ĺbkŃÉ˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙őđGî’ŕGđ@îŕ@>ŕBđEîoŕEńŮő>ŕB>RŕG>˙ęÁńŮ˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙ĂUÎíffĚ sƒ ˆ‰ÜĚnćÝÝٙťťgcněĚÝܙŸťš3>CLAS SWIETOSZEK€003oá‚˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙Copyright (C)2000-2001 Pat Crowe. This Book Reader was distributed solely for the reading of classic books which are out of copyright. Program extends to address 3fffh. No responsibilty can be accepted for any breach of copyright nor for any other matter involved with material above this address. This material will have been added by a user of this program and not the author of this program. Please address any enquiries concerning breach of copyright or any other concerns, to that third party. óÍĆ>˙ęŔúPę ŔúQęŔ1ţ˙Íb͛ >ęa>ŕ&>ę Ŕ>˙ę ŔÍđ͜Í:Í\ÍćÍóÍ ÍBÍS ú‚˙§(Ţú ŔOÍŕ>ęŔͧ ÍÓ ÍŽ Íż ÍÓ ÍŽ ÍG ÍÓ ÍŽ úQęŔÍ|ÍĹÍr>ęÁ>xŕE>@ŕAŻŕ>ŕ˙>Óŕ@űÍ ÍvúÁˇ(ńŻęÁ́Ë VËw cËoÂÄËgÂŐË_ 9ËW -ËO ËG Ăú Ŕ<ţ >OÍŕĂú Ŕ<ţ >OÍłĂÍ ĂÍS ĚĹĂú Ŕţ(ţ(ţ(#ú Ŕţ("ţ(*ţ( *Í/ĂÍĹĂÍËĂ͘ĂÍ^ĂÍ÷ĂÍĂÍ#Ăú Ŕ=ţ˙ >OÍ|Ăú Ŕ<ţ >OÍ|Ă!>w# űÉ!6# ú6˙#6# öÉ! 6˙#6# ö6# úÉÍB͜ÍĹÉú ŔţČÍw Í ÍÓ úÁO> ‘O͜úÁOÍŽ úÁ<ţ 8>ęÁÉú Ŕţ ú ŔGÍ3 8 ř Í3 8 řÍ#@Íw  Í  úÍÓ úÁţ(=> ęÁúÁO> ‘ţ >O͜úÁOÍŽ ú Ŕţ 0<ę ŔÉú ŔţČŐĹúÁO ú Ŕţ ͟ Íw Í ÍÓ ÍŽ yţ  Ü{ę ŔÁŃÉĹú Ŕţ ú ŔĆ GÍ3  úÍ3  úúÁO Íw Í ÍÓ ÍŽ yţ  é> ę ŔÁÉ>ę Ŕ>ęÁ>ęŔę!>ęA!@}ęŔ|ęŔÍŃ!ĐŔ*§ úaŔ*§ úúŔOúŔG>š >¸ >>ęŔÉ>ęŔę!>ęA!@}ęŔ|ęŔÍ- űÍŃúŔ=ęŔ Í3  úÍĹÉÍ-(ÍŃ>ęŔúŔć€(ěÍĹÉÍŃ>ęŔúŔć€Ę˜ÍĹÉ Í3  úÍuĘ,ÍŃúŔţÂúŔţĘ#>ę Ŕ>ęŔúŔć€(ÖÍĹÉĺŐĹúŔoúŔg #F+NxĄ<(,xą úŔęŔ͡ ÍÓ ÍŽ úQęŔ>ęŔ$úŔţ(>ęŔÍŻ ÍÓ ÍŽ úQęŔ>ęŔÁŃáÉĺŐĹú Ŕţ˙(!В@§(=ůÍ3 yę Ŕ!В@y§( řÍ3 ÁŃáÉĺŐĹyę Ŕ>ęŔÍG ÍÓ ÍŽ úQęŔú ŔO>˙ę ŔÍ|ÁŃáÉĺŐĹyę Ŕţ(ţ(ţ(ţ( ţ($ţ((!pÍ(!€Í !Í! Í!°Í!ŔÍÁŃáÉÍćĺĹ~î˙" ů ôÁáÉĺŐĹú Ŕ!ů ţ(q! ţ(j!H ţ(c!p ţ(\!˜ ţ(U!Á ţ(N!Ň ţ(G!ę ţ(@! ţ (9!: ţ (2!b ţ (+!Ň &ĺŐĹ!ˆ ĺŐĹ!ŔĺŐĹ!Ú ĺŐĹ!ą ĺŐĹ!aŔ˛Ŕ*§ úÁŃáÉ Przewiń Wers Str. Roz. Wsz Liiku: Rivi Sivu Kapp LopBlättern: Zeil Seit Kapt AlleDéfiler: Ligne Page Chap ToutScrolla: Rad Sida Kap Hela Lista: Linea Pagina Cap. Tutto Blader: Lijn Blad Hfdst Alles Bla: Linje Side Kap Alle Despl.: Línea Página Cap. Todo Mudar: Linha Pagina Cap. Tudo Despl.: Línia Plana Cap. Tot ĺŐĹúŔGúŔ<¸8Í-(ÍŃ>>ę Ŕ7 ęŔ>ę Ŕ§ÁŃá§ÉĺŐĹúŔţÂO úŔţÂO úŔţ(úŔţ ÍuÍŃúŔ>ę Ŕ7 =ęŔ>ę Ŕ§ÁŃáÉĺŐĹúŔG!Đx§(~#§ ÷ô˛Ŕ*§ úÁŃá§ÉĺĹ!€6# xą řÁáÉĺŐĹy!ţ(#!@‘ţ(!€’ţ(!Ŕ“ţ(!€@y§(=ů]T! ÁÍćP* úÍćP* úÍćP* úÍćP* úÁŃáÉ> ę>ęA!  y§( ĺ>""Ŕ " úáúN"úO">ęúŔćęAÉ> ę>ęA!  y§( *GúN¸ 6*GúO¸ .Ŕ * ú>ęúŔę!úŔćęAÍŃ Í3  úÉ> ę>ęA!    ž # ÷őúŔćęAńÉĺŐĹ! Á@6# xą ř!˛Ŕ~#§(Í÷ öÁŃáÉĺĹÖ o&MD)))  0úŔţ( 8 V#F#Í' yţ őzƒ_ÁáÉĺŐĹk&)}ćđo Á ÁĹË!Ë ÁĹ{ć§(Ë8Ë=öxśw#wyśw#wÁŃáÉđ˙ˇŕ˙Íćđ@ćŕ@É>‘ŕ@É>äŕGŕHŕIÉĺŐÍć!`˜Ŕ>đ" üÍćŔ" üŃáÉĺŐ!`˜ y§(=ů> ‘W>ÍćÍ'(Í'(Í'(éőy§ ńń!`˜QÍćÍ'(Í'(Í'(éŃáÉĺĹú‚˙§(,>˙ŕO!˜`>" xą ř€>" xą ř`>" xą ř>ţŕOÁáÉĹw#< ú 6# úÁÉ!˜>"< ű! ˜"< ű!@˜6ń# úÉ!ŕ™ 6ň# ú!š>("< ű! š "< űÉ́Ĺ> ŕđđđđ/ćË7G>ŕđđđđđđđđđđ/ć°Gú€˙¨ ę˙xę€˙>0ŕú˙ÁÉţ(Ż>˙ę‚˙ÉĹ>˙ŕ$ˆ xą ű>ŕ$ÁÉőđ@ć€(đDţ‘ ôńɇ‡‡Ć€ęh˙ióúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęh˙ióúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęh˙@ióúA˙ć ů*âű ňɇ‡‡Ć€ęj˙kóúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęj˙k@óúA˙ć ů*âű ňÉ˙ď=ď=|˙ď=˙˙ď=ď=˙ď=˙˙ď=ď=˙ď=˙˙ď=ď=ŕ˙ď=˙ď=ď=˙ď=ď=ď=ď=<ď=ď˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙MBFONTMonospaced @@@@@@   ŕ ŕ @ŔŔŕ``@€ @€ @ @@  `@@ @@@@@ @ @@ŕ@ @ŕ@ @`@ @@@€€ŕ     ŕ@Ŕ@@@@ŕŕ  @€€ŕŕ  `  ŕ€€  ŕ ŕ€€ŕ Ŕŕ€€ŕ  ŕŕ @@€€ŕ  ŕ  ŕŕ  ŕ ŕ@@ @ @€@ ŕŕ€@ @€ŕ  @@@ŕ ŕŕŕ€ŕŕ  ŕ   Ŕ  Ŕ  Ŕŕ€€€€€ŕŔ     Ŕŕ€€ŕ€€ŕŕ€€ŕ€€€ŕ€€€  ŕ   ŕ   ŕ@@@@@ŕ  ŕ   Ŕ   €€€€€€ŕ ŕ     ŕ      @     @ŕ  ŕ€€€ŕ    Ŕ ŕ  ŕŔ  ŕ€€ŕ ŕŕ@@@@@@      ŕ     @@     ŕ    @      ŕ@@@ŕ @@@€ŕ`@@@@@`€€@@@ ` `@ ŕ@ ŕ ŕ ŕ€€ŕ   ŕŕ€€€ŕ ŕ   ŕŕ ŕ€ŕ`@ŕ@@@@ŕ  ŕ ŕ€€Ŕ    @@@@@@ @€€  Ŕ  @@@@@@  ŕ   Ŕ    ŕ   ŕŕ  ŕ€€ŕ  ŕ Ŕ €€€ŕ€ŕ ŕ@`@@@     ŕ    @   ŕ   @     ŕ ŕŕ @€ŕ @@€@@ @@@@@@@€@@ @@€`€ŕŕŕŕŕŕŕ@ €`€ @ŕ     ŕ@€`@ŕ@@@@Ŕ   @ŕ@@@@@@ŕ@@@ŕ@@ € @€  @ŕ€ŕ ŕ @€@ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕŕ     ŕ @€@    ŔŔŕŕ`@ŕ@@ @ŕ€ŕ ŕ€@ @€ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕ@@@@@@@ŕ€€ŕ@€€€ Ŕ€ŕ @ ŕ  ŕ   0@@@@@@ŕ€ŕ ŕ ŕ ŕ€ŕŕ ŕ ŕ @€@ ŕ Ŕŕ€€@ŕ @@€ŕŕ ŕ@ŕ@ŕŔ @€ŕ@@`@Ŕ@@@€ŔŔŔŕ€€       @€Ŕ@Ŕŕ ŕ ŕ ŕ ŕ€@ @€@@@€ ŕ @@@ŕ @ŕŕ`ŕ€ ŕ @ŕ @€ŕ€@ŕ ŕ  @ŕ ŕ @ ŕ ŕ `€ŕ ŕ  ŕ ŕ @ŕ ŕ @ŕ€€€€ŕŕ€€€€ŕ@ €@ŕ€ŕ€ŕ @ŕ€ŕ€ŕŕ€€ŕ€€ŕ  ŕ€ŕ€ŕ€@ŕ@@ŕ @ŕ@@ŕ@ ŕ@@ŕ ŕ@@ŕŔ  ŕ  Ŕ @ ŕŕ  €@ŕ  ŕ@ŕ    ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕ ŕ  ŕ @ ŕ  ŕ  ŕ€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  @@Ŕ€ŕ ŕ€ŔŔ Ŕ  Ŕ€€@ŕ ŕ ŕ @ŕ ŕ ŕ@ ŕ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ@ŕ ŕ ŕ @ŕ€€€ŕŕ€€ŕ@ €@ŕ ŕ€ŕ @ŕ ŕ€ŕŕ ŕ€ŕ  ŕ ŕ€ŕ€@@@@@@€@@@@@ €€€€ @@@@@ @  ŕ ŕ @ŕ   €@ŕ ŕ @ŕ  ŕ@ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ   ŕ@ŕ@ŕ ŕ ŕ€@  ŕ @  ŕ@   ŕ   ŕ @  ŕ ŕ€€ŕ ŕ€€   ŕ ŕMBFONTVariable pitch €€€€€€  PPřPřPP x ř(đ ŔČ @˜ŕ  @° Đ€€@€€€€€@€@@@@@€@ŕ@ @ŕ@@€Ŕ€ @@@€€@     @@Ŕ@@@@ŕŕ  @€€ŕŕ  `  ŕ€€  ŕ ŕ€€ŕ Ŕŕ€€ŕ  ŕŕ @@€€ŕ  ŕ  ŕŕ  ŕ ŕ€€@@€ @€@ ŔŔ€@ @€ŕ  @@@ŕ ŕŕŕ€ŕŕ  ŕ   Ŕ  Ŕ  Ŕŕ€€€€€ŕŔ     Ŕŕ€€ŕ€€ŕŕ€€ŕ€€€ŕ€€€  ŕ   ŕ   ŕ@@@@@ŕ  ŕ   Ŕ   €€€€€€ŕˆŘ¨ˆˆˆˆˆˆČ¨˜ˆˆŕ     ŕŕ  ŕ€€€ŕ    Ŕ ŕ  ŕŔ  ŕ€€ŕ ŕŕ@@@@@@      ŕ      @ˆˆˆ¨¨¨P   @      ŕ@@@ŕ @@@€ŕŔ€€€€€Ŕ€€@@@ Ŕ@@@@@Ŕ@ ŕ€@ŕ ŕ ŕ€€ŕ   ŕŕ€€€ŕ ŕ   ŕŕ ŕ€ŕ`@ŕ@@@@ŕ  ŕ ŕ€€Ŕ    €€€€€€@@@@@@€€€  Ŕ  €€€€€€€ř¨¨¨¨ŕ    @   @ŕ   Ŕ€ŕ   ` ࠀ€€ŕ€ŕ ŕ€Ŕ€€€Ŕ    ŕ    @ˆ¨¨¨P  @     ŕ ŕŕ @€ŕ @@€@@ €€€€€€€€@@ @@€P ŕŕŕŕŕŕŕ`€€`€€`ŕ     ŕ@€`@ŕ@@@@Ŕ  ¨@ŕ@@@@@@ŕ@@@ŕ@@ € @€P @ŕ€ŕ ŕ @€@ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕŕ     ŕ@€€@HHŔŔđřP ü\T @ŕ€ŕ ŕ€@ @€ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕ€€€€€€@ŕ€€ŕ@€€€ Ŕ€ŕˆpPpˆŕ  ŕ  °€€€€€€ŕ€ŕ ŕ ŕ x„´¤´„xŕ ŕ ŕ$HH$ŕ Ŕx„´¤„x@ŕ @@€ŕŕ ŕ@ŕ@ŕŔ @€ŕ@@`Ŕ@@@@€   ŕ€€ĐĐPPPPP€€Ŕ@Ŕŕ ŕ ŕ ŕ ŕH$H€€€  (8€€€°ˆ 8ŕ ŕ(č @ŕ @€ŕ€@ŕ ŕ   @ŕ ŕ  @ ŕ ŕ P ŕ ŕ  ŕ ŕ  @ŕ ŕ  @ŕ€€€€ŕŕ€€€€ŕ@ €@ŕ€ŕ€ŕŕ€€ŕ€€ŕ ŕ€€ŕ€€ŕ  ŕ€ŕ€ŕ€@ŕ@@ŕ @ŕ@@ŕ@ ŕ@@ŕ ŕ@@@ŕpHHčHHp¨ˆČ¨˜ˆ€@ŕ  ŕ@ŕ    ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕPpˆˆˆp @ řˆ˜¨Čˆř€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  @@Ŕ€ŕ ŕ€Ŕ@ Ŕ  Ŕ€€@ŕ ŕ ŕ @ŕ ŕ ŕ@ ŕ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ@ŕ ŕ ŕ @ŕ€€€ŕŕ€€ŕ@ €@ŕ ŕ€ŕ @ŕ ŕ€ŕŕ ŕ€ŕ  ŕ ŕ€ŕ€@@@@@@€€€€€@ @@@@ @@@@@ @ p` @ŕ    €@ŕ  ŕ @ŕ   ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕ ŕ   ŕ@ŕ@ř¨¨ř@€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  ŕ ŕ€€ŕ  ŕ€€   ŕ ŕpł#+c€N * cxˆ c c((cC0*cm8C "ŒWIĘTOSZEK" MOLIERE OSOBY: PANI PERNELLE,matka Orgona ORGON ELMIRA,żona Orgona DAMIS,syn Orgona MARIANNA,córka Orgona i bogdanka Walerego WALERY,bogdanek Marianny KLEANT,szwagier Orgona TARTUF,fałszywy pobożniœ DORYNA,panna respektowa Marianny PAN PIÓRKO,woŸny OFICER STRAŻY KRÓLEWSKIEJ FLIPOTKA,służšca pani Pernelle Rzecz dzieje się w Paryżu AKT I SCENA 1 PANI PERNELLE,FLIPOTKA -JEJ SŁUŻĽCA,MARIANNA,DORYNA,DAMIS, KLEANTPANI PERNELLE ChodŸmy,Flipotko,chodŸmy;widzę:nic tu po mnie. ELMIRA Trudno zdšżyć za mamš,tak œpieszy ogromnie. PANI PERNELLE Dosyć,dosyć,synowo,już się nie trudŸ dalej;mnie na tych korowodach nie zależy wcale. ELMIRA My powinnych ci względów skrzętnie przestrzegamy. Czemuż mamie tak pilno stšd wyjœć,proszę mamy? PANI PERNELLE Bo już patrzeć nie mogę na nieład w tym domu! O tym,by mi dogodzić,œniłoż się tu komu? Trudno,bym rada była z takich gospodarzy: wszystkie moje wskazówki tu się lekceważy, nikt tu nie uczci drugich,każdy sobie hula. Zupełnie jak na dworze cygańskiego króla. DORYNA Jeœli... PANI PERNELLE AsińdŸka jesteœ respektowš pannš; zbytniš raŸnoœć języka miej za rzecz nagannš: bardzo radzę mniej mówić,kiedy nikt nie pyta. DAMIS Ale... PANI PERNELLE Mój kawalerze,głupiœ jest i kwita; ja,twoja babka,mówię ci to.Twemu papie powtarzam nieustannie,gdzie bšdŸ go przyłapię, że roœniesz na hultaja -niech więc nie pociechy spodziewa się po tobie,lecz kary za grzechy. MARIANNA Myœlę... PANI PERNELLE Ty,jego siostra,udajesz skromnisię, taka jesteœ słodziutka,aż mdło robi mi się;lecz cicha woda,mówiš,rwie brzegi,mój szczygle, i ty chyłkiem wyprawiasz karygodne figle. ELMIRA Ależ,mamo... PANI PERNELLE Darujesz,że przerwę,synowo. Muszę twe zachowanie potępić surowo. Winna byœ im przykładem œwiecić -do ostatka umiała wszak to czynić ich nieboszczka matka. Trwonisz grosz lekkomyœlnie;twe ksišżęce stroje w sposób nader dotkliwy raniš oczy moje. Ta,co tylko mężowi swemu chce być miła, w takie szaty przenigdy by się nie stroiła. KLEANT Ależ bo,proszę pani... PANI PERNELLE Mej synowej bracie! Czeœć,głęboki szacunek i miłoœć mam dla cię; niemniej przeto na miejscu mego syna,panie, wcale bym nie prosiła o twoje bywanie. Różne takie poglšdy głosisz najzwyczajniej,których słuchać nie mogš ludzie obyczajni. Może grzeszę szczeroœciš -lecz nie mam w nawyku co innego,niż w sercu,miewać na języku. DAMIS Ten babunin pan Tartuf urodził się w czepku... PANI PERNELLE Zacny,godzien posłuchu.Toteż,oœli łebku, srogi mię gniew ogarnia,gdy takie gagatki i jak asan -chcš złoœliwie przypinać mu łatki. DAMIS Co!Mam œcierpieć,ażeby ten obłudnik œwiętyrzšdził się tu jak tyran i czynił nam wstręty? Abyœmy się zabawić nie œmieli do woli, dopóki ten jegomoœć na to nie zezwoli? DORYNA Jeżeli nietykalne sš jego maksymy, tedy zbrodniš jest wszystko,cokolwiek robimy, gdyż on swojš kontrolę chce roztaczać wszędy. PANI PERNELLE A gdzie bšdŸ jš roztoczy,tam ustajš błędy. Tego męża,chcšcego was zawieœć do nieba, niech was mój syn nauczy kochać jak potrzeba. DAMIS Do kochania Tartufa skłonić mnie nie zdoła ani mój ojciec,babciu,ani też nikt zgoła: gdybym inaczej mówił,mówiłbym w złej wierze. Na wszystko,co on robi,aż mnie licho bierze; nie znoszę tego chama i już czuję z góry, do jakiej między nami dojdzie awantury. DORYNA Wszystkich gorszy,że jakiœ tam hetka -pętelka poczyna sobie teraz jak figura wielka; że nędzarz,co tu przybył bez butów,obdarty, w kapocie szeœciu tynfów zaiste niewartej,rozpanoszył się dzisiaj,wszystkim w poprzek staje, każdemu chce narzucić swoje obyczaje. PANI PERNELLE Tak mu Boże dopomóż!Znacznie lepiej będzie, gdy zbożna jego wola zapanuje wszędzie. DORYNA Œwiętym,pani,jest tylko w twojej wyobraŸnija zaœ obłudę jego widzę najwyraŸniej. PANI PERNELLE Ho,ho,co za języczek! DORYNA I on,proszę pani, i ten jego Wawrzyniec sš mi podejrzani. PANI PERNELLE Nie wiem,czym w gruncie rzeczy jest sługa Tartufa, ale za pana ręczę:niech mu każdy ufa. Wy dlatego mu tylko niechętni jesteœcie, że prawdę bez ogródek ršbie wam nareszcie. Jego serce powstaje przeciwko grzechowi, przez jego prawe usta samoż niebo mówi. DORYNA Czemuż,ostatnio zwłaszcza,nie chciał on nikomu przyzwolić na bywanie tutaj,w państwa domu? Czyż odwiedzin poczciwych tak się niebo lęka, że trzeba wszczynać wrzawę,aż nam głowa pęka? Jeœli pani me słowa zbyt szczere nie zraniš, sšdzę,iż on,dalibóg,zazdrosny o paniš. PANI PERNELLE Cicho bšdŸ;nim co powiesz,chwilkę się zastanów. Nie on jeden potępia zlot tych pan i panów. Cały ten zgiełk i rejwach,te przed wrót wierzejš pojazdy,które długo cišgnš się kolejš, ten harmider lokajstwa -wszak niezaprzeczenie wywiera to w sšsiedztwie najgorsze wrażenie. Chcę wierzyć,że nic złego pod tym się nie chowa, lecz już o tym gadajš,a to rzecz niezdrowa.KLEANT A więc pani by chciała zamknšć ludziom usta? Dola nasza i smutna byłaby,i pusta, gdyby dla głupich plotek zaraz musiał człowiek przyjaciół się wyrzekać bez zmrużenia powiek. A chociażby się na to zdecydować wreszcie,pani sšdzi,że plotki ustałyby w mieœcie? Żaden mur nie ochroni od ludzkiej obmowy, więc najlepiej tym sobie nie zaprzštać głowy. Silmy się żyć poczciwie;kłamstw się nie wytępi, niechże kłamca do woli język sobie strzępi.DORYNA Czy to czasem nie Dafne i jej mężuœ gładki czerniš nas i złoœliwe rozsiewajš gadki? Zwykle ci,którzy sami oœmieszenia warci, œpieszš pierwsi szkalować bliŸnich najzażarciej. W lot chwytajš sposobnoœć,kiedy jest choć trocha podstawy do domysłów,że ktoœ w kimœ się kocha; W ich ustach domysł rychło w pewnoœć sięprzeradza i bierze takš postać,jaka im dogadza; bo te grzeszki bliŸniego,przez nich ubarwione, majš własnym ich grzechom służyć za osłonę i sprawić,przez pozorne do nich podobieństwo, że się œwiatu niewinnym wyda bezeceństwo.Tuszš,że się im uda uchylić w ten sposób częœć publicznej nagany od swych własnychosób. PANI PERNELLE Nic z takich rozumowań nie przyjdzie waćpannie. Wiadomo,że Oranta żyje nienagannie, przebywa myœlš w niebie;otóż wiem od ludzi, że napływ waszych goœci odrazę w niej budzi. DORYNA Znakomity to przykład!zacna to niewiasta! Pędzi żywot surowy -prawda to i basta; lecz to wiek posunięty robi jš gorliwš i nie z własnej jest woli skromnš,jako żywo. Dopóki mogła œcišgać hołd i podziw męski, używała,aż miło,swej mocy zwycięskiej, lecz widzšc,że jej oko blaknie już i zmierzcha, gotowa œwiat porzucić,który od niej pierzcha, i płaszczem okazałym domniemanej cnoty pragnie przykryć bezsilnoœć swej starczej brzydoty. Takie to sš zwyczajne zalotnic wybiegi, skoro widzš rzednšce galantów szeregi. Opuszczone,posępne,upatrujš ninie jedyny swój ratunek w œwištobliwej minie; i tych cnotliwych kobiet surowoœć cudacza bezwzględnie gani zawsze,nigdy nie wybacza; hałaœliwie piętnujš występek rzekomy – nie z miłoœci,lecz tylko z zawistnej oskomy, nie mogš bowiem strawić,aby inni mieli rozkosz,od której staroœć na wieki je dzieli. PANI PERNELLE Takš bajkš tumanisz siebie samš chyba. Elmiro,człowiek musi tu milczeć jak ryba, gdyż ta panna nikomu nie da przyjœć do słowa; pozwól jednak,że w końcu przemówi teœciowa. Mój syn wybornie zrobił,przyznać mu to muszę, gdy przygarnšł u siebie tę pobożnš duszę, którš sam Bóg nam zsyła,iżby mšż ten prawy zbłškanš waszš trzódkę przywiódł do poprawy; powinniœcie go słuchać,by wstšpić do nieba:on tylko to potępia,co potępić trzeba. Te wszystkie odwiedziny,bale,maskarady - piekielny duch wynalazł dla naszej zagłady.Nigdy się tam nie słyszy nabożnej rozmowy, jeno piosnki,czcze słówka i szczebiot jałowy; nieraz się bliŸnim przy tym dostaje niezgorzej, bo się tam po plotkarsku częstokroć gaworzy. Nawet rozsšdnym ludziom rozum się pomiesza, gdy w kołomšt ich wprawi ta krzykliwa rzesza. Między prawdš a fałszem w mig zanika przedział - i,jak to pewien doktor œwietnie raz powiedział, prawdziwš wieżę Babel mamy tam,gdyż baby gadajš jak najęte...Ho,ho,czy się aby (wskazujšc na Kleanta) nasz pan Kleant się œmieje,iż oto podwika mówi też o długoœci babskiego języka! IdŸ do błaznów,gdy œmiać się masz chęć;oni bowiem... Ale żegnaj,synowo -nic więcej nie powiem. Wiedz:mój dla was szacunek zmalał znakomicie; dużo wody upłynie,nim mnie tu ujrzycie. (wymierza policzek Flipotce) A ty mi,kocmołuchu,będziesz lelków patrzeć? Do diaska!jeszcze uszu potrafię ci natrzeć. ChodŸmy,flšdro. SCENA 2 KLEANT,DORYNA KLEANT Ja wolę pozostać tu z tobš, bo już mam doœć rozmowy z tš starszš osobš, która w kółko nas łaje... DORYNA ŤStarszš ť!Niechby tylko posłyszała,jak waćpan nazwał jš przed chwilkš; ršbnęłaby ci obces,żeœ kiep i że zgoła pań w jej wieku ta nazwa dotyczyć nie zdoła. KLEANT W jaki srogi gniew na nas o błahostkę wpada! Jakże podbił jej serce lis ten,frant nie lada! DORYNA W porównaniu z jej synem -sš to fraszki jeszcze; w nim postępy choroby sš bardziej złowieszcze. Czasu zamieszek w kraju zachował się mężnie, służšc swemu królowi,walczšc zań orężnie; niestety,póŸniej stał się półgłówkiem bez mała, odkšd go ciemna gwiazda w Tartufa ubrała.Swym bratem go nazywa,kocha tego łatkę stokroć bardziej nad żonę,syna,córkę,matkę. Jest to jego tajemnic powiernik jedyny, mędrzec,który rozsšdza wszystkie jego czyny. Całuje go,hołubi -i ręczę waszmoœci: dla kochanki nie można mieć więcej czułoœci; za stołem pierwsze miejsce daje mu jak księciu i cieszy się,gdy tamten pożera za pięciu; najlepsze kšski każe dawać tej potworze, a gdy imć Tartuf beknie,woła mu:ŤSzczęœćBoże!ť Słowem,oszalał za nim;jest to jego bożek; podziwia go,przytacza,co bšdŸ tamten orzekł; w cud lada się czyn jego zmienia dlań niezwłocznie, w najmniejszym jego słówku chce widzieć wyrocznię. Tartuf zna swš ofiarę,drze z Orgona łyko, sypie mu piasek w oczy chytrš politykš, wycišga zeń pienišdze,obłudnie go mami, roœci prawo do sšdu nad wszystkimi nami. Lepiej!bo już i lokaj Tartufa,ten głupiec, także chce nas pouczać,własnš pieczeń upiec: piorunuje nas wzrokiem,prawi nam kazania,wstšżek,różu i muszek używać zabrania. Własnoręcznie nam podarł ten nicpoń przeklęty chusteczkę,którš znalazł gdzieœ w Żywotach Œwiętych , mówišc,że œwiętokradczo mieszamy ze sobšto,co boskie,i to,co diabła jest ozdobš. SCENA 3 ELMIRA,MARIANNA,DAMIS,KLEANT,DORYNA ELMIRA Żeœcie nie wysłuchali,co mi jeszcze w progu wyczytała -możecie podziękować Bogu. Ale mój mšż już wraca.Nie dojrzał mnie.Wolę pójœć go czekać na piętrze niŸli tu,na dole. KLEANT Ja go zasię przywitam tu,będzie to bowiem krótsza sprawa,i tylko dzień dobry mu powiem. DAMIS O małżeństwie mej siostry wspomnij mu bez żartów. Podejrzewam,że temu sprzeciwia się Tartuf, że to za jego sprawš nasz ojciec się jeży, a wiesz,jak bardzo rzecz ta na sercu mi leży. Kochajš się Marianna i mój druh Walery, ja zaœ do jego siostry afekt żywię szczery.I jeœli trzeba... (Orgon wychodzi) SCENA 4 ORGON,KLEANT,DORYNA ORGON Witam,panie szwagrze. KLEANT Już byłem na odchodnym,lecz witam cię także. Rad cię widzę.Na dworze dzisiaj niezbyt mile. ORGON Doryno...Mój szwagierku,zaczekaj no chwilę; aby mi troski ujšć,œcierpisz,mam nadzieję, że zasięgnę języka,co się tutaj dzieje. (do Doryny) Czy przez te dwa dni wszystko pomyœlnie szło w domu? Co każde z was porabia?nic nie brak nikomu? DORYNA Jejmoœć do nocy miała goršczkę przedwczora i tak straszny ból głowy,że wręcz była chora. ORGON A Tartuf? DORYNA Tartuf? Œwietnie się ma.Zdrów i tłusty, rumiany,czerstwej cery,z wiœniowymi usty.ORGON Biedaczysko! DORYNA Pod wieczór mdłoœci jš porwały, niczego nie dotknęła przy kolacji całej, tak okropny ból głowy trapił biednš paniš. ORGON A Tartuf? DORYNA Powieczerzał za siebie i za niš: ładnie przyrumienione dwie przepiórki spożył, zjadł połowę pieczeni,potrawkš dołożył. ORGON Biedaczysko! DORYNA Dręczona żšdłem tej niemocy, oka zmrużyć nie mogła w cišgu całej nocy;leżała więc bezsennie,rozpalona,zgrzana – i musieliœmy przy niej czuwać aż do rana. ORGON A Tartuf? DORYNA Mile senny po jadle,napoju, udał się wprost od stołu do swego pokoju, tam pod ciepłš pierzynę wlazł bez ocišgania i snem sprawiedliwego przespał do œniadania. ORGON Biedaczysko! DORYNA Na koniec,za naszš namowš, dała sobie krew puœcić -i natychmiastowš odczuła po tym ulgę.To szczęœcie,doprawdy!ORGON A Tartuf? DORYNA Pełen męstwa,ofiarny jak zawdy, zbrojny przeciw cierpieniom,przeciw sztuczkom piekła, chcšc tę krew powetować,co z pani uciekła, przy kawie cztery lampki wina golnšł sobie.ORGON Biedaczysko! DORYNA Na szczęœcie jest już po chorobie. Teraz idę na górę do pani i powiem, jak wielce pan się cieszy jej wróconym zdrowiem. SCENA 5 ORGON,KLEANT KLEANT Prosto w nos ci się œmieje,snadŸ za dudka ma cię; a choć nie chcę bynajmniej rozgniewać cię,bracie, że słuszne sš jej drwiny,wyznam ci otwarcie. Gdzież kto widział podobne opętanie czarcie? Czyżby ten człowiek władał czarami,lubystkiem, żeœ dla niego,mój bracie,zapomniał o wszystkim, żeœ go z nędzy wydobył swš kapryœnš chętkš, a teraz na dobitkę... ORGON Szwagrze,nie tak prędko! Męża,o którym mówisz,nie znasz jeszcze wcale. KLEANT Niech będzie,że go nie znam,skoro chcesz tak.Ale – na to,by się domyœlić,co to jest za postać...ORGON Ręczę,że wielbicielem jego mógłbyœ zostać,że gdy go poznasz,będziesz zachwycony także. To człowiek który...który...jest człowiekiem,szwagrze. Kto nauk jego słucha,ten żyje w spokoju, na ludzi spoziera jak na kupę gnoju. Jego wpływ mię odrodził,zrobiłem się twardy, on mię dla sentymentów nauczył pogardy; od wszelakich przyjaŸni duch mój wyzwolony; choćbym widział œmierć brata,dzieci,matki,żony, tyle to mnie obejdzie,co trzaœnięcie z bata. KLEANT Winszuję tej postawy,proszę pana brata! ORGON Ha!gdybyœ widział,bracie,jak się z nim zetknšłem, obydwaj byœmy dzisiaj kochali go społem. Codziennie do koœcioła przychodził i skromnie, w skupionej pobożnoœci klękał tuż koło mnie. Œcišgał na siebie oczy wszystkich,co tam byli, Żarliwoœciš swych modłów.Od chwili do chwili wzdychał ciężko,zapadał w nabożne ekstazy, kornie całował ziemię niezliczone razy; kiedy zaœ wychodziłem,on prędko biegł przodem, by œwięconš mi podać z kropielnicy wodę. Słyszšc od jego sługi,który wzór zeń bierze, o jego niedostatku,zasługach i wierze, składałem mu podarki;lecz on,pełen miary,zawsze pragnšł mi zwrócić choć częœć mejofiary: ŤTo za dużo -powiadał -w dwójnasób za dużo; inni bardziej ode mnie na litoœć zasłużš ť. Że zaœ przyjšć tych zwrotów ja się nie zgadzałem, żebrakom szedł to rozdać ze zbożnym zapałem. Wreszcie Pan Bóg mię natchnšł,bym go wzišł do siebie, i odtšd wszystko idzie w tym domu w jak niebie. Dba o każdy szczególik,nawet mojej żonie poœwięca moc uwagi ku mej czci obronie, ostrzega mnie przed ludŸmi,co smalš cholewki, jest o niš zazdroœniejszy niż ja,bardziej krewki. Czułoœć jego sumienia nad podziw jest wielka: boli go,jak grzech ciężki,lada bagatelka, nigdy najmniejszej winy sobie nie przebaczy– tak dalece,że kiedyœ bliski był rozpaczy, gdy pchłę złapał na sukni odmawiajšc modły i zbyt gniewnie jš zabił,co ma za czyn podły. KLEANT Pleciesz takie androny,aż mi nieprzyjemnie. Pytasz o drogę,bracie,czy kpisz sobie ze mnie? Czyżbyœ naprawdę sšdził,że ta gadanina... ORGON W twoich słowach niezbożnoœć pobrzmiewać zaczyna: dusza twa nie jest wolna od tej brzydkiej skazy i,jakem już ci mówił ze dwanaœcie razy, napytasz sobie kiedyœ poważnych kłopotów.KLEANT Prawić takie morały każdy z was jest gotów: chcecie,by wszyscy byli -jak wy -niewidomi;toteż jako bezbożnoœć zdrowy wzrok was gromi; kto waszš dwulicowoœć chce omijać z dala, ten nie ma czci ni wiary,ten œwiętoœci kala. Nie,nie,wbrew twej naganie nie jestem w rozterce, szczerze mówię,co myœlę,Bóg widzi me ™ˆŠj ľAˆ48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjŔÄ pć c V :c  Ť c€ ľŠc?! c[*´c1pc8]serce. Nie potrafi mnie zmylić,mimo tych przechwałek, ni fałszywy pobożniœ,ni fałszywy œmiałek;i podobnie jak nie jest dowiedzionš rzeczš, że ci sš najmężniejsi,co najgłoœniej skrzeczš, tak prawdziwi pobożni,za wzór służyć godni – to nie ci,którzy wiecznie poklasku sš głodni. Jakże to?Czyżbyœ żadnej nie robił różnicy? Tyleż ważš pobożni co i obłudnicy? Tš samš waœć pochwałš tych i tamtych darzy? Chcesz jednš czeœć oddawać i masce,i twarzy? Nie rozróżniasz forteli od szczeroœci skorej, za jedno bierzesz prawdę i prawdy pozory,jednakowo i widmo,i osobę cenišc, na równi kładšc dobry i fałszywy pienišdz?Ludzie po większej częœci sš to stwory dziwne, opornie umiarowi,słusznoœci przeciwne! Rozum zda się mieć dla nich szranki nazbyt ciasne, więc się z nich wymykajš,szerzšc błędy własne, i często gęsto paczš rzecz najszlachetniejszš, gdy,chcšc jš wyolbrzymić,przez toż jš umniejszš. Powiadam ci to wszystko nawiasem jak gdyby. ORGON Tak,wielkim profesorem jesteœ bez ochyby;w tobie się zeœrodkował wszystek rozum œwiata, wszystka mšdroœć istotna i wszystka oœwiata, tyœ wyrocznia,tyœ Katon,sędzia naszych czasów, przy tobie reszta ludzi -to zgraja głuptasów. KLEANT Nie jestem,miły bracie,wielkim profesorem, rozum œwiata dla innych też stoi otworem. Tyle tylko że umiem (tym jednym się szczycę) między fałszem a prawdš pocišgnšć granicę. I podobnie jak w œwiecie nie znam bohateragodniejszego szacunku niż pobożnoœć szczera, jak nie znam szlachetniejszej ni piękniejszej sprawy niŸli œwięta gorliwoœć,niŸli zapał prawy - tak znów najgwałtowniejsze budzi we mnie wstręty pobielany obłudnik,pyszałek nadęty, wierutne œwiętoszkostwo,czczy faryzeusze, których uwodzicielskie,œwiętokradcze duszebezkarnie i bezbożnie czyniš nadużycie z tego,co nam najœwiętsze,cenniejsze nad życie. Ci ludzie,majšc duszę wrzekomo podniosłš, robiš sobie z religii towar i rzemiosło, chcš kupić mir,szacunek,ludzkie poważanie za wywracanie okiem,za porywy tanie; ci ludzie,mówię,pędzš jak ršcze bieguny, by,po drodze do nieba,zagarniać fortuny; modlšc się -nienasytni sš o każdej porze, zalecajš pustelnię,a żyjš przy dworze; wnet umiejš moralnoœć nagišć do swych przywar; mœciwy gniew,zdradny podstęp do serca im przywarł, kiedy kogo chcš zgubić,umiejš jak trzeba upozorować zemstę -większš chwałš nieba,a tym niebezpieczniejsi w swej złoœci sš oni, że czczonej przez nas wszystkich używajš broni i że ich bogobojnoœć,której pokłon bijem, pragnie nas zamordować poœwięcanym kijem. Spotykamy zbyt często wzorowoœć obłudnš,leczy ludzi z czystym sercem rozpoznać nietrudno. Bieżšcy wiek,mój bracie,stawia nam przed oczy mężów,w których się przykład wielkich cnót jednoczy: spójrz na Alcidamasa,Oronta,Periandra, spojrzyj na Polidora,spojrzyj na Klitandra; tytułu do czci naszej nikt im nie zaprzeczy,sš poczciwi nie w gębie,jeno w samej rzeczy; nigdy nieznoœna dufnoœć u nich nie postała,ich pobożnoœć jest ludzka,jest wyrozumiała; wszystkich naszych postępków nie biorš na spytki, gdyż uznajš za pychę taki osšd płytki, i,zostawiajšc innym wzniosłych słów wawrzyny, własnym czynem prostujš nasze zdrożne czyny. Pozór zła,pozór grzechu nie bardzo ich wzrusza, dobrze mniemać o innych skłonna jest ich dusza. Obmowa ich nie nęci,nie bawi intryga; w znojnym trudzie ku cnocie każdy z nich się dŸwiga; nadmiernej surowoœci dobroć ich unika, grzech majš w nienawiœci,ale nie grzesznika; nie chcš być,w służbie Boga,przesadnie zażarci, ni karcić zła dotkliwiej,niż sam Bóg je karci. Oto sš dla mnie wzory,oto ludzie szczerzy, oto jakich przykładów trzymać się należy. Twój człowiek snadŸ innego jest pokroju,szwagrze - chwalisz go w dobrej wierze,wielbisz go,a jakże, lecz sšdzę,żeœ olœniony œwiatłem nie najzdrowszym. ORGON Mój drogi panie bracie,skończyłeœ już? KLEANT Owszem. ORGON Padam,do nóg waszmoœci. (chce odejœć) KLEANT Bracie,jednš chwilę. Porzućmy te spory.-Jeœli się nie mylę, Walery miał twym zięciem zostać za twš zgodš? ORGON Tak. KLEANT I dzień oznaczono,kiedy pannę młodš miał pojšć. ORGON Słusznie. KLEANT Czemuż to się dziœ odwleka? ORGON Nie wiem. KLEANT Czyżbyœ innego upatrzył człowieka? ORGON Może. KLEANT Danego słowa szwagier nie dotrzyma? ORGON Tegom nie rzekł. KLEANT Przeszkody żadnej chyba nie ma, która by cię z już danych obietnic zwolniła?ORGON Kto wie? KLEANT Pytanie -proste,odpowiedŸ -zawiła. Walery mi w tej sprawie kazał cię wybadać. ORGON Dziękuję niebu za to! KLEANT Lecz cóż mam mu gadać? ORGON Co ci się żywnie zechce. KLEANT Koniecznie potrzeba zamiary twoje poznać.Chcesz więc -? ORGON Wolę nieba spełnić. KLEANT Mówmy poważnie.Dałeœ Waleremu swe słowo.Czyje cofasz?Jeœli tak,to czemu? ORGON Żegnam. KLEANT (sam) O jego miłoœć truchleję.Wbrew chęci idę go powiadomić,co się tutaj œwięci. AKT II SCENA 1 ORGON,MARIANNA ORGON Marianno. MARIANNA Slucham,ojcze? ORGON ChodŸ,niech ci oœwiadczę parę słów w tajemnicy. MARIANNA Szukasz czegoœ? ORGON (zaglšdajšc do zakamarka) Patrzę, czy kto nie podsłuchuje,bo w tym zakamarku łatwo ukryć się.SišdŸmyż na chwilę pogwarku. Tu nam będzie wygodnie.-Tak tedy,Marianno,zawsze byłaœ,przyznaję,wcale grzecznš pannš, toteż i memu sercu byłaœ droga zawsze. MARIANNA Dzięki za te uczucia ojca najłaskawsze. ORGON Bardzo trafna odpowiedŸ.By zasłużyć na to,powinnaœ nade wszystko liczyć się z twym tatš. MARIANNA Staram się nie zasępić taty żadnš chmurkš. ORGON Doskonale.Co myœlisz o Tartufie,córko? MARIANNA Kto,ja? ORGON Tak jest.Odpowiedz po dobrym namyœle. MARIANNA Niestety! co mi każesz,to powtórzę œciœle. ORGON Widzę,że jesteœ mšdra.Więc powtarzaj za mnš: że cały promieniuje zasługš niekłamnš, że ci przypadł do serca,że nie wiesz,co szczęœcie, aż z własnego wyboru dam mu cię w zanieœcie. Co? (Marianna cofa się zaskoczona) MARIANNA Co?! ORGON Hę? MARIANNA Proszę ojca! ORGON No? MARIANNA Czy słuch mnie myli? ORGON Jak to? MARIANNA Co mianowicie mam mówić w tej chwili? Ze k t o mi wszedł do serca?że nie wiem,co szczęœcie, zanim k o m u nie odda mnie papa w zamęœcie? ORGON Tartufowi. MARIANNA Na Boga,ŸdŸbła prawdy w tym nie ma! Po cóż miałabym kłamać i œwiecić oczyma?ORGON Lecz ja chcę,by to było prawdš.No i -hola! Powinno ci wystarczyć,że to moja wola. MARIANNA Co?!Papa chce...? ORGON Tak,córko;przez te zaœlubiny pragnę włšczyć Tartufa do naszej rodziny. Będzie twoim małżonkiem,klamka już zapadła. A ponieważ ty sama... SCENA 2 DORYNA,ORGON,MARIANNA ORGON Czemuœ tu się wkradła? Widać wielka ciekawoœć przyparła waćpannę, że na podsłuchiwanie ważysz się naganne. DORYNA Sama nie wiem,dalibóg,czyli ta ramotka wylęgła się z domysłów,czy zwykła to plotka, doœć,że mi ktoœ powiedział o tym œlubnym planie, który ja za wierutne uważam bajanie. ORGON Albo co?niepodobnaż to rzecz? DORYNA W takiej mierze, iż nawet jegomoœci samemu nie wierzę. ORGON By cię skłonić do wiary,łatwy sposób znajdę. DORYNA Jakšż pysznš nam waszmoœć opowiada bajdę! ORGON To,co dziœ opowiadam,ujrzycie niebawem. DORYNA Bajeczki! ORGON Tu nie chodzi o żadnš zabawę. DORYNA Niech panienka nie sšdzi,że pan mówi serio;żartuje. ORGON Nie żartuję. DORYNA Bawi nas breweriš, wodzi za nos. ORGON Gdy wpadnę w gniew,gotówem coœ ci... DORYNA Więc już wierzę -tym gorzej jednak dla waszmoœci, Ha!czyliż to podobna,żeby pan dobrodziej, pan,który za mšdrego człowieka uchodzi, pan,z tš szerokš brodš,miał zbłaŸnić się teraz... ORGON Słuchaj no,moja panno.Odwagi nabierasz, która wczeœniej czy póŸniej będzie ukarana.DORYNA Pomówmy bez uniesień,błagam waszmoœć pana. Taki projekt każdego wprawi w œmiechu dygot: twojej córki nie może poœlubić ten bigot; inne on obowišzki,inne ma zajęcia. Zresztš,co panu przyjdzie z podobnego zięcia? Pan,człowiek taki prawy,pan,któremu nie brak bogactw,chcesz żebrakowi... ORGON Sza!Jeœli to żebrak - zamiast wielbić go za to,ty się w gniew zapędzasz. Jeżeli nędzarz z niego,to uczciwy nędzarz. Szczytnym go to ubóstwo blaskiem opromienia, boć ten mšż ostatecznie dał się wyzuć z mienia przez swój o ziemskie rzeczy zupełny braktroski i przez swš bezgranicznš dbałoœć o œwiat boski. Przy tym z mojš pomocš będzie rychło gotów odzyskać,co utracił,i wybrnšć z kłopotów: odbierze piękne dobra,których jest dziedzicem, a i dzisiaj nie przestał prawym być szlachcicem. DORYNA Przynajmniej on tak twierdzi.Niechże pan dobrodziej powie,czy z pobożnoœciš ta próżnoœć się godzi? Kto się uprawie cnoty poœwięcił ze wszystkim, nie powinien się chełpić rodem i nazwiskiem, bo chrzeœcijańska skromnoœć i brak ziemskiej dumy wzdraga się forytować te szlacheckie fumy. Po co to?...Ale widzę,że przykroœć ci robię; dajmyż pokój tytułom,mówmy o osobie. Takš jak ona pannę taki jak on człowiek ma dostać?Pan przystaje bez zmrużenia powiek? Czyliż nie warto względów mieć na przyzwoitoœć? Co z takiego małżeństwa wyniknie,na litoœć!Kiedy się pannę zmusza,gwałcšc jej ochotę,do zamęœcia,na szwank się wystawia jej cnotę; czy w pożyciu zachowa dobre obyczaje – to zależy od męża,którego dostaje; mężczyŸni,których rogi œwiat oglšda cały, sami z swych żon zrobili,czym się dzisiaj stały. Jest taki rodzaj mężów,którym zostać wiernš byłoby dla kobiety trudnoœciš niezmiernš; kogoœ,wstrętnego córce,gdy weŸmiesz za zięcia, sam odpowiesz przed niebem za jej poœlizgnięcia. Takich to niebezpieczeństw pełne sš twe plany. ORGON Za naukę ogromnie jam obowišzany. DORYNA Niechże waszmoœć skorzysta z tej mojej nauki. ORGON Marianno,nie zważajmy na te banialuki. Wiem,co dla ciebie dobre,bom twój ojciec przecie. Waleremu -m dał słowo,ale,moje dziecię, on podobno gra w karty,a na domiar wnoszę, że brakiem pobożnoœci grzeszy też po trosze: jakoœ go nie widuję w koœciołach. DORYNA Możliwa, że nie sili się trafiać,kiedy pan tam bywa - jak ci,którzy się modlš dla pokazu raczej. ORGON Twoje zdanie w tej mierze mało u mnie znaczy. Tartuf jest w zgodzie z niebem -to dla nas rzec główna, żadne bowiem ze skarbów temu nie dorówna. To małżeństwo,córeczko,twe marzenia ziœci, będzie pełne rozkoszy,słodyczy,korzyœci; zwyczajem szczerych dziatek,gołšbków zwyczajem, będziecie żyli zgodnie,wierni sobie wzajem; żadna się między wami nie wywišże sprzeczka. Będzie,jakim go moja zechce mieć córeczka.DORYNA Ona?!Ona go zrobi rogaczem i basta. ORGON Fe,fe,wstydŸ się! DORYNA Już widzę,jak mu róg wyrasta; gwiazdy mu to sšdziły,i ten los ponury spełni się mimo woli twej cnotliwej córy. ORGON Może by panna wreszcie zamilkła,u licha i nie wpychała nosa,jak teraz go wpycha. DORYNA Jedynie pańskie dobro mam przecie na względzie. (przerywa mu za każdym razem,ilekroć on chce się zwrócić do córki!) ORGON Zbytek łaski;niech panna lepiej cicho będzie.DORYNA Gdyby nie moja miłoœć... ORGON Nie chcę być kochany. DORYNA Choć pan nie chce,ja pana chcę kochać bez zmiany. ORGON A! DORYNA Drogi mi twój honor,więc boleję srogo, że się stajesz przedmiotem drwinek byle kogo. ORGON Czy nigdy nie zamilkniesz? DORYNA Sumienie mi wzbrania milczeć,gdy waszmoœć czyni te przygotowania. ORGON Żmijo rozzuchwalona!Jeszcze chwilę dłużej... DORYNA Co!Mimo swš pobożnoœć waszmoœć się tak jurzy? ORGON Tak,puchnie mi wštroba -i żšdam stanowczo, abyœ tę paplaninę przerwała już owczš. DORYNA Zgoda.Lecz lubo milczę,myœlę tak jak wprzódy. ORGON Myœl,co ci się podoba -ja mam doœć tej nudy i jeœli mi choć stówko... (zwraca się do córki) Zważyłem roztropnie każdy szczegół tej sprawy... DORYNA Wœciekam się okropnie, że mi nie wolno mówić. (milknie,ilekroć on odwraca głowę) ORGON Jużci,to nie goguœ, ale jest z takiej gliny... DORYNA ...że przestraszy kogoœ. ORGON ...że choćbyœ przeœlepiała,kochana Marychno, wszystkie inne zalety... DORYNA Ładnie jš wystrychnš! (Orgon staje przed niš i patrzy na niš,skrzyżowawszy ramiona) Gdybym była Mariannš,to mnie -do stu galer! siłš żaden by nie wzišł bezkarnie kawaler; dostałby wnet po œlubie lekcję poglšdowš, że -że kobietka zawsze ma zemstę gotowš. ORGON Sš więc grochem o œcianę wszystkie me rozkazy? DORYNA Ja do pana nie mówię,skšdże tę urazy? ORGON Nie mówisz?A cóż robisz? DORYNA Gadam sama z sobš. ORGON Œlicznie.By się rozprawić z tš krnšbrnš osobš, chyba tęgi policzek muszę jej wymierzyć. (staje w pozycji,jakby miał jš spoliczkować;za każdym słowem, które skierowuje do córki,odwraca się,by spojrzeć na Dorynę,która stoi prosto i milczy) Córko,winnaœ pochwalić mój zamiar...uwierzyć... że mšż,któregom wybrał dla ciebie...bez cienia... (do Doryny) Co,milczysz? DORYNA Nie mam sobie nic do powiedzenia. ORGON Choć jedno słówko jeszcze... DORYNA Brak mi chęci na nie. ORGON Myœlałem,że się złapiesz. DORYNA Nie ma głupich,panie! ORGON Słowem,córko,powinnaœ uległš być tacie i najposłuszniej przyjšć,kogo wybrał dla cię. DORYNA (uciekajšc) Od takiego bym męża do lasu uciekła. (Organ chciał jej dać policzek,ale chybił) ORGON Córko,trzymasz przy sobie srokę rodem z piekła, Z którš bez brzydkich przekleństw już nie zdołam bawić. Nie czuję się na siłach dłużej teraz prawić: w goršczkę mnie wpędziło jej zuchwalstwopłoche, niech zaczerpnę powietrza,by ochłonšć trochę. (wychodzi) SCENA 3 DORYNA,MARIANNA DORYNA Czy panienka już nie ma języka?No,proszę! Czemuż to wszystkie trudy ja jedna ponoszę? Słuchać,jak ci wpierajš plan najgłupszy w œwiecie, i słówka w swej obronie nie pisnšć!-no,wiecie!... MARIANNA Cóżem miała powiedzieć?Z ojcem nie ma żartów. DORYNA Musisz działać,gdy nie chcesz,by pojšł cię Tartuf. MARIANNA Jak? DORYNA Mów ojcu,że serce komend nie wykona, że bierzesz œlub dla siebie,nie zaœ dla Orgona, że się mšż musi t o b i e podobać,bo za mšż nie ojca zań wydajš,tylko ciebie samšż, że gdy swego Tartufa tak niezmiernie lubi, to nikt mu nie przeszkadza:niech go sam poœlubi. MARIANNA Tak jest wielka,wyznaję,ojcowska powaga, że zawsze się mój język sprzeciwiać mu wzdraga. DORYNA Rozumujmy.Walery prosi o twš rękę. Kochasz go czy nie kochasz?-pytam wręcz panienkę. MARIANNA Jakżeœ niesprawiedliwa względem mej miłoœci! Możesz takie pytanie zadać mi najproœciej? Czyżem się tysišc razy nie zwierzała tobie,że dam sobie za niego ręce ucišć sobie? DORYNA Skšd pewnoœć,że te słowa -to głos serca szczery i że ci rzeczywiœcie tak miłym Walery? MARIANNA Wštpišc o tym,Doryno,krzywdzisz mię dotkliwie; wszak nie umiem zatajać uczuć,jakie żywię.DORYNA Więc kocha go panienka? MARIANNA Niewypowiedzianie. DORYNA A podobno nie mniejsze i jego kochanie? MARIANNA Tak sšdzę. DORYNA I oboje œnicie o tym,byœcie zostali połšczeni œlubem? MARIANNA Oczywiœcie! DORYNA A z ojcowskim zamiarem jakże będzie dalej? MARIANNA Popełnię samobójstwo,gdyby mię zmuszali. DORYNA Że mi nie przyszedł na myœl ten œrodek!W istocie: wystarczy tylko umrzeć -i już po kłopocie. To sposób wyœmienity.Gotowam drzeć pasy, gdy słyszę takie brednie,takie wykrętasy. MARIANNA O,mój Boże!Doryno,jesteœ w istnym szale. Czy ludzkiemu zmartwieniu nie współczujesz wcale? DORYNA Nie mogę współczuć komuœ,kto od rzeczy gada i komu przy spotkaniu mięknie w ręku szpada. MARIANNA Wiem,że jestem nieœmiała;cóż na to poradzę? DORYNA Zakochanym nie zbywa nigdy na odwadze. MARIANNA Miałam i ja odwagę;lecz cóż pocznę,biedna?Walery niech u ojca mš rękę wyjedna. DORYNA Czy za to,że twój ojciec kutwš jest,półgłówkiem, że już nie widzi œwiata za swoim Tartufkiem, że najpierw daje słowo,potem je odbiera –cała wina na twego spada kawalera? MARIANNA Gdy Tartufa odpalę wynioœle,z pogardš – czy uwierzš,że stoję przy Walerym twardo? Czy mam,dla jego zalet,cisnšć między chwasty córczyne posłuszeństwo,wstydliwoœć niewiasty? Czy chcesz,bym okazała duszę nieprzychylnš... DORYNA Nie,nie,nic nie chcę.Widzę,że panience pilno zi me ™ˆŠj ľAˆ48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjŔÄpcŒ‡câcőĎcÄ'cë":˙'Îc€Í/žck7 `być paniš Tartufowš;i na dobrš sprawę nie powinnam odradzać.Po co psuć zabawę? Po co bruŸdzić panience?Czym taka zawistna? Partia ta sama przez się jest nader korzystna. Fiu fiu!fiu fiu!Pan Tartuf -to nie jakiœ chłystek! Rzecz dobrze rozważywszy,œwiat mi przyzna wszystek, że pan Tartuf nie wypadł sroce spod ogona; być jego połowicš -to rzecz wymarzona. Wszyscy go wieńczš chwałš;szacunku zażywa; szlachetna jego postać,a twarz urodziwa; uszy,cera -czerwieńsze od piwonii pšku. Będziesz aż za szczęœliwa przy takim małżonku. MARIANNA Boże!... DORYNA Uczujesz błogoœć wręcz niewysłowionš, gdy tak pięknego męża zobaczysz się żonš. MARIANNA Ha!Zaklinam cię,przestań,ratuj mię w nieszczęœciu, poradŸ,jak się mam oprzeć takiemu zamęœciu. Doœć wahań;twej wskazówki będę pilnie strzegła. DORYNA O,nie,córka powinna ojcu być uległa, choćby ojciec za męża zechciał małpę dać jej. Masz powód do radoœci,nie do desperacji! Pojedziesz koczobrykiem do jego mieœciny pełnej różnych wujaszków,stryjaszków,rodziny, z którymi obcowanie będzie ci rozkoszš. Więc do w i e l k i e g o œ w i a t a najpierw cię zaproszš; pójdziesz złożyć wizyty,w kolei wzorowej, imć pani podsędkowej,pani ławnikowej, które cię dwornie uczczš stołkiem bez poręczy. W karnawale wspaniała orkiestra zadŸwięczy, złożona mianowicie z bębna i basetli. Pokaz łštek...Fagotyn...Salon się oœwietli na bal -o ile mšż twój... MARIANNA Zabijasz mnie,ginę! Raczej wesprzyj mię radš i porzuć tę drwinę. DORYNA Kłaniam się uniżenie. MARIANNA Doryno,miej serce! DORYNA Zasłużyłaœ na karę,trwaj więc w poniewierce. MARIANNA Nie masz litoœci! DORYNA Nie mam. MARIANNA Jeœli me orędzie... DORYNA Nie.Tartuf ci sšdzony,on twym mężem będzie. MARIANNA Sama wiesz,że ci zawsze dowierzałam ufnie; więc dziœ... DORYNA Nie!Własnoręcznie panienkę startufnię. MARIANNA Ha,skoro nic dla ciebie szczęœcie me nie znaczy, pozwólże mi się oddać wyłšcznie rozpaczy: w niej jednej będę odtšd miała doradczynię, lek na moje niedole ona mi nawinie. (chce odejœć) DORYNA Niech panienka zaczeka!Już mój gniew opada. Widzę,że ci potrzebna dobra moja rada. MARIANNA Jeżeli mię przyprawiš o takie katusze, zapewniam cię,Doryno:oddam Bogu duszę. DORYNA Proszę się nie turbować,bo przy chęci szczerej obmyœlimy...Lecz oto idzie pan Walery. SCENA 4 WALERY.MARIANNA,DORYNA WALERY Doszły mię wieœci,pani,które niewštpliwie sš piękne,którym jednak cokolwiek się dziwię. MARIANNA Jakież? WALERY Że pani idzie za Tartufa. MARIANNA Œciœlej: mój ojciec w rzeczy samej ma to dziœ na myœli. WALERY Twój ojciec... MARIANNA Zmienił plany.Był tu co dopiero, przedstawił mi swój projekt i chciał,abym szczerš... WALERY Niemożliwe!Poważnie? MARIANNA Owszem,najpoważniej. Cały jest za tym planem i sprzeciw go drażni. WALERY Cóż pani dobrodziejka raczy postanowić, œmiem zapytać się? MARIANNA Nie wiem. WALERY Rzetelna odpowiedŸ. Pani nie wie? MARIANNA Nie. WALERY Nie wie? MARIANNA Jakaż pańska rada? WALERY Moja? Że na plan ojca zgodzić się wypada. MARIANNA Pan mi to radzi? WALERY Radzę. MARIANNA Na serio? WALERY No przecie! Ten wybór uznać trzeba za najlepszy na œwiecie. MARIANNA Ha,wobec tego pójdę za radš waszmoœci. WALERY Przyjdzie to pani,widzę,bez wielkiej trudnoœci. MARIANNA Pan mi dałeœ swš radę z pochopnym zapałem. WALERY Pragnšłem ci dogodzić,dlatego jš dałem. MARIANNA Ja zaœ,by ci dogodzić,œciœle jš uwzględnię. DORYNA (na stronie) Ciekawam,co się z tego wszystkiego wylęgnie. WALERY A więc to tak się kocha?Więc to była maska, kiedyœ mi... MARIANNA Już nie mówmy o tym,jeœli łaska. Pan otwarcie powiedział,że mam kandydata tego przyjšć,którego nastręcza mi tata. Otóż oœwiadczam głoœno,że tak właœnie zrobię, zbawienne pańskie zdanie nader cenišc sobie. WALERY Nie powołuj się -proszę -na moje intencje. Pani z góry uknułaœ takie pocišgnięcie; uchwytujesz się teraz błahego pozoru, aby mi cofnšć słowo,nie tracšc honoru. MARIANNA Temu trudno zaprzeczyć. WALERY Zapewne!Twe łono nigdy uczuciem do mnie nie wezbrało pono. MARIANNA Niestety! wolno panu takie snuć domysły. WALERY Lecz gdy moje złudzenia tak boleœnie prysły, może paniš ubiegnę:będę wiedział, kędy ponieœć i mojš rękę,i serca zapędy. MARIANNA O,nie wštpię,bynajmniej,wcale się nie łudzę, że zasługa... WALERY Nie mówmy,proszę,o zasłudze; niewiele jej posiadam:dowodem -odprawa. Tuszę tylko,że i n n a będzie mi łaskawa. Znam takš,która widzšc,że cierpię odkosze,powetuje mi stratę,jakš dziœ ponoszę. MARIANNA Ta strata nie jest wielka;więc z pomocš zacnš tej i n n e j -pan się chyba pocieszy doœć łacno. WALERY Dołożę wszelkich starań.Dar czyjegoœ serca zniewala naszš prawoœć,swawolę uœmierca;o sercu tym zapomnieć niełatwo -więc kogonie stać na to,niech uda,że zapomniał srogo, niewybaczalnym bowiem jest ambicji brakiem – kogoœ,kto nas odbiega,œcigać łez orszakiem. MARIANNA Jest to uczucie wzniosłe i szlachetne. WALERY Właœnie; bez wštpienia też każdy chętnie mu przyklaœnie. Cóż bo?Pani by chciała,bym dla niej na zawsze zachowywał afekty nad płomień jaskrawsze i,w innego ramionach widzšc jš,gdzie indziej nie poniósł serca,którym wzgardziłaœ? MARIANNA Asińdziej myli się:pragnę,owszem,i nadzieję żywię takiego spraw obrotu najrychlej możliwie. WALERY Pani tak sobie życzy? MARIANNA Tak. WALERY Więc,syt znieważeń, podšżam o spełnienie starać się twych marzeń. (robi krok ku drzwiom,ale wcišż powraca) MARIANNA Wybornie. WALERY Lecz pamiętaj,że z twojej to woli zadaję gwałt swej duszy i że mnie to boli. MARIANNA Tak. WALERY Że jeœli w niewiernoœć me serce się poda, przyœwieca mu twój przykład. MARIANNA Tak,mój przykład:zgoda. WALERY Œlicznie.Zrobię ci zadoœć jak najskrupulatniej. MARIANNA Dziękuję. WALERY Pani widzi mię po raz ostatni. MARIANNA Tym lepiej. (Walery odchodzi;stanšwszy w drzwiach,obraca się) WALERY Proszę? MARIANNA Słucham. WALERY Czy pani mię woła? MARIANNA Ja? Œni się panu. WALERY Bardzo przepraszam.BšdŸ zdrowa. Żegnam łaskawš paniš. MARIANNA Żegnam pana. DORYNA Dziki zda mi się ten wasz pomysł,te wasze wybryki. Dałam się wam wykłócić,gdyż byłam ciekawa, jak też daleko zajdzie ta œmieszna zabawa. Hola,moœci Walery! (chwyta go za ramię;on udaje gwałtowny opór) WALERY Czego chce Doryna? DORYNA Wróć pan. WALERY Takich się uraz w mig nie zapomina. Nie każ mi się sprzeciwiać jej wyraŸnej woli. DORYNA Stój. WALERY Nie,nie,wyrok zapadł,nie zmienię mej doli. DORYNA A! MARIANNA Mierzi go mój widok,razi moja postać, toteż nie widzę,po co miałabym tu zostać. (Doryna puszcza Walerego i biegnie za Mariannš) DORYNA Teraz ona!Gdzie biegniesz? MARIANNA Puœć mnie. DORYNA Proszę wrócić! MARIANNA Nie zatrzymuj!Czy z tobš mam się też pokłócić? WALERY Widać moja obecnoœć sprawia jej męczarnie, zatem lepiej uczynię,znikajšc stšd karnie. (Doryna puszcza Mariannę i biegnie za Walerym) DORYNA Puœcić cię?Niech mnie piorun trzaœnie jak tu stoję! Porzućcie te igraszki,chodŸcie tu oboje. (cišgnie ich oboje) WALERY Jaki twój cel,Doryno? MARIANNA Co myœlisz osišgnšć? DORYNA Pogodzić was ze sobš,z kabały wycišgnšć. Waćpan chyba zwariował?działa nieprzytomnie? WALERY Nie słyszałaœ,Doryno,jak mówiła do mnie? DORYNA Czy panienka z księżyca runęła na pował? MARIANNA Przecie sama widziałaœ,jak mnie potraktował. DORYNA Zobopólna głupota.Jak nie panu,komuż chciałaby serce oddać?tak mi Bóg dopomóż:tylko za Walerego pragnie wyjœć Marianna, Walerego marzeniem jest tylko waćpanna. MARIANNA Czemuż mi więc udzielił takiej rady serio? WALERY Czemuż chciała narady nad takš materiš? DORYNA Obojeœcie wariaci.ChodŸcie tu oboje. Daj pan rękę. (Walery podaje Dorynie rękę) WALERY Do czegóż to? DORYNA A ty daj swoję. (Marianna również podaje jej rękę) MARIANNA Co ma z tego wyniknšć? DORYNA O,mój Boże!Przecie miłujecie się bardziej,niŸli sami wiecie. WALERY Niechże się moœcia pani troszeczkę poœwięci i spojrzy bez przymusu,lecz i bez niechęci. (Marianna zwraca wzrok na Walerego i lekko się uœmiecha) DORYNA le w głowie,prawdę rzekłszy,majš zakochani! WALERY Czyż nie miałem powodu czuć żalu do pani? Dowiodłaœ,że serduszko pani masz okrutne,powtarzajšc mi wieœci,jakże dla mnie smutne. MARIANNA A ty,czyż niewdzięcznikiem nie jesteœ,mój panie?... DORYNA Dajmy pokój tym swarom,nie czas teraz na nie; pomyœlmy,jak zapobiec temu mariażowi. MARIANNA Jakich użyć sposobów?Niech Dorcia nam powie. DORYNA Rada musi się znaleŸć,niezłomnie w to wierzę. Twój ojciec ufa œlepo owemu przecherze; otóż,zamiast mu przeczyć w tym dziwnym obłędzie, udać pozornš zgodę snadŸ roztropniej będzie, abyœ mogła w potrzebie,dla swojej obrony,nieskończenie odwlekać ten œlub zamierzony. Bo zyskujšc na czasie,obmyœlisz sposoby: to musisz iœć do łóżka dla nagłej choroby, więc trzeba œlub odłożyć,być mogła ozdrowieć; to zły znak cię wystraszył,złowróżbna zapowiedŸ: ot,karawan spotkałaœ,czarny kot biegł drogš, przyœniło ci się błoto,wstałaœ lewš nogš... Zresztš,masz tę pociechę,że wbrew twojej chęci – zwišzku z kimœ ci niemiłym kapłan nie uœwięci. Lecz by sprawę uproœcić,wolę,dziatki moje,żeby nie widywano was teraz we dwoje. (do Walerego) IdŸ pan do swych przyjaciół,proœ niech ci pomogš z danej ci obietnicy nie zwolnić nikogo. My zaœ,aby Mariannę uchronić od ujmy, Damisa i Elmirę nasamprzód skaptujmy. Żegnam. WALERY (do Marianny) Choć wszelkie kroki poczynię starannie, głównš wszakże nadzieję pokładam w waćpannie. MARIANNA (do Walerego) Nie odpowiadam panu za ojcowskie słowo, lecz będš bšdŸ niczyjš,bšdŸ też waćpanowš.WALERY Jakże mnie uszczęœliwiasz!I choćbym miał pani... DORYNA Nie ma gorszych gadułów niŸli zakochani. IdŸże pan,mówię. (Walery robi krok i wraca) WALERY Choćbym... DORYNA Dosyć tej gawędy! Waćpan tędy wychodzisz;a waćpanna tędy. (wypycha oboje za ramiona) AKT III SCENA 1 DORYNA,DAMIS DAMIS Niech mnie kule bijš,niech mnie kaczki zdepcš, nazwijcie mnie złodziejem,mordercš,pochlebcš, jeżeli coœ powstrzyma mój wybuch ponury i jeżeli nie zrobię strasznej awantury! DORYNA Przebóg,tak się gwałtownš nie unoœ cholerš; o tym œlubie twój ojciec napomknšł dopiero.Bywa,że plan bogaty,a skutek ubogi; od zamiaru do rzeczy jest ładny szmat drogi. DAMIS Ja muszę tego durnia przykuć na łańcuchu,muszę powiedzieć szelmie parę słów do słuchu. DORYNA Z wolna,panie Danusie,pohamuj się,proszę, na niego i na ojca daj działać macosze. Ona ma na Tartufa wpływ nie byle jaki, on chętnie jej ulega;sš pewne oznaki, że ma do niej afekty niezupełnie letnie – co też daj,Panie Boże!to byłoby œwietnie. Przy tym jejmoœć Elmira sprzyja sprawie twojej: chce go wybadać o to,co cię niepokoi, poznać jego uczucia,dać mu do poznania, jaki zamęt wyniknie,jeœli on się skłania do planów twego ojca.Wawrzyniec powiada, że jego pan się modli;przerwać nie wypada,ale za krótkš chwilę ma tu zejœć podobno. IdŸ więc pan;niech ze sobš pomówiš osobno. DAMIS Niech się w mej obecnoœci toczy ta rozmowa. DORYNA Nie.Muszš zostać sami. DAMIS Nie powiem ni słowa. DORYNA Gadaj zdrów!Dobrze wiemy,żeœ waćpan goršczka; gotów -eœ wszystko zepsuć -jak nic strzelisz bšczka. IdŸ. DAMIS Nie;przyrzekam spokój;chcę przyjrzeć się trocha. DORYNA Oj,jaki z pana nudziarz!Już idš.Wynocha! (Danis chowa się w zakamarku w głębi sceny) SCENA 2 TARTUF,WAWRZYNIEC,DORYNA TARTUF (dostrzegłszy Dorynę) Zabierz mš włosienicę i mš dyscyplinę, Wawrzyńcze.Módl się zawsze -w tym szczęœcie jedyne. Gdyby kto chciał mię widzieć,powiedz,że z jałmużnš i pociechš do więŸniów poszedłem usłużnš. DORYNA (na stronie) Jaki fałsz i obłuda u tego raroga! TARTUF Czego chcesz? DORYNA Chcę powiedzieć waćpanu... (Tartuf wyjmuje z kieszeni chusteczkę) TARTUF Na Boga, weŸ panna tę chusteczkę,nim przemówisz do mnie. DORYNA Po co? TARTUF Zasłoń niš piersi,które tak nieskromnie wystawiasz mi na widok;wiedz,że te przedmioty wzbudzajš grzeszne myœli,zgubne sš dla cnoty. DORYNA Więc jesteœ na pokusę tak czuły?więc ciałowywołuje w twych zmysłach cišgotkę niemałš? Nie wiem,jakie płomienie w panu teraz gorš, lecz sama się nie czuję do żšdzy tak skorš i choćbyœ stanšł nagi od dołu do góry, ja bym nie pożšdała waszmoœcinej skóry. TARTUF Nieco więcej schludnoœci w swej mowie ulokuj, albo będę zmuszony opuœcić ten pokój. DORYNA Nie,nie,to ja umykam,skoro panu wadzę; jedno tylko polecam asana uwadze: jejmoœć pani Elmira zejdzie tu za chwilę i o moment rozmowy prosi waœci mile. TARTUF Służę jej najochotniej. DORYNA (do siebie) Już od razu mięknie! Ponoć moje domysły sprawdzajš się pięknie. TARTUF Rychłoż przyjdzie? DORYNA Już idzie,zdaje się.Przepraszam, uciekam i zostawiam waćpaństwa sam na sam. SCENA 3 ELMIRA,TARTUF TARTUF Niechaj niebo,w dobroci swojej najłaskawsze, zdrowiem ciała i duszy darzy paniš zawsze, niechaj cię błogosławi,jak ci życzy tego najmniejszy z tych,co œwiętej Jego woli strzegš. ELMIRA Wielcem zobowišzana za zbożne orędzie. Ale sišdŸmy na krzesłach,wygodniej nam będzie. TARTUF Jakże się pani miewa po œwieżej chorobie? ELMIRA Doskonale;goršczka rychło poszła sobie. TARTUF Nazbyt nikłš zasługę miały moje modły i nic one tę łaskę na paniš przywiodły; lecz ku niebu lecšce licznych próœb mych roje za jedyny swój przedmiot miały zdrowie twoje. ELMIRA W swej œwiętej o mnie trosce jest pan zbytłaskawy. TARTUF Nad drogie pani zdrowie nie ma droższej sprawy; dla jego przywrócenia -własne dać bym gotów. ELMIRA Chrzeœcijańska miłoœć nie zna wyższych nad te wzlotów! Daremnie bym marzyła o godnej odpłacie. TARTUF Zasługujesz na więcej,niŸli czynię dla cię. ELMIRA Chciałam omówić z panem pewnš rzecz sekretnie; radam,że nikt nie œledzi,zwierzeń nikt nie przetnie. TARTUF Mnie to też uszczęœliwia;jest mi słodko,pani, żeœmy tutaj we dwoje i nie szpiegowani: niebios o tę sposobnoœć błagałem już nieraz, lecz one mi zesłały jš dopiero teraz. ELMIRA Pragnę chwili rozmowy,podczas której,tuszę, odsłonisz mi bez reszty swe serce i duszę.(Damis uchyla drzwi zakamarka,w którym się ukrył posłuchujšc) TARTUF Mnie także na tej jednej łasce zależało, abym mógł twoim oczom odkryć duszę całši przysišc,że jeżelim ganił tłum tych goœci,którzy œcišgajš tutaj dla twojej pięknoœci, to powodem nie była złoœć ku tobie żadna, ale raczej gorliwoœć potężna,wszechwładnai czysty poryw,który... ELMIRA Ogromnie to cenię, bo wierzę,że szło panu o moje zbawienie. (Tartuf œciska jej końce palców) TARTUF Tak,niewštpliwie,pani;w mym wielkim ferworze... ELMIRA Oj,boli! TARTUF To z nadmiaru ferworu.Mój Boże, na myœl o krzywdzie pani aż serce mi pęka i raczej bym... (kładzie rękę na jej kolanie) ELMIRA Co robi tutaj pańska ręka? TARTUF Macam sukni materiał;jak się on nazywa? ELMIRA Zlituj się pan,zaniechaj!bardzom łaskotliwa.(odsuwa się z krzesłem,a Tartuf przysuwasię ze swoim) TARTUF (dotykajšc szala Elmiry) Co za cudna koronka!przedziwna robótka! Że też dłoń œmiertelnika takie cacko utka! Jak się wydoskonalił dzisiaj kunszt człowieczy! ELMIRA To prawda.Ale teraz przechodzę do rzeczy. Pono mšż chce odwołać,co przyrzekł pierwotnie, i panu dać swš córkę.Czy tak jest istotnie? TARTUF Coœ mi o tym wspomniał;ale,mówišc szczerze, nie tutaj widzę szczęœcia najwyższe probierze, gdzie indziej upatruję przecudne powaby, kiedy luba tęsknota moich marzeń szłaby. ELMIRA Bo pan nie masz pocišgu do ziemskich omamień. TARTUF W piersi mojej spoczywa serce,a nie kamień. ELMIRA Myœlę,żeœ oddał niebu wszystkš swojš wolęi że cię nic nie nęci na tym tu padole. TARTUF Miłoœć,która nas wznosi do niebieskich rzeczy, ukochaniu pięknoœci doczesnej nie przeczy; oczarować się dajš zmysły nasze snadno, gdy cudne boże dzieła pod oczy nam wpadnš. nience pilno zi me ™ˆŠj ľAˆ48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjŔÄpš c Ő cßĆcĽcÂ$Łc e,Ú0!?0 c€"Y:/Odblask niebiańskiej krasy lœni w tobie podobnych; lecz tyœ najnadobniejsza ze wszystkich nadobnych: odzwierciedlasz niebiosa w sposób przeuroczy, który zniewala serce i zdumiewa oczy, że ilekroć cię widzę,nieziemskie zjawisko, muszę podziwiać Tego,który stworzy wszystko, i bucha ze mnie płomień żarliwych afektówku najurodziwszemu z Jego konterfektów. Obawiałem się zrazu,czy tajne te żary nie sš chytrym podstępem piekielnej poczwary, i nawet byłem gotów zbiec przed twš urodš, myœlšc,że ku zbawieniu będziesz mi przeszkodš. Alem w końcu zrozumiał,wdzięczny ideale, że grzesznš ta namiętnoœć może nie być wcale, że jš mogę pogodzić z mš wstydliwš cnotš – i dlatego do serca wstęp jej daję oto. Zuchwalstwo to niemałe,sam wyznaję szczerze, iż ci to moje serce złożyć œmiem w ofierze, lecz pokładam nadzieję w twej dobroci jedno, nie w mych płonnych staraniach,co wobec niej blednš. W tobie moja otucha,me dobro,mój spokój, ty jedna o mym szczęœciu lub klęsce wyrokuj; mocš swego dekretu ty mi być przeznaczysz nieszczęsnym,jeœli zechcesz,szczęsnym -jeœli raczysz. ELMIRA Niepospolicie dworne sš te oœwiadczyny, ale mię trochę dziwiš -i nie bez przyczyny: pan powinien był,sšdzę,mocniej wzišć się wkarby i zaniechać tych wyznań -pan,co takie skarby pobożnoœci ma w duszy,każdy ci to przyzna... TARTUF Ha!choć jestem pobożny,jam niemniej mężczyzna i kiedy się przyglšdam twej niebiańskiej krasie, przemawia moje serce,rozum milknie zasię.Wiem,że się moje słowa spotkajš z protestem; lecz,pani,ostatecznie aniołem nie jestem; więc jeżeli potępiasz ten wybuch mej werwy, swój urok czarodziejski skarćże pani pierwej. Gdym ujrzał twej pięknoœci nadludzkie klejnoty, wnet zostałaœ królowš całej mej istoty; niewysłownš słodyczš boskie oczy twoje przełamały mój opór,skruszyły mi zbroję,przezwyciężyły wszystko:posty,płacze,modły – i całš mojš wolę ku twym wdziękom wiodły. Mój wzrok,moje westchnienia -już ci tysišcrazy mówiły o tym;dzisiaj niech mówiš wyrazy. Jeœli choć skra litoœci duszę ci przenika na widok niegodnego twego niewolnika, jeżeli twoja dobroć pocieszyć mię raczy, zniżyć się do mej nędzy,ulżyć mi w rozpaczy – zachowam dla cię zawsze,o mój słodki cudzie, uczucia,jakim równych nie widujš ludzie. Z mej strony nic nie grozi twojej dobrej sławie, wstydu ci nie przyczynię,hańby nie nabawię.Ty mydłki,za którymi damy przepadajš, sš hałaœliwš w czynach,próżnš w słowach zgrajš; każdym swoim sukcesem chełpiš się z rozkoszš, ukazać im przychylnoœć -zaraz to rozgłoszš; gadatliwym językiem,niby szpetnš sadzš, czerniš tę -że œwištynię,której sercem kadzš. W ludziach jak ja natomiast żar płonie z ostrożna, z nami zawsze być pewnym tajemnicy można: nasza dbałoœć,by nie psuć opinii o sobie, daje wszelkš rękojmię kochanej osobie; tylko u nas się znajdzie dwie najrzadsze sprawy: miłoœć bez osławienia,rozkosz bez obawy. ELMIRA Słuchałam tej przemowy,i uznać wypadnie,iż jej treœć się tłumaczy aż nadto dosadnie.Czy się waćpan nie boi,że mi przyjdzie chętka mężowi to powtórzyć?że wiadomoœć prędkao tych lubych uczuciach może nieco zmieni tę przyjaŸń,którš dzisiaj jesteœcie złšczeni? TARTUF Wiem,że na to ma pani dobroci zbyt wiele i daruje mi,jeœli mówiłem zbyt œmiele; że ułomnoœciš ludzkš wytłumaczy pani te wybuchy miłoœci,która tak jš rani; i zrozumie,spojrzawszy na własnš urodę, że człowiek nie jest œlepcem i ma krew,niewodę. ELMIRA Inne by postšpiły inaczej,być może, ale ja będę względna i ust nie otworzę, nic mężowi nie powiem -za to waszmoœć ze mnš wyrówna ten rachunek usługš wzajemnš, mianowicie,bez kluczeń,naleganiem szczerym, masz forytować zwišzek Marianny z Walerym, wyrzec się swych niesłusznych wpływów na człowieka, który przez cudzš krzywdę tryumf ci przyrzeka i... SCENA 4 DAMIS,ELMIRA,TARTUF DAMIS (wychodzšc z zakamarka,w którym się ukrywał) Nie,nie,proszę pani,to roztršbić trzeba! Byłem tu i słyszałem.Sama dobroć nieba tym pomyœlnym przypadkiem broń mi w ręce kładzie, bym skonfundował łotra,co mi jest na zdradzie, bym zemstę sprawiedliwš na hultaju wywarł za jego hipokryzję,za stek jego przywar, abym ojca oœwiecił,zdarł mu z oczu bielmoi z durzšcym się w tobie zapoznał go szelmš. ELMIRA Nie,Damisie.Zmšdrzawszy postara się pono zasłużyć na tę łaskę,dziœ mu wyœwiadczonš. Od danym mu przyrzeczeń nie odwódŸ mnie,proszę. Mnie nie bawiš te œmieszne podboje kokosze: z takich głupich wynurzeń zaœmiać się wystarczy, a mężowskich się uszu nimi nie obarczy. DAMIS Pani ma swoje racje -niechże mi wybaczy, że ja także mam swoje,by działać inaczej. Tego franta oszczędzać -to taktyka licha; bezczelna jego swada i nieznoœna pycha zbytniš w mej potulnoœci pokłada nadzieję i zbyt wiele zamętu w domu naszym sieje. Ten szalbierz nad mym ojcem przewodzi bez miary, krzyżujšc Walerego i moje zamiary. Niech się ojciec z tych sideł nareszcie wygmatwa, gdy po temu,na szczęœcie,jest sposobnoœć łatwa; goršcom niebu wdzięczny,że mi dziœ jš zsyła; zaniechać jej -głupota istna by to była, której wszystkich złych skutków na siebie nie bioręż, gdy majšc odwet w ręku,z ršk wypuszczę oręż? ELMIRA Damisie... DAMIS Nie,darujesz,nie usłucham ciebie. Moja dusza jest teraz jakby w siódmym niebie, słowa twoje zaiste kuszš się daremnie radoœć tej słusznej zemsty oddalić ode mnie. Całš tę przykrš sprawę załatwię niezwłocznie. Oto idzie mój ojciec -gra się wnet rozpocznie. SCENA 5 ORGON,DAMIS,TARTUF,ELMIRA DAMIS Twe tutaj przybycie,ojcze mój,uœwietnię opowiadaniem,które zadziwi cię setnie. Nie darmo się twe serce czułoœciš rozmiękcza, ten pan za dobrodziejstwa œlicznie się wywdzięcza, kocha cię tak niezmiernie,że,nie myœlšc długo, spróbował cię uraczyć kukułczš przysługš:przyłapałem go tutaj,gdy składał jejmoœcikarygodne wyznania sromotnej miłoœci. Ona ma dobre serce:przez zbytniš dyskrecję chciała za wszelkš cenę trzymać to w sekrecie; ja dla jego bezwstydu żadnych względów nie mam; krzywdę bym ci milczeniem wyrzšdził,jak mniemam. ELMIRA Nigdy się takš sprawš błahš i dziecinnš mężowskiego spokoju mšcić nie powinno; nie od tego zależy honor -i wystarczy, byœmy swej uczciwoœci użyły jak tarczy. Tak sšdzę.-Damis byłby zachował to w duchu, gdybym u niego miała choć trochę posłuchu. SCENA 6 ORGON,DAMIS,TARTUF ORGON Wielkie nieba,podobnaż to rzecz,co tu słyszę? TARTUF Tak,mój bracie,jam nędznik,wydrwisz nad wydrwisze, opryszek nad opryszki,filut nad filuty, oczajdusza nieszczęsny,łotr ze czci wyzuty. W każdej chwili żywota grzeszę najniegodniej, pasmem jest moje życie plugastwa i zbrodni; toteż dzisiaj niebiosa,widzšc wstrętne bagno mojej duszy,dotkliwie ukarać mię pragnš. Choćbyœcie mi najgorsze z łajdactw zarzucili, ni jestem tyle pyszny,bym się bronić silił. Uwierz w to,co ci mówiš,nie oszczędŸ mi sromu, wypędŸ mię jak zbrodniarza ze swojego domu; choćby się z hańb największa stała mym udziałem, zaliż na jeszcze większš nie zapracowałem? ORGON (do syna) Zdrajco jeden!Więc twoja wiarołomna warga czystš biel jego cnoty plugawi i szarga? DAMIS Co!czyżby ten obłudnik i tš jeszcze razš, przez udanš swš słodycz... ORGON Cicho bšdŸ,zarazo. TARTUF Daj mu mówić.Niesłusznie oskarżasz go,panie, lepiej uczynisz,wierzšc w to opowiadanie. Na trochę surowoœci względem mnie się zdobšdŸ: przecie,do czegom zdolny,nie wiesz pan bšdŸ co bšdŸ. Dałeœ się zmylić,bracie,zewnętrznš powłokš: w gruncie rzeczy nie jestem dobry,choć dobry -m na oko, złudziły cię pozory,gdyż jestem,mój bracie, wszystkim raczej niżeli tym,za co mnie macie. Za człowieka zacnego powszechnie -m uznany, a cóż ze mnie w istocie?Gałgan nad gałgany. (zwracajšc się do Damisa) Mów,kochany,pofolguj swej goryczy serca,powiedz,żem zbój,przechera,złodziej i morderca, nadaj mi nazwy bardziej jeszcze nienawistne: ja na nie zasłużyłem,więc słówka nie pisnę, owszem,klęknę i kornie wysłucham tych nagan, bo za wszystkie me zbrodnie pragnę być osmagan. ORGON (do Tartufa) Dosyć,dosyć już,bracie. (do syna) Nie miękniesz,ladaco? DAMIS Jak to?więc te fortele znowu mu popłacš? ORGON Milcz,obwiesiu. (do Tartufa) Wstań z klęczek,twój brat cię zaklina! (do syna) Łotrze! DAMIS Więc on... ORGON BšdŸ cicho. DAMIS Wœcieknę się!Więc syna... ORGON Powiedz jeszcze choć słowo,a łeb ci ukręcę. TARTUF Bracie,bracie,na Boga,przebacz mu,spuœć ręce. Wolę najgorszš karę ponieœć jak infamis, niżby przykroœć najmniejszš miał przeze mnie Damis. ORGON (do syna) Niewdzięczny. TARTUF Już go nie karć.ZgódŸ się go rozgrzeszyć, na klęczkach błagam o to. (Orgon również pada na kolana) ORGON Nie zawstydzaj!Nie szydŸ! (do syna) Znaj jego dobroć. DAMIS Czyli... ORGON Cicho. DAMIS Ależ... ORGON Cicho! Wiem,jakie cię uzbraja przeciw niemu licho.Wszyscy go nie cierpicie;a dlaczego?cóż by rozpętało nienawiœć żony,dzieci,służby? Używa się wszystkiego,cały spryt wytęża, by stšd bogobojnego wyrugować męża. Lecz im więcej zabiegów temu poœwięcacie,tym goœcinniej go będę zatrzymywał w chacie; poœlubić mu swš córkę teraz się pokwapię, by rodziny mej pycha dostała po łapie. DAMIS Więc do tego małżeństwa ojciec jš przymusi? ORGON Tak,jeszcze dzisiaj wieczór:niech was furiadusi. Stawię czoło wam wszystkim,wszystkim wam pokażę, kogo trzeba tu słuchać,kto tu gospodarzem.Odszczekaj swe oszczerstwa i w tej chwili,szczenię, do nóg jego upadłszy,proœ o przebaczenie. DAMIS Kto?ja?tego hultaja,którego niecnota... ORGON Hę,drabie?waœć z uporem obelgi mu miota? (do Tartufa) Gdzie mój kij?Już mnie nie proœ o tego potwora. (do syna) Asan zaœ,jak tu stoisz,fora mi ze dwora i nie waż się tu więcej pokazać,do diaska. DAMIS Dobrze,odejdę:ale... ORGON Za drzwi,jeœli łaska. Wydziedziczam cię,hyclu,powietrze morowe,i ojcowskie przekleństwo rzucam et na głowę. SCENA 7 ORGON,TARTUF ORGON Tak lżyć œwiętego męża!A łotry,hultaje! TARTUF Boże,odpuœć mu boleœć,jakš mi zadaje. (do Orgona) Nie wiesz,co za cierpienie szarpie mnie i płata, Gdy widzę,jak mię czerniš w oczach mego brata... ORGON Niestety! TARTUF Myœl już sama o tej niewdzięcznoœci takim bólem przenika do szpiku mych koœci,tak mi się kurczy serce,czuję zgrozy tyle, że stów mi brak -i sšdzę,iż umrę za chwilę.(Orgon,cały we łzach,biegnie ku drzwiom,przez które wypędził syna) ORGON O,huncwocie,żałuję,żeœ te drzwi otworzył,żem ciebie tu na miejscu trupem nie położył. Już nie gniewaj się,ochłoń,bracie,bšdŸ łaskawy. TARTUF Tak,przerwijmy,przerwijmy te smutne rozprawy. Patrzę,jaki tu zamęt rozkiełznałem srogi i czuję,że mi trzeba opuœcić te progi. ORGON Żartujesz? TARTUF Solš jestem im w oku -i widzę, że próbujš mnie zgubić,pogršżyć w intrydze. ORGON Cóż z tego?Czyż ja ucha podszeptom ich kłonię? TARTUF O,na tym się nie skończy,najmilszy Orgonie.Dziœ te plotki cię mierżš,ale za dni parę, powtarzane uparcie,mogš zyskać wiarę. ORGON Nie,bracie,nigdy. TARTUF Bracie!Duszę swego męża kobieta przekabaca i łatwo zwycięża. ORGON Nie,nie. TARTUF Pozwól,bym odszedł stšd i w sposób taki zbędnym zrobił dalsze z ich strony ataki. ORGON Nie,pozostań:od tego zawisło me życie. TARTUF Trudno więc!będę musiał umartwić się skrycie. Gdybyœ się jednak zgodził... ORGON Nie! TARTUF Dobrze,już milczę. Lecz trzeba,byœmy doły omijali wilcze. Honor -to rzecz drażliwa,przyjaŸń mi więc każe wszelkiej strawy pozbawić brzydkie komeraże. By żony twej nie spotkać,przeszkód spiętrzę nawał... ORGON Nie!Wbrew swojej urazie -będziesz z niš przestawał. Wœciekać ludzi -to rozkosz,to delicje moje; chcę,by was każdej chwili widziano we dwoje. Ale na tym nie koniec:by dobić oszczerców, nie chcę mieć poza tobš innych spadkobierców i nie mieszkajšc idę z całego majštku zrobić ci darowiznę w najlepszym porzšdku.Dobry,szczery przyjaciel,mój zięć upatrzony, milszy mi jest od syna,krewniaków i żony. Czy na tę propozycję piszesz się,mój druhu? TARTUF Nie œmiałbym woli niebios odmówić posłuchu. ORGON Biedaczysko!Natychmiast idŸmy do rejenta i niech pęknie z zawiœci ludzka złoœć nadęta! AKT IV SCENA l KLEANT,TARTUF KLEANT Tak,wszyscy o tym mówiš i wierzaj mi,panie: chwały ci nie przysparza całe to gadanie. Wyzyskam tę sposobnoœć,by krótko a œciœlew dwu słowach ci powiedzieć,co ja o tym myœlę. Nie chcę waœci pozbawić możliwej obrony i rzecz z najmniej korzystnej dla nas biorę strony. Dajmy na to,że Damis postšpił na opak i że zarzut niesłuszny zrobił ci ten chłopak; ale czy chrzeœcijanin tym się nie odznacza, iż gasi w sercu zemstę i winy przebacza? Œcierpisz li,miast udzielić łagodnej nagany, by z ojcowskiego domu syn został wygnany? Gorszš się tym powszechnie,wierz mi pan dobrodziej, mali jako i wielcy,starzy jak i młodzi. Gdybyœ mię waœć usłuchał,dałbyœ temu pokój, zatwardziałym uporem ludzi nie prowokuj, zechciej doznanš krzywdę Bogu ofiarować, między ojcem a synem do zgody doprowadŸ.TARTUF Ha!chętnie bym to zrobił,gdyż,co mnie dotyczy, nie żywię doń,mój panie,najmniejszej goryczy, darowuję mu wszystko,nie ganię go za nic, radoœnie bym mu służył bez miary ni granic; lecz -cierpliwoœci nieba mam przecišgnšć strunę?! Nie;jeœli on tu wróci,ja się stšd usunę. Po tym jego postępku,co na wiek go plami, gorszyłyby stosunki między dwoma nami. Bóg wie,jak by w tej rzeczy wypadł ludzki ortel; gotowi mnie posšdzić o przemyœlny fortel, twierdzić,że mię œwiadomoœć mych win onieœmiela, toteż udaję miłoœć do oskarżyciela, że go pragnę ugłaskać,chytrymi praktyki na usta jego rad bym nałożyć tłumiki. KLEANT Nad miarę sš misterne te pana wykręty, a tok jego wywodów zbytnio nacišgnięty. Czemu waœć chcesz pomagać niebu w kar wymiarze? Czyż ono winowajców bez nas nie ukarze? Żšdasz więc w jego wyrok wtršcać się zbereŸnie? Pomyœl o przebaczeniu,zaleconym przez nie,i spełniajšc w tej mierze szczytny nakaz boski, o ludzki sšd omylny nie miej żadnej troski. Jak to?błaha obawa przed tym,co kto powie, miałaby stanšć w poprzek dobremu czynowi? Nie,nie:spełniajmy zawsze,co nam każš nieba, żadnym się innym względem kierować nie trzeba. TARTUF Jakem już panu mówił,urazy doń nie mam, więc nakazowi nieba czynię zadoœć,mniemam. Lecz po afroncie,który trudno puœcić płazem, niebo nie nakazuje mi mieszkać z nim razem. KLEANT Onoż ci nakazuje przyjęcie zapisu, który Orgon uczynił z pustego kaprysu? Onoż ci wzišć doradza darowiznę mienia z jawnš krzywdš Damisa,z obrazš sumienia? TARTUF Ludziom,którzy mię znajš,nie postanie w głowie, że się łaszczę na cudze i że zyski łowię. Nie nęcš mnie bynajmniej dobra tego œwiata, nie olœniewa mych oczu złudna ich poœwiata; i jeœli nie odrzucam darów i zapisów, które zechciał mi zrobić rodziciel Damisów,to dlatego jedynie,iż żywię obawę, że mogłoby to mienie w ręce wpaœć nieprawe, że gdy niepowołany ktoœ je odziedziczy snadnie zrobić zeń może użytek zbrodniczy,miast -jak ja to zamierzam -obrócić je całena dobro moich bliŸnich i na niebios chwalę. KLEANT Porzuć waœć te skrupuły,które słusznie mogš prawego spadkobiercę nastroić doń wrogo. Żadnš miarš niech o to cię głowa nie boli, że on swoim majštkiem rozrzšdzi do woli: z dwojga złego niech raczej on go Ÿle użyje, niż gdyby miano mówić:Tartuf krzywdš tyje.Niepomału mnie dziwi,że się pan dobrodziejpodobnych propozycji nawet słuchać godzi; z dziesięciorga przykazań któreż to wymienia, aby prawych dziedziców wyzuwać z ich mienia? Jeœli naprawdę niebo sprawia,że cię dusza do rozłški z Damisem naglšco przymusza, czyliż nie będzie lepiej,abyœ z tego domu usunšł się z godnoœciš,nie wadzšc nikomu, niŸli pozwolić na to,by gwoli waszmoœci wypędzono stšd syna wbrew wszelkiej słusznoœci? Byłby to,wierz mi waćpan,dowód nieodparty, że waszmoœcina mšdroœć... TARTUF Jest już wpół do czwartej. Mam pewne obowišzki pobożnoœci,które - wybaczy waćpan -każš mi odejœć na górę. KLEANT A! SCENA 2 ELMIRA,MARIANNA,KLEANT,DORYNA DORYNA . nience pilno zi me ™ˆŠj ľAˆ48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjŔÄ#pëc$[ *c%…ąc&6  c'Ö$˙c(Ő-™c)n6zC*č:ž;€Niech się pan zlituje,niech nam pan pomoże.Ona piekielnš mękę przeżywa,niebożę: to,co z woli ojca dziœ wieczór ma stać się, o boleœć jš przyprawia i o desperację. On ma tu przyjœć.Połšczmy swe siły ryczałtem i spróbujmy obalić,dowcipem lub gwałtem, ten niefortunny pomysł,który tak nas rani. SCENA 3 ORGON,ELMIRA,MARIANNA,KLEANT,DORYNA ORGON Cieszy mnie,że jesteœcie tu wszyscy zebrani. (do Marianny) Mam w tym oto kontrakcie coœ,co was ubawi; wszak wiecie,o czym mówię,waćpaństwo łaskawi. MARIANNA (na klęczkach) Na Boga,który widzi,w jakiej jam rozterce,na wszystko,co poruszyć może twoje serce, błagam:pofolguj temu,czego córka pragnie, niechaj mnie rozkaz ojca przemocš nie nagnie, tym twardym prawem nie czyń,bym słała do nieba bolesnš skargę na to,że cię słuchać trzeba;ty,któryœ dał mi życie,zlituj się nade mnš i nie zmień mi go teraz w mšk pieczarę ciemnš. Jeœli,wbrew mym nadziejom,ojciec mi zakaże zostać żonš człowieka,o którym dziœ marzę, oszczędŸże mi tej zgrozy -na klęczkach cię proszę, bym żonš była temu,którego nie znoszę; niech do czynów rozpaczy mnie nie doprowadza użyta zbyt bezwzględnie rodzicielska władza. ORGON (czujšc,ze mięknie) Serce moje,bšdŸ mocne;precz,słaboœci płocha. MARIANNA Nie martwi mnie bynajmniej,iż ojciec go kocha; oddaj mu swoje mienie;jeœli to za mało, dołšcz to,co po matce mnie się należało: zrzekam się tego chętnie,błagajšc o jedno: bym rozporzšdzić mogła osobš swš biednš. Niech dobiegajš końca w surowym klasztorze smutne dnie,któreœ Ty mi przeznaczył,mój Boże. ORGON Oto jak wyglšdajš mniszki,w rzeczy samej, kiedy ojciec ostudza ich miłosne flamy! Wstań!Im jeden ci milszy,im wstrętniejszy drugi, tym będziesz w posłuszeństwie mieć więcej zasługi. Umartwiaj swoje zmysły w tej roli małżonki, a mnie już głowy nie susz i porzuć swe mrzonki. DORYNA Ale... ORGON Zamknij no buzię,gadaj sobie,pani, do ludzi swego stanu,do mnie -ani -ani. KLEANT Bracie,jeœli swš radę mogę i ja także... ORGON Wysoko sobie cenię twoje rady,szwagrze, podziwem mnie ich mšdroœć i głębia napawa, a że z nich nie skorzystam -to już moja sprawa. ELMIRA (do Orgona) Widzšc,co się tu dzieje,w głowę wprost zachodzę, a twoje zaœlepienie zdumiewa mnie srodze: musisz być urzeczony,by patrzeć przez palce na to,co dzisiaj rano stało się w tej salce. ORGON Nie,musiałbym być głupi,by wierzyć w pozory. Wiem,że niegodny syn mój zdobył twe fawory, więc nie chciałaœ go zdradzić,gdy łgał i udawał, chcšc temu biedakowi brzydki sprawić kawał. Tylko że pod wrażeniem tych rzekomych przeżyć byłaœ nazbyt spokojna,bym ci miał uwierzyć. ELMIRA Czy na bzdurne wyznania każdego matołka nasza czeœć ma od razu miecz zdejmować zkołka? Konieczneż do odparcia takiego wyskoku sš nam obelgi w ustach i płomienie w oku? Ja bo z takich wynurzeń œmieję się i basta,bo po cóż tršbić o nich miałaby niewiasta? Lubię widzieć łagodnoœć obok twardej cnoty, nie w smak mi sš te dziko -cnotliwe istoty, których honor jest zbrojny w pazury i zębyi za lada słóweczko drapie ludziom gęby. Mnie obyczajnoœć taka wcale nie zachwyca! Cnota -nie jest to dla mnie drapieżna diablica; zimna odprawa,sšdzę,to wyborna tarcza, która do zniechęcenia natręta wystarcza. ORGON Ja zaœ nie zmieniam zdania,choć słucham cierpliwie. ELMIRA Twemu zacietrzewieniu jeszcze raz się dziwię. Lecz czy twe niedowiarstwo przemieni się w zgodę, jeœli ci prawdziwoœci naszych słów dowiodę? ORGON Dowiedziesz? ELMIRA Tak. ORGON Et,baœnie. ELMIRA A jeœli te baœnie potrafię jak na dłoni przedstawić ci jaœnie?ORGON Androny. ELMIRA Co za człowiek!Odpowiedz mi przecież. Œlepej wiary nie żšdam,więc z góry się nie ciesz; ale jeœli ci damy takie stanowisko, skšd będziesz mógł usłyszeć i oglšdać wszystko, cóż o tym œwiętym mężu powiesz wtedy? ORGON Powiem w takim razie...Nie rzeknę wtedy nic;albowiem to niemożliwe. ELMIRA Nie chcę,byœ łudził się dłużej, a twój zarzut,iż kłamię,już mię w końcu nuży. Niechże więc kres położę pustej gadaninie i tego,o czym mowa,œwiadkiem cię uczynię. ORGON Zgoda,trzymam za słówko.Możesz więc spróbować; pokaż nam,iżeœ sprytna. ELMIRA (do Doryny) IdŸ i tu go sprowadŸ. DORYNA On ma przebiegły dowcip,zwęszy,o co chodzi, nie da się wzišć na plewy pan Tartuf dobrodziej. ELMIRA W to,co jest im przyjemnie,wierzš łatwo ludzie, a nasza miłoœć własna skłania nas ku złudzie. IdŸ po niego. (do Kleanta i Marianny) Wy dwoje odejdŸcie gdzie indziej. SCENA 4 ELMIRA,ORGON ELMIRA Bliżej ten stół przysuńmy;właŸ podeń asińdziej. ORGON Jak to? ELMIRA Niech się koniecznie waszmoœć dobrze schowa. ORGON Ale czemuż pod stołem? ELMIRA Ha,moja w tym głowa: póŸniej sam się przekonasz,żem radziła mšdrze. Na Boga!właŸ,powiadam.Ot tak,œlicznie.SišdŸże i niechaj nikt nie widzi ni słyszy waszmoœci. ORGON Daję dowód,dalibóg,wielkiej potulnoœci; lecz muszę ci ułatwić twoje przedsięwzięcie. ELMIRA Że nie będziesz mnie ganił potem,wierzę œwięcie (do siedzšcego pod stołem męża) Doœć dziwnego za chwilę czekam widowiska,lecz niech się waœć nie gorszy,ani się nie ciska; cokolwiek będę mówić,wiedz,że rzecz ta cała ma cię przekonać tylko,jakem obiecała. Przez udane czułoœci i pozornš łaskę chcę zmusić obłudnika,aby zrzucił maskę, w mojš grzesznš wzajemnoœć wierzyć mu pozwolę bezwstydnym jego żšdzom dam swobodne pole. Że zaœ o ciebie chodzi;że miłoœć wzajemnš udam po to,byœ przejrzał tę duszę nikczemnš – z chwilš więc,gdy uwierzysz,dam pokój tej bajdzie i dalej,niż sam zechcesz,ta gierka nie zajdzie. Gdy za przekonanego uznasz się,Orgonie, przerwij mu potok wyznań,oszczędŸ swojejżonie tej tak przykrej zabawy,która ma na celu wykazać,żeœ się zawiódł na swym przyjacielu; dla ciebie go zmuszamy do puszczenia farbyi...Już idzie.SiedŸ cicho i weŸ siebie w karby. SCENA 5 TARTUF,ELMIRA,ORGON TARTUF Podobno pani chciała rozmówić się ze mnš. ELMIRA Tak jest;mam panu zwierzyć pewnš rzecz tajemnš. Ale drzwi pozamykaj,nim wypowiem słowo, by jaka niespodzianka nie spadła na nowo. (Tartuf idzie zamknšć drzwi i wraca) Nie bylibyœmy radzi,gdyby ta niemiła przedobiednia przygoda znów się powtórzyła. Takiego zaskoczenia œwiat nie widział jeszcze. Przez Damisa poczułam o waćpana dreszcze, i robiłam,co mogłam,aby mu zamiary pokrzyżować,ostudzić jego gniewu żary. Byłam w takim zamęcie,że nawet nie rzekłam, nawet nie pomyœlałam,aby rzec mu:ŤNie kłam!ť Ale to,Bogu dzięki,ma tę dobrš stronę, że tym -ci lepiej wszystko jest zabezpieczone. Czeœć,jaka cię otacza,rozproszyła burzę i mšż już nie posšdzi,że się w panu durzę. Okazujšc,iż gardzi złymi językami, chce,byœmy jak najczęœciej przebywali sami: oto czemu bez lęku teraz tu popasam, zamknięta w tym pokoju z waćpanem sam na sam, oto czemu Elmira serce ci odsłania – nieco może zbyt czułe na pańskie wyznania.TARTUF Pojšć te słowa,pani,jest mi trudno raczej; przed kilku godzinami mówiłaœ inaczej. ELMIRA Jeœli moja odmowa rozgniewała pana, jakże dusza kobiety mało jest ci znana! Jakże mało rozumiesz,co chce rzec jej serce, kiedy tak bardzo wštle broni się w szermierce! Zmaga się w takich chwilach wstydliwoœć kobieca z uczuciami tkliwymi,które w nas ktoœ wznieca. Mówimy sobie:miłoœć nasza jest godziwa; jednak wyznać tę miłoœć trochę wstyd nambywa. Próbujemy się bronić,ale nasza mina zdradza,że już się serce poddaje,ugina, że ustom honor tylko rekuzę dyktuje i że taka odmowa -wszystko obiecuje. To doœć jasne wyznanie,czyż nie?Tš powieœciš dotkliwie swš wstydliwoœć urażam niewieœciš; lecz gdy słowo już padło,pomyœl nad tš sprawš: czyżbym mitygowała Damisa tak żwawo, czyżbym cię tak słuchała cierpliwie i długo, gdybyœ mówił,że twe serce chce być moim sługš, czyżbym postępowała,jakem postšpiła, gdyby czułoœć waćpana była mi niemiła? Sama waœci skłaniałam nawowš starannš, byœ zerwał ogłoszony mariaż swój z Mariannš: czyż ci do zrozumienia nie dały te proœby, że ktoœ interesuje się tobš...że ktoœ by cierpiał widzšc,że inna bodaj częœć odbierze serca,które k t o œ całe miał dostać w ofierze? TARTUF Zapewne,proszę pani,słodycz to miodowa, kiedy się z ust kochanych słyszy takie słowa; na tysišc strug te miody we mnie się rozprysły i niebiańskš rozkoszš pojš moje zmysły. Podobać ci się,pani -to najwyższa radoœć, a kto ma twojš miłoœć,ma wszystkiego zadoœć. Ale mojemu sercu nie miej za przewinę, jeœli o własnym szczęœciu wštpi odrobinę. Może twe słowa,pani,to zacne fortele, by œlub zapowiedziany rozchwiać i wesele? Jeœli mam przeto mówić swobodnie i szczerze, twym najmilszym wyznaniom póty nie uwierzę, aż dzięki troszce łaski,której pragnę rzewnie, o szczeroœci twych uczuć sam się nie upewnię, aż będę mógł nareszcie nabrać trwałej wiary w twojš anielskš dobroć i w lube twe dary. ELMIRA (chrzškajšc,by ostrzec męża) Co!bierzesz taki rozpęd?nie dasz sercu czasu? Żšdasz odeń całego tkliwoœci zapasu? K t o œ wydarł sobie z piersi najsłodsze wyznanie, a tobie nie wystarcza to jeszcze,mój panie?Ostateczneż dowody miłoœci dopiero mogš pana przeœwiadczyć,że się było szczerš? TARTUF Im mniejsze sš zasługi,tym kruchsze nadzieje; ja nie czuję się godny -dlatego truchleję o to szczęœcie najwyższe i rad bym go wprzódy zakosztować,bym wiedział,że nie sš to złudy. Tak mało zasłużyłem na przychylnoœć twoję, iż odrzucić nieufnoœć wzdragam się i boję; poznam zaœ,iż obawa moja była płona, kiedy pani dowodnie miłoœć mš przekona. ELMIRA Po tyrańsku poczyna sobie pana serce i pogršża mi duszę w przedziwnej rozterce!Pan nie spocznie,aż wszystko do swej woli nagnie, a kiedy pragnie czego -jakże wœciekle pragnie! Œcigasz ofiarę swojš w gwałtownym poœpiechu, nie dajesz jej przystanšć i nabrać oddechu.Czyż się ugodzi tak bardzo być srogim?Od razu bez litoœci wymagać spełnienia rozkazu i tym twardym naciskiem nadużyć słaboœci,którš,jak waszmoœć widzi,k t o œ ma do waszmoœci? TARTUF Skoro przychylnym okiem widzisz me zachody, czemuż mi za niejawnej odmawiasz nagrody? ELMIRA Lecz bez obrazy nieba,o którym nam,panie cišgle mówisz,jak przystać na twoje żšdanie?! TARTUF Jeœli tylko te względy mym pragnieniom przeczš, usunšć taki skrupuł jest mi łatwš rzeczš, by nie płoszył ci serca przed miłoœciš naszš. ELMIRA Ależ karami nieba tak nas bardzo straszš! TARTUF Na te œmieszne obawy radę znajdziesz u mnie; znam kunszt,jak się skrupuły uchyla rozumnie. Zapewne,tych i owych uciech niebo wzbrania, atoli sš sposoby przystosowywania. W zależnoœci od potrzeb,nauka istnieje, która rozsuwa ciasne sumienia wierzeje, obluŸnia sztywne więzy i daje nam możnoœćczystoœciš swych intencji gładzić czynu zdrożnoœć. Ja,pani,tych sekretów chętnie ci udzielę, daj się tylko prowadzić i za mnš idŸ œmiele.Zaspokój me pragnienia,porzuć lęki chore: odpowiadam za wszystko,grzech na siebie biorę. (Elmira kaszle silniej) Pani ma silny kaszel. ELMIRA Och,nieznoœnie wielki. TARTUF (podajšc Elwirze papierowš torebkę) Może by te œlazowe pomogły karmelki? ELMIRA Żadne œlazy na œwiecie nic tu nie sš warte, zaziębienie to bowiem nad wyraz uparte. TARTUF Słaboœć nader niemiła. ELMIRA Niemiła okropnie. TARTUF Wyzbycia się skrupułów pani łatwo dopnie: boć ta rzecz pozostanie w zupełnym sekrecie, a zło przez rozgłos tylko złem staje się przecie, albowiem tylko wtedy zgorszenie wywoła; więc kto grzeszy po cichu,ten nie grzeszy zgoła. ELMIRA (znów odkaszlnšwszy) Widzę,że już odpada ostatni hamulec, żem zmuszona się zgodzić na wszystko i ulec, bo przy swej nieufnoœci m ó j p a n się upiera i nie wierzy,by powieœć moja była szczera.Zaiste,jest mi przykro zajœć aż tak daleko, przekroczyć tę granicę wcale mi nie lekko; lecz skoro mię do tego zmuszajš niewiarš, skorš sšdzš,że padli moich kłamstw ofiarš,skorš chcš mieć œwiadectwo jawne i naoczne, tedy muszę ustšpić -cóż innego pocznę! Jeœli ta moja zgoda przystojnoœć narusza, winę ponosi człowiek,co mię do niej zmusza, ja zaœ odpowiedzialnš nie czuję się za niš. TARTUF Och,biorę to na siebie;i zapewniam paniš... ELMIRA Uchyl,pan drzwi troszeczkę i spójrz na korytarz, czy męża mego nie ma. TARTUF Czemu o to pytasz? Po co tak dbać o niego?Między nami rzekłszy, to człowiek -do wodzenia za nos jak najlekszy. Tak umiałem go zażyć,że już biedaczysko nie uwierzy niczemu,choćby widział wszystko. ELMIRA Mimo to proszę pana,byœ na chwilę krótkš wyszedł stšd i obejrzał wszystko wokolutko. SCENA 6 ORGON,ELMIRA ORGON (wychodzšc spod stołu) Och,och,a toż dopiero obrzydliwa dusza! Wprost ochłonšć nie mogę!aż mię to ogłusza! ELMIRA Czy ty kpisz sobie ze mnie?Chowaj się.O rety, jeszczem ci nie kazała wyleŸć spod serwety. Zaczekaj,by zobaczyć dokładnie i œciœle, zamiast się na zwyczajnym opierać domyœle. ORGON Szkaradniejszej i w piekle nie znaleŸć poczwary. ELMIRA Nie wolno tak pochopnie,mężu,dawać wiary.Przekonaj się naocznie,że to frant i okpisz,i nie œpiesz się zanadto,bo mi sprawę pokpisz. (zasłania sobš męża) SCENA 7 TARTUF,ELMIRA,ORGON TARTUF (nie widzšc Orgona) Wszystko się teraz składa,pani,po mej myœli: przeszukałem to całe piętro jak najœciœlej;nie ma żywego ducha.Mój zachwyt,po trzykroć... ORGON (przerywajšc mu) Hola!Swoim zachwytom nieco uzdy przykróć,bo kto wpada w namiętnoœć,łacno głupstwopalnie. Nasz œwięty mšż wyglšda pysznie,kapitalnie! Niezbyt œwietnie od pokus waœć zabezpieczony! Miałeœ pojšć mš córkę,pożšdasz mej żony! Długo nie chciałem wierzyć w tamtš ich opowieœć, sšdzšc,iż nie zdołajš niczego ci dowieœć; lecz teraz mam œwiadectwo jaœniejsze niż słońce i chętnie je uznaję za wystarczajšce. ELMIRA (do Tartufa) Tak waœci potraktować musiałam ze względu na innych -nie z własnego bynajmniej popędu. TARTUF Co!więc myœlicie sobie...? ORGON Bez -asana ujmy: wyrzucam waœci z domu;i -nie hałasujmy! TARTUF Mój zamiar... ORGON Nic z tych rozmów nie przyjdzie nikomu; trzeba,i to natychmiast,wynosić się z domu!TARTUF Sam się wynoœ!Tych twoich pańskich min nieznoszę: ten dom należy do mnie,co też wnet ogłoszę. Odechce ci się,bratku,zadzierania ze mnš, nauczę cię,jak sztuczkę płatać mi nikczemnš, dowiodę,że nie warto spotwarzać mnie chytrze, że Tartuf,kiedy zechce,rogów dzielnie przytrze, pomœci niebo zelżone.I żałować będš ci,co chcš go wyrzucić,jakby był przybłędš. SCENA 8 ELMIRA,ORGON ELMIRA O czym gadał?Dlaczego wystšpił z pogróżkš? ORGON Zbił mnie z tropu,dalibóg,i głupio mi,duszko. ELMIRA Jak to? ORGON Strzeliłem bška,któż tego nie przyzna? Leży mi na wštrobie ta...ta darowizna. ELMIRA Darowizna? ORGON A właœnie,zrobiłem mu zapis. Aleć i oprócz tego jedna rzecz mię trapi. ELMIRA Jaka? ORGON PóŸniej ci powiem.Teraz mię przestrasza, czy mi pewna szkatułka nie znikła z poddasza. AKT V SCENA l ORGON,KLEANT KLEANT Dokšd biegniesz? ORGON Niestety!nie wiem sam. KLEANT Wypadnie – moim zdaniem -nasamprzód rozważyć dokładnie, co by można przedsięwzišć w podobnej obierzy. ORGON Ta szkatułka na sercu kamieniem mi leży, bardziej niż wszystko inne turbuje mię ona.KLEANT Takaż wielce kosztowna ta rzecz zaginiona?ORGON To depozyt Argasa,mego przyjaciela. Mnie właœnie,uciekajšc,obrał spoœród wiela, by mi tę rzecz powierzyć w tajemnicy œwiętej. O ile mi wiadomo,sš tam dokumenty, od których jego mienie i życie zawisło. KLEANT A tyœ innemu zdradził tajemnicę œcisłš? ORGON Wierzaj mi:tylko sumienie było tu powodem.Wywnętrzyłem się diabłu temu z piekła rodem; on mi zamroczył głowę,perswadujšc w kółko, żebym jemu powierzył pieczę nad szkatułkš: miało mi to pozwolić,w wypadku dochodzeń, rzec,iż nic nie zostawił u mnie zbiegły zbrodzień, i składać różne z prawdš niezgodne przysięgi, żadnej nie przyczyniajšc sumieniu mitręgi. KLEANT Ha,masz się,bracie,z pyszna.Nie wchodzšc w intencje, ale ta darowizna i te konfidencje sš to,jeœli mi wolno mówić prosto z mostu, postępki lekkomyœlne i œmieszne po prostu. me ™ˆŠj ľAˆ48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjŔÄ+p3 c,Ł c-¤nc.Ňc/ä Çc0Ť)°c1[2c2x:<Dziœ ten matacz na wszystkie cztery nogi kuty może ci wleŸć za skórę,majšc te atuty; zamiast go więc rozjštrzać szorstkoœciš i siłš, łagodniejszych sposobów trzeba użyć było.ORGON Pod pozorem przyjaŸni,co do głębi wzrusza– takie fałszywe serce,tak złoœliwa dusza! Pomyœleć,żem za uszy wycišgnšł go z nędzy... Ale doœć!Odtšd będę chwytał kij czym prędzej na widok zacnych ludzi,a złoœć moja wœciekła stanie się dla nich sroższa od samego piekła. KLEANT Oto się znów unosisz,znowu pełen waru! W żadnej rzeczy nie umiesz zachować umiaru, twój rozsšdek jest zawsze namiętnoœci sługš i z jednej krańcowoœci przerzucasz się w drugš. Teraz swój błšd poznałeœ,wiesz,że cię uwiodła bogobojnoœć udana i obłuda podła; lecz czy cię to umšdrzy,czy cię to upiększy, kiedy z jednego błędu skoczysz w jeszcze większy i gdy na równi z łotrem,który wstręt twój budzi, najniesłuszniej postawisz wszystkich zacnych ludzi? Co!dlatego,że nicpoń okpił cię bezczelnie, przebierajšc różaniec i głoszšc pustelnię, będziesz twierdził,że wszyscy sš z takiegoż ciasta, że prawdziwa pobożnoœć złudš jest i basta? Pozostaw pustelnikom tę swadę niemšdrš, odrzucaj pozór cnoty,oceń szczere jšdro, przedwczeœnie nie obdarzaj szacunkiem nikogo i staraj się w tym celu iœć œrodkowš drogš:unikaj,ile możesz,uczczenia szalbierzy, jednak prawdziwej cnocie oddaj,co należy, a gdyby ci to było nazbyt utrudnione, to już przechyl się raczej na tę drugš stronę. SCENA 2 DAMIS,ORGON,KLEANT DAMIS Prawdaż to,że ci grozi,ojcze,ten przechera? Że pamięć o twych łaskach w duszy swej zaciera i z wszystkich twych dobrodziejstw ten zbir pełen buty oręż przeciwko tobie kuje dziœ zatruty? ORGON Tak,synu;i przeżywam cierpienie okrutne. DAMIS Dajcie mi tylko działać,ja mu uszy utnę; zuchwalcowi nie trzeba ustępować z drogi, uwolnię cię do niego jak nic,ojcze drogi, niby psa go zabiję i będzie po krzyku. KLEANT Oj,ty w goršcej wodzie kšpany młodziku! Niech się wasan powœcišga i zbytnio nie hula; żyjemy w takim czasie,za takiego króla, że nie bardzo popłaca imanie się gwałtu. SCENA 3 PANI PERNELLE, MARIANNA, ELMIRA, DORYNA, DAMIS, ORGON, KLEANT PANI PERNELLE Splot okrutnych tajemnic pono miejsce miałtu? ORGON Na całkiem nowe rzeczy wzrok mi się otwiera, twój syn za swe starania piękne plony zbiera. Ratuję z biedy kogoœ,kto do mnie kołata, daję mu dach nad głowš,uważam za brata, z moich łask pełnš garœciš co dzień czerpie chłystek, oddaję mu swš córkę i majštek wszystek, a tymczasem ten zdrajca,ten szuja nad szuje, małżonkę w moim domu uwieœć mi próbuje. Nie poprzestajšc na tym,jeszcze œmie nikczemnie wygrażać mi tym właœnie,co dostał ode mnie, i wszystkie te pociski ku mej zgubie skupia,w które go uzbroiła moja dobroć głupia; chce wyœwięcić mię z domu zbój z miedzianym czołem i wpędzić w stan,z którego ja go wycišgnšłem. DORYNA Biedaczysko! PANI PERNELLE Nie zdołam uwierzyć,mój synu, aby chciał się dopuœcić tak czarnego czynu.ORGON Jakże to? PANI PERNELLE Zacnych ludzi œciga zwykle zawiœć. ORGON Do czego twoje słowa,matko,majš zawieœć?O czym mówisz? PANI PERNELLE Że dziwnie żyje się w tym domu; że tu niechęć do niego nie tajna nikomu. ORGON Ale co ma ta niechęć do tego,com rzekł ci? PANI PERNELLE Takiej ci udzielałam,gdyœ był mały,lekcji: Przeœladowana zawsze bywa cnota szczera;zazdroœni umierajš,zazdroœć nie umiera. ORGON Lecz cóż to ma do naszej rozmowy poprzedniej? PANI PERNELLE Nagadano ci o nim niestworzonych bredni. ORGON Przecie powiadam matce,że sam byłem œwiadkiem. PANI PERNELLE Złoœć potrafi szkalować z przedziwnym niestatkiem. ORGON Niechaj diabli mię porwš,gdy nie udowodnię,jakom na własne oczy oglšdał tę zbrodnię. PANI PERNELLE Obfite jady sšczy język mœciwych osób, uchronić się od tego na œwiecie nie sposób. ORGON Cóż to za niedorzeczna rozmowa się toczy! Jam to widział,no!widział,widział na swe oczy, co się nazywa widział.Czy nie dosyć wrzeszczę? Mamże to ze sto razy powtórzyć ci jeszcze? PANI PERNELLE Pozorna oczywistoœć z nas szydzi, nie zawsze trzeba sšdzić z tego,co się widzi. ORGON Wœcieknę się. PANI PERNELLE Podejrzeniom natura jest rada i dobro często gęsto na złe się wykłada. ORGON Mam tłumaczyć na korzyœć tego złodziejaszka, że œciskać chciał mš żonę? PANI PERNELLE Konieczna jest ważka, wręcz niesporna przyczyna,by winić człowieka. Póki nie ma pewnoœci,cierpliwie się czeka. ORGON Jakiejż jeszcze pewnoœci trzeba,do stu galer! Więc miałem czekać,matko,aż jš ten kawaler w moich oczach...Do sproœnych słów matka mię zmusza. PANI PERNELLE Nadmiernš gorliwoœciš płonie jego dusza; nie mieœci mi się w głowie,aby,moje dziecię, Tartuf chciał się pokusić o to,co mówicie. ORGON Gdybyœ nie była matkš mojš,licho nie wie, czego bym nie nagadał,w takim jestem gniewie. DORYNA (do Orgona) Tak to na tym padole układa się nieraz: nie chciałeœ wierzyć drugim -nie wierzš ci teraz. KLEANT Trwonimy cenne chwile,a przecież bez zwłoki należy coœ obmyœlić i zarzšdzić kroki. Przespać pogróżki łotra -nie zda się to na nic. DAMIS Czyż posunšł bezczelnoœć aż do takich granic? ELMIRA Myœlę,że nic nie wskóra i z praw nie skorzysta, niewdzięcznoœć jego bowiem zbyt jest oczywista. KLEANT Nie bardzo liczcie na to:znajdzie on fortele,aby was zażyć z mańki,moi przyjaciele. Z jeszcze kruchszš podstawš chytroœć,gdy się zatnie, za pomocš swych kruczków wpędza ludzi wmatnię. Powtarzam:skoroœ wiedział,jakie on ma karty, szkoda,żeœ nie folgował,żeœ był tak uparty. ORGON To prawda,lecz cóż poczšć?Na jego przechwałki cierpliwoœć moja prysła w drobniutkie kawałki. ELMIRA Gdybym była wiedziała,że ma oręż taki, miarkowałabym,jużci,twoje nań ataki i... ORGON (do Doryny,widzšc wchodzšcego pana Piórko) Ktoœ wszedł?WyjdŸ,Doryno,wyjdŸ do jegomoœci. Akurat mam dziœ humor do bawienia goœci! SCENA 4 PAN PIÓRKO, PANI PERNELLE, ORGON, DAMIS, MARIANNA, DORYNA, ELMIRA, KLEANT PAN PIÓRKO Dobry dzień panieneczce.W pewnej bagatelce rad bym pomówić z panem. DORYNA Pan zajęty wielce, wštpię,żeby mógł przyjšć waszmoœć pana zaraz. PAN PIÓRKO O,ja nie jestem z takich,co sprawia ambaras. Myœlę,że z mych odwiedzin będzie rad dobrodziej, przybywam tutaj w sprawie,która mu dogodzi. DORYNA Pańska godnoœć? PAN PIÓRKO Przychodzę od imci Tartufa i niosę dobre wieœci -niech wasz pan mi ufa. DORYNA (do Orgona) Człek to gładki w obejœciu;mówi,że przychodzi od imć pana Tartufa i że pan dobrodziej będzie rad. KLEANT (do Orgona) IdŸ zobaczyć,co to za jegomoœć i dlaczego chce z tobš nawišzać znajomoœć.ORGON Być może,idzie tutaj o zgody zawarcie, jakież usposobienie okazać? KLEANT Otwarcie gniewu mu nie okazuj,a jeœli zagada o ugodzie -wysłuchać go pilnie wypada. PAN PIÓRKO Witam pana.Twych wrogów niebo niech zatraci, tobie niech sprzyja zawsze i w każdej postaci. ORGON To miłe zagajenie œwiadczy,zdaje mi się, że o jakimœ tu będzie mowa kompromisie. PAN PIÓRKO Twój dom,łaskawy panie,zawsze był mi drogi; za ojca twego częstom nawiedzał te progi. ORGON Odczuwam zawstydzenie naprawdę ogromne, że waszmoœć pana nie znam,nazwiska nie pomnę. PAN PIÓRKO Jestem Piórko,do usług,komornik koronny wbrew zawiœciom,do których œwiat jest taki skłonny, i dzięki łasce nieba,niezwykłej zupełnie, ten urzšd od czterdziestu lat zaszczytnie pełnię. Jeżeli pan pozwoli,pragnšłbym bez zwłoki odczytać i wykonać sšdowe wyroki... ORGON Jak to!Więc pan przychodzisz...? PAN PIÓRKO Spokojnie,spokojnie; nikt waœci krzywdzić nie chce,nie myœli o wojnie. Musisz tylko niezwłocznie stšd,łaskawy panie, ustšpić wraz z rodzinš,opróżnić mieszkanie, natychmiast pousuwać sprzęty swe... ORGON Do diaska, ja mam się stšd wynosić? PAN PIÓRKO Tak,jeżeli laska. Dom obecnie,jak zresztš waćpan wiesz wybornie, do imć pana Tartufa należy bezspornie, od tej chwili on j eden jest tu właœcicielemw myœl układu,którego jestem nosicielem; kontrakt to prawomocny i spełnić go trzeba. DAMIS Cóż to za niesłychany bezwstyd,wielkie nieba! PAN PIÓRKO Z kawalerem nie będę się wdawał w rozmowy, tylko z ojcem asana;człek to ugodowy, roztropny i wiedzšcy,iż rzecz podpisana już się nie daje cofnšć... ORGON Ależ,proszę pana... PAN PIÓRKO Tak jest,łaskawy panie,wiem:za żadne skarby nie zechcesz się buntować,łamišc prawa karby; jako człowiek uczciwy i œwiadom honoru, spełnić mojš powinnoœć dasz mi bez oporu. DAMIS Moœci woŸny koronny!Stać się może snadnie, że na twe czarne szaty zaraz kij tu spadnie. PAN PIÓRKO Niech pański syn odejdzie lub umilknšć raczy, bo go w tym protokole umieszczę inaczéj, opatrujšc stosownš prawniczš formułkš. DORYNA Ten pan Piórko wyglšda mi raczej na ziółko!PAN PIÓRKO Ja wszystkich zacnych ludzi miłuję i cenię, dlatego się zgodziłem przyjšć to zlecenie, chcšc być panu dogodnym i zapobiec z góry,iżby tu nie przysłano komornika,który, nie żywišc takich uczuć,jakie ja sam żywię,zachowałby się tutaj znacznie mniej życzliwie. ORGON A czyż można gorszego coœ wyrzšdzić komu, niż kazać mu z własnego wynosić się domu? PAN PIÓRKO Dowód naszej względnoœci,panie,dam od razu, odkładajšc do jutra spełnienie nakazu. Tyle tylko że przyjdę bez krzyku ni gwałtu z dziesištkiem swoich ludzi i będę dziœ spałtu. Wedle regulaminu,uprzejmie poruczę, by mi przed snem wręczono wszystkie pańskie klucze. Zadbam,byœcie w spokoju zażyli spoczynku, żadnego bezprawnego nie œcierpię uczynku. Lecz jutro rano trzeba,aby przedmiot wszelki został stšd usunięty,mały czy to wielki; nocuję tu umyœlnie z dobranš załogš tęgich zuchów:ci wynieœć wszyœciutko pomogš. Chyba trudno by było żšdać czegoœ jeszcze? Że zaœ tak pobłażliwie z waszmoœciš się pieszczę, więc pan ze swojej strony,błagam pana,zadbaj, byœmy radzi ze siebie mogli być obadwaj. ORGON (na stronie) Z tego,co mi zostało,z największš ochotš sto nowiutkich ludwików wypłaciłbym po to, aby móc dać tej gębie,drwišcej z mojej biedy, najsiarczystszy policzek,jaki dano kiedy. KLEANT Zostaw to,nie psuj sprawy. DAMIS Tak bezczelnie ględzi, aż we mnie wszystko kipi,aż ręka mię swędzi. DORYNA Panie Piórko,usługę odda niezłš waœci, kto ci te piękne plecy bizunem namaœci. PAN PIÓRKO Radzę milczeć,bo panna doigra się wreszcie; pomnij,że i kobiety siadujš w areszcie. KLEANT Połóżmy już,mój panie,kres tym korowodom: dawajże nam ten papier i ruszaj pan do dom. PAN PIÓRKO Żegnam.Niechaj niebiosa sprzyjajš wam œwięcie! ORGON Ty i twój mocodawca karki sobie skręćcie! SCENA 5 ORGON, KLEANT, MARIANNA, ELMIRA, PANI PERNELLE, DORYNA, DAMIS ORGON Cóż więc,matko?kłamliwe zarzuty mu robię? Z tego,cos usłyszała,resztę wysnuj sobie. Czy to nie czarna zdrada?nie podła intryga?PANI PERNELLE Jestem oszołomiona,serce mi się wzdryga! DORYNA Niesłusznie go pan łaje słowem wcišż surowszym, zbożnoœć jego zamiarów potwierdza się,owszem: on miłoœciš bliŸniego kieruje się jeno – wie,iż bogactwo czyni człowieka hijenš, z czystego miłosierdzia zabiera ci przeto wszystko,co by ci mogło być do zła podnietš. ORGON Milcz:oto moja wieczna dla waćpanny rada. KLEANT (do Orgona) ChodŸmy,bo się poważnie naradzić wypada. ELMIRA O jego bezeceństwie niechaj œwiat się dowie, które odbiera ważnoœć spisanej umowie; ufam,że gdy się pozna tę niewdzięcznoœć czarnš, chciwe ręce Tartufa zysków nie zagarnš. SCENA 6 WALERY, ORGON, KLEANT, ELMIRA, MARIANNA, PANI PERNELLE, DAMIS,DORYNAWALERY Z największym smutkiem,panie,muszę zmartwić ciebie; nie uczyniłbym tego w mniej nagłej potrzebie. Mój przyjaciel od serca,widzšcy wyraŸnie, jak się z domem waćpaństwa od dawna przyjaŸnię, naruszył (abym wiedział,co zagraża panu) tajemnicę,należnš takim sprawom stanu, i podał mi wiadomoœć,której treœć dowodzi,iż uciekać co rychlej musi pan dobrodziéj. Szalbierz,któremuœ ufał,właœnie przed godzinš był u króla i ciężkš obarczył cię winš: doręczył mu szkatułkę z ważnš zawartoœciš, będšcš œciganego złoczyńcy własnoœciš, twierdzšc,żeœ jš u siebie przechowywał długo, czyli żeœ króla zdrajcš,a nie wiernym sługš. Szczegółowiej na razie ta rzecz mi nie znana, lecz już wydano rozkaz ujęcia waćpana. Ten,kto przyjdzie po ciebie,będzie miał w asyœcie Tartufa,by mu działać pomógł osobiœcie. KLEANT Atut to mocny!Filut liczy,że tym trybem przyznajš mu twe dobra i twojš sadybę. ORGON Człowiek -trudno nie wyznać -złoœliwe to zwierzę! WALERY Najmniejsza zwłoka może cię zgubić w tej mierze. Mój pojazd już po pana zajechał przed wrota, tutaj zaœ trzos przynoszę z tysišcem sztukzłota. Sprawa zwłoki nie cierpi;nie trać ani chwili, bo to jedno od pana tę groŸbę uchyli. Ja ci w bezpieczne miejsce dostać się pomogę i wspólnie z waszmoœć panem odbędę tę drogę. ORGON O,jakże mię ratujesz,mój zacny Walery! Nie mam czasu wyrazić swej wdzięcznoœci szczerej. Obym twš wielkodusznoœć usługš wzajemnšmógł spłacić,gdy się niebo zlituje nade mnš. BšdŸcie zdrowi;pilnujcie się... KLEANT UchodŸ bez zwłoki, my tu przedsięweŸmiemy odpowiednie kroki.SCENA 7 OFICER STRAŻY KRÓLEWSKIEJ, TARTUF, WALERY, ORGON, ELMIRA, MARIANNA, PANI PERNELLE, DORYNA, KLEANT, DAMIS TARTUF Hola,mój panie,hola!niechże waœć zaczeka: do miejsca,gdzie zamieszkasz,droga niedaleka; mamy królewski nakaz przytrzymania waœci. ORGON, Zdrajco,nie oszczędziłeœ mi i tej napaœci; tym ostatecznym ciosem dobijesz mię,łotrze, a twoje wiarołomstwo o zenit się otrze. TARTUF Już mnie nie rozgoryczš zniewagi z twej strony: przez niebiosa w cierpieniu jestem zaprawiony. KLEANT Ten wzniosły duch pokory jest podziwu warty. DAMIS Łajdak bezkarnie sobie stroi z nieba żarty! TARTUF Unoœcie się do woli w swej złoœci dziecięcej; chcę spełnić swš powinnoœć,nie dbam o nic więcej. MARIANNA Zaszczyt panu to wszystko przynosi niemały, urzšd,który dziœ pełnisz,jest tak pełen chwały. TARTUF Każdy urzšd chwalebny jest,asińdŸko miła, gdy pochodzi od władzy,co mię tu przysyła.ORGON Kwapisz się,niewdzięczniku,zapomnieć czymprędzej, że moja dłoń litosna wyrwała cię z nędzy?TARTUF Żywię za twojš pomoc uczucia najszczersze, atoli dobro króla stoi u mnie pierwsze; ten obowišzek œwięty sprawia,że nie pomnęna wdzięcznoœć i niewdzięcznoœć;więzy te ogromne kazałyby mi złożyć,wyznaję to szczerze, przyjaciół,ojca,żonę i siebie w ofierze. ELMIRA Nicpoń! DORYNA Najœwiętsze sprawy wlot sobie przywłaszcza i otula się nimi jak fałdami płaszcza. KLEANT Jeżeli te uczucia,z których czerpiesz chwałę, takież sš bardzo œwięte,takie doskonałe, czemuż zwlekałeœ z nimi,ażeœ przychwycony został waœć na umizgach do Orgona żony? Czemu dopiero wtedy składasz swe zeznanie, kiedy mu honor kazał wygnać cię,mój panie? Nie chcę na ciebie wpływać przypomnieniem,zwłaszcza iż Orgon spisał układ,którym cię uwłaszcza; lecz skoro za przestępcę miałeœ go,dlaczego zgadzałeœ się cokolwiek przyjmować od niego? TARTUF (do oficera) Zechciej mnie pan uwolnić od ich skarg i krzyku, wykonaj obowišzek,panie urzędniku. OFICER Tak,z jego wykonaniem zwlekałem za długo, więc pańskie napomnienie dobrš jest przysługš; by zatem nie mitrężyć więcej czasu jeszcze, ruszajmy do więzienia,w którym cię umieszczę. TARTUF Kogo? mnie,moœci panie? OFICER Ciebie. TARTUF Z jakiej racji? OFICER Racja?Nie mam potrzeby wasanowi zdać jej. (do Orgona) Niech waszmoœć pan ochłonie,odetchnie swobodnie. Na szczęœcie mamy króla,który œciga zbrodnie, którego wzrok na wylot widzi ludzkie sercai którego nie zdoła zmylić przeniewierca. Subtelnym rozeznaniem wielka jego dusza ogarnia wszelkie sprawy;gniew go nie porusza, stronniczoœć mu nie znana,obca mu przesada, spokojny jego rozum w krańcowoœć nie wpada. On nieœmiertelnš chwałš zacnych opromienia, lecz czyni to z umiarem i bez zaœlepienia, a jego miłoœć cnoty ócz mu nie zamyka na istnienie występku,na fałsz obłudnika. Kunsztowniejszym on sidłom obronić się umie niż te,które mu Tartuf stawia w ™ˆŠj ľAˆ48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjŔÄ3 _Z˙˙bezrozumie. Sokolim swoim wzrokiem przejrzał w jednšchwilę, ile w tym sercu kłamstwa,bezeceństwa ile.Oskarżyciel waćpana zdradził się sromotnie: Bóg sprawiedliwy zrzšdził,że się król istotnie zmylić nie dał;ten człowiek bowiem jest opryszkiem, który już był mu znany pod innym nazwiskiem – ma na sumieniu grzechy tak liczne,tak duże,że nie spisałbyœ tego na wołowej skórze. Monarchę przejšł wstrętem bezmiar niewdzięcznoœci, jakš ten wiarołomca okazał waszmoœci. Do jego dawnych grzechów dodajšc ten œwieży, król mi kazał z nim przyjœć tu,byœmy jak należy stwierdzili,dokšd sięgnie bezczelnoœć filuta,oraz by tu,na miejscu,spadła nań pokuta. Umowa,którš łotrzyk wyłudził od pana, ma tutaj być niezwłocznie waszmoœci oddana; z najwyższej króla woli sšd mu nic nie przyzna i traci swojš ważnoœć pańska darowizna; zarazem przebaczenia panu się udziela, żeœ ucieczkę zataił swego przyjaciela. Jest to nagroda za to,iŸeœ tron monarszy podparł czasu rozruchów,siebie się zaparłszy: niechaj bo wszyscy wiedzš,że słusznš zapłatš król nagradza tych także,co nie liczš na to;że zasługa nie będzie nigdy pominięta, że dłużej król o dobru niż o złu pamięta. DORYNA Bogu chwała! PANI PERNELLE Oddycham pierwszy raz od rana. ELMIRA Co za ulga! MARIANNA I jakże nie przewidywana! ORGON (do Tartufa) Ty nicponiu!... KLEANT Stój,bracie.Klšć -to brzydki zwyczaj, nie zniżaj się do tego i nie rozgoryczaj; pozostaw nieszczęœnika jego marnej doli i nie pogłębiaj skruchy,co i tak go boli: pragnij raczej,by sercem i duszš skruszonšzechciał teraz powrócić znów na cnoty łono, by znienawidził fałsze,by mógł się odrodzić i wielkiego monarchy słuszny gniew złagodzić – gdy tymczasem ty pójdziesz i na klęczkach,w pyle, złożysz podziękowanie za dobroci tyle. ORGON Tak,dobrze radzisz:chodŸmy rzucić mu się do nóg i całym sercem chwalić tego,co nas wspomógł. Gdy pierwszy dług ten spłacę w małej bodaj częœci, niechaj się zacnym duszom na koniec poszczęœci i niech w słodkim małżeństwie otrzyma Walery nagrodę za swój afekt szlachetny i szczery. ---------Konwersja: rpg6@go2.pl ANNA, ELMIRA, DORYNA, DAMIS, ORGON, KLEANT PANI PERNELLE Splot okrutnych tajemnic pono miejsce miałtu? ORGON Na całkiem nowe rzeczy wzrok mi się otwiera, twój syn za swe starania piękne plony zbiera. Ratuję z biedy kogoœ,kto do mnie kołata, daję mu dach nad głowš,uważam za brata, z moich łask pełnš garœciš co dzień czerpie chłystek, oddaję mu swš córkę i majštek wszystek, a tymczasem ten zdrajca,ten szuja nad szuje, małżonkę w moim domu uwieœć mi próbuje. Nie poprzestajšc na tym,jeszcze œmie nikczemnie wygrażać mi tym właœnie,co dostał ode mnie, i wszystkie te pociski ku mej zgubie skupia,w które go uzbroiła moja dobroć głupia; chce wyœwięcić mię z domu zbój z miedzianym czołem i wpędzić w stan,z którego ja go wycišgnšłem. DORYNA Biedaczysko! PANI PERNELLE Nie zdołam uwierzyć,mój synu, aby chciał się dopuœcić tak czarnego czynu.ORGON Jakże to? PANI PERNELLE Zacnych ludzi œciga zwykle zawiœć. ORGON Do czego twoje słowa,matko,majš zawieœć?O czym mówisz? PANI PERNELLE Że dziwnie żyje się w tym domu; że tu niechęć do niego nie tajna nikomu. ORGON Ale co ma ta niechęć do tego,com rzekł ci? PANI PERNELLE Takiej ci udzielałam,gdyœ był mały,lekcji: Przeœladowana zawsze bywa cnota szczera;zazdroœni umierajš,zazdroœć nie umiera. ORGON Lecz cóż to ma do naszej rozmowy poprzedniej? PANI PERNELLE Nagadano ci o nim niestworzonych bredni. ORGON Przecie powiadam matce,że sam byłem œwiadkiem. PANI PERNELLE Złoœć potrafi szkalować z przedziwnym niestatkiem. ORGON Niechaj diabli mię porwš,gdy nie udowodnię,jakom na własne oczy oglšdał tę zbrodnię. PANI PERNELLE Obfite jady sšczy język mœciwych osób, uchronić się od tego na œwiecie nie sposób. ORGON Cóż to za niedorzeczna rozmowa się toczy! Jam to widział,no!widział,widział na swe oczy, co się nazywa widział.Czy nie dosyć wrzeszczę? Mamże to ze sto razy powtórzyć ci jeszcze? PANI PERNELLE Pozorna oczywistoœć z nas szydzi, nie zawsze trzeba sšdzić z tego,co się widzi. ORGON Wœcieknę się. PANI PERNELLE Podejrzeniom natura jest rada i dobro często gęsto na złe się wykłada. ORGON Mam tłumaczyć na korzyœć tego złodziejaszka, że œciskać chciał mš żonę? PANI PERNELLE Konieczna jest ważka, wręcz niesporna przyczyna,by winić człowieka. Póki nie ma pewnoœci,cierpliwie się czeka. ORGON Jakiejż jeszcze pewnoœci trzeba,do stu galer! Więc miałem czekać,matko,aż jš ten kawaler w moich oczach...Do sproœnych słów matka mię zmusza. PANI PERNELLE Nadmiernš gorliwoœciš płonie jego dusza; nie mieœci mi się w głowie,aby,moje dziecię, Tartuf chciał się pokusić o to,co mówicie. ORGON Gdybyœ nie była matkš mojš,licho nie wie, czego bym nie nagadał,w takim jestem gniewie. DORYNA (do Orgona) Tak to na tym padole układa się nieraz: nie chciałeœ wierzyć drugim -nie wierzš ci teraz. KLEANT Trwonimy cenne chwile,a przecież bez zwłoki należy coœ obmyœlić i zarzšdzić kroki. Przespać pogróżki łotra -nie zda się to na nic. DAMIS Czyż posunšł bezczelnoœć aż do takich granic? ELMIRA Myœlę,że nic nie wskóra i z praw nie skorzysta, niewdzięcznoœć jego bowiem zbyt jest oczywista. KLEANT Nie bardzo liczcie na to:znajdzie on fortele,aby was zażyć z mańki,moi przyjaciele. Z jeszcze kruchszš podstawš chytroœć,gdy się zatnie, za pomocš swych kruczków wpędza ludzi wmatnię. Powtarzam:skoroœ wiedział,jakie on ma karty, szkoda,żeœ nie folgował,żeœ był tak uparty. ORGON To prawda,lecz cóż poczšć?Na jego przechwałki cierpliwoœć moja prysła w drobniutkie kawałki. ELMIRA Gdybym była wiedziała,że ma oręż taki, miarkowałabym,jużci,twoje nań ataki i... ORGON (do Doryny,widzšc wchodzšcego pana Piórko) Ktoœ wszedł?WyjdŸ,Doryno,wyjdŸ do jegomoœci. Akurat mam dziœ humor do bawienia goœci! SCENA 4 PAN PIÓRKO, PANI PERNELLE, ORGON, DAMIS, MARIANNA, DORYNA, ELMIRA, KLEANT PAN PIÓRKO Dobry dzień panieneczce.W pewnej bagatelce rad bym pomówić z panem. DORYNA Pan zajęty wielce, wštpię,żeby mógł przyjšć waszmoœć pana zaraz. PAN PIÓRKO O,ja nie jestem z takich,co sprawia ambaras. Myœlę,że z mych odwiedzin będzie rad dobrodziej, przybywam tutaj w sprawie,która mu dogodzi. DORYNA Pańska godnoœć? PAN PIÓRKO Przychodzę od imci Tartufa i niosę dobre wieœci -niech wasz pan mi ufa. DORYNA (do Orgona) Człek to gładki w obejœciu;mówi,że przychodzi od imć pana Tartufa i że pan dobrodziej będzie rad. KLEANT (do Orgona) IdŸ zobaczyć,co to za jegomoœć i dlaczego chce z tobš nawišzać znajomoœć.ORGON Być może,idzie tutaj o zgody zawarcie, jakież usposobienie okazać? KLEANT Otwarcie gniewu mu nie okazuj,a jeœli zagada o ugodzie -wysłuchać go pilnie wypada. PAN PIÓRKO Witam pana.Twych wrogów niebo niech zatraci, tobie niech sprzyja zawsze i w każdej postaci. ORGON To miłe zagajenie œwiadczy,zdaje mi się, że o jakimœ tu będzie mowa kompromisie. PAN PIÓRKO Twój dom,łaskawy panie,zawsze był mi drogi; za ojca twego częstom nawiedzał te progi. ORGON Odczuwam zawstydzenie naprawdę ogromne, że waszmoœć pana nie znam,nazwiska nie pomnę. PAN PIÓRKO Jestem Piórko,do usług,komornik koronny wbrew zawiœciom,do których œwiat jest taki skłonny, i dzięki łasce nieba,niezwykłej zupełnie, ten urzšd od czterdziestu lat zaszczytnie pełnię. Jeżeli pan pozwoli,pragnšłbym bez zwłoki odczytać i wykonać sšdowe wyroki... ORGON Jak to!Więc pan przychodzisz...? PAN PIÓRKO Spokojnie,spokojnie; nikt waœci krzywdzić nie chce,nie myœli o wojnie. Musisz tylko niezwłocznie stšd,łaskawy panie, ustšpić wraz z rodzinš,opróżnić mieszkanie, natychmiast pousuwać sprzęty swe... ORGON Do diaska, ja mam się stšd wynosić? PAN PIÓRKO Tak,jeżeli laska. Dom obecnie,jak zresztš waćpan wiesz wybornie, do imć pana Tartufa należy bezspornie, od tej chwili on j eden jest tu właœcicielemw myœl układu,którego jestem nosicielem; kontrakt to prawomocny i spełnić go trzeba. DAMIS Cóż to za niesłychany bezwstyd,wielkie nieba! PAN PIÓRKO Z kawalerem nie będę się wdawał w rozmowy, tylko z ojcem asana;człek to ugodowy, roztropny i wiedzšcy,iż rzecz podpisana już się nie daje cofnšć... ORGON Ależ,proszę pana... PAN PIÓRKO Tak jest,łaskawy panie,wiem:za żadne skarby nie zechcesz się buntować,łamišc prawa karby; jako człowiek uczciwy i œwiadom honoru, spełnić mojš powinnoœć dasz mi bez oporu. DAMIS Moœci woŸny koronny!Stać się może snadnie, że na twe czarne szaty zaraz kij tu spadnie. PAN PIÓRKO Niech pański syn odejdzie lub umilknšć raczy, bo go w tym protokole umieszczę inaczéj, opatrujšc stosownš prawniczš formułkš. DORYNA Ten pan Piórko wyglšda mi raczej na ziółko!PAN PIÓRKO Ja wszystkich zacnych ludzi miłuję i cenię, dlatego się zgodziłem przyjšć to zlecenie, chcšc być panu dogodnym i zapobiec z góry,iżby tu nie przysłano komornika,który, nie żywišc takich uczuć,jakie ja sam żywię,zachowałby się tutaj znacznie mniej życzliwie. ORGON A czyż można gorszego coœ wyrzšdzić komu, niż kazać mu z własnego wynosić się domu? PAN PIÓRKO Dowód naszej względnoœci,panie,dam od razu, odkładajšc do jutra spełnienie nakazu. Tyle tylko że przyjdę bez krzyku ni gwałtu z dziesištkiem swoich ludzi i będę dziœ spałtu. Wedle regulaminu,uprzejmie poruczę, by mi przed snem wręczono wszystkie pańskie klucze. Zadbam,byœcie w spokoju zażyli spoczynku, żadnego bezprawnego nie œcierpię uczynku. Lecz jutro rano trzeba,aby przedmiot wszelki został stšd usunięty,mały czy to wielki; nocuję tu umyœlnie z dobranš załogš tęgich zuchów:ci wynieœć wszyœciutko pomogš. Chyba trudno by było żšdać czegoœ jeszcze? Że zaœ tak pobłażliwie z waszmoœciš się pieszczę, więc pan ze swojej strony,błagam pana,zadbaj, byœmy radzi ze siebie mogli być obadwaj. ORGON (na stronie) Z tego,co mi zostało,z największš ochotš sto nowiutkich ludwików wypłaciłbym po to, aby móc dać tej gębie,drwišcej z mojej biedy, najsiarczystszy policzek,jaki dano kiedy. KLEANT Zostaw to,nie psuj sprawy. DAMIS Tak bezczelnie ględzi, aż we mnie wszystko kipi,aż ręka mię swędzi. DORYNA Panie Piórko,usługę odda niezłš waœci, kto ci te piękne plecy bizunem namaœci. PAN PIÓRKO Radzę milczeć,bo panna doigra się wreszcie; pomnij,że i kobiety siadujš w areszcie. KLEANT Połóżmy już,mój panie,kres tym korowodom: dawajże nam ten papier i ruszaj pan do dom. PAN PIÓRKO Żegnam.Niechaj niebiosa sprzyjajš wam œwięcie! ORGON Ty i twój mocodawca karki sobie skręćcie! SCENA 5 ORGON, KLEANT, MARIANNA, ELMIRA, PANI PERNELLE, DORYNA, DAMIS ORGON Cóż więc,matko?kłamliwe zarzuty mu robię? Z tego,cos usłyszała,resztę wysnuj sobie. Czy to nie czarna zdrada?nie podła intryga?PANI PERNELLE Jestem oszołomiona,serce mi się wzdryga! DORYNA Niesłusznie go pan łaje słowem wcišż surowszym, zbożnoœć jego zamiarów potwierdza się,owszem: on miłoœciš bliŸniego kieruje się jeno – wie,iż bogactwo czyni człowieka hijenš, z czystego miłosierdzia zabiera ci przeto wszystko,co by ci mogło być do zła podnietš. ORGON Milcz:oto moja wieczna dla waćpanny rada. KLEANT (do Orgona) ChodŸmy,bo się poważnie naradzić wypada. ELMIRA O jego bezeceństwie niechaj œwiat się dowie, które odbiera ważnoœć spisanej umowie; ufam,że gdy się pozna tę niewdzięcznoœć czarnš, chciwe ręce Tartufa zysków nie zagarnš. SCENA 6 WALERY, ORGON, KLEANT, ELMIRA, MARIANNA, PANI PERNELLE, DAMIS,DORYNAWALERY Z największym smutkiem,panie,muszę zmartwić ciebie; nie uczyniłbym tego w mniej nagłej potrzebie. Mój przyjaciel od serca,widzšcy wyraŸnie, jak się z domem waćpaństwa od dawna przyjaŸnię, naruszył (abym wiedział,co zagraża panu) tajemnicę,należnš takim sprawom stanu, i podał mi wiadomoœć,której treœć dowodzi,iż uciekać co rychlej musi pan dobrodziéj. Szalbierz,któremuœ ufał,właœnie przed godzinš był u króla i ciężkš obarczył cię winš: doręczył mu szkatułkę z ważnš zawartoœciš, będšcš œciganego złoczyńcy własnoœciš, twierdzšc,żeœ jš u siebie przechowywał długo, czyli żeœ króla zdrajcš,a nie wiernym sługš. Szczegółowiej na razie ta rzecz mi nie znana, lecz już wydano rozkaz ujęcia waćpana. Ten,kto przyjdzie po ciebie,będzie miał w asyœcie Tartufa,by mu działać pomógł osobiœcie. KLEANT Atut to mocny!Filut liczy,że tym trybem przyznajš mu twe dobra i twojš sadybę. ORGON Człowiek -trudno nie wyznać -złoœliwe to zwierzę! WALERY Najmniejsza zwłoka może cię zgubić w tej mierze. Mój pojazd już po pana zajechał przed wrota, tutaj zaœ trzos przynoszę z tysišcem sztukzłota. Sprawa zwłoki nie cierpi;nie trać ani chwili, bo to jedno od pana tę groŸbę uchyli. Ja ci w bezpieczne miejsce dostać się pomogę i wspólnie z waszmoœć panem odbędę tę drogę. ORGON O,jakże mię ratujesz,mój zacny Walery! Nie mam czasu wyrazić swej wdzięcznoœci szczerej. Obym twš wielkodusznoœć usługš wzajemnšmógł spłacić,gdy się niebo zlituje nade mnš. BšdŸcie zdrowi;pilnujcie się... KLEANT UchodŸ bez zwłoki, my tu przedsięweŸmiemy odpowiednie kroki.SCENA 7 OFICER STRAŻY KRÓLEWSKIEJ, TARTUF, WALERY, ORGON, ELMIRA, MARIANNA, PANI PERNELLE, DORYNA, KLEANT, DAMIS TARTUF Hola,mój panie,hola!niechże waœć zaczeka: do miejsca,gdzie zamieszkasz,droga niedaleka; mamy królewski nakaz przytrzymania waœci. ORGON, Zdrajco,nie oszczędziłeœ mi i tej napaœci; tym ostatecznym ciosem dobijesz mię,łotrze, a twoje wiarołomstwo o zenit się otrze. TARTUF Już mnie nie rozgoryczš zniewagi z twej strony: przez niebiosa w cierpieniu jestem zaprawiony. KLEANT Ten wzniosły duch pokory jest podziwu warty. DAMIS Łajdak bezkarnie sobie stroi z nieba żarty! TARTUF Unoœcie się do woli w swej złoœci dziecięcej; chcę spełnić swš powinnoœć,nie dbam o nic więcej. MARIANNA Zaszczyt panu to wszystko przynosi niemały, urzšd,który dziœ pełnisz,jest tak pełen chwały. TARTUF Każdy urzšd chwalebny jest,asińdŸko miła, gdy pochodzi od władzy,co mię tu przysyła.ORGON Kwapisz się,niewdzięczniku,zapomnieć czymprędzej, że moja dłoń litosna wyrwała cię z nędzy?TARTUF Żywię za twojš pomoc uczucia najszczersze, atoli dobro króla stoi u mnie pierwsze; ten obowišzek œwięty sprawia,że nie pomnęna wdzięcznoœć i niewdzięcznoœć;więzy te ogromne kazałyby mi złożyć,wyznaję to szczerze, przyjaciół,ojca,żonę i siebie w ofierze. ELMIRA Nicpoń! DORYNA Najœwiętsze sprawy wlot sobie przywłaszcza i otula się nimi jak fałdami płaszcza. KLEANT Jeżeli te uczucia,z których czerpiesz chwałę, takież sš bardzo œwięte,takie doskonałe, czemuż zwlekałeœ z nimi,ażeœ przychwycony został waœć na umizgach do Orgona żony? Czemu dopiero wtedy składasz swe zeznanie, kiedy mu honor kazał wygnać cię,mój panie? Nie chcę na ciebie wpływać przypomnieniem,zwłaszcza iż Orgon spisał układ,którym cię uwłaszcza; lecz skoro za przestępcę miałeœ go,dlaczego zgadzałeœ się cokolwiek przyjmować od niego? TARTUF (do oficera) Zechciej mnie pan uwolnić od ich skarg i krzyku, wykonaj obowišzek,panie urzędniku. OFICER Tak,z jego wykonaniem zwlekałem za długo, więc pańskie napomnienie dobrš jest przysługš; by zatem nie mitrężyć więcej czasu jeszcze, ruszajmy do więzienia,w którym cię umieszczę. TARTUF Kogo? mnie,moœci panie? OFICER Ciebie. TARTUF Z jakiej racji? OFICER Racja?Nie mam potrzeby wasanowi zdać jej. (do Orgona) Niech waszmoœć pan ochłonie,odetchnie swobodnie. Na szczęœcie mamy króla,który œciga zbrodnie, którego wzrok na wylot widzi ludzkie sercai którego nie zdoła zmylić przeniewierca. Subtelnym rozeznaniem wielka jego dusza ogarnia wszelkie sprawy;gniew go nie porusza, stronniczoœć mu nie znana,obca mu przesada, spokojny jego rozum w krańcowoœć nie wpada. On nieœmiertelnš chwałš zacnych opromienia, lecz czyni to z umiarem i bez zaœlepienia, a jego miłoœć cnoty ócz mu nie zamyka na istnienie występku,na fałsz obłudnika. Kunsztowniejszym on sidłom obronić się umie niż te,które mu Tartuf stawia w ™ˆŠj ľAˆ48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đjŔÄ@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż”üżN¸÷ż@,ŞjI_÷ż@”Şjjxő‚