ĺbkŃÉ˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙őđGî’ŕGđ@îŕ@>ŕBđEîoŕEńŮő>ŕB>RŕG>˙ęÁńŮ˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙ĂUÎíffĚ sƒ ˆ‰ÜĚnćÝÝٙťťgcněĚÝܙŸťš3>CLAS ZEMSTA €0033aŕ˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙Copyright (C)2000-2001 Pat Crowe. This Book Reader was distributed solely for the reading of classic books which are out of copyright. Program extends to address 3fffh. No responsibilty can be accepted for any breach of copyright nor for any other matter involved with material above this address. This material will have been added by a user of this program and not the author of this program. Please address any enquiries concerning breach of copyright or any other concerns, to that third party. óÍĆ>˙ęŔúPę ŔúQęŔ1ţ˙Íb͛ >ęa>ŕ&>ę Ŕ>˙ę ŔÍđ͜Í:Í\ÍćÍóÍ ÍBÍS ú‚˙§(Ţú ŔOÍŕ>ęŔͧ ÍÓ ÍŽ Íż ÍÓ ÍŽ ÍG ÍÓ ÍŽ úQęŔÍ|ÍĹÍr>ęÁ>xŕE>@ŕAŻŕ>ŕ˙>Óŕ@űÍ ÍvúÁˇ(ńŻęÁ́Ë VËw cËoÂÄËgÂŐË_ 9ËW -ËO ËG Ăú Ŕ<ţ >OÍŕĂú Ŕ<ţ >OÍłĂÍ ĂÍS ĚĹĂú Ŕţ(ţ(ţ(#ú Ŕţ("ţ(*ţ( *Í/ĂÍĹĂÍËĂ͘ĂÍ^ĂÍ÷ĂÍĂÍ#Ăú Ŕ=ţ˙ >OÍ|Ăú Ŕ<ţ >OÍ|Ă!>w# űÉ!6# ú6˙#6# öÉ! 6˙#6# ö6# úÉÍB͜ÍĹÉú ŔţČÍw Í ÍÓ úÁO> ‘O͜úÁOÍŽ úÁ<ţ 8>ęÁÉú Ŕţ ú ŔGÍ3 8 ř Í3 8 řÍ#@Íw  Í  úÍÓ úÁţ(=> ęÁúÁO> ‘ţ >O͜úÁOÍŽ ú Ŕţ 0<ę ŔÉú ŔţČŐĹúÁO ú Ŕţ ͟ Íw Í ÍÓ ÍŽ yţ  Ü{ę ŔÁŃÉĹú Ŕţ ú ŔĆ GÍ3  úÍ3  úúÁO Íw Í ÍÓ ÍŽ yţ  é> ę ŔÁÉ>ę Ŕ>ęÁ>ęŔę!>ęA!@}ęŔ|ęŔÍŃ!ĐŔ*§ úaŔ*§ úúŔOúŔG>š >¸ >>ęŔÉ>ęŔę!>ęA!@}ęŔ|ęŔÍ- űÍŃúŔ=ęŔ Í3  úÍĹÉÍ-(ÍŃ>ęŔúŔć€(ěÍĹÉÍŃ>ęŔúŔć€Ę˜ÍĹÉ Í3  úÍuĘ,ÍŃúŔţÂúŔţĘ#>ę Ŕ>ęŔúŔć€(ÖÍĹÉĺŐĹúŔoúŔg #F+NxĄ<(,xą úŔęŔ͡ ÍÓ ÍŽ úQęŔ>ęŔ$úŔţ(>ęŔÍŻ ÍÓ ÍŽ úQęŔ>ęŔÁŃáÉĺŐĹú Ŕţ˙(!В@§(=ůÍ3 yę Ŕ!В@y§( řÍ3 ÁŃáÉĺŐĹyę Ŕ>ęŔÍG ÍÓ ÍŽ úQęŔú ŔO>˙ę ŔÍ|ÁŃáÉĺŐĹyę Ŕţ(ţ(ţ(ţ( ţ($ţ((!pÍ(!€Í !Í! Í!°Í!ŔÍÁŃáÉÍćĺĹ~î˙" ů ôÁáÉĺŐĹú Ŕ!ů ţ(q! ţ(j!H ţ(c!p ţ(\!˜ ţ(U!Á ţ(N!Ň ţ(G!ę ţ(@! ţ (9!: ţ (2!b ţ (+!Ň &ĺŐĹ!ˆ ĺŐĹ!ŔĺŐĹ!Ú ĺŐĹ!ą ĺŐĹ!aŔ˛Ŕ*§ úÁŃáÉ Przewiń Wers Str. Roz. Wsz Liiku: Rivi Sivu Kapp LopBlättern: Zeil Seit Kapt AlleDéfiler: Ligne Page Chap ToutScrolla: Rad Sida Kap Hela Lista: Linea Pagina Cap. Tutto Blader: Lijn Blad Hfdst Alles Bla: Linje Side Kap Alle Despl.: Línea Página Cap. Todo Mudar: Linha Pagina Cap. Tudo Despl.: Línia Plana Cap. Tot ĺŐĹúŔGúŔ<¸8Í-(ÍŃ>>ę Ŕ7 ęŔ>ę Ŕ§ÁŃá§ÉĺŐĹúŔţÂO úŔţÂO úŔţ(úŔţ ÍuÍŃúŔ>ę Ŕ7 =ęŔ>ę Ŕ§ÁŃáÉĺŐĹúŔG!Đx§(~#§ ÷ô˛Ŕ*§ úÁŃá§ÉĺĹ!€6# xą řÁáÉĺŐĹy!ţ(#!@‘ţ(!€’ţ(!Ŕ“ţ(!€@y§(=ů]T! ÁÍćP* úÍćP* úÍćP* úÍćP* úÁŃáÉ> ę>ęA!  y§( ĺ>""Ŕ " úáúN"úO">ęúŔćęAÉ> ę>ęA!  y§( *GúN¸ 6*GúO¸ .Ŕ * ú>ęúŔę!úŔćęAÍŃ Í3  úÉ> ę>ęA!    ž # ÷őúŔćęAńÉĺŐĹ! Á@6# xą ř!˛Ŕ~#§(Í÷ öÁŃáÉĺĹÖ o&MD)))  0úŔţ( 8 V#F#Í' yţ őzƒ_ÁáÉĺŐĹk&)}ćđo Á ÁĹË!Ë ÁĹ{ć§(Ë8Ë=öxśw#wyśw#wÁŃáÉđ˙ˇŕ˙Íćđ@ćŕ@É>‘ŕ@É>äŕGŕHŕIÉĺŐÍć!`˜Ŕ>đ" üÍćŔ" üŃáÉĺŐ!`˜ y§(=ů> ‘W>ÍćÍ'(Í'(Í'(éőy§ ńń!`˜QÍćÍ'(Í'(Í'(éŃáÉĺĹú‚˙§(,>˙ŕO!˜`>" xą ř€>" xą ř`>" xą ř>ţŕOÁáÉĹw#< ú 6# úÁÉ!˜>"< ű! ˜"< ű!@˜6ń# úÉ!ŕ™ 6ň# ú!š>("< ű! š "< űÉ́Ĺ> ŕđđđđ/ćË7G>ŕđđđđđđđđđđ/ć°Gú€˙¨ ę˙xę€˙>0ŕú˙ÁÉţ(Ż>˙ę‚˙ÉĹ>˙ŕ$ˆ xą ű>ŕ$ÁÉőđ@ć€(đDţ‘ ôńɇ‡‡Ć€ęh˙ióúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęh˙ióúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęh˙@ióúA˙ć ů*âű ňɇ‡‡Ć€ęj˙kóúA˙ć ů*âű ňÉ>€ęj˙k@óúA˙ć ů*âű ňÉ˙ď=ď=|˙ď=˙˙ď=ď=˙ď=˙˙ď=ď=˙ď=˙˙ď=ď=ŕ˙ď=˙ď=ď=˙ď=ď=ď=ď=<ď=ď˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙MBFONTMonospaced @@@@@@   ŕ ŕ @ŔŔŕ``@€ @€ @ @@  `@@ @@@@@ @ @@ŕ@ @ŕ@ @`@ @@@€€ŕ     ŕ@Ŕ@@@@ŕŕ  @€€ŕŕ  `  ŕ€€  ŕ ŕ€€ŕ Ŕŕ€€ŕ  ŕŕ @@€€ŕ  ŕ  ŕŕ  ŕ ŕ@@ @ @€@ ŕŕ€@ @€ŕ  @@@ŕ ŕŕŕ€ŕŕ  ŕ   Ŕ  Ŕ  Ŕŕ€€€€€ŕŔ     Ŕŕ€€ŕ€€ŕŕ€€ŕ€€€ŕ€€€  ŕ   ŕ   ŕ@@@@@ŕ  ŕ   Ŕ   €€€€€€ŕ ŕ     ŕ      @     @ŕ  ŕ€€€ŕ    Ŕ ŕ  ŕŔ  ŕ€€ŕ ŕŕ@@@@@@      ŕ     @@     ŕ    @      ŕ@@@ŕ @@@€ŕ`@@@@@`€€@@@ ` `@ ŕ@ ŕ ŕ ŕ€€ŕ   ŕŕ€€€ŕ ŕ   ŕŕ ŕ€ŕ`@ŕ@@@@ŕ  ŕ ŕ€€Ŕ    @@@@@@ @€€  Ŕ  @@@@@@  ŕ   Ŕ    ŕ   ŕŕ  ŕ€€ŕ  ŕ Ŕ €€€ŕ€ŕ ŕ@`@@@     ŕ    @   ŕ   @     ŕ ŕŕ @€ŕ @@€@@ @@@@@@@€@@ @@€`€ŕŕŕŕŕŕŕ@ €`€ @ŕ     ŕ@€`@ŕ@@@@Ŕ   @ŕ@@@@@@ŕ@@@ŕ@@ € @€  @ŕ€ŕ ŕ @€@ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕŕ     ŕ @€@    ŔŔŕŕ`@ŕ@@ @ŕ€ŕ ŕ€@ @€ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕ@@@@@@@ŕ€€ŕ@€€€ Ŕ€ŕ @ ŕ  ŕ   0@@@@@@ŕ€ŕ ŕ ŕ ŕ€ŕŕ ŕ ŕ @€@ ŕ Ŕŕ€€@ŕ @@€ŕŕ ŕ@ŕ@ŕŔ @€ŕ@@`@Ŕ@@@€ŔŔŔŕ€€       @€Ŕ@Ŕŕ ŕ ŕ ŕ ŕ€@ @€@@@€ ŕ @@@ŕ @ŕŕ`ŕ€ ŕ @ŕ @€ŕ€@ŕ ŕ  @ŕ ŕ @ ŕ ŕ `€ŕ ŕ  ŕ ŕ @ŕ ŕ @ŕ€€€€ŕŕ€€€€ŕ@ €@ŕ€ŕ€ŕ @ŕ€ŕ€ŕŕ€€ŕ€€ŕ  ŕ€ŕ€ŕ€@ŕ@@ŕ @ŕ@@ŕ@ ŕ@@ŕ ŕ@@ŕŔ  ŕ  Ŕ @ ŕŕ  €@ŕ  ŕ@ŕ    ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕ ŕ  ŕ @ ŕ  ŕ  ŕ€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  @@Ŕ€ŕ ŕ€ŔŔ Ŕ  Ŕ€€@ŕ ŕ ŕ @ŕ ŕ ŕ@ ŕ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ@ŕ ŕ ŕ @ŕ€€€ŕŕ€€ŕ@ €@ŕ ŕ€ŕ @ŕ ŕ€ŕŕ ŕ€ŕ  ŕ ŕ€ŕ€@@@@@@€@@@@@ €€€€ @@@@@ @  ŕ ŕ @ŕ   €@ŕ ŕ @ŕ  ŕ@ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ   ŕ@ŕ@ŕ ŕ ŕ€@  ŕ @  ŕ@   ŕ   ŕ @  ŕ ŕ€€ŕ ŕ€€   ŕ ŕMBFONTVariable pitch €€€€€€  PPřPřPP x ř(đ ŔČ @˜ŕ  @° Đ€€@€€€€€@€@@@@@€@ŕ@ @ŕ@@€Ŕ€ @@@€€@     @@Ŕ@@@@ŕŕ  @€€ŕŕ  `  ŕ€€  ŕ ŕ€€ŕ Ŕŕ€€ŕ  ŕŕ @@€€ŕ  ŕ  ŕŕ  ŕ ŕ€€@@€ @€@ ŔŔ€@ @€ŕ  @@@ŕ ŕŕŕ€ŕŕ  ŕ   Ŕ  Ŕ  Ŕŕ€€€€€ŕŔ     Ŕŕ€€ŕ€€ŕŕ€€ŕ€€€ŕ€€€  ŕ   ŕ   ŕ@@@@@ŕ  ŕ   Ŕ   €€€€€€ŕˆŘ¨ˆˆˆˆˆˆČ¨˜ˆˆŕ     ŕŕ  ŕ€€€ŕ    Ŕ ŕ  ŕŔ  ŕ€€ŕ ŕŕ@@@@@@      ŕ      @ˆˆˆ¨¨¨P   @      ŕ@@@ŕ @@@€ŕŔ€€€€€Ŕ€€@@@ Ŕ@@@@@Ŕ@ ŕ€@ŕ ŕ ŕ€€ŕ   ŕŕ€€€ŕ ŕ   ŕŕ ŕ€ŕ`@ŕ@@@@ŕ  ŕ ŕ€€Ŕ    €€€€€€@@@@@@€€€  Ŕ  €€€€€€€ř¨¨¨¨ŕ    @   @ŕ   Ŕ€ŕ   ` ࠀ€€ŕ€ŕ ŕ€Ŕ€€€Ŕ    ŕ    @ˆ¨¨¨P  @     ŕ ŕŕ @€ŕ @@€@@ €€€€€€€€@@ @@€P ŕŕŕŕŕŕŕ`€€`€€`ŕ     ŕ@€`@ŕ@@@@Ŕ  ¨@ŕ@@@@@@ŕ@@@ŕ@@ € @€P @ŕ€ŕ ŕ @€@ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕŕ     ŕ@€€@HHŔŔđřP ü\T @ŕ€ŕ ŕ€@ @€ @ŕ€ŕ ŕŕ     ŕ @ŕ @€ŕ @ŕ @€ŕ€€€€€€@ŕ€€ŕ@€€€ Ŕ€ŕˆpPpˆŕ  ŕ  °€€€€€€ŕ€ŕ ŕ ŕ x„´¤´„xŕ ŕ ŕ$HH$ŕ Ŕx„´¤„x@ŕ @@€ŕŕ ŕ@ŕ@ŕŔ @€ŕ@@`Ŕ@@@@€   ŕ€€ĐĐPPPPP€€Ŕ@Ŕŕ ŕ ŕ ŕ ŕH$H€€€  (8€€€°ˆ 8ŕ ŕ(č @ŕ @€ŕ€@ŕ ŕ   @ŕ ŕ  @ ŕ ŕ P ŕ ŕ  ŕ ŕ  @ŕ ŕ  @ŕ€€€€ŕŕ€€€€ŕ@ €@ŕ€ŕ€ŕŕ€€ŕ€€ŕ ŕ€€ŕ€€ŕ  ŕ€ŕ€ŕ€@ŕ@@ŕ @ŕ@@ŕ@ ŕ@@ŕ ŕ@@@ŕpHHčHHp¨ˆČ¨˜ˆ€@ŕ  ŕ@ŕ    ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕPpˆˆˆp @ řˆ˜¨Čˆř€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  @@Ŕ€ŕ ŕ€Ŕ@ Ŕ  Ŕ€€@ŕ ŕ ŕ @ŕ ŕ ŕ@ ŕ ŕ ŕP ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ ŕ@ŕ ŕ ŕ @ŕ€€€ŕŕ€€ŕ@ €@ŕ ŕ€ŕ @ŕ ŕ€ŕŕ ŕ€ŕ  ŕ ŕ€ŕ€@@@@@@€€€€€@ @@@@ @@@@@ @ p` @ŕ    €@ŕ  ŕ @ŕ   ŕ@ ŕ  ŕP ŕ  ŕ ŕ   ŕ@ŕ@ř¨¨ř@€@   ŕ @   ŕ@    ŕ    ŕ @  ŕ ŕ€€ŕ  ŕ€€   ŕ ŕ€Ĺ€Eˆc€Í ?c Œc˜¤c<ťc÷&.c%."c G5Ęc >€ " ZEMSTA " ALEKSANDER FREDRO Nie masz nic tak złego, żeby się na dobre nie przydało. Bywa z węża dryjakiew złe często dobremu okazjš daje. And. Maks. Fredro Osoby: Czeœnik Raptusiewicz Klara, jego synowica Rejent Milczek Wacław, syn Rejenta Podstolina Papkin Dyndalski, marszałek Œmigalski, dworzanin Czeœnika Perełka, kuchmistrz Mularze, hajduki, pachołki etc. scena na wsi AKT PIERWSZY Pokój w zamku Czeœnika: drzwi na prawo, lewo i œrodku: stoły, krzesła etc. Gitara angielska na œcianie. Scena pierwsza Czeœnik, Dyndalski Czeœnik, w białym żupanie bez pasa i w szlafmycy, siedzi przy stole, po prawej od aktorów stronie: okulary na nosie, czyta papiery. Za stołem, trochę w głębi, stoi Dyndalski, ręce w tył założone. CZEŒNIK jakby do siebie Piękne dobra w każdym względzie: Lasy - gleba wyœmienita - Dobrš żonš pewnie będzie - Co za czynsze! - To kobiéta! Trzy folwarki... DYNDALSKI Miła wdowa. CZEŒNIK Arcymiła, ani słowa... kładzie papiery Cóż, polewki dziœ nie dacie? Dyndalski wychodzi Długoż na czczo będę czekać? po krótkim milczeniu Nie, nie trzeba rzeczy zwlekać... Dyndalski, spotkawszy we drzwiach hajdukaniosšcego na tacy wazkę, talerz, chleb etc.,odbiera od niego i wraca, zawišzuje serwetę pod szyję Czeœnikowi, potem podaje talerz z polewkš, co wszystko nie tamuje rozmowy. Qua opiekun i qua krewny Miałbym z Klarš sukces pewny: Ale Klara, młoda, płocha, Chociaż dzisiaj i pokocha, Któż za jutro mi zaręczy! DYNDALSKI nabierajšc na talerz Nikt rozumny, jaœnie panie - Rzecz to œliska. CZEŒNIK obracajšc się ku niemu Tu sęk właœnie! Na toż bym się, mocium panie, Kawalerstwa dziœ wyrzekał, By kto... uderzjšc w stół Niech go piorun trzaœnie! Długo będzie na to czekał. po krótkim milczeniu, bioršc na talerz Ma dochody w prawdzie znaczne - Podstolina ma znaczniejsze; Z wdówkš zatem działać zacznę. po krótkim milczeniu Bawi z nami - w domu Klary, Bo krewniaczka jej daleka, Ale mnie się wszystko zdaje... DYNDALSKI Ona czegoœ więcej czeka. CZEŒNIK parskajšc œmiechem Ona czegoœ... więcej... czeka... A bodajże cię, Dyndalu, Z tym konceptem! - Czegoœ czeka! œmieje się Tfy!... jakżem się uœmiał szczerze. Czeka! - Bardzo temu wierzę. jedzšc i po krótkiej chwili Jeszczeć młoda jest i ona, Ależ wdowa - doœwiadczona, Zna proporcjš, mocium panie, I nie każe fircykować, Po kulikach balansować. po krótkiej chwili No - nie sekret, żem niemłody, Alem także i niestary. Co? DYNDALSKI niekoniecznie przystajšc Tać... CZEŒNIK urażony Możeœ młodszy? DYNDALSKI Miary Z mego wieku... CZEŒNIK kończšc rozmowę Mam dowody. Chwila milczenia DYNDALSKI skrobišc się poza uszy Tylko że to, jaœnie panie... CZEŒNIK Hę? DYNDALSKI w małżenskim ciężko stanie; Pan zaœ, mówišc między nami, Masz pedogrę. CZEŒNIK niekontent Ej, czasami. DYNDALSKI Kurcz żołšdka. CZEŒNIK Po przepiciu. DYNDALSKI Rumatyzmy jakieœ łupiš. CZEŒNIK zniecierpliwiony Ot, co powiesz, wszystko głupio. Ten mankament nic nie znaczy; Wszak i u niej, co w ukryciu, Bóg to tylko wiedzieć raczy; I nikt pewnie się nie spyta, Byle tylko w dalszym życiu Między nami była kwita. Scena druga Czeœnik, Dyndalski, Papkin Papkin po francusku ubrany, przy szpadzie;krótkie spodnie, buty okršgłe do pół łydki,tupet i harcopf, kapelusz stosowany - pod pachš para pistoletów, zawsze prędko mówi. PAPKIN Bóg z waszmoœciš, mój czeœniku. Pędzšc czwałem na rozkazy, Zamęczyłem szkap bez liku, Wywróciłem ze sto razy, Tak że z nowej mej kolaski Gdzieœ po drodze tylko trzaski. CZEŒNIK A ja za to ręczyć mogę, Że mój Papkin tu piechotš Przewędrował całš drogę, A na podróż dane złoto Gdzieœ zostawił przy labecie. PAPKIN pokazujšc pistolet Patrz, czeœniku - poznasz przecie... CZEŒNIK Cóż mam poznać? PAPKIN Wystrzelony, Wypalony. DYNDALSKI na stronie, odchodzšc Gdzieœ na wrony. PAPKIN Gdzie, do kogo - milczeć muszę; Lecz nie karty sš przyczynš, Żem się w drodze spóŸnił nieco. Ani ziewnšł! na mš duszę! Tak z mej ręki wszyscy ginš! CZEŒNIK poprawiajšc w mowie Wszystkie. PAPKIN Wszystkie? CZEŒNIK Ćmy, komary. PAPKIN Waszmoœć nigdy nie dasz wiary. CZEŒNIK Bom niegłupi, mocium panie. PAPKIN Ach, co widzę! - tu œniadanie. CZEŒNIK Ha, œniadanie. PAPKIN Ach, czeœniku, Już to szeœć dni i szeœć nocy Nic nie miałem na języku. CZEŒNIK Jedz i słuchaj. PAPKIN Tak się stanie. siada po drugiej stronie stołu; jak do siebieStrzelam gracko, rzecz to znana. CZEŒNIK Rzecz to znana, iż w mej mocy Kazać zamknšć waszmoœć pana Za wiadome dawne sprawki. PAPKIN zastraszony Zamknšć! Po co? CZEŒNIK Dla zabawki. PAPKIN Czyż nie znajdziesz lepszej sobie! CZEŒNIK Cicho! ciszej! Ja to mówię, by odœwieżyć w twej pamięci, Nim powierzę moje chęci, Coœ mnie winien, a ja tobie. PAPKIN Ach, co każesz, wszystko zrobię. Byłbym zaraz dopadł konia... Bom jest jeŸdziec doskonały... Niechaj będzie wzięty z błonia, Dzik to dziki, lew to œmiały, W moim ręku - jak owieczka... Bom jest jeŸdziec doskonały. CZEŒNIK A bodajżeœ!... PAPKIN Tylko pozwól... Kładłem nawet w strzemię nogę, Kiedy nagle wielka sprzeczka Przedsięwziętš spaŸnia drogę, A ta była w tym sposobie... CZEŒNIK Słuchaj... PAPKIN Zaraz... szedłem sobie, Mina tęga, włos w pierœcienie Głowa w górę, a wejrzenie! - Niech truchleje płeć zdradziecka! CZEŒNIK Słuchaj!... PAPKIN Zaraz... Idę sobie, A wtem jakaœ księżna grecka - Anioł! Bóstwo! - zerk z karety... - Ginš za mnš te kobiety! - Zerk więc na mnie, zerk ja na niš... Koniec końców pokochała, Zawołała et caetera ... Ksišżę, tygrys, ludzi zbiera... CZEŒNIK uderzajšc w stół, aż Papkin podskoczył na krzeœle Ależ cicho. PAPKIN Nadtoœ żywy. CZEŒNIK A, bezbożny ty języku! I tyrkotny, i kłamliwy. PAPKIN Nadtoœ żywy, mój Czeœniku. Gdybym także, równie tobie, Namiętnoœci nie brał w ryzy uderzajšc w rękojeœć szpady Ostrze mojej Artemizy... uprzedzajšc uderzenie w stół Czeœnika Proszę mówić... CZEŒNIK po krótkiej chwili Ojciec Klary Kupił ze wsiš zamek stary... PAPKIN Fiu! mój ojciec miał ich dziesięć. CZEŒNIK uderza w stół i mówi dalej Tu mieszkamy jakby sowy; Lecz co gorsza, że połowy Drugiej zamku - czart dziedzicem. Przestrach Papkina Czy inaczej: Rejent Milczek Słodki, cichy, z kornym licem, Ale z diabłem, z diabłem w duszy. PAPKIN Jednak zgodnie, jak sšsiady... CZEŒNIK Jeœli nie ja mymi psoty Nikt go stšd już nie wyruszy. Nie ma dnia bez sprzeczki, zwady - Lecz potrzebne i układy. Pisać? - nie chcę do niecnoty. Iœć tam? - œlisko, mocium panie: Mógłby otruć, zabić skrycie, A mnie jeszcze miłe życie. Więc dlategom wybrał ciebie - Będziesz posłem tam w potrzebie. PAPKIN Za ten honor œciskam nogi... Wielki czynisz swemu słudze, Ale nazbyt jestem srogi - Zamiast zgody wojnę wzbudzę, Bo do rycerskiego dzieła Matka w łonie mnie poczęła; A z powicia œlub uniosłem: Nigdy w życiu nie być posłem. CZEŒNIK Czym ja zechcę, Papkin będzie, bo mnie Papkin słuchać musi. PAPKIN Lecz - porywczy w każdym względzie, Jak sšsiada Papkin zdusi? Jak mu kulš łeb przewierci, Jak na bigos go posieka, Któż natenczas sprawcš œmierci? Kogóż za to kara czeka? CZEŒNIK Biorę wszystko na sumienie. PAPKIN Chciej rozważyć... CZEŒNIK Już się stało. - Teraz inne dam zlecenie: Moœci Papkin - ja się żenię. PAPKIN Ba! CZEŒNIK przedrzeŸniajšc Cóż to - ba! PAPKIN Tak się cieszę I w tę sprawę chętnie spieszę. Powiedz, gdzie mam błysnšć chwałš? Mamże zostać dziewosłębem? Mamże zmusić zbyt zuchwałš? Mamże skłonić zbyt nieœmiałš? Mamże, jeœli cudzš żonš, Jej tyrana przeszyć łono... CZEŒNIK Cóż, u diabła, za szaleństwo! PAPKIN Znasz, czeœniku, moje męstwo. CZEŒNIK Słuchaj, mówišc między nami, Bez mej chluby, twej urazy, Więcej niż ty, mój Papkinie, Mam rozumu tysišc razy. Papkin chce przerwać, co Czeœnik znakiem wstrzymuje Lecz rozprawiać z niewiastami... Owe jakieœ bałamutnie, Afektowe œwiegotanie - Niech mi zaraz łeb kto utnie, Nie potrafię, mocium panie - Ty więc musisz swš wymowš... PAPKIN Już jest twojš, daję słowo. Chcesz? Przysięgnę - masz już żonę. Bo ja szczęœcie mam szalone - Tylko spojrzę, każda moja, A na każdš spojrzeć umiem. Idę. CZEŒNIK Dokšd? PAPKIN Prawda, nie wiem. CZEŒNIK Podstolina... PAPKIN Już rozumiem. CZEŒNIK zatrzymujšc go Tu jš czekaj. PAPKIN Ani słowa! Za godzinę jest gotowa. CZEŒNIK Ja potrafię ci odwdzięczyć. PAPKIN Za Czeœnika można ręczyć. Scena trzecia PAPKIN Czeœnik - wulkan, aż niemiło. Żebym krótko go nie trzymał, Nie wiem, co by z œwiatem było. po krótkim myœleniu Lecz nie będę ja tu drzymał I w podziele tak się zwinę: Jemu oddam Podstolinę, Malowidło nieco stare - Sobie wezmę œlicznš Klarę. Już od dawna mam nadzieję, Że jej serce mnie się œmieje. Już by para z nas dobrana Zaludniała Papkinami, Gdyby Czeœnik, jakby œciana, Nie stał zawsze między nami. po chwili Znak dać muszę, że tu jestem; Niechaj lubym œpiew szelestem W lube, drogie uszko wpadnie. Ach, jak anioł œpiewam ładnie! œpiewa przy angielskiej gitarze "Córuœ moja, dziecię moje, co u ciebie szepce? Pani matko dobrodziejko, kotek mleko chłepce. Oj, kot, pani matko, kot, kot, Narobił mi w pokoiku łoskot. Córuœ moja, dziecię moje, co u ciebie stuka? Pani matko dobrodziejko, kotek myszki szuka. Oj, kot, pani matko, kot, kot, Narobił mi w pokoiku łoskot. Córuœ moja, dziecię moje, czy ma ten kot nogi? pani matko dobrodziejko, i œrebrne ostrogi. Oj, kot, pani matko, kot, kot, Narobił mi w pokoiku łoskot". Scena czwarta Papkin, Podstolina z drzwi prawych PODSTOLINA Wszak - mówiłam - albo koty, Albo Papkin nam się zjawił. PAPKIN Żartobliwej pełna weny Podstolino! pół anioła! Kolosalny wzorze cnoty, Poœród hemisfernej sceny Strojny w miłoœć, luboœć, wdzięki! Pozwól ugišć kornie czoła I na œniegu twojej ręki złożyć ustek wyciœnienie. całuje w rękę Sługa, służka uniżony. PODSTOLINA Cóż sprowadza w nasze strony? PAPKIN Miłe wszystkim nam zdarzenie. PODSTOLINA Tym zdarzeniem? PAPKIN Twe zamęœcie. PODSTOLINA Moje? PAPKIN Właœnie miałem szczęœcie Mieć u siebie na wieczerzy Lorda Pembrok, kilku panów, Cały tuzin szambelanów Dam niewiele, ale jakich! PODSTOLINA Któż, z kim swata?... PAPKIN Szmer się szerzy: Za mšż idzie piękna Hanna. Ten zapewnia, ów nie wierzy, Ale każdy z ócz mych czyta. Wtem miledi, bóg?kobieta, Lecz w zazdroœci diablik mały, Wcišż mnie szczypišc pod serwetš, Na pół z płaczem dwakroć pyta: "Skšd masz stycznoœć z Hanny losem?" "Ach, spokojnš bšdŸ w tej mierze - Szepnę w uszko wdzięcznym głosem - Przyjaciela Hanna bierze". PODSTOLINA Ależ kogo? powiedz, kogo? PAPKIN Wszyscy wybór chwalš zgodnie... Bo nie chwalić - jakże mogš? PODSTOLINA na stronie Ha! rozumiem. PAPKIN Człowiek grzeczny I majętny, i stateczny. PODSTOLINA na stronie Od Czeœnika ma zlecenie I zachodzi tak z daleka Tam, gdzie go się dawno czeka. Głupi mędrek. PAPKIN na stronie Tam do licha! Ona zerka, ona wzdycha - Czy nie myli się w osobie? Może we mnie?... Dałżem sobie! A to plaga, boska kara - Do mnie młoda, do mnie stara. Jeszcze zerka!... Czy szalona! Tu żartować nie ma czego - Zjadłbym œledzia z ršk patrona, A mnie po co, na co tego! To już dłużej trwać nie może. do Podstoliny Pozwól, pani, Czeœnikowi Gratulacjš niechaj złożę... PODSTOLINA Więc to jego mam być żonš? PAPKIN Jakież czynisz zapytanie? Bajkęż by to rozgłoszono? PODSTOLINA Bajkę - dotšd. PAPKIN Lecz się stanie Wkrótce prawdš... Czy się mylę? PODSTOLINA Ciekawoœci skšdże tyle? PAPKIN Gdyby Czeœnik rozogniony, Wskroœ przejęty twymi wdzięki, Drgnšł miłoœciš i, rzucony Do nóg twoich, błagał ręki? PODSTOLINA Cieszyłby się z odpowiedzi. Odchodzi w drzwi prawe PAPKIN sam A że w każdej diablik siedzi, Co pustoty rozpoczyna, Jeno wspomnisz zapowiedzi! Bo kto mšdry, niech mi powie: Po kaduka Podstolina Daje rękę Czeœnikowi? Scena pišta Papkin,Czeœnik Czeœnik wychodzi z drzwi lewych, już ubrany. CZEŒNIK Cóż, u czarta! Ty spokojny, Kiedy Rejent mnie napada I otwartej żšda wojny! Lecz godnego ma sšsiada! Dalej żwawo! Niech, kto żyje, Biegnie, pędzi, zgania, bije! PAPKIN Cóż się stało? CZEŒNIK Mur naprawia, Mur graniczny, trzech mularzy! On rozkazał! On się waży!... Mur graniczny!... Trzech na murze! Trzech wybiję, a mur zburzę, Zburzę, zniszczę aż do ziemi! PAPKIN zmieszany, niechcšcy powtarza Zburzę, zniszczę... CZEŒNIK Dajesz słowo? Zbierz więc ludzi - ruszaj z niemi! I jeżeli nie namowš, To przemocš spędŸ z roboty. Ty się trzesiesz? PAPKIN To z ochoty. Ale czekaj, słuchaj wprzody Mojej szczytnej, pięknej ody... CZEŒNIK Co! PAPKIN Tak - ody do pokoju... A jeżeli żšda boju Nie umilknie na głos muzy... CZEŒNIK grożšc Zostań. - Ale!... odchodzi PAPKIN idzie za nim ze spuszczonš głowš Pewne guzy!... Odmiana sceny Ogród. Kawał muru całego, od lewej stronyku œrodkowi prosty, od œrodka w głšb sceny złamany i w połowie zburzony; Przy tej częœci mularze pracujš. Po lewej stronie, zupełnie w głębi, za częœciš całego muru, baszta albo róg mieszkania Rejenta, z oknem. Nieco na przodzie po prawej stronie podobny róg mieszkania Czeœnika. Altana po lewej stronie na przodzie. Klara przechodzi scenę. Wacław, wszedłszy wyłomem, skrada się wzdłuż muru i pokazuje się powtórnie w altanie przy Klarze. Scena szósta Klara, Wacław WACŁAW Bliskie nasze pomieszkania, Bliższe serca - ach, a przecie Tak daleko na tym œwiecie. KLARA Jakież nowe dziœ żšdania Chmurzš jasnoœć twego czoła? Nigdyż granic, nigdyż miary - Nicże wstrzymać się nie zdoła, Nawet miłoœć twojej Klary? WACŁAW Widzieć ciebie jednš chwilę, Potem spędzić godzin tyle Bez twych oczów, twego głosu - I mam chwalić hojnoœć losu! KLARA Wspomnij, wspomnij, mój kochanku, Jakie były twe wyrazy, Gdy zaledwie parę razy Zeszliœmy się na krużganku "Pozwól, droga, kochać siebie, O nic więcej łzy nie proszš; Z mš miłoœciš stanę w niebie - Bogiem, będę żył rozkoszš!" WACŁAW Co mówiłem, nie wiedziałem. KLARA "Kochaj - rzekłam - ja nie bronię". Ale wkrótce, gdyœ z zapałem Cisnšł w swoich moje dłonie: "Kochasz ty mnie, droga Klaro?" Zawszeœ mi się, zawsze pytał, Chocieœ w oczach dobrze czytał. WACŁAW Któż by nie chciał dać pół życia, By mógł wyssać, do upicia, Wyssać duszš z ust twych słowa, Które jeszcze uœmiech chowa. KLARA Niech tak będzie rzekłam w końcu: "Kocham?, bom też i kochała. udajšc jego zapał "Co za szczęœcie, rozkosz, radoœć! Dzięki niebu, ziemi, słońcu!..." Tym życzeniom czynišc zadoœć, Już natura zubożała Więcej dla cię nic nie miała. WACŁAW Prawda, wyznać się nie boję, Dopełniła wtenczas miary; Lecz gdy zwiększa miłoœć moję, Czyż nie winna zwiększać dary? KLARA Za dni parę rzekłeœ, luby: "Ach, to okno, ach, ta krata Będš Ÿródłem mojej zguby. Patrz, jak różdżka różdżkę splata, Jak ku sobie kwiat się skłania, Któż nam , Klaro, tego zbrania?" WACŁAW Miałżem w myœli mych zamęcie Zimnš kratę brać w obięcie? KLARA Usłuchałam cię, Wacławie: Dzień w dzień schodzim się w altanie, Lecz i razem, co dzień prawie, Nowe od cię mam żšdanie. Tobiem szczęœcie życia winna, Ty nawzajem - chętnie wierzę; Czemuż twoja miłoœć inna, Coraz nowš postać bierze? Kiedy rozkosz być przy tobie Aż przepełnia serce moje, Ty, niewdzięczny, w tejże dobie Tłumisz tylko niepokoje. WACŁAW Ach, obecnoœć mnie zastrasza, Bo tak dotšd czynim mało, By zapewnić przyszłoœć całš - A przyszłoœciš miłoœć nasza. Z twoim stryjem ojca mego Cišgłe sprawy, sprzeczki, kłótnie Nic nie wróżš nam dobrego; Raczej mówiš, iż okrutnie Będziem kiedyœ rozdzieleni, Jeœli... KLARA Dokończ, pokaż drogę! Ty czy ja tu pomóc mogę? WACŁAW Tylko twoja wola zmieni, Co się zdaje nie do zmiany. KLARA Mówże, słucham. WACŁAW Żem kochany, Że cię kocham nad te nieba, Że przy sobie żyć pragniemy, bbo^ˆŠj ľAŘ48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đj €c oc ’Dž+c€ÉcY ƒcÜ%¨c„+c 3óc“9_To oboje dobrze wiemy; Nie oboje - czego trzeba, Aby zniszczyć to ukrycie, W którym pełza nasze życie, I nie truchleć, czy dzień szczęœcia Nie poprzedza dnia żałoby. KLARA Czegóż trzeba? Mów. WACŁAW Zamęœcia. KLARA O szalony! gdzież sposoby? WACŁAW W twojej woli. KLARA W woli stryja, W woli ojca, powiedz raczej. WACŁAW Co zawadza, to się mija, Gdy nie może być inaczej. KLARA A, rozumiem. - Nie, Wacławie, Gdzie mnie zechcesz, znajdziesz wszędzie Zawsze twojš - prócz w niesławie. WACŁAW Ależ, Klaro, mojš żonš... KLARA Któż to, powiedz, wiedzieć będzie, Czyœ zaœlubił wykradzionš?... Co za hałas!... Słyszę kroki!... Coraz bliżej!... IdŸ bez zwłoki! WACŁAW Jedno słowo... KLARA Już ci dane. WACŁAW Jak nie zmienisz, żyć przestanę. KLARA z czułoœciš, jakby poprawiajšc Przestaniemy, jeœli zechcesz. WACŁAW Pomyœl tylko, Klaro droga... KLARA wytršcajšc go prawie Ale idŸże, idŸ, dlaboga! Przechodzi scenę. Scena siódma Papkin, Œmigalski, kilku służšcych z kijami, póŸniej Rejent i Czeœnik w oknach PAPKIN Panie majster, proszę waœci Przyzwoicie, grzecznie, ładnie, Nie murować tu z napaœci, Bo mu na grzbiet co upadnie. po prótkim milczeniu Wy zaœ drudzy, dobrzy ludzie, Którzy młotki, piony, kielnie W niepotrzebnym dzisiaj trudzie Używacie arcydzielnie, IdŸcie wszyscy precz do czarta! po krótkim milczeniu Będzie, widzę, rzecz uparta! Ta hołota, jakby głucha, Mego słowa ani słucha. - No, Œmigalski za kark! weŸ narzędzie! Grzecznie, ładnie, bez hałasu, Niech wszystkiemu koniec będzie. Nic się nie bój - ja za tobš. Œmigalski posuwa się z służšcymi ku mularzom. Papkin cofa się za róg domu. ŒMIGALSKI Precz! precz! REJENT w oknie Stójcie! co to znaczy? ŒMIGALSKI Czeœnik, pan mój, kazać raczy, Aby muru nie kończono. CZEŒNIK w oknie Tak jest, każę, bo mam prawo. Dalej naprzód! dalej żwawo! Œmigalski posuwa się naprzód. Papkin, którybył wyszedł, znowu się cofa za róg domu. REJENT Jakie prawo? CZEŒNIK Jak kupiono Mur graniczny, tak zostanie. REJENT Ależ, luby, miły panie, To szaleństwo z waszej strony - I mur będzie naprwiony. CZEŒNIK Wprzódy trupem go zaœcielę. REJENT do mularzy kończcie œmiało, przyjaciele, GardŸcie ze mnš próżnym krzykiem. CZEŒNIK Chcesz więc bójki? REJENT Mój czeœniku, Mój sšsiedzie, luby, miły, Przestań też być rozbójnikiem. CZEŒNIK Co! jak! - Żwawo! bij, co siły! Œmigalski z swoimi ludŸmi wstępuje na mur.Mularze cofajš się tak, że bójka zostaje zakryta częœciš muru całego. REJENT Panie majster, ja w obronie - Nic się nie bój! - Niechaj bije, Kiedy go tam œwiędzš dłonie. Dobrze! dobrze! - po czuprynie. Ot, tak - lepiej! - co się wlezie! Nic się nie bój! - z tego trzeba. - Niechaj bije! Œwiat nie zginie! Ja Czeœnika za to skryję, Gdzie nie widać ziemi, nieba. CZEŒNIK wołajšc za siebie Hej! Gerwazy! daj gwintówkę! niechaj stršcę tę makówkę! Prędko! Rejent zamyka okno Ha, ha! fugas chrustas! No, Œmigalski, dosyć będzie! Daj półzłotka albo złoty Baserunku dla hołoty, Ale zabierz im narzędzie. Dosyć, dosyć na dziœ będzie. Zamyka okno Po odejœciu wszystkich Papkin, obejrzwszy się, że już nie ma nikogo, mówi ku murowi: PAPKIN sam Ha! hultaje, precz mi z drogi, Bo na miazgę was rozgniotę - Nie zostanie jednej nogi. A mam diablš dziœ ochotę! Wielu was tam? ChodŸ tu który! Nie wylezie żaden z dziury? O wy łotry! O wy tchórze! Jutro cały zamek zburzę. Scena ósma Papkin, Wacław WACŁAW stanšwszy tuż za nim Jutro? Papkin zdejmuje kapelusz. Mamże wracać w progi, Które pewnie z przyszłš dobš Zrówna z ziemiš wyrok srogi? - Wolę jeńcem iœć za tobš. PAPKIN wkładajšc kapelusz na bakier Pardon mówisz? WACŁAW Pardon, panie. PAPKIN Znasz me męstwo? WACŁAW Jak zły szelšg PAPKIN Boisz mi się? WACŁAW Niesłychanie! PAPKIN Pójdziesz za mnš? WACŁAW Pójdę, panie. PAPKIN Lecz czym jesteœ? WACŁAW Czym ja jestem? Jestem... jestem... PAPKIN chwytajšc za broń Cóż to znaczy!... WACŁAW Komisarzem mego pana. PAPKIN Co? - Rejenta? WACŁAW Nie inaczej PAPKIN Czy to, proszę, rzecz słychana! Ledwie szlachcic na wioszczynę Z pękiem długów się wydrapie, Już mieć musi komisarza! Dziw się potem, gdy się zdarza, Że wołajš: "Sto tysięcy! - Kto da więcéj?" A jak krzyknš po raz trzeci, Jakby z procy szlachcic leci I do swego komisarza Idzie w służbę za szafarza Ale chodŸmy na stronie Czeœnikowi Wielkš radoœć jeńcem sprawię, I zapewne do mnie powie, Gdy mu zdobycz mš przedstawię: "Niechaj Klara twš zostanie". ChodŸ, mój jeńcze. WACŁAW Idę, panie. AKT DRUGI Pokój jak na poczštku aktu pierwszego. - Czeœnik siedzi przy stoliku. Scena pierwsza Czeœnik, Papkin, wchodzi za nim Wacław, który zostaje przy drzwiach. PAPKIN rzucajšc się w krzesło A bierz licho takie znoje! Ledwie idę, ledwie stoję - Ależ bo to było żwawo! Diablem gromił w lewo, w prawo - Ledwie żyję. - Każ dać wina! A starego. Wyschła œlina, Pot strugami ciecze z czoła - Któż me dzieła pojšć zdoła! CZEŒNIK Ja, bom widział. PAPKIN Ha! widziałeœ? - Gracko?... CZEŒNIK Gracko z tyłu stałeœ. PAPKIN Z tyłu, z przodu, nic nie znaczy, Dobry rycerz wszędzie straszny. CZEŒNIK Ta bezczelnoœć... PAPKIN Nie inaczéj, Bezczelnoœci trzeba było, Aby walczyć z takš siłš. CZEŒNIK Waszeć kłamiesz, mocium panie... PAPKIN Tylko słuchaj, słuchać warto: Chciałem zdobyć rusztowanie, Lecz skończyłem tak zażarto, Żem się znalazł z drugiej strony; Przyciœnięty, otoczony Mularzami, pachołkami, Hajdukami, pajukami, A, kroć kroci! jak się zwinę! Jak dwóch chwycę za czuprynę! Dalej żwawo młynka z niemi! Jak cepami wkoło młócę, Ile razy się obrócę, Po dziesięciu ich na ziemi. Tak mi rosła wcišż mogiła, A gdy z murem równa była, Otworzyłem obie dłonie I stanšłem na tej stronie. Lecz co jeszcze... CZEŒNIK Tfy! do czarta!... PAPKIN Podziwienia rzecz jest warta, Że uniosłem z sobš jeńca - Teraz, panie, czekam wieńca. CZEŒNIK postrzegłszy Wacława Cóż to znaczy? PAPKIN ocierajšc czoło Komisarza Pana Milczka w jasyr wzišłem. CZEŒNIK A to po co? jakim czołem? PAPKIN Ja zabieram, co się zdarza. CZEŒNIK do Wacława Waszeć z Bogiem ruszaj sobie I uwiadom swego pana, Że jak w jakim bšdŸ sposobie Mnie zaczepka będzie dana, To mu takš fimfę zrobię, Iż nim rzuci wkoło okiem, Wytnie kozła pod obłokiem. Waœć się wynoœ szybkim krokiem. PAPKIN Poœwięć się tu czyjej sprawie, Walcz jak Achil, radŸ jak Kato, Pozazdroszczš twojej sławie I sto czartów dadzš za to. WACŁAW do Czeœnika Przebacz, panie, słów niewiele, Które wyrzec się oœmielę: Jesteœ gniewny na sšsiada, Że ci czasem na zawadzie... CZEŒNIK Czasem? - zawsze. WACŁAW On powiada... CZEŒNIK Niech nie słyszę o tym gadzie. WACŁAW Czy nie byłoby sposobu, Ustšpiwszy ze stron obu, Zapomniawszy przeszłe szkody, Do sšsiedzkiej wrócić zgody? CZEŒNIK Ja - z nim w zgodzie? - Mocium panie, Wprzódy słońce w miejscu stanie, Wprzódy w morzu wyschnie woda, Nim tu u nas będzie zgoda. WACŁAW Dzisiaj umysł niespokojny Za porywczo sšd wyrzeka... CZEŒNIK Od powietrza, ognia, wojny, I do tego od człowieka, Co się wszystkim nisko kłania - Niech nas zawsze Bóg obrania. WACŁAW Lepiej nisko niż nic wcale. CZEŒNIK Brednia! WACŁAW Ale... CZEŒNIK Nie ma ale! WACŁAW Nie broń, panie, mieć nadziei... CZEŒNIK Bronię, do kroć sto tysięcy! I niech o nim nie wiem więcéj Ni o jego ironicznie zmierzajšc do Wacława kaznodziei, Bo się obom, mocium panie, Jakem szlachcic, co dostanie! Odchodzi w drzwi œrodkowe. Scena druga Papkin, Wacław. PAPKIN Diabeł pali w tym Czeœniku. WACŁAW Chcieć ich zbliżyć - czasu szkoda. PAPKIN Mało zysku, dużo krzyku. WACŁAW Tych dwóch ludzi - ogień, woda. PAPKIN Cóż, paniczu, będzie z nami? WACŁAW Ha! zostanę tu w niewoli. PAPKIN Brałem jeńców tysišcami, Co zawiœli od mej woli; Bom lat dziesięć toczył boje, Gdzie się lały krwawe zdroje, Tak że wkoło na mil cztery Jak czerwone było morze. Tam zyskałem i ordery, I tytuły, i honory; Ale tego być nie może, Zbyt to szczytne dla nas wzory; Dziœ utarczka jest igraszkš, A twa wolnoœć będzie fraszkš. WACŁAW Ja w niewoli tu zostanę. PAPKIN Prawo wstrzymać jest mi dane, Ale zawsze był wspaniały, Przyjmę zatem okup mały. WACŁAW Ja w niewoli zostać muszę. PAPKIN Znaj więc wielkš moję duszę: Jesteœ wolny - idŸ do diaska - A za wolnoœć dasz co łaska. WACŁAW Ja zostanę tu w niewoli. PAPKIN Ale Czeœnik nie pozwoli. WACŁAW Kto mnie ujšł, niech mnie trzyma. PAPKIN Ale, bratku, sensu nié ma; Nie daj grosza, a idŸ sobie. WACŁAW I pół kroku stšd nie zrobię. PAPKIN IdŸ, bom gotów użyć broni. WACŁAW zawsze z flegmš A ja tylko własnej dłoni. PAPKIN na stronie Cóż za człowiek, u kaduka! Samochcšcy guza szuka I mnie jeszcze go nagoni. do Wacława Bój się Boga - idŸ do czarta. WACŁAW Nie, nie pójdę - tu zostanę. PAPKIN A to jakaœ ćma uparta! WACŁAW pokazujšc sakiewkę Ale popatrz no, bratku - co to? PAPKIN Brzękniej tylko... WACŁAW Złoto? PAPKIN Złoto. WACŁAW Będzie twoim... PAPKIN Niech pan siada. WACŁAW Ale darmo nikt nie daje... PAPKIN Wielka prawda. - Cóż wypada, Abym zrobił? Gdyż zostaję W położeniu arcyciasnym: Za procentem moim własnym Trzeba jeŸdzić jak w konkury, A w kieszeni, panie bracie, Albo pustki, albo dziury. WACŁAW Kocham Klarę. PAPKIN na stronie Otóż macie! WACŁAW I chcę zostać tu przy Klarze. PAPKIN To Ÿle. WACŁAW chowajšc sakiewkę Czy Ÿle? PAPKIN zatrzymujšc mu rękę Niekoniecznie; Ale Czeœnik w tym zamiarze Będzie pewnie działać sprzecznie. WACŁAW Niechaj nie wie. PAPKIN Jak się dowie? WACŁAW Niech mnie przyjmie. PAPKIN Trudno będzie. WACŁAW brzęczšc złotem Tu poczštek - koniec w głowie. PAPKIN A jak Czeœnik na mnie siędzie? WACŁAW Nic nie znaczy. PAPKIN Ba! jak komu. wzruszajšc głowš I dla Klary - komisarza... WACŁAW Jestem Wacław. PAPKIN Syn Rejenta!... O dlaboga!... I w tym domu! Waszmoœć obu nas naraża, Oba będziem na praszczęta Wacław brzęknšł sakiewkš Brzęczy pięknie... WACŁAW Miej za dane, Jeœli w służbie tu zostanę. PAPKIN Ha! sprobuję... chce wzišc sakiewkę WACŁAW odsuwajšc PóŸniej nieco. Lecz pamiętaj, że z mej wieży Szybo kulki na dół lecš; Fiut z wiatrówki - Papkin leży... Gdyby zdradzić chęć go jęła. PAPKIN W skrytym toku tego dzieła Tak postšpię, jak należy, Nie zważajšc na przymówkę - Ale, Waciu, jak mnie kochasz, Dzisiaj jeszcze spal wiatrówkę. WACŁAW Nie trać czasu. PAPKIN Idę, idę. na stronie Diabeł nadał tryumf taki! Coraz głębiej lezę w biedę; W moim jeńcu mam rywala - Przykro z bliska, gorzej z dala; Tamten zamknie, ten zastrzeli - A bodaj cię diabli wzięli! wracajšc od drzwi A sakiewka?.. WACŁAW Zostać może. PAPKIN W samej rzeczy? WACŁAW Nie inaczéj. Papkin wychodzi œrodkowymi drzwiami Scena trzecia Wacław, Klara KLARA Co wyrabiasz, o mój Boże! Trzeba by mi być w rozpaczy, Żebym tylko czasu miała. WACŁAW Cóż się stało? co się dzieje? KLARA Jeszcze mi się w oczy œmieje! Ja wiem wszystko, bom słuchała - Chcesz tu zostać. WACŁAW Cóż w tym złego? KLARA Miej rozsšdek. WACŁAW Cóż mi z niego? Kiedy już jest dowiedzione, Że rozsšdku zwykłš drogš Niezawodnie połšczone Losy nasze być nie mogš, Po cóż w dawnej trwać kolei? Dalej żwawo manowcami, Gdzie zadnieje blask nadziei, Gdzie mniej ciemno jest przed nami! Nie rzucajmy na bok okiem, Bo przepaœci pewnie w koło, Ale w niebo wzniósłszy czoło, Œmiałym naprzód idŸmy krokiem! A jeżeli stałoœć będzie Towarzyszyć w naszym pędzie, Mimo sporu, przeszkód wielu, Dojdziem przecie kiedyœ celu. KLARA Dobrze mówisz, idŸmy œmiało! Prostš drogš zyszczem mało, Przekonałeœ przyjacielu; Lepiej mówisz niż dziœ rano, Gdyœ ucieczkę z sobš radził. Ale nużby cię poznano? Nużby Papkin ufnoœć zdradził? WACŁAW Nie patrz w przepaœć, moja droga, Tu, do serca, nachyl skronie: Prędko zniknie każda trwoga, Gdy w miłoœci wzrok utonie. KLARA Zostań zatem w imię Boże, Masz ode mnie pozwolenie. WACŁAW Twoje, Klaro, nie pomoże, Lubo - z życiem równie cenię. KLARA I do stryja trafim może, A to - wolš Podstoliny. Bo wiedz, iż w tej właœnie chwili Miłoœć sobie oœwiadczyli. Ona skromna, raczka spiekła, Ale ršczkę mu przyrzekła. Ujšć ci jš łatwo będzie, Pochlebiajšc w każdym względzie. Chwal bez miary rozum, cnoty, Pięknoœć, kształtnoœć jej osoby, A czym zechcesz - w naszym domu Tej zostaniesz jeszcze doby. WACŁAW Z komisarza na pisarza! Zły coœ pozór stšd wynika; Ależ znowu, wszak się zważa Honor służby u Czeœnika. KLARA Biegnę, powiem Podstolinie, Że ktoœ z proœbš tu jš czeka. podajšc mu rękę Miej nadzieję - złe przeminie - Chwila szczęœcia niedaleka. Odchodzi w drzwi prawe. Scena czwarta WACŁAW Przed godzinš z trwogi mdleje, Za godzinę - wzorem męstwa; To nie widzi podobieństwa, To ma więcej niż nadzieję. - O płci piękna, luba, droga! Twoja radoœć, twoje żale - To jeziora lekkie fale: Jedna drugš cišgle œciga - Ta się schyla, ta się dŸwiga, Ale zawsze w blasku słońca, Zawsze czysta i bez końca! - A my, dumni władcy œwiata, Mimo siebie pochwyceni, Za tym cieniem, co ulata, Całe życie, z chwili w chwilę, Przepędzamy jak motyle. Scena pišta Wacław, Podstolina z drzwi prawych PODSTOLINA Gdzież suplikant? - O cóż prosi? WACŁAW z niskim ukłonem Tu jest natręt. PODSTOLINA Ty, młodzianie? WACŁAW jeszcze nachylony Zbyt się winnym może stanie, Iż tak œmiało wzrok podnosi... Ha!... PODSTOLINA Co widzę! WACŁAW po krótkim milczeniu Anna! PODSTOLINA Wacław! WACŁAW z pomieszaniem Nie wiem w prawdzie... PODSTOLINA To spotkanie!... WACŁAW Ty więc jesteœ Podstolinš? PODSTOLINA Nie wiedziałżeœ?... WACŁAW jak wprzódy Przed godzinš... na stronie Co tu mówić?... z jakiej roli... PODSTOLINA Nie wiedziałżeœ, że podstoli Czepiersiński, mój mšż trzeci, Niech nad duszš Bóg mu œwieci, Zaœlubiwszy mnie na wiosnę, Już w jesieni leżał w grobie? WACŁAW Tak, tak, przypominam sobie... PODSTOLINA Oddał ducha na mym łonie. WACŁAW roztargniony Oddał?... Tak, tak - oddał pewnie. PODSTOLINA Zapłakałam zrazu rzewnie; Nie mieć męża mocno boli, Lecz i smutek w czasie tonie. WACŁAW roztargniony Więc utonšł pan Podstoli. PODSTOLINA Któż powiada? WACŁAW Nie powiada? Dobrze. - Zatem... odejœć muszę. PODSTOLINA zatrzymujšc go Co on myœli, co on gada! Ty szalejesz, na mš duszę! WACŁAW To być może. PODSTOLINA czule Ja cię zwišżę, Ja cię zamknę, drogi ksišżę, WACŁAW Ach, nie powtórz tego słowa! Patrz, jak wstydem cały płonę Za studenckie przewinienia. Ni tytułu, ni imienia Wacław dalej nie zachowa, Bo te były... PODSTOLINA Cóż? WACŁAW Zmyœlone. PODSTOLINA Wszystko? WACŁAW Wszystko, co do joty. PODSTOLINA I nie - księciem?... WACŁAW Ani trochę. PODSTOLINA Cóż za powód? WACŁAW Myœli płoche, Szał młodoœci... chęć pustoty... Jednym słowem, coœ bez celu, Jak to każde głupstwo prawie. PODSTOLINA Ależ miłoœć twa, Wacławie?... WACŁAW na stronie SiedŸże teraz w wilczym dole! PODSTOLINA Ten rumieniec na twym czole Jak tłumaczyć? - Ja czekałam, W całej Litwie cię szukałam, Lecz o księciu Rodosławie Nikt nie wiedział, nie mógł wiedzieć. WACŁAW Byłem... młody... PODSTOLINA powtarzajšc ironicznie "Byłem młody"? Ale biegły w swojej sztuce. WACŁAW Tego nie wiem. PODSTOLINA Sš dowody. WACŁAW A to jakie? PODSTOLINA Twoja zdrada. WACŁAW Żem się zmienił, być to może; Trudnoż kochać nieustannie! Lecz gdy karcić mnie wypada, Czyż przystoi - zmiennej Annie? Nie szukałaœ zbyt daleko, Nie czekałaœ czas zbyt długi - Podstolemu spadło wieko, Już ci Czeœnik na usługi, I niech dzisiaj Czeœnik ziewnie, Jutro krajczy będzie pewnie. Ja wyrzutów ci nie robię, Owszem, owszem, szczęœć ci Boże; Lecz co czynić wolno tobie, Niechże każdy czynić może. Gdym więc zmieniał czucia moje, Szedłem tylko w twoje œlady - I zdradzaliœmy oboje ^ˆŠj ľAŘ48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đj€˜c.cFóc9šcӁcT&"U(Óc€(-c93+cd:4YLub też wcale nie ma zdrady. PODSTOLINA Jestem wdowš, mój Wacławie. WACŁAW Ja żonaty jestem prawie. PODSTOLINA Któż ty jesteœ, ty, zbyt znany? WACŁAW Wacław Milczek. PODSTOLINA Syn Rejenta! Tu, w tym domu... WACŁAW kończšc Zabłškany. PODSTOLINA Jestem trwogš wskroœ przejęta... W oczach ciemno... serce bije... Jak cię Czeœnik tu odkryje! Jak rywala pozna w tobie!... WACŁAW Ach, nie znajdzie już go we mnie. PODSTOLINA Nie zapieraj się daremnie; Wszak błagałeœ Podstolinę, By do ciebie wyjœć raczyła... Czegóż żšdasz? WACŁAW Niechaj zginę, Jeœli sam wiem. - Bywaj zdrowa! PODSTOLINA zatrzymujšc go Zawsze jeszcze dawna głowa; Stój, nie odchodŸ. WACŁAW na stronie Ach, Papkinie, Wzišłeœ, wzišłeœ mnie w niewolę. PODSTOLINA Ty kochanyœ był jedynie; Nad sto ksišżšt ciebie wolę. Do mych komnat chodŸ w ukrycie, Tam bezpieczny będziesz, luby, Bo cię broni moje życie, Bo z obrony szuka chluby. Scena szósta Podstolina,Wacław; Klara z drzwi prawych WACŁAW zoczywszy Klarę, boleœnie Ach! KLARA wesoło I cóż? PODSTOLINA To jest... WACŁAW Nic nie ma... KLARA do Podstoliny Czegóż żšda? PODSTOLINA na stronie Co powiedzieć?... KLARA na stronie Dobrze idzie - już z nim trzyma głoœno Nie powinnam może wiedzieć? WACŁAW O, dlaczego!... PODSTOLINA Wielkiej wagi Jest interes jegomoœci, Działać trudno bez rozwagi; Zatem, proszę, nie mów słowa, Że o jego wiesz bytnoœci - PóŸniej całš rzecz wyłuszczę. WACŁAW cicho do Podstoliny Ja odejdę PODSTOLINA podobnież Ja nie puszczę. głoœno Proszę z sobš waszmoœć pana! Jego sprawa zawikłana, Musze przejrzeć dokumenta. do Klary, całujšc jš w czoło A Klarunia niech pamięta Nie powiadać nic nikomu... KLARA Nikt się w tym nie dowie domu... PODSTOLINA Bo nad miarę nam zaszkodzi; PóŸniej powiem, o co chodzi. Odchodzi, kiwnšwszy na Wacława, który zespuszczonš głowš odchodzi za niš w drzwi prawe. KLARA sama Œmieszniejszego cóż być może, Jak - gdy zwodzić chce zwiedziony! Ach, jak Wacław w swej pokorze Zdał się wzywać jej obrony! Ledwiem, ledwie œmiech wstrzymała. Ale hola? hola, panno! Do tryumfu nie masz prawa; Choć poczštek dobry miała - Nie wygrana przez to sprawa. Scena siódma Klara, Papkin PAPKIN Jak w dezertej Arabiji Złotosiejny wzrok Febowy Niesie skwarem œmierć liliji, Aż nakłoni białej głowy, A zebrana na błękicie Płodorodna kropla rosy Wraca zwiędłej nowe życie I unosi pod niebiosy - Równowładna, równoczynna Prezencyja twoja miła, Staroœcianko miodopłynna, z ukłonem Dla twojego sługi była. Jużem bliski był zwiędnienia, Gdy twe oko wszystko zmienia. Oby kiedyœ dały bogi, Abym niosšc odwet drogi, Nim czas raŸniej machnie kosš, Był twym żarem, był twš rosš. ukłon głęboki KLARA ironicznie całš tę scenę, oddajšc niski ukłon Równie z rytmu, jak z oręża, Tak sławnego dostać męża Jest zaszczytem białogłowy; Ale każdy dziœ młodzieniec Miłosnymi czczymi słowy Zwykł przeplatać œlubny wieniec, Trudnoż zawsze dawać wiarę. PAPKIN Cóż, nie wierzyć, wielkie Nieba! Że się kocha pięknš Klarę, Czyliż na to przysišg trzeba? KLARA Że się kocha - nie potrzeba, A że zawsze równie będzie - I przysięga nic nie znaczy. PAPKIN Ach, na serca mego grzędzie Niech twe ziarnko bujać raczy, A zadatek ten twój mały Puœci korzeń wiecznotrwały. KLARA W dawnych czasach rycerz prawy, Lubo zdobion wieńcem sławy, Lubo staczał krwawe boje, Nim oœwiadczył miłoœć swoję - Ku czci drogiej swej kochanki W turniejowe wjeżdżał szranki. Tam na kopiš dzielnie gonił, Po dziesięciu zsadzał z koni, I dopiero gdy się skłonił Wzišć nagrodę z lubej dłoni, Błagał, aby sercu miła Kochać mu się pozwoliła, By mu wolno pod jej barwš Kruszyć kopie, miecze œcierać, Dla niej tylko żyć, umierać. PAPKIN Z tego stroju i z tej broni Marsowego znać piastuna, Co w rycerskiej zbiegł pogoni Od bieguna, do bieguna. Oby moja Artemiza, Œwiatu groŸne to żelazo, Krwiš jak gšbka napęczniałe, Przemówiło choć tš razš Wam na wiarę - mnie na chwałę. z coraz większym zapałem Gdzie na skale gród kamienny, Gdzie działami mur brzemienny, Gdzie bagnetów ostre wały, Gdzie sklepienie z dzid i szabli, Tam był Papkin - lew zuchwały! Strzelec boski! - rębacz diabli! Jęk, szczęk, ryk, œmierć dookoła; Tu bezbronny pardon woła, Tu dziewica ręce łamie, Matka płacze, dziecię kwili, Ale spada moje ramię - Ci, co żywi, już nie żyli. Klara parszcha œmiechem Przebacz zapał zgrozokrwawy Rycerskiego uniesienia! Ale, widzisz - doœć mam sławy Brak mi tylko pozwolenia, Bym w fortunnych stanšł rzędzie, Których celem Klara będzie. KLARA Więc zezwalam. PAPKIN klękajšc Przyjmij œluby... KLARA Hola! teraz lata próby, W nich dowody posłuszeństwa, Wytrwałoœci i œmiałoœci. PAPKIN O królowo wszechpięknoœci! Ornamencie człowieczeństwa! Powiedz: "W ogień skocz, Papkinie" - A twój Papkin w ogniu zginie. wstaje KLARA Nie tak srogie me żšdanie; Klejnot rycerskiego stanu Pastwš ognia nie zostanie. Lecz powtarzam waszmoœć panu: Posłuszeństwa, wytrwałoœci I œmiałoœci żšdam próby. PAPKIN W każdej znajdę powód chluby. KLARA Posłuszeństwa chcšc dać miarę, Milczeć trzeba szeœć miesięcy. PAPKIN Nic nie gadać! KLARA Tak - nic więcéj. Wytrwałoœci zaœ dam wiarę, Gdy o chlebie i o wodzie... PAPKIN Tylko, przebóg niezbyt długo. KLARA Rok i dni szeœć... PAPKIN boleœnie Jestem w grobie... z ukłonem Ale zawsze - twoim sługš. KLARA Zaœ œmiałoœci - w tym sposobie Da mi dowód, kto dać zechce: W oddalonej stšd krainie Jadowity potwór słynie, Najmężniejszym trwogš bywa - Krokodylem się nazywa. Niech go schwyci i przystawi, Moje oko nim zabawi; Bom ciekawa jest nad miarę Widzieć żywš tę poczwarę. To jest wolš niewzruszonš. A kto spełni, co ja każę, Ten powiedzie przed ołtarze, Tego tylko będę żonš. Ukłoniwszy się, odchodzi w drzwi prawe Scena ósma PAPKIN po długim milczeniu Krrrokodyla! ironicznie Tylko tyle! Co za koncept, u kaduka! Pannom w głowie krokodyle, Bo dziœ każda zgrozy szuka: To dziœ modne, wdzięczne, ładne, Co zabójcze, co szkaradne. Dawniej młoda panieneczka Mile rzekła kochankowi: "Daj mi , luby, kanareczka", A dziœ każda swemu powie: "Jeœli nie chcesz mojej zguby, Krrrokodyla daj mi, luby". po krótkim milczeniu Post, milczenie - wszystko fraszka, Straży przy mnie nie postawi. Ale potwór nie igraszka. Czart - nie Papkin go przystawi. idzie ku drzwiom prawym i spotyka się z wybiegajšcym Wacławem Ha! WACŁAW Co? PAPKIN Nic. WACŁAW rzucajšc mu sakiewkę Masz - milcz, bo wiesz!... PAPKIN chwytajšc sakiewkę Wiem. Wacław odchodzi. Po krótkim milczeniu Wiem? - Nic nie wiem. Czy zostaje, Czy odchodzi, za co daje - Nie wiem wcale. Wiem, że złoto; Wiem, że dajšc, zrobił ładnie, Ale nie wiem, od Czeœnika Czy mi na kark co nie spadnie. Wiem, jak zdradzę zalotnika, Że z wiatrówki dmuchać gotów; Ale nie wiem, nie wiem wcale, Czy na końcu z tych obrotów Od Czeœnika łeb ocalę. Wiem i nie wiem. - Sprawa diabla: Tutaj kulka - a tu szabla. Jednak dobrze rzekł pan Benet: podrzucajšc sakiewkę Beatus qui tenet. Scena dziewišta Papkin, Czeœnik z drzwi œrodkowych CZEŒNIK Winszuj, waszmoœć, mi sukcesu! Dzisiaj moje zrękowiny, Już finalnie, bez regresu Słowom dostał Podstoliny. PAPKIN Ja wiem, jak to przyszło drogo, Wszak ci mojš to robotš. CZEŒNIK O! waœcinš! - Patrzcie no go! Mnie się, waszeć, pytaj o to. oglšdnšwszy się Tak mi się tam w dobrš chwilę Nawięła snadnie, mile, Dała zezek, umizg taki, Żem posunšł w koperczaki. Ona dalej w ceregiele - Ni siak, ni tak, tędy, siędy, A ja sobie coraz bliżej, Œród chychotek, œród gawędy, Bliżej... bliżej... Cmok! - nareszcie... dobrodusznie A! zrobiłem wstyd niewieœcie. Jak alkiermes wskroœ spłonęła - Mnie konfuzja ogarnęła, Tak że wzišwszy za pas nogi Chciałem drapnšć za trzy progi. Wtedy ona, mocium panie, Zawołała: "Stój, Macieju - Niech się twoja wola stanie, Ja przyjmuję jš w pokorze, Masz ten pierscień - szczęœć nam Boże". PAPKIN Daj go kaci! wielka sztuka! CZEŒNIK w złoœci Z rewerencjš, u kaduka, Bo... wskazuje drzwi PAPKIN A zawszeœ w gniewie skory! Jakie by to były spory, Gdybym nie miał krwi zimniejszej. Ale mówmy o ważniejszej Teraz rzeczy. CZEŒNIK Ja tak radzę. PAPKIN Ów młodzieniec od Rejenta, Co mnie długo popamięta! Bardzo prosi, czy nie może Przy waszmoœci zostać dworze. Zdatny, zwinny, wierny będzie, Lecz co z tego?... tajemnie Mówiš wszędzie, Że za kołnierz nie wyleje. CZEŒNIK Nie wyleje - czy wyleje, Miejsca u mnie nie zagrzeje: Bo nie będę z ziemi zbierał, Co Milczkowi z nosa spadnie... Chyba, gdyby się opierał, Chciał zatrzymać samowładnie, Wtedy przyjmę na przekorę. Będziesz mógł to poznać snadnie, Bo imprezę innę biorę: Za dzisiejszš mš swawolę I że w murze gdzieœ tam dziura, Gotów pieniać mnie szlachciura, Więc krzyżowš skończyć wolę. Pójdziesz wyzwać, mocium panie; Circa quartam niech mi stanie U trzech kopców z Czarnym Lesie. do siebie Jak mu utnę jedno ucho, A czej z drugim się wyniesie. PAPKIN Lepiej pisać... CZEŒNIK A, broń Boże! Tam objaœnień, tam namowy, Tam potrzeba tęgiej głowy. PAPKIN Muszę przyznać się waszmoœci: Od ostatniej mej słaboœci Tak zgłupiałem!... CZEŒNIK To być może. PAPKIN Zatem... CZEŒNIK Wykręt nie pomoże. PAPKIN Miejże, człeku, Boga w duszy, Nie wysyłaj nieboraka; Nim mu w lesie utniesz uszy, Mnie tam spotka hańba jaka. Wszakżeœ mówił dzisiaj rano: "Miłe mi jest jeszcze życie, Gotów otruć, zabić skrycie". CZEŒNIK Skrycie? - Nie, na boskim œwiecie. PAPKIN niekontent Ej tam, co tam! CZEŒNIK Tać ci przecie Mnie pod nosem łba nie utnie... PAPKIN Diabeł nie œpi. CZEŒNIK Bałamutnie! PAPKIN pokazujšc powieszenie A nużby mnie?... CZEŒNIK grożšc Niech spróbuje! Takš bym mu kurtę skroił!... PAPKIN Diabliż mi tam po tej kurcie, Jak zadyndam gdzie na furcie. CZEŒNIK głaszczšc go Wiesz, co, Papciu - spraw się ładnie, A w kieszonkę grubo wpadnie. Całuje go w czoło i odchodzi w drzwi lewe,Papkin ze skrzywionš twarzš i kiwajšc głowš w drzwi œrodkowe. AKT TRZECI Pokój Rejenta Scena pierwsza Rejent, Mularze Rejent siedzi przy stoliku i pisze. Dwóch Mularzy przy drzwiach stoi. REJENT Mój majstruniu, mówcie œmiało, Opiszemy sprawę całš: Na te ciężkie nasze czasy Boskim darem takie basy. Każdy kułak spieniężymy, Że was bito, wszyscy wiemy. MULARZ Niekoniecznie. REJENT Bili przecie, Mój majstruniu. MULARZ NiewyraŸnie. REJENT Czegóż jeszcze wam nie stało? Bo machano dosyć raŸnie. MULARZ Ot, szturknięto tam coœ mało. DRUGI MULARZ Któż tam za to skarżyć zechce. REJENT Lecz kto szturka, ten nie łechce? MULARZ Ha! zapewne... REJENT Ani głaszcze? MULARZ Ha! zapewne... REJENT A więc bije. MULARZ Oczywiœcie. REJENT Komu kije Porachujš koœci w grzbiecie, Ten jest bity - wszak to wiecie? A kto bity, ten jest zbity? Co? MULARZ Ha! dobrze pan powiada, Ten jest zbity. REJENT Więc was zbili, To rzecz jasna moi mili. MULARZ Ta, już jakoœ tak wypada. REJENT napisawszy Skaleczyli? MULARZ A, broń Boże! REJENT Nie, serdeńko? MULARZ Ach - nie. REJENT Przecie - Znak, drapnięcie?... MULARZ pomówiwszy z drugim Znajdziem może. REJENT A drapnięcie, pewnie wiecie - Mała ranka, nic innego. MULARZ Tać, tak niby... REJENT Mała - wielka, Jednym słowem rana wszelka Skšd pochodzi? MULARZ Niby... z tego... REJENT Z skaleczenia. MULARZ Nie inaczéj. REJENT Mieć więc ranę tyle znaczy, Co mieć ciało skaleczone; Że zaœ ranš jest drapnięcie, Więc zapewnić możem œwięcie, Że jesteœcie skaleczeni - Przez to chleba pozbawieni. MULARZ O! to znowu... REJENT Pozbawiony Jesteœ, bratku, i z przyczyny, Że ci nie dam okruszyny. pisze Zatem, zatem - skaleczeni, Przez to chleba pozbawieni, Z matkš - żonš - czworgiem dzieci... MULARZ Nie mam dzieci. DRUGI MULARZ Nie mam żony. REJENT Co? nie macie? - Nic nie szkodzi; Mieć możecie - tacy młodzi. MULARZ Ha! DRUGI MULARZ Tać prawda. REJENT napisawszy Akt skończony. Teraz jeszcze zaœwiadczycie, Że nastawał na me życie Stary Czeœnik - jęty szałem, Strzelał do mnie. MULARZ Nie widziałem. REJENT Wołał strzelby. DRUGI MULARZ Nie słyszałem. MULARZ Wołał wprawdzie: "Daj gwintówki!" - Lecz chciał strzelać do makówki. REJENT Do makówki... do makówki... No, no - dosyć tego będzie, Œwiadków na to znajdę wszędzie - Nie brak œwiadków na tym œwiecie. Teraz chodŸcie - bliżej! bliżej! Znakiem krzyża podpiszecie: Michał Kafar - trochę niżej - Tak, tak - Maciej Miętus. - Pięknie! - Za ten krzyżyk będš grosze, A Czeœniczek z żółci pęknie. MULARZ Najpokorniej teraz proszę, Coœ z dawnego nam przypadnie... REJENT Czeœnik wszystko będzie płacił. MULARZ Jakoœ, panie, to nieładnie... REJENT Byleœ wasze nic nie stracił. MULARZ Tum pracował... REJENT popychajšc go ku drzwiom IdŸże z Bogiem, Bo się poznasz z moim progiem. MULARZ Tu zapłata, każdy powié... REJENT popychajšc ku drzwiom IdŸ, serdeńko, bo cię trzepnę. MULARZ w drzwiach Ależ przecie... REJENT zamykajšc drzwi BšdŸcie zdrowi, Dobrzy ludzie, bšdŸcie zdrowi! wracajšc Czapkę przedam, pas zastawię, A Czeœnika stšd wykurzę; Będzie potem o tej sprawie Na wołowej pisał skórze. Lecz tajemne moje wieœci Jeœli wszystkie z prawdš zgodne - Tym, czym teraz serce pieœci, Najboleœniej tym ubodę! Scena druga Rejent, Wacław REJENT W czas przychodzisz, drogi synu, Omówimy słówek parę. siada i daje znak synowi, aby usiadł Z niejednego twego czynu Niezachwianš wzišłem wiarę, Iż wstępujšc w moje œlady Pobożnoœci kroczysz drogš, Że złe myœli, podłe rady Nigdy zwieœć cię z niej nie mogš. Rade temu serce moje, Quandoquidem już przy grobie, Żyję jeszcze tylko w tobie. ociera łzy Sekatury, gorżkie znoje W nieustannej alternacie Składam kornie ciebie gwoli Przy Najwyższym Majestacie. Bo ja tylko, moje dziecię, Do fortunnej twojej doli Aspiruję jeszcze w œwiecie. WACŁAW Łaski ojca dobrodzieja, Acz nieczęsty, dowód - drogi. REJENT W tobie jedna ma nadzieja, Lecz zazdroszczš mi jej wrogi; Syna z ojcem chcš rozdzielić, Chcš się smutkiem mym weselić, Złego ducha pnš mamidła, Twej młodoœci stawiš sidła. WACŁAW Nie rozumiem... REJENT Nie rozumiesz? Staroœcianka... WACŁAW Cna dziewica, Tę ubóstwiać... REJENT Skrycie umiesz. WACŁAW Jeœli była tajemnica, To dlatego, żem chciał wprzody Do sšsiedzkiej skłonić zgody. REJENT Mnie z Czeœnikiem? - O mój Boże! Któż jej więcej pragnšć może Niż ja, człowiek bogobojny? WACŁAW Zezwól zatem, abym z Klarš... REJENT Być nie może, żadnš miarš; Czeœnik burda - ja spokojny. WACŁAW Lecz cóż Klara temu winna, Że czasami stryj szalony? REJENT Czy tam winna, czy niewinna, Innej waœci trzeba żony; I, serdeńko - będzie inna. WACŁAW Ach, mój ojcze, wyrok srogi... REJENT Nieodmienny, synku drogi. WACŁAW Moja dola, rzekłeœ przecie, Jednym celem na tym œwiecie. REJENT Bóg to widzi i ocenia. WACŁAW Ja jš kocham. REJENT z uœmiechem To się zdaje. WACŁAW Nie przeżyję rozłšczenia. REJENT Ja się tego nie przestraszę. WACŁAW I przysięgam... REJENT surowo Zamilcz, wasze! z słodyczš Co los spuœci, przyjšć trzeba; Niech się dzieje wola nieba. - Lecz, serdeńko, gdyœ tak stały, Gdzież dawniejsze twe zapały? Milczysz... Jakże?... ironicznie Nie do wiary, Jak o wszystkim wie ten stary! WACŁAW Młodoœć... może... REJENT Podstolina Była quondam ta jedyna! Ta wybrana! ta kochana! Teraz bawi u Czeœnika. WACŁAW z poœpiechem Zaręczona Czeœnikowi. REJENT Póty temu nie uwierzę, Póki sama nie odpowié. WACŁAW Nie odpowie? Podstolina? REJENT Zapytałem jš w tej mierze; A jeżeli Bóg dozwoli, Przyjmie rękę mego syna. WACŁAW Lecz nie przyjmie syn jej ręki. REJENT Syn - posłuszny, Bogu dzięki. - Intercyzę przyłšczyłem, Gdzie dokładnie wyraziłem - Która zechce zerwać strona, Ta zapłaci sto tysięcy. WACŁAW Moje szczęœcie warte więcéj. ^ˆŠj ľAŘ48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đj€4c ´\c!Ôc"ä-c#Ťc$ź$Řc%”+ÍH&a/= c€'ž84c(Ň>ŻREJENT Szczęœciem będzie taka żona. WACŁAW Wprzód mogiła mnie przykryje... Leczi Czeœnik jeszcze żyje, On nas spali w pierwszym pędzie. REJENT z flegmš, jak zawsze Ha! - To Czeœnik wisieć będzie. Niech się dzieje wola nieba, Z niš się zawsze zgadzać trzeba. WACŁAW Ojcze! REJENT Synu! WACŁAW Ostre noże Topisz w sercu syna twego. REJENT Nie ma złego bez dobrego. WACŁAW Zmień twój rozkaz. REJENT Być nie może. WACŁAW rzucajšc się do nóg Ach, litoœci! REJENT Tę zyskałeœ! Patrz, ja płaczę. WACŁAW wstajšc Mieć nadzieję?... REJENT Nie, serdeńko, być nie może. WACŁAW Ja z rozpaczy oszaleję. REJENT Patrz, ja płaczę - ani słowa!... Cnota, synu, jest budowa, Jest to ziarno, które sieje... Wacław odchodzi. Po krótkim milczeniu: Jeszcze diable młoda głowa. Scena trzecia REJENT Co skłoniło Podstolinę, Wdówkę tantnš, wdówkę gładkš, Za takowę iœć gadzinę, To dotychczas jest zagadkš; Ale wštpić nie wypada, Iż zamienić będzie rada. prostujšc się Acz i staroœć bywa żwawa, Wżdy wiek młody ma swe prawa. Ale Czeœnik, gdy postrzeże, Iż na dudka wystrychnięty, Może... może... strach mnie bierze, Apopleksjš będzie tknięty... Niech się dzieje wola nieba, Z niš się zawsze zgadzać trzeba. Scena czwarta Rejent, Papkin PAPKIN wsuwajšc się trwożnie Wolnoż wstšpić? REJENT Bardzo proszę. PAPKIN z najniższym ukłonem i nieœmiało Pana domu i Rejenta Widzieć w godnej tej osobie Chluba wielka, niepojęta, Spada na mnie w tejże dobie, Jak niemylnie pewnie wnoszę. REJENT pokornie Tak jest - sługa uniżony. Wolnoż mi się w odwet spytać, Kogom zyskał honor witać? PAPKIN na stronie Hm! pokorna coœ szlachciurka, Z każdym słowem daje nurka... Niepotrzebne miałem względy... œmielej Jestem Papkin. Rejent wskazuje z ukłonem krzesło na œrodku stojšce. Papkin przypatrujšc się z uwagš Rejentowi, który, jak zawsze, z założonymi na piersiach rękoma nieporuszenie w miejscu stoi. Papkin mówi dalej na stronie: Jak uważam, Skończę wszystko bez pomocy. głoœno, wycišgajšc się na krzeœle Jestem Papkin, lew Północy, Rotmistrz sławny i kawaler - okazujšc gestem wstęgi orderowe Tak, siak, tedy i owędy... Mšdry w radzie, dzielny w boju, Dusza wojny, wróg pokoju. - Znajš Szwedy, muzułmany, Sasy, Włochy i Hiszpany Artemizy ostrze sławne I nim władać ramię wprawne - Jednym słowem, krótko mówišc, Kula ziemska zna Papkina. - Teraz, bratku, daj mi wina. REJENT po krótkim wahaniu, na stronie Nemo sapiens, nisi patiens. Dostaje butelki spod stolika, kilimkiem nakrytego - patrzy w nię do œwiatła - nalewa lampeczkę i podaje Papkinowi, którytymczasem mówi, co następuje: PAPKIN na stronie O! brat szlachcic tchórzem podszyt. Po zleceniu od Czeœnika Może sobie udrę łyka. nakrywa głowę; pije Cienkusz! pije Deresz! pije REJENT na stronie Nadto œmiało. PAPKIN Istna lura, panie bracie, Cóż, lepszego to nie macie? REJENT Wybacz, Waszmoœć, lecz nie stało. PAPKIN Otóż to jest szlachta nasza! z wzgardš Siedzi na wsi, sieje, wieje, Zrzędzi, nudzi, gdyra, łaje, A dać wina - to nie staje. Idzie do stolika, nalewa sobie. Rejent nieporuszony prowadzi go oczyma Albo jeœli przyjdzie flasza, Samš maœciš już przestrasza; Potem prosi: "Jeœli łaska..." - Nie proœ, nie nudŸ, hreczkosieju, A lepszego daj, u diaska{u diaska - u diabła}! REJENT Ależ, moœci dobrodzieju... PAPKIN pijšc Mętne, kwaœne nad pojęcie - Istna lura, mój Rejencie. REJENT na stronie Cierpliwoœci wiele trzeba: Niech się dzieje wola nieba. PAPKIN ZwiedŸ piwnice wszystkie moje, Gdzie z pół œwiata masz napoje, Gdzie sto beczek stoi rzędem, Jeœli znajdziesz co takiego, Dam ci, bratku, konia z rzędem. REJENT z ukłonem Pozwól spytać, panie drogi, Gdyż nie znana mi przyczyna - Co w nikczemne moje progi Marsowego wiedzie syna? PAPKIN rozpierajšc się na krzeœle przy stoliku Co? Chcesz wiedzieć? REJENT Proszę o to. PAPKIN Więc staję tu, wiedz, niecnoto, Z strony jaœnie wielmożnego Czeœnika Raptusiewicza, Co go ranku dzisiejszego Twych sługalców sproœna dzicza, Godna jednak pryncypała, W jego zamku napaœć œmiała. REJENT Mówże waszmoœć trochę ciszéj, Jego sługa dobrze słyszy. PAPKIN Mówię zawsze podług woli. REJENT Ależ bo mnie głowa boli. PAPKIN jeszcze głoœniej Że tam komu w uszach strzyka Albo że tam czyj łeb chory, Przez to nigdy w pieœń słowika Nie odmieniš głos stentory. REJENT słodko Ależ bo ja mam i ludzi Każę oknem cię wyrzucić. Papkin w miarę słów Rejenta wstaje z wolna, zdejmujšc kapelusz A tam dobry kawał z góry. PAPKIN O, nie trzeba. REJENT Jest tam który! Hola! PAPKIN Niech się pan nie trudzi. REJENT Pan jak piórko stšd wyjedzie. do służšcych Czekać w czterech tam za drzwiami! PAPKIN Ale na cóż to, sšsiedzie, Tej parady między nami? REJENT Teraz słucham waszmoœć pana. sadzajšc go prawie gwałtem Bardzo proszę - bardzo proszę - siada blisko i naprzeciwko Jakaż czynnoœć jest mu dana? Nie spuszcza z oka Papkina PAPKIN Jesteœ trochę nadto żywy: Nie wiedziałem, Bóg mi œwiadkiem, Że tak bardzo masz słuch tkliwy; Przestrzeż, proszę, gdy przypadkiem Jakie słówko głoœniej powiem. REJENT Czy się prędko rzeczy dowiem? PAPKIN bardzo cicho Zaraz - Czeœnik bardzo prosi... REJENT Hę? PAPKIN Czy głoœniej? na znak potakujšcy Rejenta mówi dalej Czeœnik prosi... To jest... raczej... Czeœnik wnosi, Że... by skończyć w jednej chwili Kontrowersjš, co... zrobili... nie mogšc uniknšć wzroku Rejenta, miesza się coraz więcej Dobrze mówię... co zrobili... Kontrowersjš... jak rzecz znana... Że tak... to jest... że... sprzy... sprzyja... odwracajšc się, na stronie A, to jakiœ wzrok szatana, Cały język w tršbkę zwija. REJENT Ja nie jestem pojšć w stanie - Waszmoœć prawisz zbyt zawiło. PAPKIN wstajšc Bo to... bo te... wybacz, panie, Wino trochę mocne było, A nie jestem zbyt wymowny... ciszej Czy tych czterech jeszcze stoi? REJENT Jednym słowem - mój szanowny, Dobry sšsiad czego żšda? PAPKIN Lecz się poseł trochę... REJENT kończšc Boi. BšdŸ, serdeńko, bez obawy. PAPKIN Więc Czeœnika proœba niesie, Abyœ waszmoœć circa quartam U trzech kopców w Czarnym Lesie Stanšł z szablš do rozprawy. REJENT ironicznie Stary Czeœnik jeszcze żwawy! PAPKIN oœmielajšc się Ba! To wszyscy wiedzš przecie, Że niemylne jego ciosy; Wszakże w całym już powiecie Pokarbował szlachcie nosy, Tylko jeszcze... REJENT Ciszej, proszę. PAPKIN oglšdajšc się na drzwi Prawda, ciszej. - Cicho zatem Jego grzecznš proœbę wnoszę I dołšczam moję własnš O odpowiedŸ krótkš, jasnš. REJENT Tę listownie mu udzielę. Ale jakże to się zgadza, Wszak ci jutro ma wesele... PAPKIN œmielej Tamto temu nie przeszkadza: Rano pierscień - w pół dnia szabla - Wieczór kielich - w nocy... REJENT słodko Cicho. PAPKIN Prawda - cicho... na stronie Sprawa diabla, Ani mru - mru. - Czy mnie licho Tu przyniosło w takie szpony! REJENT ironicznie Wielki afekt przyszłej żony? PAPKIN Fiu, fiu, fiu! Tak - że z miłoœci Trzykroć na dzień wpada w mdłoœci. Czeœnik także rozogniony, Jak gromnica ku niej pała - Będzie para doskonała; A że wierna w każdej sprawie, Ręce, nogi w zakład stawię. Scena pišta Rejent, Papkin, Podstolina PODSTOLINA Otóż jestem na wezwanie W twoim domu, mój Rejencie, Co dowodem niech się stanie, Żem zmieniła przedsięwzięcie. Nie straciłam na namyœle Niepotrzebnym czasu wiele - Bo ja rzadko kiedy myœlę, Alem za to chyża w dziele - I nie mówišc Czeœnikowi: "Mój staruszku, bšdŸcie zdrowi, Milsze od was sš sšsiady" - Podpisuję twe układy I w minucie tutaj staję. - oddajšc papier złożony Waszmoœć panu jeden daję, Drugi odpis u mnie będzie - Gdy więc pewnoœć w każdym względzie I wzajemnie dane słowa, Witam ciebie jak synowa. REJENT Wielki splendor na mnie spływa, Moja pani miłoœciwa, I fortuna w złotej nawie Żagiel dla mnie swój rozpięła, Gdyœ chętliwie i łaskawie W twoje skarbne serce wzięła Najkorniejsze proœby moje. Tak jest, pani miłoœciwa, Wielki splendor na mnie spływa, A na szczepu mego trzaski Jeszcze wiekszy spłynšć może, Bo chcesz, z arcywielkiej łaski, Mego syna dzielić łoże. Niechże mi tu wolno będzie Na tej lichej, własnej grzędzie, Polecajšc waszmoœć pani Trwałej przychylnoœci zdroje I powolne służby moje, Do maluczkich upaœć nóżek Jako sługa i podnóżek. całuje jš w rękę PAPKIN na stronie Co ja słyszę! Co, u kata! Zdmuchnšł żonę Czeœnikowi I z niš syna swego swata! Wszak ci Czeœnik, gdy się dowie, Jak szczupaka go rozpłata. PODSTOLINA Nie myœl jednak, mój Rejencie, Że to z gustu do odmiany Wzięłam inne przedsięwzięcie; Syn twój, Wacław, był mi znany, Bardzo znany - jednym słowem, Na cóż mam się kryć w tej mierze - Był kochany, kochał szczerze. PAPKIN klaskajšc w palce Tędy droga! PODSTOLINA Cóż to znaczy? Papkin tu?... PAPKIN Tak, Papkin czeka, Aż go Anna zoczyć raczy. PODSTOLINA do Rejenta Waszmoœć cierpisz tego człeka? do Papkina Precz mi z oczu! PAPKIN z poœpiechem Idę. REJENT Czekaj, Wasze! PAPKIN Czekam. REJENT Odpis przecie... PODSTOLINA On to zdradnš swš wymowš Mnie, zbyt słabej, mnie, kobiecie, Opłakane wyrwał słowo. PAPKIN Ja? PODSTOLINA I gdyby nie ta zmiana, Szłabym biedna w moc tyrana. PAPKIN do siebie Dzień feralny. REJENT do Podstoliny Wola nieba, Z niš się zawsze zgadzać trzeba. Ale teraz, moje zdanie, Że gdy Czeœnik nie wie jeszcze O nam chlubnie zaszłej zmianie, Lubo w piœmie rzecz umieszczę - Dobrze będzie, gdy z twej strony Papkin weŸmie zapewnienie I powtórzy to, co w liœcie PAPKIN na stronie Chce mnie zgubić oczywiœcie! REJENT Daj mu, pani, twe zlecenie, A ja skreœlę słówek parę. Odchodzi. Scena szósta Podstolina,Papkin PAPKIN odprowadziwszy go oczyma Podstolino! mam dać wiarę? Co to znaczy? gdzie sumienie?... REJENT ukazujšc głowę w drzwiach Proszę ciszej. PAPKIN Prawda - ciszéj. na stronie I przez mury czart ten słyszy. Ach, co robisz, cicho do Podstoliny Podstolino, Z twej przyczyny wszyscy zginš. Czyliż Czeœnik ci nie znany? On nie zniesie tego sromu, On pochodniš i żelazem Œmierć wyrzuci w wasze œciany, Gruz zostawi z tego domu. Bój się Boga! ChodŸmy razem. oglšdajšc się i odprawiajšc coraz bardziej na stronę Ach, ty nie wiesz, gdzieœ przybyła... W jakiej strasznej jesteœ toni... Cicho!... Gdyby nie w tej dłoni Artemizy groŸna siła, Już by... Sza!... Niech Bóg nas broni... Dalej we drzwi i na wschody. PODSTOLINA wyrywajšc się Wolna droga. PAPKIN Niekoniecznie - Czterech stoi. PODSTOLINA Lecz weŸ wprzódy Pożegnanie dla Czeœnika: Kłaniaj mu się bardzo grzecznie, Powiedz oraz, jak mš duszę Zbyt boleœnie żal przenika, Że się tak z nim rozstać muszę. Niech porywczo mnie nie gani... PAPKIN Banialuki, moja pani, Tych ode mnie nie usłyszy. Scena siódma Podstolina, Papkin, Rejent REJENT Ciszej, z łaski... PAPKIN Prawda - ciszéj. REJENT Oto jest list do sšsiada. PAPKIN Ambasada diable œliska! REJENT Żegnam. PAPKIN w ukłonach Papkin nóżki œciska, Za przyjęcie dzięki składa. Ukłony i ceremonie aż do końca sceny REJENT Nie ma za co. PAPKIN O, i owszem. REJENT odprowadzajšc go Sługa, sługa uniżony. PAPKIN Proszę wrócić. REJENT Nie wypada. PAPKIN Suplikuję. REJENT Tylko z góry. PAPKIN Nie pozwolę. REJENT Jest tam który! Drzwi otwierajš się i widać czterech pachołków PAPKIN O, bez wszelkich ceremonii... REJENT do pachołków Panu temu wskazać drogę. PAPKIN Œciskam nóżki - trafić mogę... REJENT Wzišć pod ręce... Nie bez laski... Wschody ciemne - macać trzeba. PAPKIN Œciskam nóżki. - Zbytek łaski... Z ukłonu jednym susem za drzwiami się znajduje. Drzwi się zamykajš - słychać łoskot, jak gdyby kto zleciał ze wschodów.Podstolina idzie ku Rejentowi. REJENT wracajšc Niech się dzieje wola nieba, Z niš się zawsze zgadzać trzeba! AKT CZWARTY Sala w domu Czeœnika. - Oprócz drzwi bocznych jedne większe w głębi, po prawejstronie, do kaplicy. Stoły po obu stronach; na stole po prawej stronie kałamarz i co trzeba do pisania; butelka i parę kieliszków.- W głębi przybijajš girlandy. Scena pierwsza Czeœnik, Dyndalski Przy podniesieniu kurtyny Dyndalski stoi przy siedzšcym Czeœniku trzymajšc dwie karabele, trzeciš Czeœnik oglšda podczas pierwszych wierszy; w głębi Œmigalski i Perełka. CZEŒNIK trzymajšc karabelę No, Œmigalski! czas przyspiesza, Dalej, dalej na deresza; Iwitacjš nieœ piorunem I spełń gładko me rozkazy. Powtórz wszystkim po trzy razy, Że na jutro ja, pan młody, Na weselne proszę gody. Rozumiesz? - no! ruszaj z Bogiem. Œmigalski odchodzi. Po krótkim milczeniu Hej, Perełka! Waœć mi jutro Nie zaglšdaj do blaszanki, Bobym waœci przypiekł grzanki. Jutro sztukę pokaż œwiatu; Nie żałować, mocium panie, Cynamonu i muszkatu, I wszelkiego aromatu, Aby było, jak należy. Masz do ryby szafran œwieży I bakalii po dostatku - Niechże będzie dobrze, bratku. PEREŁKA Jakaż cyfra, jaœnie panie, Na poœrodku stołu stanie? CZEŒNIK M.H. - M.H. - Maciej, Hanna; W górze serca, w dole VIVAT, A z konceptem wszystko wszędzie. PEREŁKA Jaœnie panie dobrze będzie. Na znak odchodzi. CZEŒNIK po krótkim milczeniu, oglšdajšc karabelę Długo Papkin coœ nie wraca, Rejent siedzi jak lis w jamie, Skšd wykurzyć ciężka praca; Lecz wycišgnie moje ramię, Jeœli jakie, mocium panie, Korowody robić zechce. DYNDALSKI Ba! - bo kto bšdŸ, nieuroku, Z jaœnie panem w szranki stanie, Tego wczeœnie coœ w nos łechce. CZEŒNIK oddajšc jednę, a bioršc drugš karabelę A łechtliwej diable skóry Ci z palestry ichmoœciowie; Nie dotrzyma żaden kroku, Chociaż wyjdzie czasem który. DYNDALSKI Ba! CZEŒNIK dobywajšc szabli He, he, he! Pani barska! Pod Słonimem, Podhajcami, Berdyczowem, Łomazami Dobrze mi się wysłużyła. Inna też to sprawa była: MłódŸ acz dzielna, w boju dziarska, Prym dawała starszym w radzie, Tak jak w poczet Bóg nas kładzie. Ale teraz to się staje, Że od kury mędrsze jaje. po krótkim milczeniu Tęga głownia, mocium panie, Lecz demeszkę przecie wolę. odmieniwszy szabli Ej, to œmiga! - jakby wrosłš. Niejednego ona posła Wykrzesała z kandydata; Niejednemu pro memoria Gdzieœ przy uchu napisała: machajšc "Jak się wznosi, ledwie błyœnie - Oddaj się Bogu, jak œwiœnie!" Scena druga Czeœnik, Papkin Dyndalski pomógłszy przypasać karabelę Czeœnikowi, odchodzi w drzwi lewe. CZEŒNIK Jesteœ przecie... PAPKIN kapelusz na bakier, ale włosy i suknie trochę w nieładzie Z suchym gardłem - Pozwól kapkę. To mi sprawa! nalewa sobie i pije Toż mu pieprzu w nos natarłem, Aż mu urósł na trzy piędzie. CZEŒNIK Toż to teraz pływać będzie! PAPKIN Lecz ten Rejent - sztuczka żwawa, I szatańska przy tym postać. Omal, omal, żem nie musiał Artemizy z pochew dostać; Lecz się bałem, mówišc szczerze, Bo jak zwšcha moje ramię, Czart ja chyba zdzierży w mierze. CZEŒNIK Jak ten nequam ostro kłamie! - Lecz cóż Rejent? będęż wiedzieć? PAPKIN Przyjšł grzecznie, prosił siedzieć, Dodał wina, zieleniaka... CZEŒNIK jakby do siebie Otruł pewnie. PAPKIN Jak to? co to?... CZEŒNIK Nie, nie... PAPKIN Ale... CZEŒNIK I cóż daléj? PAPKIN Otruł, mówisz. CZEŒNIK Z tš niecnotš Nie ma żartu, mocium panie. PAPKIN Mnie bez tego... coœ tu pali. CZEŒNIK Jakże przyjšł me wyzwanie? Cóż? Milczenie A tam co? Głuchoniemy? Papkin osłupiały, nie patrzšc się, oddaje listy. Aha! Z listu się dowiemy. czyta Co, co, co, co! prędko co, co, co, co! Postępujšc w największej złoœci ku Papkinowi, za każdym krokiem krzyczy "co!", jakby nie mógł słów znaleŸć. Papkin cofa się aż za stolik, po lewej stronie stojšcy. Co, co, co, co! PAPKIN To, to, to, to. CZEŒNIK Podstolina... PAPKIN płaczliwie sens kończšc Nam skrewiła. CZEŒNIK Do Rejenta... PAPKIN jak wyżej Zabłšdziła. CZEŒNIK Do Rejenta... do Rejenta?... I chce... chce pójœć... PAPKIN truchlejšc Za Wacława. CZEŒNIK I tyœ milczał, ćmo przekleta!... częœcie warte więcéj. ^ˆŠj ľAŘ48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đj)pc*ýc+dc,sc-`c.ď%c/ ,yc0‚23c1ľ:źGAle krótka będzie sprawa... O płci zdrada! czci niewarta! Obyœ była jak ta karta W moim ręku teraz cała... mnšc list Tak, tu... PAPKIN wpadajšc w mowę, na stronie Z pyszna by się miała! CZEŒNIK Utarłbym cię w proch z kretesem. Ale czasu nie chcę tracić Do weselnej sarabandy Muszę skrzypka im zapłacić, Niech im zagra - a od ucha, Aż się Rejent w kółko zwinie! Pozna szlachcic po festynie, Jak się panu w kasze dmucha! Hola, ciury! Hej, dworzanie! Dalej za mnš mocium panie! Wychodzi œrodkowymi drzwiami. Scena trzecia Papkin, póŸniej Dyndalski PAPKIN po długim milczeniu krzywi się, potem macajšc się po brzuchu Tu coœ boli... O! Aj!... Piecze... Ach, to wino! takie męty! O zbrodniarzu! O, przeklęty Takš pięknš niszczysz różę! Dyndalski wychodzi z drzwi lewych Ach, Dyndalsiu! cny człowiecze! Ach, powiedzcie, czy być może?... DYNDALSKI Co - czy może? PAPKIN Że ta żmija, Ten w Rejenta czart wcielony Dziœ truciznš mnie zabija? DYNDALSKI Ej, gdzie znowu! PAPKIN Nie wierzycie? DYNDALSKI Kto by się tam i łakomił Na waszmoœci nędzne życie! PAPKIN Nic nie będzie zatem złego? DYNDALSKI Ej, nie. PAPKIN Czeœnik mówił przecie... DYNDALSKI Ha, to znowu co innego... Jaœnie panu wszystko w œwiecie Tak jest znane, jakby komu, Mój paniczu, w własnym domu. Otruł!... proszę!... co za psota! PAPKIN Jakaż wasza teraz rada? Robić, poczšc co wypada? DYNDALSKI Ha! zażywa Po księdza posłać trzeba. wchodzšc w drzwi œrodkowe Proszę, proszę, to niecnota! Scena czwarta PAPKIN rzucajšc się na krzesło Umrzeć, umrzeć, wielkie nieba! po krótkim milczeniu Lecz gdziez była moja głowa! Jam go beształ, mieszał z błotem, On traktament miał dać potem; I ten poœpiech jego wielki, Z jakim wzišł się do butelki, Z jakim nalał lampkę całš, Jeszcze że mi było mało!... Tak, połknšłem, mam truciznę. Już się z tego nie wyœliznę, Więc testament mój ułożę... z płaczem nie przesadzonym Potem kupię wieczne łoże, Potem pogrzeb swój zapłacę... Potem... requiescat in pace Papkin, ocierajšc często z łez oczy, pisze czas jakiœ. Scena pišta Papkin, Czeœnik, Dyndalski CZEŒNIK Hola, hola, nie tak zrobię - Wszystko to sš z mydła banki; Lepszš zemstę przysposobię, Ale trzeba zażyć z mańki. Bylem syna dostał w siatkę, Mam na niego dobrš klatkę; A tatulem się nie straszę, potem o tym... do Papkina Puszczaj, wasze. PAPKIN nie oglšdajšc się Ja testament teraz piszę. CZEŒNIK Niechże o tym już nie słyszę, Bo do czubków odwieżć każę. PAPKIN wstajšc Czy tak? - do siebie Zaraz legat zmażę. Papkin przenosi się do stolika po lewj stronie będšcego. CZEŒNIK do Dyndalskiego Siadaj, waœć, tu - zmaczaj pióro, Będziesz pisał po mym słowie. DYNDALSKI Stawiam tytle niezbyt skoro. CZEŒNIK Właœnie babskiej trzeba ręki. Życie w zakład: gaszka złowię; Dobrze będzie. DYNDALSKI usiadłszy bokiem do widzów, naprzeciwko Czeœnika i wkładajšc okulary Bogu dzięki! CZEŒNIK Teraz trzeba pisac właœnie - Jakby Klara do Wacława... DYNDALSKI O! o! CZEŒNIK No, cóż - "o! o!"? DYNDALSKI podnoszšc się Jaœnie Panie, wszak to despekt dla niej. CZEŒNIK Co się waszeć o to pyta. Maczaj pióro, pisz, i kwita. Dyndalski siada wyprostowany na brzeżku krzesła i macza pióro. Papkin w cišgu tej sceny pisze. Czasem wstaje, przechodzi się w głębi, macza pióro u stolika, przy którym Czeœnik siedzi,znowu siada - ciagle płaczšc, wszakże bez przesady. CZEŒNIK po krótkim myœleniu Tylko że to, mocium panie, Aby udać, trzeba sztuki: Owe brednie, banialuki, To miłosne œwiergotanie... myœli Jak tu zaczšć, mocium panie? DYNDALSKI podnoszšc się Cnym afektem ulubiony... CZEŒNIK O... o... o... o!... Jak od żony... A tu trzeba pół, ćwierć słowa; Ni tak, ni siak niby owa: "I chciałabym, i boję się". O! Już wiesz - no! na tym sztuka... Lecz nie wasci w tym nauka. Pisz waœć... nuci Zaraz nuci, dyktujšc "Bardzo proszę"... pokazujšc palcem na pismo Co to jest? DYNDALSKI podnoszšc się, jak to za każdym razem, kiedy mówi do Czeœnika B. CZEŒNIK To? DYNDALSKI B duże - A capite, jasnie panie. CZEŒNIK przez stół patrzšc B? To - kreska, gdzież dwa brzuszki? DYNDALSKI Jeden w spodzie, drugi w górze. CZEŒNIK dostajšc okularów Cóż, u czarta! bierze papier Tać jest... duże... Tu Papkin nachyla się przez Czeœnika, chcšczmaczać pióro; ten go odtršca mówišc co niżej, potem prowadzi oczyma aż na miejsce: Czy go!... Papkin odtršcony odchodzi; przystępujšc z tyłu do stolika, stšpa na nogę Dyndalskiemu.DYNDALSKI Ta, bo!... CZEŒNIK przypatrujšc się pismu B,B duże... Kto pomyœli, może zgadnie. No, no - pisz waœć, a dokładnie. dyktuje "Bardzo proszę" ... mocium panie... Mocium panie... "me wezwanie"... Mocium panie... "wzišć w sposobie"... Mocium panie... "wzišć w sposobie, Jako ufnoœć ku osobie"... Mocium panie... "waszmoœć pana, Która lubo mało znana... Która lubo mało znana"... pokazujšc palcem Cóż to jest? DYNDALSKI podnoszšc się Żyd - jaœnie panie, Lecz w literę go przerobię. CZEŒNIK Jak mi jeszcze kropla skapie, To cię trzepnę tak po łapie, Aż proformę wspomnisz sobie. - Czytaj waœć... Dyndalski obciera pot aż po karku No! Jak tam było? DYNDALSKI czyta "Bardzo proszę, mocium panie, Mocium panie, me wezwanie, Mocium panie, wzišć w sposobie, Mocium"... CZEŒNIK wyrywa i drze papier Niech cię czarci chwycš Z takš pustš mózgownicš! "Mocium panie" cymbał pisze! DYNDALSKI Jaœnie pana własne słowo. CZEŒNIK Milcz waœć! Przepisz to de novo. "Mocium panie" opuœć wszędzie. DYNDALSKI chcšc zbierać kawałki Z tych kawałków trudno będzie. CZEŒNIK Pisz de novo, pisz, powiadam. - Mózgu we łbie za trzy grosze! Siadaj! - Siadaj, mówię. DYNDALSKI Siadam. CZEŒNIK I powtarzaj. dyktuje "Bardzo proszę"... Moć... Zatyka sobie usta rękš DYNDALSKI powtarzajšc napisane Moć... CZEŒNIK zrywa się Co moć?... Cóż moć znaczy?... Z tym hebesem nie pomoże; Trzeba zrobić to inaczéj. Nawet lepiej będzie może, Gdy wyprawię doń pacholę Z ustnš proœbš. Tak, tak wolę. - Słuchaj! - IdŸ mi... Ależ, ale! - Rejentowicz od nikogo Nie jest u mnie znany wcale... PAPKIN obojętnie Wszyscy go tu poznać mogš, Wszak był rano. CZEŒNIK Co? ów młody? Komisarzem co się mienił?... PAPKIN Nie inaczéj. CZEŒNIK Na me szkody W me komnaty ćwik się wkrada, A ten milczy! nie powiada! PAPKIN obojętnie Abym milczał, dał to złoto. CZEŒNIK bioršc się za głowę O dlaboga! Ty niecnoto! PAPKIN Kto już na pół w grobie stoi, Twego gniewu się nie boi. rzucajšc sakiewkę na ziemię Cóż ten kruszec w takiej porze! CZEŒNIK Milcz mi, wasze! PAPKIN Któż go ceni! Na cóż mi się przydać może? kiedy Dyndalski chce podnieœć sakiewkę, Papkin go uprzedza, kończšc mowę Chyba tylko do kieszeni. CZEŒNIK Cicho, cicho, bez hałasu, Teraz na to nie ma czasu... Ale jakem szlachcic prawy, Zdasz mi poczet z twojej sprawy. do Dyndalskiego Wasze, idŸ mi, wypraw Rózię, Niech do Milczka wkraœć się stara, Niech młodemu Wacławowi, Paniczowi - no, wiesz? - powié, Że go prosi panna Klara, By nie mówišc nic nikomu, Chciał na chwilę przyjœć łaskawie - Aby nie był wżdy w obawie, Bo Czeœnika nie ma w domu. No, rozumiesz? DYNDALSKI Dokumentnie. CZEŒNIK Sam tymczasem zwiń się skrzętnie: Kilku ludzi u wyłomu Postaw w krzakach. - Jeno nogš Gaszek będzie za granicš, Łapes capes - niech go chwycš; A pójœc nie chce - zwišzać mogš. DYNDALSKI Ależ despekt, jaœnie panie, Tak postšpić jakby z ciurš. CZEŒNIK Wasze byłeœ, jesteœ rurš; Jak rozkażę, tak się stanie. chce odejœć PAPKIN zastępujšc drogę Czeœniku... CZEŒNIK Cóż? PAPKIN podajšc pióro Jako œwiadek... CZEŒNIK IdŸ do kata! odchodzi z Dyndalskim w drzwi œrodkowe PAPKIN sam - powtarzajšc "IdŸ do kata"... Wdzięcznoœc ludzi, wielkoœć œwiata - Każdy siebie ma na względzie, A drugiegi za narzędzie, Póki dobre - cacko, złoto; Jak zepsute - ruszaj w błoto. Scena szósta Papkin, Klara z drzwi prawych PAPKIN O mych myœli ty bogini! O ty jedna litoœciwa! Pasmo życia jad przerywa, Ale serce, jakby w skrzyni, Miłoœć k'tobie zawsze kryje. KLARA Cóż się stało? PAPKIN Już nie żyję. Byłbym przywiózł krokodyla, Byłbym zyskał twoję rękę, Lecz ostatnia przyszła chwila - Dziœ rycerskš kończę mękę. KLARA na stronie Stracił zmysły do ostatka. PAPKIN Ten testament wręczę tobie; Racz posłuchać jakby matka I zapłakać na mym grobie. czyta, łzy często ocierajšc Ja, Józef Papkin, syn mego ojca Jana Papkina... czule Jana, Jana, - Jan mu było. czyta Będšc zupełnie zdrów na ciele i umyœle, alenie mogšc wiedzieć, kiedy umrę... Oczywiœcie. bo jestem otruty przez rejenta Milczka w lampce wina... W lampce wina. - robię ten testament, czyli ostatnie rozporzšdzenie mojego ruchomego i nieruchomego majštku. Nieruchomym rozporzšdzić nie mogę, bo żadnego nie mam... Nie mogę... Ruchomoœci zaœ tak rozdaję: Tej, któršm zawsze kochał, czcił, szanował i ubóstwiał, JW Klarze Raptusiewiczównie, staroœciance zakroczymskiej, daruję angielskš gitarę i rzadkš kolekcyjš motyli, będšcš teraz w zastawie. - Artemizę... Czeœnikowi dać jš chciałem, Ale teraz przemazałem. Artemizę dostanie najdzielniejszy rycerz w Europie, pod warunkiem, aby pomnik postawił na mym grobie. zreszta ruchomoœci chcę być pochowany. ociera łzy JW Czeœnika zaœ i JW Staroœciankę, jako egzekutorów testamentu, suplikuję, aby moje wszystkie długi, jakie się tylko pokażš, nie płacili, gdyż chcę przez to braciom moim różnego stanu i wyznania zostawic po sobie pamištkę. - Józef Papkin. Józef Papkin incognito - Na tytuły miejsca nie ma. WeŸ więc - i co tu wyryto, Niech twa pamięć wiecznie trzyma. Scena siódma Papkin, Klara, Wacław z drzwi lewych WACŁAW Klaro, Klaro, co się dzieje! Los nas œciga nazbyt srogo - Wszystkie drogie nam nadzieje W jednej chwili przepaœć mogš. KLARA Mów ostrożnie. WACŁAW spojrzawszy na Papkina Zapłacony... Podstolina w naszym domu - Bo plan ojca niewzruszony Jš zaœlubić mnie przymusza. KLARA Przebóg! WACŁAW A ta podła dusza, Bez litoœci i bez sromu, Nie zważajšc me wyznania, Jego woli ucho skłania. KLARA Ach, Wacławie, nie mam władzy Mówić, radzić w tej potrzebie, Bo truchleję tu o ciebie. Ach, ty nie znasz mego stryja! - W porywczoœci nie ma granic. WACŁAW Nie lękaj się nadaremnie - Komisarza wszak zna we mnie. PAPKIN obojętnie O, komisarz teraz za nic. WACŁAW Więc zdradziłeœ?... PAPKIN Powiedziałem. WACŁAW A, niegodny!... KLARA wstrzymujšc go O mój drogi, Nie powiększaj mojej trwogi. WACŁAW Niech przynajmniej go ukarzę... KLARA Œmierć zadajesz twojej Klarze. PAPKIN Kto już w grobie jednš nogš, Na tym groŸby nic nie mogš. WACŁAW Co on mówi? KLARA Próżna zwada - UchodŸ, uchodŸ, nie trać chwili. PAPKIN O, i moja taka rada, Bo się w łaœnie Czeœnik sili Zwabić cie tu w swoje szpony - Poczt hajduków rozstawiony Chwyci, zwišże cię w potrzbie. KLARA Jeszczeż mało to dla ciebie! WACŁAW Lecz jak będzie?... KLARA w trwodze Dziœ napiszę. WACŁAW Dziœ wieczorem... KLARA Hałas słyszę... WACŁAW To, com mówił... KLARA proszšc Potem, potem... WACŁAW idšc ku drzwiom lewym Idę teraz, lecz z powrotem... Scena ósma Klara, Papkin, Wacław, Czeœnik, Dyndalski, hajduki z różnych stron CZEŒNIK zastępujšc w drzwiach lewych Hola! Hola! mocium panie! Objechałem jak bartnika. WACŁAW I cóż złego mi się stanie? Widzę dużo przeciwnika, Lecz nie myœlcie, że się boję. - do Czeœnika Jeœliœ zbójca - masz mię, stoję; Ale jeœliœ człowiek prawy, Jaka takš daj szablinę - W Bogu wiara, że nie zginę. CZEŒNIK Lubię, chłopcze, żeœ mi żwawy. Lecz nie o tym terz mowa, Daj więc bacznoœć na me słowa: Rejent wykradł narzeczonę I chce tobie dać za żonę. Miałby tryumf w tym sposobie, Lecz ja umiem radzić sobie - Lub do turmy pójdziesz na dno, Gdzie, że siedzisz, ciężko zgadnš, Albo - rękę oddasz Klarze. A jeżeli Staroœcianka Pójœć nie zechcve do ołtarza, Jest tu druga, jej bratanka, Tej z aciebie pójœc rozkażę. Tobie żona jakby nimfa, Podstolinie grochowianka, Rejentowi tęga fimfa, A mnie zemsta doskonała - Tak się skończy sprawa cała. Milczenie WACŁAW Ale... CZEŒNIK Tutaj nie ma ale. WACŁAW Zaraz... CZEŒNIK Zaraz - albo wcale... WACŁAW do Klary Mamyż wierzyć? KLARA Ha, to wierzmy... do Czeœnika Œlub brać dziœ? CZEŒNIK Dziœ Klara obraca się ku Wacławowi jakby o odpowiedŸ WACŁAW Ha, więc bierzmy. CZEŒNIK Zatem ręk daj dziewicy, Nie od tego, widzę - ona; Pleban czeka już w kaplicy - Dalej żwawo! na stronie Rejent skona. Odchodzš do kaplicy PAPKIN testament w ręku O fortuno tygrysico! I trucizna, i wesele - To za wiele! to za wiele! Odchodzi do kaplicy. Scena dziewišta DYNDALSKI zbierajšc kawałki swojego pisma Jak co sobie ubrda w głowie, To i klinem nie wybije. Żebym pisał co się zowie, Jak już długo z Bogiem żyję, Tegom jeszcze nie powiedział - Grzechem prezumpcyja taka, Ale jednak rad bym wiedział, Czemum dzisiaj zszedł na żaka?... Co on sobie, tylko proszę, Mógł do tego B upatrzyć? Co nie staje tej literze? Czy brak w kształcie, czy brak w mierze? Ot - Krzyż Pański, a ja znoszę. Siada i składa kawałki Scena dziesišta Dyndalski, Rejent Rejent wchodzi, oglšdajšc się na wszystkie strony REJENT kładšc rękę na ramieniu Dyndalskiego, który go nie widział Dobry wieczór, panie bracie. Cóż to, dżumę w zamku macie? Żywej duszy... Nie ma komu Odpowiedzieć: pan czy w domu. DYNDALSKI Jest, do usług... REJENT Rzecz ciekawa - Czeœnik wyzwał mnie na rękę, Acz nie moja to zabawa, Rzekłem jednak: wola nieba, Z niš się zawsze zgadzać trzeba. I wyszedłem, i czekałem, Tak, czekałem - nadaremnie. Może wróżył zbyt zuchwale, Że mu Rejent nie dotrzyma; Ale Rejent był na dziale, Zucha tylko jeszcze nié ma. DYNDALSKI Ej, łaskawy mój Rejencie, Nie wyzywaj go na cięcie, Bo jak machnie po pętlicach, Zdywiduje, jak Bóg Bogiem. GŁOSY w kaplicy Wiwat, wiwat - państwo młodzi! REJENT Któż wesele tu obchodzi? DYNDALSKI Rejentowicz. REJENT jak oparzony Być nie może! CZEŒNIK za scenš Hej, Dyndalski! tam do czarta! Okulbaczyć mi dzianeta! wychodzšc Już kaducznie przeszła czwarta. Scena jedenasta Rejent, Czeœnik Czeœnik, przyszedłszy na przód sceny, postrzega Rejenta - staje jak wryty. Rejentkłania się nisko. - Czas milczenia - oko w oko patrzš. - Czeœnik chwyta za szablę, tożsamo i Rejent. Czas jakiœ zastanowienia: Czeœnik zdaje się walczyć z sobš. Dyndalski wybiega do kaplicy. CZEŒNIK na stronie Nie wódŸ mnie na pokuszenie, Ojców moich wielki Boże! Wszak, gdy wstapił w progi moje, Włos mu z głowy spaœć nie może. Odpasuje i rzuca karabelę na stół. Rejent zawiesza czapkę na rękojeœci swojej szabliCzegóż żšdasz? REJENT Mego syna. CZEŒNIK Ha ha! rozkosz mi jedyna! Będziesz zadoœć miał z tej strony - Ale z żonš czy bez żony? REJENT wstrzymujšc się To... za wiele... CZEŒNIK Co za wiele? - Tyœ mi ukradł mojš wdowę, By jš zmienić na synowę - Jam zatrzymał twego syna, By mu sprawić tu wesele; Masz więc byka za jendyka. Scena dwunasta Ciż sami, Klara, Wacław, Papkin, Dyndalski,dworzanie, kobiety. Wszyscy z bukietami wychodzš z kaplicy. WACŁAW Ach, mój ojcze! KLARA Ach, mój stryju, Niech się skończy ta zawiłoœć! WACŁAW klękajšc Przebacz, ojcze, i wzajemnš Pobłogosław nasza miłoœć. REJENT Wstań, serdeńko, i chodŸ ze mnš. Scena trzynasta Ciż sami, Podstolina PODSTOLINA Mamże wierzyć, co się dzieje! Wacław z Klarš... REJENT na stronie Oszaleję! PODSTOLINA Tak jest, wierzę - już się stało. Więc wam powiem - i niemało: Chciałam za mšż pójœć czym predzej, By nie zostać całkiem w nędzy. Ów majštek zapisany - Na czas tylko był mi dany, A w istotnym wiecznym darze Dziœ przypada szczęsnej Klarze. REJENT na stronie Dwa majštki - kšsek gładki, Coœ stryjowi żal tej gratki. CZEŒNIK na stronie Zamieniał stryjek Za siekierkę kijek. PODSTOLINA Ale przez to dziœ nie tracę - częœcie warte więcéj. ^ˆŠj ľAŘ48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đj2 1˙˙U Rejenta sto tysięcy... KLARA Nie - ja z mego te zapłacę. Podstolina przechodzi na prawš stronę Klara do Rejenta Nie opieraj się już więcej, Swego gniewu zwalcz ostatki, Pobłogosław twoje dziatki. Klęka z Wacławem, któremu podaje prawš rękę REJENT Niech się dzieje wola nieba, Z niš się zawsze zgadzac trzeba. Daje krzyżyk i podnosi klęczšcych PAPKIN do Wacława Mogę przestac na twym słowie? Ręczysz pewnie za me zdrowie? na znak potakujacy, do Czeœnika Teraz wzywam waszmoœc pana! Każ nam przynieœć roztruchana, Niech nam zagrzmia i fanfary, Wypijemy pierwszej pary! Przechodzi na lewš stronę i drze testamentCZEŒNIK Niechże będzie dziœ wesele Równie w sercach, jak i w dziele. podajšc rękę Rejentowi Mocium panie, z nami zgoda. Rejent przyjmuje rękę z niskim ukłonem WSZYSCY Zgoda! Zgoda! Wacław wstšpiwszy w œrodek, tak że Klarapo jego prawej, podaje rękę Czeœnikowi, onzaœ ojcu po lewej, i posuwajšc się na przódsceny: WACŁAW Tak jest - zgoda, A Bóg wtedy rękę poda. ---------Konwersja: rpg6@go2.pl tam i łakomił Na waszmoœci nędzne życie! PAPKIN Nic nie będzie zatem złego? DYNDALSKI Ej, nie. PAPKIN Czeœnik mówił przecie... DYNDALSKI Ha, to znowu co innego... Jaœnie panu wszystko w œwiecie Tak jest znane, jakby komu, Mój paniczu, w własnym domu. Otruł!... proszę!... co za psota! PAPKIN Jakaż wasza teraz rada? Robić, poczšc co wypada? DYNDALSKI Ha! zażywa Po księdza posłać trzeba. wchodzšc w drzwi œrodkowe Proszę, proszę, to niecnota! Scena czwarta PAPKIN rzucajšc się na krzesło Umrzeć, umrzeć, wielkie nieba! po krótkim milczeniu Lecz gdziez była moja głowa! Jam go beształ, mieszał z błotem, On traktament miał dać potem; I ten poœpiech jego wielki, Z jakim wzišł się do butelki, Z jakim nalał lampkę całš, Jeszcze że mi było mało!... Tak, połknšłem, mam truciznę. Już się z tego nie wyœliznę, Więc testament mój ułożę... z płaczem nie przesadzonym Potem kupię wieczne łoże, Potem pogrzeb swój zapłacę... Potem... requiescat in pace Papkin, ocierajšc często z łez oczy, pisze czas jakiœ. Scena pišta Papkin, Czeœnik, Dyndalski CZEŒNIK Hola, hola, nie tak zrobię - Wszystko to sš z mydła banki; Lepszš zemstę przysposobię, Ale trzeba zażyć z mańki. Bylem syna dostał w siatkę, Mam na niego dobrš klatkę; A tatulem się nie straszę, potem o tym... do Papkina Puszczaj, wasze. PAPKIN nie oglšdajšc się Ja testament teraz piszę. CZEŒNIK Niechże o tym już nie słyszę, Bo do czubków odwieżć każę. PAPKIN wstajšc Czy tak? - do siebie Zaraz legat zmażę. Papkin przenosi się do stolika po lewj stronie będšcego. CZEŒNIK do Dyndalskiego Siadaj, waœć, tu - zmaczaj pióro, Będziesz pisał po mym słowie. DYNDALSKI Stawiam tytle niezbyt skoro. CZEŒNIK Właœnie babskiej trzeba ręki. Życie w zakład: gaszka złowię; Dobrze będzie. DYNDALSKI usiadłszy bokiem do widzów, naprzeciwko Czeœnika i wkładajšc okulary Bogu dzięki! CZEŒNIK Teraz trzeba pisac właœnie - Jakby Klara do Wacława... DYNDALSKI O! o! CZEŒNIK No, cóż - "o! o!"? DYNDALSKI podnoszšc się Jaœnie Panie, wszak to despekt dla niej. CZEŒNIK Co się waszeć o to pyta. Maczaj pióro, pisz, i kwita. Dyndalski siada wyprostowany na brzeżku krzesła i macza pióro. Papkin w cišgu tej sceny pisze. Czasem wstaje, przechodzi się w głębi, macza pióro u stolika, przy którym Czeœnik siedzi,znowu siada - ciagle płaczšc, wszakże bez przesady. CZEŒNIK po krótkim myœleniu Tylko że to, mocium panie, Aby udać, trzeba sztuki: Owe brednie, banialuki, To miłosne œwiergotanie... myœli Jak tu zaczšć, mocium panie? DYNDALSKI podnoszšc się Cnym afektem ulubiony... CZEŒNIK O... o... o... o!... Jak od żony... A tu trzeba pół, ćwierć słowa; Ni tak, ni siak niby owa: "I chciałabym, i boję się". O! Już wiesz - no! na tym sztuka... Lecz nie wasci w tym nauka. Pisz waœć... nuci Zaraz nuci, dyktujšc "Bardzo proszę"... pokazujšc palcem na pismo Co to jest? DYNDALSKI podnoszšc się, jak to za każdym razem, kiedy mówi do Czeœnika B. CZEŒNIK To? DYNDALSKI B duże - A capite, jasnie panie. CZEŒNIK przez stół patrzšc B? To - kreska, gdzież dwa brzuszki? DYNDALSKI Jeden w spodzie, drugi w górze. CZEŒNIK dostajšc okularów Cóż, u czarta! bierze papier Tać jest... duże... Tu Papkin nachyla się przez Czeœnika, chcšczmaczać pióro; ten go odtršca mówišc co niżej, potem prowadzi oczyma aż na miejsce: Czy go!... Papkin odtršcony odchodzi; przystępujšc z tyłu do stolika, stšpa na nogę Dyndalskiemu.DYNDALSKI Ta, bo!... CZEŒNIK przypatrujšc się pismu B,B duże... Kto pomyœli, może zgadnie. No, no - pisz waœć, a dokładnie. dyktuje "Bardzo proszę" ... mocium panie... Mocium panie... "me wezwanie"... Mocium panie... "wzišć w sposobie"... Mocium panie... "wzišć w sposobie, Jako ufnoœć ku osobie"... Mocium panie... "waszmoœć pana, Która lubo mało znana... Która lubo mało znana"... pokazujšc palcem Cóż to jest? DYNDALSKI podnoszšc się Żyd - jaœnie panie, Lecz w literę go przerobię. CZEŒNIK Jak mi jeszcze kropla skapie, To cię trzepnę tak po łapie, Aż proformę wspomnisz sobie. - Czytaj waœć... Dyndalski obciera pot aż po karku No! Jak tam było? DYNDALSKI czyta "Bardzo proszę, mocium panie, Mocium panie, me wezwanie, Mocium panie, wzišć w sposobie, Mocium"... CZEŒNIK wyrywa i drze papier Niech cię czarci chwycš Z takš pustš mózgownicš! "Mocium panie" cymbał pisze! DYNDALSKI Jaœnie pana własne słowo. CZEŒNIK Milcz waœć! Przepisz to de novo. "Mocium panie" opuœć wszędzie. DYNDALSKI chcšc zbierać kawałki Z tych kawałków trudno będzie. CZEŒNIK Pisz de novo, pisz, powiadam. - Mózgu we łbie za trzy grosze! Siadaj! - Siadaj, mówię. DYNDALSKI Siadam. CZEŒNIK I powtarzaj. dyktuje "Bardzo proszę"... Moć... Zatyka sobie usta rękš DYNDALSKI powtarzajšc napisane Moć... CZEŒNIK zrywa się Co moć?... Cóż moć znaczy?... Z tym hebesem nie pomoże; Trzeba zrobić to inaczéj. Nawet lepiej będzie może, Gdy wyprawię doń pacholę Z ustnš proœbš. Tak, tak wolę. - Słuchaj! - IdŸ mi... Ależ, ale! - Rejentowicz od nikogo Nie jest u mnie znany wcale... PAPKIN obojętnie Wszyscy go tu poznać mogš, Wszak był rano. CZEŒNIK Co? ów młody? Komisarzem co się mienił?... PAPKIN Nie inaczéj. CZEŒNIK Na me szkody W me komnaty ćwik się wkrada, A ten milczy! nie powiada! PAPKIN obojętnie Abym milczał, dał to złoto. CZEŒNIK bioršc się za głowę O dlaboga! Ty niecnoto! PAPKIN Kto już na pół w grobie stoi, Twego gniewu się nie boi. rzucajšc sakiewkę na ziemię Cóż ten kruszec w takiej porze! CZEŒNIK Milcz mi, wasze! PAPKIN Któż go ceni! Na cóż mi się przydać może? kiedy Dyndalski chce podnieœć sakiewkę, Papkin go uprzedza, kończšc mowę Chyba tylko do kieszeni. CZEŒNIK Cicho, cicho, bez hałasu, Teraz na to nie ma czasu... Ale jakem szlachcic prawy, Zdasz mi poczet z twojej sprawy. do Dyndalskiego Wasze, idŸ mi, wypraw Rózię, Niech do Milczka wkraœć się stara, Niech młodemu Wacławowi, Paniczowi - no, wiesz? - powié, Że go prosi panna Klara, By nie mówišc nic nikomu, Chciał na chwilę przyjœć łaskawie - Aby nie był wżdy w obawie, Bo Czeœnika nie ma w domu. No, rozumiesz? DYNDALSKI Dokumentnie. CZEŒNIK Sam tymczasem zwiń się skrzętnie: Kilku ludzi u wyłomu Postaw w krzakach. - Jeno nogš Gaszek będzie za granicš, Łapes capes - niech go chwycš; A pójœc nie chce - zwišzać mogš. DYNDALSKI Ależ despekt, jaœnie panie, Tak postšpić jakby z ciurš. CZEŒNIK Wasze byłeœ, jesteœ rurš; Jak rozkażę, tak się stanie. chce odejœć PAPKIN zastępujšc drogę Czeœniku... CZEŒNIK Cóż? PAPKIN podajšc pióro Jako œwiadek... CZEŒNIK IdŸ do kata! odchodzi z Dyndalskim w drzwi œrodkowe PAPKIN sam - powtarzajšc "IdŸ do kata"... Wdzięcznoœc ludzi, wielkoœć œwiata - Każdy siebie ma na względzie, A drugiegi za narzędzie, Póki dobre - cacko, złoto; Jak zepsute - ruszaj w błoto. Scena szósta Papkin, Klara z drzwi prawych PAPKIN O mych myœli ty bogini! O ty jedna litoœciwa! Pasmo życia jad przerywa, Ale serce, jakby w skrzyni, Miłoœć k'tobie zawsze kryje. KLARA Cóż się stało? PAPKIN Już nie żyję. Byłbym przywiózł krokodyla, Byłbym zyskał twoję rękę, Lecz ostatnia przyszła chwila - Dziœ rycerskš kończę mękę. KLARA na stronie Stracił zmysły do ostatka. PAPKIN Ten testament wręczę tobie; Racz posłuchać jakby matka I zapłakać na mym grobie. czyta, łzy często ocierajšc Ja, Józef Papkin, syn mego ojca Jana Papkina... czule Jana, Jana, - Jan mu było. czyta Będšc zupełnie zdrów na ciele i umyœle, alenie mogšc wiedzieć, kiedy umrę... Oczywiœcie. bo jestem otruty przez rejenta Milczka w lampce wina... W lampce wina. - robię ten testament, czyli ostatnie rozporzšdzenie mojego ruchomego i nieruchomego majštku. Nieruchomym rozporzšdzić nie mogę, bo żadnego nie mam... Nie mogę... Ruchomoœci zaœ tak rozdaję: Tej, któršm zawsze kochał, czcił, szanował i ubóstwiał, JW Klarze Raptusiewiczównie, staroœciance zakroczymskiej, daruję angielskš gitarę i rzadkš kolekcyjš motyli, będšcš teraz w zastawie. - Artemizę... Czeœnikowi dać jš chciałem, Ale teraz przemazałem. Artemizę dostanie najdzielniejszy rycerz w Europie, pod warunkiem, aby pomnik postawił na mym grobie. zreszta ruchomoœci chcę być pochowany. ociera łzy JW Czeœnika zaœ i JW Staroœciankę, jako egzekutorów testamentu, suplikuję, aby moje wszystkie długi, jakie się tylko pokażš, nie płacili, gdyż chcę przez to braciom moim różnego stanu i wyznania zostawic po sobie pamištkę. - Józef Papkin. Józef Papkin incognito - Na tytuły miejsca nie ma. WeŸ więc - i co tu wyryto, Niech twa pamięć wiecznie trzyma. Scena siódma Papkin, Klara, Wacław z drzwi lewych WACŁAW Klaro, Klaro, co się dzieje! Los nas œciga nazbyt srogo - Wszystkie drogie nam nadzieje W jednej chwili przepaœć mogš. KLARA Mów ostrożnie. WACŁAW spojrzawszy na Papkina Zapłacony... Podstolina w naszym domu - Bo plan ojca niewzruszony Jš zaœlubić mnie przymusza. KLARA Przebóg! WACŁAW A ta podła dusza, Bez litoœci i bez sromu, Nie zważajšc me wyznania, Jego woli ucho skłania. KLARA Ach, Wacławie, nie mam władzy Mówić, radzić w tej potrzebie, Bo truchleję tu o ciebie. Ach, ty nie znasz mego stryja! - W porywczoœci nie ma granic. WACŁAW Nie lękaj się nadaremnie - Komisarza wszak zna we mnie. PAPKIN obojętnie O, komisarz teraz za nic. WACŁAW Więc zdradziłeœ?... PAPKIN Powiedziałem. WACŁAW A, niegodny!... KLARA wstrzymujšc go O mój drogi, Nie powiększaj mojej trwogi. WACŁAW Niech przynajmniej go ukarzę... KLARA Œmierć zadajesz twojej Klarze. PAPKIN Kto już w grobie jednš nogš, Na tym groŸby nic nie mogš. WACŁAW Co on mówi? KLARA Próżna zwada - UchodŸ, uchodŸ, nie trać chwili. PAPKIN O, i moja taka rada, Bo się w łaœnie Czeœnik sili Zwabić cie tu w swoje szpony - Poczt hajduków rozstawiony Chwyci, zwišże cię w potrzbie. KLARA Jeszczeż mało to dla ciebie! WACŁAW Lecz jak będzie?... KLARA w trwodze Dziœ napiszę. WACŁAW Dziœ wieczorem... KLARA Hałas słyszę... WACŁAW To, com mówił... KLARA proszšc Potem, potem... WACŁAW idšc ku drzwiom lewym Idę teraz, lecz z powrotem... Scena ósma Klara, Papkin, Wacław, Czeœnik, Dyndalski, hajduki z różnych stron CZEŒNIK zastępujšc w drzwiach lewych Hola! Hola! mocium panie! Objechałem jak bartnika. WACŁAW I cóż złego mi się stanie? Widzę dużo przeciwnika, Lecz nie myœlcie, że się boję. - do Czeœnika Jeœliœ zbójca - masz mię, stoję; Ale jeœliœ człowiek prawy, Jaka takš daj szablinę - W Bogu wiara, że nie zginę. CZEŒNIK Lubię, chłopcze, żeœ mi żwawy. Lecz nie o tym terz mowa, Daj więc bacznoœć na me słowa: Rejent wykradł narzeczonę I chce tobie dać za żonę. Miałby tryumf w tym sposobie, Lecz ja umiem radzić sobie - Lub do turmy pójdziesz na dno, Gdzie, że siedzisz, ciężko zgadnš, Albo - rękę oddasz Klarze. A jeżeli Staroœcianka Pójœć nie zechcve do ołtarza, Jest tu druga, jej bratanka, Tej z aciebie pójœc rozkażę. Tobie żona jakby nimfa, Podstolinie grochowianka, Rejentowi tęga fimfa, A mnie zemsta doskonała - Tak się skończy sprawa cała. Milczenie WACŁAW Ale... CZEŒNIK Tutaj nie ma ale. WACŁAW Zaraz... CZEŒNIK Zaraz - albo wcale... WACŁAW do Klary Mamyż wierzyć? KLARA Ha, to wierzmy... do Czeœnika Œlub brać dziœ? CZEŒNIK Dziœ Klara obraca się ku Wacławowi jakby o odpowiedŸ WACŁAW Ha, więc bierzmy. CZEŒNIK Zatem ręk daj dziewicy, Nie od tego, widzę - ona; Pleban czeka już w kaplicy - Dalej żwawo! na stronie Rejent skona. Odchodzš do kaplicy PAPKIN testament w ręku O fortuno tygrysico! I trucizna, i wesele - To za wiele! to za wiele! Odchodzi do kaplicy. Scena dziewišta DYNDALSKI zbierajšc kawałki swojego pisma Jak co sobie ubrda w głowie, To i klinem nie wybije. Żebym pisał co się zowie, Jak już długo z Bogiem żyję, Tegom jeszcze nie powiedział - Grzechem prezumpcyja taka, Ale jednak rad bym wiedział, Czemum dzisiaj zszedł na żaka?... Co on sobie, tylko proszę, Mógł do tego B upatrzyć? Co nie staje tej literze? Czy brak w kształcie, czy brak w mierze? Ot - Krzyż Pański, a ja znoszę. Siada i składa kawałki Scena dziesišta Dyndalski, Rejent Rejent wchodzi, oglšdajšc się na wszystkie strony REJENT kładšc rękę na ramieniu Dyndalskiego, który go nie widział Dobry wieczór, panie bracie. Cóż to, dżumę w zamku macie? Żywej duszy... Nie ma komu Odpowiedzieć: pan czy w domu. DYNDALSKI Jest, do usług... REJENT Rzecz ciekawa - Czeœnik wyzwał mnie na rękę, Acz nie moja to zabawa, Rzekłem jednak: wola nieba, Z niš się zawsze zgadzać trzeba. I wyszedłem, i czekałem, Tak, czekałem - nadaremnie. Może wróżył zbyt zuchwale, Że mu Rejent nie dotrzyma; Ale Rejent był na dziale, Zucha tylko jeszcze nié ma. DYNDALSKI Ej, łaskawy mój Rejencie, Nie wyzywaj go na cięcie, Bo jak machnie po pętlicach, Zdywiduje, jak Bóg Bogiem. GŁOSY w kaplicy Wiwat, wiwat - państwo młodzi! REJENT Któż wesele tu obchodzi? DYNDALSKI Rejentowicz. REJENT jak oparzony Być nie może! CZEŒNIK za scenš Hej, Dyndalski! tam do czarta! Okulbaczyć mi dzianeta! wychodzšc Już kaducznie przeszła czwarta. Scena jedenasta Rejent, Czeœnik Czeœnik, przyszedłszy na przód sceny, postrzega Rejenta - staje jak wryty. Rejentkłania się nisko. - Czas milczenia - oko w oko patrzš. - Czeœnik chwyta za szablę, tożsamo i Rejent. Czas jakiœ zastanowienia: Czeœnik zdaje się walczyć z sobš. Dyndalski wybiega do kaplicy. CZEŒNIK na stronie Nie wódŸ mnie na pokuszenie, Ojców moich wielki Boże! Wszak, gdy wstapił w progi moje, Włos mu z głowy spaœć nie może. Odpasuje i rzuca karabelę na stół. Rejent zawiesza czapkę na rękojeœci swojej szabliCzegóż żšdasz? REJENT Mego syna. CZEŒNIK Ha ha! rozkosz mi jedyna! Będziesz zadoœć miał z tej strony - Ale z żonš czy bez żony? REJENT wstrzymujšc się To... za wiele... CZEŒNIK Co za wiele? - Tyœ mi ukradł mojš wdowę, By jš zmienić na synowę - Jam zatrzymał twego syna, By mu sprawić tu wesele; Masz więc byka za jendyka. Scena dwunasta Ciż sami, Klara, Wacław, Papkin, Dyndalski,dworzanie, kobiety. Wszyscy z bukietami wychodzš z kaplicy. WACŁAW Ach, mój ojcze! KLARA Ach, mój stryju, Niech się skończy ta zawiłoœć! WACŁAW klękajšc Przebacz, ojcze, i wzajemnš Pobłogosław nasza miłoœć. REJENT Wstań, serdeńko, i chodŸ ze mnš. Scena trzynasta Ciż sami, Podstolina PODSTOLINA Mamże wierzyć, co się dzieje! Wacław z Klarš... REJENT na stronie Oszaleję! PODSTOLINA Tak jest, wierzę - już się stało. Więc wam powiem - i niemało: Chciałam za mšż pójœć czym predzej, By nie zostać całkiem w nędzy. Ów majštek zapisany - Na czas tylko był mi dany, A w istotnym wiecznym darze Dziœ przypada szczęsnej Klarze. REJENT na stronie Dwa majštki - kšsek gładki, Coœ stryjowi żal tej gratki. CZEŒNIK na stronie Zamieniał stryjek Za siekierkę kijek. PODSTOLINA Ale przez to dziœ nie tracę - częœcie warte więcéj. ^ˆŠj ľAŘ48Şjx}¤ŠjÓşA48Şj4ŞjŚŠA4ř }x} đj@”ŞjüŠj{ˇ÷ż÷A÷ż”üż–ˇ÷ż÷A÷ż”üżN¸÷ż@,ŞjI_÷ż@”Şjjö{