ĺbkŃÉ˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙őđGî’ŕGđ@îŕ@>ŕBđEîoŕEńŮő>ŕB>RŕG>˙ęÁńŮ˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙ĂUÎíffĚ sƒ ˆ‰ÜĚnćÝÝٙťťgcněĚÝܙŸťš3>CLAS SLUBY €003WŻ ˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙Copyright (C)2000-2001 Pat Crowe. This Book Reader was distributed solely for the reading of classic books which are out of copyright. Program extends to address 3fffh. No responsibilty can be accepted for any breach of copyright nor for any other matter involved with material above this address. This material will have been added by a user of this program and not the author of this program. Please address any enquiries concerning breach of copyright or any other concerns, to that third party. óÍĆ>˙ęŔúPę ŔúQęŔ1ţ˙Íb͛ >ęa>ŕ&>ę Ŕ>˙ę ŔÍđ͜Í:Í\ÍćÍóÍ ÍBÍS ú‚˙§(Ţú ŔOÍŕ>ęŔͧ ÍÓ ÍŽ Íż ÍÓ ÍŽ ÍG ÍÓ ÍŽ úQęŔÍ|ÍĹÍr>ęÁ>xŕE>@ŕAŻŕ>ŕ˙>Óŕ@űÍ ÍvúÁˇ(ńŻęÁ́Ë VËw cËoÂÄËgÂŐË_ 9ËW -ËO ËG Ăú Ŕ<ţ >OÍŕĂú Ŕ<ţ >OÍłĂÍ ĂÍS ĚĹĂú Ŕţ(ţ(ţ(#ú Ŕţ("ţ(*ţ( *Í/ĂÍĹĂÍËĂ͘ĂÍ^ĂÍ÷ĂÍĂÍ#Ăú Ŕ=ţ˙ >OÍ|Ăú Ŕ<ţ >OÍ|Ă!>w# űÉ!6# ú6˙#6# öÉ! 6˙#6# ö6# úÉÍB͜ÍĹÉú ŔţČÍw Í ÍÓ úÁO> ‘O͜úÁOÍŽ úÁ<ţ 8>ęÁÉú Ŕţ ú ŔGÍ3 8 ř Í3 8 řÍ#@Íw  Í  úÍÓ úÁţ(=> ęÁúÁO> ‘ţ >O͜úÁOÍŽ ú Ŕţ 0<ę ŔÉú ŔţČŐĹúÁO ú Ŕţ ͟ Íw Í ÍÓ ÍŽ yţ  Ü{ę ŔÁŃÉĹú Ŕţ ú ŔĆ GÍ3  úÍ3  úúÁO Íw Í ÍÓ ÍŽ yţ  é> ę ŔÁÉ>ę Ŕ>ęÁ>ęŔę!>ęA!@}ęŔ|ęŔÍŃ!ĐŔ*§ úaŔ*§ úúŔOúŔG>š >¸ >>ęŔÉ>ęŔę!>ęA!@}ęŔ|ęŔÍ- űÍŃúŔ=ęŔ Í3  úÍĹÉÍ-(ÍŃ>ęŔúŔć€(ěÍĹÉÍŃ>ęŔúŔć€Ę˜ÍĹÉ Í3  úÍuĘ,ÍŃúŔţÂúŔţĘ#>ę Ŕ>ęŔúŔć€(ÖÍĹÉĺŐĹúŔoúŔg #F+NxĄ<(,xą úŔęŔ͡ ÍÓ ÍŽ úQęŔ>ęŔ$úŔţ(>ęŔÍŻ ÍÓ ÍŽ úQęŔ>ęŔÁŃáÉĺŐĹú Ŕţ˙(!В@§(=ůÍ3 yę Ŕ!В@y§( řÍ3 ÁŃáÉĺŐĹyę Ŕ>ęŔÍG ÍÓ ÍŽ úQęŔú ŔO>˙ę ŔÍ|ÁŃáÉĺŐĹyę Ŕţ(ţ(ţ(ţ( ţ($ţ((!pÍ(!€Í !Í! Í!°Í!ŔÍÁŃáÉÍćĺĹ~î˙" ů ôÁáÉĺŐĹú Ŕ!ů ţ(q! ţ(j!H ţ(c!p ţ(\!˜ ţ(U!Á ţ(N!Ň ţ(G!ę ţ(@! ţ (9!: ţ (2!b ţ (+!Ň &ĺŐĹ!ˆ ĺŐĹ!ŔĺŐĹ!Ú ĺŐĹ!ą ĺŐĹ!aŔ˛Ŕ*§ úÁŃáÉ Przewiń Wers Str. Roz. Wsz Liiku: Rivi Sivu Kapp LopBlättern: Zeil Seit Kapt AlleDéfiler: Ligne Page Chap ToutScrolla: Rad Sida Kap Hela Lista: Linea Pagina Cap. Tutto Blader: Lijn Blad Hfdst Alles Bla: Linje Side Kap Alle Despl.: Línea Página Cap. Todo Mudar: Linha Pagina Cap. Tudo Despl.: Línia Plana Cap. Tot ĺŐĹúŔGúŔ<¸8Í-(ÍŃ>>ę Ŕ7 ęŔ>ę Ŕ§ÁŃá§ÉĺŐĹúŔţÂO úŔţÂO úŔţ(úŔţ ÍuÍŃúŔ>ę Ŕ7 =ęŔ>ę Ŕ§ÁŃáÉĺŐĹúŔG!Đx§(~#§ ÷ô˛Ŕ*§ úÁŃá§ÉĺĹ!€6# xą řÁáÉĺŐĹy!ţ(#!@‘ţ(!€’ţ(!Ŕ“ţ(!€@y§(=ů]T! ÁÍćP* úÍćP* úÍćP* úÍćP* úÁŃáÉ> ę>ęA!  y§( ĺ>""Ŕ " úáúN"úO">ęúŔćęAÉ> ę>ęA!  y§( *GúN¸ 6*GúO¸ .Ŕ * ú>ęúŔę!úŔćęAÍŃ Í3  úÉ> ę>ęA!    ž # ÷őúŔćęAńÉĺŐĹ! Á@6# xą ř!˛Ŕ~#§(Í÷ öÁŃáÉĺĹÖ o&MD)))  0úŔţ( 8 V#F#Í' yţ őzƒ_ÁáÉĺŐĹk&)}ćđo Á ÁĹË!Ë ÁĹ{ć§(Ë8Ë=öxśw#wyśw#wÁŃáÉđ˙ˇŕ˙Íćđ@ćŕ@É>‘ŕ@É>äŕGŕHŕIÉĺŐÍć!`˜Ŕ>đ" üÍćŔ" üŃáÉĺŐ!`˜ y§(=ů> ‘W>ÍćÍ'(Í'(Í'(éőy§ ńń!`˜QÍćÍ'(Í'(Í'(éŃáÉĺĹú‚˙§(,>˙ŕO!˜`>" xą ř€>" xą ř`>" xą ř>ţŕOÁáÉĹw#< ú 6# úÁÉ!˜>"< ű! ˜"< ű!@˜6ń# úÉ!ŕ™ 6ň# ú!š>("< ű! š "< űÉ́Ĺ> ŕđđđđ/ćË7G>ŕđđđđđđđđđđ/ć°Gú€˙¨ ę˙xę€˙>0ŕú˙ÁÉţ(Ż>˙ę‚˙ÉĹ>˙ŕ$ˆ xą ű>ŕ$ÁÉőđ@ć€(đDţ‘ ôńɇ‡‡Ć€ęh˙ióúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęh˙ióúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęh˙@ióúA˙ć ů*âű ňɇ‡‡Ć€ęj˙kóúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęj˙k@óúA˙ć ů*âű ňÉ˙ď=ď=|˙ď=˙˙ď=ď=˙ď=˙˙ď=ď=˙ď=˙˙ď=ď=ŕ˙ď=˙ď=ď=˙ď=ď=ď=ď=<ď=ď˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙MBFONTMonospaced @@@@@@   ŕ ŕ @ŔŔŕ``@€ @€ @ @@  `@@ @@@@@ @ @@ŕ@ @ŕ@ @`@ @@@€€ŕ     ŕ@Ŕ@@@@ŕŕ  @€€ŕŕ  `  ŕ€€  ŕ ŕ€€ŕ Ŕŕ€€ŕ  ŕŕ @@€€ŕ  ŕ  ŕŕ  ŕ ŕ@@ @ @€@ ŕŕ€@ @€ŕ  @@@ŕ ŕŕŕ€ŕŕ  ŕ   Ŕ  Ŕ  Ŕŕ€€€€€ŕŔ     Ŕŕ€€ŕ€€ŕŕ€€ŕ€€€ŕ€€€  ŕ   ŕ   ŕ@@@@@ŕ  ŕ   Ŕ   €€€€€€ŕ ŕ     ŕ      @     @ŕ  ŕ€€€ŕ    Ŕ ŕ  ŕŔ  ŕ€€ŕ ŕŕ@@@@@@      ŕ     @@     ŕ    @      ŕ@@@ŕ @@@€ŕ`@@@@@`€€@@@ ` `@ ŕ@ ŕ ŕ ŕ€€ŕ   ŕŕ€€€ŕ ŕ   ŕŕ ŕ€ŕ`@ŕ@@@@ŕ  ŕ ŕ€€Ŕ    @@@@@@ @€€  Ŕ  @@@@@@  ŕ   Ŕ    ŕ   ŕŕ  ŕ€€ŕ  ŕ Ŕ €€€ŕ€ŕ ŕ@`@@@     ŕ    @   ŕ   @     ŕ ŕŕ @€ŕ @@€@@ @@@@@@@€@@ @@€`€ŕŕŕŕŕŕŕ@ €`€ @ŕ     ŕ@€`@ŕ@@@@Ŕ   @ŕ@@@@@@ŕ@@@ŕ@@ € @€  @ŕ€ŕ ŕ @€@ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕŕ     ŕ @€@    ŔŔŕŕ`@ŕ@@ @ŕ€ŕ ŕ€@ @€ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕ@@@@@@@ŕ€€ŕ@€€€ Ŕ€ŕ @ ŕ  ŕ   0@@@@@@ŕ€ŕ ŕ ŕ ŕ€ŕŕ ŕ ŕ @€@ ŕ Ŕŕ€€@ŕ @@€ŕŕ ŕ@ŕ@ŕŔ @€ŕ@@`@Ŕ@@@€ŔŔŔŕ€€       @€Ŕ@Ŕŕ ŕ ŕ ŕ ŕ€@ @€@@@€ ŕ @@@ŕ @ŕŕ`ŕ€ ŕ @ŕ @€ŕ€@ŕ ŕ  @ŕ ŕ @ ŕ ŕ `€ŕ ŕ  ŕ ŕ @ŕ ŕ @ŕ€€€€ŕŕ€€€€ŕ@ €@ŕ€ŕ€ŕ @ŕ€ŕ€ŕŕ€€ŕ€€ŕ  ŕ€ŕ€ŕ€@ŕ@@ŕ @ŕ@@ŕ@ ŕ@@ŕ ŕ@@ŕŔ  ŕ  Ŕ @ ŕŕ  €@ŕ  ŕ@ŕ    ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕ ŕ  ŕ @ ŕ  ŕ  ŕ€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  @@Ŕ€ŕ ŕ€ŔŔ Ŕ  Ŕ€€@ŕ ŕ ŕ @ŕ ŕ ŕ@ ŕ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ@ŕ ŕ ŕ @ŕ€€€ŕŕ€€ŕ@ €@ŕ ŕ€ŕ @ŕ ŕ€ŕŕ ŕ€ŕ  ŕ ŕ€ŕ€@@@@@@€@@@@@ €€€€ @@@@@ @  ŕ ŕ @ŕ   €@ŕ ŕ @ŕ  ŕ@ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ   ŕ@ŕ@ŕ ŕ ŕ€@  ŕ @  ŕ@   ŕ   ŕ @  ŕ ŕ€€ŕ ŕ€€   ŕ ŕMBFONTVariable pitch €€€€€€  PPřPřPP x ř(đ ŔČ @˜ŕ  @° Đ€€@€€€€€@€@@@@@€@ŕ@ @ŕ@@€Ŕ€ @@@€€@     @@Ŕ@@@@ŕŕ  @€€ŕŕ  `  ŕ€€  ŕ ŕ€€ŕ Ŕŕ€€ŕ  ŕŕ @@€€ŕ  ŕ  ŕŕ  ŕ ŕ€€@@€ @€@ ŔŔ€@ @€ŕ  @@@ŕ ŕŕŕ€ŕŕ  ŕ   Ŕ  Ŕ  Ŕŕ€€€€€ŕŔ     Ŕŕ€€ŕ€€ŕŕ€€ŕ€€€ŕ€€€  ŕ   ŕ   ŕ@@@@@ŕ  ŕ   Ŕ   €€€€€€ŕˆŘ¨ˆˆˆˆˆˆČ¨˜ˆˆŕ     ŕŕ  ŕ€€€ŕ    Ŕ ŕ  ŕŔ  ŕ€€ŕ ŕŕ@@@@@@      ŕ      @ˆˆˆ¨¨¨P   @      ŕ@@@ŕ @@@€ŕŔ€€€€€Ŕ€€@@@ Ŕ@@@@@Ŕ@ ŕ€@ŕ ŕ ŕ€€ŕ   ŕŕ€€€ŕ ŕ   ŕŕ ŕ€ŕ`@ŕ@@@@ŕ  ŕ ŕ€€Ŕ    €€€€€€@@@@@@€€€  Ŕ  €€€€€€€ř¨¨¨¨ŕ    @   @ŕ   Ŕ€ŕ   ` ࠀ€€ŕ€ŕ ŕ€Ŕ€€€Ŕ    ŕ    @ˆ¨¨¨P  @     ŕ ŕŕ @€ŕ @@€@@ €€€€€€€€@@ @@€P ŕŕŕŕŕŕŕ`€€`€€`ŕ     ŕ@€`@ŕ@@@@Ŕ  ¨@ŕ@@@@@@ŕ@@@ŕ@@ € @€P @ŕ€ŕ ŕ @€@ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕŕ     ŕ@€€@HHŔŔđřP ü\T @ŕ€ŕ ŕ€@ @€ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕ€€€€€€@ŕ€€ŕ@€€€ Ŕ€ŕˆpPpˆŕ  ŕ  °€€€€€€ŕ€ŕ ŕ ŕ x„´¤´„xŕ ŕ ŕ$HH$ŕ Ŕx„´¤„x@ŕ @@€ŕŕ ŕ@ŕ@ŕŔ @€ŕ@@`Ŕ@@@@€   ŕ€€ĐĐPPPPP€€Ŕ@Ŕŕ ŕ ŕ ŕ ŕH$H€€€  (8€€€°ˆ 8ŕ ŕ(č @ŕ @€ŕ€@ŕ ŕ   @ŕ ŕ  @ ŕ ŕ P ŕ ŕ  ŕ ŕ  @ŕ ŕ  @ŕ€€€€ŕŕ€€€€ŕ@ €@ŕ€ŕ€ŕŕ€€ŕ€€ŕ ŕ€€ŕ€€ŕ  ŕ€ŕ€ŕ€@ŕ@@ŕ @ŕ@@ŕ@ ŕ@@ŕ ŕ@@@ŕpHHčHHp¨ˆČ¨˜ˆ€@ŕ  ŕ@ŕ    ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕPpˆˆˆp @ řˆ˜¨Čˆř€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  @@Ŕ€ŕ ŕ€Ŕ@ Ŕ  Ŕ€€@ŕ ŕ ŕ @ŕ ŕ ŕ@ ŕ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ@ŕ ŕ ŕ @ŕ€€€ŕŕ€€ŕ@ €@ŕ ŕ€ŕ @ŕ ŕ€ŕŕ ŕ€ŕ  ŕ ŕ€ŕ€@@@@@@€€€€€@ @@@@ @@@@@ @ p` @ŕ    €@ŕ  ŕ @ŕ   ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕ ŕ   ŕ@ŕ@ř¨¨ř@€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  ŕ ŕ€€ŕ  ŕ€€   ŕ ŕY€étc€]qcÎ 9câcécű<c7$8c o*,c ›1Ëc f7?c Ľ=  " ŒLUBY PANIEŃSKIE " ALEKSANDER FREDRO "Rozum mężczyznš, białogłowš afekt tylko rzšdzi; oraz kocha, oraz nienawidzi; nie gdzie rozum, ale gdzie afekt, tam wszystka. " And. Maks. Fredro OSOBY Pani Dobrójska Aniela Klara Radost Gustaw Albin Jan Scena na wsi, w domu Pani Dobrójskiej. AKT PIERWSZY Duży pokój – dwoje drzwi w głębi, trzecie drzwi po prawej stronie sceny do pokojów Pani Dobrójskiej, czwarte po lewej do pokoju Gustawa; okno. SCENA PIERWSZA Jan sam w płaszczu zarzuconym na ramiona – chodzi, patrzy w okno, potem mówi ziewajšc „Czekaj mnie, nie œpij, powrócę o trzeciéj ”– Piękna mi trzecia! Słońce jak w dzień œwieci, A mój pan drogi gnie sobie parole Albo z butelkš... albo... No! już milczeć wolę.––––– SCENA DRUGA Jan, Radost. Radost idšc ku drzwiom Gustawa Spi Gucio? Jan Czy spi? ... Jak zabity, panie. Radost Lubi spać hultaj. Jan zastępujšc od drzwi Niechże pan nie wchodzi. Radost A to dlaczego? Jan Bo spi. Radost Nic nie szkodzi. Jan zastępujšc Będzie się gniewał. Radost Nic mi się nie stanie. Jan Dopiero zasnšł – ledwie pół godziny, Radost Cóż w nocy robił? Jan Nie spał. Radost A z przyczyny? Jan Z przyczyny? ... Zasłabł. Radost troskliwie Zasłabł. Jan z westchnieniem Niespodzianie. Radost Cóż mu jest? Jan Co jest? ... Jakiœ zawrót głowy... Radost Hm! ... Jan Wstręt do wody... Radost Hm! ... Jan Pragnienie wina... Radost Hm, proszę, proszę – wieczór jeszcze zdrowy!! Jan wzruszajšc ramionami Ha, słaboœć, panie, piorunem zaczyna. Radost do siebie Hm, wstręt, pragnienie! Hm, hm – zawrót głowy. Jan Niech no się wyœpi, po południu wstanie. Radost Chciałem być w domu i dziœ tu z powrotem.Lecz takš rzeczš ani myœleć o tem. Jan Owszem, jedŸ pan, jedŸ! Ręczę, że za chwilę... Radost A, sen spokojny? Jan zastępujšc drogę Lada co obudzi. Cicho, dlaboga. Radost Drzwi tylko uchylę. Jan Ale drzwi skrzypiš. Radost Własnymi oczyma... Jan odstępujšc Ha, kiedy już tak – niech się pan nie trudzi;Darmo tam patrzeć – mego pana nié ma. Radost Nie ma? Jan A nie ma. Radost Gdzież jest? Jan Stšd o milę. Radost Jak? co? Jan Pojechał. Radost Dokšd? Jan Do Lublina. Radost Do Lu... Lu... Jan z ukłonem, kończšc słowo blina. Radost Kiedy? Jan Wczoraj. Radost Po co? Jan Nie wiem. Radost Macież go! Już szaleć zaczyna, Już, Bogu dzięki. – JeŸdzić, latać nocš... I czegoż stoisz, panie Zawrót-głowy? Hm! „Wstręt do wody ”, co? „Wina pragnienie ”? Jan Stoję na warcie; muszę być gotowy Otworzyć okno na pierwsze skinienie. Radost Na co otworzyć? Jan Dla mojego pana; Tędy wychodzi – tędy się i wchodzi. Radost załamujšc ręce Przez okna łazić œród jasnego rana! To waryjata prawdziwie dowodzi ironicznie I kiedyż wróci na swoje wesele? Jan Jeœli mu wierzyć, miał o trzeciej wrócić. Radost do siebie O, muszę, muszę cugli mu przykrócić! O, czego nadto, tego i za wiele! Słychać pukanie do okna. Jan idšc do okna Niechże pan łaje, bo przybywa właœnie. Otwiera okno. ––––– SCENA TRZECIA Gustaw ubrany do konia, Jan; Radost w głębi. Gustaw włażšc przez okno To czas! – Niech go piorun trzaœnie!! Jan Dobrze pan mówi; bogdajby go trzasnšł! Gustaw A co? œpiš jeszcze? Jan Byłby sen nie lada! Gustaw Trochem się spóŸnił. Jan Mnie to pan powiada. Gustaw Pewnieœ nie dospał. Jan Gdybym był choć zasnšć! ... Gustaw oddajšc pręt, czapkę, rękawiczki i ocierajšc twarz No, prawdę mówišc, jak jestem na œwiecie,Jeszczem tak pięknie zębami nie dzwonił: Wicher, deszcz, zimno – psa by nie wygonił. Radost A ciebie wygonił przecie. ––––– SCENA CZWARTA Radost, Gustaw. Gustaw A, stryjaszek! całujšc w rękę Dzień dobry! Radost ozięble Witamy z podróży! Gustaw Już wstałeœ? Radost Jeszczeœ nie spał? Gustaw Doœć czasu. Radost Dzień duży. Gustaw Dopiero œwita. Radost Œwita, ale w twojej głowie. Gustaw Niech i tak będzie, niech œwita na zdrowie, Byle mnie kochał stryjaszek kochany, Był mi zawsze zdrów, czerstwy i rumiany! Lecz cóż to? Mars? mars? Fe! precz z nim,do licha! zaglšdajšc w oczy No, proszę... troszkę... Niknie wyraz srogi,Czoło się równa... oko się uœmiecha... Otóż tak lubię, œciskajšc go mój stryjaszku drogi! Radost płaczliwie, zawsze dajšc przestrogi Mój Gustawie, powiedz mi – chcesz czy nie chcesz żony?? Gustaw Chcę, chcę, stryjaszku. Radost Pewnie? Gustaw Jestem jej spragniony. Radost Takiże to więc sposób wyszukałeœ sobie? Gustaw Ja nic dotychczas nie wiem o sposobie. Radost Te wycieczki przez okna, te nocne wyprawy... Gustaw I cóż? Radost zniecierpliwiony Cóż? – Panna! Gustaw A, bardzom ciekawy, Co moję pannę obchodzić może, Kiedy, jak i gdzie ja się spać położę? Nie œpię – tym lepiej dla niej, bo na jawie Niš tylko jednš myœli moje bawię I do niej wzdycham, jak w dzień, tak i w nocy; Ale jak zasnę – jestże to w mej mocy?? Radost płaczliwie Mój Gustawie! Dlaboga, porzuć myœli płocheI raz tylko, raz pierwszy zastanów się trochę! Kilka dni jesteœ poœród tak godnej rodziny, I nie ma dnia jednego –gdzie tam: dnia! –godziny! Żebyœ czegoœ nie zbroił, aż się serce kraje. Pani Dobrójska sama opiekę ci daje, Nie idšc wzorem matek, co nos górš noszš,Kiedy w duszy o zięcia wszystkich œwiętychproszš; Pamiętna twych rodziców i mojej przyjaŸni,Swój zamiar względem ciebie głosi bez bojaŸni. Ale wszystko na próżno, daremnie się trudzi – Miejski panicz w wieœniakach innych widzi ludzi; Swoich nudów nie kryje, grzecznoœci nie siliI chce dać uczuć wartoœć każdej swojej chwili. Wróbel się tylko, mówiš, pustej strzechy trzyma, Ale co w twojej głowie – już i wróbla nié ma. Gustaw z szczerym zastanowieniem Prawda, prawda, stryjaszku, zbyt słuszne przestrogi; Ach, ojcowskimi strzeżesz mnie oczyma; œciskajšc go O, jesteœ dla mnie skarb, przyjaciel drogi, Dzięki ci, dzięki za twoje przestrogi. Radost z rozczuleniem, œciskajšc go Mój ty poczciwy, mój luby Gustawie! Gustaw Mój przyjacielu, mój ojcze kochany! Zobaczysz, jak się ogromnie poprawię, Bylem miał tylko powód do odmiany. A teraz zgadnij, jakš dziœ zabawę... Radost O, dlaboga! on swoje! Otóż masz poprawę! Ach, zmiłuj się, uważaj; powiedz, czy to ładnie, Że z domu pan zalotnik oknem się wykradnie, Aby noc całš Bóg wie gdzie nie trawić! Gustaw Ależ, stryjaszku, ja się muszę bawić. Radost Bawić! Gustaw A w prawdzie, w tym szanownym domu, Gdzie każdy dla mnie aż nadto łaskawy, Gdzie nie ubliżam w niczym i nikomu, Żadnej dotychczas nie widzę zabawy. Radost Idzież tu o zabawę, wrzawę nieustannš? Gustaw Ależ o nudy idzie. Radost Nudy – z pięknš pannš!! Gustaw Nie będš nudy, jak się kochać będę. Radost I kiedyż to nastšpi? Gustaw Jak się z niš ożenię. Radost Albo inaczej – jak na koszu siędę. Gustaw Ba, ba, ba! jeszcze czego. Radost I skšd pewnoœć, że nie? Jestże to napisano, wyryto na niebie, Że Aniela koniecznie musi pójœć za ciebie? Gustaw Pójdzie, pójdzie, stryjaszku. Radost Tylko bardzo proszę, Niech samochwalstwa od ciebie nie znoszę. Gustaw Do samochwałów któż tego policzy, Który rozsšdnie zważa i powiada, Że gdzie dwie rodzin zwišzku sobie życzy, Zwišzku się w końcu spodziewać wypada? Radost Prawda – jeœli Aniela choć trochę polubi. Gustaw BšdŸ z łaski swojej spokojny w tym względzie; Już ja ci ręczę – wszystko dobrze będzie. Radost Nadto pewnoœci, i ta pewnoœć zgubi. Gustaw Już spuœć się na mnie... Ale doœć tych fraszek; Teraz niech zgadnie kochany stryjaszek... Radost Pewnie: gdzie byłeœ? Gustaw Gdziem bawił tak długo. Radost Wymów już, wymów, bo cię diable dusi. Gustaw Na miejskim balu byliœmy przebrani. Radost Na jakim balu? Gustaw „Pod Złotš Papugš ”. Radost W karczmie! Gustaw Przebrani. Radost O Boże! o Boże! Gustaw Tego młodemu nikt pewnie nie zgani. Radost ironicznie Pewnie pochwali? Gustaw Bo pochwalić musi. Radost Piękna mi szkoła! Gustaw Lepszej być nie może. Na małym œwiecie, co się wielkim mieni, Gdzie każdy trwożnie po œliskiej przestrzeniJakby na szczudłach i w przyłbicy chodzi, Tam, czym sš ludzie, niechaj nikt nie bada; Ale – gdzie człowiek mało pozór ceni, Przybranym kształtem nie chce i nie zwodzi, Gdzie więcej wola niż rozum nim włada, Tam chwytaj pęzel, wzór stoi gotowy. Radost Otóż go macie! Jest La Bruyere nowy. płaczliwie Guciu! dopieroœ dziękował za radę. Gustaw nie słuchajšc I co mi teraz przychodzi do głowy... Radost Na przykład? Gustaw JedŸmy tam dziœ. Radost Ja z tobš? Gustaw Ty ze mnš. Radost Oszalał. Gustaw Wczeœniej wrócisz. Radost ironicznie Tš drogš tajemnš. Gustaw Jedziesz? Radost Dajże mi pokój. Gustaw No, to sam pojadę. Radost Guciu! dopieroœ dziękował za radę. Gustaw żałoœnie Luby stryjaszku! wkrótce się ożenię. Radost do siebie z zdziwieniem No! i dlatego takie figle stroi. Gustaw jak wyżej, proszšc Już raz ostatni! ... Radost Ja go nie odmienię, To rzecz daremna. Gustaw Na kasztana wsiędę... Radost przestraszony O! na kasztana! Gustaw Przede dniem tu będę. Radost WeŸ już mojš doroszkę, a kasztan niech stoi. do siebie Jeszcze kark skręci z tego waryjata. Gustaw Dobrze, stryjaszku. Radost I delijš moję. Gustaw Dobrze, stryjaszku. Radost W tej kurteczce lata – Jeszcze kataru, u diaska, dostanie. Gustaw Dobrze, stryjaszku, jak chcesz, tak się stanie. Ja zawsze mówię: œwięte rady twoje. Radost Otóż masz! Teraz powie, że to z mojej radyPrzez okna łazi na nocne biesiady. Gustaw Zatem radzisz wchodzić drzwiami? Radost Gadajże z waryjatami! Ja ci radzę pójœć spać. Gustaw Spać? Radost Bladyœ, aż niemiło. Gustaw Blady? – to dobrze, to nic nie zaszkodzi: Bladoœć niepokój miłosny dowodzi, Bladoœci prędzej niż słowom się wierzy; Pamiętasz przecie, jak to dobrze było Rano, nazajutrz po twojej wieczerzy? Radost Mojej wieczerzy? Gustaw To jest, mówišc szczerze, Ja sam dawałem tę sławnš wieczerzę, Ale stryjaszek potem długi płacił. Radost Niestety! Gustaw Wcalem na cerze nie stracił; „Teraz to kocha – rzecz niezaprzeczona – Jak blady, słaby! On z miłoœci skona ” – Powiedz sam, wszakże prawda, tak mówiono? I gdybym nie był zanadto... Radost No, no, no, Nie doœć: szaleje, jeszcze mnie powiada! Teraz idŸ i spij, taka moja rada. Ale, mój Guciu, Guciuniu serdeczny, Staraj się zbliżyć, podobać Anieli. Gustaw Dobrze, stryjaszku. Radost Dla matki bšdŸ grzeczny. Gustaw Dobrze, stryjaszku. Radost I na miłoœć Boga, Jeœli ci jeszcze moja przyjaŸń droga, Nim się odezwiesz, pomyœl pierwej nieco, Bo często słowa jakby z worka lecš, Ale sensu w nich... no! – tego tam nié ma. A teraz idŸ spać, już mrugasz oczyma. Gustaw Pójdę się przebrać Całuje w rękę. Radost całujšc go Pamiętaj, Gustawie... Gustaw Sam się zadziwisz, jak się dziœ poprawię. Odchodzi w lewe drzwi boczne. Radost patrzšc za nim, serio „Poprawię ”! – zawsze jedno, co godzina; „Zadziwisz się ”! – Tak!! przechodzšc nagle w uczucia Kochany chłopczyna! ––––– SCENA PIĽTA Radost, Albin, chustka w ręku, tragicznym tonem. Radost Cóż cię, panie Albinie, sprowadza tak wczeœnie? Albin Niestety! Radost Jak wzdychałeœ, tak wzdychasz boleœnie. Albin Ach! jakże nie mam wzdychać, kiedy w smutku tonę, Kiedy nocne minuty – łzami przeliczone!! Radost A ja ci radzę, wypogódŸ twe czoło, Nie bšdŸ Gustawem – lecz kochaj wesoło. Te elegije i miłosne żale Młodej dziewczyny nie podbijš wcale; A zwłaszcza Klary, co jak iskra żywa, Jeżeli westchnie, to wtedy gdy ziéwa; Klara, co spoczšć – rzadziej milczeć zdoła,Sprzeczna z układu, z natury wesoła, Lęka się smutku, któregoœ obrazem. Albin Ach możnaż kochać i nie płakać razem! po krótkim milczeniu Już dwa lata się kończš, jak powabnoœć Klary Wznieciła moję miłoœć bez granic, bez miary. Nie ma dnia, bym nie błagał najczulszym wejrzeniem; Samym już tylko teraz oddycham westchnieniem; Łzami skrapiam jej œlady, skrapiam całš drogę, I kamień już bym zmiękczył – jej zmiękczyć nie mogę!! Radost Żebyœ i sto lat jęczał, wszystko nic nie znaczy. Albin Ach! Radost Cóż dalej chcesz robić? Albin Co? – umrę z rozpaczy. Radost Może cię kocha. Albin Kocha? – umarłbym z radoœci! Radost Każ więc sobie zawczasu dzwonić z przezornoœci. Albin Ja płaczę – ty się œmiejesz. Radost Œmiej się i ty razem. Albin Ach, posłuchaj mnie raczej, nie dręcz tym rozkazem! Myœlałem, że wytrwałoœć najczystszych płomieni Nienawiœć w łagodniejsze uczucia przemieni, Owš nienawiœć mężczyzn, powziętš z rachuby, Którš w duszy piastuje, z której szuka chluby. Ach, błędna myœl – niestety!! zwodnicze nadzieje! Jej serce coraz stygnie, a moje goreje! Radost tymże tonem Bywaj zdrów! Albin Ach, gdzież idziesz? Radost jak wprzódy Ach, idę do siebie. Albin Nie litujesz się żalu, opuszczasz w potrzebie. Radost Chciałbym jeszcze do domu pojechać na chwilę, dobywajšc zegarka Tylko że już podobno... jeœli się nie mylę... Oho! tak to już póŸno! Wdaj się tylko z trzpiotem: U niego jak rozsšdek, tak wszystko na potem. Albin chwytajšc go za rękę Czekaj, zwierzyć ci muszę strasznš tajemnicę. Radost przestraszony Dlaboga, co to będzie? Albin Rzecz całš oœwiécę. Radost Albinie! ja truchleję! Albin Zachowasz jš œwięcie? Radost Mów! Albin Klara i Aniela majš przedsięwzięcie... (Słuchaj i zapłacz! )nigdy – nie iœć za mšż.Radost zadziwiony i wstrzymujšc się od œmiechu Szczerze? Na znak potakujšcy Albin a Radost parska œmiechem. Albin Co? – Ty się œmiejesz z tego? Radost Œmieję, bo nie wierzę. Albin Ja ci ręczę. Radost I skšd wiesz? Albin Wiem pewnie. Radost Daj Boże! do siebie Taki bodziec Gustawa obudziłby może, Byle mu wierzył. do Albina Dzięki za dobrš nowinę. Albin Jak to, Radoœcie? – Dobrš – a ja ginę!! Radost Nie zginiesz, będziem żyli. Albin Ty się œmiejesz zawsze. Radost Ty zaœ nie płacz, a losy będš ci łaskawsze.Odchodzi w lewe drzwi œrodkowe. Albin O, miłoœci, miłoœci! Ty żalów przyczyno, Złorzeczyć ci nie mogę, bo mile łzy płynš! Lecz, Klaro! kiedyż równš odpłacisz mi miarš? Kiedyż ze mnš zapłaczesz! Klaro! Klaro! Klaro! ––––– SCENA SZÓSTA Albin; Aniela, Klara wchodzš przed ostatnim wierszem z prawych drzwi œrodkowych. Klara cicho stanšwszy przy Albinie Po raz pierwszy, drugi, trzeci! Na wezwanie takie dzielne, Powtórzone po trzy razy, nawet duchy nieœmiertelne, Jak posłuszne ojcu dzieci, Porzucajšc ciemne cele, Stajš władŸcy brać rozkazy. Mogęż spóŸnić przyjœcie moje? Otóż jestem, otóż stoję. Albin całujšc w rękę Ach! Klara Nic więcej? Albin To tak wiele! Klara œmieje się. Po krótkim milczeniu. Ach, uršgasz miłoœci. Klara œmiejšc się Uršgam? – broń Boże! Albin Twoje serce bez czucia. Klara Lwie, tygrysie może? Albin Nikt go zmiękczyć nie zdoła. Klara Nie każdy, to pewnie. Albin Ja tak kocham. Klara A ja nie. Albin Ja płaczę tak rzewnie. Klara Ja się œmieję. Albin Okrutna! – Poznasz mnie po stracie. Klara Okrutna! sroga! niestety! o, nieba! do Anieli UchodŸmy prędko, tu miłoœć na czacie, Prędko, Anielo; dowierzać nie trzeba! œpiewa „O! gdzie miłoœć stawia siatki, Nie figlujcie, moje dziatki! Bo z miłoœciš figlów nié ma: Jak was złapie, to zatrzyma! ” Tak babunia nam œpiewała; Ja uciekam, pókim cała. Albin Zostań, okrutna, zostań! Uwolnię twe oczy Od smutnego przedmiotu, co ich œwietnoœć broczy. Cieszy Cię moja męka? – ciesz się więc do woli: Żaden twój raz nie minšł, każdy mocno boli; Jedna tylko pociecha mej duszy zostaje, Żem nie zasłużył wzgardy, której dziœ doznaję. Aniela Panie Albinie! któż tak œciœle bierze? Zostań się z nami, wszak ci to sš żarty. Klara Com powiedziała, powiedziałam szczerze. Albin A ja wszystkiemu co do słowa wierzę. Klara Godzien pochwały, kto nie jest uparty. 7ůˆŠj ľA48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4 €ţc~ ôcrXcĘîc¸Kc$FcI+żc2QcY9ţ)W<,4€Albin Godzien litoœci, kto pokochał Klarę, Bo razem – w litoœć... stracił wszelkš wiarę. Odchodzi w prawe drzwi boczne. ––––– SCENA SIÓDMA Aniela, Klara. Aniela Tak drażnić, dręczyć to się już nie godzi. Klara Cóż? pójœć za niego? Aniela Ja tego nie mówię. Lecz gorycz losu niech litoœć osłodzi, Niech mu przynajmniej o przyczynie powie. Klara Na co? Niech kocha, płacze, jęczy, kona. Aniela Ach, tego nie chcę, i ty nie tak sroga. Klara Gardzę miłoœciš; jestem niewzruszona. Aniela Wszak ci się znajdzie łagodniejsza droga: I na cóż tam słów, gdzie dosyć na znaku. Klara Może mam przed nim, dygnšwszy trzy razy, Kręcšc fartuszkiem, piekšc rak po raku, Prosić jękliwie, aby bez urazy Przyjšł odpowiedŸ, wprawdzie niezbyt miłš, Ale ogólnš dla całej płci jego? Aniela O, pewnie, pewnie, lepiej by tak było Niż wcišż powtarzać w obliczu biednego, Że jego miłoœć, równie jak osoba, Ani cię bawi, ani się podoba. Klara Wierz mi, Anielo, wszystko to za mało. Nie wiesz, jak twarde jest serce mężczyzny, Jak prędko rany umie œcišgnšć w blizny, Blizny, co potem stajš mu się chwałš. Nic ich próżnoœci nie zbije, nie skarci. Im więcej przeszkód, tym więcej uparci. Łaj, gardŸ, nienawidŸ – oni w nienawiœci, Gniewie i wzgardzie majš swe korzyœci, Tak że nareszcie czasem z nas niejedna, Tracšc cierpliwoœć, tracšc głowę, biedna, Znudzona walkš, ze wszech stron œciœnięta,Musi pokochać, by pozbyć natręta. Aniela Na cóż mi mówisz, co ja wiem dokładnie; Znam dobrze mężczyzn, ten ród krokodyli, Co się tak czai, tak układa snadnie, By zyskać ufnoœć i zdradzić po chwili. Lecz że Ÿli oni – mamyż być takimi?? Klara O, były, były kobiety dobrymi! I jakiż tego zwyczajny był skutek? Radoœć dla mężczyzn – dla nas gorzki smutek. Wspomnij tę ksišżkę! ... Aniela Nigdy nie zapomnę: „Męża Kloryndy życie wiarołomne. ” Klara z wzrastajšcym zapałem I żal jednego twę zemstę zwycięża? Żal, że chciał dopišć i celu nie dopnie? I my nasz zamiar: nigdy nie mieć męża, Mamy oznajmiać, głosić nieroztropnie? Wszystkim do razu odebrać nadzieję I miłoœć własnš każdego ocalić? O, nie! Nic z tego, moi dobrodzieje! Wy, co ze zwycięstw lubicie się chwalić U nóg, tu, każdy niech kark zgina hardy! Każdy z osobna dozna naszej wzgardy. Aniela z zapałem Wzdychaj więc każdy! Klara z zapałem I kochaj się we mnie. Aniela Dlaczegóż w tobie? Klara By jęczał daremnie. Aniela I moje serce nie więcej im sprzyja. Klara Anielo – ręka!! Powtórzmy tu œluby Nam wiecznej chwały – a im wiecznej zguby. R a z e m podajšc sobie ręce, mówiš razem i powoli Przyrzekam na kobiety stałoœć niewzruszonš Nienawidzić ród męski, nigdy nie być żonš. Aniela Nienawidzić, tak – oprócz mego stryja. Klara I mego ojca. Aniela I stryjecznych braci. Klara I pana Jana... Aniela I pana Karola... Klara I Józia... Aniela Kazia, Stasia... Klara Hola! Hola! Aniela Na ostrożnoœci nikt nigdy nie straci. po krótkim milczeniu Zatem już kochać nie wolno nam będzie? Klara Jedna dla drugiej kochankiem się stanie. Aniela zamyœlona Jedna dla drugiej... a, tak – to przykładnie... Lecz powiedz, Klaro, oœwieć mnie w tym względzie, Czy oni nigdy nie kochajš szczerze? Klara po krótkim milczeniu Nigdy? – Hm! Pewnie. Aniela Na cóż to udanie? Klara Na co i po co, nic nie wiem w tej mierze, Lecz com czytała, pamiętam dokładnie: „Że miłoœć gorsza nad wszelkš przygodę, Że, masz się kochać, wolisz skoczyć w wodę. ” Aniela Klaro! zmiłuj się – w wodę!! – to za wiele!! Klara Tak, nie inaczej! tak było w tym dziele. Aniela Takš więc sprawš – rzecz wcale nieładna, Że każda kocha, nie topi się żadna. Klara Bo do przyszłoœci duch każdej przykuty, Żyje dla nieba, kocha dla pokuty. Aniela O, wy mężczyŸni! Klara Piekło was zrodziło! Aniela Że nie ma kraju, gdzieby was nie było! Klara prędka rozmowa A nasz pan Gustaw, laleczka warszawska. Aniela O, ten się nawet udawać nie trudzi. Klara Jeœli przemówi, to już wielka łaska. Aniela Chce się ożenić, bo się czasem nudzi. – Przynajmniej uszy od jęków ocalę. Klara Mnie by ta pewnoœć nie cieszyła wcale; Niech każdy kocha i w tym ma swš karę. Aniela Ach, gdyby można miłoœci dać wiarę, Byłożby szczęœcie większe na tym œwiecie?Klara Było przed laty, wszak pamiętasz przecie, Coœmy czytały Aniela Czy ja mam w pamięci? Jak tylko wspomnę, w głowie mi się kręci. ––––– SCENA ÓSMA Pani Dobrójska, Aniela, Klara, Albin. Albin, wszedłszy, opiera się o œcianę blisko stolika i z założonymi rękoma, często wzdychajšc, oka nie spuszcza z Klary. P. Dobrójska wchodzšc, do Albina Kocha się, kto się kłóci, dawne to przysłowie. Klara całujšc jš w rękę Czy się ciocia kłóciła? P. Dobrójska do Klary Oj, zielono w głowie! Klara O, nie! P. Dobrójska O, tak Klara Dlaczego? Aniela Klara, moja mamo, Bardzo rozsšdna. Klara Aniela toż samo. Aniela Zgadzamy się we wszystkim. Klara Radzimy wzajemnie. P. Dobrójska Kiedy dwie głowy radzš, nie radzš daremnie. Rozsšdna zatem Klara rozsšdnej Anieli Zapewne tej uwagi rozsšdnej udzieli, Że grzecznoœć, a zwłaszcza w swojej matki domu, Najmniejszej przynieœć krzywdy nie może nikomu. A nawzajem Aniela niech poradzi Klarze, Że obojętnoœć szydzić niekoniecznie każe. Klara kłaniajšc się nisko Albinowi Panie Albinie, bardzo dziękujemy. Aniela do Dobrójskiej Trzebaż się starać o pana Gustawa? P. Dobrójska Ale nie krzywić, nie dšsać się zawsze. Siadajš przy okršgłym stoliku i robótki biorš, prócz Klary. Aniela szybka rozmowa On nas nie widzi. Klara I œlepy, i niemy. Aniela Mamże go błagać o względy łaskawsze? Klara Gadać, gdy milczy; gdy nudzi zabawiać? Aniela ironicznie I jakaż na wsi może być zabawa! Klara podobnie, coraz prędzej I z wieœniakami o czymże rozmawiać! Aniela O pięknym czasie albo słotnej porze. Klara Miejskim rozumem zaćmiłby nas może. Aniela Przez litoœć – gęstš daje mu zasłonę. Klara Przez litoœć – drzymišc stara się o żonę. P. Dobrójska Już to wy przegadacie, moje piękne damy. Aniela Ależ, mamo kochana! cóż my robić mamy? Klara Kiedy na sofie rozparty szeroko, Półgębkiem gada, spi na jedno oko, Mamyż mu spiewać arietkę wesołš? Albo z girlandš tańcować wokoło? Klara, mówišc ostatni wiersz, robi kilka kroków tańca z chustkš w ręku. Albin rzucasię i odsuwa krzesło, daleko za niš stojšce.Albin Przebóg! Klara Cóż? Albin Krzesło. Klara rozgniewana Z waćpanem... prawdziwie... Nawet potknšć się nie można! Albin Niestety! Aniela do Dobrójskiej Bardzo rozsšdnie. P. Dobrójska œmiejšc się Ja sama się dziwię. Nie arietki, nie – ani też balety, Lecz grzecznoœć, skromnoœć – to wasze zalety. Klara ironicznie Zresztš, jest Radost, Albin, Gustaw... Trzech mężczyzn! To sšd podług męskich ustaw. Trzech! razem! ogrom! I czegóż im trzeba? Cóż rozum kobiet – ten słaby twór nieba, Co się im zbliżyć nawet praw nie roœci – Dałby za korzyœć tym sędziom honoru, Wszechwładzcóm œwiata, skarbónom mšdroœci? Nasze uczucia, nie sięgajšc wzoru – Na męskiej duszy twór zawsze wyniosły – Pęta by tylko albo skazę niosły. P. Dobrójska Nie wszystko straszne, co czasem zastrasza; majš wady mężczyŸni, ma także płeć nasza. Zatem szalę rozsšdku ta strona przeważa, Co swoje błędy karci, a cudze pobłaża. ––––– SCENA DZIEWIĽTA P. Dobrójska, Aniela, Klara, Albin, Gustaw. Albin stoi przy prawej stronie sceny, przy nim siedzi przy stole pierwsza Klara, drugaAniela, trzecia Dobrójska, robótkami zajęte.– Gustaw wchodzi i skłoniwszy się, stawia krzesło na œrodku; siada obrócony do parteru, trochę na przodzie sceny. – Gustaw w tej scenie mówi z roztargnieniem, aby tylko co mówić, z poczštku swoim ubiorem zajęty. Gustaw Przecię deszcz ustał – pogodniej na niebie. Klara Arcyprzyjemna aura, w samej rzeczy. do Anieli Że grzecznie bawię, nikt już nie zaprzeczy. A teraz kolej, Anielo, na ciebie. P. Dobrójska do Klary z nieukontentowaniem Klaro, czy znowu? do Gustawa Albin mówił właœnie, Że nam z nowych chmur nowa grozi słota. Albin Dla mnie pochmurno, ach, nawet ciemnota, Bo i nadzieja powoli już gaœnie, Kiedy mym smutkiem Klara ucieszona. Klara zniecierpliwiona Ach, nie, wcale nie; snuci się, i bardzo. Gustaw zawsze z roztargnieniem byle co mówić Panie pracujš. Klara MężczyŸni tym gardzš, Lubo w tej pracy najprędsza obrona Przeciw tym nudom, w które wieœ obfita. P. Dobrójska do Klary z nieukontentowaniem Czy ty się nudzisz? Klara Mnie się ciocia pyta? Gustaw jak wprzódy Słabym się czuje, kto szuka obrony. Klara O sobież tylko myœleć nam wypada? Gustaw pozierajšc na Albina Tak, i o bliskich – to pięknie i hojnie. Klara z wzrastajšcym zapałem Bliski – niebliski, może być znudzony. Aniela do Klary na stronie Klaro, daj pokój. Gustaw zawsze obojętnie Ogólna więc rada... Klara Rady doœć nigdy... Gustaw sens kończšc Dla popsutych dzieci. Klara Wiem zatem, gdzie się zwracać. Gustaw obojętnie Do zwierciadła. P. Dobrójska Klara nie może rozmawiać spokojnie, Lada dmuchnięcie tę iskrę roznieci. Gustaw wycišgajšc się na krzeœle O, proszę pani, mnie to dosyć bawi. Klara urażona, ironicznie Czy tak? doprawdy? Nie byłabym zgadła, Że moja mowa takie cuda sprawi. do Albina Ach, proszęż mnie tak nie œcigać oczyma. Albin z westchnieniem I tego wzbraniasz? Klara Ach, bo miary nie ma. do Anieli, na stronie Żeby choć mrugnšł, mogłabym się skrzywić. P. Dobrójska po krótkim milczeniu Pan Gustaw mógłby, i słusznie, się dziwić, Że wiejska cisza, a zwłaszcza w tej porze,Dla kogokolwiek przyjemnš być może. Gustaw mówi coraz wolniej I owszem, owszem... Wcale się nie dziwię... Wieœ jest przyjemna, ziewa skrycie przyjemna prawdziwie. Klara do Anieli na stronie Widzisz? Aniela Co? Klara Ziewa. Aniela Grzeczny... Klara sens kończšc Ciocia powie głoœno Otóż to grzecznoœć... na wejrzenie Dobrójskiej sens zmieniajšc chwalić wbrew gustowi. Gustaw coraz wolniej Nie, wieœ ma swoje wdzięki... mówię szczerze. ziewa skrycie Na wiosnę kwiatki... listki... trawki œwieże, A w lecie, w lecie! ... sš te... piękne żniwa; No i w jesieni... ziewajšc także... tam coœ bywa; W zimie wieczory... tak... w zimie... wieczory. Sš, sš zabawy... o, sš, każdej pory! ... Ziewa i wkrótce zaczyna drzymać. P. Dobrójska W nas to samych zabawy i nudów przyczyna. Jeœli bezczynnie każda wlecze się godzina, Konieczne zatrudnienia nie dzielš nam czasu, Jeœli w cišgłym odmęcie, œród gwaru, hałasu, Zawsze pragniemy nowych rzeczy, nowych ludzi, Wtedy jak wieœ, tak miasto koniec końców – znudzi. Dlatego nas zapewnie nadzieja nie mami, Iż pan Gustaw potrafi bawić się i z nami. Klara po krótkim milczeniu, cicho Pst! Ciociu! – pokazujšc œpišcego Gustawa Już się bawi. P. Dobrójska A! co tego... Klara ChodŸmy stšd wszyscy. Aniela Zostawmy samego. Albin Ja i w nocy tak nie œpię. P. Dobrójska To za wiele. Klara ChodŸmy. P. Dobrójska Ale nie... Aniela cišgnšc za rękę Moja mamo, proszę. Klara bioršc za drugš rękę Ja także za nim suplikę zanoszę: Wszakże się wyspi, jak sobie poœciele; Tak sobie posłał, niechże spi do woli. Do Albin a z niecierpliwoœciš No, chodŸże waćpan... Prędzej ! ... pst! powoli! Wszyscy wychodzš –Gustaw œpi. –Wkrótce wbiega Radost, przypatruje się z żalem Gustawowi – zakłada ręce i siada na krzeœle, na którym siedziała Pani Dobrójska. ––––– SCENA DZIESIĽTA Gustaw, Radost. Radost żałoœnie, ledwie nie z płaczem, coraz głoœniej Gustawie! mój Gustawie! okrutny Gustawie! Gustaw otwiera oczy i patrzšc przed siebie, odpowiada jakby Pani Dobrójskiej Tak, moœcia dobrodziejko, ja się na wsi bawię. Radost parskajšc œmiechem I œmiać się muszę, kiedy łajać chciałem. Gustaw zadziwiony, po krótkim milczeniu wstajšc Zasnšłem trochę. Radost ironicznie Gdzie tam. Gustaw z nieukontentowaniem Spałem, spałem; Nie ma co mówić. Radost udajšc Gustaw a „Jak się dziœ poprawię, Zadziwisz się, stryjaszku. ” – Otóż się i dziwię, Żeœ dobrze zasnšł i chrapał szczęœliwie. Gustaw z nieukontentowaniem No, spałem – prawda; ; ale z drugiej strony: Trudno kochanka uspi huk moŸdzierzy, z udanym uczuciem Łacno głos fletów, głos kobiet pieszczony. Radost O! o! ... głos fletów! Niby kto uwierzy! ... Dlaboga, chłopcze! Boska na mnie plago! Próżnoż cię œcigam proœbš i uwagš, Powiedz, czy serce zastygło w twym łonie – Spać przy kochance jakby już przy żonie? Gustaw niekontent z siebie, odtršcajšc krzesło Hm! diabeł nadał krzesło tak wygodne! Tak mnie znienacka jakoœ –rozmarzyło. Radost I chce się żenić! To zaloty modne! Chcesz spać, to œpij, kiedy ci spać miło. Gustaw Ale, stryjaszku, to niechcšcy było. Radost A cóż, u diaska! miałżeœ jeszcze może Dobranoc wszystkim powiedzieć dokoła? Gustaw No, no, stryjaszku, nie zachmurzaj czoła. Wszystkim nieszczęœciom zaraz kres położę. Radost zatrzymujšc go Jak? co? gdzie? Gustaw Wszystko chcę naprawić godnie. Radost proszšc najpokorniej Guciu, Guciuniu, nie czyń mi zakały, BšdŸ też rozsšdny – tydzień, tydzień mały!Gustaw Będę, stryjaszku, będę – dwa tygodnie!! Radost Dla ciebie, błagam. Gustaw Stryjaszku kochany! Wart twego gniewu, wart jestem nagany, Umiem czuć, cenić ojcowskie przestrogi, Dzięki ci, dzięki, stryjaszku mój drogi. Œciskajš się. Radost rozczulony Guciu kochany! po krótkim milczeniu Ale ja się boję, Że ty dziękujesz i znów robisz swoje. Gustaw Nie; teraz jestem – będę zakochany, Z samym Albinem na wyœcigi idę. Radost wstrzymujšc go Ach, czekaj! nowš naprowadzisz biédę, Za drwinki wezmš nagłoœć tej odmiany. Gustaw Nie, westchnę tylko – raz na pół godziny. Lecz patrzeć będę, tego mi nie zganiš; Ale jak patrzeć! – Już wiem. –Wzrok jedyny! bioršc pod rękę i ciszej Jak niegdyœ patrzał stryjaszek na paniš... Radost zatykajšc mu usta Cicho bšdŸ, cicho! oglšdajšc się Ty, widzę, szalony. Gustaw Ale co gorzej, co mnie trochę smuci, Że panna na mnie i okiem nie rzuci. Radost Ach, mój Gustawku, wszak ty szukasz żony;Chciałżebyœ takš, co œciga oczyma, Jakby wołała: „Kto kogo przetrzyma ”? Lub tę, co spojrzy i westchnie przed siebie,Jakby szeptała: „Poszłabym za ciebie ”? Gustaw Nie. Ja chcę, chociaż niby jestem trzpiotem... Radost z westchnieniem Niby! Gustaw Dobrš mieć żonę. Radost A kto wštpi o tem? Gustaw I gdybym nie czuł przymiotów Anieli, Radost w niemym zachwyceniu wycišga ręceku niemu. Już byœcie mnie tu dotšd nie widzieli. Radost œciskajšc go Ach, jakiż anioł przemówił przez ciebie! Gustaw Prawda? – Rozsšdnym umiem być w potrzebie? Radost Ach, strasznie, strasznie, byle tylko trwale.Gustaw Idę więc biegać, œpiewać... Radost żałoœnie, zatrzymujšc go Tego wcale... Gustaw przerywa mowę Radost a gwałtownym uœciœnieniem, w którym mówi wiersz następujšcy: Gustaw Sam się zadziwisz, jak się dziœ sprawię! Wytršca niechcšcy tabakierkę z ršk Radost a, a wybiegajšc wywraca krzesło. Radost gonišc za tabakierkš, raz na niš, raz na Gustaw a patrzšc, gdy zasłona spada: Radost Czekaj! zmiłuj się! o Boże! Gustawie! ––––– AKT DRUGI SCENA PIERWSZA P. Dobrójska, Radost. P. Dobrójska Tak, tak, panie Radoœcie, podzielam twe żale, Ale mi się pan Gustaw nie podobał wcale; Miłoœć własnš – przeczšcš, co drugim należy, Najtrudniej mi przychodzi przebaczyć młodzieży. Radost Tej wady Gustaw nie ma. P. Dobrójska Ma tylko zalety. A żadnej wady? prawda? Radost Ach, ma, ma, niestety. P. Dobrójska A tš jest? Radost Roztargnienie, wesołoœć, pustota... No, co mam obwijać – trzpiot!! P. Dobrójska Nie widzę w nim trzpiota. Radost Ach, moœcia dobrodziejko, któż to już zaprzeczy? Ale ma serce dobre, głowę nie od rzeczy; To nie minie, jak płochoœć, z czasem nie uleci, To jest szczęœcia rękojmiš dla żony i dzieci.P. Dobrójska Wszystko dobre w nim widzisz. Radost Kocham go jak syna. żałoœnie ały, kto nie jest uparty. 7ůˆŠj ľA48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đj°€ˆcaci Rcť˘c]OcŹ cˇ%cź-3cď1Oc >8S[Ale tylko – ja jeden. P. Dobrójska To nie moja wina. Radost I Aniela się krzywi. P. Dobrójska I w prawdzie – ma czego. Radost Biedny Gustawek! Wszyscy bij zabij na niego. P. Dobrójska A ten sen? jest trzpiotostwo? Nie – lekceważenie. Radost Ach, wszak ci-m go obudził! P. Dobrójska A to jak ocenię, Gdy potem wleciał do nas, jakby jęty szałem? Co robił? – Byłeœ? Radost Wszak ci na niego mrugałem! P. Dobrójska Lubię w młodym wesołoœć; i wesołoœć szczera, Choć czasem w zbytek przejdzie, jednak wzglšd odbiera Lecz udana, już nie ma do tych względów prawa, I taka dziœ wzbudziła szaleństwa Gustawa. Radost Szaleństwa! ... Był szalony – to nie ma gadania, Lecz czasem i nieœmiałoœć do tego nas skłania: Drży, stoi, a potem huż! jak ów koń z narowu, Co raz z miesca – już nie zna ni płotu, ni rowu; Otóż tak i z Gustawem. – Nikt nie wie, co gani. P. Dobrójska wstrzymujšc się od œmiechu Co? on... Radost sens kończšc Nieœmiały. P. Dobrójska Gustaw? Radost Gustaw – ręczę pani. P. Dobrójska A, wybornie! œmieje się O, biedny! biedny Gucio mały. Trzech nie zliczy! Œmieje się. Radost zmieszany No... prawda, że jest nadto œmiały, żałoœnie Ale cóż ja mam robić? P. Dobrójska Wzišć go lepiej w kluby; Bo mówišc między nami, ten Gustawek luby Wyrabia ze stryjaszkiem, co mu się podoba.Radost Oho, ho, ho! I jedna nie przeminie doba, Żeby mu paternoster nie wleciał do ucha. P. Dobrójska O, tak, wiem dobrze: waćpan zrzędzisz – on nie słucha. Radost Ach, jak on mi dziękuje za każdš przestrogę. Ale chcesz pani prawdy, ja niš służyć mogę: Pani to dobrodziejka psujesz panny swoje. P. Dobrójska Ja psuję? Radost Pani. P. Dobrójska Bój się Boga! Radost Ja się boję, Lecz tak jest. P. Dobrójska Drżš przede mnš. Radost ironicznie Zapewne! P. Dobrójska I pewnie. Szkoda, żeœ tu dziœ nie był, jak płakały rzewnie. Radost Ale chociaż ja zero, Gustaw pełen winy, Jednak nic mi nie kryje. P. Dobrójska Cóż znaczš te miny? Œcišgasz je do Anieli albo też do Klary? Radost Hm! hm! P. Dobrójska Cóż? Radost Jakieœ œluby... P. Dobrójska Dziecinne zamiary! O których nie chcę wiedzieć, domyœlam się ledwie. Długo przy matce Klary bawiły obiedwie, Wiesz, jakie przed oczyma miały tam pożycie; Przy tym kilka złych ksišżek, przeczytanych skrycie, Równie jak mego szwagra gorszšce rozmowy, Wpoiły – nie w ich dusze, ale w młode głowy, Owš nienawiœć mężczyzn, którš cišgle puszš. Na cóż więc zbijać myœli, co się zmienić muszš? Radost Zmienić się zmieniš, pewnie – lecz kłopot dla Gucia. P. Dobrójska Zresztš lepiej za mało niż za wiele czucia. Radost z uczuciem, całujšc jš w rękę Ach, moœcia dobrodziejko! P. Dobrójska Zawsze Radost jeszcze... Radost jak wprzódy Zawsze. P. Dobrójska IdŸ, popieœć Gucia. Odchodzi. Radost grożšc Już ja go popieszczę. ––––– SCENA DRUGA Radost sam Co ja pocznę z tym chłopcem! to rzecz niesłychana! Żebym go mógł, u czarta, zwišzać jak barana, Przywieœć gwałtem przed ółtarz, narzucić mu żonę, Szczęœcie by dla obójga było zapewnione. Ale trzpiot w sprawie, piskórz w stawie – jeden diasek!! Tu go trzymasz, tu nié masz – w oczach pewny piasek. –––––– SCENA TRZECIA Radost, Gustaw. Gustaw A co, stryjaszku? – Wszak poprawa wielka?Radost Gdybym nie widział, nie dałbym był wiary. Gustaw Tylko coœ trochę bruŸdzi mi Anielka. Radost Już tak – za pan brat!! – Jakby z jednej pary?? Gustaw Dšsa się na mnie. Radost do siebie „Anielka ”! No, proszę! Gustaw Ale im rzadsze, tym większe rozkosze; Niech mało mówi, a kocha bez miary, Bo coraz więcej za serce mnie chwyta. Radost rozgniewany A ty coraz mniej. Gustaw Mniej? Radost Mniej. Gustaw Czy żart? Radost ironicznie Żart, żart. Gustaw To Ÿle. Radost z wzrastajšcym gniewem To dobrze. Gustaw Czemu? Radost Boœ tego wart. Gustaw Cóżem ja zrobił? Radost I jeszcze się pyta! Zmiłuj się, powiedz, czyœ duszy chciał ze mnie? Czy tarantula pogryzła ci pięty, Że kiedym mrugał i krzškał daremnie, Ty w susach, skokach, na wszystko zawzięty, Tłukłeœ, łamałeœ – nawet biednš suczkę... Gustaw Cóż złego? – Chciałem pokazać im sztuczkę. Radost O, ty do sztuczek! mistrz! jakby spadł z nieba – Lecz nie do takich, gdzie zgrabnoœci trzeba.Kto z wesołoœci do głupstwa przechodzi, Może rozœmieszyć – sobie tylko szkodzi; Lecz kiedy głupstwem chce zabawiać kogo, Krzywdzi go wtenczas i złš idzie drogš. Gustaw Prawda, stryjaszku, prawda co do joty; Co to za szczęœcie, że cię mam przy sobie, Że zawsze radzisz w tak jasnym sposobie, Bo nieraz głupstwo byłbym zrobić w stanie.Radost wznoszšc oczy ku niebu Byłby! Gustaw œciskajšc go Dziękuję, mój stryjaszku złoty, Za twojš radę, za twoje kazanie; Wszystko już teraz, jak każesz, tak zrobię.Radost proszšc Więc te rozmowy... Gustaw Ej, tam u kaduka! Już w gardle stoi to wiejskie gdakanie! Radost O, o – już zły, już. Gustaw Nazbyt wielka sztuka Z miasta przybywszy wiejskie bawić panie: Wspomnij œwiat wielki –„ho, ho! górne tony!” Mów o rolnictwie – „za cóż to nas trzyma, Czy nad młot, omłot innej treœci nié ma? ”O literaturze – „fiu! jaki uczony! ” Żartuj – trzpiot z ciebie; ; nie żartuj – rozumny. BšdŸ wesół – szydzisz; ; bšdŸ smutny – pan dumny; ; Dosyć, że na wsi, nim będziesz poznany, Mów i rób, co chcesz, zawszeœ wart nagany. Radost Ależ Aniela – czy jej także warta?? Gustaw Cóż mam z niš mówić? – Mówiłem o łanach, Łškach, strumykach, owcach i baranach, O czymże jeszcze mam mówić, u czarta? Radost Kiedy się gniewasz i sadzisz czartami... Ale cóż w mieœcie? ... Gustaw Nie gadam z pannami... Radost Panna – nie panna, któż wglšda tak œciœle. Gustaw Ach, mój stryjaszku, jakżeœ się zestarzał! Gdy nie œmiem wyrzec, co z zapałem myœlę, Sto słów na jedno będę gišł, powtarzał, Nim mnie powoli do celu przybliży; Bo myœl, jak woda – im ciaœniej, tym wyżéj. Radost Argument jasny, porównanie piękne. Gustaw Z pannš, sam powiedz, kiedy raz już jęknę: „Kocham waćpannę ”, a ona odpowie: „Kocham waćpana ” – już ci po rozmowie. Radost A jak – „nie kocham ”? Gustaw Także koniec będzie Radost Lecz z tobš końca i diabeł nie dójdzie. Ale stój, czekaj! zatrzymaj się w pędzie! Wiesz, jaki zamiar Anieli i Klary? Gustaw Nie. Radost Żadna za mšż nie chce i nie pójdzie. Gustaw z udanym przestrachem, odprowadzajšc na stronę Jak to, stryjaszku? – A, to nie do wiary! Chcš mężczyzn zgubić, trwać w panieńskiejcnocie? Może tak wszystkie? Radost głaszczšc go pod brodę Oj, ty, ty, mój trzpiocie! Odchodzi. Gustaw sam, po krótkim milczeniu Ten wzrok oziębły, a miłosne oko, Westchnienie – w piersiach zamknięte głęboko, Czoło pochmurne, kiedy twarz się œmieje, Na honor – lubię, kocham się, szaleję! ––––– SCENA CZWARTA Aniela, Klara, Gustaw. Aniela wkrótce siada i haftuje. –Gustaw do niej zawsze obraca mowę; znaczna różnica i nagły przechód w jego rozmowie: do Anieliz przymileniem, do Klary uszczypliwie albo z gardzšcš obojętnoœciš. –Klara mówi szybko i z zapałem, często za Anielę; Anielapowoli i łagodnie, jak i w następujšcych scenach. Gustaw Po długiej wojnie zawieszenie broni. Aniela Pokoju proszę. Gustaw Któż od niego stroni? Klara między nimi Nie każdy godzien. Gustaw nie zważajšc na Klarę Pierwszy więc warunek? Klara O, nie tak bystro! ... Gustaw Wzajemny szacunek. Aniela I neutralnoœć moja. Gustaw Być nie może; Zróbmy zaczepno-odporne przymierze. Klara Co za wspaniałoœć! Gustaw Punkta więc ułożę. Aniela Żarty! Gustaw Ja proszę. Klara Bardzo temu wierzę. Gustaw Cóż? Klara Radzę... Gustaw Błagam. Klara na stronie Czy on mnie nie widzi? ... Gustaw Wiernie dotrzymam. Klara na stronie Czy on ze mnie szydzi? Gustaw Dwakroć przysięgnę. Klara Przysięga bez miary, Kto żebrze wiary. Gustaw nie patrzšc na niš, obojętnie I żebrak ubogi Skarb znaleŸć może. Klara Dużo na to – drogi. Gustaw jak pierwej Odległoœć celu nadziei nie zmniejsza. Klara Trudna to zdobycz. Gustaw patrzšc jej w oczy, z flegmš Lecz skromnoœć trudniejsza. Klara z zapałem Wojna więc. Gustaw Przeciw pani jestem zbrojny. Aniela Ja trzymam z Klarš. Gustaw Zazdroœcić jej muszę. Klara A ja z Anielš. Gustaw Zatem nie ma wojny. Klara z wzrastajšcym zapałem A to dlaczego? Gustaw obojętnie Bo jestem spokojny, Nie – jak mężczyŸnie, lecz pannie przystoi.Klara z zapałem Nie – otwartoœci mężczyzna się boi, Chciałby mgłš zawsze okryć swoję duszę, By mieć dwa œwiatła i stać między dwiema. Gustaw Skšd o mężczyznach takie złe mniemanie? Klara Owszem, pochlebne. Gustaw ironicznie Głębokie problema! Nie mój to rozum rozwišzać go w stanie. Klara Zwodzić i zdradzać wszak najmilsza sztuka? Każdy z niej chluby, w niej nagrody szuka; Im więcej ofiar naliczy, nakłamie, Tym w chwalebniejsze uwieńczy się znamię.Gustaw Hm, bardzo paniš żałuję. Klara A! bardzo panu dziękuję. Lecz jeœli łaska, z jakiegoż, powodu? Gustaw z flegmš Że z tak niewinnš duszš, tak za młodu, Już doœwiadczyłaœ, co jest męska zdrada. Klara Już doœwiadczyłam? i któż to powiada? Gustaw Zdrowy – choroby, bogacz – nie zna nędzy,Tak równie – zdrady, kto nie był zdradzany. Z kilku zaœ ksišżek, czytanych czym prędzéj, Rozsšdek wzbrania ogólnej nagany. Aniela Ależ i przykład zostaje w pamięci. Gustaw œcišgajšc do Klary O, przykład! Przykład dobre i złe mieœci, Ale najczęœciej złem nas tylko nęci. do Klary Mszczšc zatem krzywdy całej płci niewieœciéj, Nadobna Klara poprzysięgła sobie Nie uszczęœliwić żadnego z czcicieli. Klara porywczo Któż to mówił? Gustaw z flegmš Kto? – Albin. Klara jak wyżej W tym sposobie Pan Gustaw pewnie ze strony Anieli Podobne œluby wkrótce nam ogłosi; Każdy się chętnie własnš dzieli klęskš. Gustaw ukrywajšc urazę, z uœmiechem Hm! Panna Klara walczy duszš męskš I zapał, który jej rumieniec wznosi, Czas amazonek przed oczy nam stawia. Klara z zapałem Zapał – jest zapał – ja wiem, co objawia...I powiem, powiem, sto razy powtórzę: Iż moja dusza znieœć mężczyzn nie może! Nienawidzić ich – moje przedsięwzięcie; Dwakroć przysięgłam i dochowam œwięcie! Odchodzi. –––––– SCENA PIĽTA Aniela, Gustaw. Gustaw jakby do Klary „Dochowam ”! Tak, tak – będziemy widzieli.Nienawiœć! ... wszystkim! I „œwięcie ”przyrzeka. do Anieli O, nie; tych myœli Aniela nie dzieli! Bóg to, karzšcy za ciężkie przewiny, Nienawiœć w sercu zaszczepił człowieka; A twoja dusza z jakiejże przyczyny Mogłaby œcišgnšć czšstkę takiej kary? Powiedz mi raczej, iż nie dajesz wiary, Że miłoœć istnie, że może być szczera; Dosyć w tym złego już na ciebie czeka. Ach, niedowiarstwo sš to ostre ciernie, Zwolna je w bukiet doœwiadczenie zbiera, By go staroœci w końcu oddać wiernie! Lecz czysta ufnoœć – to młodoœci kwiecie!! Aniela Co wczeœniej, póŸniej wiatr postršca przecie. Gustaw Tak, póŸniej trochę wietrzyk kwiat pozgania, A owoc wzroœnie – koniec porównania. zbliżajšc krzesło i siadajšc, po krótkim milczeniu Nie zasłużyłem na nienawiœć wcale, Lecz na gniew bardzo. Aniela bardzo obojętnie przez całš scenę, robotš zajęta Nie na mój. Gustaw Twój, pani. Aniela Nic nie wiem. Gustaw O, wiesz; lecz przebacz wspaniale Temu, co szczerze własnš płochoœć gani. Aniela Czemuż z tym do mnie? Gustaw Ach, jakież pytanie! O czyjeż więcej mogę ja dbać zdanie? Zbłšdziłem. Aniela Czy tak? Gustaw Wyznaję. Aniela zawsze obojętnie Więc wierzę. Gustaw zbliżajšc się Przebacz. Aniela Niech i tak będzie. Gustaw całujšc w rękę Szczerze? Aniela Szczerze. Gustaw W nowej więc odtšd postšpię kolei, Ale tymczasem niech dobroć Anieli Za gwiazdę – szczęœcia nadzieję udzieli. Aniela Żadnej nie czynię. Gustaw proszšc Nadzieję nadziei. Aniela Nie czynię żadnej. Gustaw odsuwajšc się z krzesłem To za ostro było? po krótkim milczeniu Jestże wiadomy zamiar mego stryja? Aniela Jest. Gustaw I że temu matka pani sprzyja? Aniela Wiem. Gustaw I to wszystkim najdroższe życzenie Piękna Aniela nie spełni? Aniela Nie. Gustaw zrywajšc się Nie? Aniela obojętnie Nie. Gustaw ironicznie Doœć krótko. Aniela Ale otwarcie. Gustaw Aż miło! przeszedłszy się, opiera się o poręcz krzesła, na którym siedział Czy w rzeczy – œluby?? ... Aniela Ja nic nie wiem o tem. Gustaw Nie chcesz iœć za mšż. Aniela Teraz nie. Gustaw Lecz potem? Aniela Któż przyszłoœć zgadnie? Gustaw chodzšc, z zapałem Czemuż zgadnšć nié ma? O, zgadnie, zgadnie, bardzo łatwo zgadnie, Że wkrótce z trzaskiem, turkotem, łoskotem Jaki konkurent na dziedziniec wpadnie I com dziœ nie mógł – on jutro otrzyma; Wszakże tak będzie? Aniela Wszystko to być może. Gustaw przeszedłszy się, siada i łagodnie mów i Jednak ja małš uwagę przełożę: Nie chcesz – nie czyń więc nadziei wbrew zdania, Ale porywczoœć niech mi jej nie wzbrania; Ja o to proszę. Aniela Tego nie rozumiem. Gustaw zniecierpliwiony Cóż „nie rozumiem ”? jak to „nie rozumiem”? Nie chcę rozumieć. Aniela A, i to być może. Gustaw zrywa się i chodzšc „I to być może ”? Ha, ha, ha! to œmiesznie!Wszystko „być może ”, na honor – uciesznie!! Ja to się, o, ja – podobać nie umiem, Lecz jaki sšsiad, jaki Albin wtóry, Smętny kochanek, aspirant ponury, Tysišcznych westchnień nagrodę odbierze. po krótkim milczeniu, siadajšc uspokojony Jestżem tak przykrym i Anieli także? Aniela zawsze obojętnie, nie patrzšc na niego Przykrym? dlaczego? Gustaw przysuwajšc się z krzesłem Nie? Aniela Nie. Gustaw Szczerze. Aniela Szczerze. Gustaw przysuwajšc się z krzesłem Ani się spojrzysz! Aniela wznoszšc oczy na niego i zaraz spuszczajšc na robotę I owszem. Gustaw Tak? Aniela Jakże? Gustaw Ach, tak ozięble. Aniela I jakże inaczej? Gustaw z zapałem Gniewaj się na mnie, ach, gniewaj się raczej. Aniela Gniewać? i za co? Gustaw zrywa się i mówi do siebie To nie do zniesienia! chodzi, potem staje przed niš Czy to tak bawi, czy to tak przyjemnie, Że cierpię tyle? Aniela Oho! już cierpienia! Gustaw Alboż nie wierzysz miłoœci ku tobie? Aniela Nie wierzę. Gustaw siada Żšdaj dowodów ode mnie, Powiedz, co czynić? W jakim bšdŸ sposobie – Wszystko wypełnię. Aniela Nie mówić mi o tem. Gustaw chce się zerwać, ale się wstrzymuje i z przytłumionym ogniem dalej mówi Tak? Aniela Tak. Gustaw Mam milczeć? Aniela Proszę. Gustaw Długo? Aniela Zawsze. Gustaw zrywajšc się, ironicznie Nie, nie mogš być rozkazy łaskawsze I przyjemniejszym udzielone zwrotem. chodzšc Kochać i milczeć! – Przednie!! wyœmienicie! Milczeć i kochać! –I tak całe życie! po krótkim milczeniu, stajšc przed niš Skšdże wstręt taki? skšd wstrętu przyczyna? Może go zmniejszę, jeœli moja wina, Ale jš wyjaw, niechże jš wiem przecie. Aniela Ja wstrętu nie mam do nikogo w œwiecie. Gustaw Trudna jest miłoœć zaraz w pierwszej dobie, Ale nienawiœć niepodobna prawie; Ja dziœ jej celem, smutnš próbę robię I nowy przykład oczom swoim stawię. Aniela Puœćmy w niepamięć ten przedmiot niemiły. Gustaw Łatwo ci kazać, mnie spełnić – nad siły. z wzrastajšcym zapałem Słuchaj, Anielo, słuchaj tego głosu, Co ufnie zwierza całš przyszłoœć losu! Aniela wstaje Z otwartš duszš, jak przed bóstwem stoję: W twym ręku szczęœcie i nieszczęœcie moje; Wznieœ je na szali, ale wznoœ pomału... zatrzymujšc odchodzšcš Słuchaj, nie żšdam mych uczuć podziału, Proœba nie zjedna, co jest serca darem; Lecz nie gardŸ moim, mnie chlubnym zamiarem, A wszelkich starań, wszelkich sił dołożę, Których być zdolnš szczera miłoœć może, Abym to zyskał, czego dziœ nie mogę; Lecz wskaż, Anielo, wskaż zbawiennš drogę! zatrzymujšc się Jak to? bez słowa odchodzisz ode mnie? zatrzymujšc i z zapałem Tej więc, do której zawsze nadaremnie Każdy w nieszczęœciu słuszne prawo roœci,klękajšc Patrz, u nóg twoich błagam twej – litoœci!! est uparty. 7ůˆŠj ľA48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đj°!pT c"Ä c#Ç$ c$ë…c%p!üc&l'# ') c€(Ł3“c)6:bCAniela odchodzi w prawe drzwi w głębi. Gustaw zostaje w tym położeniu; obrócony ku parterowi, kiwa głowš, jakby mówił: „proszę ja kogo! ” Wstaje za pierwszym słowem Klary. ––––– SCENA SZÓSTA Gustaw; Klara z lewych drzwi. Klara A to co znaczy? czy dziękczynne modły, Czy też pokuta za œmiałe nadzieje? Gustaw Bystre domysły tš razš zawiodły, Sprzykrzyło mi się cišgle chodzić, siedzieć,I klškłem. Klara Nie, nie, ja wiem, co się dzieje, I będę mogła dokładnie powiedzieć: Melankolicznych wejrzeń nie widziano, Sentymentalnych westchnień nie zważano, Słów nie słuchano. Cóż więc pozostało? – Do nóg... Miłoœć lub œmierć! ... Lecz wypadało Mieć w ręku szpadę, sztylet, nóż stołowy Albo nareszcie mordercze nożyczki. œmieje się I cóż? Stoimy – bez czucia, bez mowy? Jak to, i wszystko od pierwszej potyczki? Ach, to zwycięstwo – tak łatwe prawdziwie, Że się nie cieszę, lecz łatwoœci dziwię. Gustaw Kołczan już próżny, zatem żart na stronę; Ach! Panno Klaro, widzisz mnie w rozpaczy! Klara O, znajdę jeszcze pocisk na obronę; Ale – bez żartu, cóż ta zmiana znaczy? Jestże to może snu rannego skutek Albo dowcipu nagłe przesilenie? Gustaw Nadto głęboki czuję w sercu smutek, Nadto bezstronnie moje błędy cenię, Abym mógł zwracać dowcipne pociski. Cel moich życzeń, któregom był bliski, Teraz, niestety, prawie z oczu tracę; A najboleœniej to rozdrażnia duszę, Że własnš winę własnym szczęœciem płacę. I że zbyt słusznie, jeszcze przyznać muszę. Zatem, czy zganisz lekkomyœlnoœć moję, Z którš-m nadziei zaufał bez miary, Czy nazwiesz głupstwem, co przez płochoœć broję, Czy brak grzecznoœci uznasz godnym kary, Jak chcesz, mnie skarcisz, w jakim bšdŸ sposobie – Zawsze mniej powiesz niŸli ja sam sobie. Klara z udanš pokorš Wyższoœci mężczyzn nad zdanie kobiety Nadto przed chwilš doznałam niestety! Bym teraz œmiała sprzeczać się zuchwale; Zwłaszcza, gdzie skromnie na rozsšdku szalę Męska wspaniałoœć własne błędy składa, Tam mnie powtarzać lub milczeć wypada. Lecz szczera skrucha i te chlubne żale Z jakiejże wielkiej pochodzš przewiny? Gustaw Ach, panno Klaro, poznałem Anielę. Klara Dotšd rozpaczy nie widzę przyczyny. Gustaw Poznawszy, widzę, jak błšdziłem wiele. Klara domyœlajšc się Aha! Pan Gustaw zapewne jš kocha? Gustaw Ubóstwia – powiedz, a powiesz za mało. Klara z zastanowieniem Hm... Nie jestże to tylko skłonnoœć płocha?Gustaw Miłoœć najczystsza, jakš niebo dało. Klara Ależ ta miłoœć – będzież ona stała?? Gustaw Z życiem trwać będzie, z życiem tylko zgaœnie. Klara I pewnie wierzyć Anielka nie chciała? Gustaw Nie chce i słuchać – stšd to rozpacz właœnie. Klara po krótkim milczeniu To Ÿle! Ale mnie – słuchałaby może?? Gustaw Co miłoœć nie œmie, to przyjaŸń okryœli. Klara Gdy jej poprawę i ten żal przełożę... Gustaw Ach, panno Klaro, zgadłaœ moje myœli. Klara Powiem jej, jakim pan Gustaw był wprzódy.Gustaw Mocnych farb użyj, nie szczędŸ mi nagany. Klara Że był wesoły, jak to zwykle młody... Gustaw sens kończšc Trzpiot, lekkomyœlny, płochy, roztrzepany...Klara sens kończšc, jeszcze prędzej Próżny, zły, dumny, zakochany w sobie... Gustaw reflektujšc To trochę nadto – to będzie za wiele. Klara mimo siebie w coraz większy zapał wpadajšc Że wiejskie dziecię widział w jej osobie... Gustaw jak wprzódy To trochę dużo... Klara że mniemał w swej dumie, Iż grzecznoœć na wsi godna poœmiewiska... Gustaw To bardzo dużo... Klara że brak na rozumie... Gustaw Hola! to nadto! Obraz zakazany! Klara z zapału nagle w łagodnoœć przechodzšc, zuœmiechem Mocnych farb biorę, nie szczędzę nagany –Ale jej powiem zaraz z drugiej strony: Że się poprawił, kto się uznał w błędzie, Że miłoœć szczera, którš uniesiony, Im wolniej wzrosła, tym wytrwalszš będzie, Że jeœli jeszcze nie jest jej wzajemnš, Winna przynajmniej wynagradzać wiarš. Gustaw Ach, tak, tak wszystko, moja panno Klaro! Czytasz w mym sercu, myœlisz razem ze mnš. Klara parskajšc œmiechem Ha, ha, ha! dłużej wytrzymać nie mogę! Ha, ha, ha! „Moja panno Klaro ”! – „Moja ”! Ha, ha, ha! przednie! Znalazłam więc drogę – Oręż wypada, pęka twarda zbroja. serio I czegóż męska przebiegłoœć zastrasza? Niech straszy raczej własna słaboœć nasza, Bo kto nie zechce, ten tylko nie przyzna, stosujšc do Gustaw a Że do zwalczenia nietrudny mężczyzna. Ufaj mu szczerze, a w postaci męża Ujrzysz zwinnego, zjadliwego węża. Oprzej się woli, chciej mieć własne zdanie – Lwem rozdraŸnionym, tygrysem się stanie. Ale znaleŸ wtór do jego piosneczki, Jak zwyciężona wychodŸ z każdej sprzeczki, W jego rozumu kręć się zawsze kole, A na jedwabiu wywiedziesz go w pole. Jeœli się mylę, to próbka dzisiejsza Mego mniemania zupełnie nie zmniejsza. Co wyraziwszy szeroko i długo, z niskim ukłonem Mam honor zostać – uniżonš sługš!! Odchodzi w drzwi prawe boczne. ––––– SCENA SIÓDMA Gustaw sam Od czasu jak Klara się rozœmiała, stał jak wryty, teraz po krótkim milczeniu Hm, hm, hm! czy tak, tak? ... Że kocham szczerze, Idę otwarcie, otwartoœci wierzę, Takżem spadł nisko? – Hola, jaszczureczko!Ostry rozumek, ostre twe słóweczko, Ale mnie w parę z Albinem nie poda. Uczysz mnie zwodzić? Chcesz wybiegów? – zgoda. chodzi zamyœlony; po krótkim milczeniu Aniela dobra, ale uprzedzona... Co ufnoœć nie chce, niech dobroć dokona: Romans ułożę... jej zrobię zwierzenie, Na czas kochankę w przyjaciółkę zmienię, Zyszczę jej litoœć i wezwę obrony... po krótkim milczeniu Łšczy dwa serca sekret podzielony... Tak... Wzbudzę czucie – miłoœci obrazem, Zwrócę ku sobie i ustalę razem. Chodzi w głębokim zamyœleniu. Scena niema,w której widać, że roztrzšsa plan jakiœ; siada, zrywa się, chodzi, staje. Nareszcie stojšc czas jakiœ w miejscu zamyœlony, z nadzwyczajnš szybkoœciš daje bieg jakby dotšd zatrzymanym słowom, ledwie ujrzał Albin a we drzwiach, który, zdziwiony, czasjakiœ zostaje we drzwiach, dopiero póŸniej zbliża się powoli. ––––– SCENA ÓSMA Gustaw, Albin. Gustaw Otóż to, to jest przyczyna, To powód wszystkiego złego! Chodzi, łazi cień Albina, Płacze diabli wiedzš czego! Pięćdziesišt lat jęczy, szlocha, Pięćdziesišt lat wzdycha, kocha; Teraz każda myœleć będzie, Że to tak się miłoœć przędzie, Niby wiekiem życie człeka, Aby wzdychać mógł pół wieka! Już, łzy lejšc w dzień i w nocy, Sam się zmienisz we fontannę, A tymczasem bez pomocy Ja mam znosić twoję pannę? Nie kochaj jš tak poddanie, A wzajemnš ci się stanie! Nie daj władać, rzšdzić sobš, A rzšd tobie sama przyzna! Nie nudŸ płaczem i żałobš, A zwyciężysz jak mężczyzna. Inaczej myœlš – wariaci. BšdŸ zdrów! odchodzšc, ciszej Niech cię wszyscy kaci! ... wracajšc Gdzie poszła? Albin Ach, kto? Gustaw wzruszajšc ramionami Tego nawet nie wie! Odchodzi za Anielš. Albin sam I jemu teraz szkodzę! Odszedł w srogim gniewie. – Gdzież mam wylać łzy moje, gdzie podzieć westchnienie? Pałam lat dwa, lat dziesięć – jeszcze się nie zmienię. Niechaj tylko na chwilę, na czšsteczkę chwili, Klara, patrzšc się na mnie, choć trochę zakwili. ––––– SCENA DZIEWIĽTA Albin, Klara. Albin Nigdyż, Klaro, nie przyjdzie chwila wypłakana, Kiedy balsam otrzyma sroga serca rana? Klara Otrzymać może, ale nie ode mnie. Albin Ja kocham. Klara Ja wiem. Albin Zaczekam. Klara Daremnie. Albin Błagam. Klara Doœć tego. Albin Okrutna. Klara Być może. Albin Obym mógł przestać kochać. Klara Daj to, Boże. Kłębek upada; Albin goni i podnosi. Żeby raz jeden wypadł kłębek z dłoni, A waćpan za nim nie byłeœ w pogoni... Żeby raz chustka padła ze stolika, A waćpan za niš nie leżał na ziemi... Żebym raz chciała nożyczek, nożyka, Waćpan nie szukał, nie latał za niemi... Żebym raz mogła jeden kichnšć skrycie, Nie słyszšc wróżby na stoletnie życie! Nie – to prawdziwie już nie do zniesienia!! Albin Jeœli pragnę uprzedzać wszystkie twe życzenia, Jeœlibym całe życie chciał poœwięcić tobie, Przypisz to mej miłoœci i swojej osobie; Ale żem nie mógł zmiękczyć serce nazbyt harde, Powiedz, Klaro, czym przeto zasłużył na wzgardę? Klara Nie, na wzgardę nie; ja tego nie mówię. Albin Ach, jeżeli nie wzgarda, jakże się to zowie?Klara Przykre mi często sš jego cierpienia. Że szczere, wierzę; lecz to nic nie zmienia – Na głos mężczyzny Klara ucha nié ma; Nienawiœć wszystkim przyrzekła – dotrzyma. Albin Ach, a w tej nienawiœci moja częœć niemała. Klara Nie największa. Albin Ach, Klaro, gdybyœ pojšć chciała, Co się na twe wejrzenie w mojej duszy dzieje, Pewne byœ serca mego ziœciła nadzieje. Klara Pewnie bym nie ziœciła. Albin Nigdy? Klara Doœć już, proszę. Albin Okrutna! Tym słowem œmierć... Klara œmiejšc się Ach, œmierć, œmierć przynoszę! Albin Wkrótce tej nowej chluby œwiat ci pozazdroœci. Klara Żaden jeszcze mężczyzna nie umarł z miłoœci. Albin Bo żaden nie mógł, ale niejeden chciał szczerze. Klara Chęć więc za skutek trzeba wzišć w tej mierze; Obchodzšc zatem œmierć pana Albina, Moja żałoba od dziœ się zaczyna. Albin Ach, dobrzeœ, widzę, radził, szczęœliwy Gustawie. Klara ironicznie Cóż radzca stanu poradził łaskawie? Albin powoli, Klara prędko mówi: Albin „Nie kochaj – rzekł – tak czule, a będziesz kochany. ” Klara „Nie kochaj ”! Proszę, już mu na zawadzie, Że ktoœ jest wierny i w tym szczęœcie kładzie; Już go to korci już by chciał odmiany. Albin „Dwa lata wzdychasz, płaczesz – a sam niewiesz czego. ” Klara „A sam... sam nie wiesz ”! ... Słyszał kto co podobnego? Albin „Każda już, zechce zadać tak długš pokutę ”... Klara A on chce dobę, godzinę, minutę? Albin „Nie daj jej sobš rzšdzić ”... Klara „Nie daj rzšdzić ”! – Brawo!! „Nie daj ”! – No, proszę, to mi piękne prawo! Albin „A ty niš rzšdzić będziesz! ”... Klara Co, co? ... „Będziesz rzšdzić ”? A zaraz rzšdzić – zaraz rzšdzić chcecie. Jakże tu ma być porzšdek na œwiecie? Jak? – kiedy jeden stu nauczy błšdzić – A pierwsze słowo: „Nie daj sobš rzšdzić ”!Albin Jednak słuchać go nie chcę – co każesz, tozrobię. Klara do siebie To radzca! to profesor! Albin zbliżajšc się, czule Cóż zrobić? Klara Pójœć sobie. Albin ukłoniwszy się, wzdycha ciężko i odchodzi. Klara sama Gadaj –gada; milcz – milczy; ; idŸ – idzie; ;stój – stoi... A niechże się przeciwi, niech się Boga boi! Bo ta uległoœć mimo woli, zdania – I nienawidzić, i kochać go wzbrania. ––––– AKT TRZECI SCENA PIERWSZA Aniela, Gustaw. Gustaw wchodzšc za Anielš z drzwi prawych Anielo! jedno, już ostatnie słowo. Aniela Ach, tym „ostatnim ” dzisiaj końca nié ma. Lecz, by ich nadal nie wszczynać na nowo, Chcę raz ostatni teraz wyznać szczerze: Że kiedykolwiek i każdy w tej mierze Takš odpowiedŸ niemylnie otrzyma, Jakš pan Gustaw dziœ ode mnie bierze. Przedsięwzięciu więc, nie swojej osobie, Przypisać całš nieprzyjemnoœć proszę. Lecz gdy, działajšc w otwartym sposobie, Niejakš może osłodę przynoszę, Chcę się spodziewać, że moje wyznanie Œciœle tajemnym dla wszystkich zostanie, Ponieważ czynię wbrew rozkazom matki, Która rozumie, że choć znaczne siatki, Jednak usidlić kiedyœ z czasem mogš – Słowem, mój zamiar zakazała głosić; Muszę cierpliwie oœwiadczenie znosić, Muszę wprzód poznać, nim odprawię kogo. Gustaw Równie więc prostš i ja pójdę drogš; I ja pomimo Radosta rozkazu Serce ci moje odsłonię od razu: Kocham... Aniela Ach, jużem tylekroć słyszała! ... Gustaw Ależ mi pozwól – nie ciebie, Anielo. po krótkim milczeniu Gdy nas więc chęci przeciwne nie dzielš, W tobie nadzieja teraz moja cała. Dziwisz się? Wierzę – lecz tak jest w istocie. Stryj, który ojca zastšpił sierocie, Który mym losem od kolebki prawie Cišgle się dotšd zajmował łaskawie, Żšdał na koniec nagrody ode mnie. Lecz jakiej, przebóg! – Proœby, łzy, błagania – Co tylko serce do litoœci skłania, Wszystkiegom użył, wszystko nadaremnie; I w końcu przyrzec stryjowi musiałem Wszelkim staraniem zyskać rękę twoję. Lecz kiedy dzisiaj z upornym zapałem Miłoœć głosiły drżšce usta moje, Ach, mamże wyznać – czy ciebie nie wzruszy?? – Bałem się skrycie i truchlałem w duszy. Aniela Jak to? ze strachu? Gustaw Ach, tak jest, niestety! I wdzięki twoje, i twoje zalety, Których odkrywam krocie w każdej dobie, Których nie widzieć wolno tylko tobie. Co jak powabem, tak szczęœciem być mogš – Mnie, mnie jednego napełniały trwogš! Zyskać twój uœmiech, przyjaŸne wejrzenie,Obudzić w sercu najpierwsze westchnienie – Nie chlubš, szczęœciem – niebem nazwać muszę, Jednak trwożyło nie moję już duszę. Aniela Miłoœć to zatem ku innej osobie? Gustaw A cóż by mogło bronić przeciw tobie? Kochałem wtedy, kiedym ciebie poznał; Stšd to dwuznaczne me postępowanie Podpadło waszej tajemnej naganie. Czułem jej słusznoœć i boleœniem doznał, Że choć bez winy, jestem jednak winny; Lecz sama powiedz, byłże œrodek inny? Aniela Ja tylko œmiało to powiedzieć mogę, Że w tym zamęcie jednš widzę drogę: Wyznać stryjowi... Gustaw Ach, ileż to razy Do nóg rzucony i ze łzami w oku, Wszystko wyznajšc, błagałem wyroku. Aniela Cóż mówi na to? Gustaw Powtarza rozkazy; Ty masz, niestety, zostać mojš żonš, Którš mniej zamiar, więcej wstręt oddala, A zaœ kochankę, sercem poœlubionš, Nawet przed sobš wspomnieć nie dozwala. Aniela Dlaczego? Gustaw Długiej trzeba by rozprawy; Lecz krótko mówišc, dla odwiecznej sprawyI pojedynku, co ze sobš mieli – Mój stryj i ojciec Anieli. Aniela Anieli? Gustaw Imię stosowne jedno macie obie, Którego odgłos, bijšc w serce moje, Budzi swym dŸwiękiem lube niepokoje. Stšd jakiœ pocišg zaraz w pierwszej dobie, Jakby ku siostrze, uczułem ku tobie. Aniela Dziwnie! Gustaw O, gdyby ja tylko kochałem, A męki moim tylko były działem! Ale czuć zawsze, że każde szarpnięcie Echem bolesnym powtarza się skrycie W drugiej istocie, droższej nam nad życie, To wszelkich cierpień przechodzi pojęcie! To przeciw sobie zwraca własnš rękę, By zgasić czucie i wzajemnš mękę! Aniela przestraszona, aż prawie do płaczu Panie Gustawie! ... co to jest? ... O, Boże! Zabić się, zabić! ... to bardzo nieładnie, To grzech, wielki grzech; kto w niego popadnie Na tamtym œwiecie wiecznie cierpieć może. Szybka rozmowa: Gustaw Ratuj mnie. Aniela z poœpiechem Będę, będę – lecz czy mogę?? Gustaw Możesz. Aniela jak wyżej O œmierci nie będę słyszała? Gustaw Nie. Aniela Ja się jeszcze dotšd trzęsę cała. Gustaw Chcesz więc? ... Aniela Ale jak? ... Gustaw Ja ci wskażę drogę: Wstaw się do matki... Aniela Dobrze, ja się wstawię. Gustaw Niech mi przebaczy. Aniela O, przebaczy pewnie. Gustaw Proœ! Aniela Będę prosić, błagać, płakać rzewnie, Aż mi przyrzeknie pomagać w tej sprawie; Lecz nie rozpaczaj, mój panie Gustawie. Gustaw W twoim więc ręku szczęœcie, życie moje. Aniela W moim? – Dlaboga! Gustaw Matka uproszona... Aniela Ach, będzie, będzie, tego się nie boję – Lecz, koniec końców, cóż potrafi ona? Gustaw Stryja przebłaga. Aniela radoœnie Prawda! wyœmienicie! Biegnę bez zwłoki, tu idzie o życie. Gustaw Przebóg! nie teraz – miałaby przyczynę Oskarżać stryja o zbyt wielkš winę, Że twš spokojnoœć, nawet przyszłoœć całš,Chcšc mnie powierzyć, narażał zbyt œmiało. To by ich przyjaŸń niechybnie zerwało, A ja nieszczęsny, cel gniewu stron obu, Cóż bym mógł zrobić, jak wstšpić do grobu.Aniela Ach, cóż więc czynić? Gustaw Chcesz mi pomóc? Aniela Chętnie. Gustaw Zostańmy zatem tak, jak do tej chwili: Ja – niby zawsze zakochany w tobie, Ty – na tę miłoœć patrzšc obojętnie. A póŸniej, gdy nas już będš naglili, Głoœne, wyraŸne oœwiadczenie zrobię, Ty mi odmówisz w podobnym sposobie, Tym zwrotem twoję matkę to nie zdziwi, A mój stryjaszek, choć się nieco skrzywi, Brak posłuszeństwa zarzucać nie będzie. Wtedy dopiero wzywam twej obrony – Przebłagasz matkę, oœwiecisz w tym względzie. Aniela Rozumiem, dobrze. Gustaw całuje w rękę Więc bez nienawiœci? ... Aniela Będę się cieszyć, jak się nasz plan ziœci. ľA48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đj°´*Âc+Rçc,9 c-Xöc.Nc/Nc0]%@31(§c€2D- c3M2Ýc4*6Šc5´:ů`Gustaw Pamiętaj, zawsze postępujšc œmiele, Ile ci ufam, jak zwierzyłem wiele. Jeœli opuœcisz w tej smutnej potrzebie, Ja w œwiecie nie mam nikogo prócz ciebie; W tobie jedyna opieka, obrona, Bez ciebie szczęœcia nadzieja stracona. O, niech z twej ręki Anielę otrzymam, A dosyć czucia, dosyć życia nié mam, Bym mógł odwdzięczyć dobro mi nadane, Com go niegodny, lecz godnym się stanę. Całuje jš w rękę z uczuciem. –Przy ostatnim wierszu wszedłszy Radost, nie widziany, daje brawo, klaszczšc w ręce. –––––– SCENA DRUGA Aniela, Gustaw, Radost. Aniela Słyszał? ... Gustaw Co? słyszał? Radost Brawo, dzieci, brawo! Gustaw rzucajšc się na kolana przed Radostem Przebacz mi, stryju! Radost cofajšc się zadziwiony A! a to co znaczy? Gustaw posuwajšc się za nim, cicho Kiedyœ już słyszał, łajże mnie, a żwawo. Radost Guciu! Gustaw cicho Gniewaj się. głoœno Lituj się rozpaczy! w tył się skłaniajšc, jakby odtršcony Niech mnie twa ręka srodze nie odpycha! cicho A gniewajże się, stryjaszku, do licha! Radost Słuchaj no, trzpiocie... Gustaw cicho Lepiej! to za mało. Radost Czyœ ty oszalał? Gustaw cicho Dobrze. głoœno Już się stało! Radost Tego już nadto! Gustaw głoœno Wszystko jej wyznałem. cicho A nuże teraz! z największym zapałem! ... Radost A do stu katów! Gustaw cicho To, to, to! Radost Drwisz sobie? Gustaw głoœno, tragicznie Stryju mój, stryju! chcesz mnie widzieć w grobie. Radost rozgniewany Dosyć tych żartów, dosyć już, mój panie! Rób sobie, co chcesz, niech się, co chce, stanie, Ja szalonemu nie chcę szukać żony! odchodzšc A to waryjat – wyraŸnie szalony?? –––––– SCENA TRZECIA Aniela, Gustaw. Aniela niespokojnie Cóż teraz będzie? Gustaw do siebie Œcierpły mi kolana. Aniela Nie dał się zmiękczyć. Gustaw To rzecz niesłychana... Aniela Może nie słyszał? Gustaw Jak to –„może ”? Aniela Może. Gustaw Samaœ mówiła... Aniela Nie, jam się pytała. Gustaw Więc bez potrzeby ta utarczka cała I w najmniej dobrej wyprawiona porze, Bo że nie słyszał, jestem pewny prawie, Lecz o co idzie, łatwo teraz zgadnie. Aniela Wszystko zerwane niewczeœnym zapałem. Gustaw Tak mnie znienacka i tak podszedł zdradnie!Aniela chodzšc niespokojnie Cóż ja nieszczęsna pomogę w tej sprawie! Gustaw na stronie Mojego planu powierzyć nie chciałem. Aniela jak wyżej Jakże też można w porywczym zapędzie Zniszczyć od razu, coœmy przedsięwzięli! Biedna Aniela! ileż cierpieć będzie! Gustaw bioršc jš za rękę Jakże nie kochać tej lubej Anieli? Aniela Kochać jš trzeba. Gustaw Poprzysišgłem sobie. Aniela Ach, chętnie wierzę. Gustaw W tym moje życzenie. Sama więc widzisz – w tobie, tylko w tobie Pomoc mam jednę, a wszystkie nadzieje. Aniela Cóż ja pomogę i cóż ja odmienię? Radost, tak dobry – dziœ zemstš goreje. Gustaw Jeœli nie słyszał, wszystko ja naprawię. Aniela Nie trać więc czasu; idŸ, panie Gustawie. Gustaw Ty zaœ unikaj wszelkiej z nim rozmowy. Ale się staraj, abyœmy po chwili, Dla dalszej jeszcze w tym względzie umowy, Znowu sam na sam tu ze sobš byli. bioršc za rękę I obyœ zawsze, cišgle pamiętała, Że w twoim ręku moja przyszłoœć cała, A nawet więcej – i szczęœcie Anieli, Z którš już w œwiecie nic mnie nie rozdzieli.Całuje jš kilka razy w rękę; idzie ku drzwiom swojego pokoju, a obejrzawszy się, w inne drzwi odchodzi. –––––– SCENA CZWARTA Aniela sama, chodzi zamyœlona, potem siada, opierajšc głowę na ręku Dziwnie – i dziwnie!! Brzmiš mi jeszcze uszy Słowami, dotšd nie znanymi duszy. Jak on jš kocha! – i pewnie nie zwodzi: Wszystko, co powie, wzrok jasny dowodzi. On z niš szczęœliwy, ona z nim szczęœliwa –I na czymże im, na czym jeszcze zbywa? ...Jednego słowa do szczęœcia im trzeba. A do jakiego, do jakiego! – nieba!! Ufajš sobie, kochajš się szczerze... Jestżem szczęœliwsza, że w miłoœć nie wierzę? Jednak ta miłoœć jest, trwa, dowiedziona... O, Boże! serca nie czuję œród łona... –––––– SCENA PIĽTA Aniela, Klara, [póŸniej Radost i Gustaw ]. Klara Czegóż tak dumasz? Piszesz dzieło może? Aniela Ach, Klaro, Klaro, żebyœ ty wiedziała! ... Lecz twoja przyjaŸń zdradzić nas nie może, Wszystko ci powiem... Krótko więc – rzecz cała: : Gustaw już nie mnie, lecz kocha Anielę. Klara Kogo? Aniela Anielę – ale Radost broni. To wielki sekret! Nie wydaj, dlaboga. Klara ciekawie Ależ nic nie wiem. Aniela Bo to już za wiele. Klara Co? Aniela Ta zawziętoœć, nienawiœć zbyt sroga! Klara z wzrastajšcš niecierpliwoœciš Czyja? Aniela Radosta. Klara I do kogo? Aniela Do niej. Klara Ależ... Aniela Nie dręcz się obawš daremnš – Gustaw się wcale nie chce żenić ze mnš. Klara To Ÿle! Mężczyzna powinien chcieć zawsze, Ażeby poznał, jak kobiety gardzš, Zwłaszcza ten Gustaw, co to uczy rzšdzić. Aniela On i tak biedny! Klara ironicznie Biedny? Aniela Musiał błšdzić. Klara Wzbudził więc, widzę, uczucia łaskawsze. Aniela Ja wszystkich mężczyzn nienawidzę bardzo,Ależ on swój los w moje ręce składa – Bronić go muszę. Klara Tak? I bronić rada. Aniela Rada, nierada – zdradzić go nie mogę. Klara ZdradŸ go, zdradŸ, moja duszko! zdradŸ sułtana. Aniela Nigdy, przenigdy! Klara Ja tobie pomogę. Aniela A taż Aniela, tak szczerze kochana? Klara Znowu nic nie wiem. Aniela Wszystko ci wyjaœnię. Klara ciekawie Mówże. Aniela Gdzie mama? Klara Wołała cię właœnie. Aniela Ona tak dobra – i jej wszystko zwierzę, Jej tylko jeszcze, a więcej nikomu. Klara Moja Anielko, niech cię Pan Bóg strzeże, Byœ z męskich sideł nie poniosła sromu. Ja twę nienawiœć już słabnšcš widzę. Aniela O, jak cię kocham, ja ich nienawidzę. Radost wchodzšc, do odchodzšcych Panno Anielo! Aniela chwyta za rękę Klarę i pocišgajšc z sobš, prędko wybiega w drzwi prawe boczne Ależ... panno... proszę... wracajšc Hm, hm! spłoszone! Coœ tu znać Gustawa – Gotów bym przysišc, że to jego sprawa. Oj, Guciu, Guciu! kiedyœ ja przepłoszę! Gustaw wchodzi jednymi, w głębi będšcymi drzwiami, a zobaczywszy Radost a, nucšc, w drugie wchodzi. Radost gonišc za nim Czekaj no, czekaj! Wybiega za drzwi –––––– SCENA SZÓSTA Radost, Gustaw. Radost prowadzšc Gustawa ChodŸ, chodŸ – mam cię, ptaszku. patrzšc mu w oczy, po krótkim milczeniu Co to znaczyło to: „przebacz, stryjaszku ”? Gustaw To tak. Radost Jak to –„tak ”? Gustaw Ot tak! Radost Co to znaczy „Ot tak ”? Gustaw Niby – nic... Radost Nic? Gustaw Nic. Radost To nic było: „Przebacz, stryjaszku lituj się rozpaczy ”?Gustaw szybko Ach, to rzecz jasna; w miłoœci niemiło, Kiedy się czasem (bo któż to zaprzeczy? ) Kłótnia lub sprzeczka, albo w innej rzeczy,W potęgę czucia moc niby majšca, Sama od siebie walczy lub potršca... Stšd koniec końców kres wszystkich igraszek – No, to rzecz jasna – rozumie stryjaszek??Chce odejœć. Radost zatrzymujšc go Ale czekaj no – ja nic nie rozumiem. Gustaw A ja wyraŸniej powiedzieć nie umiem. Radost Czegożeœ klęczał, jakby do pacierzy? Gustaw z udanym zapałem To mi stryjaszek nie wierzy? nie wierzy? chodzšc Kiedy tak... dobrze, dobrze. – Wiem, co zrobię: Każę zajechać i pojadę sobie. Janie! Hej! Radost chodzšc za nim i głaszczšc po ramieniu No, no, Guciu, Guciuniu mój! Gustaw zawsze chodzšc, w udanym gniewie Kiedy ja mówię! ... Radost jak wyżej Już, już, już, stój no, stój. Gustaw Ja się tłumaczę dobrze, jasno, szczerze... Radost Już, już rozumiem; już wszystkiemu wierzę, do siebie A to saletra! skra, ogień, płomienie! Gustaw rzucajšc mu się na szyję Luby stryjaszku! Radost œciskajšc go Ach, Guciu mój luby – płaczliwie Nie słuchasz rady... Gustaw I słucham, i cenię, A co wykonam, godne będzie chluby. Radost Lecz czemu Klara... Gustaw Ach, Klara! – ta Klara To jest prawdziwie boska na mnie kara! Wszędzie jej pełno, we wszystkim zawadzi;Przy tym zawzięte jak kogucik młody – Kikiki! zawsze, pokazujšc a tak w górę sadzi! I wiesz, stryjaszku – dla powszechnej zgody, Wiesz co? Radost Na przykład? Gustaw Żeń się z niš. Radost Szalony! Gustaw Zrób mi tę grzecznoœć. Radost Pomysł godny głowy. Gustaw Bardzo mi bruŸdzi. Radost wzruszajšc ramionami Dlatego ja, stary? ... BruŸdzić nie będzie, nie bruŸdŸ ty z twej strony; Na cóż Albina przez jakieœ namowy Chcesz jej zbuntować? Gustaw On już zbuntowany. Radost Jak to? Gustaw W Anieli jak kot zakochany! Radost Kto? Albin? Gustaw Albin. Radost A, to nie do wiary. Gustaw Tak! – Tak jš kocha, ledwie że nie skona; Nie ma gadania, to rzecz dowiedziona. Radost Albin, ten Albin! ... Gustaw O, nie wszystko złoto, Co się nam œwieci – o, to sztuczka płocha: Jednej przysięga, a w drugiej się kocha. Radost Ale z Anielš jakże idzie tobie? Gustaw po długim milczeniu, zakładajšc ręce Co to magnetyzm ? Radost zdziwiony Ma... magnetyzm? Gustaw Co to? Co? Powiedz! Radost Ale skšd o tym w tej dobie? Gustaw po krótkim milczeniu Magnetyzm, mówiš, jest to wolna władza, Co z ciała w ciało zdrój życia wprowadza. Jeżeli zatem mam zarodne siły Ogień swój własny w obce przelać żyły, Dlaczegoż miałbym w pięknej, młodej duszy, Czystej jak œnieżek, co œwieżo przyprószy,Przez silnš wolę, pałajšce tętna, Własnego czucia nie wycisnšć piętna! Radost Jeœli rozumiem, niech mnie piorun trzaœnie! Gustaw Kocham i będę kochany – to jaœnie?? Radost Jaœnie, wyraŸnie, lecz trochę za œmiało. Gustaw Œmiałoœć przed szczęœciem, jak szczęœcie przed chwałš! Radost Będziesz kochany, ale nie bšdŸ trzpiotem. Gustaw O, mój stryjaszku! tobie myœleć o tem. Radost Ach, czyż nie myœlę i nie smażę głowy? Gustaw Ja też ci zawsze dziękować gotowy. Radost Dziękuj, kiedy chcesz, lecz się popraw razem. Gustaw To się już stało za twoim rozkazem – I dobrze skończyć mam wszelkš nadzieję, Byłeœ nie zważał, co się z nami dzieje; W zgodzie – czy w kłótni, we wrzawie – czy ciszy, Niech oko drzymie, a ucho nie słyszy. Radost Cóż z tego będzie? Gustaw Co będzie? ... œciskajšc go Wesele. wybiega Radost idšc za nim Rozsšdku mało, pewnoœci za wiele. ––––– AKT CZWARTY SCENA PIERWSZA Gustaw, Jan. Gustaw chodzi zamyœlony, Jan krok w krok za nim, z czarnš chustkš w ręku. Gustaw podajšc lewš rękę, nie stajšc Zawišż! do siebie Stało się... kocham jš szalenie... Lecz ona? ... Jan chodzšc za nim i opatrujšc rękę Wcale nic... Gustaw stajšc Jak to nic? Jan jak wprzódy Nie ma Tu nic. Gustaw Na ręku! ... Wišż tylko... chodzi, do siebie Hm, sprzyja, Ale jak będzie, gdy rolę odmienię? – Jak? kiedy zaczšć? Jan nie mogšc w chodzie zawišzać ręki dla różnych jestów Gustaw a Niech się pan zatrzyma. Gustaw wyrywa rękę, którš Jan chwyta i dalej chodzšc wišże Gustaw do siebie Zatrzymać... pewnie... Węzeł jest... Jan puszczajšc Jest, panie. Gustaw do siebie Lecz jak rozwišzać? Jan Za koniuszek... Gustaw stajšc w gniewie Janie! Jan Słucham. Gustaw Głupiœ. Jan Tak? Gustaw zrzucajšc chustkę I nie tę zawija! Lewš nie piszę. Jan Któraż ręka boli? Gustaw Co ci do tego! –Na, masz – zawišż prawš!! podaje lewš rękę i zaczyna chodzić; do siebie Pierwszy raz kocham. Jan Ależ, panie... Gustaw wcišż chodzšc No, a żwawo! do siebie Inna to miłoœć. Jan To ta sama. Gustaw Kłamiesz. Jan Lewa. Gustaw podajšc prawš rękę A, ręka... No – jakże powoli!! ... Zaczyna chodzić i cišgnie za sobš opierajšcego się gwałtem Jana. Do siebie Będę kochany... Aj, rękę mi złamiesz! Jan A którš, panie? Gustaw Puœć już, do kaduka! Jan Wišzać nie sztuka. Gustaw Ale milczeć sztuka. –––––– SCENA DRUGA Gustaw, Albin. Jan na znak Gustaw a odchodzi. Gustaw na stronie Już czuję wilgoć, zbliża się fontanna! do Albina Albinie smętny! Jak rosa poranna, Tak mgła z łez twoich napełnia dom cały. Albin A jednak mojej nie zmiękczyły skały! Gustaw Nim się więc stanš saletrzanym kwasem, Inny ci sposób poradzę tymczasem. Albin PoradŸ mi, poradŸ, a lepiej niż rano. Gustaw leżem poradził? Albin Bóg to będzie sšdzić. Gustaw Cóż ci się stało? Albin Drzwi mi pokazano. RadŸ mi więc, radŸ mi, tylko nie każ rzšdzić. Gustaw Pierwej pocieszę. Albin Mnie?! Pocieszyć?! Nieba! Gustaw Klara cię kocha. Albin Zbyt bolesne żarty. Gustaw Ręczę. Albin Nie wierzę. Gustaw Przysięgać ci trzeba? Albin Jak wiesz? Gustaw udajšc urażonego Cóż to jest? Chcesz – nie wierz, uparty, Ale nie żšdaj, bym zdradzał zwierzenie. Albin rzucajšc mu się na szyję Ach, ach! Gustawie! słów nie mam... łzy moje... Gustaw głaszczšc Cyt, cyt, Albinie. Albin Kocha mnie? Gustaw Szalenie! Albin Cóż teraz będzie? Gustaw Albina ożenię. Albin Mnie, mnie? z niš? – z Klarš? Gustaw Ale jak nastroję, Tak ty grać będziesz – przyrzekniesz mi œwięcie?? Albin Dobrze, cóż robić? Gustaw Zwalić przedsięwzięcie, Które twych nieszczęœć przyczynš się stało, A potem zmusić, by prawdę wyrzekła. Albin Szczęœcia za wiele! Gustaw Trzebaż ci tak mało? Albin Z niš?! Wielkie nieba! Gustaw Nudnyœ, wielkie piekła! Albin Cóż chcesz? Gustaw Słuchaj mnie. Albin Słucham. Gustaw Daj jej uczuć, Że innš kochasz. Albin Przebóg! nie kończ, ginę. Gustaw namawiajšc Czas jakiœ! Albin Nigdy! Gustaw Dzień. Albin Nie chcę. Gustaw Godzinę. Albin Wprzód umrę. Gustaw zniecierpliwiony Mrzej więc. Albin Nie zmienię mych uczuć. Gustaw No, to udawaj, żeœ je zgasił w sobie. Albin Nie mogę. Gustaw Wreszcie, że kochasz nie tyle. Albin Udawać? Gustaw proszšc Trochę. Albin po krótkim milczeniu Nie ufam mej sile. Gustaw na stronie A bógdajżeœ pękł! do Albina No, to milcz. Albin Jak długo? Gustaw Dzień jeden. Albin Milczeć? Gustaw Nie mdleć. Albin Dzień? Gustaw Nie wzdychać. Albin Nie wzdychać? po krótkim milczeniu Ciężko na mnie. Gustaw z zapałem Razš drugš Wszystko odzyskasz – i po całej dobie Będziesz mógł jęczyć, płakać, wzdychać, kichać... Tylko nie teraz, nie teraz, u licha! Albin A gdy nareszcie, jak ty każesz, zrobię, Gdy pozna Klara, że Albin nie wzdycha... Gustaw zniecierpliwiony Wtedy Albina ożenię, ożenię... Albin po krótkim milczeniu Do jutra? Gustaw Ale – zupełne milczenie. Albin Dobrze. Gustaw Daj słowo. Albin Ale... Gustaw Dajesz? Albin Daję. Gustaw A teraz bšdŸ zdrów, œciskajšc go kochaj mnie. obracajšc ku drzwiom IdŸ sobie! Albin odchodzi. Sam Tak zatrudnienie dla Klary sposobię. Kocha go czy nie – pewnie jest ciekawa, Zajmie jš zatem ta odmienna sprawa, A nim jej dojdzie po zakrętach wielu, Ja krok po kroku zbliżę się do celu. –––––– SCENA TRZECIA Gustaw, Aniela. Aniela wchodzšc ostrożnie Słyszał Radost? Gustaw Nie słyszał. Aniela Ach, oddycham przecie! Gustaw Wszystkom naprawił. Aniela Ginęłam z bojaŸni. Gustaw bioršc za rękę Tyle dobroci, tak rzadkiej w tym œwiecie, Tyle dowodów troskliwej przyjaŸni – Ileż wdzięcznoœci nie obudza we mnie? Aniela Cóż uczyniłam wdzięcznoœci godnego? Gustaw Chcesz dobrze czynić. Aniela Wszak to tak przyjemnie. Gustaw Masz dziœ sposobnoœć. Aniela Proszę wskazać drogę. Gustaw Rękę-m skaleczył. Aniela I bardzo? Gustaw Nic złego, Lecz pióra całkiem utrzymać nie mogę. nieœmiało Gdybyœ w tym razie zastšpić mnie chciała...Aniela Pisać? – I co? Gustaw List. Aniela List! – Ach, nie! Gustaw Dwa słowa. Aniela Dwa – a do kogo?? Gustaw Do mojej Anieli. Aniela Co? takie listy ja bym pisać miała? Gustaw I cóż w tym złego? Aniela Daremna namowa. Gustaw żałoœnie Rękę-m skaleczył. Aniela To może – kto drugi... Gustaw Ach, któż na œwiecie moje troski dzieli? Komuż się zwierzyć? gdzie błagać usługi? Kiedy przed tobš daremnie się żalę. Aniela chodzšc i pół z płaczem Cóż ja mam robić? po krótkim milczeniu To nie pisać wcale. Gustaw Jeszcze, Anielo, w kwiat życia bogata, Znasz tylko rozkosz, a nie znasz cierpienia;an ziœci. ľA48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA46€ƒc7 rc8uAc9śc:Îc;Î"˘c<p(c=ń-zc>k34c?Ÿ9âcJeszcze, szczęœliwa, nie znasz oddalenia! Nie wiesz, że wtedy cały ogrom œwiata Jeden punkt tylko dla nas w sobie mieœci, A tym jest chwila spodziewanej wieœci. Nie wiesz, jak wtedy œledcze oko płonie, Jak każdy szelest dech zapiera w łonie, I jaka boleœć, gdy mija godzina – Z niš wprzód spłacona pociecha jedyna! Aniela Otóż to miłoœć! Kochajże tu, proszę! Gustaw Ach, kochaj, kochaj! Boskie to rozkosze! Aniela Ach, nie! Gustaw Dlaczego? Aniela Nie wiem, lecz się trwożę. Gustaw Trwożysz? Aniela Lękam się... Gustaw Jak dziecię lekarza, Który mu jednak życie wrócić może. – Ach, obojętnoœć naturę znieważa! Dusza, niezdolna wybrać, kochać innš, Zimnš rachubš każde czucie zaćmi; Dla niej jest niczym – dla drugich być czynnš, Dla niej łza – niema, ludzie – nie sš braćmi. Lecz gdy miłoœciš serce moje bije, Gdy powiem: „kocham ” – wtenczas tylko żyję, Żyję szczęœliwy i w lubym zamęcie Œwiat do podziału pocišgam w objęcie. Aniela Tak – gdyby miłoœć mogła być prawdziwa...Gustaw Miłoœć jest jedna... Aniela Udawań tysišce. Gustaw Wyrzec się œwiatła, bo i ciemnoœć bywa. Aniela Wyrzec się każš pozory mylšce. Gustaw z uczuciem, bioršc jš za rękę Ach, nie wierz zresztš tej pieszczocie wzroku, Gdy z wolna sunšc spocznie w twoim oku, Tej drżšcej dłoni, kiedy ciebie bliska; Nie wierz głosowi, co się w serce wciska, Lecz własne czucie niech się wiarš stanie: Ta czułoœć tęskna, to błędne żšdanie, A zwłaszcza pocišg, nieodmiennym losem – Równego czucia jest tylko odgłosem. na znak niedowierzajšcy Anieli Wierz mi – sš dusze dla siebie stworzone. Niech je w przeciwnš los potršci stronę, One wbrew losom, w tym lub tamtym œwiecie, Znajdš, przycišgnš i złšczš się przecie; Tak jak dwóch kwiatów obce sobie wonie Łšczš się w górze, jedna w drugiej tonie. Aniela zamyœlona; Gustaw po krótkim milczeniu mówi dalej I cóż to, powiedz, zaraz w pierwszej chwili Wzbudziło we mnie tę ufnoœć ku tobie? Co oœmieliło, że zwierzenie robię, Jeœli nie serce, co nigdy nie myli? Aniela Ach, czyliż zdradzić jest kiedy kto w stanie? Gustaw Klara najpierwsza. Aniela Zbyt błędne mniemanie. Gustaw Ile mnie złego, tyle jej korzyœci. Aniela Komu? co? Klarze? Gustaw Radost jš zaœlubi. Aniela Radost? Gustaw Jak tylko zamiaru nie ziœci, Przez zemstę ku mnie z Klarš się ożeni. Mnie wydziedziczy i na zawsze zgubi. Aniela To być nie może. Gustaw To się nie odmieni. Aniela Ona nie zechce. Gustaw To już ułożone. Aniela I wstręt jej szczery... Gustaw Szczery czy nieszczery, Radost majętny, ojciec Klary chciwy, Nie ma co gadać – jak dwa a dwa cztery –Nie dziœ, to jutro będzie jego żonš. Aniela Ale jej œluby? Gustaw Œluby – sen prawdziwy!! I ty, Anielo, rzuć tę ciemnš drogę, Póki czas tobie, a ja przestrzec mogę. Lecz powiedz szczerze – kiedy polot myœli Obraz nam szczęœcia czasami zakréœli I zdobi błahe, lecz lube utwory W kwiatów marzenia najczystsze kolory – Cóż œcišga œwiatło, w całym blasku stawa,Jeœli nie miłoœć – i stała, i prawa? Miłoœć, szlachetnej przewodzšca parze Z łona rodziców przed œlubów ółtarze. – Ach, być kochanym wszyscy szczęœciem głoszš; Mym zdaniem: kochać jest większš rozkoszš – Los kilku istot zrobić swoim losem, Czuć i żyć tylko drogich dusz odgłosem, Dla dobra innych cenić własne życie, Dla nich poœwięcić każde serca bicie, Œwiatem uczynić najmniejszš zagrodę, Tam mieć cel życia i życia nagrodę I kończšc cicho wytknięte koleje, Za grób swój jeszcze przecišgnšć nadzieje – Otóż to szczęœcia rzetelne zalety! I ty, ty wyrzec chcesz się ich, niestety? ! Aniela z uniesieniem Nigdy, przenigdy... miarkujšc się, z czułoœciš Ach, ja nie wiem jeszcze... znowu z zapałem Ale chcę pisać, niech się moje zdanie Jednej łzy w œwiecie przyczynš nie stanie; ocierajšc łzę Niech w szczęœciu drugich własne dziœ umieszczę. Gustaw Chcesz pisać – będziesz?? O, drogi aniele! Jak wiele czynisz, jakżem wdzięczen wiele! całuje jš w rękę O, gdybyœ mogła w moim sercu czytać. Aniela Ależ, Gustawie. Gustaw Lecz nie chciej się pytać, Więcej bym wyrzekł, niż wyrzec potrzeba...Pióro i papier... z zachwyceniem patrzšc na niš i trzymajšc rękę Dlaczegóż – o, nieba, Takim sposobem? ... Lecz ty mnie zrozumiesz – Umiałaœ pojšć – i przebaczyć umiesz. Całuje w rękę i nagle odchodzi. Aniela sama, po krótkim milczeniu Nienawidzić! Tak! –Każda plecie, baje, Ale nie tak to łatwo, jak się zdaje. – Z gniewu w nienawiœć droga bardzo bliska, Kiedy dotknęła jaka czynnoœć zdradna; Lecz kiedy czule kto nam rękę œciska, Jak mamę kocham, nie potrafi żadna. –––––– SCENA CZWARTA Aniela, Klara. Klara Kto tu był? Aniela unikajšc odpowiedzi Jak to – kto?? Klara Kto tu był z tobš? Aniela Gustaw przechodził. Klara Rozwodził swe żale? Aniela Trochę. Klara Tak długo mówiliœcie z sobš. Aniela O, jak cię kocham, tak niedługo wcale. Klara I cóż nowego? Aniela Nie dasz temu wiary. Wszak – jednym słowem –chce się żenić z tobš... Klara Ze mnš? skaczšc a klaszczšc w ręce O, to, to! O, to, to mi radoœć! Toż będę dręczyć i męczyć bez miary. O, panie Guciu, będziesz ty miał zadoœć! Aniela Ale nie Gustaw! – Radost... Klara Radost stary? Aniela jak wyżej Radost. – Hm!! Gustaw! ... Klara Ja nie chcę. Aniela Ja wierzę. Klara Ja nienawidzę. Aniela Wbrew twej nienawiœci. Jak Gustaw jego zamiarów nie ziœci, Przez zemstę tylko z tobš się ożeni. Klara I któż mnie może przymusić w tej mierze? Aniela Ojciec twój, ojciec, co tak złoto ceni! A Radost bogacz – rzeczš dowiedzionš; Nie ma co gadać – będziesz jego żonš. Klara ukrywajšc pomieszanie, coraz wzrastajšce Otóż nie będę! – Otóż się nie boję!! ... Ma ojciec wolš, ja mam także moję – Nie boję się... nie! ... w płacz Cóż ja teraz zrobię? ... Jak raz mój ojciec co ułoży sobie, To wszystko za nic – to ratunku nié ma. Aniela Jakoœ to będzie. Klara po długim milczeniu IdŸ ty za Gustawa. Aniela A nasze œluby? Klara Niechże je dotrzyma Jedna przynajmniej, gdy nie możem obie. Aniela Lecz Gustaw kocha. Klara O, nieszczęsna sprawa! Pójdę do cioci. Aniela oglšdajšc się, niespokojnie Powiedz – a w sekrecie; IdŸ, nie trać czasu. Klara Poradzi mi przecie; Nie da mi umrzeć przy tym starym gracie. Aniela oglšdajšc się IdŸ, idŸ, zbyt droga każda nam godzina. Klara Wolę już klasztor... albo i – Albina. Odchodzi Aniela wołajšc cicho Słuchaj no, Klaro! Klaro! – Otóż macie!! Odeszła. Chciałam zasięgnšć jej zdania Względem tego tu dziwnego pisania; Krzyczałam – ale kiedy nie słyszała, To cóż mam robić? – Już będę pisała. –––––– SCENA PIĽTA Aniela, Gustaw. Gustaw kałamarz, pióro, papier etc. w ręku Otóż jest wszystko, bierzmy się do dzieła. Aniela Przestrzegłam Klarę. Gustaw na stronie Przednie? głoœno A jak powié? Aniela Komu – i na co?? Gustaw Mojemu stryjowi. Aniela Ja ręczę za niš. Gustaw Jakże to przyjęła? Aniela Rzewnie płakała. Gustaw Ja tym łzom nie wierzę. I któż jej winien? – Albin kochał szczerze. Aniela I dotšd kocha. Gustaw O, nie kocha wcale. Aniela Ja to wiem lepiej. Gustaw Kocha, lecz nie Klarę. Aniela Kogóż? Gustaw Hm! kogo? po krótkim milczeniu Zamilczę w tej mierze. Aniela Bajkę ktoœ zrobił, proszę mi dać wiarę. Albin nasz sšsiad, bawi tutaj stale, Wiemy, gdzie bywa, jego zwišzki znamy. Gustaw zmuszony Kiedy więc szczerze z sobš mówić mamy – Albin się kocha, lecz się kocha – w tobie. Aniela We mnie? Gustaw Tak, w tobie; ledwie że nie skona; Nie ma co gadać – to rzecz dowiedziona. Aniela Ależ, dlaboga, tak nagle, w tej dobie... Gustaw Zmienił się z wolna, bo możnaż lat tyle Wzgardę odbierać w tak przykrym sposobie, A miłoœć w jednej zachowywać sile? Możnaż przy tobie lube spędzać chwile, Twa dobroć, wdzięki... a jednym wyrazem –Możnaż cię poznać i nie kochać razem? Powiedzże sama. Aniela Zabawne pytanie! po krótkim milczeniu Mnie zatem kocha? Gustaw z poœpiechem Ale ja ci radzę, Nie wierz mu wcale – zmienne to kochanie,Które w odporze czerpa swojš władzę. Aniela Klarze przysięga. Gustaw Ze snu jeszcze drzymie. Aniela Wzdycha. Gustaw Przez grzecznoœć. Aniela Płacze. Gustaw Nałóg. Aniela Ale... Gustaw Pewnie. Aniela bioršc pióro Piszmy więc. Gustaw z uczuciem „Anielo kochana ”! po krótkim milczeniu, gdy Aniela okazuje zadziwienie Pisz z łaski swojej. Aniela Myli mnie to imię. napisawszy, do siebie Mnie? kocha? Gustaw z zazdroœciš Czyliż Albinowskie żale, Dary wzgardzone, niegodna odmiana – Zajšć potrafiš, pochlebiać ci mogš? Aniela Czy-m zasłużyła na takie pytanie? Gustaw Przebacz! Zbłšdziłem, uniesiony trwogš; Bo ja wiem, jakiej duszy twojej trzeba – Ukocha więcej, niż wyrazić zdoła, Choć każdy wyraz miłoœciš się stanie. Aniela Piszmy więc. Gustaw Piszmy. – „Dobroci anioła W naszym nieszczęœciu zsełajš nam nieba; Wzišł pióro w rękę nieœć ulgę tęsknocie... ”Aniela Ależ mnie tego pisać nie wypada. Gustaw Wszak to ja piszę – a potem, w istocie Jakież ci imię moje serce nada Za twojš dobroć, za dobrodziejstw krocie? Aniela Piszmy więc. Gustaw Piszmy. – „Nie bšdŸ już w obawie; Osoba, z którš stryj chciał mnie ożenić, Nienawidzi mnie ”... Aniela Nie, panie Gustawie. Gustaw Jakże napisać? Aniela Potrzeba odmienić. Gustaw Popraw, jeœli chcesz. Aniela O, chętnie poprawię. Gustaw czyta przez ramię „Sprzyja ”. bioršc za rękę Czy pewnie? Aniela wycišgajšc rękę z wolna Trzebaż słów koniecznie? Gustaw Znasz mnie więc teraz? Aniela I jak! Gustaw To poznanie Czy kiedyœ, z czasem, przyjaŸniš zostanie? Aniela Jest i zostanie. Gustaw z wzrastajšcym zapałem Zawsze? wiecznie? Aniela Wiecznie. Gustaw Dosyć już tego, precz wszelkie ukrycie! Kocham, Anielo, kocham cię nad życie. Aniela odsuwajšc się, zdziwiona Jak to? Gustaw pomiarkowawszy się, spokojnie Pisz, z łaski swojej. Aniela nachylona nad papier; po krótkim milczeniu,przypominajšc sobie Jak tam było? „Kocham... ” Gustaw Ach, powtórz! Aniela „Kocham cię nad życie ” – Wszak tak? a dalej? Gustaw Dalej? – Wierzyć miło... Aniela Piszmy więc. Gustaw Piszmy. –Lecz błšdzisz w wymowie: Niech głos czuć daje myœl, zamkniętš w słowie, A wyraz „kocham ” obowišzki człeka Ku sobie, ludziom i Stworcy wyrzeka; Możnaż ozięble wymówić go kiedy? Ty kochasz matkę, brata, przyjaciela, Ja ciebie, ty mnie; dla próby więc tedy Całš mu wartoœć niech twój głos udziela I ku mnie zwróci. Aniela patrzšc na niego Kocham. Gustaw Czucia mało – uczšc jš; z uczuciem Ja ciebie kocham. Aniela czulej Kocham. Gustaw Zbyt nieœmiało. Aniela Ach, kocham, kocham. Gustaw Coraz lepiej, brawo! Powtarzaj często – douczysz się wprawš. Aniela Piszmy więc. Gustaw Piszmy. Aniela Ktoœ idzie. Gustaw Nie. Aniela wstajšc Słyszę. Gustaw całujšc w rękę Na potem. Odbiega. Aniela za nim List! List! wracajšc Jak on dobrze pisze! –––––– SCENA SZÓSTA P. Dobrójska, Aniela. Aniela kryjšc list za siebie, na stronie Cudzy sekret – rzecz œwięta!! P. Dobrójska Nie, nie! Mówcie sobie, Co chcecie, moje panny; ja najlepiej zrobię,Jak się spytam Radosta. To najkrótsza droga, To nam wszystko wyjaœni. Aniela A Gustaw, dlaboga? ... P. Dobrójska Gustaw bajek narobił. – Że się kocha, wierzę; Lecz żeby Radost miał być wiadomym w tejmierze I wiedzšc tu wprowadzał, temu nie dam wiary. Gustaw – pewnie, jak każdy, ma swoje przywary, Ale młody, przystojny... Aniela naiwnie Myœlałam toż samo. P. Dobrójska I podobać się może. Aniela Może, moja mamo. P. Dobrójska I wiem, że jego serce lepsze niŸli głowa. Aniela Ach, lepsze, moja mamo. P. Dobrójska I przykroœć gotowa. Gdyby ci się był Gustaw podobał choć trochę – Aniela wzdycha Nie i nie! ... Na Radosta – sprawki to za płoche. Aniela Ależ ja u nóg jego widziałam Gustawa. P. Dobrójska I to prawda. Aniela Ich słowa... P. Dobrójska Ich sprzeczka... Aniela Doœć żwawa. P. Dobrójska Kto by się był spodziewał po takim człowieku! No, proszę! Mœcić się jemu! – żenić się w tym wieku!! Aniela Moja mamo kochana! nie dawaj mu Klary. P. Dobrójska Wprzód wiedzieć muszę, jakie sš ojca zamiary, I ojcu, a nie córce, radzić mi wypada. Aniela Niech jš teraz przynajmniej wesprze twojarada. Podczas pierwszych słów Klary z P.Dobrójskš Aniela zbiera skrycie kałamarz i pióro i cicho wychodzi. –––––– SCENA SIÓDMA P. Dobrójska, Klara. Klara Ach, cóż ja teraz pocznę w tej ciężkiej niedoli? P. Dobrójska Może ojciec nie zechce iœć wbrew twojej woli? Klara A jak zechce, jak zechce? P. Dobrójska Słuchać trzeba będzie. Klara To pociecha! to ojciec! P. Dobrójska Nie gań go w tym względzie; Chce twego szczęœcia. Klara Piękne szczęœcie, proszę cioci – Stary mšż. P. Dobrójska Ale dobry. Klara Co mi z tej dobroci! P. Dobrójska Zapomniałaœ, żeœ jeszcze pod ojcowskš władzš, Że nie wszyscy – jak Albin, uwodzić się dadzš! A znajšc twego ojca, łatwo zgadnšć było, Że ta wzgarda Albina nie będzie mu miłš; I chociaż od zamęœcia uwolni tym razem, Wkrótce może przykrzejszym zmusi cię rozkazem. Klara Ten Radost, tak się zdawał nie pragnšcy żony! Młody Albin – przynajmniej miłoœciš wiedziony; I mam iœć za mšż gwałtem, to wolę Albina. Radost a słychać krzškanie za drzwiami. P. Dobrójska Otóż i Radost właœnie. Klara Już wzdychać zaczyna. P. Dobrójska na stronie Nie mogę z nim rozmawiać po takiej usłudze. do Radosta Zaraz mu służyć będę. Odchodzi. Radost do Klary się zbliżajšc Ja się tu nie znudzę. –––––– SCENA ÓSMA Klara, Radost. Radost po krótkim milczeniu Cóż tam tak myœlisz? – O mężczyzn zagubie? Klara Myœlałam właœnie, co wyjawić lubię, Że gdybym kiedy była przymuszonš Mimo mej woli zostać czyjš żonš, Œwiat biedniejszego nie miałby człowieka! Radost Ej, do kaduka! I cóż to go czeka? Klara Same zabawy, gry, uczty i bale. Radost No, to nic złego! Będziesz się bawiła, Owszem – wesołoœć ja sam zawsze chwalę.Klara To nie chcę zabaw. Radost I spokojnoœć miła. Klara Strwonię majštek. Radost Jak mšż nim obdarzy. Klara Wydrę, a stracę. Radost Zwycięży mocniejszy. Klara Stroić się będę. Radost Strój zawsze do twarzy. Klara To nie chcę strojów. Radost To wydatek mniejszy. Klara z zapałem, szybko Ależ ja zawsze na przekor mu zrobię; On tak – a ja siak; ; on sobie – ja sobie; Mšż spi – ja gadam, mšż gada – ja ziewam; Wzdycham, gdy wesół, kiedy smutny, spiewam; Tršcam, gdy pisze, a krzyczę, gdy czyta; Mšż tak – a ja siak!! Zšb za zšb! – i kwita!!przypominajšc sobie A ma pedogrę – depcę mu po nodze. Radost usuwajšc nogę Ej, do kaduka! Nie stanę na drodze. Lecz takš rzeczš –grzesznik to nie lada, Co dla pokuty zechce cię za żonę. Chybaby znowu – jak tamten powiada To szczęœcie dla mnie było przeznaczone. Œmieje się. Klara Otóż go macie. Radost Gdyż ja się nie boję: Słowom nie wierzę, a znam serce twoje. Chce wzišć jš za rękę, którš Klara wyrywaKlara Ja nie chcę, nie chcę! w płacz Cóż będę robiła! Radost Nie bšdŸże dzieckiem. Klara Obym jeszcze była! Radost Patrz na mnie... Klara odwracajšc się Znam, znam... Radost obracajšc się wkoło Na pana młodego Czy się przydaję? co? podskakujšc Hulać po œlubie! œmieje się; serio Wszak ci to żarty. Klara Ja żartów nie lubię. Radost No, nie płacz, nie płacz! Nic nie będzie z tego, Nic, a na dowód przyœlę ci Albina. odchodzšc, ze œmiechem To œmieszna sprawa i dziwna dziewczyna! Klara sama Tak – żarty, żarty! Nie ma ich w tym względzie; Jak się ożeni, to żartów nie będzie. –––––– SCENA DZIEWIĽTA Klara, Aniela. Aniela zamyœlona Klaro! Klara po krótkim milczeniu Anielo! Aniela Wiesz ty? Klara Co? Aniela Ja mniemam, Że ta Aniela jest bardzo szczęœliwa. Klara Daj mi tam pokój ! Teraz czasu nie mam; Niech sobie szczęœcia, ile chce, używa. Aniela Tak być kochanš! sz, a nie znasz cierpienia;an ziœci. ľA48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đj°@cAĂ#BÔćc€Cş ecDđcEVcFe cGm&ÉcH6+ cIV0\cJ˛5ucK'<€HKlara ironicznie Jak Gustaw powiada. Aniela Cóż by mu z kłamstwa? Klara Co? pochlebia dumie. Aniela Ach, kto być wdzięcznym, ten i kochać umie! Klara Ty go nie słuchaj, taka moja rada. Aniela Nie wiesz, jak miło, gdy czucia pieszczšce Z godnym zapałem męska pierœ wygłosi: To w uszach łechce, to coœ w oczach parzy, To biegnie, biegnie jakby dreszcz po twarzy, To z twarzy w serce; to jak krople wrzšceZ serca się w górę, w górę w górę wznosi,pokazujšc na piersi I tak tu œciœnie, tak w gardle zadusi, Że, koniec końców, westchnšć cię przymusi. Klara Jakie ty dziecko! Tobie to nowina, Lecz nie mnie, duszko – wszak ci mam Albina. Aniela Oho! już po nim. Klara Co? Aniela Ciesz się. Klara Czym? Aniela Zmianš. Klara Jego? Aniela Nie kocha. Klara Mnie? Aniela Ciebie. Klara Skšd to wiesz? Aniela Wiem od Gustawa. Klara Wszak jeszcze dziœ rano Wzdychał. Aniela Przez grzecznoœć. Klara Błagał. Aniela Nałóg. Klara Pewnie? Aniela Nawet ci powiem... Klara zniecierpliwiona Cóż mi jeszcze powiesz? Aniela Że mnie nieszczęsnej ten ciężar przypada. Klara Tobie? Aniela Mnie. Klara Ciebie kocha? Aniela Tak powiada. Klara Wierz tu mężczyŸnie! – Jak bóbr płakał rzewnie, Błagał, przysięgał, od miłoœci ginšł, A koniec końców –choršgiewkę zwinšł. Widzisz, jak dobrze, że my nie kochamy – Prawda, Anielo? Aniela ChodŸmy już do mamy. Klara Prawda, Anielo? Aniela odchodzšc Dali do obiadu. Klara sama Nie kocha. œmieje się z przymusu, potem w gniewie To wšż – i wšż pełen jadu. ––––– AKT PIĽTY SCENA PIERWSZA Radost, Gustaw. Radost Guciu! na miłoœć Boga! jedynego Boga! Przyznaj się, tyœ coœ zbroił? Gustaw Skšdże ta trwoga? Ja się teraz już kocham, szaleństwa nie zrobię, Ja, widzšc mój rozsšdek, dziwię się sam sobie. Radost Obym ja się mógł dziwić, choć na pół godziny! Cóż więc znaczš te wszystkich powarzone miny? Zaczšwszy od Dobrójskiej. – Na ciebie, ladaco, Że się krzywi, to dobrze; ale na mnie – za co?? Siedzieliœmy u stołu jakby w trzynaœcioro, I wszystkim czas doœć krótki szedł diable niesporo: Aniela jakaœ drżšca, to blednie, to płonie; Matka oka nie spuszcza, wzrok jej w córcetonie; Klara œmieje się, trzepie, lecz w cišgłym przymusie; A Albin wszystkie kwiatki przeliczył w obrusie; Ty także nieswój, piłeœ tylko po swojemu; A ja zaœ nic nie wiedzšc, dziwišc się wszystkiemu, Jeden ponoœ rozsšdny przy całym obiedzie,Siedziałem między wami jakby Piłat w kredzie. Gustaw ciszej Miłoœć, stryjaszku, miłoœć – to cała zagadka. Radost Aniela, Klara – dobrze; ale matka, matka! Gustaw Matka kochać nie może? Radost kiwajšc rękš Szalał i szaleje! Gustaw odprowadzajšc na stronę Jak to mówiš, stryjaszku? coœ to nie rdzewieje... Radost Ej, Guciu, tyœ coœ zbroił – ja czuję przez skórę. Gustaw Ja bym zbroił! Radost Najłacniej rozpędzę tę chmurę, Gdy pójdę do Dobrójskiej i pogadam o tem. Gustaw Ona nie wie. Radost Co nie wie? Gustaw Nic nie wie. Radost Trzpiot trzpiotem! Proœ, głaszcz, błagaj, zaklinaj – on jak wilk do lasu. odchodzšc I co mam z nim rozmawiać! szkoda tylko czasu. Odchodzi w prawe drzwi boczne Gustaw sam Dobry stryjaszku, radoœć ciebie czeka, Lecz mego planu jeszcze ci nie zwierzę, Bo kto się kocha, rozsšdnego człeka Za powiernika niech nigdy nie bierze. Radzi się, przyzna, że najœwiętsza rada, Ale tak zrobi, jak jemu wypada. –––––– SCENA DRUGA Gustaw, Albin. Gustaw Co? dobrym radzca i przyjaciel szczery? Albin Dzięki, Gustawie, za twoje rozkazy, Spojrzała na mnie już dwanaœcie razy. Gustaw A westchnęła szeœć. Albin O, nie; tylko cztery. Gustaw I to doœć na tę, co nigdy nie wzdycha. Albin z westchnieniem Prawda, nie wzdycha – ale któż bez skazy!!Gustaw A ty westchnšłeœ? Albin Raz tylko – z daleka, I to przypadkiem, ale bardzo z cicha. Gustaw Jak cię przynagli, wyjdŸ za drzwi, u licha! Albin Co to za szczęœcie! za niebios opieka! Tak rozsšdnego że mam przyjaciela, Że mi tak dobrych, œwiętych rad udziela. Œciska go. Gustaw Tylko ich słuchaj. Albin Co każesz, to zrobię. Gustaw I słowa do niej! ... To pamiętaj sobie, Choćby płakała. Albin boleœnie Ach! choćby płakała! Gustaw Ach? – No, kiedy „ach ” – za nic czynnoœćcała. Albin heroicznie Choć wielem cierpiał, choć z potem na czole, Wszakże widziałeœ, jaki-m był przy stole: Spojrzała na mnie? – mój wzrok na suficie; Zwróciła oko? – ja zerk na niš skrycie. Gustaw W tym cała sztuka. Albin Prosiła mnie wody – Ja nic. Prosiła soli – ja nic. Chleba – Ja nic. Gustaw W tym sztuka. – Nalała ci wina... Albin A ja... ciszej wypiłem... Gustaw Bo pić zawsze trzeba; Lecz ja ci ręczę – zmiękczać się zaczyna. Wszakże tysišczne daje ci dowody: Patrzy za tobš, sama ciebie szuka... Tylko wytrzymaj – na tym cała sztuka. Choćby tu przyszła, chciała szczerej zgody, Choćby najczulsza była jej rozmowa, Ty „tak ” albo „nie ” – więcej ani słowa. Albin Choćbym miał zginšć, wszystko, jak chcesz, zrobię, Boœ już przekonał o dobrym sposobie. Ach, twoje rady – szczerym dla mnie złotem Œciska go. Gustaw udajšc płaczliwy ton stryja Tylko zmiłuj się, przestań też być trzpiotem; BšdŸ raz rozsšdny! – Patrz, bierz przykładze mnie. Albin Ach, tobie zrównać chciałbym nadaremnie! Klara wbiega, a zobaczywszy Gustaw a, nagle się wstrzymuje. –––––– SCENA TRZECIA Klara, Gustaw, Albin. Klara Nie ma Anieli? Gustaw oglšdajšc się W samej rzeczy, nié ma. do Albina na stronie A co – jest!! Myœlisz, że Anieli szuka? Ale się trzymaj. Albin na stronie do Gustaw a Ba! w tym cała sztuka. Gustaw na stronie do Albina, rozkazujšc SišdŸ sobie w kšcie, nie strzelaj oczyma! Ja wprzód nastroję, rzecz całš ułożę. Albin siada w głębi tak, że nie słyszy dalszej rozmowy. Do Klary Czy mam winszować? Klara ironicznie Właœnie – w dobrej porze; I czego? – proszę. Gustaw Nowego kochanka. Klara Nie wiem o żadnym. Gustaw Żartuje stryjanka. Klara Panie Gustawie! Gustaw Cóż to gniewać może? Klara Żarty nazbyt bolesne. Zaczyna płakać. Gustaw Jak to? łzy? A zatem Mojš stryjankš szczerze nie chcesz zostać? Klara Wolę sto razy rozstać się z tym œwiatem. Gustaw Hm! hm! Kiedy tak: inna rzeczy postać... Klara Inna? Gustaw Los w jednym grozi nam sposobie; Trzeba więc stłumić wszelkie dawne waœnie, Radzić wzajemnie i pomagać sobie. Klara Lecz jak? Gustaw Jak? po długim namyœle Otóż tego nie wiem właœnie. Klara Gdyby pan Gustaw chciał słuchać mej rady I niby stryja chciał ziœcić układy... Zwłoki nam trzeba. Gustaw Ach, wszakże tak chciałem! Ale Aniela z niewczesnym zapałem, Widzę, przed matkš była u spowiedzi; Matka się krzywi, stryj się dziwi, œledzi, Dochodzi, pyta – i oto w tej chwili Może już sobie wszystko wyjawili. Klara Toż teraz będzie! Ach, panie Gustawie, Czyby to jakoœ nie można odmienić? Nie bierz mi za złe natrętnoœć w tej sprawie, Ale czas nagli – Radost chce się żenić; Powiedz mi – tamtę czy kochasz tak bardzo?? Gustaw Kocham – nie kocham, ale tu mnš gardzš. Klara Ach, nie wierz temu. Gustaw Choćbym słuchał stryja, Aniela nie chce. Klara Aniela ci sprzyja. Gustaw Sprzyja! – I komuż nie sprzyja jej dusza? Ale to tylko do wdzięcznoœci zmusza. Klara zniecierpliwiona Domyœl się reszty. Gustaw Chyba się domyœlę; Bo nadto œwieżo mam jeszcze w pamięci, Jak panna Klara wypełniła œciœle Te, które teraz chce obudzić, chęci. Klara Okolicznoœci niechaj mnie tłumaczš. Gustaw Okolicznoœci naglš pannę Klarę, Lecz dla Anieli czyż to samo znaczš? Z jakichże względów mam dać teraz wiarę Temu, co może pocišga mnie skrycie. Klara coraz porywczej Zatem Aniela? Gustaw sens kończšc Godna przywišzania. Klara I chciałbyœ szczerze? ... Gustaw jak wyżej Poœwięcić jej życie. Klara Czego się wahasz, cóż ci jeszcze wzbrania?Gustaw Niepewnoœć... Klara Znikła. Gustaw A wzajemnoœć... Klara Czeka. Gustaw I to Aniela... Klara sens kończšc, porywczo Mym głosem wyrzeka! Gustaw na stronie Hm! tegom czekał – mam więc pewnoœć przecie; Jestem u celu, wy róbcie, co chcecie! chce odejœć i wraca Nie bierz mi za złe, że spytam zbyt œmiele,Ale czas nagli, ale Radost czynny, z przyciskiem A jeszcze mógłby ubiec go kto inny; Powiedz mi zatem, słów nie tracšc wiele: Ciszej, pokazujšc przez ramię na Albin a I w tamtę stronę lękasz się zamęœcia? Milczysz – mam zgadnšć?? – Życzę zatem szczęœcia, Ale Albin... wiesz? Klara coraz z większš niecierpliwoœciš Wiem, wiem. Gustaw Lecz jest droga... Klara Rozumiem. Gustaw Daj mu pewnoœć... Klara Ach, dlaboga, Wiem już, wiem. Gustaw Odejœć? po krótkim milczeniu Z nim? Klara wstrzymujšc się Któż to powiada? Gustaw Więc zostać? Klara Męki! Gustaw A więc moja rada Będzie przyjętš? Klara Będzie, będzie. Gustaw Szczerze? Klara Ach, szczerze, szczerze. Gustaw zmieniajšc ton A ja bardzo wierzę! Brać przedsięwzięcie, co wiecznym nazwano – A zmieniać w dobie; nienawidzić rano – A kochać w wieczór; szkodzić niewinnemu, A za godzinę chcieć pomagać temu – Że to jest płochoœć, kto nie chce, to przyzna. I któż jej zdolny? – Pewnie nie mężczyzna! Co wyraziwszy szeroko i długo, Mam zaszczyt zostać – uniżonym sługš. Kłania się bardzo nisko i odchodzi do swegopokoju. –––––– SCENA CZWARTA Klara, Albin. Klara po krótkim milczeniu Jak to? – co to jest? – Wszystko na raz ginie! To żarty – zemsta!! Albin na stronie Trzymaj się, Albinie! Klara Jam mu wierzyła! zdradziłam Anielę! Albin na stronie Aj, płacze! Klara Winnam, winnam z każdej strony. Albin na stronie W tym sztuka. Klara Ależ... O, jak cierpię wiele! Albin na stronie Aj, strach! Klara Albinie! już jesteœ zemszczony. Albin zrywa się i siada znowu; na stronie W tym sztuka! Klara Jak to? Więc prawa już nié mam I do litoœci? Albin zrywajšc się A, już nie wytrzymam! do Klary Ty wzywasz litoœć proœbš nadaremnš? Klara Możnaż się pytać, wiedzšc, co się dzieje? Albin Cóż? Klara Radost, Radost chce się żenić ze mnš. Albin A ty? Klara Wprzód umrę. Albin I on ma nadzieję? Ciebie przymusić? Klara Za ojca rozkazem. Albin Co? Radost? z tobš? – Tego nie dożyje! Idę, uwolnię i pomszczę cię razem. Odchodzi prędko w drzwi œrodkowe. Klara biegnšc za nim Ach, Albinie! stój ! we drzwiach Stój! – On go zabije!! –––––– SCENA PIĽTA P. Dobrójska, Radost, Aniela. Radost prędko wchodzi, za nim P. Dobrójska, za niš Aniela. Radost Gdzież jest? gdzież on jest? P. Dobrójska Bez gniewu, bez złoœci. Aniela na stronie Trzymaj go, mamo! Radost Miałbym wiedzieć o tym? P. Dobrójska Ja nie wierzyłam. Radost Œcišgać takich goœci? P. Dobrójska Nic się nie stało. Radost Przestał już być trzpiotem, A został kłamcš. P. Dobrójska Przebacz... Radost O, to właœnie! Aniela na stronie Trzymaj go, mamo! Radost chcšc iœć ku drzwiom Gustawa Zaraz rzecz wyjaœnię. P. Dobrójska Czekaj. Radost Puœć pani! Aniela na stronie Nie puszczaj. Radost ku drzwiom Gustawie! wycišgajšc rękę – do P.Dobrójskiej Za pozwoleniem! Idzie do drzwi Aniela Dlaboga! Radost No, proszę! Jeszcze gdzieœ poszedł. Patrzy przez dziurkę. P. Dobrójska Słuchaj mnie łaskawie, Trzeba się trochę porozumieć wprzódy. Radost Co porozumieć? – Tu jasne dowody. P. Dobrójska Zbyt się unosisz. Radost Ja się nie unoszę. Aniela na stronie Nie wierz mu, mamo. P. Dobrójska Któż jest ta Aniela? Radost Ach, żadnej w œwiecie nie znam i nie znałem, Oprócz tej jednej. P. Dobrójska Któż ojciec Anieli? ... Radost Mogęż ja wiedzieć, czy w życiu mem całemWidziałem kogo, co tak córkę zowie? P. Dobrójska Z którym cię sprawa odwieczna rozdziela. Radost Ja nie mam sprawy, z nikim mnie nie dzieli. Aniela na stronie do matki Nie chce się przyznać. Radost Co to w tamtej głowie! P. Dobrójska Swój pojedynek wspomnisz sobie przecie? Radost Mój poje... bioršc się za głowę Gwałtu! co ten hultaj plecie! P. Dobrójska Tylko spokojnie... Radost Moja moœcia pani! Z oczu widziałem, przeczułem przez skórę, Że coœ napłatał, nabroił bez miary. żałoœnie Co najboleœniej serce moje rani, Iż nikt zapewnie nie da temu wiary, Że mu dziœ burę sypałem na burę. płaczliwie I cóż mam robić? ... Ale wiem, co zrobię: Jeszcze ostatniš chcę mu dać przestrogę. Wychodzi prędko. Aniela Ach, biegaj, mamo, trzymaj go przy sobie. P. Dobrójska Biegnę. Aniela Ach, prędzej. P. Dobrójska biegnšc Już prędzej nie mogę. –––––– SCENA SZÓSTA Aniela, Gustaw w głębi. Aniela nie widzšc Gustawa Radost porywczy, ale dobry w duszy, Proœbami, łzami na końcu się wzruszy – Przebaczy – Gustaw odjedzie – a dalej?? Ja płakać będę, on się nie użali – Zapomni. Gustaw Nigdy. Aniela Ach! Gustaw Nie, nie zapomnę; Naszego zwišzku ogniwa niezłomne. Aniela UchodŸ. Gustaw Uchodzić? Aniela Stryj grozi, złorzeczy. Gustaw Da się przeprosić. Aniela Lecz wszystkiemu przeczy. Gustaw Bo trzpiot. Aniela Trzpiot? Gustaw kiwajšc głowš Oho! Aniela z westchnieniem Jam mu już wierzyła! Gustaw Ze strachem pewnie. Aniela naiwnie Owszem. Gustaw Pomyœl o tem. Jakim dla ciebie byłoby kłopotem, Gdyby wróciła dawna postać rzeczy. po krótkim milczeniu A z niš i miłoœć, tobie tak niemiła. po krótkim milczeniu Matka by może także za mnš była. Aniela Ach, tak mnie kocha! Gustaw Cóż wtedy się stanie? Aniela proszšc się Cóż ja mam mówić? – Na cóż to pytanie? Gustaw bioršc jš za rękę Nie wierz, Anielo, tej pieszczocie wzroku, Gdy z wolna sunšc spocznie w twoim oku, Tej drżšcej dłoni, kiedy ciebie bliska, Nie wierz głosowi, co się w duszę wciska, Lecz własne serce niechaj cię oœwieci! Ach, tylko miłoœć równš miłoœć nieci! Serce – milczy?? Aniela spojrzawszy mu w oczy Nie. Gustaw pocišgajšc w objęcie Anielo! Aniela w jego objęciu Gustawie! wyrywajšc się z objęcia A tamta? Gustaw Tyœ jest, tyœ niš była zawsze. Aniela Jak to, Aniela? Gustaw Żadnej nie znam innej. Aniela Ale nie zwodzisz? Gustaw O, nie bšdŸ w obawie. Użyłem zdrady, lecz zdrady niewinnej. Byłżebym wzniecił uczucia łaskawsze, Gdy się przybliżyć starałem daremnie, Gdy, uprzedzona, stroniłaœ ode mnie? Aniela Więc nie kochałeœ? To nie jest odmianš? I jedna jestem... Gustaw sens kończšc Jedynie kochanš. Aniela Zatem i Klarze... Gustaw sens kończšc Odpuszczona wina, Albin jš kocha, a ona Albina. –––––– SCENA SIÓDMA Ciż sami, Radost, P. Dobrójska. Radost spiesznie wchodzi, za nim Dobrójska.–Radost staje tuż przed Gustawem, zadychany równie jak Dobrójska, mówić niemoże. –Po krótkiej chwili milczenia Gustaw parska œmiechem. Radost obracajšc się do za nim stojšcej Dobrójskiej Œmieje się – widzi pani?? P. Dobrójska ocierajšc czoło Widzę. Radost bioršc się pod boki, do Gustaw a Moœci panie! Gustaw Oho! Radost zbity z mowy I „oho ” – słyszy pani?? „Oho ” jeszcze. Powiedz, więc słuszne były moje troski wieszcze? Nabroiłeœ, naplotłeœ! ... Lecz zrób tu wyznanie: W jakiej, gdzie, kiedy, w której kochasz sięAnieli? Gustaw bioršc za rękę Anielę W której? – w tej. Radost A! obracajšc się do Dobrójskiej A! ... Gustaw do Anieli Wszak tak? Aniela O, tak. Radost Otóż macie! I któż go tu zrozumie? Wszakżeœcie słyszeli? ... A! – a ów pojedynek?? – Mów no, panie bracie. Gustaw odprowadzajšc na stronę Wszak wiesz, stryjaszku? ... Radost głoœniej Co? jak? Gustaw jeszcze głoœniej Na reducie... Radost Pst, pst! Gustaw Poszło wam... Radost chce mu usta zamknšć Milczże, bałamucie! ... Gustaw usuwajšc głowę Podobno... Radost jak wyżej Cicho! ... Gustaw jak wyżej o to... Radost jak wyżej Ale cicho! Miejże też rozum! –––––– SCENA ÓSMA Ci sami, Albin wbiega, za nim Klara. Albin zachodzšc z przeciwnej strony, kiedy jeszcze Radost stara się zamknšć usta Gustawowi, krzyczy mu w ucho. enia;an ziœci. ľA48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4L@ľcMőčNÝ€˙˙Albin Nim zaœlubisz Klarę, Mnie zabić musisz. Radost przestraszony, cofajšc się A to – co za licho!! Klara odcišgajšc Albinie! Radost przecierajšc ucho Ja chcę Klarę? ... P. Dobrójska Co się dzieje! Radost Wszak tu zaraza! ten znowu szaleje! Do Albin a Któż mówił? Albin Ty sam. Radost Żartom dałeœ wiarę? Klara Ojca prosiłeœ. Radost Ja? kiedy? kto mówi? Klara Gustaw. Radost Gustawie, skšd ta nowa łaska? Gustaw Chciałem jš straszyć. Radost A, cóż to, u diaska! Czy ja straszydło na młode dziewczęta? do Albin a Ale skšd twoja zemsta tak zawzięta? Kochasz – Anielę. Albin Ja? kto mi to powié? Radost Gustaw. Klara Tak. Gustaw. Gustaw Gustaw, Gustaw trzpiotem, Naplótł, nabroił – ale czy szczęœliwie, bioršc za rękę Anielę i klękajšc przed Dobrójskš Tu się, Anielo, przekonamy o tem. P. Dobrójska podnoszšc ich, do Gustawa Ja cię rozumiem. Radost Ja się tylko dziwię. P. Dobrójska łšczšc ich I szczęœcie córki powierzam ci œmiało. Gustaw A teraz drugš zajmijmy się parš; rozkazujšc Albinie! zbliż się. P. Dobrójska Cóż ty na to, Klaro? Gustaw Chce, chce, ja ręczę. Klara Ale... Gustaw Już się stało. Klara Ach, gdybym mogła, na złoœć bym nie chciała! Albin Ale nie możesz? Klara I kochać cię muszę. Gustaw Niech was ten złšczy, komu za to chwała. łšczšc ich, poważnie BšdŸcie szczęœliwi tak, jak się kochacie! do Klary ciszej Cóż œluby? Poszły? podobnie do Albina, na stronie Każ się podkuć, bracie. głoœno Wszystko więc dobrze. Radost Ale, na mš duszę, Nic nie rozumiem – powiedz, Guciu drogi... Gustaw œciskajšc go Dzięki, stryjaszku, za twoje przestrogi! ––––– NOTA AUTORA DO CZWARTEGO WYDANIA KOMEDII „ŒLUBY PANIEŃSKIE ” Komedia moja, „Œluby panieńskie ”, czyli Magnetyzm serca , była przedstawionš w teatrze lwowskim w roku 1832, a drukiem ogłoszonš w IV tomie moich komedii w roku1834. W kilka lat póŸniej została bardzo Ÿle przetłumaczonš prozš na język francuski. 17 sierpnia 1840 r. przedstawiono po raz pierwszy w teatrze du Gymnase Dramatiquew Paryżu sztukę Bocquet pere et fils ou Le Chemin le plus long , comédievaudeville en deux actes par M. M. Laurencin, Marc-Michel et E. Labiche. W tej sztuce główny węzeł i kilka scen ledwie nie co do słowa sš wzięte z mojej komedii Œluby panieńskie . Piszę tę notę dla tych, którzy mnie oskarżajš o naœladowanie powyższej sztuki francuskiej. ––––– -----Konwersja: rpg6@go2.pl m obiedzie,Siedziałem między wami jakby Piłat w kredzie. Gustaw ciszej Miłoœć, stryjaszku, miłoœć – to cała zagadka. Radost Aniela, Klara – dobrze; ale matka, matka! Gustaw Matka kochać nie może? Radost kiwajšc rękš Szalał i szaleje! Gustaw odprowadzajšc na stronę Jak to mówiš, stryjaszku? coœ to nie rdzewieje... Radost Ej, Guciu, tyœ coœ zbroił – ja czuję przez skórę. Gustaw Ja bym zbroił! Radost Najłacniej rozpędzę tę chmurę, Gdy pójdę do Dobrójskiej i pogadam o tem. Gustaw Ona nie wie. Radost Co nie wie? Gustaw Nic nie wie. Radost Trzpiot trzpiotem! Proœ, głaszcz, błagaj, zaklinaj – on jak wilk do lasu. odchodzšc I co mam z nim rozmawiać! szkoda tylko czasu. Odchodzi w prawe drzwi boczne Gustaw sam Dobry stryjaszku, radoœć ciebie czeka, Lecz mego planu jeszcze ci nie zwierzę, Bo kto się kocha, rozsšdnego człeka Za powiernika niech nigdy nie bierze. Radzi się, przyzna, że najœwiętsza rada, Ale tak zrobi, jak jemu wypada. –––––– SCENA DRUGA Gustaw, Albin. Gustaw Co? dobrym radzca i przyjaciel szczery? Albin Dzięki, Gustawie, za twoje rozkazy, Spojrzała na mnie już dwanaœcie razy. Gustaw A westchnęła szeœć. Albin O, nie; tylko cztery. Gustaw I to doœć na tę, co nigdy nie wzdycha. Albin z westchnieniem Prawda, nie wzdycha – ale któż bez skazy!!Gustaw A ty westchnšłeœ? Albin Raz tylko – z daleka, I to przypadkiem, ale bardzo z cicha. Gustaw Jak cię przynagli, wyjdŸ za drzwi, u licha! Albin Co to za szczęœcie! za niebios opieka! Tak rozsšdnego że mam przyjaciela, Że mi tak dobrych, œwiętych rad udziela. Œciska go. Gustaw Tylko ich słuchaj. Albin Co każesz, to zrobię. Gustaw I słowa do niej! ... To pamiętaj sobie, Choćby płakała. Albin boleœnie Ach! choćby płakała! Gustaw Ach? – No, kiedy „ach ” – za nic czynnoœćcała. Albin heroicznie Choć wielem cierpiał, choć z potem na czole, Wszakże widziałeœ, jaki-m był przy stole: Spojrzała na mnie? – mój wzrok na suficie; Zwróciła oko? – ja zerk na niš skrycie. Gustaw W tym cała sztuka. Albin Prosiła mnie wody – Ja nic. Prosiła soli – ja nic. Chleba – Ja nic. Gustaw W tym sztuka. – Nalała ci wina... Albin A ja... ciszej wypiłem... Gustaw Bo pić zawsze trzeba; Lecz ja ci ręczę – zmiękczać się zaczyna. Wszakże tysišczne daje ci dowody: Patrzy za tobš, sama ciebie szuka... Tylko wytrzymaj – na tym cała sztuka. Choćby tu przyszła, chciała szczerej zgody, Choćby najczulsza była jej rozmowa, Ty „tak ” albo „nie ” – więcej ani słowa. Albin Choćbym miał zginšć, wszystko, jak chcesz, zrobię, Boœ już przekonał o dobrym sposobie. Ach, twoje rady – szczerym dla mnie złotem Œciska go. Gustaw udajšc płaczliwy ton stryja Tylko zmiłuj się, przestań też być trzpiotem; BšdŸ raz rozsšdny! – Patrz, bierz przykładze mnie. Albin Ach, tobie zrównać chciałbym nadaremnie! Klara wbiega, a zobaczywszy Gustaw a, nagle się wstrzymuje. –––––– SCENA TRZECIA Klara, Gustaw, Albin. Klara Nie ma Anieli? Gustaw oglšdajšc się W samej rzeczy, nié ma. do Albina na stronie A co – jest!! Myœlisz, że Anieli szuka? Ale się trzymaj. Albin na stronie do Gustaw a Ba! w tym cała sztuka. Gustaw na stronie do Albina, rozkazujšc SišdŸ sobie w kšcie, nie strzelaj oczyma! Ja wprzód nastroję, rzecz całš ułożę. Albin siada w głębi tak, że nie słyszy dalszej rozmowy. Do Klary Czy mam winszować? Klara ironicznie Właœnie – w dobrej porze; I czego? – proszę. Gustaw Nowego kochanka. Klara Nie wiem o żadnym. Gustaw Żartuje stryjanka. Klara Panie Gustawie! Gustaw Cóż to gniewać może? Klara Żarty nazbyt bolesne. Zaczyna płakać. Gustaw Jak to? łzy? A zatem Mojš stryjankš szczerze nie chcesz zostać? Klara Wolę sto razy rozstać się z tym œwiatem. Gustaw Hm! hm! Kiedy tak: inna rzeczy postać... Klara Inna? Gustaw Los w jednym grozi nam sposobie; Trzeba więc stłumić wszelkie dawne waœnie, Radzić wzajemnie i pomagać sobie. Klara Lecz jak? Gustaw Jak? po długim namyœle Otóż tego nie wiem właœnie. Klara Gdyby pan Gustaw chciał słuchać mej rady I niby stryja chciał ziœcić układy... Zwłoki nam trzeba. Gustaw Ach, wszakże tak chciałem! Ale Aniela z niewczesnym zapałem, Widzę, przed matkš była u spowiedzi; Matka się krzywi, stryj się dziwi, œledzi, Dochodzi, pyta – i oto w tej chwili Może już sobie wszystko wyjawili. Klara Toż teraz będzie! Ach, panie Gustawie, Czyby to jakoœ nie można odmienić? Nie bierz mi za złe natrętnoœć w tej sprawie, Ale czas nagli – Radost chce się żenić; Powiedz mi – tamtę czy kochasz tak bardzo?? Gustaw Kocham – nie kocham, ale tu mnš gardzš. Klara Ach, nie wierz temu. Gustaw Choćbym słuchał stryja, Aniela nie chce. Klara Aniela ci sprzyja. Gustaw Sprzyja! – I komuż nie sprzyja jej dusza? Ale to tylko do wdzięcznoœci zmusza. Klara zniecierpliwiona Domyœl się reszty. Gustaw Chyba się domyœlę; Bo nadto œwieżo mam jeszcze w pamięci, Jak panna Klara wypełniła œciœle Te, które teraz chce obudzić, chęci. Klara Okolicznoœci niechaj mnie tłumaczš. Gustaw Okolicznoœci naglš pannę Klarę, Lecz dla Anieli czyż to samo znaczš? Z jakichże względów mam dać teraz wiarę Temu, co może pocišga mnie skrycie. Klara coraz porywczej Zatem Aniela? Gustaw sens kończšc Godna przywišzania. Klara I chciałbyœ szczerze? ... Gustaw jak wyżej Poœwięcić jej życie. Klara Czego się wahasz, cóż ci jeszcze wzbrania?Gustaw Niepewnoœć... Klara Znikła. Gustaw A wzajemnoœć... Klara Czeka. Gustaw I to Aniela... Klara sens kończšc, porywczo Mym głosem wyrzeka! Gustaw na stronie Hm! tegom czekał – mam więc pewnoœć przecie; Jestem u celu, wy róbcie, co chcecie! chce odejœć i wraca Nie bierz mi za złe, że spytam zbyt œmiele,Ale czas nagli, ale Radost czynny, z przyciskiem A jeszcze mógłby ubiec go kto inny; Powiedz mi zatem, słów nie tracšc wiele: Ciszej, pokazujšc przez ramię na Albin a I w tamtę stronę lękasz się zamęœcia? Milczysz – mam zgadnšć?? – Życzę zatem szczęœcia, Ale Albin... wiesz? Klara coraz z większš niecierpliwoœciš Wiem, wiem. Gustaw Lecz jest droga... Klara Rozumiem. Gustaw Daj mu pewnoœć... Klara Ach, dlaboga, Wiem już, wiem. Gustaw Odejœć? po krótkim milczeniu Z nim? Klara wstrzymujšc się Któż to powiada? Gustaw Więc zostać? Klara Męki! Gustaw A więc moja rada Będzie przyjętš? Klara Będzie, będzie. Gustaw Szczerze? Klara Ach, szczerze, szczerze. Gustaw zmieniajšc ton A ja bardzo wierzę! Brać przedsięwzięcie, co wiecznym nazwano – A zmieniać w dobie; nienawidzić rano – A kochać w wieczór; szkodzić niewinnemu, A za godzinę chcieć pomagać temu – Że to jest płochoœć, kto nie chce, to przyzna. I któż jej zdolny? – Pewnie nie mężczyzna! Co wyraziwszy szeroko i długo, Mam zaszczyt zostać – uniżonym sługš. Kłania się bardzo nisko i odchodzi do swegopokoju. –––––– SCENA CZWARTA Klara, Albin. Klara po krótkim milczeniu Jak to? – co to jest? – Wszystko na raz ginie! To żarty – zemsta!! Albin na stronie Trzymaj się, Albinie! Klara Jam mu wierzyła! zdradziłam Anielę! Albin na stronie Aj, płacze! Klara Winnam, winnam z każdej strony. Albin na stronie W tym sztuka. Klara Ależ... O, jak cierpię wiele! Albin na stronie Aj, strach! Klara Albinie! już jesteœ zemszczony. Albin zrywa się i siada znowu; na stronie W tym sztuka! Klara Jak to? Więc prawa już nié mam I do litoœci? Albin zrywajšc się A, już nie wytrzymam! do Klary Ty wzywasz litoœć proœbš nadaremnš? Klara Możnaż się pytać, wiedzšc, co się dzieje? Albin Cóż? Klara Radost, Radost chce się żenić ze mnš. Albin A ty? Klara Wprzód umrę. Albin I on ma nadzieję? Ciebie przymusić? Klara Za ojca rozkazem. Albin Co? Radost? z tobš? – Tego nie dożyje! Idę, uwolnię i pomszczę cię razem. Odchodzi prędko w drzwi œrodkowe. Klara biegnšc za nim Ach, Albinie! stój ! we drzwiach Stój! – On go zabije!! –––––– SCENA PIĽTA P. Dobrójska, Radost, Aniela. Radost prędko wchodzi, za nim P. Dobrójska, za niš Aniela. Radost Gdzież jest? gdzież on jest? P. Dobrójska Bez gniewu, bez złoœci. Aniela na stronie Trzymaj go, mamo! Radost Miałbym wiedzieć o tym? P. Dobrójska Ja nie wierzyłam. Radost Œcišgać takich goœci? P. Dobrójska Nic się nie stało. Radost Przestał już być trzpiotem, A został kłamcš. P. Dobrójska Przebacz... Radost O, to właœnie! Aniela na stronie Trzymaj go, mamo! Radost chcšc iœć ku drzwiom Gustawa Zaraz rzecz wyjaœnię. P. Dobrójska Czekaj. Radost Puœć pani! Aniela na stronie Nie puszczaj. Radost ku drzwiom Gustawie! wycišgajšc rękę – do P.Dobrójskiej Za pozwoleniem! Idzie do drzwi Aniela Dlaboga! Radost No, proszę! Jeszcze gdzieœ poszedł. Patrzy przez dziurkę. P. Dobrójska Słuchaj mnie łaskawie, Trzeba się trochę porozumieć wprzódy. Radost Co porozumieć? – Tu jasne dowody. P. Dobrójska Zbyt się unosisz. Radost Ja się nie unoszę. Aniela na stronie Nie wierz mu, mamo. P. Dobrójska Któż jest ta Aniela? Radost Ach, żadnej w œwiecie nie znam i nie znałem, Oprócz tej jednej. P. Dobrójska Któż ojciec Anieli? ... Radost Mogęż ja wiedzieć, czy w życiu mem całemWidziałem kogo, co tak córkę zowie? P. Dobrójska Z którym cię sprawa odwieczna rozdziela. Radost Ja nie mam sprawy, z nikim mnie nie dzieli. Aniela na stronie do matki Nie chce się przyznać. Radost Co to w tamtej głowie! P. Dobrójska Swój pojedynek wspomnisz sobie przecie? Radost Mój poje... bioršc się za głowę Gwałtu! co ten hultaj plecie! P. Dobrójska Tylko spokojnie... Radost Moja moœcia pani! Z oczu widziałem, przeczułem przez skórę, Że coœ napłatał, nabroił bez miary. żałoœnie Co najboleœniej serce moje rani, Iż nikt zapewnie nie da temu wiary, Że mu dziœ burę sypałem na burę. płaczliwie I cóż mam robić? ... Ale wiem, co zrobię: Jeszcze ostatniš chcę mu dać przestrogę. Wychodzi prędko. Aniela Ach, biegaj, mamo, trzymaj go przy sobie. P. Dobrójska Biegnę. Aniela Ach, prędzej. P. Dobrójska biegnšc Już prędzej nie mogę. –––––– SCENA SZÓSTA Aniela, Gustaw w głębi. Aniela nie widzšc Gustawa Radost porywczy, ale dobry w duszy, Proœbami, łzami na końcu się wzruszy – Przebaczy – Gustaw odjedzie – a dalej?? Ja płakać będę, on się nie użali – Zapomni. Gustaw Nigdy. Aniela Ach! Gustaw Nie, nie zapomnę; Naszego zwišzku ogniwa niezłomne. Aniela UchodŸ. Gustaw Uchodzić? Aniela Stryj grozi, złorzeczy. Gustaw Da się przeprosić. Aniela Lecz wszystkiemu przeczy. Gustaw Bo trzpiot. Aniela Trzpiot? Gustaw kiwajšc głowš Oho! Aniela z westchnieniem Jam mu już wierzyła! Gustaw Ze strachem pewnie. Aniela naiwnie Owszem. Gustaw Pomyœl o tem. Jakim dla ciebie byłoby kłopotem, Gdyby wróciła dawna postać rzeczy. po krótkim milczeniu A z niš i miłoœć, tobie tak niemiła. po krótkim milczeniu Matka by może także za mnš była. Aniela Ach, tak mnie kocha! Gustaw Cóż wtedy się stanie? Aniela proszšc się Cóż ja mam mówić? – Na cóż to pytanie? Gustaw bioršc jš za rękę Nie wierz, Anielo, tej pieszczocie wzroku, Gdy z wolna sunšc spocznie w twoim oku, Tej drżšcej dłoni, kiedy ciebie bliska, Nie wierz głosowi, co się w duszę wciska, Lecz własne serce niechaj cię oœwieci! Ach, tylko miłoœć równš miłoœć nieci! Serce – milczy?? Aniela spojrzawszy mu w oczy Nie. Gustaw pocišgajšc w objęcie Anielo! Aniela w jego objęciu Gustawie! wyrywajšc się z objęcia A tamta? Gustaw Tyœ jest, tyœ niš była zawsze. Aniela Jak to, Aniela? Gustaw Żadnej nie znam innej. Aniela Ale nie zwodzisz? Gustaw O, nie bšdŸ w obawie. Użyłem zdrady, lecz zdrady niewinnej. Byłżebym wzniecił uczucia łaskawsze, Gdy się przybliżyć starałem daremnie, Gdy, uprzedzona, stroniłaœ ode mnie? Aniela Więc nie kochałeœ? To nie jest odmianš? I jedna jestem... Gustaw sens kończšc Jedynie kochanš. Aniela Zatem i Klarze... Gustaw sens kończšc Odpuszczona wina, Albin jš kocha, a ona Albina. –––––– SCENA SIÓDMA Ciż sami, Radost, P. Dobrójska. Radost spiesznie wchodzi, za nim Dobrójska.–Radost staje tuż przed Gustawem, zadychany równie jak Dobrójska, mówić niemoże. –Po krótkiej chwili milczenia Gustaw parska œmiechem. Radost obracajšc się do za nim stojšcej Dobrójskiej Œmieje się – widzi pani?? P. Dobrójska ocierajšc czoło Widzę. Radost bioršc się pod boki, do Gustaw a Moœci panie! Gustaw Oho! Radost zbity z mowy I „oho ” – słyszy pani?? „Oho ” jeszcze. Powiedz, więc słuszne były moje troski wieszcze? Nabroiłeœ, naplotłeœ! ... Lecz zrób tu wyznanie: W jakiej, gdzie, kiedy, w której kochasz sięAnieli? Gustaw bioršc za rękę Anielę W której? – w tej. Radost A! obracajšc się do Dobrójskiej A! ... Gustaw do Anieli Wszak tak? Aniela O, tak. Radost Otóż macie! I któż go tu zrozumie? Wszakżeœcie słyszeli? ... A! – a ów pojedynek?? – Mów no, panie bracie. Gustaw odprowadzajšc na stronę Wszak wiesz, stryjaszku? ... Radost głoœniej Co? jak? Gustaw jeszcze głoœniej Na reducie... Radost Pst, pst! Gustaw Poszło wam... Radost chce mu usta zamknšć Milczże, bałamucie! ... Gustaw usuwajšc głowę Podobno... Radost jak wyżej Cicho! ... Gustaw jak wyżej o to... Radost jak wyżej Ale cicho! Miejże też rozum! –––––– SCENA ÓSMA Ci sami, Albin wbiega, za nim Klara. Albin zachodzšc z przeciwnej strony, kiedy jeszcze Radost stara się zamknšć usta Gustawowi, krzyczy mu w ucho. enia;an ziœci. ľA48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đj°´@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż”üżN¸÷ż@