojš rodzinę.W żaden sposób nie mogłem go zrozumieć.Oburzało mnie to i wiedziałem,że powinienem mu o tym powiedzieć –powinienem zachować się jak prawdziwy przyjaciel i namówić go,żeby to wszystko rzucił i ratował się od zguby.No i zaczšłem z nim takš rozmowę, ale kazał mi przestać i powiedział: – Czy ci się nie zdaje,że ja wiem,co robię?Czy przeważnie nie jest tak,że ja wiem,co robię? – No,owszem... – A czy nie mówiłem,że pomogę ci wykraœćtego Murzyna? – Mówiłeœ. – Więc o co chodzi?? Tyle tylko powiedział i tyle tylko ja powiedziałem.Nie warto było mówić więcej,bo jak Tomek Sawyer raz sobie postanowił,że coœ zrobi,zawsze to zrobił.Ale w dalszym cišgu nie mogłem zrozumieć,dlaczego on chce mieszać się do tej sprawy,więc dałem spokój i więcej się tym nie kłopotałem.Skoro się uparł,ja na to nic nie mogłem poradzić. Kiedy wróciliœmy na farmę,było wszędzie ciemno i cicho,więc nie zatrzymujšc się poszliœmy do szałasu przy dole na popiół,bo chcieliœmy go sobie z bliska obejrzeć.Szliœmy naumyœlnie przez podwórze,żeby sprawdzić,jak się zachowajš psy.Poznały nas i szczekały,ale nie więcej, niż wiejskie psy majš we zwyczaju,kiedy ktoœ zbliża się do nich w nocy.Zaszliœmy na miejsce i obejrzeliœmy szałas ze wszystkich stron.Na œcianie,której przedtem nie widziałem (to znaczy na północnej œcianie),znaleŸliœmy kwadratowy otwór okienny,umieszczony doœć wysoko i zabity jednš solidnš deskš.Powiedziałem do Tomka: –Tego nam było trzeba.Jak oderwiemy deskę,Jim akurat przeciœnie się przez tę dziurę. Tomek odparł: –To jest takie proste jak zabawa w łapki i takie łatwe jak zabawa w berka.Spodziewałem się, Huck,że znajdziemy sposób chociaż trochę trudniejszy od tego. –W takim razie –powiedziałem –co myœlisz o tym,żebyœmy wypiłowali Jima z szałasu, jak to ja zrobiłem,zanim zostałem wtedy zamordowany? –Hm,to już jest trochę lepsze –odparł.–Jest bardziej tajemnicze,mielibyœmy z tym huk kłopotów...Tak,to niezły pomysł.Ale głowę dam,że znajdziemy jakiœ dwa razy dłuższy sposób wykradzenia Jima.Nie ma się co œpieszyć.Rozejrzyjmy się trochę. sze. ie widziałem się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żŹPIc"­™˛A"ŽK˘c#€Żí%Ec#°24( M#Z tyłu,pomiędzy szałasem a płotem,była przybudówka dotykajšca okapu dachu i zbitaz desek.Na długoœć była jak szałas,ale za to wšska,miała najwyżej ze szeœć stóp szerokoœci. Drzwi,zamknięte na kłódkę,znajdowały się na œcianie południowej.Tomek poszperał chwilę przy kotle do gotowania mydła i znalazł taki żelazny dršżek,jakich używajš zwykle do podnoszenia pokrywy.Przyniósł go pod drzwi przybudówki i wyważył nim jeden z dwóch skobli.Łańcuch spadł na ziemię,weszliœmy do œrodka,zamknęliœmy zasobš drzwi i zapaliliœmy zapałkę.Okazało się,że przybudówka przylega tylko do szałasu,ale się z nim nie łšczy;nie było w tej szopie ani podłogi,ani żadnych przedmiotów,tylko w kšcie leżało kilka zardzewiałych i połamanych łopat,motyk i kilofów,i jeden wyszczerbiony pług.Zapałkazgasła,więc wyszliœmy, a jak wsunęliœmy skobel na miejsce,drzwi były nie gorzej zamknięte niż przedtem.Tomek powiedział wesoło: – Dobra nasza,Huck!Zrobimy podkop.Potrwa to najmniej tydzień. Potem wróciliœmy pod dom i ja wszedłem bocznymi drzwiami (wystarczyło odsunšć rzemienny skobel,bo nikt tu nie zamyka drzwi na noc),ale dla Tomka Sawyera było to za mało roman...roman...tyczne.Nie odpowiadała mu żadna inna droga – musiał koniecznie wspišć się po drucie od piorunochronu.Ale kiedy trzy razy wdrapał się już na pół drogi i trzy razy spadł – a za i trzecim razem o mało co nie skręcił karku –wyglšdało na to,że będzie musiał dać spokój. Odpoczšł jednak i powiedział,żejeszcze raz spróbuje szczęœcia i tym razem udało mu się wejœć na samš górę. Wstaliœmy o œwicie i poszliœmy do chat murzyńskich,żeby pokumać się z psami i zaznajomić z Murzynem,który nosił jedzenie Jimowi – jeżeli to był Jim w tym szałasie.Czarni kończyli właœnie œniadanie iwybierali się w pole,a Murzyn Jima wkładał do blaszanej puszki chleb, mięso i inne jedzenie.Kiedy tamci już odchodzili,przysłano z domu klucz. Ten nasz Murzyn miał dobrotliwš,trochę głupkowatš twarz i włosy powišzane nitkš w małe stršczki.Był to sposób na odpędzenie złych duchów.Powiedział nam,żeostatnio czarownice strasznie go mordujš po nocach,że widzi różne dziwne rzeczy i słyszy różne dziwne głosy i hałasy,i że tak długo jak teraz to się go czarownice jeszcze nigdy nie czepiały.Strasznie był tym przejęty i rozgadał się o swoich zmartwieniach,aż zupełnie zapomniał,co miał robić.Ale Tomek spytał: – Dla kogo to jedzenie??Idziesz karmić psa? Murzynowi twarz się uœmiechnęła,ale stopniowo i tak jakoœ dookoła,co przypominało kałużę marszczšcš się,kiedy wrzucić do niej kawałek cegły. –Tak,paniczu –powiedział.– Idę karmić psa.Ho-ho,ciekawy to pies.Chce go panicz zobaczyć? – Owszem. Tršciłem Tomka łokciem i wyszeptałem: –Idziesz tam teraz,w biały dzień?Przecież mieliœmy zupełnie inny plan. – Mieliœmy inny,ale teraz mamy taki. Niech tego Tomka gęœ kopnie!Poszliœmy,chociaż mnie się to bardzonie podobało.W szałasie były takie ciemnoœci,że kiedy weszliœmy,niewiele mogliœmy dojrzeć.Ale naturalnie Jim był tami zobaczył nas,więc zawołał; – Huck!!I...Boże wielki...to chyba panicz Tomek?!Wiedziałem,że tak będzie.Spodziewałem się tego.Nie miałem pojęcia,co robić.Ale nawet gdybym miał pojęcie,też bym nic nie zrobił,bo Murzyn wrzasnšł: – W imię Ojca!!Czy on zna paniczów? Widzieliœmy już teraz nieŸle,bo oczy przywykły nam do ciemnoœci.Tomek spojrzał na Murzyna uważnie i jakby ze zdziwieniem i spytał: – Czy kto nas zna?? – Jak to kto??Ten zbiegły czarnuch. – Nie przypuszczam,żeby nas znał.Ale skšdci to przyszło do głowy? – Skšd mi to przyszło do głowy??A czy niezawołał przed chwilš,że zna paniczów? Tomek odparł zdziwionym głosem: –No wiecie,to ciekawe!Kto wołał?Kiedy wołał?Co wołał?– Potem zwrócił się do mnie i spytał bardzo spokojnie:– Czyœ ty,Huck,słyszał,żeby ktoœ coœ wołał? Mogłem naturalnie odpowiedzieć tylko jedno: – Ja??Nie słyszałem żadnego wołania. Wtedy Tomek zwrócił się do Jima,obejrzał go od stóp do głów,jakby go nigdy przedtem nie widział,i spytał: – Czyœ ty coœ mówił?? – Nie,proszę panicza – odparł Jim.– Ja nicnie mówiłem. – Ani słowa?? – Ani jednego słowa. – A czyœ widział nas już kiedy?? – Nie widziałem. Wtedy Tomek spojrzał znowu na Murzyna,który miał minę okropnie przerażonš i zmartwionš,i powiedział ostro; – Słuchaj no,co się z tobš dzieje?Skšd ci przyszło do głowy,że ktoœ coœ mówił? –Och,to wszystko przez te przeklęte czarownice,paniczu!Naprawdę wolałbym jużcałkiem nie żyć.W kółko to robiš i jeszcze kiedy umrę ze strachu,tak się ich boję.Tylkoniech panicz nie mówi o tym nikomu...Stary pan Silas zaraz by mnie skrzyczał,bo on wcišż powtarza,że czarownic nie ma.Chciałbym,żeby tu był teraz;ciekaw jestem,co by powiedział!Głowę dam, że tymrazem toby się nie wykręcił sianem.Ale zawsze tak jest!Ludzie,co sš głupi,zostajš głupi;sami nie chcš się o niczym dać przekonać,a jak człowiek przekona się o czymœ i powie im,że tak jest,to mu nie wierzš. Tomek dał Murzynowi dziesięć centów i obiecał,że nic nikomu nie powtórzy;poradził mu też,żeby sobie kupił więcej nici do zwišzywania.włosów w stršczki.A potem spojrzał na Jima i tak powiedział: –Ciekaw jestem,czy wujaszek Silas powiesi tego czarnucha.Gdybym ja złapał takiego niewdzięcznika,który uciekł od swoich właœcicieli,to zamiast go oddawać,zwyczajnie bym go powiesił.– A kiedy Murzyn odszedł i stanšł w drzwiach,żeby przyjrzeć się tej dziesištce isprawdzić zębami,czy jest dobra,Tomek wyszeptał do Jima:–Nie przyznawaj się nikomu,że nas znasz.Jeżeli usłyszysz nocš kopanie,będziesz wiedział,że to my.Chcemy cię uwolnić. Jim zdšżył tylko uœcisnšć nam ręce,bo zaraz wrócił Murzyn.Powiedzieliœmy temu głupcowi, że jak chce,możemy przyjœć tu znim jeszcze kiedyœ,a on na to,że bardzo chce,szczególnie jak będzie ciemno,bo czarownice napastujš go przeważnie w ciemnoœci i on wtedy woli mieć koło siebie ludzi. Tajemne i głęboko przemyœlane plany Do œniadania została nam jeszcze blisko godzina,więc po wyjœciu z szopy poszliœmy do lasu. Tomek powiedział,że będzie nam potrzebne jakieœ œwiatło przy kopaniu,a latarnia pali się za jasno i moglibyœmy narobić sobie biedy.Więc uważał,że musimy postarać się o próchno,które œwieci się mdławo,kiedy położyć je w ciemnym miejscu.Zebraliœmy ile się dało tych drzazg i ukryliœmy je w krzakach,a potem usiedliœmy,żeby chwilę odpoczšć.Tomek odezwał się z niezadowoleniem w głosie: –Niech to drzwi œcisnš,wszystko jest takiełatwe i takie ohydnie proste,że już nie może być prostsze.Dlatego tak mi trudno wymyœlić jakiœ trudny plan.Nie ma strażnika,którego można by uœpić,a powinien być strażnik.Nie ma nawet psa,któremu można by dać coœ na uœpienie.AJim przykuty jest do nogi łóżka łańcuchemdługoœci dziesięciu stóp;przecież wystarczypodnieœć łóżko i zsunšć łańcuch!Poza tym wujaszek Silas jest strasznie łatwowierny;przysyła klucz od kłódki temugłupkowatemu Murzynowi i nawet nie każe,żeby go ktoœ pilnował;Jim mógł już dawno wydostać się z szałasu przez okno,tylko że naturalnie nie mógłby uciekaćz łańcuchem długoœci dziesięciu stóp,przykutym do nogi.Niech to licho trzaœni e,Huck!W życi u ni e widziałem czegoœ tak bzdurnego.Trzeba będzie wymyœlić wszystkie trudnoœci.Ale nie ma rady, musimy zrobić co się tylko da najlepszego w takiej sytuacji.W każdym razie jedno jest pewne: będzie to bardziej dla nas honorowe,jeżeli uwolnimy go wœród wielu trudnoœci i niebezpieczeństw,chociaż ludzie,których obowišzkiem było dostarczyćnam te trudnoœci i niebezpieczeństwa,wcaleich nie dostarczyli i my będziemy musieli sami je wszystkie wykombinować.WeŸ choćby tę latarnię;tak prawdę powiedziawszy,musimy tylko udawać,że latarnia byłaby niebezpieczna.Myœlę,że gdybyœmy chcieli,moglibyœmy kopać przy œwietle stu pochodni.Aha,póki pamiętam:musimy przy pierwszej okazji wytrzasnšć coœ,z czego dałoby się zrobić piłę. – A po co nam piła??– spytałem. – Jak to po co??Trzeba będzie odpiłować nogę łóżka,żeby odczepić łańcuch. – Przecież sam przed chwilš mówiłeœ,że wystarczy podnieœć łóżko i zsunšć łańcuch. –Z tobš zawsze tak jest,Huck!Nikt inny nie potrafiłby wymyœlić dziecinniejszego sposobu załatwienia sprawy.Czyœ ty w ogóle nie czytał żadnych ksišżek?Nie czytałeœ o baronie Trencku ani o Casanowie,ani o Benvenuto Cellinim?Ani o Henryku IV czy jakimœ innym bohaterze?Ktoto słyszał,żeby uwalniać więŸnia w taki babski sposób!Nie,mój drogi.Najlepsze autora... autorytery każš przepiłowywać nogę łóżka na dwoje i tak jš zostawiać;potem każš zjeœć opiłki, żeby ichnie było widać,smarować przepiłowane miejsce tłuszczem i przysypać kurzem,bo wtedy najbardziej nawet spostrzegawczy komendant straży nie zobaczy,że noga jest odpiłowana. A potem,w noc ucieczki,wystarczy jedno pchnięcie i noga odpada;następnie zsuwasz łańcuch i jesteœ gotowy do drogi.Potem musisz już tylko przyczepić drabinkę sznurowš do blanków, spuœcić się na dół,złamać nogę w fosie – bo,uważasz,drabinka jest zawsze o dziesięćstóp za krótka – a tam,na dole,czekajš już konie i wierni wasale,którzy podnoszš cię zziemi, przerzucajš przez siodło i wiozš do twojej rodzinnej Langwedocji,Nawarry czy skšd tam pochodzisz.Ach,Huck,to jest dopiero wspaniałe!Szkoda,że nie ma fosy wtym szałasie.Ale jak zdšżymy,wykopiemy fosę w noc ucieczki. – Po co nam fosa,kiedy mamy zrobić podkop i tamtędy go wycišgnšć?– spytałem.Tomek nie usłyszał.Zapomniał o mnie i o całym bożym œwiecie.Oparł brodę na rękach i myœlał.Po chwili raz jeszcze westchnšł i powiedział: – Nie,to by nie miało sensu...nie jest tak koniecznie potrzebne. – Co nie jest koniecznie potrzebne??– spytałem. – Jak to co??Żeby odcišć Jimowi nogę – odparł. –Bój się Boga!–zawołałem.– To w żadnym wypadku nie może być konieczne.Dlaczego miałbyœ mu obcinać nogę? –Hm,widzisz,niektóre najlepsze au...autorytety każš tak robić.Jak więzień nie może inaczej odczepić łańcucha,obcina sobie rękę i zmyka.Noga byłaby jeszcze lepsza od ręki.Ale musimy dać temu pokój.Wtym przypadku nie jest to takie konieczne.Zresztš Jim jest Murzynem i nie zrozumiałby,dlaczego chcemy obcišć mu nogę i że taki jest zwyczaj w Europie.Więc trzeba zrezygnować.Ale jest inna sprawa:Jim powinien mieć drabinkę sznurowš.Podrzemy nasze przeœcieradło i zrobimy drabinkę,to żadna sztuka.Będziemy mu jš mogli posłać w cieœcie. Przeważnie tak się robi.A jadłem już w życiu gorsze ciasta. –Słuchaj no,Tomek –przerwałem mu –Co ty wygadujesz?Przecież drabinka sznurowa do niczego się Jimowi nie przyda. –Przyda mu się –odparł.–To ja powinienem spytać,co ty wygadujesz.Lepiej przyznaj sięod razu,że nie masz o tych rzeczach zielonego pojęcia.Jim musi mieć drabinkę;wszyscy więŸniowie zawsze majš drabinki. – A co on z niš będzie robił?? – Co z niš będzie robił?A w łóżku to jej niemoże schować?Wszyscy więŸniowie tak robiš, więc on też musi.Ty,Huck,jakoœ nic nie chcesz robić przepisowo,cišgle byœ tylko wszystko zmieniał i zaczynał od nowa.Ale nawet gdyby Jim nie miał żadnego pożytku z drabinki,to czy nie zostanie ona w jego łóżku jako poszlaka?Czy ty sobie wyobrażasz,że nie będš im potrzebne poszlaki?Naturalnie,że będš.I ty chciałbyœ im żadnych nie zostawić?To byłaby dopiero ładna heca,nie ma co!Nigdy o czymœ takim nie słyszałem. –Hm,jeżeli sš takie przepisy –odparłem – iJim musi mieć drabinkę,proszę bardzo,niechjš ma.Ani myœlę sprzeciwiać się przepisom.Ale pamiętaj,Tomek,o jednym:jak zaczniemy drzeć przeœcieradła,szkoda gadać –spotka nas coœ nieprzyjemnego od ciotki Sally.Ja tam uważam,że drabinka sznurowa z kory leszczynowej nic nie kosztuje,a nadaje się jako nadzienie do ciasta nie gorzej niż drabinka ze szmat i równie dobrze można jš schować w sienniku.Jim i tak nie ma żadnego doœwiadczenia,więc będzie mu wszystko jedno,jakš... –Och,głupstwa mówisz,Huk!Gdybym był takiciemny jak ty,siedziałbym cicho.Czy kto kiedy słyszał,żeby więzień stanu używał drabinki leszczynowej?Przecież to jest po prostu komiczne! –No,już dobrze,dobrze!Zrób,Tomek,po swojemu,ale ja ci radzę,żebyœ mi pozwolił pożyczyć przeœcieradło ze sznura,na którym suszy się bielizna. Tomek pozwolił mi je pożyczyć,ale to go naprowadziło na innš myœl,więc powiada: – Pożycz też koszulę męskš,Huck. – Po co ci koszula?? – Dla Jima,żeby pisał na niej swój dziennik.– Czyœ ty z dębu spadł,Tomek?Przecież Jimnie umie pisać! –To co z tego,że nie umie?Czy nie może stawiać znaków na tej koszuli,jeżeli zrobimy mu pióro ze starej łyżki cynowej albo z kawałka żelaznej obręczy? –Krócej będzie trwało,jak podskubiemy jakš gęœ i zrobimy mu pióro dużo lepsze niżz cynowej łyżki. –Ach,ty zakuta pało!–zawołał.– Czy ty sobie wyobrażasz,że więŸniowie majš w lochu gęsi,z których mogš wyskubywać pióra?WięŸniowie zawsze robiš pióra z najtwardszych, najtrudniejszych do obrobienia kawałków starych mosiężnych lichtarzy czy z czegoœ takiego,co im wpadnie w rękę;a opiłowanie takiego kawałka trwa miesišce,bo muszš to robić pocierajšc go o œcianę.Więzień nie użyłby pióra gęsiego,nawet gdyby je miał.To jest nieprzepisowe! – W takim razie z czego mu zrobimy atrament??– spytałem. –Sš tacy –odparł – co robiš atrament z łez i rdzy,ale to przeważnie pospolita zgraja i kobiety.Ważniejsi więŸniowie używajš do pisania własnej krwi.Jim może pisać krwiš;A jak zechce wysłać œwiatu w sposób tajemniczy krótkš,zwyczajnš,pospolitš wiadomoœć o tym,gdzie jest uwięziony,będzie mógł to napisać widelcem na odwrocie cynowego talerza,po czym wyrzuci go za okno. – Jim nie ma żadnych cynowych talerzy.Karmiš go z puszki blaszanej. – Och,to głupstwo.Dostarczymy mu talerzy.– A czy ktoœ potrafi odczytać te jego gryzmoły?? –To nie ma nic do rzeczy,Huck.Wystarczy,jak Jim napisze coœ na talerzu i wyrzuci go za okno.Wcale nie idzie o to,żeby ktoœ mógł odczytać,co na nim jest napisane.W połowie wypadków w ogóle nie można odcyfrować tego,co więzień napisze na cynowym talerzu czy czymœ takim. – To po co więzień niszczy talerze??– spytałem. – Zlituj się,Huck!Przecież te talerze nie sš jego własnoœciš. – Ale sš czyjšœ własnoœciš,nie? – Powiedzmy,że sš.Co to może więŸnia obchodzić,czyje...— Przerwał,bo usłyszeliœmy róg wzywajšcy na œniadanie,więc poszliœmy do domu. Gdzieœ w rannych godzinach udało mi się pożyczyć spomiędzy suszšcej się bielizny przeœcieradło i białš koszulę.Znalazłem stary worek i włożyliœmy do niego te rzeczy,a potem wyjęliœmy z kryjówki naszepróchno i też wpakowaliœmy je do œrodka.Nazywałem to „pożyczaniem ”,ponieważ tatko zawsze używał tego słowa.Ale Tomek powiedział,że to nie żadnepożyczanie,tylko kradzież.Powiedział,że działamy w imieniu więŸnia i jesteœmy tak jakby więŸniami:a więŸniom jest bez różnicy,w jaki sposób dostajš jakšœ rzecz,byle jš tylko dostali,i nikt nie ma o todo nich pretensji.Dodał jeszcze,że kiedy więzień ukradnie coœ potrzebnego do ucieczki,nie jest to żadne przestępstwo –więzi eń ma prawo do takiej kradzieży. Więc dlatego my jako zastępcy więŸnia mamy prawo kraœć wszystko na tej farmie,co może nam się przydać przy ucieczce z więzienia.Na zakończenie Tomek powiedział,że gdybyœmy nie byli więŸniami,sprawa przedstawiałaby się całkiem inaczej,bo tylko nikczemny,zły człowiek kradnie,kiedy nie jest więŸniem.Wobec tego postanowiliœmy,że będziemy kradli wszystko,co nam się nawinie pod rękę.A mimo to któregoœ dnia Tomek strasznie mi nagadał,kiedy ukradłemarbuza z grzšdek przy chatach murzyńskich i potem go zjadłem.Kazał mi pójœć do Murzynów i dać im dwadzieœcia centów nie mówišc za co.Jak się okazało,Tomek rozumiał to w ten sposób, że możemy kraœć każdš rzecz,która nam jest potrzebna.Hm,powiedziałem mu,że ten arbuz był mi potrzebny,ale on odparł,że arbuz nie był mi potrzebny do ucieczki z więzienia,a właœnie na tym polega cała różnica.Bo gdybym wzišł tego arbuza i ukrył w nim sztylet,i w ten sposób przemycił ten sztylet do Jima,żeby Jim mógł nim zabić komendanta straży,wszystko byłoby w porzšdku.Nie sprzeczałem się z nim,ale swojš drogš nie widziałem dla siebie żadnej korzyœci w tymzastępowaniu więŸnia,jeżeli przy każdej okazji do zwędzenia arbuza miałbym łamaćię trochę. sze. ie widziałem się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żą`) c#˛‰ Ă#łLšc$€´ćŻc$ľ•.1c$śĆ<‡ $ˇM>! %€sobie głowę nad całym mnóstwem takich różnic nie grubszych od włosa. Więc jak już mówiłem,czekaliœmy tego ranka,dopóki wszyscy nie rozeszli się do pracy;a kiedy na podwórzu nie było nikogo,Tomek zaniósł worek do przybudówki,a tymczasem ja stałem w pewnej odległoœci na straży.Po jakimœ czasie Tomek wyszedł i wtedy usiedliœmy na stosie drzewa i zaczęliœmy rozmawiać.Tomek powiedział: – Teraz już wszystko jest w porzšdku.Braknam tylko jeszcze narzędzi,ale o to nietrudno. – Narzędzi??– spytałem. – Tak. – Narzędzi do czego?? – Jak to do czego??Do zrobienia podkopu.Przecież zębami nie wygryziemy tejdziury. –Tam w szopie sš różne połamane łopaty i kilofy,które nadadzš się chyba do zrobienia podkopu dla jednego Murzyna?– spytałem. Tomek spojrzał na mnie z takim współczuciem,że od samego jego wzroku mogło się człowiekowi zebrać na płacz,i powiedział: –Słuchaj no,Huck,czyœ ty słyszał kiedy,żeby więzień miał w lochu kilofy i łopaty,i inne nowoczesne narzędzia,którymimógłby zrobić podkop i wydostać się na wolnoœć?Odpowiedz mi,jeœli masz chociaż odrobinę oleju w głowie:czy miałby wtedy jakie widoki,żeby zostać bohaterem?Gdzie tam!Równie dobrze strażnik mógłby mu pożyczyć klucz i więcej nie zawracać sobie nim głowy.Kilofy i łopaty!Też mi pomysł!Takich narzędzi nikt nie dostarczyłby do więzienia nawet królowi. –Powiadasz,że kilofy i łopaty nie sš odpowiednie –odparłem.–Ale w takim razie o jakie narzędzia będziemy się starali? – O dwa scyzoryki. –I scyzorykami podkopiemy się pod fundamenty szopy? – A jakże. – Słuchaj no,Tomek.Przecież to czysta głupota. – Gdyby nawet była głupota,to co z tego?Taki sposób jest właœciwy i przepisowy.Zresztš nie słyszałem o żadnym innym sposobie,chociaż znam wszystkie ksišżki,z których można dowiedzieć się czegoœ o tych sprawach.Więzień robi zawsze podkop scyzorykiem i nie wyobrażaj sobie,że w zwykłej ziemi,bo przeważnie musi skrobać skałę.To wlecze się naturalnie tygodniami,bez końca.Był taki jeden więzieńw lochu Castle Deef w porcie Marsylii,któryzrobił scyzorykiem podkop.Jak myœlisz,ile mu to czasu zajęło? – Nie wiem. – No to zgadnij,Huck. – Kiedy--naprawdę nie mam pojęcia.Półtora miesišca? –Trzydzieœci siedem lat!A wyszedł w Chinach.Tak to powinno wyglšdać,tylko że fundamenty tej naszej fortecy nie sš z granitu. – Przecież Jim nie zna nikogo w Chinach – powiedziałem. –Co to ma do rzeczy?Tamten facet też nikogo nie znał.Ale ty,Huck,zajmujesz się zawsze jakimiœ pobocznymi sprawami.Dlaczego nie trzymasz się tego,cojest ważne? – No więc zgoda.Wszystko mi jedno,gdzie Jim wyjdzie,byleby wyszedł.I myœlę,że dla Jima też to będzie bez różnicy.Ale idzie o to,że Jim jest za stary,żeby go wykopywaćza pomocš scyzoryka.Umrze nam,zanim go zdšżymy wykopać. –Nie bój się,nie umrze.Chyba nie przypuszczasz,Huck,że zrobienie podkopu wzwykłej ziemi będzie trwało trzydzieœci siedem lat? – A jak myœlisz,Tomek,ile będzie trwało? –Hm,byłoby ryzykowne,gdybyœmy kopali takdługo,jakby należało,bo wujaszek Silas może bardzo prędko otrzymać wiadomoœć ztej plantacji koło Nowego Orleanu.Dowie się,że Jim wcale stamtšd nie uciekł.Wtedy ogłosi go albo coœ w tym rodzaju.Dlatego nie możemy kopać tak długo,jakbyœmy powinni.Przepisowo powinniœmy kopać ze dwa lata.Ale nie możemy.Ponieważ sytuacja jest taka niepewna,proponuję,.żebyœmy zrobili podkop jak najprędzej;potem będziemy mogli udawać,żeœmy pracowali nad nim trzydzieœci siedem lat.W razie czego,jak się zrobi alarm,wycišgniemy go zszałasu i uciekniemy.Tak,myœlę,że to najlepszy sposób. –No,wreszcie mšdrze gadasz – powiedziałem.– Udawanie nic nie kosztuje i udawanie nie sprawia człowiekowi żadnego kłopotu.A jeżeli to się na coœ przyda,mogę udawać,że robiliœmy podkop pięćdziesišt lat.Jak dojdę do wprawy,wcale mnie to nie będzie męczyło.Teraz idę i postaram się buchnšć te dwa scyzoryki. – Buchnij trzy – powiedział.– Z jednego trzeba będzie zrobić piłę. –Jeżeli to nie jest nieprzepisowe i bezbożne– odparłem – to może byœmy,Tomku,użyli starej,zardzewiałej piły,którš widziałem zatkniętš między deski okapu nad tylnš œcianš wędzarni? Zrobił takš jakšœ zmęczonš i zniechęconš minę i powiedział: –Szkoda fatygi,Huck,bo i tak się niczego nienauczysz.Zmykaj teraz i buchnij te scyzoryki. Trzy. – Więc buchnšłem. Usiłujemy pomóc Jimowi Kiedy nam się tej nocy zdawało,że już wszyscy w domu œpiš,spuœciliœmy się po drucie od piorunochronu,zamknęliœmy się w przybudówce,ułożyliœmy próchno i wzięliœmy się do roboty. Wybraliœmy œrodekspodniej belki szałasu i w tym miejscu oczyœciliœmy grunt na przestrzeni kilku stóp.Tomek powiedział,że znajdujemy się dokładnie za łóżkiem Jima i podkopiemy siępod łóżko,a jak otwór będzie gotowy,nikt go od strony szałasu nie zauważy,bo kołdra Jima zwisa prawie do ziemi i trzebaby jš było podnieœć i zajrzeć pod łóżko,żeby coœ zobaczyć.Więc kopaliœmy i kopaliœmy tymi scyzorykami aż do północy.Zmęczyliœmy się jak psy i ręce mieliœmy całe w pęcherzach,a mimo to nie bardzo było widać,żeœmy w ogóle coœ zrobili.W końcu powiadam: –Słuchaj no,Tomek.Takie kopanie to nie jestrobota na trzydzieœci siedem,tylko na trzydzieœci osiem lat. Nic nie odpowiedział.Westchnšł tylko,ale pochwili przestał kopać,a potem doœć długo milczał i wiedziałem,że myœli.Wreszcie odezwał się: –Nic z tego,Huck,w ten sposób nie damy rady.Gdybyœmy byli więŸniami,poszłoby namlepiej,bo wtedy moglibyœmy kopać tyle lat,ile byœmy chcieli,i w ogóle nie byłoby żadnego poœpiechu;a na kopanie mielibyœmy tylko kilka minut dziennie podczas zmiany straży,więc nie porobiłyby nam się na rękach pęcherze.Kopalibyœmy i kopalibyœmy rok po roku i zrobilibyœmy podkop w przepisowy sposób,tak jak powinien być zrobiony.Ale co z tego,kiedy nie możemy sięguzdrać,nie mamy czasu do stracenia.Gdybyœmy spędzili przy takiej robocie jeszcze jednš noc,musielibyœmy tydzień czekać,aż nam się wygojš pęcherze– wczeœniej nie utrzymalibyœmy scyzoryka w rękach. – Co w takim razie robimy??– spytałem. –Zaraz ci powiem.To jest nieprzepisowe i niemoralne,i aż mi głupio takš rzecz mówić,ale nie mamy innego wyboru:musimy kopać za pomocš kilofów i udawać,że to scyzoryki. –Nareszcie mšdrze gadasz!– zawołałem.–Coraz to ci przybywa rozumu w głowie,Tomku! Kilof to właœciwe narzędzie do kopania.Co mi tam,czy jest moralny,czy nie jest;jeœli o mnie idzie,taka moralnoœć obchodzi mnie tyle,co zeszłoroczny œnieg.Kiedy mam zamiar ukraœć Murzyna albo œpiewnik ze szkółki niedzielnej,albo arbuza,to wszystko mi jedno,jak to zrobię, bylebym w ogóle zrobił.Chodzi mi o to,żeby mieć tego Murzyna albo arbuza,albo œpiewnik.A jeżeli kilof jest najprzydatniejszym narzędziem,wykradam tego Murzyna albo arbuza,albo œpiewnik za pomocš kilof u.I gwiżdżę na to,co by powiedziały o mnie te twoje aruto...aturo... autorytety. –Hm – powiedział Tomek –w takim wypadkujak ten użycie kilofa i udawanie,że to scyzoryk,jest usprawiedliwione.Inaczej nigdy bym się na to nie zgodził i nie stał z założonymi rękami,i nie patrzał,jak łamanesš przepisy;bo co jest słuszne,to słuszne,a co jest złe,to złe,i człowiek niepowinien robić Ÿle,kiedy nie jest nieukiem i wie,jak należy postępować.Ty to nawet mógłbyœ wykopać podkop dla Jima kilofem bez żadnego udawania,ponieważ nie wiesz, jak należy postępować,ale ja nie mogę,bo wiem.Podaj mi scyzoryk. Jego nożyk leżał przy nim,więc podałem mu mój.Rzucił go na ziemię i powiada: – Podaj mi scyzoryk. Nie wiedziałem,co robić,ale raptem zrozumiałem.Poszperałem między starymi narzędziami, znalazłem kilof,podałem go,a Tomek nie mówišc ani słowa wzišł się do pracy. Taki on już był ten Tomek.Pełen zasad. Wtedy ja sięgnšłem po łopatę i zaczęliœmy kuć i kopać,że aż œmigało.Kopaliœmy tak z pół godziny,to znaczy dokšd nam starczyłosił;ale przynajmniej było na co popatrzeć – wykopaliœmy sporš dziurę.Kiedy wróciłemdo pokoju,zobaczyłem przez okno Tomka,który się okropnie wysilał,żeby wejœć po drucie od piorunochronu;ale nie mógł się utrzymać,takie miał pokaleczone ręce.W końcu powiedział: –Nic z tego,nie dam rady.Jak ci się zdaje,co powinienem zrobić?Nie potrafisz nic wymyœlić? –Owszem –odparłem – ale to będzie pewnienieprzepisowe.WejdŸ schodami i udawaj,że się wspinasz po drucie. Posłuchał mnie. Nazajutrz Tomek zwędził w domu łyżkę cynowš i mosiężny lichtarz,wszystko na pióra do pisania dla Jima,a poza tym szeœć œwiec łojowych.Ja kręciłem się koło chat murzyńskich i jak mi się tylko nadarzyła sposobnoœć,buchnšłem trzy talerze cynowe.Tomek narzekał,że to mało, ale ja mu powiedziałem,że przecież nikt nie zobaczy tych talerzy,które Jim wyrzuci z szałasu, bo pod oknem roœnie psi rumianek,więc będziemy mogli talerze stamtšd wycišgnšć i dać mu po raz drugi.Tomkowi to wystarczyło. – A teraz trzeba by się zastanowić,jak przemycimy te rzeczy do Jima – powiedział. – Skończymy podkop i sami mu je zaniesiemy – odparłem. Spojrzał tylko na mnie pogardliwie i mruknšł,że nikt nigdy nie wpadł jeszcze nataki głupi pomysł,a potem zaczšł myœleć.Pojakimœ czasie powiedział,że znalazł kilka sposobów,ale tymczasem nie musimy wybierać żadnego z nich.Zresztš i tak trzeba wpierw zawiadomić o tym Jima. Tego wieczora wzięliœmy œwieczkę i kilka minut po dziesištej spuœciliœmy się po drucie od piorunochronu;stanęliœmy pod oknem szałasu i kiedy usłyszeliœmy,że Jim chrapie,wrzuciliœmy œwieczkę do œrodka,co go wcale nie zbudziło.Następnie wzięliœmy łopatę i kilof i tak uwinęliœmy się z robotš,że w dwie i pół godziny podkop był gotowy.Wczołgaliœmy się pod łóżko Jima i w ten sposób dostaliœmy się do szałasu;znaleŸliœmy po omacku œwiecę,zapaliliœmy jš,postaliœmy chwilę nad Jimem,który wyglšdał dobrze i zdrowo,a potem obudziliœmy go bardzo ostrożnie i powoli.Na nasz widok z radoœci o mało się nie rozpłakał;mówił do nas „serduszka ” iużywał rozmaitych innych pieszczotliwych nazw,jakie mu tylko przyszły do głowy.I był za tym,żebyœmy postarali się jak najprędzej o dłuto do przecięcia łańcucha na jego nodze,a potem zwieli nie zwlekajšc.Ale Tomek wytłumaczył,jakie by to było nieprzepisowe, przedstawił szczegółowo nasze plany i powiedział,że wrazie niebezpieczeństwa możemy je w każdej chwili zmienić.I jeszcze dodał,żeby się Jim nic nie bał,bo już nasza rzecz w tym,że wydostanie się na wolnoœć.Więc Jim mu na to,że zgoda,a wtedy usiedliœmy i wspominaliœmy przez jakiœ czas dawne dzieje.Potem Tomek zadał Jimowi mnóstwo pytań,a kiedy się dowiedział,że wujaszek Silas przychodzi co dzień albo co drugi dzień i modli się z nim,a ciotka Sally zaglšda często i pyta,czy mu nic nie brakuje i czy ma doœć jedzenia,i że oboje sš dla niego tacy dobrzy,że już nie mogš być lepsi,zawołał: – Już wiem,co zrobimy!Niektóre rzeczy przeœlemy ci przez nich. –Nie rób tego – powiedziałem.– To chyba najbardziej oœli pomysł,o jakim słyszałem w życiu.–Ale Tomek w ogóle nie zwrócił uwagi na moje słowa,tylko mówił dalej.Zawsze tak z nim było,kiedy raz sobiecoœ uplanował. Powiedział Jimowi,że ciasto z drabinkš sznurowš i inne duże przedmioty będzie musiał przysłać przez Nata,Murzyna,którynosi mu jedzenie,więc niech Jim ma się na bacznoœci,nie okazuje zdziwienia i niech nie otwiera tych przesyłek przy Nacie.A drobne rzeczy będziemy wkładali do kieszeni kurtki wujaszka Silasa,skšd Jim musi je wykraœć.A jak się zdarzy okazja, będziemy te drobne przedmioty przywišzywali do tasiemek fartucha ciotki Sally albo wsuwali jej do kieszeni.Potem Tomek wytłumaczył Jimowi,jakie to będš przedmioty i do czego majš służyć.Wytłumaczył mu,w jaki sposób ma spisywać pamiętnik krwiš na koszuli i robić tym podobne rzeczy.Przedstawił mu dokładnie swój plan.Jimowi wydało się to wszystko bardzo mało sensowne,ale uważał,że jesteœmy biali i lepiej od niego znamy się na rzeczy.Dał się więc w końcu przekonać i obiecał,że zrobi,co mu Tomek kazał. Jim miał kilka fajek zmajstrowanych z kłšczy kukurydzy i dużo tytoniu,więc bawiliœmy się dobrze i było nam bardzo przyjemnie;a potem wyczołgaliœmy się przez dziurę i poszliœmy spać. Nasze ręce wyglšdały tak,jakby je ktoœ posiekał.Ale Tomek był w œwietnym humorze. Powiedział,że jak długo żyje,nie miał takiej doskonałej zabawy i takiej inteligentnej;powiedział jeszcze,że gdyby tylko umiał to odpowiednio urzšdzić,moglibyœmy bawić się w ten sposób do końca życia i zostawilibyœmy Jima naszym dzieciom,które by go kiedyœ uwolniły.Tomek przypuszczał,że Jim po trochu przyzwyczaiłby się i polubiłby tę niewolę w szałasie.Dodał jeszcze,że moglibyœmy przecišgnšć uwalnianie Jima do jakichœ osiemdziesięciu lat,co byłoby najlepszym notowanym czasem i przyniosłoby nam wszystkim trzem wielkš sławę. Rano pobiegliœmy do stosu drzewa i poršbaliœmy mosiężny lichtarz na małe,wygodne do trzymania kawałki,które Tomek schował do kieszeni razem z cynowšłyżkš.Potem pomaszerowaliœmy do chat murzyńskich i podczas gdy ja zajšłem czymœ uwagę Nata,Tomek wsunšł kawałek lichtarza w sam œrodek kromki chleba kukurydzianego,która była w blaszance ze œniadaniem Jima.Poszliœmy z Natem do szałasu,żeby zobaczyć,jak się to uda,i muszę powiedzieć,że udało się œwietnie,bo kiedy Jim ugryzł kromkę,o mało co nie połamał sobie wszystkich zębów.Wszystko poszło znakomicie,sam Tomek tak powiedział;Jim wcale się nie zdradził i udał,że to tylko kamyk czy coœ takiego,co często można znaleŸć w chlebie.Ale od tego czasu nigdy nie brał do ust żadnego jedzenia,zanim go nie nakłuł w kilku miejscach widelcem. Kiedy staliœmy tak wszyscy w półmroku,nagle wypadły spod łóżka Jima dwa psy,a za tymi pierwszymi pchało się ich cišgle więcej i więcej,tak że w końcu było w szałasie jedenaœcie psów i ciasnotazrobiła się niemożliwa.Niech to gęœ kopnie –zapomnieliœmy zamknšć drzwi przybudówki!Murzyn Nat tylko raz wrzasnšł:–Duchy!– i rzuciwszy się na kolana między te psy zaczšł jęczeć,jakby miał zaraz skonać.Tomek otworzył prędko drzwi i cisnšł przed szałas kawałek mięsaz porcji Jima.Psy rzuciły się za mięsem,a Tomek wypadł za nimi i po kilku sekundach wrócił i zamknšł drzwi.Wiedziałem,że zamknšł także przybudówkę.Potem zabrał się zaraz do Nata,to jest zaczšł go pocieszać i uspokajać i spytał,czy może znowu mu się zdawało,że coœ widzi.Murzynwstał,zamrugał oczami i powiada: –Panicz Sid to na pewno powie,że z Nata stary głupiec,ale niech trupem padnę na miejscu, jak nie widziałem z miliona psów albo diabłów,albo czegoœ takiego.Na pewno widziałem.Co tam widziałem!Czułem je,paniczu,zewszšd mnie oblazły.Tego mi już za dużo.Chciałbym chociaż raz dostać wręce jednš z tych czarownic,chociaż jeden raz.Ale najbardziej tobym chciał,żeby mi całkiem dały spokój. Tomek odparł: –Słuchaj,Nat,powiem ci,co o tym myœlę:jakprzypuszczasz,po co one tu przyszły podczas œniadania tego zbiegłego Murzyna?Bo sš głodne;tylko dlatego przyszły.Musisz im upiec ciasto, takie specjalne dla czarownic.To jedyna rada. –Jakże ja mogę upiec ciasto dla czarownic,paniczu,kiedy nie wiem,jak się torobi!Nawet nigdy o czymœ takim nie słyszałem. – Hm,widzę,że będę musiał upiec za ciebie to ciasto. –Zrobisz to,paniczu,serduszko,kochaneczku?Zrobisz- ?Nat będzie z wdzięcznoœci zdmuchiwał proch sprzed twoich stóp. –No,już dobrze,dobrze.Upiekę ci ciasto,bo byłeœ dla nas zawsze bardzo dobry i pokazałeœ nam tego zbiegłego Murzyna.Ale musisz bardzo uważać.Kiedy do ciebie przyjdziemy,masz się odwracać do nas plecami,a jak włożymy coœ do blaszanki Jima,udawaj,żeœ tego wcale nie spostrzegł.I nie patrz,kiedy Jim będzie wyjmował jedzenie z puszki,bo coœ ci się może przytrafić,sam nie wiem co.A najważniejsze,żebyœ nie brał do ręki tych rzeczy przeznaczonych dla czarownic. –Żebym ich,paniczu,nie brał do ręki?Co też panicz mówi!Palcem bym ich nie dotknšł nawet za milion milionów dolarów! Jim otrzymuje placek czarownic Tak więc z Natem załatwiliœmy wszystko pomyœlnie.Po wyjœciu z szałasu poszliœmy do kupy odpadków na dziedzińcu za domem,gdzie leżały stare buty i szmaty,potłuczone butelki, dziurawe cynowe naczynia i tym podobne œmiecie.Pogrzebaliœmy t rochę w tych rochę. sze. ie widziałem się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż¸Pđc%š@Wc%ş—ó c%ťŠ+ž B%źH5 H&€rupieciach i znaleŸliœmy starš cynowš miskę,nadajšcš się œwietnie na upieczenie wniej ciasta.Zatkaliœmy dziury najlepiej jak się dało,zanieœliœmy miskę do piwnicy,nasypaliœmy do niej mški i poszliœmy na œniadanie;po drodze znaleŸliœmy dwa duże ćwieki i Tomek powiedział,że takie ćwieki nadajš się dla więŸnia,bo może nimi wyryć na œcianie lochu nazwisko i różne smutne napisy.Potemdowiedzieliœmy się od dzieci,że państwo Phelps wybierajš się rano do zbiegłego Murzyna,więc włożyliœmy jeden z tych ćwieków do kieszeni fartucha ciotki Sally,który wisiał na krzeœle,a drugi wsunęliœmy za wstšżkę kapelusza wujaszkaSilasa.Ten kapelusz leżał na biurku.Poszliœmy na œniadanie i Tomek wsunšł cynowš łyżkę do kieszeni surduta wujaszka Silasa,ale ciotki Sally jeszcze nie było i musieliœmy na niš czekać. Wreszcie przyszła rozgoršczkowana i czerwona,i zła,i z ledwoœciš mogła doczekać końca modlitwy;jak już siedliœmy do stołu,zaczęła jednš rękš rozlewać kawę,a naparstkiem wsadzonym na palec drugiej ręki stukała w głowę najbliżej siedzšce dziecko.Po chwili powiedziała: –Przeszukałam wszystkie kšty i to przechodzi już ludzkie pojęcie.Gdzie się mogła podziać twoja druga koszula? Serce zjechało mi gdzieœ pomiędzy płuca,wštrobę i inne wnętrznoœci,a że zachłysnšłem się, wpadł mi do gardła kawałek twardej skórki od chleba i po drodze spotkał się z kaszlem,który wyrzucił ze mnie tę skórkę,tak że przeleciała nad stołem i trafiła w oko jednego z malców;ten malec skulił się jak robak na haczyku wędki i wydał wrzask nielichszy od okrzyku wojennego. JednoczeœnieTomek tak jakoœ zsiniał koło ust i chyba przez ćwierć minuty byliœmy strasznie zmieszani,i ja prysnšłbym chętnie,gdybym mógł.Takie to było niespodziewane,że w pierwszej chwili potraciliœmy głowy,ale potem przyszliœmy do siebie.Wujaszek Silas powiedział: –To jakaœ dziwna sprawa.Zupełnie tego nie mogę zrozumieć.Pamiętam doskonale,że jš zdjšłem,bo... –Bo masz na sobie tylko jednš!Co też ten człowiek wygaduje!Wiem,że jš zdjšłeœ,nie potrzebuję polegać na twojej kurzej pamięci,bo koszula wisiała wczoraj na sznurze,sama jš tam widziałam.Ale znikła ibasta,więc dopóki nie znajdę czasu na uszycie ci nowej,będziesz nosił na zmianę tę czerwonš,flanelowš.A w ogóle to już trzecia koszula,jakš ci szyję w cišgu ostatnich dwóch lat;człowiek musi się nieŸle napracować,żeby ci nastarczyć z koszulami.W żaden sposób nie mogę zrozumieć,co ty z nimi robisz.Zdawałoby się,że w twoim wieku powinieneœ już umieć dbać choć trochę o swojš garderobę. –Wiem,Sally,i staram się,jak mogę.Ale to chyba nie jest taka zupełna moja wina,bo wiesz przecież,że ani moich koszul nie widzę,ale nie mam z nimi do czynienia,kiedyjuż je zdejmę.A chyba z siebie nigdy jeszcze żadnej nie zgubiłem. –Och,Silas,to nie jest twoja zasługa.Zgubiłbyœ,jakbyœ tylko mógł.Ale ta koszula to jeszcze nie wszystko.Zginęła łyżka;i na tym nie koniec.Było dziesięć łyżek,a teraz jest dziewięć. Cielak mógł zjeœć koszulę,ale na pewno nie zjadł łyżki. – A co jeszcze zginęło,Sally? –Szeœć œwiec.Zwyczajnie przepadły.Jeœli idzie o te œwiece,mogły je zjeœć szczury i pewnie zjadły Jak pomyœlę,ileœ mi razy obiecywał zatkać nory i nigdy tego nie zrobiłeœ,dziwię się,że dotšd wszystkiego z domu nie wyniosły.Gdyby nie były takie głupie,sypiałyby sobie wygodnie w twoich włosach i ty byœ tego nie zauważył.Ale szczury nie mogły ukraœć łyżki,tego przynajmniej jestem pewna. – Przyznaję,Sally,że zawiniłem.Byłem dotšdniedbały,ale jutro z wszelkš pewnoœciš zatkam te nory. –Och,ja bym się tak na twoim miejscu nie œpieszyła!Jak je zatkasz za rok,też będzie dobrze. Matyldo Angelino Araminto!Niedobre dziecko,co robisz! Stuknšł naparstek i mała wycišgnęła ršczki z cukiernicy;nie myœlcie,że marudziła. W tej samej chwili Murzynka z kuchni weszła na ganek i powiedziała: – Proszę pani,zginęło przeœcieradło. – Zginęło przeœcieradło!!Mój Boże! – Zatkam te nory dzisiaj – mruknšł wujaszek Silas.Minę miał bardzo strapionš. –Och,przestańże!Czy ty sobie wyobrażasz,że szczury mogły zjeœć przeœcieradło?Gdzie ono się podziało,Lizo? –Jak Boga kocham,nie wiem,proszę pani.Wczoraj wisiało na sznurze,a dzisiaj znikło i już nie wisi. –Œwiat się chyba kończy.Nie widziałam czegoœ podobnego,jak długo żyję.Koszula, przeœcieradło,łyżkš i szeœć... Na ganek weszła młoda Mulatka.Powiedziała:– Proszę pani,zginšł mosiężny lichtarz. – Wynoœ mi się stšd,smarkulo,bo cię jeszcze coœ spotka! Pani Phelps dosłownie kipiała ze złoœci.Zaczšłem się rozglšdać za jakšœ okazjš do ucieczki. Postanowiłem,że zwiejędo lasu i przeczekam tę burzę.Ciotka Sally dalej się wœciekała,ale tylko na własnš rękę,bo wszyscy poza niš byli nadzwyczajnie cisi i pokorni.W końcu wujaszek Silas wycišgnšł łyżkę z kieszeni,robišc przy tym strasznie głupiš minę.Ciotka Sally umilkła i została tak z ustami otwartymi i rękami wycišgniętymi dogóry.Co się tyczy mnie,żałowałem, że nie jestem w Jerozolimie czy w jakiejœ takiej miejscowoœci.Ale prędko się uspokoiłem,bo ciotka Sally powiedziała: – Tego się spodziewałam.Więc miałeœ tę łyżkę cały czas w kieszeni.Głowę dam,że wszystko inne znajdzie się w tym samym miejscu.Skšd ona się tam wzięła? –Naprawdę nie mam pojęcia – odparł przepraszajšco.–Gdybym wiedział,przyznałbym się z pewnoœciš.Czytałem przed œniadaniem tekstz rozdziału siedemnastego i pewnie wtedy włożyłem do kieszeni łyżkę myœlšc,że to biblia.Najpewniej tak zrobiłem,bo biblii wcale nie mam w kieszeni.Ale zaraz pójdę i sprawdzę. Jeżeli biblia leży,gdzie leżała,będę wiedział,że jej nie włożyłem do kieszeni,tylko zostawiłem na stole,a zamiast biblii włożyłem łyżkę... –Och,na miłoœć boskš,nie morduj że mnie,człowieku!IdŸcie sobie teraz wszyscy!I nie radzę wam się do mnie zbliżać,dopóki się nie uspokoję. Usłyszałbym jš,nawet jakby to powiedziałado siebie w myœlach,a tym bardziej,kiedy powiedziała na głos.I usłuchałbym jej,choćbym leżał w trumnie.Kiedy przechodziliœmy przez bawialnię,pan Phelps wzišł do ręki kapelusz i wtedy gwóŸdŸ upadł na podłogę.Pan Phelps nie odezwał się słowem,tylko podniósł go położył na półce nad kominkiem i wyszedł.Tomek widział to i przypomniała mu się sprawa z łyżkš.Powiedział: –Nie warto posyłać przez niego rzeczy,bo to człowiek,na którym nie można polegać.–A potem dodał:–Ale swojš drogš z tš łyżkš to wyœwiadczył nam przysługę,chociaż wcale o tym nie wiedział.Więc teraz my się mu przysłużymy,ale tak,żeby on nie miał o niczym pojęcia. Zatkamy te nory szczurów. Było ich w piwnicy niemożliwie dużo,więc zajęło nam to dobrš godzinę,ale zrobiliœmy wszystko porzšdnie i dokładnie,naprawdę jak należy.Potem usłyszeliœmy czyjeœ kroki na schodach,więc zgasiliœmy œwiecę i schowaliœmy się.Wszedł wujaszek Silas,ze œwiecš w jednej i zawiništkiem pełnym przyborów w drugiej ręce,z minš tak roztargnionš,jakby całkiem zapomniał o Bożym œwiecie.Obszedł nie bardzo przytomnie całš piwnicę,zatrzymujšc się kolejno przy każdej norze,a potem przez pięć minut stał,skubał łój kapišcy ze œwiecy i myœlał. W końcu zaczšł się oddalać powoli w kierunku schodów i zamyœlony mówił do siebie na głos: –Żeby mnie mieli zabić,też bym sobie nie przypomniał,kiedy zatkałem te dziury.Mógłbym jej teraz dowieœć,że z tymidziurami to wcale nie jestem winien.Ale mniejsza o to,niech tam! Niewiele by mi to pomogło. I tak mruczšc do siebie poszedł schodami na górę,a potem my wymknęliœmy się z piwnicy. Okropnie miły był z niego staruszek.Był i jest. Tomek martwił się bardzo,bo nie wiedział,czym zastšpić łyżkę,ale w końcu postanowił,że musimy jš jakoœ odzyskać.Więc zabrał się do myœlenia,a kiedy już wszystko sobie ułożył, powiedział mi,jak zrobimy.Potem podeszliœmy do koszyka z łyżkami i czekaliœmy na ciotkę Sally.Kiedy nadeszła,Tomek zaczšł liczyć łyżki i odkładać je na bok,a ja wsunšłem jednš dorękawa.Tomek zawołał; – Ciociu Sally,przecież tu jest tylko dziewięć łyżek! Odparła: –IdŸcie się bawić i nie zawracajcie mi głowy.Wiem,ile jest,bo sama liczyłam. – A ja liczyłem dwa razy i doliczyłem się tylko dziewięciu. Miała minę strasznie zniecierpliwionš,ale naturalnie podeszła do nas i wzięła się do liczenia. Każdy by tak zrobił. –Mój Boże,jest tylko dziewięć!– powiedziała.–Utrapienie z tymi łyżkami,policzę je jeszcze raz. Wtedy wrzuciłem do koszyka tę łyżkę z rękawa,a ciotka Sally policzyła i zawołała: –Niech licho porwie te przeklęte łyżki!Przecież teraz jest dziesięć.– Minę miała złš i jednoczeœnie zafrasowanš.Ale Tomek odparł jej: – Mnie się,ciociu,wydaje,że nie ma dziesięciu. – Nie widziałeœ,głupcze,jak liczyłam? – Owszem,ale... – No to jeszcze raz policzę. Więc œcišgnšłem jednš łyżkę i wypadło jej tak jak za pierwszym razem.Była teraz wœciekła, po prostu trzęsła się ze złoœci.Liczyła i liczyła,aż w końcu tak jej się wszystko pokręciło,że brała koszyk za łyżkę.W ten sposób trzy razy doliczyła się dziewięciu i trzy razy dziesięciu. Potem chwyciła koszyk i cisnęła przez pokój,czym okropnie przestraszyła kota.Zawołała, żebyœmy się wynieœli i dali jej œwięty spokój,a jeżeli do obiadu chociażraz spróbujemy jš męczyć,spuœci nam lanie.Tak odzyskaliœmy łyżkę.A kiedy ciotka Sally dawała nam swój rozkaz wymarszu,wsunęliœmy jej tę łyżkę do kieszeni fartucha,więc zanim minęło południe, łyżka dotarła do ršk Jima wraz z gwoŸdziem.Byliœmy bardzo zadowoleni,że tak nam się udało to wszystko załatwić,Tomek uważał,że rzecz była podwójnie warta zachodu,bo teraz ciotka Sally,choćby się nie wiem jak starała,nigdy już nie potrafi tak policzyć łyżek,żeby jej dwa razy wypadło to samo. A nawet jak policzy dobrze,też sobie nie zaufa.Tomek przypuszczał,że przez następne trzy dni będzie liczyła i liczyła,ażjej się całkiem w głowie pokiełbasi,a potem da już pewnie spokój i będzie gotowazabić każdego,kto jej wspomni o liczeniu łyżek. Wieczorem powiesiliœmy tamto przeœcieradło z powrotem na sznurze,a buchnęliœmy inne z komody.Przez dwa dni tobuchaliœmy je,to wkładaliœmy na powrót do komody,tak że w końcu ciotka Sally nie wiedziała,ile ma przeœcieradeł,i oznajmiła,że jest jej wszystko jedno i ani myœli dłużej się tym trapić,i za skarby œwiata nie przeliczy więcej przeœcieradeł –woli œmierć. Więc co się tyczy koszuli,przeœcieradła,łyżki i œwiec –mogliœmy spać spokojnie,a to dzięki cielęciu,szczurom i pomyłkom w liczeniu.Wiedzieliœmy,że lichtarzem możemy się nie przejmować,bo ta sprawa z pewnoœciš po trochu ucichnie. Z upieczeniem placka mieliœmy nielichš robotę.A kłopotów była z nim fura.Przyrzšdzaliœmy go i piekliœmy w lesie.W końcu był gotowy i wyszedł œwietnie.Ale nie myœlcie,że w cišgu jednego dnia –zanim nam się wreszcie udał,zużyliœmy trzy miednice mški,poparzyliœmy się w najrozmaitszych miejscach i dym o mało co nie wygryzł nam oczu.Wszystko dlatego,że chcieliœmy mieć tylko skórkę,a nie potrafiliœmy tak upiec ciasta,żeby się nie zapadło.Wreszcie znaleŸliœmy właœciwy sposób,to jest postanowiliœmy zapiec drabinkę w cieœcie.Więc następnej nocy wzięliœmy się z Jimem do roboty.Podarliœmy przeœcieradło na wšskie paski,spletliœmy je i na długo przed œwitem mieliœmy gotowy piękny powróz,na którym człowiek œmiało mógłbysię powiesić.Udawaliœmy,że praca nad drabinkš sznurowš trwała dziewięć miesięcy. Przed południem zanieœliœmy powróz do lasu,ale w żaden sposób nie chciał nam się zmieœcić w placku.Był przecież zrobiony z całego przeœcieradła,więc starczyłoby go z powodzeniem na czterdzieœci ciast – gdybyœmy chcieli ich tyle mieć –i jeszcze zostałoby sporo do zupy czy kiełbas,czy czegoœ takiego.Moglibyœmy zrobić na tym powrozie cały obiad. Ale nie o to chodziło.Potrzebny nam był tylko taki kawałek powroza,jaki mógł zmieœcić się w placku,więc resztę wyrzuciliœmy.Ani jednego z tych placków niepiekliœmy w miednicy,a to z obawy,że roztopiš się zalutowane miejsca.Na szczęœcie wujaszek Silas miał piękny mosiężny rondel z długš drewnianš ršczkš,który bardzo cenił,bo ten rondel należał do jednego jego przodka,co przyjechał z Anglii z Wilhelmem Zdobywcš na pokładzie ŤMayflower ť czy też może na innym z tych starych statków.Wujaszek trzymał rondel na strychu wraz z całym mnóstwem rozmaitych garnczków i rupieci,które miały wartoœć wcale nie dlatego,że były wartoœciowe,bo nie były,tylko dlatego,że je uważano za pamištki.Więc buchnęliœmy rondel i wynieœliœmy go do lasu,ale kilka pierwszychplacków nam się nie udało,bo nie wiedzieliœmy, jak się wzišć do rzeczy.Za to ostatni wyszedł pysznie:wylepiliœmy rondel ciastem,postawiliœmy go na ogniu,włożyliœmy do œrodka nasz powróz,przykryliœmy warstwš ciasta,zamknęliœmy przykrywkę i na wierzchu położyliœmy żarzšce się węgle.A potem trzymajšc za długš ršczkę staliœmy w odległoœci pięciu stóp i wcale nam nie było goršco,tylko przyjemnie,a po piętnastuminutach placek upiekł się tak pięknie,że ażradoœć brała na niego patrzeć.Ale człowiek,który by się zabrał do jedzenia tego placka,zużyłby ze dwadzieœcia funtów wykałaczek,bo z wykłuwaniem tej drabinki sznurowej musiałby się zdrowo napracować.Głowę daję!A poza tym dostałby boleœci,które by mu nie przeszły aż do następnego razu. Nat nie patrzał,kiedy wkładaliœmy placek czarownic do blaszanki Jima;trzy talerze cynowe wsunęliœmy pod jedzenie,na sam spód puszki.W ten sposób Jim dostał wszystko w największym porzšdku,a jak tylko Nat wyszedł,rozpołowił ciasto,wyjšłz niego drabinkę sznurowš i schował jš w sienniku,a potem naskrobał coœ na jednym talerzu cynowym i wyrzucił go za okno. „Tu pękło serce niewolne ” Z piórem też mieliœmy okropnš robotę,tak samo z piłš,a Jim uważał,że najokropniejsza robota będzie z napisami.Chodziło o te napisy,które każdy więzień musi wyskrobać na œcianie. Ale nie było rady;Tomek powiedział,że musimy je zrobić.Nie zdarzyło się jeszcze,powiedział,żeby więzień stanu nie wyrył na pamištkę napisów i swojego herbu. –WeŸcie choćby takš lady Jane Gray – tłumaczył nam.–WeŸcie takiego Gilforda Dudleya albo starego Northumberlanda.Powiedzmy nawet,Huck,że z tymi napisami będzie dużo zawracania głowy.Co na to poradzisz?Jak się z tego wymigasz?Trudno,Jim musi wyryć na œcianie napisy i swojš tarczę herbowš.Wszyscy więŸniowie tak robiš. –Ależ,paniczu –odezwał się Jim –ja nie mam żadnej tarczy ani żadnego herbu.Nie mam na tym œwiecie nic oprócz tej tu koszuli,a sam panicz wie,że muszę na niej spisywać dziennik. – Och,Jim,nie zrozumiałeœ mnie.Herb to coœcałkiem innego. – Hm – wtršciłem – tak czy siak Jim słusznie powiedział,że nie ma herbu,bo go nie ma. –Przecież sam wiem o tym najlepiej – odparł Tomek.–Ale możesz być pewien,że zanim wyjdzie z tego szałasu,będzie miał herb.Jim musi wyjœć w sposób przepisowy iw jego kronikach nie może być żadnej skazy. Tak więc kiedy my z Jimem ostrzyliœmy pióra na kawałkach cegły –przy czym Jim robił swoje z mosiężnego lichtarza,a ja z łyżki cynowej – Tomek zaczšł obmyœlać ten herb.Po jakimœ czasie powiedział,że wykombinował całe mnóstwo pierwszorzędnych herbów,więc nie wie, który wybrać,ale jeden szczególnie mu się podoba.Tak mi go opisał: –Będzie na tarczy balk poprzeczny,złoty,w lewym dolnym polu.W sercu tarczy,na przecięciu dwóch wstęg purpurowych skoœnych,umieœcimy psa leżšcego,brzegów tarczy nie dotykajšcego,a pod jego łapami łańcuch zerwany,wyrażajšcy niewolnictwo;na głowicy zšbkowanej damy zielonš krokiew,a na modrym polu trzy pasyfaliste ukosem ułożone;na spadku tarczy pręg poprzeczny blankowany;w hełmie zbiegły Murzyn,cały czarny,z węzełkiem na bastardzim dršgu przez ramię;po bokachty i ja,jako dwa labry tarczy.Dewizę wypiszemy takš:maggiore fretta,minore atto.Wyczytałem jš w jednej ksišżce:im więcej poœpiechu,tym mniejsza szybkoœć. – O rety!!– zawołałem.– A co znaczy ta reszta?? – Nie mamy teraz czasu zawracać sobie tym głowy.Musimy całš parš wzišć się do roboty. – Ale co znaczš niektóre z tych słów??Na przykład co to jest taki balk poprzeczny? –Balk...balk to jest...och,czy musisz wiedzieć,co to jest balk?We właœciwej chwili pokażę Jimowi,jak go zrobić. – No wiesz,Tomek,mógłbyœ mi powiedzieć!A. sze. ie widziałem się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż˝Pžc&žSc&żaq W&ŔŇ)ťc'€Á8Ý-'co znaczy bastardzi dršg? – Nie mam pojęcia.Ale Jim musi go mieć w herbie.Cała szlachta go ma. Taki on już był ten Tomek.Jak nie miał ochoty wytłumaczyć czegoœ,zwyczajnie nie tłumaczył.Mógłbym go pompować przez tydzień,też by nie pomogło. Skończywszy z herbem Tomek wzišł się do reszty tej częœci roboty,to znaczy do obmyœlenia żałobnych napisów.Powiedział,że Jim musi zrobić taki napis,bo to obowišzek każdego więŸnia. Tomek ułożył ich kilka,wypisał na kartce i odczytał je nam.Były takie: „Tu pękło serce niewolne ”. „Tu nieszczęsny więzień,zapomniany przez œwiat i ludzi,wiódł pełne cierpień życie ”. „Tu pękło serce samotne i duch umęczony znalazł spęcznienie po trzydziestu siedmiu latach samotnej niewoli ”. „Tutaj wygnany z ojczyzny i pozbawiony przyjaciół dokonał żywota po trzydziestu siedmiu latach ciężkiej niewoli szlachetny cudzoziemiec,syn naturalny Ludwika XIV ”. Kiedy Tomek czytał te napisy,głos mu drżał i niewiele brakowało,a byłby zapłakał.Jak skończył,nie mógł się w żaden sposób zdecydować,który z nich każeJimowi wyskrobać na œcianie.Ale w końcu postanowił,że Jim wyskrobie wszystkie,bo wszystkie sš doskonałe.Jim powiedział,że potrwa to najmniej rok,zanim wydrapie gwoŸdziem na belkach takš kupę gryzmołów,i że przecież on w ogóle nie potrafi stawiać liter.Ale Tomek odparł,że mu je wyrysuje na belce,więc Jim będzie musiał tylko drapać gwoŸdziem po gotowych kreskach.Po chwili Tomek dodał: –Ale swojš drogš belki sš na nic,bo przecież w lochach nie ma belek.Musimy wyryć napisy na kamieniu.Przyniesiemy kamień. Jim powiedział,że kamień będzie jeszcze gorszy od belki.Powiedział,że rycie liter w kamieniu potrwa tak strasznie długo,że on nigdy nie wyjdzie z tego szałasu.Ale Tomek odparł, że pozwoli mu wzišć mnie do pomocy.Potem sprawdził,jak sobie radzimy z tymi piórami.Była to ohydnie ciężka,żmudna i długa robota i nie miałem żadnych widoków,żeby mi przy niej ręce wydobrzały,a poza tym wyglšdało na to,że prawie wcale nie posuwamy się naprzód.Nagle Tomek zawołał: – Wiem już,jak to urzšdzić.Tak czy siak musimy zdobyć ten kamień do wyrycia herbu i żałobnych napisów,więc za jednym zamachem upieczemy dwie pieczenie.Widziałem w tartaku fajny,wielki kamień szlifierski.Buchniemy go,wyryjemy na nim,co potrzeba,a poza tym obrobimy pióra i piły. Ten pomysł był nielichy,ale kamień szlifierski też do lichych nie należał.Postanowiliœmy go jednak przycišgnšć do szałasu.Było trochę przed północš,więc poszliœmy do tartaku postawiwszy Jima przy pracy.Zwędziliœmy kamień i zaczęliœmy go turlać do domu,ale było to paskudnie trudne zajęcie. Czasem rób,co chcesz,kamień przewalał nam się na boki i za każdym razem o mało co nas nie miażdżył.Tomek powiedział,że zanim go doturlamy na miejsce,na pewno jednego z nas trafi.Przecišgnęliœmy tak ten kamień na pół drogi,ale zmęczeni byliœmy setnie i całkiem zlani potem.Zrozumieliœmy,że sami nie damy radyimusimy wzišć Jima do pomocy.Jim podniósł łóżko,zsunšł łańcuch,owinšł go sobie dookoła szyi,a potem przeczołgaliœmy się przez dziurę i poszliœmy na miejsce,gdzie leżał kamień.Wzięliœmy się z Jimem we dwóch ostro do roboty i przyturlaliœmy kamień œpiewajšco.Tymczasem Tomek nadzorował nas.Nie znałem chłopca, któryby umiał lepiej od niego nadzorować innych.Tak,Tomek znał się na każdej robocie. Nasz podkop był duży,ale mimo to kamień szlifierski nie mógł się w nim zmieœcić,więc Jim wzišł kilof i prędko otwór powiększył.Potem Tomek naznaczył wszystko gwoŸdziem na kamieniu i zasadziłJima do rycia,dajšc mu gwóŸdŸ zamiast dłuta i żelazny rygiel znaleziony w przybudówce zamiast młotka.Tomek przykazał Jimowi,żeby pracował,dokšd nie wypali się œwieczka,a potem żeby schował kamień pod siennik i położył się spać.Pomogliœmy Jimowi wsunšć łańcuch nanogę łóżka i mieliœmy już pójœć do domu.W ostatniej chwili Tomkowi przyszło coœ do głowy,więc spytał: – Sš tu jakie pajški,Jim? – Nie.paniczu,szczęœliwie ich nie ma. – To nic,postaramy ci się o zapas pajšków. –Och,paniczu kochany,kiedy ja nie chcę pajšków!Boję się ich.Samych grzechotników nie bałbym się więcej!Tomek zastanawiał się chwilę,potem powiedział: –Dobra myœl.Chyba tak zrobimy.Musimy tak zrobić.To jasne.Słowo daję,œwietna myœl. Gdziebyœ go mógł trzymać? – Gdzie kogo bym mógł trzymać,paniczu? – Kogo??Grzechotnika! –W imię Boga,paniczu!Jakby mi tu panicz przyniósł grzechotnika,zaraz bym wzišł i głowš rozbił tę œcianę,i poszedł sobie. – Ależ Jim,po pewnym czasie nic byœ się gonie bał.Mógłbyœ go oswoić. – A jakże,oswoiłbym go! –Naturalnie.Bez trudu.Każde zwierzę jest wdzięczne za dobroć i pieszczotę,i nawet mu do głowy nie przyjdzie skrzywdzić człowieka,który obchodzi się z nim dobrotliwie.Dowiesz się tym z pierwszej lepszej ksišżki.Spróbuj,Jim,niczego więcej od ciebie nie żšdam.Potrzymaj go tu na próbę kilka dni.Bardzo prędko cię pokocha.Będzie spał z tobš i nie odejdzie odciebie ani na chwilę,i pozwoli ci,żebyœ go sobie owijał dookoła szyi i wkładał do ust jego łeb. –Och,paniczu...niechże panicz przestanie!Niemogę tego słuchać.Grzechotnik mi pozwoli pakować sobie jego łeb do ust!Taki będzie dla mnie uprzejmy?Oj,długo on poczeka,zanim go o to poproszę.I tak samo wcale nie chcę,żeby ze mnš spał. –Jim,zachowujesz się niczym głupiec.Więzień musi mieć jakiegoœ niemegoulubieńca,a jeżeli nikt dotšd nie obłaskawiłgrzechotnika,zyskasz większš sławę jako pierwszy,który to zrobi,niż gdybyœ zrobił cokolwiek innego. –Kiedy ja,paniczu,dziękuję za takš sławę.Wšż weŸmie i odgryzie Jimowi brodę,i co mu wtedy przyjdzie ze sławy?Nie,paniczu,nie chcę nawet słyszeć o czymœ takim. –Niech cię gęœ kopnie,Jim!Czy ty nie mógłbyœ chociaż spróbować?Proszę cię tylko,żebyœ spróbował.Jak ci się nie spodoba,dasz zwyczajnie spokój. –Tylko że,paniczu,cały kłopot będzie na nic,jeżeli wšż mnie ugryzie przy tym próbowaniu. Chętnie zrobię wszystko,co nie jest całkiem pomylone,ale jak panicz i Huckprzyniesiecie mi grzechotnika,żebym go tu obłaskawiał,ucieknę i koniec. –No,już dobrze,dobrze,takiœ uparty,że damy temu pokój.Postaramy ci się o zaskrońce. Przywišżesz im po kilka guzikówdo ogona i będziesz udawał,że to grzechotniki.Coœ mi się zdaje,że trzeba się będzie tym zadowolić. –Na zaskrońce się zgodzę,paniczu,ale swojš drogš całkiem dobrze mógłbym się bez nich obejœć.Nawet mi przedtem do głowy nie przyszło,że to taki kłopot i mitręga być więŸniem. –To prawda,że z tym kłopot,jeżeli chce sięzrobić wszystko przepisowo.Sš tu w szałasie jakie szczury? – Nie widziałem,paniczu,ani jednego! – W takim razie postaramy ci się o kilka szczurów. —Och,paniczu,nie chcę szczurów!Żadne inne stworzenie nie potrafi tak dokuczyć jak to paskudztwo.Nic tylko lata toto w kółko po człowieku i gryzie go w nogi,kiedy biedak próbuje zasnšć.Jak już koniecznie trzeba,paniczu,daj mi te zaskrońce,ale nie przynoœ mi szczurów.Na co mi one? –Ależ Jim,musisz mieć szczury.Każdy więzień je ma,więc nie róbże z tym trudnoœci.Nie zdarza się,żeby w lochu nie było szczurów.Nie słyszałem o takich przypadkach.WięŸniowie zajmujš się nimi,dogadzajš im i uczš je różnych sztuczek,aż w końcu szczury stajš się nie mniej towarzyskie od much.Ale będziesz musiał,Jim,postarać się dla nich o jakšœ muzykę.Czy masz na czym grać? –Mam tylko zgrzebło,kawałek papieru i grzebień.Ale szczury nie lubiš pewnie gry na grzebieniu. –Owszem,lubiš.Całkiem im to obojętne,jakiej muzyki słuchajš.Gra na grzebieniu jest dla szczura aż za dobra.Wszystkie zwierzęta lubiš muzykę,a w więzieniu po prostu za niš przepadajš;zwłaszcza za smutnš muzykš,a przecież z grzebienia nie wydusisz innej.Strasznie ich to zaciekawia,więc wychodzš z nor i patrzš,co się temu więŸniowi stało.Tak,Jim,teraz jest już wszystko w porzšdku,doskonale to urzšdziłem.Będziesz sobie siedział na łóżku– wieczorami,zanim pójdziesz spać,i wczesnym rankiem – i będziesz grał na grzebieniu.Graj najlepiej Pękły ostatnie okowy ,bo ta melodia przycišgnie szczura szybciej niż jakakolwiek inna. Przekonasz się,że po jakich dwóch minutach grania wszystkie szczury i węże,i pajški,i różne takie zacznš się o ciebie martwić i przyjdš.Dosłownie cię oblezš i będzie im bardzo przyjemnie. –No,chyba,że im będzie przyjemnie!Ale jak mnie będzie,paniczu?Niech skisnę,jeżeli widzę w tym jaki sens.Ale kiedy trzeba,to trzeba.Będę się chyba musiał starać,żeby te zwierzaki były zadowolone,bo inaczej miałbym tylko kram w domu. Tomek zastanawiał się,czy czego nie zapomniał.Po chwili powiedział: – Och,coœ mi przyszło na myœl.Jak sšdzisz Jim,mógłbyœ tu wyhodować kwiat? –Czy ja wiem,paniczu?Może bym i mógł.Ale w szałasie jest mało œwiatła,a ja na kwiaty nie mam żadnej chęci.Zresztš kłopotu byłaby z nimi fura. – W każdym razie musisz spróbować,Jim.Inni więŸniowie to robili. –Myœlę,paniczu,że wielka dziewanna,ta z kwiatem podobnym do kociego ogona,może by się i przyjęła,ale takie zielsko niewarte jest zachodu. –Co też ty opowiadasz,Jim!Przyniesiemy ci maluchnš dziewannę,a ty jš zasadzisz tam w kšcie i będziesz jš pielęgnował.Ale nie mów na niš dziewanna,tylko petunia,bo w więzieniu takš ma nazwę.I musisz jš podlewać łzami. – Przecież mam tu,paniczu,pod dostatkiem wody Ÿródlanej! –Wodš Ÿródlanš nie będziesz jej podlegał,musisz podlewać kwiat łzami.Wszyscy więŸniowie tak robiš. – Kiedy z pomocš zwykłej wody wyhoduję jš dwa razy takš dużš,jak ktoœ inny wyhodowałby z pomocš łez. – Nie w tym rzecz,Jim.Musisz jš podlewać łzami. – Zwiędnie,paniczu,migiem zwiędnie,bo ja rzadko kiedy płaczę. Tomek był teraz w kłopocie.Ale zastanowiwszy się chwilę,powiedział,że Jimbędzie musiał spłakać się najlepiej jak tylko potrafi przy użyciu cebuli.Obiecał,że rano pójdzie do chat murzyńskich i wrzuci ukradkiem cebulę do dzbanka z kawš Jima. Jim odparł,że wolałby już chyba mieć tytoń w kawie.Okropnie mu się to wszystko nie podobało,więc jak nie zacznie narzekać,że będzie miał mnóstwo kramu i roboty z hodowaniem dziewanny i z przygrywaniem na grzebieniu szczurom,i z pieszczeniem i oswajaniem wężów, pajškówi różnych takich,oprócz całej tej mitręgi z piórami,napisami i dziennikiem,i tak dalej. Mówił,że jako więzień ma więcej pracy,kłopotów i odpowiedzialnoœci,niż miałkiedykolwiek w życiu.W końcu Tomek bardzosię na Jima rozgniewał i zaczšł mu tłumaczyć,że on,Jim,ma po prostu wspaniałe widoki – wspanialsze,niż miewalidotšd inni więŸniowie –na zdobycie sławy, a jednak nie starcza mu rozumu w głowie,żeby to ocenić i wszystko marnuje.Jimowi zrobiło się przykro i obiecał,że się poprawi.Potem poszliœmy spać. Tomek pisze „manonimowe ”listy Rano poszliœmy do miasteczka i kupiliœmy drucianš łapkę na szczury.Potem w domu odetkaliœmy największš norę i po jakiej godzinie mieliœmy piętnaœcie pysznych okazów. Wzięliœmy łapkę i schowaliœmy jš w bezpieczne miejsce,pod łóżko ciotki Sally.Ale kiedy polowaliœmy na pajški,mały Tomasz Franklin Beniamin Jefferson Aleksander Phelps znalazł łapkę i otworzyłjš,żeby zobaczyć,czy szczury wyjdš.No i wyszły.Właœnie wtedy ciotka Sally wstšpiłapo coœ do pokoju.Kiedyœmy z Tomkiem wrócili,stała na łóżku i urzšdzała okropne brewerie,bo szczury robiły,co mogły,żeby jej się nie nudziło.Więc przetrzepała nam obu skórę, a my przez tego wœcibskiego smarkacza musieliœmy stracić całe dwie godziny na złapanie nowych piętnastu czy szesnastu szczurów,i to wcale nie takich ładnych,bo te pierwsze to były same doborowe sztuki w stadzie.Nie widziałem nigdy piękniejszych okazów niż te z naszegopierwszego połowu. Udało nam się zgromadzić wielki zapas najróżniejszych pajšków,chrabšszczy,żab,liszek i takich różnych.Niewiele brakowało,a zdobylibyœmygniazdo os.Ale osiš rodzina była w domu. Nie zrezygnowaliœmy tak od razu,tylko zostaliœmy z nimi,dopóki mogliœmy wytrzymać;bo wydawało nam się,że albo my je przetrzymamy,albo one nas przetrzymajš.No i osy wzięły górę.Natarliœmy ukšszone miejsca amoniakiem i prawie już nas nie bolało,tylko siedzieć było niewygodnie.Potem wybraliœmy się na węże ischwytaliœmy ze dwadzieœcia zaskrońców, wsadziliœmy je do worka i zanieœliœmy do naszego pokoju. Zrobiło się już póŸno i zawołano nas na kolację,a my mieliœmy za sobš uczciwie i rzetelnie przepracowany dzień i głodni byliœmy jak wilki.No chyba!A kiedy wróciliœmy na górę,nie było tam ani jednego jedynego węża – zawišzaliœmy worek nieporzšdnie,więc jakoœ wypełzły i znikły.Nie stało się właœciwie nic wielkiego,bo musiały być gdzieœ w domu i przypuszczaliœmy, że zdołamy niektóre z nich złapać. Przez dłuższy czas nie można się było uskarżać na brak wężów w domu.Co rusz spuszczały się z belek w pułapie albo z innych miejsc i lšdowały,przeważnie na talerzach,albo wœlizgiwały się za koszulę i w ogóle najczęœciej wpadały tam,gdzie ich czł owiek wcale nie chciał.Były ładne,miały na grzbiecie pręgi i nawet milion takich zaskrońców nie wyrzšdziłby nikomu krzywdy.Ale ciotka Sally nie mogła tego zrozumieć –nie cierpiała wszystkich wężów bez względu na gatunek i w żaden sposób nie chciała się do nich przyzwyczaić.Choćby nie wiem czym była zajęta,jak tylko któryœ spadł na niš,rzucała robotę i w nogi.Tak przy tym krzyczała, że umarły by się obudził.Siłš nikt by jej nie zmusił,żeby wzięła węża do ręki.A jeœli przewróciła się z boku na bok w łóżku i zobaczyła takiego gada,wyskakiwała dršc się w niebogłosy,zupełnie jakby w domu wybuchłpożar.Okropnie dopiekło to panu Phelpsowi,więc w końcu powiedział,że wolałby już chyba,żeby węże nigdy nie zostały stworzone.Jeszcze w tydzień po tym,jak ostatni wšż wyniósł się na dobre zdomu,ciotka Sally nie mogła o nich zapomnieć.Gdzie tam!Kiedy czasem siedziałazamyœlona,wystarczyło dotknšć jš piórkiemw kark,a skakała pod sufit.Bardzo to było dziwne.Ale Tomek powiedział,że wszystkie kobiety sš takie,bo tak już zostały stworzone.Z jakichœ tam powodów. Dostawaliœmy baty,ile razy któryœ z naszych wężów wszedł ciotce Sally w drogę. Powiedziała,że te baty sš niczym w porównaniu z laniem,jakie nam spuœci,jeżelijeszcze raz przyniesiemy węże do domu.Z tych batów nic sobie nie robiłem,bo były œmiechu warte.Ale gorzej,że mieliœmy masę kramu ze złapaniem nowej gromady zaskrońców.Wreszcie nazbieraliœmy ich,ile trzeba,razem z tym innym robactwem.A jakwesoło robiło się w szałasie, kiedy to całe bractwo wypełzło z rożnych kštów,żeby posłuchać muzyki,i pchało się do Jima! Jim nie lubił pajšków,a pajški nie lubiły Jima,więc zaczajały się na niego i jak mogły, obrzydzały mu życie.Jim powiedział,że przez te węże i szczury,i kamień szlifierski nie zostawało dla niego prawie miejsca w łóżku;a jak czasem znajdował miejsce,to też nie mógł spać,taktam było niemożliwie wesoło.Jim skarżył się,że w łóżku zawsze było tak wesoło,bo te zwierzaki nigdy nie zasypiały wszystkie jednoczeœnie,tylko na zmianę.Więc kiedy węże ucinały sobie drzemkę,szczury trzymały straż,a jak szczury kładły się spać,węże czuwały.W ten sposób połowa hałastry znajdowała się zawsze pod Jimemi przeszkadzała mu w łóżku,a druga hasała po nim.A niechby tylko spróbował wstać,żeby zmienić miejsce,zaraz dobierały się do niego pajški.Jim powiedział,że jeœli tym razem odzyska wolnoœć,drugi raz więŸniem nie zostanie nawet za dopłatš. Pod koniec trzeciego tygodnia wszystko było gotowe.Koszulę przemyciliœmy do szałasu na samym poczštku,więc teraz jak tylko szczur ugryzł Jima,Jim wstawał i pisał w swoim dzienniku,dopóki nie wysechłmu atrament.Pióra były gotowe,a napisy i herb wyryte na kamieniu szlifierskim.Przepiłowaliœmy także na dwoje nogę od łóżka i zjedliœmy opiłki,od czego strasznie rozbolały nas brzuchy.Przypuszczaliœmy,że wszyscy trzejumrzemy,ale nie umarliœmy.W życiu nie spotkałem równie niestrawnych opiłków.Tomek uważał tak samo. Jak mówiłem,uwinęliœmy się w końcu z całš robotš;i wszyscy byliœmy okropnie zmordowani,a już najbardziej Jim.Pan Phelps pisał dwa razy na tę plantację za Nowym Orleanem,żeby przyjechali i zabrali swojego zbiegłego Murzyna,ale naturalnie nie dostał odpowiedzi,bo takiej plantacji w ogóle nie było.Wobec tego postanowił,że ie widziałem się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żÂP c'ĂÝ Ő='IJĽ c(€ĹW$yc(ĆĐ2Ž W(ogłosi Jima w gazetach w Nowym Orleanie iSt.Louis.Kiedy usłyszałem o St.Louis,œcierpła mi skóra – zrozumiałem,że nie mamy teraz ani chwili do stracenia.Tomek powiedział,że przyszedł czas na manonimowe listy. – A to co znowu takiego??– spytałem. –Ostrzeżenie,że coœ się będzie działo.Raz robiš to w taki sposób,kiedy indziej znów winny. Ale zawsze jest ktoœ,kto szpieguje i potem ostrzega zarzšdcę zamku.Kiedy Ludwik XVI miał zwiać z Tuleryj,zrobiła to pokojówka.Te oba sposoby sš œwietne,ostrzeganie i listy mana... manonimowe.Użyjemy obu.I przeważnie matka więŸnia zamienia się z nim na ubraniei ona zostaje w lochu,a on ucieka w jej sukniach.To tez musimy zrobić. –Słuchaj no,Tomek –powiedziałem –po co my ich mamy właœciwie ostrzegać,że coœ się będzie działo?Niech sami na to wpadnš,przecież to ich sprawa. –Owszem,wiem –odparł.–Tylko że na nich wcale nie można polegać.Od samego poczštku tak się zachowujš,że my sami musimy wszystko za nich robić.Sš niepodejrzliwi i tępi i niczego nie potrafiš zauważyć,więc jak my ich nie ostrzeżemy,nikt nam nie przeszkodzi i po całej tej ciężkiej pracy i tylu trudnoœciach ucieczka odbędzie się bez żadnych wypadków.Będzie łatwa, niczym właœciwie nie będzie. – Hm,jeżeli o mnie idzie,bardzo bym się z tego cieszył – powiedziałem. – Głupstwa mówisz – mruknšł i spojrzał na mnie pogardliwie.Więc tak się odezwałem: – Ale ani myœlę narzekać.I w ogóle podoba mi się wszystko,co tobie się podoba.Jak zrobimy z tš służšcš? – Ty niš będziesz.Musisz w nocy zakraœć się do tej małej Mulatki i buchnšć jej suknię. – No i rano gotowa awantura,bo ona pewnie nie ma drugiej sukni na zmianę. –Wiem o tym.Ale tobie ta suknia będzie potrzebna tylko na piętnaœcie minut,żeby zanieœć ten,jak go tam...mano...anonim i wsunšć pod drzwi wejœciowe. –Zgoda,zrobię,jak chcesz.Ale na mój rozum mógłbym zanieœć ten list w zwyczajnym ubraniu. – Tylko że wtedy,Huck,nie wyglšdałbyœ wcale jak służšca. – Pewnie.Ale tak czy siak,pies z kulawš nogš nie będzie widział,jak ja wyglšdam. –To nie ma nic do rzeczy.Musimy wykonywać nasz obowišzek i nie powinniœmy się zastanawiać,czy nas ktoœ przy tym widzi.Czy ty,Huck,nie masz żadnych zasad? –No,już dobrze,dobrze.Przecież nic takiegonie powiedziałem.Jestem służšcš.Kto będzieodstawiał matkę Jima? – Ja.Buchnę ciotce Sally suknię. – W takim razie zostaniesz chyba w szałasie,kiedy my z Jimem uciekniemy? –Skšdże.Napcham siana do ubrania Jima i położę takš kukłę na łóżku jako jego matkę w przebraniu.A Jim zdejmie ze mnie suknię Murzynki,włoży jš na siebie i potem wszyscy razem ujdziemy na wolnoœć.Kiedy zwiewa z więzienia ważny więzień,mówi sięo nim,że uszedł na wolnoœć.Zawsze się tak mówi,kiedy ucieka,na przykład,król.To samotyczy królewskiego syna –wszystko jedno,czy jest synem naturalnym,czy nienaturalnym. Tak więc Jim napisał ten anonimowy list,a ja tej samej nocy buchnšłem Mulatce suknię, włożyłem jš na siebie i wsunšłem list pod drzwi wejœciowe,jak mi Tomek przykazał.W tym liœcie tak było napisane: Miejcie oczy otwarte! Strzeżcie się! Nieszczęœcie tuż! Nieznany Przyjaciel Następnej nocy przybiliœmy na drzwiach wejœciowych kartkę papieru,na której Tomek wymalował krwiš czaszkę i piszczele;a znowu następnej nocy umocowaliœmy na drzwiach kuchennych rysunek trumny.Nigdy jeszcze nie widziałem ludzi tak wystraszonych jak państwo Phelps.Nie baliby się chyba bardziej jakby w domu pełno było duchów czyhajšcych na nich za wszystkimi meblami i łóżkami,i fruwajšcych w powietrzu.Jeżeli drzwi się zatrzasnęły,ciotka Sally podskakiwała i mówiła:–Och!– Jeżeli się jš przypadkiem dotknęło,kiedy tego nie widziała,też podskakiwała i mówiła to samo.W którš bšdŸ stronę obróciła się twarzš,zawsze jej było Ÿle,bo zawsze sobie wyobrażała,że coœ tam za niš stoi;więc wcišż się obracała raptownie i wołała: –Och!– Ale zanim zrobiła trzy czwarte obrotu,okręcała się z powrotem w tę dawnš stronę i znowu wołała:–Och!– Bała się położyć do łóżka,ale się kładła.Więc Tomek powiedział,że cała rzecz idzie doskonale;że po prostu nie mogłaby pójœć lepiej;z czego,powiedział,wynika, że wszystko zostało zrobione jak należy. Powiedział poza tym Tomek,że teraz ostro weŸmiemy się do rzeczy.Więc nazajutrz rano, przed samym œwitem,wyszykowaliœmyjeszcze jeden list.Nie bardzo wiedzieliœmy,co z nim zrobić,bo przy kolacjipaństwo Phelps mówili,że jedne i drugie drzwi wejœciowe będš całš noc strzeżone przez Murzynów.Tomek zjechał na dół po drucie od piorunochronu i poszedł na zwiady;Murzyn przed drzwiami z tyłu domuspał,więc Tomek wsunšł mu list za kołnierz,i wrócił do pokoju.W tym liœcie było tak napisane: Nie zdradŸcie mnie.chcę być waszym przyjacielem.Gotowa na wszystko banda rzezimieszków z puszczy indiańskiej zamierza wykraœć dzisiejszej nocy waszegozbiegłego Murzyna.To oni próbowali was nastraszyć,żebyœcie nie wychodzili z domu inie przeszkadzali im.Należę do tej bandy,alesię nawróciłem,zamierzam jš porzucić i żyć znowu uczciwym życiem,dlatego zdradzę wam ich niecny zamysł.Punktualnie o dwunastej przekradnš się tu od strony północnej,wzdłuż płotu.Majš dorobiony klucz i wejdš do szałasu,skšd uprowadzš zbiegłego Murzyna.Kazali mi stać na czatach,abym w razie niebezpieczeństwa zadšł w cynowy róg.Ale zamiast tego zabeczę jak owca i w ogóle nie zadmę w żaden róg.A kiedy oni będš zdejmowali Murzynowi łańcuch, podkradnijcie się pod drzwi i zamknijcie tych zbójów w szałasie,izabijcie ich wedle swoich chęci.Zróbcie wszystko dokładnie,tak jak wam powiedziałem,bo w przeciwnym razie zacznš coœ podejrzewać i podniosš wrzask.Nie chcę żadnej nagrody.Wystarczy mi mysi,że postšpiłem uczciwie. Nieznany Przyjaciel Pokiełbaszony, ale wspaniały ratunek Po œniadaniu czuliœmy się wyœmienicie,więc wsiedliœmy do mojego czółna,pojechaliœmy łowić ryby na rzece i bawiliœmy się doskonale.Obejrzeliœmy też tratwę i przekonaliœmy się,że jest w dobrym stanie.Kiedy spóŸnieni wróciliœmy na kolację,wszyscy w domu tacy byli wystraszeni i zdenerwowani,że w ogóle nie wiedzieli,co się z nimi dzieje.Ledwie uwinęliœmy się z jedzeniem,kazali nam pójœćspać i w żaden sposób nie chcieli powiedzieć,co się stało,ani nie wspomnieli słowem o tym ostatnim liœcie.Ale wcale namto nie było potrzebne,bo znaliœmy ten list nie gorzej od nich.A jak tylko doszliœmy do połowy schodów i ciotka Sally odwróciła się do nas plecami,smyknęliœmy na dół do piwnicy,wzięliœmy ze spiżarni doœć jedzeniana porzšdne œniadanie,wróciliœmy do naszego pokoju i poszliœmy spać.Wst al i œmy o pół do dwunastej i Tomek ubrał się w suknię ciotki Sally,którš przedtem zwędził,ale kiedy miał już wyjœć z tymi naszymi zapasami,spytał: – Gdzie jest masło?? – Wyłożyłem kawałek na kromkę chleba – odparłem. – Pewnieœ je zostawił razem z tym chlebem,bo go tu nie ma. – Och,Tomek,możemy się obejœć doskonale bez masła – powiedziałem. –Ale nie musimy.Biegnij teraz prosto do piwnicy i przynieœ masło.A potem zejdŸ po drucie na dół i przyjdŸ do szałasu.Ja tymczasem napcham słomy do ubrania Jima,co będzie jego matkš w przebraniu,a jak tylko przyjdziesz,zabeczę jak owca i potem uciekniemy. Więc Tomek zjechał na dół po drucie,a ja zszedłem do piwnicy.Kawałek masła wielkoœci pięœci znajdował się tam,gdzie gozostawiłem,więc wzišłem masło razem z kromkš chleba,na której leżało,zgasiłem œwiecę,bardzo ostrożnie zaczšłem wspinać się na schody i bez wypadku dotarłem na parter.Ale tam zobaczyłem ciotkę Sally idšcš ze œwiecš,więc włożyłem chleb i masło pod kapelusz,a kapelusz mocno wcisnšłem na głowę.Prawie w tej samej sekundzie ciotka Sally mnie spostrzegła. – Byłeœ w piwnicy??– spytała. – Tak,ciociu. – Coœ tam robił?? – Nic. – Nic?? – Nic,ciociu. – W takim razie,co ci przyszło do głowy,żeby włóczyć się po domu o tej porze? – Nie wiem,ciociu. –Nie wiesz?Radzę ci,Tomku,żebyœ nie odpowiadał w taki sposób.Powiedz zaraz,coœ tam robił! – Nic,ciociu,nie robiłem.Jak babcię kocham,że nic! Myœlałem,że mnie teraz puœci,i kiedy indziej by mnie na pewno puœciła.Ale ostatnio działo się tyle dziwnych rzeczy,że niepokoił jš każdy najmniejszy drobiazg,który nie był jasny jak słońce.Powiedziała bardzo stanowczo; –Marsz do bawialni i czekaj tam na mnie.Robiłeœ coœ,czegoœ nie powinien robić,ale bšdŸ spokojny,już ja potrafię z ciebie wszystko wycišgnšć. I oddaliła się dopiero wtedy,kiedy otworzyłem drzwi i wszedłem do bawialni.Orety – ależ tam było ludzi!Piętnastu farmerów i każdy z nich miał strzelbę!Zrobiło mi się strasznie słabo, podszedłem chyłkiem do krzesła i usiadłem.MężczyŸni siedzieli,gdzie popadło,niektórzy rozmawiali przyciszonymgłosem,a wszyscy byli zdenerwowani i niespokojni,i starali się udawać,że wcale nie sš.Ale ja wiedziałem,że sš niespokojni,bo to zdejmowali kapelusze,to je znowu wkładali albo drapali się po głowach,albo szarpali guziki.Ja też czułem się nieswojo,ale mimo to nie zdejmowałem kapelusza. Bardzo chciałem,żeby ciotka Sally przyszłaiporachowała się ze mnš,a nawet przetrzepała mi skórę,jeżeli przyjdzie jej na to ochota,bylebym mógł sobie pójœć i powiedzieć Tomkowi,że zagalopowaliœmy sięza daleko i wpakowaliœmy się w paskudnš kabałę.Bardzo chciałem, żebyœmy nie bałamucili dłużej czasu,tylko uciekli z Jimem,zanim te zabijaki stracš cierpliwoœć i pójdš się z nami rozprawić. W końcu ciotka Sally przyszła i zaczęła mi zadawać pytania,ale ja nie potrafiłem na nie odpowiedzieć i w ogóle nie wiedziałem,na którym œwiecie stoję,bo ci farmerzy strasznie zaczęli się teraz denerwować.Niektórzy mówili,że jest już tylko kilka minut do dwunastej,więc chcieli zaraz pójœć i zakraœć się na tych zbójów;inni przekładali im,że należy czekaćna sygnał.Poza tym ciotka Sally piłowała mnie pytaniami,a ja trzšsłem się od stóp dogłów i ze strachu uginały się pode mnš kolana.W pokoju robiło się coraz goręcej i masło zaczęło mi się topić pod kapeluszem i spływało w strużkach po karku i za uszami.A jak po chwili któryœ z mężczyzn powiedział:–Jestem za tym,żebyœmy przed nimi weszli do szałasu,teraz zaraz,i złapaliich,jak będš wchodzić – o mało co nie zemdlałem.I strużka masła spłynęła mi poczole.Ciotka Sally zobaczyła to,zbladła jak œciana i zawołała: –Boże miłosierny,co się z tobš dzieje,chłopcze?Ach,dostał zapalenia mózgui teraz goršczka paruje mu głowš! Wszyscy zbiegli się,żeby popatrzeć,a ciotkaSally zerwała mi kapelusz z głowy i wtedy wypadła ta kromka i reszta masła.Ciotka schwyciła mnie w objęcia,uœcisnęła i zawołała: – Och,ależ tyœ mnie przestraszył!Bogu dzięki,że to nic gorszego.Bo Ÿle się tu u nasdzieje,a nieszczęœcia zawsze chodzš w parze,więc jak zobaczyłam tę strugę,pomyœlałam,że już po tobie, bo poznałam z koloru i wyglšdu,że to chyba twój mózg.Czemuœ mi,chłopcze,nie powiedział, że po to chodziłeœ do piwnicy.Nic bym się nie gniewała.A teraz zmykaj spać i żebym cię do rana nie widziała! W sekundę byłem na górze a w następnej sekundzie zjeżdżałem po drucie od piorunochronu i gnałem w ciemnoœciach do przybudówki.Byłem tak przejęty,że prawie nie mogłem wydusić z siebie słów,ale powiedziałem Tomkowi najprędzej,jak tylkomogłem,że musimy się œpieszyć, że teraz nie mamy ani minuty do stracenia,bo w domu pełno jest mężczyzn ze strzelbami. Oczy mu się zaœwieciły.Powiedział: –Nie,naprawdę?Wiesz,że to morowe!Mówię ci,Huck,że gdybym mógł wszystko urzšdzić od nowa,zbiegłoby się ich tu ze dwustu.Żeby tam można było poczekać,póki nie... – Prędzej,Tomek!Prędzej!– zawołałem.– Gdzie Jim?? –O krok od ciebie.Możesz go dotknšć wycišgniętš rękš.Przebrał się już i wszystko jest gotowe.Teraz wyjdziemy i damy im ten owczy sygnał. Ale w tej samej chwili usłyszeliœmy kroki mężczyzn zbliżajšcych się do drzwi.Zaczęli gmerać przy kłódce i któryœ z nich powiedział: –Mówiłem wam,że będziemy za wczeœnie.Jeszcze nie przyszli,kłódka jest na drzwiach. Zamknę was kilku w œrodku,zaczaicie się w ciemnoœci i zabijecieich,jak będš wchodzili.A reszta niech się rozstawi dookoła szałasu i nasłuchuje,czy nie idš. Weszli.Po ciemku nic nie mogli dojrzeć i o mało co na nas nie wpadli,kiedyœmy czmychali w poœpiechu pod łóżko.Ale cicho imigiem dopadliœmy łóżka i wyczołgaliœmy się przez dziurę – Jim pierwszy,potem ja,na końcu Tomek,to jest w takiej kolejnoœci,jakš Tomek kazał nam zachować.ZnaleŸliœmy się teraz w przybudówce i obok za œcianš słyszeliœmy kroki mężczyzn. Podkradliœmy się pod drzwii Tomek nas tam zatrzymał,przyłożył oko do szpary,ale tak było ciemno,że nic nie widział.Wyszeptał nam,że poczeka,aż krokisię oddalš,a jak nam da kuksańca,Jim niechucieka pierwszy,ja za nim.Więc teraz przyłożył ucho do szpary i słuchał, słuchał,słuchał,a kroki cały czas szurgotały na dworze.W końcu Tomek tršcił nas i wymknęliœmy się z przybudówki,a potem schyleni,prawie nie oddychajšc,zaczęliœmy przekradać się całkiem bezszelestnie w stronę płotu.Posuwaliœmy się gęsiego,dopadliœmy płotu, Jim i ja zdołaliœmy przeleŸć na drugš stronę,ale Tomek zaczepił spodniami o jakšœ drzazgę na górnej belce,a że kroki były coraz bliżej,szarpnšł się i drzazga odprysnęła z trzaskiem. Zeskoczył na ziemię i zaczšł biec do nas.W tej samej chwili ktoœ wrzasnšł: –Kto tam?Odpowiadać,bo strzelam!Ale nie odpowiedzieliœmy,tylko wzięliœmy nogi za pas i jazda przed siebie.Słychać było szurgot,nóg potem:–Bach!Bach!Ba-ba-bach!–ikulki zaczęły nam gęsto œwistać koło uszu.Rozległy się nawoływania: –Sš tutaj i uciekajš do rzeki!Dalej za nimi,chłopcy!Spuœcić psy! Rzucili się naprzód pędem.Słyszeliœmy ich,bo mieli na nogach buty i wrzeszczeli,a my ani nie mieliœmy butów,aniœmy nie wrzeszczeli.Biegliœmy œcieżkš do tartatku,ale kiedy pogoń była już blisko,uskoczyliœmy w bok między krzaki i przepuœciliœmy biegnšcych mężczyzn,a potem zaczęliœmy się posuwać ich œladem.MężczyŸni kazali przedtem zamknšć wszystkie psy,żeby nie odstraszyły rozbójników;teraz ktoœ je wypuœcił i zbliżały się z takim ujadaniem,jakby ich gnało najmniej sto tysięcy.Ale były to przecież nasze psy.Więc zaczekaliœmy,aż się z nami zrównajš: jak zobaczyły,że to tylko my i że nie ma w tym nic ciekawego,przywitały się z nami krótko i zaraz œmignęły dalej za krzykami i wrzawš.Wtedy my znowu w nogi i biegliœmy tak za nimi prawie do samego tartaku,a potem przez krzaki do miejsca,gdzie ukryłem czółno. Wskoczyliœmy do czółna,migiem odbiliœmy od brzegu i wypłynęliœmy na œrodek rzeki,starajšc się robić możliwie najmniej hałasu.A potem spokojnie i bez poœpiechu zaczęliœmy wiosłować w kierunku wyspy,gdzie była nasza tratwa.Słyszeliœmynawoływania mężczyzn i szczekanie psów na brzegu,ale w miarę jak oddalaliœmy się coraz bardziej,wrzawa cichła,aż w końcu całkiem umilkła.Kiedy przesiedliœmy się na tratwę,powiedziałem: – Teraz,Jim,znowu jesteœ wolny i na pewnonigdy już nie będziesz niewolnikiem. –I nie ma co,Huck,pierwszorzędnie się to udało!Wykombinowane było wszystko pięknie. Nie ma takiego drugiego człowieka,który by potrafił ułożyć bardziej pokiełbaszony plan. Byliœmy wszyscy trzej okropnie zadowoleni,ale Tomek był najbardziej zadowolony,bo miał w nodze kulkę. Kiedyœmy z Jimem o tym usłyszeli,zrzedły nam miny.Rana bolała Tomka porzšdnie i krwawiła.Zanieœliœmy go do wigwamu i podarliœmy jednš z koszul Księcia na bandaże,ale Tomek zawołał: –Dajcie mi te szmaty,sam to potrafię zrobić.IdŸcie już!Nie marudŸcie mi teraz,kiedy ucieczka tak się morowo udała.Odwišżcie tratwę i za wiosła!Ach,chłopcy,aleœmy to pięknie wyszykowali!Pierwsza klasa. Szkoda,że to nie my zajmowaliœmy się Ludwikiem XVI.Niebyłoby wtedy napisane w jego życiorysie:„Synu œwiętego Ludwika,jazda donieba!”Skšdże!Przemycilibyœmy go przez granicę,zwyczajnie byœmy go przemycili,a poszłoby nam to jak z płatka.Prędzej,łapcie za wiosła! Ale my z Jimem naradzaliœmy się i namyœlaliœmy.Pomedytowałem chwilę,a potem powiadam: – Ty zaczynaj,Jim! Wtedy Jim powiedział: –Mnie się to tak widzi,Huck.Jakby Tomek miał być uwolniony,a jeden z chłopców dostałby kulkę,to czy Tomek powiedziałby:„Jazda,ratujcie mnie,co się mamy martwić o doktora dla tego tanowił,że ie widziałem się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żÇPŸ'(ČďŰ c)€ÉĘĂc)ʍ"Ťc)Ë81Y \)̑>â*€rannego?” Czy to wyglšda na panicza Tomka Sawyera?Czy on by tak powiedział?Głowę dam,że nie.No to stary Jim też tego nie powie.Nie,Huck,nie ruszę się stšd ani na krok,póki go doktor nie obejrzy.Choćbym miał tu tkwić czterdzieœcilat. Wiedziałem,że Jim jest biały w œrodku i porzšdny,i spodziewałem się,że tak powie.Więc teraz wszystko było w porzšdku i mogłem zawiadomić Tomka,że idę po doktora.Zaczšł się niezgorzej awanturować,ale my z Jimem nie ustępowaliœmy i nie chcieliœmy się ruszyć z miejsca;wtedy zagroził nam,że wyczołga się z wigwamu i odwišże tratwę,ale myœmy mu nie dali.No to zaczšł nam uršgać,tylko że to też nic nie pomogło. Więc kiedy zobaczył,że przygotowuję czółno,powiedział: –Skoro się tak upierasz,to ci powiem,jak masz wszystko urzšdzić po przyjœciu do miasteczka:zarygluj,drzwi,zawišż doktorowioczy,każ mu przysišc,że będzie milczał jakgrób, wsadŸ mu do ręki sakiewkę pełnš złota,a potem wyprowadŸ go na ulicę i kołuj z nim w ciemnoœci po różnych zakamarkach i kštach,a wreszcie wsadŸ go do czółna i przywieŸ tutaj okrężnš drogš między kępami.Ale wpierw go obszukaj i zabierz mu kredę,i nie oddawaj,póki nie odwieziesz go z powrotem do miasteczka,boinaczej naznaczy tratwę i bez trudu jš potem pozna.Wszyscy oni tak robiš. Odjechałem,przyrzekłszy Tomkowi,że go posłucham.Postanowiliœmy,że na widok doktora Jim schowa się w lesie i wyjdzie z kryjówki dopiero po jego odjeŸdzie. „To chyba musiały być duchy ” Doktor był staruszkiem.Kiedy go obudziłem,okazało się,że jest bardzo miłym i dobrym staruszkiem.Powiedziałem mu,że wczoraj po południu polowaliœmy z bratem na Wyspie Hiszpańskiej,a potem położyliœmy się spać na tratwie,którš znaleŸliœmy,ale gdzieœ po północy mój brat kopnšł przez sen w strzelbę i strzelba wypaliła mu prosto w nogę.Więc teraz prosimy, żeby doktor pojechał na wyspę i zrobił wszystko,co trzeba,ale żeby nikomu o tym nie wspominał ani nikogo nie zawiadamiał,bo chcielibyœmy tego wieczoru pójœć do domu i zrobić naszym krewnym niespodziankę. – A jak się nazywajš wasi krewni??– spytał. – Państwo Phelps – odparłem. – Uhm – powiedział.Po chwili spytał:– Jak mówiłeœ,że twój brat został ranny? – Miał sen – zaczšłem znowu tłumaczyć –i w tym œnie do niego strzeliło. –Szczególny sen – mruknšł doktor.W końcuzapalił latarnię,wzišł torbę z narzędziami iwyszliœmy.Czółno nie bardzo mu się podobało;powiedział,że takie czółno jest wsam raz dla jednego człowieka,ale dwóm ludziom nie byłoby w nim bezpiecznie.Ja muna to: – Och,może się pan doktor nie bać.Utrzymało œpiewajšco całš naszš trójkę! – Jak to trójkę?? – To znaczy mnie i Sida,i...i...strzelby. – Ach,tak!– mruknšł. Postawił stopę na burcie czółna i zachybotał nim,a potem potrzšsnšł głowš ipowiedział,że rozejrzy się za większš łodziš.Ale wszystkie były przymocowane łańcuchami zamkniętymi na kłódki,więc doktor wsiadł do czółna i kazał mi,żebym tu na niego zaczekał albo żebym gdzieœ dalej poszukał łodzi,ale najlepiej zrobię,jeżeli pójdę do domu i przygotuję krewnych na tę niespodziankę;naturalnie,jeœli mam ochotę.Odparłem,że wcale nie mam.Więc potem wytłumaczyłem mu,gdzie znajdzie tratwę,i doktor odjechał. Bardzo niedługo przyszła mi do głowy jedna myœl.Powiedziałem sobie:a jeżeli ten doktor nie potrafi tak na łapu-capu,jak to mówiš,wyrychtować nogi Tomka?Jeżeli mu to zajmie kilka dni? Co wtedy?Czy będziemy siedzieli spokojnie na tratwie i czekali,aż się staruszek wygada?Nic z tego.Już ja wiem,co zrobię.Poczekam na niego,a jak wróci i powie,że musi tam jeszcze raz pojechać,nie odstšpię go,choćbym miał popłynšć za nim wpław.Potem na tratwie zwišżemy go i nie puœcimy,i przepłyniemy kawałek w dół rzeki.A kiedy doktor nie będzie już Tomkowi potrzebny,damy mu tylepieniędzy,ile się będzie należało,albo wszystko co mamy,i pozwolimy mu zejœć nalšd. Więc zagrzebałem się w kupie chrustu na małš drzemkę,a jak się obudziłem,słońce œwieciło mi wysoko nad głowš!Zerwałem się na nogi i pognałem do domu doktora,ale mi tam powiedzieli,że wyszedł w nocy nie wiadomo o której godzinie i dotšd nie wrócił.Pomyœlałem, że widocznie z Tomkiem jest Ÿle i że muszę natychmiast popłynšć na wyspę.Zaczšłem biec,a jak okršżałem narożnik,o mało co nie zrobiłemwujaszkowi Silasowi głowš dziury w brzuchu! Zawołali – Tomek!!Gdzieœ ty się,smarkaczu,podziewał? – Ja??Nigdzie – odparłem.– Zwyczajnie,goniliœmy z Sidem za zbiegłym Murzynem. – Ale gdzieœcie byli tyle czasu??Ciotka bardzo jest niespokojna. –Całkiem niepotrzebnie –powiedziałem –bo nic nam się nie stało.Szliœmy najpierw za pogoniš i za psami,ale tak się od nas dalekoodsadzili,że znikli nam z oczu.Potem zdawało nam się,że ich słyszymy na rzece,więc wsiedliœmy do czółna i popłynęliœmy za nimi,i przeprawiliœmy się na tamtš stronę,ale nigdzieœmy ich nie spotkali,więc przybiliœmy do brzegu i poszliœmy spać.Obudziliœmy się dopiero przed godzinš i wróciliœmy czółnem do miasteczka, żeby się czegoœ dowiedzieć.Teraz Sid jest na poczcie i pyta o nowiny,a ja biegnę kupić dla nas coœ do zjedzenia.Potem zaraz wracamy do domu. Więc poszliœmy na pocztę po tego „Sida ”,ale jak się spodziewałem,wcale go tam nie było. Pan Phelps odebrał list i czekaliœmy jeszcze chwilę,ale „Sid ”jak nieprzychodził,tak nie przychodził.W końcu pan Phelps powiedział,że jak Sid przestaniesię włóczyć po miasteczku, niech sobie wróci na piechotę albo popłynie czółnem;my wrócimy do domu wozem.Nie udało mi się go namówić,żeby mi pozwolił poczekać na Sida.Powiedział,że nie mam po co na niego czekać.Zresztš i tak muszę pojechać pokazać się ciotce.Niech zobaczy,że jesteœmy cali i zdrowi. Kiedy przyjechaliœmy do domu,ciotka Sally tak się na mój widok ucieszyła,że œmiała się i płakała na przemiany,i wyœciskała mnie,a potem spuœciła mi to swoje lanie,całkiem œmiechu warte.Na koniec zapowiedziała,że Sida czeka to samo. A w domu było pełno farmerów,co ich ciotka Sally razem z żonami zaprosiła na obiad. Takiego trajkotania to chyba w życiu nie słyszałem.Najgorsza była stara pani Hotchkiss. Trzepała językiem bez ustanku.Tak zaczęła:–No więc,pani Phelps,przeszukałam caluchny szałas i uważam,że ten Murzyn był pomylony.Powiedziałam to nawet pani Damrell –na pewno pamięta.Był pomylony,powiadam, a tacy sš najgorsi,powiadam,zapamiętajcie sobie,był pomylony.Wszystko na to wskazuje, powiadam.WeŸcie choćby taki kamień szlifierski,powiadam.Nie próbujcie we mnie wmawiać, powiadam,że człowiek przy zdrowych zmysłach wypisywałby takie różne brednie na kamieniu szlifierskim.Tu takiemu a takiemu pękło serce albo taki a taki usychał trzydzieœci siedem lat, albo te głupstwa o synu naturalnym jakiegoœ tam Ludwika.Ten Murzyn był całkiem pomylony, powiadam.Mówiłam to od poczštku,mówię teraz i zawsze tak będę mówiła.Powiadam,że ten Murzyn był pomylony.Pomylony jak Nabuchodonozor. –Albo weŸ pani,pani Hotchkiss,takš drabinkęsznurowš –wtršciła pani Damrell.– Do czego,w imię Boga,potrzebna mu była... –Słowo w słowo to samo mówiłam do pani Utterback nie dalej jak przed minutš,na pewno pamięta.Ona to samo mówiła.„WeŸ pani takš drabinkę sznurowš ” –mówiła.„To prawda – powiadam.– Do czego mogła mu być potrzebna drabinka sznurowa?” – powiadam.A na to pani Utterback powiada... –Ale w jaki sposób,u licha,udało im się wtaszczyć ten kamień szlifierski do szałasu?I kto wykopał tę dziurę?Albo kto...–Słowo w słowo to samo mówiłam,panie Penrod –przerwała znów pani Hotchkiss.– Właœnie przed chwilš...mogę prosić o tę faskę syropu...?– mówiłam to pani Dunlap.Jakim cudem mogli wtaszczyć tam ten kamień szlifierski?Bez pomocy,uważacie,bez żadnej pomocy. Akurat!–powiadam.Nie mówcie mi,powiadam,że nie było tu żadnej pomocy.Była pomoc! Ten czarnuch,powiadam,miał najmniej kilkunastu pomocników.I jakby to o-mnie chodziło,wy chłostałabym kolejno wszystkich Murzynów na tej plantacji,ale dowiedziałabym się,czyja to sprawka.A co więcej,powiadam... –Kilkunastu pomocników!Czterdziestu nie zmajstrowałoby wszystkiego,co ci ludzie tuzrobili.WeŸcie choćby te piły ze scyzorykówi różne takie narzędzia –jaka to żmudna praca! Albo ta noga od łóżka,odpiłowana scyzorykiem – szeœciu ludzi musiało się nad nim mozolić najmniej przez tydzień.Alboten Murzyn zrobiony ze słomy,albo... – Słusznie mówisz,panie Hightower.Słowo w słowo to samo mówiłam panu Phelps.„Co pani o tym myœli,pani Hotchkiss?”–spytał mnie pan Phelps.„Co o czym myœlę?”–spytałam.„O tej nodze odpiłowanej w taki sposób ” – powiada panPhelps.”Co o tym myœlę?Głowę dam,że sama nie mogła się odpiłować –powiadam.–Ktoœ jš musiał odpiłować –powiadam.– Takie jest moje zdanie – powiadam.– Wszystko mi jedno,czy się pan ze mnš zgadza,ale takie jest moje zdanie, a jak ktoœ inny potrafi wymyœlić coœ mšdrzejszego –powiadam –niech sobie wymyœla ”. Powiadam do pani Dunlap... –Do diaska z tym,pani Phelps!Przecież żeby wykonać całš tę robotę,musiała się w tym szałasie zbierać co noc przez miesišc całakupa Murzynów.Chociażby ta koszula,cała wtajemniczych znakach afrykańskich wypisanych krwiš!Tak,musiała œlęczeć nad tymi gryzmołami cała ich kupa,i to prawie bez ustanku. Dałabym dwa dolary,żeby mi ktoœ te znaki odczytał.A co się tyczy Murzynów,którzy jepisali,łoiłbym im skórę,aż... –Czy mu jacyœ ludzie pomagali!Też pytanie.Jakbyœ pan,panie Markles,pomieszkał trochę w tym domu,prędko byœ się o tym przekonał.Przecież oni kradli wszystko,co im wpadło pod rękę.I pomyœleć tylko,że mycały czas mieliœmy się na bacznoœci!Tę koszulę ukradli prosto ze sznura.A jeœli idzie o przeœcieradło,z którego zrobili drabinkę sznurowš,to prostu trudno powiedzieć,ile to razy go nie kradli.A poza tym œwiece,lichtarze,łyżki,stary rondel i tysišce rzeczy,tylko że mi one teraz z głowy wypadły,a na dodatek mojš nowš perkalowš suknię.Jak już wam mówiłam,myz Silasem i moi siostrzeńcy Sid i Tomek bezustannie mieliœmy się na bacznoœci,dzieńi noc,a mimo to nie widzieliœmy ich aniœmy ich nie słyszeli.A w ostatniej chwili,pomyœlcie tylko:dostali się tutaj cichaczem,wystrychnęli nas na dudka –i to nie tylko nas,bo nabrali także tych rozbójników z puszczy – a potem cali i zdrowi uciekli sobie najspokojniej z tym Murzynem,chociaż szesnastu mężczyzn i dwadzieœcia dwa psy dosłownie następowało im na pięty.Powiadam wam,że o czymœ takim nigdy mi się nawet nie œniło!Przecież duchy nie zrobiłyby tego lepiej anizgrabniej.I to chyba musiały być duchy,bo znacie nasze psy i wiecie,że lepszych by zeœwiecš szukać.No i pomyœlcie – te psy ani razu nie wpadły na ich trop!Wytłumaczcie mi to,jeżeli potraficie.Niech któreœ z was przynajmniej spróbuje. – Hm,to przechodzi ludzkie...! – Wielki Boże,nigdy by mi to...! – Nie dziwiłbym się,gdyby...! – Złodzieje domowi,a oprócz tego...! – Na miłoœć boskš,bałabym się mieszkać wtakim domu...! –Bałabym się!Powiadam pani,pani Ridgeway,że z tego strachu nie mogłam ani zasnšć,ani wstać,ani uleżeć,ani usiedzieć.Przecież one mogły ukraœć...Ach,Boże,możecie sobie wyobrazić,co się ze mnš działo wczoraj koło północy!Zaczęłam się bać,że ukradnš kogoœ z rodziny,słowo daję.Do tego doszłam,że już całkiem stršciłam głowę.Teraz,w biały dzień, wydaje mi się to głupie,ale wtedy,kiedy pomyœlałam sobie,że tam na górze œpiš moi dwaj biedni chłopcy samiuteńcy w pokoju,to tak się tym zaczęłam gryŸć,że poszłam i zamknęłam ich na klucz.Zwyczajnie zamknęłam.Każdy by to zrobił.Bo sami rozumiecie,że jak człowiek raz się czegoœ przestraszy,a ten strach cišgle roœnie w nim i roœnie,to w końcu człowiek bliski jestobłędu i zaczyna robić jedno głupstwo po drugim,aż w końcu myœli sobie,że gdyby takbył małym chłopcem i leżał sam na górze w pokoju,i drzwi nie byłyby zamknięte...–urwała,zrobiła takš jakšœ zdziwionš minę i zaczęła powoli obracać głowę,a jak wreszcie jej oczy zatrzymały się na mnie,wstałem i poszedłem się przejœć. Uważałem,że potrafię jej lepiej wytłumaczyć,jakim sposobem nie było nas rano w pokoju, jeżeli trochę nad tym pomyœlę gdzieœ na osobnoœci.Ale nie odszedłem daleko,bo inaczej zaraz by po mnie posłała i kazałaby mi wrócić.Kiedy póŸnym popołudniem wszyscy goœcie odjechali, wróciłem do domu i powiedziałem ciotce Sally,że wrzawa obudziła mnie i Sida i wtedy zobaczyliœmy,że drzwi sš zamknięte,więc zjechaliœmy na dół po drucie od piorunochronu,bo strasznie chcieliœmy zobaczyć z bliska tę zabawę;ale potłukliœmysię trochę i nigdy już nie będziemy tamtędy wychodzili.Dalej powtórzyłem jej wszystko to,co usłyszał ode mnie wujaszek Silas.A wtedy ona mi powiedziała,że już nam chybadaruje i w gruncie rzeczy nic się takiego nie stało,że właœciwie po chłopcach nie można się spodziewać niczego innego,bo jejzdaniem,wszyscy chłopcy to straszni obwiesie.Ciotka Sally dodała jeszcze,że ponieważ żadna szkoda z tego nie wynikła,ona woli cieszyć się,że jesteœmy cali i zdrowi,i z powrotem w domu, zamiastgryŸć się tym,co było,ale się skończyło.Więc pocałowała mnie i pogłaskała po głowie, a potem zamyœliła się tak jakoœ bardzo poważnie.Po chwili drgnęła i powiada: – Na miłoœć boskš,to już prawie wieczór,aSid nie wrócił!Gdzie się ten chłopiec podziewa? Pomyœlałem,że to dla mnie œwietna okazja,więc prędko ršbnšłem: – Skoczę do miasteczka i zaraz go przyprowadzę. –Nie,nigdzie nie pójdziesz —odparła –Zostaniesz w domu.Wystarczy,że jeden z was zginšł.Jeżeli Sid nie wróci do kolacji,wujaszek pójdzie go poszukać. Hm,Tomek naturalnie na kolację nie wrócił,więc jak tylko wstaliœmy od stołu,wujaszek Silas wyprawił się do miasteczka. Wrócił koło dziewištej,trochę niespokojny,bo nigdzie nie trafił na œlad Tomka.Ciotka Sally była teraz porzšdnie niespokojna,ale wujaszek Silas tłumaczył jej,że nie ma żadnych podstaw do niepokoju,bo chłopcy wszyscy sš jednacy,i ciotka może być pewna,że Sid przyjdzie rano cały i zdrowy.Ciotka Sally odparła,że tak czy siak poczeka na niego trochę przy zapalonej œwiecy,żeby mógł łatwiej znaleŸćdrogę. A kiedy położyłem się już do łóżka,wzięła œwiecę i przyszła do mnie,opatuliła mnie kołdrš i taka była serdeczna,że poczułem się ohydnie nikczemny i pomyœlałem,że nie potrafię spojrzeć jej w oczy.Potem przysiadła na łóżku i długo ze mnš rozmawiała co rusz powtarzajšc,jaki to wspaniały chłopiec z tego Sida;zdawało mi się,że nigdy nie przestanie o nim mówić.A od czasu do czasu pytała mnie,czy ja nie myœlę,że Sid zabłšdził albo jest ranny,albo się utopił i może leży teraz gdzieœ cierpišcy albo całkiem nieżywy,a jej przy nim nie ma i w niczym nie może mu pomóc.Wtedy łzy zaczynały jej kapać po policzkach,więc mówiłem,że Sidowi na pewno nic się nie stało i że rano wróci z całš pewnoœciš.Na to ona œciskała mnie albo całowała i prosiła,żebym powtórzył te słowa jaszcze raz i jeszcze raz,bo chociaż bardzo jest strapiona,robi jej się od nich trochę lżej na sercu.Kiedy już odchodziła,spojrzała mi w oczy tak jakoœ mocno i łagodnie i tak powiedziała: –Nie zamknę drzwi,Tomku,a zresztš jest przecież okno i drut od piorunochronu.Ale będziesz dobry,prawda?Nie pójdziesz?Zrobisz to dla mnie? Bóg jeden wie,jak bardzo chciałem pójœć,żeby zobaczyć,co i jak z Tomkiem.I naturalnie miałem zamiar pójœć.Teraz za skarby œwiata nie ruszyłbym się z domu. Ale ciotka Sally chodziła mi wcišż po głowiei Tomek chodził mi wcišż po głowie,więc spałem bardzo niespokojnie.Dwa razy w cišgu nocy zjeżdżałem na dół po drucie i wychodziłem na drogę,a potem jak przekradałem się pod domem,widziałem jš siedzšcš ze œwieczkš w oknie; oczy miała pełne łez i wpatrywała się w ciemnoœć.Strasznie chciałem jakoœ jej pomóc,ale nic nie mogłem zrobić.Mogłem tylko przysišc sobie,że już nigdy nie zrobię nic takiego,czym bym jš zmartwił. Trzeci raz zbudziłem się przed samym œwitem,a jak zszedłem na dół,zobaczyłem,że œwieca dopala się,a ciotka Sally wcišż jeszcze siedzi w oknie.Oparła swojš starš siwš głowę na rękach i spała. Dlaczego nie powieszono Jima Przed œniadaniem pan Phelps wybrał się znowu do miasteczka,ale wrócił z niczym.Potem oboje siedzieli przy stole zamyœleni i milczšcy,i ze strasznie żałobnymi minami.Kawa im stygła i w ogóle iałem się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żÍPäc*Î4Čc*ĎüÝ c*ĐŮ+Fc*Ń:I%*nic nie jedli.Naraz pan Phelps zapytał: – Oddałem ci ten list?? – Jaki list?? – Ten,co to wczoraj przyniosłem z poczty. – Nie dałeœ mi żadnego listu. – Hm,widocznie zapomniałem. Zaczšł szperać po kieszeniach,ale w końcu poszedł gdzieœ i po chwili wrócił z listem.Dał go ciotce Sally,a ona zawołała: – Ach,to z St.Petersburga,od Polly! Pomyœlałem,że przechadzka znowu by mi dobrze zrobiła,tylko że jakoœ nie mogłem ruszyć się z miejsca.Ale zanim ciotka zdšżyła otworzyć list,upuœciła go na podłogę i wybiegła. Zobaczyła coœ.Ja też zobaczyłem:Tomka Sawyera niesiono na materacu.Obok szedł ten stary doktor i Jimw perkalowej ciotczynej sukni,z rękami zwišzanymi z tyłu,i cała kupa ludzi. Wsunšłem list do pierwszej kryjówki,jaka mi wpadła w oko,i pobiegłem za ciotkš Sally. Rzuciła się do Tomka,płaczšc i wołajšc: – Och,nie żyje,nie żyje!Wiem,że nie żyje! A Tomek poruszył głowš i coœ tam zamruczał,z czego wynikało,że jest nieprzytomny.Wtedy ciotka Sally podniosła ręce do góry i zawołała: –Bogu niech będš dzięki,żyje!O nic więcej nie proszę!pocałowała go i pobiegła do domu przygotować łóżko;po drodze rzucałana lewo i prawo rozkazy Murzynom i wszystkim,robišc to z takš szybkoœciš,z jakš mogła najprędzej obracać językiem. Poszedłem za mężczyznami,którzy prowadzili Jima,bo chciałem zobaczyć,co z nim zrobiš; doktor i wujaszek Silas weszli do domu za Tomkiem.Ci mężczyŸni byli strasznie rozwœcieczeni i kilku ich to nawetchciało koniecznie powiesić Jima,jako przestrogę dla wszystkich Murzynów w okolicy,żeby nie próbowali przypadkiem uciekać tak jak Jim,który narobił ludziom masę kłopotów,napędził całej rodzinie Phelpsów okropnego strachu i męczył ich przez tyle dni i nocy. Ale inni mówili,że tegonie wolno robić i że to byłoby głupie,bo tenczarnuch jest cudzy,więc na pewno znajdzie się właœciciel i każe za niego zapłacić.To ich trochę ostudziło;zawsze takjest.Ludzie,którzy sš najpierwsi do wieszania Murzyna,co postšpił niezupełnie jak należy, nigdy nie sš najpierwsi do płacenia za niego,kiedy już się nacieszš tym wieszaniem. Jednakże wymysłów to Jimowi nie szczędzili i od czasu do czasu bili go po głowie,ale Jim nie pisnšł ani słowa i udawał,że mnie wcale nie zna.Zaprowadzili go do naszego szałasu,kazali mu się ubrać w stare ubranie i przymocowali go łańcuchem,ale tym razem nie do żadnej nogi od łóżka,tylko do wielkiej żelaznej klamry,którš wbili w dolnš belkę szałasu;a potem zwišzali mu łańcuchem ręce i nogi,i powiedzieli,że do jedzenia będzie dostawał tylko chleb i wodę,dopóki nie zgłosi się po niego właœciciel albo Jim nie zostanie sprzedany z licytacji,o ile właœciciel nie zabierze go w przepisanym czasie.Wreszciezasypali podkop i postanowili,że dwaj farmerzy ze strzelbami będš trzymali co noc straż przed szałasem,a na dzień przywišże się do drzwi buldoga. A jak obgadawszy wszystko mieli już odejœć,częstujšc Jima na odchodnym takimi jakby pożegnalnymi wymysłami,nadszedł stary doktor,zajrzał do szałasu i tak powiedział: –Nie bšdŸcie dla niego za surowi,bo to nie jest zły Murzyn.Kiedy dostałem się na tę tratwę, gdzie znalazłem chłopca,zaraz zobaczyłem,że sam nie dam rady wydobyć kuli,a chłopiec był w takim stanie,że nie mogłem go zostawić i pójœć po pomoc.Jego stan cišgle się pogarszał,a po pewnym czasie ranny zaczšł bredzić,nie pozwalał mi do siebie podejœć i mówił,że jeœli naznaczę kredš tratwę,zabije mnie,i plótł całš masę tym podobnych głupstw.Zrozumiałem,że w żaden sposób sobie z nim nie poradzę i wtedy powiedziałem na głos,że muszę koniecznie postarać się o jakšœ pomoc.Ledwie skończyłem mówić,wyrósł koło mnie jak spod ziemi ten Murzyn i powiada,że mi pomoże,co też zrobił nadzwyczajnie zręcznie.Domyœliłem się naturalnie,że jest to zbiegły Murzyn –no i masz babo placek!Znalazłem się w paskudnej sytuacji,możecie mi wierzyć.Miałem dwóch pacjentów chorych na przeziębienie,więc naturalnie dużo bym dał za to, żeby móc pojechać do miasteczka i zbadać ich,ale nie pojechałem,bo wtedy Murzyn mógłby był uciec i ludzie mnie by o to winili.Jak na złoœć ani jedna łódŸ nie przepływała na tyle blisko, żebym jš mógł znakami przywołać.Siedziałem więc tak,uwięziony na tratwie,aż do dzisiaj rano,i muszę wam powiedzieć,że nigdy nie widziałem Murzyna,który lepiej albo serdeczniej opiekowałby się chorym,choć przecież ryzykował własnš wolnoœć i ponadto mocnobył wyczerpany;widziałem wyraŸnie,że ostatnio ciężko musiał pracować.Spodobał mi się ten Murzyn i powiadam wam panowie– wart jest z tysišc dolarów i należy mu się dobre traktowanie. Miałem tam wszystko,co mi było potrzebne,a chłopcu działo się nie gorzej niż w domu,może nawet lepiej,z uwagi na tę ciszę na rzece.Ale musiałem tkwić na miejscu i obu ich pilnować. Tak było aż do dzisiejszego rana.O œwicie zobaczyłem ludzi w łodzi,a że szczęœliwym trafem Murzyn siedział przy posłaniu rannego i spał twardo z głowš opartš o kolana,dałem znak mężczyznom i ci rzucili się na niego,pochwycili i zwišzali go,zanim zrozumiał,co się œwięci.W ten sposób nie mieliœmy z nim żadnych kłopotów.Ponieważ chłopiec zapadł w goršczkowy sen, owinęliœmy wiosła szmatami,żeby nie skrzypiały w dulkach,przywišzaliœmy tratwę,a potem powoli i cicho przecišgaliœmy jš do brzegu.Murzyn od poczštku do końca zachowywał się spokojnie,nie powiedział ani jednego słowa.Nie uważam,panowie,żeby to był złyMurzyn. Takie jest moje zdanie. Ktoœ w tłumie odezwał się: – Hm,muszę powiedzieć,doktorze,że to wyglšda całkiem przyzwoicie. Wtedy inni też trochę zmiękli,a ja okropnie byłem wdzięczny temu staremu doktorowi,że wyœwiadczył Jimowi takš przysługę;i byłem ogromnie rad,że to wszystko zgadza się z moim zdaniem o Jimie,ponieważ odkšd go pierwszy raz zobaczyłem,uważałem,że ma dobre serce iże zacny z niego człowiek.W końcu wszyscy mężczyŸni przyznali,że Jim zachował się całkiem porzšdnie i nawet przyrzekli szczerze i tak z całego serca,żenie będš mu więcej uršgać. Potem wyszli z szałasu i zamknęli drzwi.Spodziewałem się,że może pozwolš mu zdjšć jeden czy dwa łańcuchy,bo były ohydnie ciężkie,albo zgodzš się,żeby opróczchleba dostawał mięso i jarzyny,ale jakoœ otym nie myœleli,a ja uważałem,że nie byłoby dla mnie bezpiecznie mieszać się do tej.sprawy.Swojš drogš postanowiłem,że wtaki czy inny sposób powtórzę ciotce Sally, co mówił doktor,bylebym tylko przebrnšł wpierw przez rafy,które sterczały tuż przede mnš. Mam na myœli to,że będę się musiał tłumaczyć,dlaczego zapomniałem powiedzieć o ranie Tomka,chociaż opowiadałem dokładnie,jak tej przeklętej nocy pływaliœmy czółnem po rzece, polujšcna zbiegłego Murzyna. Ale okazało się,że mam dużo czasu,bo ciotka Sally przez cały dzień i noc nie wychodziła z pokoju Tomka,a ile razy napatoczyłem się na kršżšcego w roztargnieniu wujaszka Silasa, dawałem nura w bok. Na drugi dzień od samego rana mówiono w domu,że Tomek ma się lepiej i że ciotka Sally poszła zdrzemnšć się trochę.Więc przekradłem się do pokoju Tomka postanawiajšc,że jak nie œpi,ułożymy we dwóch takš historyjkę,która nie puœci w praniu.Ale Tomek spał,i to bardzo spokojnie,i był blady,a nie rozogniony,jak kiedy go przywieŸli.Usiadłem i czekałem,aż się obudzi.Po jakiej półgodzinie wsunęła siędo pokoju ciotka Sally –no i znowu leżałem jak długi! Dała mi rękš znak,żebym był cicho,usiadła koło mnie i zaczęła mówić szeptem,że.teraz możemy się już wszyscy cieszyć,bo objawy sš pierwszorzędne.„Sid ”œpi tak od bardzo dawna,a że wyglšd ma coraz zdrowszy i spokojniejszy,najpewniej obudzi się całkiem przytomny. Więc siedliœmy wpatrzeni w niego i po jakimœ czasie Tomek poruszył się,zupełnie przytomnie otworzył oczy,spojrzał dokoła i powiada: – To ja jestem w domu??Jakim cudem?Co z tratwš? – Z tratwš wszystko w porzšdku – odparłem. – A z Jimem?? – Z Jimem też.– Powiedziałem to tak jakoœ nie bardzo pewnie,ale Tomek tego nie spostrzegł. – Œwietnie!!Wspaniale!– zawołał.– Teraz nicjuż nam nie grozi.Opowiedziałeœ ciotce? Już miałem przytaknšć,ale ona mnie uprzedziła: – O czym,Sid? – O czym??O tym,jakeœmy to wszystko urzšdzili. – Jak coœcie urzšdzili?? –To,ciociu Sally.Tylko jedno jest ważne.Sposób,w jaki uwolniliœmy z Tomkiemtego zbiegłego Murzyna. – Mój ty Boże!!Uwolniliœcie zbieg...O czym todziecko mówi?Znowu zaczyna bredzić. –Nie,ani trochę nie bredzę.Wiem doskonale,o czym mówię.To my uwolniliœmy tego Murzyna.Tomek i ja.Uplanowaliœmy sobie,że to zrobimy,więc zrobiliœmy.I to jeszcze jak!– Tomek rozgadał się na dobre i ciotka Sally ani myœlała mu przerywać:siedziała cicho i tylko wybałuszała na niego oczy,a on plótł i plótł,więc dobrze wiedziałem,że nie warto mi się odzywać. –Ach,ciociu,jak myœmy harowali!Tydzień po tygodniu,godzina po godzinie,noc w noc, kiedyœcie wszyscy spali.Musieliœmy ukraœć te œwiece i przeœcieradło,i koszule,twojš suknię perkalowš,łyżki,talerze,scyzoryki,rondel,-k- amień szlifierski,mškę i masę najróżniejszych innych rzeczy.Nie masz ciociu,pojęcia,ile mieliœmy roboty z tymi piórami,piłami,napisami i tak dalej –a żebyœty wiedziała,co to była za przyjemnoœć!I musieliœmy rysować te obrazki z trumnš i czaszkš,pisaliœmy listy od rozbójników,jeŸdziliœmy tam i na powrót podrucie od piorunochronu,wykopaliœmy tę dziurę w szałasie,zrobiliœmy drabinę z przeœcieradła i posłaliœmy jš Jimowi w cieœcie,i posyłaliœmy mu łyżki i inne narzędzia w kieszeni twojego fartucha... – Boże miłosierny!! –...i wpuœciliœmy kupę wężów i szczurów doszałasu,żeby Jim miał towarzystwo.A potem, ciociu,tak długo trzymałaœ Tomka wbawialni z masłem w kapeluszu,żeœ o mało co wszystkiego nie zepsuła,bo mężczyŸni przyszli,zanim my zdšżyliœmy wyjœć z szałasu.Musieliœmy biec,a wtedy oni nas usłyszeli i rzucili się za nami,no i mnie się przy tym coœ niecoœ dostało.Ale uskoczyliœmy ze œcieżki w bok,i przepuœciliœmy ich,a jak psy nadbiegły,wcale się nami nie interesowały,tylko zaczęły gnać za największš wrzawš.A potem wskoczyliœmy do naszego czółna i popłynęliœmy do tratwy,i nic nam już nie groziło,i Jim był wolnym człowiekiem.A zrobiliœmy to całkiem sami!Czy to nie morowe,ciociu? –W życiu nie słyszałam czegoœ podobnego!Więc to wy,obwiesie,narobiliœcie nam tych wszystkich zmartwień i o mało co nie doprowadziliœcie nas do wariactwa,i nastraszyliœcie nas tak okropnie?!Aż mnie ręka œwierzbi,żeby się z wami porachować!Pomyœleć tylko,że ja tu co noc...Jak mi tylko wyzdrowiejesz,ty urwisie,wybiję wam obu diabła zza skóry! Ale Tomek był taki dumny i taki rozradowany,że zwyczajnie nie mógł się powstrzymać i trzepał językiem jak najęty,a ciotka Sally co rusz mu przerywała,strasznie rozwœcieczona,i potem oboje wykrzykiwali naraz,co zupełnie przypominało kociš muzykę.W końcu ciotka Sally powiedziała: –No,radzę ci,żebyœ się teraz nacieszył na zapas,bo pamiętaj:jeżeli jeszcze raz złapię cię na tym,jak się do niego zbliżasz... – Do kogo??– spytał Tomek.Przestał się uœmiechać i miał bardzo zdziwionš minę. – Do kogo??Do zbiegłego Murzyna,to chyba jasne.A tyœ myœlał,że do kogo? Tomek spojrzał na mnie tak jakoœ straszniepoważnie i spytał: – Przecież mówiłeœ mi przed chwilš,że z Jimem wszystko w porzšdku.To on nie uciekł? –Jeszcze by też!–zawołała ciotka Sally.—Przyprowadzili go całego i zdrowegoiz powrotem zamknęli w szałasie.Będzie tamsiedział o chlebie i wodzie,cały skuty łańcuchami, dopóki nie zgłosi się po niego właœciciel albo nie zostanie sprzedany. Tomek usiadł na łóżku,oczy strasznie mu błyszczały,a nozdrza poruszały się jak skrzela u ryby.Spojrzał na mnie i wrzasnšł: –Nie majš prawa go zamykać!Prędko,biegnijtam,Huck!Wypuœć go!Jim nie jest niewolnikiem.Jest tak samo wolny jak ty i ja,i inni ludziel! – Co ten chłopiec mówi?? –Mówię to,co wiem,ciociu Sally.A jeżeli ktoœtam zaraz nie pobiegnie,ja pójdę.Tomek i ja znamy Jima całe życie.Starej pannie Watsonzrobiło się wstyd,że go chciała sprzedać na Południe.Umarła dwa miesišce temu,a przed œmierciš nadała mu wolnoœć w testamencie. – W takim razie po co,u Boga Ojca,chciałeœgo uwolnić,jeżeli i tak był wolny? –Też mi pytanie!Ale po kobiecie nie można się niczego innego spodziewać.Przecież chodziło mi o przygody.Gotów byłbym po kolana unurzać się we krwi,byleby...Ciocia Polly! Jeżeli ciotka Polly nie stała na progu pokoju,z minš takš uradowanš i zadowolonš,jak anioł opchany do niemożliwoœci ciastkami – niech zwyczajnie skisnę!! Ciotka Sally rzuciła jej się na szyję i tak jšœciskała,że o mało co nie urwała jej głowy,a przy tym płakała z radoœci.Znalazłem sobie nie najgorsze miejsce pod łóżkiem,bo pomyœlałem,że robisię tu dla nas trochę za goršco.Siedziałem pod tym łóżkiem i wyglšdałem,i po chwili widzę,że ciotka Polly wyrwała się jakoœ z objęć ciotki Sally i stoi teraz spoglšdajšc naTomka znad okularów – wiecie,jakby go chciała zetrzeć tym wzrokiem na proch.Potem powiada: – Masz rację,Tomku,odwróć lepiej oczy.Ja bym na twoim miejscu zrobiła to samo. –Boże mój – zawołała ciotka Sally.–Czy on się aż tak bardzo zmienił?Przecież to nie Tomek,tylko Sid.Tomek jest...Tomek,Tomek!Gdzie się podział Tomek?Był tu przed chwilš. –Chciałaœ chyba powiedzieć,gdzie się podział Huck Finn.Jego pewnie miałaœ na myœli.Nie na to wychowuję od lat tego mojego obwiesia,żebym go teraz miała nie poznać od pierwszego wejrzenia.Huck,wyjdŸmi zaraz spod łóżka! Więc wyszedłem.Ale wcale nie czułem się pewnie;Ciotka Sally była najbardziej zdumionš osobš,jakš w życiu widziałem,z wyjštkiem jednego chyba wujaszka Silasa,kiedy wszedł do pokoju i usłyszał o wszystkim.Można powiedzieć,że go ta wiadomoœć upiła;do końca dnia nie wiedział,co się z nim dzieje i wieczorem nanabożeństwie wygłosił kazanie,którego niemożliwie wsławiło,ponieważ najstarszy człowiek na œwiecie też nic by z tego nie zrozumiał. Ciotka Polly powiedziała im o mnie:kim jestem i tak dalej.Potem musiałem wstać i wytłumaczyć im wszystko.Więc jak się to stało,że kiedy pani Phelps –tu ona mi przerwała i powiada: „Och,możesz mnie dalej nazywać ciotkš Sally,przywykłam do tego,więc po co zmieniać ”– ...że kiedy ciotka Sally wzięła mnie za Tomka Sawyera,nie zaprzeczyłem,bo nie miałem innego wyjœcia.Wiedziałem,że Tomek się na mnie nie pogniewa,bo to było tajemnicze,a on za takimi rzeczami przepada,więc teraz też pewnie zrobi z tego wielkš przygodę i będzie bardzo zadowolony.Tak się też stało:Tomek udawał Sida i pomagał mi,jak tylko mógł. Ciotka Polly powiedziała,że Tomek mówił prawdę.Stara panna Watson nadała Jimowi wolnoœć w testamencie.No i pomyœlcie!Tomek Sawyer zadał sobie tyle trudu,żeby uwolnić wolnego Murzyna!A ja ażdo tej rozmowy w żaden sposób nie mogłem zrozumieć,jak się to dzieje,że chłopiec z takim wychowaniem może pomagać w wykradaniu Murzyna. Ciotka Polly powiedziała jeszcze,że kiedy ciotka Sally napisała jej,że Tomek z Sidem szczęœliwie zajechali i sš zdrowi,zaraz sobie pomyœlała:„Coœ podobnego!Właœciwie było to do przewidzenia,kiedy puœciłam go samego taki szmat drogi bez żadnej opieki.Więc teraz muszę przejechać tysišc sto mil w dół rzeki po to,żeby się przekonać,co ten smarkul znowu przeskrobał.Zwłaszcza że jakoœ nie mogłam doczekać się od ciebie odpowiedzi ”. – Przecież ja nie miałam od ciebie żadnego listu – powiedziała ciotka Sally. –Nie rozumiem!Prosiłam cię dwukrotnie,żebyœ mi wyjaœniła,co masz na myœli piszšc o przyjeŸdzie Sida! – Hm,nie dostałam tych listów. Wtedy ciotka Polly obróciła się bardzo wolno i groŸnie do Tomka i powiedziała: – Tomek,słyszałeœ? – Co takiego??– spytał tak jakoœ gniewnie. – Nie udawaj,że nic nie rozumiesz,ty bezwstydny urwisie.Oddaj mi zaraz te listy. – Jakie listy?? – Te listy.Pamiętaj,że jak cię dostanę w ręce... –Sš w kuferku.No,przecież nic się nie stało,ciociu.Sš takie same,jak kiedy je odbierałem z poczty.Nie miałem zamiaru ich otwierać i czytać.Wiedziałem,że narobiškramu,więc pomyœlałem,że jeœli się,ciociu,za bardzo nie poœpieszysz,zdšżę...–Oj,Tomku,należš ci się baty,nie ma co!Ale wysłałam do ciebie,Sally,jeszcze jeden list,zawiadamiajšcy cię o moim przyjeŸdzie.Głowę dam,że ten smarkacz... i w ogóle iałem się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷żŇ0*Ó0ú ]+€˙˙–Nie,dostałam ten list wczoraj –odparła ciotka Sally.–Co prawda nie zdšżyłam go przeczytać,ale go mam przynajmniej. Chętnie bym się z niš założył,że go nie ma,ale pomyœlałem,że może będzie bezpieczniej,jak tego nie zrobię.Więc nic niepowiedziałem. Rozdział ostatni, w którym nie ma już o czym pisać Kiedy pierwszy raz mogłem porozmawiać z Tomkiem na osobnoœci,spytałem go,jakie miał plany na potem.Czyli co zamierzał zrobić,gdyby się ucieczka powiodła i gdyby zdołał uwolnić Murzyna,który już był wolny.Odparł mi,że od samego poczštku miał w głowie taki plan:jakby nam się udało wydostać Jima z szałasu,powieŸlibyœmy go tratwš aż do ujœcia rzeki i mielibyœmy po drodze furę przygód,a potem powiedzielibyœmy mu,że jest wolny,wrócilibyœmy z nim elegancko parowcem w górę rzeki,zapłacilibyœmy mu za stracony czas,zawiadomilibyœmy w domuo dniu naszego przyjazdu,zwołalibyœmy wszystkich Murzynów z okolicy i kazalibyœmy im wprowadzić go do miasteczka z pochodniami i orkiestrš.Wtedy Jim zostałby bohaterem,a my naturalnie też.Ale uważam,że tak jak jest,jest dobrze.Raz dwa uwolniliœmy Jima z łańcuchów,a kiedy ciotka Polly,wujaszek Silas i ciotka Sally dowiedzieli się,jak Jim pomagał doktorowi pielęgnować Tomka,strasznie zaczęli koło niego skakać,więc na niczym mu nie zbywało:mógł jeœć,ile chciał,nie miał nic do roboty i było mu bardzo przyjemnie.Przyprowadziłem go do pokoju Tomka i nagadaliœmy się za wszystkie czasy. Tomek dał mu czterdzieœci dolarów za to,że tak cierpliwie był więŸniem i tak œwietnie to robił,a Jim o mało co nie pękł z radoœci.Zawołał: –A co ja ci mówiłem,Huck,tam na tej Wyspie Jacksona?Mówiłem ci,że mam owłosione piersi i czego to jest znak.I mówiłem,że dawniej byłem bogaty i że znowu będę bogaty.No i masz,sprawdziło się!Widzisz!Tylko mi się nie œmiej – znak to jest znak,i koniec. Potem Tomek rozpuœcił język i gadał,gadał,i w końcu zaczšł nas namawiać,żebyœmy wymknęli się z domu którejœ nocy,kupili sobie odpowiednie wyposażenie i pojechali na jakie dwa tygodnie w puszczę szukać najokropniejszych przygód między Indianami.Powiedziałem,że owszem,bardzo mi się ta myœl podoba,ale nie mam pieniędzyna kupno tego wyposażenia,a z domu chyba nic nie dostanę,bo kto wie,czy tatko nie wrócił do tego czasu.A jak wrócił,odebrał pewnie wszystko od sędziego Thatchera. –Nie,nie odebrał – powiedział.Tomek.–Sędzia Thatcher ma jeszcze te pienišdze,ponad szeœć tysięcy dolarów.A twój tatko wcale nie wrócił do miasteczka.Przynajmniej nie wrócił do mojego wyjazdu. Jim odezwał się,tak jakoœ uroczyœcie: –I nigdy nie wróci,Huck. – Dlaczego,Jim?– spytałem. – O to sobie głowy nie susz..Powiadam ci zwyczajnie,Huck,że więcej nie wróci. Ale nie dawałem Jimowi spokoju,więc w końcu tak się odezwał: –Pamiętasz,Huck,ten dom,co to płynšł z pršdem po rzece?Leżał tam jakiœ człowiek,cały przykryty,a ja wszedłem i odkryłem go,i nie pozwoliłem ci patrzeć.Nowięc możesz sobie wzišć te pienišdze,jak citylko przyjdzie ochota.Bo ten człowiek to był twój tatko. Tomek jest już prawie zdrowy,nosi swojš kulę zawieszonš na szyi na łańcuszku od zegarka i co chwilę sprawdza,która godzina.Więc nie ma już o czym pisać,z czego okropnie się cieszę, bo jakbym wiedział,ile człowiek ma mitręgi z pisaniemksišżki,nigdy bym się za to nie brał.I w ogóle zbrzydła mi ta pisanina.Ale myœlę,że będę musiał zwiać do puszczy wczeœniej niż Jim i Tomek,bo ciotka Sally postanowiła mnie zaadoptować i ucywilizować,a ja tego nie wytrzymam. Wiem już,czym to pachnie. ------Konwersja: rpg6@go2.pl znie postarać się o jakšœ pomoc.Ledwie skończyłem mówić,wyrósł koło mnie jak spod ziemi ten Murzyn i powiada,że mi pomoże,co też zrobił nadzwyczajnie zręcznie.Domyœliłem się naturalnie,że jest to zbiegły Murzyn –no i masz babo placek!Znalazłem się w paskudnej sytuacji,możecie mi wierzyć.Miałem dwóch pacjentów chorych na przeziębienie,więc naturalnie dużo bym dał za to, żeby móc pojechać do miasteczka i zbadać ich,ale nie pojechałem,bo wtedy Murzyn mógłby był uciec i ludzie mnie by o to winili.Jak na złoœć ani jedna łódŸ nie przepływała na tyle blisko, żebym jš mógł znakami przywołać.Siedziałem więc tak,uwięziony na tratwie,aż do dzisiaj rano,i muszę wam powiedzieć,że nigdy nie widziałem Murzyna,który lepiej albo serdeczniej opiekowałby się chorym,choć przecież ryzykował własnš wolnoœć i ponadto mocnobył wyczerpany;widziałem wyraŸnie,że ostatnio ciężko musiał pracować.Spodobał mi się ten Murzyn i powiadam wam panowie– wart jest z tysišc dolarów i należy mu się dobre traktowanie. Miałem tam wszystko,co mi było potrzebne,a chłopcu działo się nie gorzej niż w domu,może nawet lepiej,z uwagi na tę ciszę na rzece.Ale musiałem tkwić na miejscu i obu ich pilnować. Tak było aż do dzisiejszego rana.O œwicie zobaczyłem ludzi w łodzi,a że szczęœliwym trafem Murzyn siedział przy posłaniu rannego i spał twardo z głowš opartš o kolana,dałem znak mężczyznom i ci rzucili się na niego,pochwycili i zwišzali go,zanim zrozumiał,co się œwięci.W ten sposób nie mieliœmy z nim żadnych kłopotów.Ponieważ chłopiec zapadł w goršczkowy sen, owinęliœmy wiosła szmatami,żeby nie skrzypiały w dulkach,przywišzaliœmy tratwę,a potem powoli i cicho przecišgaliœmy jš do brzegu.Murzyn od poczštku do końca zachowywał się spokojnie,nie powiedział ani jednego słowa.Nie uważam,panowie,żeby to był złyMurzyn. Takie jest moje zdanie. Ktoœ w tłumie odezwał się: – Hm,muszę powiedzieć,doktorze,że to wyglšda całkiem przyzwoicie. Wtedy inni też trochę zmiękli,a ja okropnie byłem wdzięczny temu staremu doktorowi,że wyœwiadczył Jimowi takš przysługę;i byłem ogromnie rad,że to wszystko zgadza się z moim zdaniem o Jimie,ponieważ odkšd go pierwszy raz zobaczyłem,uważałem,że ma dobre serce iże zacny z niego człowiek.W końcu wszyscy mężczyŸni przyznali,że Jim zachował się całkiem porzšdnie i nawet przyrzekli szczerze i tak z całego serca,żenie będš mu więcej uršgać. Potem wyszli z szałasu i zamknęli drzwi.Spodziewałem się,że może pozwolš mu zdjšć jeden czy dwa łańcuchy,bo były ohydnie ciężkie,albo zgodzš się,żeby opróczchleba dostawał mięso i jarzyny,ale jakoœ otym nie myœleli,a ja uważałem,że nie byłoby dla mnie bezpiecznie mieszać się do tej.sprawy.Swojš drogš postanowiłem,że wtaki czy inny sposób powtórzę ciotce Sally, co mówił doktor,bylebym tylko przebrnšł wpierw przez rafy,które sterczały tuż przede mnš. Mam na myœli to,że będę się musiał tłumaczyć,dlaczego zapomniałem powiedzieć o ranie Tomka,chociaż opowiadałem dokładnie,jak tej przeklętej nocy pływaliœmy czółnem po rzece, polujšcna zbiegłego Murzyna. Ale okazało się,że mam dużo czasu,bo ciotka Sally przez cały dzień i noc nie wychodziła z pokoju Tomka,a ile razy napatoczyłem się na kršżšcego w roztargnieniu wujaszka Silasa, dawałem nura w bok. Na drugi dzień od samego rana mówiono w domu,że Tomek ma się lepiej i że ciotka Sally poszła zdrzemnšć się trochę.Więc przekradłem się do pokoju Tomka postanawiajšc,że jak nie œpi,ułożymy we dwóch takš historyjkę,która nie puœci w praniu.Ale Tomek spał,i to bardzo spokojnie,i był blady,a nie rozogniony,jak kiedy go przywieŸli.Usiadłem i czekałem,aż się obudzi.Po jakiej półgodzinie wsunęła siędo pokoju ciotka Sally –no i znowu leżałem jak długi! Dała mi rękš znak,żebym był cicho,usiadła koło mnie i zaczęła mówić szeptem,że.teraz możemy się już wszyscy cieszyć,bo objawy sš pierwszorzędne.„Sid ”œpi tak od bardzo dawna,a że wyglšd ma coraz zdrowszy i spokojniejszy,najpewniej obudzi się całkiem przytomny. Więc siedliœmy wpatrzeni w niego i po jakimœ czasie Tomek poruszył się,zupełnie przytomnie otworzył oczy,spojrzał dokoła i powiada: – To ja jestem w domu??Jakim cudem?Co z tratwš? – Z tratwš wszystko w porzšdku – odparłem. – A z Jimem?? – Z Jimem też.– Powiedziałem to tak jakoœ nie bardzo pewnie,ale Tomek tego nie spostrzegł. – Œwietnie!!Wspaniale!– zawołał.– Teraz nicjuż nam nie grozi.Opowiedziałeœ ciotce? Już miałem przytaknšć,ale ona mnie uprzedziła: – O czym,Sid? – O czym??O tym,jakeœmy to wszystko urzšdzili. – Jak coœcie urzšdzili?? –To,ciociu Sally.Tylko jedno jest ważne.Sposób,w jaki uwolniliœmy z Tomkiemtego zbiegłego Murzyna. – Mój ty Boże!!Uwolniliœcie zbieg...O czym todziecko mówi?Znowu zaczyna bredzić. –Nie,ani trochę nie bredzę.Wiem doskonale,o czym mówię.To my uwolniliœmy tego Murzyna.Tomek i ja.Uplanowaliœmy sobie,że to zrobimy,więc zrobiliœmy.I to jeszcze jak!– Tomek rozgadał się na dobre i ciotka Sally ani myœlała mu przerywać:siedziała cicho i tylko wybałuszała na niego oczy,a on plótł i plótł,więc dobrze wiedziałem,że nie warto mi się odzywać. –Ach,ciociu,jak myœmy harowali!Tydzień po tygodniu,godzina po godzinie,noc w noc, kiedyœcie wszyscy spali.Musieliœmy ukraœć te œwiece i przeœcieradło,i koszule,twojš suknię perkalowš,łyżki,talerze,scyzoryki,rondel,-k- amień szlifierski,mškę i masę najróżniejszych innych rzeczy.Nie masz ciociu,pojęcia,ile mieliœmy roboty z tymi piórami,piłami,napisami i tak dalej –a żebyœty wiedziała,co to była za przyjemnoœć!I musieliœmy rysować te obrazki z trumnš i czaszkš,pisaliœmy listy od rozbójników,jeŸdziliœmy tam i na powrót podrucie od piorunochronu,wykopaliœmy tę dziurę w szałasie,zrobiliœmy drabinę z przeœcieradła i posłaliœmy jš Jimowi w cieœcie,i posyłaliœmy mu łyżki i inne narzędzia w kieszeni twojego fartucha... – Boże miłosierny!! –...i wpuœciliœmy kupę wężów i szczurów doszałasu,żeby Jim miał towarzystwo.A potem, ciociu,tak długo trzymałaœ Tomka wbawialni z masłem w kapeluszu,żeœ o mało co wszystkiego nie zepsuła,bo mężczyŸni przyszli,zanim my zdšżyliœmy wyjœć z szałasu.Musieliœmy biec,a wtedy oni nas usłyszeli i rzucili się za nami,no i mnie się przy tym coœ niecoœ dostało.Ale uskoczyliœmy ze œcieżki w bok,i przepuœciliœmy ich,a jak psy nadbiegły,wcale się nami nie interesowały,tylko zaczęły gnać za największš wrzawš.A potem wskoczyliœmy do naszego czółna i popłynęliœmy do tratwy,i nic nam już nie groziło,i Jim był wolnym człowiekiem.A zrobiliœmy to całkiem sami!Czy to nie morowe,ciociu? –W życiu nie słyszałam czegoœ podobnego!Więc to wy,obwiesie,narobiliœcie nam tych wszystkich zmartwień i o mało co nie doprowadziliœcie nas do wariactwa,i nastraszyliœcie nas tak okropnie?!Aż mnie ręka œwierzbi,żeby się z wami porachować!Pomyœleć tylko,że ja tu co noc...Jak mi tylko wyzdrowiejesz,ty urwisie,wybiję wam obu diabła zza skóry! Ale Tomek był taki dumny i taki rozradowany,że zwyczajnie nie mógł się powstrzymać i trzepał językiem jak najęty,a ciotka Sally co rusz mu przerywała,strasznie rozwœcieczona,i potem oboje wykrzykiwali naraz,co zupełnie przypominało kociš muzykę.W końcu ciotka Sally powiedziała: –No,radzę ci,żebyœ się teraz nacieszył na zapas,bo pamiętaj:jeżeli jeszcze raz złapię cię na tym,jak się do niego zbliżasz... – Do kogo??– spytał Tomek.Przestał się uœmiechać i miał bardzo zdziwionš minę. – Do kogo??Do zbiegłego Murzyna,to chyba jasne.A tyœ myœlał,że do kogo? Tomek spojrzał na mnie tak jakoœ straszniepoważnie i spytał: – Przecież mówiłeœ mi przed chwilš,że z Jimem wszystko w porzšdku.To on nie uciekł? –Jeszcze by też!–zawołała ciotka Sally.—Przyprowadzili go całego i zdrowegoiz powrotem zamknęli w szałasie.Będzie tamsiedział o chlebie i wodzie,cały skuty łańcuchami, dopóki nie zgłosi się po niego właœciciel albo nie zostanie sprzedany. Tomek usiadł na łóżku,oczy strasznie mu błyszczały,a nozdrza poruszały się jak skrzela u ryby.Spojrzał na mnie i wrzasnšł: –Nie majš prawa go zamykać!Prędko,biegnijtam,Huck!Wypuœć go!Jim nie jest niewolnikiem.Jest tak samo wolny jak ty i ja,i inni ludziel! – Co ten chłopiec mówi?? –Mówię to,co wiem,ciociu Sally.A jeżeli ktoœtam zaraz nie pobiegnie,ja pójdę.Tomek i ja znamy Jima całe życie.Starej pannie Watsonzrobiło się wstyd,że go chciała sprzedać na Południe.Umarła dwa miesišce temu,a przed œmierciš nadała mu wolnoœć w testamencie. – W takim razie po co,u Boga Ojca,chciałeœgo uwolnić,jeżeli i tak był wolny? –Też mi pytanie!Ale po kobiecie nie można się niczego innego spodziewać.Przecież chodziło mi o przygody.Gotów byłbym po kolana unurzać się we krwi,byleby...Ciocia Polly! Jeżeli ciotka Polly nie stała na progu pokoju,z minš takš uradowanš i zadowolonš,jak anioł opchany do niemożliwoœci ciastkami – niech zwyczajnie skisnę!! Ciotka Sally rzuciła jej się na szyję i tak jšœciskała,że o mało co nie urwała jej głowy,a przy tym płakała z radoœci.Znalazłem sobie nie najgorsze miejsce pod łóżkiem,bo pomyœlałem,że robisię tu dla nas trochę za goršco.Siedziałem pod tym łóżkiem i wyglšdałem,i po chwili widzę,że ciotka Polly wyrwała się jakoœ z objęć ciotki Sally i stoi teraz spoglšdajšc naTomka znad okularów – wiecie,jakby go chciała zetrzeć tym wzrokiem na proch.Potem powiada: – Masz rację,Tomku,odwróć lepiej oczy.Ja bym na twoim miejscu zrobiła to samo. –Boże mój – zawołała ciotka Sally.–Czy on się aż tak bardzo zmienił?Przecież to nie Tomek,tylko Sid.Tomek jest...Tomek,Tomek!Gdzie się podział Tomek?Był tu przed chwilš. –Chciałaœ chyba powiedzieć,gdzie się podział Huck Finn.Jego pewnie miałaœ na myœli.Nie na to wychowuję od lat tego mojego obwiesia,żebym go teraz miała nie poznać od pierwszego wejrzenia.Huck,wyjdŸmi zaraz spod łóżka! Więc wyszedłem.Ale wcale nie czułem się pewnie;Ciotka Sally była najbardziej zdumionš osobš,jakš w życiu widziałem,z wyjštkiem jednego chyba wujaszka Silasa,kiedy wszedł do pokoju i usłyszał o wszystkim.Można powiedzieć,że go ta wiadomoœć upiła;do końca dnia nie wiedział,co się z nim dzieje i wieczorem nanabożeństwie wygłosił kazanie,którego niemożliwie wsławiło,ponieważ najstarszy człowiek na œwiecie też nic by z tego nie zrozumiał. Ciotka Polly powiedziała im o mnie:kim jestem i tak dalej.Potem musiałem wstać i wytłumaczyć im wszystko.Więc jak się to stało,że kiedy pani Phelps –tu ona mi przerwała i powiada: „Och,możesz mnie dalej nazywać ciotkš Sally,przywykłam do tego,więc po co zmieniać ”– ...że kiedy ciotka Sally wzięła mnie za Tomka Sawyera,nie zaprzeczyłem,bo nie miałem innego wyjœcia.Wiedziałem,że Tomek się na mnie nie pogniewa,bo to było tajemnicze,a on za takimi rzeczami przepada,więc teraz też pewnie zrobi z tego wielkš przygodę i będzie bardzo zadowolony.Tak się też stało:Tomek udawał Sida i pomagał mi,jak tylko mógł. Ciotka Polly powiedziała,że Tomek mówił prawdę.Stara panna Watson nadała Jimowi wolnoœć w testamencie.No i pomyœlcie!Tomek Sawyer zadał sobie tyle trudu,żeby uwolnić wolnego Murzyna!A ja ażdo tej rozmowy w żaden sposób nie mogłem zrozumieć,jak się to dzieje,że chłopiec z takim wychowaniem może pomagać w wykradaniu Murzyna. Ciotka Polly powiedziała jeszcze,że kiedy ciotka Sally napisała jej,że Tomek z Sidem szczęœliwie zajechali i sš zdrowi,zaraz sobie pomyœlała:„Coœ podobnego!Właœciwie było to do przewidzenia,kiedy puœciłam go samego taki szmat drogi bez żadnej opieki.Więc teraz muszę przejechać tysišc sto mil w dół rzeki po to,żeby się przekonać,co ten smarkul znowu przeskrobał.Zwłaszcza że jakoœ nie mogłam doczekać się od ciebie odpowiedzi ”. – Przecież ja nie miałam od ciebie żadnego listu – powiedziała ciotka Sally. –Nie rozumiem!Prosiłam cię dwukrotnie,żebyœ mi wyjaœniła,co masz na myœli piszšc o przyjeŸdzie Sida! – Hm,nie dostałam tych listów. Wtedy ciotka Polly obróciła się bardzo wolno i groŸnie do Tomka i powiedziała: – Tomek,słyszałeœ? – Co takiego??– spytał tak jakoœ gniewnie. – Nie udawaj,że nic nie rozumiesz,ty bezwstydny urwisie.Oddaj mi zaraz te listy. – Jakie listy?? – Te listy.Pamiętaj,że jak cię dostanę w ręce... –Sš w kuferku.No,przecież nic się nie stało,ciociu.Sš takie same,jak kiedy je odbierałem z poczty.Nie miałem zamiaru ich otwierać i czytać.Wiedziałem,że narobiškramu,więc pomyœlałem,że jeœli się,ciociu,za bardzo nie poœpieszysz,zdšżę...–Oj,Tomku,należš ci się baty,nie ma co!Ale wysłałam do ciebie,Sally,jeszcze jeden list,zawiadamiajšcy cię o moim przyjeŸdzie.Głowę dam,że ten smarkacz... i w ogóle iałem się 48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjđ @”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż”üżN¸÷ż@,ŞjI_÷ż@